كتابخان��ة درون ش��هري آس��تان ق��دس رض��وي ب��ا14نام مقال��ه: نيم رخ و وض��عيت نس��بي استفاده از شيوه استانداردسازي دياني

نماي�هwww.isc.gov.irنام نشريه: فص��لنامه كتاب��داري و اطالع رس��اني )اين نش�ريه در مي شود(

8 _ شماره اول، جلد 29شماره نشريه:

پديدآور: سعيده سپهري ، دكتر اسدا... آزاد

چكيده

هدف، بررسي وضعيت كتابخانه هاي اقماري آستان قدس در مقايسه با اس��تانداردهاي كم ّ كتابخانه اقم��اري آس��تان ق��دس اس��ت و14ي دياني مي باشد. جامعة آماري اين پژوهش

اطالع��ات از طري��ق پرسش��نامه گ��ردآوري ش��ده. پرس��ش هاي اساس��ي اين پ��ژوهش در خصوص هفت مورد )وضع موج��ود در كتابخانه ه��ا، نق��اط ق��وت و ض��عف، توس��عة عوام��ل، برنامه ريزي كوتاه مدت و بلندمدت عوامل، رده بن��دي نُ��ه معي��ار كتابخانه ه��ا، نمونه گ��يري از نظرات مراجعان، و مقايسة نظرات به منظور مشخص شدن جهت حركت( تنظيم گردي��ده

نش��ان مي دهن��د ك��ه كتابخانه ه��اي اقم��اري آس��تانtاست. نتايج به دست آمده از آزم��ون ق��رار3قدس رضوي با معياره��اي دي��اني، در هش��ت م��ورد در س��طح كتابخانه ه��اي درج��ه

)مساحت كل( دچار كمبود مي باشند.2گرفته اند و تنها در يك مورد معيار شماره

كلي��دواژه ها: كتابخانه ه��اي عم��ومي، آس��تان ق��دس رض��وي، اس��تانداردهاي كتابخانه ه��ايعمومي، ارزيابي

مقدمه

اين نوشته وضعيت موجود كتابخانه هاي اقماري آس��تان ق��دس رض��وي را ب��ا ش��يوة استانداردس��ازي دي��اني مورد بررسي قرار مي دهد. مسئلة اصلي تحقي��ق اين اس��ت ك��ه آي��ا وض��عيت وج��ود كتابخانه ه��اي اقم��اري

متغ��ير اص��لي م��ورد تحلي��ل در9آستان قدس كه مشابه كتابخانه ه��اي عم��ومي عم��ل مي كنن��د، ب��ه لح��اظ استانداردهاي كتابخانه اي تدوين شده براي كتابخانه ه��اي عم��ومي، ب�ا آن ه��ا همخ��وان اس��ت ي��ا از وض��عيت

نسبي متفاوتي برخوردار است؟پيشينة پژوهش

توجه به استفاده از استاندارد در ايران برپاية اطالعات موجود در گسترة متون كتاب��داري و ب��ا اس��تفاده از استانداردهاي بين المللي و مطالعه در كم و كيف استانداردهاي ملي كشورهاي ديگ��ر انج��ام گرفت��ه اس��ت.

دو مطالعة زير نمونه اي از توجه به استانداردهاي ايفال براي ارزيابي كتابخانه هاي عمومي ايران است. ب��ه بررس��ي وض��عيت كتابخانه ه��اي عم��ومي مش��هد پ��رداخت. ه��دف وي بررس��ي1374»تدين« در س��ال

وضعيت كتابخانه هاي عمومي ش��هر مش��هد و م��يزان تط��بيق آن ب��ا اس��تانداردهاي ايفال ب��راي كتابخانه ه��اي عمومي به منظور تشخيص نقاط ضعف و قوت اين كتابخانه ها بود. روش وي پژوهش پيمايشي ب��ا نگ��رش

توصيفي بود و براي گردآوري اطالعات از پرسشنامه استفاده كرد. توصيه هاي اين پ��ژوهش عبارت ان��د از: توجه به استفادة بيشتر از كتابخانه ه��اي آس��تان ق��دس رض��وي، اس��تفاده از ن��يروي متخص��ص، و توج��ه ب��ه

استانداردهاي كتابخانه هاي عمومي براي بهبود خدمات. ( وضعيت كتابخانه هاي عمومي استان خوزستان را ب��ا اس��تانداردهاي1376در مطالعة دوم، »افروزي نيا« )

موجود كتابخانه هاي عمومي بررسي كرد. هدف وي ارائ��ة راهكاره��اي مناس��ب ب��راي توس��عة كتابخانه ه��اي عمومي بود. روش تحقيق او پيمايشي بود و از پرسشنامه و مص��احبه ب��راي گ��ردآوري اطالع��ات اس��تفاده شده. نتايج تحقيق نشان داد كه تعداد كتابخانه هاي عمومي استان از نظر پاسخگويي، با توجه به استاندارد ارائه شده از طرف ايفال كافي نيست و كتابخانه ها از نظر فضا و تجهيزات با استاندارد ايفال فاصلة زي��ادي دارند. گرچه »افروزي نيا« در تحقيق خود از معيارهاي زيادي براي شناخت وضعيت كتابخانه ه��اي عم��ومي استفاده كرده است، اما در قسمت نتيجه گيري فقط معيارهاي كم ّي را درنظر گرفته و به معياره��اي كيفي

كمتر توجه كرده است. ( و1374دو پژوهش كه شيوة متف�اوتي ب�راي توج�ه ب�ه اس�تانداردها درپيش گرفتن��د، پ�ژوهش »دي�اني« )

( هستند.1380پژوهش »حسيني« ) در تحقيق »دياني« كه با عنوان »استانداردهاي كم ّي براي كتابخانه هاي عمومي با نگ��اهي ب��ه كتابخانه ه��اي عمومي خوزستان« منتشر شد، موجه بودن درجه بندي كتابخانه هاي عمومي كشور توسط وزارت فرهنگ و

معيار- ساعت كار، مساحت كل بنا، مساحت زيربنا، تعداد كتب، تعداد افزايش9ارشاد اسالمي بر اساس ساالنة كتب، تعداد اعضا، تعداد كاركنان، تعداد قفسه ها، و تعداد ص��ندلي ها- م��ورد بررس��ي ق��رار گ��رفت و جايگاه كتابخانه هاي عمومي خوزستان براساس همين درجه بندي مشخص شد. بودن ي��ا نب��ودن همبس��تگي

معيار،9 معيار در كتابخانه هاي با درجات متفاوت نيز مشخص گرديد. وي بر اساس وضعيت اين 9بين اين استانداردي براي كتابخانه هاي عمومي كشور پيشنهاد كرد و مدعي شد كه با استفاده از اين استاندارد ه��ر كتابخانه مي تواند وضعيت خود را با وضعيت كتابخانه هاي استان خود، با وضعيت كتابخانه هاي هم درجة خود در سطح كشور، و با وضعيت كتابخانه هاي با درجات ديگر مقايسه كند و بر اساس اولويت، جهت و ش��تاب

حركت كتابخانة خود را براي توسعه در هر يك از معيارها مشخص كند. ، وضعيت كتابخانه هاي عمومي استان كردستان را بررسي كرد و آن ها را ب��ر1380»حسيني« نيز در سال

اساس طبقه بندي »دياني« براي كتابخانه عمومي كشور، مقايسه كرد. ه��دف وي از اين پ��ژوهش بررس��ي معي��ار كم ّي دي��اني ب��ود. نت��ايج اين تحقي��ق9وضعيت كتابخانه هاي عمومي استان كردستان در مقايس��ه ب��ا

5 و 4نشان داد كه كتابخانه هاي عمومي كردستان به طور كلي بر اس��اس درجه بن��دي »دي��اني« در ردي��ف قرار دارند.

معي��ار در كتابخانه ه��اي اقم��اري آس��تان9در پژوهشي كه گزارش آن را مطالع��ه مي كني��د وض��عيت هم��ان قدس مورد توجه قرار گرفته است، تا جايگاه اين كتابخانه ها بين كتابخانه هاي عمومي مشخص شود.

سؤال هاي پژوهش

عامل نامبرده در زير ب��ا اس��تفاده از ش��يوة استانداردس��ازي9. وضع موجود هر كتابخانة اقماري از نظر 1 دياني چگونه است: ساعت كار، مساحت كل بنا، مساحت زيربنا، تعداد كتب، تع��داد اف��زايش س��االنة كتب،

تعداد عناوين مجالت جاري، تعداد كاركنان، تعداد اعضا، و تعداد صندلي ها؟ متغير مذكور، با استفاده از ش��يوة استانداردس��ازي9. نقاط قوت و ضعف هر كتابخانة اقماري به لحاظ 2

دياني كدام است؟. توسعة كدام عامل از عوامل نه گانه بر اساس شيوة استانداردسازي دياني در اولويت است؟3 . بر اساس شيوة استانداردسازي دياني، كدام يك از عوامل نه گانه بايد در برنامة كوتاه مدت يا بلندم��دت4

قرار گيرد؟ متغير م��ذكور در ك��داميك از رده ه��اي كتابخانه ه��اي9. هر كتابخانة اقماري آستان قدس رضوي به لحاظ 5

عمومي قرار مي گيرد؟ متغير در كل كتابخانه ها چيست؟9. نظر نمونه اي از مراجعان دربارة وضعيت 6. از مقايسة نظرات، چه سمت و سويي براي حركت به جلو مشخص مي شود؟7

تعريف عملياتي اجزاي مسئله

: وضعيت هر واحد كتابخانه در مقايسه با كتابخانه هاي ديگر، ك��ه از مقايس��ة وض��عيت ه��روضعيت نسبيمتغير با ميانگين متغيرهاي كل كتابخانه هاي اقماري سنجيده مي شود.

متغير در هر كتابخانه. در ارجاع به كل متغيرها از اين مفهوم استفاده مي شود.9: وضعيت نيم رخ معيار در سطح كشور.9: جداول ارائه شده در تحقيق دياني براي استانداردهاي كم ّي دياني

معيار9: اين كه كتابخانه مشخص كند براي رسيدن به سطح مطلوب، بر تقويت كداميك از جهت حركتتأكيد شود.

نوع و روش پژوهش

اين پژوهش از نوع كاربردي با رويكرد تحليلي و توصيفي است و به روش پيمايشي انجام گرفته.جامعه و نمونة مورد مطالعه

در اين پژوهش به علت عدم دسترسي پژوهش�گر ب�ه ك��ل كتابخانه ه�اي اقم�اري آس��تان ق�دس رض�وي در 54 عض��و، 380 كتابخانة اقماري در مشهد مورد توجه بوده اند. ب��ر اس��اس ج��دول مورگ��ان 14ايران، تنها

(.65: 1378 مدير به روش تصادفي انتخاب شدند )دياني، 14كتابدار و كتابخان��ة درون ش��هري آس��تان ق��دس رض��وي14اطالعات موردنياز از طري��ق پرسش��نامه گ��ردآوري ش��د.

عبارت اند از: كتابخانه مسجد گوهرشاد و تخصصي امام رضا؛ كتابخانه مسجدالرضا؛ كتابخانه آيت الله شيخ عباس تربتي؛ كتابخانه آيت الله ش��يخ مجت��بي قزوي��ني؛ كتابخان��ه آيت الل��ه ش��يخ هاش��م قزوي��ني؛ كتابخان��ه مسجد امام صادق )ع(؛ كتابخانه مس��جد محمدي��ه؛ كتابخان�ه مس��جد پيغم��بر )ص(؛ كتابخان��ه مس��جد زينبي��ه )س(؛ كتابخانه مسجد قبا؛ كتابخانه مسجد بزرگ امام رضا )ع(؛ كتابخانه مس��جد جواداالئم��ه )ع(؛ كتابخان��ه

حسينيه امام رضا )ع(؛ كتابخانه مجتمع فرهنگي امام خميني.روش آماري استفاده شده

در اين تحقيق از آمار توصيفي براي تشكيل جداول توزيع فراواني و محاس��بة ش��اخص هاي آم��اري از قبي��ل اس��تفاده ش��ده اس��ت. ازtچارك ها، ميانگين و انحراف اس��تاندارد، و ب��راي مقايس��ة ميانگين ه��ا از آزم��ون

ضريب همبستگي پيرسون نيز براي محاسبة همبستگي بين معيارها و تع�يين معن�اداري بين آن ه�ا اس�تفادهشده.

تحليل هاي آماري

در اين قس��مت ب��ه س��ؤاالت پ��ژوهش پاس��خ داده مي ش��ود. پس از مرتب ك��ردن داده ه��ا و به دس��ت آوردن معيار مورد مطالعه، دو ن��وع9ميانگين، انحراف استاندارد، چارك اول، ميانه و چارك سوم براي هر يك از

تحليل )كالن و خرد( صورت مي گيرد. عالوه بر آن، پاسخ هاي داده شده ب��ه پرسش��نامه توس��ط مراجع��ان،مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرند.

متغير م��وردنظر در مطالع��ه دي��اني در كتابخانه ه��اي ب��ا9در زير ابتدا چهار جدول مربوط به وضعيت كم ّي مقايسه اين موارد با آنچه كه در پژوهش حاضر به دست آم��ده اس��ت ميس��ر  ارائه مي شود تا6 تا 3درجه شود.

( براي كتابخانه هاي عمومي كش��ور ب��ا چه��ار1374. طبقه بندي پيشنهادي دياني )1جدول درجه متفاوت

3كتابخانه هاي درجه

چاركسوم

ميانه

چاركاول

انحرافاستاندارد

ميانگين

معيارها

00/1250/1

175/931/2

39/10

ساعاتكار روزانه

202580834219221471 مساحت

كل

987700252485691 مساحت

زيربنا

19944141

6570883551

15370

تعداد كتب

405288210108317 افزايش ساالنه

كتب

3303148

734818651991

تعداداعضا

53123 تعداد

كاركنان

9854324264 تعداد

قفسه

10588505889 تعداد

صندلي 

4كتابخانه هاي درجه

چاركسوم

ميانه

چاركاول

انحرافاستاندارد

ميانگين

معيارها

1250/1

125/916/2

48/10

ساعاتكار روزانه

1907102

539110961309

مساحتكل

810450340416567 مساحت

زيربنا

13991109

3386514496

11141

تعداد كتب

363288210123312 افزايش ساالنه

كتب

1386865409701993 تعداداعضا

43230/18/2 تعداد

كاركنان

8540242142 تعداد

قفسه

تعداد9360463671

صندلي 

5كتابخانه هاي درجه

چاركسوم

ميانه

چاركاول

انحرافاستاندارد

ميانگين

معيارها

1250/11

50/914/236/1

0 ساعات

كار روزانه

8875002441050778 مساحت

كل

450236155227318 مساحت

زيربنا

11218192

4تعداد كتب647029489141

2882102155249 افزايش ساالنه

كتب

955541272703779 تعداداعضا

32198/002/2 تعداد

كاركنان

4232191532 تعداد

قفسه

5540302346 تعداد

صندلي 

6كتابخانه هاي درجه

چاركسوم

ميانه

چاركاول

انحرافاستاندارد

ميانگين

معيارها

115/750/625/251/8 ساعات

كار روزانه

180075

92801458248

مساحتكل

19212

072128159

مساحتزيربنا

64354800

تعداد كتب238620684974

21021

021049221

افزايش ساالنه

كتب

42523

2144272320

تعداداعضا

21165/043/1 تعداد

كاركنان

2318141621 تعداد

قفسه

3726182431 تعداد

صندلي ارائه شده است.2 كتابخانه مورد بررسي در جدول 14 معيار در 9* وضعيت كم ّي هريك از

كتابخانه مورد بررسي14. مقادير كم ّي هريك از معيارها در 2جدول

ردي ف و

كدكتابخانه

نامكتابخان

ه

معي ار1

ساع

تكار

معيا 2ر

مسا حتكل

معيا 3ر

مسا حتزيرب

نا

معي ار4

تعد ادكتب

معي ار5

افزاي

شسا

النةكت

مع يار6 تع

داداعضا

معيا 7ر

تعدا د

كاركنان

مع يار8 تع

دادقفسه

معي ار9

تعدا د

صندلي

ب

1 مسجدزينبيه

122002009725

2750

2341

44460

2 مسجد

گوهرشاد

12120

0120

0

6558

2

4000

4410

1030

420

0

3

مسجد امام

صادق)ع(

123803004377

1

5000

2265

69010

0

4 مسجد

قبا12145300

1335

4

2500

2458

44878

5 حسينيه

امامرضا)ع(

13260651442

1

2750

1846

65776

6 شيخ

مجتبيقزويني

14150

0185

0

3837

8

6000

8609

1329

259

1

7

مسجد بزرگ امام

رضا)ع(

125005009125

1200

1957

43289

8 مسجدمهديه

121401408384

1000

2006

44148

9 مسجد

جواداالئمه)ع(

122002001214

2

2500

2083

44681

شيخ10 هاشم

121509004065

55049111728

4قزويني

11

مسجد پيغمبر اكرم)ص(

142001401089

7

2500

2266

43248

12

مجمتع فرهنگي

امام خميني

)ره(

12375

0180

0

1763

0

3500

3946

1110

634

4

13

مسجد امام رضا

)مسجدالرضا(

14100

0120

0

6096

0

5500

7245

1525

245

1

14 شيخ

عباستربتي

125005003548

0

5000

3137

915

216

0

براي تعيين اين احتمال كه ب��ا اف��زايش يكي از اين معياره��ا چ��ه تغي��يري در ديگ��ر معياره��ا به ج��ود مي آي��د، 3همبستگي بين مقادير هر ستون از معيارها با مقادير ستون هاي ديگر محاسبه شد. آنگونه ك��ه در ج��دول

قابل مشاهده است بين ساعاتي كه كتابخانه ها در روز باز هستند و ديگر معيارها همبستگي معن��ا دار وج��ود ندارد. نيز بين مساحت كل كتابخانه و تعداد كتب، تعداد كت��بي ك��ه س��االنه اض��افه مي ش��ود، تع��داد اعض��ا و

99 درص��د ي��ا 95تعداد قفسه ها همبستگي معنا دار وج��ود ن��دارد. همبس��تگي بين س��اير معياره��ا در س��طح درص��د، معن��ا دار اس��ت. اين تع��داد از همبس��تگي معن��ا دار، نش��انگر ن��وعي برن��امه ريزي جهت دار ب��راي

فراهم آوردن امكانات در همة كتابخانه ها است. معيار در كتابخانه هاي اقماري آستان قدس رضوي9. قرائت همبستگي بين 3جدول

معيا

رها

ضري ب

همبستگي

سط ح

معنادا

معيا

رها

ضري ب

همبستگي

سط ح

معنادا

معيا

رها

ضري ب

همبستگي

سط ح

معنادا

ريريري

2 و1

007/0-

981/0

7 و2

646/0

013/0

8 و4

886/0

000/0

3 و1

261/0

367/0

8 و2

414/0

141/0

9 و4

577/0

031/0

4 و1

201/0

491/0

9 و2

643/0

013/0

6 و5

764/0

001/0

5 و1

325/0

256/0

4 و3

535/0

049/0

7 و5

823/0

000/0

6 و1

566/0

035/0

5 و3

595/0

025/0

8 و5

777/0

001/0

7 و1

404/0

236/0

6 و3

831/0

000/0

9 و5

741/0

002/0

8 و1

339/0

236/0

7 و3

849/0

000/0

7 و6

900/0

000/0

9 و1

504/0

066/0

8 و3

765/0

001/0

8 و6

869/0

000/0

3 و2

850/0

000/0

9 و3

907/0

000/0

9 و6

966/0

000/0

4 و

255375 و

791008 و

87400

247

5 و2

371/0

192/0

6 و4

662/0

010/0

9 و7

917/0

000/0

6 و2

481/0

082/0

7 و4

770/0

001/0

9 و8

802/0

001/0

، براي هر يك از معيارهاي مورد مطالعه2بر اساس شيوة پيشنهادي دياني و با استفاده از داده هاي جدول درج شد.4ميانگين، انحراف استاندارد، چارك اول و دوم و سوم محاسبه و در جدول

معيار در كل كتابخانه ها9. پارامترهاي 4جدول

معيارها

ميانگين

انحرا ف

استاندارد

چاركاول

ميانه )چارك

دوم(

چاركسوم

15/12858/0121225/13

264/81

939/97

92004401275

393/66

322/61

91854001200

479/27

17852/19

9751064

5/16025

25/41433

5355013/16

32250031255125

621/35

3947/21

1775/20

635/239

55/455

2

75/789/34611

836/11

928/9925/435/73

25/194

929/1881/16725/945/297

69 با در دست داشتن اين جدول و با مقايسة وضعيت هر معيار در كتابخانة مشخص، مي توان تع�يين ك��رد ك��ه آن كتابخانه در چه معيارهايي از ميانگين كل كتابخانه ها وض��عيت به�تر ي�ا ب�دتري دارد. مثالً كتابخان�ه ب�زرگ

كتابخانه ب��ه لح��اظ تع��داد كتب6امام رضا)ع( در همة معيارها در وضعيتي پايين تر از ميانگين قرار دارد. يا كتابخان��ه ب��ه لح��اظ تع��داد6در وضعيتي بهتر از ميانگين تعداد كتاب ه��ا در ك��ل كتابخانه ه��ا ق��رار دارن��د. ي��ا

كاركنان در وضعيتي بدتر از ميانگين كاركنان در ك��ل كتابخانه ه��ا ق��رار دارن��د. ب��ر اين اس��اس ه��ر كتابخان��ه مي تواند با مقايسة وضعيت خود، با ميانگين، آن هايي را كه در وضعيت پايين تر هستند بيشتر از موارد ديگر

مشخص مي شود. هرچ��همورد توجه قرار دهد. شدت اين توجه نيز از مقايسة وضعيت هر متغير با چارك ها به چارك هاي پايين تر نزديك شويم، شدت توجه بايد افزايش يابد.

براي مقايسة مقادير معيارهاي هر كتابخانه با مقادير معيارهاي مشخص شده در جداول درجه بندي دي��اني، درج گرديد.4 استفاده شد و مقادير به دست آمده در جدول tو تعيين تفاوت احتمالي از آزمون

معيار از نظر درجه كتابخانه براي كتابخانه هاي مورد9. مقايسه مقادير مربوط به 5جدولبررسي

معيارها

درجه كتابخانه

3456

TP-

valuet

P-value

tP-

valuet

P-value

1235/

9000/0

841/8

000/0367

/9000/0

464/17

000/0

2488/

2027/0

870/1-

084/0159

/0876/0

636/1-

126/0

3164/

0-873/0

586/0

568/009/

2057/0

051/3

009/0

4212/

2045/0

004/3

010/0379

/3005/0

159/4

001/0

5412/

7000/0

423/7

000/0568

/7000/0

632/7

000/0

6736/

2017/0

499/4

001/0877

/4000/0

688/5

000/0

7320/001/0512/001/0261000/0827/000/0

44/55

8086/

2057/0

915/2

012/0292

/3006/0

707/3

003/0

9144/

2052/0

540/2

025/0091

/3009/0

422/3

005/0

از مقايسه مقادير جدول فوق مي توان نتيجه گرفت كه كتابخانه هاي اقماري آستان قدس رضوي در هشت 3(، بنابر معيارهاي دياني در سطح فراتر از كتابخانه هاي درجه 9،� 8،� 7،� 6،� 5،� 4،� 3،� 1مورد از معيارها )

ق�رار3 )مس�احت ك��ل( در س�طح پ�ايين تر از كتابخانه ه�اي درج�ه 2قرار گرفته اند و تنها در معيار ش�ماره 98دارند. به بياني ديگر كتابخانه هاي اقماري آس��تان ق��دس رض��وي در هش��ت معي��ار در وض��عيتي به��تر از

در تحقيق دياني قرار دارند.3درصد كتابخانه هاي عمومي درجه مقايسه اي بين تك تك كتابخانه هاي اقماري با ميانگين كل متغيره��اي كتابخانه ه��اي اقم��اري و ب��ا طبقه بن��دي

نيز انجام شد.6، 5، 4، 3دياني براي كتابخانه هاي درجه جدول از كل جداول اكتفا شده است )براي كسب اطالعات بيشتر در مورد ك��ل1براي مثال، تنها به ارائه

جداول به اصل پايان نامه رجوع شود(. معيار9. موقعيت كتابخانه مسجد زينبيه با توجه به 6جدول

معياره

ا

مقادير

وضعيت كتابخانه در مقايسه با استان

خراسان

وضعيت كتابخانه ها در مقايسه با طبقه بندي دياني

(1374)

 

چار كاول

 ميانه

 

چار كسوم

  

چار كاول

 ميانه

 

چار كس

وم

 

1. ساع اتكار

12   *        در جه3

 

2. مسا حت

200

در     * ج ه

      

6كل

3. زيرب

نا

200

*        

درج ه5

    

4. تعدا

دكتب

9725

  *      

درج ه5

    

5- افزاي ش

ساالنه

2750

  *          

درج ه3

6. تعدا

داعض

ا

2341

  *        

درج ه3

  

7. تعدا

دكارمندان

4 *          در جه4

 

8. تعدا

دقفسه ها

44  *        

درج ه4

  

9. تعدا

در         *60ج

   

دصندلي ه

ا

ه4

همان طور كه از جدول فوق برمي آيد: الف( در يك معيار )ساعت كار( همتراز ميان��ه، در چه��ار معي��ار )ش��امل تع��دادكتب، اف��زايش س��االنة كتب، تعداد اعضا، تعداد قفسه ها( از چارك اول باالتر، در دو معيار )شامل مساحت كل، تعداد كارمندان( همتراز

چارك اول و در دو معيار )شامل زيربنا و تعداد صندلي( نيز كمتر از چارك اول است. ، از نظر تعداد كاركن��ان،3ب( از نظر افزايش ساالنه، ساعات كار و تعداد اعضا همتراز كتابخانه هاي درجه

، از نظر مساحت زيربنا و تع��داد كتب هم��تراز4تعداد قفسه ها و تعداد صندلي ها همتراز كتابخانه هاي درجه است.6، و از نظر مساحت كل، همتراز كتابخانه هاي درجه 5كتابخانه هاي درجه

در جهت گسترش مس��احت3ج( جهت حركت: اين كتابخانه بهتر است براي رسيدن به كتابخانه هاي درجه كل، مساحت زيربنا و تعداد كتب گام بردارد.

همبستگي بين معيارها

معيار مورد مطالعه در كتابخانه هاي اقماري آستان قدس رض��وي ب��ا9در اين قسمت وجود همبستگي بين ( ب�ودن ي�ا نب��ودن1374استفاده از روش پيرسون، مورد بررسي قرار گرفت��ه اس��ت. ب�ه گفت��ة »دي�اني« )

همبستگي بين معيارها اين امكان را فراهم مي آورد كه با اطالع از شرايط بعضي معياره��ا، بت��وان ش��رايط ديگر معيارها را تخمين زد و با آگاهي بيشتري اهداف كوتاه مدت و بلندمدت كتابخانه را تع��يين ك��رد. طب��ق

جدول مربوطه: )تع��داد كارمن��دان و9 و 7 )تعداد اعض��ا و تع��داد ص��ندلي ها(، 9 و 6قوي ترين همبستگي معنادار بين معيار

)س��اعات6 و 1 )مساحت زيربنا و تع��داد كتب(، معي��ار 9 و 3 )تعداد اعضا و كارمندان(، 7 و 6صندلي ها(، )مساحت زيربنا و افزايش ساالنة كتاب( وجود دارد.5 و 3كار و تعداد اعضا(،

معيار در كتابخانه ها9نظر نمونه اي از مراجعان دربارة وضعيت

9در اين قسمت ابتدا با توجه به داده هاي موجود در جداول، نظ��ر نم��ونه اي از مراجع��ان درب��ارة وض��عيت معيار در كل كتابخانه ها به صورت توصيفي بيان مي شود و سپس تحليل پ��ژوهش ب��ر اس��اس خالص��ه اي از

نتايج بيان مي گردد. پرسش نمونه: وسعت ساختمان با نياز شما منطبق است؟. نظر مراجعان دربارة انطباق وسعت ساختمان با نياز مراجعان7جدول

 فراوا

نيدرصد

1595/39بلي

836/20خير

1567/38تاحدي

52/1بي پاسخ

403100جمعبا توجه به داده هاي جدول فوق، تقريباً بيشتر مراجعان از وسعت كتابخانه راضي بوده اند.

خالصه اي از نتايج تحليل پرسشنامة مراجعان

اكثر مراجعان، زن و از نظر سني، جوان و بيشتر، دانش آموزان مقطع متوسطه بوده اند كه براي مطالع��ةدروس خود به كتابخانه مراجعه مي كردند.

اكثر مراجعان از تع��داد كارمن��دان، اف��زايش س��االنة كتب و نح��وة برخ��ورد كاركن��ان نس��بتاً راض��ي بودن��د و درخصوص ساعات كار و ميزان فضا و نيز تنوع عناوين كتب و تعداد صندلي ها اظهار نارضايتي داش��تند. از اين رو الزم است كه جهت حركت كتابخانه در راستاي توسعة فضا، ساعات كار، و تن��وع عن��اوين كتاب ه��ا و

صندلي ها باشد.بحث و نتيجه گيري

نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهند كه در تحليل كالن، كتابخانه هاي اقماري آستان قدس رضوي در هش��ت قرار دارن�د و تنه�ا در م�ورد معي��ار3مورد از معيارها برطبق معيارهاي دياني، در سطح كتابخانه هاي درجه

)مساحت كل( دچار نقص مي باشند. بنابراين در برنامه ريزي ها بايد به اف��زايش »مس��احت ك��ل«2شماره توجه بيشتري شود.

معي��ار9با بررسي و مقايسة نه معيار دياني در مورد تك ت��ك كتابخانه ه��اي اقم��اري مش��خص مي ش��ود ك��ه موردنظر در تك تك كتابخانه هاي اقماري از وضعيت بسيار متفاوتي در مقايس��ه ب��ا متغيره��اي ك��ل كتابخان��ه برخوردارند و مسئوالن بايد به اين تفاوت ه��ا توج��ه كنن��د و متناس��ب ب��ا ني��از ه��ر كتابخان��ه، امكان��ات ك��افي

اختصاص دهند. با توجه ب��ه نت��ايج حاص��له از تحقي��ق، اطالع��ات به دس��ت آم��ده از پرسش��نامة مراجع��ان اين كتابخانه ه��ا در معيارهاي »تعداد كتب«، »ساعات كار«، »فضا« و »تعداد صندلي ها« دچار ضعف هستند و اين معيارها در برنامه ريزي، در اولويت توسعه قرار دارند. در مورد »تعداد اعضا« و »اف��زايش س��االنة كتب« در وض��عيت

نسبتاً مناسب قرار دارند.پيشنهادها

. آموزش مداوم و روزآمد كردن دانش )نتيجة تحليل سؤاالت تشريحي پرسشنامة كارمندان(؛1. توسعة كم ّي مساحت كتابخانه )نتيجة تحليل كالن(؛2. مجموعه سازي مناسب با نياز مراجعان )نتيجة تحليل سؤاالت تشريحي پرسشنامة مراجعان(؛3 . افزايش بودجة كتابخانه ها به منظور هم��اهنگ كردن كتابخانه ه��ا ب��ا پيش��رفت هاي فناوران��ة جدي��د )نتيج��ة4

برداشت پژوهشگر از تحقيق(.منابع

. ب��ه كوش��ششناختي از دانش شناس�ي )عل�وم كتاب�داري و دانش شناس�ي(اب��رامي، هوش��نگ. .1378رحمت الله فتاحي. تهران: نشر كتابداري،

. اس��تاد راهنم��ا:بررسي وضعيت كتابخانه هاي عمومي اس��تان خوزس��تانافروزي نيا، عبدالجليل. .1376علي شكويي. پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسالمي،

فص��لنامه پي��ام(«. ترجم��ه زه��ره ميرحس��يني. 1994»بياني��ه يونس��كو درب��ارة كتابخانه ه��اي عم��ومي ).107(، ص 1374، سال پنجم، شماره اول و دوم، )بهار و تابستان كتابخانه

. اس��تاد راهنم��ا: عب��اسبررسي وضعيت كتابخانه هاي عمومي شهر مش�هدتدين ترشيزي، مهدي. .1374حري. پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشكده روانشناسي،

. ته��ران: مرك��ز خ��دماتاستانداردهاي ايفال براي كتابخانه هاي عم��وميتعاوني )خالقي(، شيرين. .1359كتابداري،

. اس��تاد راهنم��ا: زاه��دبررسي وضعيت كتابخانه هاي عم��ومي اس��تان كردس��تانحسيني، مهدي. .1380بيگدلي. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه شهيد چمران اهواز،

دياني، محمدحسين. »استانداردهاي كمي براي كتابخانه ه��اي عم��ومي ب��ا نگ��اهي ب��ه كتابخانه ه��اي عم��ومي . دوره سوم، س��المجله علوم تربيتي و روانشناسي، دانشگاه شهيد چمران اهوازخوزستان«.

.1374. 51-75دوم، شماره اول و دوم. ص. .فصلنامه كتاب��داري و اطالع رس��انيدياني، محمدحسين. »حجم نمونه در پژوهش ه��اي پيمايش��ي«.

.65، ص 1378، پاييز 3شماره . ترجم��ه حس��ن پاشاش��ريفي و جعف��ر نجفي زن��د.مباني پژوهش در علوم رفت��اريكرلينگر، فردان.

.2. ج 1376تهران: انتشارات آواي نور، . ته��ران: ه��يئت امن��ايشناسنامه كتابخانه ه��اي عم��ومي اي��رانوزارت فرهن��گ و ارش��اد اس��المي.

.1370كتابخانه هاي عمومي كشور، . ته��ران:تاريخچه كتابخانه ه��اي اي��ران و كتابخانه ه��اي عم��ومي ته�رانهمايون فرخ، ركن ال��دين.

.1364سازمان كتابخانه هاي عمومي شهرداري تهران، Cha, Mikyeong )1988(. "Compliance with public library standards in the state

of Ohio". Indiana: Indiana university.Mess, Annette )1980(. "Comparison of Baie d'urfe library to Quebec public library

standards". Bulletin-ABCLQLA Bulletin, 27 )2( May-Aug 1980, 12-16.