ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 8 7 5

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2018.04.13

ХУР ТУНАДАСТАЙ

5° -2°

УЛС ТӨРЕС У.Хүрэлсүх Монгол Улс, БНХАУ-ын улс төрийн үл ойлголцол илааршлаа гэв. Буриад улс Монголтой аялал жуулчлалын хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх санал гаргалаа.Олон улсын тээвэрлэлт гүйцэтгэх хэлэлцээрийг УИХ-ын чуулганаар батлав. Д.Мурат гишүүнийг ялагдаг­чаар татан шалгаж буйг нийс лэ-лийн прокурорын газар батлав.

ЭДИЙН ЗАСАГДэлхийн банк Монголын эдийн засаг 5.3 хувиар өсөх төлөвтэй гэв. Улсын хэмжээнд инфляц 6.6 хувьтай тэнцлээ. Энэ нь зорилтот түвшнээс 1.4 хувиас доогуур.Даатгалын компаниуд хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээгээ нэмэгдүүлсээр байна. БНХАУ­ын эдийн засаг энэ онд 6.6, ирэх онд 6.4 хувиар өсөх таамгийг АХБ дэвшүүллээ. ТОП 20 индекс 18,861.36 нэгж болж, 1.94 хувиар буурав.

НИЙГЭМ2018 оны эхний улиралд 18556 эх амаржиж, 18671 хүүхэд мэндэлсэн байна. Монгол Улс энэ онд малын 6.7 сая тун вакцин худалдаж авна. Хан­уул дүүрэгт хуурамч20 мянгатын дэвсгэрт гүйлгээнд оруулсныг шалгаж байна. ЕБС­ийн 239 сургуулийн цайны газарт шалгалт хийн, 8.6 сая төгрөгийн торгууль оноожээ.

ДЭЛХИЙ“Нэг бүс – нэг зам” санаачил ­гын өр их байгааг ОУВС анхаарууллаа. Шинэ Зеланд далайд шинээр газрын тос, шатдаг хийн өрөмдлөг хийхийг хориглов. Дэлхийд персонал ком пью­терийн борлуулалт 14 улирал дараалан буураад байна. Металлын гол биржүүд “Русал”-д хязгаарлалт тогтоос-ноос хөнгөн цагааны үнэ өсөв. АНУ метан алдагдаж буй эсэхийг тодорхойлох үүрэгтэй хиймэл дагуул хөөргөнө.

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Ажил бүтээхийн эрэмбэ нь мэдлэг, чадвар, дадал гуравД.Данзанравжаа

ЦАГ АГААР

Хөгжил буурай, улс төрийн төлөвшилгүй орнууд мега төслүүдээ хямралын үед яаран хөдөлгөх хандлага түгээмэл. Монгол Улсын хувьд Тогтвортой байдлын гэрээ, Хөрөнгө оруулалтын гэрээнүүд нь эдийн засгийн хүндрэлийн үед байгуулагдсан нь төслийнхөө үр шимийг хүртэхгүй байх шалтгаан болсоор байна. 3

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЗГМ: ЗОЧИН УУЛ УУРХАЙЗГМ: ИНФОГРАФИК

Монголын нийгэм уран бүтээлчдийг тэжээж чадахгүй байна

Бичил уурхайчид тогтвортой ажлын байр хүсэж байна

PSG-ийн гэрээг шударга бус, хэт үнэтэй гэж UEFA сэжиглэв

Уран барималч А.Очирболд Монголын нэрийг дэлхийд гаргаж яваа цөөн уран бүтээлчийн нэг. Түүний урласан монгол морьдын хөшөө эх орны дайны ялалтын бэлгэ тэмдэг болж Москвад заларсан бол өөр нэг бүтээл нь НҮБ-ын төв байрны талбайд сүндэрлэж байна. Авьяаслаг энэ эрхмийг сониныхоо зочноор урьж ярилцлаа.

-Таны бүтээлүүд хүмүүст хэдийнэ танил болсон. Анх барималч болсон түүхийг тань сонирхож, ярилцлагаа эхэлье?

“Нинжа” буюу хууль бусаар ашигт малтмал олборлогчид манай нийгмийн бараан үзэг­дэл болсон нь эдийн засгийн үзүүлэлтүүд унаж, ядуурал газар авсан 2000­аад оноос эхтэй. Эдийн засгийн өсөлт дөнгөж нэг гаруй хувьтай, зун нь гантай, өвөл нь зудтай байсан энэ үеэс амьжиргаагаа залгуулах гэсэн иргэд олноороо ашигт малтмалыг хууль бусаар олборлож эхэлсэн.

Малаа зудад алдсан орон нутгийн иргэдээс гадна нийс­лэлийн ажилгүйчүүд амьдралаа өөд татах хүсэл тээн алт, нүүрс, жонш, гянтболд болон бусад эрдсээр баялаг нутгууд руу цувсан. “Нинжа” нар цугласан газарт байгаль сүйдэж, орон нутгийн иргэдийн тайван байдал алдагддаг. Тэд өөрсдөө ч олзны төлөө хүнд нөхцөлд ажилласнаар эрүүл мэнд нь мууддаг. Тэгвэл өнгөрсөн 20 орчим жил нийгэмд адлагдаж ирсэн эдгээр иргэдийн амьдрал сайжрав уу.

Гар аргаар ашигт малтмал олборлодог иргэдийн тоо өс­сөнөөс үүдсэн замбараагүй байдлыг цэгцлэхийн тулд 2010 оноос бичил уурхай эрхлэгчдэд зориулсан хууль, эрх зүйн орчин бий болгосон.

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2392.93 380.69 38.50

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД

97.870.06%

ХУРАЛДАЙ БОНД

112.670.06%6950

0.07%

ГЭРЭГЭ БОНД

100.440.02%

1349.000.81%

­Би Дүрслэх урлагийн дээд сургуульд таван жил суралцаж, 1998 онд төгссөн. Тэр үеэс хойш 20 жил уран баримал гэдэг урлагтай салшгүй холбоотой явна. Ер нь хүүхэд болгон л өөрийнхөө хэмжээнд зурдаг, баримлын шав­раар тоглодог шүү дээ. Би ч тэдний л адил. Бусдаас онцгойрсон авьяас байгаагүй. Харин өөрөө сонирхолтой байсан болохоор Дүрслэх урлагийн дээд сургуульд орсон юм. Гэхдээ яваад ороход төсөөлснөөс огт өөр ертөнц угтсан. Уран барималч гэдэг бусдаас онцгой мэргэжил учраас их хэцүү гэдгийг нь сургуульд орсон хойноо л ойлгосон.

5

Мурад АхмедКатарын эзэмшлийн хөл

бөмбөгийн клуб 200 сая еврогийн “хэт үнэтэй” ивээн тэтгэх гэрээ бай гуул сан нь мөрдлөгөөр илэр­сэн тул хориг тавиулж магадгүй боллоо.

UEFA­гийн урьдчилсан мөр дөн шалгах ажиллагааны дүгнэлт нь Неймар, Килиан Мбаппе гэсэн хоёр ч супер одтой гэрээлээд байгаа Францын клубт өндөр торгуулах, эс бөгөөс Европын нэр хүндтэй клубүүдийн тэм цээн­Аваргуудын лигээс хөөгдөх аюул тулгарч байна. Paris Saint­Germain (PSG) клуб өнгөрсөн онд бразил 9 12

довт логч Неймарыг Испанийн Bar celona­гаас 222 сая еврогоор худалдаж авсны дараахан Европын хөл бөмбөгийн дээд удирдлага албан ёсоор шалгаж эхэлсэн юм. Тус клуб франц довтлогч Мбаппег ч дотоодын өрсөлдөгч Monaco­гоос зээлээр авах гэрээ байгуулсны төлбөр нь 200 сая евро байж болзошгүй.

Европын хөл бөмбөгийн удирд лагууд тухайн үед Фран­цын клубийг алдрын төлөө “сан хүүгийн допинг” хэрэглэж бай на хэмээн шүүмжилсэн.

Бизнес, эдийн засгийн төрөлжсөн суваг Financial Times-ийн нийтлэлүүдийг албан ёсны эрхтэйгээр хүргэж байна.

Хятадын нэг нууц: Хэтэрхий олон зорилт төлөвлөдөгДНБ-ээ 58 дахин өсгөдөг өөр улс үндэстэн дэлхийд нэрлэгдээгүй байна. > 4

Эдийн засгийн гадаад орчин тааламжтай байнаӨнгөрсөн оны амжилтаа энэ онд хадгална гэж хүлээлттэй байна. > 11

Court rules to imprison two former PMs for 30 daysSuspects' lawyers claim IAAC violated laws with the detention. > 7ZG

M DA

ILY

ТОП­20 индекс(нэгжээр) 30,000

25,000

20,00015,00010,000

МАКРО ЭДИЙН ЗАСАГ 2018 ОНЫ I УЛИРАЛД

Үндэсний статистикийн хороо©

(ИХ НАЯД ТӨГРӨГ) ТӨСӨВ

(ХУВИАР) ИНФЛЯЦ (М2) МӨНГӨНИЙ НИЙЛҮҮЛЭЛТ

их наяд төгрөгт хүрсэн

(САЯ АМ.ДОЛЛАР) ГАДААД ХУДАЛДАА

Орлого Зарлага Алдагдал

1.811 1.836 25

Экспорт

Импорт

Ашиг

Нүүрсний экспорт

Зэсийн баяжмалын экспорт

Хагас боловсруулсан алт

Төмрийн хүдэр, баяжмал

1130

351

500

460

120

60

1482

0.93.26.6

(сарын дүнгээр)

(оны эхнээс)

(өмнөх оны мөн үеэс)

өмнөх оны мөн үеэс

их наяд төгрөгөөр өссөн

3.816.1

ХЯМРАЛ ХУУДУУТАЙ ГЭРЭЭ ДАГУУЛДАГ

ОХУ­ын Бүгд Найрамдах Буриад Улсын Ардын Хурлын дарга Цырен­Даши Эрдынеевич Доржиев тэргүүтэй тус улсын парламентын төлөөлөгчид Монгол Улсад айлчилж байна. Төлөөлөгчдийг УИХ­ын дарга М.Энхболд хүлээн авч уулзсан юм.

Уулзалтын үеэр Цырен­Даши Эрдынеевич Доржиев 2016 онтой харьцуулахад 2017 онд хоёр улсын гадаад худалдааны эргэлт 26 хувь нэмэгдсэнийг онцлов. Улмаар хамтын ажиллагааны тодорхой саналууд дэвшүүлсэн юм. Тухайлбал, Монголоос мах, махан бүтээгдэхүүн авах, Буриадаас бүс нутгийн байгаль, цаг агаарын нөхцөлд тохирсон, сайн чанарын үрийн буудай

экспортлох, Улаан­Үдийн галт тэрэгний засварын төвд УБТЗ­ын зүтгүүр, хөдөлгүүр, хөдлөх бүрэлдэхүүнийг засварлах зэрэг саналууд гаргав. Мөн нисэх онгоцны үйлдвэрээс ирэх онд гаргахаар төлөвлөж буй шинэ загварын АН­2 онгоцыг Монголд нийлүүлэх, Улаан­Үд­Улаанбаатар­Эрээний хооронд аялал жуулчлалын шинэ маршрут нээх, Байгаль нуур, Хөвсгөл нуурын байгалийн цогцолборт газрыг түшиглэсэн аялал жуулчлалын хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх, түүнд Буриад, Монголын хамтарсан хөрөнгө оруулалтыг татах санал дэвшүүллээ.

Түүний санал болгосон эдгээр төсөл, хөтөлбөр, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд Монгол Улсын парламентын зүгээс онцгой анхаарч, бүрэн дэмжих болно гэдгийг УИХ­ын дарга М.Энхболд илэрхийлэв.

гэсэн үндэслэлээр цагдан хорьжээ. Ерөнхий сайд асан Ч. Сайханбилэгийн өмгөөлөгч Л. Данзанням “Засгийн газрын тухай хууль болон Төрийн тусгай хамгаалалтын тухай

хуулиудад зааснаар төрийн тусгай хамгаалалт нь дуусаагүй хүнийг зөвхөн шүүхийн шийдвэрээр цагдан хорьдог. Гэтэл АТГ­аас түүнийг төрийн тусгай хамгаалалттай нь хамт

хорьж, цагдсан нь хууль зөрчсөн үйлдэл” гэлээ.

Мөн өмгөөлөгч нь АТГ­ыг хууль зөрчиж баривчилсан, таслан сэргийлэх арга хэмжээнээс хамгийн хүнд хэлбэрийг сонгож

байна хэмээн буруутгаж байв. Шүүх хурлын дараа С.Баяр,

Ч.Сайханбилэг нарын өмгөө лөгч Л.Данзанням, С.Ариунаа нарын хийсэн мэдэгд лийг тоймлон хүргэе.

Экс Ерөнхий сайдууд шүүх хуралд онлайнаар оролцсон байна

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)

Улс төр

Гэмт хэрэг дахин үйлдэж болзошгүй баримт, мэдээлэлтэй тул үргэлжлүүлэн хорив

С.Батсайхан / ЗГМ©

ХАРИЛЦАА

ПАРЛАМЕНТ

Аялал жуулчлалын хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх санал тавив

Олон улсын тээвэрлэлт гүйцэтгэх хэлэлцээрийг дэмжив

Б.Энхжаргал @enkhjrglZGM

Б.ЭнхЗГМ

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Ч.Сайханбилэг нарыг 30 хоногийн хугацаатай хорьж, шалгах шийдвэрийг Чингэлтэй дүүргийн шүүхээс гаргалаа.

Тэднийг үргэлжлүүлэн хорих хүсэлтээ Нийслэлийн прокурорын газар энэ сарын 12­ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн шүүхэд хүргэжээ. Шүүх хуралд С.Баяр, Ч.Сайханбилэг нарын өмгөөлөгчид оролцож, харин өөрсдөө Цагдан хорих 461 дүгээр ангиас онлайнаар байцаагдсан юм.

Харин яллагдагчаар татагдаад буй экс Ерөнхий сайдуудыг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3­д заасан үндэслэлээр үргэлжлүүлэн хорилоо. Үүнд “Гэмт хэрэг дахин үйлдэх үндэслэл бүхий баримт, мэдээлэл байгаа” гэсэн заалт хамаардаг. Мөн цагдан хорих, таслан сэргийлэх арга хэмжээ авах зүйл аж.

Харин шүүх хурлын үеэр Ерөнхий сайд асан С.Баяр “Нэг сарын хугацаатай баривчлагдах, цагдан хоригдох нь надад сонин биш. “Оюутолгой”­н гэрээтэй холбоотойгоор хоёр Ерөнхий сайдыг хорих нь Монголын нэр хүнд дэлхий дахинд унах, “Оюутолгой”­н гэрээ хүчин төгөлдөр буст тооцогдох, “Оюутолгой” төслийн нэр хүнд унах нь Монголын эдийн засагт нөлөөлнө. Тиймээс үүнийг харгалзан үзээч” гэж шүүгч нарт хэлснийг түүний өмгөөлөгч С.Ариунаа хэвлэлийнхэнд мэдээлэв.

Мөн өмгөөлөгчдийнх нь хэлж буйгаар Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Ч.Сайханбилэг нарыг зэргэлдээ өрөөнд байцаасан бөгөөд шүүгчийн зөвшөөрөлгүйгээр цагдан хорьсон гэнэ.

Тэгэхдээ “Гэмт хэргийн ул мөр нотлох баримтыг үрэгдүүлэх, зөөвөрлөх, устгаж болзошгүй”

Монгол, ОХУ, БНХАУ­ын Зас­гийн газрууд хооронд тохирсны дагуу Азийн авто замын сүлжээгээр олон улсын авто замын тээвэрлэлт гүйцэтгэх тухай хэлэлцээр соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг УИХ­ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар баталлаа.

Тус автозамын чиглэл нь ОХУ­ын Улаан­Үд­Хиагтаас манай улсын Алтанбулаг­Дархан­Улаанбаатар­Сайшанд, БНХАУ­ын Эрээн хотоор дамжин Тяньжин боомт хүрэх аж. Энэ чиглэлд 2016 оны есдүгээр сард гурван улсын туршилтын тээвэр хийгдэж, Монголын дугаартай автомашин Тяньжин боомтод хүрч, ачаа тээвэрлээд ирсэн байна. Энэхүү тээвэрлэлтэд оролцохын тулд манай улс замын эвдрэл, гэмтэл, тэмдэг тэмдэглэгээ, камержуулалт, жолоочийн болон тээврийн хэрэгслийн даатгал зэрэг асуудлыг олон улсын жишигт нийцүүлэх шаардлагатайг албаныхан хэлж байв.Тиймээс Азийн хөгжлийн банкны зээлээр Дархан­Улаанбаатар, Улаан баатар­Алтанбулаг чиглэлийн олон улсын авто замын шинэчлэлтийн ажлыг хийхээр болсон. Түүнчлэн Оросын нутгаар дамжиж Европын орнууд руу тээвэрлэлт хийх аж. Энэхүү бүтээн байгуулалтын эдийн засгийн үр өгөөжийн тухайд манай улсын гадаад худалдаа 20 орчим хувиар нэмэгдэнэ гэж тооцжээ. Мөн 200 орчим жолооч байнгын ажлын байртай, олон улс дамнасан зам тээврийн дэд бүтцийг дагаад 3000­4000 ажлын байр бий болох аж. Үүнээс гадна Алтанбулаг, Замын­Үүд жин­хэнэ чөлөөт бүс болон хөгжих боломжтой юм байна. Энэхүү хэлэлцээрийг баталснаар Монгол Улс болон гуравдагч орнуудын хооронд ТИР конвенцийн хүрээнд ачаа тээвэрлэлт зохион байгуулах боломж бүрдэнэ. Ингэснээр ачааг анхны цэгээс эцсийн цэг хүртэл саадгүй, аливаа хяналт шалгалтгүй, шуурхай хүргэдэг болох аж.

Зам, тээврийн хөгжлийн яамны Авто тээврийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга С.Батболд “Дамжин өнгөрөх тээврийн татвар, тарифийн хөнгө лөл тийн асуудлыг Гадаад харил цааны яамаар дамжуулан тавьж байгаа. Хэлэлцээрийн хэрэг­жилтийг хангах чиглэлээр Дэд сайдаар ахлуулсан Ажлын хэсэг гараад ажиллаж байна. Талууд хэлэл цээрийг соёрхон баталсны дараа тээвэрлэлтийг гүйцэтгэх хамтарсан хороо байгуулагдана гэсэн юм. Монгол, Орос, Хятад гурван улсын санаачилсан энэ хэлэлцээрт бусад улс орнууд ч нэгдэх эрмэлзлэлээ илэрхийлж байгаа. Зөвхөн хөрш хоёр улсын тодорхой боомтуудаас гадна Казахстан, Кыргызстан улстай авто замын тээвэрлэлт хийх, бусад орны хил дамнасан чөлөөт бүстэй холбогдох боломжийг судалж байгааг албаныхан хэлж байв. Түүнчлэн Оросын нутгаар дамжиж Европын орнууд руу тээвэрлэлт хийх яриа хэлцэл өрнүүлж байгаа аж. Одоогоор долоон улсаас дөрөвтэй нь хэлэл цээр байгуулахаар тохирсныг сал барын яамны зүгээс хэллээ. Уг хуулийн төслийг гишүү­дийн олонх нь дэмжиж, батлав.

Энэ өдөр мөн Улсын нисэхийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийсэн юм. Төслийг баталснаар улсын нисэхийн нислэг­техникийн осол, зөрчлийг шалгах ерөнхий шинжээчийг томилох эрх бүхий албан тушаалтан, түүний албан үүргийн харьяалал тодорхой болох юм. Мөн улсын агаарын хөлгийн технологийн баримт бичиг, улсын агаарын хөлгийн нис лэ гийн ангилалд сургууль­байл даа ны, шалгалт, туршилтын нислэг явуулах эрх зүйн үндэслэл бүрдэнэ гэж төсөл санаачлагч үзжээ. Уг төслийг гишүүдийн олонх нь дэмжиж, эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүү лэхээр Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд шилжүүллээ.

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

­Энэ айлчлалаар БНХАУ­ын төрийн гурван өндөр лөг тэй уулзлаа. Хятадын төрийн тэргүүн Ши Жинь пинтэй уулзах үеэр Монгол Улстай чин сэтгэлээсээ хамтран ажиллахад бэлэн байна гэсэн. Хоёр орны хувьд 2016 оноос хойш үүссэн улс төрийн үл ойлголцол энэ айлчлалын үеэр илааршлаа. Улс төрийн орчин тогтвортой байвал бизнес өсөлттэй байх болно.

Төр засаг та бүхэнд туслалцаа дэмжлэг өгч чаддаггүй юм гэхэд саад бэрхшээл болохгүй байх ёстой. Та бүхний ажил төрөлд саад учруулж байгаа авлига хээл хахууль нэхсэн төрийн албан хаагчдийн талаар баталгаатай, нотол гоотой мэдээлэл байвал өгөөрэй.

Засгийн газар бизнес эрхлэгчдээ дэмжинэ. Мөн гадаад харилцаа түүний дотор хоёр хөрштэйгээ сайн харилцаатай байна.

Ерөнхий сайдУ.Хүрэлсүх

ЭШЛЭЛ

Огноо: 2018 оны 04 дугаар сарын13-ны өдөрТенде ршалгаруулалтын нэр: Автомат тээшний зүүлт нийлүүлэх тендер Тендер шалгаруулалтын дугаар: МИАТ/201801048бМИАТ ТӨХК­ийнэрхбүхийтендерторолцогчдоос“Автомат тээшний зүүлт” нийлүүлэх тендер тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдэлээр нь 50 000 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар худалдан авч болно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

Борлуулалтын хэмжээ: 2016, 2017 онуудын нийлбэр нь санал болгож буй тендерийн үнийн дүнгээс багагүй байна.Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Судалсан зээлийн хэмжээ санал болгож буй үнийн дүнгийн 70 хувиас багагүй хэмжээний зээл олгох боломжтой байх;Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: 2015, 2016, 2017 онуудСүүлийн 2 жил хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын жагсаалт: 2016, 2017 онАж, ахуй нэгжийн гэрчилгээний хуулбар /нотариатаар баталгаажуулсан/Татварын газрын тодорхойлолтШүүхийн тодорхойлолт

Тендерийн хамт: 750 000 төгрөгийн дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 09.00 цагаас өмнө цахим худалдан авах ажиллагааны систем /www.tender.gov.mn/­д өөрийн аж ахуйн нэгжийн цахим гарын үсэг /PKI/ ­ээр нэвтрэн орж цахис хэлбэрээр ирүүлэх ба тендерийг 2018­ны 05­р сарын 14­ны өдрийн09.30 цагт нээнэ.Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Дотоодны давуу эрх тооцохгүй.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

“МИАТ” ТӨХК Хан-Уул дүүрэг, 10-р хороо, Буянт-Ухаа 45, МИАТ ТӨХК-

ийн төв байр, Хангамж, үйлчилгээний хэлтэс 205 тоот Утас:70049860, факс:70049919

(Л.Данзанноров. Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэгийн

өмгөөлөгч)Улс төрийн зохиомол хэрэг

үүсгэж хилсээр гүтгэ дэг, үүн­дээ зарим хууль хяналтын байгууллагуудыг татан орол­цуулдаг байдал хавтгайрлаа. Ч.Сайханбилэг гадаадад онц­гой хүндэтгэх шалтгаантай байж байгаад зорьж ирэн, энэ ажиллагаанд оролцсон. Прокурор, АТГ­аас дуудсан мэдэгдлүүдэд нь дандаа албан

ёсоор хариулт өгч байсан. Энэ асуудлаар манай үйлч­

лүүлэгч Ч.Сайханбилэг то дорхой байр суурьтай байгаа. Өмнөх Засгийн газар нь кабинетаараа шийдсэн шийдвэрийг дараагийн эрх баригчид үндэслэлгүйгээр үгүйсгэдэг, улс төрийн зохиомол хэрэг үүсгэж хилсээр гүтгэдэг, үүндээ зарим хууль хянал­тын байгууллагуудыг татан оролцуулдаг байдал бий боллоо. Энэ асуудалд онцгой анхаарах шаардлагатай болжээ гэдгийг илэрхийлэв. Мөн тэднийг буруутгасныг эрс няцааж байв.

Хэрвээ энэ хэргийн хянан шийдвэрлэх ажиллагаа хууль ёсны дагуу үргэлжилбэл үнэн шударгаар шийдэгдэнэ гэдэгт итгэлтэй байна гэв.

(А.Ариунаа. Ерөнхий сайд асан С.Баярын өмгөөлөгч)

Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан, миний үйлчлүү­лэгч Санжийн Баярыг ур жигдар /2018.04.10/ 18.00 цагт шүүг чийн зөвшөөрөлгүй баривчилсан. Ингэхд ээ баривчлах болсон үндэслэл нь гэмт хэргийн ул мөр нотлох баримтыг үрэгдүүлэх, зөөвөрлөх, устгаж болзошгүй гэсэн нөхцөл байдлаар барив­чилсан. Энэ үндэслэлийг С.Баяр

эс зөвшөөрч, шүүхэд гомдол гаргасан. Яагаад гэхээр С.Баярыг баривчилсан гол үндэслэл нь “Оюутолгой”­н гэрээтэй холбоотой. “Оюутолгой”­н гэрээ байгуулснаар их хэм­жээний авлига авсан гэх мэдээлэл сошиалаар 10 орчим жил цуурлаа. “Оюутолгой”­н гэрээтэй холбоотой бүх мате­риал Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын архив, УИХ­ын архив, Үндэсний аюулгүй зөвлөлийн архивт бий. Тийм байтал энэ нотлох баримтууд яагаад зөөвөрлөх устгах, үрэгдүүлэх боломжтой нөхцөл байдал үүсэж болзошгүй гэж. Ийм үндэслэлээр, хойшлуулшгүйгээр баривчилсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байна.

УЛС ТӨРИЙН ЗОХИОМОЛ ХЭРЭГ ҮҮСГЭЖ, ХИЛСЭЭР ГҮТГЭДЭГ БАЙДАЛ ХАВТГАЙРЛАА

НОТЛОХ БАРИМТУУД АРХИВТ БАЙХАД ҮРЭГДҮҮЛЖ БОЛЗОШГҮЙ ГЭЖ ҮЗЭЖ БАЙГАА НЬ БУРУУ

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Хөрөнгө оруулалтын гэрээнүүдийг хямралын үед байгуулж байна

Г.Байгал@baigalZGM

“Монголын Ипотекийн Корпораци ОССК” ХХК нь Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас гаргах үйл ажиллагааны хүрээнд Тусгай зориулалтын компаниудыг Монгол Улсын Компанийн тухай хууль болон Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хуулийн дагуу Санхүүгийн Зохицуулах Хорооноос тусгай зөвшөөрөл аван үүсгэн байгуулан ажилладаг. Эдгээр Тусгай зориулалтын компанийн Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн “Хараат бус гишүүн”-ий сонгон шалгаруулалтад та бүхнийг оролцохыг урьж байна.

ТУЗ­ийн Хараат бус гишүүнд нэр дэвшигчид тавигдах шаардлага:1. Эдийн засаг, эрх зүй, нягтлан бодох бүртгэл, банк, санхүү, хөрөнгийн зах зээлийн аль нэг чиглэлээр

мэргэжил эзэмшсэн, тухайн салбартаа 5-аас доошгүй жил ажилласан байх;2. Банк, санхүүгийн салбарт эрх бүхий албан тушаалтнаар эсхүл Гүйцэтгэх удирдлагын багт 3-аас

доошгүй жил ажилласан байх;3. Компанитай ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг, өрсөлдөгч аж ахуйн нэгжийн удирдлагад ажиллаж

байгаагүй, ажилладаггүй, тэдгээртэй бизнесийн аливаа холбоогүй байх;4. Компани түүний толгой, охин, хараат компанид сүүлийн 2 жил ажиллаж байгаагүй, ажилладаггүй

байх;5. Компани түүний толгой охин хараат компанийн ТУЗ-ийн гишүүн, гүйцэтгэх удирдлагын багийн

гишүүн болон тус компанийн хяналтын багц эзэмшигч, тэдгээрийн нэгдмэл сонирхолтой этгээд, төрөл садангийн хүмүүстэй садан төрлийн болон бизнесийн аливаа холбоогүй байх;

6. Компанийн томоохон харилцагчийн хяналтын багц эзэмшигч, эрх бүхий албан тушаалтан биш байх; /нэг жилд тухайн харилцагчтай хийсэн хэлцлийн нийт дүн нь компанийн нийт активын 10-аас дээш хувьтай тэнцэж байвал томоохон харилцагч гэж үзнэ/

7. Та өөрөө эсхүл та өөрийн нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран компанийн энгийн хувьцааны таваас дээш хувийг эзэмшдэггүй байх;

8. Та өөрөө эсхүл таны нэгдмэл сонирхолтой этгээд нь компанийн болон компани оролцогч нь болж байгаа компанийн нэгдлийн бусад оролцогчид эрх бүхий албан тушаал эрхэлдэггүй байх;

9. Төрийн үйлчилгээнийхээс бусад төрийн алба хашдаггүй байх;10. Компанитай бизнесийн аливаа холбоогүй байх;11. Компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж гэрчилгээ авсан байх;12. Англи хэлний бичгийн болон ярианы өндөр чадвартай байх.

Сонгон шалгаруулалтад оролцохыг хязгаарлах нөхцөл:Мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулах эсхүл бусад тодорхой эрхийг шүүхийн шийдвэрээр хассан, Эрүүгийн

хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдэж шүүхээр ял шийтгүүлсэн.

Бүрдүүлэх материал:1. Сонгон шалгаруулалтад оролцох хүсэлт 2. Нэр дэвшигчид тавигдах шаардлагыг хангасан гэдгээ нотолсон баталгаа3. Анкет /анкетыг www.mik.mn хаягаар орж татаж авна уу/4. Боловсрол эзэмшсэн байдлын гэрчилгээ, дипломын хуулбар 5. Иргэний үнэмлэхийн хуулбар 6. Компанийн засаглалын сургалтанд хамрагдсан гэрчилгээний хуулбар7. Цээж зураг-2 хувь8. Нийгмийн даатгалын дэвтрийн үндсэн нүүр болон даатгуулагчийн ажил, албан тушаалын өөрчлөлтийн

тэмдэглэл хэсгийн хуулбар

Хүсэлтийг бүрдүүлэх материалын хамт 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдрийн дотор “Монголын Ипотекийн Корпораци ОССК” ХХК-ийн Ахлах хуульч А.Шинэчимэгт биечлэн ирүүлнэ үү.

Урьдчилсан шалгуурт тэнцсэн нэр дэвшигчидтэй утсаар холбоо барин, ярилцлагад орох мэдэгдэл хүргүүлнэ.

Хаяг: 14210, Улаанбаатар хот Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо 13-р хороолол, Энхтайваны өргөн чөлөө-19, Худалдаа хөгжлийн банкны байр 10 давхар, Утас: 328267 /ext-805/ Вэбсайт: www.mik.mn

ТУЗ-ИЙН НЭР ДЭВШҮҮЛЭХ, ШАГНАЛ УРАМШУУЛЛЫН ХОРОО

Компанийн нэр: “МИК Холдинг” ХК

Хаяг:Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, 13 хороолол, Энхтайвны өргөн

чөлөө-19, 10-р давхар, Утас: 328267

Хурал хуралдах огноо, цаг, газар: 2018 оны 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 10:00 цагт Шангри-Ла зочид буудал, 1 давхар, “Нью-

Йорк” хурлын танхимд (Монгол Улс, Улаанбаатар 14241, Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, Олимпийн гудамж-19)Хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцох эрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн жагсаалт

гаргах Бүртгэлийн өдөр:2018 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдөр

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын хэлэлцэх асуудал:Компанийн 2017 оны жилийн үйл ажиллагааны болон санхүүгийн тайлангийн талаарх ТУЗ-

өөс гаргасан дүгнэлтийг хэлэлцэн батлах;Компанийн ногдол ашгийн талаар гаргасан ТУЗ-ийн шийдвэрийг танилцуулах;Компанийн дүрэмд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай;ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох тухай;2018 оны ТУЗ-ийн зардлын төсвийг батлах.

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаас гарах шийдвэрийн төсөл, түүнтэй холбогдох баримт бичигтэй танилцах журам, газар, ажиллах цаг:

Хувьцаа эзэмшигчид 2018 оны 3 дугаар сарын 28-ны өдрөөс 2018 оны 4 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хооронд үйлчлүүлдэг үнэт цаасны компанидаа хандан эсвэл компанийн байранд ирж хурал зохион байгуулах комиссын дарга (Г.Саруул)-д мэдэгдэн хурлын баримт бичигтэй танилцаж болно.

Хурал зохион байгуулах комисс нь Даваа-Баасан гарагт 09:00-13:00, 14:00-18:00 цагийн хооронд ажиллана.

Хурал зохион байгуулах комиссын дарга, гишүүдийн мэдээлэл: Дарга: Г.Саруул, ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга Email: saruul@mik.mn Утас: 328267 ext 838

Гишүүн: Ц.Алтантуяа, ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга Email: altantuya@mik.mn Утас: 328267 ext 828 Гишүүн: Х.Маралмаа, ТУЗ-ийн ажлын албаны хуульч Email: maralmaa@mik.mn Утас: 328267 ext 825

ТУСГАЙ ЗОРИУЛАЛТЫН КОМПАНИЙН ТУЗ­ИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙ СОНГОН

ШАЛГАРУУЛАЛТАД УРЬЖ БАЙНА

“МИК ХОЛДИНГ” ХК­ИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭЭЛЖИТ ХУРЛЫН ЗАР

Хамтач нийгмээс салж, зах зээлээр замнаад удаагүй монголчуудад бизнесийн зарчим, харилцан ашигтай түншлэл хэмээх ойлголт цоо шинэ байсан нь мэдээж. Бага орлоготой, ядуу буурай орон гэсэн тодотголтойгоор шинэ мянгантай золгосон монголчууд

Хямрал хуудуутай гэрээ дагуулдаг

цайр, хар тугалгын ордод Монгол, БНХАУ­ын хамтарсан “Цайрт минерал” компанитай байгуулжээ. Мөн оныхоо гуравдугаар сард Сэлэнгийн Бороогийн алтны ордод Монгол­Их Британийн хамтарсан “Бороо гоулд” компанитай энэ гэрээг үзэглэж байв.

Эдгээр төслийг урагшлуулсан 1998 оны үед Монголын эдийн засаг амаргүй үеийг туулж байв. Улсын сан улаасч, төрийн байгууллагуудын цалингаа ч тавьж чадахгүйд хүрсэн. Эдийн засгийн нөхцөл байдал хүндэрснээс ОУВС­гийн хөтөлбөр хэрэгжээд эхэлчихсэн үе. Өдгөө долоон их наядаар хэмжигдэж буй улсын төсвийн орлого гэхэд тухайн үед 250 тэрбум төгрөгтэй тэнцэж байсан гээд бодохоор Монголын эдийн

дэндүү таатай нөхцөл олгож, эхний таван жилд татвараас чөлөөлөхөөр тохирсон.

Ийнхүү Канадын компанид дэндүү гэмээр таатай нөхцөл тавьсаны буруутанг хайвал эдийн засгийн хямрал руу “чихэж” болно. 2000 онд Монголын эдийн засаг бас л хүндрэлтэй нүүр тулаад байв. Азийг санхүүгийн хямрал нөмөрч, бүс нутгийн эдийн засаг хүндэрсэн. Монголын эдийн засгийн өсөлт хүртэл хэзээ мөдгүй зогсох дөхчихөөд байсан үе. Мэдээж, Монголын эдийн засаг хүндэрсэн тул ОУВС­гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” хэрэгжээд эхэлсэн. Ийм үед эдийн засгаа өөд нь татахын тулд Засгийн газар хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ байгуулжээ. Гэвч л “Сентерра гоулд”­тай байгуулсан гэрээ манай уул уурхайн салбарын бараан түүхийг нэг болон үлдсэн.

Үүнээс ердөө есхөн жилийн дараа ОУВС­тай дахин “найзлах” хэрэг гарав. Энэ үед дэлхийн эдийн засгийн хямрал манайд ч халдварлав. Түүхий

эдийн эрэлт дэлхий даяар буурч, таваарын ханш уруудав. Жилийн өмнөхөн 9000 ам.доллар хүртлээ чангарч байсан тонн зэсийн ханш гурван мянган ам.доллар болтлоо уруудсан нь зэсээс хамааралтай Монголын төсөв, эдийн засгийг элгээр нь хэвтүүлж орхисон хэрэг. “Анод”, “Зоос” банк шил шилээ даран дампуурч, долларын ханш 1100 төгрөгөөс 1600 төгрөг болтлоо “галзуурсан” гээд бодохоор нөхцөл байдал богино хугацаанд хэрхэн дордсоныг харж болно. Үр дүнд нь 2009 онд ДНБ 1.3 хувиар агшиж, дахиад л ОУВС­г царайчлах болсон.

Хамгийн сонирхолтой нь Монголын эдийн засагт хямралын дохио улалзаж байсан энэ үед Засгийн газар “Тавантолгой”, “Оюутолгой”­н Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах талаар амтай болгон ярьж байв. Яг л 2000 оны үетэй адилхан. “Тавантолгой”­г том гүрнүүдэд “шахах” гээд бараагүй ч “Оюутолгой”­н Хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж байв. Үр дүн нь огцом мэдрэгдэж

хагас жилийн дараа “Стэнд Бай” хөтөлбөрөөс гарсан Засгийн газрын зэрэглэл ахиж, Монгол Улс бага орлоготой орноос “суга” дэвшиж, дунд орлоготой орны жагсаалтад орж байв.

Ийнхүү Монгол Улсын Зас гийн газрын байгуулсан Тогтвортой байдлын гэрээ, Хөрөнгө оруулалтын гэрээнүүд нь Монголын эдийн засгийн хямралын үед байгуулагдаж байсан нь тодорхой харагдана. Өөрөөр хэлбэл, бид эдийн засаг хүндэрч, дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу болсон үедээ ийм төрлийн гэрээг байгуулж байж. Дээрээс нь хямралтай үед байгуулсан төд удалгүй зэс нь цухуйлж, хуудуутай, хийтэй байсан нь нотлогддог.

Хөрөнгө оруулалын гэрээний эрсдэлийн талаарх НҮБ­ын Нийгэм, эдийн засгийн зөвлөлийн тайланд дурдсанаар хямралын үед Хөрөнгө оруулалтын гэрээ хийх хандлага уул уурхайд тул­гуурласан орнуудад түгээмэл ажиглагд сан байна. Учир нь улс орнуудын төсөв, санхүү­гийн байдал хүндэрмэгц уул

уурхайн гэрээ хэлэлцээрүүдийг урагшлуулах хандлагатай болдог аж. Хямралын үед уул уурхайн төслүүдээ урагшуулж, эдийн засгаа дэмжих оролдлогыг улс орнууд хийдэг. Энэ замыг улс орнууд тойрох бус дайраад гарсан байдаг аж. Өдгөө уул уурхайд суурилсан хөгжлийн жишиг улсууд гэгддэг Австрали, Норвеги, Чили, Перу гээд улс орнууд үүнтэй нүүр туулж, алдаж онож байсан жишээтэй олон. Австрали улс гэхэд 1950 оны үүний үед энэ төрлийн гэрээг хуудуутай хийсэн нь олон улсад сургамж болон үлдсэн аж.

Гэхдээ тэд алдсан ч үүнийгээ олон давтаж байсангүй. Хөрөн гө оруулагчдттай хийсэн гэрээ ­нээсээ сургамж авсаар, өдгөө уул уурхайн салбарыг хам гийн оновчтой хөгжүүлсэн орон

олон улсын бизнес эдийн засгийн харилцаанд тэгш эрхтэй тоглогчийн байр сууринаас оролцох боломжтой болсон нь 2000 он. Энэ хүртэл хандивлагч орнуудын хөнгөлөлттэй зээл, буцалтгүй тусламжаар л гол зогоодог байсан нь үнэн. Тухайн үед манай улс зээлжих зэрэглэл ч үгүй, олон улсад бонд ч босгох эрхгүй байсан гээд бодохоор дэлхийн бизнес, эдийн засгийн харилцаанд ямар түвшний тоглогч байсан нь тодорхой харагдана. Харин 2000­гаад оны эхнээс бизнесийн зарчмаар, эрх тэгш, харилцан ашигтай хамтран ажиллах боломж нээгдсэн. Ингэснээр бид тал засаж, мөнгө горьд дог улс бус гар барьж хамтран ажилладаг түншийн байр сууринаас ажиллаж эхэлс нээр хамтын ажиллагааны гэрээ, хэлц­лүүд зурагдаж эхэлсэн байдаг. Монгол Улсын Засгийн газрын хөрөнгө оруулагчидтай хийсэн анхны Тогтвортой байдлын гэрээ Төмөртэйн­Овооны ордод хийгдсэн байдаг. 1998 оны тавдугаар сард Сүхбаатар аймгийн Төмөртэйн­Овооны

засаг ямар хэмжээний тарчиг, даржин байсан нь тодорхой харагдана. Ийм үед тухайн үеийн бодлого тодорхойлогчид гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчидтай Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулсан байдаг. Гэвч эдгээр гэрээ нь хуудуутай, хөрөнгө оруулагч талд хэт давуу эрх олгосон байснаас тохиролцооны дагуу үр ашгаа өгч чадаагүй юм.

Тухайлбал, Төмөртэйн­Овоо­ны ордод эхний таван жилд буюу 2003 он хүртэл 20 сая ам.долларын хөрөнгө оруулахаар амласан “Цайрт минерал” компани 2004 онд дөнгөж 5.7 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн байдаг. Мөн тодорхой шалтгаанаар Бороогийн ордын хөрөнгө оруулагч 1998 онд өөрчлөгдөж, Канадын “Сентерра гоулд” компани Засгийн газартай түншилсэн байдаг. 2000 оны тавдугаар сард байгуулсан энэ гэрээний хүрээнд 25 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт татахаар болсон байдаг. Үүнийхээ хариуд Монгол Улсын Засгийн газар татварын

С.Батсайхан / ЗГМ©

болчихоод байгаа. Мэдээж эдийн засаг хүндэрсэн үед хөрөнгө оруулалт, санхүүжилт татаж, уруудсан эдийн засгаа дэмжих нь зүйн хэрэг. Гэлээ гээд хямралтай нүүр тулмагц, буулт хийн, байдгаа тавиад тууж байсангүй. Дээрээс нь хоосон үедээ найр тавьж гэрээ хий чихээд, ходоод нь цадаад ирэ хээ рээ хийсэн гэрээгээ баалдаг хандлага ч өнөөг хүртэл ажиглагдсаар байна.

Өөрөөр хэлбэл, одоо үүсээд буй нөхцөл байдлыг харсан ч тэр, хямралын үед буулт хийн, найр тавин хийсэн гэрээнүүд Монголын улс төр, эдийн засгийн гол асуултын тэмдэг болчихоод байна. Сүүлийн хоёр жилд Хөрөнгө оруулалтын гэрээ урагшлахгүй байгааг бодоход бид одоогоор лав хоосроогүй л байгаа бололтой. Гэхдээ энэ тэнхлүүн үед хэр удаан үргэлжлэх бол. Түүхий эдийн мөчлөг дагаад Монголын эдийн засаг хүндрээд ирвэл бид дахиад өмнөх шигээ хэдэн төсөл, хөтөлбөрүүдээ бариад, ходоод нь хоосон хүн шиг гуйх болов уу.

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Судлаачийн үг

онд хийж байна. Энэ үед хоёр том зорилтыг биелүүлнэ. Нэгдүгээрт, эх орноо нэгтгэнэ. Хоёрдугаарт, аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн нийт бүтээгдэхүүнийг дөрөв дахин нэмэгдүүлэх гэжээ.

Энэ 2018 онд Хятад улс нэгэн лут үйл явдлын түүхт 40 жилийн ойг тэмдэглэж буй нь Ху Яобаны заасан гурав дахь үсрэлтийн 40 жил буюу ХКН­ын XI их хурлаас (1977 он) сонгогдсон Намын төв хорооны III Бүгд хурлын 40 жилийн ой болно. Энэ 40 жилд 700 сая ядуус ядуурлаас гарлаа гэдэг нь аугаа том үйлс, ялалт хэмээн хятадууд шагшдаг, тэр тухай ч намынх нь XIX Их хурал, БХАТИХ­ын саяхны шинэ чуулганаар (13 дахь удаагийн сонгуулийн) хангалттай ярилаа. Энэ 40 жилд хүндийн төвийг улс төрөөс эдийн засаг руу эргэлтгүй шилжүүлж, либераль эдийн засгийн реформыг тасралтгүй хийсэн. 40 жилийн гол бахархал нь 700 сая хүнийг ядуурал, гуйланчлалаас гаргаж чадсан явдал аж. Энэхүү 40 жилийн ололтыг илтгэх тоо: Хятадын ДНБ­ий өсөлт 35 жилд буюу 1980­2015 онд 191 тэрбумаас 11 их наяд доллар болж (бараг 58 дахин) өссөн нь дэлхийн эдийн засгийн түүхнээ урьд хожид үзэгдээгүй явдал болох аж. ДНБ­ээ 58 дахин өсгөдөг өөр улс үндэстэн дэлхийд нэрлэгдээгүй

байна.Яг одоогийн Хятадын сур тал

нэвтрүүлгээр энэ 40 жи лийн сүүлийн таван жил онцгой болж, түүхнээ Хятадын онцлогтой социализмын шинэ эрин үе хэмээгдэж буй. Энэ тавхан жилд юу эсийг амжууллаа гэхэв. Өнгөрсөн таван жилд ядуу хүн амын тоог 68 сая гаруйгаар цөөрүүлж, 8.3 сая хүнийг өөр нутаг руу нүүлгэн амьдралыг нь өөд татаж, ядуурлын хэмжээ 10.2 хувьтай байсныг 3.1 хувь болгон бууруулжээ. Оршин суугчдын орлогын жилийн дундаж өсөл­тийг 7.4 хувьд хүргэсэн нь улсын эдийн засгийн өсөлтийн хурдаас илүү байна. Эдүгээ Хятад нь дэлхийн хамгийн олон хүн амтай, гэхдээ дунд зэргийн орлоготой цорын ганц улс болж тодорлоо. Гадаадад жуулчлах хятад иргэд 83 сая байсан бол 130 сая гаруй болж, өндөр настны даатгалд 900 сая хүнийг, эмчилгээний даатгалд 1.3 тэрбум бүх хүнээ хамруулж, нийгмийн баталгааны дэлхийн хамгийн том сүлжээг байгуулсан байна. Хятадын хүн амын дундаж наслалт 76.7 хүрсэн нь тэрбум гаруй хүн амд нь харьцуулж үзвэл гайхамшиг гэхээс аргагүй. Тэгэхээр тэр “40”­өөс “5”­ыг салгаж аваад, түүнийгээ ололт хэмээн сурталдахад болохгүй нь юу байх билээ. Яг манай Монголын дэргэд, хил залгаа,

өдөр тутам холбогддог хөрш маань ийм аугаа хүчирхгээр босч ирснийг бид тусгаж авах, хамтын ажиллагаандаа тооцох, тэр их орлого ба мөнгөнөөс зөв, хуулийн дагуу хамтарч бизнес хийгээд ашиг хүртэх нь зүйтэй мэт.

Тэрхүү 40 жил дээр нэмэгдэх ойрын таван жилд өмнөд хөрш маань ямар лут зорилтын ард гарах бол. Тэд хөдөө аж ахуй руу том дайралт хийх нь ээ. Орчин үеийн хөдөө аж ахуйг буй болгоно гэж байна. Хөдөө тосгоны нэг ба хоёр, мөн гуравдугаар аж үйлдвэрийг уялдуулан хөгжүүлнэ, хөдөө тосгоны аж үйлдвэрийн сис­темийг буй болгон, тариач дын орлогыг нэмэгдүүлнэ гэжээ. Хөдөөгийн I, II, III аж үйлдвэр гэж юу болох, тэр нь манайд ямар хамаатайг судлах ёстой болж таарлаа.

Орчин үеийн хөдөө аж ахуй гэдгээ ингэж төлөвлөжээ: ­

Үндэсний үр тарианы аюулгүй байдлыг баталгаажуулж, хөдөө аж ахуйн бүтцийг сайжруулан, орчин үеийн хөдөө аж ахуйн аж үйлдвэр, боловсруулах, хөтлөн явуулах системийг түргэн байгуулж, хөдөө аж ахуйн өсөлтийг шаардаж байсан бол одоо чансаатай хөгжлийг шаардана гэжээ. Хөдөө тосгоны соёлч боловсон байдлыг ч эрс сайжруулна гэлээ.

Экологи ба хөдөө аж ахуй хоёрыг шууд холбоод авлаа. Хөдөө тосгоны байгаль орч ны асуудлыг зохицуулж, тариачдын амар амгалан, аз жаргалтай амьдрах үзэсгэлэнт сайхан нутаг усыг нь бүтээн байгуулна гэлээ. Энэ бүхнээ чансаатай хөгжил гэж нэрлээд байх шиг. Ардын төлөөлөгчдийн Их хурлын баримт бичгүүдэд “Чансаатай хөгжил” хэмээн нэгээр тогтохгүй олон ярьсныг бид бас судлах ёстой.

2018 оны эхний улирал өн­гөр сөн ч үлдэх гурван ули ралд Хя тадаас юу хүлээж болох вэ гэдэгт саяхны Хятадын Их хур­лын чуулган хариу өгчихсөн. Юуны өмнө ДНБ­ийг 6.5 орчим хувиар өсгөх, хот суурин газрын ажилгүйдлийн хэмжээг 4.5 хувийн дотор байлгаж, 2020 он гэхэд үлдсэн 30 сая ядуу хүн амыг бүгдийг нь ядуурлаас гаргана гэчихлээ. Нэг бүрчлэн задалъя.

0 0 8 7 5

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Утас: 99903581 99903578 99909472 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Баяртогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

ДНБ-ээ 58 дахин өсгөдөг өөр улс үндэстэн дэлхийд нэрлэгдээгүй байна

Олхонуд Баярхүүсудлаач проф.

ХХ зуунд Хятад улс ямар дэвшилд хүрсэн тухай ХКН­ыг нэг үед удирдаж байсан Ху Яобан ингэж хэлж байв.

Хятад улс энэ зуунд гурван том үсрэлт хийж байна. Эхний үсрэлт бол Цин улсын феодализмыг түлхэн унагасан ХХ зууны эхний хувсгал.

Хоёр дахь үсрэлт нь энэ зууны дундуур БНХАУ­ыг байгуулж, социализм бүтээн байгуулах замд шилжсэн явдал.

Гурав дахь үсрэлтийг 1980­аад

Хятадын нэг нууц: Хэтэрхий олон зорилт төлөвлөдөг

Хятадын дундаж наслалт 76.7 хүрсэн нь тэрбум гаруй хүн амд нь харьцуулж үзвэл гайхамшиг

Интернэтийн хурдыг нэмэг дүүлэн, зардлыг багасгаж, нутаг дамжих дата хураамжийг цуцлан, хөдөлгөөнт сүлжээний дата зардлыг наад зах нь 30 хувиар бууруулна.

Энергиэр ажилладаг авто машин худалдан авах татварын хөнгөлөлтийн бодлогыг гурван жилээр сунгана.

Авто машин, өдөр тутмын хэрэглээний зарим бүтээг­дэхүүний импортын татварыг бууруулна.

Засгийн газраас аж ахуйн нэгж болон хувь хүний орлогын албан татварыг 800 гаруй тэрбум юаниар бууруулна.

Тэтгэвэрт суугаа, өндөр нас тан иргэдийн амьдралын батал­гаажих түвшний мөнгийг нэмнэ.

Хамгийн доод цалингийн стандартыг зохистой өсгөнө. Хотын иргэдийн амьжиргааны баталгаа, нийгмийн халамж, хөнгөлөлтийн стандартыг улам дээшлүүлнэ.

Төсвийн байгууллагын ца лин, нөхөн олговрын тогтол цоог боловсронгуй болгоно.

2018 онд 10 гаруй сая хү нийг ядуурлаас гаргаж, 2.8 сая хүн амыг ядуу бүсээс нүүл гэн шил жүүлж, ядуурлаас ангиж­руулна.

Туйлын ядуу бүс нутгаа түл хүү дэмжиж, төвлөрсөн сан­хүү гээс тус бүсэд зарцуулах ядуур лыг бууруулах хөрөнгө оруу лалт, шилжүүлэх зардлыг нэмэгдүүлнэ.

Өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, хүнд өвчтөнтэй айл өрх бүрт, хүн болгонд зориулсан баталгааны бодлого хэрэгжүүлнэ.

Ард иргэдийн эрүүл мэндийн даатгалын хүн нэг бүрийн дун даж нөхөн олговрыг 40 юаниар нэмэгдүүлж, 490 юань болгоно.

Нийгмийн эрүүл мэндийн үйлчилгээний санхүүжилтийн хүн нэг бүрийн нөхөн олговрын дундаж хэмжээг нэмэгдүүлнэ.

Эх нялхсын эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулна. Хүнс, эм бэлдмэлийг нягт хянана, энэ талын мэдээллийг бүх

шатанд нарийн нягтална, хэрэглэгчдийг аюулгүй хүнсээр хангана.

Агаарын бохирдлыг бууруу лах ажлыг эрчимжүүлж, хүх рийн давхар исэл, азотын исэл ялга руулах хэмжээг гурван хувь, аммиакийн ялгаруулах хэмжээг хоёр хувиар бууруулна.

ХЭРЭГЛЭЭГЭЭ 2018 ОНД ИНГЭЖ ТӨЛӨВЛӨЖЭЭ:

ТЭГВЭЛ ОРЛОГОО ИНГЭЖ ТӨЛӨВ ЛӨЖЭЭ.

ЯДУУРЛЫГ БУУРУУЛАХ ЧИГ ЛЭЛЭЭР ИЙМ АЖИЛ ХИЙНЭ:

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРТ ИЙМ БОДЛОГО ЯВУУЛНА:

Хөдөө орон нутгийн сурагч дын сургууль завсардах байд лыг багасгаж, хотуудад нэг ангид хэт олон сурагч байгааг өөр чилж, бага дунд сургуулийн хүүхдүүдийн хэт ачааллыг бууруулна.

Суруулийн өмнөх боловс ролыг сайжруулж, интернет зэ рэг мэдээллийн арга барилаар хүүхдүүдийн сургалтад хяналт тавина.

Ахлах сургуулийн боловс ролыг дэмжинэ.

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРТ:

Ажил мэргэжлийн сургалтыг өргөн хүрээнд хэрэгжүүлж, “интернет+” арга замаар шинэ ажлын байр бий болгоно.

2018 онд төгсөх их дээд сур гуулийн 8.2 сая оюутны хө дөл­мөр эрхлэлт, ажлын байрны хангалтыг ахиулна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст дэмжлэг үзүүлнэ. Нийгмийн гарал, хүйсээр ялга варлан гадуурхах явдлыг

тас лан зогсоож, хөдөлмөр эрх лэлтийг илүү эрх тэгш, шударга болгоно.

АЖЛААР ХАНГАХ ТАЛААР 2018 ОНД:

Хуучирсан хорооллыг өөрч лөн шинэчлэх төлөвлөгөөг хэ­рэгжүүлэн, 2018 онд 5.8 сая орон сууцыг шинээр байгуулж эхэлнэ.

Иргэдийн орон сууц ху далдан авах эрэлт хэрэгцээг дэмжиж, нийтийн орон сууцыг хөгжүүлнэ.

Хөдөө тосгоноос шилжин ирэгсдийн хотжилтыг түргэт­гэж, 13 сая хүнийг хотын иргэн болгоно.

Хуучирсан хорооллыг шинэт гэн засах ажлыг эмх цэгц­тэй явуулж, хуучин байрнуу дад цахилгаан шат нэмж байгуулна.

ОРОН СУУЦААР ХАНГАХ ТА ЛААР:

Таван сая гаруй га өндөр стандартын тариаланг шинээр нэмэгдүүлж, үр ашиг ихтэй ус жуул сан талбайг 1.33 сая га­д хүргэнэ.

Тариачдын орлогыг олон арга замаар нэмэгдүүлнэ. Ус, цахилгаанаар хангах, мэдээ лэл холбоо зэрэг дэд

бүтцийг сайжруулж, хөдөөд 200 мянган км засмал зам шинээр тавих буюу шинэтгэнэ гэжээ.

ХКН-ЫН XIX ИХ ХУРЛААС ЗААСАН ХӨДӨӨ ТОСГОНЫГ СЭР ГЭЭН МАНДУУЛАХ СТРАТЕГИА ХЭРЭГ ЖҮҮЛЭХ ТАЛААР:

Ши Жиньпин даргын хэлс нээр “Хөдөө тосгоныг сэргээн ман­дуулах стратеги бол том ажил” ажээ. Хөдөөгөө хөгжүүлдэг Хя­тадын туршлага, ерөөсөө аж ахуй хөтлөн явуулдаг хятад арга ухаанаас монголчуудад суралцахад илүүдэхгүй гэдэг утгаар би дэлгэ­рүүлэн бичиж байгааг уншигчид ойлгох биз ээ.

Хятад яагаад том ажил хийнэ гэв. Яагаад гэвэл ядуурлаас ан­гид байхын тулд хөдөөг анхаар, хотуудын ачаалал, хэт төвлөрлөөс сэрэмжил гэсэн утгаар хэлэгдсэн байх. Ши дарга хэлж байна:

­Чинээлэг болсон эсэхийг тариа­чид маань чинээлэг байгаа эсэхээр тогтооно.

­Хятад улс хүчирхэг байя гэвэл хөдөө аж ахуй нь хүчирхэг байх ёстой.

­Хятад улс үзэсгэлэнтэй байя гэвэл хөдөө тосгон маань үзэсгэ­лэнтэй байх ёстой.

­Хятад улс баян байя гэвэл тариачид маань хөлжиж баяжсан байх ёстой.

­Хятадын хөдөө тосгоны аугаа их, сайн сайхан хэтийн төлөвийг ХКН зурагласан юм шүү гэжээ.

Ши дарга “Гурван шаардлага” гэдгийг Гуандун мужид нам толгойлж байхдаа хэрэгжүүлж байсан юм билээ. Тэр нь:

1. Гуандун нь Хятадын онц­логтой социализмыг хөгжүүлэх тэргүүн эгнээнд байнга байх;

2. Өөрчлөлт нээлтийг гүнзгий­рүүлэх түүчээ болох;

3. Шинжлэх ухаанчаар хөг­жихийг эрэлхийлэх тур шил тын талбар болох ёстой гэд гийг одоо нийт Хятад даяар хэрэг жүүлэхийг саяхны чуулган уриал жээ.

Энэчлэн “төдөн тийм” гэсэн Ши даргын заалтууд хөвөрч өгнө. Бүгд л дор бүрнээ утга агуул га, тодорхой зорилгод хөт лөгд сөн мэт.“Хоёр тэргүүлэх чиглэл”:

­Нэн тэргүүнд бүх талаар чи­нээлэг нийгэм байгуулах хэрэгтэй.

­Нэн тэргүүнд социалист орчин үеийн бүтээн байгуулалтыг биелүүлэх хэрэгтэй.“Дөрвийг баримтлан, гур выг дэмжиж, хоёр зүйлд гавш-гайлах”:Дөрвийг баримтлах

­ХКН­ын удирдлагыг ба римтлах­Хятадын онцлогтой социа лиз­

мыг баримтлах­Хөгжлийн шинэ үзэл санааг

баримтлах­Өөрчлөлт нээлтийн бодлогыг

баримтлахГурвыг дэмжих

­Бүх улс орны хангамжийн талын бүтцийн өөрчлөлтөд дэмж­лэг үзүүлэх

­Инновацийг хөгжүүлэх хөгж­лийн стратегийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

­Нээлттэй эдийн засгийн шинэ тогтолцоог бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх Хоёр зүйлд гавшгайлах

­Чинээлэг нийгмийг бүх талаар байгуулахаар гавшгайлан ажиллах

­Социализмыг орчин үеийн болгох байгуулалтын шинэ аянд гавшгайлан ажиллах гэжээ.

Дээрх бүх заалтад манайхан чих тавьж, сонирхож таарах байх. Учир нь манай худал даа, хөрөнгө оруулалтын гол түнш учраас бүгдийг нь гярхай судалж, байнга ажиглаж, тэр ажиглалтаасаа дүгнэлт хийж хамтын ажилла­гаандаа мөр дөөсэй билээ. Тог­лоомын дүр мээ “хятадын”­хаар явуул бал тэднийг ядаж соёлтой шул маарсан.

Манай баримлууд бүгд реалист хэв загвартай. Би Улаанбаатар хотод илүү орчин үеийн баримал бүтээж тавиасай гэж боддог. Хэрэв хуучин социализмын үеийн хэв загвартай баримал хийж тавиад байвал хүний оюуны хөгжил урагшлахгүй гэсэн үг.

◄1-Анх өөрөө гардан хийсэн

ямар бүтээл байна вэ?­Оюутан байхад курсийн

ажлын хүрээнд удирдаач Ж.Чулуун гуайн барим лыг бүтээж байлаа. Тэр хүний төрхийг хийл дарж байгаа гаар дүрсэлж бүтээсэн нь амжилт тай болсон. Үүнээс хойш янз бүрийн хөшөө дурсгал хийж явсаар 2010 оноос хойш яг өөрийн хөө уран бүтээлийг хөөж эхэлсэн.

-Төгссөнөөс хойш хийсэн бүтээ лүүдээ тоолж үзсэн үү. Хэр их вэ?

­Ерөөсөө тоолж үзээгүй юм байна. Их олон байх аа. Зөвхөн том хөшөө дурсгалууд гэхэд АНУ, Москва, Германд байгаа. Монголд бас арваад бий. Жижигхэн баримлуудыг бол тоолохын аргагүй олон.

-Нэг томоохон баримал ур лахад ойролцоогоор хэдий хугацаа зарцуулдаг вэ?

­Ер нь хэдэн сараар л яригдана даа. Тав зургаан сар, бүтэн жил ч хийдэг баримал байна. Жишээ нь, Яармагийн морин тойруулга дээр байдаг морины баримлыг жил гаруй хийсэн. Түмэн хишигтний есөн баримлын зөвхөн загварыг

Москвад тавигдсан монгол морины хөшөө 300 сая төгрөгөөр бүтсэн

болдог юм байна. Тэр жил гэхэд НҮБ­д бүртгэлтэй бүх л улс бүтээлээ ирүүлсэн байсан. Харин энэ дундаас Монголын уран баримал үзэл санаа болон хийцийн хувьд нийцэж шалгаруулалтад тэнцсэн юм билээ. Нью­Йоркт, тэр дундаа НҮБ­ын төв байрны урд талбайд бүтээлээ тавина гэдэг миний хувьд хамгийн том мөрөө дөл, гайхалтай том хүндэтгэл байлаа.

“Ухамсар” нэртэй энэ баримал­даа хүн төрөлхтний бүх сэдвийг шингээхийг зорьсон. Бид мэдсээр байж буруу үйлдэл хийдэг. Энэ нь эргээд хүн төрөлхтөндөө сөр гөөр нөлөөлж байна гэсэн санааг илэрхийлэхийг хүссэн юм. Тиймээс хүн ухамсраа л өндөр байлгах ёстой. Тэр зогсоод байгаа нь хүний ухамсар байгаа юм. Харин хүний улын мөр нь материаллаг бие буюу бид өөрсдөө. Хүмүүс байгаль дэлхийг хайр гамгүй эдэлж хэрэглэж байгаад яваад өгдөг. Харин ухамсар нь бидний буруу юм хийж байгааг мэддэг, байгальтайгаа мөнхөд оршдог гэсэн санаа.

-НҮБ-ын байранд хөшөөгөө тавиулсны дараа гаднаас хамт-ран ажиллах саналууд ирсэн үү?

­Ер нь Очирболд гэдэг уран бүтээлчийг мэддэг хүн гадаадад олон бий. Жишээ нь, Германд миний бүтээлийг худалдаж авдаг хүн цөөнгүй. Гэхдээ НҮБ­ын байранд бүтээлээ тавьснаар илүү олон хүн мэддэг болсон байх. Тийм учраас сонирхох хүрээ

санаа амарна. Гэхдээ захиалгын ажил, уран

бүтээл хоёр тусдаа асуудал. Зарим даа захиалга өгч байгаа хүмүүс яг өөрийнхөө хүслээр хийлгэх гээд байдаг. Харин уран бүтээл бол өөрийнхөө зарчмаар явж байгаа учраас жинхэнэ “солиорч өгнө”.

-Яагаад реалист чиглэлээ өөрчилж, модерн хэв загвар руу орохоор болсон юм бэ?

­Ер нь дэлхийн урлаг реалист чиглэлээсээ татгалзаад эхэлсэн. Орчин үеийн хэв маяг гэдэг тухайн хүн яаж сэтгэж байна, түүгээрээ л хийдэг болсон. Нью­Йоркт боссон баримал маань үндсэндээ ийм хэв маягтай шүү дээ. Ерөнхийдөө реалист урлаг бол эцэстээ тул тал хөгжчихсөн гэдэг санааг илэр хий лэх гээд байна. Тиймээс заавал оргилдоо хүрчихсэн урлагаар дагнах хэрэг байна уу. Дэлхий хаашаа

явж байна, түүнийг ойл гож мэдэх хүсэлдээ хөтлөгдсөн хэрэг. Хийгээд ирэнгүүт маш их сэтгэлийн таашаал, хүн байхын бахарх лыг олж авдаг.

-Улаанбаатарын гудамжинд байгаа баримлуудыг хараад ямар бодол төрдөг вэ?

­Манай баримлууд бүгд реа­лист хэв загвартай шүү дээ. Би Улаанбаатар хотод илүү орчин үеийн баримал бүтээж тавиасай гэж боддог. Хэрэв хуучин социализмын үеийн хэв загвартай баримал хийж тавиад л байвал хүний оюуны хөг жил урагшлахгүй гэсэн үг. Тиймээс орчин үеийн урлагийг илүү таниулж байх хэрэгтэй.

BBM©

А.Очирболд: Монголын нийгэм уран бүтээлчдийг тэжээж чадахгүй байна

-Жишээлбэл, "Ухамсар" шиг гүн гүнз гий утга агуулгатай хө шөө олон байвал хотын иргэ дийн сэтгэхүйд ямар нэг байдлаар нөлөөлөх үү?

­Бусдад нэгийг бодогдуулсан баримал, хөшөө хүний сэтгэхүйд хүчтэй нөлөөлдөг гэж үздэг. Аль нэг хүний хөшөө байлаа гэхэд “Энэ тэр ний хөшөө байна” гэж хараад л өнгөрнө. Харин орчин үеийн баримлаас арай өөрийг харж болно. Жишээ нь, хүн ямар үйлдэл хийхээ бодож байх хэрэгтэй гэсэн санааг “Ухамсар” баримлаар дамжуулан хүргэж байна гэсэн үг. Тиймээс илүү утга учиртай, орчин үеийн, хүмүүст нэгийг бодуулсан, өгөөжтэй бүтээл хэрэгтэй байгаа юм. Дэлхий нийтийн чиг хандлага ч энэ зүгт байгаа.

-Монголд уран барим лаар дагнасан хэдэн хүн байдаг вэ?

­Арав гаруй барималч байгаа болов уу.

-Миний бодсоноос цөөхөн байна шүү?

­Яахав, сургууль төгссөн бол гоныг тоолбол олон л доо. Гэхдээ тэр дундаас мэргэжлээрээ явж байгаа нь цөөхөн юм. Лав л намайг 1998 онд төгссөнөөс хойш их л цөөхөн барималчин гарсан.

-Чадаж байгаа нь амжилтад хүрч, чадахгүй нь шахагддаг хатуу ширүүн ертөнц бололтой?

­Хүнээс маш их тэсвэр тэвчээр шаарддаг урлаг л даа. Үүнд нь хүмүүс шантардаг байх. Уран сэтгэмжээс гадна биеийн хүч их шаарддаг, шат дамжлага ихтэй, нэг бүтээл хийхэд зардал их гээд бүх талаараа хэцүү.

-Уран баримлын дотоодын

зах зээл хэр вэ. Та бүх ний бүтээлийг ойлгож, худалдаж авдаг хүн хэр олон бэ?

­Би сүүлийн үед захиалгын бари мал хийхээ больж, уран бүтээлдээ илүү анхаарч байгаа. Тиймээс дотоодын зах зээлийн талаар сайн мэдэхгүй юм. Миний хувьд хийсэн бүтээлийг маань хүмүүс удалгүй авчихдаг. Харин бусад барималчийн талаар мэдэхгүй байна. Анзаараад байхад сүүлийн үед суварга, хурдан морь л их хийлгэдэг болж.

-Хотын удирдлагуудын зүгээс гоё уран баримал хийлгэхээр танд хандаж байв уу?

­Манай хот одоохондоо уран баримал бодохтой манатай байгаа юм биш үү. Эхлээд зам, барилгаа янзлах гээд үзэж байх шиг байна. Харин дараа нь энэ талаар бодох байлгүй дээ. Уг нь том хотод болов сон бие засах газраасаа эхлүүлээд урлагийн бүтээл хүртэл бүх юм байх ёстой.

-Уран баримлын хөгжлөөр аль улс дэлхийд өнгөлж байна вэ. Манай Монгол Улс хаахна нь явдаг бол?

­Ер нь урлагийн тал дээр евро пууд л дэлхийд тэргүүлдэг. Хятадад уран баримал мундаг хөгжиж байна л гэдэг. Гэхдээ Европыг гүйцэж яагаад ч чадахгүй. Манай Монголын хувьд нэгийг хийж, түүнийгээ нураасаар ирсэн ард түмэн. Дахин давтагдашгүй сайхан бурхдыг бүгдийг эвдлэхийг нь эвдэлж, заримыг нь гадагш гаргаад дууссан байх. Өндөр гэгээн Занабазар гэж Ази түмний бахархал болсон гайхалтай уран бүтээлч байна. Гэвч энэ хүний асар их бүтээлийн тал хувь нь ч

Монголд үлдээгүй байх. Манай Ази тивд уран

баримлын хөгжлөөр Япон нэгдүгээрт ордог. Тэгээд араас нь Солонгос, Хятад, Энэтхэгийг гэж урлаг судлаачид үнэл дэг юм. Монгол Улс тивдээ эхний хэдэд орж чадахгүй байгаа юм чинь дэлхийд сураггүй л байхгүй юу. Гэхдээ яваандаа сураг ажиг гарч эхлэх байлгүй дээ.

-Та бүхний залгамж халаа хэр бэлтгэгдэж байна вэ?

­ Я а ха в , м э р г эж л и й н сургуулийг хүүхдүүд төгсөж л байна. Харин төгссөний дараа уран бүтээлч болж байгаа нь ховор юм. Энэ нь нийгмийн байдалтай л холбоотой байх. Монголын нийгэм тэднийг тэжээж чадахгүй байна гэсэн үг.

Германд гэхэд мөнгөний боломж той хүмүүс авьяастай залуу сыг сурч байхад нь ивээн тэт гэж, уран бүтээл хийх боломж олгодог. Залуугаас нь тордоод ирэхээр тэр хүмүүс улам сайжрах нь тодорхой. Урлагийг ойлгож, дэмжих соёл Европын орнуудад илүүтэй харагддаг. Хүүхдээ бүр цэцэрлэгт байхаас нь үзэсгэлэн, галерей үзүүлж, “нүдийг нь нээдэг”. Энэ том соёл Монголд хэрэгтэй байгаа юм.

Саяхан нийслэлийн бүх музейг иргэдэд үнэгүй үзүүллээ. Энэ их аятайхан хөтөлбөр болсон. Ер нь дунд сургуулийн сурагчдад музей, галерейг байнга үнэгүй үзүүлдэг болмоор байгаа юм. Томчууд нь мөнгөө төлөөд үзнэ биз. Харин хүүхдүүдээсээ юу авах вэ дээ. Үзүүлэх тусам хүүхдийн оюун санаанд хоногшиж үлддэг юм. Тэр хэрээр урлагийг ойлгож, мэдэрдэг болно.

ЗГМ: Зочин

гаргахад хоёр жил гаруйн хугацаа зарцуулж байлаа.

-Таны урласан монгол морьдын хөшөө өнгөрсөн жил Москва хотод сүндэрлэсэн. Энэ хөшөөг барихаар болсон түүхээ сонирхуулаач?

­“Монгол глобал” компанийн захирал Б.Ганбаяр ах анх санаа чилж, надаар хийлгэсэн юм. Гэхдээ хөшөө яг ийм байх ёстой гэсэн шаард лага тавиагүй л дээ. Нэг ёсондоо уран бүтээлч хүний эрх чөлөөг өгсөн гэсэн үг. “Монгол морь яаж тэмцэж, ялалт руу хэрхэн тэмүүлсэн тэр л хүчийг харуулаад өг” гэсэн юм. Өөрийнхөөрөө бүтээх эрх чөлөө олгосон нь аятайхан бүтээл болоход нөлөөлсөн гэж боддог. Ингээд ялалтын баярын ойгоор Монголын ард түмний бэлэг болгож өгсөн шүү дээ.

Ямар ч байсан Оросын дарга нарт их таалагдсан гэсэн. Анх

Москва хотын дарга нь “Баримал хийц болон материалын хувьд нийцэхгүй бол байршуулах боломжгүй” гэсэн юм билээ. Харин бэлэн болсны дараа ирж шалгаад, бүх шаардлагад нийцсэн гэж таалаад тавихаар болсон юм.

-Таны бас нэг бүтээл “Ухам-сар” хөшөө НҮБ-ын төв байрны өмнө тавигдсан. Энэ бүтээлийн талаар сонирхуулна уу?

­Энэ бол Монголын ард түмнээс өгч буй бэлэг. Гэхдээ НҮБ­д өгөх бэлэг тодорхой шалгууртай байдаг. Улс орон бүр өөрсдийн бүтээлээ НҮБ­д бэлэглэх уралдаан шахуу юм

ихсэж, янз бүрийн үзэсгэлэнд оролцох саналууд их ирж байгаа. Хүссэн хүн бүр уран бүтээлээ энд байршуулж чадахгүй гэдгийг урлаг сонирхогчид мэднэ л дээ.

-Та бүтээлээ хэрхэн үнэлдэг вэ. Мэдээж бүтээлээсээ шалтгаалаад үнэ хөлс нь янз бүр байх?

­Гарсан зардал дээрээ нэмээд өөртөө ашигтай байхаар бодно. Зарим баримал маш олон дамжлага давж, их хэцүү бүтнэ. Тэр хэрээр зардал нэмэгдэнэ гэсэн үг. Ер нь хам гийн олон дамжлагатай урлагийн төрөл шүү дээ. Би өөрөө үндсэн хийц загвараа гаргахаас гадна гүйцэтгэгч маш олон хүний хөдөлмөр ордог. Энэ болгоноос шалтгаалаад үнэ янз бүр.

-Жишээ нь, Москвад тавигдсан морины хөшөө ямар өртгөөр бүтсэн бэ?

­Тухайн үед 300 гаруй сая

төгрөгийн өртгөөр бүтсэн санагдаж байна. Гурван жилийн өмнөх явдал шүү дээ. Харин одоо ийм баримал хийвэл ам.долларын ханшаас шалтгаалаад зардал улам л нэмэгдэх байх. Монголд хөшөө цутгах үйлдвэр байхгүй учраас гадагшаа явж, валютаар тооцоо хийдэг юм.

-Таны хувьд хийснийхээ дараа хамгийн их сэтгэл ханамж авч байсан бүтээл юу байв?

­Ер нь уран бүтээлч хүн сэтгэл ханатлаа л хийдэг юм. Тиймээс энэ нь сайн, энэ нь муу болсон гэж хэлэх аргагүй. Сэтгэл дундуур байвал янзалж, өөрчилсөөр байгаад гоё болгож

"Ялалтад тэмүүлсэн монгол морьд" хөшөө. Москва хот

"Ухамсар" хөшөө. Нью-Йорк хот, НҮБ-ын төв байр

С.Батсайхан / ЗГМ©

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875) 5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Авто

Байгаль орчинд ээлтэй, эдийн засагт хэмнэлттэй цахилгаан автомашин руу хошуурч буй дэлхий нийтийн чиг хандлагаас Монгол Улс ч хоцрохыг хүсээ гүй. Тиймээс цахилгаан машин­тай болохыг хүссэн иргэдэд янз бүрийн хөнгөлөлт, давуу тал олгож байгаа. Тухайлбал, замын хөдөлгөөнд дугаарын хязгаарлалтгүй, эгнээ байр харгалзахгүй оролцож болохоор зохицуулсан. Мөн авто зам ашигласны төлбөрөөс чөлөөлөх шийдвэр гараад байгаа юм. Харин цэнэглэх станцуудын хүрэлцээ муу байдаг нь нийс­лэлчүүдийн хэрэглээнд бүрэн нэвтэрч чадахгүй байгаагийн нэг шалтгаан болжээ. Гэхдээ эко машиныг улс нэгэнт бод логоор дэмжиж байгаа учраас ойрын үед станцуудын тоог нэмэгдүүлэхээр төлөвлөөд байна.

Монголд 74 цахилгаан машин байдаг

“Prius” машинтай ойролцоо буюу 15-16 сая төгрөгөөр зарагдаж байна

Хүчин чадал, загварын хувьд бензин хөдөлгүүрт машинаас ч илүү болтлоо хөгжжээ

М.МөнхзулЗГМ

Б.ТөгсбилигЗГМ

“Цэнэглэх станцуудыг нийс­лэлийн бүх цэгт байршуулахаар төлөвлөсөн. Энэхүү ажлыг хувийн хэвшлийн оролцоотой хийж гүйцэтгэнэ. Харин стан­цын аюулгүй ажиллагааны дүрэм боловсруулж батлуулах, цахилгаан тэжээлт автомашины улсын дугаарыг ялгах тэмдэгтэй болгох асуудлыг төрийн захир ­гааны байгууллагууд хамт ран энэ ондоо багтаан шийдвэрлэхээр ажиллаж байна” хэмээн нийслэлийн Байгаль орчны газрын дарга Э.Баттулга хэллээ.

100 хувь цахилгаан хөдөл гүүрт автомашиныг “Эко кар центр” компани анх Монголд оруулж ирсэн. Энэхүү машин Монгол орны эрс тэс уур амьс галд тохиромжтой эсэхийг судалсны үндсэн дээр зах зээлд гаргасан гэнэ. Тодруулбал, өнгөрсөн оны намар оруулж ирсэн машиныг өвлийн турш хотын хөдөлгөөнд оролцуулахад тэсгим хүйтнийг ажралгүй давжээ.

Хэдийгээр улс цахил гаан авто машины хэрэглээг дэм­жиж байгаа ч борлуулалт тийм ч сайн биш байна. Одоо гоор Улаан баатарын хэм жээнд цахил гаанаар ажил ладаг 74 машин байгаа аж. Гэхдээ цэнэг­лэх станцуудыг байгуулчихвал худалдан авалт нэмэгдэнэ гэж

найдаж буйгаа “Эко кар центр” компанийн төлөөлөл хэлсэн юм.

Үнийн хувьд монголчуудын хамгийн их унадаг “Prius” машин тай ойролцоо буюу 15­16 сая төгрөгөөр зарагдаж байгаа. Хэрэв гааль, НӨАТ болон онцгой татвараас чөлөөлчихвөл үнэ нь хоёр сая гаруй төгрөгөөр хямдрах боломжтой аж. Гэхдээ энэ бол 2010 оны орчимд үйлд вэрлэсэн машины үнэ. Он залуу жих тусам үнэ нэмэгдсээр 20 орчим сая болох юм байна.

Цахилгаан тэжээлт маши ныг 220 вольтод цэнэглэх боломж­той. Гэрийн нөхцөлд 3­4 цаг цэнэглэж, 110 км зам туулдаг байна. Үүнийг мөнгөн дүнгээр тооц вол өдөр цэнэглэхэд 100 км замд 2400 төгрөг, шөнө цэнэг­лэхэд 1600 орчим төгрөгийн цахилгаан зарцуулах юм. Маши наа ихэвчлэн хотын нөхцөлд унадаг, хүүхдээ сур­гууль, цэцэрлэгт нь хүргэж өгөх ажилтай хүмүүст цахилгаан машин илүү тохиромжтой. Мөн такси үйлчилгээнд өргөнөөр нэвтрүүлбэл зардал мөнгө хэм нэнэ гээд давуу тал их байна. 2400 төгрөгөөр нэг удаа цэнэглээд бүтэн өдрийн турш дугаарын хязгаарлалтгүй явна гэж бодохоор ашигтай байх нь мэдээж.

2008 оноос эрчээ авч эхэлсэн цахилгаан машин уламжлалт бензин хөдөлгүүрт автомашиныг хэрэглээнээс гаргах дөхөөд байна. Хэрэглээний зардал болон агаарт үзүүлэх хорт утааны нөлөө бага гэдэг утгаараа эрэлт нь жил ирэх тусам нэмэгдэж, одоогоор Европын болон Хятадын зах зээлд түлхүү нэвтрээд байна. Дэлхий даяар 2016 онд 750 мянган цахилгаан машин зарагдсан ба нийт зах зээлийн үнэлэмж 103 тэрбум ам.долларт хүрч, өнгөрсөн хугацааны дээд амжилт тогтоож байв. Тэгвэл 2017 оны гуравдугаар улирлын байдлаар 700 мянга гаруй цахилгаан машин хэдийнэ

ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН НЭР: Түлхүүр гардуулах гэрээний нөхцөлтэй “Сургуулийн спорт заалны барилга /Улаанбаатар, Баянгол дүүрэг, Ганзам сургууль/ ажил”

ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН ДУГААР: НХААГ­18/0016

Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Түлхүүр гардуулах гэрээний нөхцөлтэй “Сургуулийн спорт заалны барилга /Улаанбаатар, Баянгол дүүрэг, Ганзам сургууль/ ажил”-ыг гүйцэтгэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж цахим тендерийн баримт бичиг болон холбогдох материалыг татаж авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендерийн баримт бичгийг илгээхийн өмнө тендерт оролцох хураамж болох 50 000 (тавин мянга) төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс хойш 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.

Үүнд: Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 3 жил /2015, 2016, 2017 он/­ийн аль нэг жилд санал

болгож буй үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй байна.Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Санал болгож

буй үнийн дүнгийн 30 хувиас багагүй байх.Ижил төстэй ажил гэрээгээр гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн

3 жил /2015, 2016, 2017 он/­ын аль нэг жилд санал болгож буй үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй ажлыг доод тал нь нэг удаа гүйцэтгэсэн байна.

Санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 3 жил буюу 2015, 2016, 2017 онуудын жилийн эцсийн аудитаар баталгаажсан санхүүгийн тайланг өөрийн тендертээ хавсарган ирүүлнэ.

Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Тийм Зураг төсөл боловсруулах байгууллага нь:Барилга, хот байгуулалтын яам

1.2.1, 1.2.4, 1.2.5, 1.2.6 эсвэл; ЗТ­3.1, ЗТ­6.1, ЗТ­6.2, ЗТ­6.3, ЗТ­6.4, ЗТ­11.2

Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх байгууллага нь:Барилга, хот байгуулалтын яам

2.1.1, 2.1.2, 2.2.1, 2.2.2 эсвэл; БА­3.1, БА­6.1, БА­6.4, БА­8.1

Тендерийн баталгааны үнийн дүн: 20,000,000 /хорин сая төгрөг/ Баталгааны хүчинтэй байх хугацаа 2018 оны 07 дугаар сарын 26­ний өдрийг дуустал хүчинтэй байна.

Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ний өдрийн 16 цаг 00 минутаас өмнө системд ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ний өдрийн 16 цаг 10 минутаас минутад Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газрын 1012 тоот өрөөнд нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Дотоодын давуу эрх тооцно.Сонирхсон этгээд тендерийн талаарх мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар, Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, Бага тойруу­15, Самбуугийн гудамж,

Нийслэлийн Засаг захиргааны IV байр, 10 давхартХолбоо барих утасны дугаар: 75757807

Цахим хаяг: www.tender.gov.mn, www.ub­procurement.mn

Цахилгаан машины борлуулалт нэг саяд хүрнэ

2040 он гэхэд 60 сая

цахилгаан машин

үйлдвэр-лэгдэж,

нийт машин үйлдвэр-

лэлийн 33 хувь, борлуу-

лал тын 54 хувийг эзлэх

төлөвтэй байна.

ЭНЭ ОНЫ НЬЮ-ЙОРКИЙН АВТО ҮЗЭСГЭЛЭНД ДЭЛГЭГДСЭН ОНЦЛОХ ГУРВАН ЗАГВАР

борлогдсан бөгөөд Bloomberg­ийн урьдчилсан таамгаар нэг саяд хүрэх төлөвтэй.

Саяхныг хүртэл хүчтэй хөдөлгүүр, чанга дуутай автомашинд дурлагсдын шүүмжлэлд өртөөд байсан цахилгаан машин өдгөө хүчин чадал, загварын хувьд бензин хөдөлгүүрт машинаас ч илүү болтлоо хөгжөөд буй.

Үүний нэг жишээ нь Aston Martin Lagonda компанийн цоо шинэ Lagonda бөгөөд тус компанийн өвлөгдөн ирсэн цувралын цахилгаан тэжээлт седан загвар юм. Уг бүрэн цахилгаан машин Женевт нээлтээ хийхэд шинжээчид “сураггүй болсон тус брэнд зах зээлд хэрхэн эргэж ирэхээ харууллаа” хэмээн онцолж байлаа.

“Энэ машины хүчин чадал маргахын аргагүй өндөр. Чинээлэг худалдан авагчдад гаднах үзэмжээсээ авахуулаад үнэ цэнэтэй харагдахуйц” хэмээн дэлхийн баячуудын хандлагыг судалдаг Luxury Institute­ийн үүсгэн байгуулагч Милтон Педраза хэлжээ.

Гэсэн хэдий ч зарим нэр хүндтэй брэндүүд цахилгаан

тэжээлээс хойш суусан хэвээр байна. “Бодит байдал дээр үнэхээр нүүрстөрөгчийн хэмжээг багасгая гэвэл зүгээр л хямд, жижигхэн цахилгаан машин худалдаж авах эсвэл мотоцикл, унадаг дугуй унахад хангалттай. Гэхдээ залуу үеийнхэн илүү байгальд ээлтэй машин сонгох болсон нь бусад ямар ч насны бүлгээс өндөр үзүүлэлттэй

байна. Тансаг зэрэглэлийн зах зээлийг харвал ийм төрлийн худалдан авагчид гараждаа дор хаяж нэг цахилгаан машинтай байх нь тэдэнд маш чухал болоод байна” гэж IHS Markit­ийн ахлах шинжээч Стеффани Брилье үзэж байгаа аж.

ХАЯГДАЛ УХААЛАГ УТАС ГОЛ НАЙДВАР

Шинжээчдийн үзэж буйгаар 2040 он гэхэд 60 сая цахилгаан машин үйлдвэрлэгдэж, нийт машин үйлдвэрлэлийн 33 хувь, борлуулалтын 54 хувийг эзлэх төлөвтэй байна. Цахилгаан машины салбарт цахиур хагалсан Tesla компани 2020 он гэхэд жилд нэг сая машин борлуулахаар тооцож байгаа бол Mercedes Benz АНУ­д нэг тэрбум ам.доллараар цахилгаан машины

үйлдвэр барина гэдгээ мэдэгдсэн. Энэ нь цахилгаан батарейг

бүтээгч лити, коба льт, никел, хөнгөн цагаан, зэс зэрэг түүхий эдийн эрэлтийг огцом нэмэгдүүлнэ гэдгийг са лбары н ха н он цол дог. Кобальтын үнэ түүхэн дээд амжилт тогтоож, нэг тонн нь 80 мянган ам.доллар давлаа. Энэ нь батарей үйлдвэрлэгч компаниудын хувьд лити­ион батарейн кобальтын агуулгын хэмжээг бууруулах томоохон дохио болоод байгаа юм. Тухайлбал, Солонгосын технологийн гигант болох Samsung компани хуучин ухаалаг утаснаасаа кобальтыг дахин гаргаж авахаа мэдэгдээд байна. Цахилгаан машины батарейн катод үйлдвэрлэгч томоохон компанийн нэг болох Umicore­ийн гүйцэтгэх захирал Марк Гринберг “Жилд 1.6 сая хаягдал ухаалаг утасны батарейг дахин боловсруулахад л сая сая цахилгаан машиныг кобальтаар хангах бүрэн боломжтой” хэмээн Financial Times­д өгсөн ярилцлагадаа дурджээ. Дэлхийн кобальтын эрэлтийн 10 хувь нь ухаалаг утас байдаг аж.

ХУВЬСАЛ ХИЙХ ТЕХНОЛОГИЙН ДЭВШИЛ -

УТАСГҮЙ ЦЭНЭГЛЭГЧУг салбарт тулгамдаж буй

асуудлын нэг нь автомашины батарейг илүү хялбар цэнэглэх. Энэ тал дээр хамгийн амжилттай яваа компани нь суперчаржер сүлжээ барьж буй Tesla хэдий ч уг цахилгаан түгээгүүр нь зөвхөн Tesla­д зориулагдсан юм. Тэгвэл энэ асуудлын өөр нэг шийдлээр утасгүй цэнэглэх төхөөрөмжийг нэрлэж болно.

KIA компани гэхэд утасгүй цэнэглэгчийн систем байгуулах гурван жилийн төслөө дуусгаад байна. Уг технологийг хараахан хэрэглэгчдийн гар дээр хүргэх болоогүй ч үүнтэй ижил төрлийн технологийг KIA­гийн дараа дараагийн загварт суурилуулах боломжтой аж.

Land Rover PHEV 400e Уг үзэсгэлэнгийн үеэр Land Rover шинэ

загварын цахилгаан тэжээлт гибрид машинаа танилцуулсан бөгөөд гэр доторх цахилгааны залгууртаа цэнэглэх боломжтой. 398 морины чадалтай уг машин 6.3 секундэд дунджаар 0­96 км/цаг хурд авдаг бөгөөд дээд хурд нь 220 км/цаг. 13.1 киловаттын багтаамжтай батерей нь дан ганц цахилгаан хөдөлгүүрээрээ 14 цаг цэнэглээд 50 км явах чадвартай. Түүнчлэн цахилгаан хөдөлгүүр нь дангаараа 114 морины хүчин чадалтай аж.

Porsche Panamera E-HybridУг машин 2.9 литрийн хос турбо бүхий V6

хөдөлгүүртэй ба 330 морины хүчин чадалтай. Харин цахилгаан хөдөлгүүр нь дангаараа 136

морины хүчин чадалтай. Сүүлийн үеийн Pana­mera загвар нь Porsche­ийн найман араа бүхий хөдөлгүүрт спорт машины адил хурд авдгаараа давуу талтай юм.

Honda ClarityHonda Clarity машин Green Car Journal

сэтгүүлийн 2018 оны шилдэг ногоон машин шагнал хүртээд байна. Уг машин нэг цэнэглээд ойролцоогоор 75 км явах чадалтай бөгөөд ердийн 120 вольтын залгуурт залгаад л цэнэглэчихнэ. Батарей дууссан тохиолдолд хийн хөдөлгүүрт шилжих төдийгүй нийтдээ 547 км зам туулах чадалтай. Түүнчлэн хийн хөдөлгүүрээр явах зуураа цахилгаан мотороо цэнэглэдэг давуу талтай юм.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 2018.04.12-ны өдөр

ZGM: HIGHLIGHTS

ZGM DAILY2018.04.13, FRIDAY ~ №076 (875) 7THE OFFICIAL GAZETTE

Court proceeds the detention of former Prime Ministers

World Bank releases economic report on the region

Court detains them for 30 days to prevent possible tamperingor destruction of evidence.

World Bank expects Mongolia's GDP to grow 5.3 percent in 2018.

And Energy JSC releases 2017 financial statement

Prime Minister visits Inner Mongo­lian Autonomous Region of China

Sales revenue of the company surges 24 percent year over year.

MoU signed with Inner Mongolian authorities to improve traffick at the border checkpoint.

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

POLITICSSpeaker Enkhbold Miyegombo meets parliamentary delegates led by Tsyrenov-Dashi Dorzhiev, Chairman of the People’s Khural of the Republic of Buryatia of the Russian Federation.

Deputy Minister of Foreign Affairs Battsetseg Batmunkh and UNICEF representative to Mongolia Alex Heikens visit Bayankhongor aimag to get an au fait with the ongoing UNICEF projects and programs.

ECONOMYAccording to the latest report of BMI Research, GDP growth expected at 5.5 percent.

Gan Khiits JSC decides to distribute MNT 100 dividend per share, regardless of loss in 2017.

National Statistics Office releases March statistics. Foreign trade results in MNT 351.9 million in surplus. Trade turnover grows 25.9 percent year over year. Inflation stands at 6.6 percent.

Top 20 Index falls 1.94 percent, to 18,861.36 points. MSE A Index drops 1.18 percent, to 8872.87 points. MSE B Index decreases 0.42 percent, to 9992.57 points. Market cap stands at MNT 2.3 trillion.

SOCIETYMinistry of Road and Transport Development of Mongolia and Ulaanbaatar Railway Association to co-organize Transit Mongolia-2018 forum on April 18 in Moscow, Russia.

An international forum under the theme ‘Importance of internet security’ takes place.

for investigation yesterday. The trial was attended by their lawyers while former PMs were attending online from the 461st Detention Center.

During the legal proceeding, former PM Bayar remarked, “Detaining for a month­long pe­riod is not interesting to me. Two Premiers being detained in con­nection to Oyu Tolgoi Investment Agreement will have impact on Mongolia’s global reputation, sending signs that Oyu Tolgoi Agreement was inefficient, and abolishing the reputation of the

project will affect Mongolia’s economy. Therefore, please see the issue from this perspective.”

As their lawyers said, Bayar and Saikhanbileg were questioned si­multaneously in adjacent rooms and were detained without a judge’s permission. The detention was ruled out in order to prevent possible tampering, removal or destruction of evidence. Dan­zannorov Lkhagvaa, lawyer of Saikhanbileg notified that a per­son can only be detained with a judge’s permission when the state special protection is still in effect.

The lawyer also condemned that Independent Authority Against Corruption (IAAC) conducted the arrest by violating laws and chose the worst form of restraint.

In addition, the IAAC and General Prosecutor’s Office of Mongolia detained former Min­ister of Finance Bayartsogt San­gajav, former Head of General Department of Taxation Ariunsan Baldanjav and CEO of Erdenes Mongol LLC Byambasaikhan Bayanjargal in relation to the Dubai Agreement earlier this month.

Court rules to imprison two former PMs for 30 days

OUTLOOK

Batsaikhan.S / ZGM©

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

STOCK MARKET

In the first quarter of this year, sales of MSE­listed And Energy JSC has increased by 24 percent compared to the same period of the previous year. More specifically, the company produced 5.5 thousand of LED lamps and spotlights, and sold 2.2 thousand products.

It was reported that And Energy JSC signed agreements of supply of goods with several large companies such as Sharyn Gol and Ulaanbaatar Railway. Furthermore, Executive Director of And Energy highlighted, in order to increase its sale, the company aims to cooperate with other large Mongolian companies.

In addition, the company reported that it will open its brand store in Ulaanbaatar for the

purpose of expanding its market. Construction of the company’s new manufacturing facility will be launched at the end of this month.

In March, the company sold shares worth MNT 39.4 million which is 3 times higher than the previous month sales. Additionally, price per share reached MNT 50 – record high of this year. The regular meeting of its shareholders is dated April 21.

And Energy JSC's sales increases 24 percent in 2018

Chingeltei District Court ruled out to detain the former Prime Ministers Bayar Sanj and Saikhanbileg Chimed for 30 days

According to the World Bank Group, Mongolia’s higher growth is predicated on continued macroeco­nomic stabilization. The bank high­lighted that Mongolia exceeded expectation with 5.1 percent eco­nomic growth in 2017, following robust coal exports, strong foreign direct investment, and continued macroeconomic stabilization. The fiscal stance improved substantially in 2017 with overall deficit drop­ping to 1.9 percent of GDP from 17 percent in 2016. Growth is project­ed to improve further to 5.3 percent in 2018 and to over 6 percent in 2019­20. Private investment will re­main a key driver for growth in the medium­term, especially in mining, trade and transport services, says the World Bank.

“Moving forward, to maintain a robust economic growth less vulnerable to commodities market shocks, Mongolia needs to develop measures aimed at raising Mongo­lia’s long­term potential,” ­ said Jean­Pascal Nganou, Senior Econ­omist for Mongolia. “In addition, managing substantial domestic and external exogenous risks would be critical. Risks include potential delay of implementation of mega projects in the mining sector, the persistence of bottlenecks at the border with China, and slow imple­mentation of measures to address money laundering issues.”

World Bank predicts Mongolia’s economy to grow 5.3 percent in 2018

Oyunbayar.NZGM

FOREIGN RELATIONS

The official visit of the Mon­golian Prime Minister Khurelsukh Ukhnaa concludes.

Yesterday, the Premier visited the Bayannuur province of Inner Mongolia Autonomous Region, where 51 percent of Mongolia­China trade commences. PM held talks with the authorities of the province and signed a Memorandum of understanding (MoU) that covered urgent issues. Under the MoU, the sides will cooperate on the following:

­ To increase yield of coal transport at the Gashuunsukhait­Gants Mod border checkpoint and urgently eliminating the difficulties created.

­ To build an accommodation for 24 households of officials with Bayannuur city investments at the Gashuunsukhait border point in 2018­2019.

­ To build 22km long power grid with 35 kWt capacity from Gants Mod border checkpoint to the Tsagaan Khad customs control area of Umnugobi aimag in order to completely solve the electricity issue in the area.

In the afternoon, he visited Gants Mod and Gashuun Sukhait border points. With this, the official visit of Mongolian Prime Minister to PRC has been concluded.

Prime Minister signs MoU with Bayannuur heads

Suspects' lawyers claim IAAC vio-lated laws with the detention

Enkhjargal.B, Oyunbayar.NZGM

A draft feasibility study for the 549 km Erdenet to Ovoot Railway Project has been delivered to mine development company Aspire Mining Ltd by China Gezhouba Group International Ltd.

Apire said its Northern Railways subsidiary which is promoting the multi­user railway project would now review, assess and provide feedback on the ‘comprehensive’ study completed last month. Apsire said the study ‘again confirms the financial viability’ of the proposed railway, while the estimated costs of construction are comparable to a first stage feasibility study completed in January 2017.

NR’s 30­year railway concession agreement awarded by the government in 2015 has been amended with the approval of all participants, including the government, to include CGGC as a nominated joint EPC contractor for the rail project. Apire said the combination of CGGC with China Railway Construction Corp

subsidiaries China First Survey & Design Institute Group Co Ltd and China Railway 20 Group Bureau Corp would create a ‘very strong technical, operational and financially powerful alliance’.

CGGC is holding ongoing discussions with a range of debt and equity providers interested in funding the project, including China Development Bank and the Silk Road Fund.

NR has separately entered into an agreement with Russian design

institute Mosgiprotrans to jointly complete a preliminary assessment of a rail connection from Ovoot to Arts Suuri and Kyzyl in Russia. NR and a Mongolian design institute will complete a similar assessment for the Mongolian side of the border. The results will be jointly presented by Russian and Mongolian rail ministry representatives to Chinese funding institutions including the Asian Infrastructure Investment Bank to seek funding for a feasibility study.

Draft of Erdenet-Ovoot railway feasibilitystudy completes

INFRASTRUCTURE

Огноо: 2018 оны 04 дүгээр сарын 13 ны өдөр Тендер шалгаруулалтын нэр: Төрөл бүрийн будаг, будгийн материал нийлүүлэхТендер шалгаруулалтын дугаар: МС-2018/68

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Төрөл бүрийн будаг, будгийн материал нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /Тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил тус бүрийн борлуулалтын орлого нь тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2016, 2017 он тус бүрээр

2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна.

3. Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: сүүлийн 2 жил. 2016, 2017он

4. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын туршлага: 2016, 2017 он

5. Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай эсэх: “Шаардлагатай”.

Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө.

Хүчинтэй байх хугацаа: 2018 оны 07 дугаар сарын 26 ­ний өдөр дуустал

Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй, Дотоодын давуу эрх тооцохгүй.

Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДЦС-4” ТӨХК-ийн Захиргааны

байр, 3 дугаар давхар, 310 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс, Утас 7018-1309, 7000-1357, 7017-

1357, Факс 7018-1309 7000-1357

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)

Өдрийн хэмнэлТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

ЗУРХАЙ

“Novel melody” концертХаана: Улсын филармониХэзээ: 04.16-нд 19.00 цагтТасалбар: ^ 25 мянга

"Уран хас" балетХэзээ: 2018.04.14-ний 17.00 цагтХаана: УДБЭТТасалбар: ^ 10-20 мянга

7

38

52

3

26

14

5

372

8

2

3

67

1

5

7

8

9

735496128

628351794

184235679

341972865

269187453

597864231

453728916

876519342

912643587

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

ЦАГ АГААР

УВС 5o

-2o

ХОВД 8o

-2o

ЗАВХАН 7o

-4o

БАЯНХОНГОР 11o

-1o

ГОВЬ-АЛТАЙ 8o

-2o

ӨВӨРХАНГАЙ 11o

0o

АРХАНГАЙ 9o -3o

ХӨВСГӨЛ 8o

-8o

БУЛГАН 10o

-3o

ТӨВ 9o

-4o

ДУНДГОВЬ 13o -3o

ӨМНӨГОВЬ 18o

2o

ГОВЬ-СҮМБЭР 13o

-3o

ДОРНОГОВЬ 18o

0o

СҮХБААТАР 9o

-4o

ХЭНТИЙ 10o

-5o

СЭЛЭНГЭ 8o

-3o

ОРХОН 8o

-3o

ДАРХАН-УУЛ 11o

-1o

ДОРНОД 10o

-5o

БАЯН-ӨЛГИЙ 5o

-7o

УЛААНБААТАР IV.15 16o

0o 8 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй Багавтар үүлтэй

IV.14 11o

-6o 7 м/с

5 м/с

Хур тунадастай

IV.13 5o

-2o 13 м/с

12 м/с

IV.17 21o

5o 10 м/с

7 м/с

Багавтар үүлтэй

IV.16 18o

3o10 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй

09.00

11.00

15.40

18.30

19.35

21.10

“Хулгайлагдсан хүү” Туркийн ОАК 4-р анги

“Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

Эх өв: “Нүүдэл аяны нүнжиг аялгуу”

Олон нийтийн цаг /шууд/

“Робокон-2018” үндэсний роботын тэмцээн

“Баасан гараг” /шууд/

11.00

14.30

18.00

20.00

22.00

“Made In Mongolia: Улаанбаатарын Бритиш сургууль” нэвтрүүлэг

“Танилц: Япон” нэвтрүүлэг

“Бизнесийн төв цэг” давталт

“Блумбергийн ярилцах цаг” нэвтрүүлэг

“Гол сэдэв” нэвтрүүлэг

12.30

09.30

14.30

17.30

21.00

22.30

Тог тог тог /season-5/ 11-р хэсэг

Төрөх өрөөний тоглоом /season-1/ 10-р хэсэг

"Наашаа Цаашаа" нэвтрүүлэг

“Пэппа торой” хүүхэлдэйн кино /season-2/ 22-24-р анги

“Он цагийн учрал” СОАК 10-р анги

“Empire” ОАК /season-2/ 14-р анги

09.00 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

11.20

14.05

18.05

20.50

Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ?

“Аяыг таа” шоу нэвтрүүлэг

“Бяцхан оцон шувуу Пороро” хүүхэлдэйн кино

“Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг

22.00 “Көсем” ОАК 2.73-р анги

08.00 “Bloomberg Daybreak Asia”

Билгийн тооллын 28Хаврын дунд хөхөгчин туулай сарын хоёр хар мэнгэтэй хөхөгчин гахай өдөр. Үс засуулбал: Хэрүүл тэмцэл ирнэНаран ургах, шингэх: 06.09-19.37 Барилдлага: ТүлэхШүтэн барилдлага: Мунхрахуй Суудал: Хий

Аргын тооллын дөрөвдүгээр сарын 13, Сугар гараг. Билгийн тооллын 28. Шувуун хушуут одтой, хөхөгчин гахай өдөр. Өдрийн наран 06.09 цагт мандан, 19.37 цагт жаргана. Тухайн өдөр хонь жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, хараал, жатхыг буцаах, нялхасын хурим хийх, хийморийн дарцаг хатгахад сайн. Газар ухах, худаг гаргах, уул овоо тахихад муу. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод урагш мөрөө гаргавал зохистой.

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

“Инээмтгий хүн” тоглолтХэзээ: 2018.04.20-нд 19.00 цагтХаана: Corporate hotel and Conven-tion centreТасалбар: ^ 70-90 мянга

“Хунт нуур” балетХаана: УДБЭТХэзээ: 04.15-нд 17.00 цагтТасалбар: ^ 10-30 мянга

УБ-МОСКВА 09.15 10.55УБ-БЭЭЖИН 17.55 20.10БЭЭЖИН-УБ 21.10 23.40УБ-ХОНКОНГ 06.25 10.55ХОНКОНГ-УБ 12.05 16.45УБ-СӨҮЛ 08.40 12.50СӨҮЛ-УБ 14.20 17.00УБ-ТОКИО 07.45 13.40ТОКИО-УБ 14.40 19.15УБ-ЭРХҮҮ 07.50 09.15ЭРХҮҮ-УБ 10.15 11.45

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-МОСКВА 13.50 14.28ЭРЭЭН-УБ 18.00 11.15УБ-БЭЭЖИН 07.15 14.04ХӨХ ХОТ-УБ 22.50 11.15УБ-ХӨХ ХОТ 20.00 20.49УБ-ЭРХҮҮ 21.10 02.40ЭРХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ-СҮХБААТАР 21.15 05.12СҮХБААТАР-УБ 20.55 05.03УБ-ЭРДЭНЭТ 20.30 07.45ЭРДЭНЭТ-УБ 19.10 05.48

Өмнөх дугаарын хариу / 04.12

БОСООГООР:1. Шүлгийн нэг мөр2. Их хааны тааллаар нэрийг нь сольсон, Чингисийн 9-н өрлөгийн нэг жанжин3. Уулзах тохиол4. Ногоон өнгөтэй

эрдэнийн чулуу6. Олимпийн 4 удаагийн аварга Японы алдарт бөх8. Гариг ....10. Хар тамхи, саван зэргийн найрлаганд ордог цэцэг11. Чингис хааны элч, 450

(Өвөрхангай)14. Сармагчин лугаа моддын хооронд дүүлдэг халуун орны урт сүүлт амьтан

15. Дотор махны нэгэн хэсэг өөх17. Манай жуулчид, худалдаачид ихээр очдог Хятадын хот

“Нэргүй од” инээдмийн жүжигХэзээ: 2018.04.20-21-ндХаана: УДЭТТасалбар: ^ 10-20 мянга

5 TONES концертХэзээ: 2018.04.21-22-ны 19.00 цагтХаана: Улаанбаатар чуулгаТасалбар: ^ 15-25 мянга

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

“Өргөө” кинотеатрт цацагдаж байгаа бусад киноны трэйлерийг энэхүү QR кодыг уншуулж үзнэ үү.

“Параллель ертөнц”-ийн цаанаНайруулагч Б.Ганчулууны бүтээл “Параллель ертөнц” инээдмийн кино гуравдугаар сарын 30-наас эхлэн “Өргөө” кино театрын дэлгэцнээ гарч эхэллээ. 95 минут үргэлжлэх энэхүү киноны гол дүрүүдэд Б.Барслхагва, Г.Лхагвацэрэн, Ц.Нямжав, Э.Одбаяр, У.Цогтбаяр нар тогложээ. Ааш муутай, их зантай, шалиг боловч мэргэжлийн өндөр ур чадвартай сүшиний тогооч Насанбат найз Анартайгаа нийлэн Японы хөрөнгө оруулалтаар шинэ ресторан нээхээр ажиллаж эхэлнэ. Гэвч тэдний хүчин чармайлт талаар болж, бүх зүйл нуран унадаг. Тогооч Насанбат эхнэртэйгээ уулзах гэж явахад замдаа золгүй тохиолдлоор амь насаа алдана. Гэвч тэрбээр клиник үхэлд орсон байх ба цаг хугацаа хоёр хоногоор ухран бурхан түүнд дахин нэг боломж олгосноор үйл явдал цааш өрнөнө.

худалдаачныг алснаар өөрсдийн болон бусад улс орныг сүйрэлд дуудсан Хорезмын хот13. Алдартай дарс19. Үүрэн телефоны сүлжээ (товчилсон нэр)

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Шартай гүргэр5. Өвөрхангай аймгийн ХДТеатр түүний нэрэмжит болсон МУГЖ агсан7. "Тунгалаг тамир" романы баян Итгэлтийн хоч9. Он, сар, өдрийн тэмдэглэгээ12. Төрийн шагналт зохиолч, академич агсан

1

7 8

2 3 4

5

9

14

11

12 13

15 16

17

10

6

С Я

УХ

Ж О

А

М

А

Н

Л Е

Т

Н Н

Й А

ОҮ

ЧҮ Р

ЗҮ

ТД

А Д

ДА

И С

В

Х

А

АА

Х У

АН

М Л

Р

Э

Х

О

И

Э

Г

О

М

ЯЙ

А У

МА

Г Х

С О

А

Р

А

Л

О

Б

Й

Г

Р

НН

Mr. Баагийгийн ПАЯН....

Таны гадаад паспортын зураг

асуудалтай байна...

Би яг ийм юм болно гэж мэдээд хуудас

болгон дээр нь зургаа наачихсан байгаа.

Үүнийг хар. Би дөнгөж төрөөд... Багадаа

хөөрхөн байсан байна

шүү...

Энэ нэгдүгээр ангид орохдоо...

ЗГМ: КОМИКС

Хятадын төв банк гадаадын санхүүгийн группүүд хяналтын багц эзэмшихийг удахгүй зөвшөөрнө гэж мэдэгдэв. > 10

Гадаадын санхүүд нээлттэй бодлогоо түргэтгэнэ

Хатагтай Лагард дэлхийн худалдааны тулгуур журмууд задрах аюул учирсныг анхааруулав. > 10

ОУВС­гийн тэргүүн худалдааны дайнаас сэрэмжлүүлэв

Трампын жиргээ Америкийн хөөргөх хэрэгслийг онилно гэсэн Москвагийн сануулгыг үл тоосон хэрэг боллоо. > 10

Трамп цохилтод бэлтгэхийг Орост анхаарууллаа

Бразилын довтлогч Неймарыг Испанийн Barcelo-na-гаас 222 сая еврогоор авчирчээ.

1“UEFA дүрэм журмаа сахиу­

лахуйц зоримог алхам хийж чадах эсэх нь л гол асуудал. PSG­г шалгахгүй өнгөрвөл юу болох вэ” хэмээн уг шалгалтад ойр эх сурвалж өгүүлж байна.

UEFA­гийн шалгалт нь клу бүүдэд өөрсдийн хүч хөрөн гөөр оршин тогтнох болзол тавьдаг FFP (Financial Fair Play) буюу “Санхүүгийн шударга тоглолт” журамд PSG­гийн ажиллагаа нийцэж буй эсэхийг тодорхойлно. PSG клубийг Qatar Sports Invest­ments хэмээх Катарын төрийн хөрөнгө оруулалтын сан 2012 онд худалдаж авчээ. Уг санг үндэслэгч нь Катарын эмир, Шейх Тамим бин Хамад Тани.

PSG нь “Санхүүгийн шударга тоглолт”­той холбоотойгоор UEFA­гийн шалгалтад анх удаа өртөж буй биш юм. Тус клуб Европын тэмцээнүүдэд тоглохдоо олсон шагналын мөнгөнөөс үүдэн 2014 онд 60 сая еврогоор торгуулсан.

UEFA­гийн мөрдөн шалгах баг PSG­ийн одоогийн ивээн тэтгэх гэрээнүүдийг хөндлөнгийн байгууллагаар дүгнүүлэхээр Octagon компанийг хөлслөөд байна. Ивээн тэтгэх гэрээнд заасан мөнгөний тодорхой хэсгийг тус клубийн эзэм­шигчидтэй сан хүүгийн холбоо бүхий “хамаарах талууд”

Эндрю УордДэлхий олборлодог түлшнээс

хөндийрч, цэвэр эрчим хүчинд шилжиж байгаа ч “ашиглалтгүй хөрөнгө”­тэй үлдэх аюул бага байгааг Royal Dutch Shell тайлбарлав.

Британи­Нидерландын групп одоо ашиглаж буй газрын тос, шатдаг хийн ордынхоо 80 хувийг 2030 онд ашигласаар байх тооцоо гаргав. Эрчим хүчний бусад төрлийн эх үүсвэрийг эрчимтэй ашиглах нөхцөлөөр тооцлоо ч энэ үед нүүрс устөрөгчийн хэрэглээ оргилдоо тулах юм.

Өөрчлөгдөж буй эрчим хүч ний салбарын нөхцөлд нийцүүлэн урт хугацааны хөрөнгө оруулалтаа уян хатан зохицуулж чадах учраас нэг баррел газрын тос 40 ам.доллар боллоо ч олборлолт өрсөлдөх чадвартай үлдэнэ хэмээн Shell үзэж байна. Эдүгээ газрын тосны үнэ нэг баррел нь 70 орчим ам.доллар байна. Shell компани пүрэв гарагт гаргасан нүүрстөрөгчийн ялга рал багатай эрчим хүчний тог­толцоонд нийцүүлэх стра тегийн тайланд энэ тооцоо багтжээ. Уур амьсгалын өөрчлөлт нь Shell­д тулгараад буй “стра­тегийн хамгийн ноцтой асууд лын нэг” гэдгийг тус груп пийн гүйцэтгэх захирал Бен ван Берден мэдэгдэв. Shell нь нүүрстөрөгчийн ялгарлыг багасгах үйлст “нийгэм, үйлч­лүүлэгчидтэйгээ хөл нийлүүлэн алхана” гэдгийг тэрбээр амлаж байна.

Дэлхийн дулааралд гүйцэтгэж буй үүргээс нь болж Friends of the Earth хүрээлэн буй орч­ныг хамгаалах групп зарга

гаргасан байж болзошгүйг UEFA сэжиглэж байна.

Шалгалтад Катарын үндэсний банк, Bein Sports телевизийн нэвтрүүлгийн суваг, Катарын жуулчлалын захиргаа зэрэг байгууллагатай байгуулсан гэрээнүүд байгаа аж.

Гэрээнүүдийг зах зээлийн хэвийн үнэд нийцүүлж, ивээн тэтгэх шударга зарчмаар хийсэн эсэхийг тодорхойлох нь Octagon­ы үүрэг. PSG­ийн ивээн тэтгэх гэрээг байж болох шударга үнэтэй харьцуулбал “илт хэтрүүлсэн” үнэлгээтэй хэмээн UEFA үзэж буйг хоёр ч эх сурвалж өгүүлж байна.

UEFA­гийн мөрдөн шалгах баг ирэх долоо хоногт мөрдөн шалгах ажиллагааг хэлэлцэх ёстой. PSG ч Европын хөл бөм бөгийн дээд удирдлагатай уулзаж ярилцана.

Неймартай байгуулсан гэрээ зэрэг PSG­ийн олон улсын нэр хүндийг өсгөсөн хүчин зүйлсээс шалтгаалан ивээн тэтгэх үнэ цэнэ ихэссэнийг тус клубийн судалгаа баталдаг аж.

Гэвч UEFA ивээн тэтгэх гэрээ­ний үнийн дүнг үндэслэлгүй гэж үзвэл Францын клуб журам зөрчсөнд тооцогдож, тоглолтын гурван улиралд 30 гаруй сая еврогийн алдагдал хүлээх аюул нүүрлэнэ.

Неймар, Мбаппе нарыг шил­жүүлж авсны төлбөр 400 сая

еврогоос гадна хоёр тоглогчид таван жилийн гэрээгээр улирал тутамд тус бүр 20 сая еврогийн цалин олгох ёстой. Үүнийг тооцвол тус клубт жилдээ 120 сая еврогийн нэмэлт зардал гарна.

Францын манлай дивизион – Нэгдүгээр лигт байр сууриа хадгалж чадвал тус клуб Мбап­пег худалдаж авсны төлбөрт 200 сая евро төлөх заалт гэрээнд бий. Одоогоор лигээ манлайлж яваа PSG аварга болох зорилготой.

PSG­ийн санхүүгийн жил энэ зургадугаар сард дуусах хүртэл UEFA эцсийн шийдвэр гаргахгүй учраас тус клубт шинэ орлого олох боломж бий.

Дараагийн хэдэн долоо хоно­гоос Францын клуб Катараас өөр ивээн тэтгэх шинэ гэрээ байгуулж, зарим тоглогчдоо зарах арга эрэлхийлэх гэж буйг PSG­д ойр хүмүүс мэдээлэв.

Неймар, Мбаппе хоёрын ачаар энэ улиралд тус клубийн борлуулалт, тэмцээний өдрийн

худалдаа өссөнийг дээрх эх сурвалж мөн тайлбарласан юм.

UEFA­тай хийдэг тогтмол уулзалтын өмнөхөн “Британийн хэвлэлд манай клубийн эсрэг чиглэсэн хуурамч мэдээлэл гарсан нь маш харамсалтай” хэмээн PSG клуб мэдэгдлээ.

“Хоёр тал 2014 онд баримт бичигт гарын үсэг зурснаас хойших дөрвөн жилд клубийг чанд шалгаж ирсэн. Европын хөл бөмбөгийн удирдах бай гуул лага нь клубийн сан­

PSG-ийн гэрээг шударга бус, хэт үнэтэй гэж сэжиглэв

хүүгийн байдал, ялангуяа түншүүдтэйгээ байгуулсан олон жилийн гэрээ нүүдийг ойл гож байгаа. UEFA­тай байнга холбоотой ажилладаг PSG клуб дөрөвдүгээр сарын 20­нд уламжлал ёсоор тус байгууллагатай илэн далангүй ярилцана” хэмээн Францын клуб тайлбарлав. UEFA болон Octagon үргэл жилж буй мөрдөн шалгалтын талаар тай л бар өгөхөөс татгалзлаа.

Жо РеннисонХэрвээ та 2018 онд ямар

нөхцөл ноёрхохыг мэдэхээр чармайж буй үнэт цаасны хөрөнгө оруулагч бол бодох юм их байна.

Оны эхэн үеийг тодорхойлж байсан инфляцтай холбоотой түгшүүрийг худалдааны дайн, технологийн аваргуудын зохицуулалтын айдас үргээсэн. Дараа нь АНУ­ын үнэт цаасны түшиг тулгуур болж буй дэлхийн эдийн засгийн өсөлт саарсан нь түгшүүр төрүүлсэн.

Түгшүүр, зовнил хэдийгээр өөр өөр ч, тогтворгүй байдал эргэн ирсэн гэдэгтэй бүгд санал нэг байна. Энэ оны S&P 500 бенчмаркийн нэг хувь нь 28 удаа савласан нь жилийн өмнөх үеэс долоогоор олон байна. S&P 500 индексийн тогт воргүй байдлын хэмжүүр ­ Cboe Vix индекс урт хугацааны дундаж болох 19­өөс байнга дээш гарч байсан нь 2017 онд тохиолдож

байгаагүй үзүүлэлт юм. “Энэ 2018 оны төлөв 2017

оны хоос тэс өөр бололтой. Тогт воргүй байдал гэж тодор хойлохоор. Энэ он бол тогтвор гүй байдал, цогц бэрхшээл, хоёрдмол нөхцөлийн жил” хэмээн Capital Innova­tions­ын хөрөнгө оруулалт хариуцсан захирал Майкл Андерхилл өгүүллээ.

АНУ­ын аварга компаниудын хувьд харьцангуй амар тайван эхэлсэн энэ оны нэгдүгээр сарын хоёрхон хоногт S&P 500 үнэмлэхүй унасан. Харин дараа нь эрс өсөөд буцаад долоо гаруй хувиар уруудав. Жилийн өмнөх үетэй харь цуулвал өөрчлөлт эрс тэс. Өнгөрсөн 2017 он АНУ­ын үнэт цаасанд ер бус тогтвортой жил байв. Харин таван хувиар сэргэснийг үл тооцвол нэгдүгээр сард үнэмлэхүй урт үргэлжилсэн уналт тохиолоо.

Тогтворгүй байдал эргэн ирлээ

Shell олборлодог түлшнээс салах стратегиа тодорхойлжээ

мэдүүлэхээр заналхийлснээс хойш долоо хоногийн дараа Shell тайланг ний тэлсэн юм. Хэдхэн долоо хоно гийн дараа Shell­ийн удирдлагын жил тутмын хуралдаан болно. Уг хурлаар олборлодог түлшнээс илүү хурдан ангижрахыг уриалж буй хөрөнгө оруулагчдын шийдвэрийг дэмжих эсэхийг шийдэх санал хураана.

Хөрөнгө оруулагчид, зохи­цуулах байгууллагуудаас тавьж буй шаардлагад ний­цүүлэн тус компанийн бизнес дэх “уур амьсгалын эрсдэл”­тэй холбоотой мэдээллийг улам нээлттэй болгохоор амласан юм. Тус компани уур амьсгалын өөрч лөлт тэй холбоотой санхүүгийн мэдээллийг ил тод болгох удирдамж боловсруулдаг Task Force on Climate­Related Disclosures байгууллагыг дэмжиж ажиллахаа мэдэгдсэн. Энэхүү байгууллагыг филант­роп, мэдээллийн магнат Майкл Блумберг, Их Британийн төв банкны тэргүүн, G20­ийн Санхүүгийн тогтвортой байд­лын хорооны тэргүүн Марк

Карни нар тэргүүлдэг. Уур амьсгалын өөрчлөлтийг

хязгаарлах ажил эрчимжиж, олборлодог түлшний нөөцийг “шатаах аргагүй” болох тэр цагт хөрөнгө оруулагчид “том алдагдал” хүлээж болзош гүйг ноён Карни урьд нь сэрэмж­лүүлж байв.

Газрын тосны хэрэглээ цаашид өсөж эцэст нь эргээд буурч эхлэх тул олборлодог түлшнээс салах явц олон арван жил үргэлжилнэ гэдгийг Shell анхаарууллаа. Тус компанийн тооцоогоор нүүрстөрөгчийн ялгарал багатай түлшинд шилжих шилжилт маш шуурхай өрнөлөө ч газрын тосны хэрэглээ 2020­2025 онд жилд нэг хувиар өсөхөөр байгаа. Уг дүгнэлт нь 2030 онд дэлхийд шинээр үйлдвэрлэх бүх машины хагасаас илүү нь дан цахилгаан хөдөлгүүртэй болж, 2050 онд дотоод шаталтын хөдөлгүүр хэрэглээнээс шахагдах тооцоонд тулгуурлажээ. Цахилгаан хөдөл гүүрт автомашин хамгийн хурдацтай нэвтрэнэ гэж тооцлоо ч 2050 он гэхэд дэлхийн газрын

тосны эрэлт өдөрт 78 сая баррел байх төлөвтэй. Энэ нь өнөөгийн үйлдвэрлэлийн 85 хувь болж байна. Харин 2070 он гэхэд газрын тос олборлолт өдөрт 50­60 сая баррел болж буурах аж. Хөгжиж буй орнуудад эрэлт өсөж, ачааны машин, нисэх онгоц зэрэг хүнд оврын тээв рийн хэрэгсэл, химийн үйлдвэр лэлийн салбарт ор­луу лах арга хэрэгсэл хомс бай гаа гаас шалтгаалан газрын тос ноос салах явц удаан байгаа юм. Одоо ашиглаж буй газрын тос, шатдаг хийн ордуудын нөөц эрэлтээсээ түрүүлж шавхагдах учраас шинэ эрэл хайгуул, үйлдвэрлэлд дахиад олон арван жил хөрөнгө оруулах шаардлагатайг тайланд дурджээ. Үүний зэрэгцээ Shell сэргээг дэх эрчим хүч, био түлш зэрэг илүү цэвэр эрчим хүчний салбарт үйл ажиллагаагаа өргөжүүлнэ. Тус компани 2020 он хүртэл “шинэ эрчим хүч”­нд жил бүр хоёр тэрбум ам.доллар зарцуулахаар амласан. Уг хэмжээ ирээдүйд улам ихсэх юм.

Британи-Нидер-ландын

групп “ашиглалтгүй

хөрөнгө”-тэй үлдэж

хоцрох эрсдэлээс сэргийлэх арга хайж

байна.

BBM©

2,800

2,600

2,400

2,200

2

1

0

-1

-2

-3

-4

-5

2017II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV

2018

Зах зээлд 2011 оноос хойш тохиолдож байгаагүй уналт үүслээ.

S&P 500-гийн өдрийн өөрчлөлт

S&P 500 индекс

FT©

Том МитчеллХятадын төв банк гадаадын

санхүүгийн группүүдийг үнэт цаас, хөрөнгийн менежмент, фьючерс, амь насны даатга­лын компаниудад хяналтын багц эзэмшихийг ойрын үед зөвшөөрнө гэж мэдэгдэв. Ерөнхийлөгч Ши Жиньпин Хятадын санхүүгийн зах зээлээ нээж, автомашин, хөлөг онгоц, нисэх онгоцны салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хязгаарлах журмаа зөөлрүүлнэ гэж амласан. Үүний дараахан ийн түргэтгэх шийдвэрт хүрчээ. Сангийн яам анх арваннэгдүгээр сард санхүүгийн зах зээлээ нээхээр болсон ч тодорхой хугацаа товлоогүй юм. Тухайн үед Сангийн дэд сайд байсан Жу Гуангиао амь насны даатгалын салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтын тааз 49 хувь байгааг 2020 оны эцэс гэхэд 51 хувь болгон өсгөнө хэмээсэн.

Бээжин эзэмшлийн хязгаар ба хамтын үйлдвэрийн шалгуу­раар дотоодын компаниу даа өрсөлдөөнөөс хамгаалж ир­сэн нь гадаадын группүүд гомдоллох шалтгаан болж байв. АНУ­ын Ерөнхийлөгч

Трамп Хятадын буултыг хангалтгүй байна гэж үзсэн тул Шадар сайд Лиү Хе тэргүү­тэй худалдааны төлөөлөгчид санхүүгийн салбараа түргэн нээж, худалдааны дайнаас зайлсхийхийг эрмэлзэж бай­на. Хятадын Ардын банк оны сүүлээр трест, лизинг, автомашин, хэрэглээний сан­хүү зэрэг салбарыг гадаадын хөрөнгө оруулалт, чиглэлээр нээхээ лхагва гарагт мэдэгдсэн.

Гэвч АНУ­ын засаг захир гаа болон шинжээчид Хятадын ноёрхлоо тогтоосон салба руу­дад гадаадын хяналтын багцыг зөвшөөрч байгааг тэмдэглэв. Everbright Sun фирмийн шинжээч Жонас Шорт Ардын банк гадаадын брокерүүдийг Хятадын брокерүүдээс илүү компаниудтай хамтарч болохыг зөвшөөрсөн нь тэдэнд үйл ажиллагааны хяналтыг өгнө гэж тайлбарласан байна. Гэвч ноён Шортын хэлснээр гадаадын санхүүгийн фирмүүд багцаа нэмэгдүүлэх буюу шинэ компани байгуулахад тодорхой цаг хугацаа шаардлагатай аж.

Өнгөрсөн долоо хоногт АНУ­ын засаг захиргаа хам­тарсан үйлдвэрийн дотоо дын

түншүүдэд технологи болон оюуны өмчийг албадан шил­жүүлж буйг сөргүүлэн Хятадын 50 тэрбум ам.долларын ба­раанд зургадугаар сараас эхлэн шийтгэх тариф ног­дуулахаа зарласан. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын оюуны өмчийг албадан авч байгааг Хятадын албаныхан үгүйсгэж, АНУ­ын мөн адил хэмжээний бараанд тариф ногдуулна гэж мэдэгдсэн юм. Ноён Трамп Хятадын авто үйлдвэрлэлийн салбарт гадаадын эзэмшлийн 50 хувийн хязгаарыг зөөлрүүлж, машины импортын татварыг бууруулахаар зорьж буй талаа­раа дохио өгсөн байна.

Хятадын Ерөнхийлөгч Ши Жиньпин Азийн эдийн засгийн Боаогийн чуулганд хэлсэн үгэндээ, энэ хоёр салбарт ахиц гаргахаа тэмдэглэсэн боловч нарийн зүйлийг мэдэгдээ гүй. Ноён Трамп үүнд эерэгээр хандаж, твиттертээ “Тариф болон автомашины татварын талаар нааштай үг хэлж, оюуны өмч, технологи шилжүүлэх асуудлыг ухаарсан Ерөн­хийлөгч Шид талархаж байна” гэж бичжээ.

Крис ЖайлзХатагтай Кристин Лагард

дэлхийн худалдааны тулгуур журмууд протекционист хүчнүүдийн улмаас задрах аюул учирсан нь “хамтын бодлогын уучилж болшгүй уналт” хэмээн анхааруулав. Тэрбээр Хонконгийн их сургуульд хэлсэн үгэндээ, худалдааны дайн нүүрлэж, дэлхий даяар улсын болон хувийн өр түргэн нэмэгдэж байгааг онцлов. Гэвч дэлхийн эдийн засаг эрчтэй өсөж байгаа учир 2018, 2019 болон төлөвийн талаар өөдрөг үзэлтэй байгаагаа илэрхийллээ. АНУ болон Хятад харилцан тарифаа өсгөхөөр зарласан нь дэлхийн хамгийн том хоёр эдийн засгийн хооронд худалдааны дайн дэгдэх болгоомжлол бий болголоо.

Хатагтай Лагард “Олон талын худалдааны систем нэг үе манай ертөнцийг өөрчилсөн. Гэвч дүрэм журмын систем ба

хамтын хариуцлагад задрах аюул учраад байна. Энэ нь хамтын бодлогын уучилж болшгүй уналт болно” хэмээн мэдэгдэв. ОУВС­гийн тэргүүн дэлхийн улсуудын Сангийн сайд нар Вашингтонд уулзаж, “тэнгэрийн хаяанд үзэгдсэн бараан үүлсийг” хэлэлцэхээс долоо хоногийн өмнө түгшүүрээ ийнхүү илэрхийллээ. Хатагтай Лагард түүнчлэн шүүмжлэлийнхээ үзүүрийг Германы худалдааны тэнцвэргүй байдал, оюуны өмчийг зөв хамгаалах шаардлага болон Хятадын үр ашиггүй татаас зэрэг асуудалд чиглүүлэв.

Тэрбээр улс орнуудад хан даж, протекционизмын бүх хэл­бэрээс зайлсхийхийг уриалаад “Тариф бол барааны үнийг нэмж, сонголтыг хомсдуулахаас гадна бүтээмж дээшлүүлэх, шинэ технологи дэлгэрүүлэх худалдааны амин чухал үүргийг

цалгардуулдаг” хэмээв. Сангийн тэргүүн мөн Трампын засаг захиргаа Бээжинтэй хийдэг худалдааны алдагдалдаа хэт анхаарч буйг шүүмжлээд Хятад улс эд анги импортолдог орнуудтай худалдааны нэлээд алдагдалтай байгаа нь дээрх маргааны нэг шалтгаан болсныг тэмдэглэжээ. Тэрбээр “АНУ Засгийн газрын зардлаа аажмаар танаж дэлхийн тэнцвэргүй байдлыг бууруулахад тусалж болно. Түүнчлэн орлогоо нэмэгдүүлснээр ирээдүй татварын хомсдолыг багасгах боломжтой” хэмээн сануулсан байна.

Харин Германы хувьд худал дааны ашгаас бүрддэг илүүдэл хуримтлалаа зарцуулж, өсөлтийг дэмжих, тухайлбал биет ба дижитал дэд бүтцэд хөрөнгө оруулахыг зөвлөжээ. Хятадын талаар ярихдаа тэрбээр худалдааны шинэчлэл, ялангуяа

“оюуны өмчийг сайн хамгаалдаг, улсын үйлдвэрүүдээ илүүд үздэг бодлогын гажуудлаа багасгах ёстой” гэсэн юм. Хатагтай Лагард “Худалдааны хаалтыг багасгах, санал зөрөлдөөнөө тусгай арга хэмжээ ашиглалгүйгээр шийдвэрлэхийг хичээе” хэмээн уриалжээ.

ОУВС­гийн тэргүүн түүхэн дээд хэмжээ буюу 164 их наяд ам.долларт хүрээд буй улсын ба хувийн өрийн асуудалд түгшиж буйгаа илэрхийллээ. Түүний хэлснээр “2007 онтой харьцуулахад энэ хэмжээ 40 хувь нэмэгдэж, Хятад улс дангаараа уг өсөлтийн 40 хувийг эзэлж байгаа” аж. Өрийн түвшнийг бууруулах арга хэмжээ авахгүйгээр улс ор нууд ялангуяа Энэтхэг, Хятад зэрэг улсын Засгийн газар ба банк, корпорацууд эм зэг байдалд өр төж бол­зошгүйг анхаарууллаа.

ОУВС-гийн тэргүүн худалдааны дайнаас сэрэмжлүүлэв

Гадаадын санхүүд нээлттэй бодлогоо түргэтгэнэ

Трамп цохилтод бэлтгэхийг Орост анхаарууллаа

Дэлхийн шоколадны борлуулалт өслөө

Катрин ХиллеАНУ­ын Ерөнхийлөгч Дональд

Трамп Орост хандаж, Америкийн Сирид өгөх цохилтод бэлтгэхийг анхаарууллаа. Энэ нь Москва цэргийн хүчинд нь аюул учирвал Америкийн хөөргөх хэрэгслийг онилно гэсэн сануулгыг үл тоосон хэрэг болов. Тэрбээр лхагва гарагийн үүрээр бичсэн твиттертээ “Орос, Сири рүү харвасан бүх пуужинг унагана гэсэн. Манай шинэ, сайхан, ухаалаг пуужингууд очиж яваа. Оросууд аа, бэлэн байгаарай. Та нар ард түмнээ хийгээр хордуулж устгаад, баярлаж суудаг амьтантай түншлэх ёсгүй” хэмээн бичжээ. Ийм жиргээ Дамаскт химийн зэвсэг хэрэглэсэнээс үүдэн Орос, Америкийн сөргөлдөөн дайнч үгсийг улам хурцатгаж, АНУ­ын цохилтын

дараа цэргийн мөргөлдөөн үүсэх түгшүүрийг нэмэгдүүлэв.

Өнгөрсөн даваа гарагт ноён Трамп 48 цагийн дотор цохилт өгөх шийдвэр гаргана гэж мэдэгдсэн. Түүнчлэн Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон АНУ ба түүний холбоотнууд цохилт өгөхөд бэлэн бөгөөд цэргийн ажиллагааг нарийн боловсруулна гэжээ. Британийн Ерөнхий сайд Тереза Мэй бас АНУ тэргүүтэй улстай адил Сири дэх цохилтод бэлтгэж байгаа

бололтой. Тэрбээр “Бүх талаас нь харахад Сирийн дэглэм буруутай байна” хэмээн мэдэгдэв. Трампыг твиттерт бичсэнээс хэдхэн цагийн дараа АНУ­ын Батлан хамгаалахын сайд Жим Маттис арай болгоомжтой байр суурь илэрхийлж, “Бид тагнуулын мэдээг судалж байна” гэсэн юм.

Кремлийн хэвлэлийн төлөөлөгч Интерфакс агентлагт хэлэхдээ, “ОХУ Твиттер дипломатад” оролдоггүй, харин нухацтай ханддаг бөгөөд зохиомол химийн халдлага цэргийн ажиллагааны шалтаг болох ёсгүй гэв. Хүмүүнлэгийн байгууллагууд болон өрнөдийн Засгийн газрууд Сирийг чичлэхийн зэрэгцээ Оросын тал ямар ч химийн дайралт байгаагүй хэмээн няцааж буй. Кремлийн мэдээгээр” Ноён Путин Сирийн

тусгаар байдлыг хүндэтгэх нь онцгой ач холбогдолтойг онцолж, тус улсын байдлыг улам хурцатгахаас түдгэлзэж, аюул занал үүсгэхгүй байхыг анхааруулсан” аж. Оросын Зэвсэгт хүчний командлагч Валерий Герасимов өнгөрсөн сард “Хэрэв манай цэргүүдэд аюул учирвал ОХУ­ын зэвсэгт хүчин пуужин болон харвах хэрэгслийн эсрэг хариу арга хэмжээ авна” гэж мэдэгдсэн билээ.

Ральф АткинсДэлхий даяар эрүүл хоол­

лолтыг эрхэмлэх болсон ч шоколадны хэрэглээ сэргэж, борлуулалт өссөнийг дэлхийд тэргүүлэгч Швейцарын Barry Callebaut компани мэдээлэв. Цюрихт төвтэй тус компанийн тооцоогоор хоёрдугаар сарын 28 хүртэлх зургаан сарын хугацаанд борлуулалт найман хувь өсөж, 1.02 сая тоннд хүрсэн ба ялангуяа, Азид идэвхтэй өсөлт ажиглагдсан байна. Euromonitor байгууллагын судалгаагаар хэрэглэгчид эрүүл хүнс рүү хошуурах болсон учир 2015­2016 онд дэлхийн нийт борлуулалт буурчээ. Гэвч өнгөрсөн оноос хэрэглээ өсөж, какаоны үнэ нэмэгдсэнээс үл шалтгаалан шоколадны борлуулалт өссөн тухай Barry Callebaut­ын тайлан харууллаа. Vontobell банкны шинжээч Филиппе Бертши “Хэрэглэгчид шоколаднаас гарчихаагүй боловч илүү сонголттой ханддаг болсон нь өсөлтөд түлхэц болсон. Эрүүл мэнддээ анхаардаг хүмүүс ч шоколаданд дуртай. Нэг өдөр ногоо идээд дараа нь шоколад амталж болно” гэв. Зах зээл нийтдээ тэлсэн нь хэд хэдэн хүчин зүйлээс

BBM©

шалтгаалсан гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна. Түүнчлэн зах зээл өөрчлөгдөж байгаа нь инноваци ба маркетингийн үр дүнд юм. Жишээ нь, Barry Callebaut өнгөрсөн оноос ягаан шоколад

худалдаж эхэлсэн жимсний амттай бөгөөд энэ нь 1930­аад онд цагаан шоколад бүтээснээс хойш хамгийн том шинэчлэл гэж нотолж байна.

7,0006,0005,0004,0003,0002,0001,000

02013 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Шоколадны борлуулалт сэргэжээ(мянган тонноор)

таамаг

2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ-ын доллар 2,392.93

Евро 2,952.52

Японы иен 22.39

ОХУ-ын рубль 38.50

БНХАУ-ын юань 380.69

БНСУ-ын вон 2.23

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» АЖ ҮЙЛДВЭР

3.3 Их наяд төгрөг. Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл энэ оны эхний улиралд урьдчилсан гүйцэтгэлээр 3.3 их наяд төгрөгт хүрч, өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 21.7 хувиар өсчээ.

» БИЗНЕСИЙН ОРЧИН

158.8 Мянга. Улсын хэмжээнд 158.8 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага бүртгэлтэй байна. Үүний 81 мянга буюу 51 хувь нь үйл ажиллагаа явуулж байна.

» ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

32.8 Хувь. Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад ажил хайж бүртгүүлсэн иргэд өнгөрсөн сарын эцэст 34.2 мянга болж, өнгөрсөн оны мөн үеэс 32.8 хувиар буурчээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын Эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Н.Энхбаяртай ярилцлаа.

-Эдийн засгийн энэ оны ерөнхий төлөв байдлыг та хэрхэн харж байна вэ. ДНБ-ий өсөлт 2017 оныхоос нэмэгдэх боломжтой юу?

­Дэлхийн банк болон Азийн хөгжлийн банк Монголын эдийн засгийн өнөөгийн болон цаашдын төлөв байдлын талаар өөрсдийн дүгнэлтээ гаргаж, тайлангаа танилцууллаа. Эдгээр тайлангаас эдийн засгийн ерөнхий төлөв өөдрөг харагдаж байна. Хөрөнгө оруулалтын орчин сэргэх, гадаадын шууд болон шууд бус хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх төлөвтэй байна. Эдийн засагт хүндрэл үүсгэж байсан төсөв болон төлбөрийн тэнцлийн алдагдал буурч, төлбөрийн тэнцэл ашигтай гарч эхэлсэн. Мөнгөний бодлогын үр нөлөө эдийн засагт тодорхой хэмжээгээр мэдрэгдэж, банк, санхүүгийн салбарт хуримтлагдсан хугацаа хэтэрсэн болон чанаргүй зээлийн хэмжээ хумигдаж байна. Эдгээр нь зах зээлд төдийгүй бизнесийн орчинд эерэг дохио. Тухайлбал, мөнгөний бодлогын үр нөгөөг

Эдийн засгийн гадаад орчин тааламжтай байнаӨнгөрсөн оны амжилтаа энэ онд хадгална гэж хүлээлттэй байна

онтой харьцуулахад энэ онд өсөх найдвар байна уу. Манайх маш өөдрөг зорилт тавьсан?

­Коксжих нүүрсний экспорт эдийн засгийн өсөлт, аж үйлд­вэрийн салбарын эрэлт зэргээс шалтгаалан тогтвортой байх төлөв харагдаж байна. Коксжих нүүрсний экспорт өнгөрсөн онд 33 сая тонн болж, түүхэн дээд цэгтээ хүрсэн. Экспорттой холбоотой янз бүрийн байр суурь байна. Юуны өмнө экспортод нөлөөлөх хүчин зүйлийг урьдчилж тооцох хэрэгтэй байх. Дэлхий нийтийн өмнө тулгарч буй уур амьсгалын өөрчлөлт нүүрсний зах зээлд нөлөөлж байгаа. Манай гол худалдан авагч БНХАУ агаарын бохирдлоо бууруулахад онцгой анхаарч эхэлсэн. Энэ бодлогын нөлөө Хятадын нүүрсний хэрэглээг хумиж байгаа. Гэхдээ богино болон дунд хугацаанд нүүрс аж үйлдвэрийн салбарын гол түүхий эд хэвээр байх болно. Хятадын нүүрсний импорт бол 2014 оноос хойш гурван жил дараалан буурч 2017 оноос хойш сэргэж эхэлсэн. Одоогийн байдлаар 2017 онд 270 сая тонн нүүрс импортолсон гэсэн мэдээ байна. Энэ нь 2012 оныхтой ойролцоо дүн. Манай улсын хувьд өнгөрсөн оны амжилтаа энэ онд хадгалах болов уу гэсэн хүлээлттэй байна. Тодорхой тооцоо судалгаанд үндэслэсэн тул зорилт илүү бодитой.

-Хятадын нүүрсний импорт

буурна гэсэн хүлээлт байна. ­Нүүрсний хэрэглээ буурч

байна, үүнийг дагаад Монголоос авах Хятадын нүүрсний импорт буурна гэсэн мэдээлэл бий. Үүнийг эрсдэл гэж харж болно. Түүнээс өнөөдөр нөхцөл байдал ийм түвшинд хүрсэн гэж ойл­гож, тайлбарлаж огт болохгүй. Хятадын эдийн засгийн нийт хэрэглээ нь тогтмол өсөлттэй байна. Манай нүүрсийг Хятадын сэрүүн бүсэд ашигладаг. Энэ бүсэд нүүрсний хэрэглээ өсөж байна.

-Эдийн засаг өнгөрсөн онд 5.1 хувиар өсөхөд “Оюутолгой” төслийн далд уурхайн бү тээн байгуулалт голлох нөлөө үзүүлсэн. Улс төрийн урьдчилан таамаглах боломжгүй нөлөөг үл харгалзвал бүтээн байгуу-лалт энэ онд илүү эрчимжих хүлээлттэй байна. Хүдэр дэх металлын агууламж буурч байгаа. Энэ байдал хэзээ өөрчлөгдөх вэ?

­Одоогоор бид “Оюутолгой”­н ил уурхайг л ашиглаж байна. Далд уурхайн бүтээн байгуулалт 2020 он гэхэд дуусна. Үндсэндээ 2021 оны эхээр далд уурхайгаас баяжмал гарч эхэлнэ. Тэр үед одоогийн яригдаж байгаа хүдэр дэх металлын агууламж эрс өөр болно. Харин энэ үе хүртэл томоохон өөрчлөлт гарахгүй байх. Ил уурхайн агууламж үндсэндээ адилхан байгаа. “Оюутолгой” хоёр дахь том татвар төлөгч болсон.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Б.ТулгатЗГМ

Бидний хувьд эрдэс түүхий эдийн гол худалдан авагч БНХАУ-ын эдийн засгийг анхааралтай ажиглах шаардлагатай болдог. Тэгвэл өмнөд хөршийн эдийн засгийн өсөлт үргэлжлэх төлөвтэй байна.

Огноо: 2018 оны 04 дүгээр сарын 13-ны өдөр Тендер шалгаруулалтын нэр: Илчит тэрэг ТЭМ-2-1291 төрлийн үйлдвэрийн их засвар хийлгэх ажил хийж гүйцэтгэх тендерТендер шалгаруулалтын дугаар: ТЗ-2018/004-01

“ДЦС­4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Илчит тэрэг ТЭМ­2­1291 төрлийн үйлдвэрийн их засвар хийлгэх ажил хийж гүйцэтгэх цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 100.000 /зуун мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жил 2016, 2017 оны борлуулалтын орлогын нийт мөнгөн дүнгийн

жилийн дундаж нь санал болгосон үнийн дүнгээс багагүй байна.2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгосон

буй үнийн дүнгээс багагүй байна.3. Санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил 2016, 2017 он санхүүгийн тайланг аудитаар

баталгаажуулсан байх шаардлагатай эсэх: Шаардлагатай4.Хийж гүйцэтгэсэн ажлын нийт мөнгөн дүнг жил жилээр харуулсан жагсаалт ирүүлэх жилийн

тоо: Сүүлийн 2 жил 2016, 2017 5. Ижил төстэй ажил гэрээгээр гүйцэтгэсэн туршлагын талаарх ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2

жил 2016, 2017 онТендерийн хамт тендерт төсөвт өртгийн үнийн дүнгийн 2%­тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр илгээх ба нээлтэд

оролцох хүсэлтэй тенsдерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДЦС-4” ТӨХК-ийн Захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас

7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-1309 7000-1357

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 2018 оны 04 дүгээр сарын 13-ны өдөр

Тендер шалгаруулалтын нэр: Гар багаж хэрэгсэл нийлүүлэхТендер шалгаруулалтын дугаар: МС-2018/40-01

“ДЦС­4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Гар багаж хэрэгсэл” нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил бүрийн борлуулалтын орлого нь санал болгож

буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2016, 2017 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал

болгож буй үнийн дүнгийн 100­аас багагүй байна. 3. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Ижил төстэй ажил гэрээгээр

гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: 2016, 2017 он тус бүрээр /нотлох баримтын хамт/ Тендерийн хамт тендерт төсөвт өртгийн үнийн дүнгийн 2%­тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа

ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр илгээх ба

нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 14­ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДЦС-4” ТӨХК-ийн Захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас

7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-1309 7000

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

хэмжих инфляц тогтворжиж, төгрөгийн ханшийн уналт зогслоо. Манай улсын гадаад эдийн засгийн орчин харьцангуй тааламжтай байна. Эдийн засагтай холбоотой гарч буй олон улсын болон хөндлөнгийн байгууллагын дүгнэлт нааштай утга илэрхийлж байгаа. Энэ нь гадаад зах зээлд Монголын талаар эерэг мессеж өгч байна.

-Эдийн засгийн өсөлт дунд хугацаанд үргэлжлэх төлөв харагдаж байна уу?

­Дэлхийн эдийн засаг төлөв­лөж байснаас хамаагүй өндөр хурдацтай өсөж байна. ОУВС­гийн дүгнэлтээр 2018 онд 3.9

хувиар өсөх төлөвтэй. Энэ то­хиол долд өнгөрсөн хоёр жилээс илүү хурдаар өсөхөөр байна. Бидний хувьд эрдэс түүхий эдийн гол худалдан авагч БНХАУ­ын эдийн засгийг анхааралтай ажиглах шаардлагатай болдог. Тэгвэл өмнөд хөршийн эдийн засгийн өсөлт үргэлжлэх төлөвтэй байна. Хөршийн эдийн засаг сайн байх тусам манай улсын экспорт тогтвортой байна гэсэн үг. Монголын эдийн засагт ихээхэн хамааралтай гадаад худалдааны 60 гаруй хувийг эзэлж байгаа нүүрс, зэсийн баяжмалын экс­портод дээрх хүлээлт маш чухал.

-Нүүрсний экспорт 2017

Дэлхийн банкнаас хагас жил тутам гаргадаг Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутгийн эдийн засгийн тайланг танилцууллаа. Тайланд дурдсанаар, энэ бүс нутагт байрлах хөгжиж буй орнуудын өсөлт цаашид тогтвортой байх төлөвтэй байна. Дэлхийн ихэнх улс оронд эдийн засгийн сэргэлт үргэлжлэх бөгөөд Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутагт энэ онд 6.3 хувийн өсөлт бий болохоор байна. Монгол Улсын хувьд нүүрсний

экспорт, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нэмэгдсэн. Макро эдийн засаг тогтворжиж, өнгөрсөн онд ДНБ­ий 5.1 хувиар өссөн. Тэгвэл эдийн засгийн өсөлт бага зэрэг нэмэгдэж, энэ онд 5.3 хувьд хүрэх төлөвтэй байна. Эдийн засгийн өсөлтийг уул уурхайн салбарын хөрөнгө оруулалт болон уул уурхайн салбартай хамаарал өндөр худалдаа, тээвэр үйлчилгээний салбарын идэвхжил тэтгэхээр байгааг дээрх тайланд онцолжээ.

Дэлхийн банкнаас Монгол Улсыг хариуцсан ахлах эдийн засагч Жон Паскаль Нгану “Монгол Улсын эдийн засгийн гол хөдөлгүүр болсон уул уурхайн томоохон төслүүд удаашрах эрсдэл байна. Хэрэв ийм нөхцөл байдал үүсвэл хүлээгдэж байгаа эдийн засгийн өсөлт хангагдах боломжгүй” гэв. Дэлхийн банкны зүгээс Монголын эдийн засгийн өсөлтийг Азийн хөгжлийн банкнаас 1.5 нэгжээр илүү таамаглажээ.

Мега төслүүд саатвал эдийн засгийн өсөлт удааширна

ТӨЛӨВ

Юнител групп

МЭДЭГДЭЛЮнимюзик

үйлчилгээний өдрийн суурь хураамж

2018.05.01-ний өдрөөс эхлэн 50 төгрөг болж

өөрчлөгдөж буйг мэдэгдэж байна.

Сарын багцууд болон контентын үнэд

өөрчлөлт орохгүй.

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.13, БААСАН ~ №076 (875)

Эдийн засаг

Швейцарын хөгжлийн агентлаг, ҮСХ©

Бичил уурхайчид тогтвортой ажлын байр хүсэж байна

УУЛ УУРХАЙ

Ядуурлыг бууруулбал бичил уурхайчдын тоо багасна

◄1Нэгдсэн зохион байгуулалтад

орж, нөхөрлөл, холбоо, хоршоолол байгуулан хуулийн дагуу ажиллаж байгаа иргэдийг бичил уурхайчид хэмээн нэрлэж, төрийн бодлогоор дэмжиж байгаа. Мөнгөн ус зэрэг эрүүл мэндэд хортой химийн бодис ашиглахыг хориглож, байгальд ээлтэй аргуудыг сурталчлах зэрэг цөөнгүй төсөл хэрэгжсэний үр дүнд бичил уурхайчдын нөхцөл байдал сайжирсан гэж болно.

Уул уурхайн олборлолт огцом сэргэсэн 2012 онд 14 мянган бичил уурхай эрхлэгч байсан. Гэхдээ энэ тоонд хууль бус үйл ажиллагаа явуулдаг “нинжа” нар багтахгүй. Эдгээр иргэдийг хувиараа ашигт малтмал олборлогч буюу ХАМО иргэд гэж нэрлэх болсон. Одоогоор хэчнээн ХАМО иргэд байгаа талаар нэгдсэн дүн алга. Швейцарын хөгжлийн агентлагийн судалгаанаас харахад бичил уурхайчдын тоо 2015 онд гурван жилийн өмнөхөөс хоёр дахин буурч, 6600 гаруйд хүрсэн байдаг.

Энэ нь эдийн засаг сайжирч, ажлын байр нэмэгдсэнтэй холбоотой. Харин өнгөрсөн сард танилцуулсан ээлжит судалгаанд 6948 иргэн бичил уурхай эрхэлж байгаа бол 2648 иргэн худалдан авах, тээвэрлэх үйл ажиллагаанд оролцож байгааг дурджээ. Энэхүү судалгааг 2016 оны мэдээлэлд үндэслэсэн байна.

Үүнээс харахад 2015­2016 онд бичил уурхайн олборлогчдын тоонд дорвитой өөрчлөлт гарсангүй. Гэхдээ энэ нь тогтмол ажлын байр биш учраас зарим нь өөр ажлын байр руу шилжихэд зарим нь бичил уурхайчдын эгнээнд шинээр нэгдэж байдаг. Өнгөрсөн жилүүдэд бичил уурхайн салбарт гарсан нэг амжилт нь иргэдийг өөр ажлын байр руу шилжүүлэх төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжиж эхэлсэн явдал.

“Швейцарын хөгжлийн агентлаг”­ийн “Тогтвортой бичил уурхай” төслийн үр дүнд цөөнгүй иргэн уурхайн хүнд ажлаас холдож, тогтмол ажлын байртай болжээ. Монгол бичил уурхайчдын нэгдсэн дээвэр холбооны сургалт, хөгжлийн менежер Р.Түмэндэмбэрэл “Бичил уурхайчид зуны хэдэн сард л ажилтай байдаг. Тиймээс бусад үед амьжиргаагаа хэрхэн залгуулах вэ гэсэн хүндрэлтэй тулгардаг. Тиймээс ажилтай байгаа үедээ олсон орлогоороо

хүрээнд 2017 онд 85 хүнийг сургалтад хамруулж, 25 хүнд бичил үйлдвэрлэл эрхлэх хэмжээний зээл олгожээ.

Дээр дурдсанчлан эдгээр иргэдийн бичил уурхай эрхлэх болсон гол шалтгаан нь ажлын байр, орлого. 2012 оны судалгаагаар бичил уурхайчдын 51.6 хувь нь байнгын ажлын байр олдоогүй, 32.4 хувь нь нэмэлт орлого олох зорилготой, 12 хувь нь малгүй болсон учраас ийм ажил хийх болсныг дурдсан. Харин сүүлийн судалгаагаар байнгын ажлын байргүй иргэд

40.2 хувьтай байгаа бол, нэмэлт орлого олох зорилготой нь 36.8 хувь болжээ. Мөн малгүй болсон гэсэн шалтгаан 6.9 хувь болж буурсан байна.

Гэхдээ өнгөрсөн 20 гаруй жилд гар аргаар ашигт малтмал олборлогчдын амьдралд гарсан гол өөрчлөлт бол ихэнх нь нэгдсэн зохион байгуулалтад орж, хуулийн дагуу ажиллах болсон явдал. 2012 онд 8319.2 га­г ашиглаж байсан бол 2016 онд 3701.7 га болж талбайн хэмжээ нь хумигджээ. Мөн олборлолт явуулсны улмаас эвдрэлд орсон талбай энэ хугацаанд 5000 гаруй га­гаар буурав. Бичил уурхайчид 2012 онд улсад 196 сая төгрөгийн татвар төлсөн бол 2016 онд 350 сая төгрөг болж нэмэгджээ. Мөн бичил уурхайн үйл ажиллагаанд 928 хүүхэд оролцож байсан нь дөрвөн жилийн дотор 188 болж багассан нь сайн мэдээ.

Гэвч бичил уурхайчдыг байнгын ажлын байртай болгох ажил тийм ч эрчимтэй урагшлахгүй байна. Орон нутгийн захиргаанаас олборлолт явуулах газрын зөвшөөрөл авахад хүндрэлтэй байгаа. Зөвшөөрөлтэй болохыг хүлээх хоорондоо зарим нь хууль бусаар олборлох буруу зам руу буцах нь олон. Тиймээс эдгээр иргэдийг буцаад “нинжа” болгохгүйн тулд тогтмол орлоготой байх нөхцөлийг нь хангахад анхаарах шаардлагатай байна.

дундын хуримтлал үүсгэж, үүгээрээ бусад үед жижиг, дунд бизнес эрхлэх боломжтой. Өнгөрсөн онд манай холбоо жижиг, дунд бизнесийн төсөл бичих 16 удаагийн сургалтад

240 гаруй иргэн хамруулсан. Сургалтын үр дүнд найман төсөл банк бус санхүүгийн байгууллагаас зээл авч, бизнес эрхлэгчид болсон” гэв. Түүнчлэн гаднын төсөл, хөтөлбөрийн

Өдөр 2.29% Сар ЖилӨдөр 2.04% Сар Жил

ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ГОЛ ҮЗҮҮЛЭЛТ:

SHANGHAI COMPOSITE

HANG SENG KOSPIS&P 500 TOPIX

0.90%

DOW JONES FTSE 100 NIKKEI 225

0.21% 0.87%0.06%0.39%0.55% 0.12%

III/18 III/26 IV/11

Prophecy Development Торонто

Өдөр -5.77% Сар Жил

2.532.712.89

III/18 III/26 IV/11

Petro Matad Лондон

Өдөр -5.22% Сар Жил

12.9512.2811.60

III/18 III/26 IV/11

Turquoise Hill Resources Нью-Йорк

3.22

3.11

3.00

III/18 III/26 IV/11

Entree Resources Торонто

0.510.49

0.47

ГОВЬ ХК ТАВАН ТОЛГОЙ ХК

Өдөр -6.73% Сар Жил Өдөр 1.72% Сар Жил

IV/02 IV/02IV/06 IV/06IV/11 IV/11

23.5k23k 11k22.5k 10k22k 9k21.5k 8k

Өдөр -1.72% Сар Жил

АПУ ХК

640620600

IV/02 IV/06 IV/11

СҮҮ ХК

Өдөр -7.68% Сар Жил

228

222224226

230

220IV/02 IV/06 IV/11

• Бичил уурхай эрлэгчдийг өөр ажлын байр руу шилжүүлэх төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжиж эхэлсэн нь том амжилт.

• 2012 онд гар аргаар олборлогчид 8319.2 га­г ашиглаж байсан бол 2016 онд 3701.7 га болж талбайн хэмжээ нь хумигджээ.

• Бичил уурхай эрхлэгчид 2016 онд 350 сая төгрөг татварт төлжээ.

12.0 % 16.9 %

6-9 %

32.4 % 36.8 %

4.1 %

51.6 %

40.2 %Байнгын ажлын байр олдоогүй

Байнгын ажлын байр олдоогүй

Нэмэлт орлого олох зорилгоор

Нэмэлт орлого олох зорилгоор

Малгүй болсон учраас

Малгүй болсон учраас

Бусад

Бусад

Бичил уурхай эрхэлж буй шалтгаан

20162012

Бичил уурхай эрхлэгчдийн амьжиргаанд гарсан өөрчлөлт (хувиар)

16.011.1

54.8

68.3

3.8 4.512.3 13.9 13.1

2.1

2012 он2016 он

Байнгын ажлын

байртай болсон

Орлогын эх үүсвэртэй

болсон

Хувийн сууцтай болсон

Хувийн тээврийн

хэрэгсэлтэй болсон

Бусад

0.01%

Бичил уурхай эрхлэгчдийн тоо 2012 оныхоос хоёр дахин буурч, 6.9 мянга болжээ.

С.Батсайхан / ЗГМ©