Ochrona własności

intelektualnej

Prawo własności przemysłowej

dr inż. Robert Stachniewicz

Własność przemysłowa – zaliczamy do niej wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, technologie, sekrety przemysłowe i handlowe, znaki towarowe i usługowe, nazwy handlowe, oznaczenia i nazwy pochodzenia (geograficzne), topografie układów scalonych.

chroniona prawnie

rejestracja

Własno ść przemysłowa

wynalazki wzory u żytkowe znaki towarowe znaki usługowe nazwy handlowe

oznaczeniapochodzenia

wzoryprzemysłowe

topografie układów scalonych

→ Poza zakresem - przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz przepisy regulujące działalność zawodową w zakresie

ochrony własności przemysłowej (rzecznik patentowy).

Źródłem praw do własności przemysłowej na terytorium Polski są dla:

- wynalazków,

- wzorów użytkowych,

- wzorów przemysłowych,

- znaków towarowych i usługowych,

- oznaczeń geograficznych,

- topografii układów scalonych,

→ decyzje Urzędu Patentowego RP

dla ochrony przed nieuczciwą konkurencją → Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

dla nazw handlowych, firmowych → Krajowe normy prawa cywilnego, handlowego, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Konwencja Paryska oraz inne ratyfikowane porozumienia międzynarodowe (np. TRIPS).

Podstawy prawne krajowe i międzynarodowe

1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2001 Nr 49 poz.508 z późniejszymi zmianami).

2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji(Dz.U. nr 47 poz. 211).

3. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz.U. 2001 nr 49 poz. 509).

4. Ustawa z dnia 16 luty 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331).

5. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym prakty-

kom rynkowym (Dz.U. 2007 nr 171 poz. 1206 ).

6. Konwencja Paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883r.

7. Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) – Marrakesz z dnia 15 kwietnia 1994r. wraz z protokołem zmieniającym (Genewa, 6 grudnia 2005r.).

8. Inne źródła m.in. Rozporządzenia i Dyrektywy UE

PODSTAWOWE POJĘCIA

Wynalazek - nowe w skali światowej rozwiązanie posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania.

Art. 25.1. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki.

2. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeń-

stwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego

lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

3. Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach

wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostę-

pnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie.

4. Przepisy ust. 1–3 nie wyłączają możliwości udzielenia patentu na wynalazek dotyczący nowego

zastosowania substancji stanowiącej część stanu techniki lub użycia takiej substancji do uzyskania

wytworu mającego nowe zastosowanie.

Art. 26.

1. Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla

znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki.

2. Przy ocenie poziomu wynalazczego nie uwzględnia się zgłoszeń, o których mowa w art. 25 ust. 3.

Specjalista oceniający:

- cechuje się przeciętną wiedzą z danej dziedziny nauki,

- bez nadmiernego wysiłku umysłowego może porównać określone rozwiązania i wyciągnąć

obiektywne wnioski.

Rozwiązanie jest oczywiste jeśli nie wykracza poza normalne procesy technologii, a jedynie

kontynuuje to co jest znane (wymaga umiejętności i zdolności oczekiwanej od spec.)

Metody oceny:

„Test skutku” (udzielenie pat. stanowi realną przeszkodę w wykorzystaniu tego co w sposób prawdopodobny –

oczywisty – wynika ze stanu techniki)

„Problem i rozwiązanie” (ustalenie najbliższego stanu techniki, ust. obiektywnego problemu wymagającego

rozwiązania → wychodząc z powyższych ustalenie czy specjalista może uznać rozwiązanie za oczywiste)

Wzór użytkowy - rozwiązanie techniczne dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci, nowe w skali światowej i użyteczne.

Art. 94.1. Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym,

dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.

2. Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu

mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

Wzór przemysłowy - nowa i oryginalna postać wytworu, przejawiająca się w szczególności w kształcie, właściwościach powierzchni, barwie, rysunku lub ornamencie nadająca się do wielokrotnego odtwarzania.

Art. 102.1. Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub

jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę,

strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

2. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy,

obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego,

z wyłączeniem programów komputerowych.

3. Za wytwór uważa się także:

1) przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego

rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony);

2) część składową, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje widoczna w trakcie

jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji,

obsługi lub naprawy;

3) część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu.

4. W przypadku wzoru stosowanego lub zawartego w części składowej wytworu złożonego, w

rozumieniu ust. 3 pkt 1, ocena nowości i indywidualnego charakteru dotyczy tylko jego

widocznych cech.

Przykłady wzorówprzemysłowych

Znak towarowy - dowolnego rodzaju oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub dające się w ten sposób wyrazić, które nadaje się do odróżniania w obrocie towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw.

Oznaczenie geograficzne - oznaczenie słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu, kraju, identyfikujące towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim jego pochodzeniu geograficznemu.(17 produktów w Polsce)

Truskawka kaszubska "kaszëbskô malëna" Champagne

Roquefort

Oscypek Miód kurpiowskiPierekaczewnik

Rejestracja oznaczenia geograficznego

Produkty zarejestrowane jako chronione nazwy pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne oraz gwarantowane tradycyjne specjalności 1.Bryndza podhalańska

2.Oscypek

3.Miód wrzosowy z Borów

Dolnośląskich

4.Półtorak

5.Dwójniak

6.Trójniak

7.Czwórniak

8.Rogal świętomarciński

9.Wielkopolski ser smażony

10.Andruty kaliskie

11.Olej rydzowy

12.Pierekaczewnik

13.Truskawka kaszubska

14.Redykołka

15.Wiśnia nadwiślanka

16.Fasola korczyńska

17.Miód kurpiowski

18.Podkarpacki miód spadziowy

19.Suska sechlońska

20.Kiełbasa lisiecka

21.Obwarzanek krakowski

22.Śliwka szydłowska

23.Jabłka łąckie

24.Chleb prądnicki

25.Kiełbasa jałowcowa

26.Kiełbasa myśliwska

27.Karp zatorski

28.Miód drahimski

29.Kołocz śląski / kołacz śląski

30.Jabłka grójeckie

31.Kabanosy

32.Fasola Piękny Jaś z Doliny

Dunajca / fasola z Doliny

Dunajca

33.Fasola wrzawska

34.Miód z

Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny

/ Seinų/Lazdijų krašto medus

35.Ser koryciński swojski

36.Jagnięcina podhalańska

Topografia układów scalonych - oryginalne rozwiązanie polegające na wyrażonym w dowolny sposób przestrzennym rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest aktywny oraz połączeń między nimi, przy czym pojęcie "układ scalony" oznacza warstwowy wytwór przestrzenny, utworzony w celu spełniania funkcji elektronicznych z elementów materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę oraz ich połączeń przewodzących i obszarów izolujących, które są ze sobą nierozdzielnie sprzężone.

PATENTY (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe)

Prawa wyłączne do większości rodzajów własności przemysłowej (patent

na wynalazek, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji

wzoru przemysłowego) powstają na mocy decyzji urzędów patentowych i obowiązują na terytorium kraju, który tych praw udzielił.

Zgodnie z głównymi zasadami Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności

Przemysłowej (ratyfikowanej przez Polskę w 1975 roku):

1. prawa wyłączne udzielane w różnych krajach są od siebie niezależne i podlegają ustawodawstwu kraju, który te prawa przyznał;

2. we wszystkich państwach-stronach tej Konwencji (większość państw świata) osoby zagraniczne są w sprawach ochrony własności przemysłowej traktowane tak samo, jak osoby krajowe (zasada asymilacji);

Urząd Patentowy nie udziela ochrony na pomysły rozwiązań, lecz tylko na dokonane rozwiązania.

3. każdemu, kto dokona prawidłowego zgłoszenia o udzielenie praw wyłącznych w jednym z państw - stron Konwencji, przysługuje pierwszeństwo przy ubieganiu się o ochronę w innych państwach -stronach Konwencji (zasada pierwszeństwa), o ile zgłoszenia w innym kraju dokona w terminach:

- 12 miesięcy dla wynalazków i wzorów użytkowych

- 6 miesięcy dla wzorów przemysłowych i znaków towarowych

- 6 miesięcy dla wynalazków, wz. użytkowych i przemysłowych (wystawy międzynarodowe narodowe → Konwencja o w m.n. Dz.U. 1994 nr 56, poz.232)

Zgłoszenia wynalazków UPRP (Urząd Patentowy RP) → Polska

Zgłoszenia znaków towarowych i wzorów przemysłowych OHIM

Office for Harmonization in the Internal Market

(Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego) → UE Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej - EUIPO

European Union Intellectual Property Office

Zgłoszenia wynalazków EPO European Patent Office

(Europejski Urząd

20 lat od daty zgłoszenia(wynalazek)

10 lat od daty zgłoszenia(wzór użytkowy)

25 lat od daty zgłoszenia(wzór przemysłowy)10 lat od końca roku kalendarzowego (topografia )

Bezterminowo (ozn. geograf.)10 lat od daty zgłoszenia(znak towarowy)

Jako generalną zasadę należy więc przyjąć, że przy ubieganiu się o udzielenie praw wyłącznych do różnych rodzajów własności przemysłowej, składa się oddzielne wnioski i prowadzi oddzielne postępowania w każdym z krajów, w których chcemy mieć ochronę konkretnych rozwiązań, choć w wielu przypadkach, dzięki istniejącym organizacjom i porozumieniom

międzynarodowym, możliwe jest uproszczenie tych procedur i prowadzenie jednego postępowania.

W Polsce nie udziela się patentów na:

1. wynalazki których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami,

2. odmiany roślin i ras zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt (nie wyklucza się sposobów mikrobiologicznych),

3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi i sposoby diagnostyki;

Za wynalazki nie są uważane:

- programy do maszyn cyfrowych,

- odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne,

- plany, zasady, metody dotyczące działalności umysłowej i gospodarczej oraz gier,

- przedstawienia informacji, wytwory o charakterze tylko estetycznym,

- wytwory niemożliwe do wykorzystania w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki.

Maksymalny czas trwania praw wyłącznych w Polsce:

- patent na wynalazek → 20 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP,

- prawo ochronne na wzór użytkowy → 10 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP,

- prawo z rejestracji wzoru przemysłowego → 25 lat od daty zgłoszenia w Urzę-dzie Patentowym RP,

- prawo z rejestracji topografii → 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia do UP RP lub w którym topografia bądź układ scalony ją zawierający był wprowadzony do obrotu ,

- prawo ochronne na znak towarowy → bez ograniczeń, przy czym ochrona udzielana jest na okresy 10-letnie i przedłużana na wniosek uprawnionego

- prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego → bezterminowe, ochrona od dnia wpisu do rejestru.

OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ

PODMIOTY PRAW WYŁĄCZNYCH:

Prawa wyłączne do wynalazków, wzorów i topografii przysługują: 1. twórcom rozwiązań

oraz wyjątkowo: 2. pracodawcy, gdy rozwiązanie zostało dokonane w wyniku wykonywania

obowiązków ze stosunku pracy, 3. zamawiającemu, gdy rozwiązanie zostało dokonane w wyniku realizacji

umowy (o ile strony nie ustaliły inaczej), 4. podmiotowi określonemu w umowie, gdy rozwiązanie powstało w

związku z wykonywaniem tej umowy.

5. Prawo wyłączne do znaku towarowego i oznaczenia geograficznego udzielane jest na rzecz zgłaszającego - przedsiębiorcy lub organizacji grupy przedsiębiorców

Prawa wyłączne do własności przemysłowej są zbywalne i pod-

legają dziedziczeniu.

Odpowiedzialność za naruszenie praw własności przemysłowej

Spory dotyczące naruszeń praw własności przemysłowej rozpatrywa-ne są przez sądy.

Naruszanie cudzych praw związanych z własnością przemysłową podlega generalnie sankcjom cywilnym, ale w pewnych przypadkach -także sankcjom karnym.

Dla różnych rodzajów własności i praw, szczegółowe regulacje w tych sprawach zawierają odpowiednie ustawy.

Przykładowymi sankcjami cywilnymi są (podobnie jak w przypadku praw

autorskich): - zaniechanie naruszenia i usunięcie jego skutków, - wydanie korzyści, wynagrodzenie szkody, naprawienie szkody, - ogłoszenie stosownego oświadczenia o naruszeniu.

Sankcjami karnymi w postaci grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności, zagrożone jest przykładowo:

- przypisywanie sobie autorstwa cudzego projektu wynalazczego, - przywłaszczanie cudzego prawa do ochrony rozwiązania i zgłaszanie cudzego

rozwiązania w celu uzyskania takiej ochrony, - oznaczanie przedmiotów nie chronionych w sposób sugerujący, że korzystają

one z ochrony, a także wprowadzanie ich do obrotu, - wprowadzanie do obrotu towarów/usług oznaczonych zarejestrowanym znakiem

towarowym, którego nie ma się prawa używać, - ujawnianie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa wyrządzające

poważną szkodę przedsiębiorcy, - kopiowanie postaci produktu i wprowadzanie do obrotu stwarzające możliwość

wprowadzenia w błąd, co do jego pochodzenia, które wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy,

- umyślnie fałszywe i wprowadzające w błąd oznaczanie towarów i usług wyrządzające istotną szkodę klientowi,

- rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o własnym lub cudzym przedsiębiorstwie w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest każde działanie sprzeczne z pra-wem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta, a w szczególności: - wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,

- fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług (np. Feta z Mlekowity → Favita),

Nieuczciwa konkurencja a własność przemysłowa

- wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,

- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,

- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,

- naśladownictwo produktów, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do ich pochodzenia,

- pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody,

- utrudnianie dostępu do rynku,

- nieuczciwa lub zakazana reklama.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także posługiwanie się:

- nie przysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami i innymi informa-cjami o kwalifikacjach,

- nierzetelnymi wynikami badań,

- nieprawdziwymi atestami.

Nie jest natomiast czynem nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech

funkcjonalnych produktu, w szczególności jego budowy, konstrukcji iformy (te cechy mogą być chronione prawem szczególnym, na podstawiedecyzji urzędu patentowego), przy czym jeśli naśladowanie cechfunkcjonalnych wymaga uwzględnienia charakterystycznej formy,naśladowca jest zobowiązany oznaczyć produkt tak, aby nie wprowadzić wbłąd odbiorców, co do tożsamości producenta bądź produktu.