Notarius br.19

НОТАРИУС БРОЈ 19 • 1

НОТАРСKА KОМОРА НА РЕПУБЛИKА МАKЕДОНИЈАCHAMBRE DES NOTAIRES DE LA RÉPUBLIQUE DE MACÉDOINE

2 • НОТАРИУС БРОЈ 19


С О Д Р Ж И Н AИЗВРШУВАЊЕ ВРЗ НОТАРСКА ИСПРАВА ВО ОДНОС НАРАЧНА ЗАЛОГА (ДИЛЕМИ, СУДСКА ПРАКСА)- г. д-р Драган Тумановски -судија на Врховниот суд на Република Македонија . . . . . . . . . . . . 5

НЕКОИ ДИЛЕМИ ВО ВРСКА СО КРИВИЧНОТО ДЕЛО"ЗЛОУПОТРЕБА НА СЛУЖБЕНАТА ПОЛОЖБА ИОВЛАСТУВАЊЕ" И ОДГОВОРНОСТА НА НОТАРИТЕ- г. д-р Никола Тупанчески професор наПравен факултет „Јустинијан Први“ Скопје . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

АКТУЕЛНИ ИЗМЕНИ НА ЗАКОНОТ ЗА ТРГОВСКИ ДРУШТВАОД АСПЕКТ НА НОТАРСКО РАБОТЕЊЕ- г. нотар Марјан Коцевски . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

ИЗМЕНИТЕ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПАРНИЧНАТА ПОСТАПКА ИВО ЗАКОНОТ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ И НИВНОТО ВЛИЈАНИЕ НАРАБОТАТА НА НОТАРИТЕ- г. д-р Арсен Јаневски, редовен професор- г-ѓа д-р Татјана Зороска–Камиловска, вонреден професорПравен факултет „Јустинијан Први“ Скопје . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

УЛОГА НА НОТАРИТЕ ВО ИЗВРШНАТА ПОСТАПКА- г-ѓа Александра Мичелинотар од Република Хрватска . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

ОДГОВОРНОСТА НА НОТАРИТЕ ВО КОНТЕКСТ НА НОВИТЕИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НА ЗАКОНОТ ЗА НОТАРИЈАТОТ-Д-р Никола Тупанчески професор наПравен факултет „Јустинијан Први“ Скопје . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

РЕФОРМИТЕ ВО НАСЛЕДНОТО ИСЕМЕЈНОТО ПРАВО И ИНГЕРЕНЦИИТЕ НА НОТАРИТЕ- г. д-р Дејан Мицковиќ професор наПравен факултет „Јустинијан Први“ Скопје . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

ДАЛИ Е ПОТРЕБЕН ДОГОВОРОТ ЗА НАСЛЕДУВАЊЕВО МАКЕДОНСКОТО НАСЛЕДНО ПРАВО- г. д-р Ангел Ристов aсистент на професор наПравен факултет „Јустинијан Први“ Скопје . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

ПРЕГЛЕД - ИНФОРМАЦИЈА НА НАОДИТЕ И МИСЛЕЊАТАОД ИЗВРШЕНИОТ НАДЗОР ОД КОМИСИИТЕ НА УПРАВНИОТОДБОР НА НОТАРСКАТА КОМОРА НА РМ НАД РАБОТАТА НАЕДНА ТРЕТИНА НОТАРИ ВО 2010 ГОДИНА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

СЕНТЕНЦИЈА ПО ЧЛЕН 125 ОД ЗАКОНОТ ЗА НОТАРИЈАТОТПРАВНИ МИСЛЕЊА УСВОЕНИ ОД СТРУЧНИОТ СОВЕТ НАНОТАРСКА КОМОРА НА РМ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

ИМЕНИК НА ПОМОШНИЦИ - НОТАРИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

ИМЕНИК НА НОТАРИ НА РМ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

НОТАРИУС 19

Издавач: НОТАРСКА КОМОРА НАРЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Главен и одговорен уредник:Нотар ЉУБИЦА МОЛОВСКА

Редакциски одбор:

Нотар ЕЛЕНА ПЕНЏЕРКОВСКИНотар АНАСТАСИЈА ПЕТРЕСКАД-р ФИДАНЧО СТОЕВ • судија во пензија

РАНКО МАКСИМОВСКИ • судија во пензија

ТЕОФИЛ ТОМАНОВИЌ • судија во пензија

Адреса:

НОТАРСКА КОМОРА НАРЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈАул. „Даме Груев” бр. 28/5

1000 Скопје,

Тел.: 02 3115 816; 02 3214 448Факс: 02 3239 150Секретар: 078 219-867e-mail: [email protected]

Жиро сметка: 240010000006382

Даночен број: MK 4030998346127УНИ БАНКА AД Скопје

Лектор:ДАНИЕЛ МЕДАРОСКИ

Графички дизајн итехничко уредување:СТУДИО КРУГ Скопје

Печати:МАРИНГ Скопје

Тираж:300 примероци

Дел од терминологијата која се користиво текстовите, специфична за проблема-тиката на темите во весникот, е оставенаонака како што мислеа авторите, безпоголема лекторска анализа.

Од лекторот





Почитувани читатели,

Редакацискиот одбор на списанието „НОТАРИУС“ на своите читатели им ги че-стита новогодишните празници со желба Новата 2012 година да им биде поуспешна,како на личен, така и на професионален план.

Наедно, Редакцискиот одбор ја користи приликата да ги повика читателите дасе вклучат во збогатување на содржината на списанието „НОТАРИУС“ со изготвувањеи доставување стручни написи, погледи и мислења поврзани со секојдневната нотар-ска работа.

Редакциски одборГлавен и одговорен уредник

Љубица Моловска

Основното прашање, за да се земе оваатема во обработка, е дилемата и постапу-вањето на извршителите и нотарите вооднос на договор за рачна залога и дава-њето на тој договор својство на извршнаисправа, а дилемата дали такво својствотреба да има или не, преку договор зарачна залога да се обезбеди извршувањеи на друг имот, односно недвижен имот.

Бидејќи во Република Македонија су -довите по поднесените приговори раз-лично постапуваат, прашањето беше от -во рено пред општата седница на Врхов -ни от суд на Република Македонија. Диле -мата дали да се прифати начелно правномислење во смисла во постапка за спрове-дување на извршување врз основа на но-тарска исправа со која е потврдена солем-низирана приватна исправа – договор зарачна залога на хартии од вредност, из-вршителот не може да спроведе извршу-вање врз недвижностите на долж никот.Или извршител во постапка за спроведу-вање на извршување врз основа на нотар-ска исправа – потврда на приватна ис-права, солемнизација на договор за рачназалога на хартии од вредност, со издавањеналог за извршување врз недвижности испроведување на извршување врз недвиж-носта на должникот, сторил неправилно-сти во постапката за извршување.

За да се добие целосна претстава, тре -ба да се погледне и фактичката состојба,а таа е следната:

На ден 26.06.2001 година помеѓу еднаагенција, како давател на кредит и тр -говско друштво за промет на услуги, какокорисник на кредит, склучен е договор заодобрување кредит. Со овој договор, да-вателот на кредитот му одобрил на корис-никот на кредитот кредит во висина од1.832.200 УСД. На ден 10.07.2001 година врзоснова на одредбите од член 234 став 2 и

член 236 од Законот за облигациони од-носи, а во врска со член 1108 од истиот за-кон, помеѓу агенцијата како залогопри-мач и трговското друштво како за логодавач,склучен е договор за рачна залога на хар-тии од вредност. Врз основа на овој дого-вор, залогодавачот со цел да го обезбедиисполнувањето на кредитот, ги ставил нарасполагање, односно ги ставил во рачназалога 37.566 обични акции, кои ги посе-дува во една друга фабрика, со номиналнавредност од 37.566 обични акции од116.679.996,00 денари, односно 1.832.200УСД. Според член 6 од договорот, дветедоговорни страни се обврзале договоротда го заверат кај нотар. Постапувајќи попреземените обврски од договорот зарачна залога на хартии од вредност, наден 5.04.2002 година од страна на нотароте извршена потврда на приватна исправа– солемнизација на договор за рачна за-лога на хартии од вредност под ОДУ. бр.212/02. Врз основа на извршена солемни-зација на договор за рачна залога на хар-тии од вредност, нотарот потврдил декадоговорот е склучен и потпишан од дого-ворните страни, заради обезбедување напобарување на залогопримачот во висинаод 1.832.200 УСД. Со засновање регистри-ран залог врз подвижни предмети – ак-ции, прочитал и утврдил дека тоа посвојата форма одговара на пропис за но-тарска исправа и со одредбите за содржи-ната на нотарскиот акт и дека е подобнада претставува извршна исправа – основза упис на залож но право. Во самиот текстод извршената констатација од нотаротна страница 2 под точка 5, нотарот конста-тира дека залогопримачот и залогодава-чот изрично се согласуваат непосредноврз основа на оваа извршна исправа акопобарувањето утврдено во договорот нему биде исплатено од залогопримачот во

ИЗВРШУВАЊЕ ВРЗ НОТАРСКА ИСПРАВА ВО ОДНОС НА РАЧНА ЗАЛОГА (ДИЛЕМИ, СУДСКА ПРАКСА)1

д-р Драган Тумановски - судија на Врховниот суд на РМ





рокови и услови како што е наведено водоговорот за рачна залога на хартии одвредност, залогопримачот да може непо -сред но да спроведе присилно извршувањесогласно одредбите од Законот за извр -шна постапка, врз заложните предмети –акции подробно опишани во прилог Б и воприлог В кон истата исправа, како и врзостанатиот имот на залогодавачот.

На ден 10.07.2001 година составен е за-писник од агенцијата и од трговскотодруштво за извршен попис и порамнувањена хартии од вредност. Според записникот,договорните страни имаат извршено по-пис на хартии од вредност со номиналнавредност на обични акции од 100 ДЕМ.Вкупната номинална вредност на попиша-ните 37.566 обични хартии, се констатирадека изнесува 116.679.996,00 денари. Спо-ред записникот, двете договорни страни сесогласиле пописот утврден во записникотдоговорните страни да го заверат кај но-тар и со уписот во заложниот регистар,стекнал својство на регистриран залог.

На ден 1.02.2008 година од агенцијатадо извршителот е поднесено барање заспроведување на извршување противхипотекарниот должник трговското дру -шт во за промет на услуги.

Врз основа на поднесеното барање оддоверителот, извршителот издал некол куналози за забрана на располагањето и оп-товарувањето на акции врз основа на член148 став 1 од Законот за извршување испроведе извршување како врз хартии одвредност – обични акции, така и врз не-движности сопственост на должникот.Против налозите за извршување, должни-кот има поднесено неколку приговори. Поеден таков приговор поднесен од должни-кот, Основниот суд Охрид со решениетоППНИ. бр. 102/08 од 26.05.2008 година, гоуважил приговорот на должникот подне-сен против налогот И. бр. 052-08-4/2 од23.04.2008 година и утврдил неправилно-сти, за што ги ставил вон сила преземе-ните извршни дејствија од извршителот.

Aпелациониот суд Битола со реше-нието ТСЖ. бр. 765/08 од 9.07.2008 година,жалбата на доверителот ја одбил како не-

основана, а решението на Основниот судОхрид ППНИ. бр. 102/08 од 26.05.2008 го-дина, го потврдил.

Првостепениот суд го уважил пригово-рот на должникот, со образложение декаизвршителот сторил неправилности во по-стапката со тоа што издал налог за из-вршување врз недвижен имот сопстве-ност на должникот, наместо да издаденалог за извршување врз заложните пред-мети – 37.566 обични акции во одреденатафабрика, кои се предмет на извршна ис-права – договор за рачна залога на хар-тии од вредност ОДУ. бр. 212/02 од5.04.2002 година и ОДУ. бр. 334/02 од28.05.2002 година составени кај нотар.

Апелациониот суд Битола ја одбил жал-бата на доверителот како неоснована, сообразложение дека од одредбите на нотар-скиот акт произлегува дека залогоприма-чот и залогодавачот се договориле непо-средно врз основа на нотарски акт какоизвршна исправа да се спроведе присилноизвршување врз заложните предмети – ак-ции, а не се согласиле нотарскиот акт да по-служи како извршна исправа за намирува -ње недвижности како останат имот назалогодавачот. Предмет на залогот во но-тарскиот акт биле акциите како хартии одвредност, а тие не се предмет на договороти во овој договор за рачна залога не можеда бидат заложени недвижности како оста-нат имот на заложниот должник. Тоа значидека врз нотарскиот акт што е предмет наиз вршување како извршна исправа, во слу-чајот не може да се спроведе извршувањеврз недвижности, бидејќи во извршнатаис права не се содржани недвижности какопредмет на залогот, во конкретниот случајстан со површина од 67 м2 сопственост надолжникот. Од тоа произлегува дека из-вршителот сторил неправилности при из-вршувањето, кога со налог за извршувањенотарски акт, дозволил извршување врзнедвижноста – станот на должникот којкаконедвижен имот не е содржан во извршнатаисправа. По мислење на Апелациониот судБитола, за спроведување на извршувањетоврз недвижноста на должникот, доверите-лот не поседува извршна исправа.

Спротивно на ваквото стојалиште и наусвоеното правно мислење од страна наОсновниот суд Охрид, Апелациониот судБитола преку неколку одлуки, Основниотсуд Скопје II Скопје и Апелациониот судСкопје, во врска со поднесените приговориод должникот изразиле стојалиште дека сенеосновани наводите на должникот декаизвршителот спровел извршување врз не-движности на должникот за кое нема из-вршна исправа. Извршителот не сторилнеправилности со преземени дејствија приспроведување на извршувањето и врз не-движности на должникот во смисла начлен 77 од Законот за извршување.

Основниот суд Скопје II Скопје и Апела-циониот суд Скопје ги темелат своитестојалишта на страница 3 став 5 од из-вршната исправа ОДУ. бр. 219/02 од5.04.2002 година, кога договорните страниизрично се согласиле дека извршувањетоможе да се спроведе како врз заложнитепредмети – акции, така и врз останатиотимот на залогодавачот – должникот.

Ваквото различно постапување и раз-личните ставови по едно исто правно пра-шање и иста правна работа на судовите оддвете различни апелациони подрачја, попримената на Законот за извршување, ноне само на овој закон, туку и на други за-кони кои подоцна ќе бидат наведени, енеизедначување на судската практика.Ова претставува доволна причина и ос-нов за расправање по инициранотоправно прашање и утврдување предло-жено правно мислење, со една единственацел – Врховниот суд на Република Маке-донија, како највисок суд во РепубликаМакедонија, да одговори на својатауставна обврска по членот 101 од Уставотна Република Македонија („Сл. весник наРМ“ бр. 52/91) и својата обврска по Законотза судовите („Сл. весник на РМ“ бр. 58/06)и член 37 став 1 точка 1 со кој е опреде-лено утврдување начелни ставови и на-челни правни мислења по прашања одзначење за обезбедување единство вопримената на законите од страна на судо-вите. Предложеното правно мислењенема за цел само обезбедување единство

во примената на законот од страна на су-довите, туку и спречување на секој волон-теризам и обезбедување совесно, зако-нито и стручно постапување на другитесубјекти кои учествуваат во правниот про-мет во рамките на својата надлежност ут-врдена со закон, односно на извршите-лите при постапување заради присилноизвршување на извршните исправи и но-тарите при составување нотарски исправиво духот на владеење на правото какоедно од темелните вредности на устав-ниот поредок на Република Македонијасодржано во член 8 став 1 точка 3 од Уста-вот на Република Македонија.

Имено, неспорно е дека договорот закредит е склучен на ден 26.06.2001 година.Договорот за рачна залога е склучен наден 10.07.2001 година. Нотарската исправаОДУ. бр. 219/02 е од 5.04.2002 година и из-вршувањето се спроведува по барање надоверителот од 1.02.2008 година. Предло-женото правно мислење треба да се тре-тира од аспект на законите кои важеле вотоа време согласно правилата за времен-ско важење на законите.

Првото прашање на кое треба да се од-говори на создадената правна ситуација е:

1. Дали извршителот врз основа на ба-рањето од доверителот за спроведувањена извршување се заснова на извршна ис-права – нотарски акт ОДУ. бр. 219/02 од5.04.2002 година, има извршна исправа иза спроведување на извршувањето со про-дажба на недвижности составена оддолжникот и намирување на доверителотод износот добиен со продажбата?

2. Дали извршителот со донесување на-лог за извршување и спроведување на из-вршување врз недвижности на должникот,сторил неправилности при извршувањето,поради кои неправилности странката илиучесникот можат да поднесат приговор со-гласно член 77 став 1 од Законот за извршу-вање („Сл. весник на РМ“ бр. 35/05)?

Во време кога е склучен договорот закредит, а за обезбедување на кредитот,склучен е договор за рачна залога на хар-тии од вредност, важел Законот за залогна подвижни предмети и права од 1998 го-





дина („Сл. весник на РМ“ бр. 21/98), кој пре-станал да важи со донесување на Законотза договорен залог („Сл. весник на РМ“ бр.5/03).

Согласно член 1 став 2 од ЗЗППП, со за-логот се обезбедува побарување на зало-жен доверител, со цел тој пред другите до-верители да се наплати од неговата вред ност,или да се стекне право на сопственост врззалогот, ако побарувањето не му биде ис-платено во рокот на пристигнување.

Согласно член 8 став 1 од истиот закон,договор за засновање регистриран залогсе склучува во писмена форма. Според ста-вот 2, договор за засновање нерегистри-ран залог се склучува во која било форма.Според ставот 3, договорот од ставот 1 наовој член може да го состави и нотар воформа на нотарски акт, во кој со соглас-ност на договорните страни, нотарот можеда стави и клаузула за извршување на но-тарски акт. Според ставот 4, договорот одставот 1 на овој член, кој го составиле дого-ворните страни, е со заверка на нивнитепотписи од страна на нотарот и со давањенивна изјава за извршување нотарски акт,кој претставува извршна исправа.

Согласно член 42 став 4 од Законот завршење нотарски работи („Сл. весник наРМ“ бр. 59/96, а со примена од 1.10.1997 го-дина) и член 17 од Законот за изменувањеи дополнување на Законот за вршење но-тарски работи („Сл. весник на РМ“ бр. 25/98од 4.06.1998 година), кои престанале даважат со донесување на Законот за нота-ријатот („Сл. весник на РМ“ бр. 55 од20.04.2007 година), врз основа на нотарскиакт врз основа на кој е запишана хипотекана недвижен имот во јавна книга, моженепосредно да се бара извршување врзтаа недвижност заради наплата на обезбе-дено побарување по пристигнување на об-врската, ако должникот со тоа во актотизрично се согласил.

Според член 1 од Закон за договорнахипотека („Сл. весник на РМ“ бр. 59/00, којпрестанал да важи со донесување на Зако-нот за договорен залог од 2003 година), соовој закон се уредуваат начинот, условитеи постапката за настанување, постоење

реализација и престанување на залож-ното право врз недвижности врз основа надоговор (во натамошниот текст право нахипотека).

Според член 2 став 1 од истиот закон, сохипотеката се обезбедува намирување одвредноста на предметот на хипотеката, наодредено парично побарување или поба-рување чија вредност може да се изразиво пари.

Согласно член 3 став 1 од истиот закон,право на хипотека се стекнува со склучу-вање на договорот за хипотека и со запи-шување во јавна книга на начин и подуслови пропишани со закон.

Согласно член 12 став 1 од Законот заизвршување („Сл. весник на РМ“ бр. 35/05),извршни исправи се: 1) извршна судска од-лука и судско порамнување; 2) извршнаодлука и порамнување во управна по-стапка ако гласат на исполнување на па-рична обврска; 3) извршна нотарска ис-права; и 4) друга исправа која какоизвршна исправа е предвидена со закон.

Согласно член 71 став 1 од истиот за-кон, странката или учесникот кои сметаатдека при извршувањето се сторени непра-вилности, можат да поднесат приговор заотстранување на неправилностите до пре-тседателот на основниот суд, на чија тери-торија е извршувањето, или пак ако сеспроведува дел од него.

Поаѓајќи од содржината на цитиранитеодредби од наведените закони, се дава од-говор на поставените прашања, односноможе да се заклучи следното:

1. Договорот за рачна залога на хартииод вредност составен од договорни страни(договор за регистриран залог), потврденкако приватна исправа солемнизирана однотар, со заверка на нивните потписи идадена изјава за извршување нотарскиакт, претставува извршна исправа со-гласно член 8 став 4 од ЗЗППП, а во врскасо член 12 став 1 точка 4 од Законот за из-вршување;

2. Во постапката за спроведување наизвршување по барање на доверителот за-снована на нотарска исправа, извршите-лот може да спроведе извршување само со

продажба на заложните хартии од вред-ност, односно 37.566 обични акции, а ис-тата не претставува извршна исправа заизвршување и продажба на недвижно-стите на должникот;

3. Самата околност што во нотарскатаисправа на страница 2 став 5 нотарот кон-статирал дека залогопримачот и залогода-вачот изрично се согласиле ако побарува-њето утврдено во договорот не му бидеисплатено на залогопримачот во рокови иуслови како во договорот за рачна залогана хартии од вредност, залогопримачотможе непосредно да спроведе присилноизвршување согласно одредбите од Зако-нот за извршна постапка, врз заложнитепредмети – акции подробно опишани воприлозите Б и В, кон оваа исправа, како иврз останатиот имот на залогодавачот. Нему дава за право на извршителот да спро-веде извршување врз недвижност надолжникот, бидејќи во конкретниот слу-чај е склучен договор за рачна залога нахартии од вредност, како што е констати-рано во самата потврда на приватна ис-права, односно стекнато е заложно правоврз хартии од вредност – обични акциисогласно член 12 од ЗЗППП, а не е стек-нато заложно право врз недвижности (хи-потека во смисла на член 1, член 3 и член8 од Законот за договорна хипотека). Врзоснова на склучен договор за рачна за-лога, потврден како приватна исправа однадлежен нотар, не може да се спроведеизвршување врз недвижноста, бидејќи вотаква ситуација останува надвор од при-мената на ЗЗППП, Законот за договорнахипотека, Законот за договорен залог,како и Законот за вршење нотарски ра-боти и Законот за нотаријатот, со чие до-несување престанал да важи Законот завршење нотарски работи, кој го регулирапрашањето што се смета за нотарска ис-права и кога истата претставува извршнаисправа (член 4);

4. Со донесување налог за извршувањеврз недвижноста за спроведување на из-вршувањето, со продажба на недвижно-ста сопственост на должникот, извршите-лот сторил неправилности при извршува-

њето, против кои неправилности должни-кот има право на приговор согласно член77 став 1 од Законот за извршување, за от-странување на истите, поради немање из-вршна исправа за засновање заложноправо врз недвижности (хипотека). Порадитоа, извршителот со едно такво постапу-вање сторил неправилности при спрове-дување на извршувањето врз недвижно-сти на должникот, од кои причини прави-лен е ставот на Основниот суд Ох рид и наАпелациониот суд Битола, кога го уважилеприговорот на должникот и утврдиле не-правилности сторени од извршителот ипреземените извршни деј ствија ги ставилевон сила. Изразеното прав но мислење одстрана на истите судови има законски ос-нов во цитираните одредби од Законот заизвршување, ЗЗППП, Законот за дого-ворна хипотека и Законот за вршење но-тарски работи, кои во тоа време биле вопримена.

Предвид се зема и изразеното правностојалиште од страна на Основниот судСкоп је II Скопје и Апелациониот суд Скоп -је, преку неколку решенија дека извршите-лот постапувал согласно нотарска исправапри спроведување на извршувањето врзнедвижен имот, односно дека постои из-вршна исправа и не се сторени неправил-ности во постапката за извршување од из-вршителот, е без каков било законскиоснов, односно нема основ во горенаведе-ните закони. Основниот суд Скопје IIСкопје и Апелациониот суд Скопје сво итеодлуки несоодветно ги темелат на член 77од Законот за извршување, затоа што овааодредба се однесува за правото на приго-вор на должникот или друг учесник, за ро-кот во кој може да се поднесе приговор, зарокот во кој претседателот на судот требада одлучува по поднесениот приговор ипостапка по поднесениот приговор, но не идруги правила по кои постапуваат изврши-телите, кои правила се содржани во дру-гите членови од истиот закон.

Од сето ова, може да се види дека судо-вите во Република Македонија по кон-кретни ситуации постапуваат различно,ис то така различно постапуваат нота-





рите и извршителите. Дефинитивно, оп-штата седница на Врховниот суд на Ре-публика Македонија на повеќе расправине успеа да дојде до мнозинско мислењеи да утвр ди начелен правен став по односна оваа конкретна работа.

Изразеното мислење е мислење на ав-торот на овој текст дека ставот на Основ-ниот суд Охрид и на Апелациониот судБитола е коегзистентен, законит и личенстав, кој сè уште не е верификуван каконачелен правен став кој ќе има задолжи-телен карактер за советите кои постапу-ваат во конкретниот случај. Од другастра на, со авторитетот на образложени-

тето тоа претставува еден ориентир заидното постапување на судиите во Ре-публика Македонија.

Во основната намера на ова укажу-вање, сепак нотарите во Република Маке-донија треба да внимаваат во однос насоставување, со единствена цел и намераво евентуална примена на законите одаспект на органите на прогонот, кои оваапроблематика има сериозни недостатоциво разбирањето да не се најдат нотарот иизвршителот во една многу непријатнаситуација, на кои ќе им треба време сетотоа да го докажат и да се одбранат од не-основани обвинувања.


НОТАРИУС БРОЈ 18 • 11НОТАРИУС БРОЈ 18 • 11

1. ВОВЕДНИ НАПОМЕНИ

Прашањата поврзани со статусот, о влас -тувањата, заштитата, но и одговорностана нотарите, и по петнаесетина годиниод донесувањето на првиот закон што јауредуваше оваа материја, будат исклучи-телен интерес, не само меѓу еснафот,туку и воопшто во јавноста (стручна и на -учна). Особено ако се земе предвид раз-личната егзегеза за позицијата на нота-рот во македонското општество, како инекои настани што се случија во измина-тиот период каде што нотарот имашезабележителна улога (во негативен кон-текст!), тогаш, се чини, сосема оправдано,рационално и утилитарно, уште еднаш,отворено, без задршка, комплексно и ар -гу ментирано да се продискутира анали-тички за некои дилеми и отворени пра-шања во вршењето на нотарската дејноство контекст на давањето одредени до пол -нителни насоки при утврдувањето на гра -дацијата на незаконитото, несовесното инестручното постапување, како и од го вор -носта на нотарот! Argumentum a fortioriрелевантноста на предметот на овој дис-курс се зголемува со донесувањето нановиот Закон за нотаријатот (мај, 2007година, во понатамошниот текст: ЗН),1

кој што треба(ше) да ги допрецизира со -др жината и границите на јавните овла-стувања на нотарот уредени со Законотод 1996 година. Имено, Законот беше из -ложен на бројни критики, пред сè вооднос на усвоениот концепт кој поаѓашеод дифузно и широко поставениот кругна дејствија што ги презема нотарот во

вршењето на својата функција, а со чие -што преземање може(ше) да стори и од -ре дено казнено дело. Јавните овластува-ња и должностите на нотарот, односнонивното прецизирање во законски рам -ки се јавува како прејудицијално праша-ње од чие успешно решавање зависи ипо сто ењето и функционирањето на еденефикасен систем на одговорност. Се чи -ни дека наведените слабости во значајнамера се ублажени (но, не и целосно от -стра нети) со донесувањето на новиот за -конски пропис - Законот за нотари јатот,кој поаѓа од идејата за потврдување и,посебно, зајакнување на статусот на но -та ријатот како јавна служба и на нотари-те како јавни и самостојни службеници ипрофесионалци. Афирмацијата на но -тар ската служба посебно доаѓа до из разниз проширувањето на делокругот наовластувања и службените должности,што резултира со значајни измени во по -глед на усвоениот концепт за одговор-ност на нотарот, а кои се чинат релевант-ни како од аспект на казненото право,така и во однос на другите гранки на пра-вото (граѓанското и, посебно, дисциплин-ското право).

Бројни се и повеќедимензионалнитевидови одговорност на нотарите: мате-ријална одговорност за причинета штетапри вршењето на дејноста, одговорносткако раководител, доколку има вработеноповеќе лица во нотарската канцеларија,натаму, одговорност ка ко даночен об-врзник за приходите од но тарските ус -луги, дисциплинска одговорност за неза -конито, нестручно или несовесно поста-

НЕКОИ ДИЛЕМИ ВО ВРСКА СО КРИВИЧНОТО ДЕЛО„ЗЛОУПОТРЕБА НА СЛУЖБЕНАТА ПОЛОЖБА И ОВЛАСТУВАЊЕ“

И ОДГОВОРНОСТА НА НОТАРИТЕПравен факултет „Јустинијан Први“, Скопје - Институт за казнено право

проф. д-р Никола Тупанческим-р Драгана Кипријановска

1 Сл. весник на Р. Македонија, бр. 55/2007; 86/2008; 139/2009

пување и, конечно, казненоправната од-говорност за незаконито работење и зло-употреба на службената положба и овла-стување. Иако пред мет на оваа расправапрвенствено и суштински е казненоправ-ната одговорност на но тарот, и тоа не воедна екстензивна смисла на начин и вомера што ќе ги оп фати сите инкримина-ции кои директно или индиректно можатда се подведат под корпусот нотарски каз-нени дела, во фокусот на внимание стојатпрашањата за одговорност на нотарот зазлоупотреба на службената положба иовластување (чл. 353 од КЗ), но и несовес-ното работење во службата (чл. 353 – в), сооглед на фактот што споменатите пра-шања во од нос на оваа категорија на лицане можат да се разгледуваат изолирано имеѓусебно независно. Во овој контекст, несмее да се изостават новелираните од-редби на Законот, од 2007 година, кои сеоднесуваат на дисциплинската одговор-ност. Посебно, оние коишто имаат поте-жок карактер и кои со многу свои еле-менти имплицираат и на казнена од -говорност. Се разбира, воопшто не е лес -на задачата да се направи прецизна раз-лика на споменатите повреди на пра вото.

Збор-два околу природата и основнитекарактеристики на споменатите ви до виодговорност. Она што претставува за-едничко обележје, но истовремено на -метнува и бројни потешкотии при раз - грани чу вањето на дисциплинската и каз -неноправната одговорност е токму нив-ниот репресивен карактер: есенци ја та еказнување и предупредување ка ко нив нозаедничко обележје. На ова, ме ѓутоа, нему противречи и фактот де ка постојатевидентни разлики, и тоа во поглед наосновата, постапката и доменот на деј -ствување. Додека казненоправната одго-ворност е одговорност пред државата,дисциплинската одговорност е одговор-ност на поединецот пред неговата профе-сија, пред професионалната асоција ција.Со други зборови, дисциплинското правое однапред ограничено во таа смис ла штосе однесува единствено на припадницитена одредена професија, т.е. на професио-

налната заедница. Не спор но е дека каз-неното право верно ја носи сопственатарепресивна нитка, а пак дисциплинскотоправо се јавува ка ко специјално казненоправо кое важи за т.н. професионалнафела. Не е помалку важно и тоа што дис-циплинската од го ворност, наспроти каз-неноправната не може да се сведе, поправило, на утвр ду вање на вина (во видна умисла), дисциплинската одговорностна нотарот, по пра вило, се активира вооние случаи ко га се работи за несовесно,неуредно, не брежно постапување, би-дејќи самото при фаќање на нотарскатадолжност прет по ста вува и априорна со-гласност за совесно, уредно и грижливовршење на нотарските работи. На исталинија е и одредбата од чл. 3 од ЗН: „нота-рот ги вр ши нотарските работи слободно,не за висно, самостојно, стручно и непри-страсно врз основа на Уставот, закон, ра -тификувани меѓународни договори идруги прописи и општи акти заснованиврз закон“. Во продолжение, законодаве-цот предвидува дека нотарските ра ботисе вршат со примена на начелата за га-рантирање законито вршење на ра бо ти -те, одговорност за причинетата ште та вовршењето на нотарските работи, диспо-зиција и неспорност на правниот однос,надзор над законитоста во вршењето нанотарските работи и надоместок за из-вршената работа (чл. 5).

Од аспект на основата на одговорност,разликата произлегува оттаму што на че -лото на законитост (nullum crimen nullapoena sine lege) како врвно или фундамен-тално начело во казненото право, и тоакако во однос на законските описи наказнените дела и казните, не ужива исто-ветен третман и во сферата на дисцип-линското право. Не се ретки случаите вокои дисциплинскиот орган не е врзан засоодветните законски прописи, па оттукане е исклучена можноста која предви-дува поширока слобода во изборот насанкции кои можат да се изречат во кон-кретен случај. Наспроти поранешната ре-гулатива која поаѓаше од определбата задефинирање (само) на одредени потешки



дисциплински повреди, предвидувајќиможност за пропишување на некои другидисциплински повреди со Статутот наНотарската комора (вака пренесенатанадлежност подразбира и пропишувањесо Статутот на Ко мората и на казните задисциплинските повреди), постојната ле-гислативна прак тика ги надминува еви-дентираните слабости во таа смисла штопрецизно и во законски рамки ја заокру-жува листата на дисциплински повредии комплетот одредби што се однесуваатна дисциплинските мерки кои треба дапретставуваат ефикасни превентивнисанкции, чи ја доследна примена ќе овоз-можи спре чување на злоупотребите ин-криминирани како казнени дела.

Обидот за надминување на состојбитекои се покажаа како неефикасни со ог ледна неконзистентните законски ре шенија,добива свој одраз посебно во од нос на од-редбите со кои е регулирана дисциплин-ската одговорност на нотарите. Изнесе-ното сфаќање наоѓа своја пот врда воизменетиот пристап кој поа ѓа од на-стојувањето за консеквентна примена наначелото nullum crimen, nulla poena sinelege stricta et certa кое истовремено значијасно дефинирање и на целите и осно-вите за дисциплинската одговорност нанотарот. Согласно одредбата од чл. 117,нотарот одговара за повреда на законот,Кодексот на професионалната етика нанотарите и актите на Комо ра та. Дисцип-линската одговорност се ак тивира во ониеслучаи кога нотарот со своето однесувањево вршењето на служ бата, спротивно наКодексот на професионалната етика нанотарите, ги нарушува честа и угледот нанотарската служ ба, ја доведува во пра-шање довербата на нотарската службаили врши повреда на нотарската долж-ност со незаконито, нестручно, односнонесовесно постапување.2

Директна последица на преземенитереформски зафати претставува и проши-рената листа на дисциплински по вре ди нанотарската дејност (пропишани се вкупно38 дисциплински повреди), како и презе-

мените чекори во насока на заострувањена дисциплинските мерки и нивно катего-ризирање во неколку групи при што де-цидно е определено и дефинирано за коидис циплински повреди можат да се изре-чат соодветни дисциплински мерки во за-висност од видот и те жи ната на повредата.

Репертоарот на дисциплински меркиго сочинуваат следните: писмена опоме-на, јавна опомена, парична казна, при-времено одземање на правото на врше-ње нотарска служба и трајно одземањена правото на вршење нотарска служба(чл. 123 од ЗН).

Согласно законската дикција, дисци -плинската мерка писмена опомена илипарична казна (во висина од една плата напретседател на основен суд со проширенанадлежност) ќе се изрече за след ните по-вреди: непочитување на ра бот но то времеистакнато во но тарската канцеларија;неистакнување на фирмата и па токазитеили нивно поставување спротивно на ак-тите на Комората; неуредно чување наслужбените списи и податоци; непрису-ствување на состаноците на Комората идруги службени состаноци, на кои нотароте должен да присуствува (семинари, сове-тувања и друго); непристоен однос со стран-ките или пред странките; однесување штого намалува угледот на но тарската службаи нотарот; непристоен однос кон службениили дру ги лица со кои нотарот преземадејство во вршењето на нотарската службаи одбивање или несовесно исполнувањена обврските определени со актите на Ко-мората (чл. 124 од ЗН).

Јавна опомена или парична казна вовисина од една до три плати на претседа-тел на основен суд со проширена над-лежност може да се изрече во случаитекога се работи за ветување дадено одстрана на нотар (лично или преку посред-ник) дека нотарската награда ќе биде на-малена; работење под дејство на алкохолили наркотични средства, неуредно во-дење книга и непридржување кон закон-ските одредби во однос на формата нанотарската исправа (чл. 125).



2 За значењето на споменатите изрази, види во чл. 118 од ЗН.

Парична казна во висина на три платина претседател на основен суд со проши-рена надлежност или привремено одзе-мање на правото на вршење нотарскаслужба во траење од еден до шест месецае предвидена како ефикасна мерка вофункција на санкционирање на повредитекои се состојат во неводење евиденција занаплатена награда, трошоци и такси со-гласно со овој закон и соодветните пра-вилници; наплата на поголема награда,или трошоци спротивно на нотарската та-рифа; намалување на нотарската наградаспротивно на нотарската тарифа; вршењеслужбени дејности забранети со закон; за-стапување странки или составување ис-прави во случаи во кои тоа му е забранетосо законот; грубо повредување на долж-ното почитување спрема судовите и над-зорните органи, како и на органите на Ко-мората; непостапување по одлуки насудовите за привремено одземање нотар-ски исправи и по одлуки на надзорните ор-гани за отстранување недостатоци во ра-ботењето; составување приватни исправи;составување нотарски исправи или заве-рување приватни исправи на јазик, спро-тивно на одредбите на овој или друг законсо кои е уредена употребата на јазикот;купување предмети на јавна продажба илистекнување други права во текот на другапостапка, која тој ја води како нотар илиповереник на судот или како застапникна странка за себе или за свои роднини (воправа линија или до четврти степен востранична линија); преземање службенидејствија надвор од службеното подрачјена нотарот; постапување спротивно начленот 8 став (8) од овој закон, т.е. повредана должноста за доставување писмен из-вештај за неговото работење во претход-ната година до Нотарската комора (нај -доц на до 1 март во тековната година), вокој треба да го наведе вкупниот број наупи си, висината на наградата остваренаво текот на работењето во таа година, ви-сината на наплатената такса и износот натрошоците на работењето и остваренатадобивка и употреба на факсимил на служ -бени исправи или книги (чл. 126 од ЗН).

Конечно, дисциплинската мерка трај ноодземање на правото на вршење нотар-ска служба или парична казна во висинаод три до шест плати на претседател на ос-новен суд со проширена надлежност, каконајтешка мерка ќе се изрече во случај наповреда на должноста утврдена со законза вршење на нотарските работи со штосериозно се загрозува довербата во не-пристрасност на нотарот и во исправитекои ги составува, особено ако преземаслужбено дејствие за работа за која споредзаконот не е дозволена; непридржување конзаконските одредби од кои зависи важно-ста на нотарската исправа; потврдувањефакти што не се случиле во присуство нанотарот; потпишување на исправите заслужбените дејствија на кои не присуству-вал нотарот; вршење за награда на некојапостојана или приватна служба; занима-вање со трговија и посреднички работи;вршење занимање што не е во согласностсо угледот, честа и независноста на нота-рот; склучување договори во свое име задруги лица или во туѓо име за себе илиучество во правна работа во која преземаслужбени деј стви ја како нотар или пове-реник на судот; вложување пари што му седоверени на чување на нотарот на неговоиме, спротивно на одредбите на овој за-кон; преземање обврски на гаранција илиодговорности во работи кои се склучуваатсо негово учество во својство на нотар;вршење нотарски работи за време за коенотарот е привремено оддалечен од рабо-тата или на друг начин избегнување намерката привремено одземање на правотоза вр ше ње служба; застапување поли-тичко уверување во вршењето на нотар-ската служба; непреземање или делумнопреземање на пропишаните мерки за оси-гурување на безбедноста на доверенитепредмети; непреземање на пропишанитемерки за спречување на перење пари идруги приноси од казниви дела; предизви-кување материјална штета на странките;примање подароци или друг вид користили поставување на личниот финансискиинтерес во судир со положбата и стату-сот на нотарот; оддавање класифи цирана



информација со степен на тајност опре-делена согласно со закон; одбивање да седаде податок или давање неточни пода-тоци на државните органи, правните лицаи на граѓаните, доколку давањето на пода-тоците е пропишано со закон; незакониторасполагање со материјалните средствашто му се доверени; извршува ње кривичнодело или прекршок во вршењето на но-тарската служба, или друго кривично делоили прекршок што го пра ви нотарот недо-стоен за вршење на нотарската службаили го нарушува угледот на нотарскатаслужба или на нотарот и оставање празнирубрики во службените книги на нотарот.(чл. 127 од ЗН). Притоа, за истакнување едека со редакцијата на Законот е значи-телно зголемен бројот и видот на дисцип-лински повреди (над 20) за кои може да сеизрече споменатата мер ка.

Но, разгледувањето на дисциплин-ската одговорност не смее да гозаобико ли и прашањето за надзоротнад работењето на нотарот што говрши министерот за правда, т.е. екстер-ниот надзор во поглед на законитостана работењето, вклу чително и надзоротна асоцијацијата на нотарите - Комо -рата, персонифицирана во Дисциплин -скиот совет и во Управниот одбор, кој сеоднесува на целокупното (нотарско) ра -бо тење, односно уредноста и законито-ста при вршењето на нотарските долж-ности и активности (чл. 110–114). До -колку при вршењето надворешна ева-луација се констатира кршење, односнопо вре да на законот, министерот, т.е.надлежната комисија е должна да гиизвести надлежните органи за водењекривична или дисциплинска постапка.

Паралелно со дисциплинската одго-ворност, како и со зголемувањето наингеренциите на нотарите, како после-дица на инкорпорираните законскирешенија доаѓа до видно проширувањена казненоправната одговорност во таасмисла што Дисциплинскиот орган, т.е.Советот и Управниот одбор се должнидоколку при водењето на дисциплин-ската постапка стекнат сознанија дека е

извршено казнено дело за дејствијата закои се води постапката, да ја прекинатпостапката и да поднесат пријава донадлежниот орган за постапување.

Важно е притоа да се нагласи декапрегледот врз дисциплинските повредиизложен на ова место не е во функција нанивно таксативно набројување и посочу-вање на востановената дисциплинско-правна рамка, нивното разгледување епосебно релевантно во контекст на по-веденијата инкриминирани како казненидела, или, поконкретно, злоупотребатана службената положба и овластувањеи несовесното работење во службата вооние случаи кога како извршител на де-лата се јавува нотар.

Поаѓајќи од интересот за градација нанеправото, се наметнува дилемата дали икои од наведените дисциплински по-вреди би можеле да се кренат на рам-ниште на казненоправно релевантнидејствија и да се подведат под одредбитеод чл. 353 и чл. 353 – в од КЗ?

Широкиот комплекс прашања по-врзани со основната проблематика по-детално ќе бидат разгледани во поната-мошниот дел од текстот.

2. КРАТОК ОСВРТ ВРЗ ПОЗНАЧАЈНИТЕ КАЗ-НЕНИ ДЕЛА ВО НОТАРСКОТО РАБОТЕЊЕ

Расправата за т.н. нотарски казненидела налага претходно опсервирање напроблематиката поврзана со казнено-правната одговорност на службените иодговорните лица, како и лицата кои вр -шат работи од јавен интерес. Ова, од сво -ја страна, отвора бројни прашања повр -зани со дефинирањето на субјектите наказненото дело, начините на неговото из-вршување, како и опсегот на нивната од-говорност. Она што посебно вреди да сеапо строфира и наедно претставува нив -на заедничка карика е токму интересотза законито, совесно и правилно испол-нување на службените, јавните и другиовластувања. Покрај службените лица,поим кој наоѓа своја легислативна по-криеност во одредбата од чл. 122. ст. 4 од



3 Како службено лице, кога тоа е означено како сторител на кривично дело, се смета: претседателот на Република Македонија, поста-вените амбасадори и други претставници на Република Македонија во странство и именувани лица од претседателот на РепубликаМакедонија, избран или именуван функционер во и од Собранието на Република Македонија, во Владата на Република Македонија,во органите на државната управа, во судовите, Јавното обвинителство, Судскиот совет на Република Македонија, Советот на јавнитеобвинители на Република Македонија и други органи и организации што вршат определени стручни, управни и други работи во рам-ките на правата и должностите на државата, во единиците на локалната самоуправа, како и лица кои постојано или повремено вршатслужбена должност во овие органи и организаци; државен службеник кој врши стручни, нормативно-правни, извршни, управно-над-зорни работи и управни работи во согласност со Уставот и со закон; овластено лице во правно лице на кое со закон или со друг прописдонесен врз основа на закон му е доверено вршење на јавни овластувања, кога должноста ја врши во рамките на тие овластувања; лицекое врши определени службени должности врз основа на овластување дадено со закон или со други прописи донесени врз основа назакон; воено лице кога се во прашање кривични дела кај кои како извршител е означено службено лице и претставник на странскадржава или на меѓународна организација во Република Македонија. Со последните измени на КЗ (април, 2011), кругот на службенилица кои можат да се јават во својство на извршители на казнени дела е дополнително проширен на начин што ги вклучува во себе иовластените лица за застапување здруженија, фондации, сојузи и организациони облици на странски организации, спортски здруже-нија и други правни лица, Закон за изменување и дополнување на Кривичниот законик, Сл. весник на Р. Македонија, бр. 51/2011.4 Како одговорно лице во правно лице се смета лице во правно лице на кое со оглед на неговата функција или врз посебно овластува-ње во правното лице му е доверен определен круг на работи што се однесуваат на извршување на законските прописи или на пропи-сите донесени врз основа на закон или општ акт на правното лице во управувањето, користењето и располагањето со имот, раководе-њето со производниот или деловен потфат, некој друг стопански процес или надзорот над нив. Како одговорно лице се смета и служ-бено лице кога се во прашање дела кај кои како сторител е означено одговорно лице, а не се предвидени во главата за кривични делапротив службената должност, односно како кривични дела на службено лице предвидени во некоја друга глава на овој законик. Когае тоа посебно предвидено со овој законик, како одговорно лице се смета и лицето кое врши посебна функција или овластување или накое му е доверено самостојно вршење определени работи во странско правно лице, како и лицето кое е претставник на странско прав-но лице во Република Македонија.5 Нотарот е должен да го чува како тајна сето она што е од личен карактер што го сознал при вршењето на нотарските работи, освенако од закон и од волјата на странката не произлегува нешто друго. Нотарската тајна се должни да ја чуваат и лицата вработени кајнотарот. Должноста за чување на тајната останува трајна (чл. 30 од ЗН ст. 1 и 2). Нема казнено дело доколку тајната е откриена во општинтерес или во интерес на друго лице што е попретежен од интересот за чување на тајната (чл. 150 од КЗ ст. 2).



КЗМ,3 законодавецот јасно и прецизноопределува дека како извршител на одре-дени казнени дела може да се јави и одго-ворното лице (чл. 122 ст. 7),4 односно лицекое врши работи од јавен интерес, поим по-ставен во функција на надминување нанекогашната празнина која постоеше вонашето казнено право, предизвикана сополаризацијата на поимите на службено иодговорно лице. Легалната дефиниција напоимот е содржана во одредбата од чл. 122ст. 9: како лице кое вр ши работи од јавенинтерес се смета лице кое врши функции,должности или работи од јавен, односноопшт интерес, како што се наставник, вос-питувач, лекар, социјален работник, нови-нар, нотар, адвокат или друго лице, коетие работи ги врши самостојно или воправно лице кое врши деј ност од јавен, од-носно општ интерес определен со закон. Сеработи за лице кое континуирано и профе-сионално врши работи од јавен интерес,достапни за сите, што тангираат бројниправа и интереси на граѓаните. Со тоа сеопределени, всушност, при родата и карак-терот на јавниот, односно општиот инте-рес, кој во однос на нотарските работи вонајопшта смисла, можа да се дефиниракако придонес кон брзината и сигурностана правниот сообраќај со нотарска гаран-ција. Поаѓајќи од неговиот (казнено) пра-

вен статус, се чини дека нотарот, во односна вршењето на посебните овластувања идолжности, се доближува до статусот наслужбените лица. Меѓу ретките автори коисе обидуваат да дадат прецизна система-тика на нотарските казнени дела е проф.Камбовски кој во оваа категорија гивбројува следните инкриминации: неовла-стено откривање тајна (чл. 150 од КЗМ);5

злоупотреба на довербата (чл. 252 ст. 2),осврнувајќи се подетално врз т.н. правислужбе нички дела, односно делата што сенасочени исклучиво против службенатадолжност како објект на заштита и севршат од страна на службени лица. Таквисе речиси сите дела од главата на казненидела против службената должност, иакопостојат дела и надвор од оваа глава што севршат од страна на службено лице и штовлегуваат во оваа категорија (пр. овозмо-жување да се склучи недозволен брак, чл.196). Вистинските службени казнени делавлегуваат во редот на т.н. delicta propria(дела со специјален субјект).

Во редот на казнените дела чииштозаконски описи во рамките на изврши-телскиот круг ги зацврстуваат и лицатакои вршат работи од јавен интерес (но-тари) се вбројуваат следните: злоупот-реба на службената положба и овласту-вање (чл. 353 ст. 4), несовесно работење во

2 Нотарот не смее истовремено да врши друга професионална дејност или јавна функција. Доколку нотарот биде избран или именуванна јавна функција која е неспојлива со нотарската служба, службата за времетраење на функцијата му мирува. Нотарот не смее исто-времено да работи и како адвокат. Забраната не се однесува за вршење научни и уметнички дејности или настава, судски преведувач,како и за вршење должности во Комората и во меѓународни нотарски здруженија (чл. 32 ст. 1, 2, 3 и 4 од ЗН).



службата (чл. 353 – в), измама во служ-бата (чл. 355 ст. 4), примање поткуп (чл. 357ст. 4), давање поткуп (чл. 358) и противза-конито посредување, што исто така можеда се изврши спрема нотар. Реформскиотпроцес кој го зафати македонското каз-нено законодавство доведе до проширу-вање, но и редефинирање на некои одспоменатите одредби, па оттука, со-гласно постојната казненоправна рамка,оваа категорија ја сочинуваат следнитеинкриминации: перење пари и другиприноси од казниво дело (чл. 273 ст. 6 и 7);злуопотреба на службената положба иовластување (чл. 353 ст. 4); несовесно ра-ботење во службата (чл. 353 – в ст. 4); про-невера во службата (чл. 354 ст. 5); измамаво службата (чл. 355 ст. 4); примање по-ткуп (чл. 357 ст. 6); давање поткуп (чл. 358ст. 4); потоа, одредбата инаугурирана вотекстот на Кривичниот законик со по-следните измени од 2011 година: давањенаграда за противзаконито влијание штоможе да се изврши и спрема нотар (чл.358 – а ст. 4); примање награда за проти-взаконито влијание (чл. 359 ст. 4). Реле-вантни се и одредбите од чл. 378: фалси-фикување исправа и чл. 379: посебни слу-чаи на фалсификување исправи, со ог-лед на фактот што делата на фалисфику-вање исправи се директно поврзани соосновниот предмет на нотарското рабо-тење – составувањето нотарски исправи.

3. ЗЛОУПОТРЕБА НА СЛУЖБЕНАТА ПОЛОЖБАИ ОВЛАСТУВАЊЕ ВО СИСТЕМОТ НА НОТАР-СКИТЕ КАЗНЕНИ ДЕЛА

Во корпусот на нотарски инкримина-ции, злоупотребата на службената по-ложба и овластување (чл. 353 ст 4) сејавува како дело кое има супсидијарна ибланкетна природа. Инкриминирана евсушност злоупотребата што се врши сопосебна намера за прибавување некаквакорист или нанесување некаква штета.Законот за нотаријатот на општ начин го

уредува вршењето на нотарската долж-ност (во чл. 26 наречена – службена долж-ност): нотарот е должен нотарските служ-бени дејствија да ги врши совесно, чесно инепристрасно, во согласност со Уставоти законите на Република Македонија, ра-тификуваните меѓународни договори и даги заштитува интересите на странките.Во продолжение, законодавецот истак-нува дека нотарот е должен да одбиеслужбено дејствие кое е спротивно наУставот и законот, ратификуваните меѓу-народни договори, јавниот ред и мир иКодексот на професионалната етика иморал. Пропишана е забрана за посреду-вање од страна на нотар при склучувањеправни работи или, во врска со нив, да-вање гаранција или друго обезбедувањена странката. Одредбата од овој став сеоднесува и на лицата кои се вработеникај него и тој е должен да се грижи тие дане вршат такви работи. Во контекст нанашето излагање, вреди да се спомене иодредбата од чл. 28 од ЗН: непреземањеслужбени дејствија (што наедно претста-вува и еден од законските облици на де-лото од чл. 353). Законот определува об-врска за нотарот кој не смее без оправ-дани причини да одбие преземање служ-бени дејствија. Нотарот не смее да пре-зема никакви службени дејствија и солице за кое знае или мора да знае декапостои законска причина поради која ли-цето е неспособно да презема или дасклучи определена правна работа. Истотака, нотарот е должен да одбие презе-мање службено дејствије, доколку стран-ките немаат уредно овластување во со-гласност со прописите со кои е уреденопреземањето на таквото дејствие. По-себно се уредени и правилата за иззе-мање на нотарот (чл. 29 од ЗН), додека од-редбата од чл. 32 пропишува забрана заистовремено вршење друга дејност.6

Определувањето (на најопшт начин)на суштината на злоупотребата на служ-бената положба, односно општиот поим



на злоупотреба во законскиот опис на де-лото од чл. 353 од КЗМ ја налага потре-бата од исполнување на споменатиотпоим со конкретна содржина, односноопределување на содржината на овла-стувањата (т.е. повредите). Имено, Зако-нот не го прецизира поимот на посебноовластување или должност, така што ис-тиот треба да се изведе од соодветнитепрописи (во овој контекст, од Законот занотаријатот). Оттука е и потребата за вос-тановување конзистентна законска рам кашто ќе овозможи прецизно дефинирањена видот и содржината на овлас ту вањатаи должностите на нотарот, како и нивнитеграници.

Споменавме дека утврдените слабо-сти (во однос на дисциплинската одго-ворност на нотарот), во значајна мера сенадминати со усвојувањето на новиот за-кон со кој е регулирана основната про-блематика, но останува и натаму отво-рено прашањето дали и кои од еви -дентираните дисциплински повреди биможеле да претставуваат есенција на за-конската одредба од чл. 353 ст. 4. Не по-малку, ваквото прашање се наметнува иво однос на делото од чл. 353 – в „несо-весно работење во службата“, за кое ќестане збор подолу. Неспорно е дека напреден план доаѓаат најтешките дисцип-лински повреди - оние за кои се предви-дени и најтешки дисциплински мерки(така, трајно одземање на правото навршење нотарска служба, што има дале-косежни негативни последици во односна нотарот и која е потешка дури и одказните предвидени во КЗ – казната за-брана завршење професија, дејност илидолжност која има временски огра-ничено траење).

Ќе се работи за злоупотреба на служ-бената положба или овластување со-гласно чл. 353 ст. 4 во случаите кога ли-цето кое врши работи од јавен интерес(нотар) делото го сторил во вршење нанеговото посебно овластување или долж-ност (така, составување нотарски актиили солемнизација на приватни исправисо кои се врши промет на недвижности) со

пречекорување на границите на сопстве-ните овластувања или со неизвршува-њето на својата службена должност и,притоа, се стекнал со одредена имотнакорист или му причинил штета на друг.

Modus operandi. Поаѓајќи од дејствиетона извршување, произлегува дека закон-ските облици на делото злоупотреба наслужбената положба и овластување мо-жат да се состојат во искористување наслужбената положба или овластување,поточно во преземање определено деј -ствие со искористување на таа положбаили на тоа овластување. Дејствието насторителот не значи злоупотреба во фор-мална смисла, зашто не се состои од пре-чекорување на овластувањата или не-вршење службена должност или ов -ластувања. Се работи за злоупотреба воедна целна, целообразна смисла. Вистин-ските интереси на службата и нејзинотоправилно исполнување сторителот ги за-менува со свои интереси или интересина трето лице. Во таа смисла деј ствиетона сторителот се јавува како незаконитово материјална смисла. За искористу-вање на службената положба или овла-стување (или можеби несовесно рабо-тење во службата), може да се зборуваво случаите кога и на самото службенолице му е препуштена оценката за цело-образноста на неговите постапки (во ин-тересите на службата), а тоа се главнослучаите на дискрециони овластувања.Покрај тоа, поимот на искористување сесфаќа (така и во нашата судска практика)и пошироко, како фактичко користењеедна доминантна, повластена позицијана сторителот за преземање други деј -ствија, што немаат карактер на службенидејствија. Тука би можело да се зборуваза фактички поим на искористување наслужбената положба или овластувањето,чија содржина не е сосема прецизирана,зашто ако службеното лице истапуванадвор од своите службени овластувања,постои некој од следниве облици на де-лото, или пак тоа би требало да се тре-тира како кое било друго општо казненодело.

7 Во странската теорија постојат и становишта според кои злоупотребата не може да се изврши со пропуштање, поопширно в. Riesen,Amstmissbrauch durch Staatsanvalt, ZStrR 1971/3, str. 294 според Камбовски (2003), 329.8 Во некои законодавства, во зависност од видот на штетата дали е материјална или нематеријална, се прави разлика во однос натежината на казнените дела.9 Користа, односно штетата, можат да бидат од имотна и друга материјална природа, но можат да се изразуваат и како друга неимот-на, односно нематеријална корист или штета (така, доаѓање „преку ред“ до локација на градба или стан, или наштетување на честа иугледот на друг и сл.). Под остварување корист за друг се подразбира и користа што се остварува за органот во кој работи сторителот.10 За поимите поголема и значителна имотна корист или штета, в. чл. 122 ст. 34 и 35 од КЗМ.



Пречекорување на границите на служ-беното овластување е вториот облик наделото. Се работи за постапување наслужбеното лице што задржува службенкарактер, но излегува надвор од грани-ците на овластувањата на службенотолице. Не претставува пречекорување наовластувањето преземањето некое деј -ствие што воопшто нема службен карак-тер, односно не е во врска со презема-њето службено дејствие (така, не вршипречекорување на овластувањето служ-беното лице што нешто ќе украде оддруго лице или ќе изврши дело на теле-сна повреда и сл.). Спорно е дали за пре-чекорување може да се зборува само вослучај на узурпација на повисоки овла-стувања, т.е. овластувања што му припа-ѓаат на друго лице на повисока скала одслужбената хиерархија, или при презе-мање овластувања што се во надлежностна кое било друго службено лице. Покрајпречекорувањето на своето овластување,злоупотреба во смисла на ова дело пре-тставува и вршење друго службено деј -ствие што не е во надлежност на сторите-лот. Така, пречекорување постои и вослучај кога претпоставено службенолице ќе преземе дејствие за кое е над-лежно подредено службено лице, а немаовластување за преземање такво деј -ствие. Дали некоја постапка на службе-ното лице претставува пречекорување наовластувањата или не, се определува се-когаш врз основа на прописите што гиопределуваат овластувањата и рамкитена службената должност.

Трет облик е неизвршување на службе-ната должност, што се состои од про-пуштање на службеното лице или воформално исполнување на службенитеобврски што во материјална смислазначи, пак, пропуштање на вршење наслужбената должност. Како илустрацијаза второто може да се земе, на пример,

површното вршење претрес на стан и не-откривање на она што се бара или на-сочување на службеното дејствие кон по-грешен адресат (покана и сл.)7.

Освртот врз законската одредба нèводи кон заклучокот според кој постое-њето на казненото дело злоупотреба наслужбената положба и овластување е де-терминирано од неколку основни еле-менти, и тоа: својството на субјектот,противправноста на дејствието, натаму,субјективната страна на делото; се ра-боти, имено, за умислено дело - сторителоттреба да биде свесен дека ја искористувасвојата службена положба или овласту-вање, дека ги пречекорува границите наовластувањето или дека не ја врши служ-бената должност, како и настапувањетона казненоправно релевантната после-дица која се состои од извлекување не-каква корист (метеријална или немате-ријална)8 за себе или за друг или на не сувањенекаква штета на друг (материјална илинематеријална) со некое од овие деј -ствија.9 Ква лифицираните обли ци на де-лото се содржани во ст. 2, 3 и 5. Додека ос-новниот облик на делото се казнува созатвор од шест месеци до три години, по-тешка казна е предвидена во случаитекога се работи за извлекување поголемаимотна корист или предизвикување пого-лема имотна штета или потешка повредана друг (ст. 2) кое е санкционирано соказна затвор од шест месеци до пет го-дини, односно со затвор од најмалку тригодини, доколку сторителот извлеколзначителна имотна корист или предиз-викал значителна штета (ст. 3).10

Како потежок облик (ст. 5) е издвоеноделото при вршење јавни набавки или наштета на средствата од буџетот на РМ, одјавните фондови или други средства надржавата. Построгото третирање на овојоблик е оправдано со кумулирањето на двенеправа: на самата злоупотреба, но и на

11 ВСМ, Кзз. бр. 32/2006 од 15.11.2006 год.12 Член 29 од ЗН.13 Споменатиот поим наоѓа своја нормативна основа во одредбата од чл. 5 од Законот за облигационите односи.14 Во казненоправната доктрина можат да се сретнат становишта според кои совесноста може да се сфати како морално чувство задолжностите и постапување во согласност со таквото чувство што подразбира соодветен степен на грижа, уредност и прецизност воисполнувањето на обврските (Ćirić, 49).15 Во прашање се следните казнени дела: несовесно вршење аптекарска дејност (чл. 211); несовесно укажување ветеринарна помош (чл.221); несовесно вршење надзор над сообраќајот (чл. 299); несовесна изработка и преземање воен материјал (чл. 345); несовесно работе-ње во службата (чл. 353 – в).



повредата на интересот за законито и со-весно постапување со средствата на држав-ниот буџет, јавните фондови и другитесредства на државата. Изреката на осудатаза потешкиот облик мора да содржи описна квалификаторната околност.11

4. НЕСОВЕСНО РАБОТЕЊЕ ВО СЛУЖБАТА И ОД-ГОВОРНОСТА НА НОТАРОТ

Следното прашање допира до одред-бата од чл. 353 – в: „несовесно работење вослужбата“. Како објект на делото се јавуваопштиот интерес за законито и совесновршење на службената должност штоможе да биде повреден со несовесно и не-грижливо постапување на службенотолице. Покрај повредата на неговите ра-ботни обврски, од таквото постапувањеможат да резултираат и различни по-вреди на слободите и правата на граѓа-ните, или извлекување некаква корист заслужбено лице.

Санкционирано е постапувањето нанотарот кој со повреда на законските про-писи за судир на интереси12 или за совеснопостапување при вршењето дискреционоовластување, со пропуштање на долженнадзор или на друг начин очигледно несо-весно постапува во вршењето на своитеовластувања и должности (така, на при-мер, при утврдувањето на идентитетотна странките, кога не извршил увид или неги утврдил податоците при составува-њето нотарска исправа согласно ЗН) и сотоа ќе извлече за себе или за друг некаквакорист или ќе му нанесе штета на друг(чл. 353 ст. 4). Неправото на делото се со-стои во повреда на стандардите за со-весно постапување (добар стопанственикитн.)13 во вршењето на посебното овласту-вање или должност на сторителот. Несо-весното постапување може да се состоиво дејствија со кои се повредува некој

формален пропис или се злоупотребуваатдискреционите овластувања на изврши-телот, како и во случаите кога постои про-пуштање на должниот надзор (формалнаи материјална злоупотреба). Под очиг-ледно несовесно постапување на друг на-чин се подразбира широк дијапазон надејствија кои значат неправилно и не-етичко вршење на должноста (спротивнона нормите на професионалната етика наслужбените лица за постапување во слу-чаите кога постои сомнение за акти накорупција, конфликт на интереси итн).

Несомнено е дека во архитектурата наказненото право, (не)совесноста како поимотвора бројни проблеми, посебно доколкусе земе предвид фактот дека се работи заначело кое во голема мера е исполнето соморална содржина и кое правно гледаносамото по себе е неприменливо. Тоа доаѓаоттаму што, земено самото за себе, пре-тставува еден вид „бланкетна норма со по-мош на која на дадена конкретна фактичкасостојба се применуваат други опште-ствени принципи на правниот поредок иетички максими“. Потребно е релативно го-лем степен на конкретизација, преку зема-њето предвид на повеќе барања и околно-сти, при примената на споменатото на че -ло.14 Со други зборови, во однос на утврду-вањето на елементот „очигледно несовеснопостапување“, мора да се најде упориште возаконските или стручните правила за по-стапување на нотарот, кои често пати неможе да се унифицираат и да се кренат нарамниште на законска норма.

Сфатена како синоним за неодговор-ност, нестручност, невнимание и непочи-тување на востановените научни и профе-сионални правила и законитости, несо вес -носта добива релевантно значење кај по-веќе инкриминации во систематиката напосебниот дел на КЗМ кај кои таа се јавувакако нивна заедничка карактеристика.15

16 При заверката на потписот, нотарот се запознава со содржината на исправата (чл. 61 ст. 4).



Степенувањето на вината во нејзинитепостојани облици - лесна небрежност(culpa levis), груба небрежност (culpa lata)и умисла во контекст на одредбата од чл.353 – в, упатува на констатацијата споредкоја под ударот на казненото право мо-жат да се подведат само оние дејствијакои по својот интензитет и траење, како ипоследиците што ги предизвикуваат, гонадминуваат степенот на обична невни-мателност, односно неуредност. Атрибу-тот „очигледно несовесно“ се придодаваза да се означи значително, тешко и се-риозно отстапување, т.е. повреда на сво -ите овластувања и должности.

Под ударот на оваа инкриминација мо -же да дојде и несовесниот однос кон автен-тичноста на исправите. Имено, нотарот,при преземањето на кое било деј ствие, едолжен да внимава на автентичноста наисправата и е одговорен за тоа да не из-даде нотарски акт или да не потврди ис-права која не е автентична. Одговорност нанотарот за несовесно работење (или за зло-употреба) може да се разгледува и во кон-текст на одредбите со кои е уредена завер-ката на потписи. Одредбите кои важеа достапувањето во сила на Законот за нота-ријатот, одговорноста на нотарот којсвесно ја повредил сопствената должностда се запознае со содржината на испра-вата ја поставуваа во мошне широкирамки (чл. 61 ст. 4 од Законот за вршење нанотарските работи).16 Законот за нота-ријатот, меѓутоа, во значајна мера ја стес-нува ваквата можност на начин што вне-сува одредени допрецизирања во текстотна одредбата од чл. 63 ст. 4. Експлицитно еутврдено дека нотарот при заверка на по-тписот се запознава со со држината на ис-правата, само толку за да може да ги по-полни рубриките на Уписникот за заверкии потврди, односно тој не е одговорен за со-држината на писменото, ниту е должен даиспитува дали учесниците се овластениза таа правна работа.

Умислата на сторителот опфаќа свестдека врши повреда на законот, не поста-пува во согласност со неговата должност

за надзор итн. и дека поради неговото не-совесно постапување, ќе настапи после-дицата на делото која се состои во извле-кување некаква корист за себе или за друг(материјална или нематеријална) или на-несување штета на друг (материјална илинематеријална).

Извршителскиот круг е пошироко по-ставен, односно предвидена е можност восвојство на извршител на делото да се јавислужбено лице, одговорно лице или лицекое врши работи од јавен интерес, кога де-лото е сторено во вршење на неговото по-себно овластување или должност опреде-лена со закон (ст. 4).

Потешките облици (ст. 2 и 3) се дифе-ренцирани според тежината на последи-цата: поголема имотна корист или имотнаштета или потешко повредување на пра-вата на друг, т.е. значителна имотна ко-рист или штета.

Се чини дека значајни критики можатда се упатат во поглед на пропишанитезаконски рамки. Доколку внимателно сеанализира одредбата од чл. 353 (основниотоблик на делото од ст. 1) и одредбата од чл.353 – в, произлегува дека законодавецотвоопшто не прави разлика, односно не сепридржува кон барањето за градација нанеправото кое се јавува како нужно иоправдано, повлекувајќи знак равенствопомеѓу споменатите инкриминации одаспект на нивната тежина. Кај секое одовие дела, пропишана е казна затвор вотраење од најмногу 3 години. Ако се појдеод основното сфаќање според кое казнатапропишана за соодветното казнено делотреба да биде сразмерна со неговата те-жина, очигледно е дека казната затвор од3 години пропишана за злоупотребата одедна и несовесното постапување од другастрана, не може да претставува сразмернаи правична санкција. Несомнено е, и тоапо сите индикатори, дека несовесното ра-ботење, инкриминација кај која зборувамеза небрежност (груба небрежност) какополесен облик на вина за разлика од зло-употребата како умислено дело, треба даужива попривилегиран третман. Оттука,

нужно е при следната редакција на Зако-нот да се земат предвид и изнесените за-белешки со оглед на тоа што вака поста-вени, казнените рамки (и тоа не само кајовие инкриминации) отстапуваат од не-кои основни принципи врз кои се градисистемот на казнената правда.

Како и при секоја дејност, така и во рам-ките на нотарското работење можат да сепојават одредени неправилности кои возависност од нивниот карактер и тежи-ната, ќе мора различно да се третираат приутврдувањето на одговорноста. Со другизборови, не се секогаш одредени повредиказнени дела, туку напротив, голем дел однив се само обични пропусти во нотар-ското работење кои во принцип се нена-мерни, па оттука во ваквите ситуацииможе да се зборува за материјална илидисциплинска одговорност. Но, доколкусе докаже дека повредата на правото е на-правена со цел да се извлече за себе или задруг некаква корист или на друг да му се

нанесе шттета со очигледно несовесно по-стапување во вршењето на своите овла-стувања (би рекле, од небрежност), тогашнотарот се јавува како извршител на каз-неното дело несовесно работење во служ-бата. Се разбира дека треба да постоиумисла во однос на преземените дејствија,но не и во однос на последицата на делото.

Од друга страна, пак, кога станува зборза злоупотреба на службената положба иовластувањето од чл. 353 од КЗМ, субјек-тивниот елемент – умислата треба да по-стои како во поглед на дејствието, така ина последицата, т.е. на прибавената ко-рист или настанатата штета.

Имајќи го предвид карактерот на спо-менатата инкриминација (бланкетна од-редба), важно е уште еднаш да се нагласидека дел од споменатите потешки дисцип-лински повреди можат да претставуваатконститутивни елементи на законскиотопис на злоупотребата на службената по-ложба и овластување.







АПСТРАКТ:

Во текстот авторот прави анализана актуелните измени на Законот за тр -гов ските друштва, донесени во текот на2010 и 2011 година, во однос на нотар-ското работење, а пред се новините во од -нос на водење акционерско собрание, ка кои основањето и промените на тр говскитедруштва и нивна регистрација во цент-ралниот регистар, во контекс на оства-рување на улогата на нотарот.

ПОИМ, ПРАВНА РАМКА И НАДЛЕЖНОСТ НААКЦИОНЕРСКОТО СОБРАНИЕ

Законот за трговските дрштва (вопонатамошниот текст ЗТД)2 беше доне-сен во 2004 година, по што во повеќе на -врати беше интервенирано со измени идополнувања, а за дел од одредбитебеше поведена постапка пред Уставни отсуд и беа укинати. Со стапување во силана ЗТД, престана да важи Законот затрговските друштва од 19963 година, којисто така во повеќе наврати беше пред-мет на повеќе измени и дополнувања.

Големиот број промени во законодав-ството кое ја уредува оваа област, несо-мнено укажува на динамиката со која серазвива правниот живот и потребата запоцелисходно приспособување на леги-слативата со цел што поуспешно да го

овозможат функционирањето на прав-ните субјекти.

Законот за трговските друштва (Служ -бен весник на РМ бр. 28/04, 84/05,25/2007, 87/08) во текот на 2010 и 2011 г.беше изменет со:• Законот за изменување и дополнува-

ње на Законот за трговските друштваобјавен во Службен весник на РМ бр.42/10 од 26 март 2010 година кој стапиво сила од 01.01.2011 година, освен член1 од истиот, кој стапи во сила осмиотден по објавувањето;

• Закон за изменување и дополнувањена Законот за трговските друштва об -јавен во Службен весник на РМ бр.48/10 од 9 април 2010 година, а кој ста -пи во сила на 18 април 2010 година; и

• Законот за изменување и дополнува-ње на Законот за трговските друштваобјавен во Службен весник на РМ бр.24/11 од 25 февруари 2011 година, а којстапи во сила 5 март 2011 година.Со овој текст ќе се обидеме да напра-

виме анализа на најбитните одредби одизмените и дополнувањата на ЗТД об ја -вени во Службен весник бр. 42/10 и бр.24/11. Законот за изменување и до пол -нување на ЗТД објавен во Служ бен вес-ник на РМ бр. 48/10 од 9 април 2010 го -дина нема да биде предмет на анализапоради специфичностите и одложенатапримена на одредбите за внатрешна

АКТУЕЛНИ ИЗМЕНИ НА ЗАКОНОТ ЗАТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА,

ОД АСПЕКТ НА НОТАРСКОТО РАБОТЕЊЕ нотар Марјан Коцевски

1 Авторот е нотар во Куманово. 2 Законот е објавен во Службен весник на Република Македонија број 28 од 30 април 2004 година и стапи во сила 8 дена по неговотообјавување во Службен весник. Измени и дополнувања на законот се објавени во Службен весник на Република Македонија број84/2005, 25/2007 и 87/2008. Со одлука на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 177/2005 од 24.05.2006 година објавена воСлужбен весник на Република Македонија број 71/2006, укинати се членовите 11 став 3 и 14 став 3 точка 2 на овој закон. Со одлука наУставниот суд на Република Македонија, У. бр. 145/2008 од 20.01.2009 година објавена во Службен весник на Република Македонијаброј 17/2009, укинат е членот 14 став 3 точка 3 и членот 18 став 2 точка 3 на овој закон. Со одлука на Уставниот суд на РепубликаМакедонија, У. бр. 153/2008 од 11.02.2009 година, објавена во Службен весник на Република Македонија број 23/2009, укинат е членот29 став 2 точка 3 на овој закон.3 Со денот на влегување во сила на важечкиот ЗТД, престанува да важи Законот за трговските друштва (Службен весник на РепубликаМакедонија број 28/96, 7/97, 21/98, 37/98, 63/98, 39/99, 81/99, 37/2000, 31/2001, 50/2001, 6/2002, 61/2002, 4/2003 и 51/2003), како и Законотза трговските друштва (Службен весник на Република Македонија број 58/2002, 98/2002, 42/2003 и 85/2003);

ревизија и сметководствени стандарди,како и одредбите за прекугранично спо -јување кои ќе се применуваат од деноткога РМ ќе се стекне со статус на полно-правен член на Европската Унија.

II КРАТОК ОСВРТ

II.1. Изменување и дополнување на ЗТД (Сл.весник на РМ бр. 42/10 од 26 март 2010 година)во врска со свикувањето и водењето на Собра -нието на акционерите

Со Законот за изменување и дополну-вање на Законот за трговските друштва(Службен весник на РМ бр. 42/10 од 26 март2010 година) поблиску се уредува свикува-њето и одржувањето на работата на Собра-нието на акционерите во акционерскитедруштва кои котираат на берза и во акцио-нерските друштва со посебни обврски заизвестување согласно Законот за хартииод вредност, и тоа во согласност со одред-бите на Директи вата на ЕУ 32007Л0036, Ди-рективата на ЕУ 32003Л0058 и Директи-вата на ЕУ 31977Л0091.

Во ЗТД постојат детални одредби коиго уредуваат свикувањето на собраниетона акционерите, остварувањето на пра -вата на акционерите на собрание, гласа-њето преку полномошници, ут врду вањена резултатите од гласањето итн. Сепак,постојните одредби во законот кои го уре-дуваат собранието на акционерите сеприменуваат на сите акционерски дру -штва, без оглед дали тие котираат или некотираат на берза и без оглед дали се ак-ционерски друштва со посебни обврс киза известување. Имено, во Република Ма-кедонија сите акционерски друштва сетретираат еднакво и нема посебен пра-вен режим во однос на котиранитедруштва гледано од призма на Законотза трговските друштва.

На територија на Европската Унијаособено е важна дистинкцијата на акци -онерските друштва кои котираат наберза од оние акционерски друштва коине котираат, вклучително и во однос насвикувањето и одржувањето на собра-

нието на акционерите, како и наградува-њето на директорите. Во правниот ре-жим друштвата кои котираат на берзаприбираат средства преку емисија на ак-ции кои ги нудат јавно преку берза.Друштвата, пак, со посебни обврски заизвестување, покрај котираните друш -тва, можат да бидат и друштва кои имаатминимален акционерски капитал од1.000.000.00 евра и дисперзиран акцио-нерски капитал од над 100 акционери.Оттука и тие мора да бидат значителнотранспарентни во прикажувањето на ре-зултатите од своето работење за да мо-жат потенцијалните инвеститори и идниакционери да носат соодветни одлуки.Бројот на акционери кај овие трговскидруштва најчесто е многу голем, како иекономската и финансиската моќ на ак-ционерското друштво, со оглед на нив-ното суштествено влијание на пазарот настоки, услуги, капитал и работна сила.

Основните решенија на Законот за из-менување и дополнување на ЗТД од март2010 година се однесуваат на следното:

-Дистинкција на акционерски друш -тва кои котираат на берза во однос наоние кои не котираат во однос на оства-рување на правата на акционерите на со-брание, лично или преку полномошници,со електронско гласање и следење на со-бранието, гласање преку коресподенција,право на поставување прашања, учествона собранието и утврдување на резулта-тите од гласањето;

-Акционерските друштва чии акциикотираат на берза ќе бидат должни давградат електронски системи за реализа-ција на горенаведените права или да ко-ристат услуги за истата цел од специјали-зирани компании;

-Акционерските друштва чии акциикотираат на берза ќе бидат должни даимаат официјална интернет-страница соточни обврски што треба и во кој периодтреба да биде објавено на интернет-стра-ницата;

Горанаведените цели се во функцијана зголемување на транспарентноста воработењето на А.Д. кои котираат на





берза, отстранување на пречките спремаакционерите во реализација на нивнитеправа на собрание и со тоа зголеменаконтрола над управувачките структуриод страна на акционерите и подобро кор-поративно управување.

Во понатамошниот текст, ќе се обидемеда дадеме краток осврт на членовите одЗТД кои претрпеа измена и дополнувањеи кои ќе влијаат на сви ку вањето и воде-њето на собранието на акционерите.

Во случај кога судот донесува одлука засвикување на собранието согласно член386 од ЗТД, согласно измените на законот,потребно е судот во одлуката за свику-вање собрание да наложи свикување насобранието и преземање конкретни деј -стви ја што се неопходни за остварувањена целите заради коишто се свикува со-бранието, вклучувајќи и назначувањелице кое ќе го свика собранието. Покрајобврските на лицето определено од судоткои ги наведовме погоре, се определуваобврска за поднесување барање до акцио-нерското друштво кое котира на берза, од-носно друштвото кое согласно со Законотза хартии од вредност е со посебни об-врски за известување, за објава на свику-вањето на собранието на официјалнатаинтер нет-страница на друштвото и наофицијалната интернет-страница на бер-зата на која котираат акциите на друшт-вото. Акционерското друштво и берзатасе должни без одлагање да постапат со-гласно барањето на лицето определено одсудот, кое за активностите во врска со сви-кувањето собрание може да користи и ад-вокатски услуги.

Со измената на членот 387 став 3, којпропишува дека јавниот оглас се објавуваво дневен весник, се определува дека јав-ниот повик се објавува на половина стра-ница во најмалку еден дневен весник штоизлегува на целата територија на РМ.Друштвата кои котираат на берза идруштвата кои согласно Законот за хар-тии од вредност се со посебни обврскиза известување, треба да ја објават со-држината на јавниот повик и на својатаофицијална интернет-страница, односно

на интернет-страницата на берзата. Соваквата измена се спречуваат досегаш-ните манипулации од страна на акцио-нерските друштва кои јавниот повик засвикување собрание го објавуваа водневни весници со мал тираж, во деловина весникот кои беа невоочливи за ак-ционерите итн., со што друштвата кои ко-тираат на берза и оние со посебни об-врски за известување согласно Законотза хартии од вредност имаат обврска даго објават огласот и на својата интернет-страница, односно на интернет-страни-цата на берзата. Во истиот член се дода-ваат три нови става, кои ја регулираатможноста собранието да донесе одука засвикување седница на собрание која не ередовна годишна седница, во рок кој неможе да биде подоцна од четиринаесет-тиот ден пред денот за одржување на со-бранието, ако друштвото има воспоста-вено или користи електронски систем загласање. Одлуката за свикување седницана собранието се донесува со 2/3 мно-зинство од акциите со право на глас пре-тставени на собрание. Доколку вакватаседница не се одржи поради немање кво-рум, во рок од 15 дена од денот на којштотребало да се одржи уредно свиканатаседница на собрание, се закажува нов да-тум за одржување собрание (одложенаседница на собрание). Наедно, се ут-врдува дека трошоците за објавување најавниот повик, односно за испраќање напоканите за свикување седница на со-брание на акционерите паѓаат на товарна друштвото.

Со новиот член 388-а се утврдува со-држината на поканата/ јавниот повик заодржување седница на собранието на ак-ционерите кај друштвата кои котираатна берза и оние со посебни обврски заизвестување согласно Законот за хартииод вредност со што, покрај оние податоциопределени во став 1 од истиот член 388кој се однесува за сите акционерскидруштва, потребно е поканата/ јавниотповик да содржи опис на постапките спо-ред кои акционерите учествуваат и гла-саат на седница на собранието, како и



официјалната интернет-страница надруштвото, а особено:

а) начинот и рокот до кој акционеритеможат да вклучат точки на дневниот редна собранието, да предлагаат одлуки, дапоставуваат прашања до друштвото воврска со дневниот ред;

б) на кој начин се одвива постапката загласање преку полномошник, обрасцитеза гласање преку полномошник и инфор-мација за тоа како друштвото е подгот-вено електронски да ги прими известува-њата од страна на акционерите за дадениовластувања на полномошници; и

ц) на кој начин ќе се одвива гласањето,со кореспонденција или електронс ки, до-колку тоа е овозможено од друштвото.

Друштвата кои котираат на берза ионие со посебни обврски за известувањесогласно Законот за хартии од вредностна својата интернет-страница треба даги објават најмалку следните информа-ции:

а) содржината на јавниот повик/ по -ка ната за свикување седница на собра-нието на акционерите;

б) вкупниот борј на акции и гласачкиправа кои произлегуваат од акциите соправа на глас на денот на објавата на јав-ниот повик, вклучувајќи и вкупен број наакции од секој род и класа;

ц) документи и материјали кои ќе серазгледуваат на седницата на собра-нието на друштвото;

д) предложените одлуки за донесу-вање; и

е) обрасците за гласање преку полно-мошник и обрасците за гласање сокореспонденција, подготвени за елек-тронско преземање од страна на ак ци -оне рите. Доколку не се достапни воелектронска форма, потребно е друшт-вото да објави како да се добијат обрас-ците во писмена форма и на свој трошок.

Акционерите кои имаат право дапредлагаат дополнување на дневниотред во смисла на член 390 од ЗТД, со-гласно измените на Законот, мораат ис-товремено да достават и образложениеза предложената точка или одлука по

предложената точка, што може да севрши со електронски средства. Ревидира-ниот дневен ред, како и претходниот дне-вен ред се ставаат на располагање на ак-ционерите пред датумот на одржувањена седницата на собранието на друшт-вото до таа мера што акционерите мо-жат навремено да овластат полношнициили да гласаат со кореспонденција.

Новина во законот претставува допол-нувањето со нов член 391-а, кој се одне-сува на учество на акционерите на сед-ница на собранието со електронскисредства кај друштво чии акции коти-раат на берза, односно друштво кое со-гласно Законот за хартии од вредност е сопосебни обврски за известување, при штоимаат обврска да им обезбедат на акцио-нерите најмалку еден од следните на-чини за учество на седница на собраниена друштвото со електронски средства:

1) директен пренос на собранието;2) двонасочна аудио и видеокомуни-

кација директно, која на акционерите имовозможува да се обраќаат на собра-нието од кое било оддалечено место; и

3) електронски средства за гласање,пред или за времетраење на собраниетои без потреба од овластување полнош-ник кој физички би присуствувал на сед-ницата.

Со цел спроведување на ваквата об-врска, друштвото мора да има воспоста-вено систем за електронска регистрацијаи евиденција на акционерите зарадинивна идентификација и зачувување набезбедноста на електронската врска приучество на акционерите на собранието ипритоа не можат да бараат од акционе-рите да поднесуваат документи завереникај нотар или потврдени од друг дома-шен или странски надлежен орган.

Интересна новина во измените на Зако-нот претставува можноста акционеритена друшто чии акции котираат на берза,односно друштво кое согласно Законот захартии од вредност е со посебни обврскиза известување, да овластат полномошникна седница на собранието со давање пол-номошно во писмена форма, без обврска



да го заверат полномошното кај нотар, зашто треба да го известат друштвото. До-колку друштвото утврдило образец за да-вање полномошно во писмена форма, то-гаш образецот се доставува до акционе-рите или се прави достапен на интернет-страницата на друштвото, со што истототреба да се отпечати, пополни и потпише.Ваквото полномошно дадено од акционер,друштвото е должно да го ува жи и не смееда бара да се завери кај нотар или да бидепотврдено од домашен или од странскинадлежен орган како услов за уважувањена полномошното. Друштвото може дабара само утврдување на личниот иден-титет на акционерот.

Друштвата се должни на акционеритеда им обезбедат користење електронскисистем преку кој акционерите ќе можатда се регистрираат, да овластуваат своиполномошници и на истите да им даваатинструкции за гласање на седницата насобранието на друштвото.

Како нов вид на гласање на акционе-рите на седница на собрание, се опреде-лува гласањето со кореспонденција предденот на одржување на собранието, пришто друштвото има обврска да им овоз-можи на акционерите да гласаат со корес-понденција. Како и во делот на овласту-вање полномошник, друштвото може дабара од акционерите потврдување на лич-ниот идентитет на акционерот со прило-жување документ за лична идентифика-ција во оригинал или препис од оригинал.

Со оглед на фактот дека во ЗТД не-маше одредба која ќе го регулира начи-нот на утврдување на резултатите од гла-сањето, со измените се додава нов член401-а, кој определува обврска за друшт-вото за секоја одлука за која се гласало наседница на собранието, да го утврдивкупниот број акции за кои биле дадениважечки гласови, вкупниот број важечкигласови и делот од основната главнинакој го претставуваат тие и бројот на гла-сови дадени „за“, „против“ и „воздржан“за секоја одлука што е предмет на гла-сање на собранието. Друштво чии акциикотираат на берза, односно друштво кое

согласно Законот за хартии од вредносте со посебни обврски за известување, едолжно на својата интернет-страница даги објави резултатите од гласањето.

Законот определува глоба од 2.500 до5.000 евра доколку друштво чии акциикотираат на берза, односно друштво коесогласно Законот за хартии од вредносте со посебни обврски за известување неги спроведуваат обврските определенисо овие измени.

Примената на горенаведените од-редби од Законот за измени и дополну-вања на ЗТД започна од јануари 2011 го-дина, во кој рок акционерските друшт-вата на кои се однесуват овие одредбибеа во обврска да обезбедат услови завоспоставување или за користење си-стеми за електронско учество на седницана собрание на акционерите, како и дово-лен период за да ја осознаат акционеритево Република Македонија новата регула-тива која за нив е секако добредојдена.

Причините за донесување на ваквитеизмени лежат во тоа што акционеритене можат да ги реализираат своите правана собрание, поради фактот што не жи-веат во земјата каде е основано друшт-вото (прекугранични акционери), имаатмал интерес за начинот на кој работатовие компании и генерално мали очеку-вања дека можат да влијаат на деловнатаполитика и работење на овие друштва.Со таков пристап тие полека, но сигурностануваат пасивни или спекулативни ак-ционери кои немаат долгорочен интересза инвестирање и кои без разлика што сесопственици на акции, со својата па сив -ност ѝ ја препуштаат на управата целос-ната контрола на работењето на друшт-вото. Ова особено е релевантно ако сезнае дека мнозинство од акционерите воакционерските друштва не присуству-ваат на собрание дури и во земјите на ЕУкаде убедливо мнозинство (и до 70%) одакционерите се прекугранични, односноне се државја ни на земјата каде е реги-стрирано друштвото. На тој начин, мно-зинството акционери дозволува прекусвоето пасивно однесување деловното



работење да биде во целост во рацете науправувачките (менаџерските) структурина трговските друштва.

Активно заинтересирани акционерикои учествуваат на собрание и активно јаследат работата на управувачките струк-тури на компанијата придонесуваат ком-панијата да работи што е можно поефи-касно и под ниски трошоци. Обратно,кога најголем број од акционерите не гиостваруваат активно своите права на ак-ционерско собрание, управувачките струк -тури на долг рок стагнираат и чувству-вајќи се имуни на контрола од акционе-рите, следат повеќе лични интереси (на-градување и бонуси), поставуваат нискицели на компанијата и на долг рок го за-бавуваат растежот на компанијата инејзина конкурентност на пазарот. Акона претходното се додаде и фактот декаво секоја земја, па и кај нас, овие компа-нии се столбови на економскиот развој ифинансиската стабилност на земјата,нивното несоодветно управување е штет -но по националната економија во целина.

II.2. ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НАЗТД (СЛУЖБЕН ВЕСНИК НА РМ БР. 24/11 ОД 25ФЕВРУАРИ 2011 ГОДИНА)

Со Законот за изменување и дополну-вање на Законот за трговските друштваобјавен во Службен весник на РМ бр.24/11 од 25 февруари 2011 година се вршидополнување и усогласување на Законотза трговските друштва (Службен весникна РМ бр. 28/04, 84/05, 25/2007, 87/08,42/10 и 48/10) согласно со Законот за по-датоците во електронски облик и елек-тронски потпис и со Законот за едношал-терскиот систем и за водење на тргов-скиот регистар и регистарот на другиправни лица при што се врши и правно-техничко усовршување на текстот на за-конот.

Генералната цел на овие измени и до-полнувања на Законот за трговскитедруштва е следната:• Имплементација на мерка предвидена

во планот за подобрување на делов-

ното опкружување во постапката заликвидација;

• Имплементирање на единствената за-белешка од Европската комисија во де-лот на прекуграничното спојување; и

• Воспоставување правен основ за електро-нско поднесување пријава и документиза регистрирање трговско друш тво.Во понаташниот текст ќе се обидеме

да дадеме краток осврт на одредбите одЗаконот за изменување и дополнувањена Законот за трговски друштва од фев -руари 2011 година, со посебно вниманиена одредбите со кои се дава можност заподнесување барања / пријави / догово -ри / изјави за упис во трговскиот реги-стар само во електронска форма, безнотарска заверка на истите.

Со измените и дополнувањета на ЗТДсе воведува нов член 18-а со кој се овоз-можува во постапката на упис во тргов-скиот регистар, пренесување на фирма-та, како и бришењето од регистарот натрговецот поединец заедно со сите при-лози да се врши само во електронскаформа согласно со Законот за податоци-те во електронски облик и електронскипотпис и Законот за едношалтерскиотсистем и за водење на трговскиот реги-стар и регистарот на други правни лица.Досега оваа можност не постоеше, но сореализацијата на проектот „Едно шал -терски систем фаза 2“, развиено е елек-тронско решение со кое се овозможувасо користење електронски потпис да сеподнесат пријавите за упис и прилозитево постапките на упис на правно-реле-вантни факти од значење за трговецотпоединец кои се упишуваат согласноЗТД во трговскиот регистар да се подне-суваат само во електронска форма. Пот -писот на трговецот поединец не се заве-рува кај нотар ако се поднесува какоприлог потпишан со електронски пот -пис преку едношалтерскиот систем.

Членот 29 став 2 се менува во смислана ограничување лица да основаат тр -гов ски друштва, како што се:

1) трговски друштва чија сметка отво-рена кај кој било носител на платниот



промет е блокирана и лицата кои се чле-нови на органот на управување, органотна надзор, односно се управители на тиедруштва, сè додека трае блокадата насметката на друштвото или додека надистото не се отвори постапка за ликвида-ција или стечај;

2) друштва над кои е отворена стечајнапостапка, додека трае постапката;

3) лица кои се членови на органот науправување, органот на надзор, односносе управители на трговски друштва накои во постапка пропишана со закон име изречена забрана за вршење про фе сија,дејност или должност, сè додека трае за-браната;

4) лице кое е содружник во друштвосо ограничена одговорност (ДОО) или водруштво со ограничена одговорност ос-новано од едно лице (ДООЕЛ) чија сметкае блокирана додека трае блокадата насметката на друштвото или додека наддруштвото не се отвори постапка за лик-видација или стечај; и

5) лица за кои со правосилна одлукана судот е утврдено дека сториле кри-вично дело лажен стечај, предизвику-вање стечај со несовесно работење, зло-употреба на постапката стечај, оштету-вање или повластување доверители иизречена им е забрана за вршење про -фесија, дејност или должност, сè додекатраат правните последици од забраната.

Измената и дополнувањата на точка 5од став 2 од членот 29 од ЗТД се должи наОдлуката У.бр.75/2010 од 12.01.2011 годинана Уставниот суд на РМ со која се уки-нува член 29 став 2 точка 5 од ЗТД, со об-разложение дека оспорената одредба сокоја им се забранува на лица за кои соправосилна одлука на судот е утврденодека сториле кривично дело лажен сте-чај, предизвикување стечај со несовесноработење, злоупотреба на постапката застечај и оштетување или повластувањедоверители, всушност претставува пре-чка лицето да може да основа трговскодруштво, но притоа независно од времетокога лицето било осудено и независно одвидот и висината на изречената санкција

од судот и дека истата настапува по силана законот, а не како последица од кон-кретна казна (забрана) што ја изрекол су-дот со правосилна судска одлука. Со тоа,судот смета дека со оспорената одредбасе пропишува правна последица на осу-дата во вид на забрана осуденото лице дастекне определено право - во конкрет-ниот случај, да основа трговско друштводоколку е осудено за определено кри-вично дело, при што натамошни после-дици од осудата за тоа дело што се со-стојат во ограничување на правата на гра-ѓаните не се допуштени.

Со последните измени и дополнувањана Законот за трговските друштва, зако-нодавецот, врз основа на горенаведенатаодлука на Уставниот суд на РМ, всуш-ност ја дополнил одредбата од член 29став 2 точка 5 од ЗТД при што определиллица за кои со правосилна одлука на су-дот е утврдено дека ги сториле горенаве-дените кривични дела и како спореднаказна им е изречена забраната за вршењепрофесија, дејност или должност, но сèдодека траат правните последици од за-браната. Со ваквото решение, всушностсе имплементира суштината на одлукатана Уставниот суд, со која се предвидедека самата осудуваност за конкретнитекривични дела не може да претставувапречка за основање трговско друштво идека таквата пречка не може да трае бес-конечно, туку само додека траат прав-ните последици од осудата определениво посебен закон. Поради тоа, законода-вецот како кумулативен услов опреде-лил да биде изречена и споредна казна -забрана за вршење професија, дејностили должност.

Регистарот на физички и правни лицана кои им е изречена санкција забрана завршење професија, дејност или должности привремена забрана за вршење од-делна дејност е јавна книга која претста-вува единствена електронска база на по-датоци којашто содржи податоци од еви-денцијата на прекршочните санкции напрвостепените судови за физички иправни лица за кои е изречена санкција



забрана за вршење професија, дејностили должност или привремена забраназа вршење одделна дејност пропишанисо Законот за прекршоците (Службен вес-ник на РМ бр. 62/06, 69/06 и 157/09). Судо-вите коишто водат евиденција на пре-кршочните санкции за физички и правнилица на кои им е изречена санкција за-брана за вршење професија, дејност илидолжности и привремена забрана завршење одделна дејност, имаат обврсказа достава на податоците, по службенадолжност, до Централниот регистар наРМ заради упис во регистарот, додекапак Централниот регистар на РМ, послужбена должност, електронски ги еви-дентира прекршочните санкции и иститеги брише по службена должност од реги-стар, по истекот на времето за коишто сеизречени.

Според ваквите одредби од гореспо-менатите закони, се доаѓа до заклучокотдека Централниот регистар нема евиден-ција/ регистар во кој се запишуваат пода-тоците за физичките лица за кои еизречена казна/ споредна казна забраназа вршење професија, дејност или долж-ност согласно член 33 од Кривичниот за-коник, односно Централниот регистарводи регистар на физички/ правни лицасо изречени санкции согласно Законотза прекршоци. Исто така, доколку се земепредвид дека согласно измените и до-полнувањата на Законот за едношалтер-ски систем (Службен весник на РМ бр.140/08) Централниот регистар води и ре-гистар на споредни казни за сторени кри-вични дела на правни лица пропишанисо Кривичниот законик на РМ, а и во на-сока на горенаведените измени на член29 став 2 точка 5 од ЗТД, се јавува потребаод проширување на надлежноста наЦентралниот регистар за евидентирањеи на казните/ споредните казни на фи-зичките лица, доколку се работи за за-брана за вршење професија, дејност идолжност изречена согласно Кривичниотзаконик на РМ, која всушност е пречкаодредено лице да основа трговско друш -тво во РМ.

Со понатамошните измени на зако-нот, по членот 32 се додава нов став 6 вокој е определено дека изјавата која ја да -ваат членовите на органите на управу-вање, односно на надзорниот одбор,односно контролорот, ако трговскотодруштво има орган на надзор, во случајна измена на договорот на друштвото,односно на статутот, како и во случај наприсоединување, спојување или подел-ба на трговско друштво, односно пре-образба од една во друга форма надруштво, не се заверува кај нотар во слу-чај кога се поднесува во електронскаформа преку едношалтерскиот системсогласно со Законот за податоците воелектронски облик и електронски пот -пис и Законот за едношалтерскиот сис -тем и за водење на трговскиот регистари регистарот на други правни лица.

Со измените и дополнувањата на ЗТДсе врши ревизија на целиот член 37 за дабиде во согласност со целта - објавите наподатоците од трговскиот регистар да севршат на интернет-страницата на Цент-ралниот регистар, заради поевтини тро-шоци во однос на објавата која се врши воСлужбен весник на Република Македо-нија и потребата од заменување писменасо електронска форма во однос на објаву-вањето податоци од трговскиот регистаркој и се води во електронска форма. Ис-тото се однесува и во случаите кога судотдонел правосилна одлука согласно сокоја треба да се изврши упис, измена илибришење податоци во трговскиот реги-стар. Целта е објавата во најголем бројслучаи да се врши на интернет-страни-цата на Централниот регистар, при штосубјектот на уписот може на сопствентрошок и по сопствен избор податоцитезапишани во трговскиот регистар да гиобјавува и во дневниот печат.

Што се однесува до правните после-дици од објавата на интернет-страницана Централниот регистар на РМ за третилица (рокови, упис, бришење и сл.), зако-нот определува дека трети лица можатда се повикаат само на податоците за коисогласно со овој закон е пропишано



нивно објавување на интернет-страни-цата на Централниот регистар на РМ одденот на нивното објавување, односнотрети лица можат да се повикуваат самона податоците за кои согласно овој за-кон е пропишано нивното објавување во„Службен весник на РМ“. Доколку се јавипотреба, законот овозможува Централ-ниот регистар на РМ и „Службен весникна РМ“ да издаваат специјални изданијасо податоци запишани во трговскиот ре-гистар.

Заради овозможување и „он-лајн“ ре -гистрација на трговското друштво, но иелектронски да се врши промена на по-тпис преку едношалтерскиот систем, чле-нот 65 став 3 определува поднесувањепотпис на законскиот застапник надруштвото заради упис во трговскиот ре-гистар само во електронска форма безнотарска заверка. Досегашното решениево законот не беше доволно прецизно воопределувањето дали поднесувањетоелектронски потпис ја исклучува нотар-ската заверка на истиот.

Во членот 78 се додава нов став (4), ачленот 9 став 2 се менува во насока наопределување дека уписот на прокуратаи давањето трговско полномошно, со-одветно, може да се врши и само во елек-тронска форма потпишано со електро-нски потпис.

Во членот 92 од ЗТД се пропишувадека пријавата за упис во трговскиот ре-гистар се поднесува од овластен подноси-тел во писмена форма или во електро-нска форма потпишана со електронскипотпис, при што ваквата пријава можеда ја поднесе и полномошник со полно-мошно во писмена форма заверена кајнотар или дадено во електронска формапотпишано со електронски потпис со-гласно со Законот за податоците во елек-тронски облик и електронски потпис.Исто така, со дополнувањето со нов став5 од член 93 се овозможува и прилозитекон пријавата за упис (исправи и докази)да бидат поднесени само во електронскаформа преку едношалтерскиот систем ипотпишани со електронски потпис.

Со измените на членот 109 се вршиправно-техничко усогласување со член 29-б од ЗТД кој се однесува на регистарот налица кои не можат да основаат и да упра-вуваат со трговски друштва и на лица коисе спречени или престанале да ги вршатсвоите функции во органот на управувањево трговските друштва во Република Ма-кедонија, при што се пропишува објаву-вање на изречената прекршочна санкцијазабрана за вршење професија, дејност илидолжност на правно или физичко лицедонесена од страна на надлежен суд, наинтернет-страницата на Централниот ре-гистар на РМ.

Со понатамошните измени на Законот,а кои се однесуваат на воведување елек-тронска форма на акти и документи за-ради упис во трговскиот регистар, со-одветно потпишани со електронски по-тпис согласно закон, е определено след-ното:• електронско потпишување на догово-

рот за јавното трговско друштво (член112 нов став 3);

• електронско поднесување потписипри основање јавно трговско друштво(член 115 став 3);

• електронска форма на договорот заосновање командитно друштво и не-гово електронско поднесување какоприлог во постапката за упис во тргов-скиот регистар (член 150);

• електронско поднесување потписипри основање командитно друштво(член 153 став 4);

• согласноста за пренос на удел во ко-мандитно друштво може да се даде воелектронска форма потпишана соелектронски потпис (член 159 став 1);

• склучување на договорот за основањена ДОО, односно изјавата за основањена ДООЕЛ да се врши електронски, наначин кој опфаќа електронско потпи-шување од страна на основачите/ ос-новачот (член 170 ставови 1, 2 и 3), одно-сно се овозможува електронско под-несување прилози во постапката за ре-гистрација на ДОО/ ДООЕЛ (член 183став 2 и нов став 3);



• оставката на управителот на друшт-вото може да биде дадена во електро-нска форма доколку е потпишана однегова страна со електронски потпис;

• електронска форма на полномошнотопотпишано со електронски потпис сокое едно лице се ополномоштува даподнесе пријава за упис на одлука заизмена на договорот за друштвото(член 253 став 1);

• електронска форма и електронски по-тпис на Статутот на А.Д. (член 285 новстав 4); и

• пријава за упис на ликвидатор, како исекоја промена заради упис во тргов-скиот регистар, ликвидаторот може даја поднесе и само во електронскаформа (член 541 нов став 2), односнолик видаторот може да го достависвојот потпис како прилог во електро-нска форма преку едношалтерскиотсистем, без истиот да го завери кај но-тар (нов став од истиот член).Со измените на членовите 207 став и

208 став 3, покрај субјективниот рок (90дена од денот на дознавање на причи-ната), се определува објективен рок заподнесување тужба за истапување, од-носно исклучување содружник од друшт-вото, кој изнесува една година од денотна настанувањето на причината.

Со интервенцијата во членот 393 став 6,се овозможува полномошното со кое ак-ционерот овластува лице за полномош-ник на седница на собрание на друшт-вото, со цел учество и гласање на седни-цата на собранието во негово име, наме-сто да се дава за една седница на собра-нието на друштвото, да има важност сè донегово отповикување, но не подолго оддве години од денот на негово давање. Сотоа едно исто полномошно ќе биде воважност максимум две години и ќе овоз-можи полномошникот да ги преземе ситедејства на собрание на друштвото за коие овластено со полномошното.

Во членот 400-б се имплементира пре-пораката за допрецизирање на членот восмисла експлицитно да се прецизираатбанките и брокерските друштва да уче-

ствуваат и гласаат на седница на собраниена друштвото ако на друштвото му го обе-лодениле идентитетот на секој свој клиенти бројот на акциите чие право на глас гоостваруваат за сметка на секој клиент,како и содржината на овластувањето иинструкциите за гласање ако такви ин-струкции примиле од клиентот без да имсе бара полномошно заверено на нотар.

Заради добиената забелешка од стра -на на Европската комисија на транспони-раната директива за прекугранично спо -јување извршено со Законот за измену-вање и дополнување на ЗТД (Сл. весникбр. 48/10), во членот 537-г став 2 се бришепричината за спротивставување (одби-вање) прекугранично спојување од надле-жен орган поради повреда на прописитеза заштита на конкуренција.

Како значајна промена може да се спо-мене и скратување на постапката напријавување и побарувања од страна надоверителите во постапката на ликвида-ција кога се објавува оглас дека друшт-вото се ликвидира, поточно од 30 дена одденот на објавата на интернет-страни-цата на Централниот регистар се скра-тува на 15 дена.

Со досегашните одредби од член 581експлицитно се бараше отворање под-ружници како услов за странските тргов-ски друштва и странските трговци - по-единци да работат на територијата наРМ, додека согласно правилата на земја -та од ЕУ, не треба да ги третира и усло-вува на различен начин домашните истранските друштва. Со оглед на фактотдека во Р. Македонија домашните правнилица имаат избор дали да отворат под-ружница, со измените се определува об-врска за организирање подружница завршење дејност на територијата на РМако има регистрирано седиште, централ -на управа или главно место на вршењедејност во друга земја чие право бара одтрговските друштва и трговците по-единци запишани во трговскиот регистарда организираат подружница за да мо-жат да вршат дејност на нејзината тери-торија (принцип на реципроцитет).





Одредбите од законот (членови 597-605од ЗТД) со кои се намалува максималниотизнос, распонот и се утврдуваат фиксниизноси на санкции за повреди на Зако-нот за трговските друштва, нема да би-дат предмет на анализа на овој текст.

III ЗАКЛУЧОК

За крај, да ги резимираме очекувањатаи резултатите од измените и дополнува-њата на Законот за трговските друштваод март 2010 година:¤ јакнење на контролата на акционерите

во друштвата кои котираат на берза ионие кои се со посебни обврски за изве-стување врз менаџерските структурипреку максимално зголемување натранспарентноста и можноста секој ак-ционер да биде навремено и точно ин-формиран за собранието на трговскотодруштво кое котира на берза, особенопреку интернет-страницата;

¤ олеснување на остварувањето на ак-ционерските права на собранија прекуможност од електронско гласање, сле-дење на собрание од оддалечена лока-

ција, гласање со кореспонденција, елек -тронско номинирање полномош ници;

¤ зајакнување на правната рамка за ут-врдување на резултатите од гласањето,поставување прашања до друштвото;

¤ предвидени се казнени одредби за не-почитување на соодветни членови одовој закон за остварување на акционер-ските права на собрание на друштвото.И последните измени и дополнувања

на Законот за трговските друштва од фе-вруари 2011 година се следниве:¤ отстранување нотарски заверки од по-

стапките на поднесување податоци вотрговскиот регистар;

¤ имплементација на мерка предвиденаво планот за подобрување на делов-ната клима и опкружување во пос тап -ката за ликвидација;

¤ правно-техничко подобрување натекс тот на законот;

¤ воспоставување правен основ за елек-тронско поднесување пријава и доку-менти за регистрирање трговско друш -тво; и

¤ имплементирање на забелешката на ЕКво делот на прекугранично спојување.



ИЗМЕНИТЕ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПАРНИЧНАТА ПОСТАПКА ИВО ЗАКОНОТ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ И НИВНОТО ВЛИЈАНИЕ НА

РАБОТАТА НА НОТАРИТЕПравен факултет „Јустинијан Први“, Скопје

д-р Арсен Јаневски, редовен професор д-р Татјана Зороска–Камиловска, вонреден професор

1 Законот за парничната постапка е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 79/2005. Во натамошниот текст ќе бидеупотребувано скратено ЗПП од 2005.2 Законот за извршување е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 35/2005. Во натамошниот текст ќе биде употре-бувано скратено ЗИ од 2005. Измените и дополнувањата на Законот за извршување се објавени во ,,Службен весник на РепубликаМакедонија“, бр. 50/06, 129/06, 8/08, 83/09, 50/10, 83/10, 88/10, 171/10 и 148/2011. Пречистен текст на Законот за извршување е објавенво ,,Службен васник на Република Македонија“ во бр. 59/2011 година.3 Закон за изменување и дополнување на Законот за парничната постапка (ЗИДЗПП 2008) објавен во ,,Службен весник на РепубликаМакедонија“, бр. 110/2008; Закон за дополнување на Законот за парничната постапка (ЗДЗПП 2009), објавен во ,,Службен весник наРепублика Македонија“, бр. 83/2009 и Закон за изменување и дополнување на Законот за парничната постапка (ЗИДЗПП 2010) објавенво ,,Службен весник на Република Македонија“ бр. 116/2010, ЗИДЗПП од 2010 година почна да се применува една година по неговотовлегување во сила (09.09.2011), освен одредбите од чл. 96 кои почнаа да се применуваат од 01.07.2011 година. Во месец јануари,Законодавно-правната комисија на Собранието на Република Македонија го утврди пречистениот текст на Законот за парничнатапостапка кој е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 7 од 20 јануари 2011 година. Во натамошнот текст ќе бидеупотребувано скратено ЗПП - пречистен текст.

1. ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПАРНИЧНАТАПОСТАПКА ОД ЗНАЧЕЊЕ ЗА РАБОТЕЊЕТО НАНОТАРИТЕ

1.1. ВоведПоследниве шест години сведоци сме

на голем број измени на законите во сфе-рата на граѓанското правосудство, по-себно кога станува збор за Законот за пар-ничната постапка1 и за Законот за извршу-вање.2 Забрзувањето на парничната по-стапка и обезбедувањето судење во разу-мен рок беа основниот мотив за реформана парничното право која беше спрове-дена со донесувањето на ЗПП од 2005 го-дина. При донесувањето на ЗПП од 2005година, постоеше стручен консензус за су-штествените прашања на реформата,иако пред да се пристапи на негово доне-сување не беа спроведени сериозни ем-пириски истражувања за критичнитепунктови и тесни грла кои влијаеја по-стапката да биде спора, неефикасна искапа. Појдовните позиции на тој консен-зус беа прво, да се задржат достигнатитестандарди на правната заштита на гра-ѓанските субјективни права, особено ониекои се однесуваат на правото на пристапдо судот и фундаменталните процесни га-ранции во постапката и второ, реформатана парничната постапка да биде целосно

насочена кон ослободување на судењетоод преголеми процесни формалности исоздавање еден побрз, поефикасен и по-едноставен механизам на правна заштита.За остварување ефикасна, брза и ефтиназаштита на повредените и загрозенитеграѓански субјективни права, беа ревиди-рани повеќе процесни начела и институтикои беа суштина на дотогашниот моделна парнично постапување. Така, беа на-правени системски измени на односот наначелото на диспозиција и официјалност,на расправното и истражното начело, на-челото на материјална вистина и наче-лото на забрана на злоупотреба на про-цесните права, афирмација на инокоснотосудење, ново уредување на институтот до-ставување, нов концепт на подготвувањена главната расправа, воведување писмензадолжителен одговор на тужба и нејзиносанкционирање, напуштање на институ-тот мирување на постапката, воведувањенови решенија за институтот изземањесудија и судија поротник, начелна забранана beneficium novorum во жалба, забрана надвократно укинување на првостепена пре-суда, поострен процесен режим на некоипосебни парнични постапки итн.

По донесувањето на ЗПП од 2005 го-дина, тој неколку пати е менуван и до-полнуван3, иако некои од тие измени и



4 Опширно за измените и дополнувањата на ЗПП од 2010 година види: А. Јаневски, Т. Зороска-Камиловска, „Измените во парничното,вонпарничното и извршното законодавство на Република Македонија во светлото на актуелните трендови за забрзување на постап-ките“, Деловно право, Скопје, бр. 24 од 2011, стр. 15-62.

дополнувања не беа почнати да се приме-нуваат. Донесувањето на последната но-вела на ЗПП (ЗИДЗПП од 2010), која е инајголема (има 101 член), уследи многубрзо, без посебни анализи и соодветниподготовки, со големи претензии, безјавни расправи и присуство на научната истручната јавност, со можни потенци јал -но штетни последици на теренот на прав-ната заштита. Некои од измените ја ру-шат конзистентноста на законскиоттекст, а други оставаат впечаток дека ,,из-мените се цел на самите себе“ што не смееда се дозволи кога е во прашање еден за-кон како што е ЗПП. При вакви околностина научната и стручната јавност не импреостанува ништо друго освен postfestum да ги оценуваат новите решенија инивната издржаност. Во натамошните из-лагања во овој труд ќе се осврнеме самона измените на ЗПП кои се однесуваат ина работењето на нотарите4.

1.2. Новини во режимот на поднесоците Новините што ги воведува ЗИДЗПП од

2010 година, во делот на поднесоците, сеоднесуваат на: определувањето на пои мотподнесок, содржината на поднесокот и напостапувањето на судот по поднесокот.

Со поимот поднесок се опфатени иписмената кои се поднесуваат ,,по елек-тронски пат до приемното одделение нанадлежниот суд“. Поимот поднесоци, спо-ред член 15 од ЗИДЗПП од 2010 година, епроширен така што како поднесок не сесмета само тужбата, одговорот на тужба,правните лекови и другите изјави, пред-лози и соопштенија што се даваат надвород расправата се поднесуваат писмено,туку и оние кои се поднесени по електро-нски пат до приемното одделение на над-лежниот суд.

Општото правило според кое поднесо-ците мора да бидат разбирливи и пона-таму е задржано, но во поглед на содржи-ната, новина е тоа што се зголемувабројот на општите елементи кои го чи-нат минимумот што мора да го содржи

секој поднесок за да се смета за уреден.Така, секој поднесок треба особено да со-држи: означување на судот, име и презимепоткрепени со доказ за лична иденти-фикација, живеалиште, односно престо ју -валиште на странките, односно фирмата иседиштето на правното лице запишаниво Централниот регистар на РепубликаМакедонија или друг регистар поткре-пени со доказ од соодветниот регистар,нивните законски застапници и полно-мошници, ако ги имаат, предметот на спо-рот, вредноста на спорот, содржината наизјавата и потпис на подносителот, одно-сно електронски потпис, електронскаадреса и контакт-телефон (чл. 15 ст.3 одЗИДЗПП од 2010).

Покрај понапред наведените податоциод чл. 15 ст. 3 од ЗИДЗПП од 2010 г., подне-соците поднесени од адвокати, државенорган или орган на државна управа, еди-ници на локалната самоуправа, правнилица и лица кои вршат јавни овласту-вања, покрај понапред наведените пода-тоци, треба да содржат и податоци заелектронско сандаче за достава на пи-смената регистрирано согласно со за-кон (чл. 15 ст. 4 од ЗИДЗПП од 2010 г.).Ако се има предвид наведената одредбаспоред која се опфатени и лицата кои вр -шат јавни овластувања, нотарите морада ја почитуваат истата за да биде це-лосен нивниот поднесок упатен до су-дот (да го содржи сето она што е по -треб но за да може судот да постапи понего), а тоа значи дека треба да бидат итехнички опремени.

Во поднесокот странката е должна даго наведе и својот единствен матиченброј на граѓанинот, односно единственматичен број на субјектот на уписот(ЕМБС) за правните лица (чл. 15 ст. 4 одЗИДЗППод 2010 г.).

Во поглед на постапувањето на судотпо неуредни поднесоци, измените на зако-нот предвидуваат поостар режим на по-стапување чија цел е да се подигне нивотона писмена комуникација меѓу судот и



5 За разлика од ЗПП од 2005 г., Законот за парничната постапка од 1998 година, од понапред предвидените начини, ги познаваше самодоставувањето по пошта, доставувањето преку овластен работник во судот, преку надлежен орган на општината, или непосредно восудот. Законот за парничната постапка од 1998 година е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 33/98 и 44/2002, вонатамошниот текст ќе биде употребувано скратено ЗПП од 98.6 Така и К. Чавдар, Закон за извршување, коментари, објаснувања, практика и предметен регистар, Агенција ,,Академик“, Скопје, 2005,стр. 101.7 Види член 24 од ЗИДЗПП од 2010 со кој се дополнува член 125 став 1 од ЗПП од 2005 година.

странките, што е прифатливо, но со огледна тоа дека ЗИДЗПП од 2010 година, а е од09.09.2011 година во примена, оправданосе поставува прашањето дали судовитесе технички опремени да можат да при-маат поднесоци по електронски пат. На-шите сознанија се дека су до вите сè уштене се опремени за таква комуникација состранките. Иако ова решение е добро и еза поздравување, се чини дека е преура-нето. Имплементацијата на овие одредбибара време и средства за техничко опре-мување на судовите за нивна примена.Треба посебно да се нагласи дека подне-соците кои не го содржат сето она што епотребно да се постапи по нив (не ги со-држат податоците кои се предвидени воЗИДЗПП од 2010 г., или ако не се подне-сени во доволен број примероци кога тиесе поднесени во писмена форма), судот ќеги отфрли ако се поднесени од полно-мошник, без да му укаже на потребатаподнесокот да се исправи или дополни,како и да му даде рок за повторно подне-сување на поднесокот. Законот не правиразлика дали е во прашање полномош-ник адвокат, дипломиран правник со илибез правосуден испит вработен во прав-ното лице кое го застапува или полно-мошник роднина по крв во права линија,брат, сестра или брачен другар, кои мо-жат да бидат и лаици во правото.

Само ако поднесокот е поднесен одстранка која нема полномошник, а енеразбирлив или нецелосен, судот говраќа на странката за исправка. Рокотза исправање и повторно поднесувањего определува судот, но тој не може дабиде подолг од 8 осум дена.

1.3. Новини во доставувањето ЗПП од 2005 година внесе повеќе

суштествени измени во делот на одред-бите кои се однесуваат на доставување-то во парничната постапка. Според чл.

125 од ЗПП од 2005 година, писмената седоставуваат на неколку начини, и тоа:по пошта (во ваков случај судот сам гиупатува писмената до поштата), прекуслужбено лице на судот, непосредно восудот, преку нотар или друго лице опре-делено со закон.5 Новина во доставува-њето според ЗПП од 2005 г. во однос наЗПП од 98 беше доставувањето прекунотар или друго лице определено созакон, но беше изоставено доставува-њето преку надлежен орган на општи-ната.

Со донесвањето на Законот за из-вршување од 2005 година во член 40став 1 алинеjа 2 беше предвидена мож-носта извршителот да врши достава насудски писмена. Одредбата треба да серазбере така дека извршителот врши до-ставување судски писмена кои се воврска со извршувањето. Доставувањетосудски писмена кои не се во врска со кон-кретното извршување што го спроведуваизвршителот, требаше посебно да бидеуредено6, што е и направено со со донесу-вањето на ЗИДЗПП од 2010 година.7

1.3.1. Доставување преку нотар Правниот основ за доставување преку

нотар е содржан во чл. 125 од ЗПП од 2005година. Во чл. 125 од ЗПП од 2005 година,покрај другите начини на доставување, епредвидено дека доставувањето во пар-ничната постапка може да се врши ипреку нотар. Овој начин на доставувањенајчесто се користи во случаите кога ту-жениот не може да се пронајде, а тужите-лот презел обврска да го бара и да сеобиде да изврши достава преку нотартаму каде што ќе го пронајде, како и вослучаите кога тужениот ја избегнува до-ставата преку пошта, па треба да се ,,из-ненади“ со нотарска поштенска пратка.

Доставувањето преку нотар, споредЗПП, се врши така што нотарот, на барање



8 Бидејќи ЗПП од 2005 година во членот 128 ставови 1 и 2 изрично предвидува дека доставувањето преку нотар се врши само кога тоаго бара овластено лице или орган, односно кога тоа го бара странката, според нас судот не е овластен таква достава да определи послужбена должност (подвлекле А. Јаневски, Т. Зороска-Камиловска) без да има барање од овластено лице или орган или од странка.9 Согласно ЗИДЗПП од 2010 година, во ставот 5 од чл. 129 е предвидено дека заверениот препис на записникот, односно службенатабелешка за приемот на писменото, доставата и сите преземени дејствија заради доставување нотарот, односно извршителот без одла-гање ќе ги достави до судот. Зборот „доставата“ треба да се протолкува дека е во прашање потврда за извршената достава.

на овластено лице или орган8, по поштаили непосредно го доставува писменото иза тоа составува записник.

Ако некоја од странките тоа го побара,парничниот суд може со решение да од-реди доставувањето на некое писмено даму се довери на нотар кој ќе го предложистранката. Против решението со кое сеопределува доставување да се изврши одстрана на нотар не е дозволена жалба.

Кога судот ќе определи доставувањетода се изврши преку нотар, тој е долженписменото што треба да го достави за-едно со решението да го стави во посебнаобвивка и да му го предаде на нотарот.

Нотарот преку кој е определено доста-вување е должен да го изврши доставува-њето согласно одредбите на ЗПП, пришто тој ги има сите права и должностишто ЗПП ги пропишува за доставувачите.Во вршењето на работите на доставува-њето, нотарот може да го замени и но-тарски заменик.

За приемот на писменото заради доста-вување и за дејствијата преземени зарадидоставување, нотарот составува записник.Нотарот без одлагање ги доставува до су-дот: заверениот препис на записникот заприемот на писменото заради доставу-вање, потврдата за извршената достава,заверениот препис од записникот за до-ставувањето, односно недоставеното пис-мено, како и заверениот препис од запис-никот за преземените дејствија9.

Доставувањето преку нотар се опреде -лу ва по барање на странка која ќе изјавидека е подготвена да ги поднесе трошо-ците од овој начин на доставување и на-градата. Странката е должна претходнода ги поднесе, односно да му ги авансирана нотарот трошоците и наградата пре-дизвикани со доставувањето преку но-тар. Ако странката не му ги плати на нота-рот трошоците и наградата, нотарот не едолжен да ја изврши доставата, за што ќесостави записник и ќе го извести судот.

Трошоците за доставувањето прекунотар влегуваат во парничните трошоци,ако судот оцени дека таквата доставабила неопходна.

Со ЗИДЗПП од 2010 година членот128 од ЗПП од 2005 година е изменет идополнет така што сето она што е веќепонапред кажано за доставата прекунотар останува во целост, со тоа штово чл. 29 од ЗИДЗПП со кој чл. 128 одЗПП од 2005 година станува чл. 129 вокој е бришана одредбата дека нотаротво вршењето на работите на доставатаможе да го замени и нотарски заме-ник, а додадено е дека покрај нотар,дос тавата може да ја врши и изврши-тел. При доставувањето на писмената,извршителот исто како и нотарот ги имаистите права и должности согласно ЗПП.

Извршителот за приемот на писме-ната заради доставување и дејствијатапреземени заради доставување соста-вува службена белешка.

1.3.2. Нова редакција на правилото ,,еднашповикан, секогаш повикан“, (чл. 126 од ЗППод 2005) Крупна новина во ЗПП од 2005 година

со која се сметаше дека ќе се зголемибрзината и ефикасноста на постапкатабеше воведувањето на правилото споредкое: „Странката која е уредно поканетада присуствува на рочиште или пак е из-вестена за преземање определено дејс -твие ако не се јави пред судот, судот неманатамошна обврска да ја повикува. Понејзино барање судот е должен во судотда ѝ врачи покана за денот и часот за одр-жување на рочиштето“. Иако во ЗПП од2005 година тоа изречно не беше пропи-шано, рационално е да се смета дека су-дот може вака да постапи само ако стран-ката по добивањето на уредната поканаили известувањето за преземање опре-делено дејствие не го извести судот декаима оправдани причини за изостанокот.



10 Видете Frette v. France, Application No.36515/97, Judgement of 26.02.2002.

Ваквото решение во практиката предиз-вика различно толкување што беше ипричина да се пристапи кон нова редак-ција на чл. 126 од ЗПП од 2005 година.

Со ЗИДЗПП од 2010 година, чл. 126 одЗПП од 2005 година е изменет и дополнеттака што врз основа на изречна одредбасудот нема натамошна обврска да јаповикува странката која е уредно пока-нета да присуствува на рочиште илипак е известена за преземање опреде-лено дејствие која не се јавила пред су-дот, без оглед на причината.

Со ваквата формулација на чл. 126 ст. 1од ЗИДЗПП од 2010 година основано сепоставува прашањето дали заради забрзу-вање на постапката не се повредува едноод фундаменталните процесни права настранката да биде сослушана во постап-ката.

Со цел да се обезбеди правото на стран -ката да биде сослушана во постапката воЗПП од 2005 година, беше пропишано декана барање на странката судот е долженда ѝ врачи покана за денот и часот за одр-жување на рочиштето, а со ЗИДЗПП од2010 година, и примерок од записникот вописмена или електронска форма, одно-сно во форма на тонски запис од пре-тходно одржаното рочиште. Ова е добро иоправдано.

Со ЗИДЗПП од 2010 година, во чл. 126додаден е нов став 2 според кој: ,,Ако су-дот поради која било причина не ра-боти на денот на закажаното рочиште,е должен да го објави денот и часот наодржувањето на новото рочиште насвојата веб-страница и на видно местово судот, а странката е должна да сеинформира за истото“. Основано се по-ставува прашањето дали ваквото ново за-конско решение е издржано, ако се имапредвид праксата на Европскиот суд за чо-вековите права во Стразбур, во поглед направото на странката да биде информи-рана, што е услов за реализација на нејзи-ното право да биде сослушана во постап-ката. Така, во предметот Frette v. France,10

Судот зазел став дека надлежниот суд

мора да ја извести странката за терминотна закажаното рочиште и дека не е до-волно странката за тоа да може да дознаеод списокот на закажани рочишта, што сенаоѓа на огласната табла на судот. Одстранката не може да се бара сама даследи на огласната табла на судот кога занејзиниот предмет ќе биде закажано ро-чиште. Бидејќи ЗИДЗПП од 2010 годинадоставувањето на огласна табла на судотго изедначува со доставувањето на веб-страницата на судот (чл. 30 од ЗИДЗПП од2010), се поставува прашањето дали новоторешение од чл. 26, ст. 2 од ЗИДЗПП од 2010со кое е изменет чл. 126 од ЗПП од 2005 го-дина ги задоволува барањата на Европ-скиот суд за човековите права, што се од-несуваат на правото на странката да бидеинформирана за активностите во постап-ката.

1.3.3. Измени во електронскиот начин на до-ставување Елекронскиот начин на доставување

беше воведен со ЗИДЗПП од 2008 година,чија примена беше одложена за една го-дина од неговото влегување во сила. Во-ведувањето на овој начин на доставувањее за поздравување и заслужува внима-ние и почит. Но, неспорен факт е декаиако помина многу подолг рок отколкушто беше предвидено за негова импле-ментација, тој до денес не е оперативен, аод друга страна, ЗИДЗПП од 2010 предви-дува негови измени кои само создаваaтпривид дека се менува членот 126-а одЗИДЗПП од 2008 г., иако во суштина вопрашање е само негово дополнување сотри нови става (2, 7 и 8). Во прашање етехничката неизводливост на некои ре-шенија за што е потребно средства ивреме. Како потврда на ваквиот став е иодредбата содржана во чл. 27 од ЗИДЗППод 2010 година, со кој што членот 126-а семенува и меѓу другото е наведено ,,до-колку писменото кое се доставува поелектронски пат содржи прилози за коинема техничка можност да се доставателектронски, судот во писменото кое го

доставува ќе го извести примателот чиеседиште, живеалиште или престојува-лиште се наоѓа во седиштето на судотдека прилозите треба да ги подигне непо-средно од судот во рок од три дена од де-нот на известувањето, а доколку во тојрок не ги подигне, се смета дека прило-зите се доставени“ (став 7 од член 126-а одЗИДЗПП од 2010 година). Доставата наприлозите предвидени во став 7 од чле-нот 126-а од ЗИДЗПП од 2010 година, допримателот чие седиште, живеалиштеили престојувалиште е надвор од седиш-тето на судот, се врши на еден од начи-ните определени во членот 125 став 1 одЗИДЗПП од 2010 година. Од наведенитеодредби сосема е јасно дека на воведува-њето на електронскиот начин на доставу-вање ќе треба уште да се работи за да сесоздадат техничи можности за неговаимплементација, а потоа тоа да се нор-мира за да може тоа да се операционали-зира.

Што се однесува на доставувањето написмената на адвокати, државни органи,односно органи на државната управа,единици на локалната самоуправа,правни лица и на лица на кои им се пре-несени јавни овластувања, со ЗИДЗППод 2010 година во чл. 125-а е укинат ста-вот 2 од членот 125-а од ЗИДЗПП од2008 година во кој беше предвиденодека ако доставата по електронски патне е можна или има тешкотии, ќе севрши на друг начин согласно член 125од ЗПП од 2005 година, а сега во членот125-а кој има само еден став е предви-дено таа да се врши по електронскипат. Меѓутоа, иако Законот е во примена,техничка можност за тоа нема.

1.3.4. Доставување по пат на оглас Кај доставувањето по пат на оглас, кон

кој се прибегнува кога не може да се из-врши реално доставување, новина е во-ведувањето на можноста покрај наогласната табла на судот, писменотода се објави и на веб-страницата на су-дот, со што по истекот на рокот од осумдена од објавувањето се смета дека е

извршено уредно доставување. Во чле-нот 30 од ЗИДЗПП од 2010 година, со којсе менува членот 129 од ЗПП од 2005 го-дина, кој сега станува член 128 во ста-вот 2, во првата реченица е предвиденокумулативно објавата да се изврши ина огласната табла на судот и на веб-страницата на судот, а според вторатареченица од истиот став, се смета декадоставата е извршена уредно по исте-кот на осум дена од денот на објавува-њето на писменото на огласната таблана судот или на веб-страницата на су-дот. Според нас, во прашање е редак-циска грешка која би требало да се ис-прави затоа што создава забуна. Имено,или ќе треба кумулативното објавувањеда се брише и да биде алтернативно, илиќе треба сврзникот „или“ да се замени сосврзникот „и“ за да нема недоумици когае уредно објавувањето. Додека тоа не сенаправи, според нас, доставата ќе бидеуредна по истекот на осум дена било одденот на објавувањето на писменото наогласната табла на судот, било по објаву-вањето на веб-страницата на судот.

1.3.5. Измени кои се однесуваат на личнотодоставување Со ЗИДЗПП од 2010 година се вове-

дени суштествени новини во поглед наличната достава. Така, со членот 32 став1 од ЗИДЗПП од 2010 година со кој се до-полнува ставот 1 од ЗПП од 2005 година енаправено многу важно редакцискодополнување со тоа што се додаденизборовите ,,која е физичко лице“, се от-странува една дилема, а тоа е дека лич-ната достава како што е уредена соЗПП се однесува само за физичкителица. Доставата на правните лица еуредена со други одредби.

Според член 32 став 2 од ЗИДЗПП од2010 година, со кој се менува членот137 став 2 ,,Писменото за кое со овој за-кон е определено дека треба лично дасе достави, му се предава непосреднона лицето на кое му е испратено. Аколицето на кое писменото мора личнода му се достави не се затече таму каде



што треба да се изврши доставувањето,писменото ќе му се испрати препо-рачано по пошта. Ако писменото небиде подигнато во рок од осум дена одденот на известувањето дека писме-ното треба да го подигне, ќе се сметадека доставата е уредно извршена“. Наовој начин како што е уредена личнатадостава, со изостанувањето на вториотобид да се изврши лична достава, немасомнение дека институтот лична доставаја губи својата смисла. Бидејќи по првиотбезуспешен обид за лична достава доста-вувачот воопшто не го известува адреса-тот за извршениот обид за доставување,ниту пак го информира дека постои пис-мено кое адресатот треба да го прими,туку веднаш писменото го праќа со пре-порачана пратка по пошта, личното до-ставување според ЗИДЗПП скоро во-општо да не отстапува од начинот наобичното доставување. Ако се има пред-вид дека целта и суштината на личнотодоставување е да се намали ризикот однезапознавање со писмената кои имаатпосебно значење за положбата на стран-ката во постапката, крајно дискутабилное дали ваквото решение може да се сметаза унапредување на системот на прав-ната заштита. Според нас, нема сомне-ние дека ваквото решение не е добро ишто поскоро треба да се измени. Аконишто друго, тогаш да се врати староторешение кое беше содржано во членот 7од ЗИДЗПП од 2008 година, со кој споредчленот 137 став 2 беше предвидено ,,Аколицето на кое писменото мора лично даму се достави не се затече таму каде штотреба да се изврши доставувањето, до-ставувачот ќе му остави писмено изве-стување кај еден од неговите полнолетничленови на домаќинството или на лицекое работи на исто место да дојде воопределен ден и час во судот заради при-мање на писменото. Ако лицето не дојдеда го прими писменото, а доаѓањето не гооправда во рок од три дена сметано од де-нот кога тоа е повикано во судот да гоприми, тогаш писменото ќе се прати пре-порачано по пошта“. Ако писменото не

биде подигнато во рок од осум дена од де-нот на известувањето дека писменототреба да го подигне, ќе се смета дека до-ставата е уредно извршена.

2. ИЗМЕНИ НА ЗАКОНОТ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ ОДЗНАЧЕЊЕ ЗА РАБОТЕЊЕТО НА НОТАРИТЕ

2.1. Законска основа за извршување врзоснова на веродостојна исправа До отпочнувањето со примената на ЗИ

од 2005 година извршување се спроведу-ваше врз основа на извршна исправа иврз основа на веродостојна исправа. Соотпочнувањето на примената на ЗИ од2005 година, од мај 2006 година, основ заизвршување беше само извршна исправа.Причина за исклучување на веродо-стојната исправа како основ за извршу-вање беше фактот што според ЗИ од 2005година, извршувањето се спроведува одизвршител без претходно да се донесерешение (да се даде дозвола) за извршу-вање. Иако веродостојните исправи врзоснова на кои судот можеше да спроведеизвршување и го спроведуваше извршу-вањето имаат висок степен на веројат-ност со кој се докажува постоењето опре-делено втасано парично побарување, тиене содржат изјава со која должникот сесогласува да не му биде дадена загаран-тираната правна заштита, па затоа дове-рителот кој не може да го наплати своетовтасано парично побарување што го до-кажува со веродостојна исправа, требада води парнична постапка (и тоа по-себна парнична постапка за издавањеплатен налог) во која судот ќе му наложина должникот во определен рок да му гоисплати паричното побарување. Немож-носта извршителите да спроведуваат из-вршување врз основа на веродостојна ис-права резултира со рапидно зголемувањена бројот на постапките за издавањеплатни налози врз основа на веродо-стојни исправи што дополнително ги оп-товари судовите со голем број предметии практично ефектот којшто беше по-стигнат со трансферот на предметите од





11 Одредбите кои се содржани во ЗИДЗИ од 2009 година според кои во надлежност на нотарот е донесувањето решение со кое се доз-волува извршување врз основа на веродостојна исправа за втасани парични побарувања, треба да се префрлат во Законот за нота-ријатот. Ова е од причини што донесувањето решение со кое се дозволува извршување врз основа на веродостојна исправа за втаснипарични побарувања е изворна надлежност на нотарот. Сметаме дека е потребно да се промени и видот на актот што го донесува нота-рот, па така наместо ,,решение со кое се дозволува извршување врз основа на веродостојна исправа“, истиот да гласи ,,нотарски пла-тен налог“.12 Види член 2 ст. 1 од ЗИДЗИ од 2009 година, ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 83/2009.13 Види член 3 од ЗИДЗИ од 2009 година, ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 83/2009.

судот кај извршителите не можеше дадојде до полн израз. Оптоварување за су-довите беше и тоа што во надлежност насудовите останаа започнатите, а незавр-шени извршни предмети каде што по-стапките требаше да завршат до 31 де-кември 2008 година, од кои еден големброј беа предмети каде што извршува-њето требаше да се спроведе врз основана веродостојна исправа.

Излезот од ваквата ситуација се најдево трансферот на судските работи кои непретставуваат правораздавање во ви-стинска смисла на зборот на другисубјекти, па така за втасаните паричнипобарувања за кои судот издавашеплатни налози врз основа на веродо-стојна исправа, а за кои до отпочнува-њето на примената на ЗИ во 2006 година,доверителите можеа да бараат извршу-вање без претходно да биде издаден пла-тен налог, со ЗИДЗИ од 2009 година сепренесоа во надлежност на нотарите.Според одредбите на ЗИДЗИ од 2009година, нотарите добија изворна над-лежност да можат по предлог на дове-рителот да донесат решение со кое ќедозволат извршување врз основа на ве-родостојна исправа за втасани паричнипобарувања, кое решение ќе претста-вува основ за спроведување извршу-вање. Примената на одредбите од ЗИДЗИод 2009 година, кои се однесуваа на мож-носта нотарите да донесуваат решенијасо кои ќе дозволат извршување врз ос-нова на веродостојна исправа, беше пред-видена за 1 јули 2010 година, а потоа соЗИДЗИ од 2010 година, одложена за 1 јули2011 година.11

Согласно ЗИДЗИ од 2009 година, ос-нова за извршување е и решение со кое седозволува извршување врз основа на ве-родостојна исправа донесено од нотар12 иистото претставува извршна исправа13.

Покрај изворната надлежност штоја добија нотарите според ЗИДЗИ од2009 година, добија и доверена над-лежност според член 13 од ЗИДЗИ.

2.2. Постапка за донесување решение со коесе дозволува извршување врз основа наверодостојна исправа донесено од нотар

2.2.1. Поведување и месна надлежност Постапката за донесување решение со

кое се дозволува извршување врз основана веродостојна исправа е уредена со од-редбите на ЗИДЗИ од 2009 година во чле-новите од 16-а до 16-ж.

Постапката за донесување решение сокое се дозволува извршување врз основана веродостојна исправа од нотар се пове-дува со предлог (чл. 16-а од ЗИДЗИ од2009 година). Предлогот го поднесува до-верителот до нотарот на чие подрачјеима живеалиште, односно престојува-лиште должникот - физичко лице, одно-сно седиштето на должникот - правнолице. Ако на подрачјето на кое должни-кот - физичко лице има живеалиште, од-носно престојувалиште, односно на се-диштето на правното лице има име ну -вани повеќе нотари, доверителот по својизбор одлучува на кој од можните но-тари од тоа службено подрачје ќе му годостави предлогот (чл. 16-а од ЗИДЗИ од2009 година). Со вака редактираната од-редба e исклучена можноста да се приме-нуваат одредбите на ЗПП за посебнитевидови месна надлежност. Ако наместопредлог до нотар биде поднесена тужбадо судот, судот тужбата ќе ја отфрли, ос-вен ако тужителот не го стори веројатнопостоењето правен интерес за издавањена платен налог. Предлогот се поднесуваво доволен број примероци, за нотарот, задолжникот (должниците ако ги има по-веќе) и еден примерок за доверителот.



14 Во теоријата има автори според кои евентуално, врз основа на одредбите на член 10 од ЗИ за сообразна примена на ЗПП, би можелода се размисли и практиката да прифати примена на одредбата од член 472 став 2 од ЗПП, со која е пропишано дека исправата врзоснова на која се издава платен налог според членот 418 од ЗПП (веродостојна исправа од член 16-в ст. 2 од ЗИ) не мора да биде прило-жена во оригинал или во заверен препис, туку е доволно ако преписот на таквата исправа го заверил овластениот орган на правнотолице. Види: Кирил Чавдар, Кимо Чавдар, Закон за извршување, со коментари, судска практика,обрасци за практична примена и пред-метен регистар, Академик 2011, стр. 93.

Предлогот за донесување решение задозвола за извршување врз основа на ве-родостојна исправа треба да содржи: 1)барање за донесување решение со коесе задолжува должникот да го платипаричното побарување кое произле-гува од исправата во определен рок; 2)барање за донесување решение со коесе дозволува извршување за наплатана износите со кои се задолжува долж-никот да го плати паричното побару-вање кое произлегува од исправата за-едно со наведените трошоци. Покрајовие две барања, предлогот треба дaсодржи: а) означување на нотарот којтреба да постапува по предлогот; б) по-датоци за доверителот и должникот,со нивно име, фирма, адреса, ЕМБГ,ЕМБС, нивните сметки во банка, како исето она што е потребно за идентифи-кација и пронаоѓање на странките (по-датоци коишто треба да ги содржи се-кој поднесок); в) веродостојна исправа(исправи) врз основа на која (кои) себара нотарот да донесе решение со коеќе го задолжи должникот да му гоплати паричното побарување; г) видоти обемот (износот) на побарувањето; д)времето на исполнување на обврскатаи нејзината пристигнатост; ѓ) писменаизјава од доверителот дека пристиг-нало побарувањето, ако од веродо-стојната исправа не се гледа кога при-стигнува побарувањето; е) трошковниккој треба да ги содржи износите коитреба да ги плати должникот во врскасо поднесениот предлог на доверите-лот; ж) доказ дека е платена судскататакса; з) други наводи кои би биле одзначење за да може нотарот да поста-пува по предлогот и потпис на подно-сителот на предлогот.

2.2.2. Основ за донесување решение со коесе дозволува извршување врз основа наверодостојна исправа

Предлогот за донесување решение сокое се дозволува извршување врз основана веродостојна исправа се поднесува запристигнато парично побарување кое седокажува со веродостојна исправа прило-жена кон предлогот во оригинал или возаверен препис кај нотар (член 16-в од ЗИ).

Првиот услов за да може нотарот дадонесе решение со кое го дозволува из-вршувањето врз основа на веродостој -на исправа е да станува збор за парич -но побарување. Паричното побарувањеда е пристигнато (втасано). Ако од веро-достојната исправа не се гледа кога при-стигнува побарувањето, нотарот ќе до-несе решение со кое се дозволува из-вршувањето, ако доверителот поднесеписмена изјава дека пристигнало побару-вањето и ако го означил денот на при-стигнатоста.

Вториот услов за донесување реше-ние со кое се дозволува извршување еверодостојната исправа со кое се дока-жува пристигнатото парично побару-вање да биде приложена во оригиналили заверен препис кај нотар.

Во поглед на веродостојната исправакоја се приложува кон предлогот, зако-нот е дециден и не дава можност за по-инакво толкување. Веродостојната ис-права треба да биде приложена во ори-гинал или во заверен препис кај нотар.Затоа, не би можела да се примени одред-бата од член 472 став 2 од ЗПП, споредкоја е пропишано дека: ,,Исправата врзоснова на која се издава платен налогспоред членот 418 од овој занон (ЗПП) немора да биде приложена во оригинал иливо заверен препис. Доволно е ако препи-сот на таквата исправа го заверил овла-стениот орган на правното лице“.14

ЗИ таксативно го определува круготна исправите кои се сметаат за веродо-стојни исправи, но не дава дефиницијаза тоа што е веродостојна исправа. Восекој случај, поимот веродостојна исправа



15 Според член 215 од ЗПП, јавна исправа е: ,,Исправа што во пропишана форма ја издал државен орган или орган на државната управаво границите на својата надлежност, како и исправа што во таква форма ја издала организација или друга институција при вршењејавно овластување што ѝ е доверено со закон или со одлука на орган на општината заснована врз закон (јавна исправа) ја докажувавистинитоста на она што се потврдува или определува во неа“.

во смисла на ЗИ треба да се прифатисамо како ознака на определени исправиврз основа на кои може нотарот да до-несе решение со кое се дозволува из-вршување врз основа на веродостојна ис-права. Во набројувањето коешто е даденово членот 16-в став 2 од ЗИ, како веродо-стојни исправи се наброени како јавните,така и низа приватни исправи. Поимотјавна исправа за потребите на ЗПП е да-ден во член 215 од ЗПП, а со сообразнапримена на одредбите на ЗПП може да сепримени и во постапката за донесувањерешение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа.15 Спо-ред член 16-в од ЗИ, веродостојна ис-права, во смисла на овој закон, е фак-тура, меница и чек со протест и со по-вратна сметка, кога е тоа потребно зазасновање на побарување, јавна ис-права, извод од заверени деловникниги, според закон заверена приватнаисправа и исправи кои според посебнипрописи имаат значење на јавна ис-права. Како фактура се смета и пре-сметка на камата. Меницата, чекот, из-водот од заверени деловни книги, факту-рата и пресметката на камата, се при-ватни исправи и кога врз нив е заснованопобарување се основ за донесување ре-шение со кое се дозволува извршување.

За разлика од ЗИ во кој таксативно енаведено што се смета за веродостојнаисправа, во ЗПП веродостојните исправиврз основа на кои судот издава платенналог не се наброени таксативно, туку сенаведени заради пример, користејќи јаформулацијата ,,како веродостојни ис-прави се сметаат особено“: 1) јавни ис-прави; 2) приватни исправи на кои по-тписот на обврзникот го заверил органотнадлежен за заверување; 3) меници и че-кови со протест и со повратни сметки акотие се потребни за засновање барање; 4)изводи од заверени деловни книги; 5)фактури; и 6) исправи кои според по-себни прописи имаат значење на јавни

исправи. Во набројувањето на веродо-стојните исправи во ЗИ и ЗПП нема раз-лика. Разликата помеѓу ЗИ и ЗПП е вотоа што во ЗИ таксативно се наведени,а во ЗПП заради пример. Таксативнотонабројување би требало да се припише напричините на правната сигурност (nullaexecutio sine titulo). Се чини дека немалопричини за различен пристап на утврду-вање на листата на веродостојните ис-прави врз основа на кои се издава платенналог и врз основа на кои се донесува ре-шение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа, за-тоа што и доверителот и должникот по-деднакво се заштитени и можат со изја -вување на приговор да го спречат наста-пувањето на правосилноста на реше-нието, односно платниот налог.

За да биде веродостојната исправа,подобна да може нотарот да донесе ре-шение врз основа на кое ќе дозволи из-вршување, во неа треба да е назначендоверителот, должникот, видот и обе-мот на побарувањето и времето на ис-полнување на обврската. Посебно тре бада се нагласи дека законодавецот вочленот 16-в, во ставот 3 од ЗИДЗИ од2009 година пропишува дека во реше-нието за извршување треба да биде со-држано решение со кое се задолжувадолжникот да плати (значи во реше-нието мора да има задолжување задолжникот да плати врз основа на ве-родостојна исправа) и дозвола за из-вршување на тоа плаќање. Решениетоза извршување треба да содржи двеизреки, и тоа: решение со кое се задол-жува должникот да го плати паричнотопобарување кое произлегува од испра-вата во определен рок; решение со коесе дозволува извршување врз основана веродостојната исправа од која про-излегува основаноста на паричното по-барување. Во поткрепа на ваквиот ставе одредбата содржана во член 16-б одЗИДЗИ од 2009 г., според која предлогот

за донесување решение за дозвола заиз вршување врз основа на веродо-стојна исправа содржи барање за до-несување решение со кое се задолжувадолжникот да го плати паричното по-барување, како и барање за донесу-вање решение со кое се дозволува из-вршување. Нотарот мора да ги имапредвид двете барања. За да донесе ре-шение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа,претходно мора да одлучи по барањетоза донесување решение со кое се за-должува должниот да го плати парич-ното побарување кое произлегува одисправата во определен рок. Ако во ре-шението за извршување не би била со-држана обврската на должникот (пла-ќање парично побарување), тогаш неби имало потреба од спроведување из-вршување.

Ако од веродостојната исправа не сегледа кога пристигнува побарувањето,нотарот ќе донесе решение со кое седозволува извршувањето, ако доверите-лот поднесе писмена изјава дека при-стигнало побарувањето и ако го означилденот на пристигнатоста (чл. 16-в ст. 4 одЗИДЗИ од 2009 година).

2.2.3. Видови веродостојни исправиа) Јавни исправи - Јавна исправа како

веродостојна исправа треба да се сметаисправата која во пропишана форма јаиздал државен орган во границите насвојата надлежност, како и исправитекои во таква форма ги издало правноили физичко лице во вршењето јавниовластувања кои им се доверени со за-кон или пропис заснован на закон. Однаведеното произлегува дека за да бидеедна исправа јавна, треба да бидат ис-полнети три услови, и тоа: 1) да е изда-дена од овластено тело или лице; 2) дае издадена во пропишана форма; и 3)да е издадена во рамките на надлежно-стите, односно јавните овластувања наиздавачот. Ако недостасува кој било одовие елементи, таквата исправа го немасвојството на јавна исправа. Јавната ис-

права, по правило, ја докажува вистини-тоста на она што се потврдува или опре-делува во неа. Приложената исправа наопределен начин претставува гаранцијадека побарувањето постои. Во случај насомневање во поглед на автентичностана исправата, може да се бара за тоа да сеизјасни телото, односно лицето кое ја из-дало исправата. Ако се застане на ставотдека исправата е автентична, тогаш онојпред кој е презентирана е врзан за закон-ската претпоставка за вистинитоста насодржината на исправата.

Правилото за доказната сила на јав-ните исправи со кои нешто се потврдува еprаesumptio iuris tantum и е допуштено дасе докажува дека во јавната исправа не-вистинито се утврдени факти или декаисправата е неправилно составена. Дока-жувањето дека исправата не е правилносоставена го опфаќа докажувањето декаисправата не е издадена од она тело илилице кое во исправата е означено какоиздавач и дека по својата содржина ис-правата не одговара на изворникот илидека не е составена во пропишанатаформа. Ако на исправата нема надво-решни недостатоци (во поглед на фор-мата, печатот, потписот и сл.) за нејзинатаавтентичност, правилото на товарот надокажувањето паѓа на оној којшто ја оспо-рува автентичноста на исправата. Воспротивно, ако има надворешни недоста-тоци кои оправдано предизвикуваат со-мневање во нејзината автентичност, това-рот на докажување паѓа на оној кој сеповикува дека таа исправа е јавна. Акоавтентичноста на исправата е неспорна,товарот на докажувањето на невистини-тоста на фактите утврдени во исправатапаѓа на оној кој ја оспорува нивната ви-стинитост. Нотарот има право ако се по-сомнева во автентичноста на јавната ис-права да побара да се изјасни субјектоткој на неа е означен како издавач.

Покрај домашните јавни исправи,постојат и странски јавни исправи. Акосо меѓународен договор не е нештодруго предвидено, странските јавни ис-прави кои се прописно заверени, под



услов на взаемност, имаат иста до-казна сила како и домашните јавни ис-прави. Со исправата која е составенана странски јазик се поднесува и заве-рен превод на службениот јазик наземјата во која се поднесува.

Со јавните исправи се изедначени иисправите кои според посебни про-писи се сметаат за јавни исправи.

Јавните исправи можат да бидат веро-достојни исправи ако го содржат сето онашто мора да го има секоја веродостојнаисправа, а тоа е: да се наведени доверите-лот, должникот, предметот, видот, обе-мот и времето на исполнувањето на об-врската.

б) Приватни исправи заверени спо-ред закон - Приватни исправи се ситеоние кои не се јавни, значи не само ониекои ги издало некое физичко лице. При -ватната исправа да може да биде веро-достојна исправа, мора според законотда ја има предвидена содржина за веро-достојна исправа. Тоа редовно ќе бидатдвостраните или едностраните правнидела кои содржат диспозиција на долж-никот за постоење негова об врска спре-ма доверителот. Потписот на таа испра-ва мора да биде заверен. Заверката јаврши нотар. Приватните исправи на коие заверен потписот на издавачот не сеизедначени во поглед на доказната силасо јавните исправи. Значење на јавнаисправа има само клаузулата со која но -тарот врши солемнизација. Ако е за ве -рен само потписот, доказна сила на јав -на исправа има само констатацијата де -ка тоа лице е потписник на таа исправа.Ако е заверен ракописот, тогаш со тоа сепотврдува кој е автор на текстот, но не ивистинитоста на содржината на текс-тот. Ако е заверен препис на изворни-кот, со тоа се потврдува идентитетот насодржината на изворникот и преписот,а не се потврдува автентичноста и со -држината на исправата.

в) Меница и чек - Меницата е хартијаод вредност по наредба со која нејзиниотиздавач (трасант) издава безусловен на-лог на друго лице (трасат) на корисникот

на меницата (ремитент) да му исплати од-редена сума пари, или самиот издавач ве-тува дека ќе ја изврши таа исплата. Мени-цата како хартија од вредност мора да гиисполнува сите претпоставки од кои за-виси нејзината полноважност. Во спро-тивно, таа не може да биде веродостојнаисправа.Меницата мора да содржи: 1)ознака дека е меница, напишана на јази-кот на кој е составена; 2) безусловен упатда се уплати одредена сума пари; 3) иметона оној кој треба да плати (трасат); 4) озна-чување на доспеаноста; 5) местото кадетреба да се изврши плаќањето; 6) иметона кого или по чија наредба треба да сеплати (ремитент); 7) означување на деноти местото на издавање на меницата; и 8)потпис на оној кој ја издал меницата (тра-сант).

Чекот е хартија од вредност по на-редба со кој издавачот му дава налог надру го лице на корисникот на чекот да муисплати одредена сума пари од неговотопокритие. Она што е понапред на ве деноза меницата на соодветен на чин при до-несување решение со кое се дозволуваизвршување врз основа на веродостојнаисправа важи и за чекот.

Според ЗИ, предвидено е со меницатаи чекот да бидат приложени протест иповратна сметка, кога е тоа потребно зазасновање на побарување, на пример вослучај кога имателот на меницата иманамера да го оствари своето право на ре-грес против индосантот, трасантот и дру-гите кои презеле обврска, затоа што таане е во целост или делумно исплатена довтасаноста.

г) Фактура - Фактура или сметка, спо-ред ЗИ, е веродостојна исправа врз ос-нова на која нотарот може да донесе ре-шение со кое го дозволува предложенотоизвршување. Фактурата ја издава дове-рителот и ја доставува на должникот заиспорачана стока или извршена услуга.За да биде веродостојна исправа врз ос-нова на која ќе може да се дозволи из-вршување, фактурата треба да ги содржисите битни елементи: име и презиме акое во прашање физичко лице и ЕМБГ,



фирма и ЕМБС, адреса, сметка и даноченброј, кој ја испорачал стоката или ја из-вршил услугата (продавач); име и пре-зиме ако е во прашање физичко лице иданочен број, фирма и ЕМБС, адреса иданочен број на кого му е испорачана сто-ката или извршена услугата (купувач);место на издавање на фактурата и број идатум; количина и ознака на испорача-ната стока, видот и количината на из-вршените услуги; датум на испорачанатастока и извршените услуги; цената за ис-порачаната стока и извршените услуги;износот на данокот и вкупниот износ нацената со данок; рокот на плаќање исметка на која треба да се изврши плаќа-њето. Фактурата би требало да има по-тпис и печат од овластено лице. Не битребало да им се признае својство на ве-родостојна исправа на сметките за пла-ќање во готово за испорачана стока илиизвршена услуга кои се издаваат од фис-кални каси, затоа што не може од нив дасе види на кого му се издава сметката заиспорачаната стока или извршенатауслуга.

Според ЗИ, како фактура се смета ипресметката на камата. Според тоа, сèшто е наведено за фактурата како веро-достојна исправа врз основа на која можеда се дозволи извршување, важи и за пре-сметката на камата.

Во поглед на прашањето дали факту-рата мора да биде приложена во ориги-нал или во заверен препис кај нотар, сооглед на тоа дека фактурите се изготву-ваат во повеќе примероци од кои првиотпримерок (изворникот) се доставува надолжникот, сметаме дека кој било од тиепримероци на изворникот кој има орги-нален потпис од овластено лице и печатдека е во согласност со одредбата од став1 од чл. 16-в од ЗИ според кој се бара веро-достојната исправа да биде приложенакон предлогот во оригинал или заверенпрепис кај нотар. Ова се однесува и за из-водот од заверени деловни книги. Самофотокопија на фактурата или изводот одделовни книги без оргинален потпис наовластено лице и печат од доверителот

не би можеле да се сметаат за веродо-стојни исправи.

д) Извод од заверени деловни книги- Веродостојни исправи се изводите одзаверени деловни книги кои се заверу-ваа од страна на овластени тела и лицапред почетокот на нивното користење,но како деловните книги веќе долго вре -ме престанаа да се заверуваат, практи-ката ја протолкува наведената синтагма,,извод од заверени деловни книги“, како,,заверен извод од незаверени деловникниги“. Тие исправи ги составуваат лицакои ги водат деловните книги, најчестосамите доверители или лица на кои дове-рителите им го довериле водењето нанивното сметководство.

Изводите од деловните книги, изво-дите од книговодствената евиденција,изводите од конта, изводите од рати накредити, аналитичките картици и сл. мо-жат да бидат веродостојни исправи акоделовните книги во поглед на содржи-ната и начинот на нивното водење се во-дат според сметководствените и даноч-ните прописи.

За вистинитоста на изводите од делов-ните книги со својот потпис гарантираатзастапниците според закон или лицатана кои тие им ги пренеле своите овласту-вања, со тоа што исправите коишто се со-ставени со помош на електронски сме-тачи можат наместо потпис, да имаатфаксимил или друга препознатлива оз -на ка на лицето коешто ги составило. Ве-родостојноста на изводот од деловнитекниги може да ја потврди и нотар.

2.3. Постапување по предлогот за донесува-ње решение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа

По приемот на предлогот за донесу-вање решение со кое се дозволува из вр -шу вање врз основа на веродостојна ис -права, нотарот испитува дали истиот едопуштен и основан. За да биде предло-гот допуштен и основан, истиот треба дае поднесен од овластено лице и да се од-несува на пристигнато парично побару-



вање кое произлегува од веродостојнатаисправа и кое се докажува со веродо-стојна исправа, која треба да биде прило-жена во оригинал или во заверен преписод нотар. Пристигнатоста на побарува-њето треба да произлегува од веродо-стојната исправа. Ако од веродостојнатаисправа не се гледа кога пристигнува по-барувањето, доверителот треба да под-несе писмена изјава дека побарувањетопристигнало со назначување на деноткога побарувањето пристигнало. Веродо-стојната исправа треба да биде од кру-гот на веродостојните исправи коишто сетаксативно наведени во членот 16-в одЗИДЗИ од 2009 година. Ако нотаротоцени дека предлогот за донесување ре-шение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа е до-пуштен и основан, ќе донесе решение сокое се дозволува извршување врз основана веродостојна исправа и тоа решениеќе го достави до странките. Ако нотаротоцени дека предлогот за донесување ре-шение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа не едопуштен или основан, ќе го препратипредметот до надлежниот суд за ната-мошно постапување и одлучување какода е поднесена тужба.

Нотарот кога ќе го добие предлогот, ис-питува дали истиот е уреден. За да бидепредлогот уреден, треба да ги содржи ситеелементи кои се предвидени со закон.Предлогот треба да содржи барање за до-несување решение со кое се задолжувадолжникот да го плати паричното побару-вање кое произлегува од веродостојнатаисправа во определен рок, како и барањеза донесување решение со кое се дозво-лува извршување врз основа на веродо-стојна исправа. Покрај овие две барања, вопредлогот треба да бидат наведени пода-тоци за доверителот (име и презиме, жи-веалиште или престојувалиште за фи-зичко лице (адреса) и ЕМБГ, ако е во пра-шање правно лице, назив, односно фирмана правното лице со назначување на се-диштето според податоците од Централ-ниот регистар и ЕМБС; податоци за долж-

никот (истите податоци како и за довери-телот без ЕМБГ кога е физичко лицедолжник), со тоа што должникот има об-врска кога поднесува каков било поднесокдо нотарот да го наведе неговиот ЕМБГ;видот и обемот на побарувањето; времетона исполнување на обврската и нејзинатапристигнатост; писмена изјава од довери-телот дека барањето пристигнало, ако тоане се гледа од веродостојната исправа; акопобарувањето е пренесено на трето лице,доказ дека побарувањето преминало натрето лице.

Ако нотарот оцени дека предлогот задонесување решение со кое се дозволуваизвршување врз основа на веродостојнаисправа не е уреден, ќе му го врати надоверителот да го уреди со укажувањево што се состои неуредноста и ќе муопредели рок од осум дена сметано одденот на приемот на известувањето декапредлогот е неуреден. Ако доверителотне го достави предлогот во определениотрок, предлогот ќе се смета дека е повле-чен. Ако доверителот го достави предло-гот, а предлогот не е уреден согласно содадените насоки, нотарот ќе донесе ре-шение со кое предлогот ќе го отфрли.Против решението на нотарот со кое сеотфрла предлогот на доверителот дозво-лена е жалба во рок од осум дена, сме-тано од денот на добивањето на реше-нието. Жалбата се изјавува до надлеж-ниот основен суд на чие подрачје е се-диштето на нотарот кај кој бил поднесенпредлогот.

2.4. Содржина на решението за извршување

Решението за извршување треба да госодржи сето она што го содржи една из-вршна исправа која е подобна за извршу-вање. Сепак, решението за извршување еспецифично по својата содржина затоашто има два диспозитива, и тоа: првиотдиспозитив се однесува на тоа дека сеусвојува барањето со кое се задолжувадолжникот да плати, а вториот диспози-тив се однесува на тоа дека се дозволуваизвршување врз основа на веродостојна



исправа. Во таа смисла, првиот диспози-тив на решението за извршување требада содржи податоци за доверителот идолжникот, како и предметот, видот, обе-мот и времето на исполнувањето на об-врската (чл. 17, ст. 1 ЗИ).

2.5. Приговор против решението со кое седозволува извршување врз основа на веро-достојна исправа

Ако нотарот донесе решение со кое седозволува извршување врз основа на ве-родостојна исправа, истото ќе го доставидо странките. Решението со кое се дозво-лува извршување врз основа на веродо-стојна исправа треба да содржи поукадека должникот има право да поднесеприговор. Приговорот се поднесува до но-тарот кој го донел решението. Должникотпротив ова решение може да поднесеприговор во рок од осум дена од денотна приемот на решението (чл. 16-д одЗИДЗИ од 2009 година). Законот не пред-видел поради кои причини должникотможе да поднесе приговор и дали тиетреба да бидат образложени. Иако во за-конот не се наведени причините порадикои може должникот да поднесе приго-вор, причините можат да бидат раз-лични, и тоа: дека должникот го нами-рил побарувањето; дека побарувањето езастарено; дека воопшто не му должи надоверителот; дека побарувањето не епристигнато; дека за истото побарувањевеќе е правосилно пресудено; дека нота-рот не е месно надлежен; дека во пра-шање е побарување за кое има услов, аусловот не е исполнет и слично. Бидејќипретходно должникот немал можност дасе запознае со предлогот на доверителот,должникот во приговорот треба да ги на-веде фактите и доказите за побиваниотдел на решението. Во суштина пригово-рот ќе преставува писмен одговор натужба, па затоа во него треба да бидатнаведени факти и докази во поглед напобиваниот дел на решениато.

По приемот на приговорот, нотарот којго донел решението испитува дали тој е

навремен, дали е дозволен и дали го со-држи сето она што треба да содржи. При-говорот е навремен ако е поднесен во рокод осум дена од денот на приемот на ре-шениeто. Приговорот не е дозволен ако еподнесен од неовластено лице или лицекое нема правен интерес за поднесувањеприговор. Приговорот е нецелосен ако нее јасен, ако не е потпишан и ако немаможност да се определи за кое решениесе работи. Ако нотарот утврди дека при-говорот против решението кое го донелтој е ненавремен, недозволен или нецело-сен, ќе донесе решение за отфрлање натаквиот приговор. Ако нотарот утврдидека приговорот против решението врзоснова на веродостојна исправа е навре-мен, дозволен и целосен, ќе ги достависписите до основниот суд на чие подрачјее седиштето на нотарот кај кој е поднесенприговорот, за спроведување постапкапо повод приговорот и донесување од-лука согласно со одредбите на Законот запарничната постапка за постапување поприговор за платен налог.

Ако против решението што го донелнотарот со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа долж-никот не изјавил приговор, односно но-тарот во рок од осум дена по приемот нарешението од страна на должникот неприми приговор, или ако примил приго-вор, но истиот го отфрлил како ненавре-мен или недозволен, во таков случај нота-рот ќе стави потврда за правосилност иизвршност на решението со кое се дозво-лува извршување (чл. 16-ѓ од ЗИДЗИ од2009 година). Во членот 16-ѓ од ЗИДЗИ од2009 година, законодавецот направилочигледен превид со тоа што не ја опфа-тил и ситуацијата кога нотарот го от-фрлил приговорот на должникот противрешението за извршување врз веродо-стојна исправа кој бил нецелосен (нејасен,непотпишан, без можност да се определиза кое решение се работи), затоа што и вотаков случај нотарот треба да стави по-тврда на правосилност и извршност нарешението со кое се дозволува извршу-вање. Нотарот треба да постапи на овој





16 Така и К. Чавдар, Закон за извршување, со коментари, судска пракса, обрасци за практична примена и предметен регистар,Академик, Скопје, 2011, стр. 104.17 Член 12 став 3 од ЗИ гласи: ,,Неоснованата потврда за извршноста со решение ќе ја укине истиот суд, односно орган по предлог илипо службена должност“.

начин затоа што согласно член 16-д став 2од ЗИДЗИ од 2009 година, кога нотарот ќеутврди дека приговорот на должникот енецелосен, ќе донесе решение со кое гоотфрла таквиот приговор и решениетостанува правосилно. Бидејќи решениетона нотарот станало правосилно, нотарот едолжен да стави потврда на правосил-ност и извршност на решението со кое седозволува извршување.

Потврдата за правосилност и из-вршност на решението со кое се дозво-лува извршување, ако се исполнети усло-вите предвидени во ЗИДЗИ од 2009 го-дина (член 16-ѓ став 1), нотарот ја ставапо службена должност веднаш откако ќебидат исполнети условите за тоа.16 Меѓу-тоа, се поставува прашањето кога се ис-полнети условите за ставање потврда заправосилност и извршност на решениетосо кое се дозволува извршување, ако при-говорот е отфрлен како ненавремен, не-дозволен и нецелосен, дали потврдата сестава веднаш кога е донесено решениетосо кое се отфрла приговорот или нота-рот ќе чека тоа решение да стане право-силно. ЗИДЗИ во член 16-ѓ став 1 не е де-циден, иако според дикцијата на одред-бата произлегува дека нотарот ќе ставипотврда за правосилност и извршност нарешението со кое го дозволил извршува-њето веднаш кога го донел решението сокое го отфрла приговорот како ненавре-мен, недозволен или нецелосен, без дачека тоа решение да стане правосилно.

Во случаите кога рокот за изјавувањеприговор против решението со кое се доз-волува извршување врз основа на веродо-стојна исправа се поклопува со парицио-ниот рок за доброволно исполнување наобврската, тогаш решението станува пра-восилно и извршно истиот ден, ако нота-рот во рок од осум дена не прими приго-вор, односно ако приговорот го отфрлилкако ненавремен или недозволен (или не-целосен, додале А. Ј. и Т. З. К). Оваа ситуа-ција е можна само ако диспозитивот на

решението за извршување врз основа наверодостојна исправа гласи дека долж-никот треба да го плати паричниот из-нос во рок од осум дена или во истиотрок да приговори. Ако должникот не при-говори, или ако приговори, но приговоротбиде отфрлен, а не ја исполнил обврскатаво предвидениот рок, тогаш решениетоза извршување станува правосилно и из-вршно истиот ден.

По правило, датумот на клаузулата заправосилност на решението се разликуваод датумот на клаузулата за извршност ине се ставаат заедно, затоа што се чекапрво да истече рокот за правосилност, падури потоа почнува да тече рокот за доб-роволно извршување (парициониот рок)кој се смета од денот на приемот на пра-восилното решение. Ако диспозитивотна решението со кое се дозволува из-вршување врз основа на веродостојна ис-права гласи дека должникот треба да гоплати паричниот износ во рок од осумдена по правосилноста на решението, то-гаш во никој случај не ќе може да се по-клопат датумите за клаузулата за пра-восилност со датумот на клаузулата заизвршност, затоа што прво ќе треба дапомине рокот за изјавување приговор, падури откако ќе стане решението право-силно, ќе почне да тече рокот за ставањеклаузула за извршност.

Ако на решението за извршување еставена неоснована потврда за правосил-ност, односно за извршност, нотарот со-гласно член 12 став 3 од ЗИ со решение ќеја укине таа потврда по предлог или послужбена должност.17

Решението со кое се дозволува из-вршување со потврда за правосилност иизвршност нотарот ќе му го достави надоверителот (член 16-ѓ став 2 од ЗИДЗИод 2009 година). Доставувањето нотаротго врши по службена должност без дачека доверителот да го побара реше-нието. Правосилноста и извршноста мо-жат да се однесуваат на целото решение



19 Види: З. Пулејкова, цит. дело, стр. 112.20 Законот за нотаријатот е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 55/2007; 86/2008; 139/2009 и 135/2011.Последните измени и дополнувања на Законот за нотаријатот со кои се предвидени уписник за примени предлози за донесувањерешение со кое се дозволува извршување врз основа на веродостојна исправа и именик за извршни предмети се објавени во ,,Службенвесник на Република Македонија“, бр. 135/2011 година. Види: член 91 став 1 точка ѓ и е од Законот за нотаријатот.21 Види: З. Пулејкова, цит. дело, стр. 112 и 113 .22 Нотарската тарифа е објавена во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 19/2011.23 Види: членови 26, 27, 28, 29 и 30 од Нотарската тарифа.

или на дел од решението.18 Ова е можносамо ако решението со кое се уважувабарањето станало правосилно, а противрешението за трошоците на постапката еизјавена жалба.

Во врска со примената на одредбатаод член 16-ѓ став 1 од ЗИДЗИ од 2009 го-дина, постоеше практичен проблем за-тоа што во Законот за нотаријатот небеше предвиден посебен уписник за при-мени предлози за донесување решениесо кое се дозволува извршување врз ос-нова на веродостојна исправа и именикза извршни предмети, а постојните упис-ници и именици не беа погодни за со-одветна примена,19 но овие проблеми сенадминаа со донесувањето на Законот заизмени и дополнувања на Законот за но-таријатот20. Исто така, Правилникот заформата и содржината на службениотпечат, сувиот и водениот жиг, штемби-лите и фирмата на нотарот, како и начи-нот на нивното издавање и одземање не-маат предвидено соодветни штембилиза потврдување целосна или делумнаправосилност и извршност на решенијатадонесени од нотар со кои се дозволуваизвршување врз основа на веродостојнаисправа. До донесување на соодветнитеизмени и дополнувања во соодветнитеподзаконски акти, како можно решениеостанува примената на одредбите од Суд-скиот деловник, за што постои основ вочлен 10 став 1 од ЗИ, според кој при спро-ведување извршување, сообразно се при-менуваат одредбите на ЗПП, ако со ис-тиот или со друг закон не е поинаку опре-делено.21

2.6. Право на нотарите на награда и нанадоместок на трошоци

Согласно член 16-е од ЗИДЗИ од 2009година, за вршењето на работите од по-

стапката за донесување решение со коесе дозволува извршување, нотаритеимаат право на награда и надоместок натрошоците во согласност со Нотарскататарифа.22 Наградата и надоместокот натрошоците кои доверителот ќе му гиплати на нотарот се дел од трошоците заизвршувањето. Нотарот е должен на до-верителот да му даде пресметка за на-градата и трошоците.

Во постапката за донесување решениесо кое се дозволува извршување, на нота-рот му следува единствена награда засите преземени дејствија и таа се опреде-лува според вредноста на предлогот задонесување решение со кое се дозволуваизвршување. При определувањето навредноста на предлогот, трошоците напостапката и споредните побарувања сеземаат предвид само ако се предмет наглавното побарување наведено во поба-рувањето. Во постапката за донесувањерешение со кое се дозволува извршувањеврз основа на веродостојна исправа, нанотарот му следува право на надоместна полниот износ на трошоците на по-стапката и истиот се определува споредНотарската тарифа. Овие трошоци, какои наградата, нотарот ги наплаќа ди-ректно од доверителот. Во постапката задонесување решение со кое се дозволуваизвршување врз основа на веродостојнаисправа, доверителот не може да бара однотарот да постапува по неговиот пред -лог сè додека не му ги подмири трошо-ците и неговата награда.23

2.7. Обврска за плаќање судска такса

Во постапката за донесување решениесо кое се дозволува извршување, како ипо приговор против решението со кое седозволува извршување врз основа на ве-родостојна исправа, се плаќа судска такса



24 Законот за судски такси е објавен во ,,Службен весник на Република Македонија“, бр. 114/2009 и 148/2011. Види: член 18 и Тарифенброј 1, точки 1, 2, и 3 од Законот за судски такси и член 144 точка 4 од Законот за нотаријатот.

согласно со Законот за судските такси на-малена според Законот за нотаријатот.Според Законот за нотаријатот, таксатаза предлогот на доверителот и таксата заприговорот на должникот се намалени за75 % во однос на таксата која се плаќа спо-ред Законот за судските такси.24

3. ДОВЕРЕНА НАДЛЕЖНОСТ НА НОТАРИТЕСПОРЕД ЧЛЕН 13 ОД ЗИДЗИ ОД 2009 ГОДИНА

Според член 13 став 1 од ЗИДЗИ од2009 година, предлозите за извршувањеподнесени пред 26 мај 2006 година, коине се правосилни (се мисли на донесенирешенија) и предлозите за извршувањеподнесени врз основа на веродостојниисправи, за кои не е донесено правосилнорешение за извршување, судот ги пре-дава на постапување кај нотар кој по-стапува како повереник на судот.

Согласно ставот 2 од членот 13 одЗИДЗИ од 2009 година, нотарот врши до-става на решението за извршување додолжникот, со правна поука дека во рокод осум дена има право на приговор прекунотарот до судот кој го отстапил предме-тот. Доставувањето на решението за из-вршување до должникот се врши споредзаконот кој што важел во времето кога езапочната постапката пред судот со-гласно со чл. 99 од ЗИДЗПП од 2010 го-дина.

Кога приговорот е ненавремен, недо-зволен и нецелосен, нотарот го отфрласо решение против кое е дозволена жал -ба во рок од осум дена до судот кој го от-стапил предметот (член 13 став 3 одЗИДЗИ од 2009 година).

Ако нотарот не го отфрли приговорот,предметот се доставува до судот и по-

стапката продолжува како по тужба поприговор за издавање платен налог (член13 став 4 од ЗИДЗИ од 2009 година).

За постапките за кои нема изјавеноприговор, по истекот на предвидениотрок, нотарот става потврда за правосил-ност и извршност и решението му го до-ставува на доверителот со укажувањедека започнува да тече рокот од членот 7на овој закон (член 13 став 5 од ЗИДЗИ од2009 година). Според членот 7, рокот ешест месеца од денот на примената наовој закон. ЗИДЗИ од 2009 г. започна да сеприменува од 1 јули 2011 година.

Според член 7 од ЗИДЗИ од 2009 го-дина, доверителите што започнале по-стапка за извршување пред судовите до26 мај 2006 година и по кои е донесеноправосилно решение за извршување восудот, се должни во рок од шест месецаод денот на примената на овој закон даподнесат изјава до судот пред кој се водиизвршната постапка, на кој извршителда се достави предметот и во кој обем енамирено побарувањето, за да може из-вршителот да го продолжи извршува-њето.

Доверителот кој нема да постапи со-гласно членовите 7 и 8 од ЗИДЗИ од 2009година, ќе се смета дека го повлеколпредлогот за извршување, за што судотќе донесе решение против кое е дозво-лена жалба во рок од осум дена.

Со оглед на фактот дека мал број пред-мети се префрлени од судот кај нотарите,останува да се види кои проблеми ќе сепојават во примената на понапред наве-дените одредби од ЗИДЗИ од 2009 го-дина, за оваа доверена работа на нота-рите и дали ќе се остварат очекуванитерезултати за растоварување на судовитеод овој број предмети.



УЛОГАТА НА НОТАРИТЕ ВО ИЗВРШНАТА ПОСТАПКА ОХРИД 11-13 НОЕМВРИ 2011

- г-ѓа Александра Мичелинотар од Република Хрватска

Врз основа на член 102 од Законот заизмени и дополнувања на Извршниот за-кон / Сл. весник 88/05, кој стапи во сила на20.07.2005 г., на нотарите во РепубликаХрватска им е доверено донесувањето ре-шение за извршување врз основа на веро-достојни исправи, додека во другите слу-чаи донесувањето решенија за извршу-вање остана во надлежност на судот/ из-вршување на плата, извршување врз ос-нова на судска пресуда, врз основа на од-луки донесени во управна постапка, спо-годби склучени пред судовите на честа прикоморите на РХ. Нотарите почнаа да доне-суваат решение за извршување од јануари2006 година. Целта беше да се растоварипреоптовареното правосудство. Стати-стичките податоци покажаа дека из-вршните оддели на општинските судови сепреоптоварени, дека многу заостануваат,дека од поднесувањето на предлогот за до-несување решение за извршување изми-нува период понекогаш дури и од три го-дини. Таквата состојба им одеше во прилогна должниците од една страна, додека оддруга страна настануваше штета за дове-рителите кои со години не можеа да си гинаплатат сво ите побарувања.

На таквата промена се противеа су-диите од страв за своите работни места,меѓутоа со изминувањето на овие 5 го-дини од кога донесувањето решение заизвршување е во надлежност на нота-рите се покажа како многу добро реше-ние поради растоварувањето на судо-вите, а нотарите покажаа дека се дорас-нати за новата надлежност.

Под веродостојна исправа во смислана член 28 од Извршниот закон се сметасметка, меница и чек со протести и по-вратни сметки кога е потребно за осно-

вање на побарување, јавна исправа, изводод работните книги, заверена приватнаисправа според закон и исправа која спо-ред посебни прописи се смета за јавнаисправа, пресметка на камата. За да бидеверодостојната исправа квалификуваназа извршување, мора да содржи име надоверителот и должникот, предмет, вид,обем и време за исполнување на парич-ните обврски. Кога од веродостојната ис-права не се гледа дали и кога е доспеанопобарувањето, извршувањето ќе се од-реди доколку извршителот во предлоготза извршување го наведе датумот на до-спеаното побарување.

Странките слободно поднесуваат пред -лог за извршување до нотарот кој ќе гоодберат. Оваа работа не е доверена ра-бота на судот, како што е тоа водењетооставински постапки. Од таа причина,може да се каже дека сите нотари немаатподеднаков број предмети, така доаѓалодо состојба некои да имаат премногупредмети, дури и по десет илјади, а не-кои ниту стотина.

Од 01.01.2012 г. стапува во сила член 40од Извршниот закон кој гласи:

„За да се одреди извршување, меснонадлежен е нотарот чие седиште е воединицата на подрачната (регионал-ната) самоуправа според општомеснатанадлежност за должникот, согласноправилата на парничната постапка заопштомесни надлежности, освен ако нее поинаку одредено со посебен закон.

Ако со еден предлог за извршувањее побарано извршување против повеќедолжници, а за нив не постои меснанадлежност на истиот нотар, надле-жен е нотарот кој е месно надлежен заеден од должниците“.



Тоа со други зборови значи дека над-лежноста на нотарот се одредува спореджупанијата во која се наоѓа престојува-лиштето на должникот.

Мислењата се дека со оваа променаоколу месната надлежност нема да се до-бие саканото, а тоа е рамномерната рас-пределба на извршните предмети.

Комората предложила извршните пред -лози да се доставуваат до хрватската но-тарска комора која потоа предметите рам-номерно би им ги доверувала на нотарите,меѓутоа предлогот не е прифатен од странана Министерството за правда на РХ.

ПОСТАПУВАЊЕ НА НОТАРОТ СО ПРЕДЛОГ ЗАДОНЕСУВАЊЕ РЕШЕНИЕ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ

Кога нотарот ќе го прими предлоготза извршување на кој мора да биде наве-дено името и презимето на нотарот накого му се доставува предлогот, обврзане да го прегледа предлогот и да се уверидали предлогот содржи сè што пропи-шува член 35 од Законот, т.е. име на дове-рителот и должникот, висина на бара-ните средства, односно предмет на из-вршување, име на веродостојната ис-права врз основа на која се бара извршу-вање. Извршителот во предлогот можеда одреди извршувањето да се спроведена еден или на повеќе одредени предме -ти за извршување, а во предлогот мо жеда предложи извршувањето да се спро-веде врз имотот на должникот, без наве-дување средства и предмети на извршу-вање. Во тој случај, извршителот имаможност да побара наплата на своето по-барување преку подвижен и недвиженимот во сопственост на должникот.

Доколку нотарот оцени дека предло-гот за извршување е дозволен и утврден,ќе донесе решение за извршување врз ос-нова на веродостојна исправа и тоа ќе имго достави на странките.

Доколку нотарот оцени дека предло-гот за извршување врз основа на веродо-стојна исправа не е дозволен, валиден(член 35 став 3) или утврден, ќе го про-следи предметот до надлежниот суд за-

ради донесување одлука.Во случајот од став 2 на овој член, су-

дот ќе одреди извршување врз основа наверодостојна исправа доколку оценидека предлогот за извршување е дозво-лен, утврден и валиден.

Нотарот ќе донесе одлука од став 1 наовој член или случајот ќе го проследи досудот согласно одредбите од став 2 наовој член најдоцна во рок од 30 дена, сме-тајќи од денот на примање на предлогот.Во наредниот рок од 60 дена од денот напримање на барањето од нотарот, судотќе донесе своја одлука во врска со ната-мошното постапување.

Морам да кажам дека во пракса нота-рот (не знам дали сите, ќе зборувам од моеиме) го повикува доверителот и усмено гопредупредува за потребата од уредувањена предлогот во согласност со Извршниотзакон. По оценката на нотарот дека пред-логот за извршување е целосен, донесуварешение за извршување и го доставува додолжникот и до доверителот.

Во случај должникот да не го примирешението, доставата се повторува, до-колку и таа не успее, тогаш го повикувадоверителот да достави потврда од МВРза престојувалиштето на должникот сошто решението за извршување уште ед-наш се доставува. Доколку и тогаш до-ставата не успее, нотарот решението заизвршување ќе го истакне на огласнататабла во чекалницата на својата канцела-рија и на огласната табла на општин-скиот суд во кој нотарот има седиште.

Доставата ќе се смета за завршена поистекот на осмиот ден од денот на истак-нувањето на решението на огласнататабла. Значи, доколку доставата на ре-шението за извршување не успее двапати, нотарот презема натамошни актив-ности во врска со доставата по предлог надоверителот. По доставата на решениеза извршување врз основа на веродо-стојна исправа на доверителот и дватабезуспешни обиди за доставување на ре-шението на адреса на должникот - фи-зичко лице кое не врши регистриранадејност, нотарот сите натамошни актив-





ности за достава ги врши на пишано ба-рање од доверителот.

Доколку доверителот во рок од 15 денаод денот на доставата на известувањетоне побарал од нотарот преземање пона-тамошни активности за достава на реше-нието до должникот, се смета дека по-стапката е прекината со изминувањетона тој рок. На барање на доверителот илина должникот, нотарот ќе издаде по-тврда дека врз снова на овој закон по-стапката е запрена.

Должникот во рок од осум дена можеда поднесе приговор против решениетоза извршување до нотарот кој го издал,врз основа на веродостојна исправа, а кајменици и чек, во рок од три дена од денотна примање на решението. Нотарот до које поднесен ненавремен или недозволенприговор против решението кое го издал,ќе го проследи предметот, заради донесу-вање одлука за спроведување на пригово-рот, до надлежниот суд кој ќе донесе ре-шение за отфрлање на таквиот приговор.Нотарот до кого е поднесен навремен идозволен приговор против решението коего издал, ќе го проследи предметот за-ради спроведување на постапката по при-говорот до надлежниот суд.

Предметот кој е проследен до судотзаради спроведување постапка по при-говор, жалба или барање за отфрлање наизвршувањето, по завршување на по-стапката, останува кај судот.

Доколку на решението за извршувањево законскиот рок не пристигне приго-вор, нотарот на копијата ќе стави печат заправосилност и извршност и ќе му го до-стави тоа на доверителот.Дополнителнакопија од решението за извршување врзоснова на веродостојна исправа со по-тврда за правосилност и извршност, но-тарот му предава на доверителот самона писмен и образложен поднесок на до-верителот.

Доколку извршувањето е предложеноопшто на имотот на должникот, правнолице и физичко лице кое врши регистри-рана дејност, предметот се проследувадо општинскиот суд кој е месно надлежен

според адресата на седиштето од реги-старот. Доколку извршувањето е предло-жено општо на имотот на должникот фи-зичко лице кое не врши регистриранадејност, предметот се проследува до оп-штинскиот суд кој е месно надлежен спо-ред адресата од предлогот. Кога долж-ник е Република Хрватска или другоправ но лице со јавни овластувања којадејствува на цела државна територија,предметот се проследува до општин-скиот суд на чие подрачје доверителотима престојувалиште или седиште во Ре-публика Хрватска. Доколку доверителотнема престојувалиште или седиште воРепублика Хрватска, за извршување про-тив Република Хрватска предметот сепроследува до општинскиот суд во За-греб, а за извршување против други прав -ни лица со јавни овластувања, судот начие подрачје е нивното седиште.

ПРАВО НА НОТАРИТЕ НА НАГРАДА ИПРОВИЗИЈА ЗА ТРОШОЦИТЕ

За вршење работи од постапката за из-вршување, нотарите имаат право на на-града и провизија за трошоците во со-гласност со одредбите од Тарифникот занагради и провизии за трошоците на но-тарите во извршната постапка, кој гоноси министерот надлежен за право-судни работи.

Наградите и провизиите за трошоцитекои доверителот му ги исплаќа на нота-рот се дел од трошоците за извршува-њето. Нотарот ќе му издаде сметка на до-верителот за тие провизии. За одреду-вање на извршувањето, не се наплаќатакса.

СПРОВЕДУВАЊЕ НА ИЗВРШУВАЊЕТО

Спроведувањето на наплатата врз ос-нова на правосилно и извршно решениеод 01.01.2011 го спроведува Финансискатаагенција (ФИНА) врз основа на Законотза спроведување на извршување паричнисредства, Службен весник 91/10. Со оварешение им се помогна на доверителите



да не лутаат од банка до банка и да ба-раат каде должникот има сметка.

Извршувањето парични средства надолжникот се спроведува на паричнисредства на сите сметки и орочени па-рични средства во сите банки, споредличниот идентификациски број на долж-никот, без негова согласност и без раз-лика ако во основата за плаќање не е од-редено извршување парични средства насите сметки и орочени парични средства.Извршувањето не се спроведува на па-рични средства, односно сметки иззе-мени од извршувањето.

Надлежниот орган, односно довери телотѝ доставува основа за наплата на Аген-цијата, во оригинал или копија, преку непо-средна достава, препорачана пратка, прекунотарот или полномошникот, односно надруг начин утврден со посебен пропис.

Основите за наплата може да се до-стават и како електронска исправа.

ФИНА го води регистарот на редоследна основите за наплата кој претставуваединствена база на податоци за редосле-дот на примање на основите за наплата исостојбата на нивната извршеност по по-единечен должник. Основите за наплатаАгенцијата ги впишува во Регистаротспоред моментот (датум, час и минута)на примање. Регистарот содржи пода-тоци за примените, вратените, изврше-ните и неизвршените основи за наплата.Агенцијата врши регистар и во електро-нска форма.

Агенцијата дава налози за извршу-вање на основите за наплата според онојредослед по кој се впишани во Региста-рот. Основите за наплата се вршат најна-пред на сметките, а потоа на ороченитепарични средства. Агенцијата им даваналог на банките за извршување на осно-вите за наплата по оној редослед по којсметките се наведени во основите за на-плата, на начин основата за наплата да сеизврши на сите сметки во поединечнабанка.

Доколку во основите за наплата не сенаведени сметки на кои се спроведуваизвршувањето, извршувањето ќе се спро-

веде по ред, почнувајќи од банката која јаводи најрано отворената сметка, споредподатоците од Единствениот регистар насметките.

Доколку основата за наплата не е из-вршена на сметките, а должникот имаорочени парични средства, основата занаплата се извршува на орочени паричнисредства на начин со кој освен ороченитеглавници, се запленуваат и каматите коидолжникот би ги добил според орочениотвлог и така сè до потполно намирувањена доверителот.

За време на наплатата до целоснотонамирување, банката според налогот наАгенцијата ќе му забрани располагање сопаричните средства на сметките и ороче-ните парични средства на должникот.

Агенцијата во Единствениот регистарна сметките става ознака за блокада насметките на должникот и ознака со за-брана за располагање со орочените па-рични средства. Ваквиот начин на спро-ведување на решението за извршувањена парични средства на должникот се по-кажа како практичен со оглед на тоа штопорано не можеше да се оди на наплатапреку орочени средства на должникот.За времетраењето на потполното нами-рување на доверителот, договорот за оро-чен влог не може да се менува, ниту рас-кинува.

Од 01.01.2012 г. ќе се започнат со работајавните извршители како нова служба соцел попрактично да се спроведува при-силна наплата на доспеани побарувања.Според Законот за јавни извршители, сеизбираат двајца јавни извршители на80.000 жители и уште еден во местатакаде постои жупански суд. Според пода-тоците од советувањето во Опатија одр-жано на 22.10.2011 година, постои големброј непополнети јавно извршителски ме-ста. Вкупно се предвидени 127 јавни из-вршители на подрачјето на РХ, од кои до-сега се именувани само 1/3.

Наедно тогаш во сила стапува новиотизвршен закон, кој со себе носи многу но-вини, но тоа може да биде тема за некоеново советување.





ОДГОВОРНОСТА НА НОТАРИТЕ ВО КОНТЕКСТ НА НОВИТЕИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НА ЗАКОНОТ ЗА НОТАРИЈАТОТ

проф. д-р Никола Тупанческим-р Дрaгана Кипријановска

1 Di Fabio Marcello, Manuale di notariato, Milano, 2007, стр. 279 итн.2 На иста линија е и одредбата од чл. 3 од ЗН: „нотарот ги врши нотарските работи слободно, независно, самостојно, стручно и непри-страсно врз основа на Уставот, закон, ратификувани меѓународни договори и други прописи и општи акти засновани врз закон.“ Вопродолжение, законодавецот предвидува дека нотарските работи се вршат со примена на начелата за гарантирање на законито врше-ње на работите, одговорност за причинетата штета во вршењето на нотарските работи, диспозиција и неспорност на правниот однос,надзор над законитоста во вршењето на нотарските работи и надоместок за извршената работа (чл. 5).3 Во националното (нотарско) законодавство, за дисциплинските санкции се употребува називот дисциплински мерки, а така е и вофранцуското право (според Упатството од 28 јуни 1945 год.).

Еволуцијата на дисциплинскоправ-ната теорија, како и на дисциплинскатапрактика на подрачјето на слободнитепрофесии, особено во последниве не-колку години го отвори патот кон кон-ституирање на дисциплинското право коево литературата вообичаено се опреде-лува како „интерно право што важи заопределени слободни професии“. Основнатафункција на дисциплинското право сесостои во обезбедување заштита на ко-лективните професионални интересишто впрочем претставува и една од него-вите основни специфики. Со оглед на не-говата природа, кодификаторската ак-тивност на ова подрачје со цел утврду-вање на правилата на дисциплинскатаодговорност, начинот на нивна интерпре-тација и натамошна примена, се чини не-возможна, а во прилог на тоа говорат ирешенијата инаугурирани во споредбе-ните законодавства со кои се уредуваатповеденијата на овие лица (носители наслободните професии), чија првенственацел поаѓа од интересот за превенција нат.н. професионални грешки.

Проблематиката за дисциплинскатаодговорност нужно налага разгледувањена неколку основни прашања кои се од-несуваат на дисциплинските повреди,дисциплинските санкции, како и на са-мата дисциплинска постапка.1 Дисцип-линската одговорност како своевидна ка-рика помеѓу одговорноста во смисла награѓанското право и казненоправната од-говорност може да се определи низ пре-тходно согледување и споредување на

постојните сличности и разлики помеѓуспоменатите правни области.

Во однос на казненото право, се ис-такнува дека точката на врзување јаозначува токму нивниот репресивен ка-рактер: идејата за казнување и предупре-дување врз која почива казненото право,исто така е својствена и за дисциплин-ското право. Дисциплинското право пре-тставува „специјално казнено право“ коеважи за т.н. професионална фела. Не епомалку важно и тоа што дисциплин-ската одговорност наспроти казнено-правната, по правило, не може да сесведе на утврдување на вината (во видна умисла), во однос на нотарот, најчестотаа се активира во оние случаи кога се ра-боти за несовесно, неуредно, небрежнопостапување, бидејќи самото прифаќањена нотарската должност претпоставува иаприорна согласност за совесно, уредно игрижливо вршење на нотарските работи.2

Но, посебниот карактер на дисциплин-ското право директно се манифестира иниз востановениот систем на дисциплинскиказни.3 Се работи, имено, за таков вид санк-ции кои едновремено покажуваат слично-сти, но и битни разлики во однос на казне-ноправните санкции. Вистина е дека дис-циплинските и казнените санкции имаатодредени заеднички црти со оглед на нив-ната репресивна природа и имаат за целспречување и застрашување (генерална испецијална превенција). Сепак, од приро-дата на преземеното деј стви е и неговататежина зависи и видот на казната што ќесе примени во конкретниот случај, при



4 De Poulpiquet Jeanne, Responsabilité des notaires (civile – disciplinaire – pénale), Paris, 2003, стр. 217.5 De Poulpiquet Jeanne, Responsabilité des notaires (civile – disciplinaire – pénale), Paris, 2003, стр. 168 – 179. 6 Ibid, стр. 222 - 244.7 L’ordonnance n. 45-1418, 28 juin 1945, relative ŕ la discipline des notaires et de certains officiers ministériels, JO 29 juin 1945 et rect. 4 juill. 1945.

што во секој од овие случаи се водисметка за начелото на сразмерност напоследицата (казната) со стореното дело.Мора, притоа, да се има предвид дека ос-новната карактеристика на дисциплин-ските казни е во тоа што тие, во полнамера, се прилагодени на професионал-ното милје за кое всушност и се предви-дени.4

Што се однесува до субјектите на дис-циплинското право, тоа се носители наслободни професии, без оглед во каков(правно организиран) облик ја вршатсвојата дејност. Покрај нив, кругот насубјекти го сочинуваат уште и професио-налните здруженија (комори) на кои имсе доделени различни овластувања за дасе обезбеди правилно и законито вршењена професијата.

Во фокусот на вниманието стои и пра-шањето за контролните механизмичијашто примена во рамките на одреденипрофесии претставува неопходна алаткасо цел спречување на евентуалните дис-циплински повреди, особено кога се ра-боти за оние професии кои подлежат настрог надзор, а таков е случајот и со но-тарската дејност. Посебно е интересенфранцускиот модел во чии рамки надзо-рот врз нотарското работење (со целспречување на дисциплинските повреди)се врши од страна на професионалнитела и притоа постојат два вида надзор:годишен и пригоден. Секој од нив се вршинеочекувано и претпоставува применана соодветни, однапред планирани и пре-цизирани мерки и методи. Годишнатаконтрола се однесува на организацијатаи функционирањето на канцеларијата нанотарот, како и на другите (правно орга-низирани) облици на вршење на профе-сијата. Следниот вид надзор претпоста-вува темелна контрола и начелно кон неасе пристапува во два (комплементарни)случаи: кога постојат сознанија кои упа-туваат на одредени проблеми во нотар-ската канцеларија (така, на пример, нево-

обичаена нотарска практика), а може дасе преземе и со цел да се изврши про-верка на начинот на вршење на нотар-ската дејност во сеопфатна смисла.5

Субјекти на дисциплинската постапкасе органите на професионалните асо-цијации, но неспорно е дека во случаитекога се работи за одредени посебноважни професии, имајќи ги предвид ин-тересите на државата за правилно, зако-нито, стручно и совесно вршење на дејно-ста, како субјекти на постапката сепојавуваат и државните органи. Збору-вајќи за нотарската дејност, повторно бисе осврнале врз искуствата во францус-кото право. Согласно законските од-редби, првостепениот суд надлежен за по-стапување во граѓански спорови од помалавредност е надлежен да постапува и вооние случаи кога се работи за тешки дис-циплински повреди што можат да резул-тираат со најтешки (дисциплински)казни кои се состојат во привремена илитрајна забрана за вршење на дејноста.6

Со Уредбата од 1945 година, предвиденое дека во својство на дисциплински органможе да постапува и претседателот накомората, но само тогаш кога се во пра-шање дисциплински повреди од најле-сен вид.7

За да се избегне покренување на дис-циплинската постапка, потребно е овиелица при вршење на професионалнатадејност да водат сметка, т.е. да постапу-ваат во согласност со основните должно-сти кои почиваат врз два основни прин-ципи: од една страна стојат т.н. функцио-нални обврски, т.е. оние кои произлегу-ваат од вршењето на нивната функција, апак од друга страна, имаат и своевидниобврски кои се однесуваат на организа-цијата на професионалното работење.

Анализирајќи ги решенијата содр жа -ни во македонскиот Закон за нотари -јатот, произлегува дека ингеренциите надржавните органи исто така се застапенина соодветен начин што е разбирливо и



8 Ако при вршењето на надзорот на Нотарската комора се констатира кршење, односно повреда на Законот, ќе бидат известени над-лежните органи за водење кривична или дисциплинска постапка. Министерот може да ги преземе следните мерки: а) да го распуштиУправниот одбор; и б) да го замени претседателот на Комората ако утврди повреда на закон или повреда на ефикасноста на работење-то. Во решението, министерот ќе определеи рок за избор на нов управен одбор и претседател на Комората, а ќе именува нотар кој при-времено ќе ги врши работите до изборот на нови тела (чл. 111 од ЗН).9 Чл. 112 од ЗН.10 Чл. 113 од ЗН.11 В. Закон за јавни службеници, Сл. весник на РМ, бр.52/10 и 36/11.12 Сл. весник на РМ, бр. 59/00; 112/00; 34/01; 103/01; 43/02; 98/02; 17/03; 40/03; 85/03; 17/04; 69/04; 81/05; 61/06; 36/07; 161/08; 6/09; 114/09;35/10; 167/10 и 36/11.13 Сл. весник на РМ, бр. 35/05; 50/06; 129/06; 8/2008; 83/09; 50/10; 83/10; 88/2010; 171/10 и 148/11.

директно се одразува низ одредбите одЗаконот со кој се регулира начинот навршење на екстерниот надзор од страна наминистерот за правда, кој се однесува назаконитоста на работењето на Нотарскатакомора8 и на нотарот. За таа цел, се фор-мира комисија која има трилатерален ка-рактер. Имено, таа е составена од: а) пре-тставници на Министерството; б) судијаод надлежниот суд на подрачјето на кое сенаоѓа седиштето на нотарот; и в) при врше-њето на надзорот од страна на министерот,мора да биде присутен претседателот наКомората или лице овластено од него.9

Се поставува, меѓутоа, прашањето несамо во контекст на одредбата која тукаја разгледуваме, туку и пошироко, во од-нос на начинот на формирање на коми-сиите. Имено, дали тоа би можело да сетолкува како „оставање прешироки инге-ренции на Министерството за правда (чи-тај: државата), или пак ваквата практикасе смета за нужна со оглед на интереситена државата да интервенира во оваасфера?

Вториот вид надзор (интерен) којшто говрши асоцијацијата на нотарите - Комо-рата, персонифицирана во Дисциплин-скиот совет и Управниот одбор и се одне-сува на целокупното (нотарско) работење,односно уредноста и законитоста привршењето на нотарските должности и ак-тивности.10 Доколку при вршењето надво-решна евалуација се констатира кршење,односно повреда на законот, министерот,т.е. надлежната комисија е должна да гиизвести надлежните органи за водењекривична или дисциплинска постапка.

Имајќи ја предвид бројноста и хетеро-гениот карактер на одделните слободнипрофесии, како и фактот дека дисцип-линското право претставува „право од за-творен тип“ кое важи за одредена про-

фесионална дејност и како такво на-стојува да ги оствари своите основнифункции – заштита на интересите и угле-дот на професијата, во рамките на овиеизлагања, тежиштето ќе биде ставено врзсистемот на дисциплински повреди из-вршени од страна на нотарите, како и врздисциплинските мерки како облик на ре-акција по повод извршување на некое одовие дејствија, без да се впушти во ни-какви натамошни претензии за деталнорасправање за бројните дилеми и про-блеми коишто се натрупуваат на под-рачјето на оваа комплексна проблема-тика. Важно е притоа да се нагласи и декапрегледот врз дисциплинските повредиизложен на ова место не е во функција натаксативно набројување, нивното разгле-дување добива нагласено значење воконтекст на поведенијата инкримини-рани како казнени дела, имајќи ги пред-вид последните измени и дополнувањана законските решенија од 2011 год.

Не помалку, пред нас се поставувауште една важна задача во чија основастои потребата од анализирање и споре-дување на релевантните одредби од За-конот за нотаријатот со кои е покриенаоваа материја со оние кои ја уредуваатдисциплинската одговорност, или покон-кретно, дисциплинските повреди и санк-ции предвидени за јавните службеници11

кои од аспект на нивната положба стојатво најблиска врска со нотарите. Не смее,меѓутоа, да се заобиколат уште и след-ните категории на лица: државнитеслужбеници чијашто положба, права,должности и одговорности се уредени соЗаконот за државните службеници,12

како и извршителите; нивниот статус,начин и услови за именување итн. сепредмет на регулатива на Законот за из-вршување.13



14 За значењето на споменатите изрази, в. чл 118 од ЗН.

Но, да одиме по ред. Согласно одред-бите од ЗН, дисциплинската одговорностсе активира во оние случаи кога нотаротсо своето однесување во вршењето наслужбата, спротивно на Кодексот на про-фесионалната етика на нотарите, ги на-рушува честа и угледот на нотарскатаслужба, ја доведува во прашање довер-бата на нотарската служба или врши по-вреда на нотарската должност со незако-нито, нестручно, односно несовесно по-стапување.14

Во која насока се движат усвоенитеизмени и дополнувања на Законот од 28септември 2011 година кога е во прашањеодговорноста на нотарот? Во фокусот навниманието се чл. 4 и 5 или со други збо-рови новелирањето на одредбите од чл.106 и 126 од Законот!

Имено, новините, генерално, можат дасе систематизираат во три групи: а) из-мени во структурата, односно во изборотна членовите на Дисциплинскиот советна Комората; б) засилување на казненатаполитика или зголемување на висинатана казните; и в) ревидирање на феноме-нологијата на дисциплинските повреди.

Да потсетиме, според, сега веќе ста-рото, законското решение од чл. 106, Дис-циплинскиот орган на Комората/ Дис-циплинскиот совет броеше пет члена инивни заменици, и тоа: двајца од нив гиизбираше Собранието на Комората, а тричлена и нивни заменици се избираа попредлог на министерот. Иако изгледадека навидум е направена козметичкакорекција, сепак и покрај истиот број начленови, без многу напор, може да се за-бележи дека иновацијата е релативно су-штинска и таа се состои во корекција накритериумите за избор на членови инивни заменици. Имено, и натаму оста-нува Собранието на Комората да избирадвајца членови (и нивни заменици), нодругите тројца повеќе не ги избира мини-стерот, туку: двајца од нив (и нивните за-меници) ги избира Владата на РМ напредлог на Комисијата за именување наВладата на РМ и третиот (и неговиот за-

меник) е судија по предлог на Судскиотсовет. Мора да се признае дека реше-нието е многу ,,интересно“ и во најмаларака необично! Некои познавачи на овааматерија му импутираат атрибут дека сеработи за облик на одреден ,,владин ин-тервенционализам”?! Во ниту една другадисциплинска постапка (како на пример,кај извршителите: Дисциплинската ко-мисија ја избира Комората и е составенаод од пет члена, тројца се судии од под-рачниот суд, а другите двајца членови сеод Комората итн.) не може да се забе-лежи толкаво присуство на Владата воформа на контролен механизам за дис-циплински повреди. Како и да е, желбатаза присуство на државниот апарат приутврдувањето на грешките на нотарот еповеќе од забележителна. Инаку, манда-тот на членовите и нивните заменици наСоветот е две години, без право на по-вторен избор.

Вториот корпус на интервенции непо-средно доаѓа до израз во однос на усло-вите за изрекување и висината на па-ричната казна. Имено, ако се земат пред-вид претходните законски решенија, спо-менатата санкција можеше да се изречево висина на три плати на претседателна основен суд со проширена надлеж-ност или привремено одземање на пра-вото на вршење нотарска служба вотраење од еден до шест месеца. Во пра-шање беше ефикасна мерка поставенаво функција на санкционирање на повре-дите кои се состојат во неводење евиден-ција за наплатена награда, трошоци итакси согласно со овој закон и соодвет-ните правилници; наплата на поголеманаграда, или трошоци спротивно на но-тарската тарифа; намалување на нотар-ската награда спротивно на нотарскататарифа; вршење службени дејности за-бранети со закон; застапување странкиили составување исправи во случаи вокои тоа му е забрането со законот; грубоповредување на должното почитувањеспрема судовите и надзорните органи, какои на органите на Комората; непостапување



15 Во Италија, во случаите кога на нотарот му е изречена парична казна, тој е должен да го уплати потребниот износ на сметка наПокраинскиот нотарски архив надлежен за вршење инспекција и потоа споменатиот орган во текот на следниот месец овие средстваги префрла на сметка на Окружниот нотарски совет, поопширно, в. Di Fabio, 383; во италијанското законодавство постои и посебен типнадомест што се однесува на оние ситуации кога нотарот во однос на својот хонорар и трошоците коишто му следуваат наплатил пови-сока сума од онаа што реално му припаѓа. Во вакви случаи, предвидена е парична казна во еднократен до трократен износ од испла-тената сума, додека оштетената страна има право да бара враќање на исплатениот дел, La legge sul notariato 16. febbraio 1913 n. 89,Gazzetta Ufficiale n. 55 del 7 marzo 1913, čl. 80.

по одлуки на судовите за привремено одзе-мање нотарски исправи и по одлуки нанадзорните органи за отстранување нанедостатоци во работењето; составувањеприватни исправи; составување нотар-ски исправи или заверување приватниисправи на јазик, спротивно на одред-бите на овој или друг закон со кои е уре-дена употребата на јазикот; купувањепредмети на јавна продажба или стекну-вање други права во текот на друга по-стапка, која тој ја води како нотар илиповереник на судот или како застапникна странка за себе или за свои роднини(во права линија или до четврти степен востранична линија); преземање службенидејствија надвор од службеното подрачјена нотарот; постапување спротивно надолжноста за доставување писмен из-вештај за работењето во претходната го-дина до Нотарската комора (најдоцна до1 март во тековната година), во кој требада се наведе вкупниот број уписи, виси-ната на наградата остварена во текот наработењето во таа година, висината нанаплатената такса и износот на трошо-ците на работењето и остварената до-бивка и употреба на факсимил на служ-бени исправи или книги (чл. 126 од ЗН).

Наспроти ваквиот пристап, новите ре-шенија значат, без некоја посебна ана-лиза које е нужна за ваков тип на интер-венции, ревидирање на феноменоло-гијата на дисциплинските повреди и тиесе движат во насока на воведување новиформи на дисциплинска одговорност или,поконкретно, имаат за цел заострување ипроширување на дијапазонот на дејствијачие извршување може да ја активира при-мената на споменатата санкција. Така,паричната казна, како дисциплинскамер ка, сега може да се изрече во висинаод три до шест плати на претседател наосновен суд со проширена надлежностили привремено одземање на правото

на вршење на нотарската служба вотраење од една до пет години. Покрајпретходно таксативно наброените едина-ест дисциплински повреди, во чл.126 седодаваат уште седум нови: не се при-држувал кон законските одредби од коизависи важноста на нотарската исправа;врши постојана или приватна служба занаграда или занимање што не е во со-гласност со угледот, честа и независностана нотарот; презема обврски на гаран-ција или одговорности во работи кои сесклучуваат со негово учество во својствона нотар; застапува политичко уверу-вање во вршењето на нотарската служба,односно не ги презема или делумно гипрезема пропишаните мерки за осигуру-вање на безбедноста на доверените пред-мети, како и тогаш кога ќе предизвикаматеријална штета на странките.15 Морапосебно да се апострофира дека катало-гот на дисциплински повреди кои се„дислоцирани“ од категоријата потешкиповреди во полесни, не е докрај разбир-лив, аргументиран и конзистентен. Име -но, на моменти зачудува фактот како еможно тешката дисциплинска повреда„преку ноќ“ да стане лесна – што е тоашто го поттикнало законодавецот да госмени ставот во однос на квалифика-цијата на повредата – се намалил ли вомеѓувреме квалитетот на неправото, коибиле причините, какви се очекувањатасо усвоените новини итн. Многу прашањаостануваат неодговорени!

Преземените реформски зафати сеодразуваат и врз системот на дисцип-лински мерки, и тоа посебно во однос намерката трајно одземање на правотона вршење нотарска служба.

До измените на Законот, оваа мерка илиалтернативно, паричната казна во висинаод три до шест плати на претседател наосновен суд со проширена надлежност,беше резервирана за оние случаи кога по-

стои повреда на должноста ут вр дена созакон за вршење на нотарските работи сошто сериозно се загрозува довербата вонепристрасноста на нотарот и во испра-вите кои ги составува, особено ако пре-зема службено дејствие за работа за којане е дозволена според законот; непридржу-вање кон законските одредби од кои за-виси важноста на нотарската исправа;потврдување фак ти што не се случиле воприсуство на нотарот; потпишување наисправите за службените дејствија накои не присуствувал нотарот; вршење занаграда на некоја постојана или при-ватна служба; занимавање со трговија ипосреднички работи; вршење занимањешто не е во согласност со угледот, честа инезависноста на нотарот; склучување до-говори во свое име за други лица или вотуѓо име за себе или учество во правнаработа во која презема службенидејствија како нотар или повереник насудот; вложување пари што му се дове-рени на чување на нотарот на негово име,спротивно на одредбите на овој закон;преземање обврски на гаранција или од-говорности во работи кои се склучуваатсо негово учество во својство на нотар;вршење нотарски работи за време за коенотарот е привремено оддалечен од рабо-тата или на друг начин избегнување намерката привремено одземање на пра-вото за вршење служба; застапување по-литичко уверување во вршењето на но-тарската служба; непреземање или де-лумно преземање на пропишаните меркиза осигурување на безбедноста на дове-рените предмети; непреземање на про-пишаните мерки за спречување на пе-рење пари и други приноси од казнивидела; предизвикување материјалнаштета на странките; примање подароциили друг вид корист или поставување наличниот финансиски интерес во судирсо положбата и статусот на нотарот; одда-вање класифицирана информација со сте-пен на тајност определена согласно со за-кон; одбивање да се даде подадок или да-вање неточни податоци на државните ор-гани, правните лица и на граѓаните, до-

колку давањето податоци е пропишаносо закон; незаконито располагање со ма-теријалните средства што му се дове-рени; извршување кривично дело илипрекршок во вршењето на нотарскатаслужба, или друго кривично дело илипрекршок што го прави нотарот недо-стоен за вршење на нотарската службаили го нарушува угледот на нотарскатаслужба или на нотарот и оставањепразни рубрики во службените книги нанотарот (чл. 127 од ЗН).

Посебно треба да се истакне дека соредакцијата на Законот, од оваа одредбасе исфрла една од двете дисциплинскимерки - „паричната казна во висина одтри до шест плати на претседател на ос-новен суд со проширена надлежност” иостанува само трајното одземање на пра-вото на вршење на нотарска служба, Истотака, со измените значително е намленбројот и видот на дисциплински повреди(од дваесет и една, на четиринаесет) закои може да се изрече споменататамерка. Од регистарот на тешки дисцип-лински повреди се бришат следните: а)алинеја 2: непридржување кон закон-ските одредби од кои зависи важностана нотарската исправа; б) алинеја 5:вршење за награда на некоја постојанаили приватна служба; в) алинеја 7:вршење занимање што не е во согласностсо угледот, честа и независноста на нота-рот; г) алинеја 10: преземање обврски нагаранција или одговорности на работикои се склучуваат со негово учество восвојство на нотар; д) алинеја 12: застапу-вање политичко уверување во вршењетона нотарската служба; ѓ) алинеја 13: не-преземање или делумно преземање напропишаните мерки за осигурување набезбедноста на доверените предмети; е)алинеја 15: предизвикување материјалнаштета на странките. Која е (или да би-деме попрецизни, која била) намерата назаконодавецот со вака направента редук-ција? Едно е сигурно - реалокацијата наседумте облици на дисциплински по-вреди не значи по автоматизам и убла-жување на казнената политика. Тоа





16 Чл. 38 – б.17 Чл. 2 од ЗЈС.

може да се дефинира како привид. Со ог-лед на општата тенденција во оваа сфера,заострувањето на ,,правилата на игра“дел од споменатите форми на дисцип-линска одговорност многу лесно можеда се трансферираат, не во ,,специјалнотоказнено право“, туку во класичното каз-нено право како: злоупотреба на полож-бата и овластувањето, несовесно рабо-тење во службата итн.

Никако не треба да се изостави фактотдека при изработката на какви било ин-тервенции во ЗН, главна улога во креира-њето на решенијата треба да имаат тиешто го применуваат Законот - нотарите.Ако се земе предвид конзистентноста наусвоените измени, новата структура наДициплинскиот совет, како исклучи-телно важен и компетентен дисциплин-ски орган (од фелата), како и каталогот исодржината на дисциплинските повреди,без многу одземање може да се заклучидека нотарите премногу не учествувалево одбрана на својата професија. Ако пре-тставува некаква утеха, таква е ситуа-цијата во Република Македонија и приревидирањето на многу други акти.Најзасегнатите последни дознаваат!

Во контекст на последното, неопход-но е уште еднаш да се нагласи дека оваа(најригорозна) дисциплинска мерка серазликува по својата природа од забра-ната за вршење професија, дејностили должност вградена во системот наспоредни казни во КЗ на РМ.

Од формулацијата на законските од-редби стимулирани во КЗМ, произлегувадека последната (казна) доаѓа предвидво случаите кога се работи за сторител наказнено дело на кој судот му изреколказна затвор или условна осуда со која еутврдена казна затвор и притоа може даму забрани вршење определена профе-сија или дејност, на должности или ра-боти поврзани со стекнување, распола-гање, користење, управување и ракувањесо имот или за чување на тој имот, ако јазлоупотребил својата професија, дејностили должноста заради извршување кри-

вично дело и ако врз основа на природатана извршеното дело и околностите подкои е сторено може да се очекува декатаквата дејност ќе ја злоупотреби за по-вторно вршење кривично дело. Казната сеоднесува и на забрана за вршење долж-ност на службено лице, одговорно лице воправно лице или лице што врши работиод јавен интерес. Во случаите определенисо закон може да се пропише задолжи-телно изрекување на забраната заедно соказната затвор, кога на сторителот му еизречена затворска казна во траење однајмалку шест месеца. Времетраењето назабраната го определува судот, при штоовој временски период не може да бидепократок од една ниту подолг од десетгодини, сметајќи од денот на правосил-носта на одлуката, со тоа што времето по-минато во затвор не се засметува во вре-мето на нејзиното траење. Приизрекувањето условна осуда, судот можеда определи дека таа ќе се отповика акосторителот ја прекрши забраната навршење професија, дејност или долж-ност.16

ДИСЦИПЛИНСКА ОДГОВОРНОСТ ВО НЕКОИДРУГИ СФЕРИ

Следно е прашањето за дисциплин-ската одговрност на јавните службе-ници кои како што споменавме и погорево текстот, со оглед на нивната положба,стојат најблиску до нотарите. Одговор-носта на овие лица е уредена во глава Vод Законот за јавните службеници. Вонего најнапред се истакнува дека јавнитеслужбеници се лица кои вршат работи иработни задачи од јавен интерес во со-гласност со Уставот, закон и ратифику-вани меѓународни договори, професио-нално, политички неутрално и не прис -трас но.17 Попрецизно, во одредбата од чл.3 од Законот е предвидено дека тоа севработени лица кои вршат работи одјавен интерес во дејностите образование,култура, наука, труд и социјални работи,социјална заштита и заштита на детето,



18 Чл. 3 ст. 1 од ЗЈС.19 Дисциплинските повреди, во основа, претставуваат дејствија чиешто извршување доведува до покренување дисциплинска постап-ка поради тоа што се сторени извесни повреди на должноста и угледот на одредена професија. Тоа е секој акт кој се врши споротивнона правилата, и тоа не само оние кои се утврдени во соодветните законски прописи и подзаконските акти, туку и дејствијата кои лице-то ги презема на начин кој претставува повреда на правилата содржани во општите акти на професионалните асоцијации и посебнооние поведенија кои се вршат спротивно на одредбите стипулирани во деонтолошките кодекси. Како што може да се забележи, т.н.професионални грешки кои имаат карактер на дисциплински повреди суштински се разликуваат од оние чиешто извршување повле-кува надомест на штета или примена на казненоправна санкција, в. поопширно Knežić-Popović, Disciplinska odgovornost u slobodnimprofesijama, Pravni fakultet Univerziteta UNION, Beogradu, стр. 222 итн.20 Чл. 39 од ЗЈС.21 Како дисциплинска неуредност се смета соодветна, полесна повреда на работната дисциплина, неизвршување, несовесно и ненавре-мено извршување на работите и работните задачи, додека дисциплинскиот престап подразбира потешка повреда на работната дис-циплина, неизвршување, несовесно и ненавремено извршување на работите и работните задачи (чл. 40 ст. 2).22 Дисциплинскиот престап претставува потешка повреда на работната дисциплина, неизвршување, несовесно и ненавремено извршу-вање на работите и работните задачи (чл. 40 ст. 3).23 Член 41 од ЗЈС.24 За поимот дисциплинска неуредност, поопширно в. De Valkeneer Roland, Précis du notariat, Bruxelles, 2002, стр. 301.25 Чл. 42 од ЗЈС.

установите, фондовите, агенциите, јав-ните претпријатија основани од Репуб-лика Македонија, општините, општинитево градот Скопје, односно градот Скопје,а кои не се опфатени со Законот за др -жавните службеници.18

Дисциплинската одговорност се акти-вира во оние случаи кога јавниот службе-ник сторил повреда на работната дис-циплина19 или кога не ги извршува, од-носно несовесно и ненавремено ги вршиработите и работните задачи. Одговор-носта за сторено кривично дело, односнопрекршок, не ја исклучува дисциплин-ската одговорност на јавниот службе-ник.20 Во врска со разгледуваното пра-шање е одредбата од чл. 40 која предви-дува дека јавниот службеник одговарадисциплински за дисциплинска неуред-ност21 и за дисциплински престап.22

Доколку се работи за поведение коеспоред Законот може да се третира какодисциплинска неуредност или престап,на јавниот службеник може да му сеизрече некоја од следниве дисциплин-ски мерки: јавна опомена; парична казнаво висина од 20 %, односно 30 % од виси-ната на едномесечниот износ на нето-платата исплатена во последниот месецпред извршувањето на повредата наслужбената должност и престанок навработувањето. При изрекување на дис-циплинските мерки, се земаат предвидтежината на дисциплинската неуредностили престапот, последиците од истите,степенот на одговорност на јавниот служ-беник, околностите под кои е сторенадисциплинската неуредност или преста-

пот, неговото поранешно однесување ивршењето на работите и работните за-дачи, како и други олеснителни и от-ежнителни околности. 23

Притоа, законодавецот се определуваза таксативно набројување на дејствијатакои го поседуваат квалификативот дис-циплинска неуредност.24

Тука се вбројуваат следните поведенија:непридржување до работното вре ме, рас-поредот и користењето на работното времеи покрај опомената од непосредно претпо-ставениот јавен службеник; неоправданонедоаѓање на работа до два работни денаво текот на една календарска година; нено-сење на ознаките за личното име, работ-ното место и институцијата во која работина видно место; неизвршување или несо-весно, ненавремено, непристојно или не-брежно вр ше ње на работите и работнитезадачи со полесни последици од повредата;неизвестување на непосредно претпоставе-ниот јавен службеник, односно раковод-ното лице на институцијата, за спреченостаза недоаѓање на работа во рок од 24 часа однеоправдани причини и одбивање струч нооспособување и усовршување на кое се упа-тува јавниот службеник. За дисци плинсканеуредност може да се изрече јавна опо-мена или парична казна во висина од 20 %од едномесечниот износ на нето-плататаисплатена во последниот месец, пред из-вршувањето на дисцилинската неуредноство траење од еден до три месеци.25

Овластено лице за изрекување дисцип-лински мерки против јавниот службеникво случаите кога се работи за дисциплин-ска неуредност е лицето кое раководи со



26 Чл. 43 од ЗЈС.27 Чл. 44 од ЗЈС.28 Чл. 49 од ЗЈС.

институцијата, при што кон нивно изреку-вање се пристапува по претходен писменизвештај од непосредно претпоставениотјавен службеник. Пред изрекување на дис-циплинската мерка, јавниот службениксе известува писмено за наводите на из-вештајот што постојат против него и при-тоа има право да даде усмен или писменодговор во рок кој не може да биде покра-ток од пет дена. Раководното лице на ин-ституцијата во рок од 30 дена од денот назапочнувањето на постапката донесуварешение за изрекување дисциплинскамерка за дисциплинска неуредност.26

Потежок облик на повреда претставу-ваат дисциплинските престапи, и тоа одаспект на нивното значење, висината напредизвиканата штата, околностите подкои е преземено (или пропуштено) кон-кретното поведение итн. Се работи за та-ков облик на (недопуштени) дејствија коиможат да бидат извршени со чинење илисо пропуштање, со умисла или од не-брежност, како и поради некомпетент-ност и незнаење, што за своја правнапоследица ја има примената на дисцип-лински казни (мерки).

Согласно Законот, во оваа категорија сезацврстуваат следните дејствија: не-извршување или несовесно, ненавремено,непристојно или небрежно вршење на ра-ботите и работните задачи; носење или ис-такнувње партиски симболи во работнатапросторија; одбивање да се даде податокили давање неточни податоци на држав-ните органи, правните лица и на граѓаните,доколку давањето податоци е пропишаносо закон; незаконито располагање со мате-ријалните средства; одбивање вршење наработите и работните задачи од работнотоместо на кои е распореден или одбивањенаредби од раководното лице на институ-цијата; непреземање или делумно презе-мање на пропишаните мерки за осигуру-вање на безбедноста на доверенитепредмети; предизвикување поголема ма-теријална ште та; повторување дисциплин-ска неуредност; примање подароци или

друг вид корист спротивно на закон; зло-употреба на статусот или пречекорувањена овластувањата во вршењето на рабо-тите; злоупотреба на боледување; одда-вање класифицирана информација со сте-пен на тајност определен согласно созакон; внесување, употреба и работење поддејство на алкохол или наркотични сред-ства; непридржување кон прописите за за-штита од болест, заштита при работа, по-жар, експлозија, штетно дејствување наотрови и други опасни материи и повредана прописите за заштита на животнатасредина; поставување на личниот финан-сиски интерес во судир со положбата истатусот на јавен службеник; навредливоили насилничко однесување; неоправданоодбивање учество во изборни органи испречување избори и гласање, повреда наизбирачко право, повреда на слободата наопределување на избирачите, поткуп приизбори, повреда на тајноста на гласањето,уништување изборни исправи, изборна из-мама што како член на изборен орган гоизвршил јавниот службеник.

Преземањето на споменатите дејстви -ја е санкционирано со парична казна од30 % од едномесечниот износ на нето-пла-тата исплатена на јавниот службеник вомесецот пред извршување на дисциплин-скиот престап, во траење од еден до шестмесеци и престанок на вработувањето вослучаи кога настапиле штетни после-дици за институцијата, а притоа во дис-циплинската постапка да не се утврдениолеснителни околности за јавниот служ-беник кој го сторил престапот.27

Ако повредата на работната дисцип-лина, неизвршувањето, несовесното и не-навремено извршување на работите и ра-ботните задачи повлекува и кривичнаодговорност, дисциплинската постапказа утврдување на одговорноста на јав-ниот службеник не може да се поведе поизминувањето на две години од денот надознавањето за повредата.28

Освртот врз законските одредби кои сеоднесуваат на дисциплинската одговорност



29 Поимот државен службеник е определен во одредбата од чл. 3 од Законот. Во таа смисла, под државен службеник се подразбиралице вработено во државната служба кое врши стручни, нормативно-правни, извршни, управни, управно-надзорни, плански, мате-ријално-финансиски, сметководствени, информатички и други работи од надлежност на органот во согласност со Уставот и со закон.30 Дисциплинската неуредност како начин на однесување претпоставува полесна, незначителна повреда на службената должност,односно полесна повреда на угледот на службата или угледот на државниот службеник. Наспроти тоа, дисциплинскиот престап пре-тставува потешка значителна повреда на службената должност, односно потешка повреда на угледот на службата или угледот надржавниот службеник (чл. 65. ст. 2 и 3).31 Чл. 66 ст. 1 и 2.32 Чл. 67.

на јавните службеници стои во реална илогичка корелација со одговорноста (врздисциплинскоправна основа) на држав-ните службеници. Така, во однос на дис-циплинската одговорност на државнитеслужбеници,29 во Законот е предвиденодека овие лица исто така одговараат дис-циплински за дисциплинска неуредности дисциплински престап.30

Повредата на службената должностповлекува примена на некоја од следнитемерки: јавна опомена; парична казна вовисина од 20 %, односно 30 % од висинатана едномесечниот износ на нето-плататаисплатена во последниот месец пред из-вршување на повредата на службенатадолжност; распоредување на работно ме-сто во непосредно пониско звање и пре-станок на вработувањето. При изреку-вање на дисциплинските мерки, се водисметка за тежината на повредата наслуж бената должност, последиците одтаа повреда, степенот на одговорност надржавниот службеник, околностите подкои е сторена повредата, неговото пора-нешно однесување и вршењето на рабо-тите, како и други олеснувачки и отежну-вачки околности.31

Како полесен облик на дисциплинскипрестапи (дисциплинска неуредност) сесметаат следните поведенија: недоаѓањена работа во определеното време и одењеод работа пред истекот на работнотовреме, и покрај опомената од непосреднопретпоставениот државен службеник;неуредно чување на службените списи иподатоци; неоправдано недоаѓање на ра-бота до два работни дена во текот на еднакалендарска година; неносење ознаки соличното име, ако таква обврска постои;неизвршување или несовесно, непристој -но, ненавремено или небрежно вр ше њена службената должност со полесни по -сле дици од повредата; неоправдано не-

известување на непосредно претпоставе-ниот службеник, односно функционеротза спреченоста за недоаѓање на работа ворок од 24 часа и одбивање стручно оспосо-бување и усовршување на кое се упатувадржавниот службеник. За дисциплинсканеуредност може да се изрече јавна опо-мена или парична казна во висина од 20 %од едномесечниот износ на нето-плататаисплатена во последниот месец пред из-вршувањето на дисциплинската неуред-ност, во траење од еден до три месеци.32

Категоријата дисциплински престапикако потежок облик на неправо ја сочину-ваат следните дејствија: неизвршувањеили несовесно, непристојно, ненавременоили небрежно вршење на службенатадолжност; изразување и застапување по-литичко уверување во вршењето на служ-бените задачи; одбивање да се даде пода-ток или давање неточни податоци надржавните органи, правните лица и награѓаните, доколку давањето податоци епропишано со закон; незаконито распола-гање со материјалните средства; одби-вање вршење на службените задачи одработното место на кои е распореден илиодбивање наредби од министерот, одно-сно функционерот кој раководи, односнораководен службеник; непочитување наактот со кој се утврдува начинот на из-вршување на функциите на органот завреме на штрајк, како и бро јот на држав-ните службеници кои ќе работат на из-вршување на овие функции и на обезбе-дување на предвидените ус лови; непрезе-мање или делумно преземање на пропи-шаните мерки за осигурување на безбед-носта на доверените предмети; предиз-викување поголема материјална штета;повторување на дисциплинска неуред-ност; примање подароци или друг вид ко-рист; злоупотреба на статусот или прече-корување на овластувањата во вршење



33 Чл. 68.34 Чл. 68 – а.35 Чл. 69.36 Чл. 54 од ЗИ.

на службените задачи; злоупотреба наболедување; оддавање класифициранаинформација со степен на тајност опреде-лен согласно со закон; внесување, упот-реба и работење под дејство на алкохолили наркотични средства; непридржу-вање кон прописите за заштита од болест,заштита при работа, пожар, експлозија,штетно дејствување на отрови и другиопасни материи и повреда на прописитеза заштита на животната средина; поста-вување на личниот финансиски интересво судир со положбата и статусот надржавен службеник и навредливо или на-силничко однесување; неоправдано од-бивање учество во изборни органи;спречувањето на изборите и гласањето,повреда на избирачкото право, повредана слободата на определување на изби-рачите, поткуп при изборите, повреда натајноста на гласањето, уништување из-борни исправи, изборна измама што какочлен на изборен орган го извршил држав-ниот службеник.

Повредата на законските одредби сопреземање на некој од споменатите об ли -ци на постапување е санкционирана сопарична казна од 30 % од едномесечниотизнос на нето-платата исплатена надржавниот службеник во месецот предизвршување на дисциплинскиот престап,во траење од еден до шест месеца, потоараспоредување на работно место во непо-средно пониско звање и престанок навработувањето кога настапиле штетнипоследици за органот, а притоа не се ут-врдени олеснителни околности за држав-ниот службеник кој го сторил престапот.Оние постапки што се состојат во спречу-вање на избори и гласање, повреда на из-бирачкото право, слободата на опреде-лување на избирачите, поткуп при избо-рите, повреда на тајноста на гласањето,уништување на изборни исправи, из-борна измама што како член на изборенорган го извршил државниот службеник,како своја правна последица имаат пре-

станок на вработувањето.33 Збирот на па-ричните казни изречени на државниотслужбеник во еден месец за дисциплин-ска неуредност и дисциплински престапне може да надмине 30 % од износот нанеговата вкупна нето-плата за тој месец.34

Дисциплинските мерки против држав-ниот службеник за дисциплинска неу -редност ги изрекува секретарот, односнофункционерот кој раководи со органот вокој не се именува секретар, а по претхо-ден писмен извештај од непосредно пре-тпоставениот државен службеник. По ис-клучок, во органите во кои нема раководнидржавни службеници, писмениот извеш-тај го поднесува раководен службеник илифункционерот кој раководи со органот.Пред изрекување на мерката, државниотслужбеник се известува писмено за наво-дите што постојат против него и тој имаможност да даде одговор на извештајот.35

Во контекст на прашањата кои ги раз-гледуваме на ова место, заслужуваат вни-мание и оние кои се однесуваат на дисцип-линската одговорност на извршителите.

Во Законот за извршување е предви-дено дека извршителот одговара дисцип-лински за нестручно и несовесно рабо-тење, ако со своето однесување при спро-ведување на извршувањето врши по-вреда на службената должност, предви-дена во Законот за извршување, подза-конските акти и актите на Комората, сокои се уредува работењето на извршите-лот. Како нестручно се смета постапува-њето со кое се врши повреда на закон-ските прописи, така што при спроведу-вање на извршувањето извршителот пре-дизвикува повреда на правата на стран-ките во постапката или на трети лица.Наспроти тоа, ќе се смета дека извршите-лот постапувал несовесно доколку пре-зема дејствија спротивно на етичкитенорми, професионалните стандарди иправила на извршителската должност.36

Што се однесува до видот на дисцип-линските мерки, од анализата на закон-



37 Чл. 54 – а од ЗИ.38 Чл. 54 – б.39 Чл. 54 – в.

ските одредби произлегува дека изврши-телот кој сторил дисциплинска повредаподлежи на одговорност и може да му сеизрече некоја од следните дисциплинскимерки: јавна опомена; парична казна;привремено одземање на правото за вр -шење на должноста извршител и трај ноодземање на правото за вршење на долж-носта извршител.37

Во поглед на начинот на определу-вање на дисциплинските мерки, предви-дено е дека мерката јавна опомена сестава на огласна табла во седиштето наКомората, 60 дена од денот на изрекува-њето, додека паричната казна се изре-кува во висина од 1.500 до 5.000 евра воденарска противвредност според сред-ниот курс на Народната банка на РМ наденот на изрекувањето. Плаќањето на па-ричната казна може да се определи вонајмногу шест еднакви месечни рати.

Привременото одземање на правотоза вршење на должноста може да сеизрече во траење од три месеци до еднагодина. Определени се и условите подкои може да дојде до изрекување на мер-ката трајно одземање на правото завршење на должноста и во овие рамкиопфатени се случаите во кои извршите-лот бил именуван свесно прикривајќи гопостоењето на законските пречки за тоаи кога за времето за кое привремено му еодземено правото за вршење на должно-ста или привремено му е забрането врше-њето на должноста, врши извршни ра-боти или на друг начин ја избегнува дис-циплинската мерка.

При изрекување на дисциплинскитемерки, се земаат предвид тежината наповредата, последиците од таа повреда,степенот на одговорност на извршите-лот, околностите под кои е сторена по-вредата, поранешното негово однесу-вање, како и други олеснителни и от-ежнителни околности. Во случај на по-врат сторен во период од една до пет го-дини, ќе се примени потешка дисциплин-ска мерка додека не се стигне до дисцип-

линската мерка трајно одземање на пра-вото за вршење на должноста. Ако из-вршителот со сторената дисциплинскаповреда стекнал имотна корист, парич-ната казна може да му се изрече до двој -ниот износ на висината на таа корист, не-зависно од законски предвидените огра-ничувања.38

Во случаите кога извршителот не-уредно ги чувал службените списи и по-датоци, постапувал спротивно на прави-лата на Етичкиот кодекс на однесувањена извршителите со што предизвикал на-малување на угледот на извршителскатадолжност или со своето однесување конслужбените или други лица при спрове-дување на извршни дејствија го нарушилугледот и честа на службените или другилица или органот што го претставуваат,односно не ги исполнил обврските опре-делени со актите на Комората, кои се од-несуваат на унапредување и развивањена извршителската должност, ќе му сеизрече дисциплинска мерка јавна опо-мена или парична казна.39

Парична казна или привремено одзе-мање на правото за вршење на должно-ста извршител ќе му се изрече на из-вршител ако при спроведување на из-вршните дејствија не води сметка за до-стоинството на личноста на странките,учесниците во постапката на извршува-њето и нивните семејства, потоа кога приспроведувањето извршни дејствија неводи сметка тоа извршувањето да бидепоповолно за должникот, или во подне-соци и други писмена, како и со своетооднесување изразува непочитување насудовите, органите на државната управаи органите на Комората, неуредно и не-точно ја води евиденцијата која изврши-телот е должен да ја води, а која не засегаво правата на странките, во своето рабо-тење употребува факсимил, ја избегнуваобврската за континуирано стручно оспо-собување и едукација која се одвивапреку семинари и предавања, бара при-стап до податоци за лице кое не е долж-



40 Чл. 54 – г.41 Чл. 59 од ЗИ.

ник, наплати поголема награда за из-вршување или други трошоци опреде-лени со тарифата, не води евиденција занаплатена награда и други трошоци со-гласно со овој закон и подзаконскитеакти, неоправдано го одложува извршу-вањето, врши јавни функции, или рако-водни, надзорни и управни функции вотрговски друштва, државни заводи, служ -би за наплата, нотарски и адвокатски ра-боти и служба во верска заедница или ре-лигиозна група, парите што му се дове-рени на чување ги вложи на свое имеспротивно на одредбите од овој закон, неги евидентира барањата за извршувањеспоред времето на нивниот прием во еви-денцијата, која извршителот е должен даја води, работи под дејство на алкохолили наркотични средства, не ја чуваслуж бената евиденцијата и списите попредметите во својата канцеларија, ори-гиналните барања за извршување, доку-ментите, записниците, списите и актите,како и доставниците кои произлегуваатод вршењето на неговата работа не се на-оѓаат во обвивката на списите на предме-тот и не му издава овластување на заме-ник-извршителот за располагање со не-говата редовна и посебна сметка.40

Мерката трајно одземање на правотоза вршење на должноста извршител до-аѓа предвид во следните случаи: непрезе-мање на пропишаните мерки за спречу-вање на перење пари и други приноси одказниви дела, непостапување по одлу-ките на судовите, одлуките на државнитеоргани и органите на Комората кои се од-несуваат на отстранување неправилно-сти при извршувањето, непочитување назаконските одредби за негово имену-вање, кога свесно го прикрива постое-њето законски пречки; за времето за коепривремено му е одземено правото завршење на должноста или привременазабрана за вршење на должноста вршиработи на извршување или на друг на-чин ја избегнува казната, при извршува-њето презема дејствија кои не се пред-видени или се спротивни на овој закон; за

себе или за свои роднини (во права ли-нија или до четврти степен во страничналинија) купува предмети на јавна про-дажба или стекнува други права во те-кот на извршувањето кое го спроведува;оддава класифицирана информација состепен на тајност определена согласносо закон; врши трговска должност и по-среднички работи; склучува договори восвое име за други лица или во туѓо име засебе или учествува во правна работа вокоја презема службени дејствија како из-вршител спротивно на овој закон; примаподароци или друг вид корист во врска соспроведување на извршувањето или гопоставува личниот финансиски интересво судир со положбата и статусот на из-вршител; незаконито располага со мате-ријалните средства што ги прибавил вотекот на извршувањето и не постапуваспоред редоследот на примените барањаза извршување.

Дисциплинската постапка против из-вршителот ја води Дисциплинската ко-мисија при Комората, согласно со одред-бите на овој закон и актите на Комората.Дисциплинската комисија е орган на Ко-мората кој го избира Собранието на Ко-мората составен од пет члена и нивни за-меници, со мандат од три години соправо на повторен избор. Два члена инивни заменици се избираат од редот начленовите на Комората, два члена инивни заменици од редот на судиите попредлог на Судскиот совет на РепубликаМакедонија и еден член и негов заменикпо предлог на министерот за правда. Дис-циплинската комисија ја спроведува дис-циплинската постапка по предлог наовластен подносител и донесува одлукапо предлогот, а начинот и поблискитеуслови во врска со работењето на Дис-циплинската комисија ќе бидат уреденисо Статутот и другите акти на Комората.41

Предмет на анализа претставува и од-редбата од чл. 60 содржана во Законотза извршување која се однесува на при-времената забрана за вршење на долж-носта. Поконкретно, во законот е предви-



42 Чл. 60 од ЗИ.

дено дека на извршителот против кого еповедена постапка за дисциплинска по-вреда, со цел да се заштити достоин-ството на должноста извршител, по ба-рање на овластените предлагачи за пове-дување дисциплинска постапка, Дисцип-линската комисија може да донесе од-лука со која привремено му се забранувавршењето на должноста сè до завршува-њето на дисциплинската постапка. За-браната се определува без оглед на тоадали е поведена дисциплинска постапкапротив извршителот, доколку се испол-нети следните кумулативни барања: когасе исполнети законските услови за разре-шување на извршителот; против изврши-телот е поведена постапка за одземањена деловната способност, во случаитекога против извршителот е донесено пра-восилно решение за поведување истрагаза кривични дела сторени во врска сослужбените дејствија сè додека траеистрагата, односно, тогаш кога му еизречена забрана за вршење на должно-ста согласно со закон и кога е донесенанеправосилна пресуда со која му еизречена безусловна казна затвор надшест месеци. Во случај на привремена за-брана за вршење на должноста, изврши-

телот не смее да презема никакви служ-бени дејствија. Сите дејствија преземениод извршителот за кого е донесена од-лука за привремена забрана за вршењена должноста се ништовни.42

Како и да е, од направениот според-бен осврт, може да се забележи декакога станува збор за дисциплинскатаодговорност, државата особено нагла-сен интерес има за вршењето на нотар-ската дејност. Се разбира дека со огледна специфичноста на сферата, како ипозиционираноста на нотарот во маке-донското општество, не изненадувапосебниот интерес на државата занеоткажувањето од контролниот меха-низам во врска со наздорот на нивнатаработа. Но, се чини со последните изме-ни и дополнувања на Законот за нота-ријат, дека се отиде во друга крајност:државата доби можност на квадрат дабиде дел од субјектите кои учествуваатво дисциплинската постапка. Да потсе-тиме, се работи за професинални греш-ки и нивно санкционирање – би требалофелата да го има главниот збор затоашто тие најмногу знаат што е дисцип-линска повреда, но и најпрофесионалноможат се справат со нив!



РЕФОРМИТЕ ВО НАСЛЕДНОТО И СЕМЕЈНОТО ПРАВО ИИНГЕРЕНЦИИТЕ НА НОТАРИТЕ

д-р Дејан Мицковиќ*д-р Ангел Ристов**

* Вонреден професор на Правниот факултет „Јустинијан Први“ – Скопје. ** Асистент на Правниот факултет „Јустинијан Први“ – Скопје.1 За ова поопширно да се види кај: Александра Матвеевна-Нечаева, Семейное право, Юрайт, Москва, 2011.

Апстракт: Во трудот авторите да-ваат свои ставови и предлози за реформана наследното и семејното законодавствово Република Македонија, кои ќе имаатвлијание и врз надлежностите и рабо-тата на нотарите. Тие предлагаат да севоведе договорот за наследување, нотар-скиот тестамент и регистарот на те-стаменти во нашето наследно право.Исто така, авторите се залагаат догово-рот за доживотна издршка и договорот заотстапување имот за време на живот,како неспорни правни работи, да преми-нат во исклучива надлежност на нота-рите. Во сферата на семејното право тиепредлагаат поинаку да се регулира вон-брачната заедница, како и да се воведебрачниот договор за регулирање на имот-ните односи помеѓу брачните другари закој би биле надлежни нотарите.

Клучни зборови: Реформи во наслед-ното и семејното право, надлежност нанотарите, договор за наследување, реги-стар на тестаменти, вонбрачна за-едница и брачен договор.

Во Република Македонија започнанајголемата реформа во сферата на гра-ѓанското право од осамостојувањето нанашата држава. Со одлука на Владата наРепублика Македонија, донесена во де-кември 2010 година, беше формирана Ко-мисијата за изработка на граѓански зако-ник на Република Македонија. Ова ќепретставува најсериозен потфат, не самово сферата на граѓанското право, туку иво рамките на правниот систем на на-шата држава. Со изработката на Граѓан-скиот законик се очекува целокупнатаматерија од сферата на граѓанското

право да биде уредена во еден законскитекст на еден сеопфатен и систематизи-ран начин, со што ќе се добие нов квали-тет во регулирањето на граѓанскотоправо и ќе се надминат правните праз-нини, недореченостите и противречно-стите коишто постојат во законитекоишто ја регулираат оваа материја.

Во рамките на Граѓанскиот законик,покрај другите правни области, ќе бидатопфатени и семејното и наследнотоправо. Наследното право е вообичаенопредмет на регулирање на сите граѓанскизаконици, така што е логично да се оче-кува тоа да биде опфатено во Граѓан-скиот законик на Република Македонија.Ситуацијата со семејното право е нештопоинаква и во компаративното право сесреќаваат различни решенија. Во оваасмисла, како на пример во правото наРуската Федерација, семејното право нее составен дел од Граѓанскиот кодекс,туку постои посебен семеен кодекс наРуската Федерација.1 Сепак, во поголе-миот број европски граѓански законици,како што се францускиот, австрискиот,германскиот и холандскиот граѓански за-коник семејното право е нивни составендел. По примерот на овие кодификациисе очекува и во Граѓанскиот законик наРепублика Македонија да биде опфатеносемејното право.

Со донесувањето на Законот за нота-ријатот и со неговата имплементацијабеа остварени зацртаните цели. Имено,судовите беа растоварени од неспорнитепредмети, со што се подобри ефикасно-ста на судството, а истовремено граѓа-ните на многу побрз, поедноставен и по-



2 Закон за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи „Службен весник на Република Македонија“ бр. 84/2008.3 „Службен весник на Република Македонија“ бр. 9/2008. 4 (1) Договорот за доживотна издршка се составува во писмена форма и се заверува од страна на надлежен суд или од нотар. (2) Призаверката судијата, односно нотарот во присуство на договорачите и двајца сведоци кои го познаваат гласно ќе го прочита догово-рот и ќе ги предупреди договарачите за последиците од договорот (чл. 1030, ст. 1 и 2 од ЗОО).5 (2) Договорот за отстапување имот за време на живот мора да биде составен во писмена форма и заверен од страна на надлежен судили од нотар.(3) При заверката судијата, односно нотарот ќе го прочита договорот и ќе ги предупреди договарачите за последиците од него (чл.1023, ст. 2 и 3 од ЗОО).6 Види чл. 4 од Законот за нотаријат „Службен весник на Република Македонија“ бр. 55/07 и 86/08.7 Во поглед на ова прашање ист став застапува и професорот Арсен Јаневски. Подетално види: Arsen Janevski, Vanparnične stvari koje bisud mogao poveriti notarima, Pravni život, 12-2003, стр. 71.

ефикасен начин ги остваруваа своитеправа. Имајќи ја предвид досегашната по-зитивна улога на нотарите во нашиот пра-вен систем, логично е да се очекува во на-редниот период тие да добијат и нови ин-геренции кои досега ги немале. Во овојтекст ќе се задржиме на одредени ре-форми во сферата на семејното и наслед-ното право кои може да се очекуваат соносењето на Граѓанскиот законик на Ре-публика Македонија, а кои може да се од-несуваат и на улогата на нотарите во сфе-рата на семејното и наследното право.

I. УЛОГАТА НА НОТАРИТЕ ВОНАСЛЕДНОТО ПРАВО

1. Договор за доживотна издршка и дого-вор за отстапување на имот за време на живот

Со донесувањето на Новелата на За-конот за облигационите односи (ЗОО) од2008 година2 и Законот за вонпарничнапостапка (ЗВП) од 2008 година,3 помеѓудругото, нотарите се стекнаа со исклучи-телно големи ингеренции во сферата нанаследувањето и оставинската постапка.Врз основа на измените во ЗОО, нотаритесе стекнаа со правото да ги заверуваатдоговорот за доживотна издршка4 и дого-ворот за отстапување на имот за време наживот,5 за разлика од поранешните за-конски прописи според кои тие беа во ис-клучива надлежност на судот. Покрај ова,нотарите се стекнаа и со правото да ги со-ставуваат овие договори во форма на но-тарски акт.6 Со донесувањето на ЗВП, но-тарите станаа повереници на судот и сездобија со надлежности во поглед на рас-правањето на оставината (чл. 131-141).

Имајќи ги предвид сегашните надлеж-ности на нотарите во сферата на наследу-

вањето, следниот чекор во реформата нанаследното право би требало да биде це-лосното префрлање на надлежноста зазаверка на договорот за доживотна из-дршка и договорот за отстапување наимот за време на живот кај нотарите, сошто дополнително би се растоварил су-дот од постапување во неспорни пред-мети, а граѓаните би можеле побрзо и по-ефикасно да ги остваруваат своите прававо сферата на наследното право.7

2. Договор за наследувањеЕден од основите за повикување на на-

следство во современите наследни права,покрај тестаментот и законот, е догово-рот за наследување. Во наследноправ-ните системи кои го предвидуваат овојдоговор, по својата правна сила тој пре-тставува најсилен правен основ. Порадитоа, договорот за наследување има прио-ритет во примената пред тестаментот изаконот. Во споредбеното право догово-рот за наследување е предвиден во Фран-ција, Германија, Австрија, Швајцарија,Турција, Шпанија и во други држави. Вомакедонското наследно право, договоротза наследување не постои како основ занаследување. Имајќи ги предвид иску-ствата од компаративното право, проме-нетите општествено економски приликипо осамостојувањето на Република Маке-донија, како и неспорните позитивни ка-рактеристики на овој договор, наспротидоговорот за доживотна издршка, за штоподоцна ќе стане повеќе збор, сметамедека законодавецот треба сериозно даразмисли за воведување на договорот занаследување во нашиот правен систем.

Најчесто, договорот за наследување седефинира како „правно дело со кое дого-ворните страни располагаат со својата



8 Nataša Stojanović, Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen u našem pravu? Pravni život, Beograd, br. 10-2003, стр. 163.9 Pravni leksikon, Savremena administracija, Beograd, 1964, стр. 967.10 Германскиот граѓански законик (BGB) ги предвидува сите три облици на договор за наследување: 1) договорот за наследување вопотесна смисла; 2) договорниот легат; и 3) негативниот договор за наследување. Карактеристично за германското право е тоа што какоуниверзален, односно сингуларен сукцесор на договорниот оставител не може да биде само договорната страна, туку и трето лице (§1941 BGB). Посебно е регулиран и случајот кога брачни другари, односно свршеници склучуваат договор за меѓусебно (заемно) насле-дување. Германскиот граѓански законик го предвидува и договорот за купување наследство (§§ 2371-2385 BGB), исто како и австрискиотграѓански законик (§§ 1278-1283 BGB). Повеќе за договорот за наследување во германското право види кај: Petar Gottwald, Dieter Schwab,Eva Bütner, Family and Succession Law in Germany, Wolters Kluwer, 2001, стр. 134-137; A. Poser, Der entengliche Erbvetrag im Zivil undSteurrecht, 2000; Louis Garb, International Succession, Kluwer Law International, 2004, стр. 239-240.11 Со тоа кај договорот за наследување никогаш не се доведува во прашање загрозувањето на правото на нужен дел на нужните наслед-ници. Со договорот за доживотна издршка примателот на издршката може да располага со целиот свој имот, без ограничувања вопоглед на правото на нужен дел на нужните наследници. Како резултат на тоа постои можност нужните наследници да не можат даго остварат своето право на нужен дел. Тоа е чест случај во практиката.12 Кај договорот за доживотна издршка, давателот на издршката се стекнува само со правата на примателот на издршката. Тој не одго-вара за долговите на примателот на издршката, освен ако поинаку не е договорено. Врз основа на тоа, се доведува во прашање и испол-нувањето на обврските спрема доверителите, кое често може да биде предмет на злоупотреба.13 V. Eccher, Bürgerliches Recht, VI, Erbrecht, Wien, 2002, стр. 71, цит. според Nataša Stojanović, op. cit., стр. 165.

оставина,“8 односно како „договор со којдоговорните страни го уредуваат насле-дувањето помеѓу себе или во корист натрето лице“.9 Во споредбеното право сепознати повеќе видови договори за на-следување.10 Наспроти ова, нашето на-следно право не го познава договорот занаследување, но го регулира договоротза доживотна издршка кој многу честосе користи во практиката. Договорот занаследување се разликува од договоротза доживотна издршка, кој произлезе однего, според две клучни карактеристики.Како прво, кај договорот за наследувањеоставителот не може да располага со де-лот кој им припаѓа на нужните наслед-ници, кој останува загарантиран. Каковторо,11 со договорот за наследување на-следниците ги наследуваат правата и об-врските на оставителот, а со тоа се обез-бедени и правата на доверителите.12

Во споредбеното право се присутниразлични решенија во поглед на праша-њето кои лица можат да се јават како до-говорни страни на договорот за наследу-вање. Според германското и швајцарскотоправо, договорот за наследување може дабиде склучен помеѓу кои било лица. Заразлика од нив, во француското право до-говорот за подарок на идни ствари можеда биде склучен само во корист на брач-ниот другар (чл. 1093 и 1096 Cciv), може дабиде склучен помеѓу брачните другари за-емно или во корист на нивните потомци,без разлика дали овој договор е составендел на брачниот договор или е склученкако посебен договор. И Aвстрискиот гра-ѓански законик, слично како и францус-

киот, дозволува склучување на договоротза наследување само помеѓу брачнитедругари (§602 и §1249 ABGB).

По својата форма, договорот за насле-дување претставува строго формалноправно дело. Во германското право тојможе да биде склучен само во форма најавна исправа составена од нотар во исто-времено присуство на двете страни, спо-ред правилата кои се применуваат за со-ставување јавен тестамент. Истото реше-ние е предвидено и во швајцарскотоправо. За да биде полноважен договоротза наследување, во австриското право за-конодавецот предвидува форма која енеопходна за писмениот тестамент (чл.1249 ABGB). Меѓутоа, во практиката дого-ворот за наследување се составува одстрана на нотар во форма на јавна ис-права која треба да биде потврдена оддруг нотар или од двајца сведоци.11 Вофранцуското право договорот за пода-рок на идни ствари мора да биде склученво писмена форма и да биде заверен одстрана на нотар (чл. 931 Cciv).13

Предмет на договорот за наследувањепретставува целата или дел од остави-ната со која договорниот оставител рас-полага во случај на смрт. Сепак, слобо-дата на договорниот оставител да распо-лага со својата оставина врз основа надоговорот за наследување е ограниченасо правото на нужен дел (§2303 BGB, чл.481 CCS, чл. 1254 ABGB, чл. 913-914 Cciv). Вослучај на повреда на нужниот дел, нуж-ните наследници можат да бараат редук-ција на располагањата направени со до-говорот за наследување.



14 „Тестамент во форма на на нотарски акт се составува според одредбите што важат за составување судски тестамент.“15 Чл. 603 од Италијанскиот граѓански законик (Codice civile).16 Чл. 971 од Францускиот граѓански законик (Code civil).17 Чл. 697 од Шпанскиот граѓански законик (Codigo civil).18 § 2232 од Германскиот граѓански законик (BGB).19 Г. Г. Черемных, НАСЛЕДСТВЕННОЕ ПРАВО учебник, Российская академия, адвокатуры и нотариата, Москва, 2009, стр. 156-167.20 Чл. 1191од Кинескиот граѓански законик.21 Чл. 969 од Јапонскиот граѓански законик.22 Согласно чл. 82 од Законот за нотарите и нотарската дејност, само нотарот може да состави нотарски тестамент. Во реоните, во коинема нотар, нотарски тестамент може да состави судијата надлежен за зпишувањата, кој ги исполнува нотарските функции. Во бугар-ското наследно право нотарскиот тестамент има долга правна традиција. Тој претставува еден од најчесто практикуваните форми натестамент. Христо Тасев, БЪЛГАРСКО НАСЛЕДСТВЕНО ПРАВО, осмо издание, Нова редакција, Георги Петканов, Симеон Тасев, Сиела,София, 2006, стр. 62-65. Повеќе за нотарскиот тестамент да се види и кај: Методи Марков, Семейно и наследствено право, 4 издание,Сиби, София, 2009, стр. 213-215.23 Чл. 3654 од Аргентинскиот граѓански законик. 24 Види кај: Louis Garb, op. cit., стр. 49.25 Чл.1864-1867 од Бразилскиот граѓански законик. 26 Види кај: Louis Garb, op. cit., str. 126.27 Чл. 62-71, Закон за нотарската процедура бр. 358/1992. 28 Чл. 1724 и 1730-1737 од Грчкиот граѓански законик.29 Види кај: Louis Garb, op. cit., стр. 419.30 Чл. 4:94 од Холандскиот граѓански законик. 31 Чл. 225 Португалскиот граѓански законик. 32 Види кај: Louis Garb, op. cit., стр. 483.33 Ibid, стр. 472.34 Ibid, стр. 595.35 Ibid, стр. 612.36 Ibid, стр. 652.37 Чл. 69 ст. 1 од Законот за наследување на Црна Гора, „Službeni list CG“ 74/200838 Чл. 32 ст. 2 од Законот за наследување на Хрватска „Narodne novine“ 48/03.39 Чл. 72 од Закон за наследување на Република Српска „Službeni glasnik“ 1/2009.

Имајќи ги предвид решенијата во спо-редбеното право, како и позитивните ка-рактеристики на договорот за наследу-вање, сметаме дека тој треба да се при-фати како основа за наследување и вонашиот правен систем. Со тоа би се далопоголем простор на слободната волја наедно лице да располага со својот имотmortis causa што е генерална тенденцијаво сите современи законодавства. Освентоа, во прилог на овој предлог треба да сенаведе и фактот дека договорот за на-следување неспорно има подобри карак-териски во однос на договорот за дожи-вотна издршката. Како што е предвиденои во повеќе европски законодавства, иво Република Македонија договорот занаследување би бил заверуван од странана нотарите, имајќи предвид дека тие сенадлежни за расправање на оставинакако повереници на судот.

3. Нотарски тестаментВо правниот систем на Република Ма-

кедонија не се предвидува постоење посе-бен вид тестамент во форма на нотарскитестамент. Нотарите, согласно чл. 58 од За-конот за нотаријатот, можат да составу-ваат тестамент во форма на нотарски актспоред одредбите што важат за составу-

вање на судскиот тестамент содржани воЗаконот за наследување.14 За разлика одЗаконот за наследување на Република Ма-кедонија, кој како lex generalis не го познаванотарскиот тестамент, во споредбенотоправо формата на нотарскиот тестамент ешироко прифатена. Нотарскиот тестаменте прифатен во: италијанското право,15

француското право,16 шпанското право,17

германското право,18 руското право,19 ки-неското право,20 јапонското право,21 бугар-ското право,22 аргентинското право,23 бел-гиското право,24 бразилското право,25 пра-вото на Квебек,26 чешкото право,27 грчкотоправо,28 мексиканското право,29 холанд-ското право,30 португалското право,31 пол-ското право,32 панамското право,33 тајван-ското право,34 турското право,35 правото наВенецуела36 и др. Во државите од нашиотрегион, нотарскиот тестамент беше вове-ден во законодавствата на Црна Гора,37

Хрватска38 и Република Српска.39

Во споредбеното право постојат раз-лични модели на нотарски тестамент. Вонекои системи се бара присуство надвајца сведоци или присуство на уштееден нотар, а некаде се бара дури и при-суство на тројца сведоци.

Согласно решенијата од компаратив-ното право, каде, како што беше наведено,



40 Ваквото решение е оправдано поради тоа што граѓаните често не се запознати со можноста тестамент да се состави пред нотар,имајќи предвид дека во Законот за наследување од 1996 година не е предвидена можноста нотарите да составуваа тестамент, туку овапрашање е регулирано во Законот за нотаријатот. 41 Види кај: Loius Garb, op. cit., стр. 435.42 Ibidem.43 Види повеќе за ова во Акцискиот план од Виена од 1999 година (OJ C19, 23.1.1999).44 На барање на завештателот, податоците за составувањето, чувањето и прогласувањето на тестаментот во Хрватскиот регистар на тестамен-ти доставуваат: 1. надлежните судови; 2. нотарите; 3. адвокатите; и 4. лицата кои составиле тестамент. Според Законот за наследување наРепублика Хрватска, евидентирањето на податоците за тестаментот се остварува на доброволна основа и има декларативен карактер. Видиповеќе кај: Petar Klarić, Martin Vedriš, GRAĐANSKO PRAVO, Opći dio, stvarno pravo, obvezno i nasljedno pravo, X izdanje, Narodne Novine, Zagreb, 2006,стр. 751.

нотарскиот тестамент е присутен во големброј држави, а имајќи ги предвид и сегаш-ните ингеренции на нотарите во сфератана наследувањето, сметаме дека е не-опходно во идната реформа на наследнотоправо да се предвиди нотарскиот теста-мент како посебен вид на тестамент ворамките на Законот за наследување.40

4. Воведување регистар на тестаментиВо нашето наследно право не постои

решение според кое во моментот насмртта би се знаело дали едно лице имасоставено тестамент и каде се наоѓа тој.Поради тоа, во практиката често доаѓадо ситуации кога ниту наследниците,ниту пак нотарот којшто ја води оставин-ската постапка не знаат дека постои те-стамент, поради што наследството се рас-пределува врз основа на нормите на за-конското наследување. Кога ќе се про-најде тестаментот, мора да се пристапикон отповикување на решението со кое сераспределува оставината. Постојат и слу-чаи кога некој од наследниците ја знаесодржината на тестаментот, но го пре-молчува тој факт со цел да не се реали-зира последната волја на тестаторот.Како резултат на ваквите состојби, кои седолжат на непостоењето на правната ре-гулатива со која ќе се евидентираат наедно место фактите на постоењето, чува-њето и прогласувањето на тестаментите,доаѓа до повреда на принципот на правнасигурност. Со ова, се доведува во пра-шање и остварувањето на последнатаволја на завештателот, за чие оствару-вање должност има и државата.

Во споредбеното право постојат зако-нодавства кои го уредуваат Регистаротна тестаменти како систем што овозмо-жува наследниците и надлежните органида бидат запознаени дали оставителотимал оставено тестамент и каде се наоѓа

тој. Според одредбите на новиот Холанд-ски граѓански законик, нотарот е долженда го извести Централниот регистар натестаменти во Хаг дека прогласил одре-ден јавен тестамент или пак му е преда-ден тестамент на чување.41 Овие теста-менти остануваат на чување кај нотарот,додека вонредните тестаменти се пра-ќаат во Централниот регистар на теста-менти во затворена форма (чл. 4: 111 ГЗ).Имајќи ги предвид овие законски реше-нија во холандското право, по смртта наодредено лице, нотарот најпрвин е дол-жен да изврши увид во Централниот ре-гистар, со цел да утврди дали оставителотима составено тестамент.42 Слично како иво Холандија, Комората на нотарите и воЧешката Република е надлежна за адми-нистрирање на Централниот регистар натестаменти, кој претставува регистар најавни тестаменти, како и на тестаментишто се депонирани кај нотарите. Нотароткој ќе состави тестамент има обврска даго извести Централниот регистар.

Тенденцијата за воведување регистарна тестаменти е присутна и во рамките наЕвропската Унија како дел од процесотна хармонизација на наследното право.Во таа насока, Европската комисија сметадека е потребно да се овозможи регистри-рање на тестаментите во сите државичленки, со цел да се олесни нивното ба-рање и да се избегнат можните злоупо-треби, особено во случај кога тестамен-тите се направени во друга држава.43

Регистарот на тестаменти е една одпозначајните новини кои беа воведенисо реформите на наследните права надржавите од регионот. Согласно Законотза наследувањето на Република Хрват-ска од 2003 година, се воведува Региста-рот на тестаменти кој го води Хрватскатанотарска комора (чл. 68).44 По примерот нахрватското право, и новиот Закон за на-



45 „Фактот за составување, чување и прогласување на тестаментите се евидентира во Регистарот на тестаменти. Регистарот на тестаментие јавна евиденција која ја води Нотарската комора во согласност со прописите на министерството надлежно за работите од сферата направдата. Податоците за Регистарот на тестаменти на барање на завештателот доставуваат: надлежните судови, нотари, адвокати и лицакои составиле тестамент. Податоците од Регистарот на тестаменти не може пред смртта на завештетелот никому да се стават на увид,освен на завешатетелот или лице кое тој за тоа посебно го овластил. Фактот дека податоците за тестаментот не се евидентирани во Ре-гистарот на тестаменти не влијае на неговата полноважност.“ чл. 120, Закон за наследување на Црна Гора.46 Irene Thery, Couple, filiation et parenté aujourdhui, Le droit face aux mutation de la famille et de la vie priveé, Éditions Odile Jacob, Paris, 1996,стр. 41.47 „Службен весник на Република Македонија“ бр. 80/92.48 Во постапката по предметот 17 П-927/10 од 30.11.2010 година, Основниот суд Скопје II Скопје утврдил дека тужителката С.А. по основана заедничко стекнување имот во вонбрачна заедница со покојниот С.А. се стекнала со право на заедничка сопственост на недвижноство Скопје – стан во Општина Чаир ул. Ѓ.П. бр. 11-а, влез 1, стан бр. 1 со нето корисна површина од 4.197 м2. Тужителката во тужбата и прецизираното тужбено барање од 15.10.2007 година навела дека со покојниот С.А. живеела во вонбрачназаедница од 1975 година, па сè до неговата смрт во 2006 година. Второтужената Е.А.(ќерка на покојниот С.А.) во писмен одговор на туж-бата и на главната расправа преку полномошникот навела дека вонбрачната заедница има послаби својства и квалитет од брачната за-едница и дека не е изедначена во процесот за стекнување имот. Навела дека покојниот С.А. постојано живеел со својата законска сопругаШ.А., а дека првотужениот Е.А. е дете од вонбрачната врска што ја имал нејзиниот татко со тужителката. Предложила тужбеното ба-

следување на Црна Гора од 2008 годинаго воведува регистарот на тестаменти.Притоа, во целост се преземени одред-бите од хрватскиот Закон за наследу-вање.45

Тргнувајќи од наведените проблемикои се присутни во практиката, но и врзоснова на споредбеноправните решенија,сметаме дека е потребно да се воведе ре-гистар на тестаменти и во македонскотозаконодавство, за чие водење би биланадлежна Нотарската комора на Репуб-лика Македонија. Со тоа би се овозмо-жило исполнување на последната волјана оставителот, би се олеснило оствару-вањето на наследните права на наслед-ниците, а истовремено би се олеснила ра-ботата на нотарите и би се зајакналаправната сигурност во сферата на насле-дувањето.

II. УЛОГАТА НА НОТАРИТЕ ВОСЕМЕЈНОТО ПРАВО

1. Вонбрачна заедницаСо трансформациите во семејството

што се случуваат во последните деценииво сите европски земји, бракот веќе непретставува единствена основа за фор-мирање на семејството, како што бешеслучај порано. Истражувањата покажу-ваат дека во сите европски земји драма-тично се зголемува бројот на паровитекоишто живеат во вонбрачна заедница.Порано, вонбрачните заедници најчестопретставувале прв чекор кон бракот, ме-ѓутоа денес нивниот карактер се менуваи „вонбрачната заедница станува формана живот што е алтернатива на бракот.“46

За ова говори и големиот пораст на вон-брачни заедници во сите европски земји.Така, на пример, за само десет години(1975-1985 година) бројот на вобрачнитедеца во Франција се зголемил од 450.000на 1.300.000, а денес во оваа земја иманад 3.000.000 вонбрачни заедници. По-ради сево ова, вонбрачната заедницаправно се регулира во сите европскиземји, а во голем број од нив таа прак-тично се изедначува и со бракот.

Вонбрачната заедница во македон-ското законодавство за прв пат беше уре-дена со Законот за семејството47 од 1992година. Според членот 13 на Законот засемејството, заедница на живот на маж ижена која не е заснована според одредбитена овој закон (вонбрачна заедница) и којатраела најмалку една година, е изед-начена со брачната заедница во поглед направото на меѓусебно издржување и имотстекнат за време на траењето на таазаедница. Сметаме дека ваквото регули-рање на вонбрачната заедница не е со-одветно и доведува до сериозни про-блеми во практиката. Имено, при опреде-лувањето на условите, законодавецотпропуштил да наведе дека за да бидеизедначена вонбрачната заедница во по-глед на правото на меѓусебно издржу-вање и имот стекнат за време на трае-њето на таа заедница со брачната, нетреба да постојат брачни пречки помеѓувонбрачните другари. Пропустот на зако-нодавецот во поглед на предвидувањетона брачните пречки во однос на вонбрач-ната заедница го потврдува и судскатапракса.48 Имајќи предвид дека во сите со-времени законодавства вонбрачната за-



рање да се одбие како несоновано, бидејќи С.А. не манифестирал волја за заедничко стекнување имот со тужителката. Во жалбата про-тив првостепената одлука и во повторената постапка тужената навела дека постоењето брак претставувало брачна пречка за постоењена вонбрачната заедница. Во понатамошното образложението на пресудата судот, меѓу другото, утврдил дека покојниот С.А. немалникакви контакти со неговата законска сопруга Ш.А. од 1975 година, ниту пак таа воопшто знаела за точната местоположба на предмет-ниот стан (...). Целокупното живеење на С.А. и С.А. и тоа од 1975 па до 2006 година претставува трајна вонбрачна заедница која со раѓа-њето на Е.А. прераснала сосема нормално семејство.“Во однос на материјалното прашање на околноста дали неразведениот брак на С.А. и Ш.А.,претставувал брачна пречка за постоењетовонбрачна заедница помеѓу С.А. и С.А., Основниот суд го дал следниот одговор: „Согласно чл. 13 од Законот за семејство на РМ, заедницана живот на маж и жена која не е заснована во согласност со одредбите на овој закон (вонбрачна заедница) и која траела најмалку еднагодина е изедначена со брачната заедница во поглед на правото на меѓусебно издржување и имот стекнат за време на траењето на таазаедница. Тоа значи дека законодавецот со донесувањето на одредбите од Законот за семејството го разјаснил прашањето за тоа штое вонбрачна заедница и кои се условите за истата да суштествува – единствено стриктно времетраење и ништо друго. Имајќи јапредвид наведената одредба, во целост е оправдано становиштето на науката и судската пракса според кое вонбрачната заедница е изед-начена со брачната заедница, во поглед на правото на дел од заеднички стекнатиот имот и правото на издржување.Во однос на прашањето, споменато во жалбата, а прифатено од повисокиот суд, за постоење или непостоење брачни пречки, според на-шиот закон, вонбрачната заедница може да произведува правни дејства, и покрај тоа што едниот или двајцата партнери се во брак илипак се во блиско сродство помеѓу себе (на пример први братучеди кои како роднини од 4 степен во странична линија не можат да склу-чат брак). Доколку се прегледа споредбеното право, може да се забележи дека сите современи законодавства изрично предвидуваат декапомеѓу вонбрачните партнери не може да постојат брачни пречки, а ваквото решение се предвидува и за регистрираните партнерства.Во таа смисла Република Македонија е единствената земја во светот во која за основање вонбрачна заедница (која предизвикуваправни последици како и бракот) не се предвидени брачни пречки! Многу научни трудови укажуваат дека во идните законски ре-шенија (de lege ferenda) треба да се предвиди одредба според која вонбрачната заедница би можела да предизвика правно дејство самодоколку не постојат брачни пречки помеѓу партнерите, но дотогаш судовите се должни да го применуваат законот таков каков што е,што значи дека според нашето позитивно законодавство, вонбрачната заедница не познава брачни пречки во поглед на постоечката брач-ност.“По донесувањето на истата пресуда по втор пат на Основниот суд, Апелациониот суд во Скопје донесе пресуда ГЖ. бр.-1811/11 од16.09.2011 година, со која жалбата на второтужената Е.А. се одбива како неоснована, а пресудата на Основниот суд Скопје II СкопјеП.бр.927/10 од 30.12.2010 година се потврдува.Во образложението на пресудата, покрај другото, стои дека : „Советот на Апелациониот суд Скопје го ценеше и жалбениот навод декапостоењето брачна заедница претставува пречка да се утврди и постоењето вонбрачна заедница, а со тоа и стекнувањето на имо-тот во истата, но оцени дека и овој жалбен навод е неоснован. Ова е така затоа што согласно одредбите на чл. 13 од Законот за се-мејството на Република Македонија, заедница на живот на маж и жена која не е заснована во согласност со одредбите на овој закон (вон-брачна заедница) и која траела најмалку една година е изедначена со брачната заедница во поглед на правото на меѓусебно издржувањеи имотот стекнат за времетраење на таа заедница. Бидејќи од изведените докази неспорно произлегува дека помеѓу тужителката и прав-ниот претходник на тужените постоела заедница на живот повеќе од една година, т.е. од 1975 до 2006 година, ваквата заедница на жи-вот - вонбрачна заедница произведува правни дејствија во поглед на правото на дел од заедничкиот имот. Тоа понатаму значи дека фор-малното постоење на брачната заедница во услови на реално фактичко постоење вонбрачна заедница, како заедница на животна маж и жена, подолго од една година, не може да биде пречка вонбрачната заедница да произведува правни дејствија како брач-ната заедница“.49 Види член 71 од Законот за сопственост и други стварни права „Службен весник на Република Македонија“ бр. 18/01, 92/08 и 139/09.

едница произведува правно дејство самодоколку не постојат брачни пречки, сме-таме дека и македонскиот законодавецтреба да ја прифати оваа концепција приуредувањето на вонбрачната заедница.Исто така, по примерот на повеќе европ-ски држави, сметаме дека и во Македо-нија вонбрачните партнери треба да да-дат изјава (пред нотар) со која би се олес-нило докажувањето на постоењето навонбрачната заедница, како и нејзинотовреметраење. Нотарот би требало да имаобврски да ги подучи вонбрачните парт-нери за правните последици кои про-излегуваат од нивната изјава на волја зазапочнување вонбрачна заедница.

2. Брачен договорДали да се воведе брачниот договор во

нашето законодавство, ќе биде едно однајзначајните прашања што ќе се поставипри реформата на семејното право во Ре-публика Македонија. Според сегашнотозаконско решение, во нашиот правен си-

стем доминира законскиот брачен имо-тен режим, кој не остава голем простор заслободната волја на брачните другари.Според нашето право, имотот на брачнитедругари може да биде посебен и за-еднички, а брачните другари може самода се договорат управувањето и распола-гањето со заедничкиот имот или со дел однего да го врши едниот брачен другар.49

Брачниот договор е еден од најконт-роверзните договори во семејното право,а и во правото воопшто. Тој има големброј противници, кои сметаат дека овојдоговор не одговара на современиот ка-рактер на бракот, кој се склучува од љу-бов и кој е дијаметрално спротивен накакви било имотни калкулации. Од другастрана, овој договор има и бројни при-врзаници, кои истакнуваат дека со негосе овозможува да дојде до израз слобод-ната волја на брачните другари, кои мо-жат да ги менуваат ригидните законскирамки за уредување на имотните односии кои сметаат дека со овој договор се



50 Во САД брачните договори (matrimonial property agreements) т.н. имотни договори, се договори помеѓу две лица во брак кои се дого-вараат како имотот ќе биде поделен во случај на развод или смрт. Ако договорот е направен пред склучувањето на бракот, тој се наре-кува предбрачен договор. Jennifer Van Baren, Matrimonial Property Agreements, 2010, стр. 1. Види http://www.ehow.com.facts_748057_mat-rimonial-property-agreements.html.51 Marcel Planiol, Traité Élémentaire de DROIT CIVIL, Tome troisième, Paris, 1910, стр. 8.52 Jean Carbonier, Droit civil, Introduction, Les personnes, La famille, l’enfant, le cople, Quadriage/Puf, Paris, 2004, стр. 1262.53 Werner Ogris, Paul Oberhammer, op. cit., стр. 6.

овозможува „дедраматизација“ при раз-водот на брак, поради тоа што брачнитедругари нема да мора да водат долга,тешка и неизвесна „војна“ околу подел-бата на имотот при развод на брак. Вонаредново излагање ќе ги презентирамеаргументите pro et contra прифаќањетона брачниот договор и врз основа на тоа,како и врз основа на прегледот на реше-нијата во компаративното право, ќе из-влечеме заклучок дали постои потребатаод неговото воведување во нашиот пра-вен систем.

Брачниот договор е предвиден во пого-лем број европски законодавства, какона пример во Франција, Германија, Ав-стрија, Швајцарија, Шведска, Грција и др.,а со новите реформи на семејните зако-нодавства тој е предвиден и во поголемброј поранешни социјалистички држави(Русија, Бугарија, Унгарија, Хрватска,Србија, Црна Гора, Република Српска идр). Во повеќето законодавства од спо-редбеното право отсуствува законскатадефиниција на поимот брачен договор.Така, во германското право е присутнаформулацијата според која „сопрузитеможат да ги уредат имотните односи содоговор (брачен договор Ehervetrag), по-себно да го уредат или изменат брачниотимотен режим откако ќе стапат во брак“(§ 1408 BGB). Во таа смисла е и определу-вањето на брачниот договор во швајцар-ското право според кое: „Брачниот дого-вор може да биде склучен пред или посклучувањето на бракот. Страните мо-жат да прифатат одреден режим, да гоотповикаат или да го променат во грани-ците предвидени со законот“ (чл. 182 CCS).Потемелното поимно определување набрачниот договор се прави од страна нанауката.50 Така, според францускиот ци-вилист Марсел Планиол, брачниот дого-вор претставува „договор со кој брачнитедругари ги утврдуваат нивните имотни

права и самите го уредуваат брачниот ре-жим“.51 За Жан Карбоние брачниот дого-вор претставува „еден инструмент на раз-новидност, на изборот и на потребата одмешање (модифицирање) помеѓу различ-ните модели на брачен имотен режим(чл. 1387 Code civil - принцип на слобода набрачни договори)“.52

Во споредбеното право постојат раз-лични решенија во однос на прашањетокога може да биде склучен брачниот до-говор. Во одредени законодавства брач-ниот договор може да биде склучен предсклучувањето на бракот, како и за вре-метраењето на бракот. Во случај когабрачниот договор ќе биде склучен предстапувањето во брак, истиот уште се на-рекува предбрачен договор. Како дого-ворни страни на овој договор се јавуваатидните брачни другари – свршеникот исвршеницата. Настапувањето на него-вото дејствие е под одложен услов, а тоае моментот на склучувањето на бракот.Во случај да не дојде до склучување брак,ваквиот предбрачен договор не произве-дува никакви правни последици. Вакваможност предвидува Францускиот гра-ѓански законик (чл. 1395 Code civil). Такове случајот и со австриското право, пришто ваквиот договор не предизвикуваправни последици сè до моментот насклучување на бракот (чл. 1217 ABGB).53

Ваква можност предвидуваат и новитезаконски регулативи на руското, бугар-ското, хрватското, српското, црногор-ското право и др. Во други законодавства,како на пример во германското, брачниотдоговор може да биде склучен само одстрана на сегашните брачни другари, ноне и од идните брачни партнери. Сличнорешение како во Германија предвидува ииталијанското право, според кое пред-брачните договори не се дозволени, би-дејќи се смета дека се спротивни на јав-ниот поредок, поради тоа што можат „да



54 Gordana Kovaček Stanić, Uporedno porodično pravo, Univerzitet u Novom Sadu-Pravni fakultet, Novi Sad, 2002, стр. 67. Подробно да се видии кај Léonardo Lenti, Législation compare: Italie, Éditions du Juris-Classeur, No. 2, 1997.55 Werner Ogris, Paul Oberhammer, op. cit., стр. 6.56 Види повеќе кај Методи Марков, op. cit., стр. 61.57 Ibidem.58 Како резултат на тоа, во брачните договори брачните другари предвидуваат различни клаузули, кои понекогаш се и бизарни. Такаво еден брачен договор се содржани одредби со кои е уредено прашањето кој ќе го добие кучето во случај на развод на брак, старател-ството и правото на посети. Во друг договор сопругата го ограничила својот сопруг да гледа фудбалски натревари со своите пријателиво неделите. Во трет договор сопругот предвидел забрана неговата тешта да преспива во неговиот дом кога доаѓала на посета.Понатаму, во еден брачен договор била предвидена клаузула сопругот да плати казна од 10 000$ секогаш кога ќе биде груб и ќе гинавреди родителите на жената. Предмет на брачен договор е и тежината на сопругата, која доколку се здебели ќе треба на брачниотдругар да му исплати 100 000 $ казна. И сексуалните прашања можат да бидат опфатени во брачниот договор. Ова особено се однесу-ва на прашањето колку често брачните другари треба да имаат односи. Така еден постар брачен пар договориле еднаш месечно, доде-ка друг помлад брачен пар се согласиле да имаат сексуални односи 3-4 пати во неделата. Познатата актерка Кетрин Зета Џонс восвојот брачен договор предвидела одредба во случај нејзиниот сопруг да ја изневери да плати неколку милиони долари казна.Клазулата „no diaper“ (без пелени) е популарна помеѓу паровите кои не сакаат да имаат деца. Еден брачен договор содржел клаузулаза често тестирање дали брачните другари користат дрога. Позитивните резултати доведуваат до плаќање на казни. Во друг договорбило предвидено колку долго треба едниот брачен другар да работи пред да се пензионира. Повеќе за ова да се види: The Most BizarrePrenuptial Clauses http://www.legalzoom.com/marriage-divorce-family-law.59 Слободата на договарање на брачните другари содржи две значајни ограничувања: 1) ако брачните другари сакаат да одберат дого-ворен режим на заедница, не можат да договорат поинаква поделба на имотот од по една половина; и 2) промените кои ќе бидатнаправени по склучувањето на бракот кои се однесуваат на семејните права се подложени на одобрување од страна на судот. Marie-Hélène Place, Patrick Cauchois le Mière, op. cit., стр. 157.60 Види повеќе кај Gordana Kovaček Stanić, op. cit., стр. 67.

влијаат на сопружниците во личните од-луки, како што е разводот“.54

Брачниот договор претставува строгоформален договор. Неговата формаречиси во сите законодавства кои гопредвидуваат брачниот договор е пред-видена со законот и е уредена со импе-ративни норми. Во таа смисла, брачниотдоговор се склучува во писмена форма,а неговата содржина и потписите требада бидат заверени од страна на надле-жен државен орган (нотар, судија, јавенслужбеник). Во германското право брач-ниот договор треба да биде склучен воприсуство на двете страни со заверка одстрана на нотар (§1410 BGB). Во францус-кото право брачниот договор мора дабиде во писмена форма и да биде соста-вен пред нотар. Притоа, нотарот е дол-жен да ги предупреди договорните стра-ни за последиците на договорот.Специфично за француското право етоа што договорот мора да биде одобрени од страна на надлежен државен орган,а тоа е судот (tribunal de grande instance).Во австриското право брачниот договор,исто така, мора да биде склучен воформа на нотарски акт (NZwG, чл. 1).55 Иво Бугарија брачниот договор се склучу-ва во писмена форма со нотарска завер-ка на содржината и потписите.Брачниот договор се запишува во имот-ниот регистар и во актот за склучувањена бракот.56 Но, уписот нема конститу-тивно дејство, туку декларативно.57

Во споредбеното право предметот набрачниот договор не е подробно и ис -црпно уреден.58 Меѓутоа, најчесто пред-мет на уредување се прашања кои не сеспротивни на јавниот поредок. Во таасмисла, слободата на договорање набрачните другари во германското право еограничена од аспект на јавниот поредоки добрите обичаи. Во италијанскотоправо, покрај ограничувањето од странана јавниот поредок, слободата на дого-варање на брачните другари е огра-ничена со нивните права и обврски коипроизлегуваат од бракот.59 Имено, тие неможат да ги менуваат правилата кои сеоднесуваат на еднаквоста на уделот возаедничкиот имот и правилата за по-делба на имотот. Но, исто така, тие не мо-жат со договорот да ги менуваат импера-тивните правила кои се однесуваат за из-дршка на децата и брачниот партнер.60

Генерално, основниот проблем набрач ниот договор, според неговите про-тивници, е тоа што го воведува принци-пот на интерес и желба за профит, кои секарактеристични за пазарните односи,што воведува себичност и егоизам воедна врска што во основа треба да по-чива врз љубов, почитување и помагање,подготвеност за жртвување и несебичнаподдршка на партнерот. Во оваа смисла,еден познат адвокат од Њујорк, спе-цијалист за разводи, вели: „Не можеш содоговор да го регулираш човековото срце.Треба да имаш доверба во личноста со



61 Цитирано според Allison A. Marston, Planing for Love: The Politics of Prenuptial Agreements, Stanford Law Review, Vol. 49, No. 4, April 1997,стр. 889.62 Според Ralph Underwager и Hollida Wakefield, брачниот договор ја нарушува довербата и надежта помеѓу брачните другари, Psycho-logical Considerations in Negotiating Premarital Contracts, во Introduction to Premarital and Marital Contracts: A Lawyer’s Guide to Draftingand Negotiating Enforceable Marital and Cohabitation Agreements (Edward L. Winner & Lewis Becker eds., 1993). 63 Според Mary Rowland, „најголемиот предизвик во создавањето финансиски аранжман при склучувањето брак не се состои во тоа далитој ќе биде прифатен од страна на судот, туку во тоа дали мешањето на парите и љубовта нема да ја уништи романтичната врска“, Link-ing Love and money, New York Times, Feb. 25, 1990.64 Живоин Перић, Лично брачно право по српском грађанском законику, Београд 1934, стр. 52, цит. според Ненад Тешић, Љубав на првипотпис“ – О моралности брачних уговора, Анали Правног факултета у Београду, LVII, 22/2009, стр. 230-231.65 Во оваа смисла, Underwager и Wakefield истакнуваат дека брачниот договор ги глорификува независноста и индивидуалниот интерес.Според нив, ова го нарушува чувството на партнерство и на еднаквост кои се неопходни за успешен брак. Види повеќе Underwager иWakefield, op. cit., стр. 280.66 Види повеќе кај K. Servidea, Premarital Agreements and Gender Justice, Yale Journal of Law & Feminism, 6/1994, стр. 279.67 Види повеќе кај Helmut Rainer, Should We Write Prenuptial Contracts? European Economic Review, 51 (2) 2007, стр. 2.68 1) Склучувањето брачен договор им помага брачните другари подобро меѓусебно да се запознаат; 2) Недискутирањето за финансискитепрашања може да ги наруши односите; 3) Посебниот имот треба да остане непроменет; 4) Брачните обврски често не можат да се подела;5) Разводот е скап; 6) Брачниот договор го зачувува мирот во семејството; 7) Финансиската независност влијае за посреќни односи; 8) Брач-ниот договор обезбедува слобода во однос на другите долгови; 9) Законот не е секогаш фер и праведен; и 10) Очекувањата се предвидениоднапред. Повеќе види Fred Silberberberg, Prenuptial agreements 10 reasons to have one. http://www1.divorcenet.com/bbs/ubbthreads.php.

која склучуваш брак, а не во правниотдокумент“.61 И други автори наведуваатдека основниот проблем кај брачните до-говори е во тоа што со нивното склучу-вање се искажува недоверба во брачниотдругар.62 Освен тоа, главна забелешка вооднос на брачните договори е дека тие ја„уништуваат“ романтиката при склучу-вањето брак.63 Да се води сметка за имо-тот, за материјалните добра и за паритепред склучувањето брак, кога се сметадека треба да постои љубов, апсолутнадоверба и хармонија помеѓу партнерите,не одговара на современата концепцијаза бракот во западната цивилизација.Според Живоин Периќ, „бракот не е самоекономска, туку и морална заедница; до-колку помеѓу сопрузите не постои љубов,тогаш бракот би бил само имотна, смет-ководствена заедница: бракот не би ималморална подлога, ниту пак би му одгова-рал на поимот и битието на бракот“.64

Некои автори сметаат дека прифаќа-њето на брачниот договор во правниотсистем значи дека многу поголемо вни-мание му се посветува на интересите иблагосостојбата на поединецот, наместона благосостојбата на брачниот пар, штокрајно негативно влијае на стабилноста ина успехот на бракот и што често дове-дува до развод на брак.65 Брачниот дого-вор често е индикатор дека помеѓу брач-ните другари не постои доверба и декатокму поради тоа тие се обидуваат уштена почетокот на бракот да ги заштитатсвоите имотни и финансиски интереси.Според Сервидеа, самото склучување на

брачниот договор е силен индикатордека брачните партнери се подготвуваатза развод на бракот уште во моментот нанеговото склучување.66 Сериозна забе-лешка во однос на брачниот договор е итоа што тој ја зацврстува постоечката не-рамномерна распределба на моќта воопштеството, во кое мажите сè уштеимаат значително поголема моќ од же-ните. Во оваа смисла, во случај на разводна брак, брачниот договор може да бидена штета на едната страна, која ималапомала моќ при преговорите за неговотосклучување.67 Освен ова, брачниот дого-вор некогаш претставува вистинско сред-ство за уцена што го користи едниот бра-чен другар, кој инсистира на неговосклучување за воопшто да прифати дасклучи брак.

Наспроти овие критики на брачниотдоговор, постојат голем број аргументидека тој треба да биде предвиден во прав-ниот систем и дека има позитивниефекти за брачните другари и за нивнитедеца. Според Фред Силберберг, постојатдесет основни причини поради кои требада се дозволи склучување брачен дого-вор.68 Со можноста брачните другари дасклучат брачен договор, се остваруванивната слободна волја и се овозможуватие да ги регулираат нивните имотни од-носи на различен начин од оној што гоима предвидено законот. Во секоја земјазаконодавецот предвидува униформнирешенија за имотните односи помеѓубрачните другари, кои може да не ги за-доволуваат потребите на сите парови, по-



69 Види кај Allison A. Marston, op. cit., стр. 895.70 Види кај Irena Majstorović, Bračni ugovor – novina hrvatskog obiteljskog prava, Zagreb, 2005, стр. 225.71 Судот од Аљаска, во својата одлука во случајот Brooks v. Brooks во 1987 година истакнува дека „луѓето кои порано немале среќа восемејниот живот може да не сакаат да ризикуваат и да склучат нов брак доколку немаат можност да ги заштитат своите финансискиинтереси“. Види кај Allison A. Marston, op. cit. стр. 896.72 Види член 75 став 2 од Законот за сопственост и други стварни права.

ради големите разлики што постојат по-меѓу нив во однос на имотната состојба,но и во однос на нивните интелектуалнии емотивни карактеристики, нивнитежелби, потреби и интереси. Наспротионие кои сметаат дека брачниот договоре штетен за стабилноста на бракот, не-кои автори наведуваат дека тој овозмо-жува на парот да постигне договор заимотните односи и за финансиите, коичесто претставуваат извор на најголе-мите конфликти во текот на бракот. Ос-вен тоа, склучувањето брачен договорможе да влијае и превентивно и даспречи партнерите да склучат брак којпотоа би бил неуспешен. Во оваа смисла,еден адвокат, чии клиенти не успеале дапостигнат брачен договор и поради тоа јапрекинале врската, истакнува дека: „Јасне мислам дека го спречив склучувањетобрак. Јас мислам дека го спречив разво-дот на брак.“69 Приврзаниците на брач-ниот договор сметаат дека тој не е изразна недоволна доверба помеѓу брачнитедругари, туку дека тој е израз на вистин-ска искреност, што е основа за успешенбрак, како и потврда дека брачните дру-гари немаат скриени намери при склучу-вањето на бракот. Според некои автори,самиот факт дека брачните другари раз-говараат за склучување брачен договорпретставува „одраз на стабилноста наврската и на зрелоста на брачните дру-гари“.70

Основната карактеристика на брач-ниот договор се состои во тоа што со негоим се овозможува на брачните другарида го менуваат имотниот режим предви-ден во законот и да го прилагодуваат насвоите потреби. Со него брачните дру-гари може да предвидат кој дел од имо-тот ќе се смета за посебен, а кој за за-еднички имот кој им припаѓа и надвајцата. Со овој договор може да се обез-беди заштита на бизнисот со кој се зани-мава едниот брачен другар и да се пред-

види точно определени ствари да при-паднат на секој од брачните другари вослучај на развод на бракот. Брачниот до-говор е особено корисен за оние брачнидругари кои се разведени и кои сакаатда ги заштитат имотните интереси насвоите деца од претходниот брак. ВоСАД, каде над 50 % од браковите завршу-ваат со развод, паровите често склучу-ваат брачен договор за да ги избегнаттраумите поврзани со конфликтитеоколу регулирањето на имотните пра-шања по разводот на брак. Според повеќесудски одлуки донесени од американ-ските судови, брачниот договор во некоислучаи го поттикнува склучувањето брак,поради тоа што разведените лица во-општо не би се решавале да склучат новбрак доколку немаат можност да склучатбрачен договор и да ги избегнат траумат-ските искуства од претходниот брак.71

Еден од најсилните аргументи во при-лог на брачниот договор е дека тој гиштити брачните другари при разводот набрак, поради тоа што со него се решаваатсите имотни прашања и се спречуваатдолгите, скапи и трауматични постапкиза решавање на имотните односи по раз-водот на брак. Во нашиот правен систем,заедничкиот имот кој го стекнале брач-ните другари за времетраењето на бра-кот по правило се дели на еднакви де-лови, но едниот брачен другар може дабара да му припадне поголем дел од имо-тот, доколку докаже дека неговиот при-донес во заедничкиот имот очигледно изначително е поголем од придонесот надругиот брачен другар.72 Освен тоа, приразводот на брак како спорни прашањачесто се јавуваат и издршката што ед-ниот брачен другар ја бара од другиот,како и поделбата на одредени ствари коибрачните другари ги стекнале во текотна бракот. Токму овие прашања често до-ведуваат до долготрајни судски спорови,кои негативно влијаат врз односите на



73 Повеќе за промените во современиот брак, види кај Дејан Мицковиќ, Семејството во Европа, Блесок, Скопје, 2008.74 Интересна е одлуката на Врховниот суд на САД од 1972 година во која се вели: „брачниот пар не е независен ентитет, со сопственразум и срце, туку тоа е асоцијација на две индивидуи кои имаат посебни интелектуални и емотивни карактеристики“. Види кај AllisonA. Marston, op. cit., стр. 903.75 Ibid, стр. 903.76 Види кај Allison A. Marston, op. cit., стр. 891.77 Види кај Gordana Kovaček Stanić, op. cit., стр. 6378 Види повеќе кај Helmut Rainer, op. cit., стр. 2.

поранешните брачни другари. Ова има икрајно негативно влијание врз заеднич-ките деца, кои често се жртви на кон-фликтите помеѓу нивните родители штопроизлегуваат од нерешените имотни од-носи по разводот на брак. Сите овие про-блеми може да се избегнат доколку седаде можност брачните другари да склу-чат договор со кој ќе ги уредат меѓусеб-ните имотни односи.

Во прилог на постоењето на брачниотдоговор е и фактот дека во последниведецении се менува суштината, природатаи значењето на бракот, при што во пре-ден план доаѓаат индивидуалните инте-реси и потреби на брачните другари,73 а нестабилноста на брачната врска. Освен тоа,во сите земји драматично се зголемува ибројот на разведени бракови, на вонбрач-ните заедници, како и на монородител-ски и рекомпонирани семејства. Во овиеуслови во преден план во сите законодав-ства доаѓаат потребите и интересите напартнерите, а не императивните правнинорми со кои се регулираат брачните и се-мејните односи. Ваквиот став кон бракотсе забележува и во судската практика воЕвропа и во САД. Судските одлуки од сфе-рата на семејното право повеќе акцентставаат на поединецот и неговите инте-реси, а не на брачниот пар.74 Според Син-гер, доаѓа до еволуција на ставот на Врхов-ниот суд на САД кон бракот. Порано судотго третирал бракот како значајна јавнаинституција, за разлика од денес, кога „набракот се гледа како на приватна врска,чија основна цел е да се промовира инди-видуалната среќа и личното исполну-вање“.75 Во тој контекст, сосема е логичнода се дозволи склучување брачен договорво кој би дошле до израз индивидуалнатаволја и потребите на брачните другари.

Во прилог на потребата од воведувањена брачниот договор говорат и подато -ците според кои тој сè почесто се користи

во оние земји што го предвидуваат восвоите законодавства. Во САД, во перио-дот од 1978 до 1988 година, бројот на брач-ните договори се зголемил за три пати. Сепроценува дека 5 % од сите брачни па-рови склучуваат брачен договор, а овојпроцент изнесува 20 % кај партнерите коисклучуваат нов брак по разводот на пре-тходниот брак.76 Во Франција околу 10 %од брачните парови склучуваат брачендоговор, и тоа најчесто кога се работи заособено вреден имот.77 Брачните дого-вори во Европа се особено популарни воХоландија, каде 25 % од паровите склучу-ваат брачен договор, а дури 40 % од вон-брачните парови постари од 50 годинисклучуваат ваков договор за уредувањена меѓусебните имотни односи.78

Анализата на брачниот договор воспоредбеното право, како и наведенитеаргументи во прилог на постоење набрачниот договор ни даваат за право дапредложиме и македонскиот законода-вец во наредната реформа на семејнотозаконодавство да го предвиди овој дого-вор во нашиот правен систем. Имајќи гипредвид решенијата во споредбенотоправо, како и поставеноста и улогата нанотаријатот во нашиот правен систем,сметаме дека е најцелисходно нотаритеда бидат надлежни за заверка на брач-ните договори. Исто така тие би можеледа составуваат брачни договори во фор -ма на нотарски акт. Со ова практично бисе озаконило она што веќе се случува вопраксата, а тоа е заверка на договори штоги склучуваат брачните другари кај но-тар. Брачниот договор во нашиот правенсистем би можел да се склучува какопред стапувањето во брак, така и посклучувањето на бракот. Со брачниот до-говор ќе може да се измени законскиотрежим на заедничкиот имот, тој може дасе однесува на постојниот и на идниотимот кој ќе го стекнат брачните другари.



79 Види Gordana Kovaček Stanić, op. cit., стр. 68.

Според примерот на руското право, брач-ните другари во договорот би можеле даги одредат правата и обврските во меѓу-себното издржување, користењето наприходите на едниот брачен другар одстрана на другиот, намирувањето на тро-шоците за семејниот живот, како и опре-делувањето на имотот што ќе му припаднe

на секој од брачните другари во случајна развод на брак. Со брачниот договорне можат да се изменат императивнитезаконски норми кои се однесуваат направото на издршка, обврската за нами-рување на трошоците на семејниот жи-вот, обврските на родителите во односна децата и сл.79


НОТАРИУС БРОЈ 19 • 83НОТАРИУС БРОЈ 19 • 83


Апстракт: Договорот за наследување,покрај законот и тестаментот, пре-тставува еден од основите за повикувањена наследство. Во наследно-правните си-стеми кои го предвидуваат договорот занаследувањe, тој претставува најсиленправен основ, кој се применува пред те-стаментот и законот. Во македонскатарегулатива договорот за наследувањеречиси седум децении не е присутен и ис-тиот е ништовен. За таа цел, во трудотподробно ќе ја анализираме неговатапојава и историски развој, разликите содругите институти, неговите каракте-ристики и предностите и др. Притоа, ќебидат презентирани и решенијата од спо-редбеното право со кои се уредува овој до-говор. Врз основа на тоа ќе можеме да од-говориме на прашањето дали е потребендоговорот за наследување во македон-ското наследно право.

Клучни зборови: Договор за наследу-вање, тестамент, договор за доживотнаиздршка, договор за отстапување имот завреме на живот.

Еден од основите за повикување на на-следство во современите наследни права,покрај тестаментот и законот, е догово-рот за наследување. Во наследно-прав-ните системи кои го предвидуваат овојдоговор, по својата правна сила тој пре-тставува најсилен правен основ. Порадитоа, договорот за наследување има прио-

ритет во примената пред тестаментот изаконот. На македонските простори дого-ворот за наследување беше воведен какорезултат на примената на Српскиот гра-ѓански законик1 од 1844 година и бешеприсутен во правната регулатива повеќеод три децении.2 По Втората светскавојна, со стапувањето во сила на Законотза неважност на правните прописи доне-сени пред 6 април 1941 година и за времена непријателската окупација од 1946 го-дина,3 меѓу другите прописи, престана даважи и Српскиот граѓански законик. Сотоа, договорот за наследување престанада постои како правен основ за наследу-вање во нашето наследно право.

Негативниот став на законодавецоткон овој наследноправен институт остананепроменет речиси седум децении, и по-крај тоа што се променија неколку закон-ски прописи. Во нашата наука, но и вонаучната мисла на просторите од пора-нешна Југославија, многу ретко можат дасе сретнат текстови, мислења и ставовикои го обработуваат прашањето за дого-ворот за наследување.4 Ваквата празнинаво науката е присутна и во другитедржави во Европа. Имајќи го предвидова, ни се наметнува дилемата дали нега-тивниот став на македонскиот законода-вец кон договорот за наследување еоправдан. Како резултат на тоа, во текс-тот потемелно ќе го анализираме догово-рот за наследување од аспект на него-

ДАЛИ Е ПОТРЕБЕН ДОГОВОРОТ ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ ВО МАКЕДОНСКОТО НАСЛЕДНО ПРАВО

д-р Ангел Ристов*

* Асистент на Правниот факултет „Јустинијан Први“ – Скопје.1 Поопширно види: Грађански законик за Краљевину Србију, Објашњен одлукама Касационог суда у Београду, Београд, 1939.2 Повеќе за значењето на Српскиот граѓански законик за наследно-правната регулатива на нашите простори види кај: ЉиљанаСпировиќ Трпеновска, Дејан Мицковиќ, Ангел Ристов, Наследувањето во Европа, Блесок, Скопје, 2011, стр. 44-47.3 „Службен лист на ФНРЈ“ бр. 86 од 25.10.1946.4 Љиљана Спировиќ Трпеновска, Дејан Мицковиќ, Ангел Ристов, Наследното право во Република Македонија, Блесок, Скопје, 2010,стр.126-134; Љиљана Спировиќ Трпеновска, Дејан Мицковиќ, Ангел Ристов, Наследувањето во Европа, Блесок, Скопје, 2010, стр. 367-413;Миле Хаџи Василев-Вардарски „Уште еднаш за договорот за доживотна издршка меѓу брачните другари“, Годишник на Правниотфакултет во Скопје, Том XXVI, Скопје, 1982, стр. 215-216; Оливер Антић „Уговор о наслеђивању и други забрањени наследно-правни уго-вори у нашем праву“ Анали Правног факулета у Београду, бр. 5/1986; Nataša Stojanović, „Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen u našempravu“ Pravni život, br. 10/2003; Đurđević Dejan „Uvođenje ugovora o nasleđivanju u srpsko pravo“ Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, Vol. 57,br. 3, Beograd, 2009, стр. 186-211.



вите карактеристиките и предностите,vis à vis другите блиски на него инсти-тути, со цел да одговориме на прашањетодали е потребно воведување на догово-рот за наследување во нашето наследноправо.

I. ПОЈАВА И ИСТОРИСКИ РАЗВОЈ

Договорот за наследување, и покрајтоа што својата вистинска „ренесанса“ јаимал во средниот век, датира уште одмногу одамна. Имено, според едни исто-риски сознанија, овој договор своите ко-рени ги влече уште од старото египетскои грчко право.5 Според други, договоротза наследување постоел во правото надревниот Вавилон, во кое било дозволенода се располага со имотот за случај насмрт уште за време на живот.6 Третагрупа автори сметаа дека „коренот на на-станување на договорот за наследувањене е познат“.7 Тоа со сигурност не нитуримското право кое ги забранувало дого-ворите за идно наследство, како одаспект на оставителот (pactes sur sa propresuccession), така и од аспект на наслед-ниците (pactes sur le succession d’atrui).8

Во периодот на посткласичното право,Јустинијан ги дозволил овие договори,под услов да не можат да се отповикаатсе до моментот на смртта.9 И покрај овиестановишта, сепак поголем број авторисметаат дека под влијание на инвазијатана германите, современите договори за

наследување водат директно потекло одгерманското и пруското средновековноправо.10 Како резултат на тоа, во наукатае присутно мислењето дека, договорот занаследување како „правно дело mortiscausa, настанал од подарокот за случајна смрт во средновековното германскоправо, кој се склучувал помеѓу сопружни-ците.“11

Договорот за подарок во случај насмрт во француското право своите ко-рени, исто така, ги влече од средниот веки германското право.12 Правото во епо-хата на Франките не го користело толкумногу тестаментот за располагањата вослучај на смрт; тие повеќе го префери-рале договорот затоа што овозможувалнеотповикливи права, додека преносотна имотот бил одложен сè до моментотна смртта. За време на феудалното праводоговорното наследување (institutionscontractuelles) имало голема улога изначење во „зачувувањето на имотот насемејството и задржување на „сјајот“ наблагородништвото.“13 Со цел да се обез-беди еднаквоста помеѓу наследниците,„револуционерното право ги забранува,без каков било исклучок, сите договориза идно наследство“.14 Подоцна и Code civilги забранува договорите за идно наслед-ство, бидејќи тие се сметаат за немо-рални и опасни поради што се апсолутноништовни.15 Исклучок од ова становиштебеше договорното наследување кое бешепревидено и во рамките на Code civil од

5 Оливер Антић, Уговор о наслеђивању..., стр. 512-513. 6 Во еден документ, кој датира од втората година на Набонидус, 553 година п.н.е., стои дека вдовицата Гуџуа го поделила имотот на нејзинитесинови, давајќи му најголем дел на најстариот син, под услов за време на нејзиниот живот да ја храни и облекува. За возврат, таа се обврзаладека да нема ништо да отуѓува од својот имот, ниту да го става во долгови. Види повеќе кај: George Aron Barton, Contracts in Assyrian and Baby-lonian Literature Selected Transactions, With a Critical Introduction by Robert Francis Harper, D. Appleton & Company, New York, 1904, стр. 256-276.7 Marcel Planiol, Traité Élémentaire de DROIT CIVIL, Tome troisième, Paris, 1910, стр. 806. Ambroise Colin, H. Capitant, Cours Élémentaire de DROITCIVIL FRANÇAIS, Tome troisième, Dalloz, Paris, 1936, стр. 893; Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, Leçons de DROIT CIVIL, Tome quatrième,Éditions Monchrestien, Paris, 1963, стр. 560.8 Договорот за наследување бил забранет од аспект на оставителот, бидејќи римјаните сметале дека неговата волја да тестира, односнода составува тестамент била неотуѓива. Тој требало да остане слободен да ги менува своите располагања сè до неговата смрт. Догово-рите за наследување во корист на трето лице кое сè уште било живо, биле забранети од причина што нивниот предмет бил adversus bonosmores, бидејќи се однесувал на смртта на едно лице и имплицирал votum mortis captandae, односно желба да се види исчезнувањето наоставителот. Поопширно за ова да се види кај: Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 554.9Ibidem.10 Marcel Planiol, op. cit., стр. 806; Оливер Антић, Уговор о наслеђивању..., стр. 512-513. Поопширно види: Pravni leksikon, Savremenaadministracija, Beograd, 1964, стр. 967.11 Nataša Stojanović, op. cit., стр. 163.12 Повеќе за ова да се види кај Jean Bart, Histoire du droti privé, Monchrestien, Paris, 1998, стр. 391-392.13 Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 55414 „Оваа забрана беше задржана и од редакторите на Code civil (чл. 791, 1130 ал. 2, 1389, 1600 и 1837) кои во договорот за идно наследствогледале како на опасна операција. Во таа насока, Code civil ги забранува договорите за наследство на трето лице, откажувањето од на-следник на неотворено наследство и располагањето со идно наследство (чл. 791, 1130 ал. 2, 1389, 1600 и 1837) “, Ibid, стр. 555.15 Ibid, стр. 549.



1804 година, пред сè во интерес на бра-кот.16

Под влијание на германското право,договорот за наследување е преземен иод страна на други држави во Европа коиприпаѓаат на германското правно се-мејство17 (Австрија, Швајцарија, Турција идр.).18 На просторите на Македонија, СГЗсе применуваше сè до почетокот на Вто-рата светска војна.19 Според одредбите наСГЗ, наследството првенствено му припа-ѓало на оној кој бил определен како на-следник со договорот за наследување.Доколку не постоел договорен наслед-ник, тогаш на наследство се повикувалтестаменталниот наследник, а доколкунемало таков, на наследство се повику-вале законските наследници.20

По Втората светска војна променитево општественото, правното и политич-кото уредување на новата држава имаавлијание и на наследното право. Во поче-токот, правниот континуитет на догово-рот за наследување го прекинува суд-ската пракса преку своите одлуки. Дого-ворот за наследување беше отфрлен какооснов за повикување наследство и беше

оценет како недозволен и непотребен„заостаток од феудалниот режим којимаше за цел да го обезбеди зачувува-њето на феудот, и според тоа, да обез-беди економска подлога на власта ивлијанието на благородништвото“.21 Вак-виот став на судската пракса имашевлијание на Тезите за претпроектот наЗаконот за наследувањето и ставовитена Сојузниот врховен суд дадени воУпатството за постапка во оставин-ските предмети од 23 ноември 1947 го-дина, според кое како „наследници можеда се земат сите оние што се повикани нанаследство согласно со изјава на послед-ната волја или со закон“.22

Подоцна, ваквата судска пракса којане го прифаќаше договорот за наследу-вање,23 беше поткрепена и од страна назаконодавецот, во првиот Сојузен законза наследување24 од 1955 година. Притоа,освен договорот за наследување, за ниш-товни беа предвидени и договорот за рас-полагање со идно наследство и легат идоговорот за содржина на тестаментот.Во новото законодавство, наместо догово-рот за наследување како основ за повику-

16 Marcel Planiol, op. cit., стр. 807. Во таа смисла, познатиот француски цивилист Дома напишал дека покрај двата вида на наследување,законско и тестаментално, во Франција постои и трет основ за наследување кој се разликува по својата правна природа, а тоа е насле-дувањето на договорните наследници, кои се определуваат врз основа на договор за наследување, чие користење е мошне често во брач-ните договори или во корист на оженетите. Ваквиот основ се нарекува определување (назначување) наследник врз основа на договорили договорно наследување (institutions contractuelles). Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 560-561.17 Повеќе за ова види кај: Konrad Zweigert, Hein Kötz, Introduction to comparative law, Clarendon Press, Oxford, 1995, стр. 132-167; БудимирКошутић, Увод у велике првне системе дањашнице, Београд, 2002, стр. 21-25.18 За разлика од погоренаведените држави во Европа, кои традиционално го предвидуваат договорот како основ за наследување, тој е при-сутен и во помал број други европски држави. Имено, во Шпанија, и покрај тоа што Граѓанскиот кодекс, како основа на заедничкото право,не го предвидува договорното наследување, сепак тоа е прифатено од страна на одредени регионални права. Во рамките на своите посебнирегулативи тие предвидуваат широк спектар на договори за наследување, кои најчесто се предвидуваат при склучувањето на бракот. Овиедоговори, за разлика од тестаментите, и во шпанското право се еднострано неотповикливи. Најпосле, и покрај законската уредба на дого-ворите за наследување во регионалните права на Шпанија, досегашните сознанија укажуваат дека тие многу ретко се практикуваат. Тур-ското право, под влијание на Швајцарскиот граѓански законик, исто така, ги дозволува договорите за наследување. За да биде полноважендоговорот за наследување, тој мора да биде склучен пред судија или јавен нотар во законски предвидената форма во присуство на двајцасведоци. Договорните страни не можат еднострано да го отповикаат договорот за наследување. Тоа може да биде направено само со за-емна согласност изјавена во писмена форма. По исклучок, договорната страна која располагала по пат на договор, може да го раскине до-говорот доколку другата страна или пак третото лице како корисник станат недостојни за наследување. Договорот по силата на законотне предизвикува правно дејство доколку договорната страна која располагала со својот имот не биде надживеана. Доколку со договоротза наследување биде повреден нужниот дел на наследниците, тие можат да поведат постапка за заштита на нивното право на нужен на-следен дел. Повеќе за ова да се види кај: Luis Garb, International Succession, Kluwer Law International, 2004.19 На поранешните југословенски простори, Српскиот граѓански законик од 1844 година, во своите одредби, покрај тестаментот и законот,го дозволуваше склучувањето и на договорот за наследување (§394). Меѓутоа, со оглед дека било отстапено од текстот на изворниот §602на Австрискиот граѓански законик (ABGB), било спорно и недоволно јасно дали овој договор бил дозволен меѓу сите лица или само меѓубрачните другари. Што се однесува на другите елементи на договорот за наследување, СГЗ бил сличен на својот изворник, Австрискиот гра-ѓански законик. Согласно одредбите на СГЗ, договорниот оставител можел слободно да располага со својот имот за време на живот, меѓу-тоа правните дела за случај на смрт кои биле спротивни на овој договор немале правна важност. Имајќи го предвид ова, положбата на до-говорниот наследник била неизвесна сè до смртта на договорниот оставител. Сепак, како резултат на една од карактеристиките на дого-ворот за наследување, правото на нужен дел на нужните наследници останувало загарантирано и истото не можело да биде намалено. 20 Види повеќа кај: Јелена Видић „Наслеђивање у Србији“, Зборник Правног факултета у Новом Саду, Нови Сад, 2004, стр. 421.21 Borislav T. Blagojević, Nasledno pravo FNRJ sa osvrtom na prava drugih država, Beograd, 1955, стр. 60.22 Миле Хаџи Василев-Вардарски, Уште еднаш за договорот за доживотна издршка..., стр. 215.23 „Во оваа смисла, во одделни судски одлуки, без какво и да било посебно образложение, се среќава едноставно мислењето дека во оста-вините отворени по 6 април 1941 година „не може да се наследуваат врз основа на договор за наследување, туку само врз основа на теста-мент и закон“, Ibidem.24 „Службен лист на СФРЈ“ бр. 20/55, 12/65 и 42/65.



вање на наследство беше воведен еденнов договор „кој во извесна смисла иманаследно-правно дејство, а тоа е догово-рот за доживотна издршка“.25 Оттогаш падо денес, договорот за доживотна из-дршка во науката е пропратен со критикии дилеми поврзани со неговото постоењеи оправданост.26 Меѓутоа, и покрај нив, тоји понатаму успева да одолее на бројнитекритики и без никакви суштествени из-мени егзистира во нашата регулатива.

Истата концепција и решенија вопоглед на договорот за наследување беазадржани во целост и во првиот репуб-лички Закон за наследувањето27 од 1973година. Без никакви промени, иститерешенија се предвидени и во постојниотЗакон за наследување28 од 1996 година(чл. 7, 8, 10, 132).

II. ПОИМ И ВИДОВИ НА ДОГОВОРОТЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

Во теоријата не постои универзалнадефиниција за договорот за наследување.Најчесто, тој се дефинира како „правнодело со кое договорните страни распола-гаат со својата оставина“29, односно како„договор со кој договорните страни го уре-дуваат наследувањето помеѓу себе иливо корист на трето лице“.30 Кажано содруги зборови, договорот за наследувањесе определува како „еднострано неотпо-виклив договор кој се однесува на остави-ната на договорната страна“.31

Во француското право овој договор сенарекува „договорнo наследување“ (insti -tu tion contractuelle)32, „договор за дар по-меѓу сопружниците“ (donations entreépoux),33 или „подарок на идни добра“(donation de biens à venir), кој се опреде-лува „како неотповиклив подарок напра-вен во наследството како дел од догово-рот во корист на бракот или од страна народителите или трето лице во корист наеден од брачните другари или децата коикои треба во иднина да се родат во бра-кот“.34 „Тоа е подарок кој го има за пред-мет целиот или дел од имотот кој донато-рот го остава по својата смрт.“35 Поточно,договорното наследување или подарокотна идни добра, е „договор со кој договор-ниот оставител се обврзува да му јаостави на договорниот наследник својатаоставина, дел од неа или одредени добраод неа“.36

Во швајцарското право договорот за на-следување (le pacte successoral) се опреде-лува „како договор склучен помеѓу две илиповеќе лица решени дефинитивно и од-напред да уредат едно или повеќе наслед-ства“.37 Тој претставува договор склученпред нотар помеѓу едно лице и неговитенаследници кој има за предмет уредувањена наследувањето.38 Во нашето законодав-ство договорот за наследување се опреде-лува како „договор со кој некој ја оставасвојата оставина или нејзин дел на својотсодоговарач или трето лице“. Меѓутоа, вак-виот договор законодавецот го смета за

25 Миле Хаџи Василев-Вардарски, Наследно право, Култура, Скопје, 1982, стр. 67.26 Повеќе види кај: Миле Хаџи Василев Вардарски, Уште еднаш за договорот за доживотна издршка помеѓу брачните другари.., стр. 219;Љиљана Спировиќ-Трпеновска, Дејан Мицковиќ, Ангел Ристов, Наследното право во Република Македонија..., стр. 37-41; ДимитарМанчев, Договорот за доживотна издршка во теоријата и практиката на Република Македонија, Кавадарци, 1997.27 „Службен весник на СРМ“ бр. 35/ 73 и 27/ 78.28 „Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/96.29 Nataša Stojanović, op. cit., стр. 163.30 Pravni leksikon..., стр. 967.31 Оливер Антић, op. cit., стр. 512.32 Терминот institution contractuelle, и покрај тоа што не се користи во Code civil, повеќе е прифатен од страна на науката, бидејќи гиодбележува двете суштествени состојки на овој институт - „une institution (d’héritier) fait par contrat “ што во превод значи определува-ње наследник врз основа на договор. Повеќе за ова да се види кај: Мarcel Planiol, op. cit., стр. 806.33 Toa e договор кој е поврзан со бракот, според кој едната договорна страна (едниот брачен другар) ù го ветува целиот или дел од имо-тот на другата договорна страна (другиот брачен другар), кој ќе може да го добие по неговата смрт. Повеќе види кај Didier Guével,Successions Libéralités, Armand Colin, Éditions Dalloz, Pariz, 1999, стр. 227-230. 34 Diderot – Encyklopedie 1 ere edition tome 8. Djvu/803.35 Marcel Planiol, op. cit., стр. 806.36 Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 1196-1197.37 Jasmin Ghandchi Schmid, Résiliation et annulation de pactes successoraux, TREX Der Treuhandexperte, 2-2005, стр. 100.38 Нормите со кои се уредува договорот за наследување во швајцарското право се разместени во повеќе делови од Швајцарскиот гра-ѓански законик. Така, способноста за располагање со договорот за наследување е уредена во чл. 468, начините на располагање се уре-дени во чл. 494-497; формите на располагање во случај на смрт во чл. 512-515, правните дејства кои произлегуваат од договорот занаследување чл. 534-536. Види кај. Ibidem.



ништовен, поради што не произведува ни-какви правни последици (чл. 7 ЗН).

Договорот за наследување и разните ви-дови форми преку кои се манифестира,најшироко се прифатени во германскотоправо.39 Во Швајцарскиот граѓански зако-ник (CCS) договорот за наследување е уре-ден по примерот на германското право,така што и во Швајцарија се предвиденитри облици на овој договор.40 Притоа, вотеоријата се прави разлика помеѓу позити-вен и негативен договор за наследување.41

Позитивни договори за наследување сеоние со кои се определува еден или повеќенаследници (contrat d’institution d’heritier)или пак се определуваат еден или повеќекорисници на легат (contrat de legs).42 Сонегативниот договор за наследување(pacte successoral negative), познат уштекако договор за откажување од наследство(pacte de renonciation à la succession), нуж-ниот наследник се oткажува во целост илиделумно од правата на наследството. Вофранцуското право договорот за наследу-вање, со оглед на систематика на Граѓан-скиот кодекс (Code civil), е уреден во делоткај подароците. Во таа смисла, овој договоре познат како подарок на идни ствари (ladonation des biens à venir).43

Поаѓајќи од наведеното, може да секонстатира дека договорот за наследу-вање може да се појави во неколкуоблици: 1) како основ за универзална су-кцесија; 2) како основ за сингуларна су-кцесија; и 3) како негативен договор занаследување. Притоа, првите два дого-вори се познати како позитивни дого-вори за наследување. Со договорот за на-следување како основ за универзална су-кцесија, познат уште како договор за на-следување во потесна смисла, договор-ните страни одредуваат дека оној кој ќе јанадживее другaта договорна страна, ќебиде негов наследник, или пак евенту-ално тоа може да биде и трето лице. Содоговорот за наследување како основ засингуларна сукцесија, познат уште какодоговорен легат, договорните страни запредмет на договорот предвидуваат од-редена ствар или право од оставината.Најпосле, последниот облик е негатив-ниот договор за наследување, со кој за-конскиот наследник се откажува од ид-ното наследство.44 Во науката се истак-нува дека договорот за наследувањемошне често се применува во практикатакако „инструмент за планирање на насле-дувањето и се користи во комбинација со

39 Договорот за наследување (Erbvertrag), во германското право е уреден во делот четврти од Германскиот граѓански законик (§§ 2274ff-2303 BGB).Германскиот граѓански законик (BGB) ги предвидува сите три облици на договор за наследување: 1) договорот за наследување во потесна смисла;2) договорниот легат; и 3) негативниот договор за наследување. Карактеристично за германското право е тоа што како универзален, односносингуларен наследник на договорниот оставител може да биде не само договорната страна, туку и трето лице (§ 1941 BGB). Посебно е регули-ран и случајот кога брачни другари, односно свршеници склучуваат договор за меѓусебно (заемно) наследување. Германскиот граѓански за-коник го предвидува и договорот за купување наследство (§§ 2371-2385 BGB), исто како и Австрискиот граѓански законик (§§ 1278-1283 BGB). По-веќе за договорот за наследување во германското право види кај: Petar Gottwald, Dieter Schwab, Eva Bütner, Familz and Succession Law inGermany, Wolters Kluwer, 2001, стр. 134-137; A. Poser, Der entengliche Erbvetrag im Zivil und Steurrecht, 2000; Louis Garb, op. cit., стр. 239-240.40 Освен договорот за наследување како универзална и како сингуларна сукцесија, во швајцарското право е прифатен и договорот за от-кажување од наследство. Во зависност од тоа дали за откажувањето наследникот добива или не добива одреден надомест, дозволенисе двата вида на облици на овој договор – со надомест и без надомест (чл. 495 ст. 1 CCS). Со склучувањето на ваквиот договор, лицето коесе откажало од наследството го губи својството на наследник. Притоа, ваквиот договор, ако не е поинаку предвидено, е обврзувачки исе однесува и на потомците на лицето кое се откажало од наследство. Имено, во ваков случај и тие го губат својството на наследници.41 За ова види повеќе кај: Peter Breitchmid, Basler Kommentar, 2 éd., Bâle, 2003; Jean Nicolas Druez, Grundriss des Erbrecht, 5 éd., Berrne, 2002, стр. 132 и сл.42 Jasmin Ghandchi Schmid, op. cit., стр. 100.43 Постојат два вида на договорно наследување кое настануваат врз основа на брачен договор. Првиот вид е договорно наследувањесклучено од трета страна во корист на идните брачни другари и/ или нивните деца (чл. 1082, Code civil). Согласно законските одредби, какотрета страна во овој договор може да се јави родителот на еден од брачните другари или пак трето лице. Тие располагаат со целиот илисо дел од својот имот кој им го оставаат по својата смрт на двајцата брачни другари, само на еден од нив и/ или на децата родени во брак.Во однос на овој вид договор, Code civil предвидува претпоставка според која доколку договорната страна која располагала со својот имотво корист на еден или двајцата брачни другари ги надживее нив, тогаш договорот да се однесува на нивните деца. Токму во поглед на овапрашање, судската пракса на Касацискиот суд застанала на становиштето дека договорното наследување може да биде предвиден самово корист на децата родени во брак и исклучиво само на нив (Cass. Civ. 10 juill. 1888). Вториот вид договорно наследување се склучува по-меѓу брачните другари (чл. 1091 и след., Code civil). Што се однесува до овој договорен институт, тој е уреден во материјата со која се уре-дуваат одредбите кои се однесуваат за сите видови подароци направени помеѓу брачните другари. Во практиката овој вид договорен ин-ститут се среќава почесто за разлика од другите. И покрај тоа што е сличен со договорниот институт склучен со согласност на трето лице,тој се разликува по тоа што ако брачниот другар умре пред другиот, тој не се пренесува на децата (чл. 1093, Code civil). 44 Откажувањето од правото на наследство е договор склучен помеѓу оставителот и законскиот иден наследник, со кој последниов одна-пред се откажува од неговото евентуално право на наследување. Овој договор треба да биде направен во форма на нотарски акт. Откажу-вањето може да се однесува на идните права на законските наследници и на резервата (правото на нерасположливиот дел на оставителот).Откажувањето од наследство предизвикува исклучување на откажувачот од законското наследување. Ова исклучување се протега и на по-томците на откажувачот, освен ако во договорот не е предвидено поинаку. Наследникот или тестаменталниот легатар може да се откажеод ова свое право со договор склучен со оставителот. Тој исто така има право да го предвиди истото и во договорот за наследување.



уредувањето на брачниот режим и насле-дувањето помеѓу брачнит другари, но по-некогаш вклучува и други членови на се-мејството“.45 Ваквиот договор им овозмо-жува на родителите да „ја стабилизираат(обезбедат) имотната состојба на нивнотодете кое стапило во брак и на децата коиќе се родат во бракот“.46

III. ОПШТИ КАРАКТЕРИСТИКИ НАДОГОВОРОТ ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

Договорот за наследување претставуваконсензуален договор. Поради тоа, тој сесмета за склучен во моментотот кога до-говорните страни ќе се согласат за него-вите суштествени елементи. Во зависностод тоа дали само едната договорна странасе обврзува да располага со својот имот вослучај на смрт или пак двете договорнистрани, договорот за наследување можеда се јави како едностранообврзувачкиили како двостранообврзувачки договор.Со оглед на тоа, дали договорните странисе должни нешто да дадат, сторат или не,договорот за наследување може да се јавикако доброчино правно дело, што е најчестслучај во практиката. Но, доколку е дого-ворен каков било надомест во корист надоговорниот оставител (на пр. доживотноиздржување, доживотна рента), тогаш до-говорот за наследување се јавува како то-варно правно дело.47

По своето правно дејство договорот занаследување е правно дело mortis causaсо кое договорните страни располагаат сосвојата оставина во случај на смрт. Какорезултат на тоа, за време на живот дого-ворните страни можат слободно да рас-полагаат со својот имот.48 Во случај когадоговорните страни меѓусебно и заемносе определуваат како наследници, илипак именуваат за наследник трето лице,тогаш ваквиот договор се манифестиракако взаемен, односно двостран договорза наследување. Во спротивно, ако само

едната договорна страна ја определувадругата договорна страна за универза-лен наследник, тогаш станува збор за ед-ностран договор за наследување. Кога вак-виот договор се склучува помеѓу родите-лите или трето лице и брачните другари,станува збор за повеќестран договор занаследување. По својата форма, догово-рот за наследување претставува строгоформално правно дело. Тоа се склучува воформа на јавна исправа со учество нанадлежни државни органи, најчесто но-тар. Договорот за наследување претста-вува и каузално правно дело со оглед натоа што е видлива целта за неговотосклучување. Најпосле, договорот за на-следување претставува и основ за стекну-вање на правото на сопственост.

IV. РАЗЛИКИ НА ДОГОВОРОТ ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ СО ДРУГИТЕБЛИСКИ ИНСТИТУТИ

Договорот за наследување е близок соповеќе институти кои непосредно илипосредно се поврзани со наследувањето.Меѓутоа, тој се разликува од нив по по-веќе свои специфики. Додека тестамен-тот претставува еднострано правно дело,како израз на последната волја на теста-торот, договорот за наследување е дво-страно или повеќестрано правно дело,кое зависи и од волјата на другите дого-ворни страни.49 Како резултат на тоа, те-стаментот може да биде еднострано от-повикан или променет од страна на те-статорот, што не е случај со договорот занаследување кој не може еднострано дасе отповика. Тестаментот е секогаш доб-рочино правно дело, додека договорот занаследување може да се јави и како то-варно правно дело, ако е договорена из-дршка, надомест и др. Договорот за на-следување се склучува во построга фор -ма за разлика од тестаментот. Имено, те-стаментот е полноважен и доколку биде

45 Jasmin Ghandchi Schmid, „Résiliation et annulation des pactes successoraux“, Fachbeiträge articles spécialisés, 2/2005, стр. 100.46 Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 561.47 Види повеќе кај: Nataša Stojanović, „Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen u našem pravu?“ Pravni život, br. 10/2003, стр. 163.48 Во француското право договорниот оставител може да располага со имотот предмет на договорно наследување само на онерозен на-чин, односно со надомест.49 Повеќе за тестаментот као правно дело, да се види кај Ристо Ристески, Наследување врз основа на тестамент, Друштво за наука и уметност Прилеп, 1995.



составен во форма на приватен акт (напр. своерачен тестамент), за разлика оддоговорот за наследување кој се соста-вува во форма на јавна исправа, при чиесклучување учествуваат нотар и сведоци.

Договорот за наследување претставу ваоснов за наследување. За разлика од него,договорот за доживотна издршка и дого-ворот за отстапување на имот за времена живот се облигационоправни догово рикои не се правен основ за наследува ње, нона посреден начин имаат вли јание на на-следноправните односи. Ова е така одпричина што имотот со кој е располаганосо овие договори не влегува во остави-ната на оставителот. Во практиката, и по-крај тоа што не се основ за наследување,тие, особено договорот за доживот на из-дршка, се користат како средство за опре-делување единствен наследник. За-едничко за нив со договорот за наследу-вање е тоа што претставуваат израз наволјата на договорните страни и сесклучуваат во строга форма.

Поблизок до договорот за наследу-вање е договорот за доживотна издршка,бидејќи во поглед на правата на давате-лот на издршката, тој прозведува правнодејство mortis causa. Меѓутоа, две кру-цијални карактеристики прават разликаво голема мера во овие два договори.Како прво, кај договорот за наследувањеоставителот не може да располага со де-лот кој им припаѓа на нужните наслед-ници, кој останува загарантиран.50 Каковторо, со договорот за наследување, на-следниците ги наследуваат правата и об-врските на оставителот, а со тоа се обез-бедени и правата на доверителите.51

Договорот за отстапување на имот завреме на живот, за разлика од договоротза наследување, предизвикува правнидејства inter vivos. За неговата полноваж-

ност е потребна согласноста од сите по-томци на оставителот. Тоа не е случај содоговорот за наследување. Наспроти него,со договорот за отстапување на имот завреме на живот не се запазени правата нанужните наследници. Најпосле, догово-рот за наследување не може едностранода биде раскинат или пак отповикан какошто е тоа случај со договорот за дожи-вотна издршка и договорот за отстапу-вање на имот за време на живот.

V. СУБЈЕКТИ НА ДОГОВОРОТЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

Во споредбеното право, во поглед напрашањето кои лица можат да се јаваткако договорни страни на договорот занаследување, се присутни различни ре-шенија. Според германското и швајцар-ското право, договорот за наследувањеможе да биде склучен помеѓу кои билолица. Што значи во овие права не по-стојат ограничувања во поглед на лицатакои можат да склучат договор за насле-дување. Но, постои услов договорнитестрани да се полнолетни и деловно спо-собни (§2275 ст. 1 BGB, чл. 468 CCS). По ис-клучок, договорот за наследување можеда биде склучен и од страна на лице соограничена деловна способност. Но, вотој случај е потребна согласност од за-конскиот застапник и надлежниот држа-вен орган (§2275 ст. 2 и 3 BGB, чл. 1250ABGB, чл. 1095 Cciv). Притоа, договорниотоставител ваквиот договор не може да госклучи преку полномошник (§ 2274 BGB).52

За да не биде располагањето ништовно,во швајцарското право е потребно рас-полагањата кои оставителот ги направилда не се резултат на заблуда, измама, за-кана или присила. Овие барања се при-сутни и во другите законодавства.

50 Со тоа кај договорот за наследување никогаш не се доведува во прашање загрозувањето на правото на нужен дел на нужните наслед-ници. Со договорот за доживотна издршка примателот на издршката може да располага со целиот свој имот, без ограничувања вопоглед на правото на нужен дел на нужните наследници. Како резултат на тоа, постои можност нужните наследници да не можат даго остварат своето право на нужен дел. Тоа е чест случај во практиката.51 Кај договорот за доживотна издршка, давателот на издршката се стекнува само со правата на примателот на издршката. Тој не одго-вара за долговите на примателот на издршката, освен ако не е договорено поинаку. Врз основа на тоа, се доведува во прашање и испол-нувањето на обврските спрема доверителите, кое често може да биде предмет на злоупотреба.52 Согласно законската уредба, договорот за наследување во германското право може да биде склучен само лично (§ 2274 BGB). Порадитоа, основна претпоставка за да може истиот да биде склучен е оставителот да биде неограничено деловно способен. По исклучок,едниот брачен другар може да склучи ваков договор со другиот и доколку е ограничено деловно способен. Во тој случај е неопходнасогласноста од законскиот застапник, а ако тој е старател, тогаш е потребно и одобрение од старателскиот суд.



Одредени наследни права предвиду-ваат ограничувања во поглед на лицатакои можат да склучат договор за наследу-вање. Имено, за разлика од германското ишвајцарското право, во францускотоправо договорот за подарок на идниствари може да биде склучен исклучивосамо во корист на брачниот другар (чл.1093 и 1096 Cciv), брачните другари заемноили во корист на нивните потомци, безразлика дали овој договор е составен делна брачниот договор или е склучен какопосебен договор. Согласно одредбите наCode civil, како субјекти кои можат да госклучат овој договор се јавуваат странци,родителите на еден од брачните другари,предците и страничните роднини (чл. 1082ал. 1 Cciv). Меѓутоа, како корисници надоговорното наследување се јавуваатеден или двајцата брачни другари, како инивните деца родени во бракот.53

И Aвстрискиот граѓански законик,слично како и францускиот, дозволувасклучување на договорот за наследувањесамо помеѓу брачните другари (§602 и §1249ABGB). Со измените на законикот од 1817година, оваа можност е предвидена и засвршениците, под услов подоцна тие дастапат во брак. Во австриското право, истокако и во француското, договорот за насле-дување, освен во корист на брачниот/брачните другари, може да биде склучен иво корист на трети лица, а тоа се најчестодецата на договорниот оставител.

VI. ФОРМА НА ДОГОВОРОТ ЗАНАСЛЕДУВАЊЕ

По својата форма, договорот за наследу-вање претставува строго формално правнодело. Во германското право тој може дабиде склучен само форма на јавна исправасоставена од нотар во истовремено прису-ство на двете страни, според правилата

кои се применуваат за составување јавентестамент. Ако договорот за наследувањепомеѓу брачни другари или свршеници еврзан со брачен договор во еден документ,тогаш е доволна само формата пропишаназа брачниот договор (§ 2276 ст. 2 BGB). Посклучувањето на договорот, договорнитестрани можат да го земат кај себе на чу-вање. Меѓутоа, можат, исто така, да одлу-чат истиот да биде даден на службено чу-вање, за што им се издава белешка.54

Истотo решение е предвидено во швај -царското право. Така, за да биде полнова-жен договорот за наследување, мора дабиде испочитувана формата предвиденасо законот. Во таа насока, договорот занаследување ќе биде полноважен самоако е составен во формата на јавен те-стамент (чл. 512 ст. 1 CCS). Притоа, дого-ворните страни симултано ја изјавуваатсвојата волја пред јавниот службеник и гопотпишуваат договорот пред него во при-суство на двајца сведоци (чл. 512 CCS). Зада биде полноважен договорот за насле-дување, во австриското право законода-вецот предвидува форма која е не-опходна за писмениот тестамент (чл. 1249ABGB). Меѓутоа, во практиката догово-рот за наследување се составува од стра -на на нотар во форма на јавна исправакоја треба да биде потврдена од друг но-тар или двајца сведоци.55

Во француското право договорот за по-дарок на идни ствари мора да биде склу-чен во писмена форма и да биде заверенод страна на нотар (чл. 931 Cciv). За да бидеполноважно договорното наследување,треба да бидат исполнети условите во од-нос на формата и способноста за редов-ните подароци (сегашни добра). Ако дого-ворното наследување не е направено воформа на брачен договор, тоа е дозволеносамо помеѓу брачните другари.56 Доколкудоговорното наследување е предвидено

53 Во таа смисла, „договорното наследување се прави во корист на брачните другари и секогаш се претпоставува дека се прави подед-накво и во корист на децата родени во бракот (чл. 1082 ал. 2 Cciv)“. Оттука, „вообичаената намера на (...) дарувачот е дека тој сака да по-могне во основањето на новото семејство и затоа тој мисли и на децата, а не само на брачните другари“. Marcel Planiol, op. cit., стр. 809. 54 Во случај кога договорот за наследување е оставен на службено чување, исто како и кај тестаментот, законодавецот предвидува по-себни одредби (§2300 BGB) и рок од педесет години за службено отворање на договорот (§2300а BGB). Германскиот граѓански законик,исто така, предвидува одредба според која ништовен е договорот со кој тестаторот се задолжува да состави или да не состави тестаментили тестаментално располагање, да измени или да го отповика тестаментот (§ 2302 BGB).55 V. Eccher, Bürgerliches Recht, VI, Erbrecht, Wien, 2002, стр. 71, цит. според Nataša Stojanović, op. cit., стр. 165.56 Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 549.



во брачен договор, тоа може да биде на-правено и од страна на родителите на ид-ните брачни другари, помеѓу самитебрачни другари или странци, во користна идните брачни другари, едниот илидругиот и децата родени во бракот.57

VII. ПРЕДМЕТ НА ДОГОВОРОТ ЗАНАСЛЕДУВАЊЕ

Поаѓајќи од законските одредби иопределувањата на договорот за наследу-вање во науката, предмет на овој дого-вор претставува целата или пак дел одоставината со која договорниот остави-тел располага за случај на смрт. Ваквоторасполагање врз основа на договорот занаследување не е неограничено. Имено,слободата на договорниот оставител дарасполага со својата оставина врз основана договорот за наследување, пред сè еограничена со правото на нужен дел(§2303 BGB, чл. 481 CCS, чл. 1254 ABGB, чл.913-914 Cciv). Во случај на повреда на нуж-ниот дел, нужните наследници можат дабараат редукција на располагањата на-правени со договорот за наследување.

Во германското право (BGB) се предви-дува дека секоја од договорните стра ниможе да направи договорни располагања.Меѓутоа, не можат да се определат другидоговорни располагања, освен во однос навостановувањето наследници, наследствои товари (§ 2278 BGB).58 Во швајцарското

право располагањата кои се прават во рам-ките на договорот за наследување, истокако и кај тестаментот, може да се однесу-ваат на целиот или само на дел од имотот,но само во рамките на расположливиотдел (quotité disponible) (чл. 481 CCS).59 Во ав-стриското право договорните страни со до-говорот за наследување можат да распола-гаат само со три четвртини од својот имот.60

Притоа, со договорот за наследување брач-ните другари не можат во целост да се от-кажат од правото на составување теста-мент.61 Во француското право предмет наподароците направени помеѓу брачнитедругари можат да бидат постојните добра(подвижни и недвижни ствари), но иидните добра (biens à venir).62 Во таа смисла,предмет на договорното наследувањеможе да биде: 1) целиот имот; 2) аликвотендел од имотот; и 3) една или повеќе опреде-лени ствари.63 Тие, за разлика од реше-нијата во другите законодавства, се секо-гаш отповикливи, освен оние кои се со-држани во брачниот договор кои можатда бидат отповикани само со заемна со-гласност на двајцата брачни другари.64

VIII. ПРАВНА ПРИРОДА И ДЕЈСТВО НА ДОГО-ВОРОТ ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

Договорот за наследување претста-вува правно дело со кое оставителот посвоја волја располага со својот имот (це-лосно или делумно) во корист на другата

57 Законот претпоставува дека именувањето наследник е направено и во корист на децата, без да биде потребна согласноста на едниотили другиот брачен другар. Во таа смисла е и становиштето на Касацискиот суд според кое „децата родени во бракот можат да бидатдиректни корисници на договорното наследување“. Ibidem.58 Секоја од договорните страни може во договорот за наследување да направи какво било располагање, исто како и со тестаментот. Затаквите располагања важи истото како да е направено со тестамент. Од друга страна, таквото располагање може да биде изменето иво договорот со кој се заменува едно договорно располагање. Доколку договорот за наследување отпадне како резултат на оствареноправо на отстапување или по спогодбен пат, располагањето се става вон сила.59 Делот од оставината со која оставителот не располагал, се распределува на законските наследници. Исто како и во германското право,швајцарскиот законодавец овозможува широка примена на договорот за наследување и предвидува повеќе облици на вакви договори. По-ради тоа, договорот за наследување во швајцарското право се разликува од француското и австриското право, каде договорот за наследу-вање е дозволен само помеѓу брачните другари. Во таа смисла, оставителот може во договорот за наследување да се обврзе на другата до-говорна страна или пак на трето лице, по својата смрт да ја остави целата оставина или само одреден дел од неа (легат) (чл. 494 ст. 1 CCS). 60 Види кај Louis Garb, op. cit., стр. 37.61 Меѓутоа, согласно законот, на мажот или жената секогаш им останува четвртина од оставината, во однос на која можат слободно дасостават тестамент. Притоа, оваа четвртина не смее да биде оптоварена ниту со законскиот дел кој би им припаднал, ниту со каков билодел. Доколку оставителот во однос на неа не предвидел ништо, тогаш таа не му припаѓа на договорниот наследник, дури и во случај когацелата оставина му била ветена. Во овој случај таа им припаѓа на законските наследници.62 Види кај Marie-Hélène Place, Patrick Cauchois le Mière, Guide pratique de la transmission du patrimoin en Europe, Editions, Litec, Paris, 1993, стр. 144-145.63 Marcel Planiol, op. cit., стр. 809.64 Во француското старо право (Ancien regime) многу било дискутирано околу прашањето дали договорното наследување е подарок по-меѓу живи (donation entre vifs) или подарок во случај на смрт (donation à cause de mort). Општо земено, тоа се сметало како подарок по-меѓу живи, бидејќи бил отповиклив. На вака прифатената концепција влијание имало правилото donner e retenir ne vaut. Сепак, тради-ционалното мислење, застапувано од Поте (Pothier), останало и е присутно во модерното право, според кое: 1) потребната способносте способност за правење подарок, а не тестаментална способност; 2) Оваа способност треба да постои во моментот на донацијата какокај дарувачот, така и кај примачот; и 3) Подароците се намалуваат спред нивниот датум, доколку биде повредено правото на нужен дел.



Договорното наследување го дерогира правилото donner e retenir ne vaut и забраната на договорите за идно наследство (чл. 1130 Cciv), би-дејќи му дава на едно лице права кои се слични на оние на наследникот. Тоа може да биде направено само со брачен договор (чл. 1082 и947 Cciv). Подароците можат да се ефектуираат со договорот за брак и тие се неотповикливи. Подароците на идни добра се отповиклививо случај на развод на брак и поделба на имотот, без разлика дали постојат заеднички деца. Подарувањето идни добра се однесуваат надоговорните установи помеѓу брачните другари кои ги имаат за предмет сите или само дел од добрата кои давателот ги остава по него-вата смрт. Тие можат да бидат вметнати во содржината на брачниот договор (contrat de mariage), но многу почесто, тие се уредуваат и завреме на бракот, квалификувани како „донација во корист на последниот преживеан“. Види кај Marcel Planiol, op. cit., стр. 807.65 Jasmin Ghandchi Schmid, op. cit., стр. 10066 Ibid, стр.100-101.67 Карактеристично за договорот за наследување е тоа што сè додека оставителот е жив, договорниот наследник има само правна надеж,односно очекување (Anwarschaft) дека еден ден ќе стане наследник. Со ваквата своја правна надеж, договорниот наследник не може дарасполага, ниту пак да ја пренесува. Поаѓајќи од договорната природа на договорот за наследување, тој не може еднострано да се рас-кине. Тоа ќе биде возможно само со заемна согласност на договорните страни, или пак доколку истиот не се почитува, ако е договоренатаква клаузула. Договорот може да биде прогласен за неполноважен во случај на постоење недостатоци на волјата на договорните страни.68 Оставителот може со тестамент да го промени договорното располагање со кое е определено наследството или товарот. Притоа е не-опходна согласноста на другата страна за полноважност на промените предвидени со тестаментот. Содржината на согласноста требада биде нотарски заверена, по што таа повеќе не може да биде променета (§ 2291 BGB). Договорот за наследување којшто е склучен по-меѓу брачните другари може да биде променет со заеднички тестамент помеѓу нив (§ 2292 BGB). Доколку оставителот во договорот такапредвидел, тој може да отстапи од договорот за наследување (zurückreten) (§2293 BGB). Овие одредби се применуваат и на животнитепартнери. Согласно законските одредби, договорот за наследување, дури и кога е запишан во јавните книги, не ги спречува брачнитедругари по своја волја да располагаат со својот имот за време на живот (§1252 BGB). Правото кое е превидено со овој договор настануваво моментот на смртта на оставителот. Притоа, ваквото право не може да се издвои од другата договорна страна сè додека не го над-живее оставителот, ниту пак може да се бара обезбедување идно наследство. Види кај Louis Garb, op. cit., стр. 240.69 Henri et Léon Mazeaud, Jean Mazeaud, op. cit., стр. 549.70 Ibidem.

договорна стана или трето лице за случајmortis causa. Со оглед на тоа, договорот занаследување има двојна правна приро -да.65 Имено, од една страна тој е договор,додека од друга страна тој претставува ирасполагање за случај на смрт. Облига-ционата природа се „карактеризира софактот што договорот за наследување,исто како и другите договори, бара изјавана волјата и согласност од страна на по-веќе лица и секогаш се манифестира ка -ко двостран или повеќестран договор“.66

Но, и покрај ова, тој нема ниту стварно,ниту облигационо правно деј ство, од при-чина што е основ за располагање за слу-чај на смрт, определување наследник инаследство или товари.67

Со склучувањето на договорот за на-следување, не се ограничува правото наоставителот да располага со својот имотinter vivos (§ 2286 BGB). Имајќи предвиддека договорот за наследување има по-силно правно дејство во однос на теста-ментот, тој ги заменува тестаменталнитерасполагања кои се во спротивност со до-говорот. Со оглед на договорната природана договорот за наследување, исто како исекој друг договор, договорните страниможат спогодбено да го заменат во це-лост или пак во однос на одредени распо-лагања (§ 2290 BGB). Притоа, треба да би-дат исполнети истите услови кои се ба-раат и за неговото склучување.68

Со оглед дека дејството на договоротза наследување настапува во моментотна смртта на оставителот, во швајцар-ското право договорните страни, истотака, го задржуваат правото слободно дарасполагаат со својот имот за време наживотот (чл. 494 ст. 2 CCS). Меѓутоа, до-колку со договорот за наследување е по-вредено правото на нужен дел, нужнитенаследници можат да бараат редукцијана располагањата направени во догово-рот. Како и во другите законодавства, ишвајцарското право предвидува ништов-ност на договорите со кои се располага соидно наследство (чл. 36 CCS).

Во француската теорија договорнотонаследување се смета за еден акт „амфи-бија“ кој по своите карактеристики е по-ловина подарок, половина легат.69 Како итестаторот, договорниот оставител оста-нува сопственик на добрата од остави-ната; исто така тој останува слободен дарасполага со нив на онерозен начин (сонадомест). Како и легатарот, договорниотнаследник има едно евентуално право.70

Од друга страна, додека легатот е секо-гаш отповиклив, договорното наследу-вање се приближува до подарокот со не-говата неотповикливост. Имено, договор-ниот оставител не може да го отповикадоговорот, ниту да располага индиректнона даровен начин со имотот предмет надоговорот. Меѓутоа, исто како и подаро-



71 Ibidem.72 Правното дејство на договорното наследување во француското право е исто како и на тестаментот mortis causa. Во таа смисла, располага-њата предвидени во него се остваруваат во моментот на смртта на брачниот другар кој располага со својот имот во корист на другиот бра-чен другар. Врз основа на договорното наследување, преживеаниот брачен другар може да се користи со специјалниот расположлив дел по-меѓу брачните другари. Во француската цивилистика, во зависност од начинот на нивното настанување, се разликуваат два вида договорнонаследување. Првиот вид договорно наследување настанува со склучување брачен договор (par contrat de marriage), додека вториот вид сосклучување договор за време на брак (durant lе mariage). Сè до смртта на договорниот оставител (l’institutant), тој останува сопственик на имо-тот и може со него слободно да располага и да го отуѓува. Меѓутоа, тој не може самостојно и еднострано да го отповика договорот без соглас-ност на другата договорна страна. Што се однесува до располагањето на договорниот оставител, тој може да располага, но само на онерозенначин, односно со надомест. Тој не може да располага без надомест, по пат на даровен основ со стварите предмет на договорот.73 Види повеќе кај: Nataša Stojanović, Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen..., стр. 176-177.74 Сепак, теоријата укажува дека „овој договор може да доведе до лоши односи меѓу членовите како на потесното, така и на поширокото семејство. Сонего, по правило, се исклучени сите потомци на лицето кое се откажало од наследство, и тоа без нивна волја, или дури и против неа. Вредноста на оста-вината може во моментот на делацијата да биде неспоредливо повисока во однос на нејзината вредност во моментот на склучувањето на договорот.Потомокот најчесто се одлучува на овој договор поради авторитетот на родителите и по нивна желба. Бидејќи е карактеристичен за селската средина,со овој договор се откажуваат од наследство најчесто потомците од женски пол, со што се овозможувало на машките потомци да го наследат земјодел-скиот имот во целина, што претставува дискриминација врз основа на пол, која постоела во предвоеното право“, Оливер Антиќ, op. cit., стр. 516-519.75 Nataša Stojanović, Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen..., стр. 176-177.76 Ibidem.

ците направени помеѓу брачните другари,договорното наследување помеѓу нив еотповикливо.71 По смртта на договорниотоставител, договорниот наследник се на-оѓа во принцип во положбата на универ-зален легатар.72 По смртта на договорниотоставител, договорниот наследник (l’insti -tué) се јавува во положбата на легатарот.Имено, и покрај тоа што претходно сосклучувањето на договорот се согласилсо прифаќањето на неговата содржина,тој може по смртта на договорниот оста-вител да го прифати или пак да го одбиедоговорното располагање.

IX. PRO ET CONTRA ДОГОВОРОТЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

И покрај тоа што договорот за насле-дување речиси седум децении не е при-сутен во Македонија, но и во другитедржави од поранешните југословенскипростори, во науката се сретнуваат мис-лења за неговата оправданост.73 Во таасмисла се истакнува дека со овој дого-вор се избегнуваат можните спорови заподелба на оставината по смртта наоставителот и се овозможува зачувува-ње на целината на земјоделскиот имот.74

Понатаму се наведува дека не може дасе прифати гледиштето според кое дого-ворот за наследување, поради својотфеудален карактер, е институт кој денеснема место во современите законодав-ства. Ваквото тврдење го поткрепуваатпримерите од француското, австриско-то, германското и швајцарското законо-давство, каде договорот за наследување

е сè уште еден од правните основи заповикување на наследство. Во однос накритиката дека договорот за наследува-ње има шпекулативен карактер порадишто е на „црната листа“ на законодаве-цот, науката укажува дека за разлика однего договорот за доживотна издршка,со низа недостатоци кои праксатасекојдневно ги потврдува, упорно содецении се привилегира наспроти дого-ворот за наследување.75 Ова е така одпричина што доколку договорот занаследување би бил дозволено правнодело, со неговата примена би билезаштитени нужните наследници надоговорниот оставител. Тоа не е случајсо договорот за доживотна издршка, сокој, доколку е опфатен целиот имот,нужните наследници не можат да гоостварат своето право на нужен дел.Понатаму, следната добра карактери-стика на договорот за наследување сесостои во тоа што со него во голема мераби биле заштитени и доверителите наоставителот. Ова не е возможно кајдоверителите на примателот наиздршката, бидејќи давателот наиздршката не одговара за долговите напримателот на издршката. Во таа насо-ка, науката смета дека „со признавање-то на договорот за наследување какодозволено правно дело на нашите про-стори, може во голема мера да се оства-ри слободата на уредување на правнитеодноси според потребите и можноститена субјектите во правниот промет и декаможе да се постигне поголем степен направна сигурност“.76



Како една од критиките на договоротза наследување се наведува фактот декатој претставува застарена правна творбаод времето на феудализмот, со чија по-мош се зачувувало семејното богатство.Понатаму, со овој договор не му се даваникаква гаранција на договорниот на-следник дека од одредената оставина не-што и навистина ќе добие, со оглед натоа дека на договорниот оставител муостанува правото на слободно распола-гање со своите добра inter vivos. Покрајтоа, се наведува и дека договорот за на-следување има шпекулативен карактер,дека е причина за многубројни споровимеѓу наследниците и дека доведува докомплицирани случаи при расправањетона оставината. На крајот, исто така сесмета дека договорот за наследување вопотполност ја оневозможува слободатана тестирање.77

Имајќи ги предвид спецификите на до-говорот за отстапување на имот за времена живот и договорот за доживотна из-дршка, како и досегашната нивна применаво практиката, не може да не се забележидека тие се користат како начин на дого-ворно определување на наследници наоставителот. Во таа смисла, сосема е воправо домашната наука кога говори деканашите прописи не се доследни на својатаопределба дека може да се наследи самоврз основа на закон и тестамент.78 Имено,повеќе од очигледно е дека ова начело енарушено со постоењето на договорот заотстапување на имот за време на живот идоговорот за доживотна издршка кои „не-сомнено имаат наследно-правни дејства и

многу конкретни наследно-правни после-дици“.79 Така и покрај тоа што за наведе-ните договори говориме дека се „непри-знаени“, тие сепак во практиката се јаву-ваат како дејствувачки основи за повику-вање на наследство.80 Токму затоа во маке-донското наследно право „ревизијата наодредбите со кои се регулираат овие дого-вори е повеќе од неопходна.“81

Најпосле, се однесува до прашањетодали договорот за наследување треба дабиде воведен во нашето наследно право,нашиот одговор е позитивен. Ова е така одпричина што договорот за наследувањеима подобри карактеристики за разликаод договорот за доживотна издршка. Вотаа смисла, првично тој би требало да бидевоведен наместо договорот за доживотнаиздршка помеѓу брачните другари, кој вопрактиката често се злоупотребува. Се-пак, имајќи предвид дека промените вонаследното право многу бавно се прифа-ќаат, како и фактот дека договорот за на-следување повеќе од седум децении не сеприменува на нашите простори, реалноне може да се очекува истиот веднаш дабиде прифатен во практиката.82 Но и по-крај ова, мислиме дека законодавецот се-пак треба да му даде предност на догово-рот за наследување, за разлика од догово-рот за доживотна издршка. Ова е од при-чина што во услови кога постојното зако-нодавство се изигрува со договорот за до-животна издршка, во насока на договорноопределување наследник, сепак е подо-бро доколку ваквото договорно определу-вање наследници биде законски уреденосо помош на договорот за наследување.

77 „...имајќи ја предвид неговата карактеристика на неотповикливост (...), оставителот сè до својата смрт начелно е врзан со договоре-ниот распоред на својот имот“, Кирил Чавдар Коментар на Законот за наследување, Академик, Скопје, 1996, стр. 22.78 Види поопширно за ова кај: Љиљана Спировиќ Трпеновска, Дејан Мицковиќ, Ангел Ристов, Наследното право во РепубликаМакедонија..., стр. 22-27.79 Ibid, стр. 24.80 Ibid, стр. 22-27.81 Ibidem.82 Во таа насока, може да се случи доколку законодавецот сепак се одлучи да го предвиди во законската регулатива, договорот занаследување да остане само еден „декор“ во законскиот текст кој поради неговото непознавање нема да се применува често иливоопшто во практиката. Претпазливоста кон воведувањето на договорот за наследување може да се забележи и во поновите наслед-но-правни законодавства од поранешните југословенски простори кои не се одлучија да го направат овој чекор. Од поранешните југо-словенски простори единствено во научната мисла на Србија се среќаваат мислења кои се залагаат за воведување на договорот занаследување. Rad na izradi Građanskog zakonika Republie Srbije, Izveštaj Komisije sa otvorenim pitanjima, Beograd, 2007, стр. 147 ; NatašaStojanović, „Zašto je ugovor o nasleđivanju zabranjen u našem pravu“ Pravni život, br. 10/2003; Đurđević Dejan „Uvođenje ugovora o nasleđi-vanju u srpsko pravo“ Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, Vol. 57, br. 3, Beograd, 2009, стр. 186-2118



Согласно Годишниот план на Нотар -ска та комора, во текот на 2010 и поче токотна 2011 година се изврши надзор наддвего диш ната работа (2009 и 2010) на еднатретина нотари од скоп ското, битол ското,штипското и гостиварското апела ционосудско подрачје.

Според овој план, требаше и се извршинадзор над работата на 94 (деведесет ичетири) нотари. Во записниците се утвр -де ни наоди и мислење по следните пра -шања:

1. Утврдување на осигурувањето ододговорност за штета согласно член 12 одЗаконот за нотаријатот;

2. Утврдување на плаќањето члена ри наспрема НКРМ согласно Статутот наНКРМ;

3. Утврдување на работењето на нота -ри те покрај законските одредби и подза -кон ските акти дали истото е во соглас ности со актите и одлуките на Нотар ската ко-мора на Република Македо нија;

4. Увид и преглед на сите уписници,именици и другите книги кои задол жи -телно ги водат нотарите;

5. Увид и преглед на евиденцијата воДеловодникот за работа на нотарскатаканцеларија, Доставна книга за место иДоставна книга за пошта;

6. Увид и преглед за начинот на обра зу -вањето, водењето и чувањето на спи сите;

7. Увид и преглед во нотарската ахри ва.Во 86 (осумдесет и шест) записници не

се констатирани неправилности и забе -лешки во работењето на нотарите.

Во 8 (осум) записници се утврдениследните забелешки (приложени такакако што се забележани):

Нотарот во Општиот деловоден упис -ник ОДУ во рубриката движење на спис сопенкало запишува А/А, предаден во

Собранието за данок и вратен со датум(оваа забелешка ја има во два записника);

Нотарот во рубриката забелешка ста вацрта со пенкало;

При потврдување приватни исправи насамата солемнизација-потврда се пот пи -шуваат учесниците;

Нотарот на видливо место на зградатаво која се наоѓа канцеларијата има поста -вено еден патоказ на кој пишува нотар,што не е во согласност со Пра вилникот(оваа забелешка ја има во три записника);

Нотарот на заверките под УЗП насамото писмено става штембил до кога сечува списот;

Нотарот има поставено патокази коисе со помали димензии од пропишаните;

Нотарот прилозите на нотарскиот актги означува со спис А, Б... и прилозите соознака на спис А, Б... ги попишува во по пи -сот на писмената, а другите исправи коине се прилози на актот, а се во об вивкатана списот, не ги означува со спис А, Б... иделоводниот број;

Нотарот на видливо место на зградатаво која се наоѓа канцеларијата има пос -тавено фирма на која пишува нотар нанадворешните ѕидови на канцеларијатаи на соседните згради и други објекти иманапишано нотар што не е во со глас ностсо Правилникот;

Нотарот на потврдените приватни ис -пра ви согласно Правилникот не го наве -дува часот на потврдувањето;

Нотарот при заверка на превод од суд -ски преведувач не го приложува во об -вивката на списи Решението од Ми нис -тер ството за правда издадено за име -нувањето на судскиот преведувач;

Во обвивката на списи при уписите воОДУ, нотарот не се придржува кон Пра -вилникот, прилозите кои не се цитирани

ПРЕГЛЕД-ИНФОРМАЦИЈАна Наодите и мислењата од извршениот надзор од комисиите

на Управниот одбор на Нотарската комора над работатана една третина нотари во 2010 година



во актот не ги означува со де ло воден броји спис со буква;

При понишувањето уписи во уписни цитеОДУ и УЗП, нотарот користи црвен молив(оваа забелешка ја има во два за писника) иво забелешката нотарот не се потпишува ине констатира дека уписот е поништен;

При потврдување приватни исправина самата солемнизација-потврда, учес -ни ците се потпишуваат и нотарот ставазнак дека е изворник, а на примероцитеза учес ниците става дека се прв извод;

На прилозите кон изворникот на но -тарскиот акт учесниците се потпишу -ваат, а нотарот не се потпишува;

Нотарот обвивката на списи во ОДУод 01.07.2010 година не ја води согласноПра вилникот;

Во уписниикот ОДУ на некои местафалат потписи на странки, на некои но -тарски акти и солемнизации, прилозитесе целосно потпишани, а некои не се пот -пишани од учесниците;

Во некои од нотарските акти кај но та -рот, доказите кои се користени не се вооригинал или заверена копија.

Врз основа на изложеното, може да секонстатира дека забелешките и непра вил -ностите се однесуваат на недо след ности,односно непотполно почитување на пра -ви лата за уписниците и други техничкинедостатоци кои треба да се отстранат однотарите во чии записници се конста ти -рани и во иднина да не се повторуваат.Ова е така затоа што некои непра вил нос -ти би можеле евентуално да се подведатпод одредени дисциплински повреди (одпоблаг облик) предвидени во членовите124 и 125 од Законот за нотаријатот.

12.04.2011 год.

Подготвил:Фиданчо Стоев



Нотарот не сторува дисциплинска повреда во случај когасмета дека постојат околности поради кои преземеното

нотарско дејствие е дозволено, бидејќи во таков случај сенаоѓа во стварна заблуда во поглед на обележје на дисцип-

линска повреда што ја исклучува неговата одговорност.

Во предлогот за покренување дисцип-линска постапка доставен до Дисциплин-скиот совет на Нотарската комора на Ре-публика Македонија, се наведува деканотарот НН сторил дисциплинска по-вреда по член 125 став 1 алинеја 4 – Не-придржување кон законските одредбиво однос на формата на нотарската ис-права од Законот за нотаријатот, порадитоа што при составувањето на нотар-скиот акт – записник од седницата на Со-бранието на акционерите ОДУ бр. 44/10од 25.06.2010 год. не се придржувал до од-редбите од Законот за трговските друш -тва, со предлог спрема него да биде изре -чена дисциплинска каз на согласно со за-кон.

Во текот на дисциплинската постапка,врз основа на оценката на наводите одпредлогот за поведување дисциплинскапостапка, одбраната на нотарот, ка ко иврз основа на изведените докази, Дис-циплинскиот совет ја утврди следнатафактичка состојба:

Одборот на директорите на А.Д. - ... имазакажано годишно собрание на акцио-нерите за ден 25.06.2010 год. со јавен по-вик објавен во „Утрински весник“ од 14мај 2010 година. Со соопштението објаве -но во „Утрински весник“ на 24.06.2010 год.А.Д. - ... ги известува акционерите декасе откажува одржувањето на Годишнотособрание закажано за 25.06.2010 год. Мак.ДОО поднесува писмено барање на24.06.2010 година до нотарот НН, со коебара да го води записникот на закажа-ното собрание за ден 25.06.2010 год. со из-вестување дека Мак. ДОО, како мнозин-ски акционер, има намера да учествуваво работата на собранието и дека собра-

нието на акционерите е органот што гоизбира овластениот нотар за водење за-писник, доставувајќи до нотарот акцио-нерски книги на А.Д. - ... со состојба на14.05.2010 год., а подоцна и копија на ак-ционерска книга од 24.06.2010 год. од којасе гледа дека Мак. ДОО е мнозински ак-ционер (има 71.580). По иницијатива намнозинскиот акционер, собранието еодржано на 25.06.2010 год. за кое нотаротНН составил нотарски акт - записникОДУ 44/10 од 25.06.2010 год. на кое се до-несени повеќе одлуки кои се запишуваатво трговскиот регистар. Во нотарскиотакт, во записникот од собранието, какопосебна точка, нотарот НН е избран да говоди записникот.

При така утврената фактичка состојбапо предметот, Дисциплинскиот совет гоима предвид следното: според Законотза трговските друштва, прашањето засвикување и водењето на собранието наакционерите детално е уредено со член385 до 407 – Свикување и одржување со-брание, при што се утврдени процеду-рата и роковите за преземање одделнидејствија. Притоа, според стојалиштетона Дисциплинскиот совет, во Законот затрговските друштва не е изрично предви-дена можност за откажување на веќе за-кажаното собрание, туку само презака-жување на нов термин ако не се обезбедикворум за работа - со тоа што мора во рокод 15 дена да се закаже одржување на со-бранието (презакажано собрание - член393), а исто така предвидена е можност запрекин на седницата на собранието штозапочнало со работа, со тоа што одложу-вањето/ прекинот не може да биде по-долго од 8 дена од денот на прекинот



(член 396). Имајќи го предвид понапре-дизложеното, Дисциплинскиот совет ут-врдува дека нотарот НН, раководејќи сеод ваквата содржина на Законот за тргов-ските друштва, во делот на свикување иодржување собрание, заклучил дека непостои законска можност веќе закажа-ното собрание да биде откажано, порадишто прифатил да води записник по ба-рање на мнозинскиот акционер.

Од друга страна, согласно член 28 став4 од Правилникот за дисциплинска одго-ворност и дисциплинска постапка, до-колку одредени прашања во врска со дис-циплинската постапка не се регулиранисо Законот за нотаријатот и актите на Ко-мората, соодветно се применуваат наче-лата на казненото право и правилата накривичната постапка. Според член 16 став1 од Кривичниот законик, не е кривичноодговорен сторителот кој во време на из-вршување на кривичното дело не бил све-сен за некое негово обележје определеносо закон или ако погрешно сметал декапостојат околности според кои, доколкутие навистина постоеле, тоа дело би билодозволено. Поаѓајќи од наведеното, сле-

дува заклучокот дека нотарот НН, презе-мајќи го наведеното нотарско дејствие, апоаѓајѓи од содржината на цитиранитеодредби од Законот за трговските друш -тва, бил со уверување дека постапува восогласност со закон. Меѓутоа, доколку вопоглед прашањето за можноста од отка-жување на закажаното собранието и бисе прифатило толкувањето изнесено вопредлогот за поведување дисциплинскапостапка, во таков случај произлегувадека нотарот би дејствувал во вистинсказаблуда која ја исклучува дисциплин-ската одговорност, аналогно на цитира-ниот член 16 став 1 од КЗ.

Поради наведеното, согласно член 33став 1 точка 1 од Правилникот за дисцип-линска одговорност и дисциплинска по-стапка, нотарот НН е ослободен од одго-ворност дека ја сторил дисциплинскатаповреда од 125 став 1 алинеја 4 – Непри-држување кон законските одредби во од-нос на формата на нотарската исправаод Законот за нотаријатот.

(Одлука на Дисциплинскиот совет наНКРМ, ДП бр.19/10 од 22.09.2011 год.)



Стручниот совет на Нотарската комора на Република Македонија, согласно член 19став 2 од Правилникот за работа на Стручниот совет на Нотарската комора на РепубликаМакедонија, на седницата одржана на ден 24.11.2011 година, го усвои следното

ПРАВНО МИСЛЕЊЕ

Во случај кога на нотарот, кој ја составил исправата во својство на извршнаисправа, во меѓувреме му е преместено седиштето на службата на подрачјето надруг надлежен суд, надлежен за ставање потврда на извршност, согласно член 43став 7 од Законот за нотаријатот, е нотарот кој во согласност со член 99 став 1 одистиот закон ќе биде определен како нотар кој привремено ја врши службата.

ОБРАЗЛОЖЕНИЕ

Согласно член 43 ста 7 од Законот за нотаријатот, нотарот ќе стави потврда наизвршност на исправата, по писмено барање на странката, кон која е приложена заве-рена изјава дека побарувањето е пристигнато или дел од него.

Од друга страна, според член 99 став 1 од Законот за нотаријатот, ако нотарот умре,е преместен, привремено или трајно е оддалечен од својата служба, ако му престанеслужбата на нотарот или ако даде оставка, претседеталот на Комората по службенадолжност, по прибавено добиено мислење од Управниот одбор на Комората, ќе опре-дели нотар кој привремено ќе ја врши службата од соседните нотари или помошницинотари. Со ставот 5 е определено дека нотарот кој привремено ја врши службата, неможе да презема нови работи, односно дека ги завршува започнатите работи на нота-рот кој го заменува.

Од содржината на цитираниот член 99 став 5 од Законот за нотаријатот, може да сезаклучи дека ставање потврда на извршност, согласно член 43 став 7 од Законот занотаријатот, не претставува преземање нови работи од страна на нотарот која при-времено ја врши службата, туку само довршување на постапката за реализација направата и обврските кои произлегуваат од склученото правно дело за странките. Одтука следува заклучок дека преземање на нотарското дејствие - ставање потврда наизвршност во случај кога на нотарот кој ја составил нотарската исправа во својство наизвршна исправа, а на кого во меѓувреме му е преместено седиштето на службата наподрачјето на друг надлежен суд, ќе го изврши нотарот кој привремено ја врши служ-бата согласно цитираниот член 99 став 1 од Законот за нотаријатот, а не и на начинопределен со член 18 ставови 1 и 2 од наведениот закон.

Стручен совет на НКРМПретседател

Марјан Коцевски с.р.





Кога при донесување на оставинско решение се користени официјални ката-старски податоци врз основа на имотен лист, а во меѓувреме катастарот ги изме-нил податоците во јавната книга (при пуштање во примена на новиот електронскиинформатички систем за катастар на недвижности) и е констатирано несовпаѓањена податоците од оставинското решение и податоците од јавната книга на ката-старот на недвижности, а не се работи за техничка грешка, правилно постапилнотарот кога ѝ укажал на странката да постапи според упатството во потврдата наАгенцијата за катастар на недвижности со кое му е одбиена пријавата за спрове-дување оставинско решение.


Оставителот во време на расправање на оставината според имотен лист е корис-ник на неутврден дел од две катастарски парцели, а подоцна со пуштање во применана новиот електронски информатички систем истите се со определи идеални делови,поради што катастарот го одбил спроведувањето на оставинското решение, изда-вајќи на странката потврда за одбивање пријава за отстранување на техничка греш-ка, со право на поведување управен спор.

Согласно член 135 од Законот за нотаријатот, нотарот како повереник на судот вооставинската постапка ги применува правилата на Законот за вонпарнична постап-ка кој упатува на ЗПП за прашања кои не се уредени. Според член 331 од ЗПП, сопосебно решение можат да се поправат само грешките во имињата и броевите, какои други очигледни грешки во пишувањето и сметањето и сл. Согласно член 174 одЗаконот за катастар на недвижности, како технички грешки се сметаат податоците занедвижностите како резултат на грешка во пресметувањето на површината на пар-целата или зградата, како адресните податоци за недвижностите и личните и адрес-ните податоци на носителите на правата. Грешките се отстрануваат по пријава настранка со потврда за исправка на грешка, а што во случајот е издадена потврда заодбивање пријавата.

Според член 176 од истиот закон, во случај на одбивање на пријавата за запишува-ње, подносителот на пријавата има право да поднесе тужба пред надлежен суд со којаќе бара утврдување на основаност на поднесената пријава за запишување и дозвола



за запишување на правото на недвижноста на име на лицето чија пријава за запишу-вање е одбиена. Притоа, таа постапка не се впушта во оценување на правниот основза запишување. При утврдување на основаноста на поднесената пријава за запишува-ње, судот ги користи податоците од катастарот на недвижностите, односно катаста-рот на земјиште и изјавата за идентификација согласно член 67 став 4 на овој закон– а тоа значи се споредуваат податоците содржани во постојната катастарска еви-денција и податоците содржани во исправата за правниот основ, во овој случај оста-винското решение.

Врз основа на изложеното, со оглед дека во случајот не се работи за техничкагрешка, нотарот правилно ѝ укажал на странката да постапи според упатството наАгенцијата за катастар на недвижности.







Согласно член 43 став 7 од Законот за нотаријатот, право да се бара ставањепотврда на извршност на нотарската исправа - составена во форма на нотарскиотакт или солемнизирана приватна исправа, има странка во правното дело (доверите-лот), во чија полза е воспоставено право со извршна клаузула, да бара определeнодавање или чинење од страна на другата странка - обврзникот (должникот) на начи-нот, условите и роковите определени со содржината на склученото правно дело.

ОБРАЗЛОЖЕНИЕСогласно член 43 став 1 од Законот за нотаријатот, нотарскиот акт е извршна исправа ако

во него е утврдена определена обврска за чинење за која странките можат да се договорат (дане е во спротивност со присилните прописи, во спротивност со меѓународните договори рати-фикувани во согласност со Уставот на РМ или во спротивност со моралот) и ако содржи изјавана обврзникот за тоа дека врз основа на тој акт може заради остварување на чинењето по при-стигнувањето на обврската непосредно да се спроведе присилно извршување. Под нотарска-та исправа во свој ство на извршна исправа се подразбира нотарскиот акт составен согласночлен 42 од Законот за нотаријатот и нотарската исправа - потврдување приватна исправа со -глас но член 45 од истиот закон. Според ставот 7, нотарот ќе стави потврда на из врш ност наисправата, по писмено барање на странката, кон која е приложена заверена изјава дека поба-рувањето пристигнало или дел од него. Согласно член 12 став 1 точка 3 од Законот за извршу-вање, извршната исправа во смисла на овој закон е и извршна нотарска исправа.

Во смисла на член 43 став 7 од Законот за нотаријатот, барањето за ставање по твр да наизвршност може да поднесе само странка во правното дело кое се јавува во својство на доверител.Доверителот, пак, е лице во облигационен или друг правен од нос кое може од должникот (зако-нот го именува како „обврзник“) да бара определено давање, сторување, воздржување од нештошто должникот инаку би имал право да прави, или трпење на нешто што не морал да го трпи.

Доколку во правното дело со својство на извршна исправа има обврски за взаемни давањаили чинења, секоја од странките која има право да бара исполнување на некоја од овие обврскиза кои е договорена извршна клаузула, може да бара ставање на потврда - штембил за из вр -шност, со поднесување на заверена изјава дека побарувањето е доспеано, но не е реализирано.

Според тоа, само доверителот е лице кое има активна легитимација за постапување соглас-но цитираниот член 43 став 7 од Законот за нотаријатот, односно за поднесување барање заставање потврда на извршност на исправата, а не и лице кое во правното дело се наоѓа воулога на обврзник - должник. Тоа зависи од содржината на правното дело, односно од начи-нот како странките ги уредиле своите взаемни обврски во поглед на условите и роковите наисполнување на преземените договорни обврски, како и од фактот дали во полза на една одстранките во правното дело е воспоставено некое право или обврска за чинење од другатастранка која, во таков случај, се јавува во улога на обврзник (должник).





Стручниот совет на Нотарската комора на Република Македонија, согласно член 19став 2 од Правилникот за работа на Стручниот совет на Нотарската комора на РепубликаМакедонија, на седницата одржана на 24.11.2011 год., го усвои следното


Во случај кога е започната постапката за составување нотарски акт, со ставањепотписи на странките, меѓутоа која не е довршена поради тоа што на нотарот, вомеѓувреме, му престанала службата, нотарот кој привремено ја врши службата,постапката ќе ја доврши согласно член 99 став 5 од Законот за нотаријатот,бидејќи станува збор за довршување на веќе започнатата постапка.

Ако нотарот кој привремено ја врши службата не располага со штембилите ипечатите на нотарот на кого му престанала службата, во таков случај на нотар-скиот акт, согласно член 99 став 5 од Законот за нотаријатот, само ќе го стависвојот печат со назнака „Нотар кој привремено ја врши службата“. За да се избег-нат вакви ситуации да нема потпис од нотарот, нотарскиот акт по потпишувањеод странките, а согласно член 55 став 2 од Законот за нотаријатот, нотарот требаведнаш да го потпише, а техничките работи - ставање печат, сув жиг и врзување,да се решат по спроведување на постапката за данок на промет на недвижности.


Давајќи одговор на прашањето дали нотарот кој привремено ја врши службатаможе да направи потврдување на приватна исправа на нотарски акт составен однотарот на кој му престанала службата, доколку на нотарскиот акт има само потписина странките, а нема потпис и печат на нотарот, а странката за истото веќе платиласоодветни трошоци, или е потребно нотарот кој привремено ја врши службата да гостави печатот со назнака „Нотар кој привремено ја врши службата“ и печатот на нота-рот на кој му престанала службата со што ќе ја доврши започнатата, а недовршенаработа, Стручниот совет поаѓа од следното:

Со член 99 став 1 од Законот за нотаријатот е определено дека во случај ако нота-рот умре, е преместен, привремено или трајно е оддалечен од својата служба, ако мупрестане службата на нотар или ако даде оставка, претседателот на Комората послужбена должност, по претходно прибавено мислење од Управниот одбор наКомората, ќе определи нотар кој привремено ќе ја врши службата од соседните нота-ри или помошници–нотари, а според став 2, нотарот кој привремено ќе ја врши служ-бата ќе ги преземе списите и книгите на нотарот, како и исправите и предметите одвредност што му се доверени. Со ставот 5 е определено дека нотарот кој привременоја врши службата не може да презема нови работи. Нотарот кој привремено ја вршислужбата ги довршува започнатите работи на нотарт кој го заменува. При довршува-



њето на актите, записниците и исправите, мора да го назначи своето име, презиме исвојство, решението со кое е поставен, да ги води книгите и уписниците на нотарот ида ги употребува службените штембили и печати на нотарот, како и својот печат соназнака „Нотар кој привремено ја врши службата“. Исправите што ги составува изаверува тој се чуваат во архивот на нотарот.

Во конкретниов случај, бидејќи станува збор за започната постапка за составува-ње нотарски акт, на кој се ставени и потписите на странките, но која постапка не едовршена од страна на нотарот на кого му престанала службата, исполнети се усло-вите од цитираниот член 99 став 5 од Законот за нотаријатот, бидејќи станува зборисклучиво за довршување на започнатите работи. Поради тоа, не постои законскиоснов во ваков случај да се смета дека настапиле последиците од член 56 став 3 одЗаконот за нотаријатот, според кој акт, поради ненадлежност, деловната неспособ-ност на нотарот или неговиот заменик или поради недостатоци во формата, го изгу-би својството на јавна исправа, ќе се смета за приватна исправа, доколку е потпиша-на од странките, па тоа да биде основ за потврдување приватна исправа согласно сочлен 45 од наведениот закон. Ова, пред сè, е поради тоа што што постапката за соста-вување на нотарскиот акт пред нотарот на кој му престанала службата не е доврше-на, а тоа значи дека истиот не добил својство на јавна исправа согласно член 4 став 2од Законот за нотаријатот.

Поради наведеното, нотарот кој привремено ја врши службата, ќе постапи соглас-но цитираниот член 99 став 5 од Законот за нотаријатот, на начин што ќе ја довршиработата околу составување на нотарскиот акт согласно соодветните одредби однаведениот закон. Притоа, доколку штембилите и печатите на нотарот на кого мупрестанала службата не се одземени и поништени согласно членовите 13 и 14 одПравилникот за формата и содржината на службениот печат, сувиот и водениот жиг,штембилите и фирмата на нотарот, како и начинот на нивното одземање, во таковслучај нотарот кој привремено ја врши службата на нотарскиот акт, согласно член 99став 5 од Законот за нотаријатот, ќе ги стави штембилот и печатот на нотарот на когому престанала службата, како и својот печат со назнака „Нотар кој привремено јаврши службата“. Доколку, пак, штембилите и печатите на нотарот на кого му преста-нала службата се поништени, во таков случај нотарот кој привремено ја врши служ-бата само ќе го стави својот печат со назнака „Нотар кој привремено ја врши служба-та“. Ова е така поради тоа што фактот на недостиг на штембилите и печатите на нота-рот на кого му престанала службата, а кој ја започнал постапката за составување нанотарскиот акт, не може да биде причина која ја попречува постапката на довршува-њето на веќе започнатата постапка за неговото составување.





Стручниот совет на Нотарската комора на Република Македонија, согласно член 19став 2 од Правилникот за работа на Стручниот совет на Нотарската комора на РепубликаМакедонија, на седницата одржана на ден 24.11.2011 год., го усвои следното


Согласно член 41 од Законот за извршување, нотарот е должен на извршителотда му достави податок за постоење нотарски акти, заверки, договори и сл. којизвршителот, по службена должност, го бара за потреби на непречено спроведува-ње на постапката за извршување.

Ако податокот од претходниот став нотарот го дава во форма на писменапотврда, согласно член 79 од Законот за нoтаријатот, или друг вид нотарска испра-ва, во таков случај истиот има право на нотарска награда и трошоци согласно член138 од Законот за нотаријатот, а во висина определена со Нотарската тарифа.


Со член 41 став 1 од Законот за извршување е определено дека со цел за непреченоспроведување, извршителот има право на пристап до сите информации и податоциод работодавачот, банките, јавните книги и регистрите за конкретен должник, споредстав 2, извршителот при спроведување на извршувањето има право да побара пода-ток од органот на државната управа или правното лице кое води регистар, а споредстав 3, субјектите од ставот 2 на овој член се должни да соработуваат со извршителот.Бидејќи според член 31 став 1 од Законот за извршување „извршителот е лице коеврши јавни овластувања утврдени со закон“, секој правен субјект, или орган е долженда му овозможи пристап до бараните информации и податоци, како да се тоа барањаод судот. Ова се однесува и на нотарот кој, како носител на јавна служба и дел од пра-восудниот систем во државата, подлежи на обврската од член 20 став 1 од Законот засудовите, според кој по барање на судот во вршењето на неговата надлежност, држав-ните органи и другите правни лица се должни без одлагање да му ги достават ситепотребни податоци, списи или исправи со кои располагаат, а кои се потребни запостапката. На ист начин ова прашање е регулирано со член 170 од Законот за пар-ничната постапка.

Меѓутоа, доколку нотарот бараниот податок го дава во форма на писмена потврда,согласно член 79 од Законот за нотаријатот, или друг вид нотарска исправа, во таковслучај истиот има право на нотарска награда и трошоци согласно член 138 од Законотза нотаријатот, а во висина определена со Нотарската тарифа.





Стручниот совет на Нотарската комора на Република Македонија, согласно член 19став 2 од Правилникот за работа на Стручниот совет на Нотарската комора на РепубликаМакедонија, на седницата одржана на 24.11.2011 год., го усвои следното


Согласно член 99 став 1, а во врска со став 5 од Законот за нотаријатот, функ-цијата на нотарот кој привремено ја врши службата трае сè до довршување назапочнатите работи од нотарот кој го заменува, што претставува фактичко праша-ње и се утврдува за секој поединечен случај.


До Стручниот совет доставено е прашањето до кога нотарот, кој е определен занотар кој привремено ја врши службата, треба да постапува во тоа својство, дали доописот и пописот на архивата од страна на Комисијата формирана од Минис тер -ството за правда, до преземање на списите од страна на судот или пак до завршувањена сите започнати а незавршени работи.

Давајќи одговор на поставеното прашање, Стручниот совет се раководи од следното:Со член 18 став 1 од Законот за нотаријатот е определено дека ако на нотарот му пре-

стане службата или ако го премести своето седиште на подрачјето на друг надлежен суд,неговите списи и книги, како и документите кои службено му се предадени и печатите иштембилите што се прогласени за неважечки, ќе ги преземе на чување надлежниот суд,а според став 2, преписите и изводите од списите на нотарот ќе ги издава надлежниот судили нотар како повереник на судот. Меѓутоа, според став 3, министерот чувањето на спи-сите, книгите и документите и издавањето на преписите и изводите од списите во случаи-те од ставовите 1 и 2 на овој член може да му ги довери и на нотар, со негова согласност.

Со членот, пак, 99 став 1 од Законот за нотаријатот е определено дека во случај аконотарот умре, е преместен, привремено или трајно е оддалечен од својата служба, акому престане службата на нотар или ако даде оставка, претседателот на Комората послужбена должност, по претходно прибавено мислење од Управниот одбор наКомората, ќе определи нотар кој привремено ќе ја врши службата од соседните нота-ри или помошници–нотари, а според став 2, нотарот кој привремено ќе ја врши служ-бата ќе ги преземе списите и книгите на нотарот, како и исправите и предметите одвредност што му се доверени. Со ставот 5 е определено дека нотарот кој привременоја врши службата не може да презема нови работи. Нотарот кој привремено ја вршислужбата само ги довршува започнатите работи на нотарот кој го заменува. Тоа можеда биде случај кога не се потпишани актите, записникот или исправите од нотаротили странките, потоа кога недостасува штембилот или печатот на нотарот и др.

Според тоа, сосема е јасна задачата на нотарот кој согласно член 99 од Законот занотаријатот привремено ја врши службата, бидејќи истата се состои само во довршу-



вањето на претходно започнатите работи на нотарот кој го заменува. Тоа значи деканотарот кој привремено ја врши службата не е администратор на нотарот на кого, поразлични основи, му престанала службата, бидејќи тоа прашање целосно е регулира-но со цитираниот член 18 од Законот за нотаријатот поради што наведените законскиодредби не треба да се поистоветуваат.

Со оглед на ваквата содржина на обврските кои произлегуваат од член 99 став 5 одЗаконот за нотаријатот, нотарот кој привремено ја врши службата веднаш по прие-мот на списите и книгите согласно член 99 став 2 од Законот за нотаријатот, требапреку увид во уписникот ОДУ и УДР (поради оставинските предмети) да провери покои предмети во кои постапката од страна на нотарот на кого му престанала служба-та започнала, меѓутоа не е довршена.

Со таквите предмети нотарот, кој привремено ја врши службата, постапувајќи попредлог на странките, но и по службена должност, ќе продолжи со постапката со целза довршување на истата. Престанокот на функцијата нотар кој привремено ја вршислужбата исклучиво ќе зависи од времето кое ќе му биде потребно за довршување напостапките по предметите започната од страна на нотарот на кого му престаналаслужбата. Ова е така, ако се има предвид привремениот карактер на функцијата нанотарот кој привремено ја врши службата.

Откако нотарот кој привремено ја врши службата ќе ги доврши започнатитепостапки од страна на нотарот кој го заменува во смисла на член 99 став 5 од Законотза нотаријатот, списите и книгите ќе ги врати на органот кој истите му ги доставил напостапување, а во смисла на содржината на член 18 од истиот закон. Со тоа престану-ва функцијата на нотар кој привремено ја врши службата.

Секое понатамошно постапување со предметите на нотарот на кого му престаналаслужбата, а особено во врска издавањето на преписите и изводите од списите, е регу-лирано со цитираниот член 18 ставови 2 и 3 од Законот за нотаријатот и тоа прашањене спаѓа во доменот на обврските кои за нотарот кој привремено ја врши службатапроизлегуваат од член 99 од истиот закон.







Доколку доверителот до нотарот поднел барање за ставање клаузула наизвршност, кон кое приложил заверена изјава дека побарувањето или дел од негопристигнало, нотарот може да стави клаузула на извршност на нотарски акт илисолемнизирана приватна исправа со својство на извршна исправа и во случај когаза предметниот имот има времена мерка од судот – забрана за располагање.

Времената мерка забрана за располагање со подвижни предмети и забрана заотуѓување на недвижен и подвижен имот не се однесува за ова дејствие, бидејќиставање клаузула за извршност на нотарски акт или солемнизирана приватнаисправа со својство на извршна исправа не претставува располагање и отуѓување.


Од страна на нотарот е поставено прашање дали постојат услови да стави клаузу-ла на извршност на солемнизиран договор за засновано заложно право за обезбеду-вање побарување со својство на извршна исправа ако должникот не ги плаќа ратитенавреме предвидени во полисата за осигурување. По заснованото заложно право заосигурување на побарувањето меѓу осигурителната компанија и осигуреникот одстрана на судот со решение била донесена времена мерка со која на должникот оси-гуреник му било забрането да врши отуѓување на имотот и имотните права.

Стручниот совет го утврди правното мислење, раководејќи се од овие услови:Солемнизираниот договор за засновано заложно право за осигурување парично

побарување содржи клаузула за извршност под условот ако осигуреникот-должни-кот не ги плаќа навреме ратите за премијата според полисата за осигурување. Воситуација кога должникот не ги плаќал втасаните рати, а по предлог на доверителот- осигурителното друштво, постоеле законски услови да се стави извршна клаузула,член 43 став 7 од Законот за нотаријатот.

Условите кои треба да бидат исполнети за ставање потврда (клаузула) на изврш -ност од страна на нотарот, се однесуваат на секоја исправа со својство на извршнаисправа (нотарски акт и солемнизирана приватна исправа).

Донесената времена мерка со решение на судот има дејство само спрема должни-кот да не ги презема наведените забранети дејствија. Времената мерка не се однесу-ва спрема нотарот да не стави клаузула на извршност. Меѓутоа, оној орган што ќеспроведува постапка за реализација на заложното право ќе води сметка и ќе го ценидејството на времената мерка во смисла за правото на првенствено намирување назалогот спрема доверителот и евентуално други доверители, член 24 став 1 од За ко -нот за договорен залог.







Нотарска награда му следи на нотарот, според времето кога нотарот ги презелслужбените дејствија и настанала обврската за плаќање на наградата, a споредодделните тарифи за висината на наградата и надоместокот на трошоците, во тоавреме утврдени во важечката Нотарска тарифа.


Во повеќе случаи во праксата, оставинската постапка е покрената во време на важ-ење на една Нотарска тарифа, a оставинското решение е донесено во време на важ-ење на друга Нотарска тарифа, па се поставува прашањето по која Нотарска тарифатреба да се наплати нотарската награда.

Основно правно начело е дека законите и другите прописи влегуваат во сила и сеприменуваат од денот на објавувањето во Службен весник на РМ (законите - осмиотден од објавувањето), односно за одделни прописи и акти, од денот на донесувањетосо тоа што Уставот на РМ член 52 изрично забранува ретроактивно важење на зако-ните, освен ако не е поповолен за граѓаните.

Согласно Законот за нотаријатот (член 5, 8 точки 8 и 138), нотарот има право нанаграда за извршената работа. Исто така според членовите 1 и 2 и членот 55 одНотарската тарифа од 22.01.2011 година која влезе во сила осмиот ден од денот наобјавувањето (Службен весник на РМ бр. 19 од 16.02.2011 год.), а тоа значи на 24.02.2011година, нотарот има право на награда за извршените службени дејствија од делокру-гот на работата на нотарот.

Врз основа на изложеното, обврската за плаќање на нотарската награда настаналаво момент на донесување на оставинското решение, па произлегува дека нотарскатанаграда ќе се определи според Нотарската тарифа која е во важност во времето напреземањето на службените дејствија, односно во конкретниот случај, донесување-то на оставинското решение.





1. ЖАКЛИНА АНДОНОВСКА- помошник нотар на Нотарот Ванчо Андоновски од Скопје;

2. СОЊА ВЕЛИЧКОВСКА- помошник нотар на нотарот Златко Николовски од Скопје;

3. СУЗАНА ВИДОВСКА- помошник нотар на нотарот Снежана Сарџовска од Скопје;

4. БЕТИ ЃЕОРЃИЕВА- помошник нотар на нотарот Зорица Пулејкова од Скопје;

5. ВЛАДИМИР ИВАНОВ- помошник нотар на нотарот Чедо Иванов од Кочани;

6. СЛОБОДАНКА ИВАНОВСКА- помошник нотар на нотарот Златко Николовски од Скопје;

7. ВЕСНА ЈАНЕВСКА- помошник нотар на нотарот Весна Дончева од Скопје;

8. ЈОВАНКА КОСТАДИНОВА- помошник нотар на нотарот Ристо Самарџиев од Кавадарци;

9. РУЖА КОСТОВСКА- помошник нотар на нотарот Кристина Костовска од Скопје;

10. ЗОРАН КРАЈЕВСКИ- помошник нотар на нотарот Нада Палиќ од Скопје;

11. ЈАСНА МЛАДЕНОВСКА- помошник нотар на нотарот Томислав Младеновски од Куманово;

12. КОСАРА НАУМОВСКА- помошник нотар на нотарот Светлана Лазаревиќ од Скопје;

13. ЕЛЕНА НЕДЕЛКОВСКА- помошник нотар на нотарот Емилија Харалампиева од Скопје;

14. МАРИЈАНА АРГАКИЈЕВА-ОЛИВЕТИ- помошник нотар на нотарот Верица Симоновска - Синадинова од Скопје;

15. ЕЛЕОНОРА ПАПАЗОВА- помошник нотар на нотарот Ристо Папазов од Скопје;

16. КИРИЛ ПЕТРОВСКИ- помошник нотар на нотарот Анета Петровска-Алексова од Скопје;

17. ГАБРИЕЛА ДЕНКОВСКА - СПАСОВСКА- помошник нотар на нотарот Марјан Коцевски од Куманово;

18. ВАЛЕНТИНА ЦВЕТАНОВСКА- помошник нотар на нотарот Елена Пенџерковски од Скопје;

ИМЕНИК НА ПОМОШНИЦИ - НОТАРИ

Нотарска Комора на Република Македонија1000 Скопје, ул. Даме Груев бр. 28/5

Тел.: +389 2 3115 816; +389 2 3214 448 • Тел./факс: +389 2 3239 150Секретар (лице за контакт): моб.: +389 75 438 431

e-mail: [email protected] • www.nkrm.org.mk



01 Анита Киро Крстевски 02/3225-365АДАМЧЕСКА Платник 11 3-г 070/740-461

[email protected]

02 Ванчо Кочо Рацин 7А/1-2 02/3136-178АНДОНОВСКИ 075/554-433

[email protected]

03 Зоја Стив Наумов бб, 02/3119-485АНДРЕЕВА- лок.14А 070/333-253

ТРАЈКОВСКА [email protected]

04 Елизабета Божидар Аџија 3/5 02/2779-309АРСОВСКА 070/365-502

[email protected]

05 Живко Ленинова 14А 02/3229-272; 02/3225-279АЧКОСКИ 075/554-385

[email protected]

06 Матилда Партизански одреди 02/3246-641БАБИЌ 55/1-1 070/234-817

[email protected]

07 Ана Никола Вапцаров 02/3100-130БРАШНАРСКА 18-1/3 078/490-037; 072/248-916

[email protected]

08 Снежана Јане Сандански 02/2450-004БУБЕВСКА 24, локал 5 070/223-687

[email protected]

09 Кирил Теодосиј Гологанов 26а 02/6133-676БУМБАРОСКИ 075/549-394

[email protected]

10 Мери Ѓорче Петров 11 02/2039-717ВЕСОВА лок.7 070/227-557

[email protected]

11 Снежана Ѓуро Ѓаковиќ 72 02/3112-149ВИДОВСКА 070/268-552

[email protected]

12 Владимир Дрезденска 11 02/30-75-066ГОЛУБОВСКИ 071/715- 231

[email protected]

# ИМЕ И ПРЕЗИМЕ АДРЕСА ТЕЛ./ФАКС

1000 СКОПЈЕ ++389НОТАРИ СО СЛУЖБЕНО СЕДИШТЕ НА ПОДРАЧЈЕТО НА

ОСНОВНИТЕ СУДОВИ НА ГРАДОТ СКОПЈЕ




13 Олга 50 Дивизија 33, локал 2 02/3121-361ДИМОВСКА 070/266-258

[email protected]

14 Весна Даме Груев 28 02/3212101; 02/3212102ДОНЧЕВА 070/384-859

[email protected]

15 Насер Џон Кенеди 9А, локал 4 02/2617-206; 02/2627-629ЗИБЕРИ 070/244-402

[email protected]

16 Невенка Даме Груев бр.3-5/4 02/3115-008ЗОЈЧЕВСКА 075/271-751

ВУЧИДОЛОВА [email protected]

17 Драган Њуделхиска 6/1 А-2 02/30-73-777ИВАНОВ Карпош 070/400-019

[email protected]

18 Ирфан II Македонска бригада 58/1 02/2628-748ЈОНУЗОВСКИ стан 1 070/231-962

[email protected]

19 Милена Јане Сандански 78 02/2450-563; 02/2400-451КАРТАЛОВА 070/344-894

[email protected]

20 Ивана Александар Македонски бб 02/3171-571КАТЕВЕНОВСКИ 070/231-937

[email protected]

21 Сашо Маркс и Енгелс 1/5-1 02/3222- 355КЛИСАРОСКИ 070/353-757

[email protected]

22 Лазар 11 Октомври 115 А/1 02/3222-650КОЗАРОВСКИ 071/380-684

[email protected]

23 Љубица Железнички транспортен 02/2467-240КОВЧЕГАРСКА центар локал 716 070/370-918

[email protected]

24 Кристина Максим Горки 1-1/2 02/3117-215; 02/3225-073КОСТОВСКА 075/230-340

[email protected]

25 Светлана Иван Козаров 43/2 02/2779-059ЛАЗАРЕВИЌ 075/458-037

[email protected]

26 Стела ТЦ Скопјанка 02/2466-999; 02/2466-989ЛАЗАРЕВСКА Кузман Ј.Питу 19, лок.50, приземје 070/916-515

[email protected]




27 Дрита Христијан Тодоровски 02/2624-653ЛИМАНИ Карпош 5 071/216-269

[email protected]

28 Емилија Народен фронт 13/1 02/3122-117МАНОЛЕВА 070/688-846

[email protected]

29 Снежана Палмиро Тољати 173 02/2527-611МАРКОВСКА Населба Ченто 075/472-121ДОЈЧИНОВА [email protected]

30 Петар Јане Сандански 02/2452-030; 02/2403-041МИТКОВ ТЦ. 13 Ноември лок.21/1 070/273-030

[email protected]

31 Катерина К. Ј.-Питу 26/1 02/2464-043МИТРЕВСКА мезанин лок 11 070/520-208

[email protected]

32 Љубица Франклин Рузвелт 44 А 02/3114-389; 02/3114-693МОЛОВСКА 070/390-704

[email protected]

33 Симона Народен фронт 19а 02/3226-208НИКОЛИЌ зграда 1, влез 001, приземје 070/305-747

[email protected]

34 Роза Мито Хаџивасилев Јасмин 36/1 02/3116-592; 02/ 3129-245НИКОЛОВА 075/238-848

[email protected]

35 Златко Љубљанска бб 02/3071-981; 02/3093-250НИКОЛОВСКИ 070/226-551

[email protected]

36 Нада Пролет 1/3-18 02/ 3114-900; 02/ 3114-911ПАЛИЌ 070/205-578

[email protected]

37 Ристо Васил Главинов 3/10 мезанин 02/ 3223-268ПАПАЗОВ 075/220-866

[email protected]

38 Весна Наум Охридски 2 02/3237-870ПАУНОВА 070/393-238

[email protected]

39. Наташа Иво Лола Рибар 70а 02/3090-200; 02/30-90-203ПЕЈКОВА 070/380-904

[email protected]

40 Елена ГТЦ 02/3119-499ПЕНЏЕРКОВСКИ Кеј 13 Ноември кула 2 1/6 070/367-107

[email protected]




41 Анастасија Васил Ѓоргов 29-1/000 02/3101414ПЕТРЕСКА 072/211-311

[email protected]

42 Ана Маршал Тито 21-1/2 02/3061-905ПЕТРОВСКА 070/873-814; 078/380-052

[email protected]

43 Анета Плоштад Македонија 02/3114-008; 02/3165-018ПЕТРОВСКА Н. Вапцаров 3/1 078/307-922; 070/307-922АЛЕКСОВА [email protected]

44 Виолета 11 Октомври 36 02/3133-274ПЕТРОВСКА 070/243-861

СТЕФАНОВСКА [email protected]

45 Билјана Партизански одреди 43б 02/3245-444; 02/3245-441ПЕЦОВСКА лок.2 мезанин 02/3245-442

070/[email protected]

46 Оливера Вера Јоциќ1-Д/1-4 02/2776-917ПЕШИЌ 070/233-074

[email protected]

47 Слободан Васил Главинов 7Б 02/3118-078ПОПОВСКИ кат 1 070/239-839

[email protected]

48 Зорица Кузман Јосифовски-Питу15 02/2463-495ПУЛЕЈКОВА ТЦ Скопјанка, лок 6 070/399-513

[email protected]

49 Јасмина ДТЦ Мавровка 02/3223-015РАДОНЧИЌ Гоце Делчев 11 лок.045 070/978-681

ј[email protected]

50 Снежана Народен фронт 19 02/2784-321САРЏОВСКА кат 1 локал 21 070/233-225

[email protected]

51 Верица Рузвелтова 63-А 02/30-70-206СИМОНОВСКА- 070/231-118СИНАДИНОВА [email protected]

52 Лидија Дрезденска 15 лок.1 02/3078-727СМИЉАНОСКА [email protected]

53 Вера Пајко Маало 4/3 02/3214-232СТАНОЕВСКА 070/791-354

[email protected]

54 Љубица Илинден 65 02/3222-993; 02/3222-994СТЕФКОВА 070/268-676НАЧЕВСКА [email protected]




55 Боривој Трифун Хаџи Јанев 1 02/3172-700; 02/3175-060СТОЈКОСКИ 070/244-618

[email protected]

56 Роберт Ѓорче Петров 10 02/20-40-107; 02/ 20-50-750СТОЈКОВСКИ [email protected]

57 Весна Партизански одреди 64А 02/3069-359СТОЈЧЕВА влез 2, мезанин, стан 4 070/311-370

[email protected]

58 Eмилија Вељко Влаховиќ 31/3-2 02/3223-852; 02/3163-776ХАРАЛАМПИЕВА 070/275-908

[email protected]

59 Хакија Ниџе Планина 16 02/2763-551ЧОЛОВИЌ 070/316-555

[email protected]

60 Силвана Мито Хаџи Василев 02/3223-825; 02/3223-827ШАНДУЛОВСКА Јасмин 3/1-1-1 070/220-156; 02/3223-826

[email protected]

61 Муамет ДТЦ Мавровка 02/3228-749ШЕХУ Сутерен, Лок.61 070/241-664

[email protected]




7000 БИТОЛА ++389


2330 БЕРОВО ++389

01 Виолета Иван Милутиновиќ 21/1 047/228-880АНГЕЛОВСКА 070/269-061

[email protected]

02 Маринчо ДТЦ Шехерезада 047/236-255ВЕЛЈАНОВСКИ приземје, ламела Б, лок. 27 077/547-013

[email protected]

03 Василка Мечкин Камен 3 047/203-344; 047-203-345ГОНОВСКА 070/542-730

[email protected]

04 Билјана Иван Милутиновиќ 11 047/231-780ДАМЈАНОВСКА- 070/339-929

ЈАНЧЕВСКА [email protected]

05 Веселинка Јосиф Христовски 047/222-947; 047/222-615ДЕРЕБАНОВА- Зграда Грозд -5 ламела 070/312-324

КРСТЕВСКА [email protected]

06 Горан Браќа Мингови 5 047/228-250ДИМАНОВСКИ 070/837-906

[email protected]

07 м-р Веселинка Иван Милутиновиќ 13/1 047/226-080ЗДРАВКОВА 070/269-117

[email protected]

08 Вера Јорго Османо10/б 047/228-926КАРАМАНДИ 070/312-206

[email protected]

09 Петар Петар Петровиќ Његош135 047/232-040СИЉАНОВ 070/518-922

[email protected]

10 Луиза Комплекс Безистен 047/225-839ХРИСТОВА Локал 14 [email protected]

01. Јован ЃОРЃОВСКИ 23-ти Август 47 033/471-365078/272-253

[email protected]

02. Татјана Димитар Влахов 7 033/470-060МИОВСКА 070/542-288

[email protected]




1400 ВЕЛЕС ++389

01 Славјанка Борис Карпузов 2 043/230-598; 043/222-974; 043/212-599АНДРЕЕВА 043/212-598; 070/216-601

[email protected]

02 Тања Борис Карпузов 2 043/ 230-598АСПОРОВА 071/338-144

[email protected]

03 Звонимир Алексо Демниевски 3 043/234-027ЈОВАНОВ кат 1 070/265-027

[email protected]

04 Елена Маршал Тито бб. 043/239-378МАРТИНОВА 070/216-617

[email protected]

05 Магдалена Владимир Назор 2 043/222-154ОРДЕВА 070/375-154

[email protected]

06 Миодраг Гоце Делчев 4 043/223-023070/635-940

СТОЈАНОВСКИ [email protected]

07 Марија Маршал Тито 62 043/222-369; 043/225-211ХАЏИ-ПЕТРУШЕВА 075/573-163

[email protected]


2460 ВАЛАНДОВО ++389

01 Соња Маршал Тито бб 034/ 381-555СТОЈЧЕВА 071/207-407

[email protected]


2310 ВИНИЦА ++389

01 Стојмир Браќа Миладиновци 37 033/360-648НИКОЛОВ 071/211-133

[email protected]




1480 ГЕВГЕЛИЈА ++389

01 Маргарита Димитар Влахов 7 034/212-381ВАНГЕЛОВА 071/366-381

[email protected]

02 Ѓорѓи Маршал Тито 77-А 034/215-230НИКОЛОВ 070/320-570

[email protected]

03 Нада Скопска 6 034/211-250; 034/217-250ПРОЧКОВА 070/235 352

[email protected]


1230 ГОСТИВАР ++389

01 Весна Живко Брајкоски бб 042/271-481ВАСИЛЕСКА 070/462-298

[email protected]

02 Себаедин Браќа Ѓиноски бб 042/222-777ДАУТИ 070/309-200

[email protected]

03 Тасим Булевар Браќа Ѓиноски бб 042/273-233САИТИ 071/317-104

[email protected]

04 Зулфиќар Кеј Братство Единство 5А 042/217-661СЕЈФУЛАИ 070/271-313

[email protected]

05 Филип Браќа Ѓиноски73 042/216-475; 042/221-552ТРИФУНОВСКИ 042/217-787

070/[email protected]

06 Марин Никола Парапунов 8/1 042/217-300ЧЕДЕВСКИ 075/222-807

[email protected]




1250 ДЕБАР ++389

01 Сами 8-ми Септември бб 046/835-175ЛЕТМИ 070/444-585

[email protected]

03 Агрон Атанас Илиќ бб 046/833-949ЧУТРА 070/241-870

а[email protected]


2320 ДЕЛЧЕВО ++389

01 Богданка Македонија бб 033/413-130ДИМИТРОВСКА 071/675-088

[email protected]

02 Борис М.М.Брицо бб 033/413-245МУЦУНСКИ 070/213-120

[email protected]


6250 КИЧЕВО ++389

01 Букурије Булевар Ослободување 9/9 045/223-600АЛИМИ 075/877-083

[email protected]

02. Иса Кузман Јосифовски Питу бб 045/220-392АЈДИНИ 070/223-357

[email protected]

03 Лила Ослободување, 045/220-391КОРУНОСКА објект Стопанска Банка 075/529-194

[email protected]

04 Ахмет Ослободување 2 045/222-360ХАЛИМИ 071/585-789

[email protected]




2300 КОЧАНИ ++389

01 Менче 29-ти Ноември 25 033/271-995ЗЛАТКОВСКА 070/272-280

[email protected]

02 Чедо Димитар Влахов 5 033/272-080; 033/279-520ИВАНОВ 070/272-079

[email protected]

03 Светлана Маршал Тито 93 033/271-191КИТАНОВСКА 071/334-676

[email protected]

04 Стоимен Никола Карев бб 033/276-080ТРАЈЧЕВ 076/366-045

[email protected]


1300 КУМАНОВО ++389

01 Мартин Пелинска 3 031/613-560БОЖИНОВСКИ 070/334-895

[email protected]

02 Лорија Доне Божинов 9-2/14 031/421-663; 031/421-662ВАНЕВСКА [email protected]

03 Драган 11-ти Октомври 1А 031/414-673ГЕОРГИЕВ 075/366-045; 070/313-398

04 Севим [email protected]ДЕСТАНИ [email protected]

05 Мице Доне Божинов 11/3 031/415-505ИЛИЈЕВСКИ 070/334-075

[email protected]

06 Марјан 11-ти Октомври 4-1/1 031/416-349КОЦЕВСКИ 070/211-911

[email protected]

07 Јорданка Доне Божинов 18 031/415-110МИТЕВСКА 070/689-301

[email protected]

08 Томислав Ленинова бб 031/414-216МЛАДЕНОВСКИ 070/236-437

[email protected]

09 Зорица Доне Божинов 24 А/2 031/425-795УЗУНОВСКА 070/313-133

[email protected]




7520 КРУШЕВО ++389

01 Милан Илинденска бб 048/476-115ХРИСТОСКИ 070/819-745

[email protected]


1360 КРАТОВО ++389

01 Миле Цветко Тонев 5 031/481-447АНДОНОВСКИ 070/778-041

[email protected]


1330 КРИВА ПАЛАНКА ++389

01 Богданка Св.Јоаким Осоговски 228 031/371-900ДЕЈАНОВСКА 070/313-995

[email protected]

02 Весна Маршал Тито 162-2 031/372-610МИТРОВСКА 071/226-493

[email protected]


1430 КАВАДАРЦИ ++389

01 Кирил 7-ми Септември 41 043/415-476ГРКОВ 071/250-360

[email protected]

02 Блага Илинденска 36 043/415-607ИВАНОВА 070/523-379

[email protected]

03 Благој Мито Хаџи Василев Јасмин 42 043/415-328КИЧЕВ 075/414-394

[email protected]

04 Ристо 4-ти Јули бб 043/414-782САМАРЏИЕВ 070/605-300

[email protected]

05 Нушка Илинденска 34/1 043/415-421СТОЈАНОСКА 070/324-353

[email protected]




1440 НЕГОТИНО ++389

01 Зарија Јане Сандански 3 043/371-770АПОСТОЛОВА 070/394-001

[email protected]

02 Ванчо Маршал Тито 148 043/371-010ТРЕНЕВ 075/466-433

[email protected]


6000 ОХРИД ++389

01 Станка Македонски Просветители 8 046/265-618ГОРИЧАН 075/777-415

[email protected]

02 Гордана Македонски Просветители 8/II 046/260-001; 046/230-008ДЕСКОСКА 070/261-229

[email protected]

03 Момана Македонски Просветители 8 046/263-705ИВАНОСКА [email protected]

04 Васил Македонски Просветители 5 046/260-104КУЗМАНОСКИ 070/212-475

[email protected]

05 Никола 7-ми Ноември 28/5 046/261-505КУЗМАНОСКИ 075/870-444

[email protected]

06 Мирче Булевар Туристичка 50/4-2 046/266-080РИСТЕСКИ ламела 2 лок.8 075/232-202

[email protected]

07 Тана Димитар Влахов 9 А 046/260-868ТОПАЛОСКА 070 232-562

[email protected]




7500 ПРИЛЕП ++389

01 Татјана Гоце Делчев 64/1 048/417- 733АДАМОСКА- 070/356-735

КОНЕСКА [email protected]

02 Натали Трајко Сандански 3 048/424-422АЦЕСКА 075/613-348

[email protected]

03 Боге Кузман Јосифоски 8 048/415-870ДАМЕСКИ 070/536-062

[email protected]

04 Марија Димо Наредникот бб 048/414-160ЃОРЃИОСКА 071/710-530

[email protected]

05 Трајко Сотка Ѓорѓиоски 4 048/413-967; 048/414-777МАРКОСКИ 070/532-302

[email protected]

06 Дано Гоце Делчев 048/416-061РОШКОСКИ зграда Македонија 075/541-206

приземје, лок.14 [email protected]

07 Елизабета Маршал Тито 12 048/418-188СТОЈАНОСКА 070/308-293

[email protected]


7310 РЕСЕН ++389

01 Мексуд Мите Богоевски бб 047/453-132МАКСУД 070/261-883

[email protected]

02 Николче Гоце Делчев 3 047/453-837ПАВЛОВСКИ 070/232-963

[email protected]


2420 РАДОВИШ ++389

01 Јован Ацо Караманов 4 032/631-221СТОЈЧЕВ 075/470-697; 078/300-954

02 Душко [email protected]ЧЕРКЕЗОВ [email protected]




6330 СТРУГА ++389

01 Вирѓинија Кеј 8-ми Ноември 046/780-700БАУТА зг.1/Б 1/5-13 070/212-963

[email protected]

02 Афрдита Братство Единство бб 046/781-556БИЛАЛИ 070/578-438

[email protected]

03 Сашо Маршал Тито 52 046/782-050ЃУРЧИНОСКИ 070/249-798

[email protected]


2400 СТРУМИЦА ++389

01 Соња Ленинова бб 034/346-500; 034/330-526БОЖИНКОЧЕВА 070/306-111

[email protected]

02 Данка Братство Единство 7 034/343-758ВАСИЛЕВА 072/261-783

[email protected]

03 Аница Ленинова 12 034/345-533МАЏУНКОВА 070/618-298

[email protected]

04 Јанко Ленинова 42 034/345-850МИЛУШЕВ 070/214-050

[email protected]

05 Верица Ленинова бб 034/347-700; 034/348-700ПАНОВА 070/253-434

СТЕВКОВА [email protected]

06 Данче Маршал Тито 2 034/320-400; 034/321-000ШЕРИМОВА 070/309-400

[email protected]


2220 СВЕТИ НИОКОЛЕ ++389

01 Јадранка Маршал Тито бб 032/444-801КОЦЕВСКА 075/375-988

[email protected]

02 Благој Плоштад Илинден бб 032/440-953НАСКОВ 070/891-298

[email protected]




1200 ТЕТОВО ++389

01 Ирфан ЈНА 28 лок.5 044/333-451АСАНИ 070/389-489

[email protected]

02 Тодор ЈНА 61 044/332-077БОШКОВСКИ 070/329-127

[email protected]

03 Снежана ЈНА 10 044/331-848ЃОРЃЕСКА- 070/568-488ВИДОЕСКА [email protected]

04 Милаим Илинденска 79 044/331-520ЕМУРЛАИ [email protected]

05 Наџи ЈНА 41 044/331-956; 044/351-956ЗЕЌИРИ 070/256-114

[email protected]

06 Ариф ЈНА 41/А 044/331-689ИБРАИМИ 071/717-799

[email protected]

07 Весна Благоја Тоска 214/1 044/351-999МАСЛОВАРИЌ- 071/772-123

КОСТОВСКА [email protected]

08 Енвер ЈНА 28 лок.1 044/333-208МУСТАФИ 070/224-045

[email protected]

09 Иво ЈНА 2 044/333-370СЕРАФИМОСКИ 070/263-663

[email protected]

10 м-р Ненад Дервиш Цара 2 044/336-014ТРИПУНОСКИ 070/321-885

[email protected]

11 Љиљана Илинденска бб 044/341-400ТРПОВСКА 070/240608

[email protected]

12 Зоран ЈНА 53 044/331-599ЧУКЕЛОВСКИ 070/814-401; 077/976-970

[email protected]




2000 ШТИП ++389

01 Лидија Ленинов Плоштад 2 032/482-567; 032/481-999ИЛИЕВСКА Пробиштип 070/264-167

[email protected]

02 Ленче Кеј Маршал Тито 35 Т/Ф: 032/385-341КАРАНФИЛОВСКА [email protected]

03 Соња Кузман Јосифовски 2 032/382-165КАТРАНЏИСКА- 075/433-266; 071/796-806

КИМОВА [email protected]

04 Искра Кузман Јосифовски Питу 2 032/609-477КИРОВСКА 075/368-962; 070/210-962

[email protected]

05 Лидија Ванчо Прке 119 032/380-807РИБАРЕВА 070/368-808; 075/368-808

[email protected]

06 Лидија Тошо Арсов 55 лок.5 032/391-070СИМОНОВА- 070/336-602

ТРАЈЧЕВА [email protected]

07 Мијалчо Страшо Пинџур 2 032/380-690; 032/380-630ЦОНЕВСКИ 070/264-310

[email protected]



Documents

Notarius br.19