Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

1

MESLEK ETİĞİÇocuk Gelişimi Önlisans Programı

Öğr. Gör. Şükran ÇETİNER

2

Ünite 5

İçİndekİler5.1. MESLEK KAVRAMI ..................................................................................................................... 35.2. MESLEK ETİĞİ KAVRAMI ........................................................................................................... 45.3. MESLEK ETİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ .................................................................................. 7

5.3.1. 1960 Öncesi Yıllarda İş Etiği .............................................................................................................................. 75.3.2. 1960’lı Yıllarda İş Etiği ......................................................................................................................................... 75.3.3. 1970’li Yıllarda İş Etiği ......................................................................................................................................... 85.3.4. 1980’li Yıllarda İş Etiği ......................................................................................................................................... 85.3.5. 1990’lı Yıllarda İş Etiği ......................................................................................................................................... 85.3.6. 2000’li Yıllarda İş Etiği ......................................................................................................................................... 9

5.4. MESLEK ETİĞİNİN ÖZELLİKLERİ .............................................................................................. 95.5. MESLEĞE VE ÖRGÜTE BAĞLILIK ...........................................................................................105.6. KAYNAKÇA ...............................................................................................................................12

MESLEK VE MESLEK ETİĞİÖğr. Gör. Şükran ÇETİNER

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

3

5.1. MESLEK KAVRAMIMeslek; belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş olarak tanımlanmaktadır.

Her meslek için önceden belirlenmiş kurallara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kurallar;• Mesleğin tanımı,• Mesleğin görev alanları,• Mesleğin icrasında genel olarak kullanılan araç ve gereçler,• Mesleğin gerektirdiği özellikler,• Çalışma ortamı ve koşulları,• Çalışma alanları ve iş bulma imkânları,• Meslek eğitiminin verildiği yerler,• Meslek eğitimine giriş koşulları,• Eğitimin süresi ve içeriği,• Meslekte ilerleyebilme ve yeni meslekleri seçebilme imkânları,• mesleği destekleyici diğer meslek kuruluşları.

Bir uğraşın meslek olarak kabul edilebilmesi için de gerekli olan bazı şartlar bulunmak-tadır. Bunları da şu şekilde sıralayabiliriz;• Diploma,• Lisans,• Ruhsat,• Uygulama standartları,• Mesleki değerler ve etik kurallar,• Bir meslek örgütünün bulunması gerekmektedir.

Ayrıca bir uğraşın meslek olarak adlandırılabilmesi için taşıması gereken bazı özellikler bulunmaktadır;• Bir meslek toplumun kaçınılmaz bir ihtiyacını karşılamalıdır. Örneğin; sağlık, eğitim, gü-

venlik, eğlence, hizmet gibi toplumsal ihtiyaçları karşı¬layacak, mesleklere ihtiyaç bulun-maktadır,

• Meslek kişinin sadece kendi doyumu için değil aynı zamanda başkala¬rına fayda sağla-mak amacıyla da yaptığı bir uğraştır. Örneğin bir öğ¬retmen, eğittiği öğrencilerine ka-zandırdığı bilgi ve hayattaki başarıla¬rından mutluluk duyar,

• Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış bilgi ve becerilere dayanır. Bir mesleğin meslek olarak kabul edilebilmesi için kişinin mesleğe girme¬den önce, bu mesleği icra edebile-ceği bilgi, beceri ve tutumlar edinmiş olması gerekir. Diğer bir ifadeyle meslek elemanı toplum tarafından uzman olarak görülüp, hizmette o kişiye güven duyması gerekmekte-dir,

• Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilen kendilerine özgü tekniklere sahip olmak-tadırlar. Böylece uzun yıllara dayalı bilgi birikimi ve kültüre sahip olurlar. Eğitim yoluyla

Meslek Etiği

4

bu bilgi birikimi ve deneyimler kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Böylece her mesleğin kendine özgü tekniklerin gelişmesi ve yeni tekniklerin keşfedilmesi gerçekleşmektedir,

• Meslekler icra edilirken meslek erbapları bu faaliyetten yasal olarak ka¬zanç elde ederler,• Mesleklerin toplum tarafından kabul edilmiş etik değerleri ve ilkeleri bu¬lunmaktadır.

Meslek erbapları mesleklerini icra ederken bu değer ve il¬keler doğrultusunda hareket etmek zorundadırlar,

• Bir meslek için bütün meslek üyelerinin yer aldığı organize bir meslek örgütünün bulun-ması gerekmektedir,

• Bazı meslekler, mensuplarının topluma karşı görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebil-meleri için onlara bazı güç ve ayrıcalıklar vermektedirler.

Çalışmanın anlamlılığı hakkında pek çok fikir ileri sürülmüştür. Bu fikirleri aşağıdaki şe-kilde özetlemek mümkündür;• Çalışma, özkimlik, özsaygı ve sosyal statü açısından temel bir kaynaktır,• İnsan hayatının en merkezindeki faaliyettir, dolayısıyla boş zamandan daha önemlidir,• Karşılığında sağladığı maddi kazanımlardan daha fazla ödüllendirici ve içsel değer taşı-

yan bir uğraştır,• Çalışmayı hayatın diğer alanlarından ayırmak zordur,• Çalışma, çalışma için gösterilen çabalara, güvenli, tahmin edilebilir ve gittikçe artan ödül-

ler sağlar,• Çekirdek aile dışında sosyal ilişkiler kurmak için önemli bir uğraştır,• Çalışma sosyal bir görevdir,• Kişinin yaratıcılığının ve yeteneğinin geliştirilmesi için bir araçtır,• Zamanı düzene sokan bir araçtır,• Kişisel hedeflere ve psikolojik tatmine ulaşmada bir araçtır,• Çalışma bir gelir ve kontrol kaynağıdır.

5.2. MESLEK ETİĞİ KAVRAMIBir işi yapabilmek için diploma ya da herhangi bir belge almak, gerçekte o kişiye söz konusu işi yapabilme konusunda hak ve yetki verir. Ancak saygınlık ve güven kazanmak, ait olunan grubun ilke ve kurallarına uymakla mümkün olur. İcra edilen meslekle ilgili belirlenmiş ilke ve kurallara uymak kurulan bir¬lik ve düzenin devamı açısından çok önemlidir.

Bir mesleğin topluma sağladığı avantajlarla, toplumun o meslekten sağladığı avantajlar, bir meslek ile toplum arasında bu tür sosyal sözleşmenin varlığına işaret etmektedir. İşte bu söz-leşme, belli bir meslek ile toplum arasındaki ilişkilerde ahlaki bir altyapı oluşturmak¬tadır ve meslek sahiplerinin topluma karşı özel bir ahlaki sorumlulukları oldu¬ğunu göstermektedir.

Bu yükümlülük¬ler şu şekilde ifade edilmektedir;• Birey bir mesleğe girmekle, bu mesleğin gereklerini yerine getirme yü¬kümlülüğünü ka-

bul etmektedir. Her mesleğin gereği olan bu yükümlü¬lüklerin en başta geleni mesleki

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

5

yetenektir. Burada kastedilen yetenek, bir mesleğin sürdürülebilmesi için, varlığı zorunlu olan fiziksel, akli güç ve tecrübenin oluşturduğu yetenektir. Yetkinlik, bir mesleğin icrası için kişide bulunması gereken öznel bir durumdur. Bir mesleği yapmayı dü¬şünen kişinin bu mesleğin gereği olan yeteneğin kendisinde bulunup bulunmadığını düşünerek karar vermesi ahlâki bir sorumluluktur.

• Ahlâki bir sorun olarak meslek onurunu korumak. Meslek onuru, kişisel onurdan ayrı ve onun da ötesinde, bir kitle onuru olarak, kişinin men¬subu olduğu mesleğe karşı kendi-sinin ve toplumun saygınlık duygusu¬dur. Meslek onurunu güçlendiren manevi unsur, meslek mensuplarının davranışlarına yön veren, sorumluluk duygusudur. Sorumluluk duygu¬su olmadan, meslek onurundan bahsetmek çok anlamsız kalmaktadır. Meslek mensuplarının davranışlarına yön veren sorumluluk duygusu¬nun zayıf olduğu durum-larda meslek krizi denilen bunalımlar ortaya çıkmaktadır.

• Mesleki faaliyetlerin başarılı veya başarısız olarak değerlendirilmesi son derece zordur. Bazı mesleki faaliyetler önceden belirlenen bir çıktıyla ölçülemezler. Örneğin; mesleğin-de çok iyi olan bir doktorun da hastası ölebilir veya çok iyi bir avukatta davasını kaybe-debilir. Bu nedenle mesleklerin değerlendirilmesinde çıktılardan çok, meslek mensupla-rının insanlara nasıl davrandığı önem kazanmaktadır. Literatürde “erdem teorisi” olarak bilinen teoriye göre bir meslek sahibiyle müşterisi ara¬sındaki ilişki, şefkat, ilgi, güven, sorumluluk gibi erdemler tarafından belirlenmelidir. Ancak, tanımlanan bu ilişki ideali temsil etmektedir. İdeal ile gerçek hayat arasındaki fark her yerde olduğu gibi, bu ilişkide de bulunmaktadır.

Meslek etiğinin temelinde yatan düşünce, meslek sahiple¬rinin mesleklerini icra etmek su-retiyle kendilerine ihtiyaç duyanlara hizmet ederek kamu yararına çalıştıklarıdır. Başka bir ifadeyle, bir mesleğin icrasından kaynaklanan, maaş, gelir, güç, statü gibi kişisel faydalar ikinci planda gelmeli¬dir.

Meslek etiği dendiğinde, belirli bir meslekte, (özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili mes-leklerde) uyulması gereken davranış kuralları kastedilir ve bütün dünyada o meslek men-suplarından bu kurallara uyması beklenir. Konuy¬la ilgili yapılan tanımlamalardan birkaç örnek aşağıda verilmiştir.

Meslek etiği, mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. Meslek etiği kişinin, iş-letmenin/kurumun ve toplumun etik anlayışından etkile¬nir. Toplum, müşteriler, rakipler, devlet meslek etiğini etkileyen unsurlardır.

Meslek etiği; belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturulup, koruduğu; meslek üyelerine uymaları gereken ilkeleri gösteren, onları belli bir şekilde davranmaya zor-layan; kişisel eğilimlerini sınırlayan; yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan; meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkeler bütünüdür.

Meslek Etiği

6

Başka bir tanıma göre, meslek etiği, her türlü meslek alanında bireylerin davranış ve tutum-larının toplumların yapısına bakmaksızın evrensel boyutta ahlaki bir çizgiye kavuşturmak için oluşturulmuş kurallar olarak tanımlanabilir.

Meslek etiği, iş hayatında sıklıkla ortaya çıkan kariyer edinmek için yapılması gerekenler, para kazanmak ve doğru olanı yapmaya çalışmak arasındaki ikilem¬leri tartışır ve bir çözü-me kavuşturmaya çalışmaktadır.

Meslek etiğinin önemli bir konu haline gelmesine yol açan faktörleri ise şu şekilde özetle¬mek mümkündür;• Küresel pazardaki rekabet avantajının kazanılmasında, insan tutum ve davranışlarının et-

kisinin artması nedeniyle meslek etiğinin önem ka¬zanması,• Ekonomik ilişkilerde, uluslararası etik vizyonun ve ilkelerin itici gücü,• Etik değerler ve etik değerlere dayalı davranış biçimleri ile işletme imajı ve saygınlığı ara-

sındaki doğrusal ilişki,• Etik ve sosyal sorumluluk konularında gerçekleştirilen etkinliklerin, iş¬letmelerin strate-

jik yönetimlerinin karlılık politikalarındaki araçlardan biri olması,• Meslek etiği ilkelerinin, işletmelerin ilişkide bulundukları tüm işletme ve kişileri (tüketici-

ler, sunucu firmalar, satıcı firmalar, çalışanlar, yönetici¬ler, vb.) yakından ilgilendirmesi ve güven anlamını içermesi.

• Dünya nüfusu giderek artmakta ve bu artışla beraber yeni istihdam ih¬tiyacı da giderek büyümektedir. Yeni iş imkanları oluşturulamazsa iş¬siz ve yoksul kesimler zenginlikten pay almak için sosyal ve siyasal şiddete başvuracak olması ve bunun da medeniyeti teh-dit edecek olması,

• Geliştirilen biyolojik ve askeri teknolojiler iş dünyasının kontrolündedir. Eğer bunlar belli bir sorumlulukla ele alınmazsa, dünyayı yok edebilecek bir tehdit ve tehlikenin söz konu-su olması,

• Küreselleşme sonucunda, değişik kültürlerden gelen insanların çoku¬luslu firmalarda çalışması, yeni ahlaki sorunları da beraberinde getir¬miştir. Bu tür ortamlarda insanlar birbirlerini anlamalı ve bir diğerinin kültürüne saygı göstermesinin gerekliliği,

• Tüm dünyada daha fazla demokrasi ve insan haklarına talep vardır ve iş hayatında da bu ilkeler önemli hale gelmektedir. Etnik köken, dil, din, cinsiyet gibi konularda iş hayatında ayrımcılık yapılmasının engellenmesi,

• Artan çevre kirliliğinin çevreye duyarlı bir iş dünyasını zorunlu kılması,• Gelişmekte olan ülkeler, yolsuzlukla mücadele ederek temiz bir eko¬nomik hayat için

uğraş vermelisidir.

Meslek etiğine dönük kurallar oluşturulurken bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir;• Kuralları sağlamlaştırmak için stratejiler geliştirilmelidir.• Kuralların belirli bir kurum tarafından onaylanması gerekir.• Kurallar tüm meslek mensuplarına ulaşmalı ve genel kabul görme¬lidir.• Kuralların ihlali sonucunda uygulanacak yaptırım şeklini belirten bir bölüm olmalıdır.

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

7

• Kurallar sürekli yenilenmeye açık olmalıdır.• Etik eğitimi programları oluşturulmalıdır.• Etik konular hakkında yıllık raporlar hazırlanmalıdır.

5.3. MESLEK ETİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİDünyada toplumsal gelişmeler 17. yy.da başlamıştır. Etik kavramı da bu sü¬reç içinde za-man zaman toplumların gündemine gelmiş; ahlâkla, dinle, inançla, gelenek ve görenekler-le, kültürle ve bazen de kanun ve düzenlemelerle ilişki kurularak açıklanmaya çalışılmıştır.

Etik kavramının şekillenmesinde toplumla¬rın ahlaki, dini ve kültürel özelliklerinin büyük rol oynaması nedeniyle ülkeler, toplumlar ve kültürler arasında büyük farklılıklar görülmek-tedir. Ülkeler ara¬sındaki çeşitli farklılıklardan dolayı etiğin ülkeler arasında gelişimi de birbirin¬den farklı olarak ortaya çıkmıştır.

Meslek etiğinin tarihsel süreci dö¬nemler itibariyle ve iş etiği genel çerçevesinde aşağıdaki başlıklar altında ince¬lenmiştir:

5.3.1. 1960 Öncesi Yıllarda İş Etiğiİş etiğinin tarihsel gelişimi antik çağlara kadar uzanmaktadır. Eski Yunan ve Roma dünyası-nın yazar ve filozofları işletmecilik ve ticari faaliyetlere iyi gözle bakmamışlardır. Çünkü bu tür faaliyetleri para kazanma hırsı, yalan ve dolanla karışmış varsayar ve barbar tüccarlarla ilişki sonunda medeniyetlerinin bu top¬lumlardan bulaşacak yolsuzluklarla dejenere edile-ceğini düşünmüşlerdir. Zaten aristokrasinin egemen olduğu bu tür köleci medeniyetlerde el emeğine ve fiziki tabaya dayanan faaliyetler küçümsenmiştir. İş ve çalışma, kölelerin ve aşağı sınıfların bir özelliği olarak bilinmekteydi.

Kapitalizm geliştikten sonra da eski ahlakın yerini alacak yeni bir ahlak oluşmamış ve böy-lece bir ahlaki boşluk ve bundan doğan toplumsal gerilim meydana gelmiştir. İş etiği hak-kındaki araştırmalar, yirminci yüzyılın başların¬da Avrupa ve Amerika’da geleneksel liberal anlayışın zayıflaması ve sosyalist akımın güçlenmesiyle başlamıştır. Bu aynı zamanda işlet-meciliğin bir meslek olarak ortaya çıkışı ve yönetim biliminin de bir disiplin olarak belirme-ye başla¬dığı yıllara denk gelmektedir.

5.3.2. 1960’lı Yıllarda İş Etiği1960’ların başında işletmecilikte etik konular beklenmedik bir hızda ilgi top¬lamaya başla-mıştır. Bu dönemde, lider olarak kabul edilen kuruluşlarda bile güvenilir olmayan ürünlerin satılması; işletmelerin doğal çevre üzerindeki olumsuz etkileri; rüşvet mekanizmasının ulu-sal/uluslararası düzeyde yaygın¬laşması ve iş dünyasında ve genel olarak toplumda ahlakın para ve güç ile eş¬değer görülmesi gibi gelişmeler, iş etiğine olan ilginin giderek büyüme-sinde etkili olmuştur. Kapitalist sistemin etkilerinin yoğun hissedildiği bu dönemde iş etiği çalışmalarında büyük artışlar gözlenmiştir.

Meslek Etiği

8

5.3.3. 1970’li Yıllarda İş Etiği1970’lerin ortalarında işletmelerin ahlakı göz ardı ederek, yalnızca kar odaklı faaliyet gös-termemeleri gerektiği görüşü gelişmeye başlamış ve 1970’lerden günümüze, toplumun, iş etiğinden beklentileri çok daha fazla artmıştır. 1977 yılına gelindiğinde işletmelerin ahlaki teorileri de oluşmaya başlamıştır. Daha sonraki dönemlerde işletmecilik okullarında iş ahla-kı dersleri gösterilmeye ve üniversitelerde iş ahlakı merkezleri açılmaya başlamıştır. Ayrıca firmaların top¬luma karşı sorumlulukları olduğu ve bu sosyal sorumluluğun gerekleri ince-lenmiştir. Bu dönemde iş ve çalışma sosyolojisiyle ilgili kavramlar da iş etiği kapsamında ele alınmaya başlanmıştır.

5.3.4. 1980’li Yıllarda İş Etiği80’li yıllar devletlerin ekonomiye müdahaleden tamamen uzaklaştığı ve re¬kabetin öne çık-tığı bir dönem olarak da bilinmektedir. Özellikle bu yıllarda işletmeler arası birleşmelerin arttığı görülmektedir. Ancak işletmeler küresel alanda kendilerine farklı iş ortamlarında bul-duklarında bu yeni paradigmayı anlamakta güçlük çekmeye başlamışlardır. Çünkü bir ülke-de kabul edilen bir takım uygulamaların diğer ülkelerde veya kültürlerde kabul edilmesinin müm-kün olamayacağı anlaşılmıştır.

İş etiği kavramı, işletme yazınında ABD’de 1980’li yıllarda yer almaya baş¬lamıştır. 1960-1970’li yıllarda “sosyal sorumluluk” kapsamında ele alınırken bu kavram, 1980’li yıllarla bir-likte “iş etiği” olarak ön plana çıkmış ve işletmeler tarafından üzerinde önemle durulan bir konu haline gelmiştir. Bu dönemde, işletmelerde etik komiteleri, etik ilkeleri ve etik program-ları oluşturulmuş ve akademik anlamda iş etiği ilk kez yüksek lisans seviyesinde ders olarak oku-tulmaya başlanmıştır. Bu dönemde iş ahlakı konusunda uluslararası organi¬zasyonlar kurulmaya başlamıştır. Bunlarda en önemlisi 1987 yılında Hollan¬da’da kurulan (EBEN; Eu-ropean Business Ethics Network) Avrupa İş Ahlakı Örgütüdür.

5.3.5. 1990’lı Yıllarda İş Etiği1990’lı yıllarda serbest ticaret ve açık rekabet artık sınırlı ticaret ve kontrollü rekabetin yerini almaktadır. Daha fazla işletme rakipleri ile ortaklıklar içine girmekte ve ev sahibi hükümetler faaliyetlerini dışarıdan gelen yardımlarla sürdürmektedir. Hükümetler artık işletmelerin glo-bal stratejilerin bütünleşmiş bir parçası haline gelmektedirler.

Yirminci yüzyılın son on yılında teknoloji ge¬lişmiş ve internet hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. 1993’te Sovyet¬ler Birliğinin çöküşüyle sosyalist sistem de çökmüş, pazar ekonomisi sosyalist devletin hala varlığını sürdürdüğü Çin’e kadar girmiştir. Daha sonra iş hacmi artmış ve dünya nüfusu çevreyi ciddi boyutlarda tehdit etmeye başlamıştır. Bu düş-meler iş ahlakının kapsamına firmaların neden olduğu çevresel sorunları da eklemiştir. Kü-reselleşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan çokuluslu ve küresel firmalarda kültürel farklı-lıkların üstesinden gelme, ayrımcılık gibi ko¬nular iş ahlakı araştırmalarının konuları arasına girmiştir. Ticaretin ve rekabetin küresel düzeyde yoğunlaştığı yirmi birinci yüzyıl başlarında iş etiği konusu da küresel düzeyde ele alınan ve önemi artan bir konu haline gelmiştir.

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

9

5.3.6. 2000’li Yıllarda İş Etiği2000’li yıllarda iş etiği; iş faaliyetleri etik ile ilgilenen bir çalışma alanı haline gelmektedir. İş etiği alanı basit anlamda belirli durumlarda ne yapılması ya da ne yapılmaması gere-ği üzerinde durmaktan çok, işletmelerde etik, sorumluluk ve karar alma gibi kavramlar arasında sistematik ilişkiler kurmaktadır. İş faali¬yetlerinde etik karar alma süreci felse-fi, ekonomik, sosyolojik, psikolojik ve dini bakış açılarından ele alınmaktadır. Günümüz-de iş hayatında etik konusu, ikin¬cil derecede önemli bir konu olarak görülmeyecek ka-dar fazla önem taşımakta¬dır, bu nedenle içinde bulunduğumuz dönemi “etik çağ” olarak nitelendirebili¬riz.

5.4. MESLEK ETİĞİNİN ÖZELLİKLERİGenel olarak etiğin özellikleri ve işlevleri ise aşağıdaki maddelerle açıklana¬bilir:• İyi ve kötü, yanlış ve doğru kavramlarını tanımlar,• Etik, bilinci geliştirmeye ve insanları burada neyin söz konusu olduğu konusunda aydın-

latmaya çalışır,• Etik, kavramlara anlamlarını vermeye, yani onların somut yaşantılar, durumlar ve olaylar

içindeki rolünü göstermeye ve konumlandırmaya çalışır,• Takınılan ahlaki tutumun, yargının, eylemin doğru, iyi, yanlış, kötü olarak değerlendiril-

mesinin gerekçelerini, ahlakın özü ve toplumdaki işlevini inceler.• Kişilerin ve grupların etik yaşamım bir temele bağlı olarak kurmaya çalışır• Bireysel yaşamın amacı ve anlamını; toplumsal yaşamın gerekçelerini; bireyin toplum ile

ilişkisini; bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan ahlaki karar ve eylem normla-rını iyi ve kötü, doğru ve yan¬lış, olumlu ve olumsuz olma açısından inceler; över, yerer, pekiştirir veya yenilerini önerir.

• İyi insan olmak için gerekli özellikleri, bireyin davranışlarını belirle¬yecek ve hatta sınır-layacak normları - bir kişi ya da bir olaya iyi ya da kötü denilebilmesinin ölçütleri -hangi davranışın doğru ve hangisinin yanlış olduğunu, neyin hayata anlam kazandırdığını ve ne için müca¬dele edilmesi gerektiğini araştırır, tanımlar, açıklar.

Yapılan araştırmalar, güven verilmemesi, mesleki özenin gösterilmemesi, ye¬terli bilgi ala-mama ve ücret sorunlarının işletmeler için müşteri kaybetme ne¬denlerinin başında geldi-ğini göstermektedir. Sıralanan bu davranışlar mesleki profesyonellikten ve meslek ahlakın-dan uzak davranışlardır.

Meslek etiğinin temel özelliklerini on temel madde ile sıralayabiliriz:1. Meslek etiği kişisel etiğe dayanır: Bireylerin özel yaşamlarındaki etik davranışları ile iş

hayatında doğruları yapma ve dürüst olma konu¬sunda kesin çizgilerle belirlenmiş ayırım yoktur.

2. Meslek etiği dürüstlüğe dayanır: Bir hizmet sırasında veya anlaşması aşamasında tarafların birbirine saygı çerçevesinde alaka göstermeleri, pazarlıklarını dürüstçe ve iyi niyet çerçevesinde sürdürmeleri ve son¬rasında bu zeminde devam etmeleri etik kurallara

Meslek Etiği

10

uygunluğunu ifade eder. Dürüstlük etiğin temel ilkelerindendir.3. Meslek etiği namus gerektirir: Burada namus, bütünlük, güvenilirlik ve tutarlılık

anlamındadır. Meslek ahlakı çerçevesinde davranmak, saygılı ve dürüst olmak, sözlerin ve taahhütlerin arkasında olmak ya¬ni özetle namuslu olmayı gerektirir.

4. Meslek etiği doğru söylemeyi gerektirir: İş hayatında her şart altında doğruyu söylemek etik ilkeler gereğidir. Özellikle hizmet veya malla ilgili konularda müşterilere daima doğru bilgi verilmelidir.

5. Meslek etiği güvenilir olmayı gerektirir: Doğru söylemenin bir uzan¬tısı olarak, firmayla ilgili gerçek bilgilerin yansıtılması, güven kazan¬mak adına yalan ve yanlış bilgilerin verilmemesi gereğini ifade etmek¬tedir.

6. Meslek etiği bir iş planı gerektirir: Bir şirketin meslek ahlakı, onun toplum karşısındaki görüntüsüne, vizyonuna ve toplumsal rolüne bağlıdır. Şirketin geleceğe dönük planlarının netliği arttıkça meslek ahlakına uygun davranışları da aynı oranda artar.

7. Meslek etiği hem içsel hem de dışsal olarak uygulanır: Meslek etiği ilkelerine uygun davranan işletmeler, hem müşterilerine hem de çalı¬şanlarına karşı etik davranırlar. Meslek etiği saygı ve verilen sözlere sadakati gerektirir.

8. Meslek etiği kâr gerektirir: Meslek etiğine uygun davranan işletmeler doğru ve düzgün işletilen, güçlü bir yönetim ve otokontrol sistemine sahip geleceği görebilen işletmelerdir. Ahlak, bir anlamda geleceğe hazır olabilmek için şu anki yaşantımızın analizidir. Dolayısıyla içinde bulunduğu zamandan kâr edemeyen işletmelerin gelecek için hazır¬lıklarında aksamalar olur.

9. Meslek etiği değerler üzerine kurulur: Hukuk, yazılı ve esnek olma¬yan kurallara dayanırken, ahlak en alt düzeydeki kuralları belirler. Ahlaki değerler çoğunlukla idealler ve özlemler üzerine kuruludur. Meslek ahlakı ilkeleriyle davranan işletmeler, ideallerini gerçekleştirmese bile niyetinden sapmaz.

10. Meslek etiği işletmenin tepesinden başlar: Bir işletmede tüm davra¬nışlar, tepe yönetimin tutumuna göre şekillenir. Ahlâki ilkelere uygun davranan idarecilerin yönetimindeki personel de bu ilkelere uygun davranmak durumunda kalır.

5.5. MESLEĞE VE ÖRGÜTE BAĞLILIKÖrgütsel bağlılık, işgörenin çalıştığı örgüte karşı hissettiği bağın gücünü ifade etmektedir. Örgütsel bağlılık duygusunun, örgütsel performansı pozitif yönde etkilediğine inanılmakta, bu çerçevede, örgütsel bağlılığın işe geç gelme, devamsızlık ve işten ayrılma gibi istenme-yen sonuçları azalttığı, ayrıca ürün veya hizmet kalitesine olumlu yönde katkıda bulunduğu ileri sürülmektedir.

Çok sayıda örgütsel bağlılık tanımı bulunmaktadır. Bu tanımlardan birinde örgütsel bağlı-lık, “kişinin belirli bir örgüt ile girdiği kimlik birliği ve bağlılığın birleşik gücüdür”, şeklinde ifade edilmiştir. Diğer bir tanımda da “çalışanın örgütü ile girdiği kimlik birliğinin derecesi ve örgütün aktif bir üyesi olmaya devam etmeye istekli olması” şeklinde ifade edilmektedir.

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

11

Mesleğe bağlılığın üç temel göstergesi bulunmaktadır;• Örgütün amaçlarını ve değerlerini kabul etme ve sıkı sıkıya bağlanma,• Örgütün amaçlarına ulaşabilmesi için gayret gösterme,• Örgütün bir üyesi olarak kalma konusunda güçlü bir isteğe sahip olmasıdır.

Bu özelliklerden hareketle örgütsel bağlılığın üç boyutlu bir husus olduğu kabul edilmek-tedir.

Duygusal Bağlılık: İşletmede çalışan bireylerin, duygusal olarak kendi tercihleri ile işletmede kalma arzusudur.

Devamlılık Bağlılığı: Çalışanların işletmeden beraberinde getireceği maliyeti, yani olumsuzlukları dikkate alarak bir zorunluluk olarak işletmede kalmasıdır.

Normatif Bağlılık: Çalışanların ahlâki bir görev duygusuyla ve işlet¬meden ayrılmamak gerektiğine inandıkları için kendilerini örgüte bağlı hisset¬meleri olarak ifade edilmiştir.

İşgörenlerin örgüte bağlılık hissetmesi, kendi iş verimlerini artırarak örgüt için olumlu so-nuçlar doğurmaktadır. Dolayısıyla bir örgütün, işgörenlerin örgü¬te bağlılığını arttırabile-cek ya da azaltabilecek faktörlerin farkında olması önemli bir husus olarak karşımıza çık-maktadır. Örgütsel bağlılığı etkileyen ve belirleyen çeşitli faktörler bulunmaktadır.

İşgörenlerin örgüte bağlılığını etkileyen bu fak¬törler şöyle sıralanmaktadır;• Yaş, cinsiyet ve deneyim,• Örgütsel adalet, güven, iş tatmini,• Rol belirliliği, rol çatışması,• Yapılan işin önemi, alınan destek,• Karar alma sürecine katılım, işin içinde yer alma,• İş güvenliği, tanınma, yabancılaşma,• Medeni durum, ücret dışında sağlanan haklar,• Çaresizlik, iş saatleri, ödüller, rutinlik,• Terfi imkânları, ücret, diğer işgörenler,• Liderlik davranışları, dışarıdaki iş imkânları, işgörenlere gösterilen ilgi.

Örgütsel bağlılığı etkileyen faktörler üzerinde yapılan bir araştırmada demografik faktörle-rin örgütsel bağlılık üzerindeki etkilerinin nispi olarak daha az; örgütsel ödüller ve iş değer-lerinin ise, örgütsel bağlılıkla daha güçlü bir ilişki içinde olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlam-da, güçlü katılımcı değerler sergileyen işgörenlerin daha yüksek düzeyde örgütsel bağlılık gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Meslek Etiği

12

5.6. KAYNAKÇA• MESLEK ETİĞİ,YRD.DOÇ.DR.EMEL BAHAR,DETAY YAYINCILIK• MESLEK ETİĞİ,DOÇ.DR.MENŞURE KOLÇAK,EKİN YAYINEVİ• MESLEK ETİĞİ,NURAN ÖZTÜRK BAŞPINAR,DEMET ÇAYIROĞLU,NOBEL YAYIN• MESLEK ETİĞİ,KENAN MEHMET EKİCİ,SAVAŞ YAYINEVİ• MESLEK ETİĞİ,DOÇ.DR.HÜSEYİN ALİ KUTLU,NOBEL YAYIN

Bu Ders Notu Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Merkezince kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Ticari amaçlarla kullanılamaz. Kopyalanması, çoğaltılması ve dağıtılması ilgili birimin yazılı iznine tabidir.

Meslek Ve Meslek Etiği Ünite 5

13

Meslek Etiği

14