Nr. 371 Hósdagur 13. juli 2006 15,-

Íslendskafyritøkan

“Torbjørn”ikki til sølu

Ben Yami: Skerjið ikki línuveiðuna!

Síða 12

Síða 3

Frágreiðing frá vitjaninihjá Ben Yami. Hann sigurnógvar óvissur vera viðfiskifrøði.

Seinastu kundarnir í 100 árasøguni hjá Frants Restorff

Sjómannadagurin:

Bretskur fiskiskapur undir FøroyumVit endurgeva forvitnislig bretsk fiskisjókort og ýti

Vit hava hittstjóran GunnarTómasson

Nærum 100 ára gamliAndrias í Tarti og nærum80 ára gamli Ben-Yamitosa um fiskiskap

Síða 4

Síða 19

Tað var ikki óvæntað, tátað hósmorgunin í sein-astu viku frættist, at Esmarvar farin, 80 ára gamal.Hann hevði nú í fleiri árstríðst við sjúku, sumgjørdist so álvarslig, athann kom at verða áTjarnargarði ta seinastutíðina.

Esmar var ein merkis-verdur persónur. Lítlanháva gjørdi hann burturúr sær sjálvum, menaftanfyri mannin var einsterk persónligheit viðeini umsorgan fyri øðr-um, sum ikki er heilt van-lig.

Esmar var føddur íNorðragøtu, sum nr. 4 av13 systkjum. Foreldrinivóru Eliesar í Tjørnustovuog Sunneva úr granna-húsinum Súnastovu.

Tað má vera ringt atímynda sær, hvussu taðhevur verið at hava ein sostóran barnaflokk tá ítíðini. Tað kann verðanevnt, at Sunneva áttibørn í 26 ár, frá 1919 til1946. Eliesar var skips-maður og skipari við-hvørt. Tunga takið heimahevði Sunneva, og tað eróneyðugt at siga, hvørjaruppgávur ein húsmóðurhevði tá í tíðini. Húsinivóru lítil mitt í gomlubygdini beint við kirkj-una. Men Sunneva upp-aldi børnini við eini fast-ari og kærleiksfullarihond, og børnini komueisini væl undan.Av teim-um 13 systkjunum eru trý

farin. Umframt Esmar eruAbsalon og Maria deyð.

Esmar hevði ikki hug atgerast skipsmaður,so hannfór til Havnar at læra tilprentara. Tað skal ikkisigast meira um hettaenn, at hann var við til atprenta Bíbliuna í 1948.Hann var setari, og sjálvursetti hann ein fjórðing.Tað hevur verið nevnt herí blaðnum fyrr, at Bíblian

er fremsta prentavrik íFøroyum fram til dagin ídag. Í dag verða ørkiniløgd í automatiskt viðprentingina.Tá mátti hvørtark leggjast í við hond.Ogtað vóru ein millión ørk!Sjálvt við allari nútímansútgerð verður ein slík bókals ikki prentað í Før-oyum í dag, men verðursend av landinum at verðaprentað.

Seinni aftur gjørdistEsmar prentari á 14. Sep-tember í 50-unum. Herkom hann í fyrstu røð atfylgja føroyskum politik-ki, serliga tjóðveldispoli-tikki.Tað vóru ringar tíðir,so tað hevur manganverið buldrasligt. Esmarhevði eisini sinar mein-

ingar á hesum økinum ogumboðaði Tjóðveldisflokk-in í skúlaráðnum í Havn ífleiri skeið.

Millum aðrar prent-smiðjur, har Esmar hevurarbeitt er tann hjá MariusZiska.

Gjørdist trúboðariMen Esmar hevði onnurmál enn at halda á við atprenta, hóast hann eisinivar við til at stovna FøroyaPrentarafelag og gjørdisttann fyrsti formaðurin.Hann gjørdist trúboðarihjá Kirkjuliga Missiónsfel-agnum. Hóast hetta felagikki er av teimum størstu,so er tað merkisvert, hvattað hevur fingið av skafti.Eitt av virkisøkjunum er

trúboðan í Etiopia, harElsa, systir Esmar, hevurhavt tann stóra leiklutin.

Her eigur at verða nevntvirksemið innan sjómans-missión. Ein av leiðarun-um í Kirkjuliga Missións-felagnum var Hans JacobEllingsgaard, sum var sjó-manstrúboðari stóran partav lívinum heilt frá Aber-deen og til útróðrarmenní Grønlandi. Hetta hevureisini verið umrøtt her íblaðnum.

Í hesum virksemi áttiEsmar eisini sín part sumtrúboðari í Vestmanna-oyggjunum tey árini, før-oyskir fiskimenn í stórumtali fóru til Íslands. Teyhøvdu eina sjómansstovuí Oyggjunum og vóru harníggju vertíðir. Esmar vareisini eitt skeið í Grøn-landi.Tann, sum hevur viðsjó- og fiskimenn at gera,veit, hvussu stóran týdn-ing slíkt arbeiði hevur.Kirkjuliga Missiónsfelagiðhevur eisini sjómansmissi-ón her á landi,og tey havajúst framleitt eina fløguvið andaktum at latahvørjum sjómanni.

Esmar hevur ferðaðistnógv kring um landið athalda møti. Tí var hannkendur av mongum, ogalla staðni hevur hann ogtey fingið besta skoðsmál.

Tað, sum annars hevureyðkent ættirnar, sumEsmar er av, teimum íTjørnustovu og Súna-stovu, er ein heilt serligættarkensla. Hetta hevureisini skapað eitt serligtsamhald fyrst og fremstmillum systkini og síðant.d. við systkinabørn ogtrýmenningar

Vit komu tí øll at kennaokkum sum nærmasta ætt,og hava vit øll havt nógvsamskifti gjøgnum tíðir-nar. Esmar var skilamaður,

sum visti nógv og sum varlættur at tosa við. Hesievni vóru eisini góð athava í teirri vitjunartæn-astu, sum Esmar hevði t.d.á sjúkrahúsum og í varð-haldinum. Í einum føðing-ardegi greiddi KjartanMørkøre frá, at hann varkomin at práta við einmann, sum gav Esmar eittso gott ummæli, sum hugs-ast kann. Kjartan spurdi:“Men hvussu kennir túEsmar?” Ja, tá mátti hannút við tí.Tað var frá gegli-num!

Esmar hevði eisini gáv-ur at skriva og at yrkja.Hansara fyrsta yrkingar-savn var “Fíólin”. Tá skul-di Christian Matras taka tilhansara evni at yrkja, ogat hann átti at gera meiriav tí.

Esmar giftist í 1952 viðMaud, sum er ættað úrKollafirði. Hon hevur ver-ið honum ein dyggurstuðul alt lívið, og ikkiminst tey seinastu stræv-nu árini. Maud er eisinieitt skilafólk, sum tað altíðer hugaligt og stuttligt athitta.

Tey bæði eiga børniniSámal Andrias, Eliesar,Ruth, Súna,Thordis, Erlingog Erling Marna (føddur í1961, livdi bert nakrar fá-ar dagar). Barnabørninieru trý í tali.

Vit eru mong, sumkoma at sakna Esmar,mensum eisini unna honumtann frið, sum hann hevurfingið.

ó.

Esmar ogMaud.Myndin ertikin áhansara 80ára degi

Esmar farin

Esmar saman við foreldrum og systkjum: Sitandi fremst: Elsa, Eliesar, Sunneva og Emma.Aftanfyri: Maria, Anna, Suni, Magnus, Olea, Per, Jonhild, Petra, Absalon, Esmar og Óluva.

Síða 3Nr. 371 - 13. juli 2006

Heimurin er sera lítil.Hetta ásanna tey flestuferð eftir ferð. Nú umdagarnar, tá Óli Jacobsenog Menakhem Ben Yamivóru í býnum í Havn,verða teir steðgaðir aveinum, teir hitta. Tá vístitað seg, at hetta var ís-lendingurin Gunnar Tóm-asson, sum er stjóri á einiav teimum stóru fiski-vinnufyritøkunum í Ís-landi, Thorbjørn Fiskanesí Grindavík, sum nógvirføroyingar kenna.

Allir tríggir høvdu hitthvønn annan á eini fiski-vinnuráðstevnu í USA í2000, og nú hittast teirtilvildarliga á havnargøt-um 6 ár seinni! Gunnarvar komin úr Bergen viðNorrönu og var á veg tilÍslands. Hann var farin íland hesa løtuna, Norrönasteðgaði,og her hitti hannkend fólk! Hóast tíðin varstutt, fekst tó høvi til einastutta vitjan á FF, harprátað varð um aktuellustøðuna hjá fiskivinnuni ílondunum báðum.

Annars hevur FF-blaðiðí 2002 vitjað fyritøkunahjá Gunnari og høvdueisini frásøgn í blaðnum.

Bygda- ogfamiljufyritøkaFyritøkan Thorbjørn varðstovnað í 1953 av pápaGunnar,Tómas Thorvalds-son, saman við trimumøðrum sjómonnum. Men í1975 gjørdust Tómas oghansara børn einaeigararav fyritøkuni. Í juli 1999varð fyritøkan løgd samanvið fyritøkuna Fiskanes íGrindavík og “Valdimar” íVogar norðantil á Reykja-nesi, har ein partur avvirkseminum eisini er.Pápin, Tómas Thorvalds-son, er 87 ára gamal, oghann er framvegis við ífyritøkuni, tó nú mestsum eygleiðari. Tað erubørnini hjá Tómasi, sumeru størstu partaeigarar í samanløgdu fyritøkuni.Beiggi Gunnars, Eirik, erforstjóri, og er Gunnarsjálvur næstur honum.

Fyritøkan er í dag trið-størsta í Íslandi eftir Sam-herja og UA á Akureyri.

Farin burturúrVirðisbræva-marknaðinumÍ Føroyum verður virðis-brævamarknaðurin førdurfram sum tann stóra bjarg-ingin fyri land og vinnu.

Men hetta prátið gevurGunnar ikki nógv fyri.Teirhava verið inni á Virðis-brævamarknaðinum í Ís-landi, og teir hava tikið

tað stóra stigið at taka segburtur úr aftur.

Orsøkin er tann, at áVirðisbrævamarknaðinumvita teir ikki, um teir erukeyptir ella seldir. Parta-brøvini í fyritøkuni kunnu

keypast av hvørjum sumhelst. Tískil kunnu taðgerast heilt fremmandfólk, sum vilja gera sínaávirkan galdandi.

Annars er sama støða íÍslandi, sum vit kennahana í Føroyum, at ís-lendski stórkapitalurin et-ur seg inn allastaðni viðsínum tilboðum um risa-upphæddir, sum ringt er

at standa ímóti.Hetta heldur Gunnar

vera eins stóran vanda,sum nógv meta tað atvera í Føroyum.

Teir hava tí tikið segburtur úr Virðisbræva-

marknaðin við at keypaaftur tey partabrøv, sumhava verið seld har. Hettahevur kostað teimumpening, sum teir havalænt. Men hetta var soprísurin, teir vildu gjaldafyri at vera sínir egnu. Ogtað eru teir nú.

Hetta hava teir ikki iðr-að seg um.

Hava skip og virkiFyritøkan er ein “typisk”fyritøka, ið umfatar bæðiskip sum fiskavirking álandi.

Teir hava 8 skip, frysti-trolarar og línuskip. Teirkundu havt fleiri við atkeypa sær kvotur.

Men kvoturnar eru vorð-nar so dýrar, at tað als ikkiloysir seg at keypa. Soheldur minka um flotan,so tey skip, sum eftir eru,kunnu nýtast fult út.

Eitt av skipunum erGnúpur, sum hevur veittkongafisk í Irmingarhavi-num. Teir gjørdu ein rim-martúr fyrr í summar, táteir fingu uppí eftir tveim-um vikum.Teir fingu 567 tav góðum kongafiski, harvirðið var um 7 mill. kr.

Teir hava eisini flaka-trolaran Hrafn, sum eisinihevur gjørt tað stak gott.

Virkingin á landiSíðan er tað virkingin álandi. Fyritøkan tekurímóti 10.000 t av ráfiskiárliga. Av hesum eru7.000 t toskur. Høvuðs-framleiðslan er saltfiskurog -fløk, og er fyritøkanein av størstu framleið-arum av saltfiski í Íslandi.Men rættiliga fitt verður

útflutt sum fesk fløk tilUSA. Hóast tað er dýrt viðflogfrakt, so er hetta einsera lønandi framleiðsla.Selt verður soleiðis, atkeyparin rindar fraktina.Upsin teir fáa, fer antin tilPortugals sum saltfiskur,ella verður hann útflutturtil Canada, har hannverður virkaður til klipp-fisk, sum verður útflutturtil Latínamerika.

Tórbjørn hevur eisinitrolverkstað og mekanisk-an verkstað.

GrindavíkGrindavík er sum ein avstørru føroysku bygdun-um við uml. 2.500 íbúgv-um. Hon er størsta bygdiná Suðurlandinum. Eins ogí Føroyum var Grindavík ímiðøldini herjað av sjó-rænarum, sumburturfluttu hóp av fólki.

Bygdin hevur í dag allarteir hentleikar, sum hoyratil eina slíka bygd. Men atReykjavík bert er hálvantíma burturi merkist eis-ini. Á veg aftur til Reykja-víkar koyrdi eg við einikonu og pápa hennara.Tey fóru til handils íReykjavík. Tað var nevni-liga nógv bíligari at keypaí Bónus í Reykjavík enn

í handlunum heima íGrindavík.

Eitt tað mest kendaferðamannamálið í Íslandi- Bláa Lón - liggur her áleið.

Stóran týdning fyrisamfelagiðTað er greitt, at ein fyri-tøka sum hendan hevurómetaligan týdning fyrisamfelagið. Tað eru 290sonevnd ársverk í fyri-tøkuni, og talið av fólki tilarbeiðis var í 2005 350.

Av hesum eru 195 árs-verk umborð á skipunum,á flakavirkinum 50, áskrivstovuni 8 og í tæn-astudeildini 32.

Vit vóna seinni at kunnagreiða meira frá virksemi-num hjá teimum. Taðkann nevnast, at teir eisinihava havt nógvar føroy-ingar í starvi, og havahesir eisini verið vællýddir í fyritøkuni.

Tey, sum vilja vita meiraum Torbjørn fyritøkuna,kunnu fara inn á heima-síðuna:www.thorfish.is

Íslendingar ræðast eisini stóru uppkeypini:

Fyritøkan Thorbjørn er ikki til sølu!

Gunnar Tómasson úr Íslandi og Menakhem Ben Yami úr Ísrael vóru saman á einum fundi um heilsu og trygd hjá fiskimonnum íUSA í 2000. Hendan dagin hittust teir vilvildarliga í miðbýnum í Havn.

Eitt av skipunum hjá Torbjørnfyritøkuni er frysti-trolarin Hrafn GK 111.Hann er 59 metur til longd-ar, 1067 bruttotons og maskinan er 2000 hk.

Síða 4 Nr. 371 - 13. juli 2006

Í seinasta blað høvdu vitfyrsta part av frásøgninium enska trolaraskiparanKen Knox við forvitnis-ligum myndum frá enskatrolarafiskiskapinum und-ir Grønlandi í 50-unum, táteir høvdu føroyingar viðsum flekjarar.

Hesa ferð fara vit at lýsanakað av tí tilfari, sumKen hevur um fiskiskapundir Føroyum, og sumhann annars fer at greiðanærri frá tann 20. august ísamband við sjómanna-dagin. Í hesum sambandivísa vit eisini til eina for-vitnisliga grein hjá SofusiPoulsen um hetta evni.

Bretar hava veitt meiraenn 2,5 milliónir tons avbotnfiski undir Føroyum

Tað finnast ótrúliga góðhagtøl fyri bretskan fiski-skap undir Føroyum 100ár aftur í tíðina. Taka vittoskaveiðuna,so hava bret-ar veitt eins nógv undirFøroyum sum føroyingarsjálvir frá 1903 til 2003.Longu í 1906 veiddu bret-ar 15.000 tons av toskiundir Føroyum, og harvóru tað eingilskmenn,sum veiddu størra partin.Fram til 1. veraldarbar-daga vaksa tølini alsamt tiltey koma uppá 22.000 t í1913.

Burtursæð frá bardaga-árunum var árliga veiðan

á hesum støði - onkuntíðmeira og onkuntíð minni.Samlaða toskaveiðan hjáOnglandi og Wales hevurhesi 100 árini verið750.000 t og hjá Skotlandi520.000 t. Um onkur held-ur, at skotar hava fiskaðstørra partin av bretskuveiðini, so er hetta skeivt.Tað er mótsett.

Taka vit hýsuveiðina, soveiddu bretar í 190611.000 t,av hesum veidduskotar bert 1.000 t. Hettavar eisini støðið heilt framtil okkara tíð. Tað er ikkifyrr enn í 1953, at føroy-ingar fiska meira enn eitteiti av hýsu. Tá var før-oyska hýsuveiðan 3.000 t.Samanlagt hava Onglandog Wales veitt 350.000 tav hýsu undir Føroyumfram til 2003,meðan Skot-land veiddi 320.000 t,sum er meira enn helvtinav samlaðu hýsuveiðuni.

Taka vit upsan, veiddubretar longu í 1906 góð1.000 t, og her eru taðaftur eingilskmenn, sumveiða bróðurpartin. Í 1914er veiðan komin upp á7.000 t.Talið liggur meiraog minni á hesum støði, tásamla veiðan í 1973 kem-ur upp á um 18.000 t, ognú eru tað skotar, sumveiða bróðurpartin. Saml-að hava bretar veitt400.000 t av upsa hesi

árini.Av hesum hava eing-ilskmenn veitt 2/3. Hettaer um fjórðingin av saml-aðu upsaveiðuni.

Øll veiða minkar í sam-band við útflytan av fiski-mørkunum, men bretarhava tilsamans í 100 árveitt 2.340.000 tons avtoski, hýsu og upsa undirFøroyum. Afturat hesum50.000 t av tungu, 10.000t av reyðsprøku, 70.000 tav kalva, longa 55.000 tog brosma 40.000 t. Hettafær botnfiskaveiðuna uppá 2,6 mill. tons. Uppsjóv-arveiðan seinastu árini

við sínámillum veiðurætt-indum er so ein heilt onn-ur søga.

Ein rættiligurpartur av okkara og teirra fiski-veiðusøguTað er greitt, at hetta erein stórur partur av fiski-veiðusøguni hjá báðumlondum. Tað hava verið100-tals trolarar og tús-undvís av fiskimonnumvið í hesi veiðu.Teir havaverið raskir at skriva upp,hvussu tað var roynandi áteimum ymisku økjunum,og hetta sæst eisini aftur áteirra sjókortum.

Við í framløguni hjáKen Knox er eisini eitt

sjókort frá 1960 við nøkr-um av teimum leiðum,har bretar hava veittgjøgnum tíðirnar, og hereru so Føroyar eisini við.Hetta kort er sjáldsamavæl útgreinað, grundað áupplýsingar frá fiskimonn-um úr teimum ymiskubretsku fiskivinnuhavnun-um. Á sjálvum kortinumsæst, hvussu væl alt eruppmerkt. Her er á teim-um ymisku økjunum til-skilað, hvussu botnuriner. Í støðum er hann“good”, aðra staðni erhann “foul”, óreinur, “cor-al” eru í støðum. Øki eru“good for lines”, aðrastaðni er botnurin “rough”,ringur. Summi øki eru

Munken Rock GroundSando GroundsNolso GroundsSkate HeadBig Dimon & Little DimonBordo GroundSvino Ground

Fuglo GroundAnnie's Hill/Enniiberg GroundThe Tar-PotHarald Sound GroundCodling Head or Fiord GroundMyling Head GroundVestmanna Ground

The 'Soldiers'The 'Saddle Back'Myggenaes GroundBig Kolter GroundLittle Kolter GroundSkuo GroundFaroe Bank

Before Radar

Ken Knox á sjómannadegnum:

Bretskur fiskiskapur undir Føroyum

Síða 5Nr. 371 - 13. juli 2006

Tað mundi vera Aberdeen-trolaraskiparar, sum kendubotnin við Føroyar betrienn nakar annar og sjálv-andi betri enn okkaraegnu trolaraskiparar, sumjú ikki fiskaðu undir Før-oyum. Eg plagdi at siga,at áðrenn fiskimarkiðvarð flutt út, fiskaðu vitbert um 7% av fiskinum,sum veiddur var undirFøroyum og bretskir,mestAberdeen-trolarar og línu-bátar, mundu veiða um70%. Restin varð fiskað avfronskum, hálendskum,belgiskum, týskum, norsk-um o.ø. trolarum. Í Aber-deen vóru um 230 trol-arar og línubátar, tá ið egkom niður fyri 60 árumsíðani. Ein triðingur avhesum fiskaðu undir Før-oyum alt árið, ein trið-ingur fiskaði alt árið íNorðsjónum, og ein trið-ingur fiskaði undir Før-oyum um summarið og íNorðsjónum um veturin.Vanliga var manningin 11-13 mans, og teir ísaðu

fiskin og skildu hann í 3-5støddir. Tessvegna finguteir betri prís enn okkaralínubátar. Við teimum varmanningin 25, sum ikkihøvdu stundir at skilja ífleiri støddir. Teir veiddunevniliga munandi meira.Okkara bátar høvdu van-liga frá 900 til 2000 kass-ar, meðan Aberdeenbát-arnir høvdu 600-1200.

Hesir høvdu vanliga um30-50 kassar av flatfiskiundan Føroyum um vet-urin og um 70-150 ásumri fyri túrin.

Eg havi oftani spurt,hvar hesin flatfiskur erblivin av. Okkara trolararveiða hann so ikki.

Aberdeenskiparilegði okkum lag áÍ undanfarna blað varnevnt, at vit noyddust atbiðja skipara úr Aberdeenat koma at leiðbeinaokkum, tá vit byrjaðu attrolara undir Føroyumfyrst í 70-unum. Tað vareg, sum fekk skipper

Charlie Buchan, sum varvæl kendur í Føroyum, atkoma higar. Seinasti trol-arin, sum hann var skipariá var “Scottish Princess”,sum eg saman við eldrusynum mínum, 8 og 11ára gamlir,kom til Føroyarat ferðast við í 1966.Hannvar farin av honum, tá iðhann í 1977 fór á landuttanfyri Tvøroyri nøkurár seinni og sakk har.

Hákun Djurhuus varløgmaður tá í 1966. Hannvar gamal skúlalærari hjámær, og ein annar lærarihjá mær var løgtingsfor-maðurin undir sjálvstýris-landsstýrinum, Sámal Pet-ersen.Vit vitjaðu teir báð-ar. Minnist at eg segði viðSámal Petersen, sum dúg-liga ringdi klokkuna ítinginum, fyri at fáa løg-tingsmenninar at “akta”,atumstøðurnar, eg mintist,vóru eins og tá ið eg gekkí skúla hjá honum, men“næmingarnir” nú vóruheldur eldri.

Charlie Buchan fór til

Føroyar umvegis Keyp-mannahavn og hevði fyri-lestrar um fiskiskap viðFøroyar, og eg fekk hannat selja okkum dagbøkur,sum hann hevði noterað íum botnin o.a., har teirplagdu at fiska. Hetta komvæl við, tí sum okkaratrolaraskiparar sjálvandivita í dag, so eru øki viðFøroyar, sum fara illa viðtroli. Trolararnir, sumfiskaðu við Føroyar áðr-enn fiskimarkið bleiv fluttút, royndu líka inn til 3fjórðingar úr landi ogmøguliga nærri viðhvørt,so teir vóru sera heima-kendir á hesum leiðum.Eg minnist frá tíðini und-an seinna heimsbardaga,at ein kundi síggja ljósinifrá trolarunum út fyriGøtuvík um vetrarnar, táið myrkt var, og sá tað útsum um ein býur var har.

Umframt Aberdeen-trol-arar fiskaðu eisini trolararfrá Granton og Leith viðFøroyar,og teir ensku trol-ararnir, sum eisini veiddu

her, komu sum nevnt úrHull, Grimsby og Tyne-Newcastle.

Smakkaði loddiðEg minnist eitt dømi, harmær varð sagt um kunn-leikan, sum summir trol-araskiparar her høvdu umfiskileiðir við Føroyar. Einheldur gamal og trivaligurskipari bað teir lodda viðfeitti undir loddinum. Táið teir høvdu gjørt hetta,bóru teir loddið niður tilskiparan, sum so smakk-aði á tað, sum var komiðuppá loddið. Hann baðteir so kasta tá ið smakk-urin var hin rætti.

Føroyingar hava sigltvið bretskum trolarum íhvussu er síðan fyrst íundanfarnu øld. Ein per-sónur, sum kemur okkumtil hugs, er Marius Eides-gaard av Eiði, sum hittisína konu av Tvøroyri íAberdeen. Í nýggjari tíð erJohn, beiggi, eitt dømi.Hann var við kenda skip-aranum Alex Elder, tá ið

hann førdi allar teir nýgg-ju trolararnar í Aberdeen,sum høvdu “Aberdeen”-navnið frammanfyri, t.d.“Aberdeen Progress” teirfyrst túrarnar, so finguaðrir teir at føra. John vareisini annar stýrimaðurvið Aberdeen-trolaranum“Goodmar”, sum var fyrr-verandi korvett og sumlíktist okkara trolara“Rádni”. Teir vóru eisini á saltfiskaveiðu við før-oyskum flekjarum. Okk-ara trolarar landaðu eisinisaltfisk í Bretlandi teyárini uml. 1949-51, mentað er ein onnur søga.

Viðvíkjandi fiskiskapihjá Hull-trolarum undirGrønlandi, so var einføroyingur, sum búsettist íHull, og sum gjørdist skip-ari á Hull-trolarum, sumroyndu undir Grønlandi.Hetta var tó vist mest tilísfisk, og tað er AndrassJensen, sonur Óla JákupJensen, skipara, sála.Bróður Andrass er HákunJensen, skipari,Tórshavn.

Sofus Poulsen:

Bretsk fiskiveiða undir FøroyumÍ samband við okkara umrøðu av tilfarinum, sum vit hava fingið fráenska trolaraskiparanum Ken Knox, sum eisini er um bretska trolara-

veiðu undir Føroyum, hava vit fingið hesa frásøgnina frá Sofusi Poulsení Aberdeen, og gevur hetta eitt gott íkast til hesa søgu.

Before Terrestrial Navigation Before Satellite Navigation

uppmerkt til línu. So ertað sunnan fyri Munkin,attað er ov nógvur streymurat royna á vetri, o.s.fr.

Afturat hesum hevureisini verið gjørd ein bókvið nærri útgreiningum.Vit síggja ikki, nær hon erútgivin, men hon kostaði5 shillingar at keypa, sohon er eisini heilt gomul.Hon kallast “The fishing

grounds and landmarks”.Hon umfatar allar bretsk-ar fiskileiðir frá Føroyumog suður til Biskaya.Bókiner 100 síður, og parturinum Føroyar telur 16 síður.

Her er lutvíst ein frá-greiðing um teir ymsufiskigrunnarnar undir Før-oyum, soleiðis sum teireru uppteknaðir á endur-givna sjókortinum.Afturat

hesum eru uppteknaðnógv ýti, og vóru hesi eingóð hjálp, áðrenn naviga-tiónstøknin gjørdist soframkomin, sum hon er ídag.

Her verður fyrst víst tiltekningina av Mykinesiog Hólminum, og greittverður frá, hvussu jústpeilað skal verða eftir, at“gapið” millum Mykines

og Hólmin skal vera opið.Síðan verður greitt frá,

at ein góð leið er viðMykines í SW, snarandi tilS til ENE, har botnurinikki er so óreinur. Menbesta leiðin er við 9 milesí Mykines í ein norðan ogá 64 favna dýpi. Tað erueisini leiðir við høga parti-num av Mykines liggjandií ein NE og við 8 míla

frástøðu. Men her kannvera trupult at arbeiðafyri streymi, so boya eigurat verða sett niður.

Tað ber eisini til at fiskaso langt burtur sum 20miles frástøðu á 80 favnadýpi við Mykines í einESE.

Nakað líknandi verðurgreitt frá øðrum fiskimið-um, og er hetta áhuga-

verdur lesnaður. Vit havatikið kopi av hesum til-fari, sum kann fáast fráokkum.

Vit endurgeva sjókortiðog umrøddu ýtini. Meirafæst uttan iva at vita ásjómannadegnum.

Vit halda hetta tilfarvera sera áhugavert, oguttan iva verður meira atfrætta.

Síða 6 Nr. 371 - 13. juli 2006

Skattakærunevndin:

Er tað borgarin ella myndugleikin, sumhevur próvbyrðina í skattamálum?Í einum rættarsamfelag kemur ivi borgaranum til góðar. Í Føroyum ertað beint mótsett. Tað snýr hendan dokumenteraða søgan seg um.

Í seinasta blað høvdu viteina frágreiðing við við-merkingum til ta avgerð,sum er tikin av skatta- ogavgjaldskærunevndini íokkara skattamáli. Hettamál snúði seg um tanneinfalda setningin í skatta-lógini, at “virði av vistar-haldi” hjá fiskimonnumikki skal skattast.

Avgerðin í hesum máli-num reisir fleiri avgerandispurningar. Ein teirra er,hvør ið hevur próvbyrð-ina í einum slíkum máli, támyndugleikin broytir um-sitingina av eini lóg tilskaða fyri borgaran.Er taðmyndugleikin, sum skalprógva, at hann hevurrætt, ella er tað uppgávanhjá borgaranum at prógva,at myndugleikin hevurórætt.

Eftir okkara meting ertað heilt upplagt, atábyrgdin liggur hjá mynd-ugleikunum. Fyrst ogfremst við atliti at rættar-trygdini hjá borgaranum,men eisini tí at myndug-leikin er tann sterki mótití veika. Hetta má sam-svarandi seta størri krøvtil tann sterka at prógvasítt páhald.

Í hesum máli hevurskattakærunevndin gjørteina niðurstøðu, summerkir, at túsundavís avfiskimonnum við hundr-aðvís av skipum gjøgnummeira enn 30 ikki havagoldið tann skatt, sum teireiga.

Hetta reisir tann avger-andi spurningin, um taðskal kunna bera til at takaeina avgerð í einum sogrundleggjandi spurningi,har málið ikki er fult upp-lýst. At so er, verður eisiniváttað av kærunevndina. Íhesum spurningi fylgir,um tað skal kunna vera tilfyrimuns fyri myndugleik-an, at hann gruggar máliðtil skaða fyri borgaran.Hetta ger hann við at gevanevndini skeivar og vill-leiðandi upplýsingar. Sam-stundis letur hann veravið at gera ta kanning,sum hann verður biðinum at geva nevndini, ogtað við undanførslum,sum ikki hald er í. Hettahendir samstundis, sumtað kann staðfestast, atmyndugleikin liggur innivið vitan, sum kundi

gagnað støðuni hjá borg-aranum, og sum tí ikkikemur fram.

Hetta hendir samstund-is, sum øll undirbygd sjón-armið frá borgaranumverða tileinkisgjørd avkærunevndini.

Vit hava, grundað ánýggjar upplýsingar, sumvit hava útvegað ummannagongdina hjá Tollog Skatt í málinum, biðiðskattakærunevndina takamálið upp aftur, og vithava fingið at vita, at hettafer nevndin at taka støðutil, tá hon hittist aftur íaugust.

Men hetta gevur okkumhøvi til at kanna máliðenn nærri og at útgreinatað enn betri. Vit skulu íhvussu er gera tað til lítar,sum Toll og Skatt ikkihevur gjørt.

Gongur aftur tilskattalógina frá1939Hetta mál gongur heiltaftur til 1939. Tá verðurgjørd ein skattalóg, sumer grundarlagið fyri ver-andi skattaskipan, hóastnógvar broytingar erugjørdar síðan tá.

Í lógini verður sagt, at““VVeedd SSkkaatttteeiinnddttææggtt ffoorr--ssttaaaass ddeenn aannssaattttee SSkkaattttee--pplliiggttiiggee IInnddkkoommsstt””.. Hettaer sama grundarlag sumframvegis verður skattaðeftir.

Í samband við skatta-lógina varð gjørt eitt “IInn--ssttrruukkttiioonnsshhææffttee ffrraa LLaagg--ttiinnggeettss SSkkaatttteeuuddvvaallgg”, hartað vóru nærri leiðbein-ingar um skattingina.

Her er eisini ein partur,sum kallast “OOmm lliiggnniinnggaaff FFiisskkeerreess oogg SSøømmæænnddssIInnddttææggtteerr..””

Her verður fastlagt, at“vvæærrddiieenn aaff OOpphhoollddeett oomm--bboorrdd”” hjá fiskimonnumskal skattast. Fiskimennskulu kortini ikki setanakra upphædd á sjálv-uppgávuna. Teir skulubert seta tíðina, teir havaverið burtur, og síðan skalskattamyndugleikin ásetaeina upphædd pr. mán-aða, so allir verða skatt-aðir ““eefftteerr eennssaarrtteeddee rreegg--lleerr””..

Síðan verður í FFaassttssæætt--tteellssee aaff SSkkøønnssppoosstteerr út-greinað, at: ““VVæærrddii aaff KKoossttffoorr ……FFiisskkeerree……ssæætttteess ttiill

kkrr.. 4400 pprr.. MMaaaanneedd..”” Afturseinni hevur talið vistverið størri, men hettahevur ongan týdning íhesum sambandi.

Hetta var so upphædd-in, sum varð sett á sjálv-uppgávuna sum ein inn-tøka. Var viðkomandi 1mánaða til skips, merktihetta kr. 40 sum inntøka ásjálvuppgávuni, og varhann 6 mánaðir var tað kr.240.

At tað her verður tosaðum ““vvæærrddii”” er væl upp-runin til orðingina av §29,11 í skattalógini frá1963, um at “vviirrððii avvistarhaldi” ikki verðurskattað. Hetta tykist atvera ein beinleiðis til-vísing til hesa reglu. Út fráhesum kann staðfestast, atendamálið við hesi lógar-broyting hevur konkretverið at avtaka júst hesareglu, sum var galdandifyri allar fiskimenn. Taðskuldi verið óneyðugt atsiga, at tað kann ikki havaverið politiska ætlanin atfara frá eini skipan við“eennssaarrtteeddee rreegglleerr”” til einaskipan, har fiskimennskuldu viðgerast ymist.

Í hesi vegleiðing verðureisini sagt um líkning avfiskimonnum, at tað, sumskal skattast, er “uuddbbeettaallttlønning”. Tað kundi einsvæl bert staðið “lønning”.Men nevnda orðing kannvæl skiljast, sum tað iðverður goldið fiskimanni-num sambært sáttmálan.

Í 1939 var kostur hjáøllum fiskimonnum “frí-ur”. Fyrst undir krígnumkemur kostur inn sumfelagsútreiðsla í sáttmálu-num, og tá er tað sjálvsagtframvegis “udbetalt løn-ning”, sum skal skattast.

Í 1953 fáa fiskimenn ásnøris- og línuveiðu einsáttmála, har “fiskimennhalda seg sjálvar við kosti”.

Her var talan um einamunandi sáttmálabroyt-ing frá tí nettosáttmála,sum var, og har allarútreiðslur sum t.d. olja ogsalt skuldu fara av óbýtt-um. Sum við øllum sátt-málagerðum var hesinsáttmáli eisini eitt “pusli-spæl”, sett saman við bý-tisprosentum og frádrátt-um, so hetta broytti ikki ánakran hátt støðuna við-víkjandi skatting. Sáttmál-

in kundi eisini sagt, atprovianturin er fríur, mensum kunnugt er einki íverðini “frítt”.Tí vildi fríurproviantur merkt færriprosentir til manninginaella onkran annan frá-drátt, og úrslitið vildiverið tað sama í útgoldn-ari inntøku. Tað kom alsikki monnum til hugs, attann sáttmálaformur, sumverður valdur, skuldimerkja mun í skattinginihjá avvarðandi fiskimonn-um.

Greið definitión avmanningarpartiÍ hesum sáttmálanum verð-ur provianturin umsitinsum við øllum øðrumsáttmálum. Kokkurin pro-vianterar, reiðarin rindar,og tá avrokning kemur, erprovianturin trektur frá.Og framvegis er tað tann“udbetalte Lønning” eftirfrádrátt av øllum sátt-málaásettum frádráttum íavrokningini, sum verðurskattað, samstundis sumfiskimenn inntil lógina í1963 verða skattaðir av“VVæærrddii aaff KKoosstt”.

Hetta merkir samstund-is, at tað ongantíð hevurverið nakar ivi um defi-nitiónina av eini avrokn-ing. Hetta er nevniligatað, sum er úrslit av áset-ingum í sáttmálanum.Sum vit vístu á í seinastablað og prógva í blaðnumí dag, er henda definitióneisini fult góðkend avalmennu skipanini gjøg-num umsitingina av Løn-javningargrunninum, harminstalønin hjá fiskimonn-um var grundað á hesasomu meginreglu.

Henda skipan, sumhevur sín uppruna í 1939,at fiskimenn fyrst verðaskattaðir av virðinum avvistarhaldi, og hetta síðanverður avtikið, hevur virk-að uttan nakran trupul-leika heilt fram til uml.1995. Tá kemur okkurt“klókt” høvd í Toll ogSkatt fram til, at ein sátt-málaásettur frádráttur avprovianti hjá fiskimonn-um við ávísum sáttmálafyri tað fyrsta ikki skalroknast sum ein frádrátt-ur í avrokningini, og fyritað annað skal hesin post-ur ikki umfatast av reglunií skattalógini um at ““vviirrððii

aavv vviissttaarrhhaalldd”” ikki skalskattast.

Um vit nú høvdu hugs-að okkum til, at hendanfatan hjá Toll og Skatthevði verið sett í verkafturvirkandi, hevði støð-an verið hendan:

Sjónarmiðið hjá Tollog Skatt ogKærunevndini erørvitistosTá høvdu fiskimenn inntil1963 goldið skatt tværferðir av proviantinum.Fyrst við at skula gevaupp virðið av vistarhaldi,sum longu greitt frá. Síðan

Grundleggjandi rættarreglur, sum erusettar til viks av Fíggjarmálaráðnum

UndersøgelsesprincippetDen offentlige forvaltning er underlagt det såkaldte under-søgelsesprincip. Det bygger på, at man fra myndighedensside er ansvarlig for at få de nødvendige oplysninger frem-skaffet, for at der kan træffes en så rigtig afgørelse somoverhovedet mulig...

Tað er próvfast, at umrødda sak upprunaliga er avgjørd,uttan at avvarðandi myndugleikar á nakran hátt havakannað málið. Teir hava ikki so frægt sum spurt seg fyri hjáFøroya Fiskimannafelag, sum má metast at hava førleika tilat lýsa hetta mál.

Tá felagið so eftirfylgjandi hevur roynt at gera myndug-leikarnar varar við veruligu viðurskiftini, hava allar kreftirverið settar í gongd fyri at gera hesar upplýsingar til einkis.

RetssædvaneRetssædvaner finder også anvendelse indenfor forvalt-ningsretten. Retssædvaner kan beskrives som en handle-måde, der er fulgt almindeligt, stadigt og længe efter denoverbevisning, at den er retlig bindende. Man er fra for-valtningens side forpligtet til at følge gyldige retssædvaner.

Í hesi frásøgn verður greitt frá, hvussu skattamyndugleik-arnir uttan um løgtingið broyta innihaldið í eini lóg, sumhevur verið galdandi í nærum 40 ár, og sum er grundað ábeinleiðis praksis í nærum hálva øld.

Administrativ praksisAdministrativ praksis kan beskrives, som den praksis enforvaltning har fulgt tidligere i lignende sager. Dens bin-dende virkning for forvaltningen varierer fra område tilområde. Men udgangspunktet er, at en forvaltning erbundet af administrativ praksis.

Vit hava sæð í hesum máli, hvussu umsitingarlig siðvenjahevur verið sett til viks. Hetta hevur verið gjørt við at skapaiva um, hvør siðvenjan veruliga er. Og hesin ivi hevur veriðnýttur til skaða fyri borgaran, beint mótsett av grundreglunií einum rættarsamfelag. Hetta verður gjørt, hóast vit havaprógvað, at her er talan um greiða siðvenju í tíggjutals ár.

Skattakærunevndin hevur fullkomiliga sæð burturfrá teimum, fyri rættartrygdini hjá borgarum av-gerandi, grundreglum um “undersøgelsesprinsip”,“retssædvane” og “administrativ praksis”. Hesargrundreglur eru als ikki nevndar í niðurstøðunihjá kærunevndin, hóast vit løgdu stóran dent áhetta í okkara framløgu. Men vit hava í hesi greingjørt ein part av tí, sum tað annars áliggur mynd-ugleikunum, í hesum førinum Toll og Skatt, at gera.

Síða 7Nr. 371 - 13. juli 2006

skuldu teir verið skattaðirav veruliga brúkta provi-antinum. Fyri at sloppiðundan hesum skuldufiskimenn, sambært Tollog Skatt, kanska sloppiðundan at inntøkuført virð-ið av vistarhaldi sum ásettí umrøddu reglugerð.Menhetta vildi verið í stríð viðásettu mannagongdinaum “ensartede regler”. Táhøvdu teir fiskimenn skatt-að av veruligu nýtsluni,sum kann vera sera ymiskfrá skipi til skip.

Næsta avleiðing vildiverið, at lógarbroytingin í1963, sum ásetti, at fiski-menn ikki gjalda skatt avvirðinum av vistarhaldi,vildi sambært Toll og Skattikki verið galdandi fyrifiskimenn á snøris- oglínuveiðu eftir saltfiski,sum tá var nógv størstibólkurin av fiskimonnum.

Hetta vildi merkt, atfiskimenn vórðu ójavntskattaðir, alt eftir um teirvóru á saltfiska- ella ís-fiskaveiðu. Hetta vildieisini merkt, at menn ásama túri vórðu ójavntskattaðir, tí yvirmenninir ásaltfiskaveiðu við línu-skipum høvdu ein annansáttmála, har provianturfór av óbýttum, og tá vildihann samb.Toll og Skattverið “fríur”.

Tað er óneyðugt at siga,at hetta er ørvitistos avkrotusmiðum, sum ikkikenna viðurskiftini, ogsum als ikki hevði kunnaðlatið seg gera.

Løgfrøðiligtkrotusmíð“Løgfrøðin” í Toll og Skattgrundar sína støðu á, atlógin tosar um “virði” avvistarhaldi. Og tá mennsjálvir gjalda sín proviant,er ikki longu talan um

nakað “virði”, sum ikkiskal skattast. Hetta er einsera søkt og ivasomuútlegging, sum ikki erundirbygd á nakran hátt.Siga vit, at kostur er kr.100 pr. dag, so er hettaikki eitt “virði” í einumsáttmála, har hann fer avmanningarpartinum, mentá hann fer av óbýttum, ertalan um frían kost. Hettaeru mótstríðandi sjónar-mið, sum als ikki kunnuundirbyggjast, og tað erutey heldur ikki.

Hetta merkir eisini, attann søguliga greiða de-finitiónin av manningar-parti, nevniliga “udbetaltLøn”, er skúgvað til viksvið sera søktum grund-gevingum.

Siðvenjan avgerandiUm vit nú høvdu sagt, atlóggávan er ógreið og

kann tulkast báðar vegir,skuldi tað verið ein part-ur av málsviðgerðini atkanna, hvussu siðvenjaner á økinum, og hvat iðliggur aftanfyri verandiskipan. Hetta skuldi távigað tungt í støðutakan-ini.Tað er hóast alt nakað,sum eitur “retssædvane”,og sum er bindandi fyrieina umsiting. Hendaskyldan skuldi ikki veriðminni av, at her er talanum at taka lógásett rætt-indini frá borgarum í muntil tey rættindi, sum teirpersónliga høvdu fram-manundan.

Tað kann staðfestast, atsiðvenjan er ongantíðkannað. Eftir tí, sum ligg-ur í málinum, hevurheldur ikki verið nøkurmálsviðgerð í Toll ogSkatt. Henda broyting tilskaða fyri fiskimenn er

snøgt sagt gjørt við “ein-um pennastroki”. Hvørki ísamband við tað lands-skattanevndarmál, sumvar í 1998, ella í sambandvið hetta mál, er gjørdminsta útgreining ellakanning av mannagongdog siðvenju í hesum máli.

Gruggingin ogvilleiðingin hjá Tollog SkattFF hevur lýst málið sofrægt, sum vit hava kunn-að við at geva kærunevnd-ini bæði nágreiniligarfrágreiðingar og tilfar, sumvísa søgu og mannagongdí málinum.

Beint tað mótsetta kannsigast um Toll og Skatt-stovuna, soleiðis sum taðannars verður váttað íhesum brotinum í áliti-num hjá kærunevndini.

Eftir fundin í Skatta-og avgjaldskærunevnd-ini (10. mai) varð Toll-og Skattstova Føroyaspurd, hvussu fiskimenná saltfiskabátum vóruskattaðir. Toll- og Skatt-stova Føroya svaraðim.a., at tey hava ikkiupplýsingar um ávísarskipabólkar, hvussu teirhava verið skattaðir.Toll-og Skattstova Føroya heltfast við, at umsitinginhevði ikki broytt sið-venju, tá talan er um atgera skattskyldugu inn-tøkuna upp hjá einumsjómanni, har kosturinfer av býttum.

Hetta vísir greitt arbeiðs-háttin hjá Toll og Skatt.Sigast kann um hesar fáureglur:

a) Toll og Skatt hevureinki ggjjøørrtt fyri at lýsamálið, sum teir eru bidnirum, hóast teir hava havtfleiri ár og annars góðarmøguleikar at gera tað.Fundurin í kærunevndini10. mai útsetti avgerðina ímálinum til 14. juni, jústfyri at fáa hesar upplýs-ingar. Hetta má hava ver-ið gjørt, tí kærunevndinmetti júst hesar upplýs-ingar hava týdning.

b) At Toll og Skatt ikkihevur havt kunnleika til,hvussu umrøddir fiski-menn eru skattaðir, erbeinleiðis ósatt.

c) At Toll og Skatt ikkihevur broytt siðvenju íhesum spurningi, er eisinibeinleiðis ósatt. Hetta

verður prógvað í hesigrein.

Hetta váttar tað, sum vithava ført fram fyrr.Toll ogSkatt hevur ongan áhugahavt í, at hetta mál skal fáa eina sakliga viðgerð.Teirra einasti áhugi hevurverið at “halda tørn” mótiborgaranum, so hann fyrialt í verðini ikki skuldi fáaviðhald. Tí ráddi um atveruliga viðurskiftini ikkiskuldu koma á borðið.

Kærunevndingrundar tilvitaðavgerð á ósannindiHetta er so sínar sakir.Men tað skakandi er, atkærunevndin tekur einaavgerð á einum slíkumsera ivasomum grundar-lagi. Hon krevur ikki mál-ið fult upplýst, og honletur allan tann iva, sumToll og Skatt sjálvt eratvoldin til, koma teimumtil góðar, meðan ítøkiligargrundgevingar hjá borgar-anum verða tileinkisgjørd-ar.

Kærunevndin tekur fyrigóða vøru og brúkar sumgrundarlag fyri síni av-gerð, at Toll- og Skatt ikkiskal hava vitað, hvussutúsundir av fiskimonnumgjøgnum 40 ár hava veriðskattaðir! Hetta ljóðar sumsvartasta skemt. Vanligtvit og skil skuldi sagtkærunevndini, at hettaikki kann passa, og taðgera tað heldur ikki, sumvit hava víst á.

Støðið í viðgerðini hjá

Hetta er skjalprógv fyri, hvussu ein fiskipartur hevur verið defineraður avlønjavningargrunninum frá 1953 og fram til 1995, tá saltfiskaveiðan viðføroyskum skipum fór í søguna. Hetta er gjørt samb.reglugerð, sum landsstýriðhevur góðkent og við góðkenning av landsgrannskoðaranum.

Hetta er tann útrokning, sum lønjavningargrunnurin gjørdi sum grundarlagfyri útrokning av minstuløn og dagstudningi. Tey tøl, sum eru áhugaverd, erutað sum í fyrsta teigi eitur "Partur til manning kr. 776.721,99". Í triðja teigi er"proviantur kr. 265.518". Aftaná frádrátt av provianti verður avlopið býtt í 27partar, og hetta gevur eina avrokning uppá kr. 18.933.48. Hetta er eisini tannupphædd, sum er skattað, sum vit hava prógv fyri.Síðan kemur ein uppgerð yvir manningina.Vit hava bert tikið tann ovasta við

og hava strikað navnið. Her sæst heilt greitt, at grundarlagið fyri avrokninginier júst okkara fatan av einum fiskiparti, sum skal koma til skattingar. Nevndaupphædd er tískil grundarlagið fyri útrokning av minstuløn og dagstudningi.

Samb. tí, sum Toll og Skatt nú heldur uppá, skuldi skattaskyldiga avrokninginfyri túrin verið parturin áðrenn frádrátt av provianti, og hevði hon tá verið kr.9.834 hægri.Tað finst einki grundarlag fyri hesi fatan fram til 1995, og hetta sjónarmið er

eyðkent fyri slík, sum ikki vita hvat tey tosa um! Samb.Toll og Skatt skuldi veriðskattað av einum hægri upphædd enn hana, sum er grundarlag fyri útrokningav inntøkutrygd!

Skattakærunevndin hevur fullkomiliga tileinkis-gjørt okkara próvførslu. M.a. er henda váttan fráformanninum í Reiðarafelagnum als ikki tikinuppá tungu. Men í hesi grein hava vit endaligaprógvið fyri, at Jákup Sólstein hevur rætt.

Síða 8 Nr. 371 - 13. juli 2006Síða 8

kærunevndini sæst m.a.av, at sjálvt ein váttan fráformanninum í Reiðara-felagnum, sum eisini veit,hvussu mannagongdinhevur verið, er als ikkivið í málslýsingini hjákærunevndini og ennminni tikin til eftirtektar.

Tað sæst heldur ikki ímálinum, at kærunevndinheldur hevur havt nakaðsum líkist líkinda máls-viðgerð. Nevndin hevurstórt sæð ikki gjørt annaðenn at gera eina niður-støðu sum bert er grund-að á umrøddu skeivu ogvillleiðandi upplýsingar-nar frá Toll og Skatt.

Vit hava sum sagt kravtmálið at verða tikið uppaftur, og til støða verðurtikin til hetta, vilja vit lýsamálið enn betri, soleiðissum tað eisini verðurgjørt í hesi grein uttan ovnógvar endurtøkur.

Avrokningar vísagreitt siðvenjunaVit hava fyrr lagt fram fyrikærunevndina fleiri av-rokningar hjá saltfiskalínu-skipum, sum greitt lýsa,hvussu ein fiskiparturhevur verið defineraður.Tað liggur tó í “sagensnatur”, at vit hava ikkitilfar sum lýsir, hvussuhesir túrir eru skattaðir.Hetta hevur fyrst Toll ogSkatt og síðan Kæru-nevndin nýtt sum páskotfyri at sáa iva um hesaokkara dokumentatión.

Hvussu hesir túrir havaverið skattaðir kundi ann-ars verið funnið fram til ískjølunum hjá Toll ogSkatt. Tískil hevði lættligakunna verið fingin greiðaá hesum við samskiftimillum Toll og Skatt ogokkum. Men hesumhevur Toll og Skatt ikkihavt áhuga fyri. Teir havaikki eina ta einastu ferðkontaktað FF øll tey 10árini, síðan málið komfram, hóast júst FF er førtfyri at medvirka til einafulla lýsing av málinum.

Seinasta avrokn-ingin hjá saltfiska-línuskipum enn eingreið váttanNú hava vit so aftur leitaðí okkara skjalagoymslu oghava funnið eitt skjal, sumgreitt vísir orsøkina til, atToll og Skatt ikki hevuráhuga fyri at fáa útgreinaðhendan spurning.

Vit hava nevniliga funn-ið fram ta seinastu avrokn-ingina hjá einum ávísumlínuskipi í 1995, har teirkomu heim fyrst í 1996.Hetta var endabresturin áokkara línuveiðu á Flem-ish Cap, og talan er umein minstalønartúr.

Avrokningin er tannvanliga, sum vísir, at eftirfrádrátti av provianti erparturin kr. 18.933, frítíð-arløn er eisini roknað av

hesum tali. Proviantur pr.mann er um kr. 10.000.Sambært tí, sum Toll ogSkatt sigur nú, skuldimanningin verið skattaðav kr. 28.933. Men tað erhon ikki. Í málinum ereisini lønarseðil, sumvísir, at A-inntøkan, t.v.s.inntøkan, sum skatturverður goldin av, er jústkr. 18.933.

Hetta er fullkomiliga ísamsvar við ta vitan, sumer innan Toll- og Skatt, ogsum teir royna at tigaburtur, tí hetta er í sam-svar við okkara sjónar-mið.

Soleiðis hava fiskimenn,sum hava veitt eftir hes-um sáttmála, nevniligaverið avroknaðir og skatt-aðir síðan 1953, tá hesinsáttmálin kom í gildi.

Minstaløninútroknað eftir sama leistiSum sagt var hetta einminstalønartúrur, og tískilhevur manningin um-framt hetta fingið minstu-løn/inntøkutrygd. Minsta-løn verður sum útgangs-støði grundað á tann sátt-málaásetta partin hjá fiski-monnum, og útgoldnaminstalønin er tískil mun-urin millum partin fyritúrin og minstulønina.

Vit hava fingið hendur áta útrokning av minstulønog dagstudningi, sum løn-javningargrunnurin hevurgjørt av hesum túrinum.

Her sæst, at grundar-lagið fyri hesi útrokninger ein fiskimannaparturuppá kr. 18.933,48. Hettagevur samb. teimum tágaldandi reglunum kr.71.548 í inntøkutrygd.

At lønjavningargrunnur-in hevur definerað mann-ingarpartin eftir okkarafatan í 1996 er samstundiseitt prógv fyri, at hann

hevur gjørt tað sama í1953, tá hesin sáttmála-formur kom í gildi fyrstuferð. Tískil er talan umeina siðvenju í 43 ár.

Lønjavningargrunnurinvar annars undirlagdurgrannskoðan, íroknaðlandsgrannskoðan. Hendagrannskoðan plagar ikkiat spara, tá hon heldurnakað vera at finnast at.Men júst á hesum økinumhevur ikki verið nevnt eittorð.

Hetta avgerandi sjónar-mið er eisini ført fram fyrikærunevndina, sum held-ur ikki hevur tikið hettavið í grundarlagnum fyritiknu avgerðini.

NiðurstøðanÍ hesi grein vísa vit fyrstog fremst á, at avgerðinhjá skattakærunevndini íhesum máli er bygd ávillleiðingum, manipulati-ónum og afturhaldan avupplýsingum hjá Toll ogSkatt.

Páhaldið hjá Toll ogSkatt um, at teir ikki havabroytt siðvenju á økinumer so langt frá veru-leikanum, sum tað kannvera.Vit hava víst á og núer tað endaliga prógvað,at Toll og Skatt umleið1995 broytti eina defi-nitión av avrokning hjáfiskimonnum, sum hevðiverið galdandi síðan 1953og eina umsiting av einiheilt greiðari lóg umskatting av vistarhaldi,sum kom í gildi í 1963.Her er tískil talan umsiðvenju í ávíkavist 43 og33 ár.

Tað skal eisini sigast atvera margháttligt, at Tollog Skatt, sum hevur eitt“stýri”, sum er ovastimyndugleikin og sumenntá eisini hevur einalógardeild, letur eitt slíktprinsipielt mál til til eina

deildarskrivstovu at takasær av.

Men tað skal eisini sig-ast, at kærunevndin hevurikki verið í góðari trúgv.Hon hevur nevniligaskúgvað til viks allar teirupplýsingar og tað tilfar,sum vit hava lagt fram ímálinum, hóast okkarasjónarmið hava verið vælgrundað og eru undir-bygd við tí sum má kallastsannlíki í málinum. Hesisjónarmið eru enn beturundirbygd í hesi grein.Men júst upplýsingarnar íhesi grein skuldi tað einsvæl verið Toll og Skatt ellakærunevndin sjálv, sumútvegaði.

Tí meta vit tað verapúra greitt, at fyrst Toll ogSkatt hava verið í “ondtro” í viðgerðini av hes-um máli, og kærunevndinkann so avgjørt ikki havaverið í nakrari góðaritrúgv.

Vit hava reist hetta málvið atliti at borgaranumog endamálið er eisini atroyna, hvønn møguleikaborgarin hevur mótvegissysteminum.Her er niður-støðan, at myndugleikinsamb. kærunevndini hev-ur sum útgangsstøði rætt íeini ósemju við borgaran.Myndugleikin nýtist einkiat prógva, og hjá borgara-num er tað nærum vón-leyst. Nærri ber illa til atkoma einum rættarleys-um samfelagi.

Hesum hevur skatta-kærunevndin givið síttíkast til! So kunnu vit bertímynda okkum, hvussutað man vera við øllumøðrum málum viðvíkjandiborgarunum, sum samanevnd hevur í síni hond.

Tað er nógv skrivað umhetta mál.Men tað er heiltvist, at hetta verður ikkisíðsta orðið.

Hinvegin er avgerðin hjá kærunevndini útilukkandi grundað á upplýsingarfrá eini deild hjá Toll og Skatt sum greitt sigur seg ikki vita nakað sum helstum hetta mál, og sum heldur ikki hevur gjørt ta kanning, sum stovnurin varðbiðin um at gera. Ein slík kanning hevði væl latið seg gjørt, sum vit vísa á ígreinini. Ikki krevur kæruvnevndin størri próvførslu enn hetta av almennummyndugleika. Hetta er rættarstøðan hjá borgaranum í Føroyum!

V it hava útgerðina

Flótitrol

Rækjutrol

Høvuðsskrivstova:

Bakkavegur 22530 FuglafjørðurTelefon 474 200Telefax 474 201

info@vonin.com - www.vonin.com

Botntrol

Tórshavn:

Vestara bryggja 12100 TórshavnTelefon 35 43 91Telefax 31 33 19

Snurpunótir

Annað

Aliútgerð

Landslæknin ikki veriðráðgevi hjá Tryggingar-felagnum FøroyarÍ seinasta blaði greiddu vit frá einum ummæli avnýggju arbeiðsskaðalógini hjá fakfeløgunum. Hervarð sagt, at landslæknin í hvussu er hevði veriðlæknaligur ráðgevi hjá Tryggingarfelagnum, sam-stundis sum hann er føddur limur í Vanlukku-tryggingarráðnum.Vit eru gjørdir varir við, at hettaikki er rætt. Landslæknin hvørki er ella hevur veriðráðgevi hjá Tryggingarfelagnum. Hinvegin er hannráðgevi hjá Lív, men hetta er eitt annað felag.

Vit biðja landslæknan umbera mistakið.

Síða 9Nr. 371 - 13. juli 2006

Framhald á næstu síðu

Sverri Mortensen:

Argja hospitalrindaði latínskúlaog sjúkrahúsEitt tað fyrsta, menn vitaum Argir, er hospitalið.Meðan tað gekst illa at fáaargjalimunum mat, klæðiog tak yvir høvdið, tá iðspitalskasjúkan var íhæddini, var viðvent, eftirat pokurnar í 1709 høvdutikið lívið av 12 av teim-um 15 argjalimunum,sum tá vóru. Nú hevðihospitalið framvegis góð-ar inntøkur, men so atsiga ongar útreiðslur, sopeningaágóðin vaks skjótt,og okkurt skuldi pening-urin hjá hospitalinumnýtast til. Tað gerst tískjótt til almannastovn oglánistovn. Styrkur verðurveittur sjúkum og óhjálp-num, og eftirlønir verðagoldnar til embætismanna-einkjur, ið sita illa eftir, ogseinni verður eisini gold-ið læknanum og jarða-møðrunum úr hospitals-kassanum.

Longu í 1745,tá ið hospi-talið eigur 851 gyllin,verður viðmerkt í rokn-skapinum, at á komandivártingum skal verðakunngjørt, at er nakar,sum vil læna pening fyrinóg gott veðhald, skalhann siga uppsitaranumfrá.

Men tað var ikki nógmikið við hesum. Nýggjurlatínskúli er fyri neyðini,og við kgl. fyriskipansama ár verður hannbygdur fyri 600 gyllin úrhospitalskassanum.

Men eitt sjúkrahús erfyri neyðini, skal lækninhava nakran møguleika atgrøða sjúklingar og røktateir, sum koma av bygd.Tillisch, amtmaður, skjýt-ur tí upp fyri kancellinumí Keypmannahavn í 1826og fær viðmæli frá lands-læknanum Manicus atselja hospitalið og jørðtess og fyri peningin atbyggja eitt sjúkrahús ínánd av Havnini, “hvor

dels hjælpeløse, uhelbre-delige syge kunne forsør-ges, dels syge fra landet,der behøve lægens dag-lig tilsyn, kunne modta-ges.”

Eitt lítið rúm var áspitalskahospitalinum,sumbar kirkjunavn. Her havaguðstænastur verið hildn-ar fyri sjúklingum og bú-fólki. Einki vita vit annarsum nakað bønhús ellaslíkt hús á Argjum áður ítíðini, har fólk leitaðusaman at hoyra orðið ákristnari grund.

Byrjanin var í HvalbaÁ Hólalagnum suðuri íHvalba stóðu vøggustuðlar-

nir hjá Andrassi Mortans-syni.

Andrass var føddur 1794.Foreldur hansara vórusmbr. manntalinum frá1801 – hjúnini MortenAndersen. f.o.u. 1765, ogAnna Jacobsdatter, f.o.u.1762, ættað sunnan úrVági. Í hjúnalagnum vórubara teir báðir synirnir:Andrass og Niclas, ið varhin yngri. Niclas gekkburtur 27. mai 1835 viðEggistoftabátinum.

Enn livir frásøgn ámannamunni um faðirAndrassar. Soleiðis hevurm.a. Niels P. Holm í Hval-ba greitt mær frá: Niclaskallaðist ein 8 markað

óðalsbóndi í Hvalba.Einaferð fór bóndin

saman við øðrum bygdar-monnum handilsferð tilHavnar. Yngstur av báts-skipanini var hin átjan áragamli Mortan á Hólalagi.Á hesi ferð teirra køvdihann so av í mjørka, atikki sást fyri stavn.

Ringur man standurinhava verið innanborða,ogmyrkar munnu vónirnarhava verið at vinna upphavn, tí bóndin, í ronginisat, gav upp og beyð tíbátsfeløgum, sum vóru tildystin fúsir, at taka viðstýrisvølinum.

Maðurin, sum skifti umsess við bóndan og tókvið hesi avbjóðing, varMortan.Og tað eydnaðisteisini honum at stýra bát-inum gjøgnum mjørka-kógvið og inn á Havnar-vág.Afturkomin til Hvalbi-ar var Mortan boðin íbóndans garð.

Tað, sum Niclas bóndi,ið var barnleysur, vildihonum, var einki minnienn at geva honum óðals-garðin sum tøkk og viður-kenning fyri hin minni-liga mjørkadagin.Tað, sumMortan framdi tann dag-in, man hava verið mettsum eitt satt bragd, tí eis-ini krúnprinsurin heiðr-aði hann fyri avreksverk-ið við at geva honum einakumpass.

Annars verður sagt umMortan, ið vanliga varðróptur Mortan Garðs, athann var ein sonn kempa.Tað sigst, at hann var ein-asti hvalbingur, ið sviar,sum tá arbeiddu í kol-inum, hopaðu undan fyri.Tá ið minnisvarðin yvirAndrass Mortansson varavdúkaður á Argjum, heltm.a. Elisabeth Arge, lærar-inna, røðu. Elisabeth, dótt-ir Sigmund á Argjum, ellaBetti Arge, sum hon van-liga var nevnd, var lang-abbadóttir Andrassar.

Brot úr røðu hennaravar endurgivið í Dagblað-num 11. mai 1948. Úr frá-søgnini har í blaðnumloyva vit okkum at takahenda stubban um An-drass Mortansson:

“Útlongsil kom á hanná ungum árum. Og feginvar hann, tá ið hann sum

maður slapp av stað viðeinum spekulanti, sumkomin var inn á Hvalba, tínú slapp hann burtur íonnur lond. Men lagnanvildi, at øðrvísi skuldiverða. Skipið hevði ørindinorðanfjørðs, og bar so á,at tað sigldi á land á Kjal-nestanga við Kollafjørð.

Tá kom Andrass at gistahjá uppsitarahjúnunum áKjalnesi. Hesi hjún áttueina dóttur. Hon æt Elspa.So leingi dvøldi Andrass áuppsitaragarðinum á Kjal-nesi. at hann fekk tokkatil Elspu, og tá ið hann fórsuður aftur til Hvalba,vóru tey trúlovað. Taðvardi tí ikki leingi, til An-drass kom aftur til Kjal-nesar, giftist við Elspu ogtók seinni við sum uppsit-ari á garðinum eftir ver-faðir sín.

Andrass hevði veriðuppsitari á Kjalnesi eini15 ár, tá ið Argja sjúkrahúsvið grund og lendi varselt.

Argir vóru mettar til800 ríkisdálarar. Við teim-um fylgdu seks neyt ogútrakstur til átta neyt ogtorvskurðarrættur. Helm-ingurin av keypspeningi-num kundi standa eftirmóti 1. veðhaldi fyri 4%rentu. Ognin skuldi yvir-takast 1.oktober, og táskuldi reiðipeningurinvera goldin.

Uppboðið yvir Argjahospital og ognir tessvarð hildið norðuri íSaksun 9. mai 1828.Veðrið var av tí allarbesta,og tað komu einir 500mans hagar. Teir komu tófyrst og fremst at keypastokkar av pommerskumviði av skotsku skonn-artini Broom úr Glasgow,sum var rikin uppá land álónni.

Andrass gav boð upp áArgir. Hann bjóðaði 1005– eitt túsund og fimm ríkis-dálar – og Argir vóru hans-ara.

Andrass flutti so við øll-um sínum higar til Argirog búsettist her. Herhevði hann heimstað ævisína alla.Og her hevur ætthansara livað og virkaðnú í stórt hundrað ár.

Andrass var hegnismað-ur. Hann var træsmiður,

Brot úr Argja søguSverri er “ektaður” argjamaður og er beinleiðis ættaður frá Andrassi Mortansson, sum var fyrstiniðursetumaður á Argjum. Sverri hevur eisini búð á Argjum alt sítt lív. Hann dugur væl at greiðafrá. Hetta sóu vit í hansara frásagnum her í blaðnum, tá hann greiddi frá tíðini, hann var við“Ananu”. Hesu ferð hava vit brot úr Argja søgu. Hetta er frásøgn, sum Sverri hevur havt íTilhaldinum í Havn. Vit geva Sverra orðið:

Argja hospital.Tekning Sverri Dahl.

Rakul (1882-1941) ogMortan J. Mortensen,

(1883-1942), foreldrinihjá Sverra.

Sverri Mortensen

Síða 10 Nr. 371 - 13. juli 2006

Framhald á síðu 15

jarnsmiður og góður grót-maður; harafturat varhann dúgligur traðarmað-ur og raskur útróðrarmað-ur. Mangir hegnismennog listamenn eru ættaðirfrá Andrassi og Elspu.

Andrass til ArgirEin góðan seinnapartin ífebruar 1828 løgdu tveyáttamannafør frá landi áKjalnesi.

Andrass hevði konu,vermóður og børnini,sum vóru millum tvey ogtólv ára aldur í sínumbáti.Tað var ikki sørt avsorgarblídni, tær báðar, iðbarnføddar vóru á Kjal-nesi, kendu, tá ið báturinvar komin nakað frálandi. Lísbita hevði ikkibúð aðrastaðni. Elspahevði verið eina tíð hjáprestakonuni – frú Gade, íSandagerði og vovið, menhenni longdist tó aftur áKjalnes. Børnunum dám-di væl, og tey vóru ógvu-liga spent uppá at komatil teirra egna garð, sumpápin var so stoltur av.Helst hevur eingin veriðniðri á støð, tá ið átta-mannaførini komu innum skerið og løgdu atlandi undir teimum gomluhúsunum, sum einaferðvóru ein partur av hospi-talinum. Einasta fólk, sumhevði sína gongd á Argj-um tá, var Hans P. Abra-hamsen, ið røktaði neyt-ini og hevði umsjón viðognunum.

Tá ið allur førningurinvar borin niðan úr fjøruniog komin til høldar, kenn-ingarærnar vórðu sleptarupp og flutningsmennin-ir høvdu etið fyrstu mál-tíðina saman við niður-setufólkunum, fóru koll-firðingarnir aftur til bátsog sungu ein sjósálm, táið teir vóru komnir útumaftur skerini, meðan teynýggju Argjafólkini stóðuniðri í fjøruni og lýddu á.”

Sandá – eitt felagsvandamál hjáKirkjubø-,Velbastað-og ArgjamonnumJógvan á Velbastað fortel-ur frá eini ferð, hannhevði verið í Havn.

Tingmenn høvdu veriðí Suðuroy, og vóru á vegheimaftur í báti.Teir vórustutt komnir, tá ið mjørkikom á, og teir viltustburtur av allari leið. Tálovaði fútin, at sendi Gudhann aftur til lands, skulditað fyrsta menniskja, iðhann sá, fáa traðagarð.Garðurin var tá leysur, tíbóndin og konan vórudeyð sonarleys. So tók atlýsa í mjørkan, land sást,og teir kendu nú, at teirvóru á Sandsvág. Taðfyrsta fútin stígur fótin áland, kemur Meggjan, eis-ini kalla “illa Magga”,gangandi út eftir fjøru-

bøkkum. Hon var minniumhildin, men har vareinki við at gera. Fútinvildi ikki bróta orð og eitisítt.Konufólk festa nú ikkigarð, so eftir var hjá fúta-num at hugsa um at fáahenni ein dúgligan mann.Heimafturkomin sendifútin Jógvani á Velbastaðboð at koma til Havnardagsstevndan dag. Jógvankemur – óveðursdagur er– og fútin ber nú giftunaupp á mál, men Jógvansigur nei.

Hann hevur ikki hug á Meggjuni. Fútin bønarhann at koma aftur til síní morgin, og jánkar um.Men um náttina ger hannikki vandari enn, at hannrýmir úr Havnini. Hannkemur til Sandá.Hon rannso stór og stríð, tí áarførihevði verið. Hann skalleypa tvørtur um, menlopið mislukkaðist. Jógv-an datt í ánna.

Streymurin førdi hannomaneftir, og skeyt hannaftur at áarbakkanumHavnarmegin.Komin uppúr aftur, helt hann hettavera ein varning frá Guði.Hann vendi aftur til Havn-ar, fór til fútan og segði, athann skuldi taka gentuna.So giftust bæði, og hanniðraði seg ikki um ta eftir-síðan.

Brúgv um SandáHjá Andrassi var tað ógvu-liga átrokandi at sleppaum ánna, tá ið hann vildi,tí hann skuldi arbeiðavíða hvar í landinum.Honum leiddist eisini viðat verða skjútsaður í tíðog ótíð til Havnar. Hannvendi sær tí til amtmann-in, Fr. Ferdinand Tillisch,stutt eftir, at hann varkomin til Argir, um at fáahjálp til at gera eina brúgvfyri, men fekk tvørt nei.Hann fór tí undir arbeiðiðfyri egna rokning, eftir athann og presturin Gad –hvør síni megin – høvdukannað, hvar best mundivera at gera brúgv. Teirsamdust um,at best var atgera hana har, sum áinklovnaði, t.v.s. um hólm-arnar, tí har hevði honminst megi. Sum sagt, sogjørt. Longu í 1831 ferhann so smátt at laðastabbarnar. Í fyrstani rætt-ir presturin í Sandagerði,Chr. Pram Gad, Andrassieina hond við teimumstørstu steinunum.Dreingirnir hjálptu pápa-num, men Niels var ikkimeira enn átta ár, soprestur bað hann heldurfara inn í prestagarðin atspæla við dóttur sína, soskuldi hann sjálvur ar-beiða fyri Niels. Menprestsins hjálp gjørdistikki drúgv, tí longu umvárið árið eftir rýmirhann úr Føroyum. Taðsæst skilliga av teimum

AAffttaarraa rraaðð ff..vv..:: Richard Mortensen, (1913-1985).ValbjørnDalsgaard. Martin Mortensen, "Gassmartin" (1908-1974). Betti,gift við Argja Palla. Johannes Mortensen, f. 1915. SverriMortensen, f. 1922. Børge Kjærgaard.

FFrreemmrraa rraaðð ff..vv..:: Inna, kona Richard. Maja, gift við Valbjørn.Daniella, kona Martin. Elma, gift við Johannes.Tomina, konaSverra. Duzina, f. 1923, gift við Børge Kjærgaard

Bette Mortensen (1905-1933) ogJohan Kjærbo.

Frits Mortensen (1920-1983) og Ingeborg. Ingeborg var trúlovaðvið Napoleon, og hon giftist seinni við beiggja hansara Frits.

Niels Holm Mortensen (1907-2001)og Ella saman við dóttrini Ninna.

Napoleon, (1919-1944).Hann druknaði júst tá hannalment skuldi trúlovast viðgentuni Ingeborg og hanneisini skuldi vera gubbi hjádóttir beiggja sín Jóhannes. Palli Mortensen, (1903-1994)

Børn og verbørn hjá Mortan á Argjum

Síða 11Nr. 371 - 13. juli 2006

Síða 12 Nr. 371 - 13. juli 2006Síða 12

Hetta hevur verið ein seraforkunnug vitjan. Fyrst ogfremst er Menakhem eintann fremsti fiskivinnu-frøðingur í heiminum.Hann byrjaði sum heltungur at fiska. Hanngjørdist skipari heima íÍsrael. Síðan varð hann avísraelsku stjórnini sendurí onnur lond at læra teyfiskiskap. Eitt av hesumlondum var Eritrea, sumtá var ein partur avEtiopia, men sum nú ersjálvstøðugt. Hann komseinni at virka fyri fiski-veiðideildina hjá FAO,sum er matvørustovnurinhjá ST. Hann hevur virkaðsum fiskivinnufrøðingur íeinum 8 londum, harhann hevur verið í longriog styttri tíðarskeið.Aftur-at hesum hevur hannverið í einum 50 londum ífiskivinnuørindum, harhann hevur verið á fund-um og havt fyrilestrar umfiskivinnu og fiskiskap,sæð við eygunum hjáfiskimanninum. Enn erhann sera virkin, sum taðskilst, og hann skrivarregluliga um fiskivinnu-spurningar í fiskivinnu-blaðnum "World Fishing".

Hava upplivað partav heimssøguniBakgrundin hjá hjúnun-um báðum er eisini eina-standandi, sum jødar viðteirra royndunum avnasismuni. Menakhem erpólskur jødi úr Warszava.Hann kom tískil at búgva íteirri kendu ghettoini har.Hann misti bæði foreldr-ini og systir sína, men taðeydnaðist honum at rýmaúr ghettoini, beint áðrennjødiska uppreisturin, sumførdi til, at týskarar bein-du fyri teimum flestu,sum livdu eftir.

Hanna er týskur jødi úrBerlin. Hon misti eisiniforeldrini og systir sína ítýningarlegu, og hon varvið at fáa somu lagnu sumtey. Hon var í leguniTheresienstadt og hevðifingið ferðaboð til Aush-witz, tá ein lækni noktaði

henni at fara, tí hon var ovsjúk til ferðina!

Eftir kríggið komu bæðitil Ísrael og eru eisinipartur av søguni um Ís-rael. Sigast kann tískil, attey bæði hava persónligaupplivað ein fittan part avheimssøguni. Vit havagreitt frá teirra søgu her íblaðnum, sum áhugaðkunnu lesa.

Ferðin til FøroyaTey hava fingið fleiri før-oyskar vinir, sum feginvildu síggja tey í Føroy-um. Hetta kom at liggjafyri, tá tey fóru til USA atferðast, og tey løgdu leið-ina heimaftur um Íslandog Føroyar og so heimyvir Aberdeen og London.

Her hava tey verið gest-ir hjá Føroya Fiskimanna-

felag, Føroya Reiðarafelagog Meginfelag Útróðrar-manna.

Tískil komu tey higarsunnudagin 2. juli og vóruher eina viku. Tey høvdueina rættiliga umfatandiskrá. Á ferðini av flogvølli-num var vitjað á Zarepta áVatnsoyrum,har ein nýggjlega júst var byrjað. Harvórðu tey eisini kunnaðum virksemið í Zarepta.

Mánamorgunin var fund-ur við feløgini aftanfyrivitjanina, har skrá varðløgd fyri vikuna. Seinna-partin mánadagin vitjaðuhjúnini bæði á Sosiali-num, og kom grein umtey eisini í blaðið.

Vitjanir og fundirTýsdagin vitjaði Menak-hem fyrst á Fiskirann-

sóknarstovuni, har hannhitti Hjalta í Jákupsstovu,Kristian Zachariassen ogBjarta Thomsen, sum um-boða ein stóran part avvirkseminum hjá stovni-num. Her fekk Menakhemeina gjølliga frágreiðingum fjølbroytta virksemiðá stovninum.

Seinnapartin týsdaginvarð vitjað hjá fuglafrøð-inginum Jens-Kjeld Jen-sen í Nólsoy. Hildið var, attað, sum hann kundi sigaum føðina í havinum hjáfugli, kundi eisini lýsastøðuna hjá fiski.

Hetta var eisini soleiðis.Hann, kona Menakhem,hevði góðan hug at síggjalunda á flogi,og farið varðtil eitt øki, har tað vanligavar nógvur lundi. Tanneinasti lundi, sum sást, var

á sjónum, og hesa løtunasást bert ein á flogi. Hettaer heilt sjáldsamt, og JensKjeld kundi onga frá-greiðing geva fyri hesum.Bert kundi hann staðfesta,at her ruggaði ikki alt,sum tað plagar.

Mikudagin hevði Menak-hem fund við limir ívinnunevndini hjá løg-tinginum. Uppmøtinginvar ikki nakað serlig, mener hetta helst orsakað av,at tað er hægsta summar-tíð, og at løgtingið eisinier farið í summarfrí.

Seinnapartin mikudaginvar fundur í Fiskimálaráð-num. Landsstýrismaðurinog aðalstjórin vóru tó ikkiheima, men embætis-menn og skrivarin ínevndini, sum endurskoð-ar lógina um vinnuligan

fiskiskap,vóru við á fundi-num. Á báðum hesumfundum førdi Menakhemfram somu sjónarmið,sum greitt er frá í greinum niðurstøðuna frá ferð-ini.

Fundur íMiðlahúsinumHósdagin skipaði Ísraels-feløgini frá fundi í Miðla-húsinum í Vágsbotni, harMenakhem greiddi frá ogsvaraði spurningum umstøðuna í Ísrael. Her vareisini ein framløga umteirra Holocaustsøgu.Onnur hava upplivað taðsama, men tað var einserlig uppliving at verasaman við fólki, sum havaroynt hesar ræðuleikar áegnum kroppi.

Á hesum fundi var vælav fólki, Miðlahúsið varheilt fult. Komið varð inná dagligdagin hjá fólki íÍsrael, um fiskiskap har ílandinum, um allýsinginaav, hvør ið er jødi, og ikkiminst um spentu støð-una, sum nú er.Vit fara attríva nærri í hetta seinni.

Hanna er lærari, ogfríggjadagin var skipaðfyri vitjan á einum skúla,har Hanna fekk frágreið-ing um, hvussu okkaraskúli virkar, og har honeisini kunnaði um, hvussuskipanin var í Ísrael áhesum økinum.

MiniráðstevnanSeinnapartin fríggjadaginvar skipað fyri eini so-kallaðari “miniráðstevnu”,sum snúði seg um,hvussufiskifrøðingar og fiski-menn kundu læra at tosabetur saman. Her vóruframløgur hjá Menakhem,fiskifrøðingunum Hjalta íJákupsstovu og PeturSteingrund og AuðunnKonráðsson, formanni íMeginfelag Útróðrarman-na. Eisini var komið inni áfiskifrøði.

Tað var fitt av fólki áhesi ráðstevnu, sum varfyriskipað av Búa Tyril.Sum tað kom fram, varviljin at tosa saman hjá

Hanna og MenakhemBen Yami í Føroyum

Sum tey flestu munnu hava varnast, hava vit í farnu viku havt vitjan avMenakhem Ben Yami úr Ísrael og konu hansara Honnu.

Vitjað varð fyrst á Zarepta. Hersíggjast f.v. Sámal Mikkelsen,Zarepta, Menakhem, Hanna ogDánjal Poulsen, sum erformaður í felagnum VinirÍsraels.

Hugt verður til fánýtis eftir fugli í Nólsoy saman við Jens-Kjeld Jensen Tann nærum 100 ára gamli Andreas Andreassen í Oyndarfirði greiðir Menak-hem frá tí hann minnist t.d., tá hýsa nærum var ókend hjá teimum, sum róðuút.

Síða 13Nr. 371 - 13. juli 2006

fiskimonnum og fiskifrøð-ingum nóg góður, menúrslitið kann gerast betri.Vit fara í komandi blaði atgreiða nærri frá hesumfundi.

Vitjan hjá nærum100 ára gomlumfiskimanniLeygardagin varð skipaðfyri útferð. Fyrst varð far-ið til Oyndarfjarðar, har

vitjað varð hjá einum øðr-um royndum fiskimanni,nevniliga Andreas í Tarti,sum er føddur í 1906 ogharvið nærum 100 áragamal. Hann fór til skips í1921 og minnist til fiski-skap enn longur aftur ítíðini.Andreas kundi m.a.greiða frá, hvussu tað varvið hýsuni, tað hannminnist. M.a. kundi hanngreiða frá, at hann róði út

í 1927 og 1928 við línu. Í1928 fingu teir ikki einata einastu hýsu, meðanteir í 1927 fingur tvær!Hetta er bert eitt dømium, hvussu skiftandi fiski-skapur kann vera undirFøroyum. Nú er tað hýs-an, sum er stóra nøgdin.

Síðan var farið til Leir-víkar, har vitjað varð áBátasavninum, og har Jór-un og Osmund Justinus-

sen bjóðaði morgunmatvið øllum góðum av fiski.Her fingust eisini nakrarav teimum spennandisøgunum um bátarnar ásavninum, og fara vit atkoma aftur til onkra avhesum søgunum seinni.

Úr Leirvík var farið tilKlaksvíkar og hagani varfarið í Kallsoyna og norð áTrøllanes, har farið varðinn á gólvið í Innistovu,

har Jógvan sum vanligtgreiddi frá. Her var søganum lundan tann samasum í Nólsoy. Gertrudbjóðaði ein góðan drekka-munn, sum so ofta fyrr!

Tað seinasta á skránnivar ein vitjan í Norður-landahúsinum, har tað vardansinátt. Tískil fingu teyeisini sæð føroyskan dans.

Sunnudagin fóru tey av-stað aftur, og mánadagin

komu tey heim aftur.Hanna og Menakhem lótusera væl at hesi viku íFøroyum. Serliga varvitjanin forkunnug fyriHonnu, sum ikki hevurverið her fyrr. Hon hevðials ikki kunnað ímyndaðsær at Føroyar eru, sumtær eru. Hon var heiltovfarin bæði av landinumog teirri móttøku,sum teyfingu í Føroyum.

Osmundur Justinussen greiðir Menakhem frá bátum á bátasavninum.Frá fundinum í Miðlahúsinum saman við Poul Johan Djurhuus.

Ben Yami: Skerjið ikki línuveiðuna!Eftir vitjanina hjá kenda ísraelska fiskivinnufrøðingnum, Menakhem Ben Yami, hava vit eina fyribils niðurstøðuSum umrøtt aðra staðni íblaðnum hevur ísraelskifiskivinnufrøðingurin,Menakhem Ben Yami,seinastu vikuna verið íFøroyum sum gestur hjáFøroya Fiskimannafelag,Føroyar Reiðarafelag ogMeginfelag Útróðrarman-na. Feløgini hava heitt áhann um at meta um fiski-dagaskipanina, eisini viðatliti at seinasta tilmæli-num hjá ICES og Fiski-rannsóknarstovuni. Í hes-um sambandi hevur hannkunnað seg væl og virði-liga um okkara fiskidaga-skipan og annars støðunahjá fiskastovnunum. Hannhevur fingið sendandi einhóp av tilfari um fiskiskapundir Føroyum, m.a. eisinihagtølini hjá ICES umfiskiveiðina undir Føroy-um seinastu 100 árini.

Meðan hann hevur ver-ið í Føroyum, hevur hanntosað við fiskifrøðingar,fiskimenn, politiskar mynd-ugleikar, fuglafrøðingarog aðrar. Hann hevur tíein hampiligan førleika atúttala seg um viðurskift-ini.

Nú hann er komin heimaftur, fer Ben Yami atskriva eina frágreiðing umhesa vitjan, men áðrennhann fór avstað aftur,fingu vit ein samandrátt

av hansara niðurstøðu.Hann sigur tó eisini, athansara kunnleiki til før-oyskan fiskiskap er nakaðavmarkaður, og tí kannhann bert úttala seg umokkara viðurskifti við fyri-varni, meðan hann viðstørri tyngd kann tosaalment um fiskiskap.

Fiskidagaskipaninfrægasta úrslitFremsta niðurstøðan hjáMenakhem Ben Yami er,at

tað tykist, sum at fiski-dagaskipanini er tann fiski-veiðiskipan í Europa, sumgevur eina frægasta úrslit.Hann heldur føroyingarhava verið fremri ennonnur lond á hesum øki.Hetta er ikki minst gald-andi, tá tað verður sam-mett við fiskivinnupoli-tikkin hjá ES.

Fiskifrøði er ikkibíbilskur sannleikiHóast hann ásannar týdn-

ingin av vísindaligari fiski-frøði, so leggur hann dentá, henda skal ikki roknastsum nakar bíbilskur sann-leiki, sum blint skal fylgj-ast. Her eru nógv fleirióvissur, enn vit vanligarokna við. Tað eru fleirifortreytir í eini stovns-meting. Eingin av teimumkann gerast røtt. Óvissankann vera stór báðar vegirfyri hvørja av hesum for-treytum. Og ganga skeiv-leikarnir í fleiri av for-

treytunum sama veg, kannhann í samlaðu metinginigerast heilt stórur.

Neyðugt at nýta vit og skilTað, sum eisini umræður,er at nýta vit og skil, ogeisini at taka eygleiðingarhjá fiskimonnum við í við-gerðini av tilmælum hjáfiskifrøðingum. Fiskimennkunnu aloftast geva fiski-frøðingum virðismikil íkøsttil teirra niðurstøður.

Stórur stovnurgevur ofta lítlagýtingOfta hevur verið sagt avfiskifrøðingum, at treytinfyri at tað er sannlíkt fyrieini góðari gýting er, atgýtingarstovnurin eisinier stórur. Men tølini vísageva eina ábending umtað mótsetta, nevniliga atgýtingin hevur verið góðvið lítlum stovni og øvut.Orsøkin er tann, at serligatoskur er kannibalur, ogein stórur stovnur avtoski kann tí skjótt etaupp eina góða gýting.Hetta er so ein orsøk fyriikki at leypa á leistum viðskerjingum, hóast stovn-urin kann tykjast at vera ílægra lagi. Menakhemmælir til, at hetta verðurkannað nærri.

Fiskiskapur bertein partur avfiskideyðanumTað eru sera nógv onnurviðurskifti enn fiskiveiða,sum er avgerandi fyristøðuna hjá stovnunum.Tað verður meira ogmeira ásannað, at gróð-urin í havinum hevurstóran týdning. Hesin varút av lagi fyrst í 90-unum.Tað vísir seg eisini, atviðurskiftini er heilt óvan-lig í hesum døgum. Hetta

Menakhem saman við Andreas Petersen og Kjartan Joensen, varalimir í vinnunevndini hjá løgtinginum.

Framhald á næstu síðu

Síða 14 Nr. 371 - 13. juli 2006

verður eisini váttað avatburðinum hjá fugli, ser-stakliga lunda, sum alsikki kemur upp á land,men heldur seg á sjónum.Hesi óvanligu viðurskiftikunnu sera væl eisiniávirka møguleikarnar hjáfiskayngli at koma undan.

Náttúrlig sveiggjTað er eisini ein sann-roynd fyri allar fiskastovn-ar, at teir sveiggja upp ogniður við so og so nógv-um árum ímillum. Hettaer ymiskt fyri ymiskarfiskastovnar, og Menak-hem mælir til, at gjørdarverða nærri kanningar av,

hvussu hesi sveiggj havaverið fyri okkara fiska-stovnar.

Økingin íveiðiorkuni ivasomEitt grundgeving, sumhevur verið brúkt av fiski-frøðingum fyri at minkaum fiskidagatalið, er, atveiðiorkan “av sær sjálv-um” økist ár um ár hjá tíítøkiliga skipinum. Tosaðhevur verið um økingaruppá 3-4 og kanska 5%.Hesum sjónarmiði tekurMenakhem sum heild ikkiundir við, í hvussu er táhugsað verður uppá longrisikt. Alt valdast skiparan.

Hann verður verður sjálv-sagt meira royndur, sumtíðin gongur. Einaferðleggur hann tó frá sær, ogso skal ein nýggjur skiparibyrja av nýggjum.

Tað sama er við skip-unum.Vit kunnu taka teirgomlu cubatrolararnarsum eitt dømi. Tað kannsigast, at teir gjørdusteffektivari til eitt vist.Menso fór at ganga hinvegin,so teir at enda máttuskrappast.

Nakað annað er sjál-vsagt, tá skip verða skiftút. Tá er neyðugt at veraansin.

Skerjið ikkilínuveiðinaMenakhem ásannar, at taðtykist sum at toskastovn-urin ikki er væl fyri. Sam-bært tí, sum fiskimennsiga, tykist tó sum athampiligir árgangir eru áveg, hóast tað ikki kannsigast enn,hvussu teir faraat hyldnast.

Sum kunnugt hevurFiskirannsóknarstovanmælt til eina 25% skerjingav húkaveiðini.

Her er Menakhem ikkisamdur. Hann kann takaundir við skerjing av bein-leiðis veiðu eftir toski, harhetta letur seg gera, og

har tað kann gera nakranmun. Men meginparturinav veiðu eftir toski erblandað línuveiða, harhýsa er ein týdningar-mesti parturin av veiðuni.

Menakhem heldur ikki,at vit skulu skerja línu-veiðina, sjálvt um nakaðav toski verður veitt sumhjáveiða. Júst við at veiðahýsu ber til at bøta ummøguleikan hjá toski atkoma fyri seg aftur, með-an hesin møguleiki versn-ar við meira ella minni atfriða hýsuna.

Annars kann tað neyvansigast at vera í samsvar viðfiskidagaskipanina at skerja

dagarnar fyri ein part avflotanum og ikki fyri einannan part.

Sum kunnugt er grund-arlagið fyri hesi skipan, athon í sínum útgangsstøðier røtt,og tað bert er stað-fest øking í veiðitrýsti-num, sum skal broytafiskidagatalið.

Vit fara í komandi bløð-um at hava meira av tilfarifrá vitjanini hjá Ben Yami.Hann sær jú viðurskiftiniút frá eygunum hjá fiski-monnum.Tað, sum hann ístuttum mælir til, er var-semi við broytingum, oghetta er tann boðskapur,sum vit bera víðari.

Á fiskirannsóknarstovuni. F.v. Kristian Zachariassen, Menakhem, Bjarti Thom-sen og Hjalti í Jákupsstovu.

Frá fundinum í Fiskimálaráðnum. F.v. Ben-Yami, Hjalmar Hansen, AndrasKristiansen og Kate Sanderson.

Framhald av síðu 13

Síða 15Nr. 371 - 13. juli 2006

stóru steinunum, sum íbrúnni eru, at tað er einbæði sterkur og dugandimaður, ið hevur fingiðdrigið teir til, og lagt teirupp á pláss. Tað er einkiminni enn eitt roysnis-verk. Laðað varð upp und-ir áarbakkan báðumeginog nakað út í ánna.

Miðstabbin varð laðað-ur á hólmarnar báðar.Stokkar vórðu lagdir ímill-um og rimaðir, og rekk-verk varð sett upp øðru-megin.Tá ið brúgvin stóðliðug, helt amtmaðurinfyri við Andrass, at núkanst tú taka bummpeng-ar frá øllum teimum, sumeftir brúnni fara. Nei, svar-aði Andrass. Øll skulusleppa eftir brúnni uttanat gjalda mær nakað, menamtmaðurin skal veratann fyrsti at ganga eftirhenni. Ta straff skal hannlíða afturfyri, at hann vildiikki lata mær studning.

“Ger so væl, amtmað-ur”. Tá lat hann Andrassi10 ríkisdálar í studningi.Men arbeiðið hevði tikiðdrúgva tíð. Brúgvin varikki liðug fyrr enn í 1835.Í ein stein sunnast íbrúnni høgdi Andrass bú-merki sítt A.M.Arge 1835.

ÆttarlagEin av abba- og ommusyn-um teirra Andras og Elspu,J.A.Arge. (1853-1931), einhegnis- og framburðsmað-ur burturav, prentaði í1925 í nøkrum Dimma-lættingum eina sera for-vitnisliga framhaldsgreinundir heitinum:

EErriinnddrriinnggeerr ffrraa eett llaannggtt lliivvHesin J.A. Arge er annarshin fyrsti, sum í dópinumfær ættarnavnið Arge. Fað-irin Niels Lassen fekk særnavnaskiftið frá Andrea-sen til Arge, tá ið hesinsonur hansara varð boriní heim.

Í minnisgrein síni nevn-ir J.A. Arge nøkur ættar-bregi, sum sipast til Hóla-lagsslektina. Hann hevureisini tríggjar pápabeiggj-ar sínar á orði. Vit loyvaokkum at endurgeva lýs-ingar hansara av nevnduførunum.Um ættarfólkið íHvalba skrivar hann m.a.,at teir í

“ – Længst svundne Ti-der skal være Efterkom-mere af Franskmænd ogIrer.

Der er mange ting,som kendetegner dette.De af Mændene, somikke var kæmpestore,var firskaarne, tætbygge-de, med kulsort Haar oggennemgaaende kraf-tige; mange iltre af Sind,opfindsomme til nyttigtArbejde baade paa Landog Hav og har altid ydetderes bedste til Fremmefor Øerne.

Slægten var stærk præ-get af Udlængsel til frem-mede Lande, og mangeaf dem reiste bort ogkom tilbage berigede afKundskab i forskelligeRetninger, hvilket var tilstor Gavn for Øerne...”

Um teir tríggjar pápa-beiggjarnar, hann nevnir,sigur hann soleiðis:

“Min Farbroder Mortenvar kæmpestor og stærkmed kulsort Haar. Hanvar en meget dygtigHaandværker, Smed, Hus-og Baadebygger. Han varFormand sammen medSnedker Sivertsen vedOpførelsen af den nuve-rende Thorshavns Kirke.Daniel var ligeledes kæm-pestor, var en udmærketStenarbeider, Jordbrugerog ligeledes kæmpestor,var en udmærket Sten-arbejder, Jordbruger ogFisker. For Købmand M.Restorff opførte hanStengærdet om Skaale-trø. Jacob blev Krøblingaf en Byrde Hø, som hanfaldt med og brækkedeRyggen. Han blev efterdette den første og bedsteKnivsmed og leveredeKnivene med Indlæg iSkaft og Skede.”

ArgjaboðiTey fyrstu, ið reistu búgvá Argjaboða, vóru hjúniniRachel Joensdatter úrHósvík og Ísak Eriksenuttan av Bø í Kirkjubø. Ár1837 fingu tey dóttrinaSúsanne Catrine.

Stutta ævi fingu teybæði Rakul og Ísakur sam-an. Við manntalið 1840sæst, at Rakul er vorðineinkja, og Jógvan, bróðurRakul, flutti við húskisínum av Skælingi suðurtil systur sína at búgva.

Framhald av síðu 10

Diakonelev NapoleonMortensens Jorde-færd

Den unge Færing Dia-konelev Napoleon Mor-tensens Begravelse paaViborg Kirkegaard Lør-dag Eftermiddag forme-de sig som en gribendeHøjtidelighed. Begrav-elsen fandt netop Stedsamtidig med Diakoner-nes Aarsmøde i Viborg,og mange af Mødedel-tagerne var med i detstore Følge i Kirkeka-pellet. Tillige saas i Føl-get talrige unge Mændog Kvinder fra de kriste-lige Ungdomsorganisa-tioner i Viborg. Der vartil Baaren sendt signere-de Kranse fra Diakoner iAugustenborg, Plejefor-eningen i Augustenborg,Diakonhøjskolen i Aar-hus, Kristeligt Sangkor iViborg, Funktionærfor-eningen paa Sindssyge-hospitalet i Augusten-borg, Kolonien Filadel-fia, Ledestjernen, Folke-kuranstalten ved Haldog Diakoner i Viborg.Højtideligheden fik sitSærpræg ved, at ungeFæringer, inden Kistenblev baaret ud, samledesved Orglet og paaFærøsk sang en Salme:“Du, mit smukke Land”.

Ved Baaren talte Dia-konskolens Forstander,Pastor Tange Jensen,udfra Ordene af Pro-feten Amos; Bered dig tilDøden. Pastor TangeJensen udtalte bl.a.:

“Det lyder underligt,at vi skal manes dertil,for vi ved dog alle, atDøden for hver én lig-ger et kortere ellerlængere Stykke forude.Gør dig rede til at mødedin Gud! Nej, jeg vilikke, jeg vil leve, sigerMennesket. Men det erFlugt fra Virkeligheden,som naar Strudsen mø-der Faren med at stikkeHovedet i en Busk. Visidder alle bænket vedLivets Gæstebud, og denene efter den anden for-lader sin Plads og kom-mer ikke igen, og deandre tænker med Gruog Gysen: Hvorfor forla-

der Mennesker dogLivets Gæstebud? Mende bliver selv siddende.

Vor unge Ven her fikhastigt Bud om at rejsesig. Han vil blive savnet,ja,han er allerede savnetiblandt os. Vi har aldrigpaa Skolen hørt andetend godt om ham, og viholdt af ham, fordi dervar noget over ham,somindbød til Fortrolighed.Sin Moder havde hanmistet, Faderen varkrigsforlist, saa nogetHjem havde han ikkemere, og han havdefaaet et Særpræg afnoget stille og vemo-digt. Men for nogle vilsavnet blive endnu stør-re, for hans Brødre,Søstre og hans ungeKæreste. Det undrer osikke, om de finder dettehaardt og meningsløst.Men den samme Gud,som saarer, kan ogsaalæge, og Gud lader ikkesin Vej afstikke af os.Deter Gud, der kalder osbort fra Livets Gæste-bud, og det er det, dergiver Døden en Mening.Alvoren er ikke vortSavn og vor Sorg, mendet, at den, der blevkaldt bort,nu er fremmefor Guds Trone. Jeg tror,at han var beredt og kangøre Regnskab”.

Efter Talen sang man“Øjne, I var lykkelige”,og efter at den færøskeSalme var sunget, barDiakonkammerater Kis-ten til Graven. Da PastorTange Jensen havdeforetaget Jordpaakastel-sen,og man havde sung-et “Dig vandrer jeg saagerne med”, traadte enBroder, Sekretær for K.F.U. M. i Tønder JohannesMortensen, hen tilGraven og udtalte: Vivilde gerne have sagtNapoleon en Tak. Nu erdet for sent, nu kan viikke sige til ham den,men maaske lade Tak-ken gaa opad til Gud.Han var os en godBroder, som man varVen med, og med hvemman kunde dele detallerbedste. Tak for denstore Deltagelse, der ervist, ogsaa Diakonsko-len.

Ved en ungFærings Kiste

Ung Diakonelevdruknet, da han vilde svømme overSejlrenden.

Augustenborg, Tirsdag.

Aarets første Badeulyk-ke fandt 1. PinsedagSted paa AugustenborgFjord. En ung Diakon-elev, den 25- aarige Fær-ing Napoleon Morten-sen, druknede, da hansammen med en Kam-merat vilde svømmeover Sejlrenden i Fjor-den.

Da de unge Mennes-ker var kommet midt udi Sejlrenden, vendteMortensen om for atsvømme tilbage, med-ens hans Kammeratfortsatte. Pludselig gavMortensen sig til atraabe om Hjælp. Indenman kunde naa frem tilham, var han forsvundet

under Vandoverfladen.Antagelig havde hanfaaet Krampe. Det lyk-kedes at bjerge ham iLøbet af et Kvarters Tid.

Fra stranden havdeman observeret Ulyk-ken og rekvireret Falckfra Sønderborg og enLæge. Der blev foretagetOplivningsforøg i 1½Time, men alle Bestræ-belser var forgæves,Mortensen havde slugten Masse Vand. Hans Ligførtes til Kapellet.

Ulykken er saa megetmere tragisk, som Napo-leon Mortensen i Gaarskulde være forlovetmed en ung Pige fraViborg. Han var født iThorshavn. Hans Faderer forlist i denne Krig,og ogsaa hans Moder erafgaaet ved Dødenunder Krigen. Afdødehar ikke været paaFærøerne i otte Aar.

Drukneulykke paaAugustenborg Fjord

Vi har modtaget:Vi forstaar ikke,hvorfor denne Drukneulykke skuldeske; men ogsaa dette maa have en dybere Mening,end vi kan skue. Vi siger, det er haardt, en af debedste unge Mænd rives bort lige i det Øjeblik, haner moden til at udføre sin Manddomsgerning.

Onsdag den 31. skulde Mortensen holdeForlovelse, alt var klar - saa kom dette; vi føler dybtmed den unge Pige, der maatte modtage dettetunge og uventede Budskab. Man kan roligt sige, atNapoleon Mortensens Lige fandtes ikke blandtTusinder. Jeg har hørt nogle sige, Mortensen harnoget, vi mangler. Det, Mortensen havde, ervanskeligt at beskrive; men det er beskrevet saaudmærket i de smukke Linjer af Mads Nielsen:

Der er nogle, der bestandiggaar, som de gik Kongebud,og er Vidnesbyrd iblandt osom saa kongelig er Gud.Deres Smil er som et Solskin,som et Solskin og en Fred.Vejen, som vi selv skal følge,bliver skønnere derved.

Deres Liv har skjulte Kilder,Dybe Væld, som ingen ser.De er hjemme i den Stilhed,hvori kun det største sker.I en Verden, der bestandigkun vil tro, hvad den kan se,er de selve Livets Vidnerom Guds gerning, der kan ske.

De tør leve det, vi andresynger Søndagssange om.I en graa og glansløs Hverdagrejser de en Helligdom,og gør denne Jord vi kalder for en stakkels Jammerdal,til en Sommervej, der standserved en stjernesmykt Portal.

Napoleon Mortensen var et oprigtigt Vidnesbyrd,samt et smukt Eksempel til Efterfølgelse. Vi, derlærte dig at kende, vil holde dit Minde i Ære.

Mindeord om Diakon-elev Mortensen

Lykil frá Argjahospitali.

Framhald á næstu síðu

Síða 16 Nr. 371 - 13. juli 2006

Jógvan man hava bygtrættiliga skjótt, tí í 1845býr hann undir egnari lon.

Tey næstu 45 árini eruso bara tvey hús á Argja-boða.Tað triðja húsið verð-ur bygt onkuntíð aftan á1890. Millum 1860-70 set-ur Hans Olsen úr Skála-vík, vanliga nevndur Sand-oyar Hanus, seg niður útiá Argjaboða við húski.Teyfluttu inn til Rakul atbúgva, ið alsamt var á lívi.

Í 1890 búgva tvinnihjún í húsunum hjá Rakul.Umframt húskið hjá Sand-oyar Hanusi hitta vit –smbr. manntalinum frá1890 – eisini har í hús-unum hjúnini Ole Cristi-an Iversen, konuna SiggeSophie og dóttrina Else-beth. Tilskilast skal, atSigga í síni tíð vaks upphjá Rakul. Seinni bygduÓli Kristian og Sigga Sofíahús uppi á Borg í 1894.Táflyta tey inn.

Seinri giftast tey SvínaHans Jákup og Elsba áBorg, og tey komu so atbúgva uppi á Borg. Í áreru húsini 110 ár.

SkúlinÁðrenn skúli var her áArgjum, fóru Argjabørnheim til Havnar í skúla.Tað var langur vegur atganga, og mangan karminvit fingu. Ofta var krokaðundir tí stóra steininum áBillutrøð, umleið har sumhúsið hjá Rósing Rasmus-sen standa. Men har kun-du vit ikki blíva stand-andi.Um tað ikki sleit í, somátti farast víðari.Var taðmøguligt, so var farið umfossin. Tað var tað mestvanliga. 1952 bleiv soArgja Skúli bygdur her íbygdini og tikin í nýtslu.Olaf Sverri Petersen bleivtann fyrsti lærarin, sumvarð settur við ArgjaSkúla. Vígslan av skúla-num fór fram sunnudagin5. oktober.

Vikarur varð settur frá1. januar 1956, og annaðlæraraembætið lýst leyst.Frá 1. august sama ár varÁsmund V. Johannesen,ættaður úr Klaksvík,búsit-andi í Sandagerði, settursum lærari. Men 1. okto-ber 1964 fer Ásmundniðan í Studentaskúlan íHoydølum. So bleiv vikar-ur settur skúlaárið út. Frá1. august 1965 var HenryDebes Joensen settur sumlærari.

Í byrjanini var onki rav-magn í skúlanum. Taðkom ikki fyrr enn í 1954.Tað tók umleið eitt ár tilhúsini á Argjum fingu elog gøtuljósið kom. Viðhesi broyting komu soallir hentleikar. Í staðinfyri at fara suður í krónnasuður á Glyvursnesi eftirtorvi, fingu vit el-krónnainn í køkin.

VatniðTað næsta stigið varð atbetra um drekkivatnið. Í1957 var viðtikið á komm-unufundi at seta PoulKjartan Bærentsen, verk-frøðing at kanna, hvat

Fransá gav. Vit høvdu eindrúgvan turk upp á um 5vikur, tá var vatnmongdin418 tons. pr døgn. Í mestalagi gav hon 1.200 tonspr. døgn. Poul Kjartan fórso undir at prosjektera

vatnverkið, og arbeiðiðvar sett í gongd. Í 1958fingu vit gott og reint vatnúr krananum úr Fransá.

Ættin hjá mærEg var næstyngstur av

brøðrunum, vit vóru 9dreingir og tríggjar systr-ar.Tað vil siga 12 systkin.Mamma mín,Rachel Mort-ensen, f. Jacobsen, vardóttir Niels Jacobsen úrLeynum. Mamma var so-statt langabbadóttir prest-in Niels Lassen Holm ogMaren Høye frá Skyum íDanmark.

Pápi mín var MortanJohan Mortensen, skipari,sonur Dánial Paula Mort-ensen (Gamli Palli á Argj-um), sum var abbasonurAndrass Mortansson ogElspu Dánjalsdóttir.

Tað, sum eg kann minn-ast sum lítil smádrongur,var, at vit høvdu handil ogtelefonstøð. Eisini minnisteg, at vit seldu breyð, sumvar bakað heima, og vitseldu eisini brýstsukur,sum var gjørt heima. Eggog mjólk var eisini selt.

Í kjallaranum vóru tværmjólkikýr. Tær skuldu fáahoyggj, kraftfóður, vatn,og har skuldi eisini sópast.

Eg kom at hugsa umorðtøk Sálamons, Kap. 31-10: Ein dugandi kona,hvør finnur hana? Honhevur hægri virði ennperlur. Hjarta mans henn-ara lítur á hana. Hon gerhonum gott og einki iltallar ævidagar sínar. Kap31-13 Hon syrgir fyri ullog líni, og hugaliga ar-beiða hennara hendur.Kap. 31-14 Hon er eins ogkeypmansins farmaskip,heintar føðsluna langveg-is frá. Hon fer upp fyridag, matskaffar húsfólkisínum, og gevur arbeiðs-konum sínum setningteirra.

Eg haldi, at Sálamonsorðtøk, passa so ógvuligavæl til mammu mína.

Eg nevndi frammanund-an, at vit høvdu telefon-støð. Tá var ongin onnur

telefon á Argjum, og sumbørn máttu vit fara runtum bygdina við telefon-boðum. Manglaði eitt ogannað í handlinum, sovarð man sendur inn tilHavnar at keypa. Tá varðvanliga sagt: “Tú mástrenna báðar vegir”.Gjarnavar farið eftir fossinum íSandagerði fyri at veraskjótur aftur.

Vit Argjadreingir plagduat arbeiða í fiski hjáHjalmar Kragesten. Hannplagdi at koyra eina hurðupp í erva á turkihúsinumá Rundingi, tá hann vildihava okkum heim atbreiða fiskin út á fiska-stykkinum til turkingar.

KirkjugongdÍ Argja bygdarsøgu hevurHavnar kirkja – til fyri ár-um síðani – verið guds-húsið hjá so at kalla allaribygdini. Tá tað ringdi áBryggjubakka, og klokkansendi síni kallandi ljóð um býar- og bygdarlagið,kveiktu málmklangurinsomu kenslurnar í fólkiher sum heiman fyriSandá. Og tey áttu taásannan í barminum, athetta var eisini teirrakirkja.

Um kirkjudyrnar í Havn-ar kirkju vórðu pinku-børnini hiðani úr bygdiniborin til dópin. Um hesardyr leiddust tey ungu atgeva hvør øðrum hondinaum trúskap – bæði fyriGuði og monnum. Umhesar dyr leitaðu tey at fáasær andaliga barlast framígjøgnum lívið. Og umhesar somu dyr vórumong hiðani av Argjumborin fyri seinastu ferð tilhvíldar í móðurjørð.

Tann drúgva kirkjugøt-an, illveður, brek og ellis-vomm bóru mangan viðsær, at lestur varð lisinheima. Tað mundi annarsvera fastur siður í flestuheimum sunnudagarnarat lesa lestur fyri teimum,ið heima sótu í kirkjutíð-ini. Viðhvørt savnaðusttey í hendinga heimum tillestur. Soleiðis nevnir J.A.Arge í greinini – Erindr-inger fra et langt Liv – eingóðan sið hjá faðir sínumNiels L.Arge:

“Min Fader optog ogfulgte en efter min Men-ing meget god Skik, idethan fra det første af, jegkan huske, til sin højeAlder hver Nytaarsmor-gen Kl. 7 samlede alle Ar-ges og Argebues Beboerei sit Hjem til Bøn og Lester.”

Hetta er hitt fyrsta, vithoyra um, at bygdarfólkiðsavnast í einstøkum heimiat vera saman um Guðsorð. Áðrenn samkomuhúsvórðu bygd her á stað-num, vita vit eisini umonnur hjún, sum lótuteirra heim vera karm umkristin fundarhald.

Minningarsteinurin fyri fyrsta argjamannin.

Brúgvaleivdir

Gomul mynd av Argjum.

Óli Jákup Mortensen (1917-1994), saman við konuni Mariu og dótrini Lisbeth.

Framhald av síðu 15

Síða 17Nr. 371 - 13. juli 2006

Stórverkið: Andalig vísuløg í Føroyum

Eitt framúr avrikTann 28. juni var ein rætti-lig hugnaløta í Vesturkirkj-uni, har stórverkið hjáMarionnu Clausen umandalig vísuløg í Føroyumvarð lagt fram. Serligahugtakandi er tað, at taðer ein dani, sum hevurlagt sína sál í hetta arb-eiði, ikki bert hon, meneisini pápi hennara CarlClausen. Hetta fær okkumat hugsa um allar teirdanir, sum hava veriðhugtiknir av Føroyum, ogsum hava gagnað okkaralandi á ymiskan hátt.

Bókin er eitt megnar-verk, heilar 540 síður, ogløgini og lagavariantarnireru ikki færri enn 768.Vit,sum ikki hava skil á slík-um,kunnu als ikki ímyndaokkum, hvussu nógv arb-eiði, ið liggur í hesum.Taðer eisini ein stórur hópurav fólki, sum hevur dugn-að arbeiðinum. Mariannaeigur allan heiður og tøkkfyri hennara avrik.

Tað er Zakarias Wang,sum hevur skipað arbeið-ið, og uttan hann hevðitað als ikki komið út. Einkann næstan siga, at taðhevði neyvan verið nakarannar hann, sum hevði

fingið hetta í lag.Nú hevur verið greitt

frá hesi samkomu í bløð-unum, so vit vilja ikkiendurtaka tað, sum longuer skrivað.Vit vilja tó end-urgeva framløguna hjá tískjótt 90 ára gamla JógvanGerðalíð, sum eisini eigurein part í hesum verki viðteirri upptøku av Kingo-sangi, sum hann var við tilat skipa fyri í 1950, ogsum hevur verið eitt stórtíkast at varðveita hendanokkara sangskatt. Hendafrásøgn hevur eisini uppi-borðið at verða varð-veidd.

Jógvan Gerðalíðgreiðir frá:Zakaris Wang spurdi, umeg kundi siga eitt sindurfrá, hvussu eg fekk hug-skotið at fara allan vegintil Tjørnuvíkar at fáaKingosangarar at koma tilKlaksvíkar at fáa teir atsyngja uppá plátu.

Tað var ikki bara sum atsiga tað tá á døgum.Farastskuldi vestur um oddar-nar til Tjørnuvíkar. Sigltvar aftur og fram tvær ferð-ir ferðir. Fyrst til Tjørnu-víkar eftir sangarunum.

Teir vóru meginpartin avdegnum í Klaksvík at takaupp plátur, og so skulduteir siglast heim aftur.

Tað kom seg soleiðis:Ein dagin vit vóru í

Tjørnuvík og hildu kristi-ligt møti, hoyrdu vit sang,meðan vit gingu niðantúnið.Eg skilti,at hetta varikki vanligur sálmasangur.Hetta kundi heldur líknaharmaljóði, og so var eis-ini.

Uppi í kirkjugarðinumvóru tey til eina jarðarferðhendan dagin, og tað varKingo, tey sungu.

Sum smádrongur minn-ist eg, at menn sungu ábáti, og eg minnist týði-liga eina jarðarferð. Báturróði kistuna innan avNorðoyri. Komnir nakaðinn at støðni, róðu teir íklingur, áðrenn lagt varðat landi. Har var nógv fólksavnað, øll svartklødd ísyrgibúna, og hesin óhug-naligi stóri svarti kassi, viðhvítum krossi á, varð lyft-ur úr bátinum á støðna.Hetta stendur mær klárt íhuganum.

Handa møtidagin íTjørnuvík við jarðarferð-ina man eg hava fingið

hugskotið til at fáa tjørnu-víkingar at festa sangin áplátu, tí eg visti einki um,at nakar annar sang Kingo.Eg hugsaði, at hetta kundifara fyri bakka og í gloym-skuna, og tað hevði veriðspell.

Eg orðaði hetta við Elie-sar Poulsen, sum var bók-haldari hjá Kjølbro. Hannlegðist ikki á boðini, ogfekk í lag at senda gamla“Britons Pride” eftir sang-arunum.

Teir, sum vóru við “Brit-ons Pride”, vóru: JákupAndrias í Kunoy, skipari,Dia í Fugloy, maskinpass-ari og Ingolf (á Vaska-rínum) hjá Suðuroyar-Johan, dekksmaður.

Kjølbro kendi nógvartjørnuvíkingar, og var visteisini í ætt við onkran avteimum.

Úr dagbókini hjá “Sendi-boðnum”, hetta var bátur-in, vit ferðaðust við tilmøtini, skrivar Victor Dan-ielsen trúboðari 25. juli1950 millum annað: “Eli-esar gjørdi avtalu viðtjørnuvíkingar,at teir skul-du koma til Klaksvíkar atsyngja kingosálmar ágrammofonplátu”.

Her kann eg skoytauppí, at Victor var sogripin av hesum plátum,og hann spældi tær javn-an. Tær hava óivað minthann á fornar dagar.

Sungið varð í skúlanum.Tað er ófatiligt, at einginhugsaði um at taka mynd-ir. Eg gloymi aldri, hvussuteir løgdu sálina í, meðanteir sungu.

Fyri trimum árum síðanivóru vit boðin til Tjørnu-víkar í samband 300 áraKingo hald.Tá sangararnirgingu inn eftir kirkju-gólvinum syngjandi “Skriv

dig Jesus på mit hjerte”, távættust mær kinnar, ogtað sama mundi vera hjáonkrum av teim gomluvið.

ÚtvegaðuupptøkutólSummarið 1946 vóru vit íDanmark við manskóri ogeinari kvinnurødd, kærukonu míni.Tá sungu vit áPolyfon felagnum sekssangir á tríggjar plátur avtí gamla slagnum.

Har fingu vit hugskotiðat keypa upptøkutól til atgera hesar plátur, summillum onnur tjørnuvík-ingar skuldu koma atgleða okkum við. Tólinifingu vit í 1948. Teystanda á Forngripasavni-num har norðuri og vigaum 100 pund. Í dag havieg ein geym til telduna,sum er 25 gramm, potihann í harddiskin, og harer næstan øll verðin í. Sonógv er eisini broytt.

Tað kann verða skoyttuppí, at henda útgerðinvarð ikki nýtt til plátu-útgávu, men mest at kallasum ein bandupptakariseinni í tíðini. Fólk komu

Jógvan greiðir frá.

Jógvan og Astrid Gerðalíð í Vesturkirkjuni.

Kingo-sangarar

Kingosangararnir á veg inn í kirkjuni. Fremst síggja vit 85 ára gamla VilhelmMagnussen.

Framhald á næstu síðu

Síða 18 Nr. 371 - 13. juli 2006

at fáa gjørt upptøkur, sumtey so kundu hava tilminnis.

Pláturnar vóru 9 í taliog 2 sálmar vóru á hvørj-ari. Tær vóru gjørdar ífáum eintøkum. Ein teim-um er í hvussu er í út-varpinum.

Kingosangarnir úrTjørnuvík í 1950 vóru:1. Dávur Emil Magnussen(deknur) 1881-19572. Heini Heinesen (gamli Heini) 1879-19643. Hans Jakup Davidsen(Hansjakke hjá Dáva)1882-19644. Hans Jakup Olsen (hjá Sámali) 1879-19635. Jákup Heinesen (Jakkehjá Dáva) 1902-19816. Zacharias Andreasen(kongsbóndin) 1897-19797. Jákup Mýling.1890-1950.

Í 50 ár hoyrdi eg ikkieitt kvekk um hesar plát-ur uttan okkurt so hissini,fyrr enn okkara góðuvinur, Jens Jensen hjáToftakarl, skrivaði til mínum hetta.

Í dag halda vit Kingo-dag. Ikki bert persóninThomas Kingo sjálvan ogMarianne Clausen, meneisini verk hansara og

tann, hann sang um,Kristus.

Tá eg hugsi um taðstóra frambrot, trúbótinhevði við sær, mugu vittakka Kingo saman viðmongum øðrum, sumhava laðað garðar og varð-ar á grundina, Kristus.

Hóast Kingo var føddur200 ár eftir reformatorar-nar Luther og Zwinglihevur verk hansara staðiðsum lýsandi varði á tímangan døkka andaligaloftinum.

Eg vil ikki gloyma okk-ara egnu, ið hava lagt klípiog stigað garðin. Okkaraegnu, sum eru farnir, erum.a. Jákup Dahl, AlfredPetersen, Clæmint Elia-sen, Andrew Sloan, VictorDanielsen og mong,mongonnur. Allir ólíkir, og tó:Teir miðaðu allir á málið,Kristus.

Eg vil takka MarionnuClausen fyri hennara dygd-arverk. Tað eru ikki lætti-soppaverk,hon fyrr hevurloyst úr lagdi. Og so afturnú! Marianna. Hjartaligatakk.

Trúbótin ið Luther settiljóskastaran á,Rómbræviðog Galatarabrævið! Viðrættvísgeringini av náðivið trúgv uttan verk, var

kollveltandi. Okkum tileftirtektar.

Gud signi Føroyar. Gudsigni øll. Gud signi barna-smáttu mína og avkommóður mínar, ið legðimeg at brósti og signaðimeg.

Takk fyri.AAððrriirr KKiinnggoossaannggaarraarr

Jens Jensen úr Tjørnuvíkhevur givið sítt íkast tilhesa grein. Hann greiðireisini frá, Jens MichaelJensen, f. 1903 d. 1997greiddi frá, at tá farið varðtil útróðrar, varð altíðsungið. Hetta vóru sálmarúr Kingobókini og byrjavarð, tá komið var útfyriPararrókina. Á bátunum,sum vóru 8 mannaførvóru fastir forsangarar.Teir vóru:Avlopið: Dávur Emil Mag-nussenMinna Báti: Gamli HeiniReyða Báti: Hans Jáke hjáSámali.

Høvuðspersónarniraftanfyri verkið,

Marianna Clausen ogZakarias Wang.

Hetta vóru tjørnuvíking-arnir, sum sungu inn áplátu í 1950

Framhald av undanfarnu síðu

Ása verið í Skálabúðini í 50 árTann 1. juli hevði ÁsaØsterø ein stóran dag. Táhevði hon verið í starvi íSkálabúðini í 50 ár.

Óla Kristian Skála byrj-aði Skálabúðina í 1946saman við Magnus Mik-kelsen av Toftum. ÓlaKristian tók einsamalluryvir í 1950, og tá gjørdist

handilin til Skálabúðina.Ása er dóttir Honnu ogÓla Kristian. Hon hjálptivæl til sum smágenta,mení 1956 kom hon í starv, 15ára gomul. Seinni kombeiggin Kári eisini atarbeiða har, og nú eru taðsystkini bæði, sum rekaSkálabúðina.

Kári hevði eisini einstóran dag um samamundið. Hann fylti nevni-liga 60 ár 3. juli.

Vit vilja fegin ynskjateimum báðum tillukkkuvið hesum merkisdøgumvið ynski um góða eydnuframyvir.

Her síggja vit systkini Ásu og Kára saman við Mariu Vang Andreassen úrNólsoy, sum var komin inn á gólvið hendan dagin. Maria er ein gamalkenningur hjá teimum í Skálabúðini. Hon var arbeiðsgenta sum ung hjáNikláa, beiggja Óla Kristian. Afturat hesum kemur, at Hanna, kona ÓlaKristian, var fødd á Borðuni, dóttir Símun á Torkilsheyggi, sum var vita-meistari har. Tá tey á Borðuni fóru til Havnar, máttu tey fyrst ganga heim íbygdina í Nólsoy. Tá máttu tey hava eitt hús at fara inn í at skifta og at bíðaeftir farti. Hetta gjørdist heima hjá Mariu, og hetta skapti ein vinskap millumhúsini, sum nú er farin í næsta ættarlið.

Her síggja vit Ásu blaðunga uttan fyri Skálabúðina saman við foreldrunumÓla Kristian og Honnu.

Dávur Emil Magnussen(Deknur)

Heini Heinesen(Gamli Heini)

Hans Jakup Davidsen(Hansjakke hjá Dáva)

Han Jakup Olsen(hjá Sámali)

Jákup Heinesen(Jake hjá Dáva)

Zacharias G.Andreasen(Kongsbóndin)

Jákup Mýling

Síða 19Nr. 371 - 13. juli 2006

Næstseinasta fríggjadagendaði søgan hjá FrantsRestorff.Tá varð handilin,sum so nógv havnarfólkkenna, afturlatin fyri sein-astu ferð.

Frants Restorff varðføddur í 1871. Hann varbakari, og hann stovnaðiFrants Restorffs bakarí í1902.Frants eigur eisini atvera mintur sum ein avteimum, ið gingu á oddaat fáa bygt sjómansheimiðí Havn. Hetta er eitt gottdømi um vinnulívsmenn

tá í tíðini, sum ikki berthugsaðu um egnan vinn-ing. Teir vildu eisini geranakað fyri onnur.

Frants doyði í 1933, og ímong ár var sonur hans-ara, Eigil, stjóri, og varhann eisini ein góður vin-ur, sum vit nevndu í minn-ingarorðum um hann, táhann doyði.

Tann 30. juni varð lið-ugt við hesi 100 áragomlu fyritøku.Vit vóru ástaðnum og kunnu vísamynd av teimum síðstu

kundunum og seinastustarvsfólkunum hjá FrantsRestorff.

Dagin eftir lat upp aftur,men nú er tað OsmundurJustinussen og synir, sumstanda aftanfyri. Men taðer ein onnur søga.

Seinastu starvsfólkini í handlinum hjá Frants Restorff

Seinastu kundarnir hjá Frants Restorff

Frants Restorff, hugsaðieisini um sjómenn.

Seinastu kundarnir hjáFRANTS RESTORFF

LØGTINGIÐUmsiting Løgtingsins er stongd

vegna summarfrí frá mánadegnum10. juli til leygardagin 22. juli

2006.

Um okkurt átrokandi er, kannringjast til: 21 17 85 ella 31 17 85

Løgtingið, tann 30. juni 2006

Súsanna Danielsenstjóri

Vóna skip og bátará Sjómannadagin

Sum lýst, verður Sjómannadagur í Klaksvík 19.august. "Sjómannaskrá" er tó fyri dagarnar 16.-20.august. Fyrireikararnir vóna ikki bert at síggjanógvar sjómenn á degnum, men eisini skip ogbátar. Havnin í Klaksvík er fyrireikað til eina stórainnrás, so eingin skal halda seg aftur.

Sum kunnugt, skipar FF fyri framløgu av myndumog frágreiðingum frá enska trolaraskiparanumKen Knox. Hetta tiltak verður kl. 13 sunnudagin20. august. Vit høvdu í seinasta blað frágreiðingfrá enskum fiskiskapi saman við føroyingumundir Grønlandi í 50-unum. Í hesum blað hava vitfrágreiðing um bretskan fiskiskap undirFøroyum. Serliga áhugaverd eru tey kort og ýti,sum vórðu nýtt, og sum vit endurgeva í blaðnum.Í komandi blað koma vit at hava meira tilfar hjáKen Knox.

Síða 20 Nr. 371 - 13. juli 2006

SJÓBJARGINGARSTØÐINMRCC- Tórshavn

Fráboðan um borivirksemiLýst verður at boriskipið Stena Don fer at bora áføroyskari havleið

Navn á boriskipi Stena DonKallibókstavir V7GX3 Boristað 61º16’43” N 004º56’00” WByrjunardagur 13 juli 2006Serfráboðan Trygdarfrástøða 500 metrarHjálparskip “Dina Merkur”Knattstøða akker DP pallur, brúkar ikki akkerArbeiðið tekur Góðar 3 mánaðar

Samband fæst við hjálparskipið ella boriskipið áVHF rás 16

E-mail: mrcc@mrcc.fo * www.mrcc.foTlf: +298-351300 * Fax: +298-351301

Inmarsat C: 492 888 021 * Inmarsat B: 323116220 (voice) 323 116221 (Fax)

Við hesum skal eg boða frá, at tað er Bjarni Bæk, dómpróstur, sum prædikar

á ólavsøku í ár.

Vinarliga

Hans Jacob Joensen

25. juniTað eru pluss 8,9 stig ídag og dýrdarveður. “Na-tarnaq” kom inn í Amer-tloqfjørðin at liggja ogbíða eftir at koma til kai;teir skulu landa í morgin,og skipið er fult eftireinari viku. Teir havaroynt vestur ímóti marki-num, og hava herfyriverið í Nuuk og landaðeina fulla last. Tað hevurgingið gott hjá teimum.

“Polar Natarnaq” hevurverið so óheppin at missatrolið í gjár, tá tað var áveg upp gjøgnum slisk-una. Teir hava dreggjað,men uttan úrslit enn.

“Manu” kom til Manit-soq í dag, og teir havafulla last av svartkalva.Teirhava roynt SW-umráð-num sunnan fyri 64 stig;teir rokna við at faranýggjan túr týsdagin.

28. juni+ 4,2 stig og stilli. “Lóm-ur” kom inn í morguneftir kørum, tí har var altfult hjá teimum - paun-urin var fullur eisini! Teirtóku fleiri kør og fóru soút aftur, teir skulu landakl. 16.00 í dag, og tað eruknapt trý samdøgur síð-ani, teir loystu frá landi.

1. juli+ 8 stig og stilli. “Lómur”kom inn í kvøld við knapt120 tonsum, sum teirhava fiskað uppá 2 sam-døgur og 6 tímar - óførtfiskarí!

3. juliPluss 11 stig og dýrdar-veður. “Salleq” kom inn ímorgun at landa, teir havaum 300 tons inni.

Teir byrjaðu í kvøld atlanda “Lóm”.

“Sonja Kiil” kom inn atlanda í morgun, teir havafulla last av jákupsskelj-um.

4. juli+ 12 stig og dýrdarveður.“Salleq” loysti seinnapart-in, og teir vóru ikki meiraenn leysir frá kaiini, so

kom “Qaqqatsiaq” inn atlanda, har er alt fult hjáteimum, teir hava fiskaðgott og væl 900 tons avrækjum í 14 dagar. Skiparier sumbingurin, TorbjørnJoensen, búsitandi í Vági.

Tann 17. juni settu teir á“Qaqqatsiaq” met, tá teirtað døgnið fingu 96 tonsnetto, og tað svarar til125,5 tons brutto av rækj-um. Tað er størsta mong,sum nakar trolari hjáRoyal Greenland hevurfingið. Tillukku við tí - titallir har umborð!

Annars fáa bátarnir heiltnógv av rækjum fyritíðina. “Markus” er inni íNuuk og landar, og “Nat-arnaq”er á veg til Nuuk atlanda, teir skulu landahósdagin; har var við atverða fult hjá teimum.

“Polar Natanraq” er inni íManitsoq og landar í dag,teir hava knappa fullalast.

6. juliPluss 4 stig, vindur avsuðri. “Lómur” kom inn ádøgverða í dag við fullarilast eftir gott 2 døgn.Teirskulu landa í kvøld ogætla at loysa í morgin kl.0700. “Qaqqatsiat” fórnýggjan túr seinnapartin.

7. juli+ 8 stig og dýrdarveður.Tann russiski trolarin, iðtekur ímóti botngarns-fiski, kom í morgun atlanda. Teir hava eini 140tons inni hendan túrin.Støddin er einki at fosaum, og eg sá á kartengr-unum, at støddin var frá500-1000 gr, so tað er illanokk greipustødd. Síðst,teir vóru inni her, bað egein mann, sum er higani,og stendur fyri innhandl-ingini, um at geva mærein døgverða av toskar-høvdum, og tað hevðihann so gjørt fyri meg,men høvdini vóru ikkistørri enn av millumfiski -og tá var tað tað størsta,sum hann hevði tikið tilmín.

4. juli landaði “Qaqqatsiaq”gott 900 tons av rækjum.

Kanadisk skip verðaavgreidd í Grønlandi,meðan grønlendsk verðaboykottað í KanadaÍ seinastu útgávu av grønlendska blaðnum, Ser-mitsiaq, undra teir seg yvir dupultmoralin hjáKanada í rækjuspurninginum. Kanadisk skipbunkra uttan nakra forðing í Grønlandi, tá hettaer høgligari fyri hjá teimum.Á hendan hátt kunnuteir spara upp til fleiri daga sigling í Kanadiskahavn. “Afturfyri” sleppa grønlendsk skip als ikkiinn í Kanadiska havn, tí kanadiarar halda, atføroyingar og grønlendingar hava sett sær einaríkiliga stóra kvotu á Grand Bank. Hesum havagrønlendskir myndugleika enn einaferð mótmælt.

Grønlendska fiskivinnan vísir annars, at kanadi-arar nú ikki eru so moralskir í kvotaspurningum,sum teir látast at vera.

Norðalaga í Davissttrætiunum hava fiskifrøðingarhjá NAFO mett, at Kanada eigur at taka 2% avkvotuni. Men sjálvir hava teir ásett sær sjálvum10%.

Grundað á henda dupultmoralin hjá Kanadahevur grønlendska fiskivinnan mælt til, at Grøn-land eisini letur sínar havnir aftur fyri fiskiførumúr Kanada. Hetta vildi gjørt tað ólønsamt hjáKanada at fiska á hesum leiðum, eins og tað vildiverið munandi truplari at veiða svartkalva. Enn ertó einki hent.

Fiskamarknaðurin havt aðalfundTýsdagin hevði Føroya Fiskamarknaður aðalfundá sjómansheiminum í Runavík. Hetta er fyrstiregluligi ársaðalfundurin hjá Fiskamarknaðinum,og tí var tað áhugavert at síggja, hvussu gongdinhevur verið.

Sum kunnugt, er tað gamli Fiskamarknaðurin, iðnú er landingarmiðstøð, og Ráfiskaseljarafelagið,sum eiga Fiskamarknaðinum helv um helvt.

Sigast kann stutt, at gongdin í 2005 hevur veriðpositiv. 46.000 t av fiski hava verið seld gjøgnumFiskamarknaðinum,og er hetta heilt stórur parturav vanliga botnfiskinum, sum verður landaðurundan Føroyum.Søluskipanin virkar eisini væl,ogtí eru vónir um, at enn størri partur av fiskinumfer gjøgnum marknaðin. Hetta er umráðandi fyriat varðveita støðuna hjá Fiskamarknaðinum sumásetari av tí rætta fiskaprísinum, sum er trygdinhjá fiskimonnum fyri at fáa ta inntøku, sum teireiga. Henda trygdin kann verða hótt við teirrigongd, sum tykist at vinda uppá seg, at virki ogskip leggja saman aftur, og eigararnir tá havaáhuga í so lágum prísi sum gjørligt.

Um roknskapin fyri 2005 kann sigast, at umsetn-ingurin var 8,6 mill. Úrslitið áðrenn skatt var 2,0mill. og eftir skatt 1,5 mill., og hetta kann sigast atvera gott fyrsta árið.

Nevndin sær nú soleiðis út:FFyyrrii RRááffiisskkaasseelljjaarraaffeellaaggiiðð::

Poul HansenJóhannes OlsenAðunn Konráðsson

FFyyrrii FFiisskkaammaarrkknnaaððiinn::Óli JacobsenHarry BenjaminsenPáll Gregersen

7. limur og formaður er Alfred Petersen

Árni Joensen í Oyndarfirði fór úr nevndini hesaferð. Nevndarformaðurin takkaði Árna fyri tatíðina, hann hevði verið í nevndini, har hannhevur gjørt eitt slóðbrótaraarbeiði fyri at fáa einauppboðssølu, har vinnufeløgini eiga eina avger-andi ávirkan.

Síða 21Nr. 371 - 13. juli 2006

Góður lesnaður - góður prísurGerst haldari av FF-blaðnum fyri bert kr. 250,- um árið

MEGA-TilboðBMW M-Tek

18’’ felgur við dekkum í støddini 225/40-18:

Bert 9.990,-Passa til BMW 3-røðina

til BMW-eigarar

BMW New 318’’ felgur við dekkum

í støddini 225/40-18:Bert 9.990,-

Passa til BMW 3-røðina

Original-look felgur til BMW fyri spottprís

Prísirnir eru fyri 4 felgur við dekkum – áseting og avbalansering íroknað

Eru á goymslu

fastir, lágir prísir á dekkum og felgum

Nú hava vit fl estu støddir av dekkum á goymslu!

175/70-13: .......................540,-175/65-14: .......................620,-185/60-14: .......................675,-185/65-14: .......................650,-195/50-15: .......................675,-195/60-15: .......................790,-

195/65-15: .......................695,-205/55-16: .......................890,-205/40-17: .......................965,-215/45-17: .......................990,-225/45-17: .......................995,-225/40-18: ...................1.290,-

Send ein teldupost ella ring og hoyr nærri um júst tíni dekk!

Eru á goymsluSummardekk fyri spottprís

15’’ alu-felgur til Peugeot 206. Felgurnar eru nýggjar og óbrúktar og hava bert verið sýndar fram.

DEMO-TilboðTil Peugeot 206

Fyri settið2.450,-

www.dekkmaster.foinfo@dekkmaster.fotelefon 227 000

Síða 22 Nr. 371 - 13. juli 2006

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

Men Harrin segði við hann: “Far tú, tí athesin maður er mær eitt útvalt ílat til atbera navn mítt fram fyri heidningar ogkongar og Ísraels børn”

Áp. 9,15

Nú heimsmeistarakapping er í fótbólti, síggja vitteir “útvaldu” bóltsnillingarnar gera sítt ítasta fyriat vinna. Venjararnir hava eftir bestu evnum ogsannføring valt spælararnar út.

Paulus var eisini útvaldur. Gud hevði valt hann úttil eina ávísa uppgáva. Eftir Jesus-upplivinginauttanfyri Damaskus og umvending sína var Pauluseitt útvalt amboð til at boða Guds orð og vitna umJesus fyri høgum og lágum, fyri nærstøddum ogteimum fjarstøddu.

Lærusveinurin Ánanias, var eisini eitt útvaltamboð, sum Gud brúkti til at hjálpa Paulusi tiltrúgv. Eftir boðum frá Gudi fór Ánanias til Paulus,sum var í sálarneyð, legði hendurnar á hann ogsegði:“Saul, bróðir, Harrin hevur sent meg. Jesus,tann,sum birtist fyri tær á veginum,sum tú komst,til tess at tú skalt fáa sjón tína aftur og verða fylturvið heilagum anda.” Paulus fekk sjónina aftur oggjørdist samstundis andaliga síggjandi og bleivdoyptur.

Eftir tað bleiv Paulus Guds útvalda ílat og eitt seraíðið Jesusvitni. Frelsuorðið náddi mong gjøgnumlív hansara.

Tú, sum ert doyptur og trýrt á Jesus, ert eisiniútvaldur. Gud hevur útvalt teg. Vilji og ynskihansara er, at tú, í orði og verki - við øllum lívitínum, skalt vera hansara vitni og lærusveinur.

Vita skalt tú, at um tú ikki verður útvaldur tilnakað landslið, so hevur Gud útvalt teg til síttbarn, arving, tænara og eftirfylgjara. Gud hevurútvalt teg og sett teg á sítt altjóða “landslið”. Liðiðer sett saman av øllum Kristus-trúgvandi, um allanheim. Hettar úrvalsliðið “leikar” ongar vinardystir,men stríðir seg, í Guds kraft, biðjandi og boðandifram á mjáa vegi, við málinum fyri eyga.

Um tú ikki ert komin á liðið enn, bið so Jesus,landsliðsfrelsaran og venjaran frelsa teg og setaseg inn á liðið.Tað er hægsta ynski hansara.

“Men tit eru ein útvald slekt, ein kongaligurprestaskapur, ein heilag tjóð, eitt ognarfólk, fyri attit skulu boða frá dygdum hansara, sum kallaðitykkum frá myrkrinum til sítt undurfulla ljós.” 1Pæt. 2,9

Útvaldur

Vit hava fingið hendur á fleiri gomlum myndum, har tað eru ein ella nakrir fáir fiskimenn ámyndini. Hesar eru helst tiknar av Abdsalon Joensen í Íslandi. Vit vilja framvegis sera fegin frættaum nakar kennir menninar á myndunum. Tað er Føroya Fornminnissavn, ið eigur myndirnar.

Gamlar manningarmyndir

3350F03224 3350F03225

3350F03226 3350F03227

3350F03228 3350F03230

Síða 23Nr. 371 - 13. juli 2006

Síða 24 Nr. 371 - 13. juli 2006

Hjá læknanumSjúklingurin:“Eg havibrotið armin í fýrastøðum.”Læknin:“Íðan, haltteg so vekk fráhasum støðunum”.

*****

Spurningur: Hví erubattarí frægari ennmannfólk?Svar:Tey hava – umikki annað – einapositiva síðu.

*****

Havnarmaðurin viðbygdarmannin:“Tværav hønunum hjá tærer givnar við at leggjaegg.”Bygdarmaðurin:“Hvatveitst tú um tað?”Havnarmaðurin:“Eghavi júst bakka á tær.”

*****

Blaðmaðurin spyrtann gamla garvaðasjómannin:“Hvat erringasta óðnarveðrið,tú hevur upplivað?”.Sjómaðurin:“Jú, taðvar einaferð at eg fórinn í stovuna viðstyvlum, tá konan jústhevði vaskað gólv.”

*****

“Beiggi mín giftist ígjár”.“Ná, hevur hannendiliga funnið taðrøttu?”“Nei, hann orkaðibara ikki blíva við athalda búkinum inni”.

*****

Óli spyr ommuna:“Omma, hvussu eiturtað, tá tvey fólk liggjaoman á hvørjumøðrum?”Omman:“Øhh,Taðeitur kynsligt sam-band”.Óli:“Jógvan sigur attað eitur koyggju-song”.

Her liggur hann (Stena Don) soá svartkalvaleið á Suðuroyar-bankanum, 61,17 N - 004,56 V.Hvat man skiparasonurin hugsaum - olju ella svartkalva?Kanska hann ynskir bæði...

Brúðarpar á Bátasavninum

Tá Menakhem og HannaBen Yami vóru á vitjan áBátasavninum í Leirvíkvar samstundis mynda-tøka av brúðarpari, sumvar vígt í Hebron beintframmanundan. Tað vóruElla Poulsen úr Leirvík ogRobert Larsen úr Porkeri,sum høvdu givið hvørjumøðrum sítt ja.

Hanna og Menakhemhava gullbrúðleyp í heyst,so tað var hóskandi at fáabæði pørini á eina mynd.

Vit ynskja Ellu og Ro-bert hjartaliga tillukku viðhjúnarbandinum við hesieitt sindur forkunnugumyndini.

Pylsa úr gulllaksiLeirvík hevur altíð verið ein undan-gongubygd á fiskivinnuøkinum. Harhava teir eisini ment gulllaksaveiðuna tilat gerast eitt gott íkast til vanliga fiski-skapin.

Teir á Tæguni hava eisini ment fram-leiðslur av gulllaksi, og hendan dagin vit

vóru har fingu vit pylsu gjørda burtur úrgulllaksi. Sera væl smakkaði, og núverða royndir gjørdar at fáa selt vørunabæði innan- og uttanlands.

Vit kunnu bert siga, at hetta eiga fólkat royna.

Væl smakkar