Tênsách:Nếutôibiếtđượckhicòn20 NguyênbảntiếngAnh:WhatIwishIknewwhenIwas20 Tácgiả:TinaSeelig Nguờidịch:HồngNhật NXB:Nhàxuấtbảntrẻ Ngườigõ:picicrazy Tạoebook:lilypham Ngàyhoànthành:20/11/2012

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Cónhữngsailầmrấtnhiềungườimắcphải–Hãyđừngnhưhọ

“Bấtcứaimuốncómộtcuộcđờidoanhnhânđầymụcđíchvàđammê

đều cần đọc cuốn sách này. Trong đó chẳng thiếu những công cụ và lờikhuyênđểtậndụngtốiđanănglựccủamỗiconngười.”–SteveCase,ChủtịchcủaRevolutionandtheCáeFoundation,đồngsánglậpAOL

“Cuốnsáchnàychắcchắnkhôngchỉdànhcho lứa tuổiđôimươi,bởingaycảtôicũngmuốnbiếtnhữngđiềuđóngaylúcnày...ThậtsựTinađãmangđếnchochúngtamộtânhuệrấtlớnbằngcáchvẽchochúngtamộtconđườngvàođời!”–GuyKawasaki,đồngsánglậpAlltop,vàtácgiảcủaquyểnsáchRealityCheck.

“Tinalàngườibiếttruyềncảmhứngsángtạotốtnhấtmàtôitừnggặp.Cuốnsáchnàycủacôkhôngchỉđánhthứclýtríchúngta,màthậtralàcảtâm hồn chúng ta!” – Geoffrey Moore, tác giả quyển sáchCrossing theChasm.

“RấtítngườicốgắnglàmđủmọiđiềuđểnuôidưỡngtưtưởngcáchtânnhưTinaSeelig.Nhữngnguyêntắctrongcuốnsáchcủacôchắcchắnsẽlàmbậtlênnhiềuýtưởngmớimẻ.Đâythậtsựlàmộtcuốnsáchrấtcầnthiếtchothếhệdoanhnhânmới,vàchocảnhữngaiđãdạndàytrậnmạc.”–DavidKelley,nhàsánglậpcủaIDEO.

Mụclục

CHƯƠNG1-Muamột,tặnghai Chương2–Rạpxiếcđảolộn CHƯƠNG3–BIKINIHAYlàCHẾT CHƯƠNG4–Vuilònglấyvícủabạnra CHƯƠNG5-Bíquyếtthànhcôngcủathunglũngsilicon CHƯƠNG6 -Khôngđờinào...Nghềkỹsư làdànhchocongáimà CHƯƠNG7-Biếnnướcchanhthànhtrựcthăng CHƯƠNG8-Hãyvẽluônhồngtâmquanhmũitên CHƯƠNG9-Phầnnàycóthihaykhông? CHƯƠNG10-Nhữngtạotáctừthựcnghiệm Lờicảmơn

Giớithiệutácgiả

TinaSeeligcóbằngTiếnsĩvềthầnkinhhọctạitrườngYStanford,đồngthời làGiámđốc điều hànhChương trình kinh doanh kỹ thuật Stanford –một trung tâmhỗ trợduynhấtcủa trườngKỹ thuậtStanford.Ngoài ra,bàcòn thamgia giảngdạy cáckhóahọcvềkhởi nghiệpvàđổimới tại khoaKhoahọcQuảntrịvàKỹthuật,cũngnhưhọcviệnThiếtkếHassoPlattner,đềuthuộcđạihọcStanford.Bàcũngthườngxuyêndiễnthuyếthoặctổchứccáchộithảochonhiềunhàđiềuhànhthuộcnhiềulĩnhvựckhácnhau,vàviếtmộtsốquyểnsách rấtnổi tiếngvềkhoahọcdànhchocảngười lớnvà trẻem.

BạncóthểliênhệtrựctuyếnvớiTinaSeeligtạiđịachỉ

www.harpercollins.com/tinaseelig

CHƯƠNG1-Muamột,tặnghai

Bạnsẽlàmgìđểkiếmđượctiềnkhitấtcảnhữnggìbạncóchỉlà5đôlavàhaigiờđồnghồ?Đâylàmộtbàitậptôigiaochosinhviênởmộttrongsốcác lớphọc tôi phụ trách tại trườngđạihọcStanford.Cómườibốnnhómthựchiệnvàmỗinhómđượcnhậnmộtphongbìcó5đôlatượngtrưngcho“hạtgiốngtàichính”củamình.Trướchếthọcóthểdànhbaonhiêuthờigiantùyýchoviệclậpkếhoạch.Tuynhiên,mộtkhiđãmởbaothưthìmỗinhómđềuchỉcóhaitiếngđồnghồđểcóthểkiếmđượccàngnhiềutiềncàngtốt.ThờihạnđểhoànthànhbàitậpnàylàtừchiềuthứTưđếntốiChủnhật.Sauđó,vàotốiChủnhật,mỗinhómphảigửichotôimộtvănbảnkểvềnhữnggìhọđãlàm,vàđếnthứHaithìmỗinhómcóbaphútđểtrìnhbàydựáncủamìnhvớicảlớp.Từbàitậpnày,bằngviệctìmkiếmcáccơhội,tháchthứcnhữngquanniệmtruyềnthống,biếttậndụngvàphânbốnhữngnguồnlựccóhạnvàsứcsángtạocủamình,cácsinhviêncủatôiđãcóđượcnguồncảmhứngvềviệckhởinghiệpkinhdoanh. Cácbạnsẽlàmgìnếunhậnđượctháchthứcnày?Khitôihỏihầuhếtcácnhómthựchiện,thườngsẽcóngườilalên:“ĐiLasVegas,”hoặc“Muavésố.”Chúngtạoranhữngtrậncườilớntronglớp.Nếuaiđóthựchiệnnhữnggợiýnàythìchắchẳnsẽcórủironhiềuhơnlànhậnđượcmộtphầnthưởnglớnvìcơhộithắngrấthiếmhoi.Cònnhữngđềxuấtphổbiếntiếptheolàmởmột tiệm rửaxehoặcmộtquầybánnướcbằngviệc sửdụngkhoản tiền5đôlađểtrangbịnhữngvậtdụngthiếtyếu.Đâylàmộtlựachọntốtchonhữngai muốn kiếm một vài đồng lời từ 5 đôla có sẵn trong hai giờ đồng hồ.Nhưnghầuhếtcácsinhviêncủa tôicuốicùngđều tìmranhữnghướngđivượtxacácgiảipháp thông thường.Họđã thách thứccácgiảđịnh truyềnthốngđểmởrachântrờirộnglớnnhữngđiềubấtkhảthi,nhằmtạoranhiềugiátrịcàngtốt. Họ đã làm được điều này như thế nào? Theo quan sát của tôi, nhữngnhómkiếmđượcnhiều tiềnnhất thựcchấtchẳngcầndùngđến5đôlachotrước.Họnhậnrarằngtậptrugnvàotiềnlàmchovấnđềtrởnênchậthẹp,nênhọquyếtđịnhtiếpcậnvấnđềởkhíacạnhrộnghơn:Chúngtacóthểlàmgìđểkiếmtiềnnếuchúngtabắtđầubằnghaibàntaytrắng?Họtăngcườngkhảnăngquansátcủamình,tậndụngcáctàinăngsẵncó,vàmởrộngcửachosựsángtạođểnhậnravấnđềbêntrongmình.Đólànhữngvấnđềhọđãtrảiquahoặc thấyngườikhácgặpphải, lànhữngvấnđềhọcó thểđãgặptrướcđónhưngchưatừngnghĩcáchđểgiảiquyết.Nhữngvấnđềnàyởđâuđóquanhtanhưngkhôngphảiaicũngnhậnthấychúng.Bằngviệcđưacác

vấnđềnàyraánhsángvàtìmcáchgiảiquyếtchúng,nhómchiếnthắngđãthuđượchơn600đôla,vớimộtsuấtsinhlờitrênvốnđầutư(ROI)lênđến4.000phầntrăm!Nếubạnđểýrằngrấtnhiềunhómđãthựcsựkhôngdùngđồngquỹnàocả,thìbạnsẽnhậnranguồntàichínhcủahọlàvôtận. Vậyhọđãlàmgì?Tấtcảcácnhómđềurấtsángtạo.Mộtnhómđãnhậnramộtvấnđềrấtphổbiếnởnhiềulàngđạihọc–ngườitaphảixếphàngdàikhôngdễchịuchútnàoởcácnhàhàngnổitiếngvàotốithứBảy.Nhómnàyquyếtđịnhgiúpnhữngngườikhôngmuốnxếphàngđợiđếnlượtmình.Họcặpđôivàđặtchỗtrướcởmộtsốnhàhàng,sauđóhọbánmỗichỗvớigiálênđến20đôlachonhữngkháchhàngsẵnlòngmuađểkhôngcầnphảiđợitronghàngdài. Trongsuốtđêm thựchiệndựánởnhàhàng thìnhómnày lạiquansátthấyđượcmộtsốchi tiết thúvịkhác.Trướchết,họnhậnra rằngcácsinhviênnữbánđượcchỗđặttrướcgiỏihơnsinhviênnam,cólẽvìkháchhàngcảmthấydễchịuhơnkhitiếpxúcvớinhữngcôgáitrẻ.Vìthếhọđiềuchỉnhkếhoạchchocác sinhviênnamđivòngquanhđặt chỗ trướcởnhiềunhàhàng khác nhau, còn các sinh viên nữ thì đi tìm các khách hàng để bánnhữngchỗđó.Họcũngnhậnthấyrằngcảquátrìnhthựchiệncóhiệuquảtốtnhấtởnhữngnhàhàngphátmáynhắntinbáorungđểchokháchhàngbiếtkhinàobànănsẵnsàng.Việctrựctiếptraođổimáynhắntinlàmchokháchhàngcảmthấynhưthểhọđangbỏtiềnrađểnhậnđượcthứgìđóhữuhình.Họ cảm thấydễ chịuhơnkhi đưa tiềnvàmáynhắn tin củahọđểđổi lấychiếcmáynhắntinmới.Điềunàycòncómộtlợiíchkhác–sauđónhómcóthểbánnhữngchiếcmáynhắn tinmớicóđượckhigầnđến thờiđiểmđặtchỗcủachúng. Mộtđộikháctiếpcậnvấnđềởkhíacạnhcònđơngiảnhơn.Họmởmộttiệmsửaxecungcấpdịchvụkiểmtraápsuấtlópxeđạpmiễnphítrướckhuvựchộisinhviên.Nếucầnhọsẽbơmbánhxevớigiá1đôla.Banđầunhómnàynghĩ rằnghọđang lợi dụng cácbạn sinhviên, trongkhi họ có thểdễdàngđếnmột trạmxănggầnđóđểbơmxemiễnphí.Nhưngsaukhicungcấpdịchvụnàychovàikháchhàngđầutiên,nhómthựchiệndựánnhậnrarằngnhữngkháchhàngcủahọthậtsựrấtbiếtơn.Họnhanhchónghiểurarằngmìnhđangcungcấpmộtdịchvụtiệndụngvàcóích,mặcdùcôngviệcthựcchấtrấtđơngiảnvớinhómsinhviên,vàngaycảkhicáckháchhàngđixeđạpcủahọcóthểđếntrạmxắngngaygầnđóđểbơmxemiễnphí.Saumộtgiờđồnghồ,nhómnàynảyraýtưorngyêucầukháchhàngđónggóptìnhnguyệnthayvìphảitrảmộtgiánhấtđịnhchodịchvụ.Từđódoanhthucủanhómkhôngngừngtănglên.Họnhậnđượcnhiềutiềnhơnkhicáckháchhàngcócảmgiácbiếtơnvàđềnđápchomộtdịchvụmiễnphíchứkhôngnghĩmìnhbịbuộcphảitrảtiềnchodịchvụđó.Đốivớinhómsinhviênnày,

cũngnhưvớinhómcungcấpchỗđặttrướcởnhàhàng,việcthửnghiệmcácýtưởngcóđượctừnhữnggìhọquansátthấytrongsuốtquátrìnhthựchiệndự án đã đem lại kết quả tốt đẹp.Tiến trình thực hiện kế hoạch linh hoạtcùngnhữngthayđổiliêntụcdựatrênthôngtinphảnhồitừphíakháchhàngđã chophép cácnhóm sinhviênnày tốiưuhóa chiến lược củamìnhmộtcáchnhanhchóng. Mỗidựánđóđãmang lạivài trămđôlachocácnhómthựchiệncũngnhưgâyấntượngrấtmạnhmẽchocácbạnbècùnglớpcủahọ.Tuynhiên,tạoralợinhuậncaonhất(650đôla)làmộtnhómxemxétnguồnlựccósẵncủamìnhdướicácgócđộhoàntoànkhác.Cácsinhviênnàyxácđịnhrằngtàisảncógiátrịnhấtcủahọkhôngphảilà5đôlahayhaigiờđồnghồ.Thayvàođó,họchorằngnguồn tàinguyênquýgiánhấtcủamình làbài thuyếttrìnhdàibaphútvàongàythứHai.Họquyếtđịnhbánnóchomộtcôngtymuốn tuyển dụng các sinh viên trong lớp.Nhóm này thực hiệnmột đoạnquảngcáodàibaphútchocôngtyđó,vàvàobuổithuyếttrìnhhọchiếuchocácsinhviêncùnglớpxem.Ýtưorngnàythậtxuấtsắc.Họđãnhậnramìnhcómộttàisảnvôcùngquýgiáchờđợiđượckhaiphá,khimànhữngngườikhácchưabaogiờđểýđến. Mườimột nhóm còn lại cũng tìm ra những cách thôngminh để kiếmtiền.Trong sốđó cónhữngviệcnhưmởquầy chụp ảnhởDạhộiViennehàngnăm,bánnhữngbảnđồcóđánhdấuđịađiểmcácnhàhàngđịaphươngtrongNgàycuốituầndànhchocácbậcChaMẹ,vàbánáothunthiếtkếtheoýkháchhàngchocácsinhviêntronglớp.MộtnhómđãmấttiềnkhihọmuadùđểbánởSanFranciscotrongmộtngàymưa,nhưngtiếcthaytrờilạitạnhmưangaysaukhihọvừakhởiđộngchiếnlượccủamình.Và,tấtnhiên,mộtnhómđãthựchiệnkếhoạchrửaxehơivàmộtnhómkhácthìmởmộtquầynướcgiảikhát,nhưngdoanh thucủahọ thì lại thấphơnnhiềusovớimứctrungbình. Tôixem“Thửthách5đôla”làmộtthànhcôngtrongviệcdạychosinhviênvềtưduykhởinghiệpkinhdoanh.Tuyvậy,tôivẫncócảmgiáckhôngthoảimáilắm.Tôikhôngmuốntruyềnđạtvềgiátrịvớichỉýnghĩalànhữnggìngười tađạtđượcvềmặt tàichính.Vì thế, tôiđã thayđổimộtchútkhigiaobài tậpnày cho sinhviên lầnnữa.Thay cho5đôla, tôi đưa chomỗinhómmộtphongbìcómườicáikẹpgiấy.Trongvòngvàingàytớicácnhómcóbốngiờđểtạoracàngnhiều“giátrị”càngtốtbằngviệcsửdụngnhữngcáikẹpgiấy.Ởđâygiátrịsẽđượcđongđếmtheobấtcứcáchnàohọmuốn.Tôi lấy nguồn cảm hứng cho bài tập này từ câu chuyện của KyleMacDonald,ngườibắtđầutừmộtchiếckẹpgiấymàuđỏvàbuônbántrao

đổichođếnkhiôngcóđượcmộtcănnhà[1]

.Ôngdãxâydựngmộtnhậtký

trênmạng (blog)đểghi lại tiếnđộdựán cũngnhưđể thúcđẩyviệckinhdoanhcủamình.Vàtheotừngbướcmộtôngđãthựchiệnđượcmụctiêucủamìnhsaumộtnăm.Ôngbánchiếckẹpgiấymàuđỏđểđổilấymộtcâybúthình con cá.Sauđóôngbán câybút để lấymột cái taynắmcửa, rồi bánchiếctaynắmcửađểlấymộtcáilòColeman,vàcứtiếptụcnhưthế.Trịgiácủacácvậtdụngđó tăngdần lênmộtcáchchậmrãinhưngchắcchắnsaumộtnăm,vàôngđãcóđượccănnhàmơướccủamình.ThấyđượcnhữnggìKyleđãlàmchỉvớimộtchiếckẹpgiấy,tôicảmthấykhárộnglượngkhichocáchọctròcủamìnhđếnmườichiếckẹpgiấy.BàitậpbắtđầutiếnhànhvàomộtbuổisángthứNămvàđếnthứBatuầnkếtiếplàđếnhạnchocácnhómthuyếttrìnhdựáncủamình. Tuynhiên,đếnngàythứBảy,tôibắtđầucảmthấylolắngrằngcólẽlầnnàymìnhđãđihơixa.Tôilobàitậpnàycóthểbịphásảnvàđãchuẩnbịrútrakinhnghiệmtừmộtthấtbại.Nhưngnhữngmốilonàyđãkhôngthểnàolớnhơnmụctiêutôimuốncácsinhviênđạtđược.Bảynhómthựchiệndựánđềuchọnnhữngcáchkhácnhauđểđolường“giátrị”.Mộtnhómquyếtđịnhchọnkẹpgiấylàmộtđồngtiềnmớivàđitìmkiếmđểthulượmcàngnhiềukẹpgiấycàngtốt.Mộtnhómkháctìmhiểuđượckỷlụcvềsợidâykẹpgiấydàinhấtthếgiớilà22dặm,vàhọlậpkếhoạchđểphávỡkỷlụcđó.Họtậphợpbạnbèvàcácbạncùngphòng,tìmmuakẹpgiấyởkhắpnơi,vàsauđóhọtrưngbàytronglớpmộtnúikẹpgiấynốivàovớinhau.Chắchẳnlàcácsinhviêntrongkýtúcxárấthàohứngvớithửtháchnày,nênhọđãđồnglòngcùngnhauthựchiệnkếhoạchphávỡkỷlụcthếgiớiđóngaycảkhibàitậpđãkết thúc.(Tôikháchắcchắnrằnghọđãkhôngphávỡđượckỷlục,nhưngđócũng làmộtcáchđánhgiá tốtvềnguồnsinhkhí lớnnhómsinhviênđóđãtạora.) Gâyhàohứngvàthúvịnhất làmộtnhómmangđếncholớpmộtđoạnphimngắnvớibàihátNhữngchàngtraitồitệlàmrộnràngcảkhánphòng.Đoạnphimquaycảnhbọnhọsửdụngcáccâykẹpgiấyđểpháổkhóavàđộtnhậpvàocácphòngkýtúcxáđểtrộmtổngcộnghàngchụcngànđôlagồmvậtdụngnhưkínhrâm,điệnthoạidiđộngvàmáyvitính.Chỉngaytrướckhitôimuốnngấtxỉu,nhómsinhviênmớichocảlớpbiếtrằnghọchỉđùathôi,và họ chiếumột đoạnphimkhác về nhữnggì họ đã thực sự làm.Họbánnhữngchiếckẹpgiấyđể lấy tấmbảngdánápphíchquảngcáo.Sauđóhọdựngmộtsạpnhỏởmộttrungtâmthươngmạigầnđóvớimộttấmbảngghi:“Bán sinh viênStanford:muamột, tặng hai.”Và họ thật sự kinh ngạc vềnhữngđơnhàngmìnhnhậnđược.Họkhởiđầubằngviệcmangnhững túixáchchokháchhàng,kếđếnlàthugomnhữngvậtdụngtáichếcủamộtcửahàngquầnáo,vàcuốicùngcònthựchiệnmộtbuổiđộngnãobấtđắcdĩgiúpgiảiquyếtvấnđềcôngviệcchomộtngườiphụnữ.Vàcôấytrảcôngchohọ

bằngbachiếcmànhìnhmáytínhmàcôấykhôngcầnđến. Nhữngnămsauđótôivẫntiếptụcgiaobàitậptươngtựchocácnhómhọctròcủamình,vàthayđổinhữngvậtdụngbanđầu:từkẹpgiấyđếncáctờghichúPost-it®,haycácdâycaosuhoặccácchainước.Lầnnàocácsinhviêncũnglàmchotôivàchínhbảnthânhọngạcnhiênvềnhữnggìmìnhđãđạtđượctrongkhoảngthờigianvànguồnlựccóhạn.Chẳnghạn,họđãsửdụngmộtthùngnhỏgiấyghichúđểtạomộtdựánâmnhạccộngđồng,mộtchiếndịchgiáodụcmọingườivềbệnh tim,vàmộtđoạnphimquảngcáodịchvụcôngcộngcótênlàUnplug-itvềviệctiếtkiệmnănglượng.BàitậpnàycuốicùngđãbiếnthànhmộtCuộcthiSángtạo(InnovationTournament)

thu hút hàng trăm đội chơi đến từ khắp nơi trên thế giới[2]

. Trong mỗitrườnghợp,ngườichơixemcuộc thinhưmộtcách tiếpcận thếgiớixungquanhởnhữnggócnhìnhoàntoànmớivàtìmkiếmcáccơhộiởngayquanhmình.Họbiếttháchthứccácquanniệmtruyềnthống,vànhờvậyhọđãthuđượcnhữnggiátrịthậtsựtolớntừkhởiđầulàkhônggìcả.ToànbộcuộcphiêulưuvớinhữngtấmgiấyghichúđãđượcdựngthànhphimvàlàmnềntảngchomộtbộphimtàiliệuthựcthụmangtênHãytưởngtượng(Imagine

It)[3]

. Nhữngbàitậpkểtrênđãnhấnmạnhnhiềuđiềudườngnhưtráingượcvới những gì người ta thường nghĩ. Thứ nhất là cơ hội luôn có rất nhiềutrongcuộcsống.Ởbấtkỳthờiđiểmnàovàbấtcứnơiđâubạncũngcóthểnhìnquanhvàtìmracácvấnđềcầnđượcgiảiquyết.Cónhữngvấnđềbìnhthường,nhưgiànhđượcchỗởmộtnhàhàngnổitiếnghaybơmbánhxeđạp.Cònnhiềuthứkhác,nhưchúngtađềubiết,thìlớnhơnnhiềuvàcóthểliênquanđếnnhữngvấnđềtoàncầu.LàngườiđồngsánglậpSunMicrosystemsvàcũnglàmộtnhàcấpvốnkinhdoanhmạohiểmrấtthànhcông,ôngVinodKhoslađãkhẳngđịnhrõrằng:“Nếuvấnđềcànglớn thìcơhộicũngcànglớn.Sẽchẳngaitrảchobạnđồngnàochoviệcgiảiquyếtmộtvấnđềchẳng

đánggìcả.”[4]

Thứhai, dùchovấnđề lớnhaynhỏ thếnàođi chăngnữa, thìvẫncónhững cách thức sáng tạo để giải quyết vấn đề bằng việc sử dụng nhữngnguồn lực có sẵn của bạn.Rất nhiều đồng nghiệp của tôi định nghĩa việckinhdoanhnhưthếnày:mộtdoanhnhânlàngườiluôntìmkiếmvàxemxétnhữngvấnđềcóthểbiếnthànhcơhội,đồngthờitìmranhữngcáchsángtạođểvậndụngcácnguồnlựccóhạncủamìnhnhằmđạtđượcmụctiêuđềra.Hầuhếtmọingườiđều tiếpcậnvấnđềnhư thêchúngkhôngbaogiờgiảiquyếtđược,nênhọkhông thấyđượcnhữnggiảiphápsáng tạongay trướcmắtmình.

Thứ ba, chúng ta thường đóng khung các vấn đề một cách quá cứngnhắc.Khinhậnđượcmột thử tháchđơngiản,nhưkiếm tiền tronghaigiờđồnghồchẳnghạn,ngườitahầunhưđềunhanhchóngphảnứngtheonhữngcáchthôngthường.Họkhôngdừnglạivàxemxétvấnđềởnhữngkhíacạnhrộnghơn.Khithoátrakhỏinhữngsuynghĩchậthẹpthôngthường,bạnsựthậthấymộtthếgiớirộnglớnvớinhữngcơhộiđượcmởratrướcmắtmình.Cácsinhviênthamgiavàonhữngdựánkểtrênđãthuộclòngbàihọcnày.Vềsaucórấtnhiềungườiquảquyếtrằnghọsẽkhôngbaogiờbiệnminhchoviệc trởnên túng thiếucủamình,vì luôn luôncómộtvấnđềngaygầnđóđangchờđượcgiảiquyết. NhữngbàitậpnàyxuấtpháttừmộtkhóahọctôidạyvềviệclậpnghiệpkinhdoanhvàsángtạoởĐạihọcStanford.Mụctiêutổngquátcủakhóahọclànhằmchứngminhrằngmọivấnđềđềucóthểđượcxemlànhữngcơhộichờđượcgiảiquyếtbằngnhữnggiảiphápsáng tạo.Đầu tiên tôi tập trungvàotínhsángtạocủatừngcánhân,kếđếnlàtínhsángtạotrongtậpthể,vàcuối cùng là đi vào tính sáng tạo và sự đổimới trongnhững tổ chức lớn.Trướchết tôigiaochocáchọc tròcủamìnhnhững thử tháchnhỏvàcàngngàycàngkhóhơn.Khiđãquenvớicáchhoạtđộngcủa lớphọc,cácsinhviênngàycàngtrởnênthoảimáivớiviệcnhìnnhậnkhókhănqualăngkínhcủanhữnggiảiphápkhảthi,vàcuốicùnghọrènluyệnđượctháiđộsẵnsàngđónnhậnbấtcứđiềugìcóthểxảyđếnvớimình. TôiđãlàmviệcởtrườngđạihọcStanfordđượcmườinămởvịtrígiámđốc điều hành Chương trình kinh doanh kỹ thuật Stanford (Stanford

TechnologyVenturesProgram–STVP)[5]

, thuộcTrườngkỹ thuật.Nhiệmvụcủachúngtôilàdạychocácnhàkhoahọcvàcáckỹsưvềsựkhởinghiệpvàcungcấpchohọnhữngcôngcụcầnthiếtđểcóthểtựkinhdoanhtrongbấtcứvaitrònào.Dùrằngsốlượngcáctrườngđạihọctrênthếgiớikhôngngừngtănglên,chúngtôitinrằngvẫnlàchưađủkhicácsinhviênchỉđượctrangbịkiếnthứcvềchuyênmônvàkỹthuật.Đểthànhcông,họcầnphảibiếtcáchtrởthànhnhữngngườilãnhđạokinhdoanhtrongmọimôitrườngvàởmọigiaiđoạntrongcuộcđờicủahọ. STVP tập trung vào việc dạy, nghiên cứu học thuật, và hướng tới cácsinhviên,cáckhoakhácnhauởtrườngđạihọc,vànhữngnhàdoanhnghiệptrêntoànthếgiới.Chúngtôicốgắngtạoranhữngconngười“hìnhchữT”(“T-shaped”),lànhữngngườicókiếnthứcchuyênmônsâutrongítnhấtmộtlĩnhvực(vạchdọccủachữT)vàcókiếnthứcrộngvềsựsángtạovàkinhdoanh(vạchngangcủachữT).Vớinhữngđặcđiểmđó,họcóthểlàmviệchiệuquảvớicácchuyêngiaởcác lĩnhvựckhácđểmangcácý tưởngcủa

mìnhvàocuộcsốngthựctế[6]

.Bấtkểvai tròcủabạnlàgì,cómộttưduy

kinhdoanhlàchìakhóađểgiảiquyếtvấnđề,từnhữngkhókhănnhỏmàmỗichúngtaaicũnggặpphảitrongcuộcsốngđếnnhữngcuộckhủnghoảnglớntrênthếgiớimàđểgiảiquyếtchúngđòihỏisựquantâmvànỗlựccủatoàncầu.Trênthựctế,việckinhdoanhtraudồichochúngtarấtnhiềukỹnăngsốngquantrọng,từkhảnănglãnhđạovàxâydựngnhómđếncáckỹnăngthươnglượng,sángtạo,vàraquyếtđịnh. TôicũnglàmviệcởHọcviệnThiếtkếHassoPlattnerởđạihọcStanford,

thườngđượcgọivớitênthânmậtlà“d.school”(trườngthiếtkế)[7]

.Chươngtrình đa lĩnh vực này đã kêu gọi sự hợp tác của các nhà giáo dục trên cảtrườngđạihọcbaogồmtrườngKỹthuật,Ydược,Kinhdoanh,vàGiáodục.HọcviệnđượcđịnhhìnhvàthànhlậpbởigiáosưcơkhíDavidKelleycủatrườngStanford,cũnglàngườisánglậpracôngtythiếtkếIDEO,nổitiếngvớiviệctạoracácsảnphẩmcótínhsángtạođộtphá.Tấtcảcáchóahọcởd.schoolđềuđượcphụtráchbởiítnhấthaigiáosưthuộccáclĩnhvựckhácnhau,vàbaogồmnhữngmảngđềtàivôtận.Nằmtrongđộingũgiảngdạyởd.school,tôiđãtrảinghiệmsựhứngthúcủaviệchợptáccăncơ,độngnãohiệuquả,vàlàmracáckhuônmẫuđầutiênnhanhchóngkhichúngtôitraochocácsinhviênvàchínhmìnhnhữngvấnđềlớnvàrắcrốimàkhôngchỉcómộtcâutrảlờiđúng. Quyểnsáchnàyđặtnềntảngtrênnhữngcâuchuyệnxuấtpháttừcáclớphọc ở trường Stanford cũng như từ những kinh nghiệm trước đây của tôitrongvai trò làmộtnhàkhoahọc,doanhnhân,người tưvấnquản lý,nhàgiáodục,vàngườiviếtsách.Nhữngcâuchuyệnkhácđếntừnhữngngườiđãtừng làm việc trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có chủ doanhnghiệp,nhàphátminh,nghệsĩvànhữngngườinghiêncứuhọcthuật.Thậtmaymắnkhitôiđượcquenbiếtvàlàmviệcvớinhữngngườiđãlàmđượcnhiềuđiềuxuấtsắcbằngviệctháchthứcnhữngquanđiểmtruyềnthống,vàhọ luôn sẵn lòngchia sẻnhữngcâu chuyệnvề thànhcôngvà thất bại củamình. Nhiều ý tưởng được trình bày ở đây thực sự khác biệt đến mức đốinghịchvớinhữngbàihọcchúng tađượcdạy trongmộthệ thốnggiáodụctruyềnthống.Thậtranhữngnguyêntắcđượcápdụngởtrườnghọcthườnglạikhácbiệthoàntoànvớicácnguyêntắctrongthếgiớibênngoài.Sựcáchbiệtnàygâyranhữngcăngthẳngcựcđộkhichúngtaratrườngvàcốgắngtìmkiếmconđườngchoriêngmình.Sẽthậtkhókhănđểlấpđầycáckhoảngcáchnàymộtcáchkhéoléovàhiệuquảnhằmgiảiquyếtcácvấnđềthựctếtrongcuộcsống.Nhưngnếuđượccungcấpnhữngcôngcụvàcáchtưduyđúngđắnthìchúngtahoàntoàncóthểlàmđượcđiềuđó. Ở trường học, chúng ta thường đánh giá các học sinh, sinh viên trên

phươngdiệncánhânvàxếploạihọtheomộtđườngcong.Nóingắngọnlàkhiaiđóchiếnthắngthìsẽcóngườikhácthuacuộc.Điềunàykhôngchỉgâyracăngthẳngchongườihọc,màvấnđềnằmởchỗnóthựcrakhôngphảilàcách hoạt động của hầu hết các tổ chức. Bên ngoài trường học người tathườnglàmviệctrongmộtnhómvớicùngmộtmụctiêu,vàkhihọthắngthìtấtcảmọingườicùngthắng.Trênthếgiớicôngviệcthườngcónhữngnhómnhỏ làm việc bên trong các nhóm lớn, vàmục tiêu chung ởmọi cấp bậctrongcôngviệcđềulàmangđếnthànhcôngchotấtcảmọingười. Trongmộtlớphọcđiểnhình,giáoviênthườngxemcôngviệccủamìnhlàtruyềnđạtthôngtinvàbộnãocủangườihọc.Cánhcửavàolớphọcđóngchặtvàghếngồiđượcgắnvớisànnhà,đốidiệnvớigiáoviên.Sinhviênghichépcẩnthậnvìhọbiếtrằngsauđómìnhsẽphảilàmcácbàikiểmtra.Vềnhàhọphảiđọcbàiđượcgiaotrongsáchgiáokhoavàtựmìnhnghiềnngẫmcácbàihọc.Điềunàykhôngkhácgìhơncuộcsốngsaukhira trường,nơibạn là giáo viên của chínhmình, có trách nhiệm tìm ra nhữnggì bạn cầnbiết,nơithuthậpthôngtin,vàcáchtiếpthunó.Thậtracuộcsốngnóichocùnglàmộtkỳthimở.Ởđócáccánhcửađượcmởrộngvàbạncóthểvậndụngtấtcảnhữngnguồnlựcvôhạnmìnhcóđểgiảiquyếtcácvấnđềcònbỏngỏliênquanđếncôngviệc,giađình,bạnbèvàthếgiớinóichung.CarlosVignolo,mộtgiáosưdanh tiếngởĐạihọcChile,chiasẻvới tôi rằngôngthườnggợiýchocácsinhviênnênhọcvớinhữnggiáoviêndởnhấttrongtrường vì điều này sẽ chuẩn bị tốt cho cuộc sống của họ sau này, khi họkhôngcónhữngnhàgiáodụcxuấtsắcđểhướngdẫnconđườngđichomình. Thêmvàođó,ởnhữnglớplớn,sinhviênthườngphảilàmnhữngbàithitrắcnghiệmvớichỉmộtcâutrảlờiđúngchomỗicâuhỏi.Vàhọphảiđiềnvàonhữngchỗtrốngthậtcẩnthậnvớibútchì2Bđểdễdàngchoviệcchấmđiểm. Bên ngoài cuộc sống thì hoàn toàn ngược lại. Ở hầu hết các tìnhhuống,thườngcóvôsốcâutrảlờichomộtvấnđề,vànhiềutrongsốchúngđềuđúngởmộtkhíacạnhnàođó.Vàquantrọnghơnnữalàthấtbạivẫncóthểđược chấpnhận.Thất bại thực chất làmột phầnquan trọng trong tiếntrìnhhọchỏicủacuộcsốngmỗiconngười.Cũngnhưsựtiếnhóaluônbaogồmhàng loạtnhững thửnghiệmvàmắc lỗi, cuộcsốngcũngkhông thiếunhữngkhởiđầusailầmvànhữngvấpngãkhôngthểtránhkhỏi.Chìakhóacủathànhcônglàkhảnăngrútrađượcnhữngbàihọctừmỗikinhnghiệmvàtiếptụcbướctớivớinhữngkiếnthứcmớitađãhọcđược. Đốivớigầnnhưtấtcảmọingười,thếgiớibênngoàikháchơnrấtnhiềusovớimột lớphọcđiểnhình.Chẳng thểcómộtcâu trả lờiđúngduynhấtđemđếnthànhcôngrõràngchobấtcứvấnđềnào.Vàviệcđốimặtvớivôsốsự lựachọn trướcmắtcó thể trởnênvượtquákhảnăngchịuđựngcủamỗichúngta.Dùchogiađình,bạnbèvànhữngngườixungquanhđềucó

thể sẵn sàng cho chúng ta những lời khuyênđịnh hướngvề nhữnggì nênlàm,nhưngvềbảnchấtngườiduynhấtcótráchnhiệmchọnlấymộthướngđichobạnlàchínhbạn.Tuynhiên,sẽtốthơnkhibạnbiếtđượcrằngchúngtakhôngcầnphảilựachọnđúngngaylầnđầu.Cuộcsốngtraochochúngtarấtnhiềucơhộiđểthửnghiệmvàkếthợpcáckỹnăngvànhữngđammêcủamìnhbằngnhiềucáchmớimẻvàđángngạcnhiên. Nhữngýtưởngđượctrìnhbàytrongcuốnsáchnàydãbiếnnhữngkháiniệmsờncũ thànhnhữngđiềuhoàn toànmới.Tôimongchúngcó thể tạocảmhứngchobạnnhìnnhậnvềbảnthânmìnhvàvềthếgiớidướimộtánhsángmới.Nhữngý tưởngnàykhôngphức tạpnhưngkhôngnhất thiết chỉđơngiảnxuấtpháttừtrựcgiáccủamỗingười.Làmộtnhàgiáodụctậptrungvàosựđổimớivàviệckinhdoanh,tôiđãngaylậptứcnhậnrarằngnhữngýtưởngnàyrấtphùhợpvớinhữngngườilàmviệctrongcácmôitrườngnăngđộng,nơicácthayđổidiễnrathườngxuyên.Điềuđóbuộchọphảibiếtnhậnđịnhcáccơhội,cânbằngnhữngưutiên,vàhọctừthấtbại.Thêmvàođó,cácýtưởngnàyrấtquýgiáchobấtkỳaimuốnrútranhữngđiềuhayđẹpnhấttừcuộcsốngchochínhmình. Trongnhữngchươngtiếptheotôisẽkểcáccâuchuyệncónhiềunguồngốckhácnhau,từchuyệncủacácsinhviênmớiratrườngđếnnhữngchuyêngiadàydặnkinhnghiệm.Hyvọngrằngnhữngkinhnghiệmcủahọsẽcộnghưởngvớibạn,cungcấpchobạnsựhiểubiếtsâusắcvànguồncảmhứngkhibạnxemxétvềnhữnglựachọnmìnhphảiđốimặttrongsuốtcuộcđời.Vềcơbản,mụctiêucủaquyểnsáchnàylànhằmtraochobạnmộtnhãnquanmới để nhìn nhận những chướngngại vật bạn gặp phảimỗi ngày khi bạnđangvẽconđườngđếntươnglaicủamình.Nóchophépbạnđặtnghivấnvềnhững điều thường được cho là đúng đắn và đánh giá lại những quy luậtxungquanhcuộcsốngcủamình.Trongmỗigiaiđoạncủacuộcđời,bạnsẽluônphảiđốimặtvớinhữngđiềukhôngchắc chắn.Nhưngkhi thấyđượccáchmànhữngngườikhácđốiphóvới cácvấnđề tương tự, bạn sẽđượctrangbịđủsựtựtinđểbiếncăngthẳngthànhsựhàohứng,vàbiếnnhữngthửtháchbạngặpphảithànhcáccơhội.

Chương2–Rạpxiếcđảolộn

Tạisaohầuhếtchúngta lạikhôngxemkhókhănlàcáccơhội trongcuộcsốnghàngngày?Tạisaonhữngnhómthamgiacácdựánđượckểởchươngtrướcphảiđợiđếncácbàitậpnàymớicóthểmởrộngcácgiớihạncủatrítưởngtượngcủahọ?Vềcơbản,chúngtakhôngđượcdạyđểnắmlấycáckhókhăn.Chúngtađượcdạyrằngcáckhókhănlànhữngthứcầnphảitránhhoặclànhữngđiềudểphànnàn.Trongmộtbuổidiễnthuyếtởmộthộithảodànhchonhữngnhàquảnlýkinhdoanh,tôiđãgiớithiệunhữngđoạnphimtừCuộcthiSángtạo.ChiềuhômđómộtCEOcủamộtcôngtyđãtìmgặptôivàthanthởrằnganhtaướcđượcquaytrởlạitrườngvìởđóanhtađượctraochonhữngvấnđềmởvàđượcthửtháchsứcsángtạo.Tôihếtsứcngạcnhiênkhinghevềnhữngđiềunày.Tôikháchắcchắnrằngmỗingàyanhtađềuphảiđốimặtvớinhữngthửtháchbênngoàicuộcsống,nhữngthứsẽcầnđếntưduysángtạo.Khôngmayanhtađãkhôngnhậnradễdàngsựliênquangiữacácýtưởngđóvớicuộcsốngvàcôngviệccủamình.Anhtaxemcácbàitậpcủatôilànhữnggìchỉcóthểxảyratrongmộtmôitrườnghọcthuậtvàđượckiểmsoát.Dĩnhiênnókhôngphảilàkhôngnênnhưthếchútnào. Mỗingàychúngtađềucóthểthửtháchchínhmình.Đólàviệclựachọnquansát thếgiớixungquanhvớinhiềulăngkínhkhácmàquanhữnglăngkínhđóchúngtacóthểhiểuđượcvấnđềdướiluồngánhsángmới.Càngsẵnsàngđốidiệnvớivấnđềbaonhiêuthìchúngtacàngtựtinvàthuầnthụcbấynhiêutrongviệcgiảiquyếtchúng;vàhơnthếnữa,chúngtasẽcàngdễdàngnhìnnhậnchúngnhưnhữngcơhộiđếnvớimình. Tháiđộcólẽlàyếutốquyếtđịnhlớnnhấtchonhữnggìchúngtacóthểđạtđược.Nhữngngườithựcsựcótưtưởngcảicáchluônđốimặttrựctiếpvớivấnđềvàlàmchongườitasuynghĩvềnhữngquanđiểmtruyềnthốngtheomộtcáchhoàntoànkhác.MộtvídụtuyệtvờiđểminhchứngchođiềunàylàJeffHawkins,ngườiđãcáchmạnghóacáchthứcconngườitổchứccuộcsốngcủamìnhvớiPalmPilot.Jeffbịcuốnhútvàovấnđềtạoranhữngmáytínhcánhânnhỏdễdàngsửdụngtrongcộngđồng.Đâylàmộtmụctiêulớn,vàJeffđãphảiđốimặtvớihàngloạtnhữngkhókhănkéotheosauđó.Trênthựctếôngcũngthừanhậnrằngtrởthànhmộtchủdoanhnghiệpnghĩalàphảithườngxuyênđốimặtvớinhữngvấnđềlớnvàphảitìmnhữngcáchsángtạođểgiảiquyếtchúng. VấnđềcủaJeffxuấthiệnngaytừrấtsớm.KhiPalmchorađờisảnphẩmđầutiêncủamình,chiếcZoomer,nóđãthấtbạithảmhại.Thayvìrađitrong

thất bại, Jeff cùng những người cộng sự của mình đã mua những chiếcZoomer,cũngnhưnhữngngườiđãmuachiếcmáytínhđốithủcủaZoomer–chiếcAppleNewton,đểhỏivềnhữnggìhọmongmuốnởZoomer.Cáckháchhàngchobiếthọđãmongđợisảnphẩmnàycóthểsắpxếpđượccáckếhoạchlàmviệcphứctạpcủahọ,vàgiúptổnghợpcáclịchlàmviệcthànhmột bản kế hoạch chung. Đó chính là thời điểm Jeff nhận ra rằng chiếcZoomerđãcạnhtranhvớilịchđểbànnhiềuhơnlàvớinhữngsảnphẩmđiệntửkhác.NhữngphảnhồinàytráivớicácquanđiểmbanđầucủaJeffvàđãgâysửngsốtchocảđộithựchiện.Vàcũngchínhvìthế,chúngđãcungcấpnguồnthôngtinquýgiáchoviệcthiếtkếdòngsảnphẩmthếhệsaucủahọ,chiếcmáytínhPalmPilotvớinhữngthànhcôngrựcrỡ. DầndầnJeffvàcôngtycủamìnhđãgiảiquyếtđượcvấnđềkhókhănnhất;đólàviệcxácđịnhcáchngườisửdụngsẽnhậpliệuvàochiếcmáynhỏthếhệmớinàynhưthếnào.Jeffchorằngngoàimộtbànphímnhỏ,việcchophépngườisửdụngdùngbútđểnhậpliệulàđiềucựckỳquantrọng,điểmđócácchươngtrìnhnhậnbiếtchữviếttaychưathểlàmđượcviệcnày.VìvậyJeffvàcáccộngsựđãtạoramộtngônngữviếtmớicótênlàGraffiti,mộtngônngữmàmáytínhcóthểnhậndạngdễdànghơn.Lúcđótrongnộibộ công ty cũng có rất nhiềuýkiếnphảnđốimạnhmẽviệc sửdụngmộtngônngữmới,nhưngJefftựtinrằngkháchhàngcủahọsẽtiếtkiệmđượcrấtnhiềuthờigianđểlàmnhữngviệckhácvìthờigianngồitrướcmáytínhchỉcònrấtít.Graffitilàmộtcảicáchtriệtđể,tháchthứcmọiquyluật,vàđãgiảiquyếtđượcmộtvấnđềthựctế. JeffHawkinslàmộtvídụhoànhảovềmộtngườigiảiquyếtvấnđềluônsẵnsàngquansátthếgiớivớimộtcặpkínhmớimẻ.Numenta,côngtymớinhấtcủaJeff,đượcxâydựngtrêncơsởnhữnglýthuyếtmớinhấtcủaôngvềcáchbộnãohoạtđộng.Jeffđãbỏranhiềunămtrờinỗ lực tựhọcvề thầnkinhnhằmhiểuđượccáchchúng tasuynghĩ,vàđưa ramột lý thuyếtcấptiếncótínhthuyếtphụccaovềquátrìnhxửlýthôngtincủavỏnão,điềuôngđã bàn đến trong quyểnOn Intelligence (Trí thôngminh nhân tạo –NxbTrẻ).Cótrongtaynhữnglýthuyếtnày,Jeffquyếtđịnhdùngcácýtưởngcủamìnhlàmcơsởchoviệctạoramộtthếhệmáytính“thôngminhhơn”,cóthểxửlýthôngtinnhưbộnãoconngười.ĐươngnhiênsẽcóngườilýluậnrằngJeffHawkinslàngườicómộtkhônghai,vàkhôngphảitấtcảchúngtađềucóthểpháttriểnnhữnglýthuyếtvàphátminhmangtínhcảicáchnhưvậy.NhưngdùsaocũngthậthữuíchkhixemJefflàmộtnguồncảmhứng,làngườichứng tỏchochúng ta thấyrằngcácvấnđềđềucó thểđượcgiảiquyếtnếungườitachophépmìnhnhìnnhậnchúngdướinhữnggócđộkhácnhau. Tạisaotấtcảchúngtakhôngtậptrungvàonhữngcơhộixungquanh

mìnhvànắmbắtchúng?MộtdựántrongCuộcthiSángtạolầnthứhaiđãkhơidậyýtưởngnày.Trongcuộcthi,thửtháchdànhchonhữngngườithamgialàtạoracàngnhiềugiátrịcàngtốtvớinhữngchiếcvòngcaosu.Mộtđộiđãhìnhthànhýtưởngvề“DoBand”(Vòngđeotayhànhđộng).Đólànhữngchiếcvòngđeo tayđơngiảnđộngviênmọingườihãy làmnhữnggìmìnhthườngtrìhoãn.DoBandlàmộtýtưởngthôngminhlấycảmhứngtừnhữngchiếcvòngcaosuquenthuộcngàynayđượcmọingườiđeothểhiệnsựđoànkếtvềmột lý tưởngnàođó,nhưchiếcvòngLiveStrong (Hãy sốngmạnhmẽ)củaLanceAmstrongchẳnghạn.CácnguyêntắchướngdẫnsửdụngDoBandnhưsau:• Đeochiếcvòngnàyquanhcổtaybạnvàhứasẽlàmmộtđiềugìđó.• Lấynórakhibạnđãhoànthànhviệcđó.• GhinhậnlạithànhcôngcủabạntrêntrangwebcủaDoBand.Mỗi

chiếcDoBandsẽhiệnracùngmộtconsốintrênnó,nênbạncóthểtracứuđượctấtcảnhữnghànhđộngnóđãkhơinguồncảmhứng.

• GởichiếcDoBandđếnmộtaiđó. DoBandđãtạođộnglựcchongười ta thựcsựlàmnhữnggìhọmuốn.TrênthựctếDoBandchỉlàmộtchiếcvòngcaosumàthôi.Nhưngđôikhimộtthứcóvẻđơngiảnnhưchiếcvòngcaosunàlạilàtấtcảnhữnggìcầnthiết để thúcđẩyngười ta thực sự làmmộtđiềugì đó, để lấpđầykhoảngtrốnggiữa“khônghànhđộng”và“hànhđộng”.ChiếndịchDoBandchỉkéodàimộtvàingày,nhưngtrongkhoảngthờigianngắnđónóđãtạocảmhứngchomộtdanhsáchdàicáchànhđộng:Cóngườigọiđiệnchomẹmình,cóngườibày tỏ lòngbiếtơncủamìnhđếnngườikhácbằngnhững tấmthiệpcảmơn,vàcũngcóngườibắtđầumộtchương trình luyện tập thểdục thểthaomới.MộtngườithamgiachiếndịchđãsửdụngchiếcDoBandđểthúcđẩymộtchươngtrìnhcắmtrạihè,mộtngườikhácthìcảmthấyđượckhíchlệchoviệc liênhệ lạivớinhữngngườibạncũdườngnhưđãmất liên lạc.Cònmộtsốngườikhácđãquyêngóptiềncủachocác tổchứctừ thiệnhọquantâm.Thậttuyệtvờikhithấyrằngmộtchiếcvòngcaosulàtấtcảnhữnggìcầnthiếtđểthúcđẩyngườitahànhđộng.Nócũnglàmộtsựnhắcnhởchochúngtarằnggiữaviệckhônglàmgìcảvàlàmđiềugìđóchỉcáchnhaumộtquyết tâmnhỏ,nhưnghai lựachọnnàycó thểmangđếnhaikếtquảhoàntoànkhácbiệt. Tôisửdụngmộtý tưởng tương tựvàogiaochocácsinhviênmột thửtháchđơngiản trong lớp, tạođiềukiệnchohọ trảinghiệmviệcnhìnnhậnnhữngtrởngạitrongcuộcsốngdướimộtgócnhìnmới.Tôiyêucầuhọtìmramộtvấnđề,đồng thờichọnmộtđối tượngngẫunhiênxungquanhmôitrườngsốngcủamình.Sauđóhọphải tìmcáchsửdụngđối tượngđónhư

thếnàođểgiúpgiảiquyếtvấnđềtrên.Dĩnhiêntôikhônghềcóýniệmnàovềcáckhókhăncủacánhânhọ,vềđốitượnghọsẽchọn,haychuyệngiảiquyếtvấnđềcủahọsẽ thànhcônghaykhông.Thếnhưng trongđasốcáctrườnghợpsinhviênđềutìmracáchvậndụngnhữngđốitượngngẫunhiênxungquanhmìnhđểgiảiquyếtmộtvấnđềdườngnhưchẳngliênquangìcả. Tôi thích trườnghợpchuyểnnhàcủamộtcôgái trẻ.Côấyphảididờicácđồgỗlớnvàkhôngbiếtlàmcáchnàođểlàmđượcviệcđó.Nếucôgáikhông thểdờicácđồgỗđó thì côphảiđểnó lạiởcănhộcũ.Côấynhìnquanhcănhộvàthấymộtthùngrượucònsót lạisaumộtbữatiệccáchđóvài tuần.Àhá!Côấyđếncraigslist®,mộtbảng thôngcáocộngđồng trựctuyến,vàđềnghị traođổi thùngrượuvớimộtchuyếnchởhàngcácđồgỗcủamìnhquaCầuVịnh(BayBridge).Chỉtrongmộtvàigiờtoànbộsốđồgỗcủacôgáiđềuđãđượcdi chuyểnđi.Chiếc thùng rượubịbỏ sótđangbámbụibỗngnhiênđượcbiếnthànhmộtloạitiềntệcógiátrị.Thựcrathìbàitậpđãkhôngbiếnrượutrởthànhtiềntệ,nhưngđiềuđólàmđượclàtraochocôgáikhảnăngvàđộnglựcđểnhìnnhậnnónhưthế. Khôngcómộtgiớihạnnàochođộlớncủacácvấnđềbạncóthểgiảiquyết.ThựcchấtđaphầncácdựántrongCuộcthiSángtạođềucómụcđíchtạodựng“giátrịxãhội”.Cácsinhviênsửdụngbài thinhưmộtcơhộiđểtiếp cận một vấn đề xã hội quan trọng, ví dụ như tiết kiệm năng lượng,khuyến khíchmọi người sống khỏemạnh, hay kêu gọi những giúp đỡ từcộngđồngchocáctrẻemkhuyếttật. Bước đầu tiên trong việc giải quyết các vấn đề lớn là nhận ra chúng.Trongthếgiớithiếtkếsảnphẩm,nóđượcgọilà“tìmkiếmnhucầu”.Đâylàmột kỹ năng có thể học hỏi được. Thực chất nó là bộ phận chính trongchương trình học BioDesign Fellows (Thiết kế sinh học) ở trường

Stanford[8]

.Nhữngnghiêncứusinhđãhọccácngànhkỹsư,ydược,vàkinhdoanhcùnggặpgỡtrongmộtnămđểtìmranhữngnhucầucầnthiếttrongyhọc và sau đó thiết kế các sản phẩmđể đáp ứng những nhu cầu đó. PaulYock, một bác sĩ chuyên khoa tim, nhà phát minh, và là doanh nhân, là

ngườiđiềuhànhchươngtrìnhBioDessign[9]

.Paultinrằng“nhậnbiếtđượcmộtnhucầucầnthiếtlàADNcủamộtphátminh.”Haynóicáchkhác,nếuchúngtaxácđịnhđượcmộtvấnđềrõràng,giảipháphợplýsẽtựxuấthiện. ChươngtrìnhBioDesignFellowsdànhrabathángđểquansátcôngviệccủacácbácsĩvànhậndiệnnhữngvấnđềdườngnhưhọđangphảiđốimặt.Nhữngngười thựchiệnchương trìnhquansát rấtkỹ lưỡng,đồng thời traođổivớitấtcảnhữngngườiliênquan,gồmcócácbácsĩ,ytá,bệnhnhân,vànhữngngườiquảnlýđểnhậnranênbắtđầucảithiệnvấnđềởđâu.Sauđó

họchọnramộtsốtronghàngtrămnhucầutìmthấy,vớimụctiêunhậnrađượcvấnđềlớnnhấtcầnđượcgiảiquyết.Saukhinhậndạngđượcthửtháchchínhthứccủamình,họbắttayvàothiếtkếvànhanhchóngxâydựngđượcnhữngmẫuđầutiênchohàngloạtcácgiảipháp.Vàsaumột tiếntrìnhtậptrungvàlặpđilặplại,họtrìnhbàycácýtưởngvềsảnphẩmmớicủamìnhvớinhữngngười liênquan chínhđểxem thửmìnhcó thực sự thànhcôngtrongviệcđápứngnhucầunàyhaykhông. Mộtđiềuthúvịlàtrongnhiềutrườnghợp,nhữngngườinắmgiữcácvịtríquantrọngnhấtthườngquáquenthuộcvớicácvấnđềhọgặpphảihàngngày,đếnmứchọkhông thểnhậnhaykhônghìnhdungđượcnhữngcáchtiếpcậnthựctếđểgiảiquyếtcácvấnđề.PaulYockchiasẻmộtcâuchuyệnvề sự phát triển của phẫu thuật bong bóng (balloon angioplasty), một kỹthuậtdùngbongbóngchènvàomộtđộngmạchvàbơmcăngnóđểnómởrộngnơiđộngmạchbịtắcnghẽn.Trướckhiphátminhcótínhđộtphánàyrađời,hầuhếtcácbácsĩchuyênkhoatimđềuchorằngcáchduynhấtđểgiảiquyết sự tắc nghẽn độngmạch là làm phẫu thuật nối tắt độngmạch vành(bypasssurgecy)đểcắtbỏcácmạchmáubịhưtổn.Thủthuậtnàyđòihỏiphẫuthuậtmởtim,vànóchứađựngnhiềunguycơđángkể.Khiphẫuthuậtbongbóng–mộtthủthuậtítnguyhiểmvàítcắtmổhơn–đượcgiớithiệulầnđầu,nógặpphảinhữnghoàinghivàchốngđốidữdộitronggiớibácsĩ,đặcbiệtlàgiớibácsĩphẫuthuậtđượcxemlànhữngngười“hiểurõnhất”vềcách chữa trị căn bệnh.Rất nhiều các trở ngại đáng kể hiện ra trướcmắtnhững người tiên phong về thủ thuật này.Chẳng hạn, JohnSimpson,mộttrong những nhà phátminh ra thủ thuật phẫu thuật bong bóng, cuối cùngphảirời trườngđạihọcđểđếnnghiêncứuởmộtbệnhviện tư.Tuynhiên,quathờigiantínhhiệuquảcủaphẫuthuậtbongbóngđãđượccôngnhậnvàtrởthànhchuẩnmựctrongchữatrịchohầuhếtcácbệnhnhânbịtắcnghẽnđộngmạch.Đâylàmộtvídụtiêubiểuvềmộttrườnghợpmàcáctưtưởngtruyền thống bám rễ quá chặt đến nỗi những người gần gũi nhất với tìnhhuốngđócũngkhôngthểhìnhdungrađượcđiềugìkhácbiệthơn. Sựkhôngnhậnbiếtđượcvấnđề (problemblindness)cũngxuấthiệnởngànhpháttriểnsảnphẩmtiêudùng.MộtvídụđiểnhìnhởđâylàmáyrúttiềntựđộngATM(automatictellermachine).KhimớirađờiATMđãkhôngđượchưởngứngmạnhmẽtrongcácnhómđốitượngmụctiêucủanó.Cácnhómkháchhàngtiềmnăngnàyđãkhônghìnhdungđượclàmthếnàodùngmộtchiếcmáyđểgửitiềnvàrúttiềntừtàikhoảnthayvìđếnngânhàngđịaphươngđểthựchiệncácgiaodịchvớimộtgiaodịchviên.Ởthờiđiểmđónhiềungườiđãkhôngthểtưởngtượngramìnhcóthểthayđổithóiquengiaodịchvớingânhàngmộtcáchđộtngộtnhưvậy.Thếnhưng,nhữngchiếcmáyATMđãđạidiệnchomộtsựcảitiếnhiệuquảvàhoàntoànmớimẻchoviệc

giaodịchngânhàngcánhân,làmộtthứmàbâygiờhiếmaitrongchúngtatưởngtượngđượcmìnhcóthểsốngthiếunó. Bản thân tôi cũngđã từng trải qua việc khôngnhận biết được vấn đề.Khoảngmườilămnămtrước,anhMikechồngtôiđãtặngtôimộtchiếcđiệnthoạidiđộng.Vàothờiđiểmđóđiệnthoạidiđộngchưaphổbiếnkhắpmọinơinhưbâygiờ,nêntôinghĩrằnghọhữudụngchomình.Ngượclại,tôicòncảmthấybựcbộivànghĩrằngnóchẳngkhácgìmộtthiếtbịđiệntửlàmlãngphíthờigianvôích.Mikevẫnkhuyếnkhíchtôithửdùngnótrongmộttuần.Vàchỉsauhaingàytôiđãnhậnrarằngtôikhôngthểsốngthiếunó.Trongítnhấthaitiếngđồnghồláixetừnhàđếnchỗlàmmỗingày,tôiđãcóthểliênlạcvớibạnbèvàđồngnghiệptrênsuốtđườngđi.TôiđãcảmơnMikerấtnhiềuvềmónquàvàvẫnluônnhớvềcâuchuyệnnàykhitôigặpnhữngýtưởngmớicótiềmnăngmangtínhđộtphá. Chìakhóađể tìmranhucầu lànhậnbiếtvà lấpđầycáckhoảngtrống:nhữngkhoảng trống trong cách con người sử dụng các sản phẩm, khoảngtrống trong các dịch vụ có sẵn, và khoảng trống trong những câu chuyệnngườitakểkhiđượcphỏngvấnvềhànhvicủamình.TôiđãcócơhộitròchuyệnvớiMichaelBarry,mộtchuyêngiatronglĩnhvựctìmkiếmnhucầutạiPointForward.Anhấyđãkểchotôinghemộtcâuchuyệntuyệtvờivềcông việc của anh với Kimberly-Clark, công ty sản xuất các sản phẩmKleenex®, giấy thấm Scott®, và tã giấy Huggies®. Về cơ bản Kimberly-ClarkrấtthấtvọngvềdoanhsốbántãgiấycủamìnhsovớingườikhổnglồvềtãgiấynhưProtect&Gamble(nhàsảnxuấtPampers).VìvậyhọđãmờiđộilàmviệccủaMichaelđếnđểtìmracáchcải thiệnviệckinhdoanhcủamình.Michaelđãthựchiệnmộtsốcôngviệcnhưsau:quansátvàghinhậnchitiếtcáchthứctãgiấyđượcbánranhưthếnào,đánhgiánhữngthôngđiệptrêncácgóitãgiấy,vàtiếnhànhphỏngvấncácbậcchamẹmuatãgiấychoconmình.Quađó,MichaelđãpháthiệnmộtđặcđiểmquantrọngKimberly-Clarkđãbỏsót.Đó làviệchọbán tãgiấynhư thểchúng làvậtdụng tốngkhứchấtthảinguyhiểm.Nhưngcácbậcchamẹlạikhôngxemchúngnhưthế.Đốivớihọ,tãgiấylàthứmangđếnchoconmìnhcảmgiácthoảimái.Sửdụngtãgiấylàmộtphầntrongquátrìnhnuôinấngtrẻem.Tãgiấycũngđược xem như quần áo đối với trẻ. Những quan sát này đã trao choKimberly-ClarkmộtbướckhởiđầutuyệtvờitrongviệccảithiệncáchđónggópvàđịnhvịthươnghiệuHuggies.Sauđó,quanhữngquansáttỉmỉhơn,Michaelđãnhậnđịnhmộtcơhộicòn lớnhơnnữa.Anh thấy rằngchamẹthườngtrởnênrấtngượngngùngkhiđượchỏirằngconcủahọcó“cònmặctã giấy” hay không. Thật là một phát hiện thú vị! Đây là một điểm gâyngượngrất lớnchocảchamẹlẫnconcáihọkhichúngđến tuổicầnđượcdạyvềcáchđivệsinh.Dođócầnphảicócáchđểthayđổiđiềunày.Làmthế

nào để tã giấy trở thànhmột biểu tượng của thành công thay vì thất bại?MichaelđãnghĩđếnýtưởngvềquầntãPull-Ups®,mộtcầunốigiữatãgiấyvàquầnlót.ChuyểntừmặctãgiấysangchiếcquầntãPull-Uplàmộtbướcngoặtquantrọngchocảtrẻemvàcácbậcchamẹ.ĐứatrẻcóthểtựmìnhmặcchiếcPull-Upvàcảmthấytựhàovềthànhquảnày.SựsángtạothôngquaviệctìmhiểusâusắcnàyđãmangvềchoKimberly-Clarkcảtỉđôlatăngthêmtrongdoanhthuhàngnămvàgiúphọnhảylêntrướctrongcuộcsotài.Sảnphẩmmớinàyđượchìnhthànhdựatrênsựtậptrungcaođộvàoviệctìmkiếmnhucầu,pháthiệnramộtvấnđềrõràng,vàbiếnnóthànhcơhội. Trongkhóahọccủamình, tôi sửdụngmộtnghiêncứuvềCirquedu

Soleil[10]

(Rạp xiếcmặt trời) để trao cho học tròmột cơ hội rèn giũa kỹnăngtháchthứccácgiảđịnhtruyềnthống.Hậutrườngcủavấnđềlàởthậpniên80củathếkỷXXkhingànhxiếcđanggặpkhókhăn.Ngườitatrởnênnhàmchánvàcóthểđoántrướcđượccácvởdiễnnênsốlượngkhángiảđếnrạpxiếcgiảmđi.Đồng thời việcđối xửvới độngvật trong rạpxiếc cũngđangbị côngkích.Dườngnhưđókhông thể là thờiđiểm tốtđể thành lậpmột rạp xiếcmới, nhưngđó lại chính là điềumàGuyLaliberté,một diễnviênđườngphố,quyếtđịnh làm.GuytạodựngCirqueduSoleilbằngviệctháchthứctấtcảnhữnggiảđịnhvềmộtrạpxiếcđúngnghĩa.VàvìthếGuyđãbiếnmộtvấnđề-mộtngànhcôngnghiệpgiảitríđangchếtdần–thànhmộtcơhội. SaukhichiếumộtsốđoạntrongbộphimcủaMaxBrothersnăm1939–AttheCircus(Ởrạpxiếc),tôiyêucầucácsinhviênnóiratấtcảnhữnggiảđịnh vềmột rạp xiếc truyền thống:một cái lều to, có thú vật, vé rẻ tiền,nhữngngườiraobánđồlưuniệm,nhiềuhoạtcảnhđượctrìnhdiễncùnglúc,nhạcrộnràng,nhữngchúhề,bắprangbơ,nhữngngườiđànônglựclưỡng,nhữngchiếcvònglửa,v.v...Sauđótôiyêucầuhọđảongượctấtcảmọithứ,tưởng tượngmỗi thứ trong rạpxiếc tráingượchoàn toànvớinhữnggìhọnghĩbanđầu.Vídụ,danhsáchmớisẽbaogồm:mộtchiếclềunhỏ,khôngcóthúvậtnàocả,ghếngồiđắttiền,khôngcóaibánhànglưuniệm,ởmộtthờiđiểmchỉtrìnhdiễnmộthoạtcảnh,nhạctinhtế,vàkhôngcóchúhềhaybắprangbơ.Sauđócácsinhviênchọnranhữngthứhọmuốngiữlạitừrạpxiếctruyềnthốngvànhữngthứhọmuốnthayđổi.Kếtquảlàmộtthếhệrạpxiếchoàn toànmới,đúngkiểuCirqueduSoleil.Sauđó tôichiếu trong lớpcácđoạnphimtừnhữngcuộcbiểudiễngầnđâynhấtđểsinhviênthấyđượctácđộngcủanhữngthayđổinày.Khiđãlàmbàitậpnàyvớingànhxiếc,chúngtacũngcó thểápdụng tương tựvàonhữngngànhcôngnghiệpvà tổchứckhác, chẳng hạn với các nhà hàng thức ăn nhanh, khách sạn, ngành hàngkhông,cácsựkiệnthểthao,giáodục,vàthậmchícảvớiviệchẹnhòvàhôn

nhân. Mộtkhibạnđãhiểurõbàitậpnàythìnótrởthànhmộtcôngcụbạncóthểdùngdễdàngđểđánhgiá lại tất cảmọikhíacạnh trongcuộc sốngvàcôngviệccủabạn.Điềuquantrọnglàbạncóthểdànhthờigianđểđánhgiátừnggiảđịnh.Đâythườnglàphầnkhónhất,vìnhưđãmôtả trongtrườnghợp về phẫu thuật bong bóng, các giả định đôi khi quá gắn liền với quanđiểmcủachúngtavề thếgiớiđếnmứckhónhậnrachúng.Tuynhiên,chỉcần luyện tậpmộtchút,nó sẽ trở thànhmộtcáchhữudụnggiúpbạnnhìnnhậnlựachọncủamìnhdướimộtánhsángmới. Cómộtsốngườiđặcbiệtgiỏitrongviệcnhậnđịnhvàtháchthứccácgiảđịnh.Tronghành trình tìmkiếmnhữnggiảiphápsáng tạochocácvấnđềdườngnhưkhôngthểgiảiquyếtđược,họđặtnghivấnvềgiớihạncủanhữnggìcólývàcóthểthựchiệnđược.Họbắtđầulạicuộcđờimìnhởnhữngnơixaxôi,họthựchiệncácdựáncóquymôlớn,họcónhữnglựachọndườngnhưrấtmớimẻ,vàhọtạoramộtconđườngdẫnmìnhđếnnhữngvùnglãnhthổchưađượckhámphá.Chúngtathườngnhìnvàonhữngđiềuđóvớinỗikínhsợ,vàcảmgiácnàyngăncảnchúngtatạoranhữngbướcnhảytươngtự. Hãyxemxét trườnghợpcủaSandraCook,ngườiđã thànhcông trongviệcmởrộngcácranhgiớivàtháchthứctấtcảnhữnggiảđịnhtruyềnthốngkhicô tự tạoranhữngcuộcphiêu lưuđángkinhngạcchochínhmình.SựnghiệpcủaSandrakhởiđầuđềuđặnnhưmộtcáimáy.Côlấybằngtiếnsĩvềlýluậntoánhọc,sangAnhđểhọcvàdạyởTrườngKinhtếLuânĐôn,vàquaytrởlạiMỹđểlàmviệcởViệnNghiêncứuStanford.CôlàmviệctưvấnởBoozAllenHamilton,vàcuốicùnglàmlãnhđạochiếnlượctronglĩnhvựckinhdoanh truyền thôngchoMotorola.Lẽ racôấyđãcó thể tiếp tụcconđườngnàysuốtquãngđườngcònlạitrongsựnghiệpcủamình,nhưngcôđãquyếtđịnhnhảyrakhỏichiếcmáybaytốtđẹphoànhảonàyvìnóđangđilạchướng. NiềmđammêcủaSandralànhữngcuộcdulịchthámhiểmđếnnhữngnơixaxôihoangdã,nêncôđãthựchiệnnhữngchuyếnhànhtrìnhđếnẤnĐộ,TâyTạng,MôngCổvàNepal trongphạmvihai tuầnlễsắpxếpđượctrongsuốtlịchtrìnhlàmviệcbậnrộncủamình.NhưngcuốicùngSandrađãquyếtđịnhrằngnhưvậyvẫnlàchưađủ.CôđãđảongượcthếgiớicủamìnhbằngviệctừbỏcôngviệccóthanhthếtạiMotorolanăm2002đểdulịchđếnnhiềunơiởAfghanistan.Đấtnướcnàyđangởtrongtìnhtrạnghỗnloạnsaukhichiếntranhxảyra,vìthếSandramuốngiúpđỡconngườinơiđâybằngbấtcứcáchnàocôấycóthể.Saukhicóđượcthịthực,SandramuavémáybayvàlênđườngđiAfghanistanvớihyvọngcóthểtìmracáchnàođóđểlàmnênđiềukhácbiệt.Khiđếnnơi,côxuốngmáybayởKabul,ởđókhông

cóchiếctaxinàovàcórấtítcơsởhạtầngsửdụngđược.VớimộtchútcốgắngSandrađãtìmrađườngtớimộtkháchsạnthườngđượccácphóngviênkhắpnơitrênthếgiớiluitới.vàSandrađãbắtđầucôngviệccủamìnhbằngviệcliênhệvớitấtcảnhữngngườicôbiếtđểtìmracáchthamgiavàoviệcxâydựnglạiđấtnướcnày.Côđềnghịđượcviếtvănbảntraocácmóntiềncứutrợ,chuẩnbịcáckếhoạchkinhdoanh,haythậmchícảquétsànnhà–bấtcứnhữnggìcóthểcóích. CuốicùngSandrađã liênhệđượcvớiNancyDupree,giámđốcTrungtâmAfghanistan tại Đại học Kabul. Nancy đang làm việc cật lực để xâydựnglạithưviệncủatrườngđạihọcvàmangsáchđếnchomọingườikhắpđấtnướcquachươngtrìnhMởrộngThưviện(BoxLibraryExtension)củahọ.Saukhihọbiếtnhaunhiềuhơn,Sandraviếtmộtkếhoạchlàmviệcchotrungtâmvàcuốicùngcôđượcmờivàohộiđồngquảntrịcủatổchức.Hiệntạicôlàđồngchủtịchhộiđồngvàdànhphầnlớnthờigiancủamìnhđểxâydựngnhận thứcvề tổ chứcnày cũngnhưkêugọi quyêngóp chohọ.Bêncạnh các nhiệm vụ chính thức, Sandra còn thực hiện các dự án cơ sở ởAfghanistan,nhưphânphốicáccâylựuởthànhphốKabul.Côtựmuahaimươingàncâykhôngrễvàchomangđếncáchộgiađìnhđểhọcóthểbắtđầutrồnglạicâycốisaukhichiếntranhtànpháchúng. Đa sốmọi người đềukhông thể từbỏ cuộc sốngdễ chịu củamìnhđểgiúpgiảiquyếtcácvấnđềnghiêmtrọngởnhữngnơixaxoi.Nhưngtrongrấtnhiềutrườnghợpkhác,cácthửtháchnhỏhơnrấtnhiềudườngnhưcũngdễlàmnảnchíchúngta.Vớinhiềungười,thayđổicôngviệchaychuyểnđếnsốngởmộtthànhphốkháccũngmạohiểmnhưđiđếnmộtnơixaxôiđểlàmcáccôngviệcviệntrợ.Ngườitathườngcảmthấythoảimáihơnkhi“khóachặtmình” trongmột vai trò họxem là “đủ tốt” hơn là tìmkiếmmột lựachọnkhàcmangtínhrủirocaohơn.Hầuhếtchúngtađềubằnglòngvớiviệctiếnnhữngbướcnhỏvà thận trọng.Vì thế chúng ta chẳngđiđược rấtxa,nhưngcũngchẳngthểlàmlunglayconthuyền. Cáchãngchovayvốnkinhdoanh đầu tưvàocácdoanhnghiệpmớithành lập rất tự hào vềmình vì họ có thể nhận ra các vấn đề lớn và tiếnnhữngbướcmạohiểmvớimụctiêugiảiquyếtchúng.Họluônmởrộngtầmnhìnđểnhậndiệncơhộitiếptheo,thayvìtìmkiếmcácvấnđềnhỏ.Họnỗlựcnhìnvàotươnglaiđểtìmkiếmcácthửtháchngayởbênkiangọnđồi,vìthếhọcó thểđầu tưvàocáchướngtiếpcậnsángtạocấp tiếnđểvươnlêndẫnđầu.MộtvídụtuyệtvờilàKleinerPerkinsCaufield&Byers(KPCB),mộtcôngtynổitiếngtrongviệcdựđoáncácthửtháchtươnglaivàđầutưvàocácgiảiphápcủahọ.Họđầutưvàocôngnghệsinhhọc,thươngmạitrênmạngInternet,vànănglượngthay thếrất lâu trướckhicácchủđềnày trởnên quen thuộc vớimọi ngườimọi nhà. Họ cũng dự đoán được tầm ảnh

hưởngcủacácdoanhnghiệpnhưGenentech,SunMicrosystems,Amazon,Google,Netscape,Intuit,vàElectronicArts.RandyKomisar,mộtđốitácởKPCB,nóirằngtưduykinhdoanhnghĩalànhìnvàothếgiớinhưmộtnơitrànđầycơhội.Anhvàcácđồngnghiệpcủamìnhđãhiểurarằngviệcnhậndạngvàgiảiquyếtcácvấnđềlớnsẽmangđếncácphầnthưởnglớnchotấtcảnhữngngườiliênquan. Dùrằngthựctếlàngườitacóthểkiếmđượclợinhuậnkhigiảiquyếtcácvấnđềlớn,nhưngRandynhấnmạnhtrongsáchcủaông(TheMonkandtheRiddle–Ngườituhànhvàđiềubíẩn)vềtầmquantrọngcủaviệccóđượcnhiệthuyếtđểgiảiquyếtmộtvấnđềtolớn,chứkhôngchỉvìđộnglựclàmra

tiền[11]

.Đểgiảithíchsựkhácbiệtgiữahaiđiềunày,ôngsosánhhìnhtượngcủamộtnhàtruyềngiáotheođuổimộtlýtưởngquantrọngvìđammêcủamìnhvớimộtngườilínhđánhthuêmàđộngcơthúcđẩychỉlàphụcvụcholợiíchcánhâncủaanhta.Bằngviệctậptrungvàotìmkiếmgiảiphápchocácthửtháchtolớnvớinguồnnănglượngcủalýtưởng,nhiềucôngtyđãrađờivàthànhcông.TácgiảGuyKawasakicũngnhắcđếnđiềunàyvớithông

điệp:“tạoranhữnggìcóýnghĩathìcònhơncảlàmratiền.”[12]

Nếumụctiêucủabạnlàtạoranhữngđiềuýnghĩabằngcáchcốgắnggiảiquyếtmộtvấnđềlớntheonhữngcáchsángtạo,thìbạnsẽdễdàngkiếmđượctiềnhơnlànếubạnbắtđầubằngmụctiêukiếmtiền,màtrongtrườnghợpnàybạncóthểkhôngkiếmđượccảtiềnhayýnghĩa. Vậynhữngdoanhnhân, những nhà đầu tưmạo hiểm, và những nhàphátminhđượckểtrênđâythìcóliênquangìđếncácsinhviênbắtđầuvới5đôla,kẹpgiấy,haycáichailọvàđượcthửtháchlàtạoracàngnhiềugiátrịcàngtốt?Thậtranhữngđiềunàycóliênquanrấtlớnvớinhau.Tấtcảcácvídụtrênđềunhấnmạnhýtưởngrằngsẽrấtcóíchkhinhậnrađượccácvấnđềquanhchúngtavàkhôngngừnglàmviệcđểgiảiquyếtchúngbằngviệctháchthứccácgiảđịnhtruyềnthống. Vấnđềởkhắpmọinơichờđợinhữngaisẵnsàngtìmracácgiảiphápmang tính sáng tạo.Điềunàyđòihỏiócquan sátnhạybén, tinh thần làmviệcđồngđội,khảnăngthựchiệnmộtkếhoạch,tâmlýsẵnsànghọchỏitừthấtbại,vàkỹnănggiảiquyếtvấnđềmộtcáchsángtạo.Nhưngyêucầuđầutiênlàcầncómộttháiđộrằngvấnđềcóthểgiảiquyếtđược.Tôiđãtìmrachotôivàcáchọctròcủamình,rằngkhibạncàngcókinhnghiệmtrongviệcgiảiquyếtvấnđềthìbạncàngcảmthấytựtinrằngbạncóthểtìmramộtgiảipháp. Cáchđây không lâu tôi đếnScotland dạy trongmột khóa học dàimộttuần,đượctổchứcbởiJamesBarlowởScottishInstituteforEnterprise,cho

nămmươisinhviênđạihọctrênkhắpcảnướcđangtheohọcnhiềuchuyênngànhkhácnhau,từtộiphạmhọcđếnmỹphẩmhọc.Đasốcácsinhviênđềuchưatừngtrảinghiệmvềkinhdoanh.Vàođầutuần,rấtnhiềusinhviênđãhoàntoànbịchoángngợpvớibàitậpđầutiên,yêucầuhọphảitìmravàbánmộtsảnphẩmhoặcdịchvụmới.Vào6giờchiềumỗiđộiđềuđượctraosốvốn khởi đầu là 50 bảngAnh và có tổng cộng 18 tiếng đồng hồ để hoànthànhdựán.Mụctiêu làmanghọrakhỏinơi thoảimáivàđivào thếgiớithực.Rất nhiều sinh viên nói với tôi rằng họ đã định về nhà. (Thật ra họkhôngcầnphảinóivớitôiđiềuđóvìvẻmặtlolắngcủahọđãnóilêntấtcả.)Nhưng tấtcảhọđềumắckẹtvớinóvàngạcnhiênmộtcách thích thúvớinhững gì họ đạt được. Một nhóm trở thành “những người bán dù trênđường”,giúpđỡnhữngngườibịkẹt trongnhữngcơnmưabấtchợt.Nhómkhác thiết lập một quầy hẹn hò tốc độ ứng khẩu ở một quán rượu địaphương.Cònmộtnhómkhácthìbắtđầumộtquầyđánhgiàytạmthờiởmộtđườngphốđôngđúc. Nhưngbàitậpnàychỉbắtđầuchosựtrảinghiệmcuộcsốngthựctếcủahọ.Trong suốtmột tuần củakhóahọchọđã trải quanhiều thử tháchbaogồmviệctìmđọcbáochíđểnhậndiệncácvấnđề,độngnãođểcóđượccácgiải pháp sáng tạo, thiết kế nhữnghoạt độngkinh doanhmới, gặp gỡ cáckháchhàngtiềmnăng,quayphimquảngcáo,vàđưacácýtưởngcủahọchomộtbanquảnlýgồmnhữngnhàđiềuhànhthànhđạt.Vàsaukhitrảiquacảtuầnđầythửtháchnày,họđãsẵnsàngđểxôngphavàohầunhưbấtcứthửtháchnào. Nổibậttrongmắttôilàmộtđộigồmcóbacôgái,vàhọđềumớilạvớitấtcảcác thử thách.Banđầuhọrấtbồnchồn lo lắngvớibài tậpđầu tiên.Nhưngđếncuốituầnthìhọđãnghĩramộtýtưởngtuyệthảođượcbangiámkhảotônvinhvàđượccácnhàđầutưtàitrợvốnkhởiđầu.Họpháttriểnmộtdịchvụ“lưuđộng–tạinhà”đểmặcthửáongực,vìhọquansátthấyđasốphụnữđều thấyngượngngùngvớiquy trìnhnàynên thường lựachọnáongực không đúng kích cỡ.Đoạn phim quảng cáo của họ rất trang nhã vàthuyếtphụctấtcảmọingườithấyrằngđâylàmộtcơhộithúvị. Vàongàycuốicùngcủakhóahọc,mộttrongcáccôgáiđónóivớitôi:“Giờđâyemđãbiếtrằngkhôngcógìlàkhôngthểlàmđược.”Cùngvớitấtcảcácsinhviênkhác,côgáiđãcóđượcphầnthiếtyếucáckỹnăngcầnthiếtđểlàmđượcnhữngđiềuđángkinhngạc.Tấtcảnhữnggìchúngtôitraochohọlàbằngchứngrõràng,cùngvớiđủliềulượngchophép,rằnghọcsothểbiếnnhữngvấnđềquanhmìnhthànhcáccơhội.

CHƯƠNG3–BIKINIHAYlàCHẾT

NhàtâmlýhọcnổitiếngB.F.Skinnerđãtừngviếtrằngtấtcảcáchànhvicủaconngườiđềucóthểđượcxemlàthíchnghivớicánhânmình,hayhệ

gien, hoặc với toàn xã hội nói chung[13]

. Tuy nhiên, ba lực lượng nàythườngbấtđồngvớinhauvàgâynêncăngthẳngchoconngười.Cácquytắcdoxãhộiđặtratồntạirấtnhiềutrongcuộcsốngchúngta,gồmcócácđiềuluậtcủachínhphủ,cáccộngđồng tôngiáo,cácchủ laođộng, trườnghọc,hàngxómvàgiađìnhchúngta.Bởivìnhữngnhómxãhộinàydệtranhữngluậtlệrõràngquanhchúngta,nêntathườngcảmthấymìnhởtrongnhữngtìnhhuốngđượcthôithúcphảiphávỡchúngđểthỏamãnnhucầucánhâncủamìnhhoặcnhữngnhucầucủađồngloạichúngta.Cácquytắcvàchuẩnmựcxãhộiđược tạo ravớiýmuốn làmcho thếgiớixungquanh ta có tổchứchơnvàdễdựđoánhơn,vàngănngừachúngtalàmhạinhau. Nhưngkhinàomộtquytắcthậtsựchỉlàmộtgợiý?Vàkhinàothìcácgợi ý lại biến thành các quy tắc?Hằng ngày người ta ra hiệu để chỉ chochúngtabiếtphảilàmgì,cáchướngdẫnbằngvănbảnchỉdẫnchúngtacáchcưxử,vàcácchỉdẫnxãhộithúcđẩychúngtahànhđộngtrongcácgiớihạncụ thể. Thực ra, chúng ta cũng tự đặt ra rất nhiều các quy tắc cho chínhmình,phầnlớnlàdođượcngườikháckhuyếnkhích.Cácquytắcnàytrởnêngắnliềnvớibảnthểcủachúngtatrongsuốtconđườngđờicủamình.Chúngtavẽnêncácđườngtưởngtượngxungquanhnhữnggìchúngtanghĩmìnhcóthểlàm–cácđườngranhgiớiđóthườnggiớihạnchúngtanhiềuhơnlànhữngquytắcchungxãhộiđặtlênchúngta.Chúngtađịnhnghĩabảnthânbằngnghềnghiệp,thunhập,nơichúngtasống,xechúngtalái,họcvấn,vàthậmchíbằngcảlásốtửvicủamình.Mỗiđịnhnghĩanàykhóachúngtalạitrongcácgiảđịnhcụthểchúngtalàaivàchúngtacóthểlàmgì.ĐiềunàylàmtôinhớđếnmộtcâunóinổitiếngtrongbộphimMyDinnerwithAndre(BữaăntốivớiAndre),nóirằngngườiNewYork“đóngvaitròcủacảngườicanhgiữvàtùnhânnênhọkhôngcòncó...khảnăngrakhỏinhàgiamhọtạora,haythậmchíxemnólàmộtnhàgiam.”Chúngtaluônluôntạoracácnhàtùchochínhmìnhvớicácluậtlệmỗichúngtađặtrachomình,khóamìnhvàocácvaitròcụthểvàrakhỏiconđườngvôtậncủanhữngđiềukhảthi.Điềugìsẽxảyranếubạntháchthứcnhữnggiảđịnhcơbản?Nhữngkếtquả(tốtvàxấu)củaviệcthoátrakhỏiconđườngđãđượcđịnhsẵnlàgì?Điềugìsẽxảyravớinhữngngườiphávỡquyluật? LarryPage,ngườiđồng sáng lập raGoogle,đãcómộtbàidiễn thuyết

trongđóôngkhuyếnkhíchcáckhángiảthoátrakhỏinhữngnguyêntắcchỉđạođượcthiếtlậpsẵnbằngcáchbiếtxemnhẹmộtcáchhợplýnhữngđiều

đượccholàkhôngthể[14]

.Nghĩalàhãysuynghĩcànglớncàngtốt.Ônglưuýrằngthườngthì thựchiệnnhữngmụctiêulớncòndễdànghơnlànhữngmụctiêunhỏ.Nhữngmụctiêucàngnhỏthìcầnnhữngphươngphápcàngcụthểđểđạtđược.Cònvớinhữngmụctiêulớn,thườngsẽcónhiềunguồntàinguyênhơnchobạnvàcónhiềucáchhơnđểđạtđượcchúng.Đây làmộtkhámpháthúvị.HãytưởngtượngbạnđangcốgắngđitừSanFranciscođếnKabul. Có rất nhiều con đường khác nhau để đi, nên bạn có thể trao chomìnhthờigianvànguồnlựcđểđếnđó,vàbạnsẽlinhđộngđượcnếumọiviệckhôngdiễnranhưdựtính.Nhưngnếumụctiêucủabạnlàđiquathànhphố,thìconđườngkhárõvàbạnmongđợinósẽlàmộtchuyếnđinhanh.Nếuđườngbịtăcvìlýdonàođó,bạnsẽbịmắckẹtvàcảmthấybựcmình.MộttrongnhữnglýdolàmchoGooglethànhcôngđếnnhưvậylànhờsựsẵnlòngdùngmộtconđườnglinhhoạtđểgiảiquyếtcácvấnđềkhókhăn. LindaRottenberglàmộtvídụxuấtsắcvềmộtngườikhôngxembấtcứvấnđềgì làquá lớnđểgiảiquyếtvàsẵnsàngbứtphákhỏimongđợicủangườikhácđểđếnnhữngnơimìnhmuốnđến.Côtinnếunhữngngườikhácnghĩrằngýtưởngcủabạnthậtđiênrồ,thìchắcchắnbạnđangđitrênmộtconđườngđúng.MườimộtnămtrướcLindasánglậpmộttổchứcđặcbiệt

cótênlàEndeavor[15]

.Mục tiêucủahọ là thúcđẩyviệc lậpnghiệpởcácnướcđangpháttriển.CóvậnhànhtổchứcEndeavorngaysaukhitốtnghiệptừtrườngLuậtcủađạihọcYale,trongkhitaymìnhdườngnhưkhôngcógìhơnlàmộtniềmđammêkíchthíchsựpháttriểnkinhtếởvùngkhókhăn.ChẳnggìkhiếnLindadừngbướctrênconđườngđạtđượcnhữngmụctiêuđềra,trongđócócảviệclẽođẽotheochânnhữngnhàlãnhđạokinhtếcótầmảnhhưởnglớnmàsựgiúpđỡcủahọrấtcầnthiếtchocô. EndeavorbắtđầunỗlựccủamìnhởMỹLatinvàtừđómởrộngsangcáckhuvựckháctrênthếgiới,trongđócóThổNhĩKỳvàNamPhi.Endeavorthựchiệnmộttiếntrìnhtỉmỉđểnhậndiệnnhữngngườicótiềmnănglớnđểlậpnghiệp,sauđóchọnlựanhữngngườicóýtưởngxuấtsắcvàlòngnhiệthuyếtđểthựchiệnkếhoạchcủahọvàtraochohọnhữngnguồntàinguyêncầnthiếtđể thànhcông.Tổchứcnàykhôngtrao tiềnchonhữngngười lậpnghiệp,màgiớithiệuhọtớinhữngngườitrongcùnglĩnhvựcđểđượchướngdẫn.Họcũngđượctrangbịcácchươngtrìnhgiáodụclớn,vàcócơhộigặpnhữngdoanhnghiệpkháctrongvùng,nhữngngườicũngđãlèoláitrênconđườngquanhcocủamìnhtrướcđây.Khiđãthànhcông,họtrởthànhnhữngtấm gương sáng, tạo ra nghề nghiệp cho người dân ở các cộng đồng địaphương,vàthậmchítraolạichoEndeavornhữngthếhệdoanhnhântương

laihữuích. Mộtvídụ tạonênnhiềucảmhứng làcủamộtdoanhnhânEndeavorởBrazil,LeilaVelez.LeilasốngtrongkhuổchuộttrênnhữngngọnđồinhìnraRiodeJaneiro,thườngđượcbiếtđếnvớitêngọifavelas.Kếsinhnhaicủacôlànguồnthuthậpchỉvừađủsốngtừviệcđilaunhàchongườikhác.TuynhiêncôấycómộtýtưởngrằngcórấtnhiềuphụnữởBrazilthậtsựmuốncótócmềmvà ítquănhơn.CùngvớichịdâuHeloisaAssis,Leilađãphátminhramộtsảnphẩmcóthểbiếntócxoănthànhtócgợnsóng.Sảnphẩmnàyđãphảitrảiquanhiềunămtrờithửnghiệmvagặpphảinhiềuthấtbạitolớntrongsuốtquátrìnhđó.Nhưngkhiđãtìmrađượcgiảipháp,Leilamởmột tiệmuốn tócởRio.ViệckinhdoanhcủacôphátđạtvàLeilacómộtgiấcmơtạolậpmộtfranchise.Endeavorđãđếnvàgiúpcôthựchiệnđượcướcmơcủamình.DoanhnghiệpngàycótênlàBelezaNaturalhiệnnayđãtạocôngănviệclàmchomộtngànngườivàcódoanhthumỗinămlênđếnhàngtriệu. ĐâychỉlàmộttronghàmtrămcâuchuyệnthànhcôngtừEndeavor.TôiđãthamdựhộithảomộtnămhailầncủatổchứcEndeavorhainămtrướcvàthựcsựchoánngợptrướckhôngkhítrànđầynhiệthuyếttrongkhánphòng.MỗidoanhnhânđềumangơnEndeavorđãcungcấpchohọnhữngcôngcụcầnthiếtđểlậpnghiệpcũngnhưnguồncảmhứngđểthànhcông.ĐiềunàysẽkhôngbaogiờxảyranếuLindađãnghelờinhữngngườinóivớicôấyrằngcácýtưởngcủacôlàđiênrồ. * ** Một trongnhững trởngại lớnnhất củaviệc thựchiện“nhữngđiềubấtkhả thi” lànhiềungườikhác thườngnóivớibạnngay rằngnhữngviệcđókhôngthểđạtđược.Ngườitacóthểchorằngrấtkhóđểtiếnđếnthựchiệnmộtvấnđềlớn.Nhưngmộtkhibạnđãquyếtđịnhlàmđiềuđó,việcbứtphákhỏi những cách tiếp cận vấn đề truyền thống để giải quyết nó cũng khókhôngkém.Đâylàmộtvídụkhácchothấysựhữuíchcủaviệcphávỡmộtsốquytắc.Bàitậptiếptheobuộcmọingườilàmđiềunàytheomộtcáchrấtđángngạcnhiên.Đầutiênhãynêuramộtvấnđềliênquanđếnmộtnhómcụthểnàođó.Vídụ,nếuđó lànhómgồmcácnhàquản trị trongngànhkinhdoanhdịchvụtiệníchthìchủđềcóthểlàphươngthứclàmchocáccôngtytiếtkiệmnănglượng.Nếuđólànhómvềsânkhấuthìvấnđềcóthểlàlàmsaođểthuhútđượclượngkhángiảnhiềuhơn.Cònnếuvớinhómsinhviênkinhdoanhthìthửtháchcóthểlàviệctìmramộtýtưởngkinhdoanhmớivàđộcđáo.Bâygiờhãychiatừngnhómrathànhcácđộinhỏvàyêucầumỗiđộitìmraýtưởnghaynhấtvàýtưởngdởnhấtđểgiảiquyếtvấnđềđãđược

đặtra[16]

.“Ýtưởnghaynhất lànhữnggìmỗiđộinghĩsẽgiảiquyếtđượcvấnđềmộtcáchxuấtsắc.Cònýtưởngdởnhấtsẽlàýtưởngkhônghiệuquả,khôngcólợinhuận,họviếttừngýtưởnglênmộtmảnhgiấyriêng,mộtmảnhđặttênHAYNHẤTvàmộtmảnhsẽcótênDỞNHẤT.Khicholàmbàitậpnày, tôiyêucầunhữngngười thamgiacũngchuyểnchotôi,và tôixévụncácýtưởngHAYNHẤT.Sauquãngthờigiantậptrunghếtmìnhđểtạoranhữngýtưởngtuyệtvờiđó,họcảmthấyvừangạcnhiênvừaphậtývớihànhđộngcủatôi. SauđótôibắtđầuphânphátlạicácýtưởngDỞNHẤT.Giờthìmỗiđộicầmtrongtaymộtýtưởngmàmộtđộikhácnghĩrằngrấttệ.Họđượcyêucầuphảichuyểnýtưởngdởnàymộtýtưởngkiệtxuất.Họxemýtưởngtồitệđượcchuyểnquachomìnhvànhanhchóngnhậnranó thậtsựchẳng tệchútnào.Thựcrahọlạithườngnghĩrằngchúngrấttuyệt.Cứsauvàigiâylàcóaiđólạinói:“Ê,ýtưởngnàykháđấy!” Khibàitậpnàyđượcthựchiệnởmộtcôngtydịchvụtiệních,mộttrongnhững“ýtưởngdởnhất”đểtiếtkiệmnănglượnglàđưachomỗinhânviênmộtchỉtiêuvềlượngnănglượnghọcóthểsửdụngđượcchophép.Họđãnghĩ rằng ý tưởng này khá là ngốc nghếch. Tuy nhiên, đội nhận được ýtưởngnàylạibiếnnótrởthànhmộtýtưởngđángđượcquantâm,trongđócác nhân viên được trao chomột chỉ tiêu vềmức năng lượngmình đượcphép sử dụng.Nếuhọ sử dụng ít hơn thì sẽ lấy lại được tiền, còn nếu sửdụng vượtmức thì bị phạt thêm tiền.Hơn thế nữa, họ còn có thể bán tíndụngnănglượngchocácđồngnghiệpcủamình,tạochohọsựkhíchlệcònlớnhơnnữađểtiếtkiệmđiện. TôicũngtiếnhànhbàitậpnàyvớicácnhânviênphụtráchthựchiệncácsựkiệnnghệthuậtởtrườngStanford.Vớinhiệmvụthuhútđượccàngnhiềukhángiảcàngtốt,mộttrongcácđộinàyđãnghĩraýtưởng“tồitệ”làthựchiệnmộtcuộcthitàinăngcủacácnhânviên.Điềunàycóvẻhoàntoàntráingượcvớinhữnggìhọđanglàmhiệntại–mangđếnđâycáctàinănghàngđầutừkhắpnơi trênthếgiới.Độikếtiếpđãđảongượchoàntoànýtưởngnày.Họnhìnnhậnnómộtcáchsâusắchơnvàđưaramộtcuộcgâyquỹlớn,nơimàcácKhoavànhânviêntrongtoàntrườngsẽtrìnhdiễncáctàinăngđadạngcủamình.Điềunàyrấtcókhảnăngsẽthuhútrấtnhiềungườiđếndùhọthườngkhôngthamdựcácsựkiệnnghệthuậtbiểudiễn,đồngthờigiúpxâydựngnhậnthứcvềcácchươngtrìnhkháccủahọ. Khithửtháchlàtìmraýtưởngkinhdoanhtồitệnhấtthìcácđềxuấtlàvôhạn.Mộtnhómđềxuấtbáncácbộáotắmhaimảnh(bikini)ởNamCực,mộtnhómkhácgợiýmởmộtgianhàngbánsushigián,cònmộtnhómnữathìđưaraýxâydựngmộtviệnbảotàngvềđộtquị.Trongmỗitrườnghợp

trên,cácýtưởngdởnàyđượcchuyểnthànhnhữngýkiếnkháthúvịđángđểsuynghĩ.Chẳnghạn,nhómphảithựchiệnýtưởngbánbikiniởNamCựctạoracâukhẩuhiệu“Bikinihaylàchết”.Ýtưởngcủahọlàmangnhữngngườimuốncó thânhìnhcânđối lênmộtchuyếnhành trìnhđếnNamCực.Đếncuốichặnghànhtrình,họphảimặcvàovừavặncácbộbikinicủamình.Cònnhóm bị buộc phải bán sushi gián thì nghĩ ra là một nhà hàng tên là LaCucaracha bán mọi loại sushi lạ lùng sử dụng những nguyên liệu khôngtruyền thống nhưng giàu dưỡng chất và hướng đến các khách hàng mạohiểm.Vànhómđượcgiao thử tháchmởmột việnbảo tàngđột quỵđã sửdụngý tưởngnày làkhởiđiểmđểxâydựngmộtviệnbảo tàng cốnghiếntoàn bộ cho sức khỏe và y tế phòng ngừa. Tất cả các nhóm đều nghĩ ranhữngtêngọi,khẩuhiệu,vàphimquảngcáohấpdẫnchocácýtưởngkinhdoanhnày. Bàitậpnàylàmộtcáchtuyệtvờiđểmởrộngtầmnhìncủabạnvềgiảiphápchocácvấnđề.Nóchứngminhrằnghầuhếtcácýtưởng,dùthoạtnghecó vẻ ngớ ngẩn hay ngốc nghếch thế nào đi chăng nữa, ít nhất vẫnmangtrongmìnhmộthạtgiốngtiềmnăng.Nócũngchothấyquanniệmvềviệcđánhgiáýtưởnghayhaydởkhônghoàntoànchắcchắc,vàchứngtỏrằngvớimộtkhungnhậnthứcđúngđắnbạncóthểtìmđượcthứcógiátrịtừhầuhếtcácvấnđềhaytìnhhuống.Chẳnghạn,ngaycảkhibạnkhôngthựchiệnchuyến thámhiểmNamCựccó tên “Bikinihay là chết”, đâyvẫn làđiểmkhởiđầuchocácýtưởngcóthểthựctếhơn. * ** JohnStiggelbout,mộtngườibạncũcủatôi,đãlàmchomọingườinghĩhoàntoànkhácvềmộtýtưởnghaykhianhnộphồsơxinhọcsauđạihọc.Anhđãlàmđiềumàbấtkỳngườibìnhthườngnàocũngchorằngđólàmộtýtưởng tồi tệ.Nhưngcuốicùngnó lại trởnênmột thứgiơi cảmhứng.Anhquyếtđịnhởphútchótrằnganhmuốnvàohọctrườngkinhdoanh.Vìđãtrễhạn,anhchọnmộtcáchđộcđáolàmchohồsơxinnhậphọccủamìnhnổibật so với các đơn khác.Thay vì khoe ra những thành tích ấn tượng củamình,anhthêmvàohồsơxinnhậphọcthôngthườngcủamìnhmộtláthưviếtbởimộtcựugiáosưtựxưnglàbạnthânnhấtvàlàbạntùcủaJohn.LáthưnàymôtảJohnởnhữngkhíacạnhkỳlạnhấtmàbấtkỳhộiđồngxemxétnhậphọcnào từngbiết, trongđócókhảnăngmởmột lọđựng thựcphẩmbằngtiếngợcủamình.ThayvìloạiJohnrakhỏicuộclựachọn,vănphòngxétnhậphọccựckỳtòmòmuốngặpJohnnênhọmờiJohnvàotrường.Johncũngrấttốtbụngtìmlạiláthưnàychochúngtađọc. TôigặpJohnStiggelboutkhicùngđitrênxebuýtGreyhound.Chắchẳnlúcđócậuấyđãbất tỉnh trênsànởsauxe.Tôi thấycậuấygầnnhưmột

chiếc cốc Styrofoam và chiếc giấy gói kẹo, xung quanh toàn là các mẩuthuốclá,vàcầmmộtchaiMD20/20rỗng.Tôilàbạnthânnhấtcủacậuấy.Vàsaukhibịbắttrongkhicướpcửahàng7/11thìchúngtôitrởthànhbạntù. Saumột bữa ăn thịnh soạnở SalvationArmy, chúng tôi từng đếnmộtbuổilễPhúcâmnơicảhaiđãcốgắngcuacùngmộtcôgái.(Cậuấyrấtkhátrongviệcchấpnhậnthấtbạivàbịchếnhạo;rõràngđâylàmộtngườitừngtrải.) Cậu ta có các phẩm chất ấn tượng mà bất kỳ chương trình JuniorAchievementCompanyhaymộthiệugiặtgiađìnhcũngcóthểsửdụngtốt.Cậuấychehàmrăngmàuvàngcủamìnhkhingáp,mởcửasổkhinhổnướcbọt.Cậutacóthểhuýtsáotobằngcáchsửdụngcácngóntay,vàcóthểlàmbểmộtlọthủytinhđựngthựcphẩmbằngtiếngợcủamình.Cậutachỉtắmcómộtlầnmỗithángvàlúcnàosửdụngđượcxàphòngthìcậutađềusửdụng. Cậu ta cầnmột nơiởđể khôngphải ngủ trongnhà vệ sinhở trạmxebuýt.Cậutacầntìmmộtviệclàmởmộtcôngtylớnnơihọsẽkhôngsathảicậungayngàyđầutiênđi làmvì thóiquennghiệnrượuvàsựhamhốcácgiốngchimlạ. Bấtcứaicólònghamhốcácgiốngchimlạđềuvừanguyêntắcvừađộclậpkhỏisuynghĩ.Thậtracậuấyquáđộclậpkhỏisuynghĩđếnmứcchẳngcósuynghĩgì.Anhchàngnàysẽlàmbấtcứthứgìđểđượcnhậu,thậmchíđilàmviệc. GiờthìStiggsđãrakhỏitù,nêntôichắcrằngsĩquanthatùchocậuấycũngchẳngnềhàgìnếu trườngđạihọccó thể trôngchừngcậumộtchút.CậuấylàthủlĩnhxuấtsắccủabăngmôtôHellsAngels(Cácthiênthầnđịangục),vàtấtcảnhữngchàngtraitôiquenbiếtđềunghĩrằngcậuấysẽlàđịangụccủagiớinhânviênvănphòng. Trongtấtcảnhữngkẻtôitừngthấynằmbấttỉnhtrênsànxebuýt,đâylàanhchàngtốtnhất. Ấn tượng chung của tôi về anh chàng này là cậu ta chẳng tốt bằngnhữnggì tôiđãnói.Hãythả tôirakhỏi tùđể tôicó thểđếnChicagothaychocậuấy. BufordT.Morton,Inmate#335342 WallaWallaFederalPenitentiary WallaWalla,Washington KhiJohnđếnphỏngvấn,mọingười trongvănphòngđều lẻnrakhỏiphòngmìnhđểđượcxemlàngườiđãnộpmộtcáihồsơxinhọcđiênđiên.

Anhấyrấtlịchsựvàđiềmđạmtrongsuốtcuộcphỏngvấn,vàđãđượcnhậnvàohọc. Quanniệmkhôngcóýtưởngnàolàdởlàmộtdấuhiệutốtchoviệcđộngnão suynghĩ.Trongquá trình độngnão, việc nói rõ quan niệmnày là rấtquan trọng.Bạn cần phải thoát ra khỏi suy nghĩ thông thường rằng các ýtưởng có tính khả thi mới là có giá trị. Khi khuyến khích mọi người cónhữngýtưởnglạkỳ,bạnphổbiếnkhuynhhướngchuẩnbịkỹcácýtưởngcủamìnhtrướckhichiasẻchúng.Đôikhicácýtưởngcóvẻđiênrồnhấtvàdườngnhưkhôngcótínhkhảthimớiđượcđưararốtcuộclạitrởnênthúvịnhất.Banđầuchúngcóthểkhôngthựchiệnđược,nhưngvớisựchỉnhsửađoi chút chúngcó thể trở thànhnhữnggiảipháp tuyệthảocó tínhkhả thitrênthựctế. Cầnphảicónhiềukỹnăngvàsựrènluyệnđểquátrìnhđộngnãotrởnêncóhiệuquả.Quantrọngnhấtlàphảiđặtranhữngnguyêntắcnềntảngngaytừ đầu và luôn củng cố chúng. Tom Kelly, tổng giám đốc hãng thiết kếIDEOvà là anhcủaDavidKelly,đãviết cuốnsáchTheArtof Innovation(Tạmdịch:Nghệthuậtsángtạo)trongđócómôtảcácnguyêntắcđộngnãoởcôngtymình.Mộttrongnhữngnguyêntắcquantrọngnhấtlàpháttriểnvàmởrộngtrêncơsởnhữngýtưởngcủangườikhác.Vớicáchtiếpcậnnày,ởcuốimộtbuổiđộngnãocóhiệuquả,sẽcórấtnhiềungườicảmthấyhọđãtạorahoặcđónggópchonhữngýtưởnghaynhấttổnghợpđượctừbuổilàmviệc.Vàbởivì tấtcảmọingườiđềucócơhội thamgiavàchứngkiếnsựhìnhthànhvàpháttriểncủacácýtưởng,họsẽdễdàngcùngthốngnhấtủnghộchocácýtưởngkhitiếnđếnquátrìnhthựchiện. Nếubạnđãtừngthamgiavàocácbuổihọpđộngnão,chắchẳnbạncũngbiếtkhôngphảilúcnàochúngcũngdiễnranhưvậy.Thậtkhóđểtránhkhỏikhuynhhướngtựnhiêncủamỗingườimuốnnắmgiữriêngchomìnhquyềnsởhữucủacácýtưởngmìnhđưara,vàcũngrấtkhóđểkêugọinhữngngườithamgiapháttriểnýtrêncơsởnhữngđềxuấtcủangườikhác.TácgiảcủacuốnImprovWisdom(Tạmdịch:Cảithiệntríkhôn),PatriciaRyanMadson,đãtạoramộtbàitậpkhởiđộngtuyệtvờimangđếnchocuộcsốnghaiquanđiểmnày:khôngcóýtưởngnàolàdởvàhãyxâydựngtừýtưởngcủanhữngngườikhác.Bạnhãychiamộtnhómthànhcáccặpđôi.Mộingườicốgắnglậpkếhoạchchomộtbữa tiệcvàđềxuấtvớingườikia.Ngườikiakhôngđồngtìnhvớibấtkỳýtưởngnàovàphảinóiramộtlýdotạisaoýtưởngđósẽkhôngthựchiệnđược.Vídụ,ngườiđầutiêncóthểnói:“Chúngtahãylậpkếhoạchchomộtbữa tiệcvào tối thứBảynhé.”Vàngười thứhaisẽnói:“Khôngđượcđâu, tôiphảigộiđầurồi.”Cuộc tròchuyệncứ tiếpdiễnnhưthếtrongvòngvàiphút,đếnlúcngườithứnhấtcàngngàycàngbựcmìnhthìcôấyhayanhấysẽcốgắngnghĩrabấtcứýtưởngnàocóthểlàmngườithứ

haiđồngý.Sauđóđếnlượtngườithứhaiđổivaivàtrởthànhngườilậpkếhoạchchobuổitiệc.Ngườithứnhấtbâygiờphảichấpthuậnmọiýkiếnvàphảixâydựngdựavàocácýtưởngđó.Vídụ:“ChúngtahãylậpkếhoạchchomộtbữatiệcvàotốithứBảynhé.”Câutrảlờicóthểlà:“Ừ,tôisẽmangbánhđếnnhé.”Cuộctròchuyệntiếpdiễnvàcácýtưởngcóthểđixahơn.Chẳnghạnbuổi tiệccókhảnăngsẽdiễnradướinướchoặc trênmộthànhtinhkhác,và có thểgồmnhiều loạimónănvàcác thú tiêukhiển lạ lùng.Nguồnsinhlựctrongphòngtănglên,bầukhôngkhítrànđầynhiệthuyết,vàmộtsốlượngkhổnglồcácýtưởngđượctạora. Đây lànguồn sinh lựcnênhiệndiện trong suốtmộtbuổiđộngnãocóhiệuquả.Đươngnhiênlàởmột thờiđiểmnàođóbạncầnphảiquyếtđịnhđượccáigìlàkhảthi,nhưngđiềuđókhôngnênxảyratronggiaiđoạn“hìnhthànhýtưởng”.Độngnãolàbứtphákhỏinhữngcáchtiếpcậnthôngthườngtrongviệcgiảiquyếtmộtvấnđề.Bạnnêntựdolậtngượccácýtưởng,đưachúngtừtrongrangoài,vàhànhđộngbừabãikhácthường.Ởgiaiđoạncuốicủabuổiđộngnãobạnsẽ thấyngạcnhiênbởihàng loạtcácý tưởngđượchìnhthành.Vàtronghầuhếtcáctrườnghợp,ítnhấtmộtvàitrongsốchúngsẽlàhạtgiốngchonhữngcơhộitolớnđangchínmuồichonhữngkhámpháxahơn. Mộtđiềurấtquantrọngcầnghinhớlàsựhìnhthànhýtưởngbaogồmsựkhámphá bối cảnh của các khả năng.Chẳng tốn kémchút nào khi tạo ranhữngýtưởnglạlùng,vàkhôngcầnphảibóbuộcmìnhvàobấtcứýtưởngnào trong số chúng.Mục tiêu là nhằm phá vỡ các luật lệ bằng cách hìnhdungramộtthếgiớinơicácquyluậtcủatựnhiênrấtkhácvànhữnggiớihạnđềubịtriệttiêu.Khihoàntấtgiaiđoạnnàythìđãđếnlúcchuyểnsanggiaiđoạn“khai thác”.Ởđâybạnsẽ lựachọnmộtsốý tưởngđểkhámphásâuhơn.Đếnlúcđóbạncóthểnhìnnhậncácý tưởngdướiánhmắtphêbình,đánhgiá. * ** Sựphávỡquyluậtcóthểxảyraởkhắpcácphòngbancủamỗitổchứcvàtrongmọitiếntrình.MộtvídụđiểnhìnhlàCooliris,mộtcôngtycònnontrẻđãsánglậpmộttrìnhduyệtWebkiểumới.Vềcơbản,Coolirisbiếncáctrangwebphẳngtruyềnthốngchúngtathấytrênmạngthànhmộtbứctườngbachiều,làmchoviệclướtwebnhanhchóngvàdễsửdụnghơn.Cáchìnhảnhhiệnrangaytrướcmắtbạn,làmbạncảmthấynhưthểmìnhđanglướtquamộtphòngtranh. Hai sinhviên trườngStanford, JoshSchwazapelvàAustinShoemaker,đãcùngsánglậpCoolirisvớiSouyanjaBhumkar,mộtdoanhnhândàydạn

kinhnghiệmcủamình,đượcmộtquỹnhỏđểbắtđầuviệckinhdoanhcủamình,nhưnghọđãgặpnhiềukhókhănkhituyểnmộnhânsựchocôngty.Đólàmộtvấnđềlớn.Họbiếtrằngsẽkhócóthểđạtđượccácmụctiêutolớntrongpháttriểnsảnphẩmcủamìnhnếukhôngtìmđượchàngchụcnhântàichocôngty.Vậynênhọphảilàmđượcđiềuđóbằngmộtcáchkhác. Joshnhậnnhiệmvụphụtráchbộphậnnhânsự.Anhđãbắtđầuvớihàngloạtcácphươngthứctuyểnmộnhânsựthôngthường,nhưđăngtuyểnviệclàmtrêncácbảngthôngbáoviệclàmvàraovặttrênmạng,quảngcáotrêncácmạngxãhộinhưLinkedInvàFacebook,vàthậmchíthuêcảnhữngnhânviên sănđầungười chuyênnghiệp.Nhưng tất cảđềukhôngmangđếnkếtquảkhảquannào.Vìthếhọđãquyếtđịnhnhìnnhậntoànbộvấnđềchiêumộ nhân sự một cách khác đi, và thoát khỏi những cách tiếp cận truyềnthống.Thayvìcốgắngthuyếtphụcnhữngngườitrẻtuổitàinănggianhậpcôngty,họquyếtđịnhtậptrungvàoviệclàmchoCooliristrởthànhmộtnơithựcsựhấpdẫnđể làmviệcđếnmứccácsinhviênsẽnàinỉđểđượcvàolàm.Họmuốnnótrởthành“bữatiệc”cuốnhútnhấtởthànhphố.Họtổchứccácsựkiệnđặcbiệtchosinhviên,làmchogianhàngcủamìnhluônđộcđáonhấtởcáchộichợviệclàm,hoànthànhnhữngbảngiớithiệuhấpdẫnvềsảnphẩmcủamìnhtrêncácmànhìnhplasmalớn,vàphátnhữngchiếckínhrâmđờimớichotấtcảnhữngaighéthămgianhàngcủamình. Họ cũng thuê hai sinh viên trườngStanford, JonahGreenberg vàMattWahl, làm thực tập sinh. Nhiệm vụ của hai sinh viên này là phổ biến từCooliriskhắptrườngStranford,vàtìmranhữngsinhviêntốtnhấthọcóthể,khôngphụ thuộcvàođộ tuổihayngànhhọc. JonahvàMattđượcbiếtđếnnhiềuvàcóquanhệrộngrãi,nênhọdễdàngtậndụngvòngtròncácquanhệxãhộicủamìnhđểphổbiếntừCooliris.HọlàmchoCooliristrởthànhnơituyệtvờiđể làmviệc,vàcuốicùngCoolirisđã thựcsự trở thànhmộtướcmuốncủacácsinhviên. GiờthìCooliristrànngậpcáchồsơxinviệc,vậyhọđãquyếtđịnhlựachọncácsinhviênnàovàolàm?Thayvìđiquamộttiếntrìnhchọnlọchồsơcặnkẽ,họquyếtđịnhkhôngquyếtđịnhgì cả.Họ thuêhầuhết tất cảmọingườilàmthựctậpsinh.Điềunàytraochohọcơhộiđểthấytừngcánhânlàmviệc,và tạođiềukiệnchocác sinhviên trảinghiệm trongmôi trườngcủacôngty.Từđó,khôngchỉCooliriscócơhộikiểmtranănglựccủacácsinhviên thực tập,màcác sinhviêncòn trởnênquáhàohứngvềcác sảnphẩmđếnnỗihọtrởthànhngườiquảngbáchocảcácsảnphẩmvàcôngty,mang bạn bè của họ đến thực tập cũng như làmkhách hàng của công ty.Điều đó giúp tuyểnmộ nhân tài và tạo dựng đà phát triển cho việc kinhdoanhcủacôngty. GiờđâyCoollirisđanglàmănthànhcôngvàhọvẫntiếptụcbứtphákhỏi

cácquytắc.Họhủybỏsựphâncấpgiữacácthựctậpsinhvàcácnhânviênchínhthức.Họtraochocácthựctậpsinhvàcácnhânviênchínhthức.Họtraochocácthựctậpsinhnhữngdựánlớnvàphảichịutoànbộtráchnhiệmvềcáckếtquả.Dĩnhiênvẫncósựgiámsát,nhưngcácthựctậpsinhrõràngđượcquyềnđưaracácquyếtđịnhquantrọng.Vídụmụctiêucóthểlàgiatăng số lượng các trangwebđượcCooliris hỗ trợ thựchiện.Các thực tậpsinhkhôngđượcbảophải làmgìmàmỗingườiđềuđượckhuyếnkhíchtựthựchiệndựáncủamình.Bằngcáchnàyhọcóthểdễdàngthấyđượcmỗicánhâncóthểlàmđượcđiềugìvàthưởngchonhữngailàmviệcxuấtsắc. Nhưnghọkhôngdừnglạiởđó.Họcũngnhậnrarằngcáchtốtnhấtđểtìmranhữngngườiphùhợpnhấtchocôngtylàphảitrựctiếpthấyđượchọlàmviệc.Đểlàmđượcđiềuđó,họmờihàngtrămsinhviênđếnđểthửsảnphẩmvớivaitròkháchhàng.Đâylàhoạtđộngthôngthườngđểđánhgiácáctínhnăngmớicủadựán.Trongsuốtquátrìnhtiếpxúcvớimỗingườithamgiathửnghiệmsảnphẩm,họcóthểthấyđượccáchsuynghĩcủatừngngườivàsựnhiệttìnhcủahọđốivớisảnphẩm,vàcuốicùngđểnhậnracácsinhviênnàophùhợpnhấtvớicôngty.Ítralàhọcóđượcphảnhồihữuíchtừkháchhàng,còntốtnhấtlàhọtìmđượcmộtnhânviênmới. Cóthểbạnsẽnghĩrằngđốivớimộtcánhânhaymộtcôngtynhỏmớithànhlậpthìviệctháchthứccácphươngthứctruyềnthốngvàphávỡnhữngquytắcthìdễdànghơn.Nhưngthậtrabạncũngcóthểbứtphákhỏinhữngquytắcgâycảntrởtừbêntrongmộtcôngtylớn.Mộtcựusinhviêncủatôi,TriciaLee,đãkểvớitôivềsựrađờicủaZuneởMicrosoft.ĐượcthiếtkếđểcạnhtranhvớiiPodcủahãngApplenênsảnphẩmnàyđượcthựchiệntheomộtkếhoạchpháttriểnnghiêmngặt.Đếnkhoảngnửathờigianthựchiệndựán,mộtđiềuhiệnrarõrànglàhọsẽkhôngthựchiệnđượcmụctiêuto tátcủamình.Phần mềm này còn chưa hoàn thành đượcmột nửa, và ở thờiđiểm đó nó sẽ tốn nhiều thời gian hơn dự tính để hoàn thành.Nhằm giảiquyếtvấnđềnày,mộttrongnhữngnhómnhỏcủadựántáchmìnhrakhỏiđộidựánvàlàmviệccậtlực.Họhoàntấtmộtmảngquantrọngcủamãphầnmềm,làmchodựánquaylạihướngđiđúng,khíchlệtinhthầnlàmviệccủamọingười,vàgiúpsảnphẩmhoànthànhđúngtiếnđộ. CáccôngtynhưMicrosoftsắpxếpcáctiếntrìnhlàmviệcleothang,cónghĩalàhọphảilàmviệctrongcácnhómlớnxuyênsuốtcảtổchứckhổnglồnày.Nhưngđôikhicác tiến trình leo thangnàykhônghẳn là luôncóhiệuquả.Khi cómột cuộc thực tập chữa cháy và vấn đề phải được giải quyếtnhanhchóng,nhưvớiTriciavàđộidựánZuneởMicrosoft,thìcáccôngtyphảibứtphákhỏibộmáyhànhchínhthôngthường.Trênthựctế,rấtnhiềucôngtyquyếtđịnhthànhlậpcácdựánnghiêncứuvàpháttriểnchỉđểlàmđiềunày:họkéomộtnhómrakhỏicôngviệcthườngngày,chophéphọphá

vỡcácquytắc,vàgiảiphónghọrakhỏilốisuynghĩthôngthườngđểhọcóthểnghĩvàlàmviệckhácđi. Cácquytắcthườngđượctạorađểbịphávỡ.Ýtưởngnàyđượcthểhiệntrongcâunóichúngtathườngsửdụng:“Đừngyêucầusựchophép,nhưnghãyvannàisự tha thứ.”Đasốcácquy tắcđượcđặt ranhưmẫusốchungthấpnhấtđểchắcchắnrằngnhữngaikhôngcómộtgợiýnàovềnhữnggìcầnphảilàmvẫnluôngiữmìnhtrongcácranhgiới.Nếubạnhỏiaiđócáchlàmmộtbộphim,thànhlậpmộtcôngty,đihọccaohọc,haymuốnvàolàmởvănphòngchínhtrịthìbạnsẽthườngcóđượcmộtcôngthứcdài,trongđócóviệctăngcườngtìmkiếmcàngnhiềusựhỗtrợcàngtốttừnhữngngườiđãlàmviệctrongcáclĩnhvựcnày. Số đôngmọi người chọn cách làm theo các quy tắc này... còn nhữngngườikhácthìkhông.Điềuquantrọngcầnnhớlàvẫnthườngcónhữngcáchsángtạođểđivòngquacácquytắc,nhảyquacácràochắntruyềnthống,vàđạtđếnmụctiêucủamìnhbằngmộtconđườngkhác.Khiđasốmọingườiđợitrongmộthàngdàibấttậncácphươngtiệngiaothôngtrênđườngchínhđitớiquốclộ,thìcónhữngngườimạohiểmhơncốgắngtìmmộtconđườngkhácđểđếnđíchcủahọnhanhhơn.Đươngnhiênmộtsốquytắcđượctạorađểbảovệsựantoàncủachúngta,đểgiữgìntrậttự,vàđểtạoramộtquytrìnhphụcvụchophầnlớnmọingười.Nhưngviệcđặtnghivấnvềcácquytắctrênsuốtconđườngchúngtađicũngcógiátrịcủanó.Đôikhicácconđườngvòngquanhữngquytắccóthểđưabạnđếnmụctiêucủamìnhngaycảkhicácconđườngtruyềnthốngdườngnhưbịtắcnghẽn. LindaRottenberg,ngườisánglậptổchứcEndeavor,đãkểvớitôivềmộtcuộctròchuyệncủahaisinhviênhọclàmphicôngvềnhữnggìhọđãhọcđượctừcácgiáoviêncủamình.Phicôngthứnhấtnói:“Tôihọcđượcmộtngànquytắcláimáybay.”Cònphicôngthứhainói:“Tôichỉhọcđượcbaquytắc.”Phicôngthứnhấtcóvẻhàilòngvìnghĩrằngmìnhđượchọcnhiềuthứvàcónhiềulựachọnhơnbạn.Nhưngngườibạnnói:“Thầytôichỉnóivớitôivềbađiềutôikhôngbaogiờnênlàm,cònnhữngđiềucònlạithìtùyởtôithôi.”Câuchuyệnnàynhấnmạnhýtưởngrằngtốthơnchỉnênbiếtmộtsốítthứthậtsựtráivớicácquytắchơnlàtậptrungvàoquánhiềuthứbạnnghĩmìnhnênlàm.Đâycũnglàlờinhắcnhởvềsựkhácnhaugiữacácquytắcvànhữnggợiý.Mộtkhibạnbớtdầnnhữnggợiýrakhỏitưtưởngcủamình,thườngbạnsẽthấycóítquytắchơnbạnnghĩ.ĐâylàcáchLindalãnhđạoEndeavor:mỗidoanhnghiệpđượcchobiếtvềbađiềuhọkhôngđượclàm–phầncònlạithìtùyởhọ. Mộtcáchkhácđểphávỡcácquy tắc làbứtphákhỏinhữngđiềubạnthườngmong đợi ở chínhmình và những gì người khácmong đợi ở bạn.

ArmenBerjikly,mộtchuyêngiamáytính,luônmongrằngsựnghiệpcủađờimình là làmviệc chomột công ty côngnghệ cao.Ônghọc cửnhân côngnghệthôngtinvàhọccaohọcngànhkhoahọcquảnlý.Saukhira trường,ônglàmgiámđốcsảnxuấttạicôngtyEchelon.Mọithứđềudiễnratốtđẹpvớiông,ôngđượcnểtrọngtrongcôngty,vàconđườngcủaôngđãhiệnrarõràng.Tuynhiên,mộtngườibạnthâncủaôngmắcphảibệnhdaxơcứng.Quáxúcđộngvớicănbệnhcủabạn,ôngmuốnlàmtấtcảnhữnggìmìnhcóthểđểgiúpcôấy.Trongthờigianrảnhsaukhiđilàmvềvàvàonhữngngàycuốituần,ôngđãxâydựngmộttrangwebcótên“ThisIsMS”(Đâylàbệnhdaxơcứng–multiplesclerosis).Trangwebnàycungcấpcácthôngtinhữuíchvềbệnhđaxơcứngvàcáchchữatrị,đồngthời tạoramộtdiễnđànđểnhững người mắc bệnh này chia sẻ kinh nghiệm của họ. Trang web nàynhanhchóngcósứcthuhútmãnhliệtvìnhữngngườithamquantrangwebđềukhaokhátkểcâuchuyệncủamình.Armennhậnraôngđãđánh trúngtâm lýcủanhiềungười.Ôngquyếtđịnhxâydựngmột trangweb lớnhơnnữachophépbấtcứaicũngchiasẻđượckinhnghiệmcủamìnhmộtcáchẩndanh. Trang web mới này có tên là The Experience Project (Dự án Trảinghiệm),nhanhchóngthuhútđượcnhiềungườikhaokhátchiasẻcác trảinghiệmcủamìnhvớicănbệnhnày.VàcũngtừđóArmenphảicómộtquyếtđịnhkhókhăn:Ôngnêntiếptụcgiữcôngviệcổnđịnhvớimứclươngđángtincậycủamìnhvàmộtconđườngsựnghiệprõràng,haylànhảyvàonơikhôngbiếttrướcbằngcáchquyếtđịnhdànhtoànbộthờigianchoDựánTrảinghiệm? Saukhicânnhắckỹ lưỡng,Armenquyếtđịnhphávỡ tất cảnhữngkỳvọngcủagiađìnhvàcủachínhmìnhvềsựnghiệpcủaôngđểtheođuổicôngviệcnày.Đóquảlàmộtlựachọncựckỳkhókhăn.Nhưngđếntậnbâygiờkhivàinămđãtrôiqua,Armenvẫnkhônghốitiếcvềquyếtđịnhcủamìnhdù chỉmột lần.Công việc này thật khó khăn, nhưng phần thử thách nhất

chínhlàviệcôngđãquyếtđịnhhoàntoànđổimớichínhmình.[17]

Bâygiờchúngtahãyrakhỏithếgiớicôngnghệcaovàxembạncóthểphávỡcácquytắcbằngcáchnàođểtạoranhữngđiềucógiátrịlớnlaoởmột lĩnhvựchoàn toànkhác.Trongmộtvàinămgầnđâyđãxuấthiệnsựquantâmngàycàngtăngvềnhữngnhàhàngcócáchnhìnhoàntoànmớivềthức ăn, nấu nướng, và bữa ăn. Thay vì sử dụng các kỹ thuật nấu nướngtruyềnthống,rấtnhiềuđầubếpdãthửnghiệm“ẩmthựcphântử”.Thuậtngữnày dùng để chỉ việc mở rộng các giới hạn trong nấu ăn theo tất cả cáchướngkhôngphổbiến.Cácnhàhàngnàysửdụng thiếtbịvàvật liệunhưtrongcácphòngthínghiệmvàkíchthíchcácgiácquancủabạntheonhững

cách lạ lùng. Tại nhà hàngMoto ở Chicago[18]

, nhà bếp chất đầy bongbóng,ốngtiêm,đákhô,vàmụctiêulàđểtạoranhữngmónăntrôngkhásốcnhưnglạirấtngon.Họcómột“thựcđơnngon”,nghĩalàbạncóthểănluôncả cái thực đơn, ví dụ thực đơn cómùi vị như chiếc sandwich panini Ý.Motonỗlựcphávỡcácquytắctrongtừngmónăncủamình,từviệc“giaohàng”đếnbànăncủakháchmónăntrôngnhưđậuphộngđónggóitrongcácgói hàngFedEx, đến việc làmmón trángmiệnggiống bánhkhoai tây ránnhưng thật ra chúngđược làm từ socola, xoài cắt vụnđông lạnh, vàbánhkemphômai.Bằng cách biến hóa cácmón ăn thành những hình dáng vàkhuôn mẫu khác nhau,Moto muốn đẩy lùi những ranh giới mà người tathườnghìnhdungvềhìnhthứcvàmùivịcủathứcăn.Mộttrongnhữngđầubếpcủahọ,BenRoche,chobiếtmụctiêucủahọlàtạoramộtrạpxiếcchocác giác quan của bạn thưởng thức.Họ thách thứcmọi quan niệm truyềnthống về cách chuẩn bị và trình bàymón ăn, phát triển các kỹ thuật nấunướngmớitoanh,vàthậmchíthiếtkếcácdụngcụlàmtheoýkháchhàngđểthưởngthứcmónăn.Đâylàmộtminhchứngrõràngrằngtrongbấtkỳlĩnhvựcnàobạncũngcóthểthoátrakhỏinhữngquanniệmtruyềnthống;mặcdùchúngthườnglàmmọithứdễchịuvàquenthuộcnhưngkhágiớihạn. Tôiđãgặpkhánhiềucáchọctròhiệntạicũngnhưtrướcđâycủamìnhvàhỏihọvềnhữngchuyệnthoátrakhỏinhữnggìđượcmongđợiởhọnhưthếnào.Saukhinghetấtcảnhữngchuyệncủahọnhưvượtquacácchướngngạivật trong trườnghọc,ởcôngsở,vàkhiđidu lịch,MikeRothenberg,mộtsinhviêntốtnghiệphainămtrước,tómtắtlạinhữnggìanhngheđượcbằngcâunày:“Tấtcảnhữngthứhayhosẽxảyrakhibạnlàmnhữngđiềukhông giống như bước tự động tiếp theo trong quy trình.”Con đường cũtruyền thống luôn ở đó cho tất cảmọi người bước đi.Nhưng điều thú vịthường xảy ra khi bạnmở rộng đầu ócmình để bước những bước khôngđoántrướcđược,thửlàmđiềugìkhácbiệt,vàkhibạnsẵnlòngđặtnghivấnvớinhữngquytắcngườikhácđãđặtrachobạn.Tấtcảmọingườiđềuđồngýrằngthậtdễđểđitrênconđườngđượcvạchtrước,nhưngthườngsẽthúvịhơn rất nhiềukhikhámphá thếgiớinhữngđiềuđángngạcnhiênđangẩnnấpngayquanhđây. Biếtđược rằngbạncó thểnghingờcácquy tắcmangđếnchobạn rấtnhiềuquyềnlợi.Nónhắcnhởbạnrằngconđườngtruyềnthốngchỉlàmộtlựachọncósẵnchobạn.Bạnluôncóthểlàmtheomộtcôngthức, lái trênconđườngchính,vàbướctheonhữngdấuchâncủanhữngngườiđi trước.Nhưngthật ra thìcóvôsốcác lựachọnkhácđangchờbạnkhámphánếubạnsẵnlòngnhậndạngvàtháchthứccácgiảđịnhtruyềnthống,vàbứtphákhỏinhữngmongđợimànhữngngườikhácvàchínhbạnđặtrachomình.Đừngsợkhiphảirakhỏicuộcsốngdễchịuthườngngàycủabạn,biếtxem

thườngmộtcáchđúngđắnnhữngđiềubịcholàbấtkhảthi,vàbiếnnhữngýtưởngcũkỹ thànhhoàn toànmới.Cácsinhviênkể trênđãhọcđượcrằngcầnphảiluyệntậpnhiềuđểcóthểlàmđượcnhữngđiềukhôngphảilà“bướctựđộng tiếp theo.”Càng trải nghiệmnhiềuhơn, bạn càng thấyđược rằngphạmvi của các lựa chọn thì rộnghơnnhiều sovớinhữnggì bạn thườnghìnhdung.Quytắcduynhấtởđâylàbạnchỉbịgiớihạnbởinănglượngvàtrítưởngtượngcủabạnmàthôi.

CHƯƠNG4–Vuilònglấyvícủabạnra

Trướckhinghỉhưu,chatôitừngrấtthànhcôngvớivaitròmộtủyviênbanđiềuhành.Ôngtiếnlêntừngcấpbậc,từmộtkỹsưtrẻlênvaitròquảnlýrồiđếnủyviênbanđiềuhành.Ôngcũngcónhữngchứcvụcaoởmột sốcông ty đa quốc gia lớn.Khi lớn lên, tôi bắt đầu quen với việc ông đượcthăngtiến,từphóchủtịchđếnphóchủtịchđiềuhànhrồiđếnphóchủtịchđiềuhànhcấpcao,v.v...Việc thăngtiếncủachaxảyrađềuđềucứkhoảnghainămmộtlần.Vìthếtôiluônluônthấyấntượngvớinhữngthànhtựucủachavàxemônglàmộtthầntượngtuyệtvời. Chínhvìvậytôiđãkhôngthểkhôngngạcnhiênkhichatỏvẻbựcdọcvới tôi lúc tôi đưaôngxemmột trongnhững tấmdanh thiếpmới của tôi.Trongđóghilà“TinaL.Seelig,Chủtịch.”Tôiđãthànhlậpcôngtyriêngvàindanhthiếpchomình.Chatôinhìnnhữngtấmdanhthiếprồinhìntôivànói:“Conkhôngthể tựgọimìnhlàchủtịchđược.”Theokinhnghiệmcủaông,bạnphảiđợiaiđóđềbạtmìnhlênvaitròlãnhđạochứkhôngthểtựbổnhiệmchínhmình.Cha tôiđãchìmquá sâuvào thếgiớimànhữngngườikhácđềbạtbạnvàocácchứcvụcótáchnhiệmcaohơn,đếnmứcôngcảmthấykhônghàilònglắmkhithấytôitựđặtmìnhvàochứcdanhđó. Tôiđãgặptrạngtháitâmlýnàykhôngphảichỉmộtlần.Haimươinămtrướckhi tôinóivớimộtngườibạnrằngtôisắpviếtmộtcuốnsách,côấyhỏitôi:“Saobạnnghĩlàbạncóthểviếtsách?”Côấykhôngthểhìnhdungrađượcviệc thựchiệnmộtdựánnhư thếmàkhôngcósựkhuyếnkhíchcủamộtngườiởvịtrícaohơn.Tôithìkhác,tôithấyrấttựtinrằngmìnhcóthểlàmđược.Côngviệcnàychắcchắnlàrấtthamvọng,nhưngtạisaotakhôngthểthử?Vàolúcđókhôngcócuốnsáchnổitiếngnàovềhóahọctrongnấuăn.Tôimuốnđọcmộtcuốnsáchnhưvậy.Vàvìchưacócuốnnàonhưthế,nêntôiquyếtđịnhtựviếtmộtcuốn.Tôikhôngphảilàchuyêngiatronglĩnhvựcđó,nhưngvìlàmộtnhàkhoahọcnêntôinghĩmìnhcóthểhọcnódầndần.Tôiđặtramộtkếhoạchchitiết,viếtmẫumộtsốchương,xemxétkỹlưỡngđểtìmranhữngđiểmtốtnhất,vàgiànhđượcchomìnhmộthợpđồng. Saukhiquyểnsáchđầutiênrađời,tôirấtngạcnhiênkhithấynhàxuấtbảnvậnđộngquảngcáokháítchoquyểnsách.Nêntôiquyếtđịnhtạoramộtdịchvụgiúpcáctácgiảđượcbiếtđếnnhiềuhơnvớicáctácphẩmcủamình,đồng thờigiúpđộcgiảbiếtvềnhữngquyểnsáchcó thểhọquan tâmđến.Mộtlầnnữa,cókhánhiềungườihỏitạisaotôinghĩmìnhcóthểthànhlậpmộtcông ty.Đây rõ ràng làmột thờigiankhókhănvới tôi,nhưng tôi tinmìnhbiếtnên làmthếnào.Tôi thànhlậpBookBrowservàonăm1991,vài

nămsaukhicáctrangwebđầutiênrađời.Ýtưởngcủatôilàtạoramộthệthốngcácquầysách,vớikháchhànglànhữngnhàsách,nhằm“kếtnốigiữasáchvàviệcmuasách”.TôixâydựngmộtmẫuđầutiêntrênmáytínhMacvàsửdụngHypercard,mộtphầnmềmchophépngườisửdụngkếtnốigiữa“thẻ” này với “thẻ” khác, giống như các đường link từmột trangweb tớinhữngtrangwebkháctrênmạnghiệnnay.Phầnmềmnàychophépngườisửdụngtruycậpnhữngđườnglinkđểtìmhiểuvềmộttácgiả,tênsáchhaymộtthểloạisáchcụthể.Tôicũnggặpgỡnhữngngườiquảnlýcácnhàsáchđịa phương, những người đồng ý cho để các quầy trong nhà sách của họ.Ngoàiratôicũngtraođổivớihơnchụcnhàxuấtbảncóquantâmđếnviệcđưasáchcủahọvàohệ thống.Khiđãhài lòngvớiý tưởngvữngchắccủamình, tôi thuêmột đội nhữngngười lập trình để tiến hành làm sản phẩm.Chẳngaibảorằngtôicóthểhaynênlàmđiềunày...Tôivẫncứlàm. Theothờigian,tôingàycàngnhậnthứcrõhơnrằngthếgiớiđượcchiathànhhainhóm:nhữngngườiđợisựchophéphayủnghộcủangườikhácđểlàmđiềumìnhmuốn,vànhữngngười tự traochomìnhquyềnđó.Một sốngười tựnhìnvàobêntrongmìnhđể tìmkiếmđộnglực,cònnhữngngườikhácthìđợicáclựcbênngoàiđẩymìnhđi.Theokinhnghiệmcủatôi,córấtnhiềuthứđểnóivềviệcchớplấynhữngcơhộithayvìđợiaiđótraochúngchobạn.Luôn luôncónhữngkhoảng trắngđợiđược lấpđầyvàvôsốcácmiếngvàngcơhộinằmtrênmặtđấtchỉđợiaiđóđếnnhặtlên.Đôikhinócónghĩalànhìnrangoàibànlàmviệckiacủachínhbạn,rakhỏitoànhàbạnđangở,quabênkiađường,hayxungquanhgócđườngnàođó.Nhưngcácmiếngvàngluônởđóchờbấtcứaisẵnlòngnhặtchúng. Đây chính là điềuPaulYockđãkhámphá.Nhưđãgiới thiệu,Paul làgiámđốccủaChươngtrìnhThiếtkếsinhhọc(BioDesignProgram)củađạihọc Stanford.Nơi làm việc chính của ông là trường y, nằm ngay bên kiađườngđốimặtvớitrườngkỹthuậttheođúngnghĩađen.Khoảngmườinămtrước,PaulnhậnrarằngStanfordđangbỏlỡmộtcơhộilớnkhikhôngtìmcáchliênkếtgiữađộingũgồmkhoavàsinhviêntrườngyvớiđộingũbênkiatrườngkỹthuậtđểphátminhnhữngkỹthuậtykhoamới.Độingũykhoagồmcácbácsĩ,sinhviênvànhữngnhànghiêncứucầncáckỹsưđểthiếtkếnhữngsảnphẩmvàcácquy trìnhmớinhằmcải thiệnviệcchămsócbệnhnhân.Cònnhữngkỹsưởbênkiađườngthìđangđợicácvấnđềhấpdẫncầncáckỹnăngcủahọđểgiảiquyết.Saunhiềutháng,nhữngngười liênquanđến gặp gỡ để thảo luận về các phương thức họ có thể kết hợp làm cùngnhau.Đólàmộttiếntrìnhphứctạpvìcáchlàmviệcvàtừngữchuyênmôncủahai đội ngũnày rất khácnhau.Cuối cùng thì họ cũngnghĩ ramột kếhoạchvà từđóChươngtrìnhThiếtkếsinhhọcrađời.Trongcùngkhoảngthời gian đó, nhữngđồngnghiệp của họ thuộc các ngành liên quan đến y

dượcvàkỹthuậtcũngbắtđầuhợptáctươngtựvớinhau.VàtấtcảcácnhómnàyđượctậptrunglạidướimộtchươngtrìnhlớncsotênlàBioX.Ýtưởngnàytrởnênquálớnđếnnỗiphảimấtkhoảngvàinămđểứngdụng,vàchorađời sựcộng táchiệuquả trênnhiều lĩnhvực,cùngmột toànhàmới toanhđượcxâychínhgiữatrườngyvàtrườngkỹthuật.Câuchuyệnnàyminhhoạchothựctếrằngđôikhibạnchỉcầnnhìnlênquabànlàmviệccủamìnhđểthấychúng.ChẳngaibảoPaullàmđiềunày.Nhưngôngđãnhậnranhucầuvàlấpđầynó. Tôi đã nói chuyện với nhiều người khác, những người đã tìm ra cácphương thứchiệuquảđểnối liền cáckhoảng trốngvà lấpđầynhữngchỗhổngtrongkhinhữngngườikhácchỉđingangqua.Vàtrongquátrìnhđóhọđã tự traochomìnhnhữngvai tròmàngườikháckhông thểchọnchohọ.

Một ví dụ tuyệt vời ở đây là Debra Dunn[19]

, người đã có đượcmột sựnghiệptốtởHewlett-Packard.CôngviệcđầutiêncủacôởHPlàlàmởcơquanđầunãocủa tậpđoàn.Sauvàinămcôđượckhuyếnkhíchđảmnhậnnhiệmvụởmộttrongnhữngđơnvịđiềuhànhcủacôngty,nơitạođiềukiệnchocôhiểubiếtsâuhơnvềcáchoạtđộngbêntrongcủatổchức.Lúcđócómộtvịtrívềnhânsựcòntrốngởnhómđolườngvàkiểmtra.MặcdùDebrakhông nghĩ mình có thể theo đuổi sự nghiệp quản trị nhân sự, nhưng côquyếtđịnhnhậncôngviệcnàyvìnósẽtraochocôcơhộitìmhiểusâuhơnvềcáchthứchoạtđộngcủamộtđơnvịđiềuhànhcủacôngty. Mộtvàinămsau,HPđãđưarachínhsáchchophépnhânviêntrêntoàncôngtyvềhưusớmđểtránhviệcgiảmbiênchế.Vớisựkhuyếnkhíchnày,toànbộnhómquảnlýcủaDebraquyếtđịnhrađi.Cáchvậnhànhcủanhómthayđổihoàn toàn,vàmộtngườiquản lýcấpcaomớiđượcđưavào.Lúcbấygiờcókhánhiềulỗhổnglớncầnđượclấpđầy.Debranhìnvàocácchỗkhuyếttrongtổchứcvàquyếtđịnhchớplấycơhộinày.Côtìnhnguyệnvậnhànhtoànbộbộphậnsảnxuấtchokhuvựcmớiđịnhhình.Côchưabaogiờđiềuhànhmộtnhómsảnxuất,nhưngvìcôđãtrảiquakhoảngthờigiandàilàmviệcvớicácgiámđốcsảnxuấttrướcđâynêncôtựtinrằngmìnhcóthểlàmđược,vàcôbiếtrằngcôsẽdầndầnlấpđầylỗhổngkiếnthứctrongquátrìnhlàmviệc.Côrõràngkhôngphải làmộtứngviênđiểnhìnhchovị trínày,nhưngcôđãthànhcôngtrongviệcthuyếtphụcsếpmớicủamìnhrằngcôcóthểtựtrangbịkiếnthứcđểlàmviệc.Cuốicùng,Debradãmangđếnmộttriểnvọngmớivàtạorarấtnhiềunhữngthayđổitốt trongnhóm.Chỉhainămsauđó,côcũngápdụngchiếnlượctươngtựđểtiếnvàomộtvịtrímarketing cao cấpởHP.Một lầnnữa,Debrakhôngđợi ai tiến cử côvàochứcvụnày;chỉđơngiảnlàcôbiếtcáchtái tổhợpcáckỹnăngcủamìnhchovịtrímới.

TừchuyệncủaDebra,chúngtacóthểthấyrằngmộttrongnhữngcáchtốtnhấtđểchuyểntừlĩnhvựcnàysanglĩnhvựckháclànhậnracáchthứcmà các kỹ năng của bạn có thểmangý nghĩa gì trongnhữngkhung cảnhkhácnhau.Nhữngngườikháckhôngthểthấycácđườngsongsongtrênbềmặt,nêncôngviệccủabạn làphơibàychúngra.Đôikhi từvựngcủahailĩnhvựckhácbiệtthìhoàntoànkhácnhau,nhưngcácchứcnăngcủacôngviệc thìgiốngnhau rõ rệt.Hãyxemxétnhữngđiểm tươngđồnggiữamộtnhàkhoahọcvàmộtnhà tưvấnquản lý:không lâusaukhicóđượcbằngtiếnsĩvềkhoahọcthầnkinh,mongmuốncủatôilàlàmviệctrongmộtcôngtycôngnghệsinhhọcmớithànhlập.Lýdoduynhấtlàgì?Tôimuốncómộtcông việc trong lĩnh vực marketing và chiến lược, chứ không phải trongphòngthínghiệm.Điềunàydườngnhưkhócóthểthựchiệnđượcnếukhôngcóbấtcứkinhnghiệmliênquannào.Nhữngcôngtymớithànhlậpmàtôiphỏngvấn thì tìmkiếmnhữngngười có thể bắt đầu và thành côngnhanhchóng.Tôiđiphỏngvấnthángnàyquathángkhácvàthườngtiếnrấtgầntớicôngviệc,nhưngrồiđềuthấtbại. Cuốicùng,tôiđượcgiớithiệuđếngiámđốcđiềuhànhcủachinhánhSanFranciscocủaBoozAllenHamilton,mộtcôngty tưvấnquốc tế.Mụctiêucủatôilàtạođượcấntượngvớiôngấyđủđểôngcóthểgiớithiệutôiđếnmộtsốkháchhàng(thuộclĩnhvựckhoahọcđờisống)củacôngty.Tôiđếncuộcgặpvàôngấyhỏitôilàmsaomộttiếnsĩkhoahọcthầnkinhcóthểtrởthànhmộtnhàtưvấnquảnlýtốt.Lẽratôicóthểnóichoôngấybiếtsựthật–rằngthựcra tôiđãkhôngquantâmđếnđiểmđó.Nhưngngaylúcđó,vìchẳngcógìđểmất,nêntôiđãphácthảonhữngđiểmtươngđồnggiữaviệcnghiên cứu não bộ và công việc tư vấn quản lý. Chẳng hạn, trong cả haitrườnghợpbạnđềucầnphảinhậnranhữngvấnđềnónghổi, thu thậpcácthôngtincóliênquan,phântíchvàlựachọnnhữngkếtquảthúvịnhất,phácthảomộtbài thuyết trìnhhấpdẫn,vàxácđịnhnhómvấnđềbức thiết tiếptheo.Ôngấy sắpxếp cho tôi các cuộcphỏngvấnkhác sauđó trongcùngngày,vàtốihômđótôiravềvớimộtlờichấpthuậncôngviệc.Đươngnhiênlàtôinhậncôngviệcnày.Thậtranótrởthànhmộtcáchtuyệtvờiđểhọcvềkinhdoanhvànhiềungànhnghềkhácnhau,vàchắcchắntôiđãvậndụngtốtchuyênmôncủa tôi trướcđây làmộtnhàkhoahọc.Vượt rangoài sựcầnthiếtvàtínhtòmò,tôiđãlặpđilặplạicáchnày,hệthốnglạidầndầncáckỹnăngcủamìnhđểtạoracáccơhộimới.Khingườitahỏitôirằngmộtnhàkhoahọcthầnkinhsaocuốicùnglạilàgiảngviêndạyvềkhởinghiệpkinhdoanhchocáckỹsư,tôiphảinóirằng:“Chuyệndàilắm.” Tất cả các trường hợp được kể trên đều chứng tỏ rằng dùở bất cứ tổchứcphức tạpnào, cơhội luôn luôn tồn tại ngayquanhbạn.Ngaycảkhiviệcgiảiquyếtcácvấnđềđódườngnhưkhôngtựnhiênphùhợpvớibạn,

bạnvẫnthườngcóthểtìmramộtcáchlàmchocáckỹnăngcủamìnhliênquanđếnthửtháchđó.PaulYockđãnhậnramộtcơhộibịbỏlỡởbốicảnhtrườngđạihọcvàhoạchđịnhmộtchươngtrìnhhoàn toànmớimẻđể thoảmãnmộtnhucầucầnthiết.DebraDunnnhậnthấycáclỗhổngtrongtổchứcvàtìmcáchvậndụngnhữnggìmìnhbiếtđểđảmnhậncácvaitròmàngườitakhôngnhất thiếtphảichọncôấy.Còntôi thìnhậnramộtcáchsángtạonhằmtái tổhợpcáckỹnăngcủamìnhđểcóthểdịchchuyểngiữahai lĩnhvựcmàthoạtnhìndườngnhưhoàntoàntáchbiệt. Mộtcáchkhácđểtựđềbạtchínhmìnhlànhìnvàonhữngthứngườikhácvứtbỏvàtìmcáchbiếnchúngtrởthànhnhữngthứcóích.Thậtranhữngdựánbịbỏđidosơsuấtlạithườngcónhữnggiátrịrấtlớn.Nhưđãđềcậpđếntrướcđây,đôikhingườitavứtbỏcácýtưởngvìhọkhônghoàntoànhiểuđượcgiátrịcủachúng,hayvìhọkhôngcóđủthờigianđểkhámpháchúngmộtcáchtoàndiện.Thườngthìnhữngýtưởngbịbỏđinàylạimangtrongmìnhrấtnhiềuhứahẹn. MichaelDearingkhởinghiệpởDisneytronglĩnhvựcchiếnlược,tiếpđóthành lậpmột thươngvụbán lẻnhưngkhông thànhcông,và sauđódừngchânởeBay,mộttrangwebbánđấugiáhàngđầu.BanđầuMichaelđượcbổnhiệmvàomộtcôngviệcmàôngkhôngthấyhứngthú.Ôngquyếtđịnhsửdụngthờigianrảnhcủamìnhđểxemxétnhữngtínhnăngđượctạoranhưngbị bỏ đi hay lãng quên, những ý tưởng đang chờ đợi ai đó đến khai pháchúng.Đólànhữngnăm2000,Michaelnhậnrarằngcómộttínhnăngchophépkháchhàngthêmmộtbứcảnhvàodanhsáchbìnhthườngcủahọvớigiá 25 xu.Chỉ có 10 phần trămkháchhàng của eBayđang sử dụng chứcnăngnày.Michaeldànhthờigianphântíchnhữnglợiíchcủadịchvụnàyvàcóthểchứngminhrằngcácsảnphẩmcóhìnhgắnkèmbánđượcnhanhhơnvàcaogiáhơnsovớicácsảnphẩmkhôngcóhình.Cóđượcthôngtinhấpdẫnnày,ôngbắtđầutiếpthịdịchvụhìnhảnhnhiềuhơnvàcuốicùngđãgiatăngmứcsửdụngđặc tínhnàyởkháchhàng từ10 lênđến60phần trăm.Điềunàymangđếnthêm300triệuđôlachodoanhthuhàngnămcủaeBay.Michaelđãtựmìnhtìmramộtmỏvàngchưađượckhaiphámàkhôngcósựhướngdẫncủaaikhác,vàôngđãkhaiphánóthànhcông,manglạikếtquảtốtđẹp.Chiphícủacôngtyđượcgiảmthiểutrongkhilợinhuậnthìcựckỳlớn. ĐókhôngphảilàlầnđầutiênMichaeltìmracáchtậndụngnhữngnguồnlựcquanhmình.Ngaycảkhicònnhỏôngđãviếtthưchonhữngngườinổitiếng và hài lòng khi thấy hầu như họ luôn hồi âm.Giờ ông vẫn giữ thóiquengửiemailtựnguyệnchonhữngngườimìnhhâmmộ.Tronghầuhếtcáctrườnghợphọđềuhồi âmchoông, và sự liên lạc nàymangđến choôngnhiềumốiquanhệlâudàivàcáccơhộithúvị.Ôngchẳngbaogiờđòihỏigì

từnhữngngườiôngviếtmail.Việcliênlạclúcđầucủaôngchỉlàcảmơnhọvềnhữnggìhọđãlàm,côngnhậnnhữngthànhquảhọđạtđược,hỏivềmộtvấn đề đơn giản nào đó, hay ngỏ lời giúp đỡ họ bằng cách nào đó. Ôngkhôngđợiaimờikhiliênhệvớinhữngngườinày,màôngtựtraochomìnhbướctiếnđầutiên. Cókhánhiềunghiêncứuchothấynhữngngườisẵnlòngvượtrakhỏicácranhgiớicủanhữngkỹnănghiện tạicủamìnhvàsẵnsàngchấpnhậnmạohiểmđểthửlàmđiềugìmới,nhưDebraDunnvàMichaelDearing,thìdễcókhảnăngthànhcônghơnlànhữngngườitinrằnghọcómộttậphợpkỹnăngnhấtđịnhvànhữngkhảnăngbẩmsinhkhoáhọvàonhữngvaitròcụthể.CarolDweck, thuộckhoa tâm lýhọc củađại họcStanford, đãnghiêncứurấtsâuvềvấnđềnày.Côgiảithíchrằngnhữngngườicótưduycốđịnhvềnhữnggìmìnhlàmtốtnhấtthườngítcókhảnăngthànhcôngvềlâuvềdàihơnlànhữngngườivớitưduypháttriểnliêntục.Tácphẩmcủacôtậptrungphântíchtháiđộcủachúngtavềchínhmình.Nhữngngườiluôngiữhìnhảnhcốđịnhvềnhữngđiềuhọcó thể làmthì thườngítkhảnăngmạohiểmthựchiệnnhữngđiềucóthểảnhhưởngđếnhìnhảnhđó.Nhưngnhữngngườicótưduyhọchỏi thườngthoánghơntrongviệcmạohiểmvàcóxuhướnglàmviệccật lựchơnđểđạtđượcnhữngmụctiêucủamình.Họsẵnlòngthửnhữngđiềumớicóthểđẩymạnhkhảnăngbảnthânvàmởranhữngkhungtrờihoàntoànmớichohọtrênsuốthànhtrìnhcủamình. Vậylàmsao chúng ta có thể tìm ranhững lỗhổngcầnđược lấpđầy?Thậtranókháđơngiản.Bướcđầutiênlàhọccáchchúý.Cácđồngnghiệpcủa tôi ở trường “d.school” đã phát triểnmột bài tập đi thẳngvàovấn đềtrọngtâmcủaviệcnhậndiệncơhội.Đầutiênnhữngngười thamgiađượcyêucầulấyvícủamìnhra.Sauđóhọtáchthànhcáccặpvàphỏngvấnnhauvềvícủahọ.Họthảoluậnvềnhữnggìhọyêuvàghétvềvícủamình,đặcbiệtchúýcáchhọsửdụngvíđểmuavàlưutrữnhưthếnào. Một trong những điều thú vị nhất chúng tôi phát hiện được là từ việcquansáttừngngườilấyvímìnhralúcbanđầu.Cónhữngchiếcvíthìgọngàngvàngănnắp,cónhữngchiếc thì thựcsựgầnnhưnổ tungvớiđủ thứgiấytưof,cónhữngchiếcthểhiệnthờitrang,nhữngchiếckhácmangtheocảmộtthưviệncánhânvềhìnhảnhvàhóađơn,còncóvàichiếcchỉđựngkẹpgiấycùngvàithứlinhtinhkhác.Điềuđóchothấyrõrànglàmộtchiếcvícóvaitròkhácnhauđốivớimỗingười.Giaiđoạnphỏngvấnchothấycáchmỗingười sử dụng ví của mình như thế nào, nó tượng trưng cho điều gì, vànhữnghànhvilạmỗingườiđãhìnhthànhđểvượtquanhữnggiớihạncủachiếcví.Tôichưabaogiờthấyaihoàntoànhàilòngvớivícủamình–luônluôncóđiềugìđóđểsửađổi.Thậtra,hầuhếtmọingườiđềuquanhquẩnvớinhữngchiếcvílàmchohọđiênlêntheocáchnàođó.Họbànluậnvềnhững

bựcbộivớikíchcỡcủachiếcví,vớiviệchọkhôngtàinàotìmranhữngthứmìnhmuốnmộtcáchnhanhchóng,hayvềmongmuốncóđượcnhữngloạivíkhácnhauđểsửdụngtrongcácdịpkhácnhau. Saugiaiđoạnphỏngvấn,mỗingườithiếtkếvàtạoramộtchiếcvímớichongườikia–“kháchhàng”củahọ.Cácnguyênliệuđểthiếtkếkhôngcógìhơnlàgiấy,băngkeo,bútlông,kéo,kẹpgiấy,vànhữngthứtươngtự.Họcũngcóthểsửdụngbấtcứthứgìkháchọtìmthấytrongphòng.Giaiđoạnnày kéo dài khoảng ba mươi phút. Sau khi hoàn thành mẫu đầu tiên, họ“bán”nóchokháchhàng.Dườngnhưvớitấtcảmọingười,chiếcvímớiđãgỡrốiđượcnhữngvấnđềlớnnhấtmàcáckháchhàngđanggặpphải.Họrấthàohứngvớicácýtưởngnàyvàquảquyếtrằngnếunhữngchiếcvínhưvậyđượcsảnxuất,họsẽmuangay.Mộtsốđặctínhcủanhữngchiếcvínàydựatrênkhoahọcviễntưởng,vídụnhưmộtchiếcvícóthểintiềntheoyêucầu.Nhưngmột số chiếckhác chỉ đòihỏimộtnhà thiết kếgiỏi đểbiến chúngthànhđồdùngđượcngaylậptức. Rất nhiềubài họcđược rút ra từbài tậpnày.Đầu tiên, chiếcví tượngtrưngchosựthậtlàvấnđềtồntạiởkhắpnơi,kểcảtrongtúiquầncủabạn.Thứhai,chẳngtốnquánhiềucôngsứcđểnhậnracácvấnđềnày.Thậtranhìnchungmọingườiđềucởimởkhikểhcobạnnghecácvấnđềcủahọ.Thứba,bằngthựcnghiệm,bạncóthểlấyđượcnhữngphảnhồinhanhchóngvềcácgiảiphápbạnđưara.Nhữngviệcđóchẳngtốnquánhiềucôngsức,tài nguyên, hay thời gian.Và cuối cùng, nếu giải pháp của bạn không điđúnghướngthìphítổncũngrấtít.Tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlàbắtđầulại

từđầu[20]

. Tôiđãthựchiệnbàitậpnàyvớinhữngnhómnhỏ,vớicácnhómlớn,vớitrẻ con, bác sĩ, và với những nhà quản trị doanh nghiệp.Trong tất cả cáctrườnghợphọđềungạcnhiênbởisựđơngiảncủaviệcnhậnrarằngluôncónhữngthứcóthểcảithiệnđược–từvícầmtayvàdâybuộcgiàyđếncácbalô,phầnmềm,nhàhàng,trạmxăng,ôtô,quầnáo,tiệmcàphê...Danhsáchnàytrảidàivôtận.Bạnkhôngcầnaikháctraochomìnhbàitậpnày.Thậtratấtcảnhữngdoanhnhânthànhcôngđềutựnhậnranhữngnhucầunàymộtcáchtựnhiên.Họchúýđếnmọithứquanhnhà,ởcơquan,ởtiệmrauquả,trênmáybay,ởbãibiển,ởvănphòngbácsĩ,hayởsânbóngchày,vàtìmravôsốcơhộiđểsửachữanhữnggìđãbịhỏng. Bàitậpthiếtkếvícầmtaytậptrungvàoviệcthiếtkếsảnphẩm.Nhưngbạncũngcóthểdùngcáchtiếpcậntươngtựđểxemxétlạivềcácdịchvụ,cáctrảinghiệm,vàcáccấutrúctổchức.Ởtrường“d.school”,độingũgiảngviênđã tạo racácdựánbuộccácsinhviênphảixemxét lạihoàn toànvềhàngloạttrảinghiệm,từgiáodụctiểuhọcởHoaKỳđếnviệctướitiêucác

vụmùaởvùngnôngthônẤnĐộvàviệcquảnlýcáctổchứccótínhsángtạo.Nếubạnnghiêncứu từng tìnhhuốngvớiconmắtcải tạo,bạnsẽ thấyđược hàng ngàn cơ hội. Sau đó tùy thuộc vào bạn quyết định có nên đặtmìnhvàovịtríđóđểgiảiquyếtthửtháchhaykhông. Cómộtsốngườirấtchuyênnghiệptrongviệcnhậnlấycáctháchthứcvà chớp lấy những vai trò lãnh đạo. Tôi đã biết rất nhiều về điều này từDavidRothkopt,CEOcủaGartenRothkopf,mộtcôngtytưvấnquốctếđặttrụsởởWashington,DC.AnhcũnglàtácgiảcủacuốnsáchSuperclasskểvềnhữngngườiởthếgiớicónhiềuquyềnlựcvàtầmảnhhưởnghơnchúng

ta.[21]

Davidđãnghiêncứuvềnhữngnhàlãnhđạođãvàođượcnhómảnhhưởngchính,thuộctầnglớpưutúvẫngặpgỡnhauởDiễnđànKinhtếThếgiớihàngnămdiễnratạiDavos,ThuỵSĩ.TôihỏiDavidrằngđiềugìđãlàmchonhữngngườinàytáchbiệtkhỏichúngta.Anhlặplạirấtnhiềuđiềumànhữngnhânvậtkhácđượckểđếntrongsáchnàyđãđềcậptới:nhữngngườileolênđếncácvịtrícaonhấtlàmviệccậtlựchơnđểđẩymìnhtiếnlên,vàhọrõ ràngnỗ lựcnhiềuhơnđểđạtđếnđó.Anhcũngnói thêmrằng trongquákhứthìnhữngngườicótầmảnhhưởngcaonhấtđãthừakếtiềntàivàquyềnlực.Nhưngbâygiờthìđiềunàykhôngcònxảyranữa.Sốđôngnhữngngườiđạtđượcnhữngthànhcônglớnhiệnnayđềutựmìnhnỗlựcđểvươnlênđếnđó.Điềunàycónghĩanhữngràocảnđầutiênđếnthànhcônglàtráchnhiệmcủabạnvớichínhmình.VàtheoDavidhệquảcủanólà:“Đồngminhlớnnhấtcủanhữngngườisiêuthànhđạtlàtínhìcủanhữngngườikhác.” ThựcsựDavidcũnglàhiệnthâncủacácđặctínhnày,vìanhluônchớplấycơhộichochínhmình,thayvìđợingườikháctraochúngchoanh.CôngtyđầutiêncủaanhlàInternationalMediaPartner,vàmộttrongnhữnghoạtđộngcủahọlàtổchứccáchộinghịCEOcấpcao.Vấnđềxuấthiệnởđâylàlàmcáchnàođểtổchứcchocácnhàquảntrịởcáccôngtykhácnhauhọpchungmộtphòng.Davidvàcácđồngsựcủaanhcầnsựmồichàihấpdẫn,vàhọquyếtđịnh rằngmộtbàiphátbiểucủaHenryKissinger sẽ tạo ra sự lôicuốn đó.Nhưng họ phải làm sao đểmời đượcHenryKissinger tham dự?David đã tìmđến vănphòng củaKissinger và hỏi nhân viên của ông liệurằngôngcóthểphátbiểuởcuộchộinghịhaykhông.Khôngcóvấnđềgì...nhưngsẽphảitốnđến50.000đôla,mộtphicơriêngvớihaiphicông,vàmộtchiếc limousine sang trọng có tài xế.Davidvà cácđồngnghiệpkhông cótiền,nênbấtcứkhoản tiềnnàocũng làquá lớnvớihọ...nhưngDavidvẫnnói:“Vâng,chúngtôisẽđápứng.”AnhchorằngnếuanhcóthểmờiHenryKissingervàođượckhánphòng,thìmọithứcònlạisẽđâuvàođấy–vàthựctế là như vậy!Một khiKissinger đồng ý thì họ tin chắc có thểmời đượcAlexanderHaig,cựuNgoại trưởngMỹdưới thờiTổng thốngReagan; tiếp

đólàEdmundMuskie,cựuNgoại trưởngthờiJimmyCarter;cùngvớimộtdanhsáchdàinhữngnhàdiễn thuyếtnổi tiếngkhác.Vớidanhsáchnhữngngườicóảnhhưởnglớnnhưvậy,cácCEOđãđếnhàngloạtvàcôngtycóthểnhậncácnguồn tài trợ lớnhơncho tất cả lệphí củacácbàidiễnvăn.ViệcDavidkhôngbiếtHenryKissingervàkhôngcótiềnđềukhôngthểcảnđườnganhấy.Anhđãthànhcôngbằngviệcvậndụngnhữnggìmìnhcómộtcáchsángtạo–nănglực,sựsẵnlònglàmviệcchămchỉ,vàđộnglựcthúcđẩyanhlàmđượcđiềuđó. Câu chuyện tiếp diễn từ đây. Đồng nghiệp của David ở InternationalMedia Partners, Jeffrey Garten, đã trở thành Thứ trưởng Bộ ThươngmạitrongnhiệmkỳđầudướithờitổngthốngClinton.JeffđãmờiDavidlàmPhóthứtrưởngBộthươngmạivềmảngThươngmạiQuốctế.Nócóvẻlàmộtvịtríkhátốt.Anhcómộtvănphònglớnvớirấtnhiềunhânviên.NhưngsauhaituầnDavidbướcvàophònglàmviệccủaJeffvàxinnghỉviệc.Anhkhôngthểchịuđượcmôitrườnglàmviệchànhchínhnhưvậy.MọithứchậmchạmkhôngthểtảvàDavidkhôngđủkiênnhẫnđểthựchiệncôngviệc.JeffdẫnDavidrangoàiđidạovàkểchoanhnghemộtchuyệncườinhưsau: NgàyxưacómộtngườiđànôngtênlàGoldberg.Ôngấykhôngmuốngìhơnlàđượcgiàucó.VìthếmỗingàyôngđềuđếngiáođườngDoTháivàcầu nguyện chomình trúng vé số. Việc này tiếp diễn qua bao nhiêu nămthángnhưngGoldbergchẳngbaogiờtrúngvésố.Cuốicùng,Goldbergrơivàotìnhtrạngbếtắc.Trongmộtlầncầunguyện,ôngnói:“Chúađãthựcsựlàmconthấtvọng.”BỗngnhiênbầukhôngkhíyêntĩnhbịphátanvàgiọngnóicủaChúavanglên:“Goldberg,concũngphảigiúptachứ.Ítrahãyđimuamộttờvésố!” Jeff nhắc choDavid nhớ vềmột điều anh đã biết – anh sẽ không thể“trúng số” ởWashington nếu anh không thực sự cam kết với công việc.Khôngaicóthểtraochoanhnhữngcôngcụđểthànhcông.ThếnênDavidquaytrởlạiphònglàmviệcvàvậndụngnănglựcvốncócủamìnhđểlàmnênmọichuyện,thayvìchờđợiaiđóđếntraochomìnhkếhoạchvươnđếnthànhcông.Anhnhanhchóngnhậnrarằngcóvôsốcáclỗhổngcầnđượclấpđầyvà rất nhiềunguồn lực sẵn có trong anhđể sửdụng.VàđoạnkếttuyệtvờiđãđếnvớiDavid.VàinămsaukhianhrờiBộthươngmại,đãtrởthànhgiámđốcđiềuhành củaKissingerAssociates, Inc.Khởi đầu từmộtngườixalạmongmờiđượcKissingervàophònghộinghịcủamình,giờđâyDavidđãtrởthànhmộtcộngsựcủaKissinger. Davidđã thấycâuchuyệnnàydiễnra lặpđi lặp lại trongcuộcđờicủachínhmìnhvàcủanhiềungườikhácanhđã tìmhiểutrongkhinghiêncứuviếtsách.Nhữngngườithànhcôngđềutựtìmcáchđểmangthànhcôngđến

chomình.Thậtrachẳngcócôngthứcnào,khôngcónhữngquanhệngoàiluồngnào,haybùaphép thầnkỳnàomanghọđến thànhcông.Mỗingườianhtìmhiểuđềucómộtcâuchuyệnriêngđặcbiệtnhưdấuvântaycủahọ.Vànềntảngchunglàtấtcảhọđềuchúýđếnnhữngxuhướnghiệntạivàvậndụngcáckỹnăngcủamìnhcóđượcđểxâydựng tầmảnhhưởng.Họ tìmmọicáchđểgâyảnhhưởngđếnlịchsử,chứkhôngphảiđợilịchsửtácđộngđếnmình. Nếubạnmuốncómộtvaitròlãnhđạo,hãyđảmnhậnnhữngvaitròđó.Bạnchỉcầntựchophépmìnhlàmđiềuđó.Hãynhìnquanhtìmkiếmcáclỗhổngtrongtổchứccủabạn,yêucầunhữnggìbạnmuốn,tìmcáchvậndụngcáckỹnăngvàkinhnghiệmcủamình,sẵnsàngdấnbướcđầu tiên,vàmởrộngvượtkhỏinhữnggìbạnđã làmtrướcđó.Luôn luôncónhữngcơhộichờđợiđểđượcbạnkhaiphá.Thayvìđợingườikhácyêucầuvàthấpthỏmchờmộtcơhội,hãynắmlấynó.Tấtcảđòihỏiởbạntháiđộlàmviệcchămchỉ,lòngnhiệthuyết,vànỗlựcvươnlên.Đólànhữngđặcđiểmtáchrờivànhữngnhàlãnhđạovớinhữngngườichỉbiếtchờđợikẻkháctraocơhộichomình.

CHƯƠNG5-Bíquyếtthànhcôngcủathunglũngsilicon

Tôi yêu cầu các sinh viên củamình viếtmột bản lý lịch thất bại, cónghĩalàsoạnthảomộtbảnlýlịchtómtắttấtcảnhữngsailầmlớnnhấtcủamình–vềcánhân,trongcôngviệc,vàtronghọctập.Sinhviênphảimôtảbàikinhnghiệmmìnhđãrútrađượctừmỗithấtbại.Hãytưởngtượngbàitậpnàyđãtạoranhữngcáinhìnkinhngạcthếnàochocácsinhviênđãquáquenvớiviệcchỉphôbàynhữngthànhcôngcủamình.Tuynhiên,saukhihoànthànhbảnlýlịchthấtbại,cácsinhviênđềunhậnrarằngviệcquansátkinhnghiệmdướilăngkínhcủathấtbạibuộchọphảichấpnhậnvàhọccáchgiảiquyếtnhữngsailầmmắcphảitrênsuốtconđườngcủamình.Vàsựthậtlàquanhiềunămtháng,nhiềucựusinhviêncủatôivẫntiếptụccậpnhấtbảnlý lịch thấtbạiđó, songsongvớibản lý lịch truyền thốngvềnhững thànhcônghọđạtđược. TôiđãmượnbàitậpnàycủaLizKisenwetherởĐạihọcPennState.Khimớinghevềýtưởngnàylầnđầutiêntôiđãthấynóthậttuyệtvời.Nólàmộtcáchnhanhchóngđểchứng tỏ rằng thấtbại làmộtphầnquan trọng trongquátrìnhhọchỏicủachúngta,đặcbiệtkhibạnđangmuốnnângcaonănglựccủamình, lúc làmviệcgìđó lầnđầu tiên,hay làmnhữngviệccó tínhmạohiểm.Chúngtathuênhữngngườicókinhnghiệmkhôngchỉvìnhữngthànhcônghọđạtđượcmàcảnhữngthấtbạihọđã trảiqua.Thấtbại traochobạnnhữngcơhộihọchỏivàlàmgiatăngcơmaybạnkhôngmắcphảisailầmnhưthếlầnnữa.Thấtbạicũnglàdấuhiệuchothấybạnđãbắtđầunhữngthửtháchđểmởrộngcáckỹnăngcủamình.Trênthựctế,rấtnhiềungườithànhcôngchorằngnếubạnkhôngnếmtrảithấtbạimộtlúcnàođóthìbạnđãchưađủliềumìnhxôngvàonhữngviệckhókhăn.Nhờsựđộngviêncủamộthọctròcũ,tôiquyếtđịnhđưavàođâybảnlýlịchthấtbạitómtắtcủamình,kểravài trongsốnhữngsai lầmlớnnhấtcủatôi.Tôiướcgìmìnhđãcậpnhậtbảnlýlịchnàytrongsuốtbamươinămqua.Sẽthậtthúvịkhiquayđầunhìnlạivàhọchỏitừtấtcảnhữngsailầmtôiđãcốtìnhđưarakhỏitrínhớcủamình. TINAL.SEELIG Nhữngthấtbạinghềnghiệp Khôngchútâm:Ngaythờigianđầuđilàmtôingâythơnghĩrằngmìnhđãnắmrấtrõvềcáchhoạtđộngcủacáctổchức.Tôiđãđưaranhữngnhậnđịnh khôngđúng về vănhoá tập thể. Tôi ước gìmình đã dànhnhiều thời

gianđểtậptrungvàocôngviệchơnlàđưaranhữnggiảđịnhcánhân. Từbỏquásớm:Tronghoạtđộngkinhdoanhcủamìnhcókhitôiđãgặpphảiđườngcùng.Vấnđềtrởnêncựckỳkhókhăncảvềmặtkỹthuậtlẫntổchức,vàtôiphảibỏrarấtnhiềucôngsứcđểcóthểtìmracáchđạttớimộtgiảiphápổnthoả.Tôiướclúcđómìnhđủtựtinđểhoàntoànchútâmvàoviệctìmramộtgiảiphápchovấnđề. Nhữngthấtbạitronghọctập Khôngcốgắnghếtsức:Tronghainămđầuởđạihọctôiđãkhôngtậptrungtoànbộnỗlựccủamìnhvàotấtcảcácmônhọc.Tôiđãbỏlỡmấtcơhộiđểthuđượctốiđagiátrịtừcáclớphọc,mộtcơhộimàtôikhôngthểlấylạiđược. Quảnlýmốiquanhệ:TôicómộtmốiquanhệkhákhókhănvớingườihướngdẫnđềtàiTiếnsĩcủamình.Tôimuốndànhthậtnhiềuthờigianđểdạyhọctrongkhibàấychorằngtôinêndànhphầnlớnthờigiancủamìnhtrongphòngthínghiệm.Giámàlúcđótôicóthểtìmracáchsắpxếptốthơnđểđạtđượcnhữngmụctiêuchungcủacảhai. Nhữngthấtbạicánhân Tránhcácxungđột:Tôi cómộtngườibạn traiởđạihọc, và khiđếnthờiđiểmsắptốtnghiệpchúngtôiđềucảmthấycăngthẳngtrongviệcđịnhhướngchotươnglai.Thayvìgiảiquyếttrựctiếpcácvấnđề,tôitrởnêncáugắtvớimốiquanhệnày.Tôiướcgìmìnhđãcóthểchiasẻthậtlòngvớianhấyvềnhữnggìđangdiễnralúcđó. Không lắngnghebản thân:Chú tôi qua đời ởNewYork, còn tôi thìsốngởCalifornianênvàingườikhuyêntôiđừngđiđếnlễtang.Mãichođếnbâygiờtôivẫnluônhốitiếcvềđiềunày.Tôihọcđượcrằngcónhữngthứbạnkhôngthểlàmlạiđược,vàtrongnhữngtìnhhuốngnhưthếtôinênlàmnhữnggìtôithấyđúng,khôngnhấtthiếtphảilànhữnggìngườikhácmuốntôilàm. * ** Trênthếgiớinày,tinhthầnmạohiểmvànhữngphảnứngvớithấtbạithểhiệnmỗinơimỗikhác.Trongmộtsốnềnvănhóasự trởngạisaukhigặpthấtbạilàrấtlớnđếnmứclàmchongườitatrởnêndịứngvớibấtcứkiểumạohiểmnào.Nhữngnềnvănhóanàygắnliềnmọiloạithấtbạivớisựhổthẹn.Dođó,từkhicònnhỏngườitađãđượcdạynênđitheoconđườngđãđượcđịnhsẵnvàcócơmaythànhcôngnhấtđịnh,thayvìlàmthửbấtcứgìcónguycơdẫnđến thấtvọng.Ởmộtvàinơi,nhưTháiLan,nhữngngườigặpphảithấtbạiliêntụcthậmchícóthểchọnđổimộtcáitênmớiđểbắtđầu

lạicảcuộcđờimình.ThựctếchothấytrongThếvậnhộinăm2008,mộtvậnđộngviêncửtạTháiLanchorằngcôchiếnthắnglànhờđãđổitêntrướckỳthiđấu.

GlobalEntrepreneurshipMonitor(GEM)[22]

,tổchứcxuấtbảnbáocáothườngniênchitiếtvềhoạtđộngkhởinghiệptrêntoànthếgiới,xemxétsựkhácbiệtcủacácnềnvănhóaqualăngkínhcủaviệcchấpnhậnrủiovàsựanủi đối với thất bại.GEMđã tìm ra rằng cónhững tácnhânquan trọngđónggópvàotiểusửrủirocủamộtxãhội.Vídụ,ởmộtvàiquốcgia,nhưThụyĐiển chẳng hạn, luật phá sản được đặt ra để bảo đảm rằngmột khicôngtycủabạnkhôngcònhoạtđộngđượcnữathìbạnkhôngbaogiờcóthểthoát khỏi nợ nần. Điều này dễ làm nhụt chí những người cố gắng khởinghiệpvàthànhlậpmộtcôngty,vìhọhiểurằngthấtbạisẽkéotheonhữnghậuquảkhólườngvàlâudàichobảnthânvàgiađìnhmình.Ởcácquốcgiakhác,vănhóacótínhkhôngkhoandungnhưvậy.Mộtkhibạnthấtbại,bạnbè,hàngxómvàđồngnghiệpcủabạnsẽluônluônxembạnlàmộtkẻthấtbại.MộtvấnđềđượcđưaragầnđâycủatờWallStreetJournalmôtảnhữngthủ thuật làmbẽmặtngườikhácđangđượcnhữngngườiđòinợởmộtsố

quốcgiasửdụng,trongđócóTâyBanNha.[23]

Nhữngngàyđidòinợbằngcáchxuấthiệnởnhà riêngcủangười ta trongcác trangphụckỳdị, nhằmmụcđíchthuhútsựchúýcủahàngxómvàlàmxấuhổnhữngngườimắcnợ.Vìvậy,làmsaonhữngngườitrongcáccộngđồngđódámmạohiểmvàlàmănkhihọluôncanhcánhtronglòngnỗilobịthấtbạivàbịchếnhạo? Điều đó hoàn toàn trái ngược với Thung lũng Silicon. Ở đây thất bạiđượcchấpnhận làmộtphần tựnhiêncủaquá trìnhđổimớivàphát triển.

StevenJurvetson,[24]

mộtđốitácởcôngtyđầutưmạohiểmDraperFisherJurvetson,môtảthấtbạilàbíquyếtthànhcôngcủaThunglũngSilicon.CÒnRandyKomisarcủaKPCBnhấnmạnhrằngkhảnăngnhìnnhậnthấtbạinhưmộttàisảnlàdấuhiệucủamộtmôitrườngkinhdoanh.Randycũngnóirằngkhiôngthấynhữngngườikhôngbaogiờgặpthấtbạinàocảthìôngthườngtựhỏikhôngbiếtthựcsựhọđãhọcđượcgìtừcáctrảinghiệmcủamình. Ởmứcđộcănbảnnhấtđịnhthìtoànbộviệchọchỏicủachúngtađềuđếntừthấtbại.Hãynghĩđếnmộtđứatrẻđangtậpđi.Nóbắtđầubòtrước,rồingãnhiềulầntrướckhithuầnthụckỹnăngđimànhữngngườilớnchúngtaxemlàbìnhthường.Khiđứatrẻlớnlên,mỗikỳcôngmới,từbắtbóngchođến làm toánđại số,đềuđượchọcmộtcách tương tựbằngviệc luyện tậpchođếnkhithànhcông.Chúngtakhôngmongđợiđứatrẻlàmmọithứhoànthiệntronglầnđầutiên,vìthếchúngtacũngkhôngnêntrôngchờngườilớncóthểhoànthànhmỹmãncáccôngviệcphứctạpngaylầnđầu.

Tôiđãđiđếnchỗtintưởngrằngcáchhọccóhiệuquảnhấtlàtừsựtrảinghiệmcảthấtbạilẫnthànhcông.Bạngầnnhưkhôngthểhọcđượcđiềugìnếubạnkhông tự làmnó,bằngnhững thựcnghiệmdầndần,vàbằngviệcđứngdậyđượcsaunhữngthấtbạikhôngthểtránhkhỏi.Bạnkhôngthểhọcđá bóng nếu chỉ đọc sách về luật chơi bóng, bạn không thể học chơi đàndươngcầmchỉbằngcáchhọcnhạclý,vàbạncũngkhôngthểnấuănđượckhichỉđọcsáchhướngdẫnnấuăn.Tôivẫnnhớtrongthờigianmìnhcònlànghiêncứusinhngànhkhoahọcthầnkinh,tôiđãđăngkýcáclớp“học”vềcácnguyênlýcủasinhlýhọcthầnkinh.Mặcdùtôicóthểđậutrongbàithiviết củamônnày,nhưng tôi chỉhoàn toànhiểucáckháiniệmkhi tôivàophòngthínghiệm,giảiphẫucácdâythầnkinhdướikínhhiểnvi,dùngcácđiệncựcxiênquachúng,vàtựtayđiềukhiểnmáyđosóng.Cũnggiốngnhưthế,bạncóthểđọcbaonhiêusáchcũngđượcvềvaitròlãnhđạo,nhưngnếubạnkhôngthựcsựtrảinghiệmnhữngthửtháchmàmộtngườilãnhđạothựcsựphảiđốimặtthìbạnsẽchẳngbaogiờsẵnsàngchovaitròđó. Các sinh viên được trao cho cơ hội này qua Chương trình MàyieldFellowsmàtôicùngdẫndắtvớiTomByers,mộtgiáosưvềKhoahọcquản

lývàKỹthuậtởđạihọcStanford.[25]

Saukhiđượchọcvềviệckhởinghiệpkinh doanh qua các trường hợp điển hình (chiếmmột phần tư thời lượngkhóahọc),mườihaisinhviêncủakhóhọcchínthángnàytrảiquamộtmùahèlàmviệctrongcáccôngtymớithànhlập.Họđảmnhậncácvaitròquantrọngởmộtcôngtyvàđượccáclãnhđạocấpcaotrongcôngtycốvấnsátsao.Họtrựctiếptrảinghiệmviệcnhậndiệnvàtiếpcậncácrủironóngbỏngmàmỗicôngtyphảiđốimặt,nhữngcăngthẳngtrongviệcđưaraquyếtđịnhkhikhôngcóđủthôngtin,vàtháchthứccủavaitròlãnhđạotrongmộtmôitrườngthayđổikhôngngừng.Sautrảinghiệmtừmộtmùahèlàmviệccậtlực,cácsinhviênquayvềlớpvàcómườituầnđượcphỏngvấnvềnhữnggìđãdiễnraởtừngcôngtymột.Mỗisinhviêndẫnđầumộtlớpvềmộtvấnđềquantrọngxuấthiệntrongsuốtkỳthựctậpcủahọ. Các sinh viên trongChương trìnhMayfield Fellows đã có những hiểubiết sâu sắc về việc điều khiểnmột công việc kinh doanh với tốc độ caotrongmộtmôitrườngnăngđộnglànhưthếnào.Họthấycáccôngtynàyđấutranh với nhiều vấn đề như hết tiền, cơ cấu lại saumột sự thay đổi trongnhómlãnhđạocấpcao,tháchthứccủaviệccóđượccáctrangthiếtbịmớinhấtđểlàmviệc,vànhiệmvụkhókhănkhiphảicạnhtranhvớinhữngngườikhổnglồtrongngành.Cuốimùahè,cácsinhviênnhậnrarằngchỉvàitrongsốnhữngcôngtyhọđãlàmviệcsẽtiếptụclàmăntrongmộthayhainămnữa.Bấtchấpcácnỗlựccủanhữngngườilãnhđạotàinăng,nhiềucôngtytrongsốđósẽthấtbại.

Toànbộngànhchovayvốnkinhdoanhmạohiểmvềcănbảnlàđầutưvàocácthấtbại,bởivìsốđôngcáccôngtyđượcvayvốncuốicùngđềuphásản.Cácngànhkháccũngcó tỉ lệ thànhcôngtươngtự, trongđócóngànhcôngnghiệpđồchơi,điệnảnh,vàngànhxuấtbản.Chúng tahãyxemquacácsốliệuvềngànhxuấtbảnsách.TheoNielsenBookscan,trongsốkhoảng1,2 triệuđầu sáchkhácnhauđượcxuấtbản thì chỉ có25.000 (hay2phầntrăm)trongsốchúngbánđược5.000quyển;vàtrungbìnhmộtđấusáchởHoaKỳ bán được ít hơn 500 quyển. Tuy nhiên, gần như không thể đoánđượcquyểnnàosẽnằmtrongdanhmụcsiêubánchạy.Vìvậy,cácnhàxuấtbảnvẫntiếptụcchoinrấtnhiềusáchkhácnhauvàhyvọngrằngmỗiquyểncó thể là thànhcông,dùhọcóbiết rằngchỉmộtphần rấtnhỏ sẽ có trongdanhmục sáchbán chạynhất.Cácnhàxuất bản, các công ty sảnxuất đồchơi,cáchãngphimvànhữngnhàchovayvốnkinhdoanhmạohiểmđềuhiểurằngconđườngđếnthànhcôngsẽchứanhiềuthấtbại. MirImran,mộtdoanhnhânthànhđạt,đãthànhlậphàngtácôngty,rất

nhiều trongsốchúng rađời songsongvớinhau.[26]

Tỉ lệ thànhcôngcủaông rất dáng được ghi nhận nếu xét thực tế rằng trong hầu hết các môitrường, đa số duy nhấtmới thành lập đều thất bại.Khi được hỏi về tỷ lệthànhcôngcủaông,Mirthừanhậnrằngchìakhólàloạibỏnhiềudựánngaytừlúcđầu.Ôngkiênquyếtloạitrừcácdựáncókhảnăngthànhcôngthấpvàtậptrungtoànbộcôngsứcvàonhữngdựáncókhảnăngđiđếnthànhcôngcao.Trướckhilậpramộtdoanhnghiệpmới,ônglàmviệcvớitínhkỷluậtnghiêmngặtvàđầutưphântíchsâusắctronggiaiđoạnđầuđểtăngcơhộichoviệckinhdoanhpháttriểnmạnhvềlâudài. Mặcdùtừbỏmộtdựán luôn làđiềukhókhăn,nóvẫndễdànghơnnhiềutronggiaiđoạnđầucủadoanhnghiệp,trướckhithờigiancamkếtviệcnănglượngtậptrungvàodựántrởnênquálớn.ĐIềunàyxảyraởtấtcảcáckhía cạnh trong cuộc sống của chúng ta, kể cả trong côngviệc, đầu tư cổphiếuvàbấtkỳloạiquanhệxãhộinào.LeonardodaVinciđãtừngnói:“Từbỏngaylúcđầusẽdễdànghơnsovớiđểđếncuối.”BobSutton,mộtchuyêngiavềhànhvi tổchức,mô tả“Nhữngquy tắcDaVinci” rấtchi tiết trongcuốnsáchcủaông,TheNoAssholeRule.Ôngnóivềviệctừbỏnhữngcôngviệcbạnthấykhôngphùhợpngaykhibạnkhámphárarằngmìnhkhôngthể

trụlạimãivớicôngviệcđóđược[27]

.Ởđâyôngtổngkếtlạiquanđiểmnàymộtcáchsâusắchơn. Mặcdùđasốmọingườiđềubiếtrằngcácchiphíđãtiêutốnkhôngnênđượcxétđếnkhiraquyếtđịnh,họchứng“đầutưquánhiềunênkhôngthểtừbỏ”vẫncótácđộnglớnđếnhànhviconngười.Chúngtabiệnminhcho

tấtcảthờigian,côngsức,sựchịuđựng,vàviệcchúngtacốnghiếnmộtcáigìđónămnàyquanămkhácbằngcáchnóivớichínhmìnhvànhữngngườikhácrằng:phảicógìđánggiávàquantrọngvềnó,nếukhôngchúngtasẽchẳngbaogiờđắmchìmphầnlớncuộcsốngcủachúngtavàođó. Từbỏ thựcsự làquyềncánhâncủachúng ta.Đó làmột lờinhắcnhởrằng bạn là người kiểm soát tình hình và có thể ra đi bất cứ khi nào bạnmuốn.Bạnkhôngcầnphảilàngườicanhgácnhàtùcủariêngmình,vànhốtmình ởmột nơi không đem lại hiệu quả gì cho bản thân.Nhưng điều đókhôngcónghĩatừbỏlàdễdàng.Tôiđãtừbỏnhữngcôngviệckhôngphùhợpvớimìnhvàbỏđinhữngdựánthấtbại,màtrườnghợpnàocũngcựckỳkhókhăn.Chúng tađượcdạyrằng từbỏ làmộtdấuhiệucủasựyếukém,mặcdùtrongnhiềutìnhhuốngnóthựcralàđiềungượclại.Đôikhitừbỏlàlựachọndũngcảmnhất,bởivìnóđòihỏibạnphảicôngkhaiđốimặtvớichínhmình.Tinvuiởđâylàviệctừbỏchophépbạnkhởiđộnglạitừđầu.Vànếubạndànhthờigianđểđánhgiánhữnggìđãxảyra, từbỏcóthểlàmộtkinhnghiệmhọchỏivôgiá. KhiRandyKomisarrờibỏvịtríphóchủtịchởClaris,mộtcôngtyphầnmềmmáy tính tách rakhỏingườikhổng lồApple, ôngcảm thấymìnhđãthấtbại.Randylàngườicómộttầmnhìnrõràngvềnhữnggìôngmuốnđạtđược,nênôngđãrờiClariskhinhậnrarằngôngsẽkhôngbaogiờđạtđượcmụctiêucủamình.“Thấtbại”củaRandyrấtcôngkhai,vìvậynólàmôngdaydứtrấtnhiều.Tuynhiên,trongmộtthờigianngắnRandynhậnrarằngviệctừbỏcôngviệcđóđãtraochoôngmộtcơhộiđểđánhgiálạiniềmđammêcủamìnhvàxácđịnhlàmthếnàođểôngcóthểsửdụngcáckỹnăngcủamìnhmộtcách tốtnhất.Chẳnghạn,ôngđãnhậnramộtđiều rõ ràngrằngmột trongnhững lýdomàôngkhônghài lòngởClaris làôngkhôngcảmthấyhứngthúvớicácsảnphẩmcũngnhưnhữnggìmìnhđanglàm.Ôngyêuthíchviệcsuynghĩvềbứctranhlớncủacôngtyvàhoạchđịnhviễncảnhcủanó, nhưng ông hầu như chẳng có chút hứng thú nào với những công việcđiềuhànhcụthểtừngàynàysangngàykhác. KhiRandyđượcyêucầulàmCEOchomộtcôngtymới,ônglạiđềnghịrằngôngmuốnlàmviệcvớiCEOđểhìnhthànhhướngđichocôngty.Bằngcáchđóôngtạonênmộtvaitròmớichomình–VirtualCEO(giámđốcđiềuhànhảo)–vàvì thếôngcó thể thamgiavàohàngchụccôngtycùngmộtlúc.Ông làmviệcnhưmộthuấn luyệnviên, thămdòýkiếncủahộiđồngquảntrị,vàlàcốvấnchocácCEO,nhưngôngkhôngphảiđảmnhậnnhữngtráchnhiệmquảnlýhàngngày.Điềunàyphùhợpvớiôngvàcáccôngty.Randynói:“Thấtbạichophéptôi tìmkiếmnhữngcơhộixungquanhphùhợphơnvớiniềmđammêcủamình.”Đâylàmộtlờinhắcnhởsâusắcrằngviệchọcđượckhinàonêntừbỏlàrấtquantrọng.Bạncầnphảibiếtkhinào

nên ngừng đầu tư vàomột ý tưởng không thể thành công và khi nào nênchuyểnsanglàmmộtđiềugìđómới. Trênthựctế,cónhiềucáchđểbiếnthấtbại thànhthànhcông.Mộtcâuchuyệnđángnhớvềchuyểnbiếnmột thấtvọnglớn thànhmộtchiến thắngđángnhớđượcrútratừCuộcthiSángtạo.Ởđâycácsinhviênđãphảitạoragiátrịtừcácvòngcaosutrongvòngnămngày.Mộtnhómđãquyếtđịnhtạora một “Cây điều ước.” Họ đã lập một cây ở trung tâm của khuôn viêntrườngđạihọc,đốidiệncácnhàsáchcủatrường,vàdùngcácsợidâybọcthâncâyđólại.Sauđó,họsửdụngcácvòngcaosuđểđínhkèmthôngđiệpvàocácsợidây.Ýtưởngcủahọlàbấtcứaiđingangquacũngcóthểgửinhữngướcmuốncủamình lêncây.Nhóm thựchiệnquảngcáochodựánnàyrấtrộngrãibằngviệcsửdụngcáctrangmạngtrựctuyến,cácdanhsáche-mail, và họ cũng đứng trước câymời những người qua lại gửi các ướcmuốncủamình.Nhưngthậtkhôngmaychohọ,mọingườichẳngmảymayquantâm. Trongnỗlựcđẩymạnhdựán,cảnhómbắtđầugửicácướcmuốncủamìnhlêncây.Cáchnàycũngchỉcóảnhhưởngrấtnhỏ.Sauđó,họđẩymạnhhơn nữa việc quảng bá dự án và tích cực hơn nữa trong việcmời nhữngngườiqualạiđónggóp.Vàmột lầnnữa,cáchnàycũngcóhiệuquảrất ít.Nhưngsựthấtvọngcủacácsinhviênnàycàngnãonềbởithựctếrằngchỉcáchđókhôngquá15métmộtdựántươngtựđangnhậnđượcrấtnhiềusựchúý.Mộtnhómkhácđãtạoramộtmạngdâykhổnglồcácvòngcaosulớn,vàhọmờicácsinhviêntreolênđócácbímậtcủamình.Mạngvòngcaosutràn ngập hàng trăm giấy màu rực rỡ, mỗi tờ có một bí mật khác nhau.Chúngđuđưa tronggiónhẹ, tươngphảnhoàn toànvớiCâyđiềuướchầunhưkhôngcógìởgầnđó. NhómthựchiệnCâyđiềuướcđãquyếtđịnhkhông tiếp tụcnữavàrútkinhnghiệmtừthấtbạinày.Tuynhiên,họkhôngdừnglạiởđó.Họrútratấtcảcácbàihọccóthểtừkinhnghiệmnàybằngcáchlàmmộtđoạnphimbìnhluậndàibaphútghilạithấtbại.NhómthựchiệnđãmôtảtấtcảcácnỗlựccủahọđểlàmchoCâyđiềuướcthànhcôngvàsosánhthấtbạicủamìnhvớisự thành công củaMạngbímật.Họđã ănmừng rất côngkhai và chia sẻnhữnggìđãhọcđượcvề“tính thuhút” (“stickiness”)củacácđiềuướcsovớicácbímật. (Cáccâuchuyện,sảnphẩm,vàcác trangwebcó“tính thuhút”khichúnggiữđượcsựquantâmcủabạn).Họcũnglàmrõrằngđâychỉlàmộtbướctrênconđườngcủahọvớirấtnhiềuýtưởngsauđó,vàsauđó,vàsauđónữa. Vì ngay cảnhữngý tưởng tuyệt vời nhất cũngđòi hỏi phải đầu tư rấtnhiềucôngsứcđểđạtđượcthànhquả,rấtkhóđểchúngtabiếtkhinàonêntiếptụcgiảiquyếtmộtvấnđềvàhyvọngcóđượcmộtthànhtựuđộtphá,và

khinàonêntừbỏ.Tấtcảchúngtađềungưỡngmộlòngkiêntrì,nhưngkhinàonó trở thànhngốcnghếch,vớiviệc tiếp tụcmộtý tưởngsẽchẳngbaogiờnởhoakếttrái?GilPenchina,CEOcủaWikia,diễntảtìnhthếtiếnthoáilưỡngnannày rất thuyếtphục: “Nếubạnđổxăng lênmộtkhúcgỗ, tất cảnhữnggìbạncólàmộtkhúcgỗướt.Nhưngnếubạnđổxăngvàomộtngọn

lửanhỏ,bạnsẽtạoramộtđámcháydữdội.”[28]

Từđóchúngtacóthểthấyrằngđiềuquantrọngởđâylàviệcnhậnthứcđượcbạncóđangdốcsứcvàomộtviệccótiềmnăngđạtđượcthànhquảhaykhông.Đólàmộttrongnhữngthửtháchlớnnhấtcủacuộcđời.Chúngtathườngởquálâutrongnhữngtìnhhuốngkhôngthểtiếnxahơn.Điềunàyxảyrakhicáccôngtykiênnhẫnvớimộtsảnphẩmhaymộtdựánkhôngđiđếnđâu,haykhiaiđóvẫngiữnhữngcôngviệchaycácmốiquanhệlàmhọbấthạnhvàhyvọngrằngtìnhhìnhsẽkháhơn. Vậy,làmsaobạnbiếtđượckhinàonêntừbỏ?Đâylàmộtvấnđềmangtính triết lý rất lớn.Thách thức lớnnhất làviệc tách rờimongmuốnhoànthànhcôngviệcvớithựctếxácsuấtthànhcôngcủanó.Đươngnhiênlàbạncàngnỗlựcchomộtdựánbaonhiêuthìkhảnăngthànhcôngcủanósẽnânglênbấynhiêu.Nhưngcónhữngnỗlựcsẽkhôngbaogiờtạorathànhquảdùchobạncótốnabonhiêucôngsức,thờigianvàtiềncủa.Câutrảlờicólýnhấtmàtôiđãtìmralà:hãylắngnghecảmgiáccủabạnvànhìnnhậnnhữnglựachọnthaythếmàbạncó.Vềbảnchất,bạnphảithậtlòngvớichínhmình.Bạncóđủngoancườngđểvượtquacácvấnđềtrướcmắtvàđạtđượcthànhquả,haytốthơnhếtbạnnênchọnmộtconđườngkhác? Tómlạitừbỏkhônghềlàmộtviệcđơngiản,nhưngđểtừbỏmộtcáchđúngđắncònkhóhơnnhiều.Tôiđãthấynhiềungườitừbỏmộtcáchkhéoléo,cònnhữngngườikhácthìvụngvềđếnmứchọđểlạimộtcáihốlớnsaulưng.Nhưsẽbànđếnởchương8,rấtcókhảnăngbạnsẽtìnhcờgặplạicùngnhữngngườiđólầnnữatrongđời,thườnglàtrongnhữngtìnhhuốngkhôngmongđợi.Chỉ lýdonày thôicũngđủđểbạnbiết rằngkhi từbỏ,bạncầnphải suynghĩ rấtkỹvềnhữnghệquảnósẽgây rachonhữngngườixungquanh.Ngoàinhữngtácđộngmàviệctừbỏkhéoléocóthểảnhhưởngđếnbạnsaunày,nóthậtrachỉlàđiềucầnphảilàm.Bạnkhôngbaogiờcóthểhợplýhóaviệctừbỏkhibạngâytổnhạiđếnđồngnghiệp,bạnbè,haycôngviệctrướcđâycủamình. Mộtđồngnghiệpkểvớitôivềtrợlýcủaanhấy,ngườiđãlàmmộtcôngviệctuyệtvời.Anhđãnhậnxétvềcôấyrấttốtvàdànhnhiềuthờigiannóichuyện với cô về con đường sự nghiệp của cô trong nhóm làm việc củamình.Côấythẳngthắntraođổirằngcuốicùngcômuốnchuyểnsanglàmởmộtlĩnhvựckhác,vàanhbạnđồngnghiệpcủatôicũngủnghộcô.Vàanh

nóivớicôấyrằnganhsẵn lòng làngườigiới thiệuchocôbấtcứ lúcnào.Mặcdùvậy,bạntôikhôngkhỏingạcnhiênkhimộtngàynọcôtrợlýđếnvàbáorằngsauhaituầnnữacôsẽnghỉviệc.Trongkhiđónhómlàmviệccủaanhđangtiếnhànhmộtdựánrấtlớn,vàchỉcònbatuầnnữalàđếnhạnchót.Côấydựđịnhrađivàotuầncuốicùngtrướckhidựánhoànthànhvàđặtcảnhómvàomộttìnhthếvôcùngkhókhăn.Anhbạntôihỏicônhiềulầnrằngcôcóthểxemxétviệcởlại thêmmột tuầnđểgiúpanhhoànthànhdựán,baogồmhàngchụcngườilàmchínhthứcvàvàingàncộngtácviên.Côấytừchốivànóirằng:“Embiếtanhsẽkhôngcảmthấykhóchịuvềviệcemrađibấtcứlúcnào,nênemquyếtđịnhlàmnhữnggìemmuốn.”Anhbạntôicảm thấynhư thếmìnhbị thúcmộtcúnganghông.Thờiđiểmđó thực sựkhókhănđếnmứcgầnnhưkhôngthểlấpđầylỗhổngmàcôấybỏlạivàotuầncuốicùngcủadựán,vàtấtcảmọingườiphảilàmviệccảngàylẫnđêmđểbùđắp.Tấtcảnhữngngườiđãtừnglàmviệcvớicôđềukhôngthểquênquyếtđịnhrađiđó.Dùrằngtrướcđócôđãthựchiệnnhiềucôngviệctuyệtvờikhilàmchungvớihọ,nhưngnhữnghautổncôgâyrachodanhtiếngcủamìnhtrongvàituầncuốicùngởcơquanđãlàmlumờtấtcảmọiđiềutốtđẹpcôđãlàmtrongnhữngnămtrước. Trái ngược hoàn toàn với tình huống kể trên, tôi đã nhìn thấy nhiềungườithôiviệcbằngnhữngcáchhayhơnnhiều.Ngaycảkhihọthôiviệcvìcôngviệckhôngphùhợpvớimình,sựkhéoléocủahọđãđểlạinhữngấntượngtốtmànhữngngườiliênquanđềuthấyhàilòngkhitraochohọnhữnglờigiớithiệutốtđẹpbấtcứlúcnàotrongtươnglai.Họbáonghỉviệcđủsớmđểngườitacóthểlấpđầycáckhoảngtrống.Họdànhthờigiansắpxếplạicáccôngviệccủamìnhđểngườikháccóthểthaythếkhihọrađi.Vàthậmchíhọcònđềnghịgiúpđỡtrongviệcchuyểnđổinhânsự.Nhữngngườinàylànhữnganhhùng.Họđãthuầnthụcnghệthuậtrađimộtcáchtốtđẹp,vàsửdụngkỹnăngcủamìnhđểchuyểnmộttìnhhuốngxấuthànhmộtđiềutíchcực. Vậy làm thế nào để bạn chuẩn bị cho thất bại không thể tránh khỏi?Nhữngngườidànhnhiềuthờigiancủahọchocácnỗlựcsángtạobiếtrằngthấtbạilàmộtphầntựnhiêncủaquátrìnhsángtạovàluônsẵnsàngkhinóxảyra.JeffHawkinscảmthấylolắngkhimọiviệcdiễnraquáêmđẹp,vàanhbiết rằng thấtbạiđangẩnnấpđâuđóxungquanh.Khianhđiềuhànhcông tyHandspring,mọi thứđều thuậnbuồmxuôigióvào thờiđiểmpháthànhcácphiênbản“Visor”đầutiên,mộtloạimáykỹthuậtsốhỗtrợcánhânmới.NhưngJeffvẫnluônnhắcnhởcáccộngsựcủamìnhrằngmộtđiềugìđósẽxảyra.Vànóthựcsựđãxảyra.Trongvòngvàingàypháthànhlôsảnphẩmđầu tiên,họđãbánravàgiaokhoảng10.000sảnphẩm.Đây làmộtconsốđángnểphục.Tuynhiên,toànbộhệthốngthanhtoánvàvậnchuyển

đãgặptrụctrặclớn.Mộtsốkháchhàngkhôngnhậnđượcsảnphẩmmàhọđãthanhtoán,cònnhữngngườikhácthìlạinhậnđượcgấpbahaybốnlầnsốlượnghọđặthàng.Đólàmộtthảmhọa,đặcbiệtvớimộtdoanhnghiệpmớiđangcốgắngxâydựngdanhtiếngcủamình.Vậyhọđãlàmgìđểcứuvãntìnhthế?Jeffvàtoànthểcôngtybắttayvàogiảiquyếtvấnđề.Họgọichotừngkháchhàngmột.Họhỏi từngngười nhữnggì họ đã đặt hàng, họ đãnhậnđượcnóhaychưa,vàhọcónhậnđượchóađơnchínhxáchaykhông.Nếucóđiềugìkhôngđúng,côngtysẽđiềuchỉnhngaytạichỗ.ĐiểmmấuchốtởđâylàJeffluônbiếtrằngkhókhănsẽxuấthiện.Anhkhôngchắcchắnnólàgì,nhưnganhđãchuẩnbịđểđốiphóvớibấtcứchướngngạivậtnàotrênconđườngcủamình.Kinhnghiệmđãdạyanhrằngthấtbạilàkhôngthểtránh khỏi, và rằng chìa khóa để thành công không phải là lẩn tránh từngviênđạnmàlàkhảnăngphụchồithậtnhanhchóng. Nhữngđiềuđódiễnralặpđilặplạikhitôinghechuyệnvềnhữngngườiđãcóđượcthànhcông.Họsẵnsàngthửrấtnhiềuthứvàrấttựtinrằngvàitrongsốcácthínghiệmcủahọsẽtạorakếtquảtuyệtvời.Nhưnghọcũnghiểusẽcócácổgàtrênđườngđi.Cáchtiếpcậnnàycóthểđượcsửdụngchocảnhữngtháchthứclớnhaynhỏ.Hãyxemxétcâuchuyệnsauđâydomộtngườibạnkểchotôi:Cómộtngườiđànôngdườngnhưluôngặpmaymắnvớiphụnữ.Ôngtakhôngđặcbiệtquyếnrũ,hàihước,thôngminh,hayhấpdẫn;dođó,việcông luônmaymắnvớiphụnữ thựcsự làmộtbíẩn.Mộthômngườibạncủatôihỏi làmthếnàoôngcóthểcóđượcđềuđặnnhữngngườiphụnữtrongcuộcsốngcủamình.Ôngtâmsựrằngđiềuđókháđơngiản–ônghẹnhòvớitừngngườiphụnữhấpdẫnôngđãgặp,vàvàingườitrongsốđóđồngý.Ôngsẵnsàngchấpnhậnbị từchốiđểcóđượcmột ítthànhcông.Điềunàymangđếnbàihọcởcấpđộcơbảnnhấtcủanó.Nếubạnrangoàivàthửlàmnhiềuviệc,bạnsẽcónhiềukhảnăngtìmthấythànhcônghơnlànhữngngườichỉngồiđóchờđợiđiệnthoạireo. Câuchuyệnnàyrấtphùhợpvớiđiềuchatôiluônkhuyêntôi:làmộtcáibánhxekêucháttaihiếmkhithayđổikếtquả,nhưngnóchophépbạntiếnđếnkếtluậnsớmhơn.Đừngngồiyênđóchờđợimộtlờiđồngýsẽkhôngbaogiờđến.Thànhậnđượclờitừchốisớmcònhơnlàkéodàithờigianmàkếtquảvẫnvậy,đểbạncóthểtậptrungnănglượngcủamìnhvàocáccơhộicó khả năng thành công cao hơn. Điều này có thể áp dụng vào các tìnhhuốngnhưsănviệclàm,tìmkiếmnguồntàitrợkinhdoanh,hẹnhò,vàhầuhếtnhữngnỗlựckhác.Nócónghĩalànếubạntiếptụcđẩylùicácgiớihạn,vàsẵnsàngthấtbạitrênđườngđi,bạnrấtcóthểsẽtìmthấythànhcông. Nhữngcâuchuyệnnàyđánhdấumộtđiểmquantrọng:mộtsựnghiệpthànhcôngkhôngphải làmộtđườngthẳngmàlàmộtconsóngvớinhữngthăngtrầm.MichaelDearingmôtảđiềunàyrấttuyệtvờivớimộtđồthịđơn

giảnvẽramộtsựnghiệpđiểnhình,trongđóthờigiannằmởtrụcXvàthànhcôngnằmởtrụcY.Hầuhếtmọingườiđềucảmthấynhưthểhọcầnđượcliêntụctiếnlênvàdichuyểnsangbênphải,dọctheomộtđườngthẳngthànhcông.Nhưngđiềunàyvừaphithựctếlạivừahạnchế.Thậtsự,khibạnnhìnkỹvàođồthịcủanhữngngườithànhcôngnhất,luôncónhữngthăngtrầm.Tuy nhiên, khi xem xét tổng thể một quãng thời gian dài thì đường nàythườngdichuyểnlênvàsangphíabênphải.Khibạnđangtrongmộtchukỳsuygiảm,đôikhirấtkhónhậnthứcđượcrằngđườngdốcxuốngtạmthờiđóthựcralàmộtsựchuẩnbịchobướctiếntiếptheo.Trongthựctế,độdốccủađườnghướnglên thườngtăngsaumộtchukỳđixuống,nghĩa làbạnđangthựcsựđạtđượcnhiềuhơnsovớikhibạnchỉởlạitrênmộtconđườngổnđịnhvàcóthểdựđoántrước. CarolBartz,cựugiámđốcđiềuhànhcủaAutodeskvàlàgiámđốcđiềuhànhmới củaYahoo!, sử dụngmột phép loại suy tuyệt vời đểmô tả conđường sự nghiệp thành công. Cô ấy nghĩ bạn nên xem sự tiến bộ nghềnghiệpcủamìnhnhưviệcdichuyểnxungquanhvàlêntrênmộtkimtựthápba chiều, chứkhôngphải đi lênmột chiếc thanghai chiều.Lối di chuyểntheo cạnh bên của kim tự tháp thường giúp bạn xây dựng nền tảng kinhnghiệmcủamình.Cóthểtrôngbạnđangđilênkhôngnhanhcholắm,nhưngbùlạibạnđangthuthậpmộtnềntảngcáckỹnăngvàkinhnghiệmsẽchắcchắnrấtcógiátrịsaunày. Mộttrongnhữngcâuchuyệnyêuthíchcủatôivềtínhchukỳvàkhôngthể đoán trước của sự nghiệp là do Steve Jobs kể lại. Là người sáng lậpApplevàPixar, nhữngcâu chuyện thànhcôngcủaông thực sựmang tínhhuyền thoại.Tuynhiên, rấtnhiều trong sốnhững thànhcông lớnnhất củaôngđềubắtnguồntừnhữngthấtbại.ÔngkểlạinhữngcâuchuyệnnàyrấthaykhiôngphátbiểutrongbuổilễtốtnghiệptạiđạihọcStanfordvàonăm2005.Dướiđâylàtríchđoạnbàidiễnvăncủaông. Chúng tôi đã cho phát hành tác phẩm tốt nhất của chúng tôi – chiếcMacintosh–mộtnămtrướcđó,vàtôichỉvừabướcsangtuổibamươi.Rồisauđótôibịsathải.Làmsaobạncóthểbịđuổiviệckhỏimộtcôngtydobạnsánglập?Vâng,khiApplephát triểnchúngtôi thuêmộtngườimàtôinghĩlàrấttàinăngđểđiềuhànhcôngtyvớitôi,vàtrongnămđầutiênthìmọithứđềuổn.Nhưngsauđótầmnhìncủachúngtôivềtươnglaibắtđầuđitheonhữnghướngkhácnhauvàcuốicùngchúngtôiđãbấthòa.KhiđóHộiđồngquảntrịđãđứngvềphíaanhta.Vìvậy,vàotuổibamươitôibịsathải,và bị sa thải rất công khai. Tâm điểm phấn đấu của toàn bộ cuộc sốngtrưởngthànhcủatôiđãbiếnmất,vànóthậtsựkhủngkhiếp. Tôithựcsựkhôngbiếtphảilàmgìtrongvòngvàithángsauđó.Tôicảmthấymìnhđãlàmthếhệcácdoanhnhântrướcđâythấtvọng–rằngtôiđã

đánhrơichiếcgậytiếpsứccủalượtchạykhinóđượcchuyềnđếntôi.TôiđãgặpDavidPackardvàBobNoyceđểxinlỗivềviệcxửlýcáctìnhhuốngquákémcỏi.Tôilàmộtkẻthấtbạinổitiếng,thậmchítôicònnghĩđếnviệcchạyrakhỏiThung lũng[Sillicon].Nhưngmộtcáigìđódầndần lóe lên trongtâm trí tôi – tôi vẫn rất yêu những gì tôi đã làm.Những biến cố ởApplechẳnghề làm thayđổi tìnhyêuđódùchỉmộtchútnào.Tôiđãbị từchối,nhưngtôivẫncòntìnhyêu.Vàvìvậytôiquyếtđịnhbắtđầulại. Lúcđótôikhôngnhậnthấy,nhưnghóaraviệcbịđuổikhỏiApplelàđiềutốtnhấttừngxảyđếnvớitôi.Gánhnặngcủaviệcphảithànhcôngđượcthaythếbởi sựnhẹnhàngkhi trở thànhmộtngườimớibắtđầu lại, và ít chắcchắnhơn vềmọi thứ.Nóđã giải thoát cho tôi để tôi bước vàomột trongnhữngthờikỳsángtạonhấtcủacuộcđờimình. Trongnhữngnămsauđó,tôiđãthànhlậpmộtcôngtytênlàNeXT,mộtcôngtykháctênPixar,vàđemlòngyêumộtngườiphụnữtuyệtvờisaunàyđãtrởthànhvợtôi.Pixarđãtạorabộphimhoạthìnhvitínhđầutiêntrênthếgiới,ToyStory,vàbâygiờlàhãngphimhoạthìnhthànhcôngnhấttrênthếgiới.Trongmộtloạtdiễnbiếnđángchúý,AppleđãmuaNeXT,tôitrởlạiApple,vànhữngcôngnghệchúngtôipháttriểnởNeXTlàtrungtâmchonhữngđổimớihiệntạicủaApple.CònLaurencevàtôithìcómộtgiađìnhtuyệtvờivớinhau. TôikháchắcchắnrằngtấtcảnhữngđiềunàykhôngthểxảyranếutôikhôngbịđuổikhỏiApple.Thuốcluônrấtđắng,nhưngtôichắclàbệnhnhâncầndùngthuốc.Vàđôikhicuộcđờicứquẳnggạchvàođầubạn. Câuchuyệnnàyvẫnđượckểđikểlại.Vềbảnchất,hầuhếtconđườngcủamỗichúngtađềucóđầyrẫynhữngthấtbạilớnnhỏ.Chìakhóaởđâylàkhảnăngphụchồitừnhữngthấtbại.Đốivớiđasốnhữngngườithànhcông,phíadướiđáyđồthịcủahọđượclótbằngcaosuchứkhôngphảibê tông.Khihọchạmđáy,họchìmxuốngtronggiâylátvàsauđóbậtlêntrởlại,lợidụngnguồnnănglượngcủacáctácđộngđóđểđẩyhọvàocơhộikhác.Một

ví dụ tuyệt vời là David Neeleman, người sáng lập JetBlue.[29]

Ban đầuDavidmởmộthãnghàngkhôngtênlàMorrisAir,sauđónópháttriểnthịnhvượngvàôngđãbánnóchoSouthwestAirlinevớigiá130triệuđôla.SauđóôngtrởthànhmộtnhânviêncủaSouthwest.ChỉnămthángsauDavidđãbịsathải.Theoôngkể,ônglàmviệcchohọrấtcựcnhọcmàhọcònnổiđiênlênvớiông.TheohợpđồngthìDavidđãcómộtthỏathuậnkhôngcạnhtranhkéo dài năm năm ngăn ông không được thành lập một hãng hàng khôngkhác.Đódườngnhưlàmộtthờigiandàicảđờingười.Nhưngsaukhidànhthờigianđểphụchồitừcúđánhnày,Davidquyếtđịnhsửdụngnămnămđóđểlậpkếhoạchchomộtthươngvụkinhdoanhhàngkhôngmới.Ônglậpkế

hoạchchotấtcảcácchitiếtcủacôngty,baogồmcảcácgiátrịcủacôngty,toànbộnhữngtrảinghiệmcủakháchhàng,loạingườimàhọsẽthuê,cũngnhưcácchitiếtvềcáchthứchọsẽđàotạovàbồithườngnhânviên.Davidnóirằngviệcbịsathảivàphảichờđợiđểbắtđầumộthãnghàngkhôngmớilàđiềutốtnhất từngxảyravớiông.Khithờikỳkhôngcạnhtranhđãqua,ôngđãsẵnsàngđểvươn tới thànhcôngnhanhchóng.GiốngStevenJobs,ôngđãchuyểnnhữnggìcóvẻnhưlàmộttìnhhuốngkhủngkhiếpthànhmộtgiaiđoạncónăngsuấtvàsángtạorấtcao. Thấtbại tấtnhiênkhônghềvuichútnào.Chúng tavuihơnnhiềukhinói với thế giới về những thành công củamình.Nhưng thất bại có thể lànhững cơ hội tuyệt vời đang bị che đây.Chúng buộc ta phải đánh giá lạinhữngmụctiêuvàưutiêncủamình,vàthườngđẩychúngtavềphíatrướcnhanhhơnnhiềusovớikhithànhcôngliêntục. Tuynhiên,việcquá thoảimáivới thấtbại lại cóvẻ rủi ro.Phảichăngnhững người đề cao vai trò của thất bại cam chịu bị thất bại?Hãy tưởngtượngnhữnghìnhảnhvề“NhânviêncủaTháng”lạitrưngbàynhữngviệctồitệnhấtcủacôngty.Tuynhiên,nhưBobSuttonchỉratrongcuốnWeirdIdeasThatWork(Tạmdịch:Nhữngýtưởngkỳquặcnhưnghiệuquả),việcchỉkhenthưởngthànhcôngcóthểkiềmchếsựđổimớivìnókhôngkhuyếnkhíchchấpnhậnrủiro.Bobgợiýrằngcáctổchứcnênxemxétviệckhenthưởngcảnhữngthànhcônglẫnthấtbại,vàphạtnhữngtrườnghợpkhônglàmgì cả.Nhưvậy sẽkhuyếnkhíchmọingười thửnghiệm,vànhiềukhảnăngdẫnđếncáckếtquảthúvịvàbấtngờ. Tôikhôngnóirằngcôngtycủabạnnênkhenthưởngnhữngngườingungốc,lườibiếng,haykhôngcónănglực.Tôimuốnnóirằngbạnnênthưởngchonhững thấtbại thôngminh,khôngphảinhững thấtbạingớngẩn.Nếubạnmuốncómộttổchứcsángtạo,việckhônghànhđộnglàloạithấtbạitồitệnhất...Hơnbấtcứđiềugìkhác,sựsángtạocókếtquảtừhànhđộng,chứkhôngphảilàviệckhônghànhđộng. Bobchobiết thêmvềmộtbằngchứngmạnhmẽrằng tỷ lệgiữanhữngthànhcôngvà thấtbạicủacánhânchúngta làbằngnhau.Vì thế,nếubạnmuốn thànhcôngnhiềuhơn,bạn sẽphải sẵn sàng sốngvới thất bại nhiềuhơn.Thấtbạilàmặtbênkiacủathànhcông,vàbạnkhôngthểcómộtthứmàkhôngcóthứkia. Tạid.schoolchúng tôinhấnmạnh rấtnhiềuvàoviệcchấpnhậnnhữngrủirolớnđểgiànhđượcphầnthưởnglớn.Sinhviênđượckhuyếnkhíchđểsuynghĩ thực sự lớn, ngay cảkhimộtdựán rất cókhảnăng thất bại.Đểkhuyến khích điều này, chúng tôi khen thưởng những “thảm họa ngoạnmục”.Chúngtôibảosinhviênrằngthàcómộtthấtbạisángchóicòntốthơn

làmộtthànhcôngtầmtầm.JimPlummer,hiệutrưởngcủatrườngKỹthuậtStanford,luônmangtheotriếtlýnày.Ôngnóivớicácnghiêncứusinhrằnghọ nên chọnmột đề tài luận án có 20 phần trăm cơ hội thành công. Vàinghiêncứusinhthấynản,bởihọnghĩrằngđiềunàycónghĩalàhọsẽphảilàmnămdựánkhácnhautrướckhihoàntất.Tráingượchoàntoàn.Cácthửnghiệmcầnđượcthiếtlậpsaochomộtthấtbạithìcungcấpđượcthôngtin,còn một thành công thì có thể dẫn đến bước ngoặt lớn. Làm những thửnghiệmnhỏvàtăngdầnvớicáckếtquảdựđoánđượcgiátrịíthơnhẳnsovớilàmmộtthửnghiệmvớirủirocaonhưngcótiềmnăngdẫnđếnmộtphầnthưởnglớnhơnnhiều. Mặttráicủaviệcthoảimáivớithấtbạivàbướcrakhỏimộtdựánkhôngcóhiệuquảlànguycơtừbỏquásớm.Hãynghecâuchuyệnkinhđiểncủacông ty 3Mvới giấy ghi chúPost-it, khi họ bắt đầu vớimột chất keomàkhôngdínhvà trở thànhmộtdoanhnghiệptrịgiáhàngtỉđôla.Năm1968,SpencerSilverphátminhrachấtkếtdínhnhẹnàyvàquảngbánótrongnộibộ3M,nhưngbanđầukhôngaiquan tâmđếnnó.Mãichođếnnăm1974một đồng nghiệp của ông,Art Fry, nhận ra rằng ông có thể sử dụng keokhôngđạtchuẩnđểgiữchocácgiấyđánhdấunằmyêntạichỗ trongsáchthánhcacủamình,vàđãdànhthờigianrảnhđểthiếtkếsảnphẩmmàbâygiờchúngtabiếtđếnvới têngọiPost-it.Mãiđếnsáunămsauđó3MmớitungsảnphẩmnàyrakhắpnướcMỹ.Hiệnnayhọbánđượchơnsáu trămloạisảnphẩmPost-ittạihơnmộttrămquốcgia.Hãytưởngtượngvềcơhộibịđánhmấtnếucáckỹsưtại3Mkhôngnhậnratiềmnăngtrongsảnphẩmbị“lỗi”củahọ.Cáchsuynghĩnàyđãđượcthểhiệntrongmộtdựántạilớphọcmà tôiđềcậpởphần trướccủaquyểnsách,khicácđộibiếnnhữngýtưởngdởthànhnhữngýtưởngtuyệtvời. Chúng ta thường sống trênbờvực của sự thành côngvà thất bại, vàhiếmkhitabiếtrõrằngmìnhsẽđápxuốngbênnào.Sựbấpbênhnàycàngđượckhuếchđại trongcác thươngvụcónguycơcaonhưnhàhàng,côngnghệ,vàthậmchícảthểthao,nơimàranhgiớigiữathànhcôngvàthấtbạicóthểmỏngnhưmộtchiếcdaolam.HãyxemxétgiảiđuaTourdeFrance.Dùphảitrảiquanhiềungàyhếtđạpxelêndốclạixuốngdốc,rồiquanhữngkhúcquanh trênnúi, thờigian cáchbiệt giữanhữngngười chiến thắngvànhữngngườithuacuộcvẫnxuốngđếntừnggiâyđồnghồ,thậmchíđếnphầnnghìngiây.Đôikhichỉcầnmộtcúđẩynhẹthêmlàđủđểbậtngượccôngtắctừthấtbạisangthànhcông. Mộtsốcôngtyđãtinhthôngkhảnăngkíchthíchgiátrịtừcácsảnphẩmmàngườikhácvứtbỏvìxemchúnglàthấtbại.MarissaMayer,ngườilãnhđạo bộ phận phát triển sản phẩm tại Google, nói rằng điều quan trọng làkhôngnêntừbỏcácdựánquásớm,thayvàođónênphântíchchúngtheo

hướngkhác.[30]

“Cónghĩalàhãytìmraphầnnàohoạtđộngtốtvànhữnggìcầnđượccảithiệnthayvìvứtbỏnó.”Marrisatinrằngthườngsẽcócáchnàođóđểrútramộtvàigiátrịtừbấtkỳdựánnào,ngaycảmộtdựándườngnhưkhôngmanglạikếtquảgì. Google và những công ty web khác dựa vào thử nghiệm “A-B”. Cónghĩa làhọpháthànhcùng lúchaiphiênbảncủamộtphầnmềmvànhậnđượccácphảnhồinhanhchóngrằngphươngpháptiếpcậnnàothànhcônghơn.Các công ty này nhận ra rằng bằng cách thêm vào các sửa đổi nhỏ,chẳnghạnnhưthayđổimàusắccủamộtnútbấm,thêmmộttừvàomộttinnhắn,hoặcthêmhìnhảnhchuyểnđộngquanhtrang,họcóthểnhanhchóngthayđổiphảnhồicủamộtkháchhàng.Mộtsốdoanhnghiệphoạtđộngtrênwebđãpháthànhhàngchụcphiênbảncủacùngmộtsảnphẩmmỗingày.Mỗiphiênbảntạoracácthayđổinhỏkhácnhauvớitrảinghiệmcủangườisửdụngnênhọcóthểđánhgiáphảnứngcủakháchhàng. MộtcôngtyđượcthànhlậpbởihaicựusinhviênStanford,JeffSeibertvà Kimber Lockhart, luôn luôn sử dụng phương pháp này.GetBackboard.com làmột trangweb thu thậpphảnhồivềcác tài liệu.Họtiếptụcthửnghiệm“nhữngcuộckêugọihànhđộng”khácnhautrêntrangwebcủamìnhvàghinhậnlạiphươngpháptiếpcậnnàohoạtđộngtốtnhất.Khihọđặtmộtbongbóngmàuxanh lácâyvớicâu“Hãyđăngkýmột tàikhoảnngayhômnay”thìhọđãcómộttỷlệđăngký8phầntrăm.Khithôngđiệpđượcđổithành“Đăngkýnhanhvàdễdàng”thìtỉlệphảnhồitănglênđến11phầntrăm.Vàkhicâuđólà“Đượcmiễnphí30ngàydùngthử”thìphản hồi tăng lên 14 phần trăm.Loại thử nghiệm này biến thất bại thànhthànhcông,vàlàmchonhữngthànhcôngcàngthànhcônghơnnữa. Việcthửlàmnhữngđiềumớiđòihỏisựsẵnlòngchấpnhậnrủiro.Tuynhiên,chấpnhậnrủirokhôngphảilàhệnhịphân.Tôicượcrằngbạnsẽcảmthấythoảimáichấpnhậnmộtsốloạirủiro,vàcảmthấykhóchịuvớinhữngloạikhác.Có thểbạn thậmchíchẳnghềnhìn thấy rủi ronào trongnhữngđiềudễchịuvớibạn,xemthườngtínhnguyhiểmcủachúng,nhưnglạicókhuynhhướngkhuếchđạinguycơcủanhữngđiềukhiếnbạnlolắngnhiềuhơn.Vídụ,bạncóthểthíchviệcbayxuốngmộtdốctrượttuyếtvớitốcđộtiachớphoặcnhảyrakhỏimáybay,vàchẳnghềxemcáchoạtđộngnàylàrủiro.Nếuvậybạnđangnhắmmắttrướcthựctếlàmìnhphảiđốimặtvớinhữngrủirolớnđếnthânthể.Nhữngngườikhác,giốngnhưtôi,khôngphảilànhữngngườichấpnhậnrủirovềthânthể,thàuốngchocolatenóngtrongnhàvàngắmtuyết,hoặctựkhóachặtvàoghếmáybaycủahọhơnlàmangmộtđôigiàytrượttuyếthoặcmộtcáidù.Ngượclại,họcóthểcảmthấyhoàntoànthoảimáivớicácrủiroxãhội,chẳnghạnnhưtrìnhbàymộtbàiphát

biểutrướcmộtđámđônglớn.Điềunàykhôngnguyhiểmchútnàođốivớitôi.Nhưngnhữngngườikhác,nhữngngườicóthểhoàntoànhạnhphúckhinhảyrakhỏimáybay,lạichẳngbaogiờchịu“dô”tạimộtbữatiệc. Theonhậnxétcủatôi,cókhoảngnămloạirủirochính:thểchất,xãhội,tìnhcảm,tàichính,vàtrítuệ.Chẳnghạntôibiếtrằngmìnhthoảimáivớicácrủiroxãhộichứkhôngphảinhữngrủirovềthânthể.Nóitómlạilàtôisẵnsàngbắtđầumộtcuộctròchuyệnvớimộtngườilạ,nhưngxinđừngyêucầutôirơitựdokhỏimộtchiếccầu.Tôicũngsẽvuivẻnhậnnhữngrủirotrítuệđểmởrộngcáckhảnăngphântíchcủamình,nhưngtôikhôngphảilàmộtngườichấpnhậnnhữngnguycơ lớnvề tàichính.TrênmộtchuyếnđiđếnLasVegastôisẽchỉmangmộtlượngnhỏtiềnmặt,đểchắcchắnrằngtôisẽkhôngmấtquánhiều. Tôi thường yêu cầu người ta làmmột bản lý lịch về rủi ro của riêngmình.Vớichỉmộtchútsuynghĩ,mỗingườiđềubiếtđượccácloạirủironàomìnhsẵnsàngchấpnhận.Họnhậnrakhánhanhchóngrằngviệcchấpnhậnrủirosẽkhôngđồngnhấtgiữamọingười.Thậtthúvịkhinhậnrarằnghầuhếtcácdoanhnhânkhôngxemmìnhlànhữngngườichấpnhậnrủirolớn.Saukhiphântíchbốicảnh,xâydựngmộtđộingũtuyệtvời,vàcùngđặtramộtkếhoạchchitiết,họcảmthấynhưthểhọđãtốngkhứđượccàngnhiềurủirocàngtốtrakhỏithươngvụcủamình.Trongthựctế,họdànhphầnlớncácnỗlựccủamìnhlàmviệcđểgiảmthiểurủirochodoanhnghiệp. Elisabeth PateCornell,chủ nhiệmKhoa họcQuản trịKhoa học vàKỹthuậttạiđạihọcStanford,làmộtchuyêngiatronglĩnhvựcquảntrịrủiro.Côgiảithíchrằngkhiphântíchmộttìnhhuốngcónhiềunguycơ,điềuquantrọnglàcầnphảixácđịnhnhữngkếtquảcóthểvàcốgắngđểnhậnracơhộicủamỗikếtquả.Mộtkhiđiềunàyđược thựchiện,người tacầnphảipháttriểnmộtkếhoạchđầyđủchomỗitìnhhuốngcóthểxảyra.Elisabethnỏiằngnếubạnsẵnsàngsốngvớitấtcảcáchệquảcóthểxảyrathìviệcchấpnhậnnhữngrủirocaođikèmphầnthưởnglớnlàđiềuhợplý.Bạnnênchuẩnbịđầyđủchocáctìnhhuốngbấtlợivàcómộtkếhoạchhỗtrợngaykhicần.Tôikhuyếnkhíchbạnđọcđiđọclạimộtvàicâucuốicủađoạnnày.Nhữngchuyêngiaquản trị rủi ro tin rằngbạnnênđưaraquyếtđịnhdựa trênxácsuấtcủatấtcảcáckếtquả,gồmcảcáctrườnghợpkịchbảntốtnhấtvàxấunhất,vàsẵnsàngchấpnhậnrủirolớnkhibạnđãchuẩnbịđầyđủchotấtcảnhữngtìnhhuốngcóthểxảyra. Điềuquantrọngcầnnhớlànhữngquyếtđịnhtốt,dựatrênmộtphântíchchínhxácvềnhữngrủiroliênquan,vẫncóthểdẫnđếncáckếtquảxấu.Lýdolàvẫncòncácnguycơkhác.Mộtvídụđơngiản:ngaysaukhiratrườngtôiđãđược traochomộtcôngviệcmà tôikhôngbiết liệucóphùhợpvớimình.Sauvàingàyxemxétkỹlưỡngcơhộinày,tôiquyếtđịnhkhôngnhận

nóvàchorằngngaysauđótôisẽcóthểtìmthấymộtcôngviệckhácphùhợphơn.Thậtkhôngmay,nềnkinhtếsuythoáikhánhanhchóngvàtôiđãphảidànhnhiềuthángđểtìmkiếmmộtcôngviệckhác.Tôitựtráchbảnthânkhôngnhậnlấyvịtríđó,vànóbắtđầutrởnênhấpdẫnhơnvớitôi.Tôiđãthựchiệnmộtquyếtđịnhtốt,dựatrêntấtcảnhữngthôngtintôiđãcóvàothờiđiểmđó,nhưngtrongngắnhạnthìnókhôngphảilàmộtkếtquảtuyệtvời. Trongtìnhhuốngnày,cũngnhưtronghầuhếtcác trườnghợpbạnđềuphảiđưaraquyếtđịnhvớithôngtinkhôngđầyđủ.Điềuđócónghĩalàbạnthựchiệnlựachọnvàhànhđộngvớitìnhtrạngkhôngchắcchắnxungquanhmỗilựachọnnhưthế.Vậylàmthếnàođểlấpđầycáckhoảngtrốngvềkiếnthứccủabạn?Tôigợiýlàhãynhìnvào“Stanley”đểlấycảmhứng.Cáchoạtđộng bên trong Stanley (chiếc xe tự hành được Phòng thí nghiệmTrí tuệnhântạoStanfordvàPhòngthínghiệmnghiêncứuĐiệntửVolkswagenthiếtkếvàtạorachocuộcthiDARPAGrandChallenge)cungcấpmanhmốiđểra quyết định với thông tin không đầy đủ. DARPA (Defense AdvancedResearch ProjectsAgency –Cơ quanDự ánNguyên cứu cấp cao củaBộQuốcphòng)làcơquancủachínhphủcónhiệmvụpháttriểncáccôngnghệtiên tiến nhất phục vụ cho quân đội. Trong cuộc thiDARPA, các xe ô tôkhôngngườiláiphảibăngquabađườnghầmhẹp,hơnmộttrămkhúcquanhkhó,vàtựtìmrahướngđiquanúivớinhữngváchđádốcđứngởmỗibên.Mặcdùcórấtítlợithế,xecủaStanfordđãthắngcuộcđua,phầnlớnlàdokhảnăngđưaraquyếtđịnhnhanhchóngcủanóvớicácthôngtinkhôngđầyđủ. ChiếcStanleyđược tíchhợprấtnhiềucôngnghệ tiên tiến, trongđócócácbảnđồđịahìnhbachiều, thiếtbịđịnhvị toàncầuGPS,conquayhồichuyển, gia tốc kế,máy quay phim, và bộ cảmbiến trên bánh xe.Nhữngphầnmềm tíchhợpnàyphân tíchvàgiải thích tất cả cácdữ liệu thu thậpđược,đồngthờikiểmsoáttốcđộvàhướngđicủachiếcxe.NhưngchìakhóadẫnđếnthắnglợicảuStanleylàkỹnăngcaocấpcủanótrongviệcđưaraquyếtđịnhvớicácthôngtinkhôngđầyđủ.Cácnhàthiếtkếthựchiệnđượcđiềunàybằngcáchxâydựngchonókhảnănghọchỏigiốngcáchcủaconngười.Họtạoramộtcơsởdữliệuvềcácquyếtđịnhcủaconngườimàchiếcxesẽdựatheokhiđánhgiávềnhữnggìcầnlàm.Dữliệunàyđượctíchhợpvàomộtchươngtrìnhhọctậpgắnvớihệthốngkiểmsoátcủachiếcxe,vàgiảmđirấtnhiềusaisóttrongviệcđánhgiá. Câuchuyệnnày làmnổibật thực tế rằngviệchọchỏi từnhữngngườikháccóthểgiảmđángkểtỉlệthấtbạicủabạn.Bạnkhôngcầnphảitựmìnhtìmramọithứ.GiốngnhưStanley,bạnnênthuthậptấtcảcácdữliệucầnthiếttừmôitrườngcủabạn,vàsauđóvậndụngsựkhônngoancủanhững

ngườiđitrướcđểcóđượclựachọntốtnhất.Tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlànhìnxungquanhđểthấyhàngtrăm,nếukhôngnóilàhàngngàn,nhữngtấmgươngđitrướcchomọithứbạndựđịnhlựachọn. Nếubạnthựcsựgặpmộtrủirovàthấtbại,hãynhớrằngnếubảnthânbạnkhôngphảilàmộtthấtbại.Thấtbạilàthứbênngoài.Cáchnhìnnàysẽchophépbạnđứngdậyvàthửlạilầnnữa,vàlầnnữa.Thấtbạicóthểlàdoýtưởngcủabạncònnghèonàn,bạnkhôngđủthờigianđểthựchiện,hoặcbạnđãkhôngthểcócácnguồnlựccầnthiếtđểthànhcông.TheoJeffHawkins:“Bạnkhôngphảilàcôngtycủamình.Bạncũngkhôngphảilàsảnphẩmcủamình.Rấtdễnghĩtheohướngđóvàcũngrấtdễbịmắckẹtvớinó...Nhưngnếubạn thất bại, hoặcngay cảkhibạn thànhcông,đókhôngphải làbạn.Côngtycủabạncóthểthấtbại,sảnphẩmcủabạncóthểthấtbại,nhưngbảnthânbạnkhôngphảilàthấtbại.”Hãyghinhớrằngthấtbạilàmộtphầntựnhiêncủaquátrìnhhọchỏi.Nếubạnkhôngthấtbạimộtlúcnàođó,thìcólẽbạnđãchưagặpđủrủirođểđốimặt.

CHƯƠNG6-Khôngđờinào...Nghềkỹsưlàdànhchocongáimà

Cóbaonhiêungườiđãnóivớibạnrằngchìakhóađểthànhcônglàtheođuổiniềmđammêcủamình?Tôitinrằngrấtnhiều.Thậtdễtraolờikhuyênchoaiđóđangphảivật lộnđểtìmraconđichocuộcsốngcủamình.Tuynhiên, lờikhuyênđó thực sựquáđơngiảnvàcókhigâyngộnhận.Đừnghiểusaiýtôi,vì tôicũngrấtxemtrọngniềmđammêvàtinrằngviệcbiếtđượcnhữnggìthúcđẩybạntrongcuộcsốnglàvôcùngquantrọng.Nhưngđiềuđóchắcchắnvẫnchưađủ. Niềmđammêchỉlàđiểmkhởiđầu.Bạncũngcầnbiếttàinăngcủamìnhlàgìvàthếgiớiđánhgiávềchúngnhưthếnào.Nếubạnđammêmộtlĩnhvựcnhưngkhôngthựcsựgiỏivềnó,thìbạnsẽrấtthấtvọngkhicốgắngtạodựngsựnghiệpcủamìnhởlĩnhvựcđó.Vídụnhưbạnyêubóngrổnhưngkhôngđủcaođểthiđấu,hoặcbạnbịnhạcjazzlàmmêhoặcnhưnglạikhôngthểhát theomộtgiaiđiệunào.Trongcảhai trườnghợpbạnvẫncó thể làmộtfanhâmmộtuyệtvời,đichơibóngrổvàthamdựcácbuổihòanhạc,màkhôngcầnphảilàmộtchuyêngiatronglĩnhvựcđó. Tiến thêmmộtbướcxahơn,giả sửbạnđangđammêvàcũngkhá tàinăngtrongmộtlĩnhvực,nhưngkhôngcóthịtrườngđểbạnpháttriểnnhữngkỹnăngđó.Vídụ,bạncóthểlàmộtnghệsĩkhéotayvàyêuthíchvẽtranh,hoặc đammê lướt sóngvà có thể lướt trên bất kỳ ngọn sóngnào.Nhưngchúng ta đềubiết rằng thị trường chonhữngkỹnăngnày là nhỏ.Việc cốgắngxâydựngmộtsựnghiệpquanhnhữngniềmđammênhưvậythườnggâyrasựthấtvọng.Thayvàođóbạnhãynghĩvềchúngnhưnhữngsởthích

tuyệtvời.[31]

Ngượclại,nếubạncótàinăngtrongmộtlĩnhvựcvàcómộtthịtrườnglớnchocáckỹnăngcủabạn, thìđó làmột lĩnhvực tuyệtvờiđể tìmviệclàm.Vídụbạnlàmộtkếtoánthànhđạt,vậysẽluôncómộtvịtríchongườicóthểlàmmộtbảngcânđốithuchi.Đốivớihầuhếtmọingườitrênthếgiới,đây làcáchhọsinhsống.Họsẽcómộtcôngviệcsửdụngnhữngkỹnăngcủahọ,nhưnghọcũngrấtthíchvềnhàđểtậptrungvàocácsởthíchkhác.Họtrôngđợitừngngàychođếncuốituần,đếnkỳnghỉphép,hoặcchođếnkhinghỉhưu. Trườnghợpkịchbảnxấunhấtlànhậnthấychínhmìnhđangtrongmộtvịtrímàbạnkhôngcóniềmđammê,khôngcókỹnăngnàocholĩnhvựcnày,

vàcũngchẳngcóthịtrườngchonhữnggìbạnđanglàm.Hãylấycâuchuyệnvui về việc cố gắng bán tuyết cho người Eskimo làm ví dụ. Bây giờ hãytưởng tượng bạn phải làm điều đó trong khi bạn ghét tuyết khủng khiếp,đồng thờibạncòn làmộtngườibánhàng tồi.Đâyđúng là tìnhhuốngxấunhấttrêntấtcảmọiphươngdiện. Giaođiểmtuyệtvờinhấtlàkhimàniềmđammêvàcáckỹnăngcủabạntrùngnhauvà trùngvớinhucầu thị trường.Nếubạn có thể tìm thấygiaođiểmđó thì bạnđang làmphongphú thêmcuộc sống củabạn thayvì chỉcung cấp các nguồn lực tài chính cho phép bạn tận hưởng cuộc sống saunhữngngàylàmviệc.Bạnnêntạodựngmộtsựnghiệpmàbạnthậmchícóthểngạcnhiênvìsaongườitalạiphảitrảlươngchomìnhkhilàmcôngviệcđó.Một trích dẫn trong triết lý củaLãoTử, nhà triết họcLãogiáoTrungQuốc,đãtómlạiđiểmnày: Một bậc thầy của nghệ thuật sống thì dường như chẳng bao giờ phảiphânbiệtgiữacôngviệcvàthúvui,giữalaođộngvàgiảitrí,giữatâmhồnvàcơthể,giữahọchànhvàvuichơi,giữatìnhyêuvàtôngiáo.Anhtachỉviệccốgắngđạttớisựxuấtsắctrongbấtcứđiềugìmìnhlàm,mặckệnhữngngườikhácchorằnganhtađanglàmviệchayđangchơi.Nhưngbảnthânanhtathìluônbiếtrằngmìnhcóđượccảhaithứ. Lờiuyênthâmnàyđượcrútratừnhữngquansátcủaconngườirằnglàmviệcchămchỉđóngmộtvaitròrấtlớngiúpbạnthànhcông.Vàsựthậtlàvớinhữngđiềuchúngtađammê,chúngtasẽlàmviệcchămchỉhơn.Điềunàyrất dễ nhìn thấy từ những đứa trẻ bỏ ra hàng giờ đồng hồ bất tận để làmnhữngđiềuchúngyêuthích.MộtđứatrẻđammêxâydựngsẽbỏrahànggiờthiếtkếnhữngthànhphốtuyệtvờivớibộđồchơilắprápLegos.Mộtđứatrẻyêunghệthuậtsẽngồivẽhànggiờmàkhôngcầnnghỉngơi.Vàvớimộtđứatrẻyêu thể thao,némrổhoặcđánhbóngchàycảbuổichiều làmộtquãngthờigianhứngthú,chứkhôngphảilàmộtbuổiluyệntập.Niềmđammêcókhảnăngthôithúcrấtlớn.Nólàmchomỗingườichúngtamuốnlàmviệcchămchỉđểhoànthiệncáckỹnăngcủamìnhvàtrởnênxuấtsắc. Cóthểphảimấtmộtthờigianchoquátrìnhtìmkiếmcácmỏvàng,nơicáckỹnăng lẫnsở thíchcủabạnvànhucầu thị trườngphùhợpvớinhau.Hãy nghe chuyện của Nathan Furr, người bắt đầu sự nghiệp học tập củamìnhvớichuyênngành tiếngAnh.Nathanđammêđọcvàviết,vàôngđãdànhnhữngngàycủamìnhởđạihọcđểnghiêncứunhữngkiệttácvănhọccủathếkỷ,viếtcácbàiluậnphântíchtácphẩm.Tuynhiên,ôngnhanhchóngnhậnrarằngthịtrườngchocácgiáosưtiếngAnhrấthạnchế.Vàngaycảkhiôngcóđượcmộtcôngviệctronglĩnhvựcnày,tiềnlươngcũngkháthấp.Điềunày sẽgâykhókahwnchoôngvì ôngđã lậpkếhoạchxâydựngvànuôidưỡngmộtgiađìnhlớn.Nathandànhthờigiansuynghĩvềnhữngcách

khácôngcóthểsửdụngkỹnăngsẵncóvàhướngvàonhữngđammêcủamình.Saukhi tìmhiểunhữngchântrờimới lạkhác,ôngthấykhárõrằngmìnhsẽthíchnghitốttrongthếgiớitưvấnquảnlý,lĩnhvựcchophépôngsửdụngcáckỹnăngnghiêncứuvàviếtláchcũngnhưniềmvuihọchỏicủamình.VấnđềduynhấtởđâylàNathanchưađủhiểubiếtvềlĩnhvựcnàyđểcó thể tìmmộtviệc làmđầu tiên trongngànhngay lúcđó.Vìvậy,ôngđãchomộtnămđểchuẩnbị.Ônggianhậpnhiềutổchứctạitrườngđạihọccủamìnhđểtìmhiểuthêmvềtưvấn,vàthựchànhvớicáctrườnghợpđơngiảncụthể,vídụnhữngngườihiệndiệntrongmộtbuổiphỏngvấnxinviệcđiểnhình. Trước khi hết thời hạnmột năm,Nathan đã sẵn sàng và nhận đượccôngviệctưvấnquảnlýchomộtcôngtyhàngđầu.Côngviệcrấtphùhợpvớiông trênnhiềuphươngdiện;Nathan có thểkhai thác cáckỹnăngcủamìnhvàlàmviệcvớiniềmđammê,đồngthờicôngviệccũngcungcấpchoôngnguồntàichínhbảođảmmàôngcần. Nathanđãchọnđượcmộtconđườngsựnghiệpsaukhiôngtìmhiểuvàtiếpcậnvớinhiềukhảnăngkhácnhau.Nhưnghầuhếtchúngtađềuđượckhuyếnkhíchlênkếhoạchtừrấtrấtsớmchotươnglaicủamình.Ngườitathíchhỏi trẻemrằng:“Conmuốnlàmgìkhicon lớn lên?”Điềunàybuộccácemphảiđặtracácmụctiêuchomình,ítnhấtlàtrongsuynghĩ,rấtlâutrướckhicácemthựcsựđượctiếpxúcvớivôsốcáccơhộitrongcuộcsống.Chúngtacũngthườnghìnhdungmìnhđanglàmnhữngđiềuchúngtathấyngườikháclàmởnhữngmôitrườngtrướcmắtmình.Nóthựcralàmộttầmnhìncựckỳhạnchếtrongviệcxemxétthếgiớicủanhữngcơhội.Tôiđoánlàbạncũngnhưtôi,đềubịảnhhưởngnặngnềbởinhữngngườixungquanh,nhữngngườithíchnóivớibạnnhữnggìhọnghĩrằngbạncầnphảilàm.Tôinhớrõmộttrongnhữnggiáoviêncủatôiđãnóirằng“Emrấtgiỏivềkhoahọc.Emnênnghĩđếnviệctrởthànhmộtytá.”Đólàmộtgợiýtốt,nhưngnóchỉlàmộttrongsốgầnnhưvôhạnnhữngđiềumàmộtngườicóthểlàmkhihọgiỏivềkhoahọc. Trongkhóahọcsángtạocủatôi,mỗinhómsinhviênchọnmộttổchứcmàhọnghĩlàsángtạo.Mỗinhómcónhiệmvụđiđếnmộtcôngty,phỏngvấncácnhânviên,quansáthọlàmviệcthựcsự,vàrútrakếtluậnriêngcủamìnhvềnhữnggìlàmchotổchứcđósángtạo.Sauđóhọsẽtrìnhbàythôngtinnày trong lớpmộtcáchsáng tạo.MộtnhómchọnViệnbảo tàngKhámphácủacáctrẻemởSanJose(SanJoseChildren’sDiscoveryMuseum).Họđi theo các nhân viên và khách tham quan trong nhiều ngày để tìm hiểunhữnggì thực sự làmchonóđượcnhưvậy.Tạimột khuvực, các trẻ emđangxâydựngmộtchiếctàulượnsiêutốcthunhỏ,thayđổicácbiếnsốkhácnhauđểxemxétkếtquả,vàmộtbégáitámtuổiđangthửnghiệmvớithiếtbị.Emthayđổichiềudài,chiềucaovàcácgócđộcủanhữngbộphậncác

nhauvà thửcácmôphỏngkhácnhauđểxemkếtquả.Mộtnhânviênbảotàngtheodõithửnghiệmcủaembétrongmộtthờigianvàđơngiảnnhậnxétvớicôbé:“Emđanglàmnhữngđiềumàcáckỹsưthườnglàm.”Cuốingàyhômđócácsinhviêncủatôihỏicôbévềnhữnggìemđãhọcđượcởviệnbảotàng.Emnghĩtrongvàiphútrồinóirấttựtin:“Emhọcđượcrằngemcóthểtrởthànhmộtkỹsư.” Cũng giống như cô bé trong bảo tàng, tất cả chúng ta đều nhận đượcnhữngthôngđiệpngầmhiểuhayrõràngvềnhữngvaitròngườitamongđợichúngtalàm.Mộtvàinămtrướcđây,đồngnghiệpcủatôilàmộtgiáosưcơkhíkểchotôinghemộtcâuchuyệnđánglưutâm.Côcómộtsốbạnbènữởđạihọc.Họlàkỹsưtrongcáclĩnhvựckhácnhau,thườngđếnchơinhàcô,ăn tốivà tròchuyện.Con trainhỏcủacô thườngởquanhđó,quan sátvàlắngnghecáccuộcnóichuyệncủahọ.Khinólớnlênvàbộclộtàinăngvềtoánvàkhoahọc,cóngườiđãnóivớinó;“Chà,cháunênhọclàmkỹsưđi.”Nónhănmặtvànó:“Khôngđờinào,nghềkỹsưlàdànhchocongáimà.”Cònnhữngbácsĩnữbạncủatôicũngkểvớitôinhữngcâuchuyệntươngtự.Các cậu con trai nhỏ của họ thường gọi các cuộc thảo luận về y học là“chuyệncongái.” Hãyxemxétcâuđốsauđây:Mộtcậubévàchacủaemgặptainạnvàđượcđưavàobệnhviện.Bácsĩphẫuthuậtnói:“Tôikhôngthểphẫuthuậtchocậubénàyđược,vìnólàcontraicủatôi.”Cóchuyệngìxảyraởđâyvậy?Khitôikểchocácbácsĩnữbạntôicâuđốnày,ngaycảhọcũngkhôngthểđoánrađượcrằngbácsĩphẫuthuậttrongcâuđốchínhlàmẹcủacậubé.Họđãcốgắngtìmnhữngcâutrảlờiphứctạpchocâuđốnày,tấtcảđềuliênquanđếnmộtbácsĩnam.Saukhingheđượclờigiảiđốthìhọcảmthấyrấtngượngngùngvìchínhhọcũngrơivàocáibẫycũríchnày. Khisuynghĩlạivềcácthôngđiệptôiđãnhậnđược,tôithấyrõrằngcónhiềucánhâncụthểcóảnhhưởnglớnđếncuộcsốngcủamình–mộtsốthìđộngviêncònsốkhácthìkhông.Khitôikhoảngmườibốntuổi,giađìnhtôicómộtngườibạnlàmộtnhàgiảiphẫuthầnkinhngười.Tôirấtthíchbộnãovàcuốicùngđãtậptrungmọicanđảmđểhỏiôngvềcôngviệccủamình.Ôngnghĩrằngcâuhỏicủatôithật“connít”vàđùavớitôi.Tôithấtvọngvàđãkhônghỏiônglầnnàonữa. Mãiđếnkhihọcđạihọctôimớitìmthấymộtngườichuyênnghiệptronglĩnhvựcnàykhuyếnkhíchtôitheođuổiniềmđammêvềnghiêncứunãobộ.Tôiđãđượcvàohọclớpkhoahọcthầnkinhđầutiêntrongnămthứhaicủatôiởđạihọcvàvịgiáosưđãchochúngtôimộtbàitậpkhácthường.Ôngyêucầuchúngtôi thiếtkếmột loạtcác thínghiệmđểtìmranhiệmvụcủamộtphầncụthểcủabộnão.Ôngnóivớichúngtôirằngkhôngaibiếtvềvaitròcủanóvàcôngviệccủachúngtôilàthảoramộtchiếnlượcđểtìmhiểu

nó.Khinhậnlạibàilàmcủamìnhsaumộttuầnthìtôithấymộtghichútrêncùngmột tranggiấy:“Tina,emsuynghĩnhưmộtnhàkhoahọc.”Tại thờiđiểmđótôiđãtrởthànhmộtnhàkhoahọc.Tôiđãchỉchờđợimộtaiđóđểxácnhậnsựnhiệttìnhcủatôi,vàđểchotôiđượcphéptheođuổinhữngmốiquantâmcủamình.Chúngtađềubịảnhhưởngrấtmạnhmẽbởicácthôngđiệpxungquanhmình.Một trong số chúng là trực tiếp, nhưkhimộtgiáoviênnói rằng:“Emnên lày tá,”hoặc“Emcósuynghĩnhưmộtnhàkhoahọc.”Cònnhữngthôngđiệpkhácthìẩnbêntrongmôitrườngcủachúngta,nhưlànhữngnămthángchỉnhìnthấycácnữkỹsưhaycácbácsĩphẫuthuậtnam. Khibướcvào nhữngnămđầu của tuổi haimươi, tôi nhận thấymuốntách rờinhữnggìmìnhmuốnchobản thânvànhữnggìngườikhácmuốnchomìnhhóaralạikhóhơntôitưởngnhiều.Tôicũngbiếtđiềunàylàđúngđốivớinhiềusinhviêncủatôi.Họchotôibiếthọđangnhậnđượcrấtnhiều“hướngdẫn” từngườikhácđếnnỗihọphải trảiquamột thờigian rấtkhókhănđểtìmranhữnggìhọmuốnlàm.Tôinhớrõràngrằngđôikhitôicảmthấymộtsựthôithúcphảitừbỏhoặctránhnhữngđiềumàngườikhácnhiệtthành khuyến khích tôi làm; chỉ như thế tôimới có không gian để tìm ranhữnggìmìnhmuốn,khôngphụthuộcvàoýkiếnbênngoài.Vídụ,tôibắtđầu đi học cao học tạiĐại họcVirginia ngay sau khi tốt nghiệpĐại họcRochester.Chamẹtôicảmthấyrấtsungsướng.Họrấttựhàovềtôivàcảmthấyantâmrằngconđườngcủatôi trongvàinămtớiđãđượcthiết lậpổnthỏa.Nhưngchỉsaumộthọckỳcủatrườngđạihọc,tôiquyếtđịnhnghỉngơivàđiđếnCalifornia.Phầnkhónhấtcủatoànbộquátrìnhđólànóichochamẹbiếttôichuẩnbịnghỉhọcmộtthờigian.Quyếtđịnhcủatôilàcựckỳkhóchấpnhậnvớichamẹ.Tôirấttrântrọngsựhỗtrợvàkhuyếnkhíchcủahọ,nhưngđiềuđólàtôithựcsựkhókhănkhimuốnbiếtliệuviệcởlạitrườngcóphảilàquyếtđịnhđúngchotôihaykhông.TôiláixedọcđấtnướcđểđếnSantaCruzmàkhôngcóýtưởnggìvềnhữnggìmìnhsẽlàmtiếptheo. Khinhìnlại,tôithấyrằngviệcnghỉhọcmộtthờigianhóaralàmộtsựlựachọntuyệtvời.ThờigiantôiởSantaCruzhoàntoànkhôngcókếhoạchgìhết.Tôicảmthấygiốngnhưmộtchiếclátronggió,sẵnsàngchobấtkỳđiềugìcóthểxảyra.Nóthậtthúvịvàcũngđángsợnữa.Đâylàlầnđầutiêntôiđãkhôngcómộtbàitậpcụthể,mộtmụctiêutậptrung,haymộtkếhoạchrõràngnào.Mặcdùnóvẫnthườnggâycăngthẳngchotôi,nhưngđólàcáchhoànhảođểtìmranhữnggìtôithựcsựmuốn.Tôilàmnhữngcôngviệclặtvặtđểnuôimìnhvàđãdànhrấtnhiều thờigiansuynghĩ tạibãibiển.SaumộtthờigiantôibắtđầuđếnthưviệnsinhhọccủatrườngĐạihọcCaliforniatạiSantaCruzđểcậpnhậtnhữngtácphẩmvềkhoahọcthầnkinh.Lúcđầu,tôiđếnđóhàngtháng,sauđólàhàngtuần,vàsauđónữalàhàngngày.

Sau khoảng chín tháng ở Santa Cruz, tôi đã sẵn sàng để quay lại vớiphòngthínghiệm,nhưngchưasẵnsàngđểđihọccaohọctrởlại.Vớimụctiêuđó,tôiđãtheodõimộtdanhsáchcácgiảngviênkhoahọcthầnkinhtạitrườngđạihọcStanford,cáchđókhôngxa,vàtôiđãviếtchomỗingườimộtláthư.Tôichohọbiếtvềlailịchcủamìnhvàhỏiliệuhọcómộtcôngviệcnghiêncứunàochotôikhông.Sauvàituần,tôinhậnhồiâmtừtấtcảnhữngngườitôiđãgửi,nhưngkhôngaicómộtvịtrítrốngchotôi.Tuynhiên,mộttrongnhữnggiảngviênđãchuyểnláthưcủatôichomộtngườikhác,vàtôinhậnđượcmộtcuộcgọitừmộtgiáosưthuộckhoagâymê.Ônghỏitôicómuốn làm việc trong phòng điều hành thử nghiệm thiết bị y tế mới trênnhữngbệnhnhâncónguycơcaohaykhông.Côngviệcnàycóvẻthúvị,vìvậytôiđãchớplấycơhội. TrongnhữngngàyởtrườngStanford,tôiđãthứcdậyvàolúcbìnhminh,mặcđồvôtrùng,vàtheodõibệnhnhânphẫuthuật.Trảinghiệmnàythậthấpdẫnđếnkhôngngờ.Khidựánkếtthúc,tôiđãthươnglượngđượcmộtcôngviệc là trợ lýnghiêncứutạimộtphòngthínghiệmkhoahọc thầnkinh,vàcuốicùngnộpđơnvàohọccaohọctạiStanford.Tôiđãđimộtconđườngvòngmàcóthểđốivớinhữngngườikhácnódườngnhưlàsựlãngphíthờigian. Nhưng điều này chẳng hề quan trọng. Những khúc quanh trên conđường của tôi không chỉ cho tôimột cách nhìnmới về cácmục tiêu củamình,màcònchotôithờigianđểthửnghiệmcáclựachọngiúptôixácđịnhđượcnhữnggìmìnhmuốnlàm.Ngoàira,lầnnàytôiđãđihọccaohọcchobảnthântôi,chứkhôngphảichoaikhác. Nhữngngườithânvớibạnthườngmongđợibạncónhữngquyếtđịnhvềconđườngnghềnghiệpcủamìnhvàgắnbóvớichúng.Họmuốnbạnphảinhưmộtchiếctênlửa“chiếnđấuquênmình”,tậptrunghoàntoànvàomộtmụctiêuvàkhôngngừngtheođuổinó.Nhưngđóthựcsựkhôngphảilàcáchmọiviệcdiễnra.Hầuhếtmọingườiđềuthayđổiconđườngcủamìnhnhiềulầntrướckhitìmracôngviệcphùhợpnhấtvớicáckỹnăngvàlòngđammêcủahọ.Điềunàycũngtươngtựnhưquátrìnhpháttriểnmộtsảnphẩmhaythiếtkếmộtphầnmềmmới–việcliêntụcthửnghiệmnhiềuthứchođếnkhibạn tìm ra cái gì có hiệu quả là rất quan trọng.Nếu bạn cố định với conđườngcủamìnhquásớmthìrấtcóthểnósẽdẫnbạnđisaihướng. Tôiđãgặpnhiềusinhviênđưatôixembảnđồchitiếtvềnhữnggìhọđặtkếhoạchđểlàmtrongnămmươinămtiếptheo.Điềunàykhôngchỉphithựctếmàcònthểhiệnsựhạnchếmộtcáchđángbuồn.Córấtnhiềutrảinghiệmbấtngờphíatrướcchobạn,nêncáchtốtnhấtlàluônmởtomắttìmkiếmcáccơhộikhácnhauthayvìcứmùquánggắnmìnhvàonhữnglựachọntựhiệnrachobạnmộtcáchmaymắn.Lậpkếhoạchmộtnghềnghiệpnênđượcxemnhưlàđidulịchởnướcngoài.Ngaycảkhibạnchuẩnbịcẩnthận,cómột

hànhtrìnhcụthểvàmộtnơiđểởlạivàobanđêm,nhưngnhữngtrảinghiệmthúvịnhất lại thườngkhôngnằmtrongkếhoạch.Biếtđâubạncó thểgặpmộtngười thúvịnàođóchỉ chobạn thấynhữngnơikhôngcó trong sáchhướngdẫn,hoặcbạncó thể lỡchuyếnxe lửavàcuốicùng trảiquanhữngngàykhámphámộtthịtrấnnhỏbạnkhôngcókếhoạchđếnthăm.Tôiđảmbảo rằng những điều bạn nhớ sau chuyến du lịch sẽ không phải là nhữngđiềutronglịchtrìnhbanđầucủabạn.Chúngsẽlànhữngđiềubấtngờxuấthiệntrongchuyếnđi,vàlàmbạnngạcnhiêntrênsuốtchặngđường. Điềunàyđúngvớitấtcảcácdạnghoạtđộng.Vídụnhưhầuhếtnhữngkhámphálớntrongkhoahọcđềuxuấtpháttừviệclưuýđếnnhữngkếtquảkhácthườngvàviệcgiải thíchnhữngđiềubấtngờtìmthấy.Cácnhàkhoahọcthànhcôngđãnhanhchónghọcđượcrằnghọkhôngnênengạinhữngdữ liệu đưa họ vào những nơi chưa từng biết đến.Thay vì vứt di đữ liệukhôngphùhợpvớicáckếtquảmongđợihayghichépchúnglạinhưnhữngkếtquảsailạc,cácnhàkhoaahọcgiỏinhấtbámtheonhữngđiềulạthườngvà biết rằng đây là nơimà những đột phá được thực hiện. Trong thực tế,bằngcáchluônthứctỉnhtrướccácmâuthuẫn,cácnhàkhoahọcthườngmởranhữnglĩnhvựcnghiêncứuhoàntoànmớivàthựchiệnnhữngkhámpháđángghi nhận.Chẳnghạn, từ nhữngngàyđầu của kính hiển vi, vào giữanhữngnăm1800,cácnhàkhoahọcthấyrằngcóhailớptếbàolớntrongnão,màhọgọilàmộttếbàothầnkinhvàtếbàothầnkinhđệm.Họgiảđịnhrằngtấtcảcáchànhđộngthựctếđềuxảyratrongcáctếbàothầnkinhvàrằngtếbàothầnkinhđệm,theonghĩađentrongtiếngHyLạplà“keo”,chỉđóngvaitrònhưmộtloại“giàngiáo”,hỗtrợcấutrúcchotếbàothầnkinh.Ýtưởngnàyđượcgiữtrongsuốthơn150năm,vàcácnhàkhoahọcđãdànhhầuhếtnỗlựccủahọđềnghiêncứutếbàothầnkinh. Tuynhiên, tronghaimươinămvừaqua, tếbào thầnkinhđệm,với sốlượng nhiều hơn đến gấpmười lần so với tế bào thần kinh trong não, đãđượcphát hiệnđónggóp rất nhiềuvai trò quan trọng tronghệ thống thầnkinh.BruceRansom,biêntậpviênsánglậptậpsankhoahọcGlia,làngườitiênphongtronglĩnhvựcnày.Ôngvàcácnhàkhoahọckháctrênthếgiớiđãchứngminhrằngcáctếbàothầnkinhđệmđangthamgiatíchcựcvàocáchoạtđộngtronghầunhưtấtcảchứcnăngcủanãobộ.Thậmchísựchuyểntiếptếbào–sựtươngtácđượcnghiêncứunhiềunhấtgiữacáctếbàothầnkinh–cũngliênquanđếncáctếbàothầnkinhđệm.Bruce,cũnglàmộtnhàthầnkinhhọc,tinrằngcáctếbàothầnkinhđệmchưachochúngtathấytấtcảcácbímậtcủachúng,vàcáctếbàonàyliênquanmộtcáchmậtthiếtđếnnhiềubệnhthầnkinh. Đâylàmộttrườnghợpnhắcnhởquantrọngrằngcácýtưởngcóthểhấpdẫn đến nỗi chúng thực sự cản trở tiến bộ.Con người bámvào chúng và

không thấy được các lựa chọn thay thế hữuhiệu khác.Trongvô thức, họ“điềuchỉnh”cáckếtquảgâymâuthuẫnđểkhiếnchúngphùhợpvớicáclýthuyếthiệnhành.Khinhìnlại,cóvẻrõràngrằngtếbàothầnkinhđệmđóngmột vai trò quan trọng trong não.Mặc dù vậy những người bắt đầu làmnghiêncứutronglĩnhvựcnàyhaithậpkỷtrướcxemnhưđãphảichấpnhậnmộtrủiro,bằngcáchbướcrakhỏimộtconđườngđãđượcđịnhsẵnđểkhámphávùngđấtmớitrongkhoahọc. Hầuhếtcácsựkiệnvànhữngpháthiệnđềurấtđángchúýkhinhìnlại.RandyKomisartuyênbốrằngsựnghiệpcủamìnhcóýnghĩanhiềuhơnkhinhìnquatấmgươngchiếuhậusovớinhìnquakínhchắngió.Tuyênbốnàyđúngđốivớihầuhết chúng ta.Khibạnnhìn lại conđường sựnghiệpcủamìnhthìcâuchuyệnnàyhoàntoàncólý.Tuynhiên,conđườngphíatrướclạiluônmờnhạtvàcóhàngloạtnhữngđiềubấpbênhchẳngbiếtkéodàiđếntận đâu, vì vậy chúng ta thật dễ nản lòng do thiếu tầmnhìn về tương lai.Nhưngbạnvẫncó thể làmnhữngviệckhiếncơhội lớnđếnvớibạnnhiềuhơn. Randyđãdànhnhiềuthờigiansuynghĩlàmthếnàođểhìnhthànhmộtsựnghiệp, và nhữnghiểu biết của ông rất sâu sắc.Ông cho rằngnên xâydựngmộtsựnghiệpmàtrongđóbạntốiưuhóachấtlượngcủanhữngngườilàmviệccùngbạn,điềuđócuốicùngsẽgiúpgiatăngchấtlượngcủanhữngcơhộitrênconđườngcủabạn.Nhữngngườituyệtvờihỗtrợlẫnnhau,xâydựngnhữngmạnglướicógiátrị,vàtạoramộtdòngchảyổnđịnhcủacáccơhộimới.Vềcơbản,hệsinhtháimàtrongđóbạnsốngvàlàmviệclàmộtyếutốrấtlớntrongviệcdựđoáncácloạicơhộisẽxuấthiện. Nhiềuchuyêngiadàydạncũnglặplạiýtưởngnày.Họtinrằngsẽlàmộtsailầmnếubạncốgắngquảnlýsựnghiệpquákhítkhao;thayvàođóbạnnênlàmviệctrongcáctổchứctạođiềukiệnchobạntiếpcậnvớimộtdòngchảy những cơ hội thú vị. Teresa Briggs, đồng quản lý của Văn phòngSiliconValleyởDeloitte,mộtcôngtydịchvụchuyênnghiệpquốctếlớn,đãtừbỏquanđiểmchorằngcôcóthểlậpkếhoạchchotấtcảmọithứnhằmtạoranhiềucơhộihơnnữa.TeresađãbắtđầusựnghiệpcủamìnhbằngnghềkiểmtoánởDeloitte,vàsaumườitámnămcôhoàntoàncócơsởđểdựtínhrằngcôsẽlàmởđómãimãi.Tuynhiên,mộtngàynọcônhậnthấymìnhlâmvàomộttìnhcảnhhoàntoànbấtngờ.Luậtmớiyêucầukiểmtoánviênluânphiênhoánchuyểnđểthựchiệncácnhiệmvụvớitừngcánhânkháchhàng,mụcđíchlàđểmộtbộphậnkiểmtoánviênmớicóthểđảmbảocôngviệcđượctiếnhànhhợppháp.Teresavẫnđanglàmviệcvớimộtkháchhàngrấtlớn,vàkhicôchuyểnkhỏiđộithìlúcđóchẳngcòncơhộinàokháccóthểsosánh được. Nhưng cô biết rằng một nhóm Deloitte mới đang được hìnhthành,tậptrungvàomảngsápnhậpvàmualại.Mặcdùsápnhậpvàmualại

khôngthuộcchuyênmôncủacô,nhưngcôđượctraomộtcơhộiđểcómộtvị trí quan trọng.Cô nhận ra rằng kỹ năng củamình đã biến chuyểnmộtcáchtrôichảy.DùTeresakhônghềlậpkếhoạchvềconđườngnày,côđãnhậnrarằngkhảnăngxuấthiệncácmốiquanhệvớikháchhàngvànhữngnhómlãnhđạođãtạođiềukiệnchocôhoànthànhxuấtsắcvaitròmới. Saumộtthờigianngắn,TeresađãđượcchuyểntớivănphòngquốcgiaDeloittetạiNewYork,nơikỹnănglãnhđạovàquảnlýcủacômộtlầnnữachophépcôtỏasáng.SaudóTeresađượcyêucầuđếnThunglũngSiliconlàmviệcchocôngty.Tạiđâycôđãphảihọccácchiếnlượcmớivàvốntừvựnghoàntoànmới,lầnnàylàvềcôngnghệcao.KhôngcóbướcđinàocủaTeresađượcdựđoántrước,nhưngnhờthểhiệnxuấtsắctrongmộttổchứcbiếttraomộtdòngchảyliêntụccáccơhộimới,nhiềuvaitròvàtháchthứcthúvịđãtrởthànhhiệnthựcvớicô. * ** Điều quan trọng là nên đánh giá lại cuộc đời và sự nghiệp của bạntươngđốithườngxuyên.Quátrìnhtựđánhgiánàybuộcbạnchấpnhậnthựctếlàđôikhiphảiđếnlúcbạnchuyểnsangmộtmôitrườngmớiđểtrởnênxuấtsắchơn.Hầuhếtmọingườikhôngđánhgiávai tròcủahọđủthườngxuyên và vì vậy họ ở lại các công việc củamình lâu hơnmức cần thiết.Khôngcómộtconsốkỳdiệunàochobạnbiếtbạnnênởlạibaolâutạimộtvị trí trướckhiđánhgiánó làđúnghaykhông.Nhưngviệc thườngxuyênlàmđiềuđólạihợplý.Mộtsốngườiđiềuchỉnhcuộcsốngcủahọhàngngàyhoặchàngtuầnvàliêntụctốiưuhóanó.Nhữngngườikhácchờđợinhiềunămmớinhậnthấyrằnghọđãđichệchhướngrấtxanơihọtừnghyvọngtới.Bạn càng thường xuyên đánh giá tình hình củamình và tìm cách sửachữavấnđề,thìbạncàngcónhiềucơhộinhậnthấychínhmìnhởmộtvịtrímàmọithứđangtiếntriểntốt.Hãynêngiảiquyếtcácvấnđềnhỏđangnhúlêntrongcuộcsốngcủabạncàngsớmvàcàngthườngxuyêncàngtốt,thayvìchờđợichocácvấnđềtrởnênquálớnđếnmứckhólòngsửachữađược.Điềuđóchỉcóthểxảyrakhibạnchúývànhậnrađượcnhữnggìthựcsựcầnphảithayđổi. Mộtsốtìnhhuốngbuộcbạnphảiđánhgiálạicuộcsốngcủamình.Vídụ,mộtkhibạnquyếtđịnhlậpgiađình,tròchơithayđổihoàntoàn.Bỗngnhiênbạnsẽđốimặtvớisựcần thiếtphải tìmracáchđểcânbằngsựnghiệpvàviệcnuôidạyconcái.Nhưmọingườiđềubiết, chămsóccho trẻnhỏcầnmộtlượnglớnthờigianvànănglượngtậptrung.Nóyêucầurấtcaocảvềthểchấtlẫntinhthần,vàcựckỳtốnthờigian.Nhucầucủamộtđứatrẻthayđổicựckỳnhanhchóngkhichúnglớndần.Mỗinămmanglạichobạnmột

mớtráchnhiệmvàvànhữngthửtháchhoàntoànmới.Vìthế,việclàmchamẹcungcấpchochúngtamộtcơhộiluônthayđổiđểtrởnênsángtạovàgiúpxâydựngcáckỹnăngcógiátrịrấtcaotrongbấtcứbốicảnhnào.Nótậpchobạnkhảnănglàmnhiềuviệccùngmộtlúcvàraquyếtđịnhdướiáplực,vàchắcchắnnósẽgiúpbạnnắmvữngnghệthuậtđàmphán. Phụnữđặcbiệtphảiđốimặtvớicâuđốthựcsựkhókhănvềviệctìmracáchphùhợpđể cânbằnggiữa sựnghiệpvà cácnghĩavụgiađình.Theokinhnghiệmcủatôi,tháchthứcnàythậtralàmộtcơhôilớn.Thayvìnghĩrằngnhữngnghĩavụtruyềnthốngnàyrấtkémlinhhoạt,tôilạichorằnglàmbốmẹbuộcbạnphảisángtạo.Ngoàira,khinhucầucủaconbạnthayđổi,bạncóthểthửnghiệmvớicôngviệcvàcáctráchnhiệmkhácnhau.Mặcdùrấtkhóđểchúngtanhậnramộtcáchsâusắc,nhưngthựctếlàsựnghiệpthìdài,cònconbạnchỉnhỏtrongmộtvàinăm;điềuđóchophépbạnđẩymạnhsựnghiệpkhiconcáilớnlên.Tríchđoạnsauđâyđượcrútratừmộtấnbảnnăm1997củaTạpchíStanfordgiớithiệumộtcáinhìnsắcbénvềquanđiểmnày: Một sinh viên [Stanford] tốt nghiệp ngành luật vào năm1952, vàmấtnămnămkhôngđilàmkiếmtiềnsaukhisinhcontraithứhai.Côvẫnluônbận rộn và luôn xuất hiện trong các hoạt động tình nguyện của PhoenixJuniorLeaguevàSalvationArmy.Saunày,khiđứaconútđãđihọc,cômớitrởlạilàmviệcbánthờigiantạivănphòngluậtsưcủatiểubang. Việcởnhàvớicontrongnhữngnămđóđãkhôngcảntrởsựnghiệpcủacô...Côchobiếtthêmlàngàynaynhữngsinhviêntốtnghiệptrẻtuổithậmchícònlàmđượctốthơncônữa.“Mộtđiềuđángmừnglàngàynayphụnữsốnglâuhơn,”cônói.“Chúngtôicónhiềunămhơnđểlàmviệcvàthựcsựcóthờigianchomộtvàicôngviệckhácnhau.Vìvậy,nếulấyđimộtvàinămthìkhôngphảilàmấttấtcả.” Ngườiphụnữnàyhiệnnay làThẩmphánTòaán tối caoSandraDayO’Connor. Theokinhnghiệmcủatôi,điềunàyhoàntoànđúng.Gợiýduynhấtcủatôilànếubạncóýđịnhngừnglàmviệckhiconbạncònnhỏ,hãytìmcáchvậndụngchuyênmôncủabạndùởmứcđộ thấp.Nếubạnchưa táchkhỏicôngviệcquálâuthìsẽdễdànghơnnhiềuđểquaytrởlại.Bạncóthểthựchiệnđượcđiềunàytheovôsốcách,từlàmviệcbánthờigianvớicáccôngviệctruyềnthốngđếnhoạtđộngtìnhnguyện.Nókhôngchỉgiữchokỹnăngcủabạnsắcbén,màcònchobạnsựtựtinrằngbạncóthểtiếptụclàmviệctrởlạikhiđãsẵnsàng. HãyxemtrườnghợpcủaKarenMatthys,ngườicóbốnconnhỏvàthamgiavàomộtnhóm tưvấn tiếp thịbán thờigian.Khinào sắpxếpđược thì

Karenđềuthamgialàmcácdựán,vàbàngiaochúngchocácđồngsựkhicôquábậnrộn.HoặcnhưLisaBenatar,ngườicóbacongáinhỏ,đãchuyểnsựquan tâmcủacôvào trườnghọccủacon.Lisa làmột chuyêngiavềnănglượngthaythế,nêncôđãtiếnhànhmộtchươngtrìnhgiáodụctạitrườnghọctậptrungvàoviệcdạytrẻemvềbảotồntàinguyênthiênnhiên. Giảiquyếtcâuđốcânbằnggiữacôngviệcvànuôidạyconcáicuốicùngđãmangđếncho tôimộtquyếtđịnhvềsựnghiệp tốtnhấtmà tôi từngcó.Tôimuốnkích thíchđược trí tuệ củamìnhmàkhôngảnhhưởngđến thờigiantôidànhchocontrai.Thếnênmỗinămtôiđềuđánhgiámìnhcầndànhrabaonhiêuthờigianchomỗibênđểtìmcáchlàmnhữngdựánchophéptôiđượclinhhoạtnhất.Tôiđãbắttayvàolàmnhữngcôngviệctôicólẽsẽkhôngquantâmđếnếutôikhôngcócon.Tôibắtđầuviếtsáchchotrẻem,mởmộttrangwebchogiáoviêndạykhoahọc,vàthậmchídạykhoahọcởmộttrườngtiểuhọctưnhân.Vềlâudài,nhữngkinhnghiệmnàyđãchứngtỏsựhữuíchmộtcáchđángngạcnhiênkhitôitrởlạilàmviệctoànthờigian.Tôiđãđượctínnhiệmnhưmộtnhàvăn,họcđượccáchthiếtkếtrangweb,vàcónhữngkinhnghiệmgiảngdạyrấtcógiátrị.Vàtấtcảcáckỹnăngđótôiđềusửdụnghằngngàytrongvaitròhiệntạicủamình. Khinhìnlại,tôiướcgìmìnhđãbiếtnhiềuthứhơnvềviệcxâydựngmộtnghềnghiệpkhácvớinhữnglờikhuyêntruyềnthốngmọingườiđãtraochotôi.Vàquantrọngnhấtlàgì?Đólàsựcầnthiếtphảitìmramộtvaitròtrênthếgiớimàbạnkhôngcảmthấynhưđanglàmviệc.Điềunàychỉxảyrakhibạnxácđịnhđượcgiaođiểmgiữacáckỹnăng,niềmđammê,vàthịtrường.Đâykhôngchỉlàmộtvịtríđápứnglòngmongmuốncủabạn,màbằngviệckhaithácniềmđammêcủamìnhtheomộtcáchmangtínhxâydựng,côngviệcsẽlàmphongphúthêmchứkhôngphảilấyđithờigianvàcuộcsống.Việc tìmkiếmvai tròđúngvớibạnyêucầu thửnghiệmrấtnhiều trênconđường bạn đi, kiểm tra nhiều lựa chọn thay thế khác nhau, đánh giá cácthôngđiệp(có thể là thôngđiệpngầmhoặcrõràng)bạnnhậnđượctừ thếgiới,vàbỏquanhữngthôngđiệpbạnthấykhôngphùhợp. Trên những bước đường nghề nghiệp của mình, bạn sẽ được tưởngthưởngxứngđángbkhi thườngxuyênđánhgiá lạivị tríbạnđangđứngvànơibạn đi.Làmnhưvậychophépbạnđiềuchỉnh trên từngchặngđườngmột theokếhoạchhaynhữngcơhội tuyệtvờimớimẻphátsinh.Đừng lolắngvìconđườngphíatrướcvượtrakhỏitầmnhìncủabạn–nheomắtnhìnsẽkhônglàmchonórõhơnlênchútnàođâu.Điềunàyđúngvớitấtcảmọingười.Đừngđặtmìnhvàotìnhthếvộivàngphảitiếnđếnđíchcuốicùng–nhữngchuyếnhànhtrìnhbênlềvànhữngconđườngvòngbấtngờsẽthườngxuyêndẫnbạnđếnnhữngconngười,địađiểm,vàcơhộithúvịnhất.Cuốicùng,hãythậntrọngvớitấtcảcáctưvấnnghềnghiệp,baogồmcủatôinữa,

khibạnđangtìmhiểuxemnhữnggìsẽphùhợpvớibạn.

CHƯƠNG7-Biếnnướcchanhthànhtrựcthăng

TôigọiđiệnchoJoshđểchúcconmaymắntrongđợtthihọckỳđầutiêntạiđạihọc.Nótrảlời:“Khôngcógìmaymắncảmẹà,tấtcảđềulàsựchămchỉhọchành.”Nólàmộtcậubécóýchí,thườngsaymêlaovàonhữngđiềumànóhứngthú,đặcbiệtlàcáccuộcthiđấuthểthaođòihỏisựluyệntậpvàchuẩnbịrấtnhiều.Lúcđầu,tôinghĩrằngphảnứngcủanólàcựcđoan.Tuynhiên,saukhisuynghĩxahơn,tôitinrằngJoshđãđúng.Ngaycảkhichúngtanghĩrằngmìnhmaymắn,chúngtavẫnthườngphảilàmviệcchămchỉđểđưamìnhvàovịtríđó. TôiđãkhâmphụcJoshkhiquansátnónỗlựcđểđạtđượcnhữngmụctiêumàngườikhácnghĩrằngkhôngthểlàmđược.Khimườichíntuổi,nóquyếtđịnh thửsứcmình tạimộtcuộc tranh tàicử tạ.Điềunàyhiểnnhiênkhôngphảilàmộtsựlựachọnchomộttayđuaxeđạpvàvậnđộngviênchạynước rút trướcđây,nhưngnóđãquyếtđịnhphákỷ lụcquốcgiavềcử tạ.JoshtìmcáchuấnluyệnviêntốtnhấttạimiềnBắcCaliforniavàcứvàilầnmộttuầnnóláixehaigiờđeđếnhọchỏitừhọ.Nóđọcmọithứcóthểtìmđượcvềthểthao,cẩnthậnxâydựngmộtchếđộănuốngđểtạocơbắptốthơn,vàdànhhànggiờđồnghồ luyện tập tạiphòngtập thểdục.Saunhiềunămluyệntậpthểhìnhvàsauđólàhàngthángnỗlựctậptrung,nóbướcvàomộtcuộcthiđểxemmìnhthắngđượcnhữngngườikhácnhưthếnào.Chúngtôi thứcdậy từ5giờvà láixeba tiếngđếnFresnochocuộc thiđấuchínhthức.Phòngtậpgồmtoànnhữngvậnđộngviêncửtạiđãthiđấunhiềunăm.Tôi cảm thấy lo lắng rằng Josh sẽ phải thất vọng về phần trình diễn củamình.Tuynhiên,Joshvớicânnặng190poundđãchiếnthắngcảliênbangvàphákỷlụcquốcgiakhinângđược589,7pound(khoảng268kg–ND)–nhiềuhơn50poundsovớingườigiữkỷ lục trướcđó.Cóphảidonómaymắnkhông?Tấtnhiênlànóđãmaymắn.NgàyhômđótấtcảđềusuônsẻvớiJosh.Nhưngnósẽkhôngthểthànhcôngnếukhôngnỗlựchếtmìnhvớicácmụctiêuđềra. ÝkiếncủaJoshvềsựmaymắnlặplạinhữngthôngđiệpmàtôithườngnghetừchakhitôicònlàmộtđứatrẻ:cànglàmviệcchămchỉthìbạnsẽcóđượccàngnhiềumaymắn.Câuthầnchúcủaônglàmộtlờinhắcnhởrằngbạncầnphảiđặtmìnhtrongvịtríđểcóđượcmaymắn.Ngaycảkhixácsuấtthànhcôngthấpvàsựcạnhtranhcao,bạnvẫncóthểtốiđahóacơhộicủamìnhbằngcáchchuẩnbịtốtcảvềthểchất,trítuệ,vàtìnhcảm. Chúngtathườngnghenhữngcâuchuyệntruyềncảmvềnhữngngườibắtđầutừhaibàntaytrắng,vànhờlàmviệccậtlựchọđãcóthểmangmaymắn

đếnvớimình.Dướiđâylàhaicâuchuyệnngắnnghecólẽrấtquenthuộcvớichúngtavềnhữngngườilàmviệccựckỳchămchỉđểvượtquanhữngkhókhăncựckỳlớn. VươngQuyênlàmộtcôgáigốcViệt,sốngcùnggiađìnhgồmcha,mẹvàbaanhchịemtạiTexas,Mỹ.CôkhôngbiếtnóitiếngAnhnênđãphảiởlạilớpđếnvàinăm.Giađìnhcôrấtnghèođếnnỗicôvàanhchịemđềuphảilàm việc ít nhất bamươi giờmột tuần sau giờ học. Quyên thậm chí vẫnthườngnghĩvềviệcbỏhọcđểhỗtrợgiađìnhtốthơn.Thờiđiểmđógiađìnhcôquákhókhăn,chỉmongsốngquangàyvàthườngphảivaymượnngườikhác. Mặcdùgiankhổ,nhưngQuyênvẫnlàmviệcvàhọctậpkiêntrìhếtmứccóthể.Côgáichẳngcógìngoàiđộnglựckéomìnhthoátrakhỏiđóinghèo.Kếtquảcôđãtốtnghiệptrunghọcgầntốpđầulớpvànhậnđượchọcbổngtoàn phần vào đại họcYale. Sau khi học kinh tế và có được bằngMBA,Quyênbâygiờđangđiềuhành ICAN,một công typhi lợi nhuậnphụcvụcộngđồngViệtNambằngcáchgiúpngườinhậpcưvượtquađượcnhữngcáchbiệtvănhóađểcóthểhòanhậptốtởđấtnướcmới. Khicònlàmộtthiếunữ,Quyênkhôngbiếtnhữnggìcômuốnđạtđượckhi lớn lên,nhưngcôđãbiếtkéomìnhrakhỏiđóinghèo.Cô tinviệcbàybiệnbànănbằngthờigianvàcôngsứcsẽđảmbảođượcrằngmộtmónrấtngonsẽđápxuốngtrênchiếcđĩacơhộicủamình.TheolờiQuyên,nhữngtrảinghiệmđãdạycôrằng:“Tacóthểtạoravậnmệnhcủamìnhbằngcáchtậptrungvàocácmụctiêuđềravàlàmviệcthựcsựchămchỉ.” TôicũngngheđượcmộtcâuchuyệntươngtựtừQuincyDelightFonesIII,akaQD3,mộtnhàsảnxuấtphimảnhvàâmnhạcrấtthànhcông,ngườiđãlàmviệcvớicácnghệsĩnổitiếngnhưTupacShakur,LLCoolJ,vàIce

Cube.[32]

Là con trai của huyền thoại âmnhạcQuincyFones, bạn có thểnghĩrằngQD3cómộtcuộcsốngdễdàng.Nhưngthậtrathìkhông.ChamẹlydịkhianhcònnhỏvàmẹcủaanhđãđưaanhđếnThụyĐiển,quêhươngcủabà,nơihọsốnggầnnhưtrongcảnhđóinghèo.Mẹanhcómộtlốisốnglậpdịvàphảivậtlộnvớichứngnghiệnthuốcphiện.BàkhôngquantâmđếnviệcQD3cóđếntrườnghaykhông,vàbàthườngvềnhàsaukhitiệctùngđến4giờsángmỗingày. TừkhiQD3đượctiếpxúcvớibreak-danceởlứatuổithiếuniên,anhđãtrởnêngắnbóvớinó.AnhbắtđầubiểudiễntrênđườngphốởStockholm,đưamũrađểnhậncáckhoảnquyêngóptừngườiqualại.Anhđãthựchànhcácbướcnhảycủamìnhsuốtngàyđêmvàhoànthiệntừngbước.Nhờ“maymắn”QD3đãđượcmộtngườichiêumộtàinăngcủaLevi’spháthiện.Vàkhingườinàyhỏianhcóthíchlàmmộttourbiểudiễnhaykhông,QD3ngay

lậptứcchớplấycơhội. Khiđãbướcđượcmộtchânvàoconđườngnghệthuậtnày,QD3tiếptụclàmviệchếtsứcmình.Ngoàiviệctậpnhảy,anhbắtđầupháttriểncácđiệunhạcchocácnghệsĩrap.MộtbướcngoặtlớnđãđếnkhianhđượcmờighiâmnhạcnềnchomộtbộphimvềnhạcrapởStockholm.MộttrongnhữngbàihátcủaQD3,“NextTime”,đượcviếtkhianhmườisáutuổi,đãtrởthànhđĩavàngđầu tiêncủaanhvàbánđượchơn50.000bản.Tiếp theoQD3đãsảnxuấtmộtbộbaphimtàiliệubạchkimvềTupacShakurvàbánđượchơn300.000bản. CũnggiốngnhưQuyên,QD3đãbiếttạođộnglựcđểkéomìnhrakhỏiđóinghèo,để tựnuôisốngmìnhvàcuốicùnglà trởnênnổi tiếngtrên thếgiới.Ôngđã“vậndụngngọnlửatrongtráitim”đểđộngviênmình,vàmộtkhingọnlửalanrộng,ôngtiếnlênphíatrướcvớilòngcanđảmvànỗlựchếtmìnhđểthànhcông.CảQuyênlẫnQD3đềudồntấtcảnhữngthứhọcó–thểchất,trítuệ,vàtìnhcảm–vàocácvấnđềhọphảiđốimặt,chứngminhrằnglàmviệcchămchỉvànỗlựchếtmìnhlàchìakhóađểlôicuốnmaymắnđitheobạn.Tuynhiên,chămchỉlàmviệcmớichỉlàmộttrongnhữngđònbẩycósẵnđểbạnsửdụngkhinóiđếnviệctạoramaymắnchoriêngmình.Vẫncònnhiềucôngcụkháctronghộpcôngcụcủabạncóthểđóngvaitròlànhữngnamchâmmaymắn.VàtôitinchắcrằngcảQuyênlẫnQD3cũngđãsửdụngnhữngthứnày. RichardWiseman, ởĐại họcHertfordshire ởAnh, đã nghiên cứu sựmaymắnvàthấyrằng“nhữngngườimaymắn”cùngsởhữunhữngđặcđiểmcóxuhướnglàmchohọmaymắnhơnnhữngngườikhác.Trướctiên,nhữngngườimaymắntậndụngtriệtđểnhữngcơhộiđếnvớimình.Thayvìbướctrênđườngđờivớimộthànhtrìnhcứngnhắc,họkhôngngừnglưutâmđếnnhữnggìđangxảyraxungquanhmình,vàdođócóthểnhậnracácgiátrịlớn hơn trong từng tình huống.Họ thường chú ý nhiều hơn những ngườikháckhicómộtthôngbáovềmộtsựkiệnđặcbiệttrongcộngđồng,khicómộtngườimớichuyểnđếnkhuvựchọsống,hoặcngaycảviệcnhậnrarằngmộtđồngnghiệpcủahọđangcầnđượcgiúpđỡ.Ngườimaymắncũngcởimởvới các cơhộimớivà sẵn sàng làm thửnhữnggì nằmngoàiphạmvikinhnghiệmthôngthườngcủahọ.Họdễcókhuynhhướngchọnmộtcuốnsáchvềmộtchủđềkhôngquenthuộc,đidulịchtớicácđiểmítquenthuộc,vàgiaotiếpvớinhữngngườicónhữngđặcđiểmkhácbảnthânhọ. Khôngcógìđángngạcnhiênlàngườimaymắnthườnghướngngoại.Họgiaotiếpbằngmắtnhiềuhơnvàcườithườngxuyênhơn,tạoranhữngcuộcgặpgỡtínhcựcvàphóngkhoánghơn.Nhữnghànhđộngđómởcửachohọtiếpxúcvớinhiềucơhộihơn.Nhữngngườimaymắncũngcóxuhướnglạcquanmàmongđợinhữngđiềutốtđẹpxảyravớihọ.Điềunàytrởthànhmột

lời tiên tri tựhoàn thành,vìngaycảkhimọi thứkhôngdiễnranhưmongđợi,nhữngngườimaymắncóthểtìmcáchlấyrakếtquảtíchcựctừcáctìnhhuốngxấunhất.Tháiđộcủahọảnhhưởngtớinhữngngườixungquanhhọ,vàgiúpbiếnnhữngtìnhhuốngtiêucựcthànhnhữngtrảinghiệmtíchcực. Tómlại,maymắnsẽđếnvớibạnkhibạnluônđểýquansátxungquanh,cởimở, thân thiệnvà lạcquan.Hãysuynghĩvềcâuchuyệnđơngiảnsau.Vàinămtrướctôiđếnmộtcửahàngtạphóanhỏởđịaphương,chủyếuphụcvụnhữngngườisốnggầnđó.Mộtngườiđànôngvàcôcongáicủaôngtiếnđếntôingaylốiđiởhàngthựcphẩmđônglạnh,vàlịchsựhỏi tôi làmthếnàođểlàmnướcchanhđónghộpđônglạnh.Ngườiđànôngcógiọngnóitôikhôngthểxácđịnhđượcvàtôikháchắcrằngônglàngườimớiđếnkhuvựcnày.Tôichỉôngtacáchlàmnướcchanhvàhỏiôngtừđâuđến.ÔngnóiôngđếntừSantiagoởChilê.Tôihỏitênôngvàđiềugìđãmangôngđếnthànhphốcủachúngtôi.Lúcđótôikhôngcóđộngcơnàokhácngoàitínhhiếukỳ.ÔnggiớithiệutênmìnhlàEcudadorvàđangcùnggiađìnhdựđịnhđếnkhuvựcnàyởmộtnămđểôngcóthểtìmhiểuvềviệckinhdoanhtạiThunglũngSilicon.Ecuadorđiềuhànhhoạtđộngkinhdoanhcủagiađìnhvàđangmuốntìmkiếmnhữngcách thứcđể làmchonósáng tạohơn.Tôikểvớiôngvềchương trìnhkhởi nghiệp tại trườngKỹ thuật củađại họcStanfordvànóirằng tôi rấtvui lòng làmnhữnggì trongkhảnăngđểgiúpông.Vài thángsau,tôigiớithiệuEcuadorvớimộtsốngườitrongcộngđồngdoanhnhân,vàôngđãbàytỏlòngcảmơnvớisựtrợgiúpcủatôi. Hainămtrôiqua.MộtlầntrênđườngđiđếnmộthộinghịởSantiago,tôinhắn tin choEcuador hỏi ông có thời gian gặp tôi đi uống cà phê không.Cuốicùngôngkhông thểđiđược,nhưngôngmời tôiđếnmộtđịađiểmởthànhphốSantiagovớimộtvàiđồngnghiệpcủatôi.Chúngtôiđếntòavănphòngvàđượcdẫnlêntầngthượng, từđóchúngtôiđượctrựcthăngriêngcủagiađìnhEcuador chởmộtvòng thamquanngoạnmụcbên trên thànhphố,lênđếncácngọnnúixungquanhvàquakhunghỉmáttrượttuyếtcủagiađìnhông.Khôngthểtinnổi!Đặcbiệtkhiđiềunàycóđượclànhờviệctôi giúp ông tìm ra cách để làm nước chanh. Tất nhiên, tôi giúp Ecuadorkhôngphảivìtôimuốncómộtchuyếnbaytrêntrựcthăng.Nhưngbằngcáchxôngphavàocuộcsống,cởimởgiúpngườikhác,nênnhữngnămsaunàytôi đã trở nên khá “maymắn”.Trước đó tôi thảo luận về nghệ thuật biếnchanh(cácvấnđề)thànhnướcchanh(nhữngcơhội).Nhưngmaymắncònvượtxahơnnữa,đólàviệcbiếnnướcchanh(nhữngđiềutốtđẹp)thànhmáybaytrựcthăng(nhữngđiềutuyệtvời!). Trênthếgiớicórấtnhiềucánhcửamàquađóchúngtacóthểtìmthấynhiều cơhộiđếnmứcđángkinhngạc– chúng ta chỉ cần sẵn sàngđểmởchúng.CarlosVignolo,từĐạihọcChile,thíchnóirằngnếubạnđiđâuđóvà

khônggặpmộtngườimớinào,bạnchắcchắnđãbỏlỡcơhộilàmbạncũngnhưkhảnăngcó thể làmracả triệuđôla.Ôngnóivới sinhviêncủamìnhrằngmỗikhihọbướclênmộtxebuýtởthànhphố,1triệuđôlađangchờhọởđó–họchỉviệctìmranómàthôi.Trongtrườnghợpnày“1triệuđôla”làmộtphépẩndụchoviệchọccáigìmới,cómộtngườibạnmới,hoặcthựcsựlàm ra 1 triệu đôla. Trên thực tế, cuốn sách này là kết quả của cuộc nóichuyệngiữatôivớimộtngườingồicạnhtôitrênmáybay.Nếuchúngtôiđãkhôngbắtđầumộtcuộc tròchuyện thìchắchẳn tôi sẽkhôngviết racuốnsáchnày.Nhưngthôi,đólàmộtcâuchuyệnkhác. Cũng nhấnmạnh luận điểm trên, TomKelley, tác giả củaThe Art ofInnovation,nóirằngmỗingàybạnnênhànhđộngnhưmộtdukháchnướcngoàibằngcáchnhậnthứcsâusắcvềmôitrườngcủabạn.Trongcuộcsốnghàngngày chúng ta cóxuhướngđặt những tấmmàn che trướcmắt vàđitheonhữngconđườngcũmòn,hiếmkhidừnglạiđểnhìnquanh.Tuynhiên,nhưmộtkháchdulịchnướcngoài,bạnnhìnthếgiớivớiđôimắtmớimẻvàgiatăngđángkểmậtđộtrảinghiệmcủabạn.Bằngcáchđểýnhiềuhơn,bạntìmthấynhữngđiềuthúvịkhắpnơiquanhmình. JamesBarlow,ngườiđứngđầuViệnKinhdoanhScotland,đãramộtbàitậpchocácsinhviêncủamìnhđểchứngminhđiểmnày.Ônggiaotròchơighéphìnhchomột sốđồngđộivàđểđồnghồ tính thờigianxemđộinàohoànthànhđầutiên.Cácmảnhghépđãđượcđánhsốsaulưng,từ1đến500,vìthếrấtdễdàngghépchúnglạivớinhaunếubạnchỉcầnchúýđếncácconsố.Nhưngngaycảkhicácconsốởtrướcmắthọ,hầuhếtcácđộiphảimấtmộtthờigiandàiđểnhìnthấychúng,vàmộtsốđộithìthậmchíkhônghềnhìnthấy.Vềcơbản,họcóthểdễdànggiatăngmaymắncủamìnhchỉbằngcáchđểýkỹhơn. Việcđểýkỹđếnmôitrườngcủabạnthựcsựmấtmátrấtnhiềucôngsức.Bạnphảitựhọcđểlàmđượcđiềuđó.Vìthậmchíngaycảkhibạnđangchúý,bạnvẫncó thểbỏ lỡnhững thông tincựckỳquan trọngvà lý thúngaytrướcmặtmình.Cómộtđoạnphimđượcphổbiếnrộngrãiđãthểhiệntấtcảnhữngđiềunàyrấtrõràng.Cáckhángiảxemmộtnhómđànôngvàphụnữchơibóngrổ,kèmtheoyêucầuđếmsốlầnđộimặcáosơmitrắngchuyềnbóng.Ởcuốiđoạnphim,nhữngngườixemđềucó thểdễdàng trả lờicâuhỏi,nhưngkhôngaibiếtgìvềmộtngườitrongtrangphụccongấuđãlặclè

bướcquatrongthờigiandiễnracuộcchơi.[33]

Ngaycảkhichúngtanghĩrằngmìnhđanghoàn toàn tập trungchúý thì thườngvẫncó rấtnhiều thứhơnnữađểxem. Tôilàmbàitậpđơngiảntronglớpđểminhhọarõđiềunày.Tôiđưacácsinhviênđếnmộtđịađiểmquenthuộc,chẳnghạnnhưtrungtâmmuasắm

địaphương,vàyêucầuhọhoànthànhmột“thínghiệm”trongđóhọphảiđiđếnmộtsốcửahàngvàchúýđếntấtcảnhữngthứthườngđượcxemlà“vôhình”.Thếlàhọdànhthờigianđểtâmđếncácâmthanh,mùivị,kếtcấu,vàmàusắc,cũngnhưcáchtổchứchànghóavàcáchcácnhânviêntươngtácvớikháchhàng.Họquansátvôsốnhữngđiềuhọchẳngbaogiờnhìnthấytrướcđâykhihọravàocácmôitrườngnhưvậy.Họtrởvềvớiđôimắtrọngmởhơn,vànhậnrarằngtấtcảchúngtacóxuhướngđiquacuộcsốngvớinhữngtấmmànchengangmắt. Nhữngngườimaymắnkhôngchỉchúýđếnthếgiớixungquanhvàgặpgỡnhữngngười thúvị,màhọcũng tìm ranhữngcáchkhác thườngđể sửdụngvàtáitổhợpcáckiếnthứcvàkinhnghiệmcủahọ.Hầuhếtmọingườiđềucónhữngnăng lựcđặcbiệt trong tầmtaymình,nhưngkhôngbaogiờtìmracáchđểtậndụngchúng.Tuynhiên,nhữngngườimaymắnđánhgiárấtcaogiátrịcủakiếnthứcvàmạnglướicácmốiquanhệcủamình,vàluôntậndụngcácmỏvàngnàykhicầnthiết.MộttrườnghợpcũngkhálýthútừbàiphátbiểutronglễtốtnghiệpcủaSteveJobstạiStanford.Ôngđãbỏhọcsausáuthángvìôngkhônghiểutạisaomìnhlạiởđó,còntiềnhọcphíthìđắthơnrấtnhiềusovớikhảnăngchitrảcủachamẹông.Steveđãkểlạinhưthếnày: Sau sáu tháng, tôi không thểnhìn thấygiá trị [ở trườngđạihọc].Tôikhôngbiết nhữnggì tôimuốn làm với cuộc sống củamình và khônghiểuđượclàmthếnàotrườngđạihọcsẽgiúptôinhậnrađượcđiềuđó.Vàởđâytôi đã hoang phí những đồng tiềnmà chamẹ tôi tiết kiệm được trong cảcuộcđờicủahọ.Vìvậy,tôiquyếtđịnhbỏhọcvàtinrằngmọiviệcsẽtrởnênổnthỏa.Tôicảmthấykhásợhãivàothờiđiểmđó,nhưngkhinhìnlạiđólàmộttrongnhữngquyếtđịnhtốtnhấtmàtôiđãtừngthựchiện.Giâyphútrờitrườngtôiđãcóthểbướcrakhỏicáclớphọcmangtínhépbuộckhônggâyhứngthúchotôi,vàbắtđầubướcvàonhữnglớphọccóvẻthúvịhơn. Thậtramọithứchẳngphảimàuhồng.Tôikhôngcóphòngkítúcxá,vìvậytôingủởsànnhàtrongphòngbạnbè;tôiđemtrảnhữngvỏchaiCocalấy5centtiềnđặtcọcđểmuathứcăn,vàđibộbảydặmxuyênquathànhphốmỗiđêmChủnhậtđểcóđượcmộtbữaănngonmỗi tuầnởđềnHareKrishna.Tôithíchnhữngđiềunày.Vàvềsau,hóaraphầnlớnnhữnggìtôibịtrượtngãvàobởidámlàmtheosựtòmòvàtrựcgiáclạitrởthànhtàisảnvôgiá.Đểtôikểbạnnghemộtvídụ: TrườngđạihọcReedtạithờiđiểmđócólẽlànơidạythưpháptốtnhấttrong nước. Trong toàn bộ khuôn viên trường,mỗi tấmáp phích haymỗinhãnghitrênngănkéođềuđượcviếttaybằngchữthưpháprấtđẹp.Tôiđãbỏhọc vàđâu cầnphải họcnhững lớpbình thường, dođó tôi quyết định

chọnlớphọcvềthưphápđểtìmhiểucáchlàmnhữngđiềunày.Tôiđãhọcvềchânchữvàkiểuchữserif,vềsựthayđổikhoảngcáchgiữacácmẫuchữkhácnhau,vàvềnhữnggìlàmchohìnhthứccủabảnintrởnêntuyệtvời.Đây làmôn học vừa đẹp, vừamang tính lịch sử, và tinh tếmột cách đầynghệ thuậtđếnnỗikhoahọccũngkhôngthểnắmbắtđược,và tôi thấynóthậtsựhấpdẫn. Tuynhiênchẳngthứnàotrongsốđóchothấydùchỉmộtniềmhyvọngmỏngmanhcóthểứngdụngvàothựctếcuộcsốngcủatôi.Nhưngmườinămsau,khichúngtôiđangthiếtkếchiếcmáytínhMacintoshđầutiên,tấtcảđãtrởlạivớitôi.ChúngtôiđãthiếtkếđểđưatấtcảchúngvàochiếcMac.Nólàchiếcmáytínhđầutiêncókiểuchữrấtđẹp.NếutôikhônghọclớpđóthìMacsẽkhôngbaogiờcónhiềukiểuchữhayphôngchữcânxứngnhauđếnvậy.VàvìWindowschỉsaochéptừMac,chonêncũngchẳngmáytínhcánhânnàocóđượcchúng.Nếutôikhôngbỏhọc,tôisẽkhôngbaogiờbướcvào lớp thư pháp này, vàmáy tính cá nhân có thể sẽ không sở hữu đượcnhữngmẫuchữtuyệtvờimàchúngtađangcó.Tấtcảkhicònởđạihọc,tôikhôngthểkếtnốivớinhữngđiểmthuộcvềtươnglaiphíatrước.Nhưngnếunhìnlạisaumườinămthìnóthựcsựtrởnênrấtrõràng. Câuchuyệnnàynhấnmạnhrằngbạnkhôngbaogiờbiếtđượckhinàotrảinghiệmcủabạnsẽchứngminhđượcgiátrị.SteveJobsđãnăngđộngvàhiếukỳvềthếgiớixungquanh,thuthậpnhữngkinhnghiệmđadạngbấtkểnhữnglợiíchngắnhạncủachúng,vàđãcóthểvậndụngkiếnthứccủamìnhtrongcáctrườnghợpkhóđoántrướcđược.Đâylàmộtlờinhắcnhởsâusắcrằngbạncàngcónhiềukinhnghiệmvànềntảngkiếnthứccủabạncàngrộngthìbạncàngcónhiềunguồnlựcđểvậndụngtrongcuộcsống. Trongkhóahọcvềsựsángtạo,tôitậptrungrấtnhiềuvàogiátrịcủaviệckếthợpcácýtưởngtheonhữngcáchkhácthường.Bạnthựchànhkỹnăngnàycàngnhiềuthìnócàngtrởnêntựnhiênhơn.Vídụviệcsửdụngphépsosánhhoặcẩndụđểmôtảnhữngkháiniệmmànhìnbênngoàicóvẻhoàntoànkhôngliênquangìhết,nhằmcungcấpnhữngcôngcụđểđưaracácgiảiphápchonhữngvấnđềquenthuộc.Chúngtôilàmmộtbàitậpđơngiảnđểminhhọađiểmnày.Cácđộiđượcyêucầutìmracàngnhiềucâutrảlờicàngtốtchocâusauđây: Ýtưởnggiốngnhư____________________ Bởivì___________________ Dođó____________________ Dướiđâylàdanhsáchmộtsốtronghàngtrămcâutrảlờisángtạotôiđãxemđược.Trongmỗitrườnghợpphépsosánhmởramộtcáchnhìnmớivềýtưởng:

• Ýtưởnggiốngnhưtrẻsơsinhvìtấtcảmọingườiđềunghĩrằngconcủamìnhthậtdễthương,dođócầnkháchquankhiđánhgiácácýtưởngcủariêngbạn.

• Ýtưởnggiốngnhưđôigiàyvìbạncầnphảithíchnghivớichúng,dođóhãydànhthờigianđểđánhgiácácýtưởngmới.

• Ýtưởnggiốngnhưnhữngchiếcgươngvìchúngphảnánhmôitrườngcụcbộ,dođóhãyxemxétviệcthayđổibốicảnhđểthuthậpđượcnhiềuýtưởngđadạnghơn.

• Ýtưởnggiốngnhưsựnấccụcbởivìmộtkhiđãbắtđầuthìchúngsẽkhôngdừnglại,dođóhãytậndụnglợithếcủaluồngýtưởng.

• Ýtưởnggiốngnhưcácbongbóngbởivìchúngrấtdễvỡ,dođóhãydịudàngvớichúng.

• Ýtưởnggiốngnhưxehơivìchúngđưabạnđếnnhiềunơi,dođóhãycứđitheochuyếnxe.

• Ýtưởnggiốngnhưsocolabởivìtấtcảmọingườiđềuthíchchúng,dođóhãyphụcvụmọingườimónsocolathườngxuyên.

• Ýtưởnggiốngnhưbệnhsởivìchúngtruyềnnhiễm,dođóhãyđichơivớinhữngngườicónhiềuýtưởngnếubạncũngmuốncóđượcýtưởngcủamình.

• Ýtưởnggiốngnhưbánhquếvìchúngngonnhấtkhicònmới,dođóhãykhiếnchonhữngýtưởngmớiliêntụcđếnvớibạn.

• Ý tưởnggiốngnhưmạngnhệnvì chúngmạnhmẽhơn sovớibềngoài,dođóđừngđánhgiáthấpchúng.

Bài tậpnàykhuyếnkhíchbạnmởrộng trí tưởng tượngcủamìnhbằngcáchkhai thácnguồncảmhứngtừ thếgiớixungquanhbạn.Mộtsốngườitạođượccáckếtnốinàymộtcáchtựnhiênvàtìmnhữngcáchkhácthườngđểchắtracácgiátrịtừchúng.NhữngngườinhưSteveJobsluôntìmkiếmnhữngcáchlýthúđểkếtnốicácýtưởngvớinhauvàsauđóthựchiệncácnỗlựcđểmangnhữngýtưởngcủamìnhvàocuộcsống. Mộtvídụ tuyệtvời làPerryKlebahn.Anhbịvỡmắtcáchânvàonăm1991.ChấnthươngnàykhiếnPerryđặcbiệtthấtvọngvìanhyêuthíchtrượttuyết đếnmức không bao giờmuốn bỏ lỡmộtmùa trượt tuyết nào. Tuynhiên,anhđãtìmramộtcáchđểbiếnsựxuixẻocủamìnhthànhđiềumaymắn.Trongkhiđangphụchồithươngtích,anhpháthiệnramộtđôigiàyđituyếtcũbằnggỗvàthửlấychúngrađidạochơi,vớihyvọngđósẽlàmộtsựthay thếchotrượt tuyết.Cóđiềuchúngchẳngtiện lợichútnàovà tiếp tụckhiếnanhthấtvọng.Nhưngthayvìnémchúngtrởlạivàotủquầnáovàchờđợichomắtcáchâncủamìnhlànhlại,Perryđãquyếtđịnhthiếtkếmộtloại

giàyđituyếtmới.Lúcđó,anhđanglàmộtsinhviênthiếtkếsảnphẩm,vàđãnhậnrarằngmìnhcóthểsửdụngcáckỹnăngmớinàyđểgiảiquyếtvấnđềcủariêngmình.Trongsuốtmườituần,anhthiếtkếvàlàmratámphiênbảngiàyđituyếtkhácnhau.Vàocácngàyđầutuầnanhtạomôhình,cònvàocácngày cuối tuần anh leo lên cácngọnnúi để thử chúng.Đến cuối tuần thứmười thì anh nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho các phiên bảnmới củamình. Saukhithiếtkếđượchoànthiện,Perrytựtaylàmmộtsốgiàyđituyếtvàđemrabánchocáccửahàngdụngcụ thể thao.Nhữngngườiqua lạinhìnchúngvàhỏi:“Đâylàgìvậy?”Chúngkhônggiốngbấtcứthứgìhọđãthấytrướcđâyvàlúcđókhôngcóthịtrườngnàochogiàyđituyết.NhưngPerryrấtkiên trì,bởianh tin rằngphảicó rấtnhiềungườikhông thể trượt tuyếtđượcvìmộtlýdonàođónhưngvẫnmuốncómộtcáchđểtậnhưởngthờigiantrêncácngọnnúivàomùađông.Cuốicùng,anhquyếtđịnhtựxâydựngthịtrường. Perrytựmìnhdẫncácnhânviênbánđồthểthaođếncácngọnnúiphủtuyếtmỗicuốituầnđểchohọthửnghiệmphátminhcủamình.Anhnóivớihọrằnghọkhôngcầnphảiquảngbágiàyđituyết,anhchỉmuốnhọcóđượcmộttrảinghiệmvềmônthểthaomớinày.Cácnhânviênbánhàngsaukhithửđãrấtthíchvàtruyềnđạtthôngtinnàychongườimuatạicáccửahàngcủahọ.KếtquảlàcáccửahàngdụngcụthểthaobắtđầumuarấtnhiềusảnphẩmmớicủaPerry. Tuy nhiên thách thức không dừng lại ở đó. Sau khi khách hàng muanhữngđôigiàyđituyếtmớicủaPerry,họkhôngbiếtsửdụngchúngởđâu.Vìvậy,PerryđãphảithuyếtphụccáckhudulịchtrượttuyếttrêntoànnướcMỹthúcđẩymônthểthaođituyết(snowshoeing).Anhkhuyếnkhíchhọtạoracácđườngđiđặcbiệtchomônnày,làmcácbảnđồchokháchhàng,cungcấpvéưuđãi,vàgiámsátcácconđườngđểchúng luônan toàn.Mộtkhinhữngđiềunàyhoànthànhthìxemnhưnhữngmảnhghépđãđượcxếpvàođúngchỗchothịtrườnggiàyđituyếtbùngphát,vànóđãpháttriểntừconsố0đểđạtđược50triệuđôla.CôngtycủaPerry,AtlasSnowshoe,sauđóđãđượcbánchoK2,vàgiàyđi tuyết cùngnhữngconđườngdành riêngchomônthểthaonàohiệnnayđãphổbiếnrộngrãi. Perryđãbiếnmộtloạtnhữngđổvỡ-cảvềnghĩađenvànghĩabóng–thànhmộttiachiếnthắngbằngcáchnhìnthấycáccơhội.Anhbiếtkếtnốigiữamắtcáchânbịvỡcủamìnhvớimongmuốnđượcdànhnhiềuthờigianngoàitrờituyết,vớinhữngkỹnăngmớivềviệcthiếtkếsảnphẩm,vàvớisựquan sát sắc sảo rằng những người khác sẽ hưởng lợi từmột loại giày đituyếttốthơn.Cuốicùnganhđãlàmđượcmọithứrấttốt,nhưngđólàđiềuchỉxảy rasaukhianhđầu tư lớnvề thờigian,năng lượng,vàsựkiên trì.

Nhiềungườichắchẳnsẽbỏcuộc trênđườngđi,chùnbướchoặc thậmchídừngbướctrướcmỗitrởngạimới.NhưngPerryđãnhìnthấycơhội trongmỗi thách thức; và khimỗi trở ngại đượckhắc phục, khi tất cả cácmảnhghépđãđượcđặtvàođúngchỗ,cơhộiđểanhnhìnthấymộtkếtquảtíchcựccuốicùngđãtănglên.ĐiềunàychỉxảyrabởivìPerryđãsửdụngmọikỹnăngmàRichardWisemantừngliệtkê.Anhlàngườiquansáttốt,đinhiều,thíchphiêulưu,lạcquan,vàlàmviệcrấtchămchỉ.Mỗiđặcđiểmnàyđềurấtquantrọngtrongviệcđónggópvàosựthànhcôngcủaanh. NếutrườnghợpcủaPerrylàlàmviệccựckỳchămchỉđểvượtquacáctrởngạinhằm tạo ramaymắncủa riêngmình,cũngcó rấtnhiềuvídụvềnhữngngườikháctạoramaymắnnhờkhôngngạingầntìmkiếmcáccơhộithúvị.Mộtvídụhấpdẫn là câuchuyệncủaDanaCalderwood.Danayêunhàhátvàđãdànhnhiềugiờthamgiavàocácvởkịchcủatrườngtừkhianhcònởtrườngphổthông.ChúngtôilàbạnhọcởTrườngtrunghọcSummittạiNewJersey,vàcảhaiđứađềurấtmêkịch.Diễnxuấtdùsaocũngchỉlàmộtsởthíchcủatôi;nhưngDanathậmchícònmơtrởthànhmộtđạodiễn,vàtừrấtlâutrướckhirờitrườngtrunghọcanhấyđãbắtđầutựtạoramaymắnchochínhmìnhđểtốiưuhóacáccơhội. Nhưđãnêuởtrên,Danakhôngsợhãigìcả.Anhcótinhthầndámnghĩdámlàm,vàanhđãxinngườiđứngđầubộphậnkịchchoanhđạodiễnvởkịchlớpsắpdiễnratạitrường.Trướcđâychưatừngcóhọcsinhnàoxinvàovịtríđó,vàgiáoviênđãđồngý.Danakhônghềchờđợinnngườicóquyềnhạn bổ nhiệmmình; anh chỉ việc yêu cầu được làm những gì anh mongmuốn.ThờiđiểmđóđãkhởiđầuchosựnghiệpđạodiễncủaDana.Anhtiếntới chỉ đạo các vở kịch tại nhà hát địa phương. Metropolitan MusicalTheatre.ỞđóDanađãgặpmột đạodiễnkháchmời,một người rất thànhcông ởHollywood, và đạo diễn này đã choDana những lời khuyên khônngoan.ÔngnóivớiDanarằngnhữngkỹnănganhđangsửdụngtạinhàhátcũng làcáckỹnăngcần thiết trongcác tậpđoàn lớn.LờikhuyênnàychoDanasựtựtinđểhướngtầmmắtcủamìnhlêncaohơnnữa. DanađãvàohọctạitrườngđiệnảnhởđạihọcNewYork,vàtrongthờigianởđóanhtậndụngtốiđamọicơhội.Danaluônluônởlạisaukhicáclớphọckếtthúcđểgặpnhữngdiễngiảkháchmời,hỏihọvềcáccuộcgặptiếptheovàtêncủanhữngngườikhácanhnênliênhệ.Anhcũngluôntìmhiểuđểrúttỉanhữngđiềutốtnhấttừmọibàitậplàmphim.Đầutiên,giốngnhưcácbạncùnglớp,Danasửdụngbạnbècủamìnhđểlàmcácdiễnviêntrongnhữngphimcủaanh (đây là lýdo tôiđã lầnđầu tiênđược làmdiễnviên trong phiên bản của Dana, diễn lại cảnh tắm nổi tiếng trong phimPsycho).Tuynhiên,Danasớmnhậnrarằngvẫncócơhộimờicácngôisaonổitiếnglàmdiễnviênchínhtrongcáctácphẩmcủaanh.Trongmộtbàitập

vềsảnxuấtchươngtrình,anhphảitạoramộtchươngtrìnhngắnchotruyềnhình.HầuhếtcácbạncùnglớpcủaDanatiếnhànhcáccuộcphỏngvấnđơngiảnvớinhauđểđápứngyêucầu,nhưngDanađãmờinữdiễnviên từngđoạtgiảiOscarEstelleParsonsthamgiavàcôđãđồngý.Mộtlầnnữa,anhđãmangđếnmaymắnchomìnhbằngcáchquantâmđếnnhữnggiảiphápthay thế tuy không hiện hữu rõ ràng nhưng rất thú vị.Anh đã tựmình rangoàitìmkiếmnhữnggìanhmuốn. Thờigiantrôiđi,Danalàmviệcvớinhữngtháchthứcngàycànglớnhơnvàlớnhơnnữa,vàcuốicùnganhđượcmờilàmđạodiễnchochươngtrìnhLate Night with Conan O’Brien. Dana phụ trách chương trình này trongnhiềunăm, trướckhichỉđạochonhiềuchương trình lớnhơn,baogồmcảRachelRayvàTheIronChef.GiảsửởtuổihaimươimàDanacócơhộithấytrướcđượccuộcsốngtrưởngthànhcủamìnhnhưthếnào,chắchẳnanhđãphảiháhốcmồmkinhngạctrướcnhữngmaymắncủamình.CơnghiệpcủaDana đến từ việc đưa tất cảmọi thứ anh biết vàomọi thứ anh làm.Anhkhôngsợhãikhiyêucầuđượcgiaochonhữngcơhộiđểlàmnhữngđiềuanhchưabaogiờ làmtrướcđó,vàmỗibướcnhảythànhcôngđãmởrộngtầmnhìnvàkiếnthứcgiúpanhtiếntớitháchthứclớnhơn. ĐãtừlâuDananằmlòngtưtưởngrằngcôngviệcchỉđạotrênmộtsânkhấunhỏcũngtươngtựnhưchỉđạotrênmộtsânkhấulớn,vàđiềunàychoanhsựtựtinđểnhảylênnhữngbậcthangngàycàngtohơnkhianhlàmchocáccơhộitựxuấthiệnravớimình.Nhiềungườikhôngcảmthấythoảimáivớinhữngbướcnhảynhưthế,thayvàođóhọthíchởlạinhữngđịađiểmnhỏhơn.Mộtngườicóthểtranhluậnrằngcórấtnhiềulợithếkhilàmviệcvớicác nhóm thân quen trong các dự án nhỏ.Những người khác thì ướcmơđượcởmộtvịthếlớnhơn,nhưngthấynảnlòngbởikhoảngcách(trongnhậnthứccủahọ)giữanơihọđangởvànơihọmuốnđến.CâuchuyệncủaDanachothấybằngcáchchớplấytấtcảcáccơhộiquanhmình,chúngtavẫncóthểtiếntừngbướcchậmrãimàchắcchắnđểđưamìnhlênhếtnấcthangnàyđếnnấcthangkhác,vàcứmỗilầnnhưvậylạikéomìnhtớigầnhơnvớimụctiêucuốicùngcủacuộcđời. Nhưđãthấy,chúngtacóthểtạoramaymắncủariêngmìnhbằngcáchlàmviệccựckỳchămchỉvàtậptrungvàocácmụctiêucủabảnthân.Nhưngchúngtacũngsởhữunhiềucôngcụsẵncókháccủachínhmình,baogồmviệccởimởđónnhậncáccơhộiđếnvớichúngta,tậndụngđầyđủnhấtcáccơhộiấy,cẩnthậnđểtâmđếnthếgiớixungquanhmình,tươngtácvớicàngnhiềungườicàngtốt,vàkhiếnnhữngtươngtácđótrởnêntíchcựcnhấtcóthể.Tạo ramaymắnchochínhmìnhcónghĩa làxoaychuyểnnhững tìnhhìnhxấuvàlàmchotìnhhìnhtốttrởnêntốthơnnữa.Chúngtasẽtăngđángkểcáccơhộicóđượcmaymắnnhờviệcmởrộngbảnthânmìnhđểcóđược

càng nhiều kinh nghiệm đa dạng càng tốt,mạnh dạn kết hợp những kinhnghiệmnàytheonhữngcáchkhácthường,vàkhôngngạiphảiphấnđấuđểđếnđượcnhữngvaitròmàchúngtamongmuốntrongcuộcđờimình.

CHƯƠNG8-Hãyvẽluônhồngtâmquanhmũitên

Cóaingờđượcrằnggóiquàgồmnhữngtấmthẻghichúmẹtôi tặngvàongàysinhnhậtthứmườicủatôisẽtrởthànhmộttrongnhữngquàtặngcógiátrịnhấtmàtôitừngnhậnđược.Chúngcómàuxanhnhạtvàtrêncùngđượcghichữ“Tina”bằngnhữngchữviếtrờinhau.Vàotuổiđómẹđãdạytôi cách viết lời cảmơn và tầm quan trọng của chúng.Bà dạy đúng lắm.Thựcsự,khilớnlênvàbướcvàothếgiớicôngviệc,tôithườngcốgắnghọctheomẹtôi,ngườidườngnhưluônbiếtphảilàmgìtrongcáctìnhhuốngxãhội.Tuynhiên, tầmquantrọngcủaviệcviếtnhữnglờicảmơnvẫn làmộttrongnhữngbàihọccógiátrịnhấtmàtôihọcđượctừmẹ. Việcbàytỏsựquýtrọngnhữngđiềungườikháclàmchobạncómộtảnhhưởngsâusắcđếncáchngườikháccảmnhậnvềbạn.Hãyghinhớrằngtấtcảnhữnggìmộtaiđólàmchobạnđềuhàmchứachiphícơhội,nghĩalànếuanhtađãdànhthờigiantrongngàycủamìnhđểtiếpbạnthìphảicóđiềugìđóanh tađãkhông làmchochínhmìnhhoặcchongườikhác.Bạncó thểnghĩđơngiảnrằngyêucầucủamìnhlànhỏ.Nhưngkhiaiđóđangbậnrộnthìkhôngcóyêucầunàolànhỏcả.Họphảidừngnhữnggìhọđanglàm,tậptrungvàoyêucầucủabạn,vàdànhthờigianđểđáplại.Vớisuynghĩđó,bạnđừngbaogiờquêngửilờicảmơnkhinhờailàmđiềugì.Thậtra,hãyxemlờicảmơnlàmộtphéptắcvàxemnhữngtìnhhuốngmàbạnkhônggửilờicảmơnnhưngoạilệ.Thếthìchắcchắnbạnsẽnổibậtvìthậtkhôngmaylàcóquáítngườithựcsựứngxửnhưvậy. Mộtsốnhữngđiềunhỏnhặtcóthểtạokhácbiệtlớntrongcuộcsốngcủabạnthìrấtđơngiản,trongkhicũngcónhữngđiềurấtphứctạp.Mộtsốnhữngđiềuđóchỉdùngtrựcgiáccũnghiểuđược,nhưngmộtsốkhácthìlạikhá lạ lẫm.Một số được dạy trong trường học nhưng hầu hết thì không.Trong những nămqua tôi đã vấp ngã nhiều lần, đôi khi không thể trở lạiđượcnhưcũ,dokhônghiểuđượcvềnhững“điềunhỏnhặt”đó. Trướchết,hãynhớrằngquanhđiquẩnlạichỉcónămmươingườitrênthếgiới.Tấtnhiên,điềunàykhôngđúngtheonghĩađen.Nhưngcuộcsốngthườngchochúng tacảmgiácnhưvậyvì trên thếgiớinàybạn rấtdễgặpnhữngngườibạnbiết,hoặcnhữngngườibiếtnhữngngườibạnbiết.Nhữngngườingồibêncạnhbạncó thể trở thànhsếpcủabạn,nhânviêncủabạn,kháchhàngcủabạn,hoặcemdâucủabạn.Cómộtsốngườibiếtđâusẽcùngđóngnhiềuvaitròkhácnhautrongsuốtcuộcđờibạn.Tôiđãgặprấtnhiềutìnhhuốngmànhữngngười từng làcấp trêncủa tôisauđóđếngặp tôiđể

đượcgiúpđỡ,vàbảnthântôicũngtừngđếngặpnhữngngườingàytrướclàcấpdướicủatôiđểđượchướngdẫn.Nhữngvaitròmàchúngtađảmnhậntrongcuộcsốngliêntụcthayđổimộtcáchđángngạcnhiêntheothờigian,và bạn sẽ kinh ngạc bởi những người luôn luôn xuất hiện trong cuộc đờimình. Chính vì chúng ta sống trong một thế giới nhỏ như vậy, thật sự bạnkhôngnênbỏquacácmốiquanhệdùtrongmộtsốtrườnghợpnàođóbạnrấtmuốn bỏ qua chăng nữa. Bạn có thể không thích tất cảmọi người vàkhôngphảitấtcảmọingườiđềucóthểthíchbạn,nhưngkhôngnêntạorakẻthù.Vídụ,khibạnđixinviệcmới,rấtcóthểngườiđangphỏngvấnbạnsẽbiếtmột ngườimà bạn đã quen.Bởi vì điều đó, danh tiếng của bạn sẽ đitrướcbạnởkhắpmọinơi.Nếubạncómộtdanhtiếngtuyệtvờithìquátốt,nhưngnếubạnchỉtoàntiếngxấuthìthậtchẳnghayhogì. Tôiđãnhìn thấynhữngkịchbảnsauđâydiễnravôsố lần.Hãy tưởngtượng bạn đang dự cuộc phỏng vấn chomột công việc có hàng chụcứngviên.Cuộcphỏngvấndiễnratốtđẹpvàbạndườngnhưlàngườirấtphùhợpchovịtrínày.Trongsuốtcuộcgặp,ngườiphỏngvấnnhìnvàohồsơcủabạnvànhậnrarằngbạnđãtừnglàmviệcvớimộtngườibạncũcủacôấy.Saukhiphỏngvấn,côgọingaymộtcuộcđiệnthoạingắnchobạncủamìnhđểhỏi thăm.Mộtnhậnxétbìnhthườngtừbạncủacôvềnhữnggìbạnđãthểhiệntrongquákhứcóthểlàcondấuđónglênhợpđồng,nhưngcũngcóthểhấtbạnngãchỏngvó.Trongnhiềutrườnghợp,bạnthậmchítinchắcrằngmìnhsẽđượcnhậncôngviệcnày,chođếnkhibạnnhậnđượcmộtláthưtừchối.Bạnsẽchẳngbaogiờbiếtđượcđiềugìđãđánhngãmình. Vềcơbản,danhtiếnglàtàisảncógiátrịnhấtcủabạn,nênhãybảovệnóthậttốt.Nhưngcũngđừngquámấttinhthầnnếubạnmắcphảimộtsốsailầmtrênđườngđời,bởitheothờigianbạncóthểsửachữamộtdanhtiếngbịhoenố.Trongnhữngnămquatôiđãpháthiệnmộtphépẩndụgiúptôinhìnramộtquanđiểm:mỗi trải nghiệmbạncóvớingườikhácgiốngnhưmộtgiọtnướcrơivàomộthồbơi.Khinhữngtrảinghiệmcủabạnvớingườiđólớndầnlên,nhữnggiọtnướcsẽtíchtụvàlàmhồbơisâuhơn.Cáctươngtáctíchcực lànhữnggiọtnước trongvàcác tương tác tiêucực lànhữnggiọtnước đục.Nhưng chúng không bằng nhau.Một số lượng nhiều giọt nướctrongcóthể làmnhạtđimộtgiọtnướcđục,vàsố lượngđókhácnhauvớitừngngười.Nhữngngườikhoandungchỉcầnmộtvàitrảinghiệmtíchcực–nhữnggiọtnướctrong–đểlàmphaiđimộttrảinghiệmxấu,trongkhinhữngngườikémkhoandungcầnnhiềuhơnnữamớirửasạchđimàuđục.Ngoàira,đốivớihầuhếtmọingườithìhồbơithoátnướckháchậm.Vìvậy,chúngtacóxuhướngchúýđếnnhững trảinghiệmxảy ragầnđâynhất, thayvìnhữnggìđãxảyramộtthờigiandàitrướcđây.Phépẩndụnàyngụýrằng

nếubạnđểdànhmột lượng lớn trải nghiệm tốt đẹpvới ai đó thìmộtgiọtnướcđụchầunhưchẳngthểnhậnthấy.Nếubạnkhôngbiếtrõvềmộtngườinàođóthìchỉmộttrảinghiệmxấucũngcóthểlàmchohồbơibiếnthànhđỏngầu.Bạncóthểrửasạchcáctươngtáctiêucựcbằngviệclàmngậphồbơivớicáctươngtáctíchcựcchođếnkhinhữnggiọtnướcđụcbịnhạtđi,nhưngnướccàngđụcthìbạncàngcónhiềuviệcphảilàmđểkhiếnhồbơitrongtrởlại.Tôiđãnhậnrarằngđôikhimàusắccủahồbơikhôngbaogiờcóthểrửasạchđược;vàkhinóxảyra,đãđếnlúcbạnngừngcộngtácvớingườiđó. Điều này làmột lời nhắc nhở về tầm quan trọng củamỗi trải nghiệmchúngtacóvớinhữngngườikhác,dùlàbạnbè,giađình,đồngnghiệp,haycácnhàcungcấpdịchvụ.Trongthựctế,mộtsốtổchứcthậtsựđãnắmbắtthôngtinvềcáchbạnđốixửvớihọ,vàđiềuđóảnhhưởngtớicáchhọđốixửvớibạn.Vídụ,ởmộtsốtrườngkinhdoanhnổitiếng,mỗiviệclàmcủamộtứngviênđốivớinhàtrườnghaynhânviêncủatrườngđềuđượcghichúlại.Nếumộtứngviênthôlỗvớinhânviêntiếptân,điềunàyđượcghilạitronghồsơcủaanhtahoặccôtavàsẽđượcxétđếnkhiquyếtđịnhcóchonhậphọchaykhông.ĐiềunàycũngdiễnratạicáccôngtynhưJetBlue.TheoBobSutton trongcuốnTheNoAssholeRule, nếubạn luôn thô lỗvới cácnhânviên của JetBlue, bạn sẽ bị ghi tênvàodanh sáchđen, vàbạn sẽ rất ngạcnhiênnhậnrarằngmìnhchẳngthểnàocóđượcmộtchỗngồitrênmáybaycủahọ. Rõràngbạnkhôngthể làmcho tấtcảmọingườihài lòngởmọi thờiđiểm,vàmộtsốhànhđộngcủabạncóthểsẽkhiếnaiđómếchlòng.Đểxửlýnhữngtìnhhuốngnày,hãytưởngtượngcáchthứcmàvềsaubạnsẽmôtảnhữnggìđãxảyra,khilớpbụithờigiandầnphaiđi.Tôivẫnnhớtrườnghợpmộtsinhviênđến tìm tôiđểđược tưvấnvàinămtrước.Lúcđócậuđangđiều phối cuộc thi kế hoạch kinh doanh toàn trường vàmột đội trong đókhông đến dự vòng chung kết xếp hạng.Giống như tất cả các đội đạt tớiđược giai đoạn đó của cuộc thi, đội này đã làmviệc với dự án trong bảythángvàphảicốgắngvượtquarấtnhiềutrởngạiđểđượcvàovòngchungkết.Họkhôngnhậnđượcthôngbáovề thờigian thi,mộtphầnvìnóđượcđăngtrễvàmộtphầncũngvìhọđãkhôngchúý.Thếnênngườisinhviênđếnhỏiýkiếncủatôirấtphânvânkhôngbiếtxửlýtìnhhuốngnàyrasao.Theocậuấythìcóhaisựlựachọnrõràng:cậucóthểgiữvữngcácquytắcvàloạiđộichơiđóra,hoặccậucóthểlinhhoạtvàtìmmộtthờigiankhácchohọtrìnhbàydựáncủamình.Trongthâmtâm,phảnứngcủacậulàtuânthủcácquytắc.Nhữngngườikhácđãđếnđúnghẹn,vàsẽthêmmộtgánhnặngnếuphảithayđổilịchcủavòngthicuối.Tôiđãtraochocậumộtlờichỉdẫnduynhất:dùlàmbấtcứđiềugì,tôihyvọngsaunàycậuvẫnsẽhàilòngvớiquyếtđịnhcủamìnhkhinhìnlại.Tôigợiýcậuhãysuynghĩxemmình

sẽmôtảtháchthứcnàynhưthếnàonếutrongmộtcuộcphỏngvấnxinviệccậuđượcyêucầuxửlýmộttìnhhuốngnhậpnhằngnhưthế.Cuốicùnggiảiphápcủangườisinhviênlàchophépđộitrễhạnđượctrìnhbàydựán.Vàsauđótôinhậnrarằngsuynghĩvềviệcbạnsẽkểlạimộtcâuchuyệnnhưthếnàotrongtươnglailàmộtcáchtuyệtvờiđểđánhgiásựứngphócủabạnvớinhữngtìnhhuốngkhóxửnóichung.Hãytạoracâuchuyệnbâygiờđểbạncóthểtựhàokểvềnósaunày. Mọingườiđềumắcphảisailầm,vàsựlúngtúnglàmộtphầncủacuộcsống,đặcbiệtkhibạnđanglàmviệcgìđólầnđầutiên.Tôiđãphảitrảiquavôsố thờigiantự tráchbảnthânmìnhvìnhữngviệcngungốctôiđã làm.Tuy nhiên, tôi cũng nhận ra rằng điểmmấu chốt là học cách phục hồi từnhữngsailầm.Vídụ,biếtcáchxinlỗilàvôcùngquantrọng.Mộtsựthừanhậnđơngiảnrằngbạnđãsai lầmcó tácdụngrất lâudài.Bạnkhôngcầnphảiđọcmộtbàiphátbiểuvàgiải thíchdàidòng,màchỉcầnnói:“Tôiđãkhôngxửlývấnđềđótốt.Tôixinlỗi.”Bạnnênlàmviệcnàycàngsớmcàngtốtsaukhinhậnrasailầmcủamình.Nếubạnchờmộtthờigiandàirồimớixinlỗithìthiệthạisẽkhôngngừngtănglên. Tôiđãcónhiềucơhộiluyệntậpcáchphụchồitừlỗilầm.Vàcâuchuyệnsauđâyđặcbiệtđángghinhớ.Ngaysaukhiratrường,tôiđọcđượcmộtbàitrêntờbáođịaphươngviếtvềkếhoạchxâydựngViệnbảotàngCôngnghệSanJose.Nócóvẻlàmộtnơituyệtvờiđểlàmviệc.JimAdams,mộtgiáosưStanfordnổi tiếngvớinhữngcông trìnhsáng tạomang tính tiênphong, sẽlàmgiámđốcviệnbảotàng.Tôigọiđếnvănphòngcủaviệnbảotànghàngngàyvớinỗlựcđượctiếpcậnông,nhưnglầnnàongườitacũngnóivớitôirằngJimkhôngcóởđó.Mặcdùtôiđãkhôngđểlạitinnhắn,cácnhânviêntiếptânđãnhậnragiọngnóicủatôivàbáovớiJimmỗikhitôigọiđến.ĐếnlúctôigặpđượcJimthìôngđãcócảmộtchồnglờinhắntừtôicaotớigầnmộtinch. Jimcuốicùngđãđồngýgặptôi.Tôiđãcốgắngvượtquađượcbàikiểmtracủaôngtrongcuộcphỏngvấn,nhưngthựcsựkhôngcócôngviệcchínhthức nào được trao cho tôi và cuối cùng ông đề nghị tôi nói chuyện vớingườiphụnữgầnđâyđãđượcthuêđểlãnhđạođộithiếtkếtriểnlãm.Rấtcóthểnhiệmvụđầutiêncủacôấylàtốngkhứtôi.Cômờitôiđiăntrưachomộtcuộcphỏngvấn,nhưngthậmchíkhichúngtôicònchưagọimónthìcôđãnói:“Tôichỉmuốnchoembiếtrằngemkhôngphảilàngườiphùhợpchotổchứcnày.Emcóvẻquátựđềcaomình.”Tôicảmthấynướcmắtbắtđầutràoravàphảisuynghĩnhanhchóngđểthoátkhỏicúlộnnhàonày.Tôixinlỗivànóivớicôấyrằngtôiđánhgiárấtcaophảnhồicủacô;tôicũngnóirằnghầuhếtmọingườixemtôi làngườinhiệt tìnhvàđặtnhiềutâmhuyếtvàomọithứ.Tôicảmơncôvìphảnhồinàyrấthữuíchđểtôibiếtmìnhđã

vôtìnhthểhiệnsaivềbảnthân.Vấnđềlàrõràngsựnhiệttìnhcủatôiđãbịhiểusai.Từlúcđótrởđi,sựcăngthẳngtanbiến,chúngtôicómộtcuộctròchuyệnthúvị,vàcuốicùngtôiđãravềvớimộtlờimờilàmviệc. Câu chuyện này chứng tỏ rằng việc chịu trách nhiệm cho những hànhđộngcủabạnvàsẵnsànghọchỏitừnhữngtrảinghiệmđólàrấtquantrọng.Vìthếkhigặpchuyện,bạncóthểnhanhchóngvượtquanó.Vàđểcủngcốmột điểm tôi từng nêu trong chươngnày, cho bạn biếtmột thông tin: cáckhóahọcvềsángtạotôiđanggiảngdạyởđạihọcStanford, tại trườngKỹthuật,ngàytrướcchínhdoJimAdamsphụtráchtrongnhiềunăm.Thếgiớinàynhỏbéthật! Gầnđây tôi đã biết được từ JeannieKahwajy,một chuyêngia vềmốiquanhệgiữaconngười,rằngnghiêncứucủacôchothấynhữngaitỏraluônsẵnsànghọchỏithườngcóthểxoaychuyểncáctìnhhuốngxungquanhrấthiệuquả.Jeannietiếnhànhnhữngcuộcthửnghiệmliênquanđếnnhiềucuộcphỏngvấngiảdocácnhàtuyểndụngthựchiện.Cácnhàtuyểndụngđượcnhắc trước để cómột thành kiến tiêu cực đối với các ứng viên.Trong banhóm ứng viên, một nhóm được hướng dẫn để chứngminh họ nên nhậnđượccôngviệc;mộtnhómđượcyêucầuphảihọchỏitừquátrìnhtươngtácnày;vànhómcuốicùng,nhómđốichứng,thìkhôngđượchướngdẫnbấtcứđiềugì.Cônhậnrarằngthànhkiếntiêucựccủanhàtuyểndụngđượcgiacốthêmkhitiếpxúcvớinhómđốichứngvànhómcốgắngchứngminhrằnghọnênnhậnđượccôngviệc.Tuynhiên,nhữngứngviênđượcđặtmụctiêulàhọc hỏi từ sự tương tác đã đảo ngược thành kiến tiêu cực của nhà tuyểndụng. Mộtkỹnăngsốngcần thiết ítkhiđượcgiảngdạy trong trườnghọc làkhảnăngthươnglượng.Hầuhếtcácquanhệcủachúngtavớinhữngngườikhácvềcơbảnđềulàmột loạtcáccuộcthươnglượng,vàchúngtacó thểlàm hại chínhmình vì không biết về những nguyên lý cơ bản. Chúng tathươnglượngvớibạnbèvềnhữngviệccầnlàmvàođêmthứBảy,chúngtathươnglượngvớigiađìnhvềviệcaisẽrửachénvàai làngườithanhtoáncáchóađơn,chúngtathươnglượngvớiđồngnghiệpvềviệcaisẽởlạitrễđểhoànthànhmộtnhiệmvụ,vàchúngtathươnglượngvớinhânviênbánhàngvềgiácủamộtchiếcxehơi.Chúngtathươnglượngmọilúcmọinơi,nhưnghầuhếtchúngtathậmchíkhôngnhậnthứcđượcnó,cũngnhưkhôngcómộtcơsởvềviệcphảilàmsaođểthươnglượngtốt. Tôiramộtbàitậptạilớpmàbềngoàidườngnhưchỉlàmộtcuộcthương

lượngđơngiảngiữaứngviênxinviệcvàngườituyểndụnglaođộng.[34]

Cótámđiềukhoản,baogồmnhữngvấnđềchínhvềtiềnlương,thờigiannghỉphép,phâncôngcôngviệc,vàmỗingườicónhữnggiátrịquanđiểmriêng

vớimỗiđiềukhoản.Mụctiêucủabàitậplàmỗingườiphảitốiđahóaquanđiểmcủamình.Thườngthìcáccặpđàmphántừtrênxuốngdướidanhsáchtheothứtựvàcốgắnghòathuậnvềmỗiđiềukhoản.Tuynhiên,họnhanhchóngnhậnrarằngchiếnlượcnàysẽkhôngmanglạihiệuquả.Saukhikếtthúccuộcđàmphándàibamươiphút,mộtsố“nhàđàmphán”đạttớimộthợp đồng, còn những người khác thì quyết định bỏ đimà không có thỏathuậnnào.Nhữngngười cóđượchợpđồng rơivàomột tronghai loại sauđây:họthíchlàmviệcvớinhau,hoặchọcảmthấykhôngthoảimáinếukếtquả thất bại.Một số cặp kết thúc với tổng số điểm bằng nhau, trong khinhữngcặpkháccótổngsốđiểmkhácnhauhoàntoàn.Vậyđiềugìđãxảyra? Sai lầmphổ biến nhất trong việc đàmphán này là tạo ra các giả địnhkhôngchínhxác,vàgiảđịnhphổbiếnnhấtlànhàtuyểndụngvàứngviêncónhữngmục tiêu tráingượcnhau.Ngườixinviệccho rằngnhà tuyểndụngmuốnnhữngthứđối lậphoàntoànvớinhữnggìứngviênmuốn, trongkhithựctếthìhaibênđềucóhaimụctiêuchung,haimụctiêuđốilập,haimụctiêurấtquantrọngđốivớinhàtuyểndụng,vàhaimụctiêurấtquantrọngđốivớingườixinviệc.Mặcdùđãbiết trước,nhưngtrườnghợpnàyvẫnphảnánhhầuhếtcác tìnhhuống trongcuộcsốngcủachúng ta.Cácbên thườngchiasẻnhữnglợiíchgiốngnhau,ngaycảkhihọtinrằnghọđangđứngởcáclập trường đối nghịch củamột vấn đề, vàmột số vấn đề thì thường quantrọngđốivớingườinàyhơnvớingườikia. Chìakhóađểđàmphánthànhcônglàkhámpháralợiíchcủamọingườiđểbạncóthểtốiđahóakếtquảchotấtcảcácbên.Tấtnhiênnóithìdễhơnlàm,vìhầuhếtmọingườiđềugiữchặtquyềnlợicủamìnhvàtinrằngviệcnàysẽchohọmộtvịthếmạnhmẽtrongthươnglượng.Nhưngviệcápdụngkiểuthươnglượngchỉbiếtđếnmìnhnhưvậycóthểlàmbạnlạclối,vìtrênthựctếbiếtđâunhữnggìbạnmuốnlạiphùhợpvớinhữnglợiíchbênkiathìsao! Hãylấyvídụvềkinhnghiệmgầnđâycủatôivớiviệcmuamộtchiếcxehơi.Tôichorằngcácnhânviênbánhàngmuốntôichitiềncàngnhiềucàngtốt,còntôilạimuốnchitiêuítnhấtcóthể.Nhưngtôiquyếtđịnhkiểmtragiảđịnhnàyxemsao...Thếlàtrongkhithửchiếcxe,tôihỏirấtnhiềuvềngànhcôngnghiệpô tô,baogồmcảcáchnhânviênbánhàngđược thưởngcôngnhư thếnào.Và tôiđượcbiết rằngmứchoahồngcủanhânviênbánhàngchẳngcógìliênquantớigiábán.Tiềnthưởngcủaanhtadựatrênviệcnhậnđượcnhữngđánhgiátốttừphíamỗikháchhàngbấtkểgiácảcủachiếcxe.Tôi nói với anh chuyệnđókhông thànhvấnđềđối với tôi, và rằng tôi sẽbằnglòngchoanhtamộtlờinhậnxéttuyệtvờinếumuađượcxevớigiátốt.Vậy làchúng tôi tìm thấymột tìnhhuốngcảhaicùng thắng.Tôisẽchẳngbaogiờbiếtđượchoặctưởngtượngrarằnglợiíchcủachúngtôilạiphùhợp

vớinhaunếutôikhôngdànhthờigianđểkhámpháchúng. Tintốtlànhởđâylàbạncócơhộiđểthươnglượngmỗingày,vìvậybạnrấtdễ thựchànhkỹnăngđàmphán.Sauđây làmộtcâuchuyệnminhhọarằngcáccuộcđàmpháncóthểxảyrabấtcứnơiđâu.VàinămtrướctôiđếnBắcKinhđểthamdựmộtcuộchộithảo.Đồngnghiệpcủatôi,EdRubesch,đãgặpgỡmộtsốsinhviêntrườngĐạihọcThammasatởTháiLan,nhữngngười đã lập kế hoạch chomột chuyến đi đếnVạnLýTrườngThành lúcbìnhminh.Ýtưởngcóvẻtuyệtvời,vàtôicũngbắtđầuchúýtìmcáchnàođóđểđixemVạnLýTrườngThành lúcmặt trờimọc.Tôi từngnghĩmộtchuyếnđinhưthếrấtdễdàngsắpxếp,nhưngkhôngmayvìmộtsốlýdonótrởnêngầnnhưbấtkhảthi.Tôibắtđầuhỏingườitrựckháchsạn,sauđótôihỏimộtgiáosưđịaphương,vàsauđólànhữngtàixếtaxigầnkháchsạntôiở.Khôngaicóthểgiúptôi.Vấnđềlàtôiđãnêuýtưởngnàyravớicácđồngnghiệpkhác,vàcónhiềungườicũngmuốnthamgiachuyếnđi.Chúngtôiđãnhất tríhẹngặpởhành langcủakháchsạn lúc3giờsángđểchuẩnbị,vàchuyếnđicó thựchiệnđượchaykhông là tùyở tôi.Tôikhôngmuốn làmchohọthấtvọng,nhưngtôichẳngbiếtphảilàmthếnàovìtôiđãsửdụngtấtcảcácgiảipháprõràngnhất. Bênkiađường,đốidiệnvớikháchsạncủa tôi làmột trườngdạy tiếngAnh,vàtôinghĩrằngítnhấtmìnhsẽtìmđượcmộtaiđócóthểnóichuyện.Nhânviên tiếp tângợiý tôinóichuyệnvớimộthọcsinhmườibảy tuổiởhànhlang.Tôigiớithiệubảnthânvàngồixuốngnóichuyệnvớicậuta.Mụctiêucủa tôi là thương lượngvớicậuđểcậugiúp tôiđạtđượcdựđịnhcủamình.Saumộtlúc,tôibiếtđượcrằngcậulàmộthọcsinhcóthànhtíchxuấtsắc,mộtnhạcsĩ,mộtvậnđộngviên,vàđang trong thờigiannộpđơnvàohọcđạihọc.Eureka!Tôiđãtìmracáchđểgiúpcậuta.TôibảocậurằngnếucậugiúptôiđếnđượcVạnLýTrườngThànhlúcbìnhminhthìsauđótôisẽviếtmộtláthưgiớithiệucậuvàotrườngđạihọc.Xemrađềnghịđóthậtsựtốtđốivớianhbạnnày.Saumộtvàigiờcậutađãgiảiquyếtđượcvấnđềcủatôi,vàtôithậtsựrấthàilòngkhiviếtmộtláthưtiếncửmôtảnhữngsángkiến,ócsáng tạovàsựhàophóngcủacậu.Chúngtôiđãcùngnhau tạoramộttìnhhuốngcảhaicùngthắng. StanChristensen,giảngviênđểđàmphántạiStanford,đãxâydựngđượcsựnghiệpcủamìnhxungquanhviệcchắtlọcnhữngđiềucógiátrịnhấttừ

đàmphán.[35]

Ôngthấyrằnghầuhếtmọingườiđãbỏsót lạinhiềugiá trịtrênbànđàmphán,vìhọđãđưaracácgiảđịnhkhôngchínhxác.Stanđềnghị hãy tìm kiếm những điều gây ngạc nhiên khi bạn đàm phán, bởi vìnhữngđiềunàychothấybạnđangcónhữnggiảđịnhsai.Ôngcũngkhuyênnênchọncáchtiếpcậnkhiđàmphándựatrênnhữngmốiquantâmvàphong

cáchcủangườimàbạnđangđàmphán,chứkhôngphảidựatrênlợiíchcủariêngbạn.Đừngbướcvàomột cuộcđàmphánvớimộtkếhoạchcốđịnh,thayvàođóhãylắngnghenhữnggìbênkianóivàtìmrađộngcơcủahọ.Làmnhưvậysẽgiúpbạntạoramộtkếtquảtíchcựcchocảhaibên. Làmchamẹlàmộtvaitròtraochochúngtavôvànnhữngcơhộiđểtraudồi kỹ năng thương lượng.Ví dụ, cách đây vài năm Joshmuốnmuamộtchiếcxeđạpmới.Nóthíchđuađườngtrườngvà“cần”mộtchiếcxeđạpphùhợp.NóđếngặpMikevàtôirồinói:“Conđãnghiêncứurấtnhiềuvàtìmthấy chiếc xe đạp hoàn hảo cho mình. Nó thực sự quan trọng với con.”Chúngtôiđáp:“Tốt thôi...Nhưngbamẹkhôngthểnàochi tiêunhiềutiềnnhưvậychomộtchiếcxeđạp.Bamẹchỉsẵnsàngchimộtnửasốtiềnđóthôi.Tuynhiênconcóthểtìmthấymộtcáchnàođólàmchoviệcmuachiếcxehấpdẫnhơnvớibamẹkhông?”TôithúcgiụcJoshnghĩvềnhữngđiềunócóthểlàmchovợchồngtôi,nhữngđiềuđánggiábằngchiếcxeđạp.Joshcóthểlàmgìđểkhiếnchocuộcsốngcủachúngtôidễchịuhơnnhỉ? Nósuynghĩ trongmộtvàingàyvàđã trở lạivớimộtkếhoạch.Nóđềnghịtựgiặtgiũhoàntoàn,đichợmuathựcphẩmvànấubữatốichogiađìnhbađêmmộttuần.Mikevàtôiđãsuynghĩvềđiềunàyvàquyếtđịnhđólàmộtthỏathuậnhay.Bằngviệctựgiặtđồchomìnhvàlàmbữaăntối,Joshđãtiếtkiệmrấtnhiềuthờigianchochúngtôi,vànósẽhọcđượcmộtsốkỹnăngquantrọng.Chúngtôiđồngývớithỏathuạn.Joshcóđượcchiếcxevànhậnnhữngtráchnhiệmmớicủamìnhmộtcáchnghiêmtúc.Giốngnhưtấtcảcácphụhuynh,chúngtôiđãcónhiềucơhộikhácđểđàmphánvềnhững“thỏathuận”trongtươnglai,vàchúngđãchothấyrằngkếtquảquantrọngnhấtcủabấtkỳcuộcđàmphánnàocũngđềunhằmđiđếnđượcnhững thươnglượngtiếptheo.Thỏathuậnđầutiênchỉlàkhởiđầu.Nếuthỏathuậnđầutiênlàcôngbằngvàcânxứng,cảhaibênđềuthựchiệnđúngcamkếtcủamình,thìsauđórấtcóthểviệcđàmphántiếptheosẽdiễnratrôichảyhơn.Nhưtôiđãđềcậprấtnhiềulần,chúngtavẫnđangsốngtrongmộtthếgiớirấtnhỏ,nơinhữngsựviệcxảyralặplạilàchuyệnthườngtình. Trongmộtsốtrườnghợpkhôngthểcógiảiphápcảhaicùngthắng,vànếuthếthìtốthơnhếtlànêntừbỏ.Stanđưarachosinhviênmộttìnhhuốngliênquanđếnmộthợpđồngbấtđộngsảnnhằmchứngminhđiểmnày.Khibạnpháthiện ra lợi íchcủacácbênvà thấykhá rõ rằngchẳngcósựgiaonhaugiữacácmụctiêucủahọ,thìtừbỏlàsựlựachọntốtnhất.Mặcdùvậy,hầuhếtsinhviênđềucốgắngcóđượcmộtthỏathậnngaycảkhinóbấttốiưuchocảhaibên.Nhiềungườitrongchúngtavẫngiữgiảđịnhsailầmrằngbấtkỳsựthỏathuậnnàocũngđềutốthơnsovớiviệctừbỏ.Điềunàychắcchắn không phải luôn luôn đúng, và từ bỏmột thỏa thuận phải luôn luônđượcxemlàmộtlựachọnkhảthi.

Cáchtốtnhấtđểbiếtliệubạncónêntừbỏmộtthỏathuậnhaykhônglàhiểucáclựachọnkháccủabạn,đểbạncóthểsosánhchínhxácvớitrườnghợphiện tại.Trongbiệt ngữđàmphánnóđượcgọi làmộtBATNA(Giải

phápthaythếtốtnhấtchomộtvấnđềcầnthươnglượng.)[36]

BạnluônphảibiếtBATNAcủamìnhkhibắtđầuđàmphán.StansửdụngmộttrườnghợpnghiêncứuliênquanđếnDisneyvàmộtnhómcácnhàmôitrườngđểminhhọađiểmnày.Disneymuốnxâydựngmộtcôngviênmớivàcácnhàmôitrường thì phản đối. Họ thảo luận xung quanh vấn đềDisney có thể làmnhữnggìđểbảovệmôitrườngtrongkhivẫncóthểxâycôngviên.Haibênkhôngthểđạtđượcthỏa thuận,vàđàmphánthấtbại.Kếtquả làgì?Côngviênmớikhôngđượcxây.Tuynhiên,ngay sauđó,đấtđượcbánchomộtnhàquyhoạchđểxâynhàở,vàtáchạicủakhunhànàycòntồitệhơnnhiềusovớicôngviêncủaDisneynếunóđượccấtlên.GiámàcácnhàmôitrườngxemxétđếnBATNAthìhọsẽnhậnrarằngviệccóđượcmộtthỏathuậnvớiDisneymớilàkếtquảtốthơnchohọ. Nóichung,đểthươnglượngmộtcáchhiệuquả,bạncầnhiểuđượcmụctiêucủariêngbạncũngnhưcácmụctiêucủabênkia,cốgắngđếnvớimộtkếtquảhaibêncùngthắng,vàbiếtkhinàonêntừbỏ.Chúngnghecóvẻđơngiản,nhưngphảimấtrấtnhiềunỗlựcđểhoànthiệnnhữngkỹnăngnàyvàđểđảmbảorằngcảhaibênđềuhàilòng. Mộtkỹnăngcũngrấtcógiátrịlànghệthuậtgiúpđỡngườikhác.Khicònhọcởtrườngđạihọctôithườngnóichuyệnvớichamẹtôimộttuầnmộtlần.Vàocuốimỗicuộcgọimẹtôithườnghỏi:“Mẹcóthểgiúpgìchoconkhông?”Sựhàophóngnàyđãgâyấntượnglớnvớitôi.Tronghầuhếtcáctrườnghợpthìmẹkhôngcầnphảilàmgìđểgiúptôi,nhưngtôithấyvuikhibiếtrằngmẹluônsẵnsànggiúpđỡnếutôicần.Khilớnhơn,tôiđãnhậnrarằngtấtcảchúngtađềucóthểlàmđiềunàychobạnbè,giađình,vàđồngnghiệp. Khi bạn hỏi những người khác rằng bạn có thể giúp đỡ họ đượckhông,họsẽluônvuivớilờiđềnghịcủabạn.Chỉmộtsốíttrườnghợpsẽthực sự chấp nhận lời đề nghị của bạn, và những thứ họ yêu cầu thườngkhiêmtốn.Rấthiếmkhiaiđóđáplạibằngcáchyêucầumộtđiềumàbạnkhôngthểhoặckhôngmuốnlàm.Ngaycảkhibạnkhônglàmđược,họcũngrấtbiếtơnvìbạnđãđềnghịgiúpđỡvàkhéoléochấpnhậnthựctếlàbạnkhôngthểgiúpđượchọviệcđó. Tôiđềnghịđôikhibạnnênthửcáchnày,nếubạnđãkhônglàmđiềuđóthườngxuyên.Nhưngbạnphảichânthànhsẵnsànggiúpđỡnếulờiđềnghịcủa bạn được chấp nhận.NhưGuyKawasaki nói: “Bạn nên luôn luôn cốgắng làmột ‘người tử tế’.”Một người tử tế giúp cả những người có thểkhôngtrảơnhọ.Tấtnhiên, thậtdễdàngrộnglượngvớimộtngườinàođó

màbạnnghĩrằngsẽcóthểgiúpbạntrởlại;nhưnglàmmộtngườitửtếcónghĩalàphảigiúpđỡngườikhácngaycảkhibạnkháchắcchắnhọkhôngthểgiúpbạn.Bạncóthểgọinólà‘nghiệpchướng’cũngđược,nhưngnhữngngườihàophóngvàrộnglượnglànhữngngườimàngườikhácmuốngiúp

đỡlại.”[37]

Tôicònnhớrấtrõnhữnglầntôichẳngbiết thựchiệnđiềunàynhưthếnào.Khi tôi là sinhviênnăm thứnhấtởđạihọc,mộtbạn trong lớp tôibịkhuyếttậtnênanhphảisửdụngnạngđểđi.Mộtngàynọanhbịtrượttrênmộtđoạnđườngdốcđếnlớpvàngãxuốngđất.Khianhđangcốgắngđứngdậy thì tôi không biết phải làm gì. Tôi cảm thấy không thoảimái nếu đingangquamàkhônggiúpđỡ,nhưngtôisợrằngnếutôiđếngiúpanhsẽlàmchoanhxấuhổvìđãkhiếnchomọingườichúýđếnkhuyếttậtcủaanh.Tôicũngcảmthấynhưvậykhimộtbạncùnglớpmấtmẹsaumộtcănbệnhkéodài.Tôikhôngbiếtphảianủithếnàovìsợmìnhsẽnóirađiềugìđósai,vàcuốicùngchọncáchkhôngnóigìcả.Nhiềunămsau,khiđangchạytrongkhuônviêntrườngStanford,tôibịngãvàobùnvìcơnmưangàyhômtrước.Tôingồitrênlềđườngvớinhữnggiọtnướcmắtchảydàitrênmặt,bịthâmtím,bịđau,vàdínhđầybùn.Có ít nhấtmột chụcngườiđingangqua,vàchẳngaihỏi liệutôicócầnbấtcứđiềugìhaykhông.Tại thờiđiểmđótôimớibiếtchínhxácnhữnggìmìnhcầnphảinóivớingườibạnbịngãngàytrướcvàvớingườibạncùnglớpđãbịmấtmẹ.Tấtcảnhữnggìtôicầnlàmộtai đóhỏi: “Bạncó saokhông?Cóđiềugì tôi giúpđược chobạnkhông?”Bâygiờdườngnhưnónghe rấtđơngiản,nhưngvấnđề là tôiđãphải tốnnhiềunămmớinhậnra. Bàihọcnàyhữu íchkhigiaodịchvớingười lạcũngnhưkhichúng talàmviệctrongnhóm.Thậtkhôngmay,hầuhếtchúngtađềudànhrấtnhiềuthời gian cho các tình huốngmà chúng ta được khuyến khích dành chiếnthắng khi người khác thua cuộc, nên thật khó để thực hành việc giúp đỡngười khác. Tôi còn nhớ tuần đầu tiên ở đại học, khi tôi nhờmột cô bạntrongkýtúcxágiúplàmmộtbàitíchphân,ngaylậptứccôấynói:“Nếutôigiúpcậuthìcậusẽlàmtốthơntôi,vàcậusẽđượcnhậnvàotrườngycòntôithìkhông.”Tôikhôngphóngđạichútnào.Côấyđãkhôngsẵnlònggiúptôibởivìbốnnămnữachúngtôicóthểsẽcạnhtranhnhau.Nhiềunămsau,tôilạinghecon trai của tôi than thở rằng tất cảcác lớphọccủanóđềuđượcđánhgiátheomộtđườngcongvớichópnhọn.Điềunàycónghĩarằngngoàiviệctậptrungnghiêncứutàiliệuchomộtkỳthi,nóvàcácbạncùnglớpcònphảisuytínhxemmìnhsẽlàmbàinhưthếnàođểsokèvớinhau.Đâylàmộtđiềukhiếnchoviệcgiúpđỡlẫnnhauthậtkhóthựchiện. Saunhiềunămlàmviệctrongmôitrườngnhưvậy,tôichẳngbiếtlàmthế

nàođểtrởthànhmộtđồngđộitốtkhilàmviệcnhóm.Tôiphảimấtmộtthờigiandàiđểnhậnrarằngtưduycạnhtranhnày,nơibạngiànhchiến thắngkhimộtngườinàođóphảithuacuộc,làhoàntoànphảntácdụng.Hầunhưtất cảmọi thứ trong cuộc sống đều được thực hiện theo nhóm, và nhữngngười khôngbiết làm thếnàođểkhiến chonhữngngười khác thành côngđềuđangởmộtthếrấtbấtlợi.Nhữngđồngđộitốtnhấtthườngcốgắnghếtmứcđểlàmchonhữngngườikhácđạtkếtquảcao.Trênthựctế,khibạnđạtđượcvịtrícàngcaotrongmộttổchứcthìđónggópcánhâncủabạncàngtrởnênítquantrọnghơn.Thayvàođó,côngviệccủabạntrởthànhlãnhđạo,tạocảmhứng,vàtạođộnglựcchonhữngngườikháclàmviệc.Giờđâyhầuhếtcôngviệccủabạnđượcthựchiệnbởicácđồngnghiệpcónhiệmvụtriểnkhaiýtưởngcủabạn.Dođónếubạnkhôngthểlàmviệctốtvớinhữngngườikhácthìkhảnăngquảntrịcủabạnsẽthuichộtdần.Nhữngngườiđồngđộithànhcônghiểunhữnggì thúcđẩymỗingười trongnhómlàmviệcvà tìmcáchđểlàmchohọthànhcông.Ngoàira,cácnhàlãnhđạovĩđạisẽtìmracáchđểtấtcảmọingườiđượcpháthuythếmạnhriêngcủamình. Tôiđã từnglàmviệcvớinhữngđộimàtrongđó tấtcảmọingườicảmthấynhưthểmìnhđanglàmnhữngcôngviệc“dễdàng”.Nếubạnsuynghĩvềnó,bạnsẽthấyđólàmộtmôitrườnglàmviệchoànhảo.Mỗingườiđềulàmnhữnggìmìnhgiỏinhất,vàđánhgiárấtcaonhữnggìmàngườikháctrongđộimangđếnchocôngviệcchung.Mỗingườiđềucómộtcôngviệcvậndụngđượchoànhảocáckỹnăngvàsởthíchcủamình.Mỗingườiđềucảmthấyphấnkhíchvềnhữngđónggópcủamình,vàănmừngsựđónggópcủangườikhác.Cáchnói“hãyvẽluônhồngtâmquanhmũitên”làmộttómtắt tuyệtvờichoquanđiểmnày.Lầnđầu tiên tôinghecâunày là từđồngnghiệpForrestGlick.ĐâylàmộtcâuthầnchútrongnhómcủaôngkhiônglàmviệctạiĐạihọcHarvard.Ýnghĩaởđâylàbạnnênchọnngườitàinăngnhấtbạncóthểlàmđược–mũitên–vàsauđóxâydựngcôngviệc–hồngtâm–xungquanhnhữnggìngườiđólàmtốtnhất.Nếubạntạođiềukiệnchonhữngngườithựcsựtàinănglàmnhữnggìhọgiỏinhất,khiđókếtquảthuđượcsẽrấttuyệtvời.Họđượcmãnnguyệnvàdođóhọsẽlàmviệchiệuquảhơnsovớikhihọphảilàmđiềugìđókhôngphùhợpvớitàinănghoặcsởthíchcủabảnthân.Điểmmấuchốtởđâylàxâydựngđượcmộtnhómlàmviệcgồmnhữngngườicókỹnăngbổsungchonhau. Làmột ứng viên xin việc làm,mục tiêu của bạn là tìm hiểu xem liệucôngviệcbạnđangkhámphácóphùhợpvớibạnkhông.Nghĩa làbạncóphảimũitênphùhợpchohồngtâmhaykhông?Thôngthường,chúngtachỉtậptrungvàoviệcnhậnđượccôngviệcthayvì tìmhiểuxemcôngviệccóthực sự phù hợp với kỹ năng và sở thích củamình, và quan trọng hơn làchúngtacóthểlàmviệcvớinhữngngườikháctrongnhómhaykhông.Một

cáchđểnhậnrađiềunàylàhãycungcấpthôngtinvềcácchủđềngoàicôngviệc,vàhìnhthứchaynhấtlàviếtvềcácsởthíchvàmốiquantâmcủabạnởdướicùngtronghồsơxinviệc.Nósẽgâychúýchongườiphỏngvấnbạnvàlàmộtcáchdễdàngđểpháthiệnranhữngsởthíchchung.Tôiđãchứngkiếnđiềunàynhiềulần.ĐócóthểlàmộtsởthíchchungvềẩmthựcẤnĐộ,trítòmòvềbộsưutậpgỗhóathạch,cùngthamgiamộthộihoặccâulạcbộ,hoặcđãcùngthiđấutrongmộtmônthểthaoởtrườnghọc.Nhữngđiềuđánglưuýđósẽthuhútngườiphỏngvấncủabạn,vàbạnhiệndiệnnhưmộtconngườihơnlàmộttậphợpcáckinhnghiệmlàmviệc.Vàđócũnglàmộtcáchtuyệtvờiđểtìmhiểuthêmvềngườiphỏngvấnbạn. Cómộtcáibẫylớnmànhữngngườikhônngoanthườngrơivào:họhợplýhóaviệclàmnhữngđiều“khôn”sovớilàmđiều“đúng.”RandyKomisar,tácgiảcủaTheMonkandtheRiddle,nhấnmạnh rằngkhaikháiniệmnàythườngbịnhầmlẫnvớinhau.Ngườikhônngoanthườngphântíchquámứcmộtvấnđề,đếnvớimộtgiảiphápmàhọnghĩlàđạtđượclợiíchtốtnhấtchomình(sựlựachọnkhônngoan),nhưngđókhôngphảilàđiềucầnlàm.Ôngkểmộtcâuchuyệncánhânđểminhhọađiểmnày.Randythuêmộtnhàthầuxâydựngcănnhàcủaông.Nhàthầulàmviệcrất tồi tệnênsauđócònrấtnhiềucôngviệctiếptheocầnphảithựchiệnđểsửachữanhữngsailầm.Mộtthờigiansaukhidựánhoànthành,nhàthầugọichoRandyvànóivớiôngrằngôngchưathanhtoánchohóađơncuốicùng.Randybiếtnhàthầulàmviệcrấtvôtổchứcnênôngkháchắcchắnrằngnhàthầusẽkhôngbaogiờcóthểchứngminhđiềuđódùbằngcáchnàođinữa.Tuynhiênkhikiểmtralạitrênhồsơcủamình,Randythấyrằngthựcsựôngvẫnchưathanhtoánhóađơn.SẽchẳngkhókhăngìnếuRandylàmđộngtácđặtnghivấnvềsổsáchkếtoáncủanhàthầuvàbiệnminhchoviệckhôngthanhtoánhóađơn.Thếnhưngbấtchấpsựthấtvọngcủaôngvớihiệuquảcôngviệccủanhàthầu,Randybiết rằngôngcònnợ tiềnhọ.Vậynênôngviếtmột tấmséc,và tinrằngmìnhđãlàmđúng. Khitôinghĩvềlàmđiềuđúngthayvìlàmđiềukhônngoan,tôilạinhớvềmộtvụánmàtôilàthànhviênbanhộithẩm.Đólàmộtvụđuổiviệcsaitrái,khimộtphụnữcáobuộcchủđãsathảicômàkhôngcónguyênnhânnàochỉvàingàytrướckhicôđượcphépbánsốcổphiếucánhâncủamình.Vụkiệnnàykéodàiđếnmườituần,vàtôiđãcórấtnhiềuthờigianđểsuynghĩvềkếtquả“đúng”.Luậtphápnghiêngvềphíachủlaođộng,vìnguyênđơnlàmộtnhânviêncóthểbịsaithảibấtcứlúcnào,nhưngkhôngrõliệurằngchủlaođộngcólàmđiều“đúng”khixétđếnthờiđiểmsathảicôhaykhông.Banbồithẩmđoànđãcânnhắcnhiềungày.Khihồitưởnglại,quảthậtviệcthảoluậnrấtkhókhănvìchúngtôiđềubịdằnxégiữathếnàolàquyếtđịnhđúngvàquyếtđịnhkhônngoan.Cuốicùng,chúngtôiđãxétxửtheoquyềnlợicủa

nguyênđơn,nhưngchỉtraochocômộtphầnbồithườngíthơnnhiềusovớinhữnggìcôyêucầu.Saunàytôiđượcbiếtcókhángcáovàmộtphiêntòakhácđãdiễnrasauđó. Cảhaicâuchuyệntrênđềulàmnổibậtthựctếrằngcósựkhácbiệtđángkểgiữaviệclàmđúngvàviệchợplýluônluônảnhhưởngđếncáchngườikhácnhìnnhậnbạn,vànhưđãnóivôsốlầntrước,bạncóthểsẽtìnhcờgặplạinhữngngườinày.Nếukhôngcógìkhácxảyra,rấtcókhảnănghọsẽnhớcáchbạnđãxửlýnhữngtìnhhuốngtrongquákhứnhưthếnào. Mộttrongnhữngđiềulớnnhấtmàngườitalàmđểcóđượcconđườngriêngcủamìnhlànhậnlấyquánhiềutráchnhiệm.Điềunàycuốicùngdẫnđếnsựthấtvọngkhắpnơi.Cuộcsốnglàmộtbữatiệcbuffetrấthấpdẫnvớinhữngchiếcdĩachứanhiềuđiều thúvịcso thểxảyra,nhưngnếuđưaquánhiều thứ lên đĩa của bạn thì chỉ dẫn đến chứng khó tiêumà thôi. Cũngkhônggiốngnhưmộtbữabuffetthật,cùngmộtthờiđiểm.Mộtcáchtiếpcậnkháclàhãychọnbaưutiênvàobấtkỳlúcnào,vàbiếtrằngnhữngđiềunàysẽthayđổikhicuộcsốngcủabạnthayđổi.Quanđiểmnàykhôngphảimới.Trongthựctế,línhthủyđánhbộHoaKỳvàcáclựclượngquânsựkhácđềusử dụng “Quy luật Ba” như một nguyên tắc chung. Qua nhiều năm thửnghiệmvàhọchỏitừnhữngsailầm,họthấyrằnghầuhếtmọingườiđềuchỉcóthểlàmbaviệccùngmộtlúc.Kếtquảlàtoànbộhệthốngquânđộiđượcthiếtkếđểphảnánhđiềunày.Mộttiểuđộitrưởngphụtráchbanhómtrưởnghỏalực,một trungđội trưởngphụtráchba tiểuđội trưởng,vàmỗiđạiđộibaogồmbatrungđội.Khiquânđộithửnghiệmmột“QuyluậtBốn”thìhiệuquảgiảmđinhanhchóng. Việchạnchếmìnhchỉcóbaưutiênchínhcóthểlàmbạncảmthấybựcbội.Tuynhiên,bạncóthểtránhđược“sựkhóchịucủatừ‘Hay’”(phảilựachọngiữacáinàyHaycáikia).Trênthựctếcómộtsốthứphảiđượcthựchiệntheotrìnhtự.Vídụ,khibạnmớilàmchalàmmẹthìphảiđểchonhữngưutiênkhácgiảmđi.Vàkhibạnđốimặtvớimộtnhiệmvụsắpđếnthờihạnchót thì tất cảmọi thứ khác trở thành không quan trọng lúc đó nữa. Tuynhiên,cónhiềucáchđểđápứngnhiềuhơnchỉmộtướcmuốntạimộtthờiđiểm.Vídụ,nếubạnthíchnấuănvàmuốndànhnhiềuthờigianvớibạnbè,bạncóthểthànhlậpmộtcâulạcbộnấuăn.Cáchđâyvàinămtôicógặpvàiphụ nữ thành lậpmột nhóm có tên gọi “Chop andChat” (Nấu ăn vàTángẫu).Chủnhậtnàosáungườiphụnữtrongnhómcũngcùngnhaunấuăntạinhàcủamột thànhviên,mỗi thànhviênmangđếncácnguyên liệuđể làmmộtmónănkhácnhauvàsauđónóđượcchia thànhsáuphần lớn.Vì thếmỗi tuần các thành viên đều mang về nhà sáu món ăn chính khác nhau.“ChopandChat”làmộtcáchsángtạochonhữngngườiphụnữcùngnấuăn,giaolưuxãhội,vàchuẩnbịbữaănchogiađìnhhọ.

Bạncũngcóthểtìmranhữngcáchthứcsángtạođểkếthợpcôngviệccủabạnvàcáchoạtđộngkhácmàbạnđammê.HãylấyvídụvềtrườnghợpcủanhàđầutưFernMandelbaum.BạnsẽchorằngnhữngcuộcgặpgỡvớiFernsẽdiễnratạivănphòngcủacô.NhưngFerncũnglàmộtvậnđộngviêntrànđầynhiệthuyết,vìvậykhibạnmuốnthảoluậnvềmộtthươngvụkinhdoanhmới,hãychuẩnbịđểthamgiamộtcuộcđibộđườngdàivớicôấy. NhữngngườibiếtFernđềuquenthuộcvớiviệcmanggiàyđibộvàmangtheomột chai nướccho cuộcgặpgỡ.Cô thấy rằng chiến lượcnày làmộtcách tuyệtvờiđểvừa làmquenđượcvớimỗidoanhnhân,vừanhậnđượckhông khí trong lành và tập thể dục. Ngoài ra, hãy xem trường hợp củaLindaGass,mộtnghệsĩchuyênvẽlụatrêntừngđoạtgiảithưởng.Bêncạnhsựnghiệphọasĩ,côcũnglàmộtngườihoạtđộngmôitrườngnăngnổ.Trongnhiềunămcôđãtìmcáchkếthợpcácmốiquantâmcủamìnhthôngquaviệcsửdụngcáctácphẩmnghệthuậtđểtruyềnđạtnhữngvấnđềquantrọngvề

môitrường.[38]

Tómlại,vớimộtchútluyệntậpngườitarấtdễdàngtránhchướngngạivật và cácổgàmàhọ thườngđặt ra trên conđường riêng củamình.Mộttrongnhữngcáchtốtnhấtlàluônluônthểhiệnsựbiếtơncaođộvớinhữngngười giúp bạn.Hãygiữmột chồng thiếp cảmơn trên bàn của bạn và sửdụngchúngthườngxuyên.Bêncạnhđó,dưdfngbaogiờquênrằngthếgiớirấtnhỏvàcórấtnhiềukhảnăngbạnsẽtìnhcờgặplạicùngmộtngườirấtnhiềulần.Hãybảovệvànângcaodanhtiếngbảnthân–đólàtàisảncógiátrịnhấtcủabạnvàcầnđượcbảovệ tốt.Hãyhọccáchxin lỗivớimộtcâuđơngiản.“Tôixinlỗi.”Hãyghinhớrằngtấtcảmọithứđềucóthểthươnglượngvàtìmhướngđiđếnmộtkếtquảmàtrongđótấtcảcácbênđềugiànhchiến thắng.Hãy cốgắng tìmhiểu thếmạnh củangười khác, vàbảođảmrằnghọđangđượclàmnhữnggìhọgiỏinhất.Vàhãylàmđiềuđúng,hơnlànhữngđiềukhônngoan,đểbạnsẽtựhàokhikểvềcâuchuyệncủamìnhsaunày.Cuốicùng,đừngnênômđồmquánhiềuviệc,khiđóbạnsẽítgâythấtvọngchocảbảnthânvànhữngngườitincậybạn.

CHƯƠNG9-Phầnnàycóthihaykhông?

TôichẳngbaogiờsửdụngPowerPointtạilớp,ngoạitrừvàongàyđầutiênkhimô tảnhữnggìchúng tôi sẽ làmtrongsuốtmười tuần.Slidecuốicùngđưaradanhsáchcáccamkêtcủatôivànhữnggìtôimongđợiởcácsinhviên,trongđóđiểmcuốicùnglà:“Đừngbaogiờbỏlỡcơhộinàođểtrởnênxuất sắc.”Tôihứasẽ traocho từng lớpnhữngbàihọc tốtnhất,và tôicũnghyvọnghọsẽthểhiệnhếtmình.Tôicũngnóivớicácsinhviênrằngtôisẵnsàngchotấtcảmọingườiđiểm“A”,nhưngmứcyêucầucủatôiđượcthiếtlậprấtcao.Đólàlầnduynhấttôiđềcậpđếnđiềunày. Vậy chuyện gì đã xảy ra? Các sinh viên liên tục thể hiện nhiều hơnnhữnggìtôihaychínhhọcóthểtưởngtượng.Họrấtnhiệttìnhgắnbóvớitưtưởngcầntrởnênxuấtsắc,vàliêntụcnângcaomứcyêucầukhihọckỳtrôiđi.Thật sự,mộtvàinăm trước, tôiđến lớphọc sớmvàiphútvà thấymộttrongnhữngsinhviêncủatôiđangngồibênngoàichiếciPodnanomớicủacô.TôichưathấyiPodnanolầnnàonênhỏicôchotôixemthử.Côđưachotôivà lậtngược lại.Đằngsauchiếcmáyđượcchạmkhắcvớicâu:“Đừngbaogiờbỏlỡcơhộinàođểtrởnênxuấtsắc.”Hẳnlàkhiđặthàngtrựctuyến,côđãđượcchọnkhắclênchiếcmáybấtcứgì.Nhưngthayvìkhắctênmìnhhaythôngtinliênlạc,côđãchọnthôngđiệpnàymàcômuốnnhớmỗingày.Chắcchắnlàcôđãkhônglàmđiềuđóchotôi,màchochínhbảnthânmình. Tôiđãkhángạcnhiênbởitínhthuhútcủathôngđiệpnày,nhưthểcácsinhviênchỉcònchờđợimộtlờihướngdẫnnhưthếmàthôi.Họđangkhaokhátđiềugìđóchophéphọ thểhiệnmìnhmộtcách tốtnhất,đểđánh tráibóngvượtkhỏikhuônkhổsânvàtỏasángrựcrỡnhất.Thậtkhôngmaylàtrong hầu hết các tình huống thì điều này không xảy ra. Chúng ta đượckhuyếnkhíchđể“vừađủhài lòng.”Nghĩa làchúng tađượckhuyếnkhích(cóthểbằngmộtcáchtếnhịhoặckhông)chỉlàmvớikhốilượngítnhấtcóthểđểđápứngyêucầumàthôi.Vídụ,giáoviênchobàitậpvànêurõnhữnggìcầnthiếtđểđạtđượcnhữngthangđiểmcụthể.Câuhỏicổđiểnđượcđặtrachomộtgiáoviênlà:“Phầnnàycóthihaykhông?”Tuynhiên,sinhviênđãbiếtđượcquanhiềunămhọcrằngtấtcảnhữnggìhọcầnlàmlàđápứngcácyêucầutốithiểuđểđạtđượcthangđiểmhọmuốn.Điềunàycũngxảyratạinơilàmviệc,khicácsếpphácthảonhữngmụctiêucụthểchocácnhânviêncủahọ,đồngthờitạoranhữnghệquychiếuvàthangđánhgiáchoviệctraotiềnthưởngvàthăngtiến. Thậtdễdàngkhichỉcầnđạtmứckỳvọngvàbiếtchínhxácnhữnggìbạnsẽnhậnđượctrởlại.Nhưngnhữngđiềuxuấtsắcsẽxảyrakhibạngỡbỏgiới

hạntrênđầumình.Thậtra,tôitinrằngcómộtđộnglựcrấtlớnbịdồnnéntrongmỗichúngtamuốnbậttunggiớihạn.Giốngnhưmộtchaisodađượclắc lên, những cá nhân nào phá vỡ được các giới hạn của họ sẽ đạt đếnnhữngthànhtựurấtđángkể. HãynghecâuchuyệncủaAshwiniDoshi,ngườitôigặplầnđầucáchđâyvàinămkhicôlàmộtsinhviênmớitốtnghiệpvànộpđơnxinmộtcôngviệctrợlýnghiêncứutạibộphậncủachúngtôi.Mặcdùlàngườikháthoảimái,tôivẫn thựcsựsửngsốtkhicôbướcvàovănphòngcủa tôichomộtcuộcphỏngvấnviệclàm.Ashwinilàmộtcôgáixinhđẹp,nhưngcôchỉcaocó3feet rưỡi (khoảng 1,1m – ND). Giọng nói của cô giống như một bé gái,nhưngý tưởngcủacô làcủamộtngười trưởng thành.Tôikhángạingùngkhiphảithừanhậnrằngtôiđãkhôngtuyểndụngcô.ĐiềunàyrấtthườngxảyravớiAshwini.Mọingười thườngquángạcnhiênvớivẻbềngoàicủacôđếnnỗiphảimấtmộtkhoảngthờigianlàmviệcvớicô,họmớicảmthấyđủthoảimáiđểbỏquasựkhácbiệtthểchấtđó.Maychotôilàcôquyếtđịnhthamgiakhóahọccủatôi,bởivìnóđãchotôimộtcơhộiđểlàmquenvớicônhiềuhơn.Đếnkhinhómcủachúngtôicầntuyểnmộtvịtríkhác,tôiliềnchớplấycơhộiđểtuyểncô.Ashwinithểhiệncôngviệcrấtgươngmẫu,côkhôngnhữnglàthànhviênlàmviệcnhómxuấtsắcmàcònluônluônđixahơnnhữnggìđượcmongđợi. SinhraởMumbai(trướcđâylàBombay),Ashwinilớnlêntrongmộtgiađìnhcómườichínngười–chacô,baanhemcủacha,vợcủahọ,tấtcảconcáicủahọ,vàôngbàcủacô.Côsinhracókíchthướcbìnhthường,nhưngđếnnăm1tuổicôđãkhôngcònpháttriểnbìnhthườngnữa.CácbácsĩởẤnĐộđãkhôngthểđưaranhữnghướngdẫnchoviệcchămsóccô;dođó,chamẹcôđãgửiphimX-quangcủabộxươngnhỏbécủacôđếncácchuyêngiatạiHoaKỳ.Cáchđiềutrịduynhấtlàđặtcácphầnmởrộngxươngởmỗichicủacô,mộtquátrìnhyêucầuphẫuthuậtkéodàiđếnhơnsáunăm.Vàmỗilầnnhưvậycôsẽphảinằmliệtgiườngtrongnhiềutháng,điềuthậtsựkhôngthểtưởngtượngđượcvớicôgáitrẻrấtnăngđộngnày. Ashwinirấtmaymắncómộtgiađìnhcởimởvàyêuthươngcô.Thựctếcónhiềugiađìnhchorằngnếumộtthànhviênnàođókhácthườngthìcóthểlàmchohọxấuhổnênhọthườnggiấuđi.NhưngAshwiniđãđượchọcởcáctrườngtốtnhấttạiBombayvàluônthểhiệnxuấtsắc.Côcómộttháiđộcựckỳtíchcực,vàtừkhicònnhỏđãcảmthấymạnhmẽmộtcáchlạlùngnhờsựkhácbiệtcủamình.Ashwinivẫnnghĩmìnhlàmộtngườibìnhthườngsốngmộtcuộcsốngphithường. Côthựcsựcảmthấychẳngcógìmìnhkhôngthểlàmđượcvìđãchứngtỏđiềuđónhiềulần.CôđãtựđếnCaliforniađểđihọccaohọc.Ngoàinhữngkhácbiệtvănhóavànhữnggiớihạnthểchất,Ashwinithậmchícònkhông

biếtbấtcứaikhicôđến.NhiềubạnbèhếtlờikhuyênrănAshwiniởlại,họnói rằngcuộc sống sẽdễdànghơnnhiềuchocôởẤnĐộ.Nhưngcôvẫnkiêntrì.SaukhiđếnStanford,chỗởduynhấtcônhậnđượclàmộtgócnhỏtrongcănhộchophépcôdễtiếpcậnvớilòsưởi.Xuấtpháttừnhucầubảnthân,Ashwiniđãcốgắngtìmracácgiảipháptàitìnhđểvượtquatấtcảcáctrởngạivềthểchấtcôphảiđốimặtmỗingày. KhitôihỏiAshwinicáctrởngạiđólàgì,côcảmthấyrấtkhóđểtìmrachúng.Thựcracôchẳnghềnhìnthấychúng.Nếubuộcphảitrảlời,cônóivềkhókhăncủaviệctìmkiếmmộttrườngdạyláixesẵnsàngchấpnhậnmìnhnhưlàmộthọcviên.Saunhiềunămđilạiphụthuộcvàonhữngchuyếnxecủabạnbèvàphươngtiệncôngcộng,côquyếtđịnhhọcláixevàmuamộtbộbànđạpđộnđểcôcó thểvới tớibànđạpgavàphanh.Cũngphảimấthàngchụccuộcgọicômớitìmđượcmộttrườngdạyláixechịunhậnmìnhvàohọc. ĐiềuấntượngnhấtlàAshwiniluônthểhiệnhơn100phầntrămnhữnggìcôđượcgiaophó.Cònđiềutiếcnuốiduynhấtcủacô?Côướcgìmìnhđãchấpnhậnmạohiểmnhiềuhơnkhicôcòntrẻhơn.Quatấtcảnhữnggìcôđãvượtqua,Ashwinivẫnnghĩrằngmìnhđãđitrênconđườngquáantoàn.Côluônnhậptâmquanniệmrằngcuộcsốngkhôngphảilàmộtbuổidiễntập,vàrằngbạnchỉcómộtcơhộiđểlàmcôngviệctốtnhất.Ashwinilàmôhìnhlýtưởngcủamộtngườikhôngbaogiờbỏlỡcơhộinàođểtrởnênxuấtsắc. Trởnênxuấtsắcnghĩalàquyếtđịnhđixahơnnhữnggìđượcmongđợiởbạnvàotấtcảmọithờiđiểm.Ởphíangượclại,nếubạnchỉlàmvớinỗlựcítnhấtđểđápứngvừađủmộtkỳvọngthìbạnđanglừadốichínhmìnhvớicơhộiđó.Điềunàynghenhưnhữnglờithuyếtgiảngcủamộtvịhiệutrưởngkhótính,nhưngđólàsựthật.Càngngàysốlượngcáccơhộibịbỏlỡcàngtăng lên thì sẽ dẫn đếnmộtmức “thâmhụt” rất lớn.Hãy tưởng tượng sựkhácbiệtgiữađầutư100đôlavànhậnđược5phầntrămtiềnlờisovớiđầutư100đôlavàlời105phầntrăm.Sựphânkỳvềgiátrịcứthếtiếptụctíchlũydần theo thờigian.Cuộcsống làvậyđó.Bạnnhậnđược từcuộcsốngnhữnggìbạnđónggóp,vàkếtquảđượccộngdồnmỗingày. BernieRoth,một giáo sư cơ khí ở Stanford, đã thực hiệnmột bài tậpmang tínhkhiêukhích tạid.schoolđể làmnổibậtđiểmnày.Ônggọimộtsinhviênđilênphíatrướcphòngvànói:“Hãycốlấychainướcrỗngnàyrakhỏitaytôi.”Berniegiữchặtchaivàngườisinhviênthửgiậtnóra,nhưngđương nhiên không được. Sau đóBernie thay đổi câu nóimột chút: “Lấychai nước ra khỏi tay tôi.”Người sinh viên nỗ lực nhiều hơn nữa, nhưngthườngvẫnkhôngcókếtquả.Đểkhiêukhíchcácsinhviênhơnnữa,Berniekhăngkhăngbuộcsinhviênphải lấychobằngđượcchainước từ tayông.Thườngthìcácsinhviênthànhcôngtrongnỗlựcthứba.Bàihọcởđâylà

gì?Chínhlàsựkhácbiệtlớngiữaviệccốlàmmộtcáigìđóvàthựcsựlàmnó.Chúngtathườngnóirằngmìnhđangcốgắngđểgiảmcân,tậpthểdụcnhiều hơn, tìm việc làm...Nhưng sự thật là chúng ta hoặc đang làmhoặcđangkhônglàm, thế thôi.Sẽcốgắnglàmlàmộtkiểucúpđuôi trốn tránh.Bạnphảitậptrungýchíđểkhiếnmộtđiềugìđóxảyrabằngcáchtraochonóítnhất100phầntrămcamkết.Nếuíthơnconsốđóthìbạnlàngườiduynhấtđángbịphêphánchothấtbạimộtkhibạnkhôngđạtđượcmụctiêucủamình. Berniecũngnóivớisinhviênrằngbiệnminhlà tròvônghĩa,hoặcnóithẳngra,biệnminhlàtrònhảmnhí.Chúngtakiếmcớđểcheđậymộtthựctếlàchúngtađãkhôngđủnỗlựcchocôngviệc.Bàihọcnàychạmđếntấtcảmọimặt trong cuộc sống của bạn.Chẳng thể biệnminh cho việc đến trễ,khôngnộpbàitập,thirớt,khôngdànhthờigianchogiađình,khônggọiđiệnthoạichobạngái,vàv.v...bạncóthểchếramộtcáicớđểđượcxãhộichấpnhận,chẳnghạnnhưcóquánhiềucôngviệchoặcđangbịbệnh,nhưngnếuthựcsựmuốnđạtthànhquảthìbạnsẽtìmđượccáchđểkhiếnchonóxảyra. Đây là những lời khuyên khắt khe, bởi tất cả chúng ta đều quá quenthuộcvớiviệcchếravànghenhững lờibiệnminh.Bernie thừanhậnrằngviệcbàochữahoặcnêulýdobiệnminhkhikhônglàmviệcnàyhayviệckiađượcxãhộichấpnhậnbởivìnólàmchobạncóvẻ“hợplý”.Nhưngngaycảkhi bạn cảm thấy phải bào chữa chomình với những người khác thì bạncũngkhôngnênlàmnhưvậyvớichínhbảnthânmình.Cầnphảichấpnhậnthựctếrằngnếubạnthựcsựmuốnđạtđượcđiềugìđóthìnóhoàntoàntùythuộcvàobảnthânbạn.Hãychonómộtmứcưutiêncaohoặcloạinórakhỏidanhsáchcủabạn.Đểkhắcsâuquanđiểmnày,Bernieyêucầucácsinhviênviếtramụctiêulớnnhấtcủahọvàsauđóliệtkêramọitrởngạingănchặnhọđạtđượcnó.Thườngmấtvàiphútđểcácsinhviênlậpradanhsách.Sauđóôngtháchthứccácsinhviênnhìnnhậnrằngđiềuduynhấtnêncótrongdanhsáchlàtêncủachínhhọ.Chúngtabàochữachoviệckhôngđạtđượccácmụctiêucủamìnhbằngcáchđổlỗichonhữngngườikhácvàcácyếutốbênngoàiđãcảnđườnghoặckhôngchophépchúngtalàmđiềugìđó.Mộtlầnnữa, tôimuốnnhắclạirằngviệcđạtđượcmụctiêulà tráchnhiệmcủabạntừđầuđếncuối. Những bài tập này và những bài họcmà chúngmang lại đều củng cốquanđiểmrằngbạnlàngườicótráchnhiệmcuốicùngđốivớicuộcsốngcủariêngmình.Dùởthờiđiểmnàođinữa,bạncũngchẳngthểbiệnminhgìkhikhông nỗ lực hếtmình.Một ví dụ rất hay là vềChong-MoonLee, doanh

nhânngườiMỹgốcHàn.[39]

Câuchuyệncủaông làmột trườnghợpđiểnhìnhsẵnsàngvượtquamọi ràocản trênconđườngcủamìnhđểđạtđược

cácmục tiêu.ÔngLeeđãđượcđào tạovềpháp luật,kinhdoanh,vàkhoahọcthưviện,vàaicũngnghĩôngsẽđảmnhậnvaitròcủamộtngườiquảnlýthưviệntạitrườngđạihọc.Tuynhiên,ônglạithamgiavàoviệckinhdoanhdoanhdượcphẩmcủa gia đình ôngởHànQuốc.Cóđiều về sau quan hệgiữacácthànhviêngiađìnhcăngthẳngđếnmứcôngLeeđãquyếtđịnhrờikhỏicôngty.ÔngđếnThunglũngSiliconbắtđầumộtsựnghiệpmới:bánhànghóacủaMỹsangNhậtBản.Cuộcsốngkhấmphánênôngquyếtđịnhmuachomỗiđứaconcủamìnhmộtchiếcmáy tính–mộtchiếc IBMchocontraivàmộtchiếcAppleIiechocongái.Theoquanđiểmtruyềnthống,ôngchorừangcontraicầnmộtchiếcmáytính“chuyênnghiệphơn”vìôngchuẩnbịchoconmộtsựnghiệpkinhdoanh,còncongáicủaôngsẽsửdụngmáytínhcủamìnhchoviệchọc.NhưnghóaracảhaiđứatrẻđềudànhtấtcảthờigiancủachúngtrênchiếcmáytínhApple.ThấyđượcsứcmạnhtừphầnmềmvàgiaodiệnđồhọacủaApple,Leerấthứng thúvớiviệc tạo ramộtcáchthứcchocácmáytínhcánhânsửdụngphầnmềmcủaApple.Banđầuôngnghĩrằngphầnmềmđócóthểdễdàngđượcpháttriểntrongmườihaitháng–nhưngthựcsựnóđãtốnđếnsáunăm.LeeđãdốchếttấtcảmọithứôngcóvàocôngtyDiamondMultimedia,chuyênsảnxuấtđồhọacủamáytính.Cónhữnglúcthiếuthốnđếnnỗiôngphảiănbắpcảimàcáccửahàngtạphóađãnémrađường.Nhưngôngvẫngiữvữngmụctiêucủamình,vàsaumườibốnnămdàiDiamondMultimediađãtrởthànhnhàsảnxuấtthiếtbịtăngtốcđộđồhọahàngđầutạiHoaKỳ.Ôngtinrằngsựthànhcôngcủamìnhxuấtpháttừsựtậptrungvớilòngkiêntrìkhôngbaogiờsuygiảm,vàhiểurằngmìnhđãđặttoànbộtráitimvàtâmhồnvàotấtcảmọithứmìnhlàm. MộtvídụkháclàPerryKlebahn,ngườithiếtkếgiàyđituyếtđãđượctôikểtrướcđó.Perrylàmộtbậcthầycủaviệcthểhiệnvượtxahơnnhữnggìđượcmongđợiởông.GầnđâyôngđãtrởthànhchủtịchcủaTimbuks2,nhàsảnxuấttúixáchquaichéovàcácloạitúihànhlý.CôngtyđặttrụsởởSanFrancisconàyđãlàmănsasúttừtrướckhiPerrytới,chủyếubởivìnóđãpháttriểnvượtquákhảnăngcungcấpdịchvụcủamình.Cơsởhạtầngđãbịkhai thácquámứcgiớihạncủanó,cácnhânviênphải làmviệc tạicácốcđảocô lậpởcác tòanhàkhácnhau,còn tinh thần làmviệc thì thấp.Perryđượcmờivềđểchuyểnbiếntìnhhìnhkinhdoanh.Ôngxemxétkỹlưỡngbốicảnhvàtậptrungvàomụctiêulàmchomọikhíacạnhcủacôngtyđềutrởnênxuấtsắc.Bướcđầutiêncủaônglàcủngcốcácnhânviêndướimộtmáinhà, vớinỗ lựcxâydựngmộtý thứcmạnhmẽhơnvềmột cộngđồng tạicôngty.Sauđóôngđãđưađộingũquảnlýđimộtchuyếnthámhiểmnơihoangdãtrongbảyngày,vàtrongsuốtchuyếnđihọđãphảidựavàonhautheođúngcáiýnghĩachânchấtnhấtcủatừđó.Điềunàylàmchocácrắcrối

trong văn phòng chỉ còn như trò trẻ con nếumang ra so sánh. Tiếp theo,Perryđãquyếtđịnhkhenthưởngnhânviêntheomộtcáchvừathểhiệnđượcvàvừacủngcốcácmụctiêucủacôngty.Mỗithángtấtcảcácnhânviênđềuđiềnvàomộtcuộckhảosátvềnhữngsởthíchvàhoạtđộngcủamình,vàmộtcái tênđược rút ra thôngqua sổxố.Nhânviên trúng thưởng sẽnhậnmộtchiếctúiđượcthiếtkếdựatrênniềmđammêcủamình.Nhữngchiếctúiđólàđộcnhấtvônhịvàlàmộttạotácxuấtsắcthểhiệnsựsángtạovàđổimới;đóchínhlànhữngđiểmnổibậtcủaduynhất. Sau đó, với cảm hứng từ các thiết kếmang tính “mã nguồnmở” củanhững công ty như Mozilla, nơi người dùng được trao quyền và đượckhuyến khích cải thiện sản phẩm, Perry đã giới thiệu quy trình thiết kếTimbuk2tớimộtcộngđồngtrựctiếp,mờikháchhàngđếnthửnghiệmcáctínhnăngchodòngsảnphẩmtiếptheo.Lầnđầutiênhàngtrămkháchhàngđãđượcthamgiatrongtiếnhình,xemxétcácbảnvẽvàcungcấpnhữngýtưởngxuấtsắc,giúpmởrộngranhgiớicácsảnphẩmcủaTimbuk2.Nóđãmangđếnkếtquảlàmộttậphợpnhữnghiểubiếtvàýtưởngliêntụcđượclàmmới. NgaycảkhinhómcủaPerrychỉtiếnhànhcácbướcsửachữacơsởvậtchấtbịhưhỏng,Timbuk2vẫncókhảnăngsẽtrởthànhmộtcôngtythànhcông.Nhưngôngđãlàmđượchơnthếnữabằngviệcđẩyxathêmcácgiớihạntrongviệctìmkiếmnhữnggìlàmchocôngtytrởnênxuấtsắc. Nhữngngườithựchiệnnhữngkỳcôngxuấtsắc,chẳnghạnnhưChong-Moon Lee và Perry Klebahn, thường được cho là rất cạnh tranh. Nhiềungườinghĩrằngđểhọhoànthànhđượcmụctiêucủamìnhthìnhữngngườikhácphảithuacuộc.Tuynhiên,điềunàychắcchắnkhôngđúng.Cómộtsựkhácbiệtđángkểgiữatínhcạnhtranhvàýchíhướngvềmộtmụctiêu.Cạnhtranhngụýmộttròchơi“đượcăncảngãvềkhông”màtrongđóbạnthànhcôngkhingườikhác thấtbại.Cònýchí liênquanđếnviệckhai thácniềmđammêcủariêngbạnđểkhiếnchomọithứxảyra.Rấtnhiềunhàlãnhđạođượctruyềncảmhứngvàthúcđẩybởinhữngthànhcôngcủanhữngngườixungquanh. Tôi muốn nhấnmạnh rằng để thành công trongmột môi trường kinhdoanh,ýchítậptrungvàomụctiêusẽtạoranăngsuấtcaohơnlàcạnhtranh,vàtôiđãthiếtkếmộtbàitậpmôphỏngđểlàmnổibậtđiểmnày.Trongbàitậptôichiamộtnhómthànhsáuđộinhỏ,sauđóchomọingườixemnămbộ

tròchơighéphìnhhoànthành,mỗibộcsomộttrămmảnhghép.[40]

Nhữngngườithamgiađượcphépxemcácbộghéphìnhtrongkhoảngmộtphút,vàsauđótấtcảcácmảnhtừnămbộghéphìnhđóđượcbỏvàomộtchiếcáogốivàxáo trộn.Tôichỉgiữ lạimộtvàimảnhvàsauđóphânphốingẫunhiên

đếnsáuđội.Mỗiđộicũngđượctraocho20đồngtiềnpokerđểsửdụnglàmtiềntệ.Cácđộiphảihoànthànhmộtbộghéphìnhtrongvòngmộtgiờ.Khithờigianhếtsẽlàlúctínhđiểm.Mỗiđộiđếmsốmảnhghépcủachitiếtlớnnhất được hoàn thành của bộ ghép hình và nhận đượcmột điểm chomỗimảnh.Sauđóhọđếmsốmảnhtạinhữngkhuvựcnhỏlàmnềnchocácmảnhghépđượckếtnốivànhậnđượcnửađiểmchotừngnhóm.Nhómnàohoànthànhtoànbộmộtbứctranhghéphìnhtrongmộtgiờthìđượchaimươilămđiểmthưởng. Vìsốlượngbộghéphìnhíthơncácđội,nênnhữngngườithamgiaphảiquyếtđịnhxemhọsẽcạnhtranh,hayhợptác,hoặccảhaiđểthuthậpđượccácmảnhghépcầnthiết.Tôixâydựngtìnhhuốngnàyđểmôphỏngthếgiớithực:ngườithamgiabiếtrằngtấtcảcácmảnhghépđềutồntạiđểhọhoànthànhnhiệmvụ,nhưngkhôngcómộtđộinàokiểmsoátđượctấtcả.Cácđộiphảitìmcáchcóđượcnhữngnguồnlựcmàhọcầnđểthànhcông.Ngoàira,vì nhữngmảnhghépkhôngđủ chomỗi đội, nênmột sốđội phải tìmmộtcáchkhácđể tạo ragiá trị.Cũngnhư trong thếgiới thực,cónhiềuvai tròkhácnhaucầnđược thểhiện trongmộthệsinh thái.Và thếgiới luôn thayđổichứkhôngđứngyên.Saukhitròchơibắtđầu,cứkhoảngmỗimườiphútthìmộtchuyệngìđósẽxảyra.Tôicóthểbánđấugiácácmảnhghépmàtôigiữ lại,hoặcbánhìnhảnhcủacácbộghéphìnhhoàn thành,hoặcyêucầumột người từ đội này chuyển sang đội khác vàmang theomột vàimảnhghép.Môitrườngthayđổiyêucầucảsựsángtạovàlinhhoạt. Đểđược thànhcông, cácđộiphải làmviệc cùngnhau.Họbắtđầu tròchơibằngcáchkinhdoanhvàtraođổihàng,cốgắngtìmracáchđểtốiđahóalợiíchriêngcủahọmàkhôngphảichođiquánhiều.Điềunàyđòihỏiphảicânbằngchiếnlượcvớihànhđộng,tìmracáchphânchialaođộnggiữacá thànhviên trongnhóm,và làm thếnàođểđi trênconđườnggiữacạnhtranhvàhợptác,tấtcảtrongmộtmôitrườngluônluônthayđổi.Vìhọbiếtlàcó ítbộghéphìnhhơnsố lượngcácđội,nên ítnhấtmộtđộiphảiquyếtđịnhkhôngxâydựngbộghéphìnhvàthayvàođólàmmộtvaitròkhác.Đôikhimộtđộichọncáchtáchravàthamgiavàocácđộikhác.Đôikhihaihoặcbađộihợplại.Tạithờiđiểmkhácmộtđộicóthểđảmnhậnvaitròcủanhàmôigiớivàmuabánmảnhghépvớicácđộikhác.Vàđôikhitấtcảcácđộihợpnhấtlạithànhmộtđộilớnvàlàmviệcvớitấtcảcácbộghéphìnhcùngvớinhau.Tôithíchlàmbàitậpnàyvớicácnhómlớnhơnmàtôicóthểchiathànhhaihoặcnhiềuhệsinhthái,mỗinhómđềucósáuđộivànămbộghéphình.Làmnhưvậy sẽ cho phép các chiến lược khác nhauphát triển songsong,vàsẽtạorasựsosánhthúvịđó. Cáckếtquảtồitệnhấtxảyrakhitấtcảcácđộiquyếtđịnhcạnhtranhvớinhau.Họgiữlạinhữngmiếngghépvàtừchốitraođổinhữngmiếngmàcác

độikháccần.Nhữngnhómnày trởnênquá tập trungvàochiến thắngđếnmứchọđánhmấttấtcả.Đôikhicácđộithựcsựthừanhậnrằnghọsẽlàmtốthơnnếuhọhợp tác,nhưngcuốicùnghọvẫnquyếtđịnhcạnh tranh.Cạnhtranhđãquágắnchặtvàovănhóacủachúngtađếnnỗinótrởthànhphảnứngtựnhiên.Thậtra,nhữngđộicốgắnglàmchocácđộikhácthuacuộcthìcuốicùngcũngthấtbại.Vídụ,tronglầnđầutiêntôichothựchiệnbàitậpmôphỏngnày,mộttrongcácđộiđãquyếtđịnhgiữlạirấtnhiềumảnhghépmàcácđộikháccần.Chođếncuốigiờhọcókếhoạchbánchocácđộikhác.Nhưngđiềunày lạiphản tácdụng.Khi thờigianhết, cácđộiđãdànhquánhiềuthờigianđểcạnhtranhvớinhauđếnmứchọthậmchíkhôngthểhoàntấtdùchỉmộtbộghéphình.Điềunàycónghĩalànhữngmiếngcuốicùngsẽ

chẳngthểcungcấpbấtkỳgiátrịbổsungnào.[41]

Bài tậpnày chuyển tảimột lời nhắcnhởmạnhmẽ rằng trongcácmôitrườngcónhữngnguofonlựchạnchế,việcđịnhhướngđểlàmchobảnthânvà những người khác thành công thường làmột chiến lược hiệu quả hơnnhiều so với việc chỉ đơn thuần cạnh tranh. Những người làm điều nàythườngcóthểtậndụngtốthơncáckỹnăngvàcôngcụmàngườikhácmangđếnchocôngviệcchung,vàchàomừngthànhcôngcủangườikháccùngvớithànhcôngcủariêngmình.Điềunàyxảyratrongthểthaocũngnhưtrongcácmôitrườngkinhdoanh,màcảhaithườngđượccholànhữngmôitrườnghoàn toàn cạnh tranh. Ví dụ, trong cuốn It’s Not about the Bike, LanceArmstrongđãcungcấpcácchitiếtvềcáchnhữngđốithủcạnhtranhtạiTourdeFrance làmviệc cùng nhau trong suốt cuộc đua để làm cho tất cảmọingườithànhcông.Vànhiềucôngtycạnhtranhvớinhau,baogồmcảYahoovàGoogle!,đềuápdụng“cạnhranh”bằngcáchtìmranhữngphươngphápsángtạođểlàmviệccùngnhau,tậndụngthếmạnhcủamỗidoanhnghiệp. Khinóiđếnviệctrởnênxuấtsắc,nhiềudoanhnghiệplựachọnmộtlĩnhvựcmà họ thực sự tỏa sáng.BMW tập trung vào kỹ thuật xuất sắc nhất;Walmarthứahẹngiáthấpnhất;Disneylandphấnđấulànơihạnhphúcnhấttrêntráiđất;vàNordstromlàmviệccầncùđểcungcấpdịchvụkháchhàngtầmcỡthếgiới.NếubạnhỏinhữngngườiquenthuộcvớiNordstromrằnghọnghĩ gì về nó, hầu hết mọi người sẽ kể cho bạn nghe ít nhất là một câuchuyệnvềviệchọđãnhậnđượcdịchvụ tuyệtvờiđếnmứckhông thể tinđược. TôiđãcócơhộigặpgỡhaitrongsốbaanhemnhàNordstrom,ErikvàBlake,nhữngngườiđangđiềuhànhcôngty,vàđãhọcđượccáchhọkhiếncho nhân viên thấmnhuần các giá trị xem khách hàng là trung tâm.ThậtđángngạcnhiênlàchẳngcóquyđịnhcụthểhoặccôngthứcbímậtnàochoviệccungcấpmộtdịchvụkháchhàngnổitrộiởNordstrom.Vềcơbản,chỉ

saumộtquátrìnhhướngdẫnngắn,nhânviênbánhàngđượcgiaonhiệmvụsửdụngócsuyxéttốtnhấtcủamìnhtrongviệcgiảiquyếtnhữngvấnđềhọgặpphải, và cóquyềnhànhđộngvì lợi ích củakháchhàng.Chínhvì cácnhânviênbánhàngmỗingườimộtvẻ,nênhọgiảiquyếtvấnđềvớikháchhàng theo những cách độc đáo của riêng mình, từ đó dẫn đến vô số cácphươngpháptiếpcậnchonhữngvấnđềtươngtựnhau.TạiNordstromcũnghình thành văn hóa kể chuyện, và những câu chuyện xuất sắc về dịch vụkháchhàngđượcxemlànhữngbàihọcvànguồncảmhứng.Bằngcáchchonhânviênđượcphépsángtạotrongviệcgiảiquyếtcácvấnđề,anhemnhàNordstromscũngtraochohọquyềnđượcmắcsailầm.CảBlakevàErikđềukhẳngđịnhrằngnếulỗilầmxảyratrongmộtnỗlựcphụcvụkháchhàngthìnósẽnhanhchóngđượcthathứ-vàmộtlỗilầmtươngtựhiếmkhixảyralầnnữa. TạiNordstrom,tấtcảnhữngsựđộngviênđềuhướngvàoviệctạoramộtdịchvụkháchhàngtuyệthảo.Mỗingườiquảnlýđềucốgắnglàmchođộicủamình thành công, và tất cả các nhân viên của họ xem khách hàng là“ngườisếpcuốicùng.”Nhữngngườiquảnlýcấpcaocủacôngty,baogồmBlake,Erik,vàanhcảPete,đềudànhphânnửathờigiancủahọđềghéthămcác cửa hàng. Họ đi bộ qua các tầng, tương tác với khách hàng, và nóichuyệnvớicácnhânviênbánhàng.Họrấtquenthuộcvớimôitrườngnàyvìmỗi người đều bắt đầu sự nghiệp củamình bằng công việc trong các nhàkho,bángiày,quảnlýcáccửahànggiày,đóngvaingườimuahàng,quảnlýcáccửahàngcánhân,vìsauđólàquảnlýkhuvực.Bâygiờ,vớivaitròlànhữngnhàlãnhđạocủadoanhnghiệpnhiềutỉđôlanày,họvẫnkhôngngừngtìmkiếmphươngcáchđểtrởnêntốthơnnữa.Họcẩnthậnxemxétvàkhiêmnhườnglắngnghe,đểrồisauđóhànhđộngmộtcáchtựtinvàchắcchắndựatrêncácthôngtinmàhọđãtậphợpđược.Họrấtđểtâmviệcliêntụctăngcườngsựhàilòngcủakháchhàngđếnmứcbấtkỳkháchhàngnàomuốntiếpcậnđượctừngngườitrongsốhọcũngthấyrằngviệcnàykhádễdàng.Cảbaanhemđềutrảlờiđiệnthoạiriêng,đọce-mailriêng,vàtựmìnhtrảlờicáctinnhắn. ÝtưởngrằngkháchhànglàưutiênsốmộtthựcsựquágắnliềnvớivănhóacủaNordstromđếnmứcbaanhemnàymôtảtổchứcnhưmộtkimtựthápngược,trongđócáckháchhàngởtrêncùngvànhữngquảnlýcấpcaoởdướicùng.Khibạn thăng tiến trongcông tynày, theonghĩađen làbạndichuyểnxuốngcácnấc thangcủacông ty.CũngkhôngcóCEOnàoởphíadướicùng.Blakelàchủtịch,Eriklàchủtịchphụtráchcáccửahàng,vàPetelàchủ tịchphụ tráchbánhàng.Họ làmviệc thànhmộtnhómrấtchặtchẽ,mỗingườiđóngnhữngvaitròphùhợpvớithếmạnhriêngcủamình.Họchiasẻcùngmộttầmnhìnđốivớidoanhnghiệpvàlàmviệctheotinhthầnđồng

bộvàhợptác. MộtcâuchuyệnvềdịchvụkháchhàngởNordstrommàtôiyêuthíchlàvềmộtkháchhànghỏimuahaichiếcáosơmimàuxanhcổtrắngởcửahàngdànhchonamgiới.CônhânviênbánhàngkhôngthểtìmthấynhữngchiếcáonàytrongkhohoặctạibấtkỳcửahàngnàokháccủaNordstrom.Nhưngthayvìnóivớikháchrằngcửahàngkhôngthểđápứngyêucầucủaanh,cônhânviênmanghaichiếcáosơmitrắngvàhaichiếcáosơmixanhđếnnhờthợmaycủacửahàngđổicáccổáovớinhau.Nhờthế,côcóhaiáosơmimàuxanhcổtrắngvàhaiáosơmimàutrắngcổxanh.Côđưaáosơmimàuxanhcổtrắngchokháchhàngvànóirằngnếuanhmuốnngượclại(áotrắngcổxanh)thìhọcũngcósẵnđóluôn! CảBlakevàErikđềuchỉ ra rằngmọi trảinghiệmvớimỗikháchhàngđềugiốngnhưmộtcơhộimới,cóvai tròrấtquantrọng.Mỗi tươngtác làmộtcơhộikhácđểmangđếnmộttrảinghiệmdễchịuchokháchhàngvàđểnângcaodanhtiếngcủacácnhânviênbánhàng.Ngaycảkhicáchànhđộngcủahọkhôngdẫnđếnviệcbánđượcmộtmặthàngcụthểnào,việcđầutưnàycuốicùngđãmanglạithànhcông. Nhưbạn thấy, trởnênxuất sắc có thểđến theonhiều cáchkhácnhau,nhưng tấtcảđềubắtđầubằngviệccởibỏchiếcmũđanggiớihạnbạnvàquyếttâmtiếpcậnvớitiềmnăngthựcsựcủabảnthân.Điềunàycónghĩalàhãyvượtxakhỏinhữngmứckỳvọng tối thiểu,vàhiểu rằngbạn làngườicuối cùng chịu trách nhiệm về hành động của mình cùng những kết quảchúngmang đến. Cuộc sống không phải làmột cuộc diễn tập, và bạn sẽkhôngcóđượcmộtcơhộithứhaiđểcốgắnghếtsứcđâunhé.

CHƯƠNG10-Nhữngtạotáctừthựcnghiệm

Tôiphảithúnhậnrằngthựcramìnhcóthểdễdàngđặttênchotấtcảcácchươngtrướclà“Hãychophépchínhbạn.”Ýtôi làbạnhãychophépmình thách thứcvớicácgiảđịnh,nhìn thếgiớibằngđôimắtmớimẻ, thửnghiệm,thấtbại,vạchraconđườngđicủariêngbạn,vàthửtháchcácgiớihạnkhảnăngcủabạn.Trongthực tế,đóchính lànhữnggì tôimuốnmìnhbiếtđượckhihaimươi,bamươi,vàbốnmươituổi–vàcũnglànhữnggìtôicầnphảiliêntụcnhắcnhởbảnthânmìnhởtuổinămmươi. Bạnrấtdễdàngbịkhóavàonhữngcáchtưduytruyềnthốngvàchặnhếtnhững lựa chọn thay thế khả thi. Đối với hầu hết chúng ta, có rất nhiềunhữngđámđôngđứngbên lề,khuyếnkhíchmỗingườichúng taở lại trênconđườngquyđịnh,chỉ tômàubên trongcácđườngranhgiới,vàđi trêncùngnhữngconđườnghọđãđitheo.Điềunàylàmchocảnhữngngườiđóvàbạncảm thấydễchịu.Nócủngcố thêmnhữngđiềuhọđã lựachọnvàcungcấpchobạnmộtcôngthứcdễđi theo.Nhưngnócũngcóthểcựckỳhạnhẹp. ỞchâuMỹLatinh thật ra cómột cụm từđượcdịch thành“kẻníuáo”(jacketpuller)đểchỉnhữngkẻcốgắngkéongườikhácxuống–cólẽbằngđuôiáocủahọ-đểngăncảnhọvươnlêncaohơnvịtríhiệntại.Ngườidânởnhiềunơikháctrênthếgiớigọiđâylàhộichứng“ghenăntứcở”,trongđónhữngngườidámđứnglêncaohơnnhữngngườixungquanhsẽbịcắtgiảmkíchthướcchovừavớimọingười.Ởlạivớisốđônglàchuẩnmực,thànhranhữngngườivượtlêntrướccónguycơbịkéolùilạibởicộngđồngcủahọ.Tệhơnnữa,cũngcómộtsốkhuvựctrênthếgiớimàởđóailàmnhữngđiềukhácvớisốđôngđềubịxemlàtộiphạm,theonghĩađen.Vídụ,tạiBraziltừtruyềnthốngdànhchocácdoanhnhân(entrepreneur)làempresario,dịchtrạiralà“kẻtrộm”.Tronglịchsử,khôngcónhiềuhìnhmẫudoanhnhânthànhcôngởkhuvựcnày,vànhữngngườikhácvẫnchorằngbạnhẳnphải làmđiềugìđóbấthợpphápthìmớithànhcôngtrongviệcphávỡkhuônmẫuởnơiđây.ĐâylàmộtvấnđềquantrọngvớiEndeavor,tổchứccómụctiêulàtăngcườngkhảnăngkinhdoanhởcácnướcđangpháttriển.KhihoạtđộngởMỹLatinh,Endeavornóivớimọingườirằnghọmuốnkíchthíchtinhthầnkinhdoanh,vàhọđãgặpphảisựchốngđốiquyếtliệt.Đểđáplại,họđãđặtramộttừhoàntoànmới,emprendedor,đểnắmbắtđượcbảnchấtthậtsựcủasựđổimớivàtinhthầndoanhnhân.Họđãphảimấtnhiềunăm,nhưngcuốicùngemprendedorđãđượcđưavàotừđiển.VàhiệntạiEndeavorlạiđốimặtvớimộttháchthứctươngtựởAiCập,nơihọdựđịnhmộtlầnnữatạoravà

quảngbámộttừmớichodoanhnhân. Ởtrườngd.schoolphần lớncôngtáccủachúngtôi tập trungvàoviệcchophépsinhviêntháchthứccácgiảđịnhvàmởrộngtrítưởngtượngcủahọbằngviệcthoátrakhỏinhữnglốitưduytruyềnthống.Mỗibàitậpđòihỏihọphảirờikhỏinhữngvùngan toànvà thamgiavào thếgiớixungquanhhọ.Trườngđưaranhữngtháchthức,nhưngchúngtôikhôngcócâutrảlời.Ngoàira,khônggianlớphọcd.schoolđượcthiếtkếđểkhuyếnkhíchcácthửnghiệm.Tấtcảcácđồnộithấtđềuđượcgắnbánhxevàdichuyểnmộtcáchdễdàngđể tạoranhữngkhônggian làmviệckhácnhau.Mỗi lầncácsinhviênđếnthìkhônggianlớphọcđượcsắpxếpkhácnhau.Cácthùnggiấy,gỗ,nhựa,kẹpgiấy,cácvòng taycaosu,bútmàu,dụngcụ thôngốngđiếu,vàbăngkeođềumờigọicácsinhviênxâydựngnhữnghìnhmẫuđầutiênnhằmđưaýtưởngcủamìnhvàocuộcsống.Cácphòngđềuchứađầynhữngtấmbảngmàutrắngdichuyểnđược,baophủbằngnhữngmiếnggiấydánnhiềumàusắc tạođiềukiệnchoviệc tìmý tưởng.Cácbức tườngđượcdánđầynhữnghìnhảnhvà tácphẩmcủacácdựán trongquákhứ,cóvai tròkhơinguồncảmhứngchotưduysángtạo. Sinhviêncủachúngtôiđượctraochonhữngtháchthứcmởvàđờithực.Vídụ,họcóthểyêucầutìmracáchđểcải thiệnsựantoànkhidichuyểnbằngxeđạptrongtrường,hoặctìmmộtcáchđể“dụdỗ”trẻemănthứcănlànhmạnh.Ngoàinhữngdựáncụcbộđó,sinhviênởd.schooltronglớphọcDesignforExtremeAffordability,doJimPatellvàDaveBeachgiảngdạy,cònlàmviệcvớicácđốitácởcácnướcđangpháttriểnđểxácđịnhcáckhókhănvàquyếtđịnhlàmthếnàođểgiảiquyếtchúngmộtcáchsinhlãi.Dựánnàyđãhìnhthànhmộtsốsảnphẩmthúvịđangđượchoànthiệnđểđưavàothịtrường.Vídụ,mộtnhómđãthiếtkếmộtlồngnuôiembésinhnonhoàntoànmớicó tên làEmbrace, saukhihọđi thămcácbệnhviệnởNepalvàthấy rằng các lồng ấp truyền thống ở phương Tây, với giá gốc là 20.000đôla,khôngthíchhợplắmchomôitrườngđịaphương.Nhiềuchiếclồngđãbịhỏnghoặccầncácbộphậnkhôngcósẵn.Nhữnghướngdẫnhoạtđộngvàcácnhãncảnhbáođượcghibằngtiếngnướcngoàixalạvớicácnhânviênđiềudưỡng.Quantrọngnhấtlàđasốphụnữsinhnởởcáclàngquêxacácbệnhviệnthànhphốnơicólồngấp.Dođó,nhữngtrẻsinhnoncầnđượcgiữấmtronglồngấpthìhiếmkhiđượctiếpcậnvớisựhỗtrợcầnthiết. Nhómnghiêncứuxácđịnhsựcầnthiếtcủamộtlồngấpcóchiphíthấpvàcôngnghệthấp.Trongvàithánghọđãthiếtkếmộttúingủnhỏvớimộttúichènbêntrongcóchứamộtloạisápđặcbiệt.Nhiệtđộnóngchảycủasáp

là37độC,lànhiệtđộcầnthiếtđểgiữấmchomộtembésơsinh.[42]

Vớichỉ20đôla,thayvì20.000đôla,cácbậcchamẹhoặccácphòngkhámđịa

phươnggiờđãcóthểchămsócmộtembésinhnonngaytạichỗhoặctrongkhidichuyển.Họlấytúisápravàđặtnótrongnướcnóngđểlàmtansáp.Sauđótúisápđượcđưavàochiếctúingủvàgiữấmtrongnhiềugiờ.Khinónguộiđi,sápcóthểđượclàmấmlêntrởlạimộtcáchdễdàng.Khôngcầnthiếtphảicósự tậphuấnkỹ thuậtnào,khôngcầncóđiện,và thiếtkếnàycũngkhôngtốnkémnhiềunêndễdàngđượctriểnkhaitrongcáccộngđồngnơingườidânrấtkhótiếpcậnđượcvớicácbệnhviệnđôthị. Cácsinhviênhoànthànhkhóahọcnàyđãthayđổimãimãi.Họbắtđầuđánhgiácaosứcmạnhcủaviệcchúýđếncácvấnđề trong thếgiớixungquanh họ, và biết rằng họ được trao quyền để giải quyết chúng. DavidKelley,giámđốcsánglậpcủad.schooltừngnói:“Họđangbướcđivớisựtự

tinsángtạo.”[43]

Họbiết rằngmìnhcóquyền–cảngụývà rõ ràng–đểđượcthửnghiệm,thấtbại,vàthửlạilầnnữa.Tấtcảnhữnggìchúngtaphảicôngnhậnlàmỗingườitrongchúngtađềucóquyềnđó–chúngtachỉcầnnhậnrarằngchínhchúngtalàngườiđượcphéptraoquyềnđóchomìnhchứkhôngchờđợimộttácnhântừbênngoài. Trongmộthoàn cảnh khá bất ngờ, tôi đã hiểu được thông điệp rằngmỗichúngtalàngườiquyếtđịnhcáchchúngtanhìnvàothếgiới.Mộtvàinămtrước,tôiđếnmộtlớphọcviếtsángtạo,ởđógiáosưđãyêucầuchúngtôimôtảcùngmộtcảnhhailần,đầutiênlàtừquanđiểmcủamộtngườimớiyêu,vàthứhailàtừgócnhìncủamộtngườivừabịmấtmộtđứacontrongchiếntranh.Bàitậpđơngiảnnàychothấyviệcnhìnvàothếgiớinhưthếnàohoàn toànphụ thuộcvào trạng thái cảmxúccủabạn.Khi tôi tưởng tượngmìnhđangđi bộquamột thànhphốđôngđúc trong trạng tháihạnhphúc,tâmtrícủatôitậptrungvàocảmàusắclẫnâmthanh,vàlăngkínhquansátthế giới của tôi rộngmở.Nhưng khi đi dạo quamột cảnh tương tự trongtrạngtháichánnản,mọi thứđều trôngxámxịtvà tấtcảcáckhiếmkhuyếthiệnra,chẳnghạnnhưnhữngvếtnứttrênvỉahècũngđậpvàomắttôi.Tôikhôngthểnhìnxahơnbướcchânmình,vàthànhphốdườngnhưcũngchánnảnchứkhônghềhàohứng.Tôitìmthấynhữnggìmìnhđãviếtchobàitậpđógầnmộtchụcnămtrước. Lindanghiêngngườirasauđểchiêmngưỡngnhữngbóhoamàuhồngđàocôvừamớimua.Tâmtrícôhứngkhởitungbaytừnhữngbônghoađếnmùi thơmtuyệtvờicủabánhmì tươiphíacửahàngbánhbêncạnh.Đứngbênhônglốivào làmộtnghệsĩxiếcnghiệpdư.Trongbộ trangphụcmàusắcsặcsỡcủamình,anhđãlàmchonhữngkhángiảtrẻemcườikhúckhíchmỗilầnanhtạoramộttròvui.Lindađứngxemmộtvàiphútvàcũngthấymìnhkhúckhíchcườinhưcácemnhỏ.AnhkếtthúcmànbiểudiễncủamìnhvớimộtcáicúiđầuchàoLinda.Côcúiđầuchàolại,vàtặngchoanhmột

bônghồng. Joecúiđầubướcđi,comìnhdướisươngmùbănggiá,trôngnhưnhữngtờbáobịgiótungvậtvờtrongkhôngkhí,đậpvàocáctòanhàtrướckhicấtcánhbaylênmộtlầnnữa.“Bướclênmộtvếtnứt,vừađivừarưngrức.Bướclênmộtsợidây,vừađivừalắtlay.”NhữnglờinàytiếptụcchạyquatâmtrícủaJoekhianhbăngquamỗivếtnứtphávỡcáchànggạchláttrênvỉahè. Bàiháttrêuchọcthờituổithơđãtrởthànhmộtgiọnglảinhảiđềuđềusauđầuanh, cũngnhưbản thânanhđangphải tập trung vào con đườngkhôngbằngphẳngtrảidàiphíatrước. Đâylàmộtbàitậpcógiátrịkhôngchỉchoviệcthựchànhkỹnăngviếtcủatôimàcònđốivớicuộcsốngnóichung.Nólàmộtlờinhắcnhởsâusắcrằng chính ta là người chọn cách chúng ta nhìn thếgiới xungquanh.Môitrườngquanhtađềucónhữngbônghoađẹpcũngnhưcáckhiếmkhuyết,vàmỗichúngtalàngườiquyếtđịnhnênchọnlấyđiềugì. Tôiđãchiasẻmộtsốcâuchuyệntừcuốnsáchnàyvớichatôi,vàsauđóchaquyếtđịnhdànhthờigianđểnóivềnhữnghiểubiếtquantrọngnhấtcủamình,khinhìnlạitámmươibanămcuộcđời.Mặcdùvịtríhiệntạicủaôngrất thoảimái,nhưngconđườngôngđikhôngphải làconđườngđượcdọnsẵntừtrước.ChachuyểnđếnHoaKỳkhiôngđượctámtuổi.GiađìnhôngbànộitrốnkhỏiĐứcvàonhữngnăm1930,vàhọđếnHoaKỳvớinhữngbàntaytrắng.ChatôikhôngthểnóiđượctiếngAnhvàôngbànộiđãkhôngcóđủtiềnđểnuôihaiđứaconcủahọ.Dođó,chaphảisốngvớinhữngngườibàcon,nhưngôngkhôngthểgiaotiếpđượcvớihọ.Mãichođếnkhiôngbàcóđủkhảnăngnuôicon,chamớiđượcđưavềnhà.Từnhữngkhởiđầukhiêmtốn,cha tôiđãxâydựngmộtcuộcsốngvàsựnghiệpđầyấn tượng,vàđãnghỉhưuvớivaitròphóchủtịchvàgiámđốcđiềuhànhtạimộtcôngtyđaquốcgialớn. Nóivềcuộcsống,chatôixácđịnhrằngnhậnđịnhquantrọngnhấtcủaông là không nên quá nghiêm trọng với chínhmình cũng như không nênphán xét người khác quá gay gắt. Ông ước gì trước đây ông khoan dungnhiều hơn với những sai lầm củamình và của những người khác, và ôngcũngmuốnlúcđóôngđãhiểuthấtbạilàmộtphầnbìnhthườngcủaquátrìnhhọc tập. Bây giờ ông nhận ra rằng hầu hết các lỗi lầm của chúng ta đềuchẳng thể làmrungchuyển tráiđất,vàchia sẻcâuchuyệnđãgiúpôngcóđượcgiađìnhnày.KhởiđầusựnghiệpcủamìnhtạiRCA,ôngvànhómcủaôngđãcómộtdựántiếntriểnrấttệ.Chatôivàcácđồngnghiệpcủaôngđãphảithứcnhiềuđêmđểcốgắngsửachữacácvấnđề,vàtrongnhiềutuầnhọphảidànhtoànbộsựtậptrungđểcốtìmramộtgiảipháp.Cóđiềungaysaukhidựánhoàntất thì toànbộchươngtrìnhbịhủybỏ.Mặcdùdựánđãlà

trung tâm cuộc sống của họ, nhưng đối với những người khác thì nó lạichẳngđánggì.Ôngđãhọcđượcnhiều lần rằnghầuhết nhữngđiều trongcuộcsống,đặcbiệtlànhữngthấtbạicủachúngta,chẳngquantrọngnhiềunhưchúngtanghĩngayvàothờiđiểmchúngxảyrađâu. Chatôicũngnhắcnhởtôirằngthànhcôngthậtngọtngàonhưngnócũngchỉ thoáng qua. Khi bạn đang ởmột vị trí có ảnh hưởng, có chức vụ vàquyềnlựcthìcácbổnglộcthậttuyệtvời.Nhưngmộtkhivịthếđóbiếnmất,cácđặcquyềnsẽbayhơi.“Quyềnlực”củabạnxuấtpháttừvịthếbạnđnagđứng.Khibạnkhôngcònởvị thếđó, tấtcảnhữnggìđi theonóphainhạtmộtcáchnhanhchóng.Vìvậy,bạnkhôngnênxácđịnhmìnhbằngvị thếhiện tại, cũngnhưkhôngnên tinvào tất cảnhữnggìngười tanóivềbạn.Hãythưởngthứchươngthơmcủaviệcđượcmọingườichúýkhibạncónó,nhưnghãysẵnsàngrờikhỏivịthếtrungtâmnếuđếnlúcphảirađi.Khibạnrờikhỏimộtcôngviệc,tổchứcvẫnsẽtiếptụchoạtđộngmàkhôngcóbạn,nhưthểbạnchưabaogiờlàmộtnhânvậtkhôngthểthiếuđượccủanóvậy.Tấtnhiên,bạnsẽđểlạimộtdisảnvềtấtcảnhữnggìbạnđãđạtđược,nhưngđiềuđócũngsẽmờnhạtđitheonămthángmàthôi. Hômnay,chatôicũngnhậnthứcsâusắcvềniềmvuicònđượcsống.Vàinămtrướcđâyôngđãphảitrảiquamộtcơnđautim,vàchiếcmáykhửrungđượccấyvàongườiônglàmộtlờinhắcnhởliêntụcrằngcuộcsốngcủaôngrấtmỏngmanh.Vềmặtlýtríchúngtađềubiếtmỗingàyrấtđángtrântrọng,nhưngkhichúngtagiàđihoặcđốiphóvớimộtcănbệnhđedọacuộcsống,nhận thứcnàymớingàycàngphát triểnmãnh liệtvà rõ ràng.Cha tôi làmviệcchămchỉđểtậndụngtốiđatừngcơhội,đểtrântrọngtừngthờiđiểm,vàđểkhỏihoangphídùchỉmộtngày. Trongkhitìmkiếmcảmhứngchocuốnsáchnày,tôidãmởtừngngănkéovànhìnvào từnghộc tủ của cuộcđời tôi, theo cảnghĩađenvànghĩabóng.Trongquátrìnhđó,tôi tìmthấymộtchiếctúivảibạttôiđãmangđikhắpnơitrongkhoảngbamươinăm.Chiếctúidàinửamétđầynhững“báuvật”dườngnhưkháquantrọngvớitôisuốtmộtquãngđời,từkhinómớichỉlàmộttàisảnnhỏbélúctôihaimươiđếntậnlúctôihọccaohọc,vàtheotôiđếnkhắpmọinơitôiđãsống.Mặcdùhiếmkhimởnóra,tôivẫnluônluônbiếtđượcnơiđểtìmthấynó.Cácngăntúivànhữnggifbenetrongnólàmộtliênkếthữuhìnhvớiquákhứcủatôi. Khimởtúixách,tôithấymộtbộsưutậpnhỏcácloạiđávàvỏsòrấtđẹptừnhữngbãibiểnxaxôi,nhữnghình thẻđãphaiđisuốtnhữngnămtôiởtrunghọcvàđạihọc,mộtchồngthưcũ,vàmộtsốnhững“sángchế”đầutaycủatôi,trongđócómẫuđồtrangsứcvớiđènLEDmàtôithiếtkếtừsétnặnhìnhvàpinđồnghồ.Tôicũngtìmthấymộttậpthơnhỏ,cótiêuđề“Nhữngtạotáctừthựcnghiệm.”

Khi tôi làmnhữngbài thơ trong cuốn tập này, chúng tượng trưng chomặt trái của các thí nghiệmkhoahọcmà tôi đã thựchiện trongphòng thínghiệm khoa thần kinh thời tôi đang học cao học.Một bài thơ có tên là“Entropy”đậpvàomắttôi.Bàihtownàynóivềquátrìnhliêntụctáikhámpháchínhmình,luônluônthayđổikếhoạchcủatròchơicuộcđời,vàchấpnhậnnhữngrủiromàkhôngbiếtđiềugìsẽxảyra.Tôiđãviếtbàithơđóvàotháng9năm1983.Vàothờiđiểmđó,tươnglaicủatôirấtuámvàđầynhữngbấtổnlớn,bởivìthếtôichẳngthểnhìnthấygìnhiềuởphíatrước.Hơnhaimươilămnămsau,tôinhìnnóvớimộtcặpmắtkhác.Tìnhtrạngbấtổnlàbảnchấtcủacuộcsống,vànótiếpnhiênliệuchocơhội.Phảithừanhậnsẽvẫn có những ngày tôi không biết nên chọn con đường nào và bị choángngợpbởinhững lựachọnđangmởra trướcmắt tôi.Nhưnggiờ tôiđãbiếtrằngsựbấtổnsẽlàtialửathắplênnhữngsángtạovàkhởiđộngcỗmáythúcđẩychúngtatiếnvềphíatrước. Tôihyvọngnhữngcâuchuyệntrongcuốnsáchnàyđãnhấnmạnhđượcýtưởngrằngđểmởkhóachonhữngkhảnăngvôhạncủabảnthân,bạnphảithoát rakhỏichiếcvỏan toàn, sẵnsàngchấpnhận thấtbại,họccáchxemnhẹnhữngkhókhăn,vànắmbắtmọicơhộiđể trởnênxuất sắc.Đúng lànhững hành động này sẽ khiến cuộc sống của bạn sóng gió hơn nhiều.Nhưngchúngcũngđưabạnđếnnhữngnơicó thểbạn thậmchíchưa từngtưởngtượngnổi,vàcungcấpmộtlăngkínhđểquađóbạncókhảnăngnhìnkhókhănvàrắcrốinhưnhữngcơhội.Trênhết,chúngmangđếnchobạnsựtựtinngàycàngtăngrằngvấnđềnàocũngcóthểgiảiquyếtxong. Bàithơtôiđãviếthơnhaimươilămnămtrướcđâylàmộtlờinhắcnhởsâusắcvềnhữnglolắngtôigặpphảiởtuổihaimươikhinhìnvềphíatrước,hoàn toànmùmờvềnhữnggì đangchực chờởngã rẽ tiếp theo.Tôiướcphảichicóaiđóđãnóivớitôirằnghãybiếtnắmlấynhữngđiềubấtổn.Nhưcáccâuchuyệntrongcuốnsáchnàyđãchứngminh,nhữngđiềuthúvịnhấtsẽhiệnrakhibạnbướckhỏiconđườngđượcdựđoántrước,khibạntháchthứcnhữnggiảđịnh,vàkhibạnchophépmìnhnhìnthếgiớinhưlànhữngcơhộitrànđầytiềmnăng.

Lờicảmơn Bốnnămtrước,khiJoshđếntuổimườisáu,tôichợtnhậnrarằngchỉhainămnữaJoshsẽvàođạihọc.Tôirấtmuốnchiasẻvớinónhữnggìmìnhđãmuốnbiếtkhirờigiađìnhvàkhibắtđầusựnghiệp.Vìvậy,tôisoạnramộtdanhsáchngàycàngnhiềunhữngđiềumàbâygiờtôitinrằngcựckỳquantrọngtrongviệctạodựngchỗđứngcủamộtngườitrongcuộcđời.Danhsáchnàyđược lưungay trênmànhìnhmáy tính của tôi vàbất cứkhi nàonhớđượcmộtbàihọckhácthìtôilạithêmnóvào.Mộtvàithángsaukhitôibắtđầukếhoạchnày,tôiđãđượcmờiđếnnóichuyệnvớisinhviêntrongmộtchương trình lãnh đạo kinh doanh tại đại học Stanford, và tôi quyết địnhmangcảmhứngtừnhữngnghiêncứunàyrasửdụng.Tôi tạonênmộtbàigiảngcótênlà“Nếutôibiếtđượckhicòn20”,trongđókếthợpnhữngquanđiểm từ danh sách tạo nênở trên với nhữngđoạnphimngắn của các nhàlãnhđạocó tư tưởngkinhdoanh,nhữngngườiđãmởrộngcácquanđiểmđó.Buổinói chuyện rất thànhcông,vàngay sauđó tôiđãđượcmời thựchiệncácbàigiảngởnhữngđạiđiểmkháctrênthếgiới.Phấnchấnbởinhữngphảnđốinhiệttìnhtừkhánthínhgiả,tôiđãhìnhthànhkếhoạchvềmộtcuốnsách.Tuynhiên,dobậnrộnvớivôsốnhữngviệckhác,tôichưatừnggửinóchocácnhàxuấtbảntiềmnăng. Hai năm sau, khi đang ăn sáng trên một chuyến bay sớm từ SanFranciscođếnEcuador,tôibắtđầumộtcuộctròchuyệnvớingườingồicạnhtôi, Mark Tauber. Ông làm việc cho nhà xuất bản HarperOne tại SanFrancisco,vàđếncuốichuyếnbay,chúngtôiđãnhậnthấymộtsốmốiquantâmchungliênquanđếngiáodụcvàxuấtbản.Chúngtôivẫnliênlạcvàlàmviệccùngnhautrongmộtvàidựánnhỏ.Mộtnămsau,cólầntôiđãgửichoôngmộtđườnglinkđếntrangwebcủaCuộcthiSángtạo,vàMarkđãđưamộtsốđồngnghiệpcủaôngđếnStanfordđểtìmhiểuthêmvềnhữngchươngtrìnhcủatrường.Đếncuốibữaăntrưa,GideonWeil,mộtbiêntậpviêncấpcaotạiHarperOne,chorằngsẽrấtthúvịnếuxuấtbảnmộtcuốnsáchviếtvềnhữngbàihọccóđượctừcáclớphọccủachúngtôi.Tôinóivớiôngrằngmìnhđãbắtđầuviếtmộtdựánsáchvềchủđềđó.Vàtintốtlànhlàtrongvòngmộtvàituầntôiđãcómộthợpđồngviếtsách,còntháchthứclàtôichỉcóbốnthángđểhoànthành. Vớisáutuầnđikhắpnơiđểtìmkiếmtưliệuthựctếchocuốnsách,vàđầynhữngnhiệmvụkhácphảihoànthành,tôicầnphảidựatrêntấtcảmọithứvàhầunhưtấtcảmọingườitôibiếtđểthựchiệndựánnày.Tôivôcùngbiếtơn tất cảnhữngngườiđãgiúp tôi hoàn tất dự án trongmột thờigian

ngắnnhưvậy.Họđã hào phóng chia sẻ cả thành công lẫn thất bại, kể cảnhữngthấtvọngcủahọ,vànhữngbàihọcmàhọđãthuđược.Họđãdạychotôisựđộngviên,nhữnggópý,vàrấtnhiềucâuchuyệntruyềncảmhứng. Trướctiên,tôimuốnnêuratấtcảnhữngngườiđãnóichuyệnvớitôivềcuộcsốngvànghềnghiệpcủamình,vàchiasẻnhữnghiểubiếtquantrọnghọ đã có được trên đường đời. Những người này bao gồm Lisa Benatar,SoujanyaBhumkar,SteveBlank,TeresaBriggs,PeggyBurke,TomByers,Dana Calderwood, Stan Christensen, Sandra Cook, Michael Dearing,AshwiniDoshi,DebraDunn,AlistairFee,NathanFurr,SteveGarrity,LindaGass, Jefff Hawkins, John Hennessy, Quincy Jones III, Kahwajy Jeanne,Guy Kawasaki, Perry Klebahn, Randy Komisar, Chong-Moon Lee, FernMandelbaum, Karen Matthys, Kevin McSpadden, Tricia Lee. BlakeNordstrom, Erik Nordstrom, Elisabeth Pate Cornell, Jim Plummer, BruceRansom, Bernie Roth, Michael Rothenberg, David Rothkopf, LindaRottenberg, Josh Schwarepel, Jerry Seelig, Jeff Seibert, Carla Shatz, JohnStiggelbout,CarlosVignolo,VươngQuyên,vàPaulYock. Tôicũngmuốncảmơntấtcảcácnhàlãnhđạocótưtưởngkinhdoanh,nhữngngườiđếnvớiStanfordđểchiasẻkinhnghiệmcủahọ.TôikhaitháctrangwebcủaSTVPEntrepreneurshipCornerđể có cácbàihọc từnhữngdiễn giả sau đây: Carol Bartz,Mir Imran, Steve Jurvetson, DavidKelley,Vinod Khosla, Marissa Mayer, David Neeleman, Larry Page, và GilPenchina.TôicũngcảmơnSteveJobsvềbàiphátbiểutuyệtvờicủaôngởbuổilễtốtnghiệptạiStanfordvàonăm2005. Những đồng nghiệp tuyệt vời của tôi tại Chương trình kinh doanh kỹthuậtStanfordvàTrườngKỹthuậtxứngđángđượcnhậnniềmvinhdựlớnlaochonhữngđónggópcủahọvàodựánnày.Họtạođiềukiệnchotôitiếpcậnvớimộtdanhsáchdàinhữngconngườivàcáccơhộihấpdẫn,vàđãlàmgiàu cho cuộc sống của tôi rất nhiều.Trước tiên, hãy để tôi cảmơnTomByersvìđãmờitôithamgiavớiôngmườinămtrướcđây.Tomlàmộthìnhmẫutuyệtvời,mộtđồngnghiệpxuấtsắc,vàmộtngườibạnrấttốt.Thứhai,tôimuốnnêutêncácđồngnghiệptuyệtvờicủatôi,ForrestClick,TheresaLinaStevens,vàBobSutton,nhữngngườiđãcungcấpchotôinhữnghướngdẫnquýgiávềcuốnsáchnày.VàtôicũngcảmơnLauraBreyfogle,KathyEisenhardt, Riitta Katila, Tom Kosnik, Elisabeth Pate Cornell, và JimPlummer,nhữngngười làmcho trườngKỹ thuậtStanford làmộtnơi tuyệthảođểlàmviệc.Cuốicùng,xingửilờicảmơnđặcbiệtđếncácnhàtàitrợSTVP,nhữngngườicó lònghảo tâmtạođiềukiệnchochúng tôigiáodụcthếhệcácdoanhnhânkếtiếp. Ngoàira,tôicũnggửilờitriânđếncácđồngnghiệpđãtruyềncảmhứngchotôitạiViệnThiếtkếHassoPlattnercủaStanford,còngọilàd.school.Cụ

thể,tôimuốnnêutênMichaelBarry,CharlotteBurgessAuburn,LizGerber,Uri Geva, Julian Gorodsky, Nicole Kahn, David Kelley, George Kembel,JimPatell,BernieRoth,vàTerryWinograd. Tôicũngmuốncảmơntấtcảcácsinhviênmàtôiđãcóđượcniềmvuilàm việc cùng, bao gồm các nghiên cứu sinh chương trìnhMayfield, cácnghiêncứusinhchương trình thiếtkếsinhhọcBioDesign,cácsinhviênởBootcampcủa trườngd.schoolvàSummerCollege,và tất cảnhững thànhviên trongkhóa học vềSáng tạo vàĐổimớimà tôi giảngdạy.Tinh thầnkinhdoanhcủahọluônvượtxatấtcảnhữngmongđợicủatôi. Ngoài ra còn có nhiều người đã đọc bản thảo này trong các giai đoạnkhácnhautrênđườngpháttriểncủanóvàgửichotôinhữngthôngtinphảnhồi quý giá.Họ là JamesBarlow,SylvineBeller, PeggyBurke,KatherineEmery,CarolEastman,GreggGarmisa,JonahGreenberg,BorisLogvinskiy,Patricia Ryan Madson, Juliet Rothenberg, Jerry Seelig, Lorraine Seelig,RobertSeelig,vàAnandSubramani.Nhữngđềxuấtvàýkiếncủahọđãcómộtảnhhưởnglớnvớicuốnsách. Nhưngdùcótấtcảcáccảmhứngvàhỗtrợnày,dựánsẽkhôngbaogiờđược hoàn thành nếu không có sự hướng dẫn của Gideon Weil tạiHarperOne.Ônglàmộthuấnluyệnviêncừkhôi,mộtgiáoviêntuyệtvời,vàmộtbiêntậpviênxuấtsắc.Tôiluônhọcđượcđiềugìđómớitrongmỗicuộchội thoại của chúng tôi và luôn luônmong chờ những cuộc gọi của ông.Ngoàira,tôimuốncảmơnLisaZunigavìđãbiêntậpcuốnsách.Côđãlàmviệc cùng tôi với tốc độ chóngmặt, để đảm bảo rằng sắc thái của tất cảnhữngcâuchuyệnkhôngbịmấtđisaukhicôtrauchuốtcáccâuchữ.VàchotôigửilờicảmơnđặcbiệtđếnMarkTaubervìđãkếtbạnvớitôitrênchuyếnbayxuyênquốcgiacáchđâyvàinăm.Câuchuyệnđólàmột lờinhắcnhởmạnhmẽrằngbạnkhôngbaogiờbiếtđiềugìsẽxảyrakhibạnbắtđầumộtcuộctròchuyện. Vềphươngdiệncánhân,tôimuốngửimộtlờitriânnồngthắmđếnchamẹtôi,nhữngngườiđãđặtnềntảngchoviệcgiáodụccủatôi.Họđãluônlànhữngtấmgươngvàlànhữngngườidẫndắttuyệtvờitrongsuotsocuộcđờitôi.Ngoàira,chồngtôi,MichaelTennefoss,đãlàmộtđốitáctuyệtvờivàlàngườicốvấnquýgiákhi tôiđangviếtcuốnsáchnày.Anh lắngnghemộtcáchcẩnthậnkhitôiđọctừngchươngdùchotôihoànthànhvănbảnbấtcứthờigiannàotrongngày.Anhlàngườibiêntậpđầutiêncủabảnthảonày,vàluôn luôn cung cấp thông tin phản hồi thẳng thắn trong suốt quá trình tôithựchiệnquyểnsách.TôimãimãimangơnMichaelvìnhữngđềxuấthữuíchcủaanh,sựhỗtrợkhôngđiềukiện,vànhữngkhuyếnkhíchbấttậncủaanh. Cuối cùng, tôi cảmơn Joshđã cho tôi nguồn cảmhứngđể tạo ramột

danhsáchnhữngđiềutôimongmìnhbiếtđượckhitôibằngtuổinó.Trongbốnnămqua,Joshđãhỗtrợbằngnhữngphảnhồisâusắcđốivớicácquanđiểmtrongcuốnsáchnày,vàtôitiếptụckinhngạcbởisựkhônngoancủanó.CuốnsachnàylàquàtặngsinhnhậtlầnthứhaimươicủatôiđếnJosh.Chúcmừngsinhnhật...vàchúcmừngnhiềuđiềukhácnữa!

Tómtắt PhầnI:Giớithiệusơlược Nếutôibiếtđượckhitôi20đượcviếtvàonăm2009bởinữtácgiảTinaSeelig–TiếnsĩvềthầnkinhhọctạitrườngYStandford,đồngthờilàgiámđốcđiềuhànhchươngtrìnhkinhdoanhkĩthuậtStandford.Ngoàira,bàcònthamgiavàđónggópchorấtnhiềuhoạtđộngkháccủangôitrườngnày.Bàcũngthamgiadiễnthuyếtvàtổchứcnhiềubuổihộithảochonhiềunhàđiềuhànhthuộccáclĩnhvựccáckhau,bàcònviếtsáchchocảngườilớnvàtrẻem… Sáchđềcậpđếnnhữngvấnđềquảntrịvàtưduyvàxâydựngmốiquanhệ dành cho những SinhViên hoặc những cá nhân đang gặp sự cố trongcôngviệcvàkhởinghiệp.Mộtvàinộidungnhư:Vượtkhỏigiớihạnvàđirakhỏi cách suy nghĩ thong thường, phá bỏ lốimòn tư duy, các case studyđược lồngvào câu chuyện làmchongườiđọcdễhìnhdungvà liên tưởngvấnđề,cáccasestudyvềsángtạovàgiảiquyếtvấnđềcũngrấtthựctếvàđượcphântíchtừnhữngtổchức,trườngđạihọchangđầuthếgiớibởinhữngchuyêngiahàngđầunhưStevenJobs… SáchđượcNhàXuấtBảntrẻinấnvàpháthànhđầunăm2011.Đâylà1cuốnsáchmỏng,dễđọc,ngônngữgầngũivàdễhiểu.SáchđượcBXBincókhổA5vàdày251trang. PhầnII:Tómtắtnộidung Sáchđượcchialàm10chươngvàđềcậpđếnnhữngvấnđềkhácnhau,đitheo1trìnhtựrõràng. PARTA a.Chương1:Muamột,tặnghai Chương1đềcậpđếntưduysangtạovàgiảiquyếtvấnđề,khôngbịkhókhănlàmnảnchí. Trongnày,tácgiảđãđưaranhữngcasestudyvềkhảnăngkinhdoanhvới1sốvốnítỏi(5$hoặcthậmchílàtừnhữngcáikẹpgiấythongthường)đểtạonêngiátrị.Quađó,tathấyđượcmộtbứctranhđachiềubởicácgócnhìn khác nhau.Mỗi góc nhìn sẽ cho tamột con đường để thực thi,mỗichiến lượcsẽcho tanhữngcách tiếpcậnkhácnhau,mỗigiảiphápsẽ làmchovấnđềđókhácđi…Nhìnchung,ngay từchươngđầubạnđãnhận rađâylà1quyểnsáchthựctếvàkhádễđọc.Vàdườngnhưgiốngnhưtựasách“thếgiớirộnglớnchúngtacònnhiềuviệcphảilàm”củaKimWooChung,chương1cóđềcậpđếnđoạn:

“Cơhộicórấtnhiềutrongcuộcsống.Ởbấtkìthờiđiểmnàovàbấtkìnơiđâubạncũngcóthểnhìnquanhvàtìmrađượccácvấnđềcầnđượcgiảiquyết”. Tưduynàygiúpchúngtaluôntìmtòi,màymò,cảitiếnnhữnggìchưahoàn thiệnxungquanh.Rấtcó íchchocôngviệccủachínhchúng ta.Bêncạnhđó,cónhữngcasequákhó,gầnnhưkhônggiảiquyếtđượcthìvẫncònđó những phương thức hiệu quả để biến không thành có, biến khó thànhdễ…Chỉcầnthayđổitháiđộcủachúngtakhinhìnnhậnvấnđề,chúngtacónhữnggiảipháphiệuquảrấtdễnhậnthấymàchúngtavìquámáymócnênvôtìnhbỏquachúng. “Hầuhếtmọingườiđềutiếpcậnvấnđềnhưthểchúngkhôngbaogiờgiải quyết được, nên họ không thấy được những giải pháp sang tạo ngaytrướcmặtmình” Vànhư1lờikêugọidườngnhưquenthuộcvớichúngta: “Nếuvấnđềcànglớnthìcơhộicũngsẽcànglớn.Chẳngaitrảchobạnđồngnàochoviệcgiảiquyết1vấnđềchẳngđánggìcả”. Saunhiềutrảinghiệmđóđó,chắcchắnchúngtasẽrútrađượcnhữngbàihọckinhnghiệmquýgiádùkếtquảcủanócóthếnào.Vàcũngnhưnhiềutácgiảkhác,Tinachorằng: “Chìakhóacủa thànhcông làkhảnăngrútrađượcnhữngbàihọc từmỗi kinh nghiệm và tiếp tục bước tới với những kiến thứcmới ta đã họcđược.” b.Chương2:Rạpxiếcđảolộn Chươngnày,tácgiảđềcậpđếnnhữngtháchthứctừcuộcsống,đơncửlàtạisaochúngtacóxuhướngtránhnécáckhókhănmàkhôngdámđươngđầuvớinó.Điềunàyđangxảyrarấtthườngxuyêntạixãhộicủachúngtavànhiều cácvùngđất, lãnh thổkháckể cả cácnướcphát triểnnhưTâyBanNha,ĐanMạch,ThủyĐiển…Vớinhiềucâuchuyệnvềcáccánhânthànhcôngkhiđốimặtvớikhókhăn,tácgiảchorằng: “Vềcơbản,chúngtakhôngđượcdạyđểnắmlấycáckhókhăn.Chúngtađượcdạykhókhăn lànhững thứcầnphải tránhhoặc lànhữngđiềuđểphànnàn” Vẫnbằngcáchđưa ra cáccase studymà tácgiảđã thựchiệnvới sinhviêncủamìnhtạitrườngđạihọcstandford,tácgiảdẫnnhậpchúngtađến1tưduycầnthiếtvàthêmcơsởniềmtinchomộtcâunói: “Khôngcó1giớihạnnàochođộ lớncủacácvấnđềmàbạncầngiảiquyết”.Câunàydườngnhưmuốnnhấnmạnhrằngkhảnăngcủachúngtakhôngthể

đođượcvớinhữngphạmvithôngthường.Bìnhthườngchúngtavẫnthườnggặptrườnghợpbảnthânchúngtakhinhận1tháchthứcnàođó,chưabắttayvàothựchiệnthìđãchorằngchúngtakhôngthểrồi.Nhưtôi,cólầnđứngxemtậpleonúiởsânvậnđộngphanđìnhphùng,tôitựnhủrằngtôikhôngthểlàmđượcđiềunhưngườitađanglàm(dùchotôicóchứngkiến1côbéngười nước ngoài, nhỏ xíu nhưng cũng đã leo lên được 6, 7m của bứctường).Vàđúngthật,đếngiờtôivẫnchưachạmtayvàobứctườngđódùrấtmuốntrèolên… “Giữaviệckhônglàmgìcảvàlàmđiềugìđóchỉcáchnhau1quyếttâmnhỏ,nhưnghailựachọnnàycóthểmangđến2kếtquảhoàntoànkhácbiệt” Nộidungchủđạoxuyênsuốtchương2đólàdámchấpnhậnthửtháchvàtậndụngcơhộitừnhữngthửtháchđó.Hàngngày,chúngtavẫnđốimặtvớichúngnhưngchúngtađãvôtìnhbỏquatất-cả-những-vấn-đề-cần-được-cải-thiện.Thậmchí,tôichorằngkhiđiqua1conđườngmàchúngtakhôngtìmrachomình1vấnđề,thìtứclàchúngtađãbỏqua1núitiềncóthểtìmđượctừconđườngấy. c.Chương3:Bikinihaylàchết? Chươngnàynóiđếnnhữngquytắcdochínhchúngtađặtra,vàvôtìnhnếuchúngtachỉbịbógọntrongcácquytắcđóthìsẽchẳngcógìmớicả.Khôngvượtquađượcgiớihạncủacáihộp,chúngtasẽchẳngbiếtbênngoàicáihộpcónhữnggì (thinkingout thebox).Nhữngquytắcvềsựhiểubiếtlàmchúngtasợhãivàrụtrè.Chẳnghạnkhibạncó1ýtưởngkhókhănnàođó,bạnmangnótrìnhbàyvớivàingườibạn,đasốhọsẽchobạncâutrảlờingaylậptứcđólà“khôngthể!”.Chínhđiềunàyđãcướpmấtcủachúngtanhiềusựnỗlựcvàmàymòmàđángratheođuổinóchúngtasẽcóđược.Tấtcảnhữngýtưởngthoạtđầungherấtlàdởvàhờihợt,thếnhưngnếuđểýkĩhơnvàchauchuốtchonóhơn,có thểnósẽ trở thành1ý tưởng thật tuyệtvời. Chươngnàylàmtôinhớđếnnhữngkĩnănglàmviệcnhóm,đasốchúngtathườngvùidậpvấnđềcủanhaumàítkhixâydựngchúngtheohướngtíchcực.Đólàlídotạisaotrongkĩnăngbrainstorminglạicó1quychếlàkhôngchêbaicácýtưởngdùnódợcủakhác.Thườngthì,nhữngmụctiêulớnbaogiờcũng thúcđẩychúng tahơnnhữngmục tiêunhỏ,dođóhãychọnchomình1mụctiêulớnvàkiêntrìtheođuổinó,sẽdễhơnchúngtachọnnhữngmụctiêunhỏđểrồisẽhờihợtvàvôtráchnhiệmvớinănglựcvàkhảnăngcủamình. “Hãysuynghĩcànglớncàngtốt.Thườngthìnhữngmụctiêulớnthườngdễthựchiệnhơnnhữngmụctiêunhỏ” Cuốichươngtácgiảcóđềcậpđếnvấnđềthayđổithóiquenvàcáchsuy

nghĩ.Chúngtachỉtậptrungvàohiệuquảđangcómàítnghĩđếnnhữnghiểuquảcóthểtolớnhơnnếuthayđối1chútxíutrongquytrìnhthựchiện. “Tấtcảnhữngthứhayhosẽxảyrakhibạnlàmnhữngđiềukhônggiốngbướctựđộngtiếptheotrong1quytrình”. d.Chương4:Vuilònglấyvícủabạnra Chươngnàytácgiảmuốnđềcậpđếnnhữngvấnđềcủabảnthânmỗiconngười.Tácgiảchorằng: “Theothờigian,tôingàycàngnhậnthứcrõranghơnrằngthếgiớiđượcchia thành 2 nhóm: những người đợi sự cho phép hay ủng hộ của ngườikhácđểlàmđiềumìnhmuốn,vànhữngngườitựtraochomìnhquyềnđó” Thôngthường,chúngtacầnđộngviêntừngườikhácđểcóđộnglựclàmtốt1vấnđềnàođó,nhữnglờiđộngviênấy,rấtquantrọng.Nhưngcũngcónhữngngườihọtựchohọnguồnnănglượng,họtựchorằnghọcókhảnăngviết sách,họ tự cho rằnghọ là1CEO (dù thành lập ra cty chỉ có1mìnhnhưng họ vẫn cho họ quyền hạnh phúc vì đó, vì theo quan điểm thôngthường,lãnhđạolàphảiđượcngườikhácđềbạtlên).Đểrõrangýnày,tácgiảcónhấnmạnh: “Một sốngười tựnhìn vàobên trongmìnhđể tìm kiếmđộng lực, cònnhữngngườikhácthìđợicáclựcbênngoàiđẩymìnhđi.” Chươngnày,tácgiảcóđềcậpđếnsựthànhcôngcủavàicánhânđãápdụngphươngpháp“tựtinvàochínhmìnhlàthếmạnh”. Trongchươngnàycó1câuchuyệnvuivềngườiđànôngsuốtngàyđếnnhàthờcầunguyệnmìnhsẽtrúngvésố.Saumộtthờigiandàicầunguyệnmàkotrúngsố,ôngngẩngmặtlêntrờivàtráchchúađãkhôngphùhộmình,sauđóchúatrảlờiôngrằngítraôngcũngphảitạocơhộichochúaphùhộôngbằngcáchôngphảimuavésố.Trong1vàitrườnghợp,chúngtaphảitựtạorađiềukiệnđểngườikháchỗtrợmình,đừngchôngchờhọsẽgiúpmìnhkhimìnhchảlàmgìcả. e.Chương5:Bíquyếtthànhcôngcủathunglũngsilicon. Chương 5, tác giả nói đến sự thất bại.Điển hình và xuyên suốt trongchươngnàylànhữngcâuchuyệncủacácnhânvậtđãthànhcôngvàtồntạiởthunglũngSilicon–nơimàthấtbạilàđiềuđượchoannghênhvàkhôngcóaithànhcôngởđâymàkocóchomìnhnhữngthấtbạilớnnhất.KểcảSteveJobs–hiệnlàchủtịchhộiđồngquảntrị,ngườisanglậpvàcóảnhhưởnglớnnhấtvớiApple.SteveJobsđãtừngbịđuổikhỏiAppledochínhmìnhsanglậpvàlàmlạitừđầu,sauđómớiquaylạivàtạođượcthànhcôngvớidoanhnghiệpnàychođếnthờiđiểmhiệntại.Tácgiảnhấnmạnh: “Ởmứcđộcănbảnnhấtthìtoànbộsựhọchỏicủachúngtađếntừsự

thấtbại.”“Bạncóthểđọcbaonhiêusáchcũngđượcvềvai tròlãnhđạonhưngnếubạnkhôngthựcsựtrảinghiệmnhữngthửtháchmàmộtngườilãnhđạothựcsựphảiđốimặtthìbạnsẽchẳngbaogiờsẵnsàngchovaitróđó” Tôiđồngývớiquanđiểmnày,mộtlầnnữanókhẳngđịnhsáchvởchỉcungcấpchochúngtanhữngthôngtinvàkiếnthứcđểhỗtrợchúngtagiảiquyếtvấnđềthựctếchứchẳngbaogiờchotanhữngkinhnghiệmhaytrảinghiệmcủangườiđãviếtranó. “Thuốcluônrấtđắngnhưngtôichắclàbệnhnhâncầndùngthuốc.Vàđôikhicuộcđờicứquẳnggạchvàođầubạn”–SteveJobs. Đọcchươngnày,bạn sẽ thấynhữngcánhânđã trưởng thànhvàđứngdậynhưthếnàosauthấtbại.Vàđôikhi,họchọncáchphụchồinhanhchóngsaukhitrúngđạncònhơnlàtìmcáchnétừngviênđạntrong1lànđạndàyđặcđangđượcbắnxốixả. PARTB a.Chương6:Khôngđờinào…Nghềkĩsưlàdànhchocongáimà Chươngnàynhấnmạnhviệcchúng ta lựachọncôngviệcvàmục tiêuchocuộcđời,tôikhôngcầnđiquáchitiếtvìthậtratấtcảnhữnggìchươngnàynóiđếnđượctómgọntrongđoạnsau: “Mộtbậcthầycủanghệthuậtsốngthìdườngnhưchẳngbaogiờphânbiệtgiữacôngviệcvàthúvui,giữalaođộngvàgiảitrí,giữatâmhồnvàcơthể,giữahọchànhvàvuichơi,giữatìnhyêuvàtôngiáo.Anhtachỉviệc cố gắngđạt tới sựxuất sắc trongbất cứđiềugìmình làm,mặckệnhữngngườikhácchorằnganhtađanglàmviệchayđangchơi.Nhưngbảnthânanhtathìluônbiếtrằngmìnhcóđượccảhai.” Môhìnhchínhnóivềviệclựachọncôngviệcchocuộcđờiđượcđưaracũngđồngnhấtvớinhiềumôhìnhmàcácquyểnsáchkhácđưarađólàsựgiaothoacủa3vòngtròn:Đammê,khảnăng(kinhnghiệm)vànhucầuxãhội. “Niềm đammê chỉ là điểm khơi đầu, bạn cũng cần biết tài năng củamìnhlàgìvàthếgiớiđánhgiávềchúngnhưthếnào.” b.Chương7:Biếnnướcchanhthànhtrựcthăng. Đâylàchươngnóivềsựmaymắncủacuộcđời.Côngthứcchosựmaymắn (phảiđượckhởiđầu từ chínhbạn).Sựmaymắnđượcđến từ sự làmviệccậtlựccủamỗicánhân,vàkhicơhộiđếnvớihọ,họlậptứcnắmlấyvàbiến nó thành “cáimaymắn”.Cơ hội luôn có xung quanh bạn từng ngàytừnggiờ,nhưngchỉcó1sốítngườinắmđượcnóvàbiếnnóthànhsựmaymắnvàthànhcông.Đasốchúngtasẽphớtlờcơhộichứđừngnóiđếnviệc

cónhậnbiếtnóhaykhông? Rấtvuimừngvìtrongchươngnàytácgiảđềcậpđến1trườnghợpcủa1côgáiViệtNamsinhsốngvàhọctậptạiMỹ–VươngQuyên.QuyênđãcóbằngMBAcủaMỹvàđangđiềuhànhICAN,1côngtyphilợinhuậnphụcvụcộngđồngViệtNambằngcáchgiúpngườinhậpcưvượtquađượcnhữngcáchbiệtvănhóađểcóthểhòanhậpởđấtnướcmới–ctyđượcthànhlậptừtrảinghiệmcủachínhcuộcđời cô.Côđãcóđượcmaymắncủacuộcđờimình. “Đừngđặtmìnhvàothếvộivàngphảitiếnđếnđíchcuốicùng–nhữngchuyếnhànhtrìnhbênlềvànhữngconđườngvòngbấtngờsẽthườngxuyêndẫnbạnđếnnhữngđịađiểm,conngười,vàcơhộithúvịnhất” Như bácNguyễnMạnhHùng đã nói thì: cứ làm tốt những việcmìnhlàm,đụngđâuphangđó,nhưngphảilàmthậttốt,rồicôngviệcphùhợpnhấtsẽđếnvớimình.Cáchbácnóilà:việcchọnmìnhchứkhôngphảimìnhchọnviệc.Mộtgócnhìnrấthay.Hãyđểtâmvàchúýđếnnhữnggìđangxảyraxungquanh,bạnsẽthấyđượcnhiềuthứrấthayho. “Những người may mắn tận dụng triệt để những cơ hội đến vớimình.Thay vì bước trên đường đời với 1 hành trình cứng nhắc, họ khôngngừnglưutâmđếnnhữnggìđangxảyraxungquanhmình” c.Chương8:Hãyvẽluônhồngtâmquanhmũitên. Chúng taphảihọccách trân trọngnhữnggìngườikhác làmchochínhbảnthânta.Nếubạntrântrọngvàsuynghĩvềnó,bạnsẽnhìnrađượcnhiềukhíacạnhkhácchứkhôngchỉđơnthuầnlà1mónquàhay1sựgiúpđỡ. “Tấtcảnhữnggìmộtaiđólàmchobạnđềuhàmchứachiphícơhội,nghĩalànếuanhtađãdànhthờigiantrongngàycủamìnhđểtiếpbạnthìphảicóđiềugìđóanhtađãkhônglàmchochínhmình.” Đôikhi trongcuộcsống,chúngtahànhxử1cáchvôtráchnhiệm.Tácgiảđưađến1vídụkhibạncãinhauhaylàmđiềugìđókotốtvới1aiđóngoàiđường,bạncóchắcrằngbạnsẽkhônggặplạihọlầnnữa?Thậmchíbạnsẽgặphọvớivai trò làngườisẽphỏngvấnbạnvàoctymàbạnđangmongmuốn??Lúcấy,chuyệncãinhaukiasẽlàmchobạnrớttừvònggửixe.Haythậmchíkhibạnnghỉviệc,bạncóchắcrằngbạnsẽđểlạiấntượngtốtchođồngnghiệpcủamìnhdùchotrướcđâybạnrấtvuivẻhòađồngvớimọingười,nhưngcókhibạnlạichưabàngiaohếtcôngviệckhibạnnghỉ,thìchắcrằngsaukhinghỉbạnsẽcóvàicáihắtxìvìbịphànnàn…blahblahblah… Mộtcâunóiđểluônnhắcnhởchúngtacẩntrọngtrongcáchhànhxửlà: “Hãyghinhớrằngquanhđiquẩnlạichỉcó50ngườitrênthếgiới.”

Hayquảđấtrấttròn,nênđừngdạigìmàđigâychuyệnvớingườilạ,thayvàođóhãygiúpđỡhọ,biếtđâuhọsẽchomình1điềugìđấytuyệtvờisaunày? Ngoàira,chươngnàycũngđềcậpđếnthươnghiệucánhân.Tứclàdanhtiếngcủabạn, tácgiảcho rằngdanh tiếngbản thânchính là tài sảngiá trịnhấtcủabạn,nênhãybảovệnó thật tốt.Đươngnhiên,chúng tasẽkhônghoànhảo, chúng ta sẽ không cốýnhưng lại vô tình làmmích long ai đó,cáchtốtnhấtlàgiảiquyếtsựhiểulầmđóngaylậptức.Cònnếukhông?Hãyluônghinhớvànghĩvềnónhư1vấnđềđauđầu,tìmragiảiphápđểthayđổitìnhhuốngđónếuchúngtatiếptụcgặpphải.HãynhớđếnquytắcWin–Win.Chìa khóa để đàm phán thành công là khám phá ra lợi ích củamọingườiđểbạncó thể tốiđahóakếtquảcho tấtcảcácbên.Hãyhọccáckĩnănggiaotiếp,thuyếttrình,đàmphán,thươnglượng…đừngđánhgiáthấpchúng,chỉcầncónhũngthứtrên,kếthợpvớikhảnăngcủamình,cơhộivàthànhcôngsẽliêntiếpđếnvớibạn.Cuốichương,tácgiảcũngđềcậpđếnsựhiệuquảcủacôngviệcbằngcáchđưara“quyluật3”. Conngườichỉlàmtốtnhấtvàhiệuquảnhấtkhihọtậptrungcho3thứ.Bạnphảicósựlựachọnưutiêntrongmọitìnhhuống,chỉ3việcthôinhé,đừngômđồmquánhiều thứ, sẽ hưbột hưđườngđấy! (Cái nàyhay,mọingườinêntìmhiểuthêmthôngtintrênmạnghoặccácsáchkhácđểbổsungrõhơn). d.Chương9:Phầnnàycóthihaykhông? “Biệnminhlàvônghĩa,hoặcnóithẳngra,biệnminhlàtrònhảmnhí!Chúngtakiếmcớđểcheđậymộtthựctếlàchúngtađãkhôngđủnỗlựcchocôngviệc.Bàihọcnàychạmđếntấtcảmọimặt.” Chúngta thườngđượckhuyểnkhíchhoànthànhmọithứởmứcđộhàilong.Nghĩalàchúngtađượckhuyểnkhích(cóthểbằng1cáchtếnhịhoặckhông)chỉ làmvớikhối lượngítnhấtcó thểđểđápứngđượcyêucầumàthôi.Tácgiảvídụ trườnghợpgiáoviênchobài tậpvànêu rõvấnđềcầnthiết và đưa ra những gì cần thiết để đạt được những thang điểm cụ thể.Trongtrườnghợpnày,họcsinhthườnghỏigiáoviênrằng:“phầnnàycóthihaykhông?”Hãylàmtốtnhấtnhữnggìmìnhcóthểlàm,đừngtựhàilongvớibảnthânhoặcchỉlàmđạt-mức-yêu-cầu.Bạnphảitrởnênxuấtsắc,phảiquyếtđịnhđixahơnnhưnggìđượcmongđợiởbạnởtấtcảmọithờiđiểm.Bởi vì, nếubạn thật sựmuốnđạt được1điềugì đó thì nóhoàn toànphụthuộcvàobảnthânbạn.Sựthànhcôngcủabạnxuấtpháttừsựtậptrungvớilongkiêntrìkhôngbaogiờsuygiảmvàhiểurằngbạnđãđặttoànbộtráitimvàtâmhồnvàotấtcảmọithứbạnlàm.Hãytậptrungvàomụctiêu,đôikhi

chúngtabịphântánbởinhữngtưtưởngngoàilàmchohiệuquảthuyêngiảmđirấtnhiều. “Tôi muốn nhấn mạnh rằng để thành công trong 1 môi trường kinhdoanh, ý chí tập trung vàomục tiêu sẽ tạo ra năng suất caohơn là cạnhtranh.” e.Chương10:Nhữngtạotáctừthựcnghiệm. Chương10chỉ làmộtvài lờichiasẻvềquyểnsách,những lờikhuyênđếnđộcgiảcủatácgiả.Dođó,chươngnàyEricsẽkhôngtómtắt. PhầnIII:Cảmnhậncánhân Đâylà1quyểnsáchhayvàdễđọc.Tưduyrấtthựctếvàgầngũivớimôitrườnghiệntạichúngtađangsinhsống.Ngôntừđơngiảnvàdễhiểunhưnglạibaohàmnhữngýsâusắcmàbạncóthểtìmđượctrongtừngtrang,từngdòngchữ.Ngoàira,đâycũnglàquyểnsáchcần thiếtđểchúngtacó thêmđượcnhữngcasestudybổích,cáchgiảiquyếtvấnđề… PhầnIV:Đánhgiásách Chấtlượngbìa/giấy:9/10 Chấtlượngdịch,vănphong:8/10 Nộidung:9/10 Giácả:9/10(49k) Điểmtổng:9/10 Eric(Mr.Linh)

[1] Bạn có thể tìm hiểu chi tiết về dự án chiếc kẹp giấy màu đỏ tại

http://www.oneredpaperclip.com.[2]

BạncóthểxemnhữngđoạnphimcủađộichiếnthắngtrongCuộcthiSángtạoở trangwebGóc khởi nghiệp STVP: http://ecorner.stanford.edu bằng cách đánh vào khung tìm kiếm từ“tournament”(cuộcthi).Trangwebnàychứađựngmộtbộsưutậpngàycàngnhiềucácđoạnphimvàpodcastvềcácchủđềkinhdoanh,lãnhđạo,vàđổimới.

[3]CácbạncóthểtảibộphimImagineItmiễnphítrêntrangwebhttp://imagineitproject.com.

[4] Để xem các đoạn phim của Vinod Khosla, hãy truy cập trang web:

http://ecorner.stanford.edu.[5]

ChươngtrìnhkinhdoanhkỹthuậtStanford(STVP)đượctổchứcbởikhoaKhoahọcquảntrịvàKỹthuậtnằmtrongtrườngKỹthuậtcủađạihọcStanford.Trangwebcủachươngtrìnhnàylàhttp://stvp.stanford.edu.Trangwebnàycóđườngdẫnđếntoànbộ cáckhóahọc,cácdự ánnghiêncứuvànhữngnỗlựcvượtxahơncủachươngtrìnhSTVP.

[6]Tôibiếtđượckháiniệmvềnhữngngười“T-shaped”lànhờnhữngngườibạnđồngnghiệp

củatôiởIDEO,mộthãngtưvấnthiếtkếhàngđầucủaPaloAlto,California.

[7]Trangwebcủad.schoollàhttp://dschool.stanford.edu.Đâylàtrangwebcungcấpthôngtin

chínhthứcvềHọcviệnThiếtkếHassoPlattner.[8]

Để tìm hiểu thêm thông tin về chương trình BioDesign vui lòng truy cập trang webhttp://innovation.stanford.edu.

[9]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaPaulYocktạihttp://ecorner.stanford.edu.

[10]Bài nghiên cứuhai phần này có trong European Case Clearing House với tựa đề "The

EvolutionoftheCircusIndustry"(Sựtiếnhóacủangànhxiếc)và"EvenaClownCanDoIt:Cirquedu SoleilRecreates LiveEntertainment" (Ngaycảmột chúhề cũng làm được điều đó: Cirque duSoleilđãtáitạongànhgiảitrísốngđộng.)

[11]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaRandyKomisartạihttp://ecorner.stanford.edu.

[12]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaGuyKawasakitạihttp://ecorner.stanford.edu.

[13]Bài"SelectionbyConsequences"(Chọnlọcdựatrênkếtquả),TạpchíScience,số213,

ngày31.7.1981. [14]

BạncóthểxemcácđoạnphimcủaLarryPagetạihttp://ecorner.stanford.edu. [15]

BạncóthểtìmhiểuchitiếtvềtổchứcEndeavortạitrangwebhttp://ww.endeavor.org. [16]

BàitậpnàyđượccảibiếntheomộtdựáncủaTerrenceBrown,đượcsửdụngđểdạyởViệnKỹthuậtHoànggia(RoyalInstituteofTechnology)tạiStockholm,ThụyĐiển. [17]

BạncóthểxemcácđoạnphimcủaArmenBerjiklytạihttp://ecorner.stanford.edu. [18]

BạncóthểxemcácđoạnphimvềNhàhàngMototrênYoutube. [19]

Để xem các đoạn phim của Debra Dunn, hãy truy cập trang web:http://ecorner.stanford.edu. [20]

Bạn có thể xemmột đoạn phim dài bảy phút như tóm tắt lại bài tập này trên tranghttp://ecorner.stanford.edu.Hãyđiềnvàokhungtìmkiếmtừ"wallet." [21]

Để xem các đoạn phim của David Rothkopf, hãy truy cập trang web:http://ecorner.stanford.edu.

[22]BạncóthểđọctoànbộbàibáocủaGEMtạihttp://ww.gem.consortium.org.

[23]Đâylàbàiviếtcónhanđề"Spain'sShowyDebtCollectorsWearaTux;CollecttheBucks"

(NhữngngườiđòinợphôtrươngởTâyBanNhamặcáođuôitômđithutiền)trêntờWallStreetJournal,tháng11.2008.

[24]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaSteveJurvetsontạihttp://ecorner.stanford.edu.

[25]TrangwebcủachươngtrìnhMayfieldFellowsProgramlàhttp://mfp.stanford.edu.

[26]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaMirImrantạihttp://ecorner.stanford.edu.

[27]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaBobSuttontạihttp://ecorner.stanford.edu.

[28]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaGilPenchinatạihttp://ecorner.stanford.edu.

[29]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaDavidNeelemantạihttp://ecorner.stanford.edu.

[30]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaMarissaMayertạihttp://ecorner.stanford.edu.

[31]Mộtlờikhuyênquantrọngởđây:Nếubạncóđủ tâmhuyết thìrấtđángđểcốgắngxây

dựngmộtthịtrườngquanhniềmđammêvàcáckỹnăngcủabạn.Hãynghĩvềcácnghệsĩhaynhạcsĩmớiđãtạoracáctácphẩmđivàolòngcôngchúng.Nếubạncókhảnăngsángtạovàlàmviệcchămchỉ,thườngsẽluôncócáchđểmởramộtthịtrườnghoàntoànmới.ỞphầnsaucủasáchtôicókểmộtcâuchuyệnvềPerryKlebahn,ngườiđãlàmđượcchínhđiềunàybằngviệctạoranhucầuchocácđôigiàyđituyếtmớicủamình.

[32]BạncóthểnghemộtpodcastvớiQD3vàMCHammertạihttp://ecorner.stanford.edu

[33] Bạn có thể xem các đoạn phim về những người chơi bóng rổ và chú gấu ở trang

http://www.youtube.com/watch?v=2pK0BQ9CUHk.[34]

TôiđãbổsungbàitậpnàytừmộtbàitậpMaggieNealđãthựchiệnởTrườngCaohọcKinhdoanhStanford.

[35]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaStanChristensentạihttp://ecorner.stanford.edu.

[36]KháiniệmvềBATNA-BestAlternativetoaNegotiatedAgreement(Giảiphápthaythế tốt

nhấtchomộtthỏathuậnđượcthươnglượng)-lầnđầutiênđượcRogerFishervàWilliamUryđềcậpđếntrongquyểnGettingtoYes.

[37]Mensch trongtiếngYiddish (tiếngĐứccổcủangườiDoTháiở Trung vàĐôngÂu) là

ngườiđượcnhiềungườitrọngvọng,tincậyvànhờtưvấnchocácvấnđềcủahọ.[38]

BạncóthểxemcáctranhvẽcủaLindaGassởhttp://www.lindagass.com.CôcómộtbộsưutậpcácbứctranhmớidànhhếtchocácvấnđềvềnướcởCalifornia.

[39]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaChong-MoonLeetạihttp://ecorner.stanford.edu.

[40]Tôiđãcóđượccảmhứngtạoratròchơinàysaukhimộtđồngnghiệpcủa tôi làCarlos

VignolođếntừChilechotôibiếtvềmộttròchơikhácvậndụngýtưởngcủatròchơilắphình.Tròchơicủaôngdiễnrasuốt48giờđồnghồ.

[41]Bạncóthểxemmộtđoạnphimdàinămphúttómtắtlạibàitậpdàihaitiếngđồnghồnày

khitruycậptrangwebhttp://ecorner.stanford.eduvàgõvàokhungtìmkiếmtừ"puzzle."[42]

Khihọlàmnhữngthínghiệmlầnđầutiên,độiEmbracesửdụngbơthựcvậtthaychosáp.Nókhôngđắtvàdễtìm,vànhiệtđộnóngchàycủanóthìrấtgầnvớithânnhiệtconngười.

[43]BạncóthểxemcácđoạnphimcủaDavidKelleytạihttp://ecorner.stanford.edu.