بدحجابی یک بیماری است · Web viewبدحجابی یک بیماری است مشخصات کتاب شماره بازیابی : ۸۶-۲۰۹۵عنوان و نام پدیدآور

ضیاءالصالحین www.ziaossalehin.ir

بدحجابی یک بیماری استمشخصات کتاب

۲۰۹۵-۸۶شماره بازیابی : عنوان و نام پدیدآور : بدحجابی یک بیماری است : گفتگو با

دکتر خدابخش احمدی۱۷: : ص ۱۳۸۶ اردیبهشت ۱۶منشا مقاله : رسالت ،

توصیفگر : احمدی، خدابخش توصیفگر : بد حجابی توصیفگر : حجاب توصیفگر : نظارت

توصیفگر : جامعه توصیفگر : امنیت آثار و پیامدهای فرهنگی - اجتماعی گسترش بدحجابی

بشر با وجه به اهمیتی که برای سLLالمت خLLود قائLLل اسLLت، بLLه سالمت جامعه هم ارزش می نهLLد و بیمLLاری جامعLLه را بیمLLاری خLLود می دانLLد؛ هم چنان کLLه تالش می کنLLد بLLرای حفLLظ و تLLأمین سالمت خود از بسLLیاری از امLLور بپرهLLیزد و یLLا از واکسLLن های پیش گLLیری و داروهLLای گونLLاگون اسLLتفاده کنLLد، بLLرای سLLالمت جامعه هم باید نهLLایت سLLعی و کوشLLش خLLود را بهکLLار گLLیرد و جامعه را از مبتال شدن بLLه بیماری هLLای اخالقی و روانی پرهLLیزدهد تا دیگر افراد جامعه بLLه رشLLد، تعLLالی و سLLعادت برسLLند. بدحجابی از مسائلی است که سالمت فLLرد و جامعLLه را تهدیLLد می کند. پوشش نامناسLLب پی آمLLدها و آثLLار جLLبران ناپLLذیری در فرهنLLگ، اخالق، اعتقLLاد، اقتصLLاد وامLLنیت جامعLLه دارد کLLه گLLاه مسیری انحرافی و بازگشت ناپذیری پدید می آورد. این نگارش آثار و پی آمدهای گسترش بدحجابی را از دو منظLLر فLLرهنگی واجتمLLLLLLLLLLLLLLLLLاعی بررسLLLLLLLLLLLLLLLLLی می کنLLLLLLLLLLLLLLLLLد. فرهنگ هر جامعه ای از جنبه های گوناگونی تشکیل یافته است. جنب های هنجاری فرهنگ جامعLLه، از ارزش هLLا و قواعLLد خLLاص رفتاری تشکیل می شود. هنجارها نشان می دهند که چه چLLیزی ارزش و ضد ارزش است؛ مانند شیوه های پوشش برگرفتLLه از فرهنگ آن جامعه. تلقی بد از بدحجابی، باور به ارزشLLی بLLودن حجاب و پوشش و قضاوت درست دربLLاره حجLLاب، در زنLLدگی

http://www.ziaossalehin.ir/


اجتمLLLLLاعی و فLLLLLرهنگی تLLLLLأثیر بسLLLLLزایی می گLLLLLذارد. قبل از هر چیز باید فرهنگ را تعریف کنیم تا آثLLار و پی آمLLدهای گسترش فرهنگ بدحجابی روشن شود. معروف ترین تعریف از فرهنLLگ از تLLایلور انسان شLLناس معLLروف انگلیسLLی اسLLت. اومی گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: فرهنگ، مجموعه پیچیده ای اسLLت کLLه دانش، معتقLLدات، هLLنر، اخالقیات، قانون، رسم و هLLر اسLLتعداد و عLLادت دیگLLری را کLLهبشر به عنوان عضو جامعه کسب می کنLLد، شLLامل می گLLردد. )

1 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL) کالرک نیز می گوید: تمامی مظاهر و شئون زندگی یLک ملت را

(LLLLLLLLL 2فرهنLLLLLLLLLگ آن ملت تشLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLد. ) بنابراین، رفتارهای اجتماعی معجونی از آن چه جامعه از علم و دانش، باورها و مسائل اخالقی کسب می کند و قوانیLLنی اسLLت کLLه از دین و آیین افLLراد سرچشLLمه می گLLیرد. در کنLLار این هLLا، برخی رسوم و عادات اجتماعی، در طول زمان سهم بسLLیاری در شکل گیری فرهنگ آن جامعه دارند که هسLLته اصLLلی حیLLات اجتمLLLاعی را بLLLه وجLLLود می آورنLLLد و در الگوهLLLای رفتLLLاری وهنجارهLLLLLای فLLLLLردی و اجتمLLLLLاعی بسLLLLLیار تأثیرگذارنLLLLLد. آثLLLLLار و پی آمLLLLLدهای فLLLLLرهنگی بLLLLLدحجابی عبارتنLLLLLد از:

الLLLLLLLLLف( وازدگی در برابLLLLLLLLLر فرهنLLLLLLLLLگ بیگانLLLLLLLLLه داد و ستد فرهنگی مفید است، بلکه برای هر جامعه ای الزم به نظر می رسد. تجربه نشان داده که تعامل یا تبادل فLLرهنگی از عوامLLل بالنLLدگی و پویLLایی جوامLLع اسLLت. حضLLرت آیت اللLLهخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLامنه ای می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: در تبادل فرهنگی، هدف بارور کردن وکامل کردن فرهنگ ملی است. ولی در تهاجم فرهنگی، هدف ریشه کن کLLردن و از بین

(LLLLLLLLLLLL 3بLLLLLLLLLLLLردن فرهنLLLLLLLLLLLLگ ملی اسLLLLLLLLLLLLت. ) اما در دنیای کنونی، فرهنگی که قLLادر نباشLLد عناصLLر فLLرهنگی مفید را جذب و عناصLLر غLLیر مفیLLد را دفLLع کنLLد و در الگوهLLای مختلف اجتماعی از ثبات الزم برخوردار نباشد، فرهنگ مهLLاجم با الگودهی آن را تخریب می کنLLد؛ ارزش هLLا و هنجارهLLای آن را نادیده می انگارد و با غلبه و تهاجم، ارزش هLLا و الگوهLLای مLLورد



نظر خویش را جای گزین می کنLLد تLLا در این ره گLLذر بLLه اهLLداف خLLود دسLLت یابLLد. بنLLابراین، فرآینLLد بLLدحجابی، مقدمLLه تهLLاجم گسترده تر به فرهنگ مقابLLل و شکسLLتن هنجارهLLا و جLLای گزین ساختن هنجار مورد نظر فرهنگ مهاجم است. چنین جLLامعه ای به نظر اسپنسر، جامعه شناس معروف، قدرت دفLLاعی خLLود را از دست می دهد و در مقابل بیماری ها، قLLدرت مقابلLLه و دفLLاع نLLدارد و بLLا ورود کLLوچک ترین عامLLل مخLLرب، از بین می رود. احساس بیگانگی در برابر فرهنگ خودی و بی هویتی اجتماعی، زمینه ساز پذیرش تهاجم فرهنگی است. بنابراین، جامعه ای کLLه دچار تهاجم فLLرهنگی گLLردد و تغیLLیرات اجتمLLاعی در آن سLLریع صورت گیرد، ارزش در آن جامعه ناپایدار است و هنجارشLLکنی در آن مرسLLوم می شLLود و در برابLLر فرهنLLگ بیگانLLه همیشLه از خLLود وازدگی نشLLان می دهLLد و در نتیجLLه، بحLLران زا می گLLردد. سوغاتی که بدحجابی بLLه همLLراه دارد، تنهLLا پوشLLش نامناسLLب نیست؛ بلکه ترویج لباس های نامناسب، بزک کردن ها و... را به دنبال دارد. در نتیجه، افراد متحمل بسیاری از الگوهای دیگر ازفرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ بیگانLLLLLLLLLLLLLLLLLLه می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLوند.

ب( سLLLLLLLلطه بیگانگLLLLLLLان و تLLLLLLLأمین منLLLLLLLافع آنLLLLLLLان هر جامعه ای در پی آن است کLLه بLLه ارزش هLLای خLLود پابنLLدد و جامعه خود را از فرهنگ های بیگانه مصون نگه دارد تا افLLراد از سالمت و ثبات الزم برخوردار باشند. چنین جLLامعه ای سLLریع تر می توانLLد بLLه اهLLداف خLLود برسLLد و آرمان هLLای خLLود را عملی سLLازد. بنLLابراین، اسLLتعمارگران در جLLایی کLLه ببیننLLد جLLامعه ای مطابق با منافع، اهداف و خواسته های آنها پیش نمی رود. برای رسLLیدن بLLه منLLافع خLLود و چپLLاول آن، غیرمسLLتقیم طرح هLLایی می ریزند تا افراد را مشغول و سرگرم کنند و به اهداف شLLوم خود برسند. مانند ترویج بدحجابی و بی حجابی است. در طLLرحاسLLتعماری انگلسLLتان بLLه مLLأموران خLLود چLLنین آمLLده اسLLت: باید به استناد شواهد و دالیل تاریخی، ثابت کنیم که پوشLLیدگی زن از دوران بنی عباس متداول شLLده و مطلقLLا سLLنت نیسLLت. مردان همسران پیامبر را بدون حجاب می دیده اند و زنان صدر اسالم در تمام شئون زنLLدگی، دوش بLLه دوش مLLردان فعLLالیت



داشته اند. پس از آن که حجاب زن با تبلیغLLات وسLLیعی از میLLان رفت، وظیفه مأموران ما آن است که جوانان را به عشق بازی و روابط جنسLLی نامشLLروع بLLا زنLLان غیرمسLLلمان کLLامال بLLدون

(LL 4حجاب ظاهر شوند تا زنان مسلمان از آنان تقلیLLد کننLLد.«)رهLLLLLLLLLLLLLLLبر فرزانLLLLLLLLLLLLLLLه انقالب می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLد: این چیزهLLایی کLLه شLLما می شLLنوید دربLLاره مبLLارزه بLLا دخLLتران محجبLLه در فرانسLLه، اینهLLا جرقه هLLایی اسLLت؛ آتش هLLای زیLLر

(5خاکستر است و از یک کار عظیم پشت پرده خبر می دهد. )

به راستی، دشLLمنان انقالب اسLLالمی در تهLLاجم بLLه ارزش هLLای مقدس ما می خواهند تقدس زدایی کنند. آن گاه به اهداف شومخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود برسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند.

ج( گسLLLLLLLLLLLLLLLLLترش فسLLLLLLLLLLLLLLLLLاد و تبLLLLLLLLLLLLLLLLLاهی »ارزش های جامعه، آن دسته از عوامل و عناصری هسLLتند کLLه اکLLثریت یLLک جامعLLه بLLه اعتبLLار و اهمیت آنLLان ایمLLان دارنLLد و

(LLLLLLLLLLLLLLLL 6بLLLLLLLLLLLLLLLLدان ها ارج می گزارنLLLLLLLLLLLLLLLLد«. ) در جLLLامعه ای کLLLه حجLLLاب، متLLLانت، عفت و حیLLLا ارزش تلقی می شود، زن پایه های این ارزش را از رفتار و کLLردار خLLود، بLLه بینش و باور خویش سرایت می دهLLد و از طLLرفی نه تنهLLا زنLLان دیگر بلکه مردان را نیز به ارزش های جامعه متوجه می سازد و جامعه را به سالمت و ارزش های واقعی سوق می دهد. اما اگر زن، روش ها و منش های خود را تغیLLیر دهLLد و بLLه خودنمLLایی و آرایش های ظاهری بپردازد، ارزش هLLایی چLLون حجLLاب و حیLLا و وقار را خدشه دار می کند و خود و اجتماع را به تبLLاهی و فسLLادو بLLLLLLLLLLاالخره بLLLLLLLLLLه ضLLLLLLLLLLدارزش ها می کشLLLLLLLLLLاند. زمLLانی این سLLؤال مطLLرح بLLود کLLه بLLر اسLLاس روایLLات، در آخرالزمLLان زنLLان پوشLLیده ولی برهنه انLLد. این پLLارادوکس راچگونه می شود حLLل کLLرد. امیرالمؤمLLنین علی)ع( می فرمایLLد: مان و هو شر االزمنة نسوة کاشفات عاریات یظهر فی آخر الزجLLات من الLLدین خارجLLات فی الفتن داخالت مLLائالت الی متبرمLLات و تحالت المحر LLذات مس رعات و الی الل LLهوات و مس LLالش م خالLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدات؛ فی جهن



در آخرالزمان که بدترین زمان هاست، زنانی هستند که پوشیده اما برهنه اند و از خانه با خودآرایی بیرون می آیند. اینLLان از دین بیرون رفته اند و در فتنه ها وارد شده و به شLLهوات تمایLLل پیLLدا کرده اند و به کوی لذات نفسانی در شLLتابند و حرام هLLا را حالل

(LLLL 7می داننLLLLد و در دوزخ بLLLLه عLLLLذاب ابLLLLدی گرفتارنLLLLد. ) بنابراین، امروزه پاسخ این سؤال پاسخ روشن شده اسLLت کLLه بعضی زنان پوشش دارند ولی بدحجاب یا بی حجابنLLد، پوشLLش دارنLLLد ولی عریLLLان و برهنه انLLLد. چLLLنین مسLLLائلی آدمی را از ارزش هLLا دور می سLLازد و در فتنه هLLا وارد می نمایLLد و از همLLهبLLLLLLLLLLLاالتر گLLLLLLLLLLLاهی از دین خLLLLLLLLLLLارج می کنLLLLLLLLLLLد.

د( افت تحصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیلی و آموزشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی فرهنگ هر جامعه ای، به آموزش های آن بستگی دارد. هLLر قLLدر آموزش ها از غنای بیشتری برخوردار باشد، فرهنLLگ آن جامعLLه بLLاالتر خواهLLد بLLود. نخبگLLان و فرهیختگLLان، در پرتLLو تحصLLیالت شناخته می شوند. جامعه ای کLLه دانش منLLدان آن بیشLLتر باشLLد، معموال از تمدن بLLاالتری برخLLوردار اسLLت و پویLLایی در تمLLامی زمینه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی کامال مشاهده می شود. خالصه، پیشLLرفت هLLر جLLامعه ای در گLLرو آمLLوزش آناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. دختران و پسران اگر در کنار تحصیل، دل مشغولی های دیگری داشLLLته باشLLLند، از تحصLLLیل بLLLاز می ماننLLLد و وقت زیLLLادی از فرصت های مطالعاتی و تحصیلی آنان به هدر می رود. بسLLیاری از مشLLاوران از صLLحبت های دخLLتران و پسLLران جLLوان دربLLاره مLLدهای روز و آرایش هLLای جدیLLد گله منLLد هسLLتند. نمی خLLواهیم بگوییم دختران و پسLران بایLد در دانشLگاه ها کLامال از هم جLدا باشند و دیواری بین آنها کشیده شود. اگر اینها فضای آموزشی را رعLLایت کننLLد و محیLLط را محیLLط درس بداننLLد و از آن چLLه برازنده فضLLای آموزشLLی نیسLLت پرهLLیز کننLLد، بسLLیار تحسLLین برانگیز خواهد بود. بLLه گفتLLه مربیLLان تربیLLتی، در مدارسLی کLه دختر و پسر با هم درس می خوانند، کم کLLاری، عقب افتLLادگی و

( زیLLرا دخLLتران8بی مسئولیتی به خوبی مشاهده شده است. ) در چنین محیطی، با بLLدحجابی توجLLه دیگLLران را بLLه خLLود جلب



می کنند و تمرکز ذهLLنی و روحی را از آنLLان می گیرنLLد و بLLاعث افت تحصLLیلی آنLLان می شLLوند و خLLود نLLیز دیگLLر حوصLLله درس خوانLLدن ندارنLLد و تمLLام حواسشLLان بLLه لبLLاس و نLLوع پوشLLش است. روح مطالعه و تحقیق در آنهLLا خLLاموش می شLLود و افتتحصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیلی پیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدا می کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

ه( تضLLLLLLLLLعیف اعتقLLLLLLLLLادات دیLLLLLLLLLنی در جامعLLLLLLLLLه جامعه ای که در سطح باالیی از باورهای دیLLنی باشLLد، در سLLایه ایمان، در برابر بسیاری از آسیب ها مصون می ماند و دشLLمنان نمی توانند در صفوف آن رخنه کنند و نقشه های آنLLان نقش بLLر آب می شLLود. این جامعLLه کLLه دل بLLه خLLدا سLLپرده و سLLرانجام زنLLدگی را رسLLیدن بLLه خLLالق خLLود می دانLLد، دل بLLه دیگLLری نمی سLLپارد و عقایLLد خLLود را مLLتزلزل نمی کنLLد. در این جامعLLه، حجاب و پوشش جLLزء احکLLام مسLLلم دین و مLLذهب بLLه شLLمار می رود و زنان حاضر نمی شوند خود را به زینت های زودگLLذر و دنیایی مزین کنند و در پرتو آن عقاید دیگران را متزلزل نماینLLدو خLLLLLود نLLLLLیز زمینه سLLLLLاز فسLLLLLاد در جامعLLLLLه شLLLLLوند. تظاهر به بدحجابی نشانه پای بنLLد نبLLودن و بی مبLLاالتی فLLرد بLLه احکLLام و اعتقLLادات اسLLالمی اسLLت؛ زیLLرا زنLLان بLLا بLLدحجابی، چشم های هوس آلود را متوجه خود می سازند و پایه های ایمانی مردم را سست می کنند و جامعه را به فساد می کشانند. »هیچ راهی برای امریکا و ابرقدرت ها بهLLتر از این نیسLLت کLLه بLLدون جنگ و کشتار و بدون این که پولی خرج کنند و حساسیتی ایجاد نمایند، ایمان را از دل های مردم بدزدند و بزداینLLد. این کLLار بLLه سادگی انجام می شود؛ با فیلم ها، نمایش نامه هLLا و چیزهLLایی از این قبیل به نام پیشLLرفت علم و... هیچ راهی بهLLتر و مLLوفق تر

( و می دانیم کLLه باورهLLا و ایمان هLLای9از این وجLLود نLLدارد.«) راسخ نقش بسزایی در بالندگی زندگی جامعLLه ایفLLا می کننLLد و زمانی که ایمان به سستی گراید، نفLLوذ دشLLمن و بLLه انحLLرافکشLLLLیدن آن جامعLLLLه بLLLLه راحLLLLتی صLLLLورت می پLLLLذیرد. بدحجابی پی آمLLدهای اجتمLLاعی نLLیز بLLه دنبLLال دارد، از جملLLه:

الLLLLLLLLLLف( ایجLLLLLLLLLLاد نLLLLLLLLLLاامنی و سLLLLLLLLLLلب آرامش



آرامش و امنیت واالترین نعمتی اسLLت کLLه خداونLLد بLLه جامعLLه عنایت می فرماید و می توان گفت، اگر جامعه ای فاقد آن باشد به یک معنا، هیچ چیز ندارد و با وجLLود امLLنیت، همLLه چLLیز دارد. سالمت جسمی و روحی - روانی جامعه در سایه امنیت حفLLظ می شLLود و خالقیت و نLLوآوری بLLروز می کنLLد. زنLLان بLLدحجاب نمی دانند که چه ضربه های و جبران ناپذیر خانمان برانLLدازی بLLرپیکLLLLLLLLLLLLLLLLره جامعLLLLLLLLLLLLLLLLه وارد می سLLLLLLLLLLLLLLLLازند. در جامعه ای که بدحجابی رواج پیدا کند، چشم و هم چشLLمی ها و ارائه هر چه بهتر زینت آرایی، تمامی نخواهLLد داشLLت و زنLLان سعی می کنند تا چشمان بیشLLتری را متوجLLه خLLود سLLازند و در معرض دید همگان قرار گیرند و این امر تمامی نخواهد داشت تا جایی که تمام افراد جامعه را آلوده سازد. در نتیجLLه، نLLاامنی نه تنها دامان خLLود بLLدحجاب را می گLLیرد بلکLLه خیلی سLLریع بLLه اجتماع سLLرایت می کنLLد و جامعLLه را از فعالیت هLLای سLLالم بLLاز

می دارد. بسLLیاری از کجروی هLLای گونLLاگون اجتمLLاعی ماننLLد مLLدگرایی، شLLLورش ها و درگیری هLLLای خیابLLLانی، نLLLاهم نوایی اجتمLLLاعی و آزارهای جنسی، از بدحجابی و بی هویLLتی اجتمLLاعی سرچشLLمهمی گیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. زنLLان بLLدحجاب کLLه بLLه نمودهLLای ظLLاهری و تجمLLل و تنLLوع می پردازنLLد و هLLر روز بLLه سLLراغ اسLLباب آرایش و زیLLورآالت جLLالب تر و کفش و لبLLاس شLLیک تر می رونLLد، از سLLرمایه های معنوی محرومند و جمLLال معنLLوی بLLرای آنLLان نLLامفهوم اسLLت. اینLLان کمبLLود خLLویش را بدین گونLLه جLLبران می کننLLد و عطششخصLLLLLLLLیت یابی را از این طریLLLLLLLLق فرومی نشLLLLLLLLانند. »آری، بدحجابی، ارزش هLLای راسLLتین دخLLتران را تحت الشLLعاع ظواهر جنسی شان قرار می دهLLد و آنLLان را فLLدای هرزگی هLLا و هوس رانی های شیادان می سازد. بدحجابی ارزش زن را از بین می برد و او را تا حد یک کاال پست می کند. زنی که تن و انLLدام خLLود را در معLLرض دیLLد همگLLان می گLLذارد و آن چLLه را کLLه بLLه جنسLLیت او مربLLوط می شLLود، بLLه کوچLLه و بLLازار می کشLLد، در حقیقت می خواهد با تکیه بر زنLLانگی خLLویش، جLLای خLLود را در جامعه باز کند نه با تکیه بر انسانیت خLLویش. در واقLLع او بLLدین



ترتیب اعالم می کند که آن چه بLLرای او اصLLل اسLLت، زن بLLودن اوست، نLLه انسLLان بLLودن و نLLه اندیشLLه و لیLLاقت و کLLارآیی او. چنین زنی قبل از هر چیز اسیر خLLود اسLLت. او بLLه مغLLازه داری شبیه است که دائما در فکر تزیین و تغییر دکوراسLLیون ویLLترین

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 10مغLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازه اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت«. )

ب( تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرویج رذایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل اخالقی بدحجابی عالوه بر این که خود یک ناهنجLLار اجتمLLاعی بLLه شLLمار می آیLLد و جامعLLه را بLLه بی بنLLد و بLLاری می کشLLد، زمینه سLLاز بسیاری از زشتی های اخالقی است. وقتی به پوشش و متLLانت بی اعتنایی می شود، مسLLائل اخالقی دیگLLر هم از جامعLLه رخت بLLر می بنLLدد. بدلباسLLی، بLLداخالقی بLLه دنبLLال دارد، چنان کLLه مدپرسLLتی، هواپرسLLتی می آورد. جLLامعه ای کLLه هLLر روز مLLد جدیLLدی را بLLه شLLکل های گونLLاگون بپLLذیرد، دچLLار بسLLیاری از بیماری های اخالقی چون غرور، تکبر، عصLLیان، قسLLاوت قلب و فخرفروشی خواهد شد. هرگاه جLامعه ای بLه انجLام دادن گنLاه جسارت پیدا کرد و مفاسLLد و معاصLLی رواج پیLLدا کLLرد، زشLLتی گنLLاه از بین می رود و این خLLود گنLLاه بزرگLLتری اسLLت. یعLLنی جامعه ای که گناه را گناه نداند، به سLLبب رواج زیLLاد و همگLLانی شدن آن، سقوط خواهد کرد. بنابراین، بدحجابی قبح و زشLLتی گناه رااز بین می برد و باعث رواج گناهان دیگر می شود. امLLامصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: فLLاخر زیین و الت یLLاء و الت باس یحملک علی العجب و الر و اما اللوة فی القلب؛ LLه القسLL هLLا من آفLLات الLLدین و مورث و الخیالء فان لباست، لباسی نباشد که تو را به گناه خودپسندی، ریا، آراسته نشان دادن، مباهات به دیگران، فخرفروشی و تکبر، آلوده کند

(LL 11که تمام اینها از آفات دین و مLLوجب سLLختی دل اسLLت. ) بدحجابی موجب سوء ظن نیز می گردد. پوشش، نشLLانه تLLرس از خLLدا و آتش جهنم اسLLت و زن باحجLLاب، خLLود را بLLه احکLLام الهی پای بنLLد می دانLLد. از آن طLLرف زنLLان بLدحجاب بLه راحLLتی احکام الهی را زیر پا می گذارند و بی مباالتی خود را به مLLوازین اسالمی اعالم می دارند. چنین زنانی در معرض گنLLاه هسLLتند و افراد جامعه به آنها گمان بد می برند و زمینLLه این گنLLاه را تنهLLا



زنLLان بLLدحجاب بLLه وجLLود می آورنLLد. پس زنLLان پLLاک دامن و بLLاعفLLاف، بایLLد کLLاری کننLLد کLLه در معLLرض تهمت قLLرار نگیرنLLد.

ج( کم رنLLLLLگ شLLLLLدن حضLLLLLور مثبت زنLLLLLان در جامعLLLLLه زن در بسیاری از جوامLLع در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، فLLرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... شرکت می کند و سهم بسLLزایی در این زمینه هLLLا دارد. بنLLLابراین، حضLLLور زنLLLان در جامعLLLه امLLLری انکLLارکردنی نیسLLت و روز بLLه روز بLLه این فعالیت هLLا اضLLافه می شود و زنان دوش بLLه دوش مLLردان در تمLLامی زمینه هLLا بLLه فعالیت می پردازند. حال آیا پوشش می تواند بLLر حضLLور زن در جامعه تأثیر داشته باشد یLLا خLLیر؟ پاسLLخ بسLLیار روشLLن اسLLت؛ زیرا اسالم همان گونه که به اختالط مرد و زن نLLامحرم هشLLدار داده و آنان را از پی آمدهای بد و زشت آن بازداشته اسLLت، بLLه پوشLLش و حجLLاب او توجLLه خاصLLی داشLLته تLLا حضLLور او را درجامعLLه حفLLظ و سLLالمت نفسLLانی جامعLLه را تضLLمین کنLLد. زنان بدحجاب در محل کLLار، بLLه دلیLLل خLLودآرایی و خودنمLLایی، تمرکز فکری الزم را از دست می دهند؛ در حالی که الزمه کLLار و تالش جدی در محل کار، حضور قلب و تمرکز حواس اسLLت. زن با بدحجابی و آرایش، نه تنها به کار جدی نمی پردازد، بلکLLه نیروی کارآمد دیگران را نیز دچار سستی و رکود می سLLازد. در نتیجه، کLه چرخLه فعLالیت کLاری جامعLه را بLه کنLدی رهنمLونمی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد. از طرفی خانواده هایی که غیرت دینی باالیی دارنLLد، از حضLLور دختران و زنان خود در چنین جامعه ای نگران هستند و نخواهند گذاشت حضور پرشور آن ها در فعالیت های اجتماعی جلوگیری می کنند. در نتیجه، جامعه ضرر خواهLLد کLLرد و بخش بLLزرگی ازنیروهLLLLLLLLLای کLLLLLLLLLاری را از دسLLLLLLLLLت خواهLLLLLLLLLد داد.

د( بLLLLLLLرهم زدن تنظیم روابLLLLLLLط جنسLLLLLLLی و عLLLLLLLاطفی پوشLLش و حجLLاب، نLLه تنهLLا بLLاعث سLLالمت اخالقی جامعLLه و پای بنLLدی بLLه هنجارهLLای دیLLنی می شLLود، بلکLLه زمینLLه بLLروز و شLLکل گیری بزه کاری هLLای جنسLLی را بLLه حLLداقل می رسLLاند و اعضای جامعه را نیز به سوی تشLLکیل خLLانواده، تنظیم روابLLط



جنسLLی و عLLاطفی و قاعده منLLد کLLردن آن سLLوق می دهLLد. حجاب بLLاعث می شLLود فاصLLله های اجتمLLاعی محفLLوظ بمانLLد و رعایت شLLود، یعLLنی هLLر کسLLی نمی توانLLد بLLا دیگLLران هLLر نLLوع تعLاملی را برقLرار سLازد. لLذا پوشLش، تعامل هLا را الگLLودار و معنادار می سازد. این ویژگی مانع نزدیLLک شLLدن غریبه هLLا و در نهLLایت ارتبLLاط جنسLLی می شLLود. رعLLایت حجLLاب و پوشLLش مناسLLب، افLLراد را از بزرگ تLLرین نعمت یعLLنی آزادی برخLLوردار خواهد ساخت؛ زیرا زنان اجازه نخواهند داد کسی بدون اجازه، به حریم شخصی و خصوصی شان نزدیک شوید و در این زمینه تصمیم بگLLیریم. بنLLابراین اگLLر افLLراد پLLاک و پاکLLدامن و جامعLLه سالم می خواهیم، باید زنان ما پوشLLش را کLLامال رعLLایت کننLLد؛ چنان که امیر مؤمنان در نهج البالغه به فرزندش امام حسن)ع(می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: و اکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ایاهن فان شدة الحجLLاب

؛ ابقی علیهن از راه حجاب و پوشLLش بLLانوان آنهLLا را بپوشLLان؛ زیLLرا رعLLایت حجاب به طور جدی و محکم، زنان را به طور سالم تر و پاک تر

(LLLLLLLLLLLLLL 12حفLLLLLLLLLLLLLLظ خواهLLLLLLLLLLLLLLد کLLLLLLLLLLLLLLرد. )

ه( افLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزایش آزار جنسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی زنان و دختران با پوشش نامناسLLب در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، به جوانان و مردان بزهکار اجازه خواهند داد تا بLLه حLLریم آنLLان تجاوز کنند و مورد اذیت و آزار خود قLLرار دهنLLد. نقطLLه شLLروع بسیاری از ناهنجاری هLا، مزاحمت هLLا و بی احترامی هLLایی اسLت که افراد جامعه برای یک دیگLLر بLLه وجLLود می آورنLLد و بLLدحجابی عامل بسیار مهمی در ایجاد این مزاحمت ها بLLه شLLمار می آیLLد، دختران بزرک کرده بLLا پوشLLش های زننLLده و گLLاه بسLLیار تهLLییج کنده، در جامعه خود را ارائه می نمایند تا شاید نگاه هLLای آلLLوده بیشتری را به خود جلب کنند و از این طریق، حس خودآرایی و خودنمایی را به نحوی ارضا کنند، ولی این سرابی بیش نیسLLت و عاقبت پشیمان خواهند شد کLLه دیگLLر راه بازگشLLت نخواهنLLدداشت. خداوند در قرآن کLLریم بLLه پیLLامبرش)ص( می فرمایLLد: LLدنین LLک و نسLLاء المؤمLLنین ی بی قLLل ألزواجLLک و بنات هLLا الن »یا أی



ه LLؤذین و کLLان الل علیهن من جالبیبهن ذلک أدنی أن یعرفن فال ی(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 13غفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLورا رحیمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا(؛ )

ای پیLLامبر، بLLه همسLLران و دخLLترانت و زنLLان مؤمنLLان بگLLو پوشش های خود را برخود فروتر گیرند. این برای آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند )بLLه احتیLLاط( نزدیک تLLر اسLLت وخLLLLLLLLLLLLLدا آمرزنLLLLLLLLLLLLLده مهربLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLت. در شأن نزول این آیه آمده، هنگامی که شب ها زنان برای نماز به مسجد می رفتند، بعضLLی از جوانLLان هLLرزه بLLر سLLر راه آنهLLا می نشستند و آنان را با مزاح و سLLخنان نLLاروا آزار می دادنLLد و مزاحم آنها می شدند. این آیه به زنان دستور داد حجاب خود را به طور کامLLل رعLLایت کننLLد تLLا از کنLLیزان، آلودگLLان و یهودیLLان

(LLLL 14شLLLLناخته شLLLLوند و مLLLLورد آزار قLLLLرار نگیرنLLLLد. ) پس جLLامعه ای کLLه بخواهLLد ثبLLات امنیLLتی بیشLLتری داشLLته و از ناهنجاری ها بLLه دور باشLLد، بایLLد خLLود را از عLLواملی کLLه بLLاعث ناهنجLLاری و بLLزه می شLLود، دور نگLLه دارد و حجLLاب بهLLترین وسیله ای است که زنان و دختران را از آزار جنسی محLLافظتمی کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

و( جلب نگاه هLLLLLLLLLLLای چشLLLLLLLLLLLم چران و هوسLLLLLLLLLLLباز خداونLLLLLLLLد بLLLLLLLLه پیLLLLLLLLامبر اعظم)ص( می فرمایLLLLLLLLد:

وا من ابصLLLLLLارهم؛ ) LLLLLLنین یغضLLLLLLل للمؤمLLLLLL15»ق LLLLLL) بLLه مؤمنLLان بگLLو چشLLم های خLLود را از نگLLاه نامحرمLLان فLLروگیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.« شهوت از غرایزی به شمار می آیLLد کLLه خداونLLد در آدمی قLLرار داده است. شهوتی که باعث بقای نسل و سLLامان دهی زنLLدگی و حیات می شود، آرامش و آسایش را برای جامعه بLLه ارمغLLان می آورد و آثار بسیار مطلوبی در جامعه خواهد داشت. اما اگر از مسیر اصلی خود منحرف شLLود و در سLLمت و سLLویی دیگLLر قرار گیرد، آثار بسیار بدی برای فLLرد و جامعLLه دارد. بLLدحجابی از مسائلی است کLLه غریLLزه شLLهوت را از سLLیر خLLود منحLLرف می سازد. زنان بدحجاب، نگاه های آلوده مردان هوس باز را بLLه خLLود جلب می کننLLد و آتش شLLهوت را در دل آنLLان شLLعله ور می سLLازند. بLLه ویLLژه در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر افLLراد آن جLLوان



هسLLتند، نگاه هLLای شLLیطانی بLLه سLLوی دخLLتران بزک کLLرده وبLLدحجاب جامعLLه را بLLه فسLLاد و تبLLاهی رهنمLLون می سLLازند. آری، در جامعه ای که چشم چرانی بLLر اثLLر بLLدحجابی رواج پیLLدا کنLLد، بسLLیاری از گناهLLان در آن جامعLLه رواج پیLLدا می کنLLد و سLLرانجام، جوانLLان چشLLم چران بLLر اثLLر این گنLLاه خانمان سLLوز، زنLLدگی بسLLیاری از دخLLتران معصLLوم و سLLاده لوح را بLLر بLLاد می دهنLLLد و آبLLLروی خانواده هLLLا را بLLLه ارزانی می فروشLLLند و زندگی ها را سست می کنند و سرمایه عفت و پLLاک دامنی را ازبین می برنLLLLLLLLد. امLLLLLLLLام صLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLد: موم و کم من نظLLرة اورثت LLهام ابلیس مس LLظر سهم من س الن

رة طویلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLة؛ ) LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL16حس LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL) نگاه، تیری از تیرهای زهرآگین شیطان است. چه بسا یک نگاهحسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرت طLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوالنی در پی دارد!

ز( اختالالت روحی و روانی اختالل روحی و روانی از آثار ناگوار بدحجابی در جامعه اسLLت. برخی از دختران و زنان، بر اساس نیLLاز ذاتی خLLود بLLرای جلب رضLLایت محیLLط و توجLLه بیشLLتر بیننLLدگان، بLLه خLLودآرایی و جلوه گری و ارائه پوشش غیرمتعارف می پردازند و افکLLار خLLود را در بعد تمایالت و تخیالت موهوم، تقویت می کننLLد. بنLLابراین، پوشش و حجاب ناقص فشLLارهای فLLراوانی را بLLر روح و روان افراد وارد می سازد. چنین افرادی همیشه در پی آنند کLLه خLLود را بLLه گLLونه ای ارائLLه دهنLLد کLLه افکLLار و نگاه هLLای آلLLوده و هوس انگLLیز را بLLه خLLود جلب کننLLد و شخصLLیت خLLود را بLLا خواسLLته های دیگLLران همگLLون سLLازند. این خواسLLته ها محLLدود نیست و وقتی دختران نتوانند خود را مطابق خواسLLت ها ارائLLه دهنLLد. افLLراد جامعLLه ثبLLات روحی و روانی خLLود را از دسLLت می دهنLLد و امیLLدها و آرزوهLLا بLLه ناامیLLدی می گرایLLد. شLLهیدمطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری؛ می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است. اشتباه است که گمLLان می کنیم تحریک پذیری روح بشر، محدود به حد خاصLLی اسLLت و از آن پس آرام می گیرد. همان طور که بشر در ناحیه ثLLروت و مقام، از تصاحب ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی شود و



اشباع نمی گردد، در امور جنسی نیز چنین است. هیچ مردی از تصاحب زیبارویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنLLان و بLLاالخره هیچ دلی از هLLوس سLLیر نمی شLLود. از طرفی تقاضای نامحدود خواه نLLاخواه انجLLام ناشLLدنی اسLLت و همیشه مقرون اسLLت بLLا نLLوعی احسLLاس محLLرومیت و دسLLت نیافتن به آرزوها که بLLه نوبLLه خLLود منجLLر بLLه اختالالت روحی و بیمارهLLLای روانی می گLLLردد. چLLLرا در دنیLLLای غLLLرب این همLLLه بیماری هLLLای روانی زیLLLاد شLLLده اسLLLت؟ علتش آزادی اخالقی جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جراید و مجالت و سینماها و تئاترها و محافل و مجالس رسLLمی و غLLیر

(LLLLLLLLLLLL 17رسLLLLLLLLLLLLمی انجLLLLLLLLLLLLام می شLLLLLLLLLLLLود. ) اگر بتوان از لحاظ پوشش، الگوی مناسبی به جامعه ارائه داد، سلطه ای آگاهانه به افراد جامعه پیدا خواهیم کLLرد و جامعLLه را از بی ارادگی و بی اختیاری نجات خواهیم داد. اما بLLا بLLدحجابی، به افراد جامعLLه اجLLازه داده ایم کLLه هرگونLLه می خواهنLLد، بLLرای پوشش خود تصمیم بگیرند و مدل های متنوع را جای گزین کنند و دل ها را به سمت و سوی انحرافات اجتماعی سوق دهند کLه در این صورت، اداره و اختیار از افراد جامعه گرفته می شود و جامعه ای که از خLLود اراده ای نداشLLته باشLLد، اختالالت روحی و بیماری های روانی به سراغ آن خواهد آمد و به منجالب کشیده خواهد شد. »بدحجابی زن در جامعه، سبب نقش بLLازی کLLردن او در اسلوب ها و مدل های گوناگون می شود. این اعمLLال او را به صورت موجودی بی اختیار و بی اراده، به هر طرف می کشLLد و دیگر بر زندگی اش تسلط آگاهانه نخواهد داشLLت. در زنLLدگی و اعمال خود، نظر دیگران را ترجیح می دهد که برای جلوگیری

(LL 18از این امLLور منفی، حجLLاب بهLLترین درمLLان می باشLLد«. )

ح( تزلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزل نهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده تشکیل نهاد خانواده، مقدس ترین پیوند زناشLLویی اسLLت. بLLرای ثبات این نهLLاد، عفت و حجLLاب خLLانوادگی مهم تLLرین عامLLل بLLه شLLمار می آیLLد. اگLLر زن لLLذت های جنسLLی خLLود را از محیLLط خانواده بیرون نبرد و دستورهای اسالم را اطاعت کند، محیLLط خانه سالم و آرام بخش خواهLLد بLLود. ولی اگLLر عفت را رعLLایت



نکنLLد و لLLذت های جنسLLی و خودنمایی هLLا را بLLه بLLیرون مLLنزل بکشLLاند، مLLورد نگاه هLLای هوس آلLLود نامحرمLLان قLLرار خواهLLد گLLرفت و ناخواسLLته عامLLل پاشLLیدگی و تLLیرگی روابLLط افLLرادخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. وقLLLتی اختالفLLLات زن و شLLLوهر در محکمه هLLLای قضLLLایی، را ریشه یابی می کنیم، پی می بریم که بسیاری از ناسازگاری ها به دلیLLل رعLLایت نکLLردن حجLLاب اسLLت. وقLLتی زن بLLا آرایش و بدحجابی در جامعه ظاهر می شود، چشم ها، به سوی او نشLLانه می روند و او هم دل باخته و فریفته چشم چرانان می شود و کم کم از نگاه های شوهرش لذت نمی برد و از او سرد می شLLود و سرانجام بLLاعث جLLدایی می گLLردد. گLLاهی همین امLLر از طLLرف شLLوهر صLLورت می گLLیرد. بLLر اثLLر چشLLم چرانی و نگاه هLLای هوس آلود به دخLLتران و زنLLان بLLدحجاب، از همسLLرش دل سLLرد می گLLردد و لLLذات ها و محبت هLLایش در بLLیرون از خانLLه صLLرف می شLLود. در نتیجLLه، بنLLای ناسLLازگاری بLLا همسLLرش شLLروعمی شLLLود و تLLLیرگی بLLLر کLLLانون خLLLانواده سLLLایه می افکنLLLد. بنابراین، برای حفظ نظام خLLانواده و بLLه وجLLود آوردن محیطی سLLالم و فرزنLLدان پLLاک رعLLایت حجLLاب ضLLروری اسLLت و بایLLد باالترین امنیت، یعنی امنیت ناموسی، در خانLLه حLLاکم شLLود. از طرفی بLLدیهی اسLLت، اگLLر خLLانواده سLLالم باشLLد و پوشLLش را رعایت کند، جامعه که از اجتماع خانواده ها تشکیل شده، سالم و پایLLدار خواهLLد مانLLد. در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر اعضLLای آن را جوانان تشLLکیل می دهنLLد بایLLد در برابLLر این فرآینLLد حسLLاس تر باشند؛ زیرا جوانان در برابر مناظر شLLهوت انگیز و تهییج کننLLده، زودتر تحریک می شوند و چنین مناظری عامل مهمی در سLLوق دادن آنان به فساد خواهد شد. در نتیجه، نLLیروی فعLLال اجتمLLاع به راه های فساد و تباهی کشانده می شوند و به جامعLLه ضLLربه جبران ناپLLذیری از جهLLات اقتصLLادی مLLادی، اجتمLLاعی و اخالقیوارد خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. »آمارهLLای قطعی و مسLLتند نشLLان می دهLLد کLLه بLLا افLLزایش بی حجLLLابی و بLLLدحجابی در جهLLLان، طالق و از هم گسLLLیختگی زندگی زناشویی در دنیا به طور مدام باال رفته است؛ چLLرا کLLه »هر آن چه دیده بیند دل کند یاد« و هر چه دل در این جLLا یعLLنی



هوس های سرکش، بخواهد، به هLLر قیمLLتی باشLLد بLLه دنبLLال آن می رود و بLLه این تLLرتیب هLLر روز دل بLLه دل بLLری می بنLLدد و بLLا

(LLLLLLLLLLLLLLLL 19دیگLLLLLLLLLLLLLLLLری وداع می گویLLLLLLLLLLLLLLLLد«. ) به امید روزی که بتوان جامعه را به زیور عفاف و حجاب مزینکLLLLLLLLLLLLLLLLLرد و از بLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی رهانیLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا: -LL 501( پرویLLز صLLانعی، جامعه شLLناس ارزش هLLا، ص 1 502،

.LLLLLLLLLLLL 1372کتاب خانLLLLLLLLLLLLه گنج دانش، تهLLLLLLLLLLLLران، ( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 2 ، سازمان مدارک فرهنگی20( فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص 3

.LLLLLLLLLLLLLLL 1373انقالب اسLLLLLLLLLLLLLLLالمی، تهLLLLLLLLLLLLLLLران، ( قرة العین، »درآمدی بر تاریخ بی حجابی در ایران«، تهLLران،4

.LLLLLLLLLLLLLLLLL 40، ص 1363نشLLLLLLLLLLLLLLLLLر نLLLLLLLLLLLLLLLLLور، .LLLLLLLLLL 9( فرهنLLLLLLLLLLگ و تهLLLLLLLLLLاجم فLLLLLLLLLLرهنگی، ص 5.LLLLLLLLLLLL 101( جامعه شناسLLLLLLLLLLLLی ارزش هLLLLLLLLLLLLا، ص 6 ،19، ص 14( محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 7

.LLLLLLLLLLL 1372مکتبLLLLLLLLLLLة االسLLLLLLLLLLLالمیة، تهLLLLLLLLLLLران، ، اداره کLLل آمLLوزش و3( ستار هدایتخواه، زیLLور عفLLاف، ص 8

.LLLLLLLLLL 1374پLLLLLLLLLLرورش خراسLLLLLLLLLLان، مشLLLLLLLLLLهد، -LL 95( محمدتقی مصLLباح یLLزدی، تهLLاجم فLLرهنگی، ص 9 96،

.L 1379مؤسسه آموزشی و پژوهشی امLام خمیLLنی)ره(، قم، ( غالمعلی حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فLLرهنگی،10

تهران، انتشارات صدا و سLLیمای جمهLLوری اسLLالمی، سLLروش،.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 59، ص 1379

،69( عبLLدالرزاق گیالنی، مصLLباح الشLLریعه، پیLLام حLLق، ص 11.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1377تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران،

.LLLLLLLLLLLLLLLLL 31( نهج البالغLLLLLLLLLLLLLLLLLه، نامLLLLLLLLLLLLLLLLLه 12.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 59( احLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزاب، 13.LL 425، ص 17( ناصر مکLLارم شLLیرازی، تفسLیر نمونLLه، ج 14( نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور،. 15.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 12، ح 559، ص 5( کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLافی، ج 16-LL 87( مسأله حجاب، صص 17 .LL 1379، صLLدرا، تهLLران، 88



( حسین حبیب اللهی، حجLLاب در بی حجLLابی، قم، انتشLLارات18.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 24 ، ص1373داوری،

.444، ص 14( تفسیر نمونه، ج 19آن روز که حجاب ممنوع شد

کشف حجاب در ایLLران پدیLLده ای ناشLLی از آشLLنایی بLLا غLLرب و تجدد خواهی افرادی است کLLه افکLLار و زنLLدگی غLLربی راتجربLLه کرده بودند. در حالی که نخسLLتین نشLLانه های کشLLف حجLLاب را می توان در دربار ناصLLر الدین شLLاه قاجLLار و سLLپس در محافLLل روشLLLنفکری مشLLLاهده نمLLLود، رسLLLمیت یLLLافتن آن بLLLه دورهدیکتLLLLLLاتوری رضLLLLLLا شLLLLLLاه پهلLLLLLLوی بLLLLLLاز می گLLLLLLردد. رضاخان که پیش از رسیدن به مقLLام پادشLاهی خLLود را فLLردی دیندار و پای بند بLLه اصLLول مLLذهب نشLLان داده بLLود، پس از بLLه قدرت رسیدن به تدریج ماهیت اصلی خLLود را نمایLLان سLLاخت. او کLLه تجLLددگرایی و تضLLعیف ارزشLLهای دیLLنی را سLLرلوحه برنامه های نوسازی فرهنگی خود قرار داده بود، طی اقداماتی مخLLالفت عملی خLLود را بLLا اسLLالم و فرهنLLگ و سLLنن اسLLالمی جامعه آغاز کرد. از جمله این اقدامات می توان بLLه حضLLور روز افزون میسیون های مذهبی، تأسیس مLLدارس جدیLLد، بازگشLLت اشLLراف زادگان تحصLLیل کLLرده از فرنLLگ، تأسLLیس کانون هLLا و انجمن های روشنفکری، تغیLLیر نظLام آموزشLی، اجبLLاری کLردن استفاده از کاله شاپو، صدور قانون متحدالشکل نمودن البسه، کشف حجاب بانوان، ترویج بی قیدی در میLLان زنLLان، جلوگLLیری از حضور زنان با حجاب در پارک ها، سینماها، تأترهLLا، هتل هLLا وسLLLLLLLایر مراکLLLLLLLز عمLLLLLLLومی و ... اشLLLLLLLاره نمLLLLLLLود. رضا شاه که ریشه دار بودن تفکر دینی و مبانی ارزشLLی حLLاکم بر جامعه ایرانی را مانعی جدی بر سر راه فرآیند مدرن سLLازی

12می پنداشLLت، پس از تنهLLا سLLفر خLLارجی اش بLLه ترکیLLه در ، بیش از اندازه تحت تأثیر اقLLدامات غرب گرایانLLه1313خرداد

آتاتورک قرار گرفت. از این رو پس از بازگشت به ایران عLLزم خود را برای غربی شدن جامعه ایرا نی جزم نمود و مدعی آن شد که اگر مردم لبLLاس متحد الشLLکل بپوشLLند، کاله پهلLLوی بLLه



سLLر گذارنLLد و نسLLبت بLLه تقیLLدات دیLLنی سسLLتی نشLLان دهنLLدمتمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن خواهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. مسافرت رضا شاه به ترکیLLه جLLدای از آنکLLه فصLLل جدیLLدی در مناسبات دو کشور گشود، تغیLLیرات عمیقی نLLیز در روحیLLات و سیاست های رضLLا شLLاه علی الخصLLوص دربLLاره زنLLان و حجLLابآنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان بوجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود آورد. مستشارالدوله سفیر کبیر ایران در ترکیه، تأثیرپذیری رضاخان از بی حجابی زنان ترکیه را چنین توضLLیح می دهLLد: »شLLبی پس از پایان ضLLیافت رسLLمی باشLLکوه وقLLتی رضاشLLاه بLLه عمLLارت حزب خلق که محل اقامت او در آنکLLارا بLLود مLLراجعت کLLرد تLLا پاسی از شب نخوابید و در تاالر بزرگ خانه ملت قLLدم می زد و فکLLر می کLLرد و گLLاه گLLاه بلنLLد می گفت: عجب! عجب! وقLLتی چشمان شاه متوجه من شد که در گوشه تاالر ایسLLتاده بLLودم، فرمود: صادق، من تصور نمی کردم ترکها تLLا این انLLدازه تLLرقی کرده و در اخذ تمدن اروپا جلو رفته باشند. حاال می بینم که مLLا خیلی عقب هسLLتیم مخصوصLLا در قسLLمت تLLربیت دخLLتران و بانوان؛ ... فLLورا بایLLد بLLا تمLLام قLLوا بLLه پیشLLرفت سLLریع مLLردم

1مخصوصLLLLLLLLLLLLا زنLLLLLLLLLLLLان اقLLLLLLLLLLLLدام کLLLLLLLLLLLLنیم.« رضLLاخان کLLه شLLدیدا تحت تLLأثیر بی حجLLابی زنLLان ترکیLLه قLLرار گرفته بود، این مسئله را یک سال و اندی پس از سفر خود بLLه

بLLه مجمLLود جم رئیس الLLوزرا چLLنین بLLازگو1314ترکیLLه در آذر می نمایLLد: »نزدیLLک دو سLLال اسLLت کLLه این موضLLوع LLL کشLLف حجاب L سخت فکر مرا به خود مشغول داشته است، خصوصا از وقتی که به ترکیه رفتم و زنهای آنها را دیLLدم کLLه »پیچLLه« و »حجLLLاب« را دور انداختLLLه و دوش بLLLه دوش مردهایشLLLان در کارهLLای مملکت بLLه آنهLLا کمLLک می کننLLد، دیگLLر از هLLر چLLه زن چادری است بLLدم آمLLده اسLت. اصLLال چLLادر و چLLاقچور دشLمن ترقی و پیشرفت مردم اسLLت. درسLLت حکم یLLک دمLLل را پیLLدا

2کرده که بایLLد بLLا احتیLLاط بLLه آن نیشLLتر زد و از بینش بLLرد.« از این رو بخشنامه کشف حجLLاب جهت تصLLویب رضLLا شLLاه در

از طرف رئیس الوزرا بLLه دربLLار فرسLLتاده1314 آذر 27تاریخ شد تا در اول دی سال دستور العمل اجرای غیر رسمی قانون کشف حجاب به تمام والیات ایران ارسال گردد. رضLLا شLLاه در



بLLLLرای اعطLLLLای گواهینامLLLLه1314روز هفLLLLدهم دی مLLLLاه فارغ التحصیالن بLه دانشسLرای عLLالی رفتLه بLود، در حLالی کLه ملکه ایران و دخLLتر بLLزرگش بLLدون حجLLاب بودنLLد و لباس هLLای اروپLLایی بLLه تن کLLرده بودنLLد، طی نطقی از کشLLف حجLLاب وپیشLLLLLLLLLLLLLLLLLرفت زنLLLLLLLLLLLLLLLLLان سLLLLLLLLLLLLLLLLLخن گفت: »... شLLما زنهLLا بایLLد این روز را کLLه روز سLLعادت و مLLوفقیت شماست روز بزرگی بدانید و از فرصLLتی کLLه بدسLLت آورد ه ایLLد بLLرای خLLدمت بLLه کشLLور خLLود از آن اسLLتفاده کنیLLد... شLLما خواهران و دختران من حاال که داخLLل جامعLLه شLLده اید و بLLرای پیشرفت خود و کشورتان این قدم را برداشLLته اید بایLLد بفهمیLLد که وظیفه شما این است کLه بLLرای کشLLور خودتLLان کLLار کنیLLد،3سLLLLLLLLLعادت آینLLLLLLLLLده در دسLLLLLLLLLت شماسLLLLLLLLLت.«

بدین سان از فردای آن روز، بر سر کردن چادر در خیابان هLLای تهLLران ممنLLوع شLLد و دولت و سLLایر دسLLتگاههای اجLLرائی در کشLLور موظLLف گردیدنLLد بLLرای پیشLLبرد این طLLرح در والیLLات مختلLLف بکوشLLند. بLLه همین منظLLور از اقLLدامات تبلیغLLاتی و انتظامی در حLLد وسLیعی بهره گLیری شLLد و حLLتی مسLLئولین در بسیاری از موارد، کاربرد قLLوه قهریLLه را نLLیز در اولLLویت قLLراردادنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. از این آموزگاران و دختران دانش آموز از داشتن حجاب ممنوع شLLدند و افسLLران ارتش بLLا زنLLانی کLLه حجLLاب داشLLتند راه نمی رفتنLLد. در اتوبLLوس زنLLان بLLا حجLLاب را راه نمی دادنLLد و در معLLابر پاسLLبان ها از اهLLانت و کتک زدن بLLه زن هLLایی کLLه چLLادر داشتند با نهLLایت بی پLLروایی و بی رحمی فLLرو گLLذار نمی کردنLLد. حتی بعضی از مأموران بخصوص در شهرها و دهLLات زن هLLایی را که پارچه روی سر انداخته بودند، اگر چه چادر معمولی نبود از سر آنها کشیده و پاره پاره می کردند و اگر زن فرار می کرد او را تا توی خانه اش تعقیب می کردند و به این هم اکتفا نکرده اتاق زن ها و صندوق لباس آنها را تفLLتیش کLLرده، اگLLر چLLادر از

4هر قبیل می دیدند پاره پاره می کردند یا به غنیمت می بردند. تصLLویب و ابالغ قLLانون کشLLف حجLLاب بیش از پیش جامعLLه روحانیت را با محدودیت مواجه کرده بLLود، اعتراضLLات علمLLا و روحانیون و مخالفتهای گسLLترده ی مLLردمی را نLLیز در سراسLLر



کشLLور و در شLLهرهایی نظLLیر قم، اصLLفهان و شLLیراز در پی داشت که مهم ترین نمونLLه آن قیLLام بLزرگ مسLجد گLوهر شLاد

اگر چه با انتشار خLLبر قیLLام گوهرشLLاد، مقLLدمات5مشهد بود. اعLLتراض اجتمLLاعی وسLLیعی فLLراهم شLLد امLLا فقLLدان رهLLبری منسجم و خشونت شدید حکومت از جمله عLLواملی بLLه شLLمار می آینLLد کLLه نLLه تنهLLا این اعتراضLLات را ناکLLام گذاشLLتند بلکLLه رضاخان را نیز مصمم بLLه اجLLرای خشLLونت بLLار کشLLف حجLLاب نمودنLLد. بLLا این حLLال قیLLام گLLوهر شLLاد کLLه یLLک سLLال پس از بازگشت رضاخان از سفر به ترکیLLه و مشLLاهدات وی در مLLورد بی بند و باری و بی حجابی زنان ترکیه به وقوع پیوسLLته بLLود، از یکسLLو حکLLایت از تLLأثیر بی چLLون و چLLرای رضLLاخان از فرهنLLگ غربی داشت و از سوی دیگر از تعارض این فرهنگ بLLا فرهنLLگ اسLLالمی جامعLLه ایLLران و عLLدم پLLذیرش مLLوازین غLLیر شLLرعیتوسLLLLLLLLLLLLط مLLLLLLLLLLLLردم نLLLLLLLLLLLLیز خLLLLLLLLLLLLبر می داد.

1299امLLام خمیLLنی بLLه عنLLوان رهLLبر انقالب اسLLالمی کLLه در کودتای رضاخان را محکوم کرده بLLود و در برابLLر سیاسLLت های ضLLد دیLLنی پهلLLوی اول همچLLون کشLLف حجLLاب، جLLدایی دین از سیاست، رواج فرهنگ اروپایی در ایLLران، اهLLانت بLLه روحLLانیت و ... نLLیز موضLLع گیری نمLLوده بLLود؛ این مسLLئله را چLLنین شLLرح می دهند: »در رژیم طاغوتی پهلوی آن ظلمی که به بانوانی که مقید بودند به اینکه بر طبق اسالم عمل کنند و موافق آنچه که اسالم امر کرده است ذی خودشان را قرار دهند، در آن زمLLان رضا شاه بLLه وضLLعی و در زمLLان محمد رضLLا بLLه وضLLع دیگLLر. و بحمدالله بانوان ایران مقاومت کردنLLد و جLLز یLLک دسLLته ای کLLه جزء دار و دسته خود آنها بودنLLد و غربLLزده بودنLLد و بLLا رژیم او مناسب بودند، سایر خواهرها مقاومت کردنLLد. بنLLابراین اسLLالم در ایران زنLLده شLLد، آن خLLدمتی کLLه بLLه بLLانوان کLLرده اسLLت و خواهLLد کLLرد ارزشLLش بLLه انLLدازه ای اسLLت کLLه نمی تLLوانیم مLLا توصیف کنیم. اگر نبود این انقالب و نبود این تغییر و تحولی که در ایران واقع شده بود، بعد از چند سLال دیگLLر اثLری از اخالق

6اسLLLLLLLLLLLLLLLLLالمی در ایLLLLLLLLLLLLLLLLLران نبLLLLLLLLLLLLLLLLLود.« اگر چه پس از سقوط رضا شLLاه قاعLLده یکسLLانی در خصLLوص کشف حجاب و اتحLLاد شLLکل لبLLاس وجLLود نداشLLت، امLLا لLLزوم



پاسخ به مطالبات و افکار عمومی، مقامات را به عقب نشینی واداشت. به عنوان نمونه می توان به اسLLتعالم وزیLLر کشLLور از

اشاره نمود کLLه طی آن بLLه1/10/1322نخست وزیر در تاریخ صراحت از عقب نشینی اجبLLاری دولت در قبLال کشLف حجLاب7سLLLLLLLLLLخن بLLLLLLLLLLه میLLLLLLLLLLان آمLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLت.

در مجموع می توان چنین اذعان نمود که واقعه کشف حجLLاب در دوران پهلوی از یک سو حکایت از بحLLران حقLLوقی زنLLان در جامعه سنتی ایران داشته و از سوی دیگLLر زنLLان را بLLه عنLLوانعناصLLLLLLLر و ابLLLLLLLزار نLLLLLLLوگرایی رژیم درآورده بLLLLLLLود.

پانوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت ها: L حسین مکی، تاریخ بیسLLت سLLاله ایLLران، ج ششLLم، تهLLران:1

.157، ص 1362ناشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLر، L مهدی صالح، کشف حجاب، زمینه هLLا، پیامLLدها و واکنش هLLا،2

، ص1384تهران، مؤسسه مطالعLLات و پژوهشLLهای سیاسLLی، 118.

L حکایت کشف حجاب، تهاجم فرهنگی غرب و کشف حجاب،3.25، ص 1378تهLLLLران، موسسLLLLه فLLLLرهنگی قLLLLدر والیت،

L محسن صدر، خاطرات صدراالشراف، تهLLران، نشLLر وحیLLد،4.305، ص 1364

L علیرضا امینی، تحوالت ساسی و اجتماعی ایLLران در دوران5.40، ص 1381پهلLLLLLLLLLLLLوی، صLLLLLLLLLLLLدای معاصLLLLLLLLLLLLر،

.261، ص LLLLLLLLLLLLLLL18 صLLLLLLLLLLLLLLحیفه نLLLLLLLLLLLLLLور، ج 6 L مرتضی جعفری، واقعه کشف حجاب، اسناد منتشLLر نشLLده7

از واقعLLه کشLLف حجLLاب در عصLLر رضLLاخان، تهLLران، سLLازمان مLLLدارک فLLLرهنگی انقالب اسLLLالمی و مؤسسLLLه پژوهشLLLی و

.222، سند شماره 459، ص 1371مطالعاتی فرهنگی، استفاده عمومی ممنوع

درباره پیامدهای بی حجابی در آن هنگام که خداوند بر حضرت آدم احسLLان کLLرد و بLLاغ زنLLدگی او را بLLه وجLLود »حLLوا« معنLLا بخشید، غم تنهایی را از او زایل ساخت. از آن زمان به بعد که



عالم را بقایی و آدم را امیLLدی بLLه حLLرکت آورد، خیمLLه زنLLدگی بشر بپا شد. در حالی که نیمی از آن را »زن استوار کرده بود، موجLLودی کLه بLLدون او، بLرای نظLام آفLرینش، آغLLاز و انجLامی تصور نمی شود. بLLر همین اسLLاس، در آیین حیLLات بخش اسLLالم بLLرای »زن شخصLLیتی فوق العLLاده و منزلLLتی واال مقLLرر شLLده است و از او به عنوان موجودی یاد شده که باید مورد تکریم و مشمول مهر و محبت کافی قرار گیرد. به گونه ای که در قرآن

آیLLه.176کریم سوره ای اسLLت به نLLام »نسLLاء« و مشLLتمل بLLر عالوه بر این در اسLLالم بLLرای تمLLامی جLLوانب زنLLدگی فLLردی و اجتماعی، خانوادگی و زناشویی و حقوق زن، قوانین عادالنه ای وضع شده است. و از زنان شایسLLته آن چنLLان یLLاد می کنLLد کLLه گویی هیچ فرشته ای نمی تواند بLLه مقLLام او نایLLل آیLLد. در میLLان قوانین آسمانی که خدای متعال، با توجه به نیاز زن به امنیت و آرامش، بر او مقرر کرده است، حکم »حجLLاب اسLLت. حجLLاب قانونی است که نه برای محدود کردن استعدادهای زنان، بلکه برای محدود کردن خطرهایی است که استعدادها و موجLLودیت زن را تهدید می کنLLد. دیLLدگاه اسLLالم بLLه اجتمLLاع و مسLLائل آن، کامال حکیمانه است. اسالم می خواهد جLLامعه ای آن چنLان پLاک بسازد که در آن اثری از فساد و انحراف وجود نداشLLته باشLLد. از جمله عوامل اساسی که پاکیزگی اجتماع و سLLالمت اخالقی را ضمانت می کند، حکم حجاب است. با وجود حجاب، زنLLان از بی عفتی و عشوه گری و انحراف باز داشته می شوند و موجب صLLیانت خانواده و جلوگLLیری از بLLه هم پاشLLیدگی آن می گLLردد. »حجاب ایمLLنی بخشLLنده و نگهبLLان جامعLLه اسLLت و هرگLLز هیچ جامعه ای نمی تواند از پاکی و امنیت اجتماعی برخوردار باشLLد، مگر وقتی که زنانشLLان نخواهنLLد بی بنLLد و بLLار و برهنLLه باشLLند; زیLLرا »بی حجLLابی همچLLون »وبLLا« یی اسLLت کLLه در صLLورت گسترش آن در میان تLLوده مLLردم، بسLیار زود همLه را آلLوده و بیمار می کند. اسالم با دوراندیشLLی کامLLل، پLLیروان خLLود را بLLه حجاب و ترک خودنمایی امر می کنLLد تLLا پیش از وقLLوع حLLوادث خانمان برانLLداز و شLLیوع فسLLاد، ریشLLه های آن خشLLک گLLردد وامکLLLLLLان رشLLLLLLد فسLLLLLLاد اجتمLLLLLLاعی بوجLLLLLLود نیایLLLLLLد.



»بی حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLابی و پیامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدهای آن

. روی آوری جوانLLLLLLLLان بLLLLLLLLه انحرافLLLLLLLLات جنسLLLLLLLLی 1 جوان در دوران بلLLوغ، بLLه علLLل مختلLLف، دچLLار هیجLLان و میLLل جنسLLی زیLLادی می گLLردد. هرگLLاه این هیجان هLLا و فشLLارهای جنسی، با دیدن صحنه های تحریک کننده و چهره های بزک کLLرده زنLLان بی حجLLاب، همLLراه باشLLد، جLLوان را آن چنLLان بی اختیLLار می کند که دوسLLت دارد بLLا هLLر وسLLیله ممکن، شLLهوت خLLود را خLLاموش سLLازد. چنLLان کLLه حضLLرت امLLام رضLLاعلیه السLLالم می فرمایند: »خدای متعال چشم انLLدازی بLLه گیسLLوان زنLLان را حرام دانست; زیرا موجب تحریک مردان گشLLته، در نتیجLLه آن، مفاسد و انحرافاتی به وقوع خواهد پیوست که نLLه حالل اسLLت

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1و نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه پسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLندیده ) آیا زنان بی حجاب، که عامل اصلی انحراف جوانان هسLLتند، در جLLرم و کیفLLر آنLLان شLLریک نیسLLتند؟ و آیLLا اینLLان نبودنLLد کLLه بLLا خودنمLLایی و هLLرزگی خLLود، غرایLLز جوانLLان را تحریLLک کLLرده و روانه فساد نمودند؟ بLLه هLLر حLLال، زنLLان بی حجLLاب، بایLLد کیفLر نابسLLLامانی های اجتمLLLاعی و روانی کLLLه بLLLرای دیگLLLران پیشمی آورنLLLLLLLLLLLLLد، بLLLLLLLLLLLLLه عهLLLLLLLLLLLLLده بگیرنLLLLLLLLLLLLLد.

. بی حجLLLLLLLLLLLLابی و خیانت هLLLLLLLLLLLLای خLLLLLLLLLLLLانوادگی 2 از آن زمان که بی حجابی در میان زنان رواج یافت، خیانت هLLای خانوادگی نیز گسترش پیدا کرد. از آن پس، پیوسته آمار آن رو به افزایش رفته است. بی شک در بسLLیاری از مLLوارد، شLLوهر خود زمینLLه این خیانت هLLا را فLLراهم می نمایLLد; زیLLرا بLLا همLLراه بردن همسرش به مجالس مختلط و منحرف کننده و سLLینماها و تئاترهLLا، عمال بین او و بیگانگLLان، آشLLنایی برقLLرار می کنLLد. بیگانگانی که در اغلب موارد هیچ گونه تعهLLد و ایمLLانی در آنLLان دیده نمی شود. یا آن که مرد، همسLLرش را وادار می کنLLد تLLا بLLا مهمانان به گرمی دست دهد و با لبخند، خوش آمLLدگویی کنLLد. سLLپس، از آنLLان پLLذیرایی کنLLد، آن چنLLان کLLه گLLویی همLLه بLLا او محرمنLLد! همین رفت وآمLLدها نامشLLروع، مLLوجب می شLLود کLLه روابط خانوادگی سست گردد و اختالفات زندگی شروع شLLود.



اینجاست که کاخ زیبایی خانواده از هم پاشیده و فرو می ریLLزدو بLLLLLLLLLLLدبختی کودکLLLLLLLLLLLان آغLLLLLLLLLLLاز می گLLLLLLLLLLLردد.

. دخترربLLLLLLایی و تجLLLLLLاوزات بLLLLLLه زنLLLLLLان و دخLLLLLLتران 3 زن و دختری که زیبایی های خود را به دیگران نشان می دهند و غرایز جنسی مردان را تحریک می کننLLد، بایLLد تLLاوان این رفتLLار ناصواب را بLLا ریختن آبLLرو و پLLذیرفتن آسLLیب جسLLمی و روانی بپردازند. نظر جوانان منحرف به زنان بی حجاب، چیزی جLLز از دست دادن آبروی آنان نیست. پس تجLLاوز و ربLLودن آنLLان امLLر عجیبی نیست! دختر ربایی در کشورهایی که به حجLLاب معتقLLد نیستند، بیداد می کند. بر اسLLاس گLLزارش روزنامLLه گLLاردین، در

دقیقه، یک دختر ربوده می شLLود )15آمریکا )واشنگتن( در هر ( یا در گزارش آمده است: آمارهایی که از کیف های دخLLتران2

80دانشجو در انگلسLLتان بLLه عمLLل آمLLده، نشLLان می دهLLد کLLه (LL 3درصLLد آنLLان، قLLرص ضLLدبارداری بLLا خLLود همLLراه دارنLLد. )

حال سؤال این است، با توجه به سرانجام بی حجابی کدام یLLک از این دو نمونه »زن بی حجاب و بانوی باحجاب بهترنLLد؟ کLLدامیک متین و محترم ترند؟ مقام و منزلت کLLدام عLLالی تر اسLLت؟ در آخر می تLLوان گفت: تفLLاوت میLLان زن بی حجLLاب و باحجLLاب مانند تفLLاوت اتومبیLLل شخصLLی و اتومبیLLل همگLLانی )اتوبLLوس، تاکسی( است. اتومبیل همگانی مLLورد اسLLتفاده عمLLوم اسLLت. ولی اتومبیل شخصی، تنهLLا بLLه صLLاحبش اختصLLاص دارد. و زن بی حجاب کاالی همگانی است; زیرا همه مردم قادرنLLد آزادانLLه از او بهره منLLد شLLوند. چگونLLه اسLLت کLLه فLLردی حاضLLر نیسLLت اتومبیل شخصی خود را به دست راننده ای بی انصاف یLLا حLLتی دوست خود بسپارد چون ممکن است موجب خLLرابی آن شLLود. ولی حاضر می شود ناموس خویش را در اختیLLار دیگLLران قLLراردهLLLLد تLLLLا در معLLLLرض انLLLLواع بیماری هLLLLا قLLLLرار گLLLLیرد.

منبع: کتاب »خLLواهرم حجLاب سLعادت اسLت ، نوشLته: محمLدابLLLLراهیم الموحLLLLد القزویLLLLنی، مLLLLترجم: یوسLLLLف آبLLLLادنی



پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت: 103، ص 6. بحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاراالنوار. ج 1 1980. مجلLLLLLLLLLLه لبنLLLLLLLLLLانی »الدسLLLLLLLLLLتور«، 21980. روزنامه مصری »االهرام ، 3

اهرم حجاب در دست ترک ها

ترکیه از جمله کشورهایی است که نظام موجLLود در آن را می تLLوان بLLه عنLLوان نمونLLه هLLای بLLارزی از جLLدایی ملت _ دولت برشمرد. نظLLام سیاسLLی ترکیLLه سیاسLLتی سکوالریسLLتی را در دستور کLار دارد، این در حLالی اسLت کLه مLردم ترکیLLه بیشLتر مذهبی بوده و با ارکان سکوالریسم کامال بیگانه هستند. اگرچه نظامیان ترک تاکنون توانسته اند این تناقض را تا حدی متوازن سازند، اما نشانه هLLا حکLLایت از این دارنLLد کLLه تنLLاقض مLLذکور اکنون به حدی رسیده است که نمی توان با روش های پیشLLین از بLLروز پیامLLدهای منفی آن جلوگLLیری کLLرد. یکی از بLLارزترین مباحث تناقض برانگیز در ترکیه موضوع حجاب اسLLت. بLLا روی کار آمدن یک دولت اسالمی در ترکیLLه جLLدال میLLان طرفLLدارانروسLLری و مخالفLLان آن وارد مرحلLLه تLLازه ای شLLده اسLLت. در حالی که اسالم گرایان ترکیه معتقدنLLد کLLه وجLLود یLLک دولت میانه رو اسالمی در کشورشان مLLوقعیت برتLLری را بLLه نسLLبت نظامیان ارشد سکوالرمسلک برایشLLان بLLه وجLLود آورده اسLLت سکوالرهای این کشور در تدارک مانورهای جدیLLد بLLر سLLر رای اخیر یک دادگاه اروپایی پیرامون شکایت دو دانشجوی ترکیLLه و مشروعیت بخشیدن بیشتر به مبارزه خود علیه حجاب هسLLتند. دادگLLاه حقLLوق بشLLر اروپLLا هفتLLه گذشLLته در پی شLLکایت »لیال شاهین« و یکی دیگر از دانشجویان ترک علیLLه دولت ترکیLLه در ممنLLوعیت اسLLتفاده از حجLLاب اسLLالمی در دانشLLگاه هLLای این کشور، این شکایت را رد کرد و صریحا اعالم داشت که ممنوع کLLردن حجLLاب مسLLلمانان، نقض حقLLوق بشLLر نیسLLت. این دو دانشجو به دادگاه حقوق بشر اروپایی در استراسLLبورگ اقامLLه دعLLوی کLLرده بودنLLد کLLه اصLLرار مسLLئوالن دانشLLگاه در زمینLLه برداشتن حجاب آنها پایمال شدن حقLوق ایشLان محسLوب می



شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. اما ? قاضی این دادگاه با استناد به قانون اساسی ترکیه اعالم کردند که به منظور دفاع از ارزش ها و اصول آزادی می تLLوان محدودیت هایی را نسبت به ابزار مذهبی اعمال کLLرد. این رای اگرچه از جمله معدود احکامی است که یک مرجLLع قضLLایی در اروپا به نفع حاکمیت ترکیه صادر کرده است، اما در عین حLLال برای اولین بار توانسLت اعLLتراض رسLLمی نخسLت وزیLLر دولت ترکیه به حکمی به نفع دولت این کشور را نیز به همراه داشته باشد. »رجب طیب اردوغان«، نخست وزیر ترکیه هفته گذشته در جمع هم حزبی های خود با انتقاد از این حکم گفت: دوست دارم بدانم قLLانون هLLای جدیLLد بLLزرگ اروپLLا در این حکم چقLLدر تاثیر داشته است. اردوغان اگرچLLه تاکیLLد کLLرد کLLه این حکم در قوانین ترکیه لحاظ خواهد شد، امLLا در عین حLLال قLLول داد کLLه

حLLزب مخLLالف دولت بLLه خLLوبیCHPدر این مLLورد بLLا حLLزب صحبت شود تا مLLاجرای قLLانون آمLLوزش عLLالی تکLLرار نشLLود. قانون جنجال برانگLLیز آمLLوزش عLLالی ترکیLLه کLLه بLLا بحث هLLای زیLLادی در این کشLLور همLLراه شLLد و مخLLالفت »نجLLدت سLLزر« رئیس جمهور این کشور را نیز دربرداشت، به طلبLه هLLا اجLازه می داد، ماننLLLد دانش آمLLLوزان عLLLادی بLLLه ادامLLLه تحصLLLیل دردانشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLگاه بپردازنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. امLLا بسLLیاری از کارشناسLLان قضLLایی و حLLتی سیاسLLی ترکیLLه معتقدند کLLه رای اخLLیر دادگLLاه حقLLوق بشLLر اروپLLا نLLه تنهLLا راه احقاق حقوق بانوان محجبه را در ترکیه که در دیگر کشLLورهای اروپایی مسLLدود خواهLLد کLLرد. براسLLاس این رویکLLرد بLLرخی از دولت های اروپایی که با موارد مشابه حقوقی درگیر هستند، با استناد به حکم اخLLیر این دادگLLاه، دانش آمLLوزان و دانشLLجویان محجبه را محکوم خواهنLLد کLLرد. امLLا بLLه عقیLLده عLLده ای دیگLLر اکنون روندی در اروپا و به خصوص ترکیه در جریان اسLLت کLLه از چنین پیامدی جلوگیری خواهد کرد. مخLLالفت هLLای گسLLترده در فرانسه، به عنوان دومین کشور پرمسلمان اروپLLایی بLLاعث شد کLLه اخLLیرا آمLLارگیری و تحقیقLLات جدیLLدی پLLیرامون مLLیزان پایبندی مسلمانان اروپا به آموزه های مذهبی و به ویژه حجاب



آغLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاز شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. در حال حاضر ?? میلیون مسلمان در اروپLLا بLLه سLLر می برنLLد. براساس آخرین آمارها ?? درصLLد از مسLLلمانان سLLاکن در این قLLاره نسLLبت بLLه دین خLLود حسLLاس هسLLتند و حاضLLر بLLه عقب نشLینی از امLور دیLنی واجب خLود نیسLتند. بLLه گفتLه بLرخی از حقوق دانان، همه مسلمانان اروپا اعم از کسLLانی کLLه پوشLLش اسالمی را رعایت می کنند، در این باره اتفاق نظLLر دارنLLد کLLه مسLLلمانان بایLLد این اختیLLار را داشLLته باشLLند کLLه دربLLاره نLLوع پوشش خود تصمیم بگیرند. از ترکیه نیز آمارهای بسیار جLLالبی منتشLLر می شLLوند. براسLLاس آخLLرین تحقیقLLات کLLه بLLرخی از سایت های اینترنتی منتشر کرده اند جامعه ترکیLLه اسLالمی تLLر شLLده اسLLت. موضLLوع زمLLانی جLLالب تLLر می شLLود کLLه بLLدانیم افسران جوان تر ترک به نسLLبت نظامیLLان قLLدیمی مLLذهبی تLLرشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده انLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. این روند در برخی از رویدادهای سیاسی ترکیه نیز نمLLود یافتLLه است. با وجود تاکیLLد مقامLLات ارشLLد سیاسLLی ترکیLLه از جملLLه رئیس جمهور به شدت سکوالر این کشور بر لLLزوم حضLLور بی حجاب زنان سایر مقامات در مهمانی هLا و دیLLدارهای رسLLمی، عLLدم تبعیت از چLLنین الLLتزامی اخLLیرا بLLا صLLراحت و جسLLارت بیشتری خود را بروز داده اسLLت. در یکی از رویLLدادهای اخLLیر، همسر سخنگوی مجلس ترکیه به دلیل سLLخت گLLیری در مLLورد بانوان محجبه در یLLک مهمLLانی رسLLمی از حضLLور در این دیLLدار سرباز زد. این در حالی بود کLLه رئیس جمهLLور ترکیLLه و بLLرخی دیگLLر از شخصLLیت هLLای رسLLمی ترکیLLه کLLه خLLود را پاسLLدار جمهوری سکوالر ترکیه می دانند نسبت به بایکوت این رویLLداد در صLLورت حضLLور یLLافتن همسLLر سLLخنگوی مجلس ترکیLLه بLLاروسLLLLLLLLLLLLLLLLLری هشLLLLLLLLLLLLLLLLLدار داده بودنLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در حالی که همسLLر نخسLLت وزیLLر ترکیLLه نLLیز از آمLLدن بLLه این محفل خLLودداری کLLرد، همسLLران سLLایر مقامLLات حLLزب حLLاکم اسالمی ترکیه بدون هیچ واهمه ای با روسLLری و حجLLاب کامLLل در آن حضور یافتند. اگرچه سازمان آموزش عالی ترکیه که بر امور دانشگاه های ترکیه نظارت می کند، در سال های گذشته با صدور بخشنامه ای استفاده از حجLLاب اسLLالمی در دانشLLگاه



های این کشور را ممنوع کرد، اما اقدامات سهل گیرانه ای که در مورد سایر اقلیت های این کشور از جملLLه کردهLLا از سLLوی دولت ترکیLLه یLLا چLLراغ سLLبز نظامیLLان این کشLLور _ بLLه عنLLوان سردمداران پشت پرده و اصلی ترکیLLه _ در دسLLتور کLLار قLLرار گرفته است، حکایت از روندی دارد که احتماال بحث محدودیتهLLLای حجLLLاب در ترکیLLLه نLLLیز از آن مسLLLتثنی نخواهLLLد بLLLود. ترک ها تاکنون توانسته اند با روی کLار آوردن یLLک دولت میانLLه رو اسالمی تا حدی از فشار شدید افکار عمومی خLLود بکاهنLLد. شاید برای نظام ترکیه در حال حاضر با توجه به ضرورت ایجاد و حفظ توازن و ثباتی که پیشتر به آن اشاره رفت، بهتر باشLLد که این فشار را همچنان از طرقی نظیر این در کنLLترل داشLLته باشد. حLLتی اگLLر رای اخLLیر دادگLLاه حقLLوق بشLLر اروپLLا بLLه نفLLع محLLدودیت هLLای حجLLاب در ترکیLLه را ریشLLه در نگLLرانی هLLایی بدانیم که با مخالفت علیه ممنLLوعیت حجLاب در فرانسLه نمLود بارزتری به خود گرفتند، به نظر می رسLLد کLLه این رای را نمی توان به عنوان اهرمی جدید برای مخالفان حجاب بانوان ترکیه

برشمرد.بدحجابی در نگرش جامعه شناختی

یکی از رویکردهای مطرح در زمینه تبیین انحرافات اجتمLLاعی، رویکرد گزینش عاقالنه است. طبق یکی از نگاه هLLای جدیLLد در این رویکرد، رابطه منحرفانه و کجروانه به منزله بازار انحراف و جرم است که مشتمل بر تقاضا و عرضه می باشد. بLLر طبLLق برداشت های جدید، فرد منحLLرف در بخش تقاضLLا قLLرار دارد و فLLرد بزه دیLLده بLLه هیچ وجLLه در این جریLLان، منفعLLل و بی تLLأثیر نیسLLت بلکLLه بLLا قLLرار گLLرفتن در بخش عرضLLه، فعاالنLLه در شکل گیری عمل منحرفانه شرکت می کند. این مدل تحلیل، در مLLورد انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی ناشLLی از عLLدم رعLLایت حجLLاب صLLحیح کLLاربرد دارد و مسLLتلزم سیاسLLت های کنLLترلی متناسب با خود است. اگر با این رویکرد به تحلیل برخی متون دینی )آیات مربوط به حجاب( بپردازیم، شLLاهد تأییLLد این مLLدل در این آیات خواهیم بود و تشریع حجاب به منزله یک سیاسLLت



کنترلی، به خوبی در این مدل معنا می یابد. موضLLوع بLLدحجابی در جامعLLه مLLا از امLLوری اسLLت کLLه ذهن بسLLیاری از دینLLداران جامعLLه را بLLه خLLود مشLLغول داشLته اسLLت. تلقی بLLدحجابی بLLه عنوان امری نابهنجار و نامطلوب نشانگر این است که ذهLLنیت فرهنگی و دینی ما برای بدحجابی آثار و تبعات نامطلوبی قائل است و به تعبیر دیگر، آن را علت بLLرخی پدیLLده های نLLامطلوب دیگLLر در جامعLLه می انگLLارد. در این نوشLLتار سLLعی شLLده، بLLامروری کوتاه بر نظریه های علمی ارائه شLده در زمینLه تبLیین)

( )علت یLLابی( انحرافLLات و ناهنجاری هLLای اجتمLLاعی و سLLیر1 تحول آن نظریه ها، موضع جدیLLدترین نظریه هLLا، نسLLبت بLLه این تلقی رایج در میان دینداران جویا شود و سرانجام بLLا اسLLتمداد از بیانLLات عالمLLان دیLLنی، از چشLLم انداز دیLLنی بLLه این موضLLوع پرداخته شود. اما پیش از بیان نظریه های مطرح در این زمینه، در ابتدا الزم است، مفاهیم اصLلی بLه کLار رفتLLه در این مقالLه تعریف گردد.معLLنی شناسLLی بدحجابیهمان گونLLه کLLه از تLLLرکیب لفظی ایLLن مفهLLوم برمی آیLLLد، بLLLرای تعریLLف بLLدحجابی بهLLتر است، در ابتدا حجاب و حدود آن مشLLخص گLLردد و از آنجLLا کLLه هدف دستیابی به اصطالح شرعی این مفهوم اسLLت، بایLLد دیLLد که حجاب عالوه بر معنای لغوی، در شLLرع اسLLالم چLLه معنLLایی دارد. از نظLLر لغLLوی لغت حجLLاب بLLه معنLLای پوشLLیدن، پLLرده و حاجب به کLLار رفتLLه و در هیچ مLLوردی اصLLالتا بLLه معنLLای نLLوع، سبک پوشیدن و نوع سبک لباسی که پوشیده می شLLود، اطالق

( در اصLLطالح فقهی نLLیز بLLرای رسLLاندن معنLLای2نشده است.) پوشش زنان، از لغت حجاب استفاده نشده و نمی شLLود، بلکLLهتر« کLLه بLLه طLLور دقیLLق، در معنLLای پوشLLش و LLاز لغت »س

( در مورد میزان و مقLLدار3پوشاندن است، استفاده می شود.) پوشش بدن که در شرع اسالم برای زنان واجب شمرده شLLده است، با نگLLاهی بLLه رسLLاله های عملیLLه مراجLLع تقلیLLد می تLLوان دریافت که حجاب صحیح و واجب عبارت اسLLت از، پوشLLانیدن تمام بدن به جLLز قLLرص صLLورت و دو دسLLت )از مچ دسLLت بLLه پایین(. اما این تعریف فقهی تعریف حداقلی است و با نگرشی وسیع تر و دیدی اجتماعی بLLه احکLLام اسLLالم شLLاید بتLLوان گفت تعریفی ناقص است. به سخن دیگLLر، برطبLLق رویکLLرد عالمLLان



ژرف اندیش دیLLنی، بLLا تأمLLل دقیLLق در منLLابع آموزه هLLای دیLLنی، می تLLوان از جنبه هLLای فLLردی این حکم فراتLLر رفت و بLLه ابعLLاد اجتماعی این رفتار متوجه گردید. همان گونLLه کLLه اسLLتاد شLLهید مرتضی مطهری خاطرنشان ساخته است: »پوشش (وحجLLاب زن) در اسالم این اسLLت کLه زن در معاشLLرت خLLود بLLا مLLردان

(4بدن خود را بپوشاند و به جلLLوه گری وخودنمLLایی نLLپردازد.«) بنابراین، مقصود از حجاب اسالمی، آن نوع پوششی است کLLه

(LLL حLLدود شLLرعی پوشLLش در آن1دارای این دو ویژگی باشد: (LL بLا خودنمLایی وجلب نظLر نامحرمLان2رعایت شLده باشLد.

همراه نباشد. طبق این تعریف، حجاب امری نیست کLLه صLLرفا به موضوع پوشش مرتبط باشد، بلکه امری رفتاری نیز هست. با روشن شدن مفهوم حجاب، تصور جLامع تری از بLدحجابی در ذهنمان شکل می گیرد. بLLدحجاب فقLLط کسLLی نیسLLت کLLه حLLد واجب حجاب شرعی را رعLLایت نمی کنLLد؛ ممکن اسLLت کسLLی این حدود را کامال رعایت کند ولی در عین حال وضع ظاهرش، نوع رفتارش با مLLردان، نLLوع سLLخن گفتنش، نLLوع راه رفتنش، حتی نوع نگاهش به افراد و اطرافش و در یک کالم، نوع رفتار

( باشد،5ارتباطی او در اجتماع به گونه ای باشد که »زبان دار«) یعنی با زبان بی زبانی توجه نامحرمان را بLLه خLLود جلب نمایLLد. تذکر این نکته الزم است کLLه ویLLژگی خودنمLLایی و بLLه تعبLLیری، زباندار بودن رفتار و پوشش، ربطی بLLه آگLLاهی و قصLLد فاعLLل رفتار یا پوشش ندارد و ممکن است این جلب نظر غیرآگاهانLLه

( بLLه6و غیرعمدی باشد. انحراف اجتماعی انحراف یا کجروی) ( اطالق می شود که هنجارهای مقبول جامعLLه7رفتار یا کنشی)

( در هر جLLامعه ای برحسLLب موقعیت هLLای8را زیرپا می گذارد.) گونLLاگون، انتظLLارات خاصLLی از اعضLLای جامعLLه وجLLود دارد. بی توجهی به این انتظارات به معنای انحراف از آن ها محسوب می شود. این انتظارات و هنجارها بسته به اهمیLLتی کLLه جامعLLه برای آن ها قائل است، می تواند واکنش های متفLLاوت اجتمLLاعی را در قبLLال نقض آن هLLا برانگLLیزد؛ بLLر این اسLLاس، هنجارهLLای

(1Lاجتماعی را به دو دسLLته کلی می تLLوان تقسLLیم بندی نمLLود: (؛ شLLLیوه های قLLLومی بLLLه آن دسLLLته از9شLLLیوه های قLLLومی)

هنجارهLLای اجتمLLاعی اطالق می شLLود کLLه نقض آن هLLا هرچنLLد



نامطلوب و نابهنجار تلقی می شLLود، ولی واکنش شLLدید مLLردمرا در پی ندارد و واکنش در حد عدم تأیید آنان محدود می ماند.

( مانند کسی که چشم چرانی کند، این رفتLLار گرچLLه امLLری10) نLLامطلوب تلقی می شLLود ولی معمLLوال مLLردم بLLا مشLLاهده آن

(2LچنLLدان واکنشLLی نسLLبت بLLه فLLرد مزبLLور نشLLان نمی دهنLLد. (؛ یعLLنی هنجارهLLای نیرومنLLدی کLLه از نظLLر11رسLLوم اخالقی)

اخالقی مهم محسLLوب می شLLود و مجLLازات متخلفLLان از آنهLLا، (برای12شدیدتر وشامل جریمه های مالی و فیزیکی می شود.)

مثال در جامعه ما حفظ حLLریم و احLLترام بLLانوان از هنجارهLLای مهم بLLه شLLمار می رود و اگLLر کسLLی بLLا گفتن متلLLک و سLLایر اذیت هLLای کالمی این هنجLLار را نقض کنLLد، سLLایر افLLراد شLLاهد

(؛13(LLL قLLانون)3قضیه به شدت بLLا وی برخLLورد خواهنLLد کLLرد. قانون آن دسته از هنجارهای اجتماعی است کLه جامعLه، آن هLا را چنان برای بقای خود حیاتی می دانLLد کLLه هنگLLامی تخلفی در مورد آن صورت بگیرد، دولت و ابزارهای حکومتی را به مقابله با آن هLLا وامی دارد و متخلLLف از آن هLLا ممکن اسLLت بLLه زنLLدان، محرومیت از حقوق اجتمLLاعی یLLا اعLLدام محکLLوم شLLود؛ ماننLLد

( در این نوشتار مقصود از انحرافات14ارتکاب زنای به عنف.) اجتمLLاعی، انحLLراف از هنجارهLLای اجتمLLاعی نLLوع دوم و سLLوم است، یعنی انحراف هایی که واکنش های نسبتا شدید اجتمLLاعی را ایجLLاد می نمایLLد. تبیین هLLای مختلLLف از انحLLراف اجتمLLاعی انحراف اجتماعی مورد تبیین های مختلفی قLLرار گرفتLLه اسLLت، از قبیل: تبیین های زیست شLLناختی، روان شLLناختی و اجتمLLاعی. در تبLLیین زیست شLLناختی، محLLور اصلی موضLLوع، ویژگی هLLای بیولLLLوژی و زیست شناسLLLی فLLLرد منحLLLرف اسLLLت کLLLه در آن ساختمان بدن تا عوامLLل ژنتیLLک شLLخص کجLLرو، مLLورد توجLLه و

(در تبLLLیین روان شLLLناختی بLLLر15بررسLLLی قLLLرار می گLLLیرد.) تفاوت های فردی اشLLخاص در شLLیوه تفکLLر و احسLLاس دربLLاره

( در تبLیین اجتمLاعی کLه اینجLا16رفتار خویش تأکید می شود.) صرفا این موضوع مورد بحث قرار می گیرد، انحراف اجتمLLاعی نوعی کنش اجتماعی محسوب می شود؛ بنابراین برای شناخت آن الزم اسLLت، مLLروری کوتLLاه بLLه رویکردهLLای کلی و مهم در تبLLیین کنش اجتمLLاعی شLLود تLLا در پرتLLو آن، پدیLLده انحLLراف



اجتمLLLLLLLLLاعی مLLLLLLLLLورد توجLLLLLLLLLه قLLLLLLLLLرار گLLLLLLLLLیرد. با مLLروری بLLر نظریه هLLای گونLLاگون در این حLLوزه، رویکردهLLای

(- رویکLLرد1عمده و مهم در این زمینه به قرار ذیLLل می باشLLد: ( »شLLئون مختلLLف17کLLارکردگرابر طبLLق رویکLLرد کLLارکردگرا)

جامعه را بر حسب پیامدهای سودمندی که برای نظام بزرگ تر ( بLLرای مثLLال اگLLر سLLؤال18اجتماعی دارند، تبیین می کننLLد.«)

شود که چرا در هLLر جLLامعه ای بLLا وجLLود سیاسLLت های کنLLترلی، میزانی از انحراف از هنجارهای اجتماعی بLLه چشLLم می خLLورد، گفته می شود که به طور اساسی وجLLود مLLیزانی از انحLLراف و هنجارشکنی در جامعه، برای حیات و بقای آن مطلوب و حLLتی ضروری است؛ چرا که انحراف و هنجارشکنی موجب می شLLود که هنجارهای اجتمLLاعی از حLLالت اجمLLال و ابهLLام بLLه درآینLLد و وضوح و روشنی بیشتری برای آحLLاد جامعLLه پیLLدا نماینLLد و این امر، وفاق بر سر هنجارها را که اسLLاس انسLLجام اجتمLLاعی راتشLLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLLد، سLLLLLLLLLLهل تر می سLLLLLLLLLLازد.

(19(- رویکLLرد سLLاختارگرا بLرحسLLLب رویLLLکرد سLLLاختارگرا)2 »شئون مختLلف جLامعه را بLرحسLب پیامLLدهای پیش بینی پLLذیر

(به عنLLوان نمونLLه20اوصاف ساختاری جامعه تبیین می کنند.«) در مقام پاسخ بLLه این سLLؤال کLLه چLLرا در جامعLLه مLLا بLLا وجLLود مقبولیت عام یک سری ارزش های اخالقی در باب روابط مLLرد و زن، انحراف اجتمLLاعی در این زمینLLه بLLا درجLLات مختلLLف بLLه چشم می خورد، اگر پاسخ داده شود که چون ساختار اقتصادی کشور موجب شده که افراد توانایی الزم بLLرای تLLأمین حLLداقل امکانLLات بLLرای تشLLکیل خLLانواده را نداشLLته باشLLند و بLLه همین جهت از راه های خالف هنجارهای اجتمLLاعی بLLه تLLأمین نیازهLLای غریزی خLLود روی می آورنLLد، در واقLLع تبییLLنی سLLاختاری از اینپدیLLLLLLLLLLده بLLLLLLLLLLه دسLLLLLLLLLLت آمLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLت.

(LLL رویکLLرد ماتریالیسLLتیدر رویکLLرد ماتریالیسLLتی، بLLا تحلیLLل3 صورت های مختلف تکنولوژی و آرایش های اجتماعی حLLاکم بLLر

(( می تLLوان ویژگی هLLای مهم حیLLات21تولیLLد )پایLLه اقتصLLادی) ( مطابق این رویکرد، وجLLود انحLLراف22جمعی را تبیین نمود.)

اجتماعی و هنجارشکنی در جوامLLع امLLروزی ناشLLی از این امLLر است که در این جوامع اقتصاد سرمایه داری حاکم است. تأکیLLد



بر فردگرایی یکی از نیازهای حیاتی چنین نظام اقتصادی است و رواج فردگرایی به معنای سست شدن پایبندی افLLراد جامعLLه به هLLر چLLیزی اسLLت کLLه الزمه اش کنLLار گذاشLLتن خواسLLته های فLLردی و توجLLه بLLه اقتضLLائات زنLLدگی جمعی اسLLت.چنLLان کLLه مشاهده می گردد، این سه رویکرد در تبیین کنش های اجتماعی از جمله انحرافات اجتماعی، بر عوامل کالن اجتمLLاعی )کLLه در خارج از ذهن کنشگر قرار دارند( تأکید دارنLLد و بLLه متغLLیر فLLرد کنشLLگر، ذهLLنیت و فعLLل و انفعال هLLایی کLLه در ذهن او صLLورت می گیرد تا بLLه ارتکLLاب عملی منتهی می شLLود، تLLوجهی ندارنLLد. هرچند توجه به عوامل کالن به هیچ وجه قابل اغماض نیست و در جای خود ضروری است، ولی از آنجا که کنش، از یک عامل انسانی دارای آگاهی و اراده سرمی زند، نقش فLLرد کنشLLگر را نباید از نظر دور داشت. در اینجLLا ضLLمن اذعLLان بLLه سLLودمندی تبیین های سطح کالن، بLLرای تبLLیین در سLLطح خLLرد، بLLر توضLLیحرویکLLLLLLLLLLLLرد ذیLLLLLLLLLLLLل متمرکLLLLLLLLLLLLز می گLLLLLLLLLLLLردد.

(، یLLک23(L رویکرد گزینش عLLاقالنهرویکرد گLLزینش عاقالنLLه)4 اصل محوری دارد و آن »این است که رفتار آدمیان، هدفدار و سنجیده )سنجشگرانه( است...آدمیان در چند راهی ها راهی را که با اغراضشان موافق است اختیLار می کننLد، بLرای رفتن بLه هLLر راهی محاسLLبه سLLود و زیLLان می کننLLد... عملی عاقالنLLه و سنجیده است کLLه در چLLارچوب اطالعLLات مشLLخص از شLLقوق

(24مختلف، وسیله مناسبی برای رسLLیدن بLLه هLLدفی باشLLد.«) بنLLابراین، رفتLLار منحرفانLLه نLLیز نLLوعی تصLLمیم گیری فLLردی و گLLLزینش عقالنی فایده گرایانLLLه اسLLLت کLLLه پس از سLLLنجش پیامدهای مثبت و منفی رفتار منحرفانLLه صLLورت می گLLیرد؛ بLLه عالوه، در این رویکرد اصل بر این است کLLه امکLLان گLLزینش و

( در25تصمیم گیری برای همLLه افLLراد بLLه یکسLLان وجLLود دارد.) قلمLLرو جرم شناسLLی، نقطLLه اوج این نLLوع تبLLیین را در آغLLاز می توان در قرن هفدهم میالدی در ایده های مکتب کالسLLیک در

( اصLLول این تفکLLر بLLا26حLLوزه جرم شناسLLی مشLLاهده نمLLود.) پیدایش تفکر پوزیتیویستی در حوزه علوم طبیعی و انسانی بLLه

به بعد نLLیز1970دست فراموشی سپرده شد. از اواسط دهه می توان شاهد طLLرح تLLدریجی این دسLLت تبیین هLLا بLLود؛ در این



تبیین ها از نو، بزهکاران کنشگرانی اندیشLLه ورز تلقی می شLLوند که برای ارتکاب رفتارهای انحرافی خود برنامه ریزی های خاص دارند، از جمله آن که قبل از هرچیز، آماج های رفتLLار خLLویش را مورد توجه قرار می دهند و اگر ضررها و خطرهای عمل مLLورد نظر را بیش از منافع حاصل از آن ببینند، از ارتکLLاب آن چشLLم

( LLL رویکLLرد عرضLLه و تقاضLLا اهمیت رویکLLرد27می پوشLLند.) گزینش عاقالنه در حوزه تبیین های خLLرد از رفتLLار منحرفانLLه در این است که اساس و مبنای نظریه هLLا و رویکرد هLLای متفLLاوتی در این زمینه شده اسLLت. یکی از اساسLLی ترین و قLLدیمی ترین این ها، رویکردی است کLLه رابطLLه منحرفانLLه و کجروانLLه را بLLه صورت بازار عرضه و تقاضا تصویر می کند و فLLرد کجLLرو را در

( با چLLنین29( »ارلیش«)28جایگاه »عرضه کننده« می نشاند.) دیدگاهی نقش عوامل بازدارنده )مانند مجازات هLLای قLLانونی و اجتماعی در نظر گرفته شده( را دارای اهمیتی قاطع در تعیین

(30فLLراوانی انحLLراف و کجLLروی در هLLر جLLامعه ای می دانLLد.) بنابراین برای کنترل روند انحرافات، باید باال بردن هزینه جLLرم از طریق تقLLویت بازدارنLLده ها، مثLLل مجLLازات بزهکLLار، پلیس و

( اشکالی که در این31نظام جزایی را در دستورکار قرار داد.) رویکرد هست، این است که به طLLور مشLLخص بیLLان نمی شLLود که در این بازار انحراف و جرم، نقش تقاضا را چه کسLLی ایفLLا

( از این32می نمایLLد.امLLا روایت جدیLLدتر تقریLLر »ون دیLLک«) رویکرد است. وی فرد منحرف و آسیب سLLاز را شLLاخص بخش »تقاضLLا« و بزه دیLLده )کسLLی کLLه از رفتLLار انحLLرافی آسLLیب می بیند( را شاخص بخش »عرضه« قلمداد می کند؛ بدین معنLLا که آنچه فاعل حقیقی کجLLروی در بLLازار جLLرم و کجLLروی دارد، صرفا آمادگی و انگیزه و گاه ابزار الزم برای این کار است؛ در مقابل، آنچه فرد بزه دیده عرضه می دارد، آسLLیب پذیر نمایانLLدن خود و ایجاد این باور در فرد منحرف است که می تواند انگLLیزه و توانمندیش برای هنجارشکنی را به فعلیت برساند. بدین سان روشن می شود که این روایت از رویکرد گLLزینش عاقالنLLه، یLLک گام از روایت قبل جلوتر است؛ چرا که تحلیل خود را صرفا بر شخص خاطی متمرکز نمی سLازد بلکه به نقش آفرین بزه دیLLده در جریLLLان انحLLراف و کجLLروی صLLحه و تأکیLLLد می گLLذارد. بLLه



، »در میLLان1990( در خالل دهLLه 33تصLLریح بLLرخی محققLLان) جدیدترین معارف جرم شLLناختی، دیگLLر مسLLأله عمLLده، مجLLرم نیست بلکه بزه دیLLده اسLLت، یعLLنی کسLLی کLLه شLLیوه زنLLدگی و فعالیت هLLای روزمLLره وی ممکن اسLLت او را در برابLLر جLLرم

( این بیLLان گرچLLه بLLه طLLور مشLLخص در34آسLLیب پذیر کنLLد.«) مورد شکستن هنجارها از نوع قانون )نوع سوم از تقسیم بندی هنجارهای اجتماعی( ابراز شده ولی به راحLLتی می تLLوان آن را بLLه سLLایر هنجارهLLای اجتمLLاعی نLLیز تعمیم داد. بLLدحجابی در رویکLLرد عرضLLه و تقاضLLا تبLLیین?هLLای مختلLLف از انحLLراف اجتماعی، به طور عام و نظریه مبتنی بر ایLLده بLLازار عرصLLه و تقاضا به طور خاص، جنبه تبیینی دارند؛ بدین معنا که به دنبLLال تعیین مقصر اصلی در کنش منحرفانه و هنجارشکنانه نیسLLتند. از این?رو، برحسب این نظریه، کسی که عامل انحLLراف تلقی می شود )در صورتی که انحراف در حد نقض قانون باشLLد(، از نظLLر حقLLوقی مسLLئول شLLناخته نمی شLLود و الزم نیسLLت بLLار مجازات را تحمل کند. زیرا همLLان طور کLLه گفتLLه شLد، مقصLLود اصلی این است که در عین اذعان به مسئولیت فرد منحرف و متخلف نسبت به عمل خود، شناسایی زمینه و عوامLLل کوچLLکو بزرگی که موجب پدیدآمدن و تحقق کنشی کجروانLLه شLLده? اند، فLراهم گLردد تLا بLدین تLرتیب، سیاسLت هایی کLه در جهت کLLاهش انحLLراف پیشLLنهاد و اجLLرا می شLLود، نسLLبت بLLه بLLرخی عوامل بروز انحراف دچار بزرگ بینی بیش از حLLد و نسLLبت بLLه برخی دیگر دچLLار غفلت و جهLLل نگLLردد. بLLرای مثLLال در مLLورد مبحث اصلی این نوشLLتار کLLه در حLLوزه روابLLط بین مLLرد و زن می باشد، به طور قطع هیچ جامعه ای را نمی توان یافت کLLه در این مورد کامال فاقد هنجLLار و قواعLLد رفتLLاری باشLLد. نقض این هنجارهLLLا نLLLیز بسLLLته بLLLه اهمیت هنجLLLار نقض شLLLده، واکنش متناسب با خود را در پی خواهد داشت. برطبق نظریه عرضه و تقاضا، در راستای حفظ هنجارها، حریم هLLا و ارزش هLLای حLLاکم بر جامعه و نیز بLLه دنبLLال راهکارهLLایی بLLرای کLLاهش یLLا حLLذفانحرافات عالوه بر اینکLLه مجLLازات متوجLLه فLLرد منحLLرف می? شود، شخص بزه دیده هم )که در این مLLوارد معمLLوال جنس زن است(، از این سرزنش و سیاست در امان نمی?باشد، چرا که



او هم صLLLرفا منفعLLLل نبLLLوده اسLLLت. چLLLون زنLLLان بLLLه علت مطلوبیت های طبیعی که خواه ناخواه در ظاهر و جسم خLLود، در نظر مردان دارند و نیز به علت مطلوبیت ها و جذابیت هایی کLLه می توانند آگاهانه یLLا ناآگاهانLLه )براسLLاس تLLربیت نادرسLLت( بLLه رفتLLار خLLود در منظLLر مLLردان ببخشLLند، در بخش عرضLLه قLLرار می گیرند. این در حالی است که در وضLLع عLLادی، جLLذابیت ها و مطلوبیت های مردان برای زنان از سنخ امور ظاهری و جنسی نیست و از این لحاظ آنان عرضه کننده نیستند بلکLLه متقاضLLی هستند. بنابراین، هرقLLدر این اقسLLام زیبایی هLLا از جLLانب زنLLان، بیشتر در دسترس مردان باشد، به معنای عرضه بیشLLتر آن هLLا در برابر انظار متقاضیان است. اقتضای چLLنین وضLLعی، بیLLانگر این پیLLام )هرچنLLد معمLLوال ناخواسLLته( از جLLانب زنLLان بLLالقوه بزه دیده به مردان بالقوه کجرو است که آن ها به راحتی به این نLLوع زنLLان دسترسLLی پیLLدا کننLLد. در این صLLورت امکLLان نقض هنجار سهل تر و کم هزینه تر می گLLردد. آنچLLه در این میLLان مLLانع بروز کنش کجروانه می شود، یکی هزینه باالی کجروی بLLه علت مجازات سنگین قانونی یا اجتماعی و دیگری، کاهش آگاهانه یا ناآگاهانه عرضLLه از طریLLق وجLLود الگوهLLای رفتLLاری صLLحیح درمیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان زنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. با چنین مقدمه ای روشن می شود که بی حجابی یا بدحجابی بLLه معنای عام، عرضه هرچه بیشتر است. یکی از راه های کLLاهش عرضLLه، رعLLایت حجLLاب بLLه معنLLای عLLام آن )پوشLLش انLLدام و زباندار نبودن رفتار( است، چرا که فرصت های هنجارشکنی را از دست کجروان می گیرد. البته این نکته نیز شایان ذکر اسLLت که این پوشش و محافظت نباید چنان افراط آمیز باشد که خود از سویی دیگLLر بLLه جلب توجLLه و در نتیجLLه، بLLه نLLوع دیگLLری از عرضه منجر شود. بLLه طLLور کلی اسLLاس حLLد و مLLرز افLLراط و تفریط در این بLLاب بیشLLتر بLLه عLLادات فLLرهنگی هLLر جامعLLه یLLا اجتماعLLات کوچکLLتر برمی گLLردد. بLLرای مثLLال در اجتماعLLات روستایی، بیرون مانLLدن مقLLداری از مLLوی سLLر زنLLان در برابLLر مردان نامحرم شاید عرضه و مایه جلب توجه نباشد )بLLه همین دلیل برخی مراجع از جملLLه حضLLرت امLLام )ره( در رسLLاله های علمیه خود هرچند بLLا احتیLLاط بسLLیار، این مقLLدار را از شLLمول



وجوب ستر استثنا کرده اند(، ولی معلوم نیست، همین امLLر در غیر روستا چLLنین وضLLعی داشLLته باشLLد. پس از آشLLنایی بLLا این نظریات، نظرگاه متون دینی در تأیید یا نفی این رویکLLرد مLLورد بررسLLی قLLرار می گLLیرد. امLLا قبLLل از ورود بLLه این بحث الزم است، نکته ای در باب رابطLLه بین گزاره هLLای دیLLنی و نظریLLات علمی روشن شود. پرواضح است کLLه اعتبLLار گزاره هLLای دیLLنی اسالم، از اعتقاد به مبدأ وحی نشأت می گLLیرد و تأییLLد یLLا عLLدم تأیید علوم تجربی نمی توانLLد و نبایLLد در پایبنLLدی بLLه گزاره هLLای دینی دست کم در خصLوص ضLروریات دین خدشLه وارد سLازد. اما این نکته را نمی توان انکار کرد که اطالع از این نظریات کLLه حاصل تالش و کنکاش عقل بشری برای حل مشکالت زنLLدگی و اصالح راه های رفته است، می توانLLد بLLه فهم بهLLتر و روشLLنتر گوهرهای گران بهایی کLLه منبLLع وحی در اختیLLار دینLLداران قLLرار داده، کمLLک شLLایان نمایLLد. بLLه عالوه، این نظریLLه و نظریه هLLای مشابه آن تراوش ذهنی کسانی است که در یک بستر فرهنگی خاص با سابقه تاریخی بی اعتنایی به گزاره هLLای دیLLنی پLLرورش یافته اند و کشانده شدن آنان به اتخLLاذ چLLنین مواضLع علمی ای، به معنای یک عقب نشینی از مواضع علمی گذشتگان خود و بLLه یک معنLLا داللت گLر بLر آزمLLون تجLربی گزاره هLای دیLنی اسLالم است، امری که امکان آن برای مسلمانان به لحاظ ویژگی های فرهنگی فراهم نیست. حجاب در قرآن عمده متLLون دیLLنی کLLه در این بخش مطرح می گردد، آیات مربوط به حجاب است که دو سوره قرآن، نور و احزاب آمده اسLLت. در این نوشLLتار، بLLه آنچLLه در این آیLLات در مLLورد تعLLیین حLLد واجب آمLLده پرداختLLه نمی شود، بلکه مقصود اصلی بهLLره بLLردن از آن هLLا در راسLLتای

( محدود شدن تقاضا - »قل للمؤمLLنین35موضوع بحث است.) یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان اللLLه

( خداوند متعال در این آیه تکلیLLف مLLرد36خبیر بما یصنعون.«) نامحرم را در عرصه اجتماع و به هنگام برقرار کردن ارتباط با زن نامحرم مشخص سLLاخته اسLLت. خداونLLد متعLLال بLLه پیLLامبر اکرم )ص( دستور می دهد که به مردان مؤمن ابالغ کنLLد کLLه از خیره شدن به زنان بپرهیزنLLد و دامLLان خLLود را از گنLLLاه حفLLظ کننLد. )یLا بLLر طبLLق تفسLیر دیگLLری، فLLرج خLLود را از دیLLLدگان



دیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران بپوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانند.( محدود شLLدن عرضLLه زنLLان مLLؤمن همچLLون مLLردان بایLLد نگLLاه خویش را کنترل نمایند. اما آن ها عالوه بر این تکلیف مشترک، موظLLف بLLه انجLLام تکLLالیف دیگLLری نLLیز هسLLتند. این تفLLاوت و تکلیف اضLLافی، نLLه از روی تبعیض نLLاروا بین زن و مLLرد اسLLت بلکه متناسب با تفاوت ذاتی این دو جنس است. مرد متقاضی اسLLت و همLLواره از طریLLق دیLLدن بLLه دامن خطLLا می افتLLد، بLLر خالف زن کLLLه چLLLنین نیسLLLت. خطLLLای زن در نحLLLوه عرضLLLه زیبایی هLLای خLLویش اسLLت کLLه همLLان خودنمLLایی و جلب نظLLر است؛ از این رو، شارع مقدس با تشریع حجاب در نظر داشته که عرضه، به حیطه خاصی )محیط امن خانواده( محدود شود. محLLدودیت عرضLLه، در اصLLل مLLوجب محLLدود گشLLتن تقاضLLا می گLLردد. زیLLرا زنLLان بLLا رعLLایت و حفLLظ حجLLاب، خLLود را از هوس بازی های مردان در امان نگه می دارند و می توانند آزادانه در جامعه حضور پیدا کنند، بدون اینکه مLLورد اذیت و آزار قLLرار بگیرند و خود را به راحتی و ارزان در عرضLLه تماشLLای مLLردان قرار دهند. همان طور که در مفهوم شناسی حجاب ذکر گردیLLد، عرصه حجاب محدود به یک زمینه نیست، بلکه دامنة آن فراتLLر از حفLLظ پوشLLش ظLLاهری اسLLت کLLه بLLه این مLLوارد اشLLارهمی گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد:

(- پوشش L »یحفظن فروجهن و الیبLLدین زینتهن اال مLLا ظهLLر1 (، »و زیLLور خLLویش37منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن«)

آشکار نکننLLد، مگLLر آنچLLه پیداسLLت و سLLرپوش های خLLویش بLLر گریبان ها بزنند.« در فراز انتهLLایی این آیLLه، دسLLتور دیگLLری بLLه عنوان مکمل حجاب شرعی ذکر شده که مؤید نگLLرش مLLذکور است: »و پای به زمین نکوبند که زیورهLLای مخفیشLLان دانسLLته شود.« زنان عرب معموال خلخال به پLLا می کردنLLد و گLLاه بLLرای آن که بفهمانند که زینتی قیمتی به پا دارند، پLLای خLLود را محکم به زمین می کوبیدند. مضمون این نهی را می تLLوان توسLLعه داد وهLLLر آنچLLLه عرضLLLه و خودنمLLLایی زن تلقی می شLLLود، ماننLLLد استعمال عطرهای تنLLد و آرایش در چهLLره را می تLLوان ممنLLوعدانسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. موارد استثنائی البته در جایی که تقاضایی نباشد، منطLLق حکم



می کند که این حکم لغو شود، چنانچLLه در ادامLLه فLLرازی از این آیه ذکر گردیLLده اسLLت. این مLLوارد اسLLتثنائی، گLLاهی در جLLانب تقاضا یعنی مرد و گاهی در جنبLLة عرضLLه، یعLLنی زن قLLرار دارد که به اجمال شامل موارد ذیل می گردد: L مLLردانی کLLه احتیLLاج به زن نLدارند؛ »و زیور خLLLویش آشLLکار نکننLLد مگLLر ... مLLردان

( مقصLLود از مLLردان38طفیلی کLLه حLLاجت بLLه زن ندارنLLد.«) طفیلی، قدر مسلم دیوانگLLان و افLراد ابلLه اسLت کLه بLLه علت عدم درک زیبایی های زنLLان در زمینLLه امLLور جنسLLی اساسLLا در خارج از دایره تقاضا قرار دارند. L کودک نابالغ؛ »کودکLLانی کLLه از راز زنLLان آگLLاه نیسLLتند )یLLا بLLر کLLام جویی از زنLLان توانLLا

( L زنLLان پLLیر؛ »و زنLLان قاعLLده و بازنشسLLته کLLه39نیستند(.«) امیLLد ازدواج ندارنLLد، بLLاکی نیسLLت کLLه جامLLه خLLویش (یعLLنی روسری و چهارقد) را بر زمین نهند (البته) در صورتی که خLLود را به زیوری نیاراسته باشد و قصد خودنمایی نداشته باشLLند؛ و

( این40اگر از این نیز خودداری کننLLد برایشLLان بهLLتر اسLLت.«) آیه را می توان به عنوان استثنایی دیگر بر حکم حجاب کLLه قبال ذکر شد دانست و فلسفه آن این است کLه این زنLان بLLه طLLور عادی، چیزی برای عرضه ندارند و رغبت و تقاضایی نسبت بLLه آنان وجود نLLدارد؛ از این رو، وجLLوب حجLLاب )لLLزوم پوشLLانیدن سLLر در حضLLور نLLامحرم( از آنLLان برداشLLته شLLده اسLLت؛ ولی همان گونه که در آیه تصریح شده این رخصت مشLLروط بLLه این است که قصد عرضه و خودنمایی در کLLار نباشLLد. دسLLتور کلی اخالقی که در انتهای آیه آمده، مبنی بLLر تLLرجیح داشLLتن رعLLایت عفاف در هر حالی و در هر سنی، بیانگر توجه بیشتر شارع بLLه جنبه عرضه و سالم نگه داشLLتن اجتمLLاع از زمینه هLLای انحLLراف است. L »والذین یؤذون المؤمنین و المؤمنات بغیر ما اکتسLLبوا فقد احتملوا بهتانا و اثما مبینا یا ایها النبی قل الزواجک و بناتک و نسLLLاء المؤمLLLنین یLLLدنین علیهن من جالبیبهن ذلLLLک أدنی ان یعLLرفن فال یLLؤذین و کLLان اللLLه غفLLورا رحیماLLL لئن لم ینتLLه المنافقون و الذین فی قلوبهم مLLرض و المرجفLLون فی المدینLLة

LLک بهم ثم ال یجاورونLLک فیهLLا اال قلیال.«) ( »آنLLان کLLه41لنغرین بدون جهت مردان و زنان با ایمان را آزار می رسLLانند، بهتLLان و گنLLاه بLLزرگی مLLرتکب می شLLLوند. ای پیLLLامبر بLLه همسLLLران و



دختLرانت و بLه زنLان مؤمنیLن بگو کLLه روسLLری های خLLویش را به خود نزدیک سازند )خود را با آن ها بپوشانند(. این کLLار بLLرای اینکه شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند بهتر است و خدا آمرزنده و مهربان است. اگر منافقان و بیماردالن و کسانی که در شهر نگرانی ایجاد می کنند از کارهای خود دسLLت برندارنLLد، ما تو را علیه آنان خواهیم برانگیخت؛ آن گLLاه فقLLط مLLدت کمی در مجاورت تو خواهند زیست.« این آیات به خوبی صحنه بازار جLLرم و انحLLراف را تصLLویر می نمایLLد. ظLLاهرا چنان کLLه بLLرخی مفسرین گفته اند، گروهی از منافقین و افراد منحرف در اوایل شب که هوا تازه تاریLLک می شLLد، در کوچه هLLا و معLLابر مLLزاحم زنان )اکثرا کنLLیزان( می شLLدند؛ بLLرای مقابلLLه بLLا این پدیLLده دو راهکار در پیش روی جامعه قرار داده شده اسLLت کLLه هLLر یLLک در جای خود اهمیت دارد: - رعایت حجLLاب در خLLارج از مLLنزل؛ زیرا از این طریق زنان نجیب و عفیف یعنی کسLLانی کLLه قصLLد عرضه خود را ندارند، شLLناخته می شLLوند و بیمLLاردالن از اینکLLه چشم طمع بLLه آنLLان ببندنLLد و آنLLان را مLLورد اذیت قLLرار دهنLLد، چشم می پوشند. - برخورد فیزیکی و کاربرد زور و اجبLLار علیLLه افراد خLLاطی و منحLLرف؛ خداونLLد در این آیLLه، افLLراد مLLزاحم و بیماردل را به حمله و حرکت شLLدید پیLLامبر )ص( علیLLه آنLLان و حتی تبعید از جامعه پاک اسالمی تهدید می کند. نکته مهم دیگر در این باب، مقدم داشتن راهکار فرهنگی است کLLه کLLانون آن را کنترل بزه دیدگان احتمLLالی و آماج هLLای جLLرم و انحLLراف بLLر رفتLLار خLLود و محLLافظت آنLLان از خLLود در برابLLر افLLراد آمLLاده ارتکLLاب انحLLراف و جLLرم تشLLکیل می دهLLد. این تقLLدم در ذکLLر راهکارها در آیه شریفه، هرچند تقدم زمانی استفاده از راهکار اولی بر راهکار دوم را نمی رساند، ولی می تواند بیLLانگر تأکیLLLدو اهمیت بیشLLLLLتر در نظLLLLLر شLLLLLارع مقLLLLLدس باشLLLLLد.

(- گفتارL »یا نساء النبی لستن کاحد من النساء إن اتقیتن فال2 تخضLLعن بLLالقول فیطمLLع الLLذی فی قبلLLه مLLرض و قلن قLLوال

( »ای زنان پیغمبر، شLLما اگLLر پرهیزکLLار باشLLید،42معروفا.«،) همچون سایر زنان نیستید؛ مواظب باشید که در سخن، نرمش زنانه و شهوت آلود بLLه کLLار نبریLLد کLLه مLLوجب طمLLع بیمLLاردالن گردد؛ به خوبی و شایستگی سخن بگویید.«خودداری از سLLخن



گفتن به شیوه تحرک آمیز، شLاخصه دیگر حجاب اسLLت. در این آیه بLLا صLLرف نظLLر از اینکLLه روی سLLخن بLLا زنLLان پیLLامبر )ص( است، به خوبی نشان داده شده مردانی کLLه احتمLLال انحLLراف در آن ها وجود دارد، آنچه در نزد آنLLان اسLLت، آمLLادگی درونی و تقاضا است، امLLا طLLرف دیگLLر قضLLیه این اسLLت کLLه درعرصLLه اجتمLLاع آنچLLه مایLLه گسLLترش این بیمLLاری و خLLارج شLLدنش از حLLالت درونی و بLLاطنی بLLه حLLالتی بLLیرونی و عملی می شLLود، عرضه نشود تا از این طریLLق زن هLLا در امLLنیت قLLرار بگیرنLLد و

53بتوانند آزادانه در اجتماع حضLLور پیLLدا کننLLد. بخشLLی از آیLLه همین سوره، نیز همین مضمون را با بیانی دیگر تأکید و تقویت می کند؛ آنجا که خداوند به مسلمانان توصیه می کند کLLه اگLLر از زنان پیامبر )ص( درخواستی دارنLد، خواسLته خLود را از پشLت حجاب و پرده ای و بدون داخل شدن در منزل مطرح کننLLد: »و اذا سألتموهن متاعLLا فاسLLئلوهن من وراء حجLLاب«؛ سLLپس بLLه علت این توصLLیه اشLLاره می فرمایLLد: »این بLLرای پLLاکیزگی دل شLLما و دل آنLLان (زنLLان پیLLامبر) بهLLتر اسLLت.« »ذلLLک اطهLLر« از مقدم داشتن »لقلوبکم« یعنی دل شLLما لقلوبکم و قلوبهن مردان، بر »قلوبهن« یعنی دل زنان پیLLامبر )ص(، شLLاید بتLLوان اسLLتنباط کLLرد کLLه آمLLادگی بLLرای انحLLراف قلLLبی کLLه مقدمLLه انحراف عملی است، از راه شLLنیدن صLLدای جنس مخLLالف، در مردان بیشتر و قLLوی تر اسLLت لLLذا خداونLLد تکلیLLف بیشLLتری را متوجLLه زنLLان کLLرده و آنLLان را بLLه پوشLLاندن خLLود از دیLLدگان نامحرمان و محافظت خود از طریLLق حفLLظ حLLریم در رفتLLار وسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLخن واداشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLته اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

( »و43(- رفتار L »قل للمؤمنات یغضضLLن من ابصLLارهن.«،)3 به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند.«L »و قرن فی

(، »و در خانه های خویش44بیوتکن وال تبرج الجاهلیة االولی«) قرار گیرید و ماننLLد دوران جLLاهلیت نخسLLتین، بLLه خودنمLLایی و خودآرایی از خانه خارج نشوید.« این آیه نیز چنان کLLه از سLLیاق آن پیداست، بر روی خارج شLLدن زنLLان پیLLامبر )ص( از مLLنزل، همراه با عرضه خLLود بLLه نامحرمLLان، حساسLLیت بLLه خLLرج داده است. البته مقصود از آن حبس کLLردن زنLLان ایشLLان در مLLنزل نیست، چرا که تاریخ اسالم گواه آن اسLLت کLLه سLLیره معمLLول



پیامبر )ص( بر چنین رفتاری اسLLتوار نبLLوده اسLLت و نLLیز فقLLط حفظ پوشLLش مLLراد نیسLLت، بلکLLه خودنمLLائی در تمLام صLور و شLLیوه هایش، اعم از نLLوع نگLLاه و رفتLLار مLLورد نظLLر اسLLت. در مجموع، آنچLLه از مالحظLLه چنLLد آیLLه شLLریفه مLLذکور بLLه دسLLت می آیLLد، این اسLLت کLLه در تمLLام این آیLLات، بیش از همLLه بLLر حفاظت زنان از خود در پوشش، رفتار، سخن و ...، و تأثیر آن در پیشLLگیری از وقLLوع انحLLراف در مرحلLLه عمLLل )و حLLتی در مرحله نیت و خطورات ذهLLنی( تأکیLLد شLLده و فقLLط در یکی از این آیات به راهکار کنترل از طریق اعمال زور و سیاسLLت های بازدارنده راهنمایی شده است. همین امر به ما نشان می دهLLد که در یک جامعه اسالمی، برابر تعالیم دیLLنی و نتLLایج تحقیقLLات جدیLLد علمی، در امLLر کنLLترل انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی در روابط زن و مرد، نقطه تأکید باید بLLر مقاوم سLLازی بزه دیLLدگان )زنان( در برابر افراد آماده جرم و انحراف و کنترل عرضLLه در برابر افراد متقاضLLی، از طریLLق کLLار فLLرهنگی سLLنجیده و بلنLLد مLLدت در زمینLLه تLLرویج معنLLای صLLحیح حجLLاب صLLورت گLLیرد.فهرسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت منLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLابع × مطهLLری، مرتضLLی: »مسLLأله حجLLاب«، انتشLLارات صLLدرا،

.1366تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران، سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLال × سلیمی، علی؛ داوری، محمLLد: »جامعLLه شناسLLی کجLLروی«،

.1380کتLLLLLاب اول، پژوهشLLLLLکده حLLLLLوزه دانشLLLLLگاه، قم، × لیتLLLل، دانیLLLل: »تبLLLیین در علLLLوم اجتمLLLاعی«، عبLLLدالکریم

.1373سLLLLLروش، مؤسسLLLLLه فLLLLLرهنگی صLLLLLراط، چ اول، پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتها:

(1 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)explanation ..78( - مطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری، ص 2).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 79( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 3)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 4).LLLLLLLLLLLLLLLLL 80( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص5) (6 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)deviance .،action( و کنش )behavior(- در مورد تفLLاوت بین رفتLLار )7) L)

.LLLLLLLLLLL 206-208رک. سLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLLص



.LLLLLLLLLLLLLLL 222-224( - همLLLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLLLص 8)(9 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)folkways ..LLLLLLLLLLLLLLLL 242( -رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 10)(11 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)mores ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 242( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 12)(13 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLL)law ..LLLLLLLLLLLLLLLL 242( - رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 14).LLLLLLLLL 384-406( - نLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLص 15).LLLLLLLLL 406-425( - نLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLص 16)(17 LLLLLLLLLLL- LLLLLL)functionalist approach ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 18)(19 LLLLLLLLLLLL- LLLLLL)structuralist approach ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 20)(21 LLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLL)economic base ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 195( - رک. لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 22)(23 LLLLLLLL- LLLL)rational choice approach ..LLLLLLLLLLLLLLLL 64-65( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLل، صLLLLLLLLLLLLLLLLص 24).LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 370( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 25)( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 26).LLLLLLLLLLLL 370-371( - رک. همLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLص 27).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 28)(29 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)Erlich ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 380( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 30).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 31)(32 LLLLLLLLLLLL- LLLLLL)J.M. Van Dik .(33 - )Barbara Hudson ..LLLLLLLLLL 323-324(- سLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLص 34) (- در این قسمت، از توضیحات و تفسیر آیات مربوطLLه در35)

( اسLLتفاده گردیLLده125-80کتLLاب »مسLLأله حجLLاب« )صLLص اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 30( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 36).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 31( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 37)



( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 38)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 39).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 61( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 40).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 58-60( - احLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزاب، 41).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 33( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 42).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 31( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 43).33( - احزاب، 44)

تجدد و کشف حجاب

حجاب از ضروریات اسLLالم اسLLت. فقهLLای شLLیعی، بلکLLه همLLه علمای دین از صدر اسالم تاکنون با توجه به دالیل نقلی )آیLLات و روایLLات( و عقلی، بLLه وجLLوب حجLLاب حکم کLLرده و آن را از

( و در تشLLریح1احکLLام مسLLلم و ضLLروری اسLLالم دانسLLته اند. )دلیل ها و حکمت آن رساله ها و کتاب های فراوانی نگاشLLته اند. بر خالف پندار، برخی از روشنفکران سکوالر، حجاب در ایLLران باستان و دیگر ملل گوناگون جهان، پیش از اسLLالم، نLLیز وجLLود داشته است. به گفته »ویل دورانت« حجابی که در میLLان قLLوم یهود وجود داشته خیلی سخت تر از اسالم بوده است. در میان قوم یهود اگر زنی به نقض قLLانون می پLLرداخت و یLLا بLLا مLLردان نامحرم به گفتگو می نشست و یا در خانه خLLود صLLدایش را بLLه قدری بلند می کرد کLه همسLایگان می توانسLتند آن را بشLنوند،

( در بیشLLتر2مرد حق داشLLت بLLدون مهریLLه او را طالق دهLLد. ) تصLLاویر مLLذهبی یهLLودی و مسLLیحی زنLLان دارای روسLLری و یLLا پوشش بلنLLدی کLLه شLLباهت بLLه چLLادر دارد بوده انLLد. بLLه اعتقLLاد »سن پل« یکی از قدیسیان کلیسا سر زن نباید بدون روسLLری

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 3باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) در ایران باستان نیز زنان دارای حجاب بوده انLLد. آنLLان جLLز بLLاز گذاشتن دو دست، باز گذاشتن هر یLLک از قسLLمت های بLLدن را خالف ادب می دانستند. آنان برای پوشیدن سر از سربندی کLLه در زیLLر چانLLه بLLه وسLLیله دو بسLLت محکم می شLLد اسLLتفاده می کردنLLد. روی این سLLربند نLLیز یLLک روسLLری بLLزرگ بLLه نLLام »مکنو« می پوشLیدند. پوشLLاندن مLوی سLر طبLLق آئین باسLتان



( البتLLه در اواخLLر سلسLLله ساسLLانیان بLLه علت4معمول بLLود. ) هرزگی و عیاشی خانواده سLLلطنتی و آلLLودگی موبLLدان و زوال دین زرتشLLتی پوشLLش زنLLان تنهLLا پوشLLیدگی نبLLود بلکLLه نLLوعی مخفی کردن آنان از طمع شاهزادگان و مردان صاحب قLLدرتمحسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوب می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. بنابراین، اگLLر ویل دورانت می گویLLد: در ایLLران باسLLتان معمLLوال زنان در اندرون خانLLه نگهLLداری می شLLدند و حLLق معاشLLرت بLLا دیگران را نداشته اند؛ و اگر »کنت دوگوبینو«، نیز در کتاب سه سال در ایLLران، می گویLLد آنچLLه در زمLLان ساسLLانیان بLLوده تنهLLا

( علت5پوشیدگی زن نبوده بلکه مخفی نگه داشLLتن زن بLLوده)خاصLLLLی داشLLLLته اسLLLLت کLLLLه بLLLLدان اشLLLLاره کLLLLردیم. پس از پذیرش اسالم از سوی ایرانیLLان، پوشLLش زنLLان ایLLرانی شLLباهت بLLه لباس هLLای عLLربی پیLLدا کLLرد ضLLمن آنکLLه سLLر نLLیزپوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیده می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در روزگار صفویه، هنگام خروج از خانه پوشش همگLLانی زنLLان چادر سفیدی بود که سر تا پای آنان به جز دو چشم را مسLLتور می داشت. در دوران زندیه و قاجاریه چادر، حجاب رسLLمی بLLه شLLمار می آمLLد. صLLورت را نLLیز بLLا روبنLLدی از چلLLوار کلفت می پوشاندند. نقاب نیز، یکی از پوشش های چهره بود و از مLLو

( از زمان ناصLLرالدین شLLاه در پی سLLفرهای6ساخته می شد. ) او به فرنگ تغییراتی در نوع پوشش زنان درباری به وجود آمLLد و شلیته های دامن کوتاه متداول شد و با رفت و آمLLد فرنگیLLان به ایران و برخی از ایرانیان به فرنگ، بدحجابی در میان برخی از خانواده های اشراف و فرنگ رفته کم و بیش دیده می شLLود. در روزگار مشروطیت روشLLنفکران غLLرب زده بLLا الگوگLLیری از غرب، بحث بی حجابی را طرح کردند و حجاب را مخالف تمدن

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 7و تجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمردند. ) با رفت و آمد بیشتر ایرانیان به فرنگ و ورود لباس های متنLLوع غLLربی و خیاطLLان و طراحLLان اروپLLایی بLLه ویLLژه فرانسLLوی بLLه تهLLران کم کم سLLبک پوشLLش مLLردان و زنLLان تغیLLیر کLLرد و بLLا فضاسازی و تبلیغ ازسوی غرب زدگان و تشویق آنLLان از سLLوی اربابان شان و ورود زن ها بLه اجتمLاع، رفLع حجLاب نLیز مطLرح شد. گروهی رشد و پیشرفت را مترادف با بی حجابی دانستند.



در برابLLر آنLLان عالمLLان دین و بLLرخی دیگLLر از روشLLنفکران اسLLالمی، طLLرح این گونLLه مسLLائل را مخLLالف اسLLالم و عامLLلخطرنLLLLLLاکی بLLLLLLرای جامعLLLLLLه اسLLLLLLالمی می دیده انLLLLLLد. در تاریخ معاصر ایران قLLرةالعین، وابسLLته بLLه بابیLLه اولین زنی اسLLت کLLه پوشLLش خLLود را برداشLLت و دیگLLران را نLLیز، بLLه

(LLLLLLLLLLLLLLLLLL 8بی حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLابی فراخوانLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) تاج السلطنه دختر ناصرالدین شاه نLLیز، از نخسLLتین زنLLانی بLLود

( صLLدیقه دولت آبLLادی، نLLیز از9کLLه حجLLاب را کنLLار گذاشLLت. ) پیشLLگامان رفLLع حجLLاب اسLLت. او هشLLت سLLال پیش از اعالم رسمی کشف حجاب با لباس اروپایی در خیابان ها ظاهر شد و به عنوان نخستین زنی که چادر از سر برداشته شLLهرت محلLLه

(LLLLL 10بLLLLLه محلLLLLLه و کوچLLLLLه بLLLLLه کوچLLLLLه یLLLLLافت. )

رضاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه و کشLLLLLLLLLLLLLLLLLLف حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب تبلیغLLات در جهت نLLوگرایی و تجLLددطلبی بLLا آغLLاز سLLلطنت رضاشاه بیش از گذشته شد و چون از حمایت دولت جدید نLLیز برخLLوردار بLLود صLLراحت و سLLرعت بیشLLتری بLLه خLLود گLLرفت. روشنفکران سکوالر با الگوگیری از رهبران فکLLری خLLود چLLون آقاخان کرمانی و... وانمود می کردنLLد کLه تجLLددطلبی از جملLه بی حجابی با دین ناسازگار نیسLLت. حLLتی روزنامLLه حبل المLLتین،

( این شLLیوه منافقانLLه11علی)ع( را رئیس المتجددین نامیLLد. ) که حتی به هنگLLام رسLLمیت یLLافتن کشLLف حجLLاب نLLیز بLLه کLLار گرفتLLه می شLLد بیLLانگر بیم و هLLراس گوینLLدگان و نویسLLندگان غرب گرا از واکنش مردم مسلمان بود، چرا که پای بندی مLLردمبLLLه عقایLLLد دیLLLنی و شLLLعایر اسLLLالمی بسLLLیار شLLLدید بLLLود. مقایسه اوضاع ایران با کشورهای همسایه ماننLLد افغاسLLتان از جمله کارهایی بود که در جهت تشویق مردم مسلمان ایران به تجLLدد و نLLوگرایی و فاصLLله گLLرفتن از اسLLالم و آموزه هLLای آنانجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLام می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرفت. تحLLوالت و دگوگونی هLLایی کLLه در زمینLLه غرب گLLرایی در ترکیLLه آتLLاترک صLLورت می گLLرفت و نLLیز اقLLدامات امان الله خLLان در افغاستان مورد توجه روشنفکران غرب زده ایرانی بود و گLLاه و بی گاه در مطبوعات انعکاس می یافت. حبل المLLتین، در یکی از



شLLماره های خLLود بLLا عنLLوان »تعلیم و تLLربیت نسLLوان افغLLان« تحوالت افغاستان را یادآور شد و ملت متمLLدن ایLLران را کمLLتر

(LLLLLLL 12از آنLLLLLLLان در کسLLLLLLLب تجLLLLLLLدد ندانسLLLLLLLت. ) تقلید از ترکیه و آتاترک کLLه کشLLورش را در جهت خواسLLته های غربیان هدایت می کLLرد بLLه شLLدت مLLورد توجLLه رجLLال ایLLران ورضاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرار داشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. لحن روزنامه هLLا نLLیز صLLراحت بیشLLتری یLLافت بLLه گLLونه ای کLLه روزنامه حبل المتین دالیلی را برای رفع حجاب در روزنامه خود

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 13آورد. ) ، در دربار از چادر نماز1307 و 1306در این زمان یعنی سال

منLLع شLد و حLLتی همسLLر رئیس الLLوزرای وقت، مخبرالسLLلطنه، هدایت، به سبب استفاده از چادر نماز مورد ایراد قرار گLLرفت

(LL 14بLLه گLLونه ای کLLه از رفتن بLLه دربLLار خLLودداری کLLرد. ) ، در1307با ورود خانواده شاه به صLLورت بLLدحجاب بLLه سLLال

حرم حضرت معصومه و حمایت رضاشاه از عمLل خLLانواده اش و ضLLرب و شLLتم روحLLانی آمLLر بLLه معLLروف و نLLاهی از منکLLر مرحLوم شLیخ محمLدتقی بLLافقی مشLخص شLLد کLLه رژیم شLLاه مصمم به رفع حجاب و ترویج بی بند و باری است. و بLLرای اینکLLLار حLLLLتی آمLLLLادگی رویLLLLارویی بLLLLا حLLLLوزه را نLLLLیز دارد.

سLLLLLLLLLLLLLLفر رضاشLLLLLLLLLLLLLLاه بLLLLLLLLLLLLLLه ترکیLLLLLLLLLLLLLLه یکی از رویدادهایی که موجب تسریع در اعالم کشف حجاب از سوی رضاشاه شد سفر او به ترکیLLه بLLود. فLLروغی بLLا آشLLنایی قبلی که با آتاترک داشت زمینه سفر شاه را بLLه ترکیLLه فLLراهم کرد. هدف فروغی این بود که شاه از نزدیک بLLا مظLLاهر تمLLدن اروپا که در ترکیه رواج پیدا کرده بLLود آشLLنا شLLود و سLLپس بLLهعنLLLLLLLLوان سLLLLLLLLوغات در ایLLLLLLLLران پیLLLLLLLLاده کنLLLLLLLLد.

، عازم ترکیه شد. سLLفرش1313 خرداد 12رضاشاه در تاریخ به ترکیه چهل روز طول کشید. آتاترک از او تجلیل شایسLLته ای بLLه عمLLل آورد. رضLLاخان مجLLذوب سیاسLLت های اسLLالم زدایی آتاترک در ترکیه شد و قول داد که همان سیاسLLت را در ایLLران پیگLLیری کنLLد. او در سLLخنان خLLود چLLنین گفت: بLLه واسLLطه برداشتن خرافات مLLذهبی در مLLدت سLLلطنت من، هLLر دو ملت



بعد از این، با یLLک روح صLLمیمیت متقابLLل دسLLت در دسLLت هم(LL 15داده و منLLازل سLLعادت و تLLرقی را طی خواهنLLد کLLرد. )

رضاشLLاه در این مLLدت بLLا همLLه زوایLLای غرب گLLرایی و شLLیوه زدودن ارزش هLLای ملی و اسLLالمی رژیم آتLLاترک آشLLنا شLLد و وقتی به ایران بازگشLLت تصLLمیم گLLرفت کLLه ایLLران را بLLه پLLای

شLLهریور22 تا 1306ترکیه برساند. مخبرالسلطنه که از سال بLLLه مLLLدت شLLLش سLLLال نخسLLLت وزیر رضاشLLLاه بLLLود1312

می نویسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: (LL 16»فکر تشبه به اروپا از آن )ترکیه( به سر پهلوی آمLLد. «)

به هنگLLام حضLLور شLLاه در ترکیLLه، او از مدرسLLه ای دخترانLLه در آنکارا به نام عصمت پاشا دیLLدن کLLرد. در آن مدرسLLه، دخLLتران بی حجاب هنگام ورود شاه با کف زدن هLLای ممتLLد، مقLLدم او را

( رضاشاه پس از این دیدار به سفیر کبLLیر17گرامی داشتند. ) ایران، مستشLLارالدوله صLLادق می گویLLد: هنLLوز عقب هسLLتیم و فورا باید با تمام قوا به پیشLLرفت سLLریع مLLردم خصوصLLا زنLLان

( تأثیر این مسLLافرت بLLر رضاشLLاه چنLLان مهم18اقدام کنیم. ) است که روزنامه رسLLتاخیز در مقLLاله ای بLLه مناسLLبت سLLالگرد

، می دانLLد1313کشف حجاب، ابتLLدای کشLLف حجLLاب را سLLال (LL 19سالی که رضاشاه به دعLLوت آتLLاتورک بLLه ترکیLLه رفت. )

صدراالشLLLLLLLLLLLLLLLLراف نLLLLLLLLLLLLLLLLیز می نویسLLLLLLLLLLLLLLLLد: »رضاشاه پس از مسLLافرت بLLه ترکیLLه در اغلب اوقLLات ضLLمن اشاره به پیشرفت سریع ترکیLLه از رفLLع حجLLاب زن هLLا و آزادی

(LLLLLLL 20آنهLLLLLLLا صLLLLLLLحبت و تشLLLLLLLویق می کLLLLLLLرد. «)

گسLLLLLترش مLLLLLدارس دخترانLLLLLه بLLLLLه شLLLLLیوه اروپLLLLLایی گسLLترش مLLدارس دخترانLLه بLLه شLLیوه اروپLLایی یکی دیگLLر از عوامل زمینه ساز کشف حجLLاب بLLود. این مLLدارس نخسLLت بLLه وسیله مبلغان مسیحی پایه گذاری شد و بعدها به وسیله بLLرخی از بانوان غرب گرا و متجدد گسترش یLLافت. نصLLیرالدوله وزیLLر معارف کابینLLه وثوق الدولLLه بLLه تأسLLیس یLLک دارالمعمLLات و ده

(LLLLLLLL 21دبسLLLLLLLLتان دخترانLLLLLLLLه اقLLLLLLLLدام کLLLLLLLLرد. ) ، فارغ التحصLLیالن این مLLدارس تنهLLا در مقطLLع1307تا پیش از

شLLمار فارغ التحصLLیالن1307ابتLLدایی بودنLLد. امLLا در سLLال



نفر و تLLا سLLال40نخستین مدارس دوره متوسطه دخترانه به گLLروهی از1309( در سال 22 نفر شد. )235 بیش از 1312

دختران کLLارگزاران حکومLLتی بLLرای تکمیLLل تحصLLیالت خLLود بLLه پاریس رفتند. با بازگشت آنها دولت تصLLمیم گرتLLف کLLه کشLLف حجاب را از مدارس آغاز کند. و سپس در دبستان ها و مدارس دخترانه مأمورین دولتی، مجامعی را بLا خانواده هLای خLود برپLا کرده و کشف حجLLاب را در این مجLLالس مطLLرح کننLLد تLLا آرام آرام زمینه عمومی فراهم شود. همچنین مقرر شد که مدارس ابتدایی تا سال چهارم مختلط باشد؛ معلم آنها نیز زن باشLLد تLLا از همان ابتدا بی حجابی را به آنان بیاموزند. در این میLLان نقش دانشسراهای مقدماتی را نبایLLد نادیLده گLرفت. این مراکLز کLه تربیت کننLLدگان معلمLLان و مربیLLان بودنLLد کشLLف حجLLاب را بLLه عنوان یک فرهنگ به دانش آموزان می آموختنLLد. در بسLLیاری از مLLوارد از این مراکLLز بLLه عنLLوان مجLLالس جشLLن و خطابLLه در نکLLوهش حجLLاب و سLLتایش از بی حجLLابی اسLLتفاده می شLLد و دختران نیز با سرودهای مخصLLوص و حرکLLات ورزشLLی بLLه این مجLLالس رونLLق می دادنLLد از جملLLه در مجلس جشLLنی کLLه در شیراز برپا شد دختران صف منظمی آراسته، الیحه خواندنLLد و سرود سراییدند و سLLپس بLLه ورزش در حضLLور وزیLLر معLLارف،

(LLLLLLLLLLLLLL 23علی اصLLLLLLLLLLLLLLغر حکمت پرداختنLLLLLLLLLLLLLLد. ) کوتاه سخن اینکه، این مدارس، مقدمات اعالم رسLLمی کشLLف حجاب را کامال مهیا سLLاختند و پس از اعالم رسLLمی آن نLLیز در جهت پیشبرد و گسLLترش آن نLLیز تالش هLLای گسLLترده یی انجLLامدادنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

کنگLLLLLLLLLLLLLLره زنLLLLLLLLLLLLLLان شLLLLLLLLLLLLLLرق ایLLLLLLLLLLLLLLران برای آشنایی زنان ایرانی با تمدن غربی و تشویق بLLه اخLLذ آن،

، بLLا اجLLازه رضاشLLاه در1312دومین کنگLLره شLLرق بLLه سLLال تهران در برگزار شد. حاضران در این جلسه هنوز همه با چادر بودند. سخنرانان در این مجلس بر عقب ماندگی زنان شرق در برابر زنان غرب تأکید کرده و خواهان رسیدن به آن مرحلLLه از تLLرقی و پیشLLرفت شLLدند. در این کنگLLره هLLر چنLLد بLLه قLLول مخبرالسلطنه »مقرراتی مسLLلم داشLLتند و تصLLدیق کردنLLد کLLه



( ولی24مقLLام زن در اسLLالم محفوظLLتر و شLLکایات ابLLتر«) متأسفانه خانم ها پرده کنگره را دریدند و سراسLLیمه در میLLدان هوا و هوس دویدند؛ مسکری نماند که نخوردند و منکری نمانLLد

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 25کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه نکردنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) پس از پاین کنگره کتابی به نام زن در اجتماع که بLLه وسLLیله م - ه آموزگLLار نگاشLLته شLLد و بLLه چLLاپ رسLLید. نویسLLنده در اینکتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب می نویسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: بLLه زودی وضLLع زنLLان مLLا رو بLLه بهبLLودی خواهLLد گذاشLLت. او خوشLحال اسLLت از اینکLLه چنLLد تLا زن تLاکنون می تواننLLد بLدون حجاب از خانه خارج شLLوندو و از این جهت از حکLLومت تشLLکر می کند. او در این کتاب می خواهد چنین القا کند کLLه حجLLاب از تاریخ حمله مغول به ایران رواج پیدا کرده است و او حکLLومت را به حمایت از زنان بی حجاب که به ندرت در شهرهای بLLزرگ

( و حال آنکLLه حکLLومت26به چشم می خورند تشویق می کند. ) از مدت ها پیش در پی آن بوده و کنگره شرق نLLیز بLLرای همینجهت برپLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.

تشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLکیل کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانون بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانوان به دستور رضاشاه و با حمLLایت وزیLLر فرهنLLگ،1314در سال

علی اصغر حکمت کانون بانوان تشکیل شد. شمس پهلLLوی بLLه ریاست افتخاری و بLLانو هLLاجر تLLربیت بLLه ریاسLLت آن برگزیLLده شLLدند. خLLانم تLLربیت، در یکی از سLLخنرانی های خLLود کLLه در دانشسLLرای مقLLدماتی برگLLزار شLLد حLLل همLLه مشLLکالت و

( بLLدرالملوک27بدبختی های زنان را در رفع حجLLاب دانسLLت. )بامLLداد، در بLLLاره هLLدف اصLLلی کLLانون بLLانوان می نویسLLد: »ضمن سایر اقLLدامات منظLور اصLلی یعLنی تLرک چLLادر سLیاه متدرجا پیشرفت می کرد. به این طریق که زنان عضو جمعیت، با راضی کردن خانوده هLLای خLLود یکی یکی بLLه برداشLLتن چLLادر مبLLادرت می کردنLLد و در مجLLالس سLLخنرانی، سLLایر بLLانوان را تشویق به ترک کفن سیاه می کردند. به طوری که در هر نوبت از مجالس و اجتماعات کانون عده تازه ای از بانوان بدون چادر حضور می یافتند در صورتی که زنLLان فLLرهنگی در صLLف مقLLدم

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 28آنهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا بودنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. «)



در جلسات کانون بانوان که بیشتر در حضور دختران رضاشLLاه )شمس و اشرف( تشکیل می شد، مشکالت مربLLرط بLLه عLLدم پذیرش جامعه در ترک حجاب مورد بررسی قLLرار می گLLرفت و تصLLمیمات الزم اتخLLاذ می شLLد. این کLLانون بعLLدها در شLLهرهای مهم کشور از جمله اصLLفهان دارای شLLعبه گردیLLد تLLا بLLه پنLLدار دست اندرکاران کشف حجاب، زنان را با اصول ترقی و مدنیت

(LLLLLLLLLLLLLL 29غLLLLLLLLLLLLLLربی آشLLLLLLLLLLLLLLنا سLLLLLLLLLLLLLLازند. ) افزون بLLر عوامLLل یLLاد شLLده، روزنامه هLLا و مجله هLLای زنانLLه از جمله زبان زنان به مدیریت صLLدیقه دولت آبLLادی در اصLLفهان و تهران، نامه بانوان به مدیریت شهناز آزاد و مجله جهLLان زنLLان، بLLه سLLردبیری فخLLر آفLLاق پارسLLا در مشLLهد و سLLپس تهLLران و مهم تر از همه مجله »عالم نسوان« به مLLدیریت نوابLLه صLLفوی و... از عوامل زمینه ساز کشف حجاب بودنLLد. این مجله هLLا نLLیز حجاب را سد راه تLLرقی و پیشLLرفت معLLرفی کLLرده و بLLه رفLLع

(LLLLLLLLLLL 30حجLLLLLLLLLLLاب تشLLLLLLLLLLLویق می کردنLLLLLLLLLLLد. ) یکی دیگر از عواملی که در گسLLترش بی حجLLابی نقش داشLLت حمایت رضاشاه از زنان بی حجاب بLLود. این نکتLLه هم خواسLLت دولتمردان داخلی بLLود و هم بLLه گفتLLه مخبرالسLLلطنه خواسLLت

(LLLLLLLLLLLLLLLLLL 31دولت هLLLLLLLLLLLLLLLLLLای خLLLLLLLLLLLLLLLLLLارجی. ) و بنا به گفته بدرالملوک بامداد رضاشLLاه پیش از اعالم رسLLمی کشف حجاب به پلیس دستور داده بLLود کLLه از زنLLان بی حجLLاب

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 32حمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایت کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) بنا به اظهLLار دیلی تلگLLراف، حضLLور تحصLLیل کردگان ایLLرانی در خیابان های تهران بLLا زن هLای اروپLLایی خLLود کLه لبLLاس اروپLLایی پوشیده بودند فوق العاده چشم گیر بود و همین عاملی شLLد کLLه زنان متجدد و اشراف در معLLابر عمLLومی بتواننLLد از لباس هLLای

(LLLLL 33اروپLLLLLایی و رفLLLLLع حجLLLLLاب اسLLLLLتفاده کننLLLLLد. ) اعضLLای خLLانواده سLLلطنت نLLیز در این نمLLایش نقش اساسLLی داشتند شاهدخت و ماهدخت دختران بزرگ شاه به فرمان پدر چLLادر از سLLر برداشLLته و بLLا همراهLLان سLLوار بLLر اسLLب در

(LLLLLL 34خیابان هLLLLLLای تهLLLLLLران گLLLLLLردش می کردنLLLLLLد. ) از دیگر عواملی که در گسترش بی حجابی نقش داشت، آزادی اقلیت های مذهبی بود. زنان ارمLLنی و زرتشLLتی اجLLازه داشLLتند



آزادنه لباس بپوشند. برابر گزارش نظمیه مازنLLدران در خLLرداد رفت و آمLLLد یLLLک زن بی حجLLLاب کلیمی معLLLابر مLLLورد1309

اعتراض علما واقع شده بود. حکومت مازنLLدران در این زمینLLه از عمل این زن پشتیبانی کرد و اعتراض علما را وارد ندانست

(LL 35و اعالم کرد که زنLLان کلیمی در کشLLف حجLLاب آزادنLLد. ) مشLLغول1312یکی از سفرنامه نویسان خLLارجی کLLه در سLLال

یادداشLLت مسLLائل مربLLوط بLLه ایLLران بLLوده اسLLت می نویسLLد: »می گوینLLد: حLLدود دو سLLال پیش شLLاه دسLLتور داده بLLود تمLLامکسانی که مایلند می توانند چادرشان را از سرشان بردارنLLد. )

( و نیز به گفته وی به گونه ای سری و محرمانه توافق شده36 بود که اگر زنی مایل باشد بدون چادر بیرون بیاید می تواند این کار را انجام دهد و اگر مالیی یا یک فرد عادی ایجLLاد مLLزاحمت

(LLLL 37کنLLLLد شLLLLهربانی از این زنLLLLان حمLLLLایت می کنLLLLد. ) این برنامه ها برای آماده سازی افکار عمومی جهت تبدیل طرح

1314 دی 17کشف حجLLاب بLLه یLLک قLLانون بLLود کLLه در تLLاریخ تصویب و به اجرا گذاشته شد. درست است که کشف حجLLاب اجباری در این زمان صورت گرفت ولی زمینه هLLای آن از پیشفLLLLLراهم شLLLLLده بLLLLLود. بLLLLLه گفتLLLLLه محمدرضLLLLLا شLLLLLاه: »پدرم بدوا به رفع حجاب زنان اقدام کLLرد و در اثLLر تشLLویق و

برای نخستین بار، بعضی از بانوان1309تحریص وی در سال طبقه اول، در خانه های خود و در مجLLالس مهمLLانی، بLLه لبLLاس زنLLان اروپLLایی درآمدنLLد و عLLده کمی هم جLLرئت کردنLLد بLLدون

، آموزگLLاران و1313حجاب در خیابان ها ظاهر شوند. در سال (LL 38دختران دانش آمLLوز از داشLLتن حجLLاب ممنLLوع شLLدند. «)

اعالن رسLLLLLLLLLLLLLLLLLمی کشLLLLLLLLLLLLLLLLLف حجLLLLLLLLLLLLLLLLLاب همان گونه که آوردیم زمینه سازی کشف حجاب از پیش فراهم

شمسLLLی بLLLه صLLLورت1314 دی 17آمLLLده بLLLود ولی در روز رسLLمی اعالم شLLد. نخسLLت وزیر و وزیLLر معLLارف هLLر یLLک در

دی را بLرای کشLف17خاطرات خود تالش دارند کLه پیشLنهاد حجاب، به رضاشLLاه بLLه خLLود نسLبت دهنLLد. بLه هLLر حLLال وزیLر معارف می گوید: شاه گفته اسLLت وسLLیله ای فLLراهم آوریLLد کLLه من به اتفاق همسر و دخترهای خود بدون حجاب ظاهر شLLوم.



( نخست وزیر محمLLود جم می گویLLد من این پیشLLنهاد را بLLه39) شاه کردم و او این پیشنهاد را پسندید و گفت: به شرط اینکLLه در هیئت وزرا مطLLرح و تصLLویب شLLود. سLLپس دسLLتور داد کLLه همین حاال بروید طرح آن را آماده کنید. این انقالب بزرگ بایLLد

(LLLLLLL 40بLLLLLLLا فکLLLLLLLر و تLLLLLLLدبیر انجLLLLLLLام شLLLLLLLود. ) سخنان شاه بیانگر نگرانی او از انجام این کLLار اسLLت. جم نLLیز در خاطراتش از نگرانی خود و اعضای هیئت دولت، از واکنش افراد متدین در برابر این اقدام سخن گفته است. این نگLLرانی در جلسه ای که با حضور شاه تشکیل می شود اظهار می گردد. شLLاه ضLLمن تأییLLد آن حLLدود نیم سLLاعت صLLحبت کLLرده و از پیامدهایی که کشف حجاب در پیشرفت دارد سخن می گویLLد و ضمنا یادآور می شود ممکن است این عمLLل در ابتLLدا بLLا سLLر و صدا و جار و جنجال زیادی همراه باشد، ولی به هر حال کLLاری است که باید انجام شLLود و مLLا نمی تLLوانیم بLLه خLLاطر تعصLLبات خشک، کاروان ترقیات مملکت را عقب نگه داریم. زن بایLLد از این چادر سیاه آزاد شود وی سپس یادآور می شود که: شرکت همسر و دختران من در این جشن بدون حجاب، باید سرمشق همLLه زنLLان و دخLLتران ایLLرانی خصوصLLا خانم هLLای شLLما وزرای

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 41مملکت باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) در تهیه مقدمات جشن روز کشف حجLLاب، افLزون بLر کارهLLای امنیتی و آماده باش نیروهLLا کارهLLایی انجLLام گرفتLLه کLLه سLLابقه نLLدارد و از بLLاب نمونLLه سLLه مLLرد مسLLیحی کLLه اداره نهضLLت شیک پوشLLی زن از حجLLاب در آمLLده بLLه آنهLLا محLLول شLLده بLLود کارهای زیادی برای خوب برگزار شدن مراسLLم انجLLام داده انLLد از جمله: بسیاری از خانم هایی کLLه خLLود را بLLرای جشLLن آمLLاده می کردند به دست یکی از این سه نفر یعنی ابراهام، آرایشLLگر موهای خود را آرایش دادند. این شخص در گفتگLLویی بLLا مجلLLه زن روز می گویLLد: من موهLLای هLLزاران زن را قیچی کLLردم و

( این مجلLLه در ادامLLه گLLزارش42چهره تازه ای به آنهLLا دادم. ) ضLLمن تقLLدیر از همکLLاری صLLمیمانه این سLLه مLLرد مسLLیحی می گویLد: بLدون شLLک، اگLر این سLه مLLرد مسLیحی نبودنLد زن ایرانی نمی توانست یک شبه ره صLLد سLLاله را بLLرود و از دنیLLای محدود قرون وسطایی زندگی خود به عرصه شیک پوشی سده



(LLLLLLLLLLLLL 43بیسLLLLLLLLLLLLLتم قLLLLLLLLLLLLLدم بگLLLLLLLLLLLLLذارد. ) همچنین در بخش دیگری از این گLLزارش آمLLده اسLLت: دو مLLرد سLLلمانی مردانLLه در یکی از اتاق هLLای دانشسLLرای مقLLدماتی دست به کار فعالیت بودند، مو شانه می کردند، موهای اضLLافه را می زدند و سر خانم ها را چون تازه از زیر چادر بیرون آمLLده

(LL 44بود و جلوه ای نداشLLت، بLLه سLLبک مردانLLه می آراسLLتند. ) در این روز دانشسرای مقدماتی شکل تازه ای بLLه خLLود گرفتLLه بLLود. محصLLالن و معلمLLان در صLLف های منظم و بLLدون حجLLاب ایستاده بودند که رضاشاه به اتفاق ملکه و دو دخترش که رفع حجاب کرده بودند و لباس اروپایی بر تن داشتند وارد شLLدند و ضمن اعطای دیپلم ها، به طور رسLLمی کشLLف حجLLاب را اعالمداشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتند. محمود جم در خاطرات خود نسبت به نظر رضاشاه نسبت بLLه

دی چLLLLLLLLLLLLLLنین می نویسLLLLLLLLLLLLLLد: 17مراسLLLLLLLLLLLLLLم »رضاشLLاه مLLرا احضLLار فرمودنLLد و گفتنLLد: لباس هLLا و آرایش خانم ها خوب است حیف نیست که زن هLLا خLLود را پنهLLان کننLLد.

(»45 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL) شرکت در این مراسLLم نLLیز اختیLLاری نبLLود. همLLه دخLLتران بایLLد شرکت می کردند لLLذا عLLده ای از آنLLان تLLا پایLLان مراسLLم رو بLLه دیوار ایستاده بودنLLد و اشLLک می ریختنLLد. ولی روزنامه هLLای آن زمان از این روز بLLه عنLLوان روز سرنوشLLت، روز تLLاریخی، روز فرخنده یاد کردند. مخبرالسلطنه سخن رضاشاه را کLLه پس از اعالم کشف حجاب گفت: نصف قوای مملکت بیکLLار بLLود و بLLه حساب نمی امLLد و اینLLک داخLLل جمLLاعت شLLده اسLLت. بLLه نقLLد گرفته اشاره می کند که خانه دار بودند، به اقتصاد کشLLور کمLLک می کردند، بLLه تLLربیت بچه هLLای خLLود می پرداختنLLد ولی حLLاال بLLه

(LLLLLLLL 46عرصLLLLLLLLه ولنگLLLLLLLLاری قLLLLLLLLدم نهادنLLLLLLLLد. ) رفع حجاب با زمینه هایی کLLه از پیش انجLLام شLLد غLLیر منتظLLرهنبLLLLLLود ولی منLLLLLLع حجLLLLLLاب غLLLLLLیر منتظLLLLLLره بLLLLLLود. به همین جهت، واکنش های گوناگونی را در پی داشت. عLLده ای آن روز را روز آزادی، تLLرقی و پیشLLرفت زن نLLام نهادنLLد ولی تعداد اینان زیاد نبود. در برابLLر اکLLثریت مLLردم از زن و مLLرد از این روز بLLه عنLLوان روز انحLLراف، اسLLارت زن، روز شکسLLته



شدن حLLریم خLLانواده، روز طغیLLان علیLLه دین و دیLLانت و سLLننملی یLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد کردنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

اقLLLدامات دولت بLLLرای همگLLLانی کLLLردن کشLLLف حجLLLاب پس از اعالم رسمیت کشف حجLLاب اقLLداماتی از سLLوی دولت صLLورت گLLرفت و دسLLتورالعمل هایی بLLه والیLLان و حاکمLLان استان ها و شLLهرها ابالغ شLLد تLLا کشLLف حجLLاب تLLداوم یافتLLه و گسترش یابLLد. ایجLLاد مراسLLم و جشLLن ها بLLه مناسLLبت و بLLدون مناسبت در برنامه کاری والیان و حاکمان و مدارس و... قLLرار گرفت. نخست از کارکنLLان دولت آغLاز شLد و سLپس بLه دیگLر اقشار نیز پرداخته شد. حاکمان برخی از شLLهرها بLLه بهانه هLLای گوناگون مجلس ترتیب می دادند و از مردم می خواستند کLLه بLLا بانوان خود بدون حجاب در این مراسم شرکت کنند. کارمندان دولت ملزم می شدند که همراه خانم هایشLLان بLLدون حجLLاب درخیابان هLLLLا قLLLLدم بزننLLLLد تLLLLا سرمشLLLLق دیگLLLLران باشLLLLند. روزنامه هLLا، بLLه نLLثر و شLLعر و طLLنز بی حجLLابی را تشLLویق و از حجLLاب و خانم هLLای محجبLLه نکLLوهش می کردنLLد. متأسLLفانه شاعری چون ملک الشعرای بهار که روزگLLاری مخLLالف سLLردار سپه بود بLLه مدیحه سLLرایی این جریLLان پLLرداخت و اشLLعاری در ستایش کشف حجاب سLLرود. کوشLLش بLLرخی از شLLاعران این بود که هر چه بدی و فسق و فجور است به حجLLاب و زن هLLای با حجاب مربوط سازند و در برابر رفع حجاب را عقت و تقLLوا،خواسLLLLLLLLLLLت اسLLLLLLLLLLLالم و... معLLLLLLLLLLLرفی کننLLLLLLLLLLLد. زنان بی حجاب مورد تعقیب پلیس قLLرار گرفتنLLد و بLLا خشLLونت هLLLر چLLLه تمLLLام تر چLLLادر از سLLLر آنLLLان کشLLLیده شLLLد. و نLLLیز محLLدودیت هایی بLLرای زن هLLای بLLا حجLLاب وضLLع شLLد از جملLLه: ممانعت از رفتن زن های با حجاب به حمام های عمومی، التزام از گاراژدارهLLا و درشLLکه چی ها کLLه زن هLLای باحجLLاب را سLLوار نکنند. خادمان زیارتگاهها موظف شدند کLLه از ورود زن هLLای بLLاحجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب جلوگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیری کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. تعقیب زن های با حجاب در کوچه و خیابان ها و کشیدن چLLادر و روسری از سر آنها، برخورد شLLدید بLLا عالمLLان دین و مخالفLLان کشف حجLLاب، کLLار هLLر روزه پاسLLبان ها بLLود. اسLLناد و مLLدارک



فLLراوانی در بLLاره برخLLورد بLLا مخالفLLان حجLLاب از زن و مLLرد، روحانی و غLLیر روحLLانی و حLLتی کارمنLLدان دولLLتی کLLه مخLLالف کشف حجاب بودند موجود اسLLت. بLLرای اینکLLه مقالLLه بLLه درازنکشد شما را به مطالعه آن اسناد و منابع سفارش می کنیم. )

47 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL)

پیامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدهای کشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLف حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب عالمLان دین و زن هLLای مسLلمانی کLه در برابLر کشLف حجLاب مقاومت می کردند مخالف حضور زن در عرصه های سیاسLLی و اجتمLLاعی نبودنLLد. همLLان گونLLه کLLه زنLLان در نهضLLت تنبLLاکو، مشروطیت و بسیاری از نهضت های دیگر شرکت کردند نه تنها مورد اعتراض علمای دین قLLرار نگرفتنLLد کLLه تأییLLد نLLیز شLLدند.عالمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان دین و همچLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنین زنان متدین بر این بLLاور بودنLLد کLLه حضLLور زن در اجتمLLاع بایLLد همراه بLLا حفLLظ شLLئون اسLLالمی انسLLانی و حفLLظ شخصLLیت و کرامت زن باشد. و نیز بر آن بودن که حضLLور زنLLان در مراکLLز علمی، و آموزشLی، فLLرهنگی و بهداشLتی و... نLه تنهLا مفیLد و سودمند که در بLLرخی از مLLوارد حLLتی واجب اسLLت و همLLه این کارها نیز می تواند با حفظ حجاب و عفاف انجام گیرد. ولی در برابر روشنفکران غرب زده و حکLLومت مLLزدور پهلLLوی، حضLLور زن را در عرصه های اجتماعی الزاما بLLا کشLLف حجLLاب همLLراه می دانسLLتند و پنLLدار آنLLان این بLLود کLLه زن عفیLLف و باحجLLابنمی تواند در عرصه های گونLLاگون حضLLور مLLؤثر داشLLته باشLLد. کشف حجاب پیامدهای منفی و زیانبار فراوان داشت؛ از جمله رواج معاشرت های آزاد دختران و پسران، زنLLان و مLLردان بLLود که مفاسد جبران ناپذیری را در پی داشت. زن هLLا بLLه پارتی هLLا،مجLLLLLالس رقص و خوشLLLLLگذرانی و... کشLLLLLانده شLLLLLدند. کشLLف حجLLاب مفاسLLد را گسLLترده تر و علLLنی تر سLLاخت و بLLه گLLونه ای زشLLتی آن را از بین بLLرد و شLLکلی عLLادی بLLه آن داد. مخبرالسلطنه در باره آثLLار زیانبLLار کاله فLLرنگی و رفLLع حجLLابمی نویسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: »کاله اجنبی ملیت را از بین برد و برداشتن چادر، عفت را. «)

48 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL)



پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتها: .LLLL 59؛ احLLLLزاب، آیLLLLه 58 و 31( سLLLLوره نLLLLور، آیLLLLه 1 . بLLه نقLLل از ویLLل دورانت،75 ، ص6 ( دائرةالمعارف تشیع، ج2

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 12/30 تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاریخ تمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن، ج 15( حجاب و کشLLف حجLLاب در ایLLران، فاطمLLه اسLLتادملک، 3

مؤسسLLLLLLLLLLLLLLLLه مطبوعLLLLLLLLLLLLLLLLاتی عطLLLLLLLLLLLLLLLLایی. /LLLLL 6( دائرةالمعLLLLLارف تشLLLLLیع، ج 4 77 LLLLL- 76 LLLLL..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 75( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 5( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 6-195( اندیشLLLه های آقاخLLLان کرمLLLانی، آدمیت، 7 194 LLL. ( قرةالعین، درآمدی بر تاریخ بی حجابی در ایران، سینا واحد،8

14 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL،16 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL،18 ....و ( خLLاطرات تاج السLLلطنه، بLLه کوشLLش خLLانم دکLLتر منصLLوره9

اتحادیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه و سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLعدوندیان. شLLنبه چهLLاردهم دی47، سال 199 ( مجله زن روز، شماره10

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 51 مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه؛ بامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLداد، ص ( علما و رژیم رضاشاه، حمید بصیرت منش، مؤسسه چLLاپ11

و40، شLLماره 35و نشر عروج، به نقLLل از حبل المLLتین، سLLال 41( .LLLLLLLLLLLLLLLL 18 (، ص1306 آبLLLLLLLLLLLLLLLLان 9 ( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 12.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 181( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 13 ( خاطرات و خطرات، مهLLدی قلی هLLدایت، مخبرالسLLلطنه،14

، زوار. 407.LLLLLLLLLLLLLL 404( خLLLLLLLLLLLLLLاطرات و خطLLLLLLLLLLLLLLرات، 15.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 405( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 16 ، بLLه نقLLل از روزنامLLه117( کشLLف حجLLاب، مهLLدی صLLالح، 17

.LLLLL 1313 تLLLLLیر 20 مLLLLLورخ 2233اطالعLLLLLات، شLLLLLماره .LLLL/157 LLLL 6 ( همLLLLان، تLLLLاریخ بیسLLLLت سLLLLاله، مکی، ج18.LLLL 2535 دی مLLLLاه، LLLL،16 511( همLLLLان، رسLLLLتاخیز 19.LLLLLLLLLLLLL 302( خLLLLLLLLLLLLLاطرات صدراالشLLLLLLLLLLLLLراف، 20 ( زن ایLLLLرانی از انقالب مشLLLLروطیت تLLLLا انقالب سLLLLفید،21

، ابن سLLLLLLLLLLLLLLینا. 62بLLLLLLLLLLLLLLدرالملوک بامLLLLLLLLLLLLLLداد /



( کشف حجاب، زمینه ها، پیامدها و واکنش ها، مهدی صLLالح،22111 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.

( همLLان، بLLه نقLLل سLLی خLLاطره از عصLLر فرخنLLده پهلLLوی،23.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 90علی اصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLغر حکمت،

.LLLLLL 401، همLLLLLLان، 400( خLLLLLLاطرات و خطLLLLLLرات/ 24( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 25 ،127( حجLLLاب و کشLLLف حجLLLاب، فاطمLLLه اسLLLتادملک، 26

مطبوعLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاتی عطLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایی. .LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 122( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 27.LL 91( زن ایرانی از انقالب مشLLروطیت تLLا انقالب سLLفید، 28.LLLLLLLLLLL 121( کشLLLLLLLLLLLف حجLLLLLLLLLLLاب، صLLLLLLLLLLLالح، 29 ( در این زمینLLه بLLه جرایLLد و مجالت در ایLLران، محمدصLLدر30

،LLLLLLLLLLLLLLLLLL 4/1 و ج 169 و 6 ص 3هاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLمی، ج ،LL 50 زن ایLLرانی از انقالب مشLLروطیت ص و... مراجعLLه58

شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. ؛ زن ایLLLLرانی از انقالب184( علمLLLLا در رژیم رضاشLLLLاه، 31

.LLLLLLLLLLL 91مشLLLLLLLLLLLروطیت تLLLLLLLLLLLا انقالب سLLLLLLLLLLLفید، ( کشLLف حجLLاب... مهLLدی صLLالح بLLه نقLLل مجلLLه زن روز،32

شLLLLLنبه چهLLLLLاردهم دی مLLLLLاه. 47، سLLLLLال 199شLLLLLماره ( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 33 ، به نقLLل رسLLتاخیز ایLLران،191 ( علما و رژیم رضاشاه، ص34

716 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL..LL-277 LL 278، ص 508 و 507( فرهنگ و خشونت، سLLند 35 ، به نقLLل از: ایLLران افسLLانه و185( علما و رژیم رضاشاه، 36

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 214واقعیت، ( همان؛ زن ایرانی از انقالب مشروطیت تLLا انقالب سLLفید،3791 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL..LLL 464( مLLLأموریت بLLLرای وطنم، محمدرضLLLا پهلLLLوی، 38.LLLLLLLLLLLLL 305( خLLLLLLLLLLLLLاطرات صدراالشLLLLLLLLLLLLLراف، 39.LL/260 LL 6( تLLاریخ بیسLLت سLLاله ایLLران، حسLLین مکی، ج 40 ، تاریخ بیست سLLاله ایLLران،305( خاطرات صدراالشراف، 41

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 6/260 مکی، ج ، به نقل از مجلLLه زن139( کشف حجاب... ، مهدی صالح، 42



.LLLLLLLLLLL 1345 دی 24، شLLLLLLLLLLLنبه 98روز، شLLLLLLLLLLLماره ( همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 43 ، شLLنبه یLLازدهم45( همان، به نقل مجلLLه زن روز، شLLماره 44.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1344دی ، بLLه نقLLل از رسLLتاخیز،140( کشف حجاب، مهLLدی صLLالح، 45

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 115شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLماره -LLLLLLL 408( خLLLLLLLاطرات و خطLLLLLLLرات، 46 409 LLLLLLL. -1322( خشونت و فرهنگ، اسناد محرمانه کشف حجاب، 47

، واقعه کشف حجاب، اسناد محرمانLLه از کشLLف حجLLاب1313بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه وسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیله رضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاخان.

.407 ( خاطرات و خطرات، ص48درباره ریشه های بدحجابی

بLLدحجابی یکی از مسLLایل و چالش هLLای جLLدی در حLLوزه اخالق اجتماعی محسLLوب می شLLود. در این مقالLLه کLLه بLLه قلم اسLLتاد »محمدرضا اکبری« نگاشته شده و در اختیار خLLبرگزاری شLLهر قرار گرفته است، به ریشه یابی بLLدحجابی در جامعLLه و عوامLLلاخالقی آن پLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرداخته ایم. بLLLLLرهنگی دیLLLLLنی اسLLLLLاس فرهنLLLLLگ بLLLLLرهنگی اسLLLLLت . بدحجابی و جلوه گری زنLLان در برابLLر مLLردان بیگانLLه از عوامLLل فراوانی برخوردار است که ضمن بحث در مورد آنها به درمLLانهLLLLLLLLLLLLLLر یLLLLLLLLLLLLLLک اشLLLLLLLLLLLLLLاره می کLLLLLLLLLLLLLLنیم.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL کسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLب مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوقعیت 1 انسان موقعیت طلب است و همواره می خواهد در میان مLLردماز جایگLLLLLLاهی درخLLLLLLور توجLLLLLLه برخLLLLLLوردار باشLLLLLLد. چنین جایگاهی به دو صورت حقیقی و کاذب محقLLق می شLLود. موقعیت حقیقی در اثر تحصیل علم و فضایل اخالقی به دسLLت می آید، اما برخی زنان که فاقد این ارزش ها هستند بLLا نمLLایش زیبایی ها و جاذبه های طبیعی و سLLاختگی زنانLLه خLLود سLLعی در جلب توجه دیگران می کنند تا به کمبودهای بLLاطنی خLLود پاسLLخ دهند. غافل از آنکLLه هرگLLز کسLLی نمLLایش زیبایی هLLای زنانLLه را



دلیل بر شخصیت و جایگاه ارزشی او نمی گیرد. بی حجابی، زن را صاحب فضیلت نمی کند بلکه از او عروسکی می سازد که بLLا رشد و تعالی فاصله ها دارد ضمن اینکه موقعیت های حاصLLل از تحرکات جنسی تنها نزد بیمLاردالنی بLLه وجLLود می آیLLد کLLه خLLودکمLLLLLLLLLLLLLLLLLLترین اعتبLLLLLLLLLLLLLLLLLLاری ندارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. زن اگLLر محLLروم از فضLLایل و ارزش هLLای انسLLانی باشLLد اگLLر سراسر وجود خود را به طال و زینت ها و لباس های فاخر تزیین کند ذره ای بر ارزش حقیقی او افزوده نخواهLLد شLLد چLLه اینکLLه هLLزار من تLLزیین و زیبLLایی بLLه یLLک جLLو تقLLوا نمی ارزد. تحصLLیل موقعیت جز از راه به دست آوردن زیبایی های باطنی و فضایل انسانی و کمک پروردگار عالم میسر نیسLLت. ارزش زن بLLاالتر از آن است کLLه خLLود را چراگLLاه چشLLم های گرسLLنه نامحرمLLان سازد. او باید به فاطمLLه و مLLریم بیندیشLLد کLLه فرشLLته بLLا آنهLLا سLLخن می گفت نLLه آنکLLه بLLا حضLLور جLLاذبه دار و مهیج خLLود را مخاطب سخنان هرزگان سازد که از حقیقت خLLود فLرو افتLادهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL ضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLعف ایمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان2 بی حجLLابی فقLLر فرهنLLگ دیLLنی اسLLت. فLLرامین الهی و ازجملLLه حجاب اسالمی از سوی خدای تعالی به بشر ابالغ شLLده اسLLت و عمل به آنها جز در پرتوی ایمان به پروردگار عالم کLLه ریشLLه اصلی عمل است میسر نخواهLLد بLLود. بنLLابراین کسLLانی کLLه از اعتقاد به خداوند در شک و تردید به سر می برند و قلب آنها از ایمان به خداوند و محاسبه روز جزا به مقام اطمینان نرسLLیده است در عمل به دستورات الهی تسامح می ورزند و تLLا زمLLانی کLLه این مشLLکل اعتقLLادی برطLLرف نشLLود بهبLLودی حاصLLلنمی شLLود. چLLرا کLLه ایمLLان بLLه خLLدا مLLادر ارزش هLLا اسLLت.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL دگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرآزاری 3 ریشه خودنمایی و بLLدحجابی بسLLیاری از زنLLان،عقLLده دگرآزاری است. برانگیختن تمایالت دیگری همراه با محروم کردن او یک بیمLLاری دگLLر آزاری اسLLت. نظLLیر اینکLLه شخصLLی غLLذایی را بLLه انسان گرسنه ای ارایه دهد و تمایل او را به آن غLذا برانگLLیزد و



از آن محرومش کند. دگرآزاری جنسLLی نLLیز بLLه این اسLLت کLLه زنی خLLود را بیارایLLد و در معLLرض دیLLد دیگLLران قLLرار دهLLد تLLا تمLLایالت او برانگیختLLه شLLود و بLLدون پاسLLخ بمانLLد. اگرچLLه این حرکت، مردان جامعه را عقده منLLد می کنLLد امLLا زنLLان بیمLLار از حرکت خود لذت می برند. باید به چLLنین زنLLانی گفت آزار دادن مردان جز اینکه گناهی بر گنLLاه خودنمLLایی آنهLLا می افزایLLد اثLLر دیگری ندارد، ضمن اینکه آزار دیگران با هیچ منطق و وجLLدانی سازگار نیست. چه اینکه تبدیل مردان و جوانLLان سLLالم جامعLLهبه انسان های عقده ای که با شرافت یک زن سLLازگاری نLLدارد.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL غربLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزدگی 4 تقلید از غرب یکی از مشکالت دیرینه تعدادی از زنان مسلمان بLLوده اسLLت کLLه بLLدون کمLLترین تفکLLر و تحلیلی از زنLLدگی زن غربی به او اظهار تمایل کرده اند. خمیرمایه اصلی این تقلید را جهل و هوس تشکیل می دهد. ترسیم گوشه ای از آنچLLه بLLر زن غLLربی می گLLذرد، می توانLLد پLLرده تاریLLک جهLLل فریب خوردگLLانجوامLLLLع غLLLLربی را پLLLLاره کنLLLLد تLLLLا بLLLLه خLLLLود آینLLLLد. غرب بعد از رنسانس و انقالب صLLنعتی خLLود زنLLدگی زن را بLLه طور کلی متحول کرد و بی رحمانه او را از ارزش های خود تهی گردانید و اسرار و زیبایی های پشت پرده بدن او را در معLLرض نمایش افعی هLLای شLLهوت قLLرار داد. اگLLر غLLرب بLLه ارزش زن می اندیشLLLید هرگLLLز او را برهنLLLه نمی کLLLرد و از او عروسLLLک نمی سLLاخت و بLLرای همین اسLLت کLLه امLLروز زن غLLربی تنهLLا وشکسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLورده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. غرب در برابر گرفتن حجاب زن چیزی به او نداده اسLLت بلکLLه به دنبال آن ارزش های دیگر او را ربوده اسLLت بLLه گLLونه ای کLLه زن غربی فقیرترین زن عالم است و این بLLه خLLاطر سLLادگی و فریب خLLوردگی تLLاریخی عهLLد رنسLLانس اسLLت. اگLLر زن غLLربی همانند زن ایرانی مقاومت می کرد و با اتکا بر دین به مبارزه با افزون طلبی های مردان می پرداخت بLLه پLLیروزی می رسLLید امLLا تسلیم شد و بزرگ ترین ضربه های تاریخی را که به واژگونی او منتهی شد دریافت کرد. ضربه هایی که بLر زن غLLربی وارد شLد کفاره سرپیچی او از حجاب و عفافی است که خداوند در همه



ادیLLLLLLLLLان بLLLLLLLLLرای زن واجب فرمLLLLLLLLLوده اسLLLLLLLLLت. دکتر ا.و.، است اد دانشگاه در آمریکا می گویLLد: اساسLLا زن در آمریکا ارزش انسانی و عاطفی ندارد و او را فقLLط بLLه عنLLوان موجودی که می تواند مرد را ارضا کند و او را به تمتعی برساند می شناسند و اگر از عهLLده این وظیفLLه برنیایLLد بLLه سLLرعت در جامعه مطرود می شود. از این رو است که زن برای ایفای این نقش، با قدرت تمLLام بLLه عLLواملی از قبیLLل لبLLاس و آرایش بLLه خودنمایی پرداخته تا بتواند توجه مردان را به سوی خLLود جلب

(1کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ) »خانم ژورمینن وایت« می گوید: زنان همیشLLه سLLعی کرده انLLد که توجه مردان را به خود جلب کنند و این بLLاعث شLLده اسLLت که زنان امروز مثل موم یا خاک رسی در دست مLLردان باشLLند که به هر شکلی بخواهند برای جوابگویی به نیازهLLای خLLود آنهLLا را مLLورد سوءاسLLتفاده قLLرار دهنLLد. متأسLLفانه زنLLان امLLروز سLLردرگم شLLده و چLLاره ای جLLز این ندارنLLد کLLه خLLود بLLه دنبLLال

(2شLLLکارچی های خLLLویش دویLLLده و طعمLLLه آنهLLLا شLLLوند.«)

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL زیبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایی طلبی 5 برخی دختران و زنان میل دارند بLLه صLLورتی زیبLLا نLLزد دیگLLران حضور یابند و با توجه به اینکه حجاب دیLLنی زیبایی هLLای آنهLLا را پوشش می دهد سعی در ناقص کLLردن حجLLاب خLLود دارنLLد. بLLه همین منظور بخشی از موهای سر و گردن خود را بLLه نمLLایش می گذارند و سعی در پوشش لباس هLای زننLLده چنLد رنLLگ و یLLا بسیار شاد دارنLLد و زوایLLد تزییLLنی مختلفی را در پوشLLش خLLود مLLورد اسLLتفاده قLLرار می دهنLLد و یLLا از کفش هLLای پاشLLنه بلنLLد اسLLتفاده می کننLLد تLLا نLLوع قLLرار گLLرفتن بLLدن و راه رفتن آنهLLا تحریک آمیز و زیباتر شود و طنین یکنواخت آن توجه دیگLLران را جلب کند و با وسواس خاصی گلوبند، دستبند، حلقLLه و النگLLوی خود را همواره به نمایش می گذارند و به هLLر شیشLLه و آیینه ای که در بین راه برخورد می کنند قیافه خود را مشLLاهده می کننLLد تا در صLLورت لLLزوم، زیبLLایی خLLود را حفLLظ کننLLد و غافلنLLد کLLه سLLادگی زن، خLLود نLLوعی زیبLLایی ارزشLLی را بLLه همLLراه دارد و پوشیدگی، زیبایی و ظرافت بدن او را در برابر آفتاب، سرما و



آلودگی های جوی بهتر حفظ می کند. امیرالمؤمLLنین)ع( فرمLLود:(3صLLLLLLLیانه المLLLLLLLراه انعم الحالهLLLLLLLا و ادوم لجمالهLLLLLLLا )

پوشیدگی برای زن سودمندتر و زیبایی او را پایدارتر می سازد.

آنها باید بدانند که به نظر روان شناسان زنان و دخترانی کLLه در انتخLLاب لبLLاس و رنگ هLLای متنLLوع در برابLLر مLLردان حساسLLیت می ورزند از نوعی بیماری برخوردارند و کوشش در خودنمLLایی و رفع نقایص ظاهری آنهLLا بLLه منظLLور جلب دیگLLران بLLه طفلی شباهت دارد که می خواهد با گریه و فریاد توجه پLLدر و مLLادر را به خود جلب کند. این در حالی است که حجLLاب در جمLLال آنهLLا نقش مLLؤثری دارد. ضLLمن اینکLLه متLLانت، بزرگLLواری، تمرکLLز حواس حضور طبیعی آنها در جامعLLه را سLLلب نمی کنLLد و عمLLرگرانمایLLLLLLLLLLLه آنهLLLLLLLLLLLا را از پLLLLLLLLLLLوچی به دور می دارد.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL ازدواج 6 عده ای از دختران، خودنمایی و سپس ارتباط با نامحرم را پلی برای رسیدن به ازدواج می پندارند. آنها گمان برده اند که اظهار زیبایی های زنانه می تواند جوانان را به آنها راغب کند بLLه همین خLLاطر موهLLای خLLود را بLLه نمLLایش می گذارنLLد و بLLا پوشLLیدن لباس های جاذبه دار در تحصیل شوهر حرکت می کنند. غافLLل از اینکه جوانان با همه خوشرویی هایی که با دختران دارنLLد هرگLLز به ازدواج با آنها تن نخواهند داد. بی تقواترین مرد جامعه بLLرای ازدواج خود بLLه دنبLLال عفیف تLLرین دخLLتر می رود. همLLه جوانLLان دوست دارند دختری را برای همسLLری خLLود گLLزینش کننLLد کLLه برای یک مرتبه طرح دوستی و خوشLLگذرانی بLLا جLLوان دیگLLری نداشته است و اسLLرار و زیبایی هLLای جسLLمانی خLLود را تLLابلوی نامحرمان نکرده باشد. جوانان بی تقوا از دختران خودنما برای لذت های موقتی و تفریحات زودگذر خود استقبال می کنند. امLLا هیچ گاه آنها را به همسری شرعی و قانونی خLLود نمی پذیرنLLد و به تعبیری دیگر دختران خودنمLLا در چشLLم ها جLLا دارنLLد و زنLLانپوشLLLLLLLLLLLیده در دل هLLLLLLLLLLLا مLLLLLLLLLLLأوا گرفته انLLLLLLLLLLLد. بنابراین بدحجابی و حرکت هLLای خالف عفت چشLLم انداز خLLوبی برای ازدواج ندارد و اگر ازدواجی به خLLاطر جاذبه هLLای جنسLLی



صLLورت پLLذیرد از بنیLLان محکمی برخLLوردار نخواهLLد بLLود. راه ازدواج در رعLLایت تقLLوا و درخواسLLت از خداونLLد و توسLLل بLLهپیLLLLLLLLLLLLLLامبر)ص( و اهLLLLLLLLLLLLLLل بیت او اسLLLLLLLLLLLLLLت.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL ضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLعف حیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا 7 ضعف این صفت از سستی اعتقاد به مبLLدأ و معLLاد سرچشLLمه می گیرد و بی حجLLابی از مصLLادیق بLLارز بی حیLLایی اسLLت کLLه ازضLLLLLLLLLLLLعف ایمLLLLLLLLLLLLان ناشLLLLLLLLLLLLی می شLLLLLLLLLLLLود. امام صادق)ع( فرموده است: ایمان ندارد کسی که حیا نLدارد.

(4 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL) پیامبر اکرم)ص( فرموده است: خدا حیا و پوشیدگی بنLLدگانش

(5را دوسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت دارد.) پوشش و حیا تفکیک ناپذیرند و تا جلوه ای از حیا در زنی وجLLود داشته باشد، پوشش او نیز با جدیت مراعات می شود. زنان بLLا حیا کسانی هستند که بLLا پوشLLش کامLLل خLLود از نمLLایش بLLدن، موهای سر و زینت های خود شرم می ورزنLLد. پLLاکی قلب زنLLان خودنما به سخن ستمکاری شبیه است که الف ترحم بلند کرده است. زنانی که اسرار زیبایی های جسمانی خود را بLLه نمLLایش گذارده اند، پLLرده بین خLLود و خLLدا را دریده انLLد. کامیLLاب کLLردن چشم های گرسنه نامحرمان کم ترین ساز ش با پاکی و نجLLابت ندارد و عفیف بودن زن بدحجاب از القائLLات بی اعتبLLار شLLیطان است. بدحجابی از آفات پاکLدامنی بLLه شLمار می رود و اساسLا زنLLان پاکLLدامنی کLLه از مLLوقعیت سLLالم روحی برخوردارنLLد از گناهان جنسی پرهLLیز دارنLLد و بی حجLLابی یLLک انحLLراف جنسLLیاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. امیرالمؤمنین)ع( فرموده است: کسی که پاکدامنی پیشLLه کنLLد

(6گناهLLLLLانش کم و در نLLLLLزد خLLLLLدا منزلLLLLLتی عظیم دارد.) بی حیLLایی زنLLان و دخLLتران جLLوان غالبLLا از دوسLLتان بی حیLLا، فیلم های مبتLLذل، جهLLل بLLه ارزش واالی عفت و حیLLا و فرهنLLگ اقوام و خانواده به ویژه روحیه مادر و پدر سرچشمه می گیرد و بی شرمی بسیاری از دختران از برهنگی آنها بLLه هنگLام حضLLوردر جامعLLLه در سLLLالیان قبLLLل از تکلیLLLف ناشLLLی می شLLLود. مسLLایل اخالقی و تربیLLتی از ظرافLLتی خLLاص برخوردارنLLد و از



پایین ترین سنین عمر کودک شکل می گیرند. این اشتباه بLLزرگ است که به مسایل تربیتی مربوط به شرم و حیای دخLLتران تLLا

سالگی توجه نشود آن گLLاه بLLا رسLLیدن زمLLان تکلیLLف از آنهLLا9 خواسته شود تا یکباره در خود انقالب کنند و مسیر چنLLد سLLاله خLLود را عLLوض کننLLد. امLLور تربیLLتی انقالب بLLردار نیسLLت بلکLLه حقLایقی هسLتند کLه بایLد بLLه تLدریج شLکل گیرنLLد. حجLاب یLLک فرهنگ است که از سالیان قبLLل از تکلیLLف بایLLد مLLورد توجLLه وممارسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرار گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیرد. در هر صورت از جمله ریشه ها و مبانی خودنمLLایی و بLLدحجابی زنان ضعف صفت ارزشمند حیا است. صفتی کLه وجLود آن بLه زن ارزشی بزرگ می بخشد و فقدان آن او را از خاک پسLLت ترمی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد.

LLLLLLLLLLLLLLLL اظهLLLLLLLLLLLLLLLار غنLLLLLLLLLLLLLLLای مLLLLLLLLLLLLLLLالی 8 ریشLLه خودنمLLایی بLLرخی زنLLان تفLLاخر و خودنمایی هLLای مLLالی است. دوست دارنLLد دیگLLران شLLاهد برخورداری هLLای مالی آنهLLا باشند و تفاوتی نخواهد بود که بیننده زن باشد یا مرد. به همین منظور النگوهای خود را به نمایش می گذارند و حلقه یا گلوبنLLد گLLران قیمت خLLود را در معLLرض دیLLد دیگLLران قLLرار می دهنLLد و لباس های فLLاخر بLLه تن می کننLLد. آنهLLا ارزش خLLود را بLLه طال و جواهرات می دانند و این به معنای آن اسLLت کLLه ارزش الهی و انسانی خود را در حد طالی دنیا پایین آورده اند و برخی خود رادر طال خالصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه کرده انLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. شیطان همه را به یک راه منحرف نمی سازد بلکه هر کسLLی را با توجه به برخورداری ها و نوع هوسی که دارد از راه خLLدا دورمی کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. چنین زنانی باید اندیشه کنند که این گونه فخر کردن هLLای مLLالی همراه با جاذبه های زنانه، تمایالت نامحرمLLان را برمی انگLLیزد و چه بسا موجLLودیت مLLالی آنهLLا را طعمLLه دیگLLران سLLازد. بینش چنین زنانی بسیار سطحی و ظاهر بینانه است. اگر آگاه شوند که انسان خلیفLLه خداسLLت و می توانLLد ارزشLLی برتLLر از مالیLLک داشLLته باشLLد، روحیLLه و عملکLLرد آنهLLا عLLوض می شLLود و دیگLLر حاضر نخواهند بLLود بLLرای یLLک لحظLLه خLLود و دارایی خLLویش را



وسLLLLیله معصLLLLیت خLLLLود و غفلت مLLLLردان جامعLLLLه کننLLLLد.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL مالمت دیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران9 یکی از ریشه های بدحجابی و خودنمایی دختران و زنLLان مالمت اعضای خانواده، فامیل و دوسLLتان اسLLت. چLLه بLLانوانی کLLه بLLه خاطر سLLالمت نفسLLی کLLه دارنLLد، می خواهنLLد از حجLLاب دیLLنی کامل برخوردار باشند امLLا راهزنLLان راه خLLدا بLLه آنهLLا شLLبیخون می زنند و زبان به مالمت می گشایند. گاهی مالمت ها از سLLوی مردان فامیل صورت می گLLیرد. ریشLLه اصLLلی مالمت اکLLثر این افراد هواهای نفسانی آنهاست. زیرا با بی حجLLابی و خودنمLLایی زنان و دختران بهتر می توانند به لذت های نامشروع خود دستیابنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. یLLLک بLLLانونی دانشLLLجو از تهLLLران »خLLLانم ح.ن« می گویLLLد: »وقتی باحجاب شدم با مخالفت های شدیدی در خانواده روبرو شدم و می دیدم که مخالفت با حجاب، بیشتر از جLLانب آقایLLان مطرح می شود تLLا بLLانوان و این بLLرایم سLLؤال بLLود کLLه چLLرا بLLا وجLLودی کLLه این مسLLأله بLLه خانم هLLا مربLLوط می شLLود آقایLLان اظهارنظر می کنند. آشنایی با مطالب کتاب »بهLLای یLLک نگLLاه« مرا متوجه این نکته کرد که شLLاید بیشLLترین نفLLع بی حجLLابی را همین مLLدعیان آزادی زن می برنLLد کLLه از این راه بLLه لLLذت های

(7نفسLLLLLLLLLLانی بیشLLLLLLLLLLتری دسLLLLLLLLLLت می یابنLLLLLLLLLLد.) البته مردان و جوانان اقوام که با حجاب دینی مخالفت می کنند هیچ گLLاه علت مخLLالفت خLLود را کLLه برخLLورداری از لLLذت های جنسی و مخالفت با احکام خداست به صراحت اعالم نمی کنند و به سخنان ضعیف و بهانه های واهی کLLه بیشLLتر بLLه یLLک کالف سردرگم شبیه است می پردازند. جا دارد که به آنها گفته شLLود که می دانید با چه حقیقتی مخالفت می کنید؟ شما قبل از آنکLLه با من مخالفت کنید با آیات قرآن که حجاب را بیان کرده اند به مخالفت برخاسته اید و اگر خود عقیده ندارید به عقیده دیگران احترام گذارید. هر کسی این حق را دارد که نوع پوشLLش خLLود را انتخاب کند و معلوم اسLLت کLLه اگLLر بین احکLLام خLLدا و نظLLر شما دوگانگی وجود داشLLته باشLLد حکم خLLدا را تLLرجیح خLLواهم داد. ضمن اینکه شما به ریشه مخLLالفت خLLود فکLLر کنیLLد شLLاید



مثل من هدایت شوید. گاهی مخالفت از سوی پLLدر، شLLوهر یLLا بLLرادر اسLLت. اگرچLLه هیچ کس از مکLLر نفس و وسوسLLه های شیطان در امان نیست امLLا غLLالب مخالفت هLLای آنهLLا ناشLLی از جهل به فلسفه، آثار، برکات و حقیقت این حکم الهی است که باید با بیان مطالب مفید و ذکر آیات خدا آنها را متقاعد کLLرد و اگر از اعتقاد و یا غLLیرت الزم برخLLوردار نیسLLتند بLLه آنهLLا گفتLLه شود مایلم چنین پوششی داشته باشم که خداونLLد آن را واجب کرده است. چه اینکLLه آثLLار مثبت آن را احسLLاس کLLرده ام و از مخالفت با احکام خدا هراسLLناکم . من قبLLل از آنکLLه فرزنLLد یLLا همسر و یا خواهر شما باشم، بنده خدا هستم و خداوند تکلیف همه را روشن کرده است و بازگشت همه ما به سوی اوست. شما نیز به مخالفت خود بیاندیشید کمترین دلیل منطقی بر آن نخواهید یافت. شما چگونه حاضر می شوید که ناموس خLLود را ابLLزار تحریLLک نامحرمLLان سLLازید. بیش از آنچLLه شLLما از من خودنمLLLایی و غفلت بخواهیLLLد، از شLLLما غLLLیرت، مLLLردانگی، بزرگLLواری و آگLLاهی می خLLواهم و اضLLافه شLLود چLLرا بLLه جLLای مخالفت، علت پوشیدگی مرا سؤال نمی کنیLLد؟ همان گونLLه کLLه من علت منطقی مخالفت شما را خواستارم. اگر مخLLالفین از خانم های اقوام و یا دوستان باشند باید علت مخالفت و مالمت آنها را جویا شد. اگر سخنی داشتند به جLLواب منطقی آنهLLا کLLه در مواضLLع متعLLدد این کتLLاب هم بLLه آن اشLLاره شLLده اسLLت بپردازیم و اگر سخنی نداشتند از آنها بخواهیم از طرح سخنان و مخالفت هLLای بی مLLورد پرهLLیز کننLLد و اضLLافه کLLنیم شLLما هم تسلیم خدا باشید و البته از خدا بترسید و قیامت را باور کLLرده باشید. حجاب شما از پوشیدگی من کمتر نخواهد بود. البتLLه بLLا انتخاب راه خدا برخی دوستان گذشLLته از انسLLان جLLدا خواهنLLد شLLد و این خLLود شLLروع نیLLل بLLه ارزش هLLای الهی و انس بLLادوسLLLLLLLLLLLLLتان بLLLLLLLLLLLLLاتقوا خواهLLLLLLLLLLLLLد بLLLLLLLLLLLLLود.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدگرایی 10 مLLدگرایی روحیLLه خاصLLی اسLLت کLLه بLLرخی زنLLان بLLه آن مبتال می شوند. مدگرا سعی دارد همواره از تازه های لباس و آرایش مطلع شود و بLLا هLLر زحمت و قیمLLتی کLLه هسLLت از آنهLLا بهLLره



گیرد. مLLدگرایی در جامعLLه نتیجLLه غلبLLه شLLهوت و تنLLوع طلLLبی افراطی است کLLه فراموشLLی دین و عقLLل را بLLه همLLراه دارد. شهوت لباس، زنان و دختران مLLدگرا را بLLه اسLLارت مدسLLازان درآورده است. مدسازان پشت پرده کLLه بLLا تحقیقLLات وسLLیع و روان شناسی الزم به ارایه مدهای جدید می پردازند بLه گLونه ای به طراحی مدل های کفش، لباس و قیافه زنان می پردازنLLد کLLه پLLوچی، اسLLارت، مصLLرف و تحریک آمLLیزی آنهLLا جهت اغفLLال جوانLLان و جLLو غفلت در جامعLLه مLLورد توجLLه و بلکLLه از ارکLLاننوآوری هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLای آنهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. سخن با چنین زنانی این است که غالب مLLدهای سLLاخته غLLرب نظیر لباس های تنگ با اصول اخالقی و بهداشتی مغایرت دارند چLLه اینکLLه لباس هLLای تنLLگ مLLانع جریLLان صLLحیح خLLون و تنفس پوسLLتی می شLLوند وانگهی اگLLر زنLLدگی آدمی بLLه ولگLLردی در خیابان ها، بررسی مدها، تازه های لباس و امثال آن بگLLذرد پس مسوولیت انسانی، آرمان الهی، سعادت اخLLروی و بسLLیاری از حقLLایق و ارزش هLLای الهی و خالصLLه هLLدف آفLLرینش آدمی و جهان پس از مرگ چه خواهدشLLد؟ زنLLان غLLربی این زنLLدگی راطی کردنLLLد و نتیجLLLه آن چLLLیزی جLLLز سLLLقوط آنهLLLا نبLLLود.تن آدمی شLLLLLLLLLریف اسLLLLLLLLLت بLLLLLLLLLه جLLLLLLLLLان آدمیت نLLLLLLLLLLه همین لبLLLLLLLLLLاس زیباسLLLLLLLLLLت نشLLLLLLLLLLان آدمیت

LLLLLLLLLLLLLLLL عملکLLLLLLLLLLLLLLLرد دسLLLLLLLLLLLLLLLتگاه های ذیربط11 عملکرد، سخنان و برخوردهLLای مسLLووالن از بLLاالترین تLLأثیرات روانی و اجتماعی برخوردار است. اگرچه خانم هایی که حجLLاب شرعی را مراعات نمی کنند در قوانین حکومت اسالمی مجرم و دارای کیفLLر می باشLLند امLLا تصLLویب صLLریح، جLLامع و متقن قLوانین پوشLش دیLLنی کLه از ضLروریات دین اسLLالم بLه شLمار می رود ازجملLLه امLLوری اسLLت کLLه جLLای خLLالی آن احسLLاس می شود و چه امری از تصویب ضروریات اسالم مهم تر که بایدبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه آن پرداختLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. دستگاه اجرایی نیز فراز و نشیب های فراوانی را در ارتبLLاط بLLا پوشLLش دیLLنی طی کLLرده و سLLال های زیLLادی را بLLا بی تفLLاوتی گذرانLLده اسLLت. امیLLد اسLLت شLLورای انقالب فLLرهنگی کLLه از



جایگLLاهی اسLLتوار برخLLوردار شLLده اسLLت بLLا انجLLام کارهLLای تخصصی و تحقیقLLات واقع بینانLLه و برنامه ریزی هLLای منسLLجم و مLLداوم فLLرهنگی و اجLLرایی وظیفLLه مهم خLLود را ایفLLا کننLLد و دستگاه قضایی کشور نیز به وظایف خود در برابر کسLLانی کLLه حاضر نیستند علم عصیان بر زمین گذارند عمل نمایند که افت حجاب در دهه دوم و سوم بعد از انقالب تأسف بار بوده است.

یکی از مسایلی که باید به آن پرداخته شود، پوشLLش مشLLخص جهانگردان خارجی است که برخی از آنها به هدف بدآموزی بLLا قیافه های حساب شده و لباس های خاصLLی در کشLLور اسLLالمیما حضور می یابند که آثار منفی آنها بر کسی پوشیده نیسLLت. وظیفه مهم دیگر نظارت الزم بر مؤسسات تولیLLدی اسLLت کLLه بسیاری از آنها به مراکLLز مدسLLازی و دوخت لباس هLLای مبتLLذل مبدل شده اند. آنها آزادانه و بLLه دور از هLLر نظLLارتی بLLه دوخت مانتوهLLا، کاپشLLن ها و دیگLLر لباس هLLای غیرشLLرعی مبLLادرت می ورزند و موقعیت لباس را به گونه ای کرده اند که اگر کسLLی بخواهد مانتو یLLا شLLلوار سLLاده و درخLLور شLLأنی خریLLداری کنLLد موفق نخواهد شد. از این رو برخی از بدحجابی های دخLLتران و زنLLان ناشLLی از لباس هLLای تحمیلی مانتوسLLراهای سLLودجویی اسLLت کLه بLLه فرهنLLگ بLLدحجابی و شLLهوترانی دامن می زننLLد و نظارت جدی دستگاه های ذیربLLط بLLر آنهLLا بLLه یکی از آرزوهLLای کهنه جامعه اسالمی مبدل شده است. لباس های دیگLر به ویLژه بچه هLLا و نوجوانLLان نLLیز از آثLLار و عالیم غLLربی مصLLون نمانLLده است. لباس ازجمله امLLوری بLLوده اسLLت کLLه بیش از هLLر چLLیز دیگLLر مLLورد تLLاخت و تLLاز دشLLمنان اسLLالم و سLLرمایه دارانسLLLLLLودجوی بLLLLLLد فرهنLLLLLLگ قLLLLLLرار گرفتLLLLLLه اسLLLLLLت. نظارت ضروری دیگLLر کنLLترل بLLازیگران فیلم هLLای تلویزیLLونی و سینمایی است تا سLLیمای جمهLLوری اسLLالمی را وسLLیله تLLرویج مدهای جدید خLLود نسLLازند کLLه نLLاگزیر از تLLأثیر منفی اخالقی واجتمLLLLLLLLLLLLLLLLLLاعی آن خLLLLLLLLLLLLLLLLLLواهیم بLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده 12 خانواده هایی که از تعالیم دینی فاصله می گیرند به یLLک فرهنLLگ



بLLرزخی بین اسLLالم و خواسLLته های نفسLLانی خLLود می رسLLند. بسیاری از عقاید آنها رنگ مLذهبی و دیLنی نLLدارد. اینLLان همLان کسLLانی هسLLتند کLLه دین را لقلقLLه زبLLان سLLاخته و بLLا کمLLترین سختی یا تضاد با تمایالتشان به راحتی از دین خLLدا چشم پوشLLیمی کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. یکی از مسLLایل مهم اجتمLLاعی کLLه از ابعLLاد معنLLوی مبLLارزه بLLا نفس برخوردار است پوشش دیLLنی اسLLت کLLه در خانواده هLLای شبه مذهبی از جایگاه مناسبی برخوردار نیست و فرزندان آنها نیز به فرهنگ تسامح به دین که از رهاوردهLLای تربیLLتی والLLدین است خو می گیرنLLد و در نتیجLLه زاد و ولLLد آنهLLا نLLیز نسLLخه های تکراری آنها خواهد بود. یعLLنی آنهLLا نLLیز فرهنLLگ بی اعتنLLایی بLLه احکام دینی را دنبال می کننLLد. بخشLLی از بLLدحجابی های جامعLLه منسوب به این خانواده ها و والدین شLLبه مLLذهبی اسLLت کLLه از غیرت دینی تهی مانده اند. خوشا به حال دختری کLLه از مLLادری عفیLLف و پوشLLیده برخLLوردار اسLLت کLLه روحیLLه چLLنین مLLادریبهLLLLLLLLترین زمینLLLLLLLLه حجLLLLLLLLاب او خواهLLLLLLLLد بLLLLLLLLود.

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL تقلیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد 13 یکی دیگLLر از ریشLLه های خودنمLLایی و بی حجLLابی زنLLان، تقلیLLد ناموجه از زنان و دخترانی است کLLه بنLLا بLLر یکی از ریشLLه هایبی حجLLLLLLابی، تقLLLLLLوای جنسLLLLLLی را تLLLLLLرک کرده انLLLLLLد. علل چنین تقلیدی: جهل، سLLاده لLLوحی، همLLرنگی بLLا دوسLLتان، چشLLLم و همچشLLLمی و فریب خLLLوردگی از سLLLخنان خانم هLLLای بی تقLLوایی اسLLت کLLه در لبLLاس دوسLLت، همسLLایه، اقLLوام،همکالسLLLی و امثLLLال آن بLLLه انحLLLراف او همت می گمارنLLLد. سخن با چنین مقلدهایی این است که تقلیLLد در معصLLیت بنLLابر هر یک از موارد نLLاموجهی کLLه ذکLLر شLLد از بLLدترین نLLوع تقلیLLد است زیرا اصل تقلید از کسانی که واجد شرایط الگوی انسان نیستند بلکه از جهت فکری یا اخالقی آفت مندند، خود یک عمل جاهالنLLه اسLLت کLLه تقلیLLد از گنLLاه آنهLLا بLLر قبح و زشLLتی آن می افزاید. زن بی حجاب گلی پرپر شده است و کم ترین ارزشتقلیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدارد. خلLLLLLLLLLLLLLق را تقلیدشLLLLLLLLLLLLLان بLLLLLLLLLLLLLر بLLLLLLLLLLLLLاد داد



ای دو صLLLLLLLLLLLد لعنت بLLLLLLLLLLLر این تقلیLLLLLLLLLLLد بLLLLLLLLLLLاد - این تقلیLLد همLLان دنبLLاله روی کورکLLورانه ای اسLLت کLLه بLLدون کمترین تفکر، عاقبت اندیشی، بررسLLی مLLاهیت عمLLل و آثLLار و تبعات و احکام شرعی آن مLLورد توجLLه قLLرار می گLLیرد. انسLLان زمانی سهمی از مودت انسLLانی دارد کLLه بیندیشLLد و براسLLاس مصالح واقع بینانه و منافع همه جانبه خود تصمیم بگیرد و تنها با تفکر، اعتماد بLLه نفس، مصلحت اندیشLLی، اسLLتقالل در عمLLل و ارزش قایل شدن بر خویش است کLLه می تLLوان از این بیمLLاریرهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایی یLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLافت.

پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت:LLLLLLLL نگLLLLLLLاه پLLLLLLLاک زن و نگLLLLLLLاه آلLLLLLLLوده بLLLLLLLه او1 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان منبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLع 2LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL غLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLررالحکم3LLLLLLLLLLLLLLL اصLLLLLLLLLLLLLLول کLLLLLLLLLLLLLLافی، بLLLLLLLLLLLLLLاب حیا4463، ص LLLLLLLLLLLLL7 مسLLLLLLLLLLLLتدرک الوسLLLLLLLLLLLLایل، ج 5LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL غLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLررالحکم6232، ص L3 آیین بهزیستی، ج 7

عرضه و تقاضای بد حجابی

در این نوشLLتار سLLعی شLLده، بLLا مLLروری کوتLLاه بLLر نظریه هLLای ( )علت یLLابی( انحرافLLات و1علمی ارائه شده در زمینه تبLLیین)

ناهنجاری هLLای اجتمLLاعی و سLLیر تحLLول آن نظریه هLLا، موضLLع جدیدترین نظریه ها، نسبت به این تلقی رایج در میان دینLLداران جویا شود و سرانجام بLLا اسLLتمداد از بیانLLات عالمLLان دیLLنی، از چشم انداز دینی به این موضوع پرداخته شود. اما پیش از بیLLان نظریه های مطرح در این زمینLLه، در ابتLLدا الزم اسLLت، مفLLاهیماصLLLLلی بLLLLه کLLLLار رفتLLLLه در این مقالLLLLه تعریLLLLف گLLLLردد. یکی از رویکردهای مطرح در زمینه تبیین انحرافات اجتمLLاعی، رویکرد گزینش عاقالنه است. طبق یکی از نگاه هLLای جدیLLد در این رویکرد، رابطه منحرفانه و کجروانه به منزله بازار انحراف و جرم است که مشتمل بر تقاضا و عرضه می باشد. بLLر طبLLق



برداشت های جدید، فرد منحLLرف در بخش تقاضLLا قLLرار دارد و فLLرد بزه دیLLده بLLه هیچ وجLLه در این جریLLان، منفعLLل و بی تLLأثیر نیسLLت بلکLLه بLLا قLLرار گLLرفتن در بخش عرضLLه، فعاالنLLه در شکل گیری عمل منحرفانه شرکت می کند. این مدل تحلیل، در مLLورد انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی ناشLLی از عLLدم رعLLایت حجLLاب صLLحیح کLLاربرد دارد و مسLLتلزم سیاسLLت های کنLLترلی متناسب با خود است. اگر با این رویکرد به تحلیل برخی متون دینی )آیات مربوط به حجاب( بپردازیم، شLLاهد تأییLLد این مLLدل در این آیات خواهیم بود و تشریع حجاب به منزله یک سیاسLLتکنLLLLLترلی، بLLLLLه خLLLLLوبی در این مLLLLLدل معنLLLLLا می یابLLLLLد. موضLLوع بLLدحجابی در جامعLLه مLLا از امLLوری اسLLت کLLه ذهن بسیاری از دینداران جامعه را بLLه خLLود مشLLغول داشLLته اسLLت. تلقی بدحجابی به عنLLوان امLLری نابهنجLLار و نLLامطلوب نشLLانگر این است که ذهنیت فرهنگی و دینی ما بLLرای بLLدحجابی آثLLار و تبعات نامطلوبی قائل است و به تعبیر دیگر، آن را علت برخی پدیده های نامطلوب دیگر در جامعه می انگLLارد. در این نوشLLتار سعی شده، با مروری کوتاه بر نظریه های علمی ارائه شده در

( )علت یLLLابی( انحرافLLLات و ناهنجاری هLLLای1زمینLLLه تبLLLیین) اجتماعی و سیر تحول آن نظریه ها، موضع جدیدترین نظریه ها، نسLLLبت بLLLه این تلقی رایج در میLLLان دینLLLداران جویLLLا شLLLود و سرانجام با استمداد از بیانات عالمان دینی، از چشم انداز دینی بLLه این موضLLوع پرداختLLه شLLود. امLLا پیش از بیLLان نظریه هLLای مطرح در این زمینه، در ابتدا الزم است، مفاهیم اصلی به کLLاررفتLLه در این مقالLLه تعریLLف گLLردد. معLLنی شناسLLی بLLدحجابی همان گونه که از تLرکیب لفظی ایLن مفهLLوم برمی آیLLLد، بLLLرای تعریLLف بLLLدحجابی بهLLتر اسLLت، در ابتLLدا حجLLاب و حLLدود آن مشخص گردد و از آنجا که هدف دستیابی به اصLLطالح شLLرعی این مفهوم است، باید دید که حجاب عالوه بر معنای لغوی، در شرع اسLLالم چLLه معنLLایی دارد. از نظLLر لغLLوی لغت حجLLاب بLLه معنای پوشیدن، پرده و حاجب بLLه کLLار رفتLLه و در هیچ مLLوردی اصالتا به معنای نوع، سLLبک پوشLLیدن و نLLوع سLLبک لباسLLی کLLه

(LLLLLL 2پوشLLLLLLیده می شLLLLLLود، اطالق نشLLLLLLده اسLLLLLLت.) در اصطالح فقهی نیز برای رسLLاندن معنLLای پوشLLش زنLLان، از



تر« LLه از لغت »سLLود، بلکLLلغت حجاب استفاده نشده و نمی ش که به طور دقیق، در معنای پوشش و پوشاندن است، استفاده

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 3می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.) در مورد میزان و مقدار پوشش بدن که در شرع اسLLالم بLLرای زنان واجب شمرده شده است، با نگاهی به رساله های عملیLLه مراجع تقلید می توان دریافت که حجاب صحیح و واجب عبارت است از، پوشانیدن تمام بدن به جز قرص صLLورت و دو دسLLت )از مچ دست به پایین(. اما این تعریف فقهی تعریLLف حLLداقلی است و با نگرشی وسیع تر و دیدی اجتماعی بLLه احکLLام اسLLالم شاید بتوان گفت تعریفی ناقص است. به سخن دیگLLر، برطبLLق رویکLLرد عالمLLان ژرف انLLدیش دیLLنی، بLLا تأمLLل دقیLLق در منLLابع آموزه های دیLLنی، می تLLوان از جنبه هLLای فLLردی این حکم فراتLLر رفت و به ابعاد اجتماعی این رفتLLار متوجLLه گردیLLد. همان گونLLه که استاد شLLهید مرتضLLی مطهLLری خاطرنشLLان سLLاخته اسLLت: »پوشLLLش (وحجLLLاب زن) در اسLLLالم این اسLLLت کLLLه زن در معاشرت خود با مردان بLLدن خLLود را بپوشLLاند و بLLه جلLLوه گری

( بنابراین، مقصود از حجLLاب اسLLالمی،4وخودنمایی نپردازد.«) (1Lآن نLLوع پوششLLی اسLLت کLLه دارای این دو ویLLژگی باشLLد:

(LLL بLLا2حLLدود شLLرعی پوشLLش در آن رعLLایت شLLده باشLLد. خودنمLLایی وجلب نظLLر نامحرمLLان همLLراه نباشLLد. طبLLق این تعریف، حجLLاب امLLری نیسLLت کLLه صLLرفا بLLه موضLLوع پوشLLشمرتبLLLLط باشLLLLد، بلکLLLLه امLLLLری رفتLLLLاری نLLLLیز هسLLLLت. با روشن شدن مفهوم حجاب، تصور جLامع تری از بLدحجابی در ذهنمان شکل می گیرد. بLLدحجاب فقLLط کسLLی نیسLLت کLLه حLLد واجب حجاب شرعی را رعLLایت نمی کنLLد؛ ممکن اسLLت کسLLی این حدود را کامال رعایت کند ولی در عین حال وضع ظاهرش، نوع رفتارش با مLLردان، نLLوع سLLخن گفتنش، نLLوع راه رفتنش، حتی نوع نگاهش به افراد و اطرافش و در یک کالم، نوع رفتار

( باشد،5ارتباطی او در اجتماع به گونه ای باشد که »زبان دار«) یعنی با زبان بی زبانی توجه نامحرمان را بLLه خLLود جلب نمایLLد. تذکر این نکته الزم است کLLه ویLLژگی خودنمLLایی و بLLه تعبLLیری، زباندار بودن رفتار و پوشش، ربطی بLLه آگLLاهی و قصLLد فاعLLل رفتار یا پوشش ندارد و ممکن است این جلب نظر غیرآگاهانLLه



و غیرعمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

انحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراف اجتمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاعی ( اطالق می شود که7( به رفتار یا کنشی)6انحراف یا کجروی)

( در هر جامعه ای8هنجارهای مقبول جامعه را زیرپا می گذارد.) برحسب موقعیت های گونLLاگون، انتظLLارات خاصLLی از اعضLLای جامعLLه وجLLود دارد. بی تLLوجهی بLLه این انتظLLارات بLLه معنLLای انحراف از آن ها محسLLوب می شLLود. این انتظLLارات و هنجارهLLا بسته به اهمیتی که جامعLLه بLLرای آن هLLا قائLLل اسLLت، می توانLLد واکنش های متفاوت اجتماعی را در قبال نقض آن هLLا برانگLLیزد؛ بLLر این اسLLاس، هنجارهLLای اجتمLLاعی را بLLه دو دسLLته کلیمی تLLLLLLLLLLLLLLLLLوان تقسLLLLLLLLLLLLLLLLLیم بندی نمLLLLLLLLLLLLLLLLLود:

(؛ شLLیوه های قLLومی بLLه آن دسLLته از9(LLL شLLیوه های قLLومی)1 هنجارهLLای اجتمLLاعی اطالق می شLLود کLLه نقض آن هLLا هرچنLLد نامطلوب و نابهنجار تلقی می شLLود، ولی واکنش شLLدید مLLردمرا در پی ندارد و واکنش در حد عدم تأیید آنان محدود می ماند.

( مانند کسی که چشم چرانی کند، این رفتار گرچLLه امLLری10) نLLامطلوب تلقی می شLLود ولی معمLLوال مLLردم بLLا مشLLاهده آنچنLLدان واکنشLLی نسLLبت بLLه فLLرد مزبLLور نشLLان نمی دهنLLد.

(؛ یعنی هنجارهای نیرومندی کLLه از نظLLر11(L رسوم اخالقی)2 اخالقی مهم محسLLوب می شLLود و مجLLازات متخلفLLان از آنهLLا،

(برای12شدیدتر وشامل جریمه های مالی و فیزیکی می شود.) مثال در جامعه ما حفظ حLLریم و احLLترام بLLانوان از هنجارهLLای مهم بLLه شLLمار می رود و اگLLر کسLLی بLLا گفتن متلLLک و سLLایر اذیت هLLای کالمی این هنجLLار را نقض کنLLد، سLLایر افLLراد شLLاهدقضLLLLیه بLLLLه شLLLLدت بLLLLا وی برخLLLLورد خواهنLLLLد کLLLLرد.

(؛ قانون آن دسته از هنجارهای اجتمLLاعی اسLLت13(L قانون)3 که جامعه، آن ها را چنان بLLرای بقLLای خLLود حیLLاتی می دانLLد کLLه هنگامی تخلفی در مLLورد آن صLLورت بگLLیرد، دولت و ابزارهLLای حکومLLتی را بLLه مقابلLLه بLLا آن هLLا وامی دارد و متخلLLف از آن هLLا ممکن است به زندان، محرومیت از حقوق اجتماعی یLLا اعLLدام

(LLL 14محکLLLوم شLLLود؛ ماننLLLد ارتکLLLاب زنLLLای بLLLه عنLLLف.) در این نوشLLتار مقصLLود از انحرافLLات اجتمLLاعی، انحLLراف از



هنجارهای اجتماعی نوع دوم و سوم است، یعنی انحراف هLLاییکLLه واکنش هLLای نسLLبتا شLLدید اجتمLLاعی را ایجLLاد می نمایLLد.

تبیین هLLLLLLLLLای مختلLLLLLLLLLف از انحLLLLLLLLLراف اجتمLLLLLLLLLاعی انحراف اجتماعی مورد تبیین های مختلفی قLLرار گرفتLLه اسLLت، از قبیل: تبیین های زیست شLLناختی، روان شLLناختی و اجتمLLاعی. در تبLLیین زیست شLLناختی، محLLور اصلی موضLLوع، ویژگی هLLای بیولLLLوژی و زیست شناسLLLی فLLLرد منحLLLرف اسLLLت کLLLه در آن ساختمان بدن تا عوامLLل ژنتیLLک شLLخص کجLLرو، مLLورد توجLLه و


( در تبLیین اجتمLاعی کLه اینجLا16رفتار خویش تأکید می شود.) صرفا این موضوع مورد بحث قرار می گیرد، انحراف اجتمLLاعی نوعی کنش اجتماعی محسوب می شود؛ بنابراین برای شناخت آن الزم اسLLت، مLLروری کوتLLاه بLLه رویکردهLLای کلی و مهم در تبLLیین کنش اجتمLLاعی شLLود تLLا در پرتLLو آن، پدیLLده انحLLرافاجتمLLLLLLLLLاعی مLLLLLLLLLورد توجLLLLLLLLLه قLLLLLLLLLرار گLLLLLLLLLیرد. با مLLروری بLLر نظریه هLLای گونLLاگون در این حLLوزه، رویکردهLLایعمLLLLده و مهم در این زمینLLLLه بLLLLه قLLLLرار ذیLLLLل می باشLLLLد:

(- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارکردگرا 1 ( »شئون مختلLLف جامعLLه را بLLر17بر طبق رویکرد کارکردگرا)

حسب پیامدهای سودمندی که بLLرای نظLLام بزرگ تLLر اجتمLLاعی ( برای مثال اگر سؤال شود که چLLرا18دارند، تبیین می کنند.«)

در هLLر جLLامعه ای بLLا وجLLود سیاسLLت های کنLLترلی، مLLیزانی از انحLLراف از هنجارهLLای اجتمLLاعی بLLه چشLLم می خLLورد، گفتLLه می شLLود کLLه بLLه طLLور اساسLLی وجLLود مLLیزانی از انحLLراف و هنجارشکنی در جامعه، برای حیات و بقای آن مطلوب و حLLتی ضروری است؛ چرا که انحراف و هنجارشکنی موجب می شLLود که هنجارهای اجتمLLاعی از حLLالت اجمLLال و ابهLLام بLLه درآینLLد و وضوح و روشنی بیشتری برای آحLLاد جامعLLه پیLLدا نماینLLد و این امر، وفاق بر سر هنجارها را که اسLLاس انسLLجام اجتمLLاعی راتشLLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLLد، سLLLLLLLLLLهل تر می سLLLLLLLLLLازد.

(- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاختارگرا 2



( »شLLئون مختLLLلف جLLLامعه19بLرحسLب رویLکرد سLاختارگرا) را بLرحسLب پیامدهای پیش بینی پذیر اوصاف سLLاختاری جامعLLه

(بLLه عنLLوان نمونLLه در مقLLام پاسLLخ بLLه این20تبیین می کننLLد.«) سؤال که چرا در جامعه ما با وجLLود مقبLLولیت عLLام یLLک سLLری ارزش های اخالقی در باب روابط مرد و زن، انحراف اجتماعی در این زمینه با درجات مختلف به چشم می خLLورد، اگLLر پاسLLخ داده شود که چون ساختار اقتصLLادی کشLLور مLLوجب شLLده کLLه افراد توانایی الزم برای تLأمین حLLداقل امکانLات بLرای تشLکیل خLLانواده را نداشLLته باشLLند و بLLه همین جهت از راه هLLای خالف هنجارهLLای اجتمLLاعی بLLه تLLأمین نیازهLLای غریLLزی خLLود روی می آورند، در واقع تبیینی ساختاری از این پدیده به دست آمLLدهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLL رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد ماتریالیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی 3 در رویکرد ماتریالیستی، با تحلیل صورت های مختلف تکنولوژی

((21و آرایش هLLای اجتمLLاعی حLLاکم بLLر تولیLLد )پایLLه اقتصLLادی) (22می تLLوان ویژگی هLLای مهم حیLLات جمعی را تبLLیین نمLLود.)

مطابق این رویکرد، وجود انحراف اجتماعی و هنجارشLLکنی در جوامLLع امLLروزی ناشLLی از این امLLر اسLLت کLLه در این جوامLLع اقتصاد سرمایه داری حاکم اسLLت. تأکیLLد بLLر فردگLLرایی یکی از نیازهای حیاتی چنین نظام اقتصادی است و رواج فردگرایی به معنای سست شدن پایبندی افراد جامعه به هر چیزی است که الزمه اش کنار گذاشتن خواسته های فردی و توجه به اقتضائاتزنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدگی جمعی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. چنان که مشاهده می گردد، این سه رویکرد در تبیین کنش هLLای اجتمLLLاعی از جملLLLه انحرافLLLات اجتمLLLاعی، بLLLر عوامLLLل کالن اجتماعی )که در خارج از ذهن کنشگر قرار دارند( تأکیLLد دارنLLد و به متغیر فLLرد کنشLLگر، ذهLLنیت و فعLLل و انفعال هLLایی کLLه در ذهن او صورت می گیرد تLLا بLLه ارتکLLاب عملی منتهی می شLLود، توجهی ندارند. هرچند توجه به عوامل کالن بLLه هیچ وجLLه قابLLل اغماض نیست و در جای خود ضروری اسLLت، ولی از آنجLLا کLLه کنش، از یک عامLLل انسLLانی دارای آگLLاهی و اراده سLLرمی زند، نقش فرد کنشگر را نباید از نظLLر دور داشLLت. در اینجLLا ضLLمن اذعان به سودمندی تبیین های سطح کالن، برای تبیین در سطح



خLLLLرد، بLLLLر توضLLLLیح رویکLLLLرد ذیLLLLل متمرکLLLLز می گLLLLردد. (LLLLLLLLLLLLLL رویکLLLLLLLLLLLLLرد گLLLLLLLLLLLLLزینش عاقالنLLLLLLLLLLLLLه 4

(، یک اصل محوری دارد و آن »این23رویکرد گزینش عاقالنه) اسLLت کLLه رفتLLار آدمیLLان، هدفLLدار و سLLنجیده )سنجشLLگرانه( اسLLت...آدمیLLان در چنLLد راهی هLLا راهی را کLLه بLLا اغراضشLLان موافق است اختیار می کنند، برای رفتن به هLLر راهی محاسLLبه سود و زیان می کنند... عملی عاقالنه و سLLنجیده اسLLت کLLه در چارچوب اطالعات مشخص از شقوق مختلف، وسیله مناسLLبی

( بنLLابراین، رفتLLار منحرفانLLه24برای رسیدن به هدفی باشد.«) نیز نوعی تصLLمیم گیری فLLردی و گLLزینش عقالنی فایده گرایانLLه اسLLLت کLLLه پس از سLLLنجش پیامLLLدهای مثبت و منفی رفتLLLار منحرفانه صورت می گیرد؛ بLLه عالوه، در این رویکLLرد اصLLل بLLر این است که امکان گزینش و تصمیم گیری برای همه افراد بLLه

(LLLLLLLLLLLLLLLLLL 25یکسLLLLLLLLLLLLLLLLLLان وجLLLLLLLLLLLLLLLLLLود دارد.) در قلمLLرو جرم شناسLLی، نقطLLه اوج این نLLوع تبLLیین را در آغLLاز می توان در قرن هفدهم میالدی در ایده های مکتب کالسLLیک در


به بعد نLLیز1970دست فراموشی سپرده شد. از اواسط دهه می توان شاهد طLLرح تLLدریجی این دسLLت تبیین هLLا بLLود؛ در این تبیین ها از نو، بزهکاران کنشگرانی اندیشLLه ورز تلقی می شLLوند که برای ارتکاب رفتارهای انحرافی خود برنامه ریزی های خاص دارند، از جمله آن که قبل از هرچیز، آماج های رفتLLار خLLویش را مورد توجه قرار می دهند و اگر ضررها و خطرهای عمل مLLورد نظر را بیش از منافع حاصل از آن ببینند، از ارتکLLاب آن چشLLم

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 27می پوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند.)

رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد عرضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه و تقاضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا اهمیت رویکرد گزینش عاقالنه در حوزه تبیین های خرد از رفتار منحرفانLLLه در این اسLLLت کLLLه اسLLLاس و مبنLLLای نظریه هLLLا و رویکرد هLLLای متفLLLاوتی در این زمینLLLه شLLLده اسLLLت. یکی از اساسی ترین و قدیمی ترین این ها، رویکLLردی اسLLت کLLه رابطLLه منحرفانه و کجروانه را به صورت بازار عرضه و تقاضLLا تصLLویر



می کند و فرد کجLLرو را در جایگLLاه »عرضLLه کننده« می نشLLاند.) ( با چنین دیLLدگاهی نقش عوامLLل بازدارنLLده29( »ارلیش«)28

)مانند مجازات های قانونی و اجتماعی در نظر گرفته شLLده( را دارای اهمیتی قاطع در تعLLیین فLLراوانی انحLLراف و کجLLروی در

( بنLLLابراین بLLLرای کنLLLترل رونLLLد30هLLLر جLLLامعه ای می دانLLLد.) انحرافLLات، بایLLد بLLاال بLLردن هزینLLه جLLرم از طریLLق تقLLویت بازدارنده ها، مثل مجازات بزهکار، پلیس و نظLLام جLLزایی را در

( اشLLکالی کLه در این رویکLLرد هسLت،31دستورکار قLرار داد.) این است که به طور مشخص بیان نمی شLLود کLLه در این بLLازارانحLLراف و جLLرم، نقش تقاضLLا را چLLه کسLLی ایفLLا می نمایLLد.

( از این رویکرد است.32اما روایت جدیدتر تقریر »ون دیک«) وی فLLرد منحLLرف و آسیب سLLاز را شLLاخص بخش »تقاضLLا« و بزه دیده )کسی که از رفتار انحرافی آسیب می بیند( را شاخص بخش »عرضLLه« قلمLLداد می کنLLد؛ بLLدین معنLLا کLLه آنچLLه فاعLLل حقیقی کجروی در بازار جرم و کجروی دارد، صLLرفا آمLLادگی و انگیزه و گاه ابزار الزم بLLرای این کLLار اسLLت؛ در مقابLLل، آنچLLه فرد بزه دیده عرضه می دارد، آسیب پذیر نمایاندن خLLود و ایجLLاد این بLLLاور در فLLLرد منحLLLرف اسLLLت کLLLه می توانLLLد انگLLLیزه و توانمندیش برای هنجارشکنی را بLLه فعلیت برسLLاند. بدین سLLان روشن می شود که این روایت از رویکرد گLLزینش عاقالنLLه، یLLک گام از روایت قبل جلوتر است؛ چرا که تحلیل خود را صرفا بر شخص خاطی متمرکز نمی سLازد بلکه به نقش آفرین بزه دیLLده در جریLLLان انحLLراف و کجLLروی صLLحه و تأکیLLLد می گLLذارد. بLLه


( این بیLLان گرچLLه بLLه طLLور مشLLخص در34آسLLیب پذیر کنLLد.«) مورد شکستن هنجارها از نوع قانون )نوع سوم از تقسیم بندی هنجارهای اجتماعی( ابراز شده ولی به راحLLتی می تLLوان آن رابLLLLLLه سLLLLLLایر هنجارهLLLLLLای اجتمLLLLLLاعی نLLLLLLیز تعمیم داد.



بLLLLLLLLLLدحجابی در رویکLLLLLLLLLLرد عرضLLLLLLLLLLه و تقاضLLLLLLLLLLا تبیین?های مختلف از انحراف اجتماعی، به طور عام و نظریLLه مبتنی بر ایده بازار عرصه و تقاضا به طور خاص، جنبLLه تبییLLنی دارند؛ بLLدین معنLLا کLه بLLه دنبLLال تعLLیین مقصLLر اصLLلی در کنش منحرفانLLه و هنجارشLLکنانه نیسLLتند. از این?رو، برحسLLب این نظریه، کسی که عامل انحراف تلقی می شود )در صورتی کLLه انحراف در حLد نقض قLLانون باشLد(، از نظLLر حقLLوقی مسLئول شناخته نمی شود و الزم نیست بار مجازات را تحمل کند. زیLLرا همان طور که گفته شد، مقصLLود اصLLلی این اسLLت کLLه در عین اذعان به مسLLئولیت فLLرد منحLLرف و متخلLLف نسLLبت بLLه عمLLل خود، شناسایی زمینLLه و عوامLLل کوچLLک و بLLزرگی کLLه مLLوجب پدیدآمدن و تحقق کنشی کجروانه شLLده?انLLد، فLLراهم گLLردد تLLا بدین ترتیب، سیاست هایی که در جهت کاهش انحراف پیشنهاد و اجرا می شود، نسبت به بLLرخی عوامLLل بLLروز انحLLراف دچLLار بزرگ بینی بیش از حد و نسبت بLLه بLLرخی دیگLLر دچLLار غفلت وجهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل نگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. بLLرای مثLLال در مLLورد مبحث اصLLلی این نوشLLتار کLLه در حLLوزه روابط بین مرد و زن می باشد، به طور قطLLع هیچ جLLامعه ای را نمی توان یLLافت کLLه در این مLLورد کLLامال فاقLLد هنجLLار و قواعLLد رفتاری باشLLد. نقض این هنجارهLLا نLLیز بسLLته بLLه اهمیت هنجLLار نقض شده، واکنش متناسب بLLا خLLود را در پی خواهLLد داشLLت. برطبLLق نظریه عرضLLه و تقاضLLا، در راسLLتای حفLLظ هنجارهLLا، حریم هLLLا و ارزش هLLLای حLLLاکم بLLLر جامعLLLه و نLLLیز بLLLه دنبLLLال راهکارهایی برای کLLاهش یLLا حLLذف انحرافLLات عالوه بLLر اینکLLه مجازات متوجه فLLرد منحLLرف می?شLLود، شLLخص بزه دیLLده هم )که در این موارد معموال جنس زن اسLLت(، از این سLLرزنش و سیاست در امان نمی?باشد، چرا که او هم صرفا منفعل نبوده است. چون زنان به علت مطلوبیت های طبیعی که خواه نLLاخواه در ظاهر و جسLLم خLLود، در نظLLر مLLردان دارنLLد و نLLیز بLLه علت مطلوبیت ها و جذابیت هایی کLLه می تواننLLد آگاهانLLه یLLا ناآگاهانLLه )براسLLاس تLLربیت نادرسLLت( بLLه رفتLLار خLLود در منظLLر مLLردان ببخشند، در بخش عرضه قLLرار می گیرنLLد. این در حLLالی اسLLت که در وضع عادی، جذابیت ها و مطلوبیت های مردان برای زنان



از سLLنخ امLLور ظLLاهری و جنسLLی نیسLLت و از این لحLLاظ آنLLانعرضLLLLLه کننLLLLLده نیسLLLLLتند بلکLLLLLه متقاضLLLLLی هسLLLLLتند. بنابراین، هرقدر این اقسام زیبایی ها از جانب زنLLان، بیشLLتر در دسترس مردان باشد، به معنای عرضLLه بیشLLتر آن هLLا در برابLLر انظار متقاضیان است. اقتضای چنین وضLLعی، بیLLانگر این پیLLام )هرچند معموال ناخواسLته( از جLLانب زنLLان بLLالقوه بزه دیLLده بLه مردان بالقوه کجرو است که آن ها به راحتی به این نLLوع زنLLان دسترسی پیدا کنند. در این صورت امکان نقض هنجار سLLهل تر و کم هزینه تLLر می گLLردد. آنچLLه در این میLLان مLLانع بLLروز کنش کجروانه می شLود، یکی هزینLLه بLاالی کجروی بLه علت مجLازات سنگین قانونی یا اجتماعی و دیگری، کاهش آگاهانه یا ناآگاهانه عرضه از طریق وجود الگوهای رفتLLاری صLLحیح در میLLان زنLLاناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. با چنین مقدمه ای روشن می شود که بی حجابی یا بدحجابی بLLه معنای عام، عرضه هرچه بیشتر است. یکی از راه های کLLاهش عرضLLه، رعLLایت حجLLاب بLLه معنLLای عLLام آن )پوشLLش انLLدام و زباندار نبودن رفتار( است، چرا که فرصت های هنجارشکنی را از دست کجروان می گیرد. البته این نکته نیز شایان ذکر اسLLت که این پوشش و محافظت نباید چنان افراط آمیز باشد که خود از سویی دیگLLر بLLه جلب توجLLه و در نتیجLLه، بLLه نLLوع دیگLLری از عرضه منجر شود. بLLه طLLور کلی اسLLاس حLLد و مLLرز افLLراط و تفریط در این بLLاب بیشLLتر بLLه عLLادات فLLرهنگی هLLر جامعLLه یLLا اجتماعLLات کوچکLLتر برمی گLLردد. بLLرای مثLLال در اجتماعLLات روستایی، بیرون مانLLدن مقLLداری از مLLوی سLLر زنLLان در برابLLر مردان نامحرم شاید عرضه و مایه جلب توجه نباشد )بLLه همین دلیل برخی مراجع از جملLLه حضLLرت امLLام )ره( در رسLLاله های علمیه خود هرچند بLLا احتیLLاط بسLLیار، این مقLLدار را از شLLمول وجوب ستر استثنا کرده اند(، ولی معلوم نیست، همین امLLر درغLLLLLLیر روسLLLLLLتا چLLLLLLنین وضLLLLLLعی داشLLLLLLته باشLLLLLLد. پس از آشنایی با این نظریات، نظرگاه متون دیLLنی در تأییLLد یLLا نفی این رویکرد مورد بررسی قرار می گیرد. امLLا قبLLل از ورود به این بحث الزم است، نکته ای در بLLاب رابطLLه بین گزاره هLLای دینی و نظریات علمی روشن شود. پرواضLLح اسLLت کLLه اعتبLLار



گزاره های دینی اسالم، از اعتقاد به مبدأ وحی نشLLأت می گLLیرد و تأیید یا عدم تأیید علوم تجربی نمی تواند و نباید در پایبندی به گزاره های دیLLنی دسLLت کم در خصLLوص ضLLروریات دین خدشLLه وارد سازد. اما این نکته را نمی توان انکار کرد کLLه اطالع از این نظریLLات کLLه حاصLLل تالش و کنکLLاش عقLLل بشLLری بLLرای حLLل مشکالت زندگی و اصالح راه های رفته است، می تواند بLLه فهم بهتر و روشنتر گوهرهLای گران بهLLایی کLه منبLLع وحی در اختیLLار دینداران قرار داده، کمک شایان نماید. به عالوه، این نظریLLه و نظریه های مشابه آن تراوش ذهLLنی کسLLانی اسLLت کLLه در یLLک بستر فرهنگی خاص با سابقه تاریخی بی اعتنایی به گزاره هLLای دینی پLLرورش یافته انLLد و کشLLانده شLLدن آنLLان بLLه اتخLLاذ چLLنین مواضع علمی ای، به معنLLای یLLک عقب نشLLینی از مواضLLع علمی گذشLLتگان خLLود و بLLه یLLک معنLLا داللت گLLر بLLر آزمLLون تجLLربی گزاره هLLای دیLLنی اسLLالم اسLLت، امLLری کLLه امکLLان آن بLLرایمسLLلمانان بLLه لحLLاظ ویژگی هLLای فLLرهنگی فLLراهم نیسLLت.

حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب در قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرآن عمLLده متLLون دیLLنی کLLه در این بخش مطLLرح می گLLردد، آیLLات مربوط به حجاب است که دو سوره قرآن، نور و احزاب آمLLده است. در این نوشتار، به آنچه در این آیات در مورد تعLLیین حLLد واجب آمده پرداخته نمی شود، بلکه مقصود اصلی بهLLره بLLردن

(LLLLL 35از آن هLLLLLا در راسLLLLLتای موضLLLLLوع بحث اسLLLLLت.)

محLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدود شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن تقاضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا - »قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فLLروجهم ذلLLک

(LLLLLL 36ازکی لهم ان اللLLLLLLه خبLLLLLLیر بمLLLLLLا یصLLLLLLنعون.«) خداونLLد متعLLال در این آیLLه تکلیLLف مLLرد نLLامحرم را در عرصLLه اجتماع و به هنگام برقرار کردن ارتباط با زن نامحرم مشخص سLLاخته اسLLت. خداونLLد متعLLال بLLه پیLLامبر اکLLرم )ص( دسLLتور

خLLیره شLLدن بLLه²می دهد که به مردان مLLؤمن ابالغ کنLLد کLLه ا? زنان بپرهیزند و دامان خود را از گنLاه حفظ کننLد. )یLا بر طبقتفسیر دیگری، فLLرج خLLLود را از دیLLLدگان دیگLLران بپوشLLانند.(



محLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدود شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن عرضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه زنان مؤمن همچون مردان باید نگاه خLLویش را کنLLترل نماینLLد. امLLا آن هLLا عالوه بLLر این تکلیLLف مشLLترک، موظLLف بLLه انجLLام تکالیف دیگری نیز هستند. این تفاوت و تکلیLLف اضLLافی، نLLه از روی تبعیض ناروا بین زن و مرد است بلکه متناسب بLLا تفLLاوت ذاتی این دو جنس اسLLت. مLLرد متقاضLLی اسLLت و همLLواره از طریق دیLLدن بLLه دامن خطLLا می افتLLد، بLLر خالف زن کLLه چLLنین نیست. خطای زن در نحوه عرضه زیبایی های خویش است کLLه همان خودنمایی و جلب نظر است؛ از این رو، شارع مقدس با تشLریع حجLاب در نظLر داشLLته کLه عرضLLه، بLLه حیطLLه خاصLLی )محیط امن خانواده( محدود شود. محدودیت عرضه، در اصLLل موجب محدود گشتن تقاضا می گLLردد. زیLLرا زنLLان بLLا رعLLایت و حفظ حجLLاب، خLLود را از هوس بازی هLLای مLLردان در امLLان نگLLه می دارند و می توانند آزادانه در جامعه حضور پیLLدا کننLLد، بLLدون اینکLLه مLLورد اذیت و آزار قLLرار بگیرنLLد و خLLود را بLLه راحLLتی وارزان در عرضLLLLLLه تماشLLLLLLای مLLLLLLردان قLLLLLLرار دهنLLLLLLد. همLLان طور کLLه در مفهوم شناسLLی حجLLاب ذکLLر گردیLLد، عرصLLه حجاب محدود بLLه یLLک زمینLLه نیسLLت، بلکLLه دامنLLة آن فراتLLر ازحفظ پوشش ظاهری است که به این موارد اشاره می گLLردد:

(- پوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLش 1 LLL »یحفظن فLLروجهن و الیبLLدین زینتهن اال مLLا ظهLLر منهLLا و

(، »و زیور خLLویش آشLLکار37لیضربن بخمرهن علی جیوبهن«) نکنند، مگر آنچه پیداست و سLرپوش های خLویش بLLر گریبان هLا بزننLLد.« در فLLراز انتهLLایی این آیLLه، دسLLتور دیگLLری بLLه عنLLوان مکمل حجاب شرعی ذکر شده که مؤید نگرش مLLذکور اسLLت: »و پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفیشان دانسLLته شLLود.« زنان عرب معموال خلخال بLLه پLLا می کردنLLد و گLLاه بLLرای آن کLLه بفهمانند که زینتی قیمتی بLLه پLLا دارنLLد، پLLای خLLود را محکم بLLه زمین می کوبیدند. مضمون این نهی را می توان توسعه داد وهر آنچLLه عرضLLه و خودنمLLایی زن تلقی می شLLود، ماننLLد اسLLتعمالعطرهای تند و آرایش در چهLLره را می تLLوان ممنLLوع دانسLLت. مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوارد اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتثنائی



البته در جایی که تقاضایی نباشد، منطLLق حکم می کنLLد کLLه این حکم لغو شود، چنانچه در ادامه فرازی از این آیه ذکLLر گردیLLده است. این موارد استثنائی، گاهی در جانب تقاضا یعLLنی مLLرد و گاهی در جنبة عرضه، یعنی زن قرار دارد که به اجمال شLLاملمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوارد ذیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد: L مردانی که احتیLLاج بLLه زن نLLLدارند؛ »و زیLLور خLLLویش آشLLکار

(38نکنند مگر ... مردان طفیلی کLLه حLLاجت بLLه زن ندارنLLد.«) مقصود از مردان طفیلی، قLLدر مسLLلم دیوانگLLان و افLLراد ابلLLه است که به علت عLLدم درک زیبایی هLLای زنLLان در زمینLLه امLLورجنسLLLی اساسLLLا در خLLLارج از دایLLLره تقاضLLLا قLLLرار دارنLLLد. L کودک نابالغ؛ »کودکانی کLLه از راز زنLLان آگLLاه نیسLLتند )یLLا بLLر

(LLLLLLL 39کLLLLLLLام جویی از زنLLLLLLLان توانLLLLLLLا نیسLLLLLLLتند(.«) L زنان پیر؛ »و زنان قاعده و بازنشسته که امید ازدواج ندارنLLد، باکی نیست که جامه خویش (یعنی روسLLری و چهارقLLد) را بLLر زمین نهند (البته) در صLLورتی کLLه خLLود را بLLه زیLLوری نیاراسLLته باشLLد و قصLLد خودنمLLایی نداشLLته باشLLند؛ و اگLLر از این نLLیز

( این آیLLه را می تLLوان40خودداری کنند برایشان بهتر اسLLت.«) بLLه عنLLوان اسLLتثنایی دیگLLر بLLر حکم حجLLاب کLLه قبال ذکLLر شLLد دانست و فلسفه آن این اسLLت کLLه این زنLLان بLLه طLLور عLLادی، چیزی برای عرضه ندارند و رغبت و تقاضLLایی نسLLبت بLLه آنLLان وجود ندارد؛ از این رو، وجوب حجاب )لزوم پوشLLانیدن سLLر در حضور نامحرم( از آنان برداشLLته شLLده اسLLت؛ ولی همان گونLLه که در آیه تصریح شده این رخصت مشروط بLLه این اسLLت کLLه قصد عرضه و خودنمایی در کار نباشد. دسLLتور کلی اخالقی کLLه در انتهای آیه آمده، مبنی بر ترجیح داشتن رعایت عفاف در هر حالی و در هر سنی، بیانگر توجه بیشتر شارع به جنبه عرضه وسLLLالم نگه داشLLLتن اجتمLLLاع از زمینه هLLLای انحLLLراف اسLLLت. L »والذین یؤذون المؤمنین و المؤمنات بغLLیر مLLا اکتسLLبوا فقLLد احتملوا بهتانا و اثما مبینا یا ایهLLا النبی قLLل الزواجLLک و بناتLLک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جالبیبهن ذلک أدنی ان یعLLرفن فال یؤذین و کان اللLLه غفLLورا رحیماLLL لئن لم ینتLLه المنLLافقون وLLک بهم الذین فی قلوبهم مرض و المرجفون فی المدینLLة لنغرین

( »آنLLان کLLه بLLدون جهت41ثم ال یجاورونLLک فیهLLا اال قلیال.«)



مردان و زنان با ایمان را آزار می رسانند، بهتان و گناه بLLزرگی مرتکب می شLوند. ای پیLامبر به همسLLLران و دختLLLرانت و بLLLه زنLان مؤمنیLن بگو که روسLLری های خLLویش را بLه خLLود نزدیLک سازند )خود را با آن ها بپوشانند(. این کار بLLرای اینکLLه شLLناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند بهLLتر اسLLت و خLLدا آمرزنLLده و مهربان است. اگر منافقان و بیماردالن و کسLLانی کLLه در شLLهر نگرانی ایجاد می کنند از کارهای خود دست برندارند، مLLا تLLو را علیLLه آنLLان خLLواهیم بLLرانگیخت؛ آن گLLاه فقLLط مLLدت کمی درمجLLLLLLLLLLLLاورت تLLLLLLLLLLLLو خواهنLLLLLLLLLLLLد زیسLLLLLLLLLLLLت.« این آیLLات بLLه خLLوبی صLLحنه بLLازار جLLرم و انحLLراف را تصLLویر می نماید. ظاهرا چنان که برخی مفسLLرین گفته انLLد، گLLروهی از منافقین و افراد منحLLرف در اوایLLل شLLب کLLه هLLوا تLLازه تاریLLک می شLLد، در کوچه هLLا و معLLابر مLLزاحم زنLLان )اکLLثرا کنLLیزان( می شدند؛ بLLرای مقابلLLه بLLا این پدیLLده دو راهکLLار در پیش روی جامعه قرار داده شده است کLLه هLLر یLLک در جLLای خLLود اهمیت

دارد: - رعایت حجLLاب در خLLارج از مLLنزل؛ زیLLرا از این طریLLق زنLLان نجیب و عفیف یعنی کسانی کLLه قصLLد عرضLLه خLLود را ندارنLLد، شLLناخته می شLLوند و بیمLLاردالن از اینکLLه چشLLم طمLLع بLLه آنLLانببندنLLد و آنLLان را مLLورد اذیت قLLرار دهنLLد، چشLLم می پوشLLند. - برخورد فیزیکی و کLLاربرد زور و اجبLLار علیLLه افLLراد خLLاطی و منحLLرف؛ خداونLLد در این آیLLه، افLLراد مLLزاحم و بیمLLاردل را بLLه حمله و حرکت شدید پیLLامبر )ص( علیLLه آنLLان و حLLتی تبعیLLد ازجامعLLLLLLLLه پLLLLLLLLاک اسLLLLLLLLالمی تهدیLLLLLLLLد می کنLLLLLLLLد. نکتLLه مهم دیگLLر در این بLLاب، مقLLدم داشLLتن راهکLLار فLLرهنگی است که کLانون آن را کنLLترل بزه دیLLدگان احتمLالی و آماج هLای جرم و انحراف بر رفتار خود و محافظت آنان از خود در برابLLر افراد آماده ارتکاب انحراف و جرم تشکیل می دهLLد. این تقLLدم در ذکر راهکارها در آیه شریفه، هرچند تقدم زمانی استفاده از راهکار اولی بر راهکار دوم را نمی رساند، ولی می تواند بیLLانگرتأکیLLLLد و اهمیت بیشLLLتر در نظLLLر شLLLارع مقLLLدس باشLLLد.

(- گفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار 2 L »یا نساء النبی لستن کاحد من النساء إن اتقیتن فال تخضLLعن



بالقول فیطمع الLLذی فی قبلLLه مLLرض و قلن قLLوال معروفLLا.«،) ( »ای زنان پیغمبر، شما اگر پرهیزکار باشید، همچون سایر42

زنLLان نیسLLتید؛ مLLواظب باشLLید کLLه در سLLخن، نLLرمش زنانLLه و شهوت آلود به کار نبرید که مLLوجب طمLLع بیمLLاردالن گLLردد؛ بLLهخLLLLLLLLLLوبی و شایسLLLLLLLLLLتگی سLLLLLLLLLLخن بگوییLLLLLLLLLLد.« خودداری از سخن گفتن به شLLیوه تحرک آمLLیز، شLLLاخصه دیگLLر حجاب است. در این آیه با صرف نظر از اینکLLه روی سLLخن بLLا زنان پیامبر )ص( است، به خوبی نشان داده شده مLLردانی کLLه احتمال انحراف در آن ها وجود دارد، آنچLLه در نLLزد آنLLان اسLLت، آمادگی درونی و تقاضا است، اما طرف دیگر قضیه این اسLLت که درعرصه اجتماع آنچLLه مایLLه گسLLترش این بیمLLاری و خLLارج شLدنش از حLالت درونی و بLاطنی بLه حLLالتی بLLیرونی و عملی می شود، عرضه نشود تLا از این طریLق زن هLا در امLنیت قLراربگیرنLLLد و بتواننLLLد آزادانLLLه در اجتمLLLاع حضLLLور پیLLLدا کننLLLد.

همین سوره، نیز همین مضLLمون را بLLا بیLLانی53بخشی از آیه دیگر تأکیLLد و تقLLویت می کنLLد؛ آنجLLا کLLه خداونLLد بLLه مسLLلمانان توصیه می کند که اگر از زنLLان پیLLامبر )ص( درخواسLLتی دارنLLد، خواسته خود را از پشت حجاب و پرده ای و بدون داخLLل شLLدن در منزل مطرح کنند: »و اذا سLLألتموهن متاعLLا فاسLLئلوهن من وراء حجاب«؛ سLLپس بLLه علت این توصLLیه اشLLاره می فرمایLLد: »این بLLرای پLLاکیزگی دل شLLما و دل آنLLان (زنLLان پیLLامبر) بهLLتر اسLLت.« »ذلLLک اطهLLر لقلLLوبکم و قلLLوبهن« از مقLLدم داشLLتن »لقلوبکم« یعنی دل شما مردان، بر »قلوبهن« یعنی دل زنLLان پیامبر )ص(، شاید بتوان استنباط کرد که آمادگی برای انحراف قلبی که مقدمLLه انحLLراف عملی اسLLت، از راه شLLنیدن صLLدای جنس مخLLالف، در مLLردان بیشLLتر و قLLوی تر اسLLت لLLذا خداونLLد تکلیف بیشتری را متوجه زنان کرده و آنان را به پوشاندن خود از دیدگان نامحرمان و محافظت خود از طریق حفظ حLLریم دررفتLLLLLLLLLLLLار و سLLLLLLLLLLLLخن واداشLLLLLLLLLLLLته اسLLLLLLLLLLLLت.

(- رفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار 3 ( »و بLLه زنLLانL43 »قل للمؤمنLLات یغضضLLن من ابصLLارهن.«،)

مLLLLLؤمن بگLLLLLو کLLLLLه چشLLLLLمان خLLLLLویش را ببندنLLLLLد.« LLرج الجاهلیLLة االولی«) (، »و درL44 »و قLLرن فی بیLLوتکن وال تب



خانه های خویش قرار گیرید و مانند دوران جاهلیت نخستین، به خودنمLLایی و خLLودآرایی از خانLLه خLLارج نشLLوید.« این آیLLه نLLیز چنان که از سیاق آن پیداست، بر روی خارج شدن زنLLان پیLLامبر )ص( از منزل، همراه با عرضه خود بLLه نامحرمLLان، حساسLLیت بLLه خLLرج داده اسLLت. البتLLه مقصLLود از آن حبس کLLردن زنLLان ایشان در منزل نیست، چرا که تاریخ اسالم گواه آن است کLLه سیره معمول پیامبر )ص( بر چنین رفتاری استوار نبوده اسLLت و نیز فقط حفظ پوشش مراد نیست، بلکه خودنمائی در تمLLامصور و شیوه هایش، اعم از نوع نگاه و رفتار مورد نظر است. در مجموع، آنچه از مالحظه چند آیه شLLریفه مLLذکور بLLه دسLLت می آیLLد، این اسLLت کLLه در تمLLام این آیLLات، بیش از همLLه بLLر حفاظت زنان از خود در پوشش، رفتار، سخن و ...، و تأثیر آن در پیشLLگیری از وقLLوع انحLLراف در مرحلLLه عمLLل )و حLLتی در مرحله نیت و خطورات ذهLLنی( تأکیLLد شLLده و فقLLط در یکی از این آیات به راهکار کنترل از طریق اعمال زور و سیاسLLت های بازدارنده راهنمایی شده است. همین امر به ما نشان می دهLLد که در یک جامعه اسالمی، برابر تعالیم دیLLنی و نتLLایج تحقیقLLات جدیLLد علمی، در امLLر کنLLترل انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی در روابط زن و مرد، نقطه تأکید باید بLLر مقاوم سLLازی بزه دیLLدگان )زنان( در برابر افراد آماده جرم و انحراف و کنترل عرضLLه در برابر افراد متقاضLLی، از طریLLق کLLار فLLرهنگی سLLنجیده و بلنLLدمLLدت در زمینLLه تLLرویج معنLLای صLLحیح حجLLاب صLLورت گLLیرد.

فهرسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت منLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLابع: × مطهLLری، مرتضLLی: »مسLLأله حجLLاب«، انتشLLارات صLLدرا،

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1366تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران، سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLال × سلیمی، علی؛ داوری، محمLLد: »جامعLLه شناسLLی کجLLروی«،

.LLLL 1380کتLLLLاب اول، پژوهشLLLLکده حLLLLوزه دانشLLLLگاه، قم، × لیتLLLل، دانیLLLل: »تبLLLیین در علLLLوم اجتمLLLاعی«، عبLLLدالکریم

.LLLL 1373سLLLLروش، مؤسسLLLLه فLLLLرهنگی صLLLLراط، چ اول،

پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتها:



(1 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)explanation ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 78( - مطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری، ص 2).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 79( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 3)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 4).LLLLLLLLLLLLLLLLL 80( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص5) (6 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)deviance .،action( و کنش )behavior(- در مورد تفLLاوت بین رفتLLار )7) L)

.LLLLLLLLLLL 206-208رک. سLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLLص .LLLLLLLLLLLLLLL 222-224( - همLLLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLLLص 8)(9 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)folkways ..LLLLLLLLLLLLLLLL 242( -رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 10)(11 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)mores ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 242( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 12)(13 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLL)law ..LLLLLLLLLLLLLLLL 242( - رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 14).LLLLLLLLL 384-406( - نLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLص 15).LLLLLLLLL 406-425( - نLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLص 16)(17 LLLLLLLLLLL- LLLLLL)functionalist approach ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 18)(19 LLLLLLLLLLLL- LLLLLL)structuralist approach ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 20)(21 LLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLL)economic base ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 195( - رک. لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 22)(23 LLLLLLLL- LLLL)rational choice approach ..LLLLLLLLLLLLLLLL 64-65( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLل، صLLLLLLLLLLLLLLLLص 24).LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 370( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 25)( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 26).LLLLLLLLLLLL 370-371( - رک. همLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLص 27).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 28)(29 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLL)Erlich ..LLLLLLLLLLLLLLLLLLL 380( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 30).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 31)



(32 LLLLLLLLLLLL- LLLLLL)J.M. Van Dik .(33 - )Barbara Hudson ..LLLLLLLLLL 323-324(- سLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLص 34) (- در این قسمت، از توضیحات و تفسیر آیات مربوطLLه در35)

( اسLLتفاده گردیLLده125-80کتLLاب »مسLLأله حجLLاب« )صLLص اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 30( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 36).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 31( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 37)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 38)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 39).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 61( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 40).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 58-60( - احLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزاب، 41).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 33( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 42).LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 31( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 43).33( - احزاب، 44)

ریشه این بدحجابی ها را باید شناخت

این روزها کمتر انسان دلسوز ومتدینی را می تLLوان یLLافت کLLه از وضLLعیت حجLLاب خانمهLLا در سLLطح خیابانهLLا خصوصLLا در شهرهای بزرگ راضی باشد به تعبیر دیگLLر اگLLر نگLLوییم در این زمینه دچار عقب رفت شده ایم حداقل در جLLازده ایم ، در این زمینه عالوه بر رهبر معظم انقالب علما و مراجع بزرگواره هم بLLه صLLراحت راجLLع بLLه این موضLLوع هشLLدارهای الزم را ارایLLه فرموده اند منتها باید دید که علل اصلی وفLLرعی آن چیسLLت و چه عواملی دست به دست هم می دهند و به این معضLLل آزاردهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده دامن می زننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.؟ ابتLدا بایLد عنLوان کLنیم کLه اکLثریت خانمهLا حLLتی آن دسLته از بLLانوانی کLLه در این زمینLLه دقت الزم را بخLLرج نمی دهنLLد هیچ عنادی با مفهوم حجاب و ابعاد و جوانب ایمن کننLLده آن ندارنLLد و تنها می توان تعداد اندکی از بدحجابان را عامد وعالم به کار خود دانست و حساب آنها را با اکثریت زنLLان و دخLLتران خLLوب سLLرزمینمان جLLدا کLLرد . امLLا چLLرا جمعی از زنLLان و دخLLتران



جاهالنه و بLLدون غرضLLهای آنچنLLانی از حجLLاب کامLLل اسLLتنکاف دارند و در این زمینه خود را در معرض انواع آسLLیبهای روحی ، روانی و حتی جسمی قرار می دهند ، بنظر می رسد برخی از خواهران ما واقعا اشراف الزم نسبت به این آسLLیبها را ندارنLLد یا دانایی و هوشیاریشان در این مورد خاص دچار نقصان شLLده است . متاسفانه کامال روشن است که رواج استفاده از شبکه های مLLاهواره ایی بLLه این مسLLئله دامن زده اسLLت و بواسLLطه همین موضوع وظیفه دستگاههای تبلیغی و رسانه ای مضLLاعف شLLده بایLLد بLLا تسLLلط بLLه ظرایLLف این حLLوزه حسLLاس کارهLLا و برنامه های خویش را بطور کمی وکیفی افLLزایش دهنLLد و یکی از جبهه های جنگ نرم را در همین زمینه تعریLLف نماینLد . رواج مد گرایی در میLLان دخLLتران و پسLران کLه بعضLLا و بصLLورت نLLا خواسLLته از سLLوی رسLLانه ملی هم بLLدان بی تLLوجهی می شLLود یکی از عوامل اصلی افزایش بد حجابی و صور رو به تزاید آن است ، گویی بLLرخی از جوانLLان و نوجوانLLان مLLا چLLون بLLا وقLLار ومتانت پیشین بیرون بیایند احساس تنهایی و انزوای در خیابان میکنند واحسا س عقب ماندن از غافله می نماینLLد ، لLLذا ابتLLدا باید این فضا راشکست ، باید به جوانانمLLان ، بLLه شعورشLLان و شخصیتشLLان ارج گذاشLLت و دقیقLLا از همین زاویLLه آنهLLا را در برابر امLLواج مخLLرب بی مLLواالتی تحریLLک وتحLLریص کLLرد ، یLLک دختر جوان باید این احساس شخصیت را داشته باشد که تن و روح او افضل از آن است که اسیر هوسبازی بLLرخی از مLLردان قرار گیرد ، او قبل از اینکه یLLک بانوباشLLد یLLک انسLLان اسLLت و همین کLLافی اسLت کLه حLLرمت و شخصLیت و اعتبLLارش بLLدون توجه به جنسیتش تعریف شود و حتی مورد توجه قLLرار گLLیرد ، دخترانمان باید نیک بداننLLد کLLه در جامعLLه شLLاراتانهای بسLLیاری وجود دارند که حLتی اگLر بLه هLLنر و علم و تعهLد خLLانمی توجLLه نشان می دهند هLLدف اصلیشLLان چLLیز دیگریسLLت و زن را جLLز بLLرای تمتLLع و جسLLمش نمی خواهنLLد وقبLLول ندارنLLد اگLLر صLLدا وسیمای مLLا بتوانLLد این پدیLLده شLLوم و گسLLترده را بLLه صLLورت ملموس و هنر مندانه نشان دهLLد مطمئنLLا حLLتی خانمهLLای غLLیر مذهبی هم در قبولش و ایمن ساختن خویش تردید نمی کنند ، این معنا که حجاب شخصLLیت پنهLLان و اصLLلی و انسLLانی زن را



آزاد می کند وجسمش را از دسترسLLی بلهوسLLان دور می دارد یک معنای خواستنی و رویایی برای همLه خانمهاسLت منتهLا مLLا نتوانسته ایم آنچنان که باید این معنا ی زیبارا به آنها بباورانیم . نکتLLه بسLLیار مهم در شLLرایط کنLLونی آن اسLLت کLLه دلسLLوزان جامعه بایLLد تالش کننLLد تLLا اصLLل موضLLوع حجLLاب بLLه منازعLLات سیاسی کشیده نشود تا عده ای از بی اعتقLLادان بLLه حجLLاب از بد حجابی بعنوان یک سوژه سیاسی سود نبرند . درست است که معدود بد حجابLLانی وجLLود دارنLLد کLLه عمLLدا و بLLرای مقاصLLد سیاسی رخ از نقLLاب بLLر می کننLLد ولی اکLLثریت خانمهLLایی کLLه دچLLار سLهو در رعLایت حجLاب اسLالمی هسLتند هیچ عنLLادی بLا اسالم وانقالب ندارند و چه بسا اگر متوجLLه سLLوء اسLLتفا ده از نوع پوشش خود شوند حساسیت الزم را نسLLبت بLLه آن بخLLرج خواهنLLد داد . مخلص کالم اینکLLه دیگLLر زمLLان برخLLورد شLLعاری صرف با موضوع حجاب گذشته است و باید در طرحی جامع و همه جانبه همLLه ابعLLاد آن مLLورد بررسLLی قLLرار گرفتLLه راههLLای رسیدن به یLLک وضLLعیت مطلLLوب کنکLLاش شLLود ودر عمLLل هم همه دستگاههای دولLLتی و عمLLومی بLLدان اهتمLLام ویLLژه کننLLد " همLLه بایLLد علLLل و عوامLLل و آسLLیبهای بLLدحجابی را بشناسLLند و نسبت به چگونگی مواجهه بLLا آن آگLLاهی الزم را داشLLته باشLLند چرا که تنها طی یک دید کلی و علمی و همLLه جانبLLه اسLLت کLLه

می توان به مصلف معضلی به این بزرگی و حساسیت رفت.بدحجابی یا جلوه فروشی!

شناخت رازهای خلقت می تواند ما را در ارائه راه حلی صحیح برای مسائل بشری یاری دهد. انسLLان بLLا ویLLژگی هLLایی خLLاص آفریده شده است. از مهمترین خصوصیات و ویژگیهLLای خلقت انسان که با عشق، صمیمیت، محبت و لذت همراه است- نیاز به ازدواج و ارتباط جنسLLی زن و مLLرد بLLرای بقLLای نسLLل بشLLر است. ارزش بودن جذابیت متقابل جنسی و نعمت بزرگ الهی دانسLLتن آن از نقLLاط مشLLترک دیLLدگاه هLLای اسLLالم و غLLرب محسوب می شود. اما تفLLاوت در نگLLاه اسLLالم و غLLرب در این ارتبLLاط اسLLت کLLه اسLLالم جLLذابیت جنسLLی را تنهLLا یLLک ارزش



زناشویی می داند ولی غرب آن را به عنوان ارزشی اجتمLLاعی نیز قلمداد می کند. این مسLLأله یکی از مهمLLترین تفLLاوت هLLای دیدگاه اسالم و غرب در این زمینه می باشد. اسLLالم عالوه بLLر ارزش دانستن جذابیت جنسی در روابط زناشویی - و تأکید بLLر مطلLLوب بLLودن این رابطLLه، مLLانع تبLLدیل آن بLLه یLLک ارزش اجتماعی می شود. سهولت ازدواج در اسالم گLLواه دیگLLری بLLر این مLLدعی اسLLت. امLLا در فرهنLLگ غLLربی جLLذابیت جنسLLی را ارزشی اجتمLLاعی در کنLLار ارزش هLLای دیگLLر می شناسLLند. تLLا کنLLون در ارتبLLاط بLLا جLLذابیت جنسLLی چنLLدین تحقیLLق علمی در غرب انجام شده است. موضLLوع آزمLLایش این بLLوده کLLه "غLLدد جنسی مرد و زن چگونه تحریک می شوند و به عبLLارتی مLLرد و زن چگونه تحت تاثیر جنس مقابل قLLرار می گیرنLLد". آزمLLایش کنندگان دستگاه هایی را به قلب، مغز و قسمت هLLای مختلLLف بLLدن افLLراد متصLLل کردنLLد و پس از انجLLام آزمایشLLات مختلLLف دریافتنLLد کLLه تLLأثیر پLLذیری جنسLLی در مLLردان از طریLLق نگLLاه )چشم( بسیار بیشتر از تاثیر پذیری زنان از طریق نگLLاه اسLLت که آن را لذت بصLLری می نامنLLد. البتLLه این موضLLوع را بایLLد از نعمت های خداوند و در دایره ی تدابیر و الطاف الهی به شمار آورد که در صورت استفاده صحیح موجب سالم شLLدن روابLLط زناشویی و محیط های اجتماعی می گردد. توصیه های اسالم، راه حل مناسLLبی اسLLت تLLا ضLLمن وجLLود این ارزش در روابLLط زناشویی و تأکید بر آن، از ورود جذابیت جنسی به حLLوزه هLLای اجتمLLاعی جلوگLLیری شLLود. حجLLاب زنLLان از مهمLLترین راه حLLل هایی است که برای روابط اجتماعی مطرح شده اسLLت. البتLLه حLLدود حجLLاب بLLرای زن و مLLرد متفLLاوت اسLLت و دلیLLل آن هم خصوصیات و ویژگی های متفاوتشان است. اگر زن نLLیز ماننLLد مرد از طریق نگاه تحت تأثیر جنسی قرار می گرفت، بایسLLتی مردان هم برای خود پوشش کامل تری را انتخLLاب می کردنLLد. عLLدم ورود این ارزش بLLه حیطLLه ی امLLور اجتمLLاعی اثLLرات بسزایی در سعادتمندی هر ملتی دارد. از دیدگاه اسLLالم ارزش اجتماعی یک زن به مدل ابرو، چانLLه، بیLLنی، رنLLگ پوسLت، قLد، وزن و دیگLLLر خصوصLLLیات انLLLدامی اش نیسLLLت، زیLLLرا در این صLLورت افLLرادی کLLه از جLLذابیت ظLLاهری کم بهLLره انLLد مLLورد



مالمت قLLرار گرفتLLه و ارزش اجتمLLاعی آنLLان خدشLLه دار می شود. در واقع اسالم ارزش اجتماعی زن را در علم، وقار، حیا، شجاعت، ایثار و پرهیزگاری، مهر مادری و ... او می دانLLد. می توان نتیجه گرفت حجاب راه حلی زیبLLا و مبتLLنی بLLر ویژگیهLLای خلقت بشر بLLرای سLLعادتمندی جوامLLع انسLLانی اسLLت. حجLLاب یعنی آزادی روابط اجتماعی از تحت تأثیر قرار گرفتن جLLذابیت های جنسی. حجLLاب در حقیقت پوشLLش زیبLLایی هLLا و جLLذابیت های جنسی از غیر محارم است. رعایت حجاب یعنی پرهLLیز از بر انگیختن شهوت شیطانی نامحرمان. حجاب یعLLنی مصLLونیت از نگاه شLLهوت آلLLود و شLLیطانی دیگLLران. از آنجLLا کLLه شLLهوت مردان مطابق با مطالعLLات علمی فLLوق الLLذکر از طریLLق نگLLاه برانگیخته می شLLود، زنی کLLه حجLLاب و عفLLاف را رعLLایت نمی کند چه بخواهد و چه نخواهد، مLLوجب تحریLLک شLLهوت هLLزاران مردی که چشمشان به وی افتاده است می شوند و مردی کLLه در طLLول روز از مLLنزل بLLیرون می رود، بLLه ازای هLLر زنی کLLه حجاب را رعایت نکرده و او آنهLLا را می بینLLد شLLهوتش تحریLLک می شود. قطعا اکثریت غریب به اتفاق زنانی که بدون رعLLایت حجLLاب از مLLنزل خLLارج می شLLوند قصLLذ بLLرانگیختن شLLهوت دیگران را ندارند و آن را دون شان خLLود می داننLLد. شLLاید می خواهند در چشم همسر و یا نامزد خLLود زیبLLا جلLLوه کننLLد، لیکن متوجه آثار شوم رفتار خود نیستند. در جامعه یافت می شLLوند مLLردانی کLLه در مقابLLل این تحریکLLات شLLهوانی تLLاب مقLLاومت ندارند و به فسLاد کشLیده شLده و بLه فLواحش و یLا تجLاوز بLه نوامیس روی می آورند و گاه زنانی قربLLانی این تجLLاوزات می شوند که خود در به وجود آوردن آن نقشی نداشته انLLد. وقLLتی جذابیت جنسی به یک ارزش اجتماعی تبدیل شد، زنانی که بLLه دالیLLل گونLLاگون تLLوان رقLLابت در این عرصLLه را از دسLLت می دهند، ارزش آنان کم محسوب می شود. زنان شوهردار نیز در رقابت با زنان جLLوان تLLر و زیبLLاتر احسLLاس ناکLLامی می کننLLد. بنابراین عدم رعایت حجاب در اجتماع، یکی از دالیل از دسLLت رفتن شیرینی زندگی خانوادگی و از دالیLLل افLLزایش طالق می باشد. در این میان برخی زنان متاهل که احساس می کنند کLLه در چشLLLم همسLLLران خLLLود آن مطلLLLوبیت قبلی را ندارنLLLد و



احساس امنیت خLLود را در زنLLدگی خLLانوادگی از دسLLت داده و بLLرای اینکLLه در این عرصLLه سLLخت رقLLابتی در چشLLم همسLLر خویش کم نیاورنLLد، بLLه آرایش خLLود در بLLیرون مLLنزل روی می آورند، بویژه در بیرون از منزل و در همراهی با همسرشان، تا آن احسLLاس کمبLLود را در چشLLم همسLر خLLویش جLLبران کننLLد. زنLLانی کLLه دارای اتکLLاء بLLه نفس هسLLتند و احسLLاس کمبLLود در ارزش اجتماعی ندارند و برای خود شان بLLاال و احLLترام قائلنLLد، نیازی به نمایش اندام و زیبایی های خود نزد نامحرمان ندارند. به عبLLارتی دیگLLر آرایش و نمLLایش انLLدام در روابLLط اجتمLLاعی، نشانه ای از احساس کمبود شخصLLیت اسLLت و اقLLدامی بLLرای سرپوش نهLLادن بLLر این واقعیت و جLLبران این احسLLاس کمبLLود محسوب می گردد. در جامعه ای کLLه رعLLایت حجLLاب و عفLLاف شود زنان از آرامش و امنیت بیشتری برخوردارند. زمLLانی کLLه بنده این منطق را در جوامع غربی مطرح می کردم کLه ارزش اجتماعی زن نباید بLLه جLLذابیتهای فLLیزیکی آنهLLا بسLLتگی داشLLته باشLLد مLLورد پسLLند آنLLان قLLرار می گLLرفت. زنLLانی کLLه خLLود را فمینیسLLت )مLLدافع حقLLوق و ارزش زنLLان( معLLرفی می کننLLد، لیکن خLLود را آرایش کLLرده و در روابLLط اجتمLLاعی بLLه نمLLایش انLLدام خLLود می پردازنLLد، نشLLان میدهنLLد کLLه چLLه مقLLدار بLLرای قضاوت مردان در مLLورد خLLود اهمیت قائلنLLد و خLLود را تLLا یLLک عنصر جنسی و یک محرک شLLیطانی عمLLومی تLLنزل می دهنLLد، لذا برخی از شLLاخه هLLای فمینیسLLتی از آرایش خLLود و نمLLایش عمومی انLLدام خLLود پرهLLیز می کننLLد. در غLLرب زنLLان از ارزش اجتماعی تلقی شدن جذابیت جنسی به شLLدت رنج می برنLLد و اگر فلسفه حجاب خوب شناسLLانده شLLود، زمینLLه بLLرای جLLذب آنان بLLه اسLLالم فLLراهم می گLLردد. در سLLخنرانی هLLای خLLود در مجامع غربی، گاهی به حجLLاب حضLLرت مLLریم)س( اشLLاره می کLLردم، اینکLLه در تصLLاویر نصLLب شLLده در کلیسLLاهای غLLرب و مجسمه هایی که از ایشان طراحی کرده اند، او را با پوششی کامل - مانند چادری کLLه مسLLلمانان اسLLتفاده می کننLLد- نشLLان می دهند. شاید این ذهنیت به وجLLود بیایLLد کLLه حجLLاب حضLLرت مریم )س(، پوششی عرفی در زمان آن حضرت بLLوده اسLLت! مLLدت هLLا پیش در مLLوزه لLLوور فرانسLLه نقاشLLی ای قLLدیمی را



دیدم که در آن حضرت مریم)س( همراه عLLده ای از حواریLLون با حجاب کامل در محیطی باز و عمومی نشان داده شده اند و در اطراف ایشان زنانی بدون حجاب در حال صحبت با یکدیگر مشاهده می شدند. می توان از این تصLLویر نتیجLLه گLLرفت کLLه حجLLاب آن حضLLرت، از دیLLد نقLLاش، پوشLLش عLLرفی آن دوران نبوده، زیرا در غیر اینصورت همه بایLLد محجبLLه می بودنLLد. لLLذا حجاب آن حضرت جزو امور اعتقLLادی ایشLLان بLLوده اسLLت. در انجیل هم بر رعایت حجLLاب زنLLان تاکیLLد شLLده اسLLت. آنچLLه از حضLLرت مLLریم )س( در تLLاریخ مطLLرح شLLده اسLLت همگی از معنویت، اخالق و ایمانشLLان اسLLت نLLه قیافLLه و ظLLاهر ایشLLان. حجLLابی کLLه امLLروزه خLLواهران روحLLانی مسLLیحی دارا هسLLتند، اقتباس از همLLان پوشLLش حضLLرت مLLریم)س( اسLLت. فلسLLفه حجاب اسLLالمی در اسLLالم نLLیز همLLان فلسLLفه حجLLاب حضLLرت مریم )س( می باشد. خLLاطره ای ذکLLر می کنم از دخLLتری کLLه بعد از ملزم شدن خانم هLLا بLLرای رعLLایت حجLLاب در ایLLران بLLه ایتالیا مهاجرت کرده بود. در رابطه با علت سLLفرش بLLه ایتالیLLا گفته بود نمی تواند زیر بار اجباری به نام حجاب بLLرود. پس از مدتی مشاهده شد که ایشان روسری سر می کند و در محیط های اجتماعی بLا حجLاب وارد می شLود. وی در بLLاره علت این تغییر رفتLLار گفتLه بLLود: زمLLانی کLه بLه ایتالیLLا آمLLده انتهLLای راه رعایت نکردن حجاب را دیده و به نتیجه فاجعه بر انگLLیز آن پی برده است. همانطور که ذکر شد در جامعه ای که ارزش هLLای اسLLالمی حLLاکم نباشLLد و جLLذابیت جنسLLی بLLه عنLLوان ارزشLLی اجتماعی مطLLرح گLLردد، بLLه جهت مLLورد توجLLه و احLLترام قLLرار گرفتن در جامعه، افراد تمام تالش خود را بLLرای نزدیLLک شLLدن به این ارزش می کننLLد. از طLLرفی مشLاهده می شLود سLینما، تلویزیون و نشریات مختلف از بین زنان زیبLLا و جLLذاب افLLرادی را انتخاب کرده و به عنوان یک الگو به جامعه خLLویش معLLرفی می کنند. همه ما می دانیم، با استفاده از فنون تصویر برداری و گریم، تصویر ارائه شده از این زنان، زیبLLاتر از واقعیت آنLLان است. در چنین شرایطی اکثر جامعه نمی توانند خود را به این الگو هLLا نزدیLLک کننLLد و درصLLد کLLوچکی هم کLLه خLLود را در این عرصLLه موفLLق احسLLاس می کننLLد، بعLLد از سLLپری شLLدن ایLLام



جوانی دچار احسLLاس حقLLارت می شLLوند. در چLLنین جLLوامعی، زنانی که در میLLان سLLالی قLLرار دارنLLد و شLLیب از دسLLت دادن زیبایی آنان زیاد است به همان نسLLبت احLLترام اجتمLLاعی آنLLان کاهش می یابد و دچار بحران روانی می گردند. سن بLLروز این بحران روحی قبال چهل سالگی و اخیرا در جوامع غربی به سی سالگی کLLاهش یافتLLه اسLLت. در مقابLLل مشLLاهده می کLLنیم در جوامع اسالمی جایی که ارزشهای اسLLالمی و حجLLاب و عفLLاف رعایت می گردد، با افزایش سن زنان، احترام آنان در جامعLLه بیشتر می شود. عده ای نLLیز بLLدون توجLLه بLLه ارزشLLهای دیگLLر جوامع غربی مانند مطالعه و کار، گمان می کنند پیشرفت های آنLان بLه خLاطر وجLود آزادی در نمLایش جLذابیت هLای جنسLی است؛ اگر این گونه بود در فصول سLLرد سLLال کLLه اکLLثر افLLراد خود را به طور کامل می پوشانند نبایLLد پیشLLرفتی صLLورت می گرفت! در حقیقت بسیاری از افرادی که جذابیت های فیزیکی خود را در جامعه عرضه می کنند مLLوجب تحریLLک دیگLLران می شوند، زمینه های بروز مفاسد اجتماعی و سست شLLدن بنیLLان خانواده ها را پایLLه گLLزاری می کننLLد. در مقابLLل، زنLLان محجبLLه اجازه نمی دهند دیگLLران بLLا نگLLاه هوسLLرانی بLLه آنهLLا بنگرنLLد و حرمت و وقار خود را حفظ می کنند. این چLLنین اسLLت اگLLر در جامعه ای با ارزشهای اسالمی مرد نامحرمی از زیبایی جنسی زنی تعریف کند و بگویLLد شLLما چLLه انLLدام زیبLLایی داریLLد، او بLLر افروخته شده و این گفته را یک توهین به خLLود تلقی می کنLLد؛ اما در جوامع دیگLLر هنگLLام مواجهLLه زنی بLLا تعریLLف دیگLLران از اندام خود مشاهده می شود که او از این گفته خوشLLنود شLLده و تشLLکر می کنLLد. البتLLه عLLده ای تحت عنLLوان نهضLLت هLLای فمنیستی در غرب اعتراضاتی به این مسLLائل دارنLLد و مخLLالف استفاده تولیدکننLLدگان و بازرگانLLان از زنLLان نیمLLه برهنLLه بLLرای تبلیغ کاالهایشان هستند. می گویند زنLLان نمایشLLگاه متحLLرک و بازیچه مردان نیستند کLLه آرایش کLLرده و زیبLLایی هLLای جنسLLی خود را به دیگران عرضه کنند! این موج مخالفت بدانجا کشLLید که قانونی در پارلمان اروپا مطرح شد مبنی بر عLLدم اسLLتفاده از جذابیت های جنسی زنان در تبلیغات و فروش کاال کLLه البتLLه با مخالفت صاحبان سرمایه مواجه گردید. بنده خLLاطره ای بLLه



یLLLاد دارم از "ادواردو آنیلی" فرزنLLLد یکی از ثروتمنLLLد تLLLرین سرمایه داران ایتالیLLا، او از ارزشLLهای رایج در جامعLLه اش دور شLLده بLLود و بLLرای مLLا می گفت کLLه بسLLیاری از ارزشLLهای اجتماعی غرب را قبول ندارد. مثالی از تبلیغات کمپانی پLLدرش برای فروش نوع جدیدی از اتومبیل زد که در آن جوانی همراه نامزد خود پشت چراغ قرمز می ایستد و در کنLLار آنهLLا جLLوانی دیگر با اتومبیل مورد نظر )جهت تبلیغ در این آگهی( توقف می کند. دختری که در اتومبیل اول نشسته بود با مشاهده اتومبیل دوم، از ماشین پیاده شده و سوار ماشLLین دوم می شLLود. این نشان دهنده آن است که در جوامع غربی روابط زناشLLویی بLLه راحLLتی در برابLLر یLLک کLLاال فLLدا می گLLردد. اگLLر در جامعLLه ای ارزشLLهای دیLLنی حLLاکم نباشLLد، حLLتی انحصLLار ازدواج بین زن و مLLرد را هم از بین می برنLLد. ماننLLد کشLLورهای هلنLLد،کانLLادا و امریکا که انسان را بLLه یLLاد قLLوم لLLوط می انLLدازد. امLLروزه در غرب خود فروشی زن و خود فروشی مرد یک شغل محسLLوب می شود، تنها الزم است بهداشت را رعایت کنند و مالیات کار خود را به دولت بپردازند! تا جایی که از آنها با عنLLوان خLLدمات رسLLانان سLLکس یLLاد می کننLLد و در اقتصLLاد آن را جLLزو تولیLLد خLLدمت محسLLوب می نماینLLد. آنهLLا حLLتی می تواننLLد کاندیLLدای مجلس و ریاست جمهوری شوند! آنها در خیلی از کمیسیونهای پارلمانی و کمیسیون حقLLوق بشLLر حضLLور فعLLال دارنLLد. آخLLیرا وزیر خارجه آلمان که یک مرد است با مرد دیگری ازدواج کLLرد و خانم مرکل صدر اعظم آلمان و خانم کلینتLLون وزیLLر خارجLLه آمریکا هم در جشن ازدواج آندو شرکت کرد. عکس فوق وزیر خارجه آلمان و شوهرش به همLLراه خLLانم کلینتLLون در مراسLLم ازدواج آن دو است. طبق آمارهای ارائه شLLده، از هLLر سLLه زن در ایتالیا به یکی از آنان تجاوز شده و از هر چهار دختر یکی از آنها اولین ارتباط جنسLLی اش بLLا محLLارم خLLود بLLوده اسLLت. در انگلستان هر مردی که سه فرزند دارد یکی از آنها فرزند خLLود او نیست و از آن اطالع ندارد. این موارد بLLه علت عLLدم حLLاکم شدن قوانین و ارزشLLهای دیLLنی در جامعLLه اسLLت. آینLLده چLLنین جوامعی آزادی زنا با محارم اسLLت هLLر چنLLد کم و بیش در این جوامع زمینه بروز آن مشاهده می شود. اگر ما بتوانیم اسLLالم



و حجاب را آنگونه که هست تشریح کنیم خیلی از ذهنیت ها در جهان تغییر می کند. وقLLتی بLLرای زنLLان، نگLLاه اسLLالم بLLه زن و حجLLاب مطLLرح گLLردد، بسLLیاری از آنLLان بLLه این دین آسLLمانی گرایش می یابند. به علت وجود این واقعیت هاسLت کLه غLرب برای جلوگیری از نفوذ اسالم در بین جوامع خود به تحریLLف در باره عقائد اسالم روی آورده اسLLت. اگLLر اصLLل اسLLالم مLLوجب گریز این جوامع از اسالم می شد نیازی به تحریف نمی دیدند. غربی که همه نوع فساد و فحشLLا در آن آزاد اسLLت نمی توانLLد رعایت حجاب توسط زنان و دختران مسلمان را را تحمل کنLLد و تا آنجا پیش می رود که دختران نوجوان را بLLه دلیLLل رعLLایت حجاب از تحصیل محروم می کننLLد. مLLا بایLLد از بLLابت اسLLالم و ایمانمان، خدا را شکر کنیم و بLLه حجLLاب زنانمLLان ببLLالیم. همLLه بایLLد بداننLLد در صLLورتی یLLک زنLLدگی سLLالم و آرامLLتری خواهنLLد داشت که جLLذابیت جنسLLی تنهLLا یLLک ارزش زناشLLویی شLLناخته شود و از بروز آن در روابط اجتماعی پرهیز گردد. توصیه بنده به خانمهایی که عامدا اندام خLLود را در جامعLLه بLLه نمLLایش می گذارنLLد این اسLLت کLLه احسLLاس کمبLLود شخصLLیتی خLLود را بLLا افزایش علم و عمLل صLالح جLLبران کننLد کLه ارزشLی مانLدگار خواهد بود، نه با نمLایش انLدام کLه بLر فLLرض کسLب احسLاس کاذب، امری گذرا است و آسیب های اجتماعی بسLLیاری را بLLه دنبLLال دارد. در جامعLLه ایLLران از عبLLارت بLLدحجابی بLLه نحLLو صحیحی استفاده نمی شود. بد حجاب در حقیقت باید به کسی گفتLه شLود کLه انLدام خLود را آنطLور کLه شایسLته اسLت نمی پوشاند. مثال حساسیتی به پیدا شدن موی خود ندارند هLLر چنLLد قصد نمایش و خودنمLLایی و تحریLLک دیگLLران را نداشLLته باشLLد. زنانی که خود را آرایش می نمایند و زیباتر از آنچLLه هسLLتند بLLه نمLLایش می گذارنLLد شایسLLته عبLLارت دیگLLری هسLLتند. شLLاید عبارتی مشابه "جلوه فروشان" بLLرای آنهLLا مناسLLب تLLر باشLLد. تفاوت جلLوه فروشLان بLLا خLLود فروشLLان این اسLLت کLه جلLوه فروشان عمال خواسته یا ناخواسته به تحریک شهوات شیطانی می پردازند بدون اینکه شهوت برانگیختLLه را ارضLLاء نماینLLد، در حالی که خودفروشان بLLه ارضLLاء شLLهوت مشLLتریان خLLود روی می آورند. در حقیت می توان جلLLوه فروشLLان را بLLازار یابLLانی



بLLرای خودفروشLLان محسLLوب نمLLود. در اینجLLا ذکLLر این نکتLLه ضروری است که زیبLLایی اگLLر وارد عرصLLه تحریLLک جنسLLی در روابط اجتماعی نشود مLLذموم نیسLLت. بطLLور مثLLال بLLرخی هLLا چادرهای گلدار را بر می گزینند یا در محافLLل زنانLLه بLLه آرایش خود می پردازند. چون در بین زنان جLLذابیت جنسLLی و تحریLLک پLLذیری بLLه صLLورت طیبعی وجLLود نLLدارد، لLLذا منعی بLLرای آن گذاشته نشده است. بنابراین آنچه در اسالم منع شده است بLLا هدف جلوگیری از تحریک شهوات جنسی در روابط اجتماعی و نامشروع است. طرح شعارهای زیر در جوامع غربی می تواند هدف اسالم از طرح موضوع حجاب را تا حدودی روشن نماید. - با رعایت حجاب از تحریک شهوت مردان پرهیز نماییLLد. - بLLه نمایش گذاشتن جLLذابیت هLLای جنسLLی نشLLانه احسLLاس کمبLLود شخصLیت اسLت. - رعLLایت حجLLاب نشLانه احسLاس شخصLیت است. - در اسالم زن یک ابزار تبلیغاتی نیست. - در اسالم زن یک کاالی تجاری نیست. - در اسالم جLLذابیت فLLیزیکی نبایLLد بLLه یک ارزش اجتماعی تبدیل شود. - زنی که انLLدام خLLویش را بLLه نمLLایش عمLLومی می گLLذارد، از قLLدر و مLLنزلت خLLویش غافLLل اسLLت. - رقLLابت در عرضLLه انLLدام در عرصLLه اجتمLLاعی، بنیLLان خانواده را سست می کند. - ارزش زن بیش از این اسLLت کLLه به رقابت در نمایش عمومی اندام خود برای جلب نظر مردان بپردازد. - مسابقه نمایش اندام زنان در جامعه بیشترین آسیب را بLLه زنLLان می زنLLد. - کسLLب احLLترام اجتمLLاعی را از طریLLق افزودن بر علم و عمل صالح دنبال کنید و نه از طریق شLLرکت در مسLLابقات نمLLایش جLLذابیت هLLای فLLیزیکی. - انتخLLاب ملکLLه

دانایی را جایگزین مسابقه ملکه زیبایی نمایید.بی حجابی و بدحجابی، زوال اخالقی وانحطاط اجتماعی

پایه واساس صفات عLLالی و رفتLLار انسLLان ، تنهLLا ایمLLان دیLLنی وتوحیLLدی اسLLت . بLLر این اسLLاس ،تLLأثیر بی بنLLد و بLLاری هLLای اجتماعی مانند خودنمایی و بدحجابی زنان جامعLLه کLLه بسLLیاری از آنها درحقیقت ، بی حجابی است، درتضعیف و سقوط عفت واخالق نیکو، امLLری بLLدیهی و روشLLن اسLLت؛ چLLرا کLLه چشLLم و



گوش ودیگLLر اعضLLا، پLLل ارتبLLاطی روح مLLا بLLا جهLLان بLLیرون از ماست و این یک حقیقت است:»که هرچه دیLLده بینLLد، دل کنLLدیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد«. از این رو، اگر درجامعه امور مربوط بLLه عفLLاف و حیLLا رعLLایت نشود .فضای معنوی ، جای خود را به فضای خودنمایی وشعله ور ساختن غرایز شLLهوانی بدهLLد و بLLذر شLLهوت را در دل هLLای جوانان و نوجوانان برویاند، فکر افراد جامعه بLLه ویLLژه جوانLLان بدون همسر، از امور حیاتی و ارزشLLی، بLLه سLLمت شLLهوت هLLا کشیده می شود.ازخدای خLLود کLLه همLLواره حاضLLر و نLLاظر بLLر اعمال نیک و بد است، غافل می مانند و زندگی موقت دنیLLا را برزندگانی حقیقی که آخرت است، مقدم می دارند و بLLه وادی وحشLLتناک روابLLط غLLیر انسLLانی وغLLیر اخالقی و شLLهوت هLLاینامشLLLLLLLLLLLLLLLLروع کشLLLLLLLLLLLLLLLLیده می شLLLLLLLLLLLLLLLLوند. براین اساس، یگانه اساس ومبنای فضLLایل انسLLانی- ایمLLان بLLه خLLدا و قیLLامت- بLLه دسLLت فراموشLLی سLLپرده می شLLود و در نتیجه،خطرهای بزرگی فرد و جامعه را تهدیLLد خواهLLد کLLرد کLLه برخی از آنها عبارتند از:صفات پسندیده جای خود را به صفات رذیله وناپسند می دهند؛ اعمال ورفتار ناشایسLLت ماننLLد سLLتم، جنایت، خیانت، خشونت، فساد، بزهکاری، نLLا امLLنی وماننLLد آن در جامعه افزایش می یابد؛ استعداد اخالقی و فضیلت خLLواهی فرزندان شکوفا نمی شود. چه بسا زنده بLLه گLLور می شLLوند ورفتارهLLای ناسLLازگارانه و بزهکارانLLه در آنهLLا رواج می یابLLد. درچنین شرایطی، آتش این فتنه ها و خطرها، دامن خود زنLLان آسیب زا را نیز فرا خواهد گرفت و خود و خانواده آنان نLLیز در این آتش خواهنLLد سLLوخت، چنLLان کLLه بسLLیاری ازآنهLLا گرفتLLار شدند. چه بسا دخترانی که مورد تجاوز به عنف قرارگرفتند یLLا گرسLLنگان شLLهوت آنLLان را اغفLLال کردنLLد و چLLه بسLLیار زنLLان خودنمایی که استعدادهای عالی و اخالقی خLLویش را مختLLل یLLا تبLLاه سLLاختند و بLLر اثLLر تحLLول اخالقی آنهLLا یLLا همسرانشLLان یLLافرزندانشان، زندگی شیرین آنها بLLه دوزخ سLLوزان تبLLدیل شLLد. بر این اساس، دیگر افراد جامعه نیز بایLLد منتظLLر باشLLند روزی قانون عکس العمل، دامن آنهLLا را فLLرا گLLیرد. در آتش عقLLوبت رفتار خویش گرفتار شوند؛ مگر اینکه تا دیر نشده، بیدار شوند



و با توبه، گذشته خود را جبران کنند که خداونLد، آمرزنLده و بLLا (.1()27اهل ایمان، مهربان است:»واللLLه غفLLور رحیم«)توبLLه:

نمونLLه هLLایی از مLLوفقیت زنLLان محجبLLه درعرصLLه هLLای علمی،فLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرهنگی، ورزشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی -توانLایی بLانوان مسLلمان و محجبLLه ایLLرانی بLه جهانیLLان ثLLابت شد:الهه احمLLدی وکسLLب نخسLLتین قهرمLLانی بLLرای تیرانLLدازی

.1388ایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران در خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرداد -موفقیت بانوان ایرانی در مسابقه های پومسه جهانی، حLLیرت همگان را برانگیخت . این درحالی است که به گLLزار ش ایرنLLا، بانوان ایرانی در حالی موفق به کسب پیروزی ارزشمند شدندکه برای نخستین بار، در این مسابقه ها شLLرکت کLLرده بودنLLد)

2.) -معصومه سعیدی با حمایت سازمان ورزش شهرداری تهLLران،

متری در چین را به عنLLوان نخسLLتین بLLانوی تهLLرانی7546قله (.3فتح کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد)

بLLه گLLزارش مهLLر، نLLادره درودیLLان بLLه عنLLوان داور اعLLزامی کشورمان به دومین مسابقات فوتبال غرب آسLLیا کLLه در شLLهر امان پایتخت اردن برگزار شد، دیدار تیم های لبنان واردن را با

(. پی نوشLLLت:4پوشLLLش و حجLLLاب کامLLLل قضLLLاوت کLLLرد) -محمد رضا کوهی، آسیب شناسی شخصیت و محبوبیت زن،1

.67و66صص.1387/9/28-خLLLLLLLLLLLبرگزاری ایLLLLLLLLLLLرانی ایرنLLLLLLLLLLLا، 2.1388/6/23-سLLLLLایت پایگLLLLLاه جLLLLLامع زنLLLLLان ایLLLLLران،3.1388/6/6-سایت روز، 4

ریشه های بدحجابی

نویسLLLLLLLLLLLLLLLLLLنده: مهLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی جمشLLLLLLLLLLLLLLLLLLیدی مسLایل و معضLالت کنLونی دربLاره حجLاب، معلLول متغیرهLای روانی و اجتماعی متعددی است. نمی توان شLLیوع بی حجLLابی در جامعLLه را تنهLLا بLLه یLLک یLLا دو عامLLل خLLاص نسLLبت داد و برخوردی سLLطحی و عوامانLLه بLLا این فراینLLد پیچیLLده اجتمLLاعی کرد. مطلب در این نکته نهفته اسLLت کLLه امLLروزه بLLه روشLLنی



دریافته ایم کLLه در مواجهLLه بایLLد در گLLام نخسLLت، ریشLLه هLLا و سرچشLLمه هLLای شLکل گLLیری این پدیLLده اجتمLLاعی را یLLافت و درباره هر یک و رابطه آن با دیگر عوامل و نقش و وزن آن هLLاتأمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل علمی کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد. اگر از همان ابتLLدای ظهLLور این پدیLLده نابهنجLLار اجتمLLاعی- کLLه شدت و فراگیری چندانی نداشت- مسLLئوالنه و عالمانLLه در این باره تأمل و تصمیم سازی می شد، هرگز شLLاهد شLLدت یLLافتن روزافزون آن و تبLLدیل شLLدنش بLLه یLLک معضLLل اجتمLLاعی نمی بودیم و در موقعیت فعلی قرار نمی گرفتیم شاید اگLLر حLLرکت های اخیر در مورد مقابلLه بLLا گسLترش بLLدحجابی صLورت نمی پذیرفت، در آینده ای نه چندان دور، بدحجابی به صورت پدیLLده ای عادی و بهنجار درمی آمد و نظامLLات و معLLادالت ارزشLLی وهنجLLLLLLLLLLLاری جامعLLLLLLLLLLLه، واژگLLLLLLLLLLLون می شLLLLLLLLLLLد. نگارنده قصد دارد در این مجال محدود، گام نخست مLLذکور را بLردارد و بLه شناسLایی و تبLیین بLرخی از دالئLل و زمینLه هLای شکل گیری پدیده بدحجابی در جامعه بLLپردازد. در این نوشLLتار

-1دالئLLل و زمینLLه هLLای خLLرد بLLدحجابی را بررسLLی می کLLنیم: ناآگLLLLLLLLLLLLLLLLLاهی و نقصLLLLLLLLLLLLLLLLLان معرفLLLLLLLLLLLLLLLLLتی طبیعی است که سهمی از پدیده بدحجابی، به جهل و ناآگLLاهی بدحجاب ها باز می گردد؛ به این معنی که برخی از این افLLراد، از معارف و تعالیم اسالمی بهره چندانی نبرده اند و نمی دانند که حجاب اسالمی، دارای چه حدود و قیLLودی اسLLت. در تصLLور

- فسLLاد2اینان، حجاب فعلی شان در تضاد با شریعت نیسLLت. اخالقی

گروه دیگری از افراد بدحجاب وجود دارند که اساسا تقیدی بLه احکLLام و ارزش هLLای دیLLنی ندارنLLد؛ زیLLرا کLLامال ولنگLLار و بی بندوبارند و هدف آن ها از نوع پوشش شLLان، انجLLام رفتارهLLای

- جامعLLLLLه پLLLLLذیری افLLLLLراطی 3ضLLLLLد اخالقی اسLLLLLت. افLLرادی وجLLود دارنLLد کLLه از خLLود، اراده و شخصLLیتی ندارنLLد و همچون مایعات که در هLLر ظLLرفی ریختLLه شLLوند بLLه شLLکل آن ظرف در می آیند، دارای شخصیت سیال و متأثر از جامعه اند. دلیلی که این عده برای نوع پوشش یLLا الگوهLLای رفتLLاری خLLودارایLLه می کننLLد، تبعیت از جامعLLه و همLLرنگی بLLا آن اسLLت.



اینان یا واهمه دارند مقابل برخی الگوهای غیرارزشLLی رایج در جامعه مقاومت کنند- چLLون تLLوان ایسLLتادگی در مقابLLل تحقLLیر دیگران را ندارند- یا اساسا هر نوع تحول اجتماعی را پیشرفت می شمرند و عالقه دارند تا به همراه جامعه، مرتبا رنگ عوض

- بیمLLاری هLLای روحی و روانی 4کننLLد و نLLو بLLه نLLو شLLوند. بعضLLLی افLLLراد بLLLدحجاب، مبتال بLLLه امLLLراض روانی از قبیLLLل افسردگی انLLد. این افLLراد بLLه دالیLLل روانی، عالقLLه دارنLLد جلب توجه کرده و از دیگران تاییLLد بگیرنLLد. یعLLنی دیگLLران آن هLLا را

- بLLه5بپذیرند یا نوعی سرگرمی رفتاری برای خود ایجاد کنند. تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLأخیر افتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادن ازدواج دخترانی کLLه در سLLن ازدواج قLLرار گرفتLLه انLLد یLLا آن را سLLپری کرده اند اما کسی از آن ها خواستگاری نکرده و نتوانسLLته انLLد ازدواج کنند، به قصد یافتن فردی بLLرای ازدواج و از طریLLق در معرض انتخاب قLLرار دادن خLLود، بLLا حجLLاب نامناسLLب پLLای بLLه جامعه می گذارند. روشن اسLت کLه در چLنین افLرادی، عنصLر ایمان دیLLنی و اخالق، آن چنLLان نیرومنLLد نیسLLت کLLه آنLLان را از بLLروز این رفتارهLLا بLLازدارد. )رحیم پورازغLLدی- چنLLد پرسLLش

- میLLل بLLه تLLبرج در نهLLاد زن 6دربLLاره حجLLاب و بLLرهنگی(. اساسLا میLل بLه تLبرج و خLودآرایی در درون زنLان وجLLود دارد، همچنان که میل به چشLLم چLLرانی در مLLردان شLLایع تLLر اسLLت. براین اساس، غریزه گرایش بLLه جلب توجLLه و شLLاخص بLLودن،زنLLLLLان را وادار بLLLLLه خLLLLLودآرایی در جامعLLLLLه می کنLLLLLد. افLLرادی کLLه تحت تLLربیت دیLLنی قLLرار نگرفتLLه انLLد و الLLتزام بLLه رعLLایت ارزش هLLای دیLLنی ندارنLLد، در برابLLر بسLLیاری از امیLLال غریزی و حیوانی خود ناتوان هستند و میل به تبرج نیز از همین

- بLLرانگیختگی7سنخ است )شLLهید مطهLLری- مسLLأله حجLLاب(. غریLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزه جنسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی در بLLرخی از جوانLLان کLLه امکLLان ازدواج ندارنLLد و بLLه صLLورت موقت، مجرد هستند؛ گاهی غریزه جنسی در اثر محLLرک هLLای بیرونی، به شدت فعال و نیرومند می شود و فLLرد را وادار می کند تا به نوعی، آن را ارضاء کنLLد. می تLLوان ادعLLا کLLرد کLLه در جامعLLه کنLLونی مLLا، حجم قابLLل تLLوجهی از پدیLLده بی حجLLابی و بLLدحجابی، معلLLول مسLLتقیم وجLLود همین عامLLل اسLLت. بLLرای



روشن شدن ابعاد متنوع این عامل، بLLه بLLرخی از محLLرک هLLای غریزه جنسLLی کLLه جLLوان را بLLه سLLوی انتخLLاب رفتارهLLای ضLLد ارزشی سوق می دهد اما در این نوشتار تنها به عامل نگاه کهاصLLLلی تLLLرین محLLLرک غریLLLزه جنسLLLی اسLLLت می پLLLردازیم. در روایتی آمده است: »نگLLاه بعLLد از نگLLاه، بLLذر شLLهوت را در قلب می پاشLLد و همین موضLLوع بLLرای این کLLه صLLاحبش را در

(139 ص 14فتنه بیندازد کافی است.« )وسائل الشLLیعه جلLLد در روایات دیگر نیز این مضمون مورد تأکید قرار گرفته است: »آن که نگاهش را مهLار کنLد، دلش را آسLوده سLاخته اسLت«

( »نگLLاه بLLه نامحرمLLان، تLLیری از تیرهLLای260)غLLررالحکم ص ( »آن که104 باب 5زهرآگین شیطان است« )کتاب النکاح ج

چشم خLLود را آزاد نهLLد، تأسLLف و انLLدوه وی بی پایLLان اسLLت« )اصول کافی( »بسا نگاهی کLLه حسLLرتی طLLوالنی را بLLه دنبLLال

.8آورد.« )بحاراالنوارجلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد LLLLLLLLLLLLL) این روایات، ناظر بر این معنا است که فرد با نگاه کLLردن - بLLه قصد التذاذ جنسی- به نامحرمان، میل جنسLLی خLLود را بیLLدار و فعال می کند، در حالی که به موضوع نگLLاه، دسترسLLی نLLدارد. بدین ترتیب، فرد دچLLار تنش روانی و فشLLار غریLLزه می شLLود. در این حLLال، بLLروز رفتارهLLای نابهنجLLار جنسLLی از وی، دور از

انتظار نخواهد بودچرایی شیوع بد حجابی

پرسش : چرا بدحجابی بین زنان ایران شیوع پیدا کLLرده اسLLتو چLLLLرا توبLLLLة فLLLLرهنگی سLLLLخترین توبLLLLه هLLLLا اسLLLLت؟ پاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLخ : با سالم و احترام خدمت شما پرسشLLگر گLLرامی کLLه بLLه دنبLLال رفع دغدغه های علمی به تالش و کLLاوش فکLLری پرداختLLه و ازرهگLLذر سLLؤال بLLه شLLکوفایی اندیشLLه خLLود یLLاری میرسLLانید. از اینکLLه بLLا مرکLLز مطالعLLات و پLLژوهش هLLای فLLرهنگی حLLوزه علمیه مکاتبه نموده اید صLLمیمانه تشLLکر میکLLنیم، امیLLد آن کLLهتحقیق و پاسخ ارایه شده رهگشای اندیشه پویشگرتان باشLLد. خواهر گرامی! ضمن تشکر و سپاس از این کLLه سLLواالت خLLود



را با در میان گذاشتید همین دو سLLوالی کLLه مطLLرح کLLرده ایLLد نشان دهندة روحیة مذهبی شما است. در عصر کLLه انحرافLLات اخالقی عده ای زیادی از جوانان را در ورطة سقوط قرار داده و فساد و بی بند و باری به اوج خود رسیده اسLLت، پرسLLش از "توبLLة فLLرهنگی" و "بLLد حجLLابی زنLLان" شخصLLیت معنLLوی و احساس مسئولیت شما را به نمLLایش می گLLذارد. امیLLد اسLLت این روحیLLة مLLذهبی و احسLLاس مسLLئولیت، هLLر چLLه بیشLLتر در وجLLود شLLما تقLLویت گLLردد و بتوانیLLد بLLه سLLهم خLLود در هLLدایت جوانLLان بLLه خصLLوص دخLLتران نقش مLLؤثری ایفLLا کنیLLد. بLLا این مقدمة کوتاه اینک می پردازیم بLLه علLLل بLLدحجابی در جامعLه واینکه چگونLLه می تLLوان نقش و مسLLئولیت خLLود را انجLLام داد. مسألة فحشاء و از جمله بLLدحجابی زنLLان از پدیLLده هLLای جدیLLد اجتمLLاعی نیسLLت، بلکLLه از دیربLLاز این عنصLLر ضLLد اخالقی در جامعه وجLLود داشLLته اسLLت، لکن در سLLالهای اخLLیر و بLLه ویLLژه سالهای پس از دفاع مقLLدس بLLه مLLوازات تحLLوالت اجتمLLاعی و سLLرازیر شLLدن انLLواع محصLLوالت فLLرهنگی بیگانLLه و تسLLاهل و تسامح در مقوالت فرهنگی، بLLدحجابی ابعLLاد تLLازه ای بLLه خLLود

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1گرفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.) در یک نگاه کلی، عوامل و زمینه های مؤثر بLر رشLد بLدحجابی

. تضعیف باورها و اعتقLLادات مLLذهبی در جامعLLه؛ 1عبارتند از: رفتLLار انسLLان محصLLول اندیشLLه و بینش او اسLLت. در جامعLLه اسالمی بر هر فرد مسلمان بر اساس جهLLان بیLLنی و باورهLLای اعتقLLادی خLLویش عمLLل می کنLLد. حجLLاب نLLیز نمLLاد و تبلLLور اعتقادات فLLردی اسLLت. هLLر انLLدازه افLLراد از نظLLر اعتقLLادی و مLLذهبی قویLLتر باشLLند، رفتارهLLا، عملکردهLLا و نLLوع پوشLLش و لباسشLLان نLLیز مطLLابق بLLا اصLLول و معیارهLLای مLLذهبی و دیLLنیخواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. شواهد نشان می دهد کLLه در سLLالهای پس از انقالب باورهLLا و اعتقادات مLLذهبی در جامعLLه بLLه ویLLژه در میLLان نسLLل جLLوان و

( البته این به معنای نفی گرایش2نوجوان کمرنگ شده است.) های قوی مذهبی نیست، بلکه نشان دهندة افLLزایش بزهکLLاریدر جامعLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. تضعیف باورها و اعتقادات مLLذهبی خLLود معلLLول چنLLدین عامLLل



است. یکی از عوامل عمدة آن القای این تفکر اسLLت کLLه دینتوانLLLLایی حLLLLل مشLLLLکالت بشLLLLر را در این زمLLLLان نLLLLدارد. این تفکر انحرافی بLLاعث شLLده اسLLت تLLا جوانLLان و نوجوانLLان، قوانین و احکام مذهبی را زیر پا بگذارند و به انLLواع انحرافLLات

. تهLLاجم2اخالقی از جملLLه بLLدحجابی و بی حجLLابی، رو آورنLLد. فLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرهنگی دشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمن یکی از عوامLLل رواج بLLدحجابی و بی حجLLابی تهLLاجم فLLرهنگی

(LLLLLLLLLL 3غLLLLLLLLLLرب در جامعLLLLLLLLLLة مLLLLLLLLLLا اسLLLLLLLLLLت.) از آنجا که در غرب و اروپا، معنویت و مذهب به حاشیة زندگی خزیده است همة وجود زن برای استفاده های جنسLLی مطLLرح شده است. غرب با گریزان کLLردن دخLLتران از چLLادر و حجLLاب کامل، در واقع بین آنان و ارزشهای جامعه شLLان فاصLLله ایجLLاد کرده است. کشورهای غربی به شیوه های مختلف این ایLLده و تفکر را در جوامع اسالمی ترویج نموده تا حدودی موفLLق بLLوده

. گسLLLLترش روحیLLLLة غربگLLLLرایی و غLLLLرب زدگی 3انLLLLد. عالوه بر تهاجم فرهنگی که از برون مرزهLLا اعمLLال می شLLود، نLLوعی روحیLLة غربگLLرایی و غLLرب زدگی در خLLود جوانLLان و نوجوانان نیز به چشم می خورد. تلقی برخی افLLراد این اسLLت کLLه اگLLر بخLLواهیم متمLLدن و پیشLLرفته شLLویم بایLLد در رفتLLار عملکرد، نوع و مدل لباس از غرب تقلید کنیم. در این رویکرد، متمLLدن شLLدن بLLه معنLLای غLLربی شLLدن و تقلیLLد از الگوهLLا و هنجارهای غربی اسLLت؛ لLLذا بLLرخی جوانLLان و نوجوانLLان کLLه از نظر اعتقادی و دینی باورهای الزم را ندارند، تالش می کنند در

. تقلیLLد از4(LL 4نLLوع پوشLLش و لبLLاس از غLLرب تقلیLLد کننLLد.)الگوهLLLLLLLLLLLLLLLLLLای غLLLLLLLLLLLLLLLLLLربی و خLLLLLLLLLLLLLLLLLLارجی از دیگر عوامل و زمینLLه هLLای رشLLد بLLدحجابی و بی حجLLابی در میان جوانان و نوجوانان نادیده گرفتن الگوهLLای خLLودی و روی آوری بLLه الگوهLLای بیگانLLه اسLLت. روشLLن تLLرین و صLLریحترین اظهار نظر در این زمینه همان مصاحبه ای بود که "اوشین" به عنLLوان الگLLوی زن امLLروز معLLرفی گردیLLد و شخصLLیت و مقLLام معنوی حضرت زهرا)س( به فراموشی سپرده شد. این سLLخن باالصراحه به زبان یکی از دختران نسل امروز جاری شLLد، امLLا بازخوانی ذهن و رفتLLار همLLه یLLا اکLLثریت کسLLانی کLLه حجLLاب و



مسایل اسالمی را مراعات نمی کنند، نشان دهنLLدة همین نLLوع. خأل فLLLLLLLLLرهنگی در جامعLLLLLLLLLه 5تفکLLLLLLLLLر اسLLLLLLLLLت.

یکی از مهمLLترین ریشLLه هLLای تLLرویج بی حجLLابی و بLLدحجابی، پیدایش خأل فرهنگی در جامعه است هیچ جامعه ای تا آمLLادگی نداشته باشد، از فرهنگ بیگانه تأثیر نمی پذیرد. بنابراین تهاجم فرهنگی و وجLLود الگوهLLای نامناسLLب بLLه خLLودی خLLود کارسLLاز نیست بلکه نیاز به زمینة مسLLاعد یعLLنی خأل فLLرهنگی و فکLLری

. ضLLLLعف و ناهمLLLLاهنگی نهادهLLLLای اجتمLLLLاعی 6(LLLL 5دارد.) هر یک از نهادهای اجتمLLاعی هم چLLون خLLانواده، مدرسLLه، نهLLاد دولت و... عهLLLLده دار مسLLLLئولیت و وظLLLLایف شخصLLLLی از کارکردهای یک جامعه هستند. فرایند عملکرد این نهادهLLا و نLLیز تعامل و همسویی آن ها چگونگی حرکت فLLرهنگی یLLک جامعLLه را مشخص می کند. اگر هر یک از نهاد های اجتمLLاعی وظLLایف خویش را به خوبی و در راستای اهداف اسLLالمی انجLLام داده و گرایش دختران نوجوان را به حجLLاب و دیگLLر مسLLایل اسLLالمی تقویت کنند، بی حجابی و بLLدحجابی در جامعLLه پدیLLدار نخواهLLد شد. آسیب پذیری زمانی آغاز می شود که هر یک از نهادهLLا یLLا وظLLایف خLLویش را انجLLام ندهنLLد و یLLا همسLLو و هم راسLLتا بLLا اهLLداف کلی جامعLLه حLLرکت نکننLLد در چLLنین شLLرایطی تهLLاجم فرهنگی و بی حجابی و بدحجابی در جامعه رواج خواهد یLافت.

جامعة یکپارچLLه و آسLLیب ناپLLذیر در برابLLر تهاجمLLات دشLLمنان، جامعه ای است کLLه بین نهادهLLای اجتمLLاعی آن پیونLLد عمیLLق و گسست ناپذیر وجود داشته باشد. جامعه ای که به صLLورت یLLد واحLLده، بLLا وحLLدت واقعی و همگLLانی در تمLLام صLLحنه هLLای اجتمLLاعی و فLLرهنگی شLLکل گرفتLLه اسLLت نLLه تنهLLا مرعLLوب و مقهور تهاجم بیگانگان نمی شود بلکه هم چون دژی مسLLتحکم در مقابل تهاجم آنان پایداری می کنLLد. نمونLLة این پاسLLداری را می توان در دفاع مقدس در برابLLر تهLLاجم نظLLامی و اقتصLLادی بیگانگان به خوبی نظLLاره کLLرد. در آن زمLLان کLLه ارزش هLLا بLLر جامعه حاکم بود، انحرافLLات اخالقی، بی حجLLابی و بLLدحجابی واستفاده از مدها و الگوهای غLLربی در جامعLLه دیLLده نمی شLLد. یگانه راه اصالح انحرافLLات و بLLه تعبLLیر شLLما "توبLLة فLLرهنگی"،



تقویت اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی افراد جامعه اسLLت. و این وظیفه ای است سLLنگین کLLه بLLه دوش اولیLLاء، مربیLLان و اقشار مختلف جامعه نهاده شده است هر چند سLLالم سLLازی و پاکسازی محیط جامعه از افراد منحرف و ابزار و وسایل آلوده کننده و لباس های مLLد غLLربی، یLLک ضLLرورت اسLLت. لیکن بایLد توجه داشت مصون سازی افLLراد در برابLLر هجLLوم بیگانگLLان از اهمیت بیشLLتری برخLLوردار اسLLت. مصLLون سLLازی وابسLLته بLLه خودآگLLاهی اسLLت. دخLLتران بایLLد بگونLLه ای تLLربیت شLLوند کLLه آگاهانه و بLLا اختیLLار کامLLل از آلLLودگی، گنLLاه و بLدحجابی پرهLیز نمایند. به عنوان مثال، جمع آوری لبLLاس هLLایی بLLا طLLرح و آرم غربی که هر کدام پیام های خاصLLی بLLرای جوانLLان و نوجوانLLان دارد، در شرایط فعلی الزم و ضروری است. اما کافی نیست، باید بذر ایمان و تقوا را در درون جان افLLراد بLLارور نمLLود تLLا بLLا اراده و خودآگاهی کامل از انحرافات دوری کننLLد. و از طLLرفی باید امر به معروف و نهی از منکر این دو اصل در جامعه اجرا شLود و در آخLر بایLد گفت اصLالح انحLراف همیشLه سLخت تLر است از خود فرایند انحراف اسLLت چLLرا کLLه انحLLراف و هLLوس رانی خود سراشیبی است و نیاز به زحمت ندارد انسLLان مهLLار )شناختی و ...( خود را رها کند رفته اسLLت امLLا اصLLالح سLLخت است و باید موانع آن را برطرف کرد و سعی و زحمت مبارزهبا طاغوت، تهاجم فرهنگی شیطان و هوس را چند برابر کLLرد. منLLLLLLLLLLLLLLLLLابع جهت مطالعLLLLLLLLLLLLLLLLLه بیشLLLLLLLLLLLLLLLLLتر:

. محمود اکبری، دختران پندها و هشدارها، انتشارات گلستان1.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1381ادب،

. سید محمد حسین فضل الله، دریچه ای بLLه دنیLLای جوانLLان،2.LLL 1378ترجمLLLه عبLLLدالهادی فقیهی زاده، نشLLLر دادگسLLLتر،

. سLLید حسLLین تقLLوی، آسLLیب شناسLLی دیLLنی فمینیسLLم،3.LLLLLLLLLLL 1381انتشLLLLLLLLLLLارات فرهنLLLLLLLLLLLگ منهLLLLLLLLLLLاج،

L المLLLLLLLLLLLLLه السLLLLLLLLLLLLLعلی LLLLLLLLLLLLLL ال علیLLLLLLLLLLLLLق ( هوای نفس انسان را به پسLLتی می6الهوی هوی الی اسفل؛)

کشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاند. از این حدیث دانسته می شود که بسیاری و باری ها برخواسته از هوای نفس اسLLت. چنانچLLه در روایLLتی دیگLLر از آن حضLLرت



( هوای نفس زمینه ساز7آمده است که: الهوی مطیئة الفتن؛) فتنه ها است. بنابراین بایLLد بکوشLLیم هLLوای نفس را بLLا تقLLوای الهی مهار کنیم. تنها در این صورت است که زمینLLة سLLعادت وخوشLLLLLLبختی مLLLLLLا فLLLLLLراهم می شLLLLLLود. پی نوشLLLLLLت :

( . جمعی از نویسندگان، حجاب و آزادی، سLLازمان تبلیغLLات1).77LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL84 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLالمی، ص

( . محمد رضا طالبان، دینداری و بزهکاری در میان جوانان،2))81-61، ص 1380موسسLLه فLLرهنگی و هLLنر، تهLLران، L.3. L)

آیت الله محمد مهدی آصفی، دنیLLای اسLLالم و تهLLاجم فLLرهنگی.LLLL 39-27، ص 1380غLLLLرب، دفLLLLتر تبلیغLLLLات اسLLLLالمی،

( . سید مجتبی موسوی الری، اسالم و سیمای تمدن غLLرب،4) ، آیت اللLLLLه94-75، ص 1380دفLLLLتر انتشLLLLارات اسLLLLالمی،

.LLLLLLLLLL 51محمدمهLLLLLLLLLLدی آصLLLLLLLLLLفی، همLLLLLLLLLLان، ص ( . مهدی نوید، فرهنگ و مقاومت فرهنگی، انتشارات فلLLق،5)

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 92-80، ص 1374( . غLLLLLLLLLLLLLLرر الحکم، ذیLLLLLLLLLLLLLLل واژه هLLLLLLLLLLLLLLوی. 6)( . همان.7)

آثار و پیامدهای فرهنگی L اجتماعی گسترش بدحجابی

نویسLLLLLLLLنده: محمدحسLLLLLLLLین درافشLLLLLLLLان مقدمLLLLLLLLه بشر با توجه به اهمیتی که برای سالمت خLLود قائLLل اسLLت، بLLه سالمت جامعه هم ارزش می نهLLد و بیمLLاری جامعLLه را بیمLLاری خLLود می دانLLد؛ هم چنان کLLه تالش می کنLLد بLLرای حفLLظ و تLLأمین سالمت خود از بسLLیاری از امLLور بپرهLLیزد و یLLا از واکسLLن های پیش گLLیری و داروهLLای گونLLاگون اسLLتفاده کنLLد، بLLرای سLLالمت جامعه هم باید نهLLایت سLLعی و کوشLLش خLLود را بهکLLار گLLیرد و جامعه را از مبتال شدن بLLه بیماری هLLای اخالقی و روانی پرهLLیزدهد تا دیگر افراد جامعLLه بLLه رشLLد، تعLLالی و سLLعادت برسLLند. بدحجابی از مسائلی است که سالمت فLLرد و جامعLLه را تهدیLLد می کند. پوشش نامناسLLب پی آمLLدها و آثLLار جLLبران ناپLLذیری در فرهنLLگ، اخالق، اعتقLLاد، اقتصLLاد وامLLنیت جامعLLه دارد کLLه گLLاه مسیری انحرافی و بازگشت ناپذیری پدید می آورد. این نگارش



آثار و پی آمدهای گسترش بدحجابی را از دو منظLLر فLLرهنگی واجتمLLLLLLLLLLLLLLLLLLاعی بررسLLLLLLLLLLLLLLLLLLی می کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. فرهنگ هر جامعه ای از جنبه های گوناگونی تشکیل یافته است. جنب های هنجاری فرهنگ جامعLLه، از ارزش هLLا و قواعLLد خLLاص رفتاری تشکیل می شود. هنجارها نشان می دهند که چه چLLیزی ارزش و ضد ارزش است؛ مانند شیوه های پوشش برگرفتLLه از فرهنگ آن جامعه. تلقی بد از بدحجابی، باور به ارزشLLی بLLودن حجاب و پوشش و قضاوت درست دربLLاره حجLLاب، در زنLLدگیاجتمLLLLLLاعی و فLLLLLLرهنگی تLLLLLLأثیر بسLLLLLLزایی می گLLLLLLذارد. قبل از هر چیز باید فرهنگ را تعریف کنیم تا آثLLار و پی آمLLدهای گسترش فرهنگ بدحجابی روشن شود. معروف ترین تعریف از فرهنLLگ از تLLایلور انسان شLLناس معLLروف انگلیسLLی اسLLت. اومی گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: فرهنگ، مجموعه پیچیده ای اسLLت کLLه دانش، معتقLLدات، هLLنر، اخالقیات، قانون، رسم و هLLر اسLLتعداد و عLLادت دیگLLری را کLLهبشر به عنوان عضو جامعLLه کسLLب می کنLLد، شLLامل می گLLردد.کالرک نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیز می گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: تمLامی مظLLاهر و شLئون زنLLدگی یLLک ملت را فرهنLLگ آن ملتتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. بنابراین، رفتارهای اجتماعی معجونی از آن چه جامعه از علم و دانش، باورها و مسائل اخالقی کسب می کند و قوانیLLنی اسLLت کLLه از دین و آیین افLLراد سرچشLLمه می گLLیرد. در کنLLار این هLLا، برخی رسوم و عادات اجتماعی، در طول زمان سهم بسLLیاری در شکل گیری فرهنگ آن جامعه دارند که هسLLته اصLLلی حیLLات اجتمLLLاعی را بLLLه وجLLLود می آورنLLLد و در الگوهLLLای رفتLLLاری وهنجارهLLLLLای فLLLLLردی و اجتمLLLLLاعی بسLLLLLیار تأثیرگذارنLLLLLد. آثار و پی آمدهای فرهنگی بLLدحجابی عبارتنLLد از: الLLف( وازدگیدر برابLLLLLLLLLLLLLLLLLLLر فرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ بیگانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه داد و ستد فرهنگی مفید است، بلکه برای هر جامعه ای الزم به نظر می رسد. تجربه نشان داده که تعامل یا تبادل فLLرهنگی از عوامLLل بالنLLدگی و پویLLایی جوامLLع اسLLت. حضLLرت آیت اللLLهخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLامنه ای می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: در تبادل فرهنگی، هدف بارور کردن وکامل کردن فرهنگ ملی



است.ولی در تهاجم فرهنگی، هدف ریشLLه کن کLLردن و از بینبLLLLLLLLLLLLLLLLLLردن فرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ ملی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. اما در دنیای کنونی، فرهنگی که قLLادر نباشLLد عناصLLر فLLرهنگی مفید را جذب و عناصLLر غLLیر مفیLLد را دفLLع کنLLد و در الگوهLLای مختلف اجتماعی از ثبات الزم برخوردار نباشد، فرهنگ مهLLاجم با الگودهی آن را تخریب می کنLLد؛ ارزش هLLا و هنجارهLLای آن را نادیده می انگارد و با غلبه و تهاجم، ارزش هLLا و الگوهLLای مLLورد نظر خویش را جای گزین می کنLLد تLLا در این ره گLLذر بLLه اهLLداف خLLود دسLLت یابLLد. بنLLابراین، فرآینLLد بLLدحجابی، مقدمLLه تهLLاجم گسترده تر به فرهنگ مقابLLل و شکسLLتن هنجارهLLا و جLLای گزین ساختن هنجار مورد نظر فرهنگ مهاجم است. چنین جLLامعه ای به نظر اسپنسر، جامعه شناس معروف، قدرت دفLLاعی خLLود را از دست می دهد و در مقابل بیماری ها، قLLدرت مقابلLLه و دفLLاع نLLدارد و بLLا ورود کLLوچک ترین عامLLل مخLLرب، از بین می رود. احساس بیگانگی در برابر فرهنگ خودی و بی هویتی اجتماعی، زمینه ساز پذیرش تهاجم فرهنگی است. بنابراین، جامعه ای کLLه دچار تهاجم فLLرهنگی گLLردد و تغیLLیرات اجتمLLاعی در آن سLLریع صورت گیرد، ارزش در آن جامعه ناپایدار است و هنجارشLLکنی در آن مرسLLوم می شLLود و در برابLLر فرهنLLگ بیگانLLه همیشLه از خLLود وازدگی نشLLان می دهLLد و در نتیجLLه، بحLLران زا می گLLردد. سوغاتی که بدحجابی بLLه همLLراه دارد، تنهLLا پوشLLش نامناسLLب نیست؛ بلکه ترویج لباس های نامناسب، بزک کردن ها و... را به دنبال دارد. در نتیجه، افراد متحمل بسیاری از الگوهای دیگر از فرهنگ بیگانه می شLLوند. ب( سLLلطه بیگانگLLان و تLLأمین منLLافعآنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان هر جامعه ای در پی آن است کLLه بLLه ارزش هLLای خLLود پابنLLدد و جامعه خود را از فرهنگ های بیگانه مصون نگه دارد تا افLLراد از سالمت و ثبات الزم برخوردار باشند. چنین جLLامعه ای سLLریع تر می توانLLد بLLه اهLLداف خLLود برسLLد و آرمان هLLای خLLود را عملی سLLازد. بنLLابراین، اسLLتعمارگران در جLLایی کLLه ببیننLLد جLLامعه ای مطابق با منافع، اهداف و خواسته های آنها پیش نمی رود. برای رسLLیدن بLLه منLLافع خLLود و چپLLاول آن، غیرمسLLتقیم طرح هLLایی می ریزند تا افراد را مشغول و سرگرم کنند و به اهداف شLLوم



خود برسند. مانند ترویج بدحجابی و بی حجابی است. در طLLرحاسLLتعماری انگلسLLتان بLLه مLLأموران خLLود چLLنین آمLLده اسLLت: باید به استناد شواهد و دالیل تاریخی، ثابت کنیم که پوشLLیدگی زن از دوران بنی عباس متداول شLLده و مطلقLLا سLLنت نیسLLت. مردان همسران پیامبر را بدون حجاب می دیده اند و زنان صدر اسالم در تمام شئون زنLLدگی، دوش بLLه دوش مLLردان فعLLالیت داشته اند. پس از آن که حجاب زن با تبلیغLLات وسLLیعی از میLLان رفت، وظیفه مأموران ما آن است که جوانان را به عشق بازی و روابط جنسLLی نامشLLروع بLLا زنLLان غیرمسLLلمان کLLامال بLLدونحجLLاب ظLLاهر شLLوند تLLا زنLLان مسLLلمان از آنLLان تقلیLLد کننLLد.«رهLLLLLLLLLLLLLLLبر فرزانLLLLLLLLLLLLLLLه انقالب می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLد: این چیزهLLایی کLLه شLLما می شLLنوید دربLLاره مبLLارزه بLLا دخLLتران محجبLLه در فرانسLLه، اینهLLا جرقه هLLایی اسLLت؛ آتش هLLای زیLLرخاکستر است و از یLLک کLLار عظیم پشLLت پLLرده خLLبر می دهLLد. به راستی، دشLLمنان انقالب اسLLالمی در تهLLاجم بLLه ارزش هLLای مقدس ما می خواهند تقدس زدایی کنند. آن گاه به اهداف شومخLLLLLLLود برسLLLLLLLند. ج( گسLLLLLLLترش فسLLLLLLLاد و تبLLLLLLLاهی »ارزش های جامعه، آن دسته از عوامل و عناصری هسLLتند کLLه اکLLثریت یLLک جامعLLه بLLه اعتبLLار و اهمیت آنLLان ایمLLان دارنLLد وبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدان ها ارج می گزارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد«. در جLLLامعه ای کLLLه حجLLLاب، متLLLانت، عفت و حیLLLا ارزش تلقی می شود، زن پایه های این ارزش را از رفتار و کLLردار خLLود، بLLه بینش و باور خویش سرایت می دهLLد و از طLLرفی نه تنهLLا زنLLان دیگر بلکه مردان را نیز به ارزش های جامعه متوجه می سازد و جامعه را به سالمت و ارزش های واقعی سوق می دهد. اما اگر زن،روش ها و منش هLای خLود را تغیLیر دهLد و بLه خودنمLایی و آرایش های ظاهری بپردازد، ارزش هLLایی چLLون حجLLاب و حیLLا و وقار را خدشه دار می کند و خود و اجتماع را به تبLLاهی و فسLLادو بLLLLLLLLLLاالخره بLLLLLLLLLLه ضLLLLLLLLLLدارزش ها می کشLLLLLLLLLLاند. زمLLانی این سLLؤال مطLLرح بLLود کLLه بLLر اسLLاس روایLLات، در آخرالزمLLان زنLLان پوشLLیده ولی برهنه انLLد. این پLLارادوکس راچگونه می شود حLLل کLLرد. امیرالمؤمLLنین علی)ع( می فرمایLLد: مان و هو شر االزمنة نسوة کاشفات عاریات یظهر فی آخر الز



جLLات من الLLدین خارجLLات فی الفتن داخالت مLLائالت الی متبرمLLات و تحالت المحر LLذات مس رعات و الی الل LLهوات و مس LLالش م خالLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدات؛ فی جهن در آخرالزمان که بدترین زمان هاست، زنانی هستند که پوشیده اما برهنه اند و از خانه با خودآرایی بیرون می آیند. اینLLان از دین بیرون رفته اند و در فتنه ها وارد شده و به شLLهوات تمایLLل پیLLدا کرده اند و به کوی لذات نفسانی در شLLتابند و حرام هLLا را حاللمی داننLLLLLLد و در دوزخ بLLLLLLه عLLLLLLذاب ابLLLLLLدی گرفتارنLLLLLLد. بنابراین، امروزه پاسخ این سؤال پاسخ روشن شده اسLLت کLLه بعضی زنان پوشش دارند ولی بدحجاب یا بی حجابنLLد، پوشLLش دارنLLLد ولی عریLLLان و برهنه انLLLد. چLLLنین مسLLLائلی آدمی را از ارزش هLLا دور می سLLازد و در فتنه هLLا وارد می نمایLLد و از همLLهباالتر گاهی از دین خارج می کند. د( افت تحصیلی و آموزشLLی فرهنگ هر جامعه ای، به آموزش های آن بستگی دارد. هLLر قLLدر آموزش ها از غنای بیشتری برخوردار باشد، فرهنLLگ آن جامعLLه بLLاالتر خواهLLد بLLود. نخبگLLان و فرهیختگLLان، در پرتLLو تحصLLیالت شناخته می شوند. جامعه ای کLLه دانش منLLدان آن بیشLLتر باشLLد، معموال از تمدن بLLاالتری برخLLوردار اسLLت و پویLLایی در تمLLامی زمینه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی کامال مشاهده می شود. خالصه، پیشLLرفت هLLر جLLامعه ای در گLLرو آمLLوزش آناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. دختران و پسران اگر در کنار تحصیل، دل مشغولی های دیگری داشLLLته باشLLLند، از تحصLLLیل بLLLاز می ماننLLLد و وقت زیLLLادی از فرصت های مطالعاتی و تحصیلی آنان به هدر می رود. بسLLیاری از مشLLاوران از صLLحبت های دخLLتران و پسLLران جLLوان دربLLاره مLLدهای روز و آرایش هLLای جدیLLد گله منLLد هسLLتند. نمی خLLواهیم بگوییم دختران و پسLران بایLد در دانشLگاه ها کLامال از هم جLدا باشند و دیواری بین آنها کشیده شود. اگر اینها فضای آموزشی را رعLLایت کننLLد و محیLLط را محیLLط درس بداننLLد و از آن چLLه برازنده فضLLای آموزشLLی نیسLLت پرهLLیز کننLLد، بسLLیار تحسLLین برانگیز خواهد بود. بLLه گفتLLه مربیLLان تربیLLتی، در مدارسLی کLه دختر و پسر با هم درس می خوانند، کم کLLاری، عقب افتLLادگی و بی مسئولیتی به خوبی مشاهده شLLده اسLLت. زیLLرا دخLLتران در



چLLنین محیطی، بLLا بLLدحجابی توجLLه دیگLLران را بLLه خLLود جلب می کنند و تمرکز ذهLLنی و روحی را از آنLLان می گیرنLLد و بLLاعث افت تحصLLیلی آنLLان می شLLوند و خLLود نLLیز دیگLLر حوصLLله درس خوانLLدن ندارنLLد و تمLLام حواسشLLان بLLه لبLLاس و نLLوع پوشLLش است. روح مطالعه و تحقیق در آنهLLا خLLاموش می شLLود و افتتحصیلی پیدا می کننLLد. ه( تضLLعیف اعتقLLادات دیLLنی در جامعLLه جامعه ای که در سطح باالیی از باورهای دیLLنی باشLLد، در سLLایه ایمان، در برابر بسیاری از آسیب ها مصون می ماند و دشLLمنان نمی توانند در صفوف آن رخنه کنند و نقشه های آنLLان نقش بLLر آب می شLLود. این جامعLLه کLLه دل بLLه خLLدا سLLپرده و سLLرانجام زنLLدگی را رسLLیدن بLLه خLLالق خLLود می دانLLد، دل بLLه دیگLLری نمی سLLپارد و عقایLLد خLLود را مLLتزلزل نمی کنLLد. در این جامعLLه، حجاب و پوشش جLLزء احکLLام مسLLلم دین و مLLذهب بLLه شLLمار می رود و زنان حاضر نمی شوند خود را به زینت های زودگLLذر و دنیایی مزین کنند و در پرتو آن عقاید دیگران را متزلزل نماینLLدو خLLLLLود نLLLLLیز زمینه سLLLLLاز فسLLLLLاد در جامعLLLLLه شLLLLLوند. تظاهر به بدحجابی نشانه پای بنLLد نبLLودن و بی مبLLاالتی فLLرد بLLه احکLLام و اعتقLLادات اسLLالمی اسLLت؛ زیLLرا زنLLان بLLا بLLدحجابی، چشم های هوس آلود را متوجه خود می سازند و پایه های ایمانی مردم را سست می کنند و جامعه را به فساد می کشانند. »هیچ راهی برای امریکا و ابرقدرت ها بهLLتر از این نیسLLت کLLه بLLدون جنگ و کشتار و بدون این که پولی خرج کنند و حساسیتی ایجاد نمایند، ایمان را از دل های مردم بدزدند و بزداینLLد. این کLLار بLLه سادگی انجام می شود؛ با فیلم ها، نمایش نامه هLLا و چیزهLLایی از این قبیل به نام پیشLLرفت علم و... هیچ راهی بهLLتر و مLLوفق تر از این وجود ندارد.« و می دانیم که باورهLLا و ایمان هLLای راسLLخ نقش بسزایی در بالندگی زندگی جامعه ایفا می کننLLد و زمLLانی که ایمان به سستی گراید، نفوذ دشمن و بLLه انحLLراف کشLLیدنآن جامعLLLLLLLه بLLLLLLLه راحLLLLLLLتی صLLLLLLLورت می پLLLLLLLذیرد. بدحجابی پی آمدهای اجتماعی نیز به دنبال دارد، از جمله: الف(ایجLLLLLLLLLLLLLLLLاد نLLLLLLLLLLLLLLLLاامنی و سLLLLLLLLLLLLLLLLلب آرامش آرامش و امنیت واالترین نعمتی اسLLت کLLه خداونLLد بLLه جامعLLه عنایت می فرماید و می توان گفت، اگر جامعه ای فاقد آن باشد



به یک معنا، هیچ چیز ندارد و با وجLLود امLLنیت، همLLه چLLیز دارد. سالمت جسمی و روحی L روانی جامعه در سایه امLLنیت حفLLظ می شLLود و خالقیت و نLLوآوری بLLروز می کنLLد. زنLLان بLLدحجاب نمی دانند که چه ضربه های و جبران ناپذیر خانمان برانLLدازی بLLرپیکLLLLLLLLLLLLLLLLره جامعLLLLLLLLLLLLLLLLه وارد می سLLLLLLLLLLLLLLLLازند. در جامعه ای که بدحجابی رواج پیدا کند، چشم و هم چشLLمی ها و ارائه هر چه بهتر زینت آرایی، تمامی نخواهLLد داشLLت و زنLLان سعی می کنند تا چشمان بیشLLتری را متوجLLه خLLود سLLازند و در معرض دید همگان قرار گیرند و این امر تمامی نخواهد داشت تا جایی که تمام افراد جامعه را آلوده سازد. در نتیجLLه، نLLاامنی نه تنها دامان خLLود بLLدحجاب را می گLLیرد بلکLLه خیلی سLLریع بLLه اجتماع سLLرایت می کنLLد و جامعLLه را از فعالیت هLLای سLLالم بLLاز

می دارد. بسLLیاری از کجروی هLLای گونLLاگون اجتمLLاعی ماننLLد مLLدگرایی، شLLLورش ها و درگیری هLLLای خیابLLLانی، نLLLاهم نوایی اجتمLLLاعی و آزارهای جنسی، از بدحجابی و بی هویLLتی اجتمLLاعی سرچشLLمهمی گیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. زنLLان بLLدحجاب کLLه بLLه نمودهLLای ظLLاهری و تجمLLل و تنLLوع می پردازنLLد و هLLر روز بLLه سLLراغ اسLLباب آرایش و زیLLورآالت جLLالب تر و کفش و لبLLاس شLLیک تر می رونLLد، از سLLرمایه های معنوی محرومند و جمLLال معنLLوی بLLرای آنLLان نLLامفهوم اسLLت. اینLLان کمبLLود خLLویش را بدین گونLLه جLLبران می کننLLد و عطششخصLLLLLLLLLیت یابی را از این طریLLLLLLLLLق فرومی نشLLLLLLLLLانند. »آری، بدحجابی، ارزش هLLای راسLLتین دخLLتران را تحت الشLLعاع ظواهر جنسی شان قرار می دهLLد و آنLLان را فLLدای هرزگی هLLا و هوس رانی های شیادان می سازد. بدحجابی ارزش زن را از بین می برد و او را تا حد یک کاال پست می کند. زنی که تن و انLLدام خLLود را در معLLرض دیLLد همگLLان می گLLذارد و آن چLLه را کLLه بLLه جنسLLیت او مربLLوط می شLLود، بLLه کوچLLه و بLLازار می کشLLد، در حقیقت می خواهد با تکیه بر زنLLانگی خLLویش، جLLای خLLود را در جامعه باز کند نه با تکیه بر انسانیت خLLویش. در واقLLع او بLLدین ترتیب اعالم می کند که آن چه بLLرای او اصLLل اسLLت، زن بLLودن اوست، نLLه انسLLان بLLودن و نLLه اندیشLLه و لیLLاقت و کLLارآیی او.



چنین زنی قبل از هر چیز اسیر خLLود اسLLت. او بLLه مغLLازه داری شبیه است که دائما در فکر تزیین و تغییر دکوراسLLیون ویLLترینمغLLLLLLLLازه اسLLLLLLLLت«. ب( تLLLLLLLLرویج رذایLLLLLLLLل اخالقی بدحجابی عالوه بر این که خود یک ناهنجLLار اجتمLLاعی بLLه شLLمار می آیLLد و جامعLLه را بLLه بی بنLLد و بLLاری می کشLLد، زمینه سLLاز بسیاری از زشتی های اخالقی است. وقتی به پوشش و متLLانت بی اعتنایی می شود، مسLLائل اخالقی دیگLLر هم از جامعLLه رخت بLLر می بنLLدد. بدلباسLLی، بLLداخالقی بLLه دنبLLال دارد، چنان کLLه مدپرسLLتی، هواپرسLLتی می آورد. جLLامعه ای کLLه هLLر روز مLLد جدیLLدی را بLLه شLLکل های گونLLاگون بپLLذیرد، دچLLار بسLLیاری از بیماری های اخالقی چون غرور، تکبر، عصLLیان، قسLLاوت قلب و فخرفروشی خواهد شد. هرگاه جLامعه ای بLه انجLام دادن گنLاه جسارت پیدا کرد و مفاسLLد و معاصLLی رواج پیLLدا کLLرد، زشLLتی گنLLاه از بین می رود و این خLLود گنLLاه بزرگLLتری اسLLت. یعLLنی جامعه ای که گناه را گناه نداند، به سLLبب رواج زیLLاد و همگLLانی شدن آن، سقوط خواهد کرد. بنابراین، بدحجابی قبح و زشLLتی گناه رااز بین می برد و باعث رواج گناهان دیگر می شود. امLLامصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد:فLLاخر زیین و الت یLLاء و الت باس یحملک علی العجب و الر و اما اللوة فی القلب؛ LLه القسLL هLLا من آفLLات الLLدین و مورث و الخیالء فان لباست، لباسی نباشد که تو را به گناه خودپسندی، ریا، آراسته نشان دادن، مباهات به دیگران، فخرفروشی و تکبر، آلوده کندکLLه تمLLام اینهLLا از آفLLات دین و مLLوجب سLLختی دل اسLLت. بدحجابی موجب سوء ظن نیز می گردد. پوشش، نشLLانه تLLرس از خLLدا و آتش جهنم اسLLت و زن باحجLLاب، خLLود را بLLه احکLLام الهی پای بنLLد می دانLLد. از آن طLLرف زنLLان بLدحجاب بLه راحLLتی احکام الهی را زیر پا می گذارند و بی مباالتی خود را به مLLوازین اسالمی اعالم می دارند. چنین زنانی در معرض گنLLاه هسLLتند و افراد جامعه به آنها گمان بد می برند و زمینLLه این گنLLاه را تنهLLا زنLLان بLLدحجاب بLLه وجLLود می آورنLLد. پس زنLLان پLLاک دامن و بLLا عفاف، باید کاری کنند کLLه در معLLرض تهمت قLLرار نگیرنLLد. ج(کم رنLLLLLLگ شLLLLLLدن حضLLLLLLور مثبت زنLLLLLLان در جامعLLLLLLه زن در بسیاری از جوامLLع در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، فLLرهنگی،



اقتصادی، سیاسی و... شرکت می کند و سهم بسLLزایی در این زمینه هLLLا دارد. بنLLLابراین، حضLLLور زنLLLان در جامعLLLه امLLLری انکLLارکردنی نیسLLت و روز بLLه روز بLLه این فعالیت هLLا اضLLافه می شود و زنان دوش بLLه دوش مLLردان در تمLLامی زمینه هLLا بLLه فعالیت می پردازند. حال آیا پوشش می تواند بLLر حضLLور زن در جامعه تأثیر داشته باشد یLLا خLLیر؟ پاسLLخ بسLLیار روشLLن اسLLت؛ زیرا اسالم همان گونه که به اختالط مرد و زن نLLامحرم هشLLدار داده و آنان را از پی آمدهای بد و زشت آن بازداشته اسLLت، بLLه پوشLLش و حجLLاب او توجLLه خاصLLی داشLLته تLLا حضLLور او را درجامعLLه حفLLظ و سLLالمت نفسLLانی جامعLLه را تضLLمین کنLLد. زنان بدحجاب در محل کLLار، بLLه دلیLLل خLLودآرایی و خودنمLLایی، تمرکز فکری الزم را از دست می دهند؛ در حالی که الزمه کLLار و تالش جدی در محل کار، حضور قلب و تمرکز حواس اسLLت. زن با بدحجابی و آرایش، نه تنها به کار جدی نمی پردازد، بلکLLه نیروی کارآمد دیگران را نیز دچار سستی و رکود می سLLازد. در نتیجه، کLه چرخLه فعLالیت کLاری جامعLه را بLه کنLدی رهنمLونمی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد. از طرفی خانواده هایی که غیرت دیLنی بLاالیی دارنLLد،از حضLLور دختران و زنان خود در چنین جامعه ای نگران هستند و نخواهند گذاشت حضور پرشور آن ها در فعالیت های اجتماعی جلوگیری می کنند. در نتیجه، جامعه ضرر خواهLLد کLLرد و بخش بLLزرگی از نیروهLLای کLLاری را از دسLLت خواهLLد داد. د( بLLرهم زدن تنظیمروابLLLLLLLLLLLLLLLLLLط جنسLLLLLLLLLLLLLLLLLLی و عLLLLLLLLLLLLLLLLLLاطفی پوشLLش و حجLLاب، نLLه تنهLLا بLLاعث سLLالمت اخالقی جامعLLه و پای بنLLدی بLLه هنجارهLLای دیLLنی می شLLود، بلکLLه زمینLLه بLLروز و شLLکل گیری بزه کاری هLLای جنسLLی را بLLه حLLداقل می رسLLاند و اعضای جامعه را نیز به سوی تشLLکیل خLLانواده، تنظیم روابLLطجنسLLLی و عLLLاطفی و قاعده منLLLد کLLLردن آن سLLLوق می دهLLLد. حجاب بLLاعث می شLLود فاصLLله های اجتمLLاعی محفLLوظ بمانLLد و رعایت شLLود، یعLLنی هLLر کسLLی نمی توانLLد بLLا دیگLLران هLLر نLLوع تعLاملی را برقLرار سLازد. لLذا پوشLش، تعامل هLا را الگLLودار و معنادار می سازد. این ویژگی مانع نزدیLLک شLLدن غریبه هLLا و در نهLLایت ارتبLLاط جنسLLی می شLLود. رعLLایت حجLLاب و پوشLLش



مناسLLب، افLLراد را از بزرگ تLLرین نعمت یعLLنی آزادی برخLLوردار خواهد ساخت؛ زیرا زنان اجازه نخواهند داد کسی بدون اجازه، به حریم شخصی و خصوصی شان نزدیک شوید و در این زمینه تصمیم بگLLیریم. بنLLابراین اگLLر افLLراد پLLاک و پاکLLدامن و جامعLLه سالم می خواهیم، باید زنان ما پوشLLش را کLLامال رعLLایت کننLLد؛ چنان که امیر مؤمنان در نهج البالغه به فرزندش امام حسن)ع(می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: و اکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ایاهن فان شدة الحجLLاب

؛ ابقی علیهن از راه حجاب و پوشLLش بLLانوان آنهLLا را بپوشLLان؛ زیLLرا رعLLایت حجاب به طور جدی و محکم، زنان را به طور سالم تر و پاک ترحفLLLLLLظ خواهLLLLLLد کLLLLLLرد. ه( افLLLLLLزایش آزار جنسLLLLLLی زنان و دختران با پوشش نامناسLLب در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، به جوانان و مردان بزهکار اجازه خواهند داد تا بLLه حLLریم آنLLان تجاوز کنند و مورد اذیت و آزار خود قLLرار دهنLLد. نقطLLه شLLروع بسیاری از ناهنجاری هLا، مزاحمت هLLا و بی احترامی هLLایی اسLت که افراد جامعه برای یک دیگLLر بLLه وجLLود می آورنLLد و بLLدحجابی عامل بسیار مهمی در ایجاد این مزاحمت ها بLLه شLLمار می آیLLد، دختران بزرک کرده بLLا پوشLLش های زننLLده و گLLاه بسLLیار تهLLییج کنده، در جامعه خود را ارائه می نمایند تا شاید نگاه هLLای آلLLوده بیشتری را به خود جلب کنند و از این طریق،حس خLLودآرایی و خودنمایی را به نحوی ارضا کنند، ولی این سرابی بیش نیسLLت و عاقبت پشیمان خواهند شد کLLه دیگLLر راه بازگشLLت نخواهنLLدداشت. خداوند در قLLرآن کLLریم بLLه پیLLامبرش)ص( می فرمایLLد:LLدنین LLک و نسLLاء الموءمLLنین ی بی قل ألزواجLLک و بنات ها الن »یا أی علیهن من جالبیبهن ذلک أدنی أن یعرفن فال یوءذین و کان اللهغفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLورا رحیمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا(؛ ای پیLLامبر، بLLه همسLLران و دخLLترانت و زنLLان مؤمنLLان بگLLو پوشش های خود را برخود فروتر گیرند. این برای آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند )بLLه احتیLLاط( نزدیک تLLر اسLLت وخLLLLLLLLLLLLLدا آمرزنLLLLLLLLLLLLLده مهربLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLت. در شأن نزول این آیه آمده، هنگامی که شب ها زنان برای نماز به مسجد می رفتند، بعضLLی از جوانLLان هLLرزه بLLر سLLر راه آنهLLا



می نشستند و آنان را با مزاح و سLLخنان نLLاروا آزار می دادنLLد و مزاحم آنها می شدند. این آیه به زنان دستور داد حجاب خود را به طور کامLLل رعLLایت کننLLد تLLا از کنLLیزان، آلودگLLان و یهودیLLانشLLLLLLLناخته شLLLLLLLوند و مLLLLLLLورد آزار قLLLLLLLرار نگیرنLLLLLLLد. پس جLLامعه ای کLLه بخواهLLد ثبLLات امنیLLتی بیشLLتری داشLLته و از ناهنجاری ها بLLه دور باشLLد، بایLLد خLLود را از عLLواملی کLLه بLLاعث ناهنجLLاری و بLLزه می شLLود، دور نگLLه دارد و حجLLاب بهLLترین وسیله ای است که زنان و دختران را از آزار جنسی محLLافظتمی کنLLLLLLد. و( جلب نگاه هLLLLLLای چشLLLLLLم چران و هوسLLLLLLباز خداونLLLLLLLLد بLLLLLLLLه پیLLLLLLLLامبر اعظم)ص( می فرمایLLLLLLLLد: وا من ابصLLLLLLLLLLارهم؛ LLLLLLLLLLنین یغضLLLLLLLLLLل للمؤمLLLLLLLLLLق« بLLه مؤمنLLان بگLLو چشLLم های خLLود را از نگLLاه نامحرمLLان فLLروگیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.« شهوت از غرایزی به شمار می آیLLد کLLه خداونLLد در آدمی قLLرار داده است. شهوتی که باعث بقای نسل و سLLامان دهی زنLLدگی و حیات می شود، آرامش و آسایش را برای جامعه بLLه ارمغLLان می آورد و آثار بسیار مطلوبی در جامعه خواهد داشت. اما اگر از مسیر اصلی خود منحرف شLLود و در سLLمت و سLLویی دیگLLر قرار گیرد، آثار بسیار بدی برای فLLرد و جامعLLه دارد. بLLدحجابی از مسائلی است کLLه غریLLزه شLLهوت را از سLLیر خLLود منحLLرف می سازد. زنان بدحجاب، نگاه های آلوده مردان هوس باز را بLLه خLLود جلب می کننLLد و آتش شLLهوت را در دل آنLLان شLLعله ور می سLLازند. بLLه ویLLژه در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر افLLراد آن جLLوان هسLLتند، نگاه هLLای شLLیطانی بLLه سLLوی دخLLتران بزک کLLرده وبLLدحجاب جامعLLه را بLLه فسLLاد و تبLLاهی رهنمLLون می سLLازند. آری، در جامعه ای که چشم چرانی بLLر اثLLر بLLدحجابی رواج پیLLدا کنLLد، بسLLیاری از گناهLLان در آن جامعLLه رواج پیLLدا می کنLLد و سLLرانجام، جوانLLان چشLLم چران بLLر اثLLر این گنLLاه خانمان سLLوز، زنLLدگی بسLLیاری از دخLLتران معصLLوم و سLLاده لوح را بLLر بLLاد می دهنLLLد و آبLLLروی خانواده هLLLا را بLLLه ارزانی می فروشLLLند و زندگی ها را سست می کنند و سرمایه عفت و پLLاک دامنی را ازبین می برنLLLLLLLLLد.امLLLLLLLLLام صLLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLLد:موم و کم من نظLLرة اورثت LLهام ابلیس مس LLظر سهم من س الن



رة طویلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLة؛ LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLحس نگاه، تیری از تیرهای زهرآگین شیطان است. چه بسا یک نگاهحسLLLLLرت طLLLLLوالنی در پی دارد! ز( اختالالت روحی و روانی اختالل روحی و روانی از آثار ناگوار بدحجابی در جامعه اسLLت. برخی از دختران و زنان، بر اساس نیLLاز ذاتی خLLود بLLرای جلب رضLLایت محیLLط و توجLLه بیشLLتر بیننLLدگان، بLLه خLLودآرایی و جلوه گری و ارائه پوشش غیرمتعارف می پردازند و افکLLار خLLود را در بعد تمایالت و تخیالت موهوم، تقویت می کننLLد. بنLLابراین، پوشش و حجاب ناقص فشLLارهای فLLراوانی را بLLر روح و روان افراد وارد می سازد. چنین افرادی همیشه در پی آنند کLLه خLLود را بLLه گLLونه ای ارائLLه دهنLLد کLLه افکLLار و نگاه هLLای آلLLوده و هوس انگLLیز را بLLه خLLود جلب کننLLد و شخصLLیت خLLود را بLLا خواسLLته های دیگLLران همگLLون سLLازند. این خواسLLته ها محLLدود نیست و وقتی دختران نتوانند خود را مطابق خواسLLت ها ارائLLه دهنLLد. افLLراد جامعLLه ثبLLات روحی و روانی خLLود را از دسLLت می دهنLLد و امیLLدها و آرزوهLLا بLLه ناامیLLدی می گرایLLد. شLLهیدمطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری؛ می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است. اشتباه است که گمLLان می کنیم تحریک پذیری روح بشر، محدود به حد خاصLLی اسLLت و از آن پس آرام می گیرد. همان طور که بشر در ناحیه ثLLروت و مقام، از تصاحب ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی شود و اشباع نمی گردد، در امور جنسی نیز چنین است. هیچ مردی از تصاحب زیبارویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنLLان و بLLاالخره هیچ دلی از هLLوس سLLیر نمی شLLود. از طرفی تقاضای نامحدود خواه نLLاخواه انجLLام ناشLLدنی اسLLت و همیشه مقرون اسLLت بLLا نLLوعی احسLLاس محLLرومیت و دسLLت نیافتن به آرزوها که بLLه نوبLLه خLLود منجLLر بLLه اختالالت روحی و بیمارهLLLای روانی می گLLLردد. چLLLرا در دنیLLLای غLLLرب این همLLLه بیماری هLLLای روانی زیLLLاد شLLLده اسLLLت؟ علتش آزادی اخالقی جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جراید و مجالت و سینماها و تئاترها و محافل و مجالس رسLLمی و غLLیررسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمی انجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLام می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. اگر بتوان از لحاظ پوشش، الگوی مناسبی به جامعه ارائه داد،



سلطه ای آگاهانه به افراد جامعه پیدا خواهیم کLLرد و جامعLLه را از بی ارادگی و بی اختیاری نجات خواهیم داد. اما بLLا بLLدحجابی، به افراد جامعLLه اجLLازه داده ایم کLLه هرگونLLه می خواهنLLد، بLLرای پوشش خود تصمیم بگیرند و مدل های متنوع را جای گزین کنند و دل ها را به سمت و سوی انحرافات اجتماعی سوق دهند کLه در این صورت، اداره و اختیار از افراد جامعه گرفته می شود و جامعه ای که از خLLود اراده ای نداشLLته باشLLد، اختالالت روحی و بیماری های روانی به سراغ آن خواهد آمد و به منجالب کشیده خواهد شد. »بدحجابی زن در جامعه، سبب نقش بLLازی کLLردن او در اسلوب ها و مدل های گوناگون می شود. این اعمLLال او را به صورت موجودی بی اختیار و بی اراده، به هر طرف می کشLLد و دیگر بر زندگی اش تسلط آگاهانه نخواهد داشLLت. در زنLLدگی و اعمال خود، نظر دیگران را ترجیح می دهد که برای جلوگیری از این امور منفی، حجاب بهترین درمان می باشد«. ح( تزلLLزلنهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده تشکیل نهاد خانواده، مقدس ترین پیوند زناشLLویی اسLLت. بLLرای ثبات این نهLLاد، عفت و حجLLاب خLLانوادگی مهم تLLرین عامLLل بLLه شLLمار می آیLLد. اگLLر زن لLLذت های جنسLLی خLLود را از محیLLط خانواده بیرون نبرد و دستورهای اسالم را اطاعت کند، محیLLط خانه سالم و آرام بخش خواهLLد بLLود. ولی اگLLر عفت را رعLLایت نکنLLد و لLLذت های جنسLLی و خودنمایی هLLا را بLLه بLLیرون مLLنزل بکشLLاند، مLLورد نگاه هLLای هوس آلLLود نامحرمLLان قLLرار خواهLLد گLLرفت و ناخواسLLته عامLLل پاشLLیدگی و تLLیرگی روابLLط افLLرادخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. وقLLLتی اختالفLLLات زن و شLLLوهر در محکمه هLLLای قضLLLایی، را ریشه یابی می کنیم، پی می بریم که بسیاری از ناسازگاری ها به دلیLLل رعLLایت نکLLردن حجLLاب اسLLت. وقLLتی زن بLLا آرایش و بدحجابی در جامعه ظاهر می شود، چشم ها، به سوی او نشLLانه می روند و او هم دل باخته و فریفته چشم چرانان می شود و کم کم از نگاه های شوهرش لذت نمی برد و از او سرد می شLLود و سرانجام بLLاعث جLLدایی می گLLردد. گLLاهی همین امLLر از طLLرف شLLوهر صLLورت می گLLیرد. بLLر اثLLر چشLLم چرانی و نگاه هLLای هوس آلود به دخLLتران و زنLLان بLLدحجاب، از همسLLرش دل سLLرد



می گLLردد و لLLذات ها و محبت هLLایش در بLLیرون از خانLLه صLLرف می شLLود. در نتیجLLه، بنLLای ناسLLازگاری بLLا همسLLرش شLLروعمی شLLLود و تLLLیرگی بLLLر کLLLانون خLLLانواده سLLLایه می افکنLLLد. بنابراین، برای حفظ نظام خLLانواده و بLLه وجLLود آوردن محیطی سLLالم و فرزنLLدان پLLاک رعLLایت حجLLاب ضLLروری اسLLت و بایLLد باالترین امنیت، یعنی امنیت ناموسی، در خانLLه حLLاکم شLLود. از طرفی بLLدیهی اسLLت، اگLLر خLLانواده سLLالم باشLLد و پوشLLش را رعایت کند، جامعه که از اجتماع خانواده ها تشکیل شده، سالم و پایLLدار خواهLLد مانLLد. در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر اعضLLای آن را جوانان تشLLکیل می دهنLLد بایLLد در برابLLر این فرآینLLد حسLLاس تر باشند؛ زیرا جوانان در برابر مناظر شLLهوت انگیز و تهییج کننLLده، زودتر تحریک می شوند و چنین مناظری عامل مهمی در سLLوق دادن آنان به فساد خواهد شد. در نتیجه، نLLیروی فعLLال اجتمLLاع به راه های فساد و تباهی کشانده می شوند و به جامعLLه ضLLربه جبران ناپLLذیری از جهLLات اقتصLLادی مLLادی، اجتمLLاعی و اخالقیوارد خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. »آمارهLLای قطعی و مسLLتند نشLLان می دهLLد کLLه بLLا افLLزایش بی حجLLLابی و بLLLدحجابی در جهLLLان، طالق و از هم گسLLLیختگی زندگی زناشویی در دنیا به طور مدام باال رفته است؛ چLLرا کLLه »هر آن چه دیده بیند دل کند یاد« و هر چه دل در این جLLا یعLLنی هوس های سرکش، بخواهد، به هLLر قیمLLتی باشLLد بLLه دنبLLال آن می رود و بLLه این تLLرتیب هLLر روز دل بLLه دل بLLری می بنLLدد و بLLادیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری وداع می گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد«. به امید روزی که بتوان جامعه را به زیور عفاف و حجاب مزین

کرد و از بدحجابی رهانید.بدحجابی، زن و مرد ندارد

نویسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنده:مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLریم زنگنهمنبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLع: روزنامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدس جریان شناسی نفوذ فرهنگی این روزها، در شهر شLایعه شLLده است با کسانی که مانتو کوتاه و تنگ یا شلوار کوتاه و روسری کوچک بپوشLLند برخLLورد می شLLود.حLLوالی ظهLLر اتوبLLوس مثLLل



همیشLLه انبLLوه جمعیت را بLLه مقصLLد می رسLLاند. دخLLتر خLLانمجLLLLLوانی بLLLLLه دیLLLLLواره اتوبLLLLLوس تکیLLLLLه کLLLLرده اسLLLLLت. صورتش آرایش عجیبی دارد. خط چشمش تLLا حLLوالی شLLقیقه هایش امتداد دارد و موهای بلوندش با پوست سبزه اش اصLLال همخوانی ندارد. مانتو که نه شاید بLLه آن بشLLود گفت بلLLوز راه راه صLLورتی رنگی بLLه تن کLLرده. مLLانتو بLLه یLLک سLLو کج شLLده است. ظاهرا مدلش این گونه است. اما آن طLLرفی کLLه کوتLLاه تر است تقریبا از حدود کمرش شروع می شود و قسمتی کLLه بلنLLدتر اسLLت بLLه بLLاالی زانLLویش هم نمی رسLLد. شLLلوار جین کوتLLاهی پوشLLیده اسLLت خودشLLان بLLه این شLLلوارها می گوینLLد

bagee.ندLLا می پوشLLشلوارهایی که گروههای خاصی در آمریک . امLLا جLLالب تLLر این کLLه چLLیزی شLLبیه شLLال بLLزرگ و شLLاید هم روسری مشکی روی تمام اینها انداخته است که آن را به طور کامل در پشت سرش جمع کLLرده اسLLت. نمی دانم اسLLمش را چه بگذارم.فکر می کنم شاید این شال سیاه بLLزرگ را بLLه این دلیل روی سرش انداخته است کLLه اگLLر خواسLLتند بLLه او تLLذکر بدهند بگوید من چادری هستم.دوست دارم در ایستگاهی که او پیاده می شود، من هم پیاده شوم، به دنبLLال او بLLروم تLLا بLLبینم آن برخوردی که این روزهLLا مLLردم از آن حLLرف می زننLLد پیش

دقیقLLه50خواهد آمد یا نه؟ ما نگفتیم برخورد می کنیم مLLدت شLLبکه تهLLران، مصLLاحبه زنLLده سLLردار طالیی را بLLه مسLLأله بدحجابی و شیوه های مقابله با آن اختصاص می دهد.چنLLد روز قبLLل از این مصLLاحبه رسLLانه هLLا عنLLوان کLLرده بودنLLد کLLه بLLا بLLدحجابان، کسLLانی کLLه شLLلوار کوتLLاه، مLLانتو تنLLگ و کوتLLاه و روسری کوچک بپوشند برخورد خواهد شLLد.همLLان روزهLLا جمLLع زیادی از خواهران بسیجی و خانواده های شهدا مقابLLل مجلس تجمع کردند و خواستار مقابله با این مسأله شLLدند مLLوج ایجLLادشLLLLLLLLده تقریبLLLLLLLLا سراسLLLLLLLLر کشLLLLLLLLور را گLLLLLLLLرفت. نگرانی هایی به وجود آمد که برخورد چگونه خواهد بود. وجLLودگشLLLتهای ارشLLLاد هم بLLLر این شLLLایعات بیشLLLتر دامن می زد. تا اینکه سLLردار طالیی در آن مصLLاحبه تلویزیLLونی رسLLما اعالم کرد که ما هیچ وقت نگفته ایم برخورد خواهیم کرد. وی افزود:



من به همکارانم شیوه های ارشاد را آموزش داده ام و از آنهLLا خواسته ام در صورتی که با مورد قابل تذکری برخLLورد کردنLLد با احوالپرسی و تذکر با مورد مشاهده شده خداحافظی کنند وکLLLLLLLLLLاری بLLLLLLLLLLه آنهLLLLLLLLLLا نداشLLLLLLLLLLته باشLLLLLLLLLLند. سردار طالیی تأکید کرد: ما با کسانی که برهنگی را در جامعLLهتLLLLLLLLLرویج دهنLLLLLLLLLد برخLLLLLLLLLورد خLLLLLLLLLواهیم کLLLLLLLLLرد. عفاف و ترویج آن اما آنچه که این گLLزارش قصLLد پLLرداختن بLLه آن را دارد نLLه در خصLLوص گفتLLه هLLای سLLردار طالیی و نحLLوه برخورد نیروهای انتظامی با این پدیده است، بلکه این گزارشمی خواهLLLد از منظLLLری دیگLLLر بLLLه این جریLLLان نگLLLاه کنLLLد. معموال هرگاه در هر محفلی سخن از بدحجابی به میان می آید اولین چیزی که به ذهن متبادر می شود، خانم هLLا هسLLتند. امLLا بایLLد از مسLLؤوالن و کارشناسLLان پرسLLید آیLLا فقLLط این مسLLألهمحLLLLLLLLLLLLLLLدود بLLLLLLLLLLLLLLLه زنLLLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLLLت؟ آیا به پسری که شلوار کوتاه می پوشد، مو بلنLLد می کنLLد، مLLو رنگ می کند، ابرو بLLر می دارد، نLLاخن الک می زنLLد، دسLLتبند و گردنبنLLد می انLLدازد، لبLLاس تنLLگ بLLه تن می کنLLد، نبایLLد گفتبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجاب؟مگر دستور اسLLالم فقLLط بLLرای پوشLLش خLLانم هاسLLت و بس؟ چLLرا بایLLد همیشLLه این خLLانم هLLا باشLLند کLLه در مظLLان انLLواع واقسLLام اتهLLام هLLا باشLLند و آقایLLان پیوسLLته مصLLون بماننLLد؟ هر چند که سLLردار طالیی و جمعی از نماینLLدگان مجلس تأکیLLد می کنند مسأله پوشش و حجاب به آقایان و به خانمها مربLوطمی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود امLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا... این گزارش قصد دارد بگوید بهتر است به جای اینکه فقLLط بLLه مسأله حجاب برای خانم ها بپردازیم به مقوله عفاف برای زنو مLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد توجLLLLLLLLLLLLLLLLLLه نشLLLLLLLLLLLLLLLLLLان دهیم. باید با تهLLاجم فLLرهنگی مقابلLLه کLLرد اغلب مسLLؤوالن فLLرهنگی کشور معتقدند که پدیده تهاجم فرهنگی با خود ارمغانهLLایی نLLه چندان مطلوب را به همراه داشته است. عشرت شLLایق نLLایب رئیس فراکسیون زنان مجلس می گویLLد: رهنمودهLLای جLLامع و رهگشای رهبر معظم انقالب در مورد تهاجم فرهنگی بLLا غفلت و فراموشLLی مسLLؤوالن دسLLتگاههای فLLرهنگی و متولیLLان این



عرصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه روبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرو شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. وی افLLزود: هLLر یLLک از دسLLتگاههای فLLرهنگی، آموزشLLی یLLا قانونگذاری و قضایی، دیگری را مسؤول کنLLترل پدیLLده تهLLاجم فرهنگی می داند و برای مقابله با آن، اقدامی هماهنگ و همLLهجانبLLLLLLLLLLLLLLLLLLه صLLLLLLLLLLLLLLLLLLورت نمی گLLLLLLLLLLLLLLLLLLیرد. عشLLرت شLLایق می افزایLLد: دشLLمنان مLLا از سLLالهای گذشLLته برنامه ریزی کرده اند تا به ارزشها، باورهای دینی و هنجارهای اجتماعی ضربه بزنند کLLه تLLاکنون در این راه، بسLLیار پیچیLLده و تشکیالتی هم عمل کرده اند. پس برخورد با این پدیده نیز بایLLداز پیچیLLLLدگی و ظLLLLرافت همLLLLه جانبLLLLه برخLLLLوردار باشLLLLد. او تأکید می کند: بر همین اساس، همLLه دسLLتگاههای کشLLور از جمله قانونگذاری فرهنگی، آموزشی، قضایی، انتظامی و دیگر مراجع ذی ربط باید وظیفه خود را در این رابطه شLLناخته و بLLهبهLLLLLLLLLLLLترین وجLLLLLLLLLLLLه آن را اجLLLLLLLLLLLLرا کننLLLLLLLLLLLLد. شایق می گوید: البته اگر قانون خوبی هم وجLLود داشLLته باشLLد ولی نتوان آن را اجرا کرد، نتیجه ای حاصل نخواهد شد یا اگLLر دسLLتگاههای فLLرهنگی و آموزشLLی از نظLLر شناسLLاندن فرهنLLگ اسالمی و ارزشهای انسانی و دینی نتوانند به وظیفه خود عمل کنند آنگاه نه قانون خوب و نه برخورد قضLLایی، هیچ کLLدام اثLLرمثبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی نخواهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد داشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. وی ماهیت پدیده بدحجابی در جامعه اسالمی مسلمانان را این گونLLه ارزیLLابی می کنLLد و خLLاطر نشLLان می سLLازد: قLLدرتهای استکباری همیشه سعی کرده اند تا ملتهای مسLلمان را تحقLLیر و کوچک کنند و او را دل بسته زینتهLLای ظLLاهری از جملLLه پLLای بندی به مد، لبLLاس و آرایش آن هم از نLLوع وارداتی کننLLد تLLا از این راه به اهداف خود که همLLان اسLLتعمار فکLLری، اقتصLLادی وسیاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت، برسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند. وی با بیان اینکه استعمار فکری مقدمه مستعمره شدن جوامع اسالمی در سایر زمینLLه هاسLLت، می گویLLد: کیاسLLت و زیLLرکی مسلمانان در جریLLان شناسLLی نفLLوذ فLLرهنگی بیگانگLLان، بLLرایزدودن این حیلLLLLLLLه و مکرهLLLLLLLا بسLLLLLLLیار مهم اسLLLLLLLت. شایق خاطرنشLLان می کنLLد: دشLLمنان بیش از همLLه بLLا حجLLاب مسلمانان که ناشی از فرهنگ دینی آنLLان اسLLت، مخLLالفت می



کنند و دایم برای این کار از مLLدلهای وارداتی و لباسLLهای نیمLLه برهنه، تبلیغاتی حجیم می سازند و سعی دارند تا مسLلمانان را بLLه این امLLور مشLLغول کننLLد تLLا فرصLLت دسLLتیابی بLLه طهLLارتاخالقی و آرمانهLLLای دیLLLنی و ملی را از آنLLLان سLLLلب کننLLLد. وی می گوید: پدیده بدحجابی به دنبال خود عLLوارض اجتمLLاعی دارد که در استحکام خانواده هLLا، پایLLداری بنیLLان خLLانواده هLLا وسLLLLLLLالم سLLLLLLLازی نسLLLLLLLل آینLLLLLLLده آثLLLLLLLار منفی دارد. وی می گوید: یکی از مهمترین علل سLLرمایه گLLذاری دشLLمنان بLLLرای ایجLLLاد انحرافLLLات اخالقی و اجتمLLLاعی از جملLLLه رواج بدحجابی و بی بند و باری در ایران اسالمی، پیروزی شکوهمند انقالب اسLLالمی و جLLایگزین شLLدن ارزشLLهای دیLLنی بLLه جLLای ارزشLLLهای وارداتی غLLLربی و نLLLیز الگLLLو شLLLدن این جامعLLLه وارزشLLLهای آن بLLLرای سLLLایر ملتهLLLای مسLLLلمان دنیLLLا اسLLLت. شایق خاطر نشان می سازد: دشمنان به خوبی می دانند که با رواج بی بندوباری آشفتگی های متعدد فردی و اجتماعی بLLروز می کنLLد و هنجارهLLای جامعLLه درهم می شLLکند. البتLLه کوتLLاهی دستگاههای مختلف در انجام وظیفه خود در قبLLال پاسLLداری از ارزشها و باورهای دیLLنی، خواسLLته یLLا ناخواسLLته بLLه این هLLدف دشمنان کمک کرده است، در سالهای پس از جنگ، این پدیLLدهظLLLLاهر شLLLLد کLLLLه آثLLLLار آن را اکنLLLLون شLLLLاهد هسLLLLتیم. نایب رئیس فراکسیون زنLLان تصLLریح می کنLLد: البتLLه گسLLترش ارتباطات و دسترسی آسLLان بLLه وسLLایل و ابLLزارآالت فLLرهنگی بیگانگLLان، از جملLLه اسLLتفاده منفی از برنامLLه هLLای جهت دار مLLاهواره و اینLLترنت بLLه این پدیLLده دامن زده. عالوه بLLر آن پLLر نشLLدن اوقLLات فLLراغت جوانLLان، نبLLود برنامLLه هLLای هدفمنLLد، سازنده و جذاب، فارغ التحصLLیالن بیکLLار، بLLاال رفتن توقعLLات و انتظLLارات، بLLدون پشLLتیبانی الزم، تبلیغLLات عظیم بیگانگLLان از فرهنگهLLای وارداتی و آزادانLLه این ناهنجاریهLLا را تشLLدید کLLردهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. وی می گوید: در کنار پدیLده بLدحجابی نبایLد از مسLأله اعتیLLاد، رواج مصرف مشروبات الکلی، افت علم و پژوهش در عرصLLه علم، از کLLارکرد اسLLتعمار و سیاسLLی کLLردن مسLLایل فLLرهنگی غفلت کLLرد؛ بلکLLه بایLLد بهانLLه هLLا را پایLLان داد و آسLLتین همت



جمعی در عرصLLLLه هLLLLای فرهنLLLLگ، علم و دانش را بLLLLاال زد. نLLایب رئیس فراکسLLیون زنLLان مجلس تأکیLLد می کنLLد: پدیLLده بدحجابی گوشه ای از یک پدیده به نام تهLLاجم فLLرهنگی اسLLت، بنابراین الزم است به صورت همه جانبه به آن نگLLاه شLLود. بLLه این معنی که اگر هماهنگی بین سیاستها و دستگاههای مختلف وجود داشته باشد، برخورد قضایی نLLیز مفیLLد خواهLLد بLLود، ولی اگر این برخLLورد بLLه تنهLLایی صLLورت بگLLیرد بLLه مفیLLد بLLودن آناطمینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانی نیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. بLLدحجابی بخشLLی از ابتLLذال اسLLت فاطمLLه آلیLLا عضLLو دیگLLر فراکسیون زنان مجلس نیز می گوید: بحث حجاب و یا عفLLاف مسأله ای است که به همه دستگاههای فرهنگی کشور مربوط است و اساسا در طول این زمانها بحث تهاجم فرهنگی مطرح بوده است ذیل تهاجم فLLرهنگی، موضLLوع بLLدحجابی بخشLLی ازابتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذال اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. وی می افزاید: وقتی این بحث مطرح شد ما درصLLدد برآمLLدیم که راهکارهایی برای آن پیدا کLLنیم و بLLه همین دلیLLل مقابلLLه یLLاکاهش اصل ابتذال و یLLا زمینLLه هLLای فحشLLا را مطLLرح کLLردیم. وی خاطر نشان می سازد: آگاهانه یا ناآگاهانه عده ای موضوع را به بدحجابی محدود کردند، اگر چه جامعه ما به طور کلی از بدحجابی هم نگران است و به دنبال این است که بLLه وضLLعیتپوشش و لباس در عرصه هLای عمLومی سLر و سLامانی دهLد. فاطمه آلیا خاطر نشان می کند: اما موضLLوعی کLLه بایLLد بLLا آن مقابله کرد ابتLLذال و تهLLاجم فLLرهنگی و مسLLایلی از این دسLLت است و باید بگویم بحث عفاف به طور کلی مطLLرح اسLLت. مLLا در تعریف عفاف گفته ایم پاسخگویی و یا کشLLش یLLا خطLLراتی که انسان را به سالمت روح چه در بعد اجتماعی و چه در بعLLد فردی دعوت می کند. عفاف در همه زمینه هLLا هسLLت، چLLه در پوشش و چه در محیط کار، در همه مظاهر زندگی عفاف بایLLد باشد. به عنوان مثال وقتی در یک مجموعه، نیروهای کارآمد و شایسته کار می کنند خود به خود محیط کار سالم می شLLود و اینجاست که می توان گفت: در ذیLLل عفLLاف امLLنیت اجتمLLاعیتأمین می شLLود و فضLLا بLLرای کLLار و تالش مناسLLب می شLLود. وی می گویLLد: بحث عفLLاف بLLه جنسLLیت توجLLه نمی کنLLد این



مسأله شامل زنان و مردان می شود تا با رعایت آن بتوانند در کمLLال امLLنیت فعLالیت کننLLد از اول هم در مجلس بحث عفLLاف مطرح بوده است و ما متأسفیم که بعضLLی از جرایLLد و رسLLانه ها موضوع را محدود کرده اند، هLLر چنLLد کLLه بLLاز هم تأکیLLد میکنم یکی از مظاهر ابتذال و تهLLاجم فLLرهنگی بLLدحجابی اسLLت. وی می افزایLLد: مجلس بLLه راههLLای مختلLLف فLLرهنگی بLLرای تقویت فرهنگ خودمان و فرهنگ ایرانی اسLLالمی می اندیشLLد، ملت ما در طول تاریخ ملت عفیفی بوده اند، امLLا هLLر کجLLا کLLه مظاهر ابتذال و فحشا را می بینیم متوجه می شویم که تحفLLه نامبارک تهاجم فرهنگی اسLLت کLLه از خLLارج وارد شLLده اسLLت، البتLLه بایLLد بگLLویم کLLه در حLLوزه داخلی کشLLور هم کم کاریهLLای بسیاری وجود دارد و کارهای اساسLLی انجLLام نشLLده اسLLت کLLه کارهLLای فLLرهنگی دشLLمن بی اثLLر بمانLLد و یLLا حLLتی اثLLرات آن کاهش پیدا کند در اجتماع زمینه هLایی فLراهم آمLده اسLت کLه تهاجم فرهنگی در بخشLLهایی از فرهنLLگ جامعLLه اثLLر نLLامطلوبگذاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLته اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. وی در خصوص راهکارهای مجلس در این موج ایجLLاد شLLده در جامعه می گوید: مجلس وظایف مشخصی دارد، یکی صالحیت نظارتی آن است، رسالت قانونگذاری، رسLLیدگی بLLه مشLLکالت مردم و درخواست ها در عرصه مادی و معنوی است این سLLه موضوع جزو وظایف مجلس است خود ما تعجب می کنیم کLLه چرا این موج بLLه وجLLود آمLLده ، مسLLأله فLLرهنگی کLLه در طLLول سالها باید به آن توجه شود و مستمر است چرا بLLه یکبLLاره اینچLLLLLLLLLLLنین خLLLLLLLLLLLودش را نشLLLLLLLLLLLان می دهLLLLLLLLLLLد؟ ما معتقدیم که تغییرات فرهنگی همواره باید اتفLLاق بیفتLLد، امLLا باید مراقب باشیم وقتی تغییرات فرهنگی در جامعه اتفاق می افتد این تغییرات بومی و در ارتباط با فرهنLLگ خودمLLان باشLLد. اگر ما به سرمنشأ تغییرات توجه نکنیم، این تغیLLیرات از خLLارج از کشور تغذیه خواهند شد و اینجاست که مسأله نگران کننLLده می شود. مسؤوالن امر پیوسته باید به این موضوع بپردازند نهاینکه بLLه صLLورت فصLLلی بخواهنLLد مسLLأله ای را مطLLرح کننLLد. وی می گویLLد: وقLLتی این گونLLه بLLه موضLLوع نگLLاه می شLLود، موضوع به مسأله بدحجابی محدود می شود. عالوه بر آن بایLLد



برای مردم توضیح داده شود که مقصود چه کسانی هستند. در تلویزیLLون بارهLLا در خصLLوص طLLرح جمLLع آوری84پایان سLLال

اراذل و اوبLLLاش توضLLLیح داد، این بیم می رفت کLLLه نLLLیروی انتظامی می خواهد با جمع زیادی برخورد کنLLد، امLLا وقLLتی این مسأله به طور کامل و واضح از تلویزیون توضیح داده شLLد کLLه مقصود کسانی هستند که امنیت جامعه را به هم می زننLLد چLLه از طریق کیف قLLاپی، سLLرقت و یLLا هLLر مسLLأله دیگLLر شLLایعاتبسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیار کم شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در این مورد نیز باید اطالع رسانی می شLLد، بایLLد بLLرای مLLردمتوضLLLLیح بدهنLLLLد کLLLLه مقصLLLLود چLLLLه کسLLLLانی هسLLLLتند. وی می گوید: تأکید می کنم که جوانهای ما مقصر نیسLLتند، مLLا مراکز عرضه پوشاک مناسLLب نLLداریم کLLه همLLه بLLه یLLک شLLکل مناسب به بازار عرضه شود، اما نیروی انتظLLامی می توانLLد بLLا اطالع رسانی دقیق با کسانی که فرهنLLگ ابتLLذال را تLLرویج می کنند برخورد کند. البته گروه مورد نظر بسیار محدود هسLLتند و این عLLدم اطالع رسLLانی بLLاعث ایجLLاد شLLایعات در جامعLLه میشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. وظیفه نیروی انتظامی ایجاد امنیت و آرامش در جامعه اسLLت، بنابراین باید با کسانی که امنیت و آرامش را از طریLLق ابتLLذالبLLLLLLLLLLLLLر هم می زننLLLLLLLLLLLLLد مقابلLLLLLLLLLLLLه شLLLLLLLLLLLLLود. وی می گوید: یکی از مباحثی که ما با رسانه ها مطرح کردیم، بحث ساماندهی مد و لباس بود. لباسLLی کLLه هم تنLLوع خLLواهیجوانان را مد نظر دارد هم آراسته و هم متنLLوع و وزین اسLLت. پیشینه تLLاریخی مLLا بسLLیار درخشLLان اسLLت و بLLه طLLور کلی در شأن جوانLLان مLLا نیسLLت کLLه چLLنین لباسLLهایی بپوشLLند، من بLLه عنوان یک شهروند و به عنLLوان یLLک نماینLLده می گLLویم، مLLردم تقصیر ندارند لباس مناسب وجود ندارد. یک فرد مجبLLور اسLLت لباسی را که بLLرای مهمLLانی انتخLLاب می کنLLد بLLرای مدرسLLه ودانشگاه و محیط کار و ... بپوشد که اصال در آن راحت نیست. در این طLLرح در نظLLر داریم کLLه بLLا حمLLایت بخش خصوصLLی و طراحان و مبتکران و خالقان بتوانیم این مسأله را سLLاماندهیکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنیم. وی می افزاید: مبتکران و طراحان لباس باید حمLLایت شLLوند و



در جشنواره ها لباسهایشLان را بLه مLLردم عرضLه کننLLد تLا آنهLا ببینند که چه طرحهای متنوعی می شLLود پوشLLید، در عین حLLال باید حمایت مالی الزم از این طراح بشود تا بتوانLLد بLLه مرحلLLه تولیLLد انبLLوه برسLLد. این مسLLأله هم اسLLتقالل فLLرهنگی و هم استقالل اقتصادی را تأمین می کند. چرا ما نبایLLد صLLادر کننLLده لباس باشیم؟ چرا بازار ما بایLLد پLLر از لباسLLهای چیLLنی، تLLرک و حتی پاکستانی باشد؟ ما از وزارت بازرگانی خواسته ایم که بر روی کفش و لباس تعرفه بگذارنLLد، تLLا بتLLوانیم در داخLLل تولیLLد مناسب داشته باشیم و تولید داخل برای مصLLرف کننLLده ارزانتLLLLLLLLLLLLLر از لبLLLLLLLLLLLLLاس خLLLLLLLLLLLLLارجی باشLLLLLLLLLLLLLد. وی تأکیLLد می کنLLد: مجلس در نظLLر دارد، بLLا سLLاماندهی مLLد و لباس حLLداقل در عرصLLه ظLLاهری جامعLLه امLLنیت و آرامش بLLه وجود آورد و رسLLانه هLLا بایLLد در جLLای خودشLLان اطالع رسLLانی مناسب انجام دهند و ما از دولت خواسته ایم تسLLهیالت بLLانکیبLLLLLLLLرای طراحLLLLLLLLان لبLLLLLLLLاس در نظLLLLLLLLر بگLLLLLLLLیرد. برخورد با بدحجابی در همین زمینLLه رئیس کمیسLLیون فLLرهنگی مجلس شورای اسالمی می گوید: برخLLورد بLLا بLLدحجابی ربطی به مجلس ندارد و در این زمینه به انLLدازه کLLافی قLLانون وجLLود

دارد. عمLاد افLروغ می گویLد: چنانچLه بخواهنLد بLا مسLأله بLدحجابی ریشه ای مقابله کنند در این زمینLLه طLLرح ایجLLابی مLLد و لبLLاسوجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود دارد. وی پیرامون طرح ملی پوشش بانوان می گویLLد: این طLLرح در کمیسیون فرهنگی تصویب و به مجلس ارائLLه شLLده اسLLت کLLهبایLLLLLLLد در صLLLLLLLحن علLLLLLLLنی مجلس مطLLLLLLLرح شLLLLLLLود. عفت شریعتی نیز در این خصLLوص می گویLLد: نهادهLLایی ماننLLد فرهنگ و ارشاد، حوزه علمیه، شورای فرهنگی اجتماعی زنان، آمLLوزش و پLLرورش و دانشLLگاهها کLLه نمLLاد فرهنLLگ در جامعLLه هستند، باید روی مسأله کLLار کننLLد و این یLLک مسLLأله فLLرهنگیاسLLت و بایLLد در این رابطLLه کمیسLLیون فLLرهنگی وارد شLLود. وی تأکید می کند: در رابطه با برخورد نLLیروی انتظLLامی در این ماجرا هم معتقدیم نیروی انتظامی باید با افراد هنجار شLLکن و کسانی که به قLLانون دهن کجی می کننLLد برخLLورد کنLLد و مگLLر



می شود برای هر انسانی زندان و مأمور گذاشت. مراقبت در این زمینLLه و کنLLترل دائمی افLLراد جLLواب نمی دهLLد. متولیLLان

فرهنگی باید دست به کار شوند.استفاده عمومی ممنوع

منبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLع: دیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدار آشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنا خواهران عزیز! این مطلب را بخوانند در آن هنگام که خداونLLد بر حضرت آدم احسان کرد و باغ زندگی او را به وجود »حLLوا« معنا بخشید، غم تنهایی را از او زایل سLLاخت . از آن زمLLان بLLه بعد که عالم را بقLLایی و آدم را امیLLدی بLLه حLLرکت آورد، خیمLLه زندگی بشر بپا شد . در حLLالی کLLه نیمی از آن را »زن اسLLتوار کرده بود، موجودی که بدون او، بLLرای نظLLام آفLLرینش، آغLLاز و انجامی تصور نمی شود . بر همین اساس، در آیین حیLLات بخش اسLLالم بLLرای »زن شخصLLیتی فوق العLLاده و منزلLLتی واال مقLLرر شده است و از او به عنوان موجودی یاد شLLده کLLه بایLLد مLLورد تکریم و مشمول مهر و محبت کافی قرار گیرد . به گونه ای که در قرآن کLLریم سLLوره ای اسLLت به نLLام »نسLLاء« و مشLLتمل بLLر

آیه . عالوه بر این در اسالم برای تمLLامی جLLوانب زنLLدگی176 فردی و اجتماعی، خانوادگی و زناشویی و حقLLوق زن، قLLوانین عادالنه ای وضع شده است . و از زنLLان شایسLLته آن چنLLان یLLاد می کند که گویی هیچ فرشته ای نمی تواند به مقام او نایل آیLLد . در میان قوانین آسمانی که خدای متعال، با توجه به نیاز زن به امنیت و آرامش، بر او مقرر کرده است، حکم »حجاب است . حجاب قانونی است کLLه نLLه بLLرای محLLدود کLLردن اسLLتعدادهای زنان، بلکه برای محدود کردن خطرهایی است که استعدادها و موجLLودیت زن را تهدیLLد می کنLLد . دیLLدگاه اسLLالم بLLه اجتمLLاع و مسائل آن، کامال حکیمانه اسLLت . اسLLالم می خواهLLد جLLامعه ای آن چنان پاک بسازد که در آن اثری از فسLLاد و انحLLراف وجLLود نداشته باشد . از جمله عوامل اساسی کLه پLLاکیزگی اجتمLLاع و سLLالمت اخالقی را ضLLمانت می کنLLد، حکم حجLLاب اسLLت . بLLا وجود حجاب، زنLLان از بی عفLLتی و عشLLوه گری و انحLLراف بLLاز داشته می شوند و موجب صیانت خانواده و جلوگLLیری از بLLه هم



پاشLLیدگی آن می گLLردد . »حجLLاب ایمLLنی بخشLLنده و نگهبLLان جامعه است و هرگز هیچ جامعه ای نمی تواند از پLLاکی و امLLنیت اجتمLاعی برخLLوردار باشLد، مگLر وقLتی کLه زنانشLان نخواهنLد بی بند و بار و برهنه باشند; زیرا »بی حجابی همچون »وبLLا« یی است که در صورت گسترش آن در میLLان تLLوده مLLردم، بسLLیار زود همه را آلوده و بیمار می کند . اسالم با دوراندیشی کامLLل، پیروان خود را به حجاب و ترک خودنمایی امر می کنLLد تLLا پیش از وقوع حوادث خانمان برانداز و شLLیوع فسLLاد، ریشLLه های آنخشLLک گLLردد و امکLLان رشLLد فسLLاد اجتمLLاعی بوجLLود نیایLLد .

. روی آوری جوانان بLLه انحرافLLات1»بی حجابی و پیامدهای آن جنسی جوان در دوران بلوغ، به علLLل مختلLLف، دچLLار هیجLLان و میل جنسی زیادی می گردد . هرگاه این هیجان هLLا و فشLLارهای جنسی، با دیدن صحنه های تحریک کننده و چهره های بزک کLLرده زنLLان بی حجLLاب، همLLراه باشLLد، جLLوان را آن چنLLان بی اختیLLار می کند که دوسLLت دارد بLLا هLLر وسLLیله ممکن، شLLهوت خLLود را خLLاموش سLLازد . چنLLان کLLه حضLLرت امLLام رضLLاعلیه السLLالم می فرمایند: »خدای متعال چشم انLLدازی بLLه گیسLLوان زنLLان را حرام دانست; زیرا موجب تحریک مردان گشLLته، در نتیجLLه آن، مفاسد و انحرافاتی به وقوع خواهد پیوست که نLLه حالل اسLLت

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1و نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه پسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLندیده ) آیا زنان بی حجاب، که عامل اصلی انحراف جوانان هسLLتند، در جLLرم و کیفLLر آنLLان شLLریک نیسLLتند؟ و آیLLا اینLLان نبودنLLد کLLه بLLا خودنمLLایی و هLLرزگی خLLود، غرایLLز جوانLLان را تحریLLک کLLرده و روانه فساد نمودند؟ بLLه هLLر حLLال، زنLLان بی حجLLاب، بایLLد کیفLر نابسLLLامانی های اجتمLLLاعی و روانی کLLLه بLLLرای دیگLLLران پیشمی آورنLLLLLLLLLLLLLد، بLLLLLLLLLLLLLه عهLLLLLLLLLLLLLده بگیرنLLLLLLLLLLLLLد .

. بی حجLLLابی و خیانت هLLLای خLLLانوادگی از آن زمLLLان کLLLه2 بی حجابی در میان زنان رواج یافت، خیانت هLLای خLLانوادگی نLLیز گسترش پیدا کرد . از آن پس، پیوسته آمار آن رو بLLه افLLزایش رفته است . بی شک در بسیاری از موارد، شLLوهر خLLود زمینLLه این خیانت ها را فراهم می نماید; زیرا با همراه بردن همسرش به مجالس مختلط و منحرف کننده و سLLینماها و تئاترهLLا، عمال بین او و بیگانگان، آشLLنایی برقLLرار می کنLLد . بیگانگLLانی کLLه در



اغلب موارد هیچ گونه تعهد و ایمانی در آنان دیده نمی شود . یا آن که مرد، همسرش را وادار می کند تا با مهمانLLان بLLه گLLرمی دست دهد و با لبخنLLد، خLLوش آمLLدگویی کنLLد . سLLپس، از آنLLان پذیرایی کند، آن چنان که گویی همه با او محرمند! همین رفت وآمدها نامشروع، موجب می شود که روابط خانوادگی سسLLت گردد و اختالفات زندگی شروع شود . اینجاست که کاخ زیبایی خانواده از هم پاشیده و فرو می ریLLزد و بLLدبختی کودکLLان آغLLازمی گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد .

. دخترربایی و تجاوزات به زنان و دخLLتران زن و دخLLتری کLه3 زیبایی های خود را به دیگران نشLLان می دهنLLد و غرایLLز جنسLLی مردان را تحریک می کنند، باید تLLاوان این رفتLLار ناصLLواب را بLLا ریختن آبرو و پذیرفتن آسیب جسLLمی و روانی بپردازنLLد . نظLLر جوانان منحرف به زنLLان بی حجLLاب، چLLیزی جLLز از دسLLت دادن آبLLروی آنLLان نیسLLت . پس تجLLاوز و ربLLودن آنLLان امLLر عجیLLبی نیست! دختر ربایی در کشورهایی که به حجاب معتقد نیسLLتند، بیداد می کند . بر اساس گLLزارش روزنامLLه گLLاردین، در آمریکLLا

( یLLا2 دقیقه، یک دخLLتر ربLLوده می شLLود )15)واشنگتن( در هر در گLLزارش آمLLده اسLLت: آمارهLLایی کLLه از کیف هLLای دخLLتران

80دانشجو در انگلسLLتان بLLه عمLLل آمLLده، نشLLان می دهLLد کLLه (LL 3درصLد آنLLان، قLرص ضLدبارداری بLا خLLود همLLراه دارنLد . )

حال سؤال این است، با توجه به سرانجام بی حجابی کدام یLLک از این دو نمونه »زن بی حجاب و بانوی باحجاب بهترنLLد؟ کLLدامیک متین و محترم ترند؟ مقام و منزلت کLLدام عLLالی تر اسLLت؟ در آخر می تLLوان گفت: تفLLاوت میLLان زن بی حجLLاب و باحجLLاب مانند تفLLاوت اتومبیLLل شخصLLی و اتومبیLLل همگLLانی )اتوبLLوس، تاکسی( است . اتومبیل همگانی مورد استفاده عمLLوم اسLLت . ولی اتومبیل شخصی، تنها بLLه صLLاحبش اختصLLاص دارد . و زن بی حجاب کاالی همگانی است; زیرا همه مردم قادرنLLد آزادانLLه از او بهره مند شLLوند . چگونLLه اسLLت کLLه فLLردی حاضLLر نیسLLت اتومبیل شخصی خود را به دست راننده ای بی انصاف یLLا حLLتی دوست خود بسپارد چون ممکن است موجب خرابی آن شLLود . ولی حاضر می شود ناموس خویش را در اختیLLار دیگLLران قLLراردهLLLLد تLLLLا در معLLLLرض انLLLLواع بیماری هLLLLا قLLLLرار گLLLLیرد .



منبع: کتاب »خLLواهرم حجLاب سLعادت اسLت ، نوشLته: محمLد ابراهیم الموحد القزویLنی، مLLترجم: یوسLف آبLادنی پی نوشLت:

103، ص 6 . بحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاراالنوار . ج 1 1980 . مجلLLLLLLLLLه لبنLLLLLLLLLانی »الدسLLLLLLLLLتور« ، 21980 . روزنامه مصری »االهرام ، 3

آثار بد حجابی و خود آرایی

بدحجابی پLدیده ای است که از سوی برخی بیمار دالن تشویق و ترغیب می شLLود، بطLLوری کLLه آن را ابLLزاری بLLرای دور زدن قوانین و احکام اسالمی یعنی حکم شLLرعی حجLLاب قLLرار دادهانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. درجامعه اسالمی، بدحجابی به عنوان یک نابهنجLLاری بLLه وجLLود آمده که خود عامLLل بسLLیاری از مشLLکالت جنسLLی، خLLانوادگی،تعرضLLات خیابLLانی و بحLLران هLLای اجتمLLاعی شLLده اسLLت. از نظLLر نویسLLنده این مطلب، بLLدحجابی بLLدتر از بی حجLLابی اسLLت؛ زیLLرا جامعLLه عقالنی و اسLLالمی بLLه طLLور طLLبیعی از بدحجابی حمایت نمی کند و بLLه شLLدت بLLا آن مبLLارزه می کنLLد؛ ولی از آن جایی که جامعه نسبت به بLLرخی از امLLور تسLLاهل و تسامح روا می دارد، بدحجابی به عنLوان یLک شLیوه خLودآرایی شیوع و رواج می یابد و خLLود عامLLل فسLLاد و تبLLاهی درجامعLLه می گLLردد؛ زیLLرا بLLدحجابی بLLه عنLLوان خLLودآرایی، عامLLل تهLLییج شهوات جنسی اسLت کLه پیامLLدهای آن ماننLLد موریانLLه آهسLته جامعه را از درون متالشی می کند و اسLLاس خLLانواده هLLا را ازهم می پاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. درمطلب حاضر نویسنده با مراجعه به آموزه های قرآنی، برآن است تا تحلیل قرآن از این عمLLل تهLLییج کننLLده را تبLLیین کنLLد و آثار و کارکردهای زیانبار و آسLLیب زای آن را تشLLریح نمایLLد. بLLاهم این مطلب را از نظLLLLLLLLLLLLLLLLLر می گLLLLLLLLLLLLLLLLLذرانیم.

فلسLLفه حجLLاب حجLLاب بLLرای این وضLLع شLLده تLLا جامعLLه¤¤¤ درسLLالمت جنسLLی باشLLد و ابزارهLLای تحریLLک قLLوای شLLهوانی تحدید شود. از این رو، حجاب به عنوان یLLک قLLانون کلی وضLLع



شده است تا این سالمت فراهم آید. از آیات قرآن این معنا به دست می آیLLد کLLه نیLLازی بLLه پوشLLیدن از کودکLLانی نیسLLت کLLه قLLدرت تشLLخیص میLLان زن و مLLرد نداشLLته و هنLLوز بLLه مسLائلجنسLLLLLLLLLLLLLLی آگLLLLLLLLLLLLLLاهی نیافتLLLLLLLLLLLLLLه انLLLLLLLLLLLLLLد. امLLا کسLLانی کLLه بLLدحجابی شLLان عامLLل بLLرانگیختگی شLLهوانی است، باید خود را به طور کامل بپوشانند و بLLر مومنLLان اسLLتکه به این افراد بدحجاب ننگرند و چشم خویش را فروافکنند. به سخن دیگر، مومن در دو حLLالت بایLLد چشLLمان خLLویش را از

- در زمانی که شخصی بی حجLLاب یLLا1جنس مخالف بپوشاند: بد حجاب است، حال چLLه این بی حجLLابی یLLا بLLدحجابی تحریLLک کننده باشد یا نباشد؛ زیرا حجLLاب قLLانونی اجتمLLاعی اسLLت کLLه مراعات آن بر همگان الزم است و اگLLر کسLLی مراعLLات نکLLرد می بایست با چشم پوشیدن، خود را از احتمLLال تحریLLک قLLوای شهوانی محLLافظت کنLLد و چشLLم پوشLLیدن بLLر او واجب و الزم

- زمانی که شLLخص بLLا حجLLاب اسLLت ولی او بLLا دیLLدن2است؛ همان مقدار مجاز تحریک شده و قLLوای شLLهوانی او برانگیختLLه می شود، دراین حالت بر او الزم و ضروری است که چشLLمانخLLLLویش را از جنس مخLLLLالف بپوشLLLLاند و بLLLLه آن ننگLLLLرد. اصوال حجاب یک قانون اجتماعی است که بر همLLه شLLهروندان امت اسالم از زن و مLLرد الزم اسLLت تLLا آن را اجLLرا کننLLد و در صLLورت تخطی بLLه عنLLوان جLLرم تلقی شLLده و مجLLازاتی چLLون تعزیر دارد؛ چنان که گناهی اسLLت کLLه عقLLوبت آن در آخLLرت و بلکه در دنیا نیز گریبانگیر وی خواهدشد و بسیاری از برکLLات و نعمت هLLای الهی از او سLLلب شLLده و بLLه معیشLLت سLLخت وتنگدسLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی گرفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLار می آیLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. هدف از وضع حجاب آن است تLLا زمینLLه بLLرای سLLالمت جامعLLه فLLراهم گLLردد و بیمLLاردالن، متعLLرض مLLردان و زنLLان بLLا ایمLLاننشLLLوند و ایمLLLان ایشLLLان را بLLLه غLLLارت و چپLLLاول نبرنLLLد. البته یکی از فلسفه ها و اهLLداف حجLLاب را بایLLد ایجLLاد عفت و پاکدامنی درمیLLان امت اسLLالم و شLLهروندان آن دانسLLت؛ زیLLرا حجاب شLLرایط مناسLLبی را بLLرای پاکLLدامنی و عفت در جامعLLه فراهم می آورد؛ چرا کLLه بLLا وجLLود حجLLاب مناسLLب و شLLرعی، قLLوای شLLهوانی، تحریLLک و تهLLییج نمی شLLود و شLLخص در یLLک



فرآیندی با کمک عقل و شرع، بر نفس خویش مسلط شLLده وزمLLLLLام امLLLLLور نفس را در اختیLLLLLار عقLLLLLل می گLLLLLذارد. از آموزه هLLای قLLرآنی این معنLLا بLLه دسLت می آیLLد کLLه عفت و پاکLLدامنی، بLLه معنLLای چLLیرگی عقLLل و مLLدیریت مهLLار قLLوای شهوانی به دست آن است. این حالت اگر بLLه شLLکل ملکLLه ای در نفس انسانی در آید، شخص در حالتی قرارمی گیرد کLLه بLLه سادگی تهییج نمی شود و قوای شLLهوانی نمی توانLLد سرکشLLیکنLLLLLLLد و او را بLLLLLLه سLLLLLLوی گنLLLLLLاه سLLLLLLوق دهLLLLLLد. به سخن دیگر، هLLدف آن اسLLت کLLه آدمی در یLLک فرآینLLدی بLLه جایی برسد که قوای نفسانی بر او حکومت نکند، بلکه عقLLل و آموزه های عقالنی و وحیانی بر جان او مسلط شود کLLه همLLانمعنLLLLLLLLLای تقLLLLLLLLLوا و پرهیزگLLLLLLLLLاری واقعی اسLLLLLLLLLت. در بLLرخی از روایLLات آمLLده اسLLت بLLرای هLLر چLLیزی مسLLتی و سکری است. انسان ها همان گونه که با شLراب دچLار مسLتی می شLLوند، یLLا بLLه سLLبب تLLرس از مLLرگ دچLLار این حLLالت می

( یLLا دنیLLازدگی، ایشLLان را مسLLت می کنLLد19گردنLLد. )ق، آیLLه ( همچنین برخی از اوقLLات چشLLمان آدمی مسLLت72)حجر، آیه

می شود و همانند آدم هایی افسون شده می گردد. )حجر، آیه ( این مستی چشمان، شاید به سبب چشمان مست آفLLرین15

جنس مخالفی باشLLد و شLLاید بLLه تLLار مLLو و زلLLف زنی و شLLانه ستبر مردی اتفاق بیفتد. از این رو باید انسان چشم، فروهشته دارد تLLا در دام مسLLت آفرینLLان گرفتLLار نیایLLد. حجLLاب، مLLانع بازدارنده ای است که آدمی را از مست آفرینان در امLLان نگLLه می دارد. لذا به عنوان یک حکم اجتماعی اسالمی مطرح شدهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. ازنظراسالم، همان اندازه که انسان نسLLبت بLLه ایمLLان و عمLLل صالح خود مکلف و موظف است همچLLنین نسLLبت بLLه ایمLLان و اعمال دیگران نیز مسئولیت دارد؛ زیرا اسLLالم دیLLنی اجتمLLاعی است و حوزه های فردی آن تLLا حLLوزه هLLای اجتمLLاعی کشLLیده شده است و ایمان واقعی جز به رهایی از خود و دیگران معنLLا نخواهدیافت. از این رو بر هر فردی این مسئولیت نهاده شLLده تا بLLا ایجLاد حجLLاب، مLLانع از برانگیختLه شLLدن شLLهوات جنسLی دیگران شود. بنابراین حجLLاب بLLرای مLLرد و زن یLLک مسLLئولیت



اجتماعی است تا بستر عفLLاف را در دیگLLران ایجLLاد یLLا تقLLویت کند. بنابراین اگر به انسLان مLؤمن گفتLه شLده تLا بLرای حفLظ عفاف و یLLا تقLLویت آن در خLLود، چشLLم بLLر هLLر مسLLت آفریLLنی فروهشته دارد، همینطور از وی خواسته شLLده تLLا بLLرای حفLLظعفت دیگLLران و یLLا ایجLLاد و تقLLویت آن، حجLLاب داشLLته باشLLد. براین اساس، اگر مLLردی احسLLاس کنLLد و یLLا احتمLLال دهLLد کLLه پوشLLیدن مقLLدار واجب و الزم نمی توانLLد نقش بازدارنLLدگی را ایفا کند، باید بیش از حد واجب اندام خود را بپوشاند و این یک مسئولیت اجتماعی است که بLLه عنLLوان آداب پوشLLش مطLLرح می باشد. چنان که اگر زنی دیLLد کLLه دسLLتان ظریLLف و لطیLLف وی نگاه ها را مجذوب می کند و یا چشمان مخمLLورش دل هLLا را به بند می کشد و مسحور می سازد، باید بLLه آداب اسLLالمی پوشش، دستان خویش بپوشاند و یا چشمان را با عینLLک دودی و یLLا هLLر ابLLزار دیگLLری مخفی نگLLه دارد و این گونLLه حجLLاب رامراعLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLات نمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در حقیقت، مقدار الزم برای مرد و زن مسلمان همLLان چLLیزی است که در شریعت بیان شده است ولی مسئولیت اجتمLLاعی و دینی شخص می طلبد که وی با توجه به شرایط حتی بLLرخی از بخش های مجاز را نیز بپوشاند تا شرایط برای تهLLییج قLLوای جنسLLی دیگLLران فLLراهم نیایLLد؛ زیLLرا هLLدف از حجLLاب ایجLLاد بسترهای الزم برای دست یابی به حالت نفسانی عفاف اسLLت کLLه نLLوعی چLLیرگی عقLLل بLLر قLLوای نفسLLانی و ایجLLاد تعLLادل واعتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدال در آن اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. عفت در کالم الهی همان عصمتی است که شخص را از انجام گناه باز می دارد و اجازه نمی دهد تLLا قLوای شLهوانی حLتی در محیط مناسب تهییج برانگیز، خLLود را بLLر جLLان آدمی مسLLلط و چیره نماید. از این رو عفت حضرت یوسLLف)ع( وی را از گنLLاه در شLLرایط مناسLLبی کLLه زلیخLLا فLLراهم آورده بLLود، بازداشLLت.

(LLLLLLLLLLLLLLL 33 و 32 و 29)یوسLLLLLLLLLLLLLLLف، آیLLLLLLLLLLLLLLLات همین عفت است که به عنوان یک ارزش مLLورد توجLه قLLرآن و آموزه های وحیانی آن قرار می گیرد و همه عقال و خردمندان، دارندگان عفاف را می ستایند و بLLر آنLLان آفLLرین می فرسLLتند.

( بی گمLLان عفت54 تLLا 50 و 46)یوسف، آیات پیشLLین و نLLیز



یکی از مصادیق احسان و صالح بودن انسان اسLLت. )یوسLLف، ( از این رو حضرت یوسف)ع( مورد ستایش شاه مصLLر56آیه

قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرار می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیرد. انسان هLای عفیLف حLLتی اگLLر فاقLLد امکانLLات پاسLخ گLویی بLLه نیازهای جنسی خویش باشند، هرگز در دام شLLهوت نمی افتنLLد و بLLا خویشLLتن داری نشLLان می دهنLLد کLLه چگونLLه عقلشLLان بLLرشهوات و قوای درونی و وسوسه هLLای بLLیرونی چLLیره اسLLت. زنان و مردان عفیف با همه مشکالت و تنگدستی ها هرگLLز تن به خفت نمی دهند و خواری تقاضا و سوال را بLLر خLLود همLLوار

( چLLه رسLLد کLLه در دام آن گرفتLLار273نمی سازند )بقره، آیLLه آیند و خود را به دست شهوت بسپارند و بدنام و بی آبرو کنند.

به هر حال هرگونه بدحجابی که به عنوان عامل تهییج شLLهوات جنسی باشد، به عنوان یک عمل ضداخالقی و هنجاری شLLناخته می شود و باید با آن به عنوان یک پدیده زشت از سوی اولیای امLLور و مجریLLان قLLوانین بLLه شLLدت مبLLارزه شLLود و از سLLوی مومنان و شهروندان محکوم شود. بLLدحجابی، ترفنLLد شLLیطانی عفت و پاکدامنی، حالت نفسLانی اسLLت کLLه داشLLتن آن بیLLانگر تسلط عقل بر نفس و چیرگی آن بر قوای شهوانی و مLLدیریت و مهار آن است. انسان های پاکدامن به سبب آن که کمLLال را در خدایی شدن می جویند، به عقل گرایش داشته و خردورزی اسLاس زنLدگی آنLان را شLکل می بخشLد؛ زیLرا می داننLLد کLه تسلط عقل بر تن و جانشان، به معنLLای تسLLلط حLLق و حقیقتبLLLLLLر آنLLLLLLان و حLLLLLLرکت در مسLLLLLLیر تعLLLLLLالی اسLLLLLLت. افراد پاکدامن بLه حکم عقLل نLه تنهLا کمLال را بLرای خLود می پسندند، بلکه آن را برای همگان می پسندند و بدین منظور نLLه تنها شرایط را برای حرکت های کمLLالی و عقالنی خLLود فLLراهم می آورند، بلکه می کوشند تا شرایط مطلLLوب و مناسLLبی نLLیز برای دیگران فراهم آید. از این رو، از هرگونه ابزاری که قوای شهوانی را تهییج یا تقویت کند، پرهیز می کنند و پرهیزگLLاری و تقوا در ایشان به عنوان ملکه درآمLLده اسLLت. آنLLان از هرگونLLه خLLودآرایی کLLه مLLوجب تهLLییج قLLوای شLLهوانی و نفسLLانی جنس مخالف می شود، خودداری می کننLLد و عفت را بLLرای همگLLان



می پسندند. در همین راستا حجاب در ایشان به عنوان ابزاری مفید و سازنده در دستور کLLار قLLرار می گLLیرد تLLا ضLLمن ایجLLاد دیواره امنیتی برای خود و جلوگیری از هرگونه تعرض از سوی بیماردالن، شرایط مناسب را بLLرای تعLLالی دیگLLر افLLراد جامعLLهفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراهم آورنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. اما در مقابل، بیماردالن و ناپاکدامنان، بLLه سLLبب فقLLدان عفت درونی، نه تنها حجاب را ابزار حفاظتی بر نمی شLLمارند، بلکLLه آن را به عنوان عامل تهییج قوای شهوانی دیگران و تقویت آن به کار می گیرند و بدحجابی به عنوان یک ترفنLLد فریبکارانLLه ازسLLLوی بی عفتLLLان مLLLورد بهLLLره بLLLرداری قLLLرار می گLLLیرد. البته همLLه کسLLانی کLLه بLLدحجاب هسLLتند، از آن بLLه عنLLوان یLLک ترفند بهLLره نمی برنLLد؛ زیLLرا بسLLیار از آنLLان نسLLبت بLLه احکLLام شLLرعی آگLLاهی کLLاملی ندارنLLد و ناخواسLLته اهتمLLام و جLLدیتی نسبت بLLه احکLLام شLLرعی از خLLود بLLروز نمی دهنLLد و بLLه طLLور ناخواسته در انجام کامل قوانین و احکLLام شLLرعی کوتLLاهی روا می دارنLLد. این در حLLالی اسLLت کLLه بLLرخی دیگLLر از افLLراد، بLLدحجابی را بLLه عنLLوان یLLک پدیLLده اجتمLLاعی در برنامLLه ریLLزی رفتاری و جنگ نرم و روانی خLویش قLرار می دهنLد. بنLLابراین، بدحجابی به عنLLوان یLLک پدیLLده اجتمLLاعی برنامLLه ریLLزی شLLده، ترفندی است که دشمنان جامعه و بی عفتان خواهان گسترشآن هسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتند. بLLدحجابی بLLه عنLLوان یLLک ترفنLLد فLLرهنگی و سیاسLLی از سLLوی بLرخی از افLراد مLدیریت و هLدایت می شLود. این جاسLت کLه جامعه با جلوه هایی از خودآرایی مواجLLه می شLLود کLLه بحLLران های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی را به دنبال دارد. از این رو گفته شده، بدحجابی، ترفند بیماردالن و بی عفتان است؛ زیLLرا هدف این گروه ها آن است که شرایط برای بهره گLLیری هLLای شهوانی فراهم آید و با طبیعی و عادی و معمLLولی جلLLوه دادن این گونه رفتار، هرگونه حساسLLیتی را از جامعLLه و مLLدیران آن بردارنLLد. بLLدحجابی، نLLوعی خLLودآرایی اصLLوال زنLLان و مLLردان گLLرایش بLLه خLLودآرایی دارنLLد تLLا این گونLLه جنس مخLLالف را برانگیزند و توجه آنان را به خود جلب و جذب کننLLد. در اسLLالم تهییج همسران از طریق خودآرایی مورد تشویق و ترغیب قرار



گرفته و آیات و روایات بسیاری در این زمینه وارد شLده اسLت که چگونه همسران به این نیاز طبیعی یک دیگر پاسخ دهند و با پوشLLیدن و آراسLLتن خLLود بLLه زر و زیLLور و جامLLه هLLای زیبLLا و خوشLLنگار، شLLرایط مناسLLب و شایسLLته ای بLLرای پاسLLخ بLLهعواطف و احساسLات یLک دیگLLر در این حLLوزه فLLراهم آورنLLد. بی گمان، این تهییج و برانگیزاندن عواطف و احساسات جنس مخالف، نیازمنLLد پاسLLخ گLLویی هLLای جنسLLی مناسLLبی از سLLوی

سوره نور بدان اشاره58همسران است که در آیاتی از جمله و توجه داده شده است. در این آیات از خلوت هLLای سLLه گانLLه همسران در شبانه و روز سخن به میان آمده که بLLرای ارتبLLاط جنسی بوده و هیچ کسی حتی فرزندان نیز مجLLاز بLLه شکسLLتنحLLLLLLLLLLLLریم خلLLLLLLLLLLLLوت ایشLLLLLLLLLLLLان نیسLLLLLLLLLLLLتند. اما از آن جایی که هرگونه تهییج جنس مخالف از سوی دیگران به معنای شکسLLتن حLLدود الهی اسLت، امLLری ممنLLوع و محLLرم دانسته شLLده اسLLت. بLLر این اسLLاس همLLه عوامLLل و ابزارهLLای تهLLییج جنسLLی جنس مخLLالف تحLLریم شLLده و قLLوانین سLLفت و سختی در این باره وضع شده است تا جامعه در سالمت بLLاقیبمانLLLLLLLد. از جملLLLLLLLه این قLLLLLLLوانین حجLLLLLLLاب اسLLLLLLLت. قانون حجاب، اختصاصی به مرد و زن ندارد و همگLLام موظLLف به اجرای دقیق آن هستند. هر چند که میزان و شرایط حجLLاب در مLLرد و زن فLLرق می کنLLد و این تفLLاوت بLLه سLLبب اختالفطLLLLLLLLLLLLLLLLLبیعی در زن و مLLLLLLLLLLLLLLLLLرد اسLLLLLLLLLLLLLLLLت. ناگفته نمانLLد کLLه اگLLر زنی بLLا دیLLدن حLLتی بخش هLLایی از بLLدن مردان که الزم نیست پوشیده باشد، تحریک شLLود می بایسLLت چشم خویش را از آن مرد یا مLLردان بپوشLاند. از این رو بLLا آن که مردان با دیدن و زنان با لمس تحریک می شوند؛ خداوند از فرو انداختن چشLمان زن و مLLرد سLخن بLه میLان آورده اسLت

( زیرا برخی از زنان با دیدن جاهایی کLLه بLLه طLLور31)نور، آیه طLLبیعی حجLLاب مLLرد نیسLLت، تحریLLک می شLLوند و یLLا این کLLه مردانی بدحجابی را پیشه می گیرند تLLا زنLانی تحریLک شLوند و در دام شهوت ایشان گرفتار آینLLد. بLLر این اسLLاس بLLر مؤمنLLان حکم شده تا چشLLمان خLLویش را از نگLLاه بLLه نLLامحرم از جنسمخLLالف بپوشLLانند تLLا قLLوای شLLهوانی آنLLان تحریLLک نشLLود.



به سخن دیگLLر، در این جLLا دو حکم وجLLود دارد، حکمی کLLه بLLر همگان است که حجاب مناسب مLLرد و زن را مراعLLات کننLLد و حکمی دیگر آن که در صورت احتمال تحریک، چشمان خLLویش را بر همان بخش مجاز نیز بپوشLLانند؛ زیLLرا بLLرخی از مLLردان و زنان نسLLبت بLLه دیLLدن جنس مخLLالف واکنش مثبت نشLLان می دهند و قوای شLLهوانی ایشLLان برانگیختLLه می شLLود. از این رو، اگر مردی نسبت به دیدن چهره و دست زنی تحریک می شLLود بر اوست که چشم فرو بندد و آن جا را نیز نبیند؛ هLLر چنLLد کLLه برای دیگران دیدن آن بخش مجاز باشد و بLر زن نLLیز پوشLیدن آن بخش الزم نباشLLد. هم چLLنین در زنLLان هم این حکم جLLاری است. بنابراین اگر زنی با دیدن فوتبالیست ها و پوشLLش آنLLان تحریک شود می بایست چشم از ایشان فرو بندد، هر چنLLد کLLه به طور عموم زنان با دیLLدن تحریLLک نشLLوند.بLLه عبLLارت دیگLLر، مبنای احکام، جلوگیری از تهییج جنسی است و اگر مرد و زنی احتمال تحریک جنسی و برانگیخته شدن قوای شهوانی خود را بدهند نمی توانند مواضع و جاهایی را ببینند که دیدن آن جایز و پوشیدن آن الزم نیست. از این رو شخصی که احتمال تحریLLک خود را می دهد، دیدن این مواضع و جاهائی از زن و مرد جLLایز

نیست و حرام می باشد.حیا و خودآرایی و تاثیر آن در سالمت روانی زنان

مقدمه زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه نقش بسیار مهمی در ایجLLاد و گسLLترش عفت، پLLاک دامنی و اخالق در بین جوامLLع بشری دارند. عفت و حیLLای زن، کLLه یکی از مهم تLLرین عوامLLل حفظ و بقLLای عفت عمLLومی اسLLت، نLLه تنهLLا در تمLLام ادیLLان و مLLذاهب الهی مLLورد تأکیLLد قLLرار گرفتLLه، بلکLLه عقLLول و افکLLاربشLLLLLری نLLLLLیز آن را مLLLLLورد تأییLLLLLد قLLLLLرار داده انLLLLLد. از نظر اسالم، اهمیت این موضوع بLLه حLLدی اسLLت کLLه بLLرخی روایLLLات آن را »تمLLLام دین« می داننLLLد. در روایLLLتی از پیLLLامبر اکرم)صلی الله علیLLه و آلLLه( آمLLده کLLه فرمودنLLد: »الحیLLاء هLLو

ه«؛ حیLLLLLLLLا تمLLLLLLLLام دین اسLLLLLLLLت. 1الLLLLLLLLدین کل



امLLLام علی)علیه السLLLالم( نLLLیز در مLLLورد عفت و پLLLاک دامنی می فرماید: »عفت و پLLاک دامنی منشLLأ هLLر خLLیری اسLLت.« بLLه همین منظور، در تمام ادیان و مLLذاهب آسLLمانی، »العفة رأس

قوانین گوناگونی برای حفظ و بقLLای عفت و حیLLای2کل خیر« عمومی وضLLع شLLده اند، کLLه »حجLLاب« و پوشLLش زن از جملLLهآن هاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. »حجLLاب«، کLLه بLLه معنLLای پوشLLیدن تمLLام بLLدن و زیبایی هLLای ظاهری زن در برابر مLLردان بیگانLLه اسLLت، بLLرای پیش گLLیری و مهار برخی گرایش ها و رفتارهLLای خودنمایانLLه و وسوسLLه انگیز می باشد. این در حالی است که زنان به طLLور طLLبیعی دوسLLت 3دارند در برابر جنس مخالف خودآرایی کنند و زیبLLایی زنLLانگی

خLLLLLLLLLLLLLود را بLLLLLLLLLLLLLه نمLLLLLLLLLLLLLایش بگذارنLLLLLLLLLLLLLد. حال این سؤال پیش می آید که این قانون اسالمی تا چه اندازه بLLا طLLبیعت زن سLLازگار اسLLت؟ آیLLا تLLبرج و جلLLوه گری از نظLLر اسLLالم و علم بکلی مLLردود اسLLت، یLLا بLLرای آن قLLانونی وجLLود دارد؟ اگر در وجLLود زن غریLLزه ای تحت عنLLوان »تLLبرج« وجLLود دارد، روش هLLای رشLLد و پLLرورش این غریLLزه چیسLLت و چLLه کLLارکردی در زن و حفLLظ سLLالمتی او می توانLLد داشLLته باشLLد؟ چگونه می توان غریزه تبرج را با حیا، که یک ویژگی فطLLری در زن است، جمع کLLرد؟ آیLLا حجLLاب و پوشLLش بLLه معنLLای نادیLLده گرفتن این غریزه نیست؟ آیا همان گونه که عده ای از مخالفان حجاب می گویند، این محدودیت مLLانعی بLLرای رشLLد عLLاطفی و روانی زن محسLLوب می شLLود، یLLا بLLه عکس، در جهت سLLالمتروانی اوسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت؟ اهمیت بررسی این موضوع واضLLح و روشLLن اسLLت؛ زیLLرا اوال، حجLLLاب و پوشLLLش زن بLLLه طLLLور یقین، یکی از محکم تLLLرین سنگرهایی است که مسلمانان، به ویژه جوانان، را از فسLLاد و فحشLLا حفLLظ می کنLLد و سLLدی آهLLنین در برابLLر نفLLوذ و تهLLاجم فرهنگی دشمنان اسالم است. بLLه همین دلیLLل، همان گونLLه کLLه رهبر فرزانه انقالب بارها فرموده اند، بر همه مLLا تکلیLف اسLت در مقابل این تهLLاجم همه جانبLLه هشLLیار باشLLیم و بLLا آن مقابلLLهکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنیم. ثانیا، ارتباطی که مسئله حجLLاب و عفت از یLLک سLLو و گLLرایش



دایمی زن به تبرج و جلوه گری از سوی دیگر با سLLالمت روانی او دارد بLLه موضLLوع اهمیت بیشLLتری می دهLLد؛ زیLLرا پLLر واضLLح اسLLت کLLه بLLه لحLLاظ نقش مهم و حساسLLی کLLه زن در حیLLات جسLLLمی و روانی انسLLLان ها دارد، بحث و بررسLLLی در مLLLوردمؤلفه های سالمت روانی او الزم و ضروری به نظر می رسLLد. اما به دلیل آنکه دین اسالم به بهداشت و سالمت روانی افLLراد اهمیت زیادی داده است و حتی نتیجه نهایی عبادت و بندگی را رسLLیدن بLLه »نفس مطمئنLLه« می دانLLد و فقLLط کسLLانی را کLLه دارای قلب و روانی سLLالمند، اهLLLل نجLLLات و خLLوش عLLLاقبت

مطمئنLLا در تمLLام احکLLام و قLLوانین خLLود و از جملLLه،4می داند، لزوم پوشش و حفظ عفت فردی و عمومی، به نقش آن هLLا در روح و روان افراد توجه کرده و بهترین نسخه را برای سLLالمتی

غریLLزه تLLبرج و5و سLLعادت جوامLLع بشLLری ارائLLه داده اسLLت. خودنمایی منظور از غریزه »خودنمایی« و »تبرج«، جلLLوه گری و دلبری کردن برای تصاحب قلب دیگری است. کلمه »تLLبرج« که در قرآن آمLLده، از کلمLLه »بLLرج« گرفتLLه شLLده و بLLه معنLLای ظاهر شدن در برابر مLLردم اسLLت؛ همان گونLLه کLLه بLLرج قلعLLه، برای همه هویداست. در مورد این موضوع، بایLLد بLLه سLLه نکتLLه

. اختصاص غریزه تبرج به زنان یکی از ویژگی های1توجه کرد: مهم زنLLان، خصیصLLه تLLبرج و خودنمLLایی اسLLت کLLه بLLه صLLورت غریزی و طبیعی در آنان وجLLود دارد. قLLرآن در دو آیLLه از آیLLات حجاب، از تبرج و خودنمایی زنان صحبت کرده و آن را محLLدود بLLه محیLLط خLLانواده کLLرده اسLLت. در یLLک جLLا می فرمایLLد: )وال

ة األولی( )احزاب: ج الجاهلی جن تبر ( ای زنLLان )در برابLLر33تبر نLLامحرم( ظLLاهر نشLLوید و خودنمLLایی نکنیLLد؛ ماننLLد خودنمLLاییLLLر دوران جLLLاهلیت نخسLLLتین؛ در آیLLLه دیگLLLر می فرمایLLLد: )غی

LLه( )نLLور: ( زنLLان، )در برابLLر نامحرمLLان( بLLا60متبرجLLات بزینزینت هاوآرایش هایشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان خودنمایی نکنند. قLLرآن در این آیLLات فقLLط زنLLان را از تLLبرج و خودنمLLایی و بLLه نمایش گذاشتن جاذبه های جنسLLی خLLود در برابLLر نLLامحرم نهی کLLرده و از تLLبرج مLLردان سLLخنی نگفتLLه اسLLت. از ظLLاهر این مطلب فهمیLLLده می شLLLود کLLه غریLLLزه خودنمLLLایی و تLLLبرج از ویژگی های خاص زنان است و در مردان وجود ندارد. بLLه همین



دلیLLل پوشLLش و حجLLاب تنهLLا بLLرای زنLLان واجب شLLده اسLLت. شهید مطهری دربLLاره آثLLار این غریLLزه و نLLیز اختصLLاص آن بLLه زنLLان می گویLLد: »امLLا علت اینکLLه در اسLLالم دسLLتور پوشLLش اختصاص به زنان یافته است، این است که میل بLLه خودنمLLایی و خودآرایی مخصوص زنان اسLLت. از نظLLر تصLLاحب قلب هLLا و دل ها، مرد شکار اسLLت و زن شLLکارچی؛ همچنLLان کLLه از نظLLر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچی. میل زن به خودآرایی از این نوع حس شکارچی گری او ناشی می شLLود. در هیچ جای دنیا سابقه نLLدارد کLLه مLLردان لباس هLLای بLLدن نما و آرایش های تحریک کننده به کار برند. این زن است کLه بLه حکم طبیعت خاص خود، می خواهد دلبری کند و مرد را دلباخته و در دام عالقLLLه خLLLود اسLLLیر کنLLLد، انحLLLراف تLLLبرج و بLLLرهنگی از انحراف های مخصوص زنان است و دسLLتور پوشLLش هم بLLرای

6آنLLLLLLLLLLان مقLLLLLLLLLLرر گردیLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLت.« در روایات نیز از وجود غریزه خودنمایی یLLا تLLبرج در زن سLLخن گفتLLLه شLLLده اسLLLت. بLLLرای مثLLLال امLLLام علی)علیه السLLLالم( می فرمایLLد: »خداونLLد زنLLان را از سرشLLت مLLردان آفریLLده، از این رو، تمام همت خود را در جذب مLLردان و نزدیLLک شLLدن بLLه

7آن هLLLLLLLLLLLLLLا صLLLLLLLLLLLLLLرف می کنLLLLLLLLLLLLLLد«. بنابراین، اصل وجود غریزه خودنمایی در زن مورد تأییLLد منLLابع اسLLالمی اسLLت. امLLا در مLLورد کLLارکرد این غریLLزه در زنLLان،L ردLLردن مLLل کLLرای متمایLLزه بLLود این غریLLوان گفت: وجLLمی ت جنس مذکر LLL بLLه زن LLL جنس مLLؤنث LLL اسLLت تLLا بدین وسLLیله، مقLLدمات ازدواج و زنLLدگی مشLLترک را بین آنLLان فLLراهم کنLLد؛ چنانکه در سایر جانداران نیز این ویژگی در جنس مLLاده وجLLود

دارد. درباره غریزه خودنمایی و تبرج، غیر از منLLابع اسLLالمی، بLLرخیاز دانشمندان نیز مطالب جالبی دارنLLد. خLLانم جینLLا لمLLبروزو )

G,LombrosoارهLLLایی، در این بLLLروف ایتالیLLLناس معLLLروان ش ) می گوید: »در زن عالقه به دلبر بودن و دل باختن، مLLورد پسLLند

در جLLای8بLLودن و مایLLه خرسLLند شLLدن بسLLیار شLLدید اسLLت.« دیگری می گوید: »یکی از تمLLایالت عمیLLق و آرزوهLLای اساسLLی



زن آن است که در چشم دیگران اثری مطلوب بخشLLیده و بLLه وسیله حسن قیافه، زیبایی اندام، موزون بودن حرکات، خوش آهنگی صدا، طLLرز تکلم و بLLاالخره شLLیوه خLLرام خLLود، مطبLLوع طباع واقع گشته، احساسات آن ها را تحریک نموده و روحشان

همچنین درباره تLLأثیر غریLLزه خLLودآرایی و9را مجذوب سازد.« تLLبرج در زنLLدگی زنLLان می گویLLد: »میLLل بLLه جلب دیگLLران،بزرگ ترین و مهم ترین محرک زندگانی زن محسوب می شود.«

10 ویل دورانت نیز درباره آثار غریزه تبرج زن می گوید: »زن میل دارد بیشLLتر مطلLLوب باشLLد، نLLه طLLالب، و بLLه همین جهت، در ارج گذاری و تقLLدیر آن جاذبه هLLایی کLLه مایLLه تشLLدید میLLل مLLرد اسLLت، اسLLتاد اسLLت.« بنLLابراین، اصLLل وجLLود این غریLLزه و

11اختصاص آن به زن در بین دانشمندان پذیرفته شده اسLLت. . پرورش و توجه به غریزه تبرج در اسالم غریزه خودنمایی و2

خودآرایی مانند سایر غرایز آدمی، نیازمند قانونمنLLدی و کنLLترل است؛ یعنی باید از افLLراط و تفریLLط در آن پرهLLیز شLLود؛ زیLLرا عدم کنLLترل این غریLLزه، چLLه از لحLLاظ افLLراط و چLLه از لحLLاظ تفریLLط، بLLرای زن زیLLانبخش اسLLت و سLLالمتی او را بLLه خطLLر می اندازد. از این رو، در دین اسالم برای این غریزه حد و حدود ویژه ای تعیین شده است و همان گونه که آزادی بی حد و حصLLر آن ممنLLوع گردیLLده و بLLرای کنLLترل آن حجLLاب واجب شLLده، بی توجهی به آن نیز مذموم شمرده شده است. به همین دلیل، در برخی روایات، آرایش کردن برای زنLLان یLLک ضLLرورت تلقی شLLده و بی تLLوجهی بLLه آن بLLه معنLLای نادیLLده گLLرفتن غریLLزه خودآرایی، مورد نکوهش قرار گرفته است. در اینجا به بعضLLیاز این روایLLLLLLLLLLLLLLLات اشLLLLLLLLLLLLLLLاره می شLLLLLLLLLLLLLLLود: در حLLدیثی از پیLLامبر اکLLرم)صLLلی اللLLه علیLLه و آلLLه( در مLLورد ویژگی های بهترین زنان نقل شده است که فرمودند: »بهLLترین زنLLان شLLما زنی اسLLت کLLه بسLLیار بLLا محبت باشLLد، عفیLLف و پاک دامن باشد، نزد اقوامش عزیز و محترم باشد، با شوهرش متواضع و فروتن باشد، برای او خودآرایی و تبرج داشLLته باشLد و در برابر نامحرم عفیف باشد.« در این حدیث، دقیقا به همان تLLبرجی کLLه قLLرآن آن را بLLرای زن در مقابLLل نLLامحرم ممنLLوع



12کLLرده، نسLLبت بLLLه شLLLوهرش سLLفارش شLLLده اسLLLت. در روایت دیگری، امام صادق)علیه السالم( می فرماید: »بLLرای زن سزاوار نیست که بدون زیور و آرایش باشد، حتی اگLLر یLLک گردن بند باشLLد؛ و سLLزاوار نیسLLت دسLLتش از رنLLگ حنLLا خLLالی

لی13باشد، اگرچLLه پLLیر باشLLد.« LLد: »ال تصLLنین می فرمایLLهمچ امLLام14المرأة عطال«؛ زن بدون زیLLور و آرایش نمLLاز نخوانLLد.

سLLاء LLزل الن باقر)علیه السالم( نیز در روایLLتی می فرمایLLد: »لم تن الحلی«؛ زنLLان همLLواره از زیLLور اسLLتفاده کننLLد. LL15یلبس

در برخی روایات دستوراتی برای زیبLLا شLLدن زنLLان داده شLLده، است. برای مثال، امام علی)علیه السLLالم( می فرمایLLد: »کLLاری را که بیش از حد توانایی زن است بLLه او وامگLLذار؛ زیLLرا )اگLLر زنان از کارهای سخت و طاقت فرسا به دور باشند( برای حLLال آن ها و شادابی روحی و دوام زیبایی آن ها بهتر است؛ چLLرا کLLه زن گLLLل بهLLLاری اسLLLت )لطیLLLف و حسLLLاس(، نLLLه پهلLLLوانی

16سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLختکوش.« همچنین رسول اکرم)صلی اللLLه علیLLه و آلLLه( پس از اینکLLه بLLه همه زنان، چه شLLوهردار و چLLه بLLدون شLLوهر، دسLLتور می دهLLد دایم خضاب کنند )و دست و صورت خود را به حنLLا و رنگ هLLای زیبLLا آرایش کننLLد( می فرمایLLد: »امLLا زنLLان شLLوهردار بLLرای شوهرانشان زینت کنند و اما زنان بLLدون شLLوهر، بLLه این دلیLLل خضاب کنند که دستشان شبیه دست مردان نشود )و لطیLLف و

17زیبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا بمانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.(« همچنین در روایت دیگری آمده است: پیامبر به مردان فرمود: »ناخن های خود را کوتاه کنید« و به زنLLان فرمLLود: »ناخن هLLا را کوتاه نکنید؛ زیرا شما را زیباتر می کنLLد.« حLLتی آن حضLLرت از بعضی زنان به خاطر اهمیت ندادن به آرایش و زیبLLایی، انتقLLاد

18کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. عایشه می گوید: »زنی از پشت پرده دستش را بLLیرون آورد تLLا نامه ای به رسول خLLدا بدهLLد، آن حضLLرت دسLLتش را بسLLت )و نامه را از او نگرفت.( فرمود: نمی دانم این دست مرد است یا دست زن؟ آن زن گفت: دست زن است. پیLLامبر فرمLLود: اگLLر

19تLLو زن بLLودی ناخن هLLایت را بLLه رنLLگ حنLLا در می آوردی«. اهمیت زینت کردن و آرایش زنان به حLLدی اسLLت کLLه پوشLLش



بعضLLLی از لباس هLLLا مثLLLل ابریشLLLم و طال بLLLه علت خاصLLLیت امLLLLام20زیبایی شLLLLان بLLLLه زنLLLLان اختصLLLLاص یافتLLLLه است

باقر)علیه السالم( می فرماید: »خداوند طال را در دنیLLا زینت زن در بLLرخی روایLLات آمLLده21قرار داد و بر مردان حرام کLLرد.«

که »ائمه اطهار)علیهم السالم( زنانشان را با طال و نقLLره زینت 22می کردنLLLLLد و بLLLLLر این کLLLLLار اصLLLLLرار داشLLLLLتند.«

از روایات دیگری که حاکی از اهمیت اسالم به آرایش و تجمل برای زن است، حدیثی از پیامبر اکرم)صLLلی اللLLه علیLLه و آلLLه( است که حتی به زنانی که شوهران نابینا دارند دستور می دهLLد خLLLLود را بLLLLا بLLLLوی خLLLLوش و حنLLLLا آرایش کننLLLLد. امLLLLام صLLادق)علیه السLLالم( فرمLLود: از رسLLول خLLدا سLLؤال شLLد: زن چگونه برای شوهر نابینا آرایش کند؟ فرمود: با استعمال عطر

23و خضLLLاب کLLLردن، کLLLه نLLLوعی بLLLوی خLLLوش اسLLLت. از روایاتی که در این باب وجود دارند، و تنها بعضی از آن ها در اینجا ذکر شدند، می توان نتیجLLه گLLرفت کLLه اگLLر دین اسLLالم از تبرج و خودنمایی زن برای نامحرم نهی کرده، در مقابLLل بLLه او دستور داده است در صورتی که در انظار نامحرم نباشد، حتما تLLبرج و خودنمLLایی داشLLته باشLLد، بLLه ویLLژه اگLLر در محضLLر شوهرش باشد. بنابراین، دین اسالم غریLLزه خودنمLLایی و تLLبرج زن را نادیده نگرفته، بلکه به آن اهمیت هم داده است و تالش کرده زنان عالوه بر دارا شدن زیبایی درونی و اخالقی، از نظر ظاهری هم جذاب و زیبا باشند؛ زیرا توجه بLLه آرایش و زیبLLایی ظاهری نه تنها پاسخی منطقی و صحیح بLLه اقتضLLای طLLبیعی و غریLLزه آنLLان در جلLLوه گری و جلب توجLLه دیگLLران اسLLت، بلکLLه سبب می شLLود زن شLLادتر و بانشLLاطتر باشLLد و از این طریLLق، شادابی و نشاط را به زندگی خLLانواده اش نLLیز وارد کنLLد؛ زیLLرا یکی از عوامل مهم با نشاط بودن زن، داشLتن ظLاهری زیبLLا و دلپسند است که شوهرش را پی درپی به وجد آورد و خLLود نLLیز از این طریLLق بLLه وجLLد آیLLد. در نتیجLLه، کوشLLش زن در جLLذاب بودن و آرایش کردن برای شوهر، ضمن اینکه نیاز طLLبیعی زن بLLه خودنمLLایی و تLLبرج را ارضLLا می کنLLد، وی را از جلLLوه گری و خودنمایی بLLرای مردان نLLامحرم نLLیز بی نیLLاز می سLLازد؛ زیLLرا او برای شوهری خودآرایی کLLرده اسLLت کLLه حقیقتLLا بLLه او عشLLق



می ورزد و در دوسLLتی اش وفLLادار اسLLت. بدین سLLان، هم نیLLاز غریLLLLزی او بLLLLه آرایش و تجمLLLLل اشLLLLباع شLLLLده و هم از آفات وانحرافLLLLات عشLLLLق آزاد رهLLLLایی یافتLLLLه و آسLLLLیبیبه سLLLLLLLLLLLLLالمت روانی اووارد نشLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLت. خانم لمبروزو در این مورد، سLLخن زیبLLایی دارد: »بLLدون شLLک، منشأ حجب و حیای زن را در عشLLق و عالقLLه می تLLوان یLLافت؛ چه اینکه زن وقتی مرد را به خویش عالقه مند و خود را نسبت به او متمایل دید، منظور اصلی خودنمLLایی و جلLLوه گری از بین می رود و چون توسLLعه محیLLط اجتمLLاعی زن فقLLط بLLه منظLLور تمرکز تمایالت درونی او به شخص واحد است، هنگامی کLLه در این راه توفیLLLق یLLLافت، دیگLLLر احتیLLLاجی بLLLه آالت فریبنLLLده و مصنوعی نخواهد داشت. چنانچه مشاهده می شود زنانی که به شوهر و اطفال خود عالقه مند هستند، بکلی از این عLLوالم دور و برکنار می باشند و اگLLر زنی دیLLده می شLLود کLLه این شLLیوه را پیشه خود قرار داده است، فقط به این جهت است کLLه پاسLLخ احساسات درونی خویش را نزد همسر خود نیافته است؛ زیLLرا وقتی که زن عالقه مند گردید، دیگر حاضر، بلکه قLLادر بLLه جلب

. افLLراط در غریLLزه خودنمLLایی و3توجه دیگران نخواهد بLLود.« تبرج همان گونه که بی توجهی به غریزه خودنمایی و تبرج بLLرای زن زیان بخش است، خودنمایی و تبرج بیش از انLLدازه و خLLارج از چهارچوبه حجاب نیز زیان بخش خواهد بود و سLLالمت روانی زن را به مخاطره می اندازد. این مطلب دقیقا مانند این اسLLت کLLه بگLLوییم: غLLذا خLLوردن بLLرای سLLالمتی ضLLرورت دارد، امLLا زیاده روی و عدم رعLLایت قLLانون غLLذا خLLوردن مضLLر اسLLت. در ارضای نیازهای روانی نیز باید جانب اعتدال رعایت شود، زیLLرا هرگونه زیLLاده روی در آن مLLوجب از دسLت رفتن انLرژی روانی انسان می شLLود و سLLالمت روانی او را مختLLل می سLLازد. البتLLه تفاوتی که در ارضای نیازهای روانی، مثل نیاز بLLه خودنمLLایی و تبرج در زن، با نیازهای جسمانی مثل نیاز به غذا خوردن وجLLود دارد این است که این گونه نیازها سLLیری ناپذیرند و اگLLر انسLLان در ارضای آن ها حLLد افLLراط را در پیش بگLLیرد، نLLه تنهLLا نیLLاز او برطرف نمی شود، بلکه روز به روز تشنه تر شده، تمام فکLLر و ذهن او را به خود مشغول می کند. در ارضای نیاز به خودآرایی



و خودنمLLایی نLLیز همین مطلب وجLLود دارد؛ یعLLنی اگLLر زن در توجه به زیبایی ظاهری و خودآرایی افراط کند، کم کم به حLLدی می رسد که بیمارگونه به تجمLLل و آرایش می پLLردازد و هیچ گLLاهاحسLLLLLLLLLLLاس ارضLLLLLLLLLLLا و سLLLLLLLLLLLیری نمی کنLLLLLLLLLLLد. شهید مطهLLری در این بLLاره می نویسLد: »روح بشLLر فوق العLLاده تحریک پذیر است. اشتباه اسLLت کLLه گمLLان کLLنیم تحریک پLLذیریی اسLLLت و از آن پس آرام LLد خاصLLLه حLLدود بLLLر محLLروح بش می گیرد. همان گونLه کLه بشLر LL اعم از مLرد و زن LL در ناحیLLه ثLروت و مقLام، از تصLLاحب ثLLروت و تملLLک جLLاه و مقLLام سLیر نمی شود و اشباع نمی گردد، در ناحیه جنسی نیز چLLنین اسLLت. هیچ مLLردی از تصLLاحب زیبارویLLان و هیچ زنی از متوجLLه کLLردن مردان و تصاحب قلب آنان و بLLاالخره هیچ دلی از هLLوس سLLیر نمی شود. و از طرفی، تقاضای نامحدود، خLLواه نLLاخواه، انجLLام ناشLLدنی اسLLت و همیشLLه مقLLرون اسLLت بLLه نLLوعی احسLLاس محرومیت، دسLت نیLافتن بLه آرزوهLا بLه نوبLه خLود، منجLر بLه

24اختالالت روحی و بیماری هLLLLLLای روانی می گLLLLLLردد«. Karen( در نقLLد نظریLLه کLLارن هورنLLای )Westkottوست کLوت )

HorneyهLLه و بLLدن از خانLLارج شLLا خLLکه معتقد بود زنان باید ب ) عهده گرفتن کارهای متفاوت در مشاغل گوناگون، هویت خLLود را بیابند، می گویLLد: زنLLان امLLروزی مLLا بین نیLLاز بLLه جلب توجLLه مردان و دنبال کردن اهداف شخصی خLLود، گLLیر افتاده انLLد. بLLه همین دلیل، رفتارهای متضادی از خود نشLLان می دهنLLد؛ گLLاهی اغواگر و پرخاشگر و گاهی مؤدب و گاهی جاه طلب می شLLوند. زنLLان امLLروز بین کLLار و عشLLق، دو پLLاره شLLده اند و در نتیجLLه،

25هیچ کLLLLLLLLدام آن هLLLLLLLLا را ارضLLLLLLLLا نمی کنLLLLLLLLد. در کتاب روح زن می گوید: زن طوری آفریLLده شLLده اسLLت کLهLLازی و عشLLوه گری وابسته به یک مرد باشد و فقط برای او طن کنLLد. بLLه همین دلیLLل، اگLLر تکیه گLLاهش را نیابLLد و بLLه تجمLLل و جلوه گری خود ادامه دهد، دوام نخواهد آورد و نLLابود می شLLود، در ادامه، آورده است: »زن همچLون بوتLه نیلLوفری اسLت کLه طالب چوب خشک یا دیLLوار لخت و عریLLانی اسLLت تLLا آن را از گل و سبزه بپوشاند. اگر چنین چوب و دیواری نیابLLد، خشLLک و



26نLLLLLLLLLLLLLLLابود خواهLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLد«. از اینجا فلسفه و حکمت وجوب پوشش و حجاب بLLرای زن در اسالم مشخص می شLLود؛ زیLLرا این حکم بLLه دلیLLل اینکLLه نقش اساسی در متعLادل کLردن غریLزه خودنمLایی و تLLبرج زن دارد، عامل مهمی برای جلوگیری از بخش بLLزرگی از اضLLطراب ها و دغدغه های فکری زن محسوب می شود؛ زیرا آزاد بودن زن در خLLودآرایی و بLLه نمLLایش گLLذاردن جلوه هLLای زنانLLه در جامعLLه، موجب افراط در تجمل و توجه به زیبایی های ظاهری می شود، که این توجه افراطی می تواند سبب بروز اختالل های روانی درزن شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. توضیح مطلب این است که وقتی زن مکشوف و آرایش کLرده در بین مردان ظاهر می شود، طبعا عده ای خوششان می آیLLد و او را مورد تحسین و تکریم )ظاهری( قرار می دهنLLد. بLLه همین دلیل، دایم سعی می کند وضع ظاهری خود را طوری قرار دهد که بیشتر موردپسند آن ها واقع شود. معمLLوال این گونLLه زنLLان و دختران برای اینکه زیباتر شوند، هر روز وقت زیادی را صLLرف آرایش و تقلید از مLLدهای جدیLLد می نماینLLد. این رونLLد می توانLLد ناراحتی های روانی زیادی برای آنان ایجLLاد کنLLد؛ زیLLرا بLLه دلیLLل اینکLLه همیشLLه کارهLLا بLLه دلخLLواه پیش نمی رود، بLLاعث بLLروز نگرانی هایی برای آن ها می شود. برای مثال، این تصور کLLه آیLLا با صرف این همLLه وقت و هزینLLه مLLالی، توانسLLته اند جلب نظLLر دیگLLران بکننLLد و مLLورد پسLLند آنLLان شLLوند یLLا بLLه عکس، مLLورد تمسLLخر و تحقLLیر آناننLLد، می توانLLد دایم ذهن آن هLLا را بLLه خLLود مشغول کند و آن ها را به موجوداتی نگران تبLLدیل نمایLLد. دلیLLل دیگری که می تواند به نگرانی آن ها بیفزاید این تصور است کLLه هر لحظه ممکن است رقیبی زیباتر از راه برسد و شکار آن هLLا را بربایLLد. و سLLرانجام، دلیLLل دیگLLری کLLه بLLاعث نLLاراحتی و استرس برای آن ها می شLود این اسLت کLه می بیننLLد بLه مLLرور زمLLان، از زیبایی هایشLLان کاسLLته می شLLود و زنLLان جLLوان تر و زیباتر جای آن ها را می گیرند و نقش آن هLLا را در ربLLودن دل هLLا کمتر می کنند. گرچه آن هLLا بLLرای اینکLLه در این رقLLابت، ضLLعف خLLود را جLLبران کننLLد، دسLLت بLLه کارهLLای گونLLاگونی می زننLLد: تنوع طلبی بیشLLتر در لبLLاس و آرایش و افLLراط در جلLLوه گری و



خLLLLLودآرایی؛ ولی نتیجLLLLLه چنLLLLLدانی برایشLLLLLان نLLLLLدارد. وقLLتی زن در اثLLر آزادی در خLLودآرایی و جلLLوه گری بLLه چLLنین احساسی رسید، به زودی متوجLLه می شLود کLLه در این رقLLابت، دیگر توان مقابله با زنان زیبا و جوان را ندارد، بخصوص وقLLتی پا به سن می گذارد این احساس تلخ در او بیشتر می شود؛ زیرا مشاهده می کند همان مردانی که چنLLدی پیش خریLLدار نازهLLا و کرشمه های او بودند، دیگر حاضر نیسLتند بLLا او مLLراوده داشLته باشLLند و بهLLای چنLLدانی بLLه او نمی دهنLLد. اینجاسLLت کLLه دچLLار افسردگی و اضطراب می شود و حتی گاه دیده شده است کهبLLLLLLLرخی زنLLLLLLLان دسLLLLLLLت بLLLLLLLه انتحLLLLLLLار می زننLLLLLLLد. کتاب چهره عریان زن عرب می نویسLLد: »زیبLLایی، بLLه نمLLایش برجستگی های بLLدن و آرایشLLی کLLه اضLLطراب درونی و فقLLدان اعتماد به نفس را پنهان می کند، نیست، بلکه پیش از هLLر چLLیز مدیون قدرت تفکر، سLLالمت جسLLم و کمLLال نفس اسLLت. چLLه بسیار دخترانی کLLه بLLه سLLبب شLLوق دسLLت یابی بLLه نشLLانه های مقبLLول زیبLLایی و زنLLانگی، بLLه اختالالت روانی و اضLLطرابات گوناگون دچار گردیده اند. گمان و تصور یک دختر این است کLLه زنLLدگی و آینLLده اش بLLه انLLدازه بیLLنی و یLLا خمیLLدگی مژه هLLایش بستگی دارد تا آنجا که حتی یک میلی مLLتر کوتLLاهی طLLول مLLژه نیز می تواند به مسئله ای جLLدی و بحLLرانی واقعی در زنLLدگی او

27تبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدیل شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود«. آنچه این مشکل را حادتر می کند این است کLLه زنLLان بLLدحجاب خیلی زودتر از زنLLان دیگLLر زیبLLایی خLLود را از دسLLت می دهنLLد؛ زیرا در پزشکی اثباب شده اسLLت کLLه بLLرهنگی اعضLLای زن در محیط گرم یا سرد، سبب به هم خوردن تعادل چربی هLLای زیLLر پوست شده، لطافت و ظرافت و صافی عضLLالت را مبLLدل بLLه ناهمواری و مردانه شدن آن ها می کند. عالوه بر این، وقتی زن تمام زیبایی های خLLود را در معLLرض تماشLLای عمLLوم قLLرار داد، دیگر چیزی برای جلب نظLLر نLLدارد. بنLLابراین، بLLدحجابی، هم از جهت جسLLمی و هم از جهت روانی، از زیبLLایی زن می کاهLLد و این خود عاملی در تشدید سرخوردگی و ناراحتی زن می باشد. امLLا بLLه عکس، رعLLایت حجLLاب سLLبب افLLزایش زیبLLایی زن می شLLLود. در روایLLLتی، امLLLام علی)علیه السLLLالم( می فرمایLLLد:



و28»عفت و حجاب سبب افزایش و رشد زیبLLایی می شLLود.« نیز در روایتی دیگر می فرماید: »پوشLLش و حجLLاب بLLرای حLLال

غریزه حیLLا29زن بهتر است و سبب دوام زیبایی او می شود.« خصیصه حیا و شرم به طور طبیعی، در زن بیش از مرد وجLLود دارد. بLLه همین دلیLLل اسLLت کLLه زن فطرتLLا و از روی طبLLع و غریزه، میل به پوشش بLLدن خLLود در مقابLLل نLLامحرم دارد و از برهنگی دچار اضطراب می شود. شواهد فراوانی در اسالم بLLر فطری و غریزی بLLودن حیLLا بLLرای زن وجLLود دارنLLد و عالوه بLLر اینکه قرآن به این مطلب اشاره کرده، از نظLLر روان شناسLLی،

.1زیست شناسLLی و جامعه شناسLLی نLLیز قابLLل اثبLLات اسLLت. دیدگاه اسالم درباره حیای زن قرآن در داسLLتان حضLLرت آدم و حوا، پس از اینکه می فرماید آن ها فریب شLLیطان را خوردنLLد وجرة LLاز درخت ممنوعه تناول کردند، می فرماید: )فلما ذاقا الش ة( فان علیهمLLا من ورق الجن LLا یخصLLوءاتهما وطفق LLبدت لهما س

(، و هنگامی که از آن درخت چشیدند، زشLLتی ها و22)اعراف: قسمت های پنهان اندامشان بر آن ها آشکار شد و )به سرعت( شروع به قراردادن برگ های درختان بهشتی بر خLLود کردنLLد تLLاآن هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا را بپوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانند. از این داستان، به روشنی می توان فهمید که آدم و حوا هنگLLام برهنه شدن، مضطرب و پریشان شLLدند؛ زیLLرا بLLرای رهLLایی از این حالت، به برگ های درختان پنLLاه آوردنLLد و خLLود را بLLا آن هLLا پوشاندند و صبر نکردند تا لباس مناسبی بLLه دسLLت آورنLLد. این در حالی است که اوال، آن ها همسر یکLLدیگر بودنLد و جLLایز بLLود در مقابLLل هم برهنLLه شLLوند. ثانیLLا، هیچ کس در آنجLLا نظLLاره گر آن ها نبود تا شرمندگی شان به خاطر او باشد. ثالثا، چون اولین انسان بودند، پوشش بLLرای آن هLLا جنبLLه اکتسLLابی هم نداشLLت. بنابراین، تنها دلیل اضطراب ایشان از بLLرهنگی، فطLLری بLLودن حیLLLا در آن هLLLا بLLLود و چLLLون بLLLرهنگی خالف فطLLLرت اسLLLت،

30اضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLطراب آور اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. اگر کسی بپرسLLد، از این آیLLات بLLه دسLLت می آیLLد کLLه »کشLLف عورت« خالف فطرت اسLLت، نLLه »کشLLف حجLLاب«، در پاسLLخ گفته می شود: اوال، قLLرآن در اینجLLا سLLخن از کشLف »سLLوءة« دارد. »سوءة« در لغت، به معنLLای چLLیزی اسLLت کLLه انسLLان از



بنابراین، منظور قLLرآن از31آشکار شدن آن ناراحت می شود.وءاتهما(،20کلمLLه »سLLوءة« در سLLوره اعLLراف، آیه هLLای LLس(

وءاتهما(، 22 LLوءاتکم( و 26) س LLس(ای27LLجاذبه ه ،)وءاتکم LLس( همین سوره، خداونLLد از26جنسی آدم و حواست؛ زیرا در آیه

لباسی که »سوءات« انسان را می پوشLLاند، بLLه »لبLLاس تقLLوا«LLا علیکم LLا بنی آدم قLLد أنزلن تعبیر کLLرده اسLLت و می فرمایLLد: )یقوی ذلک خیر.( و امLLام لباسا یواری سوءاتکم وریشا ولباس الت باقر)علیه السالم( آن را به »لبLLاس عفLLاف« تعبLLیر می کنLLد. »و

قوی فالعفاف.« از این روایت معلLLوم می شLLود32اما لباس الت لباس عفاف یا پوشش عفیفانه به پوششی گفتLLه می شLLود کLLه جاذبه های جنسی انسان را بپوشاند، نه فقط عضو تناسLLلی را، و در واقLLع، علت اضLLطراب آدم و حLLوا، از بین رفتن عفLLاف وآشLLLLLLکار شLLLLLLدن جاذبه هLLLLLLای جنسLLLLLLی آنLLLLLLان بLLLLLLود. ثانیLLا، جاذبه هLLای جنسLLی زن و مLLرد متفاوتنLLد. در مLLرد، فقLLط اعضای تناسلی، یا حداکثر بین ناف تا زانو، دارای جاذبه جنسی

ولی در33است )چنانکه بعضی از روایات آن را تأیید می کند(، زنان، تمام بدن دارای جاذبه جنسی اسLت. بنLLابراین، از این دو مقدمه می توان به روشنی استدالل کLLرد کLLه هرگونLLه بLLرهنگی زن، بLLه نظLLر قLLرآن، در تضLLاد بLLا فطLLرت اوسLLت و مLLوجب اضطراب او می شود. به همین دلیل است کLLه فریضLLه حجLLاب مخصوص زنان شLLده اسLLت و حجLLاب مLLردان در حLLد پوشLLیدنعضLLLو تناسLLLلی یLLLا حLLLداکثر بین نLLLاف تLLLا زانLLLو می باشLLLد. در تأیید مطلب مزبور، یعنی اثبات مقدمLLه اول، کLLه منظLLور از»سوءة« جاذبه جنسی است، می تLوان گفت: کلمLه »عLLورت«

نیز مانند کلمه »سوءه« به معنای جاذبLLه جنسLLی می باشLLد34 که در تعLLابیر دیLLنی در مLLورد بLLدن زن بLLه کLLار رفتLLه اسLLت. در

فرمLLود: بLLر زنLLان الزم نیسLLت در مقابLLل31سLLوره نLLور آیLLه کودکانی که از »عورت« زنان L یعنی از جاذبه های مربLLوط بLLه

همچLLنین در35زنLLان LLL آگLLاه نیسLLتند، حجLLاب داشLLته باشLLند. روایتی، علت وجLLوب پوشLLش زن را عLLورت بLLودن او معLLرفی می کند. پیامبر اکرم)صلی الله علیLLه و آلLLه( می فرمایLLد: »بLLدن زن عورت )دارای جاذبه جنسی( است که خانه اش پوشLLش آن

معلوم است که کلمه »عورت« در اینجLLا نمی توانLLد36است.«



به معنای خاص آن باشد، بلکه کنایLLه از آن اسLLت کLLه بLLدن زن دارای جاذبه جنسی است و بهترین پوشش برای آن، بودن زندر خانLLLه و کمLLLتر ظLLLاهر شLLLدن در برابLLLر نLLLامحرم اسLLLت. بنابراین، چه در داسLLتان آدم و حLLوا و چLLه در موضLLوع حجLLاب، تعبیر قرآن و روایت از بدن زن بLLه »سLLوءة« و «عLLورت» دال بر این اسLLت کLLه زن از برهنLLه کLLردن بLLدنش دچLLار نLLاراحتی و پریشانی و بلکه اضطراب می شود و این نشLLانه فطLLری بLLودنحیLLLLا و در نتیجLLLLه پوشLLLLش و حجLLLLاب بLLLLرای زن اسLLLLت. از شواهد دیگر فطری بودن صفت حیا در زن، داستان حضرت مریم)س( و حضرت یوسف)علیه السالم( است. قرآن در قصه حضرت مریم)س(، پس از اینکه می فرمایLLد: مLLریم بLLه اعجLLاز الهی، باردار شد و بLLرای اینکLLه مLLردم نLLادان او را بLLه فحشLا و بی عفتی متهم نکنند، از آنان فاصله گرفت تا دور از آن ها وضعیا LLذا وکنت نسLLل هLL LLا لیتنی مت قب حمLLل کنLLد، می فرمایLLد: )ی

( )مریم آن قدر نLLاراحت شLLد کLLه( گفت: ای23منسیا( )مریم: کاش پیش از این، مرده بودم و بکلی فرامLLوش می شLLدم! این سLLخن حLLاکی از نهLLایت پریشLLانی و نLLاراحتی زنی اسLLت کLLه احسLLاس می کنLLد از نظLLر مLLردم، حیLLا و عفتش لکه دار شLLده است، از این رو، آرزوی مرگ می کنLLد. این نشLLان می دهLLد حیLLا تمام وجود اوسLLت کLLه بLLا رفتن آن، جLLانش هم در حLLال از بین رفتن است و این غیر از فطری بودن حیا، دلیل دیگLLری نLLدارد. از این بیLLان معلLLوم می شLLود وقLLتی حیLLا در زن فطLLری باشLLد، پوشش و حجاب، که الزمه حیاسLLت، نLLیز فطLLری خواهLLد بLLود؛ زیLرا امکLLان نLLدارد زنی دارای حیLا باشLLد و آن گLاه اجLLازه دهLد نامحرم از نگاه کردن به بدن او لLLذت بLLبرد. بLLه عبLLارت دیگLLر، ظهور و تبلور حیا در زن، به پوشش مناسLLب اسLLت. در واقLLع، عامل اصلی گرایش زن به حجLLاب و پوشLLش، تLLأمین یLLک نیLLازدرونی و فطLLLLLری بLLLLLه نLLLLLام حیLLLLLا و شLLLLLرم اسLLLLLت. همچنین قرآن در قصه حضرت یوسف)علیه السالم( به حLLرکت فطری زن عزیLLز مصLLر اشLLاره می کنLLد کLLه وقLLتی خواسLLت ازLواب( )یوسLف: قت االب یوسف کام بگیرد، درهLا را بسLت )و غل

( تا کسی شاهد او نباشLد. امLLام زین العابLLدین)علیه السLالم(23 می فرماید: در این هنگام، آن زن بLLا پLارچه ای روی بت خLLود را



پوشاند. یوسف از او پرسLLید: چLLرا این کLLار را کLLردی؟ گفت از یوسف گفت: تLLو از بت حیLLا می کLLنی، ولی37بت حیا می کنم.

من از خدا حیا نکنم؟ از این موضوع مشخص می شود کLLه حیLLا امری فطری است؛ زیرا هLLر زنی بLLه طLLور فطLLری و غریLLزی،چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنین احساسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی دارد. همچنین در بعضی روایات آمده است کLLه خداونLLد حیLLای زن راLLه برابLLر حیLLای مLLرد قLLرار داده؛ حضLLرت امLLیر)علیه السLLالم( ن فرمLLود: »خداونLLد LLL عزوجLLل LLL شLLهوت جنسLLی را ده قسLمت آفرید. نه قسLLم آن را در زنLLان قLLرار داد و یLLک قسLLم آن را در مردان؛ و اگLLر خداونLLد LLL عزوجLLل در آن هLLا بLLه انLLدازه شLLهوتLه جنسی شان حیا و شرم قرار نمی داد، هر آینه به هLر مLLردی ن

38زن آویLLLLLLLLLLزان )وابسLLLLLLLLLLته( می شLLLLLLLLLLد.« در روایت دیگری، حیLLای زن را از این هم بیشLLتر می دانLLد. ابLLو بصLLیر می گویLLد: از امLLام صLLادق)علیه السLLالم( شLLنیدم کLLه می فرمود: »شهوت جنسی زن نود و نه برابر مLLرد اسLLت، امLLا خداوند بر او حیا قرار داده اسLLت.« از این دو روایت اسLLتفاده می شود که در طبیعت و آفLLرینش زن، حیLLا بیش از مLLرد قLLرارمعت LLLال سLLLیر، قLLLایص عن ابی بصLLLده و این از خصLLLداده ش جLLل لت المLLرأة علی الر LLول: »فضLLالم( یقLLه )علیه السLLاباعبدالل

39تسعة و تسعین من اللLLذة و لکن اللLLه القی علیهLLا الحیLLاء.« . دیLLدگاه زیست شناسLLی و روان شناسLLی2فطLLری اوسLLت.

درباره حیای زن زیست شناسان و روان شناسان هم به فطLLری بودن حیLLا در زن )و بلکLLه در جنس مLLاده( اذعLLان دارنLLد. دکLLتر فخری، فیزیولوژیست مصری، در این بLLاره می گویLLد: »اصLLل و مبدأ احساس حیا، همان احساس حیوانی جنس ماده در مLLورد حیاست و به همین جهت می بینیم نوعا احساس حیا در زنان از

40مLLLLLLLLLLLLLردان قLLLLLLLLLLLLLوی تر اسLLLLLLLLLLLLLت«. مودودی نیز پس از شرح مفصلی درباره اینکه تجLLاذب جنسLLی در انسان دایمی است، می نویسLد: »در طبLع زنLان، در مقابLل شهوت و جاذبیت جنسی، حیا و احتشام و امتناع نیز بLLه ودیعت نهاده شده است، که در هر زنی کم و بیش وجLLود دارد. بLLدون شک، این غریزه امتناع و فرار در جنس ماده حیوانات دیگر نیز ظهور دارد، ولی در جنس ماده انسان بیشتر و شLLدیدتر اسLLت



و این شدت به وسیله وضع غریزه حشLLمت و حیLLا در روان او، 41افLLLLLLLLLLLLLLزون گشLLLLLLLLLLLLLLته اسLLLLLLLLLLLLLLت«.

بLLرخی از روان شناسLLان معتقدنLLد: حیLLا بLLا آفLLرینش زن بLLه هم آمیخته اسLت و تطLLورات جسLمی دوران بلLوغ، کLه معمLLوال بLا بLLروز حLLالت روحی و روانی گونLLاگونی همLLراه اسLLت، عامLLل درونی حیا را به نمایش می گLLذارد. کتLLاب طبLLایع زنLLان دربLLاره وضعیت روحی و روانی پسLLران و دخLLتران در دوران انتقLLال از کودکی به نوجوانی )دوران بلوغ( می نویسد: »فرق بین این دو جنس خیلی زیاد است؛ مثال، دختر در این سLLن متLLانت خLLویش را دارد و در نهایت، رشد و وقار زندگی می نماید، در حالی کLLه

سپس42پسر سال های دراز دیگری الزم دارد تا عاقل گردد.« در مورد آثار بلوغ در دختران می گوید: »خجLLالت در او )دخLLتر( زیاد و تأملش در حرکات و اطوار خویش فوق العاده گردیLLده و

43میلش بLLLLه انفLLLLراد و تنهLLLLایی زیLLLLاد خواهLLLLد شLLLLد.« بنابراین، وقتی حیا در زن فطری باشد، حجLLاب و پوشLLش هم،که از آثLLار و نتLLایج آن اسLLت، فطLLری خواهLLد بLLود. منتسLLکیو )

C.L.D.S.Montesquieuان در اینLLل جهLLام ملLLد: »تمLLمی گوی ) عقیده مشترکند کLLه زن هLLا بایLLد حجب و حیLLا داشLLته باشLLند تLLا بتواننLLد خLLودداری کننLLد. علتش این اسLLت کLLه قLLوانین طLLبیعت این طور حکم کرده است و الزم دانسته زن ها محجLLوب باشLLند و بر شهوات غلبه نماینLLد. طLLبیعت مLLرد را طLLوری آفریLLده کLLه تهورش زیادتر باشد، ولی زن طوری آفریده شده که خودداری و تحملش زیادتر باشد. بنابراین، هرگز نباید تصور کLLرد افسLLار گسیختگی زن ها بر طبLLق قLLوانین طLLبیعی اسLLت، بلکLLه افسLLار گسیختگی بر خالف قوانین طبیعت می باشد و بر عکس، حجب و حیا و خودداری مطابق قوانین طبیعت است؛ زیرا طبیعت ما را طوری آفریده کLLه بLLه نقص خLLود پی بLLبریم و بLLه همین جهت است که دارای حجب و حیLLا هسLLتیم؛ زیLLرا حجب و حیLLا همانLLا

44خجلتی است که شخص از نقص و عدم کمLLال خLLود دارد.« LLLLL دیLLLLدگاه جامعه شناسLLLLی دربLLLLاره حیLLLLای زن بررسLLLLی3

جامعه شناختی و تاریخی حجاب نیز فطری بودن حیLLا در زن را به اثبات می رساند؛ زیرا بنLLابر گLLواهی متLLون تLLاریخی، در اکLLثر



قریب به اتفاق ملت ها و آیین هLLای جهLLان، حجLLاب در بین زنLLان معمول بوده است؛ هرچند در طول تLLاریخ، فLLراز و نشLLیب های زیادی را طی کرده و گاهی با اعمال سلیقه حاکمان، تشدید یا تخفیف یافته، ولی هیچ گاه به طLور کامLLل از بین نرفتLه اسLت. مورخان به ندرت، از اقوام بدوی، کLه زنانشLان دارای پوشLش مناسب نبوده و یا به صورت برهنه در اجتماع ظاهر می شLLدند،یLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد می کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. دانشمندان، تLLاریخ حجLLاب و پوشLش زن را بLLه دوران مLLا قبLLل تاریخ و عصر حجر نسبت می دهند. کتاب زن در آینه تاریخ پس از طرح مفصل علل و عوامل تاریخی حجLLاب، می نویسLLد: »بLLا توجه به علل ذکر شده و بررسی آثار و نقوش به دست آمLLده، پیدایش حجاب به دوران پیش از مذاهب مربوط می شود و بLLه این دالیل، عقیده عLLده ای کLLه می گوینLLد مLLذهب موجLLد حجLLاب می باشد صLLحت نLLدارد، ولی بایLLد پLLذیرفت کLLه در دگرگLLونی و

45تکمیLLLLLLل آن بسLLLLLLیار مLLLLLLؤثر بLLLLLLوده اسLLLLLLت«. نتیجه ای که از این مطلب می توان گرفت این است که گرایش زنان در طول تاریخ و در خالل فرهنگ ها و تمدن های گونLLاگون، و حتی بعضLLا متضLLاد، بLLه حجLLاب و پوشLLش، این حقیقت را بLLه اثبLLات می رسLLاند کLLه حیLLا، کLLه تبلLLور آن حجLLاب زن در مقابLLل نامحرم است، ریشLLه در فطLLرت و غرایLLز زن دارد و بLLه همین دلیل، یک خصیصه مشترک در بین تمام زنان بوده است. حیا و سالمت روانی شکی نیست که وجود حیا در زن تأثیرات بسیار مثبتی بر روح و روان وی دارد. عفاف و پوشیدگی همچون سد و حفاظی است که زن در سLLایه آن از هLLر ذلت و تحقLLیری در امان می ماند. دین اسالم بLLا واجب کLLردن حجLLاب، نمی خواهLLد زن بازیچه دست شهوت پرسLLتان باشLLد و ارزش او بLLه مLLیزانی تنزل کند که تنها وسیله ای برای اطفای شهوات به حساب آید. اسالم خوشی های مشروع را برای زن می پسندد و البته تLLأمین آن را در سLLایه حیLLا و عفت قLLرار می دهLLد. عفLLاف، کLLه ثمLLره حجاب و پوشش است، عامLLل آرامش و سLLکون انسLLان و دور مانLLدن او از عوامLLل اضLLطراب و در نهLLایت، مLLوجب رضLLایت وجدان است. چه بسLیارند عوامLLل نLLاامنی فکLLری و ذهLLنی کLه عفاف مانع بروز آن هاست. عفLLاف مLLوجب احسLLاس امLLنیت و



شرف آدمی است و باعث می شLLود کLLه آدمی بتوانLLد در طLLولحیLLLLاتش درسLLLLت فکLLLLر کنLLLLد و نیکLLLLو تصLLLLمیم بگLLLLیرد. زن به دلیل اینکه عواطف و احساسات قوی تری نسبت به مرد دارد، از نظLLر روانی نفوذپLLذیرتر از مLLرد اسLLت؛ یعLLنی بیش از مرد از عوامل بیرونی متLLأثر می شLLود. این تLLأثر و نفوذپLLذیری وقتی از یک منبع، یعنی از سوی شوهر باشLLد، بLLاعث می شLLود وحدت و یگانگی روانی زن حفLLظ شLLود، ولی وقLLتی زن بLLدون حجاب در اجتماع مLLردان نLLامحرم حاضLLر می شLLود، بLLه آسLLانی تحت تأثیر روانی و عاطفی آنان قرار می گیرد و وحLLدت روانی او از بین می رود و بLLLLLا از بین رفتن وحLLLLLدت روانی، دچLLLLLار

46اضLLLLLLLLLLطراب و آشLLLLLLLLLLفتگی می شLLLLLLLLLLود. در منLLLابع اسLLLالمی، دربLLLاره بLLLرخی از آثLLLار روانی حجLLLاب و

سLLوره60بی حجابی مطالب زیادی وجLLود دارنLLد؛ مثال، در آیLLه LLر تعففن خی LLنور« درباره فلسفه حجاب می فرماید: )و ان یس« (؛ و اگر »زنان« خود را بپوشLLانند بLLرای آن هLLا )خLLیر( بهLLتر لهن است. کلمه »خیر«، که به معنای سود و نفLLع اسLLت، بLLه دلیLLل اطالقش، هم شامل نفع مادی می شLLود و هم نفLLع معنLLوی. در

سوره احزاب، سود و نفع حجاب مشخص تر بیان شLLده53آیه ( این کLLار )حفLLظ حLLریم LLوبهن است: )ذلکم اطهر لقلوبکم و قل بین زن و مرد( برای پLLاکی دل هLLای شLLما و آن هLLا بهLLتر اسLLت. بنابراین، می توان گفت: طبق این دو آیه، اثر مهم حجاب بLLرای زن، طهارت و پاکی قلبی است که مقدمه ای برای رسLLیدن بLLه سالمت قلبی )قلب سلیم( است و در روان شناسLLی، از آن بLLه»سLLLLLLLLLLLLLLالمت روانی« تعبLLLLLLLLLLLLLLیر می شLLLLLLLLLLLLLLود.

سوره »نور« درباره تأثیر حفLLظ عفت مLLرد30همچنین در آیه به واسطه نگLLاه آلLLوده نکLLردن بLLه زن می فرمایLLد: )و یحفظLLوا فLLروجهم ذلLLک ازکی لهم(؛ و عفLLاف خLLود را حفLLظ کننLLد. اینبLLLLLLLLLLLLLرای آنLLLLLLLLLLLLLان پLLLLLLLLLLLLLاکیزه تر اسLLLLLLLLLLLLLت. در روایات نیز به تأثیر روانی حجاب بر زن اشاره شLده اسLت. امLLLLام علی)علیه السLLLLالم( در وصLLLLیت خLLLLود بLLLLه امLLLLام حسن)علیه السالم( می فرماید: »)زنان را( در پرده حجاب نگاه دار تا نامحرمان را ننگرند؛ زیرا سخت گیری در پوشش، عامLLل

47سLLLLLLLLالمت و اسLLLLLLLLتواری آنLLLLLLLLان اسLLLLLLLLت.«



همچنین آن حضرت در حدیث دیگLLری می فرمایLLد: »پوشLLش و حجLLاب بLLرای حLLال زن بهLLتر اسLLت و سLLبب دوام زیبLLایی او

منظور از حال زن در این حدیث، وضعیت روانی48می شود.« اوست که رعایت حجاب سبب تعادل بهLLتر آن می شLLود. و نLLیز پیامبر اکرم)صلی الله علیه و آلLLه( می فرمایLLد: »بهLLترین زنLLان شما زنان پLLاک دامن و عفیLLف هسLLتند.« این روایت نLLیز همLLان

پی49 سLLوره »نLLور« گذشLLت.60چیزی را می گوید که در آیه LLLL علی بن حسLLLام الدین المتقی، کنزالعمLLLال فی1نوشLLLتها :

، ص3سنن االقوال و االفعال، انتشارات مؤسسLLة الرسLLاله، ج 121 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.

L عبدالواحد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، بLLیروت، مؤسسLLة2.LLLLLLLLLLLL 1168االعلمی للمطبوعLLLLLLLLLLLLات، حLLLLLLLLLLLLدیث

3 L Exhibitionism .ک راضLLیة مرضLLیة«4 تها النفس المطمئنه ارجعی الی رب L یا ای

( تLLو ای روح آرام یافتLLه! بLLه سLLوی پروردگLLار28و 27)فجLLر: بLLازگرد، در حLLالی کLLه هم تLLو از او خشLLنودی و هم او از تLLوخشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنود اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

LLوم الینفLLع مLLال و البنLLون اال من اتی اللLLه بقلب سLLلیم5 LLL ی.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 89و 88)شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLعراء:

LLL مرتضLLی مطهLLری، نظLLام حقLLوقی زن در اسLLالم، تهLLران،6.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 436، ص19، ج 1379صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدرا،

جال«؛ شLLیخ7 ما همها فی الر جال و ان L »خلقت المرأه من الر حLLر عLLاملی، وسائل الشLLیعه، قم، موسسLLة آل الLLبیت الحیLLاء

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 64، ص20ق، ج 1409الLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتراث، LLL جینLLا لمLLبروزو، روح زن، ترجمLLه پLLری حسLLام شLLه رئیس،8

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 15، ص 1369تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران، دانش، .LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 42 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 9

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 44 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 10 L ویل دورانت، لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب، تهLLران،11

.L 223، ص1369انتشارات سازمان آموزش انقالب اسالمی، L »الودود العفیفLLة، العزیLLزة فی اهلهLLا، الذلیلLLة مLLع بعلهLLا،12

LLره.«؛ محمLLدبن یعقLLوب جة مLLع زوجهLLا، الحصLLان مLLع غی المتبر



،5، ج 1367کلینی، اصول کافی، تهران، دارالکتب االسLLالمیه، .LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 324صق فی عنقهLLا13 L »الینبغی للمرأة ان تعطل نفسها ولو ان تعل

حها LLقالدة، و الینبغی لها ان تدع یدها من الخضاب و لو ان تمس ة.«؛ شیخ حر عاملی، پیشLLین، ج بالحناء مسحا و ان کانت مسن

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 459، ص 4 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 14.LLL 475، صLLLL 6 محمLLLدبن یعقLLLوب کلیLLLنی، پیشLLLین، ج 15 L »التملک المرأة من االمر ما یجاوز نفسها، فان ذلLLک انعم16

ت LLلحالها و ارخی لبالها و ادوم لجمالها، فان المرأة ریحانة لیس LLه.«؛ شLLیخ حLLر عLLاملی، پیشLLین، ج .LL 168، ص20بقهرمان

ن لزوجهLLا وامLLا غLLیر ذات البعLLل فال17 LLزی L »اما ذات البعل فتجLLLLLال.«؛ همLLLLLان، ج LLLLLد الر LLLLLده ی به ی LLLLL97، ص2یش LLLLL.

وا18 LLال: قصLLج L قال رسول الله)صLLلی اللLLه علیLLه و آلLLه( للر.«؛ محمLLدبن یعقLLوب ه ازین لکن LLرکن فان ساء ات اظافیرکم، وللن

.LLLLLLLLLLLLLLLL 491، ص6کلیLLLLLLLLLLLLLLLLنی، پیشLLLLLLLLLLLLLLLLین، ج L حسن بن یوسف حلی، تذکرةالفقهاء، قم، آل البیت الحیاء19

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 609، ص2، ج 1368الLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتراث، .LLLL 380، صLLLLL 4 شLLLLیخ حLLLLر عLLLLاملی، پیشLLLLین، ج 20م علی21 سLLاء فحLLر LLة الن L »جعLLل اللLLه الLLذهب فی الLLدنیا زین

ه.« همLLLLLLLLLLLان، ص LLLLLLLLLLLال لبسLLLLLLLLLLLج .LLLLLLLLLLL 414الر.LLL 324، صLLLL 5 محمLLLدبن یعقLLLوب کلیLLLنی، پیشLLLین، ج 22.LLLL 167، صLLLLL 20 شLLLLیخ حLLLLر عLLLLاملی، پیشLLLLین، ج 23 ،L 1379 مرتضی مطهری، مسئله حجLLاب، تهLLران، صLLدرا، 24.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 434ص.LLLLLLLLLLL 1990 LLLLLLLLLL بLLLLLLLLLLه نقLLLLLLLLLLل از شLLLLLLLLLLولتز25.LLLLLLLLL 24 LLLLLLLL جینLLLLLLLLا لمLLLLLLLLبروزو، پیشLLLLLLLLین، ص26 L نوال السعداوی، چهLLره عریLLان زن عLLرب، ترجمLLه حمیLLد27

.LLLLLLLLLLL 167، ص1359فLLLLLLLLLLLروتن و رحیم مLLLLLLLLLLLرادی، LLLL »زکLLLاة الجمLLLال العفLLLاف.«؛ مLLLیرزا حسLLLین نLLLوری،28

مستدرک الوسایل، بیروت، موسسة آل البیت الحیLLاء الLLتراث، ج.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 46، ص7

L »صیانة المرأة انعم )لحالها و ادوم( لجمالها.«؛ همLLان، ج29



.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 255، ص 14.LLLLL 35، صLLLLLL 4 محسLLLLLن قرائLLLLLتی، تفسLLLLLیرنور،ج30 LLL سیدمصLLطفی حسLLینی دشLLتی، معLLارف و معLLاریف، قم،31

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1376دانش، L سیدهاشم بحLLرانی، تفسLLیر البرهLLان، بLLیروت، انتشLLارات32

.LLLLLLLLLLL 1999مؤسسLLLLLLLLLLLه االعلمی للمطبوعLLLLLLLLLLLات، .LLLLL 40، صLLLLLL 2 شLLLLLیخ حLLLLLر عLLLLLاملی، پیشLLLLLین، ج 33 L »ورت« در لغت، به معنای عضوی اسLLت کLLه شLLخص بLLه34

سLLبب شLLرم، آن را می پوشLLاند. )ر.ک: سیدمصLLطفی حسLLینی(.LLLLLLLLLLLLLLL 544، ص7دشLLLLLLLLLLLLLLLتی، پیشLLLLLLLLLLLLLLLین، ج

LLL سLLید محمدحسLLین طباطبLLائی، تفسLLیر المLLیزان، ترجمLLه35 ، ج1363محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسالمی،

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 157، ص15ترها بیتهLLا» )زاهLLد ابی الحسLLین ورام،36 LLورة سLLراة عLLالم« L

تنبیه الخواطر و نزهةالنواظر المعروف بمجموعه ورام، تهLLران،.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 119، ص2ق، ج 1376

LLL ابوالفضLLل رشLLیدالدین میبLLدی، تفسLLیر کشف االسLLرار و37.LLLL 51، ص 5ق، ج 1409عLLLLدةاالبرار، تهLLLLران، امیرکبLLLLیر،

LLLLLLLLه قLLLLLLLLال، قLLLLLLLLال38 بغ بن نبات LLLLLLLLعن اص« LLLLLLLLL هوة LLالش LLL لLLوج امیرالمؤمنین")علیه السLLالم(: خلLLق اللLLه LLL عزسLLاء و جLLزء واحLLدا فی عشرة اجزاء فجعل تسعة اجزاء فی النوجLLل LLL فیهن من الحیLLاء علی جال و لوال ما جعل اللLLه LLL عز الرLLه.« قLLات ب وة متعل LLهوة لکان لکل رجل تسع نس قدر اجزاء الش

.LLLLLL 63، ص 20)شLLLLLLیخ حLLLLLLر عLLLLLLاملی، پیشLLLLLLین، ج LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 39 L به نقل از: علی محمدی آشLLنایی، حجLLاب در ادیLLان الهی،40

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 26، ص1373قم، اشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراق، L ابواالعلی المودودی، الحجاب، بLLیروت، مؤسسةالرسLLاله،41.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 140ص L حسینی نجفی به نقل از: علی محمدی آشLLنایی، پیشLLین،42.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 26ص LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان. 43 L منتسکیو، روح القوانین، ترجمه علی اکLLبر مهتLLدی، تهLLران،44



.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 442، ص 1362امیرکبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیر، .L 1357 ر.ک: علی اکبر علویقی، زن در آینه تاریخ، تهران، 45

L زینب جاللی، جزوه حجLLاب از دیLLدگاه روان شناسLLی، قم،46 .1382مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی )رحمه اللLLه(،

ده47 LLان شLLف ، LLاهن L »واکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ای (31الحجاب ابقی علیهن.« )نهج البالغه، ترجمه سیدرضی، نامه

یانة المLLراة انعم لحالهLLا و )ادوم( لجمالهLLا« )مLLیرزا48 LLص« LLL .LLLLLLLLLLLL 255، ص14حسLLLLLLLLLLLLین نوری، پیشLLLLLLLLLLLLین، ج

L »خیر نسائکم العفیفة« )محمدبن یعقوب کلینی، پیشLLین،49(324، ص5ج

مسئله بد حجابی و راه مقابله با آن

مقدمه: در این مقاله ابتدا تاریخچه حجاب و فلسفه آن از نظر خوانندگان میگذرد و سپس به مسئله بد حجابی و راه مقابله با آن پرداخته میشود. تاریخچه حجاب: آنطور که در تواریخ آمLLده حجاب نه تنهLLا قبLLل از اسLLالم بلکLLه قبLLل از میالد مسLLیح علیLLه

یهLLود–السالم هم وجود داشته است.ودر میان ایرانیان باستان یونان و برخی ملل دیگرحجاب رواج داشته است.البتLLه شLLکل–

آن بسته به آداب وفرهنگ هر قوم متفLLاوت بLLوده اسLLت.بLLرای اثبات این مدعا چند مثال زیر را به عنLLوان مشLLتی از خلLLوار ازنظLLLLLLLLLLLر خواننLLLLLLLLLLLدگان عزیLLLLLLLLLLLز میگLLLLLLLLLLLذرانیم: حجاب در یهود:))اگر زنی به نقض قانون یهLLود میLLپرداخت مثال بدون آنکه چیزی بر سر داشت بLLه میLLان مLLردم مLLیرفت ... در آنصورت مرد حLLق داشLLت زن را بLLدون پLLرداخت مهریLLه طالقدهLLد.(( تLLاریخ تمLLدن ویLLل دورانت-ج ?عصLLر ایمLLان ص ??? حجاب در ایران باسLتان:))زنLان طبقLات بLاالی اجتمLاع جLLز در تخت روان حLLق نداشLLتند بLLدون روپLLوش در اجتمLLاع ظLLاهرشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوند.((



))در نقشLLهایی کLLه از ایLLران باسLLتان بLLه جLLا مانLLده اسLLت هیچ صLLورت زنی دیLLده نمیشLLود.((کLLه این نشLLان مLLواظبت از زنبعنLLوان موجLLودی حسLLاس در ایLLران باسLLتان بLLوده اسLLت. تLLLLLLLLLLLLLاریخ تمLLLLLLLLLLLLLدن ویLLLLLLLLLLLLLل دورانت ج? ص??? حتی زمانیکه دختران کسری پادشاه شکست خورده ساسLLانی که به دین زرتشت بودند را بLه نLزذ عمLر آوردنLد بLا پوشLش ونقLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب و روپLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوش بودنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. حجاب در مسیحیت:گذشته از این حجاب در میان مسیحیها هم وجود داشته.بLLه طLLوری کLLه نقاشLLان قLLدیمی مسLLیحی تصLLویر حضرت مریم سالم اله علیها را با پوشLLش کامLLل میکشLLیدند.و راهبان بعنوان روحانیون دینی آنها هنوز هم با حجاب در اجتماع ظاهر میشLLوند کLLه این خLLود نشLLان از این دارد کLLه حجLLاب بLLه دینداری نزدیکتر است.و حتی در قرون وسطی نوعی از چLLادر در اروپا زینت سر زنان بوده .بعد از انقالب صLLنعتی و بLLا آغLLاز جنگ جهانی دوم بود که جنبش آزادی زنان موسوم به فمنیسمشLLLLLLLکل گLLLLLLLرفت و بیحجLLLLLLLابی را تشLLLLLLLویق کLLLLLLLرد. پس این تقریLLرات نشLLان میدهLLد کLLه حجLLاب مخصLLوص دین خاصی نبLLوده بلکLLه خداونLLد آن را در فطLLرت انسLLانها سرشLLته است. فلسLLفه حجLLاب: و امLLا اینکLLه چLLرا بایLLد زنLLان حجLLاب را رعLLLایت کننLLLد؟قLLLرآن کLLLریم در آیLLLه ?? سLLLوره احLLLزاب میفرماید))پیامبر به زنان و دختران خود و زنان مومن بگLLو کLLه خویشتن را به چادر فرو پوشند.که این کار برای اینکه آنها )بLLهعفت(شLLناخته شLLوند و از تعLLرض)هوسLLرانان(آزار نکشLLند.(( آنچه کLLه پLLر واضLLح اسLLت اینکLLه فیزیLLک بLLدن زنLLان بLLا مLLردان متفLLاوت اسLLت.ودیLLدن قسLLمتهایی از بLLدن زنهLLا بLLرای مردهLLا تحریک کننده است.ورویت آن قسمتها توسLLط مLLردان مLLوجب التذاذ بصری و افکار پلید میشود.که این موضوع با آزادی زنان مغایر است.و جسم زنان را در حد یLک کLاال پLایین میLاورد.پس حجاب همچون صدفی از گLLوهر وجLLود زن حفLLاظت میکنLLد.بLLه بیLLان لطیLLف عالمLLه مطهLLری ))حجLLاب مصLLونیت اسLLت نLLه محدودیت((یعنی حجاب در مقابل التذاذ بصLLری و ظنهLLای پلیLLد افLLراد گLLرگ صLLفت بLLرای زنهLLا آزادی میLLاورد.و او را از بنLLدنگاههLLای پلیLLد آزاد نگLLه میLLدارد.پس حجLLاب آزادی اسLLت.



و دلیLLل دیگLLر بLLر واجب بLLودن حجLLاب اینکLLه اسLLالم خواسLLتار فعLLالیت عزتمندانLLه زنLLان در اجتمLLاع اسLLت بLLه طLLوری کLLه از نگاههای شهوت آلود محفLLوظ باشLLد.تصLLور کنیLLد کLLه مLLردان و زنان در محیط کار یا دانشگاه تحریک شهوانی شوند آن موقLLع است که از تمرکز و کارایی آنهLLا کاسLLته میشLLود و شLLهوت بLLر مناسبات حاکم میشود.ولی ممکن است عده ای بگویند کLLه در کشورهای غربی و آمریکLLا زنهLLا بی حجLLاب در مراکLLز عمLLومی ظاهر میشوند و مشکلی هم پیش نمیاید.اما به آماری که اداره تحقیقات اجتماعی آمریکا در نزدیکی سال ?? منتشر کردتوجه کنید:))تعداد نوزادان غیر مشروع نسLLبت بLLه ?? سLLال قبLLل در آمریکا ?? درصد افزایش داشته است.((کLLه این خLLود بLLه علت افزایش بی بند و باری است.چرا که اراده رابطه غیر مشLLروع حاصل چیزی جز پوشش تحریک آمیز که نگاهها را جلب میکنLLدنیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. و از همین رو هست که پیغمبر صلوات اله علیLLه فرمLLود:زنLLای چشم نگاه به نا محرم است.پس دیگر فایده حجLLاب جلوگLLیری از روابط نا مشLLروع اسLLت.وبLLرای یLLک زن آزاده از هLLر دین و ملتی شایسته نیست که انLLدامهای خLLود را وسLLیله جلب توجLLه قرار دهLLد.چLLرا کLLه آن چLLیزی کLLه در واقLLع جلب میکنLLد امLLواج هوس های آلوده است. مسئله بد حجابی: بر خالف تصور رایج که کلید قفل بد حجابی را در برخLLورد انتظLLامی و اجبLLاری می یابداصال اینگونه نیست.اوال اینکه بد حجابی در مرحلLLه نخسLLت به نظم ربطی ندارد.و اگLر هم بLه نظم مربLوط باشLد در کنLLار جرمهایی مثل الواتی و زورگیری نیست که بشود بLLا بLLدحجابی مثل آنها برخورد بگیر و ببند انجام داد.چرا که اول از همه برای آنها نسبت به حکومت دینی تنفر ایجاد میکنLLد.ودیگLLر اینکLLه بLLر فرض هم اگر فرد بد حجاب دفعه بعد با حجاب ظاهر شد هنوز علت بLLدحجابی رفLLع نشLLده بلکLLه بLLه خLLاطر تLLرس آن را بLLروز نمیدهد.و حال آنکه بدحجابی یLLک مشLLکل اخالقی اسLLت کLLه بLLا ضمانت اجرای ترس حل نمیشود.چرا که ضمانت اجرای اخالق وجدان آدمی است.اصال مگر جوانها با زور بد حجLLاب شLLدند؟و یا با زور پسر ها زیLLر ابLLرو برمیدارنLLد؟جLLواب خLLیر اسLLت .یLLک علت مهم و عمده آن تبلیغات گسLLترده بLLرای ارزشLLمند نشLLان



دادن نوع تیپ و مدل زندگی غربی توسط ماهواره ها اسLLت.و جالب آنکه افرادی هم که ماهواره ندارند از آنها که دارند الگLLو برداری میکنند.و این فرهنگ غلط مثل دومینLLو مLLدام گسLLترش میابد.بLLه این آمLLاری کLLه روزنامLLه رسLLالت در ?? فLLروردین ??منتشLLLLLLLLLLLLLLر کLLLLLLLLLLLLLLرده توجLLLLLLLLLLLLLLه کنیLLLLLLLLLLLLLLد: .پس بLLه بLLد حجLLابی بایLLد بLLا دیLLد کالن نگریسLLت وریشLLه آن را خشکاند.چLLرا کLLه بریLLدن شLLاخه هLLای آن بLLاعث بLLار بیشLLتر آناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. مبارزه نظامی با بد حجابی مثل اینست که دملی در صورت ما سبز شده و ما بخواهیم آنرا با چاقو ببریم.راه درست آن است که با مراجعه به پزشک ریشه آنLLرا از بین بLLبریم.یکی از دالیLLل پیشرفت جوامع غربی این است که در هر کاری از متخصص و دانشمند آن رشته استفاده میکنند.حLLتی بLLه بیحجLLابی کشLLاندن جوانها و ایجاد معضالت فرهنگی در جامعه ما.حLLال مLLا چLLرا از

مردم شناسی و متخصصان دینی–عالمان علم جامعه شناسی و فLرهنگی اسLتفاده نکLLنیم؟بایLد آنهLا را جمLع کLرد تLا طLرحی عملی برای حفLLظ این ارزش مقLLدس بریزنLLد.و بایLLد بLLرای بLLهنتیجه رسیدن جانانه هزینه کرد .این همه قراردادهای ???-??? ملیون تومانی با بازیکنان فوتبال تیمهای دولتی بسته میشLLود و قراردادهای ملیLLاردی کLLه بLLا مربیLLان بسLLته میشLLود چLLه عیLLبی هست اگر مقدار قابل توجهی هم در امر فرهنگ هزینه شLLود؟ وبا ایجاد شبکه های گسترده مLLاهواره ای کLLه فیلمهLLای جLLذاب وحLLاوی فرهنLLگ اصLLیل دیLLنی داشLLته باشLLد.بLLا تشLLکیل گLLروه گسترده از سخنرانان جوانپسLLند و اعLLزام آنهLLا بLLه دانشLLگاها و مدارس و... به طور منظم و پیوسته.ویLLا بLLا نشLLان دادن زنLLان محجبه موفق در زمینه اختراع-نویسLLندگی-نقاشLLی-هLLنر و...دررسLLLانه هLLLا بLLLه طLLLور گسLLLترده از آنهLLLا الگLLLو سLLLاخت. ونباید فراموش کرد که تبلیغات و ایجاد پشتوانه فکLLری یکی از راههLLای مLLوثر در این زمینLLه هسLLت.االن کLLه ارزشLLهایی مثLLل زیبایی-مدوخودنمایی در جامعه حاکم است.میتوان بLLا تبلیغLLات فراگیر ارزشهایی مثل هنر و علم را برای افراد مهم جلLLوه داد تا صاحبان این ارزشها در جامعه مهم شLLمرده شLLوند .و افLLراد



برای جلب توجه که نیاز انسLLان اسLLت بLLه جLLای نمایLLان کLLردناندامهای خود به سمت علم و هنر و امثالهم بروند.

بدحجابی در نگرش جامعه شناختی

چکیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده: یکی از رویکردهای مطرح در زمینه تبیین انحرافات اجتمLLاعی، رویکرد گزینش عاقالنه است. طبق یکی از نگاه هLLای جدیLLد در این رویکرد، رابطه منحرفانه و کجروانه به منزله بازار انحراف و جرم است که مشتمل بر تقاضا و عرضه می باشد. بLLر طبLLق برداشت های جدید، فرد منحLLرف در بخش تقاضLLا قLLرار دارد و فLLرد بزه دیLLده بLLه هیچ وجLLه در این جریLLان، منفعLLل و بی تLLأثیر نیسLLت بلکLLه بLLا قLLرار گLLرفتن در بخش عرضLLه، فعاالنLLه در شکل گیری عمل منحرفانه شرکت می کند. این مدل تحلیل، در مLLورد انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی ناشLLی از عLLدم رعLLایت حجLLاب صLLحیح کLLاربرد دارد و مسLLتلزم سیاسLLت های کنLLترلی متناسب با خود است. اگر با این رویکرد به تحلیل برخی متون دینی )آیات مربوط به حجاب( بپردازیم، شLLاهد تأییLLد این مLLدل در این آیات خواهیم بود و تشریع حجاب به منزله یک سیاسLLتکنLLLLLترلی، بLLLLLه خLLLLLوبی در این مLLLLLدل معنLLLLLا می یابLLLLLد. واژگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان کلیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی:حجLLاب، بLLدحجابی، انحLLراف اجتمLLاعی، عرضLLه، تقاضLLا، زن. موضLLوع بLLدحجابی در جامعLLه مLLا از امLLوری اسLLت کLLه ذهن بسیاری از دینداران جامعه را بLLه خLLود مشLLغول داشLLته اسLLت. تلقی بدحجابی به عنLLوان امLLری نابهنجLLار و نLLامطلوب نشLLانگر این است که ذهنیت فرهنگی و دینی ما بLLرای بLLدحجابی آثLLار و تبعات نامطلوبی قائل است و به تعبیر دیگر، آن را علت برخی پدیده های نامطلوب دیگر در جامعه می انگLLارد. در این نوشLLتار سعی شده، با مروری کوتاه بر نظریه های علمی ارائه شده در

( )علت یLLLابی( انحرافLLLات و ناهنجاری هLLLای1زمینLLLه تبLLLیین) اجتماعی و سیر تحول آن نظریه ها، موضع جدیدترین نظریه ها، نسLLLبت بLLLه این تلقی رایج در میLLLان دینLLLداران جویLLLا شLLLود و



سرانجام با استمداد از بیانات عالمان دینی، از چشم انداز دینی بLLه این موضLLوع پرداختLLه شLLود. امLLا پیش از بیLLان نظریه هLLای مطرح در این زمینه، در ابتدا الزم است، مفاهیم اصلی به کLLاررفتLLLLLLLLLLLه در این مقالLLLLLLLLLLLه تعریLLLLLLLLLLLف گLLLLLLLLLLLردد.

معLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنی شناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی همان گونه که از تLرکیب لفظی ایLن مفهLLوم برمی آیLLLد، بLLLرای تعریLLف بLLLدحجابی بهLLتر اسLLت، در ابتLLدا حجLLاب و حLLدود آن مشخص گردد و از آنجا که هدف دستیابی به اصLLطالح شLLرعی این مفهوم است، باید دید که حجاب عالوه بر معنای لغوی، در شرع اسLLالم چLLه معنLLایی دارد. از نظLLر لغLLوی لغت حجLLاب بLLه معنای پوشیدن، پرده و حاجب بLLه کLLار رفتLLه و در هیچ مLLوردی اصالتا به معنای نوع، سLLبک پوشLLیدن و نLLوع سLLبک لباسLLی کLLه

(LLLLLL 2پوشLLLLLLیده می شLLLLLLود، اطالق نشLLLLLLده اسLLLLLLت.) در اصطالح فقهی نیز برای رسLLاندن معنLLای پوشLLش زنLLان، ازتر« LLه از لغت »سLLود، بلکLLلغت حجاب استفاده نشده و نمی ش که به طور دقیق، در معنای پوشش و پوشاندن است، استفاده

(3می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.) در مورد میزان و مقدار پوشش بدن که در شرع اسLLالم بLLرای زنان واجب شمرده شده است، با نگاهی به رساله های عملیLLه مراجع تقلید می توان دریافت که حجاب صحیح و واجب عبارت است از، پوشانیدن تمام بدن به جز قرص صLLورت و دو دسLLت )از مچ دست به پایین(. اما این تعریف فقهی تعریLLف حLLداقلی است و با نگرشی وسیع تر و دیدی اجتماعی بLLه احکLLام اسLLالم شاید بتوان گفت تعریفی ناقص است. به سخن دیگLLر، برطبLLق رویکLLرد عالمLLان ژرف انLLدیش دیLLنی، بLLا تأمLLل دقیLLق در منLLابع آموزه های دیLLنی، می تLLوان از جنبه هLLای فLLردی این حکم فراتLLر رفت و به ابعاد اجتماعی این رفتLLار متوجLLه گردیLLد. همان گونLLه که استاد شLLهید مرتضLLی مطهLLری خاطرنشLLان سLLاخته اسLLت: »پوشLLLش (وحجLLLاب زن) در اسLLLالم این اسLLLت کLLLه زن در معاشرت خود با مردان بLLدن خLLود را بپوشLLاند و بLLه جلLLوه گری

( بنابراین، مقصود از حجLLاب اسLLالمی،4وخودنمایی نپردازد.«)



(1Lآن نLLوع پوششLLی اسLLت کLLه دارای این دو ویLLژگی باشLLد: (LLL بLLا2حLLدود شLLرعی پوشLLش در آن رعLLایت شLLده باشLLد.

خودنمLLایی وجلب نظLLر نامحرمLLان همLLراه نباشLLد. طبLLق این تعریف، حجLLاب امLLری نیسLLت کLLه صLLرفا بLLه موضLLوع پوشLLشمرتبLLLLط باشLLLLد، بلکLLLLه امLLLLری رفتLLLLاری نLLLLیز هسLLLLت. با روشن شدن مفهوم حجاب، تصور جLامع تری از بLدحجابی در ذهنمان شکل می گیرد. بLLدحجاب فقLLط کسLLی نیسLLت کLLه حLLد واجب حجاب شرعی را رعLLایت نمی کنLLد؛ ممکن اسLLت کسLLی این حدود را کامال رعایت کند ولی در عین حال وضع ظاهرش، نوع رفتارش با مLLردان، نLLوع سLLخن گفتنش، نLLوع راه رفتنش، حتی نوع نگاهش به افراد و اطرافش و در یک کالم، نوع رفتار

( باشد،5ارتباطی او در اجتماع به گونه ای باشد که »زبان دار«) یعنی با زبان بی زبانی توجه نامحرمان را بLLه خLLود جلب نمایLLد. تذکر این نکته الزم است کLLه ویLLژگی خودنمLLایی و بLLه تعبLLیری، زباندار بودن رفتار و پوشش، ربطی بLLه آگLLاهی و قصLLد فاعLLل رفتار یا پوشش ندارد و ممکن است این جلب نظر غیرآگاهانLLهو غیرعمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. انحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراف اجتمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاعی

( اطالق می شود که7( به رفتار یا کنشی)6انحراف یا کجروی) ( در هر جامعه ای8هنجارهای مقبول جامعه را زیرپا می گذارد.)

برحسب موقعیت های گونLLاگون، انتظLLارات خاصLLی از اعضLLای جامعLLه وجLLود دارد. بی تLLوجهی بLLه این انتظLLارات بLLه معنLLای انحراف از آن ها محسLLوب می شLLود. این انتظLLارات و هنجارهLLا بسته به اهمیتی که جامعLLه بLLرای آن هLLا قائLLل اسLLت، می توانLLد واکنش های متفاوت اجتماعی را در قبال نقض آن هLLا برانگLLیزد؛ بLLر این اسLLاس، هنجارهLLای اجتمLLاعی را بLLه دو دسLLته کلیمی تLLLLLLLLLLLLLLLLLوان تقسLLLLLLLLLLLLLLLLLیم بندی نمLLLLLLLLLLLLLLLLLود:

(؛ شLLیوه های قLLومی بLLه آن دسLLته از9(LLL شLLیوه های قLLومی)1 هنجارهLLای اجتمLLاعی اطالق می شLLود کLLه نقض آن هLLا هرچنLLد نامطلوب و نابهنجار تلقی می شLLود، ولی واکنش شLLدید مLLردمرا در پی ندارد و واکنش در حد عدم تأیید آنان محدود می ماند.

( مانند کسی که چشم چرانی کند، این رفتLLار گرچLLه امLLری10) نLLامطلوب تلقی می شLLود ولی معمLLوال مLLردم بLLا مشLLاهده آن



چنLLدان واکنشLLی نسLLبت بLLه فLLرد مزبLLور نشLLان نمی دهنLLد. (؛ یعنی هنجارهای نیرومندی کLLه از نظLLر11(L رسوم اخالقی)2

اخالقی مهم محسLLوب می شLLود و مجLLازات متخلفLLان از آنهLLا، (برای12شدیدتر وشامل جریمه های مالی و فیزیکی می شود.)

مثال در جامعه ما حفظ حLLریم و احLLترام بLLانوان از هنجارهLLای مهم بLLه شLLمار می رود و اگLLر کسLLی بLLا گفتن متلLLک و سLLایر اذیت هLLای کالمی این هنجLLار را نقض کنLLد، سLLایر افLLراد شLLاهدقضLLLLیه بLLLLه شLLLLدت بLLLLا وی برخLLLLورد خواهنLLLLد کLLLLرد.

(؛ قانون آن دسته از هنجارهای اجتمLLاعی اسLLت13(L قانون)3 که جامعه، آن ها را چنان بLLرای بقLLای خLLود حیLLاتی می دانLLد کLLه هنگامی تخلفی در مLLورد آن صLLورت بگLLیرد، دولت و ابزارهLLای حکومLLتی را بLLه مقابلLLه بLLا آن هLLا وامی دارد و متخلLLف از آن هLLا ممکن است به زندان، محرومیت از حقوق اجتماعی یLLا اعLLدام

(14محکLLLLوم شLLLLود؛ ماننLLLLد ارتکLLLLاب زنLLLLای بLLLLه عنLLLLف.) در این نوشLLتار مقصLLود از انحرافLLات اجتمLLاعی، انحLLراف از هنجارهای اجتماعی نوع دوم و سوم است، یعنی انحراف هLLاییکLLه واکنش هLLای نسLLبتا شLLدید اجتمLLاعی را ایجLLاد می نمایLLد. تبیین هLLLLLLLLLای مختلLLLLLLLLLف از انحLLLLLLLLLراف اجتمLLLLLLLLLاعی انحراف اجتماعی مورد تبیین های مختلفی قLLرار گرفتLLه اسLLت، از قبیل: تبیین های زیست شLLناختی، روان شLLناختی و اجتمLLاعی. در تبLLیین زیست شLLناختی، محLLور اصلی موضLLوع، ویژگی هLLای بیولLLLوژی و زیست شناسLLLی فLLLرد منحLLLرف اسLLLت کLLLه در آن ساختمان بدن تا عوامLLل ژنتیLLک شLLخص کجLLرو، مLLورد توجLLه و


( در تبLیین اجتمLاعی کLه اینجLا16رفتار خویش تأکید می شود.) صرفا این موضوع مورد بحث قرار می گیرد، انحراف اجتمLLاعی نوعی کنش اجتماعی محسوب می شود؛ بنابراین برای شناخت آن الزم اسLLت، مLLروری کوتLLاه بLLه رویکردهLLای کلی و مهم در تبLLیین کنش اجتمLLاعی شLLود تLLا در پرتLLو آن، پدیLLده انحLLرافاجتمLLLLLLLLLاعی مLLLLLLLLLورد توجLLLLLLLLLه قLLLLLLLLLرار گLLLLLLLLLیرد. با مLLروری بLLر نظریه هLLای گونLLاگون در این حLLوزه، رویکردهLLایعمLLLLده و مهم در این زمینLLLLه بLLLLه قLLLLرار ذیLLLLل می باشLLLLد:



(- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارکردگرا 1 ( »شئون مختلLLف جامعLLه را بLLر17بر طبق رویکرد کارکردگرا)

حسب پیامدهای سودمندی که بLLرای نظLLام بزرگ تLLر اجتمLLاعی ( برای مثال اگر سؤال شود که چLLرا18دارند، تبیین می کنند.«)

در هLLر جLLامعه ای بLLا وجLLود سیاسLLت های کنLLترلی، مLLیزانی از انحLLراف از هنجارهLLای اجتمLLاعی بLLه چشLLم می خLLورد، گفتLLه می شLLود کLLه بLLه طLLور اساسLLی وجLLود مLLیزانی از انحLLراف و هنجارشکنی در جامعه، برای حیات و بقای آن مطلوب و حLLتی ضروری است؛ چرا که انحراف و هنجارشکنی موجب می شLLود که هنجارهای اجتمLLاعی از حLLالت اجمLLال و ابهLLام بLLه درآینLLد و وضوح و روشنی بیشتری برای آحLLاد جامعLLه پیLLدا نماینLLد و این امر، وفاق بر سر هنجارها را که اسLLاس انسLLجام اجتمLLاعی راتشLLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLLد، سLLLLLLLLLLهل تر می سLLLLLLLLLLازد.

(- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاختارگرا 2 ( »شLLئون مختLLLلف جLLLامعه19بLرحسLب رویLکرد سLاختارگرا)

را بLرحسLب پیامدهای پیش بینی پذیر اوصاف سLLاختاری جامعLLه (بLLه عنLLوان نمونLLه در مقLLام پاسLLخ بLLه این20تبیین می کننLLد.«)

سؤال که چرا در جامعه ما با وجLLود مقبLLولیت عLLام یLLک سLLری ارزش های اخالقی در باب روابط مرد و زن، انحراف اجتماعی در این زمینه با درجات مختلف به چشم می خLLورد، اگLLر پاسLLخ داده شود که چون ساختار اقتصLLادی کشLLور مLLوجب شLLده کLLه افراد توانایی الزم برای تLأمین حLLداقل امکانLات بLرای تشLکیل خLLانواده را نداشLLته باشLLند و بLLه همین جهت از راه هLLای خالف هنجارهLLای اجتمLLاعی بLLه تLLأمین نیازهLLای غریLLزی خLLود روی می آورند، در واقع تبیینی ساختاری از این پدیده به دست آمLLدهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLL رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد ماتریالیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی3 در رویکرد ماتریالیستی، با تحلیل صورت های مختلف تکنولوژی

((21و آرایش هLLای اجتمLLاعی حLLاکم بLLر تولیLLد )پایLLه اقتصLLادی) (22می تLLوان ویژگی هLLای مهم حیLLات جمعی را تبLLیین نمLLود.)

مطابق این رویکرد، وجود انحراف اجتماعی و هنجارشLLکنی در جوامLLع امLLروزی ناشLLی از این امLLر اسLLت کLLه در این جوامLLع اقتصاد سرمایه داری حاکم اسLLت. تأکیLLد بLLر فردگLLرایی یکی از



نیازهای حیاتی چنین نظام اقتصادی است و رواج فردگرایی به معنای سست شدن پایبندی افراد جامعه به هر چیزی است که الزمه اش کنار گذاشتن خواسته های فردی و توجه به اقتضائاتزنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدگی جمعی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. چنان که مشاهده می گردد، این سه رویکرد در تبیین کنش هLLای اجتمLLLاعی از جملLLLه انحرافLLLات اجتمLLLاعی، بLLLر عوامLLLل کالن اجتماعی )که در خارج از ذهن کنشگر قرار دارند( تأکیLLد دارنLLد و به متغیر فLLرد کنشLLگر، ذهLLنیت و فعLLل و انفعال هLLایی کLLه در ذهن او صورت می گیرد تLLا بLLه ارتکLLاب عملی منتهی می شLLود، توجهی ندارند. هرچند توجه به عوامل کالن بLLه هیچ وجLLه قابLLل اغماض نیست و در جای خود ضروری اسLLت، ولی از آنجLLا کLLه کنش، از یک عامLLل انسLLانی دارای آگLLاهی و اراده سLLرمی زند، نقش فرد کنشگر را نباید از نظLLر دور داشLLت. در اینجLLا ضLLمن اذعان به سودمندی تبیین های سطح کالن، برای تبیین در سطحخLLLLرد، بLLLLر توضLLLLیح رویکLLLLرد ذیLLLLل متمرکLLLLز می گLLLLردد.

(LLLLLLLLLLLLLLLLLL رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLرد گLLLLLLLLLLLLLLLLLزینش عاقالنه4 (، یک اصل محوری دارد و آن »این23رویکرد گزینش عاقالنه)

اسLLت کLLه رفتLLار آدمیLLان، هدفLLدار و سLLنجیده )سنجشLLگرانه( اسLLت...آدمیLLان در چنLLد راهی هLLا راهی را کLLه بLLا اغراضشLLان موافق است اختیار می کنند، برای رفتن به هLLر راهی محاسLLبه سود و زیان می کنند... عملی عاقالنه و سLLنجیده اسLLت کLLه در چارچوب اطالعات مشخص از شقوق مختلف، وسیله مناسLLبی

( بنLLابراین، رفتLLار منحرفانLLه24برای رسیدن به هدفی باشد.«) نیز نوعی تصLLمیم گیری فLLردی و گLLزینش عقالنی فایده گرایانLLه اسLLLت کLLLه پس از سLLLنجش پیامLLLدهای مثبت و منفی رفتLLLار منحرفانه صورت می گیرد؛ بLLه عالوه، در این رویکLLرد اصLLل بLLر این است که امکان گزینش و تصمیم گیری برای همه افراد بLLه

(25یکسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان وجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود دارد.) در قلمLLرو جرم شناسLLی، نقطLLه اوج این نLLوع تبLLیین را در آغLLاز می توان در قرن هفدهم میالدی در ایده های مکتب کالسLLیک در


به بعد نLLیز1970دست فراموشی سپرده شد. از اواسط دهه



می توان شاهد طLLرح تLLدریجی این دسLLت تبیین هLLا بLLود؛ در این تبیین ها از نو، بزهکاران کنشگرانی اندیشLLه ورز تلقی می شLLوند که برای ارتکاب رفتارهای انحرافی خود برنامه ریزی های خاص دارند، از جمله آن که قبل از هرچیز، آماج های رفتLLار خLLویش را مورد توجه قرار می دهند و اگر ضررها و خطرهای عمل مLLورد نظر را بیش از منافع حاصل از آن ببینند، از ارتکLLاب آن چشLLم

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 27می پوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند.)LLLLLLLLLLLLLLLLLLL رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد عرضLLLLLLLLLLLLLLLLLLه و تقاضا اهمیت رویکرد گزینش عاقالنه در حوزه تبیین های خرد از رفتار منحرفانLLLه در این اسLLLت کLLLه اسLLLاس و مبنLLLای نظریه هLLLا و رویکرد هLLLای متفLLLاوتی در این زمینLLLه شLLLده اسLLLت. یکی از اساسی ترین و قدیمی ترین این ها، رویکLLردی اسLLت کLLه رابطLLه منحرفانه و کجروانه را به صورت بازار عرضه و تقاضLLا تصLLویرمی کند و فرد کجLLرو را در جایگLLاه »عرضLLه کننده« می نشLLاند.)

( با چنین دیLLدگاهی نقش عوامLLل بازدارنLLده29( »ارلیش«)28 )مانند مجازات های قانونی و اجتماعی در نظر گرفته شLLده( را دارای اهمیتی قاطع در تعLLیین فLLراوانی انحLLراف و کجLLروی در

( بنLLLابراین بLLLرای کنLLLترل رونLLLد30هLLLر جLLLامعه ای می دانLLLد.) انحرافLLات، بایLLد بLLاال بLLردن هزینLLه جLLرم از طریLLق تقLLویت بازدارنده ها، مثل مجازات بزهکار، پلیس و نظLLام جLLزایی را در

( اشLLکالی کLه در این رویکLLرد هسLت،31دستورکار قLرار داد.) این است که به طور مشخص بیان نمی شLLود کLLه در این بLLازارانحLLراف و جLLرم، نقش تقاضLLا را چLLه کسLLی ایفLLا می نمایLLد.

( از این رویکرد است.32اما روایت جدیدتر تقریر »ون دیک«) وی فLLرد منحLLرف و آسیب سLLاز را شLLاخص بخش »تقاضLLا« و بزه دیده )کسی که از رفتار انحرافی آسیب می بیند( را شاخص بخش »عرضLLه« قلمLLداد می کنLLد؛ بLLدین معنLLا کLLه آنچLLه فاعLLل حقیقی کجروی در بازار جرم و کجروی دارد، صLLرفا آمLLادگی و انگیزه و گاه ابزار الزم بLLرای این کLLار اسLLت؛ در مقابLLل، آنچLLه فرد بزه دیده عرضه می دارد، آسیب پذیر نمایاندن خLLود و ایجLLاد این بLLLاور در فLLLرد منحLLLرف اسLLLت کLLLه می توانLLLد انگLLLیزه و توانمندیش برای هنجارشکنی را بLLه فعلیت برسLLاند. بدین سLLان روشن می شود که این روایت از رویکرد گLLزینش عاقالنLLه، یLLک



گام از روایت قبل جلوتر است؛ چرا که تحلیل خود را صرفا بر شخص خاطی متمرکز نمی سLازد بلکه به نقش آفرین بزه دیLLده در جریLLLان انحLLراف و کجLLروی صLLحه و تأکیLLLد می گLLذارد. بLLه


( این بیLLان گرچLLه بLLه طLLور مشLLخص در34آسLLیب پذیر کنLLد.«) مورد شکستن هنجارها از نوع قانون )نوع سوم از تقسیم بندی هنجارهای اجتماعی( ابراز شده ولی به راحLLتی می تLLوان آن رابLLLLLLه سLLLLLLایر هنجارهLLLLLLای اجتمLLLLLLاعی نLLLLLLیز تعمیم داد. بLLLLLLLLLLدحجابی در رویکLLLLLLLLLLرد عرضLLLLLLLLLLه و تقاضLLLLLLLLLLا تبیینهای مختلف از انحراف اجتمLLاعی، بLLه طLLور عLLام و نظریLLه مبتنی بر ایده بازار عرصه و تقاضا به طور خاص، جنبLLه تبییLLنی دارند؛ بLLدین معنLLا کLه بLLه دنبLLال تعLLیین مقصLLر اصLLلی در کنش منحرفانه و هنجارشکنانه نیستند. از اینرو، برحسب این نظریه، کسی که عامل انحراف تلقی می شود )در صورتی که انحراف در حد نقض قLLانون باشLLد(، از نظLLر حقLLوقی مسLLئول شLLناخته نمی شLLود و الزم نیسLLت بLLار مجLLازات را تحمLLل کنLLد. زیLLرا همان طور که گفته شد، مقصLLود اصLLلی این اسLLت کLLه در عین اذعان به مسLLئولیت فLLرد منحLLرف و متخلLLف نسLLبت بLLه عمLLل خود، شناسایی زمینLLه و عوامLLل کوچLLک و بLLزرگی کLLه مLLوجب پدیدآمدن و تحقLق کنشLی کجروانLه شLدهاند، فLراهم گLردد تLا بدین ترتیب، سیاست هایی که در جهت کاهش انحراف پیشنهاد و اجرا می شود، نسبت به بLLرخی عوامLLل بLLروز انحLLراف دچLLار بزرگ بینی بیش از حد و نسبت بLLه بLLرخی دیگLLر دچLLار غفلت وجهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل نگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. بLLرای مثLLال در مLLورد مبحث اصLLلی این نوشLLتار کLLه در حLLوزه روابط بین مرد و زن می باشد، به طور قطLLع هیچ جLLامعه ای را نمی توان یLLافت کLLه در این مLLورد کLLامال فاقLLد هنجLLار و قواعLLد رفتاری باشLLد. نقض این هنجارهLLا نLLیز بسLLته بLLه اهمیت هنجLLار نقض شده، واکنش متناسب بLLا خLLود را در پی خواهLLد داشLLت. برطبLLق نظریه عرضLLه و تقاضLLا، در راسLLتای حفLLظ هنجارهLLا،



حریم هLLLا و ارزش هLLLای حLLLاکم بLLLر جامعLLLه و نLLLیز بLLLه دنبLLLال راهکارهایی برای کLLاهش یLLا حLLذف انحرافLLات عالوه بLLر اینکLLه مجازات متوجه فرد منحرف میشود، شخص بزه دیLLده هم )کLLه در این مLLLوارد معمLLLوال جنس زن اسLLLت(، از این سLLLرزنش و سیاست در امان نمیباشد، چرا که او هم صLLرفا منفعLLل نبLLوده است. چون زنان به علت مطلوبیت های طبیعی که خواه ناخواه در ظاهر و جسLLم خLLود، در نظLLر مLLردان دارنLLد و نLLیز بLLه علت مطلوبیت ها و جذابیت هایی کLLه می تواننLLد آگاهانLLه یLLا ناآگاهانLLه )براسLLاس تLLربیت نادرسLLت( بLLه رفتLLار خLLود در منظLLر مLLردان ببخشند، در بخش عرضه قLLرار می گیرنLLد. این در حLLالی اسLLت که در وضع عادی، جذابیت ها و مطلوبیت های مردان برای زنان از سLLنخ امLLور ظLLاهری و جنسLLی نیسLLت و از این لحLLاظ آنLLانعرضLLLLLه کننLLLLLده نیسLLLLLتند بلکLLLLLه متقاضLLLLLی هسLLLLLتند. بنابراین، هرقدر این اقسام زیبایی ها از جانب زنLLان، بیشLLتر در دسترس مردان باشد، به معنای عرضLLه بیشLLتر آن هLLا در برابLLر انظار متقاضیان است. اقتضای چنین وضLLعی، بیLLانگر این پیLLام )هرچند معموال ناخواسLته( از جLLانب زنLLان بLLالقوه بزه دیLLده بLه مردان بالقوه کجرو است که آن ها به راحتی به این نLLوع زنLLان دسترسی پیدا کنند. در این صورت امکان نقض هنجار سLLهل تر و کم هزینه تLLر می گLLردد. آنچLLه در این میLLان مLLانع بLLروز کنش کجروانه می شود، یکی هزینه باالی کجLLروی بLLه علت مجLLازات سنگین قانونی یا اجتماعی و دیگری، کاهش آگاهانه یا ناآگاهانه عرضه از طریق وجود الگوهای رفتLLاری صLLحیح در میLLان زنLLاناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. با چنین مقدمه ای روشن می شود که بی حجابی یا بدحجابی بLLه معنای عام، عرضه هرچه بیشتر است. یکی از راه های کLLاهش عرضLLه، رعLLایت حجLLاب بLLه معنLLای عLLام آن )پوشLLش انLLدام و زباندار نبودن رفتار( است، چرا که فرصت های هنجارشکنی را از دست کجروان می گیرد. البته این نکته نیز شایان ذکر اسLLت که این پوشش و محافظت نباید چنان افراط آمیز باشد که خود از سویی دیگLLر بLLه جلب توجLLه و در نتیجLLه، بLLه نLLوع دیگLLری از عرضه منجر شود. بLLه طLLور کلی اسLLاس حLLد و مLLرز افLLراط و تفریط در این بLLاب بیشLLتر بLLه عLLادات فLLرهنگی هLLر جامعLLه یLLا



اجتماعLLات کوچکLLتر برمی گLLردد. بLLرای مثLLال در اجتماعLLات روستایی، بیرون مانLLدن مقLLداری از مLLوی سLLر زنLLان در برابLLر مردان نامحرم شاید عرضه و مایه جلب توجه نباشد )بLLه همین دلیل برخی مراجع از جملLLه حضLLرت امLLام )ره( در رسLLاله های علمیه خود هرچند بLLا احتیLLاط بسLLیار، این مقLLدار را از شLLمول وجوب ستر استثنا کرده اند(، ولی معلوم نیست، همین امLLر درغLLLLLLیر روسLLLLLLتا چLLLLLLنین وضLLLLLLعی داشLLLLLLته باشLLLLLLد. پس از آشنایی با این نظریات، نظرگاه متون دیLLنی در تأییLLد یLLا نفی این رویکرد مورد بررسی قرار می گیرد. امLLا قبLLل از ورود به این بحث الزم است، نکته ای در بLLاب رابطLLه بین گزاره هLLای دینی و نظریات علمی روشن شود. پرواضLLح اسLLت کLLه اعتبLLار گزاره های دینی اسالم، از اعتقاد به مبدأ وحی نشLLأت می گLLیرد و تأیید یا عدم تأیید علوم تجربی نمی تواند و نباید در پایبندی به گزاره های دیLLنی دسLLت کم در خصLLوص ضLLروریات دین خدشLLه وارد سازد. اما این نکته را نمی توان انکار کرد که اطالع از این نظریLLات کLLه حاصLLل تالش و کنکLLاش عقLLل بشLLری بLLرای حLLل مشکالت زندگی و اصالح راه های رفته است، می تواند بLLه فهم بهتر و روشنتر گوهرهLای گران بهLLایی کLه منبLLع وحی در اختیLLار دینداران قرار داده، کمک شایان نماید. به عالوه، این نظریLLه و نظریه های مشابه آن تراوش ذهLLنی کسLLانی اسLLت کLLه در یLLک بستر فرهنگی خاص با سابقه تاریخی بی اعتنایی به گزاره هLLای دینی پLLرورش یافته انLLد و کشLLانده شLLدن آنLLان بLLه اتخLLاذ چLLنین مواضع علمی ای، به معنLLای یLLک عقب نشLLینی از مواضLLع علمی گذشLLتگان خLLود و بLLه یLLک معنLLا داللت گLLر بLLر آزمLLون تجLLربی گزاره هLLای دیLLنی اسLLالم اسLLت، امLLری کLLه امکLLان آن بLLرایمسLLلمانان بLLه لحLLاظ ویژگی هLLای فLLرهنگی فLLراهم نیسLLت.حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب در قLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرآن عمLLده متLLون دیLLنی کLLه در این بخش مطLLرح می گLLردد، آیLLات مربوط به حجاب است که دو سوره قرآن، نور و احزاب آمLLده است. در این نوشتار، به آنچه در این آیات در مورد تعLLیین حLLد واجب آمده پرداخته نمی شود، بلکه مقصود اصلی بهLLره بLLردن

(35از آن هLLLLLLLا در راسLLLLLLLتای موضLLLLLLLوع بحث اسLLLLLLLت.)محLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدود شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن تقاضا



- »قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فLLروجهم ذلLLک(36ازکی لهم ان اللLLLLLLLه خبLLLLLLLLیر بمLLLLLLLا یصLLLLLLLLنعون.«)

خداونLLد متعLLال در این آیLLه تکلیLLف مLLرد نLLامحرم را در عرصLLه اجتماع و به هنگام برقرار کردن ارتباط با زن نامحرم مشخص سLLاخته اسLLت. خداونLLد متعLLال بLLه پیLLامبر اکLLرم )ص( دسLLتور می دهد که به مردان مؤمن ابالغ کند که از خیره شدن به زنان بپرهیزند و دامان خLLود را از گنLLLاه حفLLظ کننLLLد. )یLLLا بLLر طبLLقتفسیر دیگری، فLLرج خLLLود را از دیLLLدگان دیگLLران بپوشLLانند.( محLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدود شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدن عرضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه زنان مؤمن همچون مردان باید نگاه خLLویش را کنLLترل نماینLLد. امLLا آن هLLا عالوه بLLر این تکلیLLف مشLLترک، موظLLف بLLه انجLLام تکالیف دیگری نیز هستند. این تفاوت و تکلیLLف اضLLافی، نLLه از روی تبعیض ناروا بین زن و مرد است بلکه متناسب بLLا تفLLاوت ذاتی این دو جنس اسLLت. مLLرد متقاضLLی اسLLت و همLLواره از طریق دیLLدن بLLه دامن خطLLا می افتLLد، بLLر خالف زن کLLه چLLنین نیست. خطای زن در نحوه عرضه زیبایی های خویش است کLLه همان خودنمایی و جلب نظر است؛ از این رو، شارع مقدس با تشLریع حجLاب در نظLر داشLLته کLه عرضLLه، بLLه حیطLLه خاصLLی )محیط امن خانواده( محدود شود. محدودیت عرضه، در اصLLل موجب محدود گشتن تقاضا می گLLردد. زیLLرا زنLLان بLLا رعLLایت و حفظ حجLLاب، خLLود را از هوس بازی هLLای مLLردان در امLLان نگLLه می دارند و می توانند آزادانه در جامعه حضور پیLLدا کننLLد، بLLدون اینکLLه مLLورد اذیت و آزار قLLرار بگیرنLLد و خLLود را بLLه راحLLتی وارزان در عرضLLLLLLه تماشLLLLLLای مLLLLLLردان قLLLLLLرار دهنLLLLLLد. همLLان طور کLLه در مفهوم شناسLLی حجLLاب ذکLLر گردیLLد، عرصLLه حجاب محدود بLLه یLLک زمینLLه نیسLLت، بلکLLه دامنLLة آن فراتLLر ازحفظ پوشش ظاهری است که به این موارد اشLLاره می گLLردد:

پوشش1 -) LLL »یحفظن فLLروجهن و الیبLLدین زینتهن اال مLLا ظهLLر منهLLا و

(، »و زیور خLLویش آشLLکار37لیضربن بخمرهن علی جیوبهن«) نکنند، مگر آنچه پیداست و سLرپوش های خLویش بLLر گریبان هLا بزننLLد.« در فLLراز انتهLLایی این آیLLه، دسLLتور دیگLLری بLLه عنLLوان مکمل حجاب شرعی ذکر شده که مؤید نگرش مLLذکور اسLLت:



»و پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفیشان دانسLLته شLLود.« زنان عرب معموال خلخال بLLه پLLا می کردنLLد و گLLاه بLLرای آن کLLه بفهمانند که زینتی قیمتی بLLه پLLا دارنLLد، پLLای خLLود را محکم بLLه زمین می کوبیدند. مضمون این نهی را می توان توسعه داد وهر آنچLLه عرضLLه و خودنمLLایی زن تلقی می شLLود، ماننLLد اسLLتعمالعطرهای تند و آرایش در چهLLره را می تLLوان ممنLLوع دانسLLت. مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوارد اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتثنائی البته در جایی که تقاضایی نباشد، منطLLق حکم می کنLLد کLLه این حکم لغو شود، چنانچه در ادامه فرازی از این آیه ذکLLر گردیLLده است. این موارد استثنائی، گاهی در جانب تقاضا یعLLنی مLLرد و گاهی در جنبة عرضه، یعنی زن قرار دارد که به اجمال شLLاملمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوارد ذیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد: L مردانی که احتیLLاج بLLه زن نLLLدارند؛ »و زیLLور خLLLویش آشLLکار

(38نکنند مگر ... مردان طفیلی کLLه حLLاجت بLLه زن ندارنLLد.«) مقصود از مردان طفیلی، قLLدر مسLLلم دیوانگLLان و افLLراد ابلLLه است که به علت عLLدم درک زیبایی هLLای زنLLان در زمینLLه امLLورجنسLLLی اساسLLLا در خLLLارج از دایLLLره تقاضLLLا قLLLرار دارنLLLد. L کودک نابالغ؛ »کودکانی کLLه از راز زنLLان آگLLاه نیسLLتند )یLLا بLLر

(LLLLLLL 39کLLLLLLLام جویی از زنLLLLLLLان توانLLLLLLLا نیسLLLLLLLتند(.«) L زنان پیر؛ »و زنان قاعده و بازنشسته که امید ازدواج ندارنLLد، باکی نیست که جامه خویش (یعنی روسLLری و چهارقLLد) را بLLر زمین نهند (البته) در صLLورتی کLLه خLLود را بLLه زیLLوری نیاراسLLته باشLLد و قصLLد خودنمLLایی نداشLLته باشLLند؛ و اگLLر از این نLLیز

( این آیLLه را می تLLوان40خودداری کنند برایشان بهتر اسLLت.«) بLLه عنLLوان اسLLتثنایی دیگLLر بLLر حکم حجLLاب کLLه قبال ذکLLر شLLد دانست و فلسفه آن این اسLLت کLLه این زنLLان بLLه طLLور عLLادی، چیزی برای عرضه ندارند و رغبت و تقاضLLایی نسLLبت بLLه آنLLان وجود ندارد؛ از این رو، وجوب حجاب )لزوم پوشLLانیدن سLLر در حضور نامحرم( از آنان برداشLLته شLLده اسLLت؛ ولی همان گونLLه که در آیه تصریح شده این رخصت مشروط بLLه این اسLLت کLLه قصد عرضه و خودنمایی در کار نباشد. دستور کلی اخالقی کLLه در انتهای آیه آمده، مبنی بر ترجیح داشتن رعایت عفاف در هر حالی و در هر سنی، بیانگر توجه بیشتر شارع به جنبه عرضه و



سLLLالم نگه داشLLLتن اجتمLLLاع از زمینه هLLLای انحLLLراف اسLLLت. L »والذین یؤذون المؤمنین و المؤمنات بغLLیر مLLا اکتسLLبوا فقLLد احتملوا بهتانا و اثما مبینا یا ایهLLا النبی قLLل الزواجLLک و بناتLLک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جالبیبهن ذلک أدنی ان یعLLرفن فال یؤذین و کان اللLLه غفLLورا رحیماLLL لئن لم ینتLLه المنLLافقون وLLک بهم الذین فی قلوبهم مرض و المرجفون فی المدینLLة لنغرین

( »آنLLان کLLه بLLدون جهت41ثم ال یجاورونLLک فیهLLا اال قلیال.«) مردان و زنان با ایمان را آزار می رسانند، بهتان و گناه بLLزرگی مرتکب می شLوند. ای پیLامبر به همسLLLران و دختLLLرانت و بLLLه زنLان مؤمنیLن بگو که روسLLری های خLLویش را بLه خLLود نزدیLک سازند )خود را با آن ها بپوشانند(. این کار بLLرای اینکLLه شLLناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند بهLLتر اسLLت و خLLدا آمرزنLLده و مهربان است. اگر منافقان و بیماردالن و کسLLانی کLLه در شLLهر نگرانی ایجاد می کنند از کارهای خود دست برندارند، مLLا تLLو را علیLLه آنLLان خLLواهیم بLLرانگیخت؛ آن گLLاه فقLLط مLLدت کمی درمجLLLLLLLLLLLLاورت تLLLLLLLLLLLLو خواهنLLLLLLLLLLLLد زیسLLLLLLLLLLLLت.« این آیLLات بLLه خLLوبی صLLحنه بLLازار جLLرم و انحLLراف را تصLLویر می نماید. ظاهرا چنان که برخی مفسLLرین گفته انLLد، گLLروهی از منافقین و افراد منحLLرف در اوایLLل شLLب کLLه هLLوا تLLازه تاریLLک می شLLد، در کوچه هLLا و معLLابر مLLزاحم زنLLان )اکLLثرا کنLLیزان( می شدند؛ بLLرای مقابلLLه بLLا این پدیLLده دو راهکLLار در پیش روی جامعه قرار داده شده است کLLه هLLر یLLک در جLLای خLLود اهمیت

دارد: - رعایت حجLLاب در خLLارج از مLLنزل؛ زیLLرا از این طریLLق زنLLان نجیب و عفیف یعنی کسانی کLLه قصLLد عرضLLه خLLود را ندارنLLد، شLLناخته می شLLوند و بیمLLاردالن از اینکLLه چشLLم طمLLع بLLه آنLLانببندنLLد و آنLLان را مLLورد اذیت قLLرار دهنLLد، چشLLم می پوشLLند. - برخورد فیزیکی و کLLاربرد زور و اجبLLار علیLLه افLLراد خLLاطی و منحLLرف؛ خداونLLد در این آیLLه، افLLراد مLLزاحم و بیمLLاردل را بLLه حمله و حرکت شدید پیLLامبر )ص( علیLLه آنLLان و حLLتی تبعیLLد ازجامعLLLLLLLLه پLLLLLLLLاک اسLLLLLLLLالمی تهدیLLLLLLLLد می کنLLLLLLLLد. نکتLLه مهم دیگLLر در این بLLاب، مقLLدم داشLLتن راهکLLار فLLرهنگی است که کLانون آن را کنLLترل بزه دیLLدگان احتمLالی و آماج هLای



جرم و انحراف بر رفتار خود و محافظت آنان از خود در برابLLر افراد آماده ارتکاب انحراف و جرم تشکیل می دهLLد. این تقLLدم در ذکر راهکارها در آیه شریفه، هرچند تقدم زمانی استفاده از راهکار اولی بر راهکار دوم را نمی رساند، ولی می تواند بیLLانگرتأکیLLLLد و اهمیت بیشLLLتر در نظLLLر شLLLارع مقLLLدس باشLLLد.

(- گفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار2 L »یا نساء النبی لستن کاحد من النساء إن اتقیتن فال تخضLLعنبالقول فیطمع الLLذی فی قبلLLه مLLرض و قلن قLLوال معروفLLا.«،)

( »ای زنان پیغمبر، شما اگر پرهیزکار باشید، همچون سایر42 زنLLان نیسLLتید؛ مLLواظب باشLLید کLLه در سLLخن، نLLرمش زنانLLه و شهوت آلود به کار نبرید که مLLوجب طمLLع بیمLLاردالن گLLردد؛ بLLهخLLLLLLLLLLوبی و شایسLLLLLLLLLLتگی سLLLLLLLLLLخن بگوییLLLLLLLLLLد.« خودداری از سخن گفتن به شLLیوه تحرک آمLLیز، شLLLاخصه دیگLLر حجاب است. در این آیه با صرف نظر از اینکLLه روی سLLخن بLLا زنان پیامبر )ص( است، به خوبی نشان داده شده مLLردانی کLLه احتمال انحراف در آن ها وجود دارد، آنچLLه در نLLزد آنLLان اسLLت، آمادگی درونی و تقاضا است، اما طرف دیگر قضیه این اسLLت که درعرصه اجتماع آنچLLه مایLLه گسLLترش این بیمLLاری و خLLارج شLدنش از حLالت درونی و بLاطنی بLه حLLالتی بLLیرونی و عملی می شود، عرضه نشود تLا از این طریLق زن هLا در امLنیت قLراربگیرنLLLد و بتواننLLLد آزادانLLLه در اجتمLLLاع حضLLLور پیLLLدا کننLLLد.

همین سوره، نیز همین مضLLمون را بLLا بیLLانی53بخشی از آیه دیگر تأکیLLد و تقLLویت می کنLLد؛ آنجLLا کLLه خداونLLد بLLه مسLLلمانان توصیه می کند که اگر از زنLLان پیLLامبر )ص( درخواسLLتی دارنLLد، خواسته خود را از پشت حجاب و پرده ای و بدون داخLLل شLLدن در منزل مطرح کنند: »و اذا سLLألتموهن متاعLLا فاسLLئلوهن من وراء حجاب«؛ سLLپس بLLه علت این توصLLیه اشLLاره می فرمایLLد: »این بLLرای پLLاکیزگی دل شLLما و دل آنLLان (زنLLان پیLLامبر) بهLLتر اسLLت.« »ذلLLک اطهLLر لقلLLوبکم و قلLLوبهن« از مقLLدم داشLLتن »لقلوبکم« یعنی دل شما مردان، بر »قلوبهن« یعنی دل زنLLان پیامبر )ص(، شاید بتوان استنباط کرد که آمادگی برای انحراف قلبی که مقدمLLه انحLLراف عملی اسLLت، از راه شLLنیدن صLLدای جنس مخLLالف، در مLLردان بیشLLتر و قLLوی تر اسLLت لLLذا خداونLLد



تکلیف بیشتری را متوجه زنان کرده و آنان را به پوشاندن خود از دیدگان نامحرمان و محافظت خود از طریق حفظ حLLریم دررفتLLLLLLLLLLLLار و سLLLLLLLLLLLLخن واداشLLLLLLLLLLLLته اسLLLLLLLLLLLLت.

(- رفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار3 ( »و بLLه زنLLانL43 »قل للمؤمنLLات یغضضLLن من ابصLLارهن.«،)

مLLLLLLؤمن بگLLLLLLو کLLLLLLه چشLLLLLLمان خLLLLLLویش را ببندنLLLLLLد.«LLرج الجاهلیLLة االولی«) (، »و درL44 »و قLLرن فی بیLLوتکن وال تب

خانه های خویش قرار گیرید و مانند دوران جاهلیت نخستین، به خودنمLLایی و خLLودآرایی از خانLLه خLLارج نشLLوید.« این آیLLه نLLیز چنان که از سیاق آن پیداست، بر روی خارج شدن زنLLان پیLLامبر )ص( از منزل، همراه با عرضه خود بLLه نامحرمLLان، حساسLLیت بLLه خLLرج داده اسLLت. البتLLه مقصLLود از آن حبس کLLردن زنLLان ایشان در منزل نیست، چرا که تاریخ اسالم گواه آن است کLLه سیره معمول پیامبر )ص( بر چنین رفتاری استوار نبوده اسLLت و نیز فقط حفظ پوشش مراد نیست، بلکه خودنمائی در تمLLامصور و شیوه هایش، اعم از نوع نگاه و رفتار مورد نظر اسLLت. در مجموع، آنچه از مالحظه چند آیه شLLریفه مLLذکور بLLه دسLLت می آیLLد، این اسLLت کLLه در تمLLام این آیLLات، بیش از همLLه بLLر حفاظت زنان از خود در پوشش، رفتار، سخن و ...، و تأثیر آن در پیشLLگیری از وقLLوع انحLLراف در مرحلLLه عمLLل )و حLLتی در مرحله نیت و خطورات ذهLLنی( تأکیLLد شLLده و فقLLط در یکی از این آیات به راهکار کنترل از طریق اعمال زور و سیاسLLت های بازدارنده راهنمایی شده است. همین امر به ما نشان می دهLLد که در یک جامعه اسالمی، برابر تعالیم دیLLنی و نتLLایج تحقیقLLات جدیLLد علمی، در امLLر کنLLترل انحرافLLات اجتمLLاعی و اخالقی در روابط زن و مرد، نقطه تأکید باید بLLر مقاوم سLLازی بزه دیLLدگان )زنان( در برابر افراد آماده جرم و انحراف و کنترل عرضLLه در برابر افراد متقاضLLی، از طریLLق کLLار فLLرهنگی سLLنجیده و بلنLLد مدت در زمینه ترویج معنای صحیح حجاب صورت گLLیرد. منLLابع مطهری، مرتضی: »مسأله حجاب«، انتشارات صLLدرا، تهLLران،

.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 1366سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLال سلیمی، علی؛ داوری، محمد: »جامعه شناسی کجروی«، کتاب

.1380اول، پژوهشLLLLLLLLLکده حLLLLLLLLLوزه دانشLLLLLLLLLگاه، قم،



لیتل، دانیل: »تبیین در علوم اجتمLLاعی«، عبLLدالکریم سLLروش، . پی نوشLLLتها * -1373مؤسسLLLه فLLLرهنگی صLLLراط، چ اول،

دانشجوی دکترای جامعه شناسی سیاسLLی، مLLدرس دانشLLگاه.(1 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLL)explanation..LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 78( - مطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری، ص 2).79( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 3)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان.4).80( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص5) (6 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLLL)deviance.،action( و کنش )behavior(- در مورد تفLLاوت بین رفتLLار )7) L)

.206-208رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLLLLLLLص .222-224( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLص 8)(9 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLLL)folkways..242( -رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 10)(11 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLLL)mores..242( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 12)(13 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLLLL)law..242( - رک. سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 14).384-406( - نLLLLLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLص 15).406-425( - نLLLLLLLLLLLLLک. همLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLص 16)(17 LLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLL)functionalist approach..151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 18)(19 LLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLL)structuralist approach..151( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 20)(21 LLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLL)economic base..195( - رک. لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، ص 22)(23 LLLLLLLLLLL- LLLLLL)rational choice approach..64-65( - لیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل، صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLص 24).370( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 25)( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان.26).370-371( - رک. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، صLLLLLLLLLLLLLLLLLLص 27).321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 28)



(29 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLLLLLLLLLLL)Erlich..380( - سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، ص 30).321( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 31)(32 LLLLLLLLLLLLLLL- LLLLLLLL)J.M. Van Dik.(33 - )Barbara Hudson..323-324(- سLLLLLLLLLLLLLLLلیمی و داوری، صLLLLLLLLLLLLLLLص 34) (- در این قسمت، از توضیحات و تفسیر آیات مربوطLLه در35)

( اسLLتفاده گردیLLده125-80کتLLاب »مسLLأله حجLLاب« )صLLص اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

.30( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 36).31( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 37)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان.38)( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان.39).61( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 40).58-60( - احLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزاب، 41).33( - همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، 42).31( - نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLور، 43)33( - احزاب، 44)

نقش القیدی و بی حجابی در تخریب حقیقت جویی

برای به دست آوردن علم و دانش و پLLرورش اسLLتعداد عقالنی و فطرت حقیقت طلبی، که الزمه رسیدن به کماالت و فضLLایل واالی آدمی اسLLت، بLLه تمرکLLز فکLLر، آرامش خLLاطر، شLLوق و اشLتیاق نیLاز اسLLت؛ مواجهLةجوانان و نوجوانLان بLا صLLحنه های هوس انگیز بانوان القید و بدحجاب، یکی از عوامل بسLLیار مهم کLLاهش یLLا زوال این امLLور می باشLLد کLLه آسLLیب ها و مصLLائب بزرگی را برای آنان و خانواده هایشان و درنتیجLLه بLLرای جامعLLهایجLLLاد می کنLLLد کLLLه بLLLه پLLLاره ای از آنهLLLا اشLLLاره می کLLLنیم:

الLLLLLLLف- عLLLLLLLدم رشLLLLLLLد و تکامLLLLLLLل اسLLLLLLLتعداد علمی غریزة جنسی نسل جوان که نیرومندترین غیریزة آدمی است،



با جلوه گری های زنانه شعله ور گشته، تمرکLLز و آرامش آنهLLا را از بین می برد و قوه تخیل و توهم، به جای به فعالیت پرداختLLه و مناظر شهوت انگیز زنان را در ذهن خود تصLLویر می کننLLد؛ در نتیجه توانایی هLLا و قابلیت هLLای فکLLری آنLLان هLLدر رفتLLه و تLLوان ذهنی و عقلی آنها کاسته می شود و چLLه بسLLا منجLLر بLLه سLLلب شوق علمی آنها می گردد که پایین آمدن سطح کیفیت تحصLLیلو یLLLLLLا تLLLLLLرک تحصLLLLLLیل از جملLLLLLLه نتLLLLLLایج آن اسLLLLLLت. بنLLابراین، خLLودآرایی و بLLدحجابی مLLانع رشLLد و کمLLال اسLLتعداد حقیقت خواهی جوانان و حتی خود زنانی می شود که عفLLاف و حجاب را رعایت نمی کنند و اشتیاق آنان را در تحصیل علLLوم و پیشرفت ها و خالقیت هLLای فکLLری بLLرای رسLLیدن بLLه جLLامعه ای رشد یافته، خودشناسی و کسب معارف اسالمی و دینی و آثار و برکات آنها برای وصول بLLه کمLLاالت و مقLLام واالی انسLLانیت، زایل می گرداند و میزان تعهد و دین داری آنان را تا مرتبة ناچیز فLLLرو می کاهLLLد؛ همان گونLLLه کLLLه امیرمؤمنLLLان علی)ع( نLLLیزمی فرماینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: التجتمع الشهوه و الحکمه؛ تبعیت از شهوت نفسLLانی بLLا علم و حکمت جمع نمی شوند. الجاهل عبد شهوته؛ نادان بنده شLهوتاسLLLLLLLLLLLLLLLLت- نLLLLLLLLLLLLLLLLه بنLLLLLLLLLLLLLLLLده خLLLLLLLLLLLLLLLLدا- بزرگی این خسارت جبران ناپذیر بLLه فLLرد و جامعLLه در صLLورتی معلLLوم می گLLردد کLLه انسLLان بLLاور کنLLد علوم دیLLنی و معLLارف توحیدی در این عالم، یگانه مبنای انسانیت و در عLLوالم بعLLد از آن، تنها معLLرفت موردنیLLاز اسLLت کLLه نجات دهنLLده از عLLذاب وتعLLLLLLLLLLLالی بخش درجLLLLLLLLLLLات بهشLLLLLLLLLLLتی اسLLLLLLLLLLLت.ب- تمایLLLLLLLLLل بLLLLLLLLLه گنLLLLLLLLLاه و انحراف هLLLLLLLLLای جنسی تصLLویر و تخیLLل منظره هLLای هوس انگLLیز زنانLLه، کLLه ریشLLه در خودنمLLایی عLLده ای از زنLLان غLLیرعفیف یLLا کم عفیLLف دارد، در صLLLورت اسLLLتمرار، پLLLرده برعقLLLل عاقبت انLLLدیش انداختLLLه و خLLاطرات شLLیطانی در صLLحنة نفس راه پیLLدا می کنLLد و عنLLان اختیLLار را از کLLف ربLLوده و جوانLLان را از یLLاد مبLLدأ و معLLاد و عظمت خویشتن غافل نموده و به گناه و شLLهوات نامشLLروع و در نتیجه عواقب دردناک آنها می کشLLاند کLLه زنLLان بی پLLروا نLLیز قربانی این مهلکه خواهند بود و حLLتی بیشLLترین آسLLیب متوجLLه



آنهLLLا می شLLLود؛ چنان کLLLه حضLLLرت علی)ع( فرمLLLوده اسLLLت: من کثر فکره فی المعاصی دعته إلیها؛ هرکس دربLLارة گناهLLانزیLLLLاد بیندیشLLLLید بLLLLه سLLLLوی آنهLLLLا کشLLLLیده می شLLLLود. بدیهی است عامل انحراف در منطقLLا عقLLل و وحی مسLLئول وشریک جرم می باشد که ان شاءالله تعالی بحث آن خواهد آمد.ج- انحLLLLLLLLLLLLLLراف اسLLLLLLLLLLLLLLتعداد حقیقت جLLLLLLLLLLLLLLویی این اسLLLتعداد واالی انسLLLانی، نLLLه تنهLLLا از شLLLناخت حقیقت و رسLLیدن بLLه کمLLاالت علمی محLLروم می گLLردد بلکLLه در مسLLیر شناخت و جست و جوی امور ضداخالقی و انحLLرافی؛ هم چLLون استعمال موادمخدر، تماشLLای تصLLاویر و فیلم هLLای مسLLتهجن و شLLنیدن صLLدا و آهنگ هLLای مبتLLذل و... کLLه ارمغLLان غLLرب و غرب زدگان و منحرفان است، بLLه کLLار می افتLLد و نLLتیجه ای جLLز ایجاد غفلت و سوءاخالق و محرومیت از مقLLام واالی انسLLانیتنخواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد داشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. وقتی استعداد عقالنی آدمی با آشنایی به حقایق اشباع نشLLود، این خأل فکری او با پندارهای بی اساس افکار باطل و خرافLLات پر می شودو به تبع آن خألهای روحی و روانی او نیز با اخالق وکLLLLLردار ناشایسLLLLLت اشLLLLLغال و اشLLLLLباع خواهLLLLLد شLLLLLد.د- گLLرایش بLLه تقلیLLدهای کورکورانLLه و نگرش هLLای سLLطحی هنگLLامی کLLه آدمی دراثLLر پLLیروی از هLLوی و هLLوس ناشLLی از بLLدحجابی و...، از تحصLLیل علم و معLLرفت و در نتیجLLه کسLLب نیروی درک کننLده حقیقت محLروم می گLردد، نLاگزیر اسLتقالل فکری خود را از دست داده و دست به دامان تقلید غیرمعقول و تکیه برظن و گمان نادرست و پندارهای بی اساس کLLه هرگLLز انسان را بی نیاز از حق نمی کند و بLLه حقیقت نمی رسLLاند، دراز می کنLLد و در حقیقت نظریه هLLای او را حس و چشLLم و گLLوشتغذیLLه و اداره می کنLLد نLLه بLLراهین عقلی و دلیل هLLای شLLرعی. تقلیLLد و چشLLم و هم چشLLمی کLLه نشLLانة خودبLLاختگی، عامLLل عقب افتادگی و از عالئم شخصیت بیمار است، باعث می گLLردد کLLه فLLرد مقلLLد گرفتLLار وسوسLLه ها و دسیسLLه ها و سیاسLLت بازی هLLای شLLیاطین و ابLLزار دسLLت دیگLLران قLLرار گرفتLLه ودر زندگی براساس خودخواهی و خودکامگی های خLLود و دیگLLران، رفتار کند؛ هم چنان که خLLودآرایی و بLLدحجابی نLLیز از جلوه هLLای



بLLLLLLLارز رفتارهLLLLLLLای تقلیLLLLLLLدی کورکورانLLLLLLLه اسLLLLLLLت. بLLا این کLLه هLLر انسLLانی براسLLاس فطLLرت حقیقت جLLویی و کمال طلبی، خواهان شناخت مستقیم و ارتباط بLLا واقعیت هLLای مبتنی برحس و دلیل منطقی و در نتیجه رفتار از روی معرفت و اگاهی است و تقلید برخالف میل درونی و نLLوعی مبLLارزه بLLا خویشتن می باشد، مگLLر در مLLوارد معقLLول و مشLLروع، هماننLLد تقلید و پیروی از مجتهد جامع الشرایط در فروع دین و یا پیروی بیمار از طبیب و در یک کلمه، پیروی جاهل از عالم درجایی که کسب معرفت و دانش به آسانی ممکن نباشLد، کLه بLه عنLLوان ضرورت الزم و خود از مصادیق عمل براسLLاس علم و منطLLقاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. لذا نظام مقدس اسالم که با عقLLل و حقLLایق فطLLری هماهنLLگ می باشد، مبنای اصلی معLLرفت و آگLLاهی را تحقیLLق و پLLژوهش می داند نه تقلید و نگرش های سطحی. این آیین به پیروان خود دستور فرموده که تصدیق و تکLذیب، رفتLار و گفتLار آنLان بایLد محققانLLLه و عاقالنLLه باشLLد نLLLه از روی نLLLادانی و تقلیLLLد؛ نLLLه ساده اندیش و زودباور بوده و ادعLLایی را بLLدون دلیLLل و برهLLان بپذیرند و برطبق آن عمل کنند و نLه مطلب مسLتدل و حقی را انکLار نماینLLد و از عمLل بLدان اجتنLLاب ورزنLد. مطالبLه دلیLل و پLLذیرش مLLدعای مسLLتدل و منطقی، دو مLLورد از اصLLول مهم مکتب تربیتی اسالم برای شناخت حق و باطل و تمیز آن دو از یکدیگر و وصول به حقیقت اسLLت. بی تLLوجهی بLLه این دو اصLLل مLLوجب تخLLریب شخصLLیت و انسLLانیت می گLLردد؛ چنLLان کLLه منسوب است به متفکر بزرگ اسالم، شیخ ابوعلی سینا، که بLLاالهLLLLLLLLLLLLLLLLLام از قرآن کLLLLLLLLLLLLLLLLLریم فرمLLLLLLLLLLLLLLLLLوده: من قال أو سمع بغیر دلیل فلیخرج عن ربقLه االنسLانیه؛ کسLی که بدون دلیل و برهان سLLخنی را بگویLLد یLLا گLLوش فLLرا دهLLد)وبدان معتقد و یا عامل باشد( باید از دایرة انسانیت خارج شود. به عالوه از شگفتی های دادگاه بزرگ رستاخیز آن است کLLه از ابزارهای تحصیل واقعیات و تشLLخیص حLLق و باطLLل کLLه همLLان چشم و گوش و دل و عقل است، سوال می شود و هرکدام از اینها به قدرت الهی به سخن درآمده و به ضرر انسان شLLهادتمی دهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد:



و التقف ما لیس لک به علم إن السLLمع و البصLLر و الفLLواد کLLل اولئک عنه مسLLئوال؛ از آن چLLه بLLه آن علم نLLداری پLLیروی مکن، چLLرا کLLه گLLوش و چشLLم و دل و عقLLل همگی مLLورد سLLوال وبازخواسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت خواهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. بنLLابراین الزمLLة انسLLانیت آن اسLLت کLLه تمLLام رفتLLار و گفتLLار و پذیرش یا انکار آدمی مستدل و منطقی، یعنی مستند بLLه دلیLLلشLLLLLLLLLرعی یLLLLLLLLLا عقلی و یLLLLLLLLLا هLLLLLLLLLر دو باشLLLLLLLLLد. اگر ملت های مسلمان دست کم بLLه این چنLLد اصLLل اسLLالمی و قLLLLLLرآنی عمLLLLLLل می کردنLLLLLLد از مشLLLLLLکالت، ظلم هLLLLLLا و عقب افتادگی هایی که دامن گیرشLLان شLLده مصLLون می ماندنLLد. اساسا فرومایگی و کمبودهای حیLLاتی کLLه در زنLLدگی بشLLری و جوامع اسالمی وجود دارد به خاطر دور بLLودن از فرهنLLگ غLLنی اسالم و عمل نکردن بLLه دسLLتورهای کرامت پLLرور قLLرآن کLLریماسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. هم چنLLان کLLه اگLر زنLLان مسLلمان، بLLه ویLLژه جوانLLان، پLLیرامون اندیشه واالی اسالم دربارة شخصیت زن و مسائل مربLLوط بLLه آن مخصوصا حجاب و فلسفه و فواید آن تحقیق می کردند و با نظرات تربیتی اسالم آشLLنا می شLLدند و یLLا دسLLت کم در برابLLر مدعیان آزادی بی بندو باری و مبلغLLان بی حجLLابی و خودنمLLایی، خواستار دلیل درست و منطقی می شLLدند، آن گونLLه کLLه قLLرآن دستور داده است، هیچ گاه مرزهای فکLLری و روحی خLLویش را به روی دسیسه های بیگانگان باز نکرده و سخنان شیطانی آنهLا و پیروی از هوس را برحکم مستدل و حکیمانLLه خداونLLد، مبLLنی بر وجود پوشش کامل و حجاب عفیفانLLة زن مسLLلمان، تLLرجیح نمی دادنLLد و بLLا رفتارهLLای خالف عفت و حیLLا، درجامعLLه فسLLاد نکرده و دین و انسانیت خود و دیگران ضربه نمی زدند و از این طریق از دشمنان واقعی خود و اسالم جانب داری نمی کردند و به توصLیه های قLرآن و سLLنت، مبLLنی بLر پرهLLیز از دوسLتی های قلبی یLا عملی بLا کسLانی کLه دین الهی را بLه اسLتهزا و بLازیگرفتنLLLLLLLLLLLد جامLLLLLLLLLLLة عمLLLLLLLLLLLل می پوشLLLLLLLLLLLاندند. به راستی کسانی که در جسLت و جLوی حقیقت هسLتند کLافی است در این سخن معبود خویش اندکی تامل و تفکر کننLLد کLLهمی فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد:



تنها خداونLLد بLLه حLLق و حقیقت و سLLعادت هLLدایت می کنLLد، آیLLا کسی که هدایت به سوی حق می کند بLLرای پLLیروی شایسLLته تر است یا آن کسی که خود، هدایت نمی یابد- و هم چنین رهنمونبLLLLLه حLLLLLق نمی کنLLLLLد- مگLLLLLر آن کLLLLLه هLLLLLدایتش کننLLLLLد؟ بانوان مسLLلمان بایLLد بداننLLد کLLه چLLه بسLLیار زنLLان بی حجLLاب و بدحجاب در دنیا فساد به بLLار آوردنLLد، امLLا عLLاقبت مردنLLد و در عالم برزخ و قبر دچار مکافات اعمال ناهنجار خود شLLدند و در دادگاه قیامت نLLیز بایLLد جواب گLLوی هتLLک حLLرمت و زیرپانهLLادن حکم حجLLاب اسLLالمی و انسLLانی و گمLLراه سLLاختن دیگLLران در منجالب فساد و انحراف باشند. آنLLان در دنیLLا سLLرمایة وجLLودی خود را باختند و به ناچار در سرای آخرت از زیان کاران خواهند بود، سرانجام بقیه نیز مرگ به سراغشان خواهد آمد و سLLپس به سوی خدایی که دانای نهان و آشکار اسLLت بLLاز می گردنLLد واو آنLLLان را بLLLه آن چLLLه عمLLLل می کردنLLLد آگLLLاه می سLLLازد.هLLLLLLL.تزلLLLLLLزل اسLLLLLLاس مقLLLLLLام معشLLLLLLوق بLLLLLLودن زن عشLLق و عالقLLة راسLLتین میLLان زن و شLLوهر و تحقLLق مقLLام محبوبیت برای زن در گرو انسانیت و فضایل اخالقی حاصل از آگLLLاهی دیLLLنی و ایمLLLان بLLLه خداسLLLت، امLLLا وقLLLتی اسLLLتعداد آگاهی طلبی و حقیقت خواهی آنهLLا در اثLLر زمینه هLLای تحریکLLات جنسی شکوفا نشLLود و معLLرفت دیLLنی و ایمLLان راسLLتین رشLLد نکند، پایه های عشق و محبت که همانLLا فضLLایل اخالقی اسLLت، مLLتزلزل گشLLته و مقLLام معشLLوق و محبLLوب بLLودن زن از بین می رود و توجLه همسLر بLه او صLرفا در دایLرة امLور شLهوانی، خLLانه داری، بچLLه داری و امثLLال آنهLLا محLLدود خواهLLد شLLد و این بزرگ ترین آسیب به شخصLLیت و روحیLLة زن در نظLLام خLLانوادهاست. این موضوع در مباحث آینده بیشتر روشن خواهLLد شLLد. ضمن این که چنین زن و شوهری از اساسی ترین نیLLاز زنLLدگی مشترک، که همانا درک و شLLناخت هم دیگLLر و نیازهLLای اصLLیل همسLLر اسLLت، محLLروم می باشLLند، زیLLرا کسLLی کLLه ارزش و عظمت خLLود را نشLLاخته باشLLد، نمی توانLLد دیگLLران از جملLLه همسLLر خLLویش را بشناسLLد. بLLدیهی اسLLت خویشتن شناسLLی و همسرشناسی زیربنای محبت و عشق در نظام خانواده است،کLLLLLه جLLLLLز در سLLLLLایة دین و ایمLLLLLان تحقLLLLLق نمی یابLLLLLد.



نکتLLه بسLLیار مهم و در خLLور توجLLه آن اسLLت کLLه این آسLLیب ها وخطرهای مزبور نه تنها جامعه را تهدید می کند، بلکه بLLه طLLور مستقیم یا غیرمستقیم گریبان خود این بانوان و زنان هم صنف دیگر را می گیرد و زندگی را در کام آنها تلخ می سازد، چرا کLLه پدر، برادر، همسر و فرزندان آنها نیز در چنین جامعه ای زندگی می کنند و روزی در دام این بالها و دام های تنیده شLLده گرفتLLارمی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوند. بنابراین چنین زنانی باید مشکالت و نامالیمات زیLLادی را بLLه تن و جان خود بخرند و چه بسا یک عمر بسوزند و بسازند. ضLLمن این که گناه هر کLLدام از این خطرهLLا نLLزد خداونLLدمتعال بLLزرگ است و عذاب دردناکی را به دنبال خواهد داشت، مگر این کLLهحجت الهی برفLLLLLLLLLردی تمLLLLLLLLLام نشLLLLLLLLLده باشLLLLLLLLLد. نقش بی حجLLLابی و بLLLدحجابی در سLLLقوط اخالق و انسLLLانیت از آن جا که پایه و اساس صLLفات عLLالی و رفتLLار انسLLان، تنهLLا ایمان دینی و توحیLLدی اسLLت، تLLأثیر بی بنLLدوباری های اجتمLLاعی همانند خودنمایی و بدحجابی زنان جامعه که بسیاری از آنها در حقیقت بی حجابی اسLLت، در تضLLعیف و سLLقوط عفت و اخالق نیکو امری بLLدیهی و روشLLن اسLLت، چLLرا کLLه چشLLم و گLLوش و سایر اعضا پل ارتباطی روح ما با جهان بیرون از ماست و این یک واقعیت است که: »هرچه دیده بیند دل کند یاد«. بLLه همین دلیل وقLتی در جامعLه امLLور مربLوط بLه عفLاف و حیLLا رعLLایت نشLLود و فضLLای معنLLوی جLLای خLLود را بLLه فصLLای خودنمLLایی و شLLعله ور سLLاختن غرایLLز شLLهوانی بدهLLد و بLLذر شLLهوت را در دل های جوانان و نوجوانان برویاند، فکر افراد جامعLLه بLLه ویLLژه جوانLLان بLLدون همسLLر، از امLLور حیLLاتی و ارزشLLی بLLه سLLمت شهوات کشیده می شود و از خدای خLLود کLLه همLLواره حاضLLر و ناظر براعمال نیک و بد است، غافل می مانند و زندگی مLLوقت دنیا را بر زندگانی حقیقی که آخرت است مقدم می دارند و بLLه وادی وحشLLتناک روابLLط غیرانسLLانی و غLLیراخالقی و شLLهواتنامشLLLLLLLLLLLLLLLLLروع کشLLLLLLLLLLLLLLLLLیده می شLLLLLLLLLLLLLLLLLوند. بدین طریق یگانه اساس و مبنLLای فضLLایل انسLLانی- ایمLLان بLLه خدا و قیامت- به دست فراموشی سپرده می شLLود و در نتیجLLه خطرات بLLزرگی فLLرد و جامعLLه را تهدیLLد خواهLLد کLLرد: صLLفات



پسنیده جای خود را به صفات رذیله و ناپسند می دهد؛ اعمال و رفتار ناشایست همانند ظلم، جنایت، خیانت، خشLLونت، فسLLاد، بزهکاری، ناامنی و آدم ربایی، به ویژه ربودن دختران در جامعه افLزایش می یابLد؛ اسLLتعداد اخالقی و فضLLیلت خواهی فرزنLLدان شLLLLکوفا نگشLLLLته و چLLLLه بسLLLLا از بین می رود و رفتارهLLLLایناسLLLLLازگارانه و بزهکارانLLLLLه در آنLLLLLان ایجLLLLLاد می شLLLLLود. در چنین شرایطی آتش این فتنه ها و خطرات، دامن خود زنLLان آسیب زاد را هم فراخواهد گرفت و خود و خانوادة آنLLان نLLیز در این آتش خواهنLLد سLLوخت؛ چنLLان کLLه بسLLیاری از آنهLLا گرفتLLار شدند؛ چه بسیار دخترانی که مورد تجاوز به عنف قرار گرفتنLLد و یا توسط گرسنگان شهوت اغفال شدند و سLLرمایه بکLLارت و عفت را باختند و چه بسLLیار زنLLان خودنمLLایی کLLه اسLLتعدادهای عالی و اخالقی خویش را مختل یا تباه سLLاختند و دراثLLر تحLLول اخالقی آنها یا همسرانشان یا فرزندانشان، زندگی شیرین آنانتبLLLLLLLLLLLLدیل بLLLLLLLLLLLLه جهنم سLLLLLLLLLLLLوزان گشLLLLLLLLLLLLت. بقیه نیز باید منتظر باشند کLLه روزی قLLانون عکس العمLLل دامن آنها را گرفته و در آتش عقLLوبت رفتLLار خLLویش گرفتLLار شLLوند، مگLLر این کLLه تLLا دیLLر نشLLده بیLLدار شLLوند و توبLLه نمLLوده و گذشته های خود را جبران کنند که خداوند آمرزنده و نسبت بLLهاهLLLLLل ایمLLLLLان مهربLLLLLان اسLLLLLت: واللLLLLLه غفLLLLLور رحیم. شایان ذکر اسLت کLه خLLودآرایی زن و نمایLان بLودن بعضLی از اندام و پوشیدن لباس های بLدن نما در محیLط خانLLه بایLد صLرفا برای همسر و به دور از منظر فرزنLدان ممLیز و نوجLوان خLود باشLLد وگرنLLه سLLبب بلLLوغ زودرس و عLLواقب آن و چLLه بسLLا سرآغاز انحLLراف آنLLان خواهLLد شLLد، البتLLه آراسLLتگی طLLبیعی و آرایش خفیف و غیرمحرک و جلب توجه کننده، مشLLکلی ایجLLادنمی کنLLد و این سLLخن در مLLورد محLLارم نLLیز جLLاری اسLLت. نقش القیLLLدی و بLLLدحجابی در غفلت از زیبایی هLLLای روحی ومعنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوی هتLLک حLLریم حجLLاب اسLLالمی و بی تLLوجهی بLLه این ارزش واالی انسانی موجب می شود مردان و جوانان با آن ضعف غریLLزی و خأل عاطفی، تحت تأثیر جاذبه های عاطفی و جنسی زنان قLLرار گرفته و فکرهای آنان را منحرف و دل هایشان را گرفتار سLLازد



و همین امر سرآغاز غفلت و بی خبری از ارزش ها و زیبایی های واالی روحی و واخالقی و محLLرومیت از تمLLام مزایLLای آنهLLا از یک سو و سوق به شهوات و لذت گرایی و دنیاپرسLLتی و افLLراط و زیاده روی در تجمل و زیبایی های طبیعی و جسLLمی از سLLوی دیگLLر می شLLود؛ بLLه گLLونه ای کLLه چرخ هLLای زنLLدگی بیشLLتر روی معیارهای مادی چرخیده و حتی شخصLLیت ارزش منLLد زنLLان بLLه دست فراموشی سپرده می شود؛ همان گونه که برخی از آنLLان نیز از گنج هLLا و ارزش هLLای واالی پنهLLان در شخصLLیت ملکLLوتی خویش و زیباسازی آن غافل گشته و آلت دسLLت بداندیشLLان و مدسازان غLLربی و غLLرب زده شLLده اند و از خودنمLLایی کودکانLLهپLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLروایی ندارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. واضLLح اسLLت کLLه تماشLLای صLLورت ها و دل بسLLتگی بLLه دنیLLا و زیبایی های آن و لذت های طبیعی موقت حاصLLل از درک آنهLLا و به طور کلی هرگونه ارتباط با دنیای فانی که انسان را همچون کودکان به خود مشغول کند و از صورت آفLLرین و زیبLLابخش و زیبایی های معنوی و لذت های فوق طبیعی و سرای باقی غافل نمایLLد، مایLLه تضLLییع عمرگرانمایLLه و ورشکسLLتگی و تخLLریب یLLا حLLLداقل اختالل شخصLLLیت و نچشLLLیدن طعم گLLLوارای حیLLLات می شود و این همان دنیای مذموم اسLLت کLLه قرآن کLLریم بLLداناشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاره می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )و ما الحیLLاه الLLدنیا اال لعب و لهLLو و للLLدار االخLLره خLLیر للLLذین یتقLLLون افال تعقلLLLون(؛ دنیLLLا چLLLیزی جLLLز بازیچLLLة کودکLLLان و سرگرمی های نابخردانه نیسLLت و همانLLا سLLرای آخLLرت بهLLتر ونیکوتر است برای اهل تقوا و پارسLLا، آیLLا در این نمی اندیشLLید.در حLLLLLLLLLLLدیث معLLLLLLLLLLLراج می خLLLLLLLLLLLوانیم کLLLLLLLLLLLه: ای احمد حذر کن از این که مثل کودکLLان باشLLی کLLه وقLLتی بLLه سبز و زرد- زیبایی های دنیا- نظر می کنLLد شLLیفته آن می شLLودو هنگامی که چLLیز شLLیرین و لذیLLذ یLLا تLLرش بLLه او داده می شLLودفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLریب می خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLورد.ابن سLLLLینا بLLLLا الهLLLLام از مکتب تربیLLLLتی اسLLLLالم می گویLLLLد: مثل این فریب خوردگان لذت، در مقایسه با انسان های عLLارف مثLLل کودکLLان اسLLت در برابLLر بزرگ سLLاالن ورزیLLده کLLه بLLهبازی هLLای آن کودکLLان اعتنLLایی ندارنLLد و اهمیLLتی نمی دهنLLد.



خلق اطفالند جز مLLرد خLLدا --- نیسLLت بLLالغ جLLز رهیLLده از هLLوا چLLنین دنیLLایی بLLاعث عLLدم تحمLLل وجLLود دیگLLران و انتقادهLLای سازندة آنها و علت گریز از حLLق و حکمت و موعظLLه و ریشLLة همة گناهان است، زیرا حب دنیا و دلبستگی به ظواهر و لذایLLذ زودگذر آن انسان را در برابLLر حLLق و حقیقت، کLLور وکLLر و الل کرده و او را خوار می نمایLLد: »فLLارفض الLLدنیا فLLان حب الLLدنیایعمی و یصLLLLLLLLLLLLم و یبکم و یLLLLLLLLLLLLذل الرقLLLLLLLLLLLLاب«.نقش خودنمایی و بLLدحجابی در تضLLعیف نLLور فطLLرت توحیLLدی عقل سلیم و وحی منزل با هر چLLیزی کLه انسLان را از حقیقت عبLLادت و اطLLاعت الهی محLLروم و از هLLویت و هLLدف خلقت خویش غافل کند و نور فطرت را تضعیف و به تدریج خLLاموش نماید مخالف است. نظر بLLه این کLLه فطLLرت توحیLLدی و سLLایر فطریLLLات امLLLانت الهی در درون انسLLLان اسLLLت و آدمی امین پروردگار عالم در آن می باشد، لذا نبایLLد در این امنت ملکLLوتیخیLLLLLLLLLLLLLLLLLانت و بLLLLLLLLLLLLLLLLLه آن ظلم نمایLLLLLLLLLLLLLLLLLد. تحقق این امر در صورتی ممکن خواهد بود کLLه قLLوای غضLLبیه، شهویه و وهمیه، در سایة عقل و وحی کنترل و تعدیل گشLLته و در قلمرو و معقول و مشروع خود فعالیت کننLLد، تLLا آن جLLا کLLه این قLLوای مLLادی و جسLLمی در حیطLLة مسLLئولیت خLLود انجLLام وظیفه می کنند، نیکLLو و حالل اسLLت، ولی اگLLر بخواهنLLد از حLLد خود تجاوز کرده و بLLه حLLریم فطLLرت تعLLدی و ظلم کننLLد ونLLور هدایت گرانه آن را کم فروغ و در نهایت خاموش نمایند، قLLبیح و حرام می باشد. تمLLام محرمLLات الهی و رذیلت هLLای اخالقی کLLه پدیدة بدحجابی وخودنمایی زن در برابر نامحرمان از جمله آنهامی باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد از این قبیل انLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: بLLه همین جهت قLLرآن کLLریم دربLLارة احکLLام خداونLLد سLLبحانمی فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )... و تلک حدود الله و من یتعد حLLدود اللLLه فقLLد ظلم نفسLLه(؛ اینها حدود و مرزهای الهی است و هرکس از حدود الهی تجاوزکنLLLLLLLد بLLLLLLLه خویشLLLLLLLتن سLLLLLLLتم کLLLLLLLرده اسLLLLLLLت.در جLLLLLLLLLای دیگLLLLLLLLLر هشLLLLLLLLLدار داده می فرمایLLLLLLLLLد: )یا ایها الذین امنوا التخونوا الله و الرسول...(؛ ای کسLLانی کLLهایمLLLLان آورده ایLLLLد خیLLLLانت بLLLLه خLLLLدا و رسLLLLولش نکنیLLLLد.



این خیLLانت بLLا ارتکLLاب معصLLیت حاصLLل می شLLود؛ چنLLان کLLهامام محمLLLLLLدباقر)ع( در تفسLLLLLLیر این آیLLLLLLLه فرمودنLLLLLLد: فخیانLLه اللLLه و الرسLLول معصLLیتهما و امLLا خیانLLه االمانLLه فکLLل انسان مامون علی ما افترض الله عزوجل علیه؛ خیانت به خدا و روسل به نافرمانی آن دو می باشLLد و امLLا خیLLانت در امLLانت،هLLLLر انسLLLLانی امین واجبLLLLات خداونLLLLد عزوجLLLLل اسLLLLت. از سوی دیگر برای شکوفایی فطLLرت، نیLLاز بLLه وجLLود شLLرایط مساعد و فقدان موانع می باشد؛ هLLر محیطی اعم از خLLانواده، مدرسLLه، جامعLLه، نقش مهمی در رشLLد یLLا سLLقوط شخصLLیت آدمی دارد؛ وجود محیط پاک از عوامل شLLهوانی و انحLLرافی از مهم تLLرین شLLرایط تLLربیت و محیLLط ناسLLالم از بLLدترین موانLLع است، لذا از منظLLر دین و خLLرد آن چLLه کLLه محیLLط را آلLLوده وافراد آن را غافل و به فطرت آنها لطمه بزند ممنوع می باشد. براین اساس، حضLLور زنLLان بLLدون حجLLاب خداپسLLندانه و یLLا بLLا چهره هLLای مLLزین شLLده در مجLLامع عمLLومی، یکی از بLLدترین عوامLLل غفلت آفLLرین و موانLLع پLLرورش فطLLرت توحیLLدی و کارآمدترین سالح دشمن برای تخریب اخالق و معنویت اسLLت، زیرا غریزة شهوانی افLLراد جامعLLه خصوصLLا نسLLل نوخاسLLته را شعله ور نموده و آنها را از یاد خدا و اطاعت یا حقیقت عبLLادت و عشLLق بLLه او غافLLل، و بLLه شLLهوات و دوسLLتی های نابخردانLLه دختر و پسر که سرآغاز انحرافات و آلودگی ها و از دست رفتن سرمایة دوشیزدگی است، و دل دادگی به جیفة دنیLLا کLLه ریشLLةهمLLLLLLة گناهLLLLLLان و بدبختی هاسLLLLLLت سLLLLLLوق می دهLLLLLLد. هم چنان که بعضی از جوانان و نوجوانان به همین علت خود را از عبLLادت بLLه ویLLژه نمLLاز محLLروم کLLرده و در اطLLاعت الهی سستی می ورزند. یا عبادت های اکثر ما مسلمانان از حقیقت و روح عبادت تهی گشته و هم چLLون پیکLLر بی جLLان یLLا نیم مLLرده، خاصیت اثربخشی و حیات آفرینی خود را از دست داده است؛ مثال نماز حقیقتش یادالهی و احساس حضور در محضر اوسLLت و به انسان آگاهی ومعرفت، هشیاری و نورانیت می بخشLLد، از این رو انسLLان را در برابLLر فحشLLا و بLLدحجابی و خودنمLLایی ومحرمLLLLLLLLLLLLات دیLLLLLLLLLLLLنی بیمLLLLLLLLLLLLه می نمایLLLLLLLLLLLLد: )ان الصاله تنهی عن الفحشاء و المنکر(؛ محققا نماز انسان را



از زشLLLLLLLLLLLLLLLتی ها و گنLLLLLLLLLLLLLLLاه بLLLLLLLLLLLLLLLاز می دارد. منکLLر یعLLنی هرچLLیزی کLLه عقLLل و وحی آن را بLLه رسLLمیت نمی شناسد و با نظLLام خلقت آدمی و نظLLام شLLریعت اسLLالمی سازگار نیست، اما این فریضة بزرگ بLLه گLLونه ای بLLه جLLا آورده می شLLود کLLه مLLرده و بی روح و یLLا نیم جLLان اسLLت، آموزه هLLای حیLLاتبخش آن فرامLLوش گشLLته و اثLLرات عLLالی تربیLLتی آن ازدسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت رفتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. بنابراین زنان خودنما و دل ربا، بLLا این عمLLل ضLLددینی و اخالقی خLLLویش بLLLه دین، ایمLLLان و فطLLLرت خLLLود و افLLLراد اجتمLLLاع آسیب رسLLانده و نLLور محبت الهی را در قلب خLLود و دیگLLران تضعیف نموده و طعم گLوارای مناجLLات و لLLذت انس بLا خLLدای جمیل را از بین می برند و مانع گسترش آیین توحیLLدی و تLLابش آفتاب روان پرور اسالم به دل ها می شLLوند و ظلمت شLLهوات ومحبت دنبLLLLLLLLLLLLLا را جLLLLLLLLLLLLLایگزین آن می نماینLLLLLLLLLLLLLد. اصوال محبت دنیا و شهوات، انسان را نابینا و ناشنوا می سازد؛ لLLLذا دیLLLدن و شLLLنیدن آیLLLات ودسLLLتورهای الهی در او تLLLاثیر نمی گذارد و فرد و جامعة انسانی را به فجLLایع بLLزرگ از جملLLه بحران معنویت و هویت و اخالق گرفتLLار می سLLازد. چLLه ظلم و خیانتی بدتر از این کLLه انسLLان بLLا عمLLل و رفتLLار خLLود ظلم بLLهخویشتن و جامعه وخیانت بLLه خداونLLد و رسLLولش)ص( بکنLLد؟! آیLLا این بLLانوان می تواننLLد خLLود را مسLLلمان حقیقی بداننLLد، در حالی که با اعمال خویش مردم را از راه خدا و آیین روح پLLرور او بLLاز می دارنLLد. این همLLان کLLاری اسLLت کLLه معانLLدان حLLق و حقیقت می کنند: )و یصدون عن سبیل الله( و قرآن مجازاتشان را حبط اعمال و عذاب دردنLLاک بیLLان نمLLوده اسLLت و بLLه اهLLل ایمان نیز هشدار می دهد که مواظب باشLLند از راه و رسLLم آن جاهالن پیروی نکنند و به این خصLLلت ناپسLLند هرچنLLد بLLا انجLLام عمل زشت آشکارا و فسادبرانگیز در اجتماع آلوده نشLLوند کLLهبLLLه بLLLرخی از مجLLLازات بداندیشLLLان گرفتLLLار خواهنLLLد شLLLد. نقش تخریبی خودنمایی برعشق واقعی و مقام معشوقه بودن

زن همان گونLLه کLLه بیLLان شLLد، پایLLه و رکن عشLLق راسLLتین میLLان زوجین، صفات پسندیده و اخالق انسانی و ارزش هLLای معنLLوی



است که در محیط پاک و سالم و به دور از هوس ها و شLLهوات نامشروع و در فضایی سرشLLار از معنLLویت، عفت و حیLLا رشLLد می کند، چرا که سالمت و امنیت روانی افراد در چنین محیطی تضLLLمین شLLLده و موجبLLLات تعLLLالی فکLLLری و شLLLکوفا شLLLدناسLLLLLLتعدادهای اخالقی و معنLLLLLLوی فLLLLLLراهم می گLLLLLLردد. بLLراین اسLLاس جLLامعه ای کLLه زنLLان بLLه خLLودآرایی و نمLLایش اندام های تحریک آمیز خود می پردازند، پیروی از هوا و هLLوس و گرایش به شهوات در آن افزایش می یابد و ارزش های دیLLنی و معنوی- که تنها عامل انسانیت و بالنLLدگی فضLLایل اخالقی و در نتیجه عشق واقعی است- از بین رفته و یLLا کم رنLLگ می شLLودو به این ترتیب، فضایل پسندیده در افراد جامعLLه و خLLود زنLLان و همسران حال یا آینده آنان رشد نکرده، بلکه صفات ناشایست در آنها افزایش می یابد؛ در نتیجه با تزلزل پایه عشق و محبت، محبLLوبیت اجتمLLاعی و مقLLام معشLLوق بLLودن زنLLان در خLLانواده سقوط می کند و بLLه عنLLوان بازیچLLه و وسLLیلة ارضLLای شLLهوات برای مLLردان در می آینLLد، مگLLر زنLLان عفیLLف و باحجLLاب کLLه ازهمسLLLLLLران عفیLLLLLLف، غیLLLLLLور و مLLLLLLؤمن برخوردارنLLLLLLد. پس این گونه زنان، بزرگترین ضربه و آسیب را بLLه شخصLLیت و محبLLوبیت خLLود و هم صLLنفان خLLویش وارد می کننLLد کLLه از پی آمLLدهای نLLاگوار آن، ایجLLاد زمینLLه بLLرای آزار و سLLتم از سLLوی مردان و بی توجهی یا کم تLوجهی بLه شخصLLیت و حقLLوق آنهLا و اختالف، ناراحتی و اضطراب فراوان در محیط خانواده است وچLLه بسLLا پیونLLد خLLانوادگی بLLه طالق و جLLدایی می انجامLLد.طالق و عوامLLLLLLLLLLLLLLل ناشLLLLLLLLLLLLLLی از بLLLLLLLLLLLLLLدحجابی از پی آمدهای زیان بار رعایت نکردن عفLLاف و حجLLاب، طالق و جLLدایی زن و شLLوهر و از هم پاشLLیدن نظLLام خLLانواده اسLLت؛ طالق در نظر اسLLالم مبغLLوض ترین حالل می باشLLد کLLه تنهLLا درصLLLLورت اختالفLLLLات حLLLLل ناشLLLLدنی ضLLLLرورت می یابLLLLد. اسالم عزیز به منظور حفظ و تحکیم نظام خانواده و افLLزایش صفا و صمیمت میان همسران و جلوگیری از اختالفLLات شLLدید خLLانواده و فروپاشLLی آن، تLLدابیر حکیمLLانه ای اندیشLLیده اسLLت. معیارهLLایی از قبیLLل ایمLLان، آراسLLتگی بLLه فضLLایل اخالقی و انسانی، اصالت خانوادکی و امثال اینها را برای انتخاب همسLLر



شایسته، مقLLرر فرمLLوده و حقLLوق و وظLLایفی را بLLرای زوجین مشخص کرده است. برای طالق نیز شرایطی معین کLLرده کLLه شامل بعد از آن، همچون رجوع و بازگشت و دوباره شوهر بLLهزندگی مشترک می شود، همه اینها مربوط بLLه خLLانواده اسLLت. اما آن چه به اجتماع باز می گLLردد، سLLالمت و امLLنیت جامعLLه از هرگونه اقLLدامات منLLافی عفت و حیLLا اسLLت. مهمLLترین گفتLLار، بحث عوامل و سرمنشأ طالق است؛ موضوع طالق از جهات و عوامل گوناگون قابل بررسی و تبLLیین می باشLLد و غالبLLا ریشLLه آن به طLLور عمLLده، حLLرمت ننهLLادن زنLLان بLLه خویشLLتن در اثLLر فاصله گرفتن از پوشش خداپسندانه و در نتیجLLه آسLLیب دیLLدنعفت عمLLLLLLومی و اخالق فLLLLLLردی و اجتمLLLLLLاعی اسLLLLLLت. برای روشن شLLدن این بحث، جهLLات و عوامLLل طالق را مLLوردتوجLLLLLLLLLLLLLLLه و بررسLLLLLLLLLLLLLLLی قLLLLLLLLLLLLLLLرار می دهیم:الLLLLLLLLLLLLف- هLLLLLLLLLLLLوس مLLLLLLLLLLLLداری در خLLLLLLLLLLLLانواده اساسLLا طالق در اثLLر اختالف هLLای عمیLLق زن و شLLوهر تحقLLق می یابد که عمLLدتا از خودخLLواهی و هLLوس ناشLLی می شLLود؛ یLLا رفتار و گفتار هر دو، ناحق و از روی خویشتن پرسLLتی اسLLت و یا یکی از آن دو بر حق بLLوده و دیگLLری راه باطLLل می رود، امLLا ممکن نیست کLLه هLLر دو برحLLق باشLLند و در عین حLLال اختالف داشته باشند، مگر در امور جزیی و ناچیز کLه آن هم بLا بحث و گفتگLLو در فضLLایی سرشLLار از محبت و صLLمیمت و عمLLل بLLه دستورهای مLLترقی اسLLالم برطLLرف شLLده و تفLLاهم و بالنLLدگیاندشLLLLLLLLLLLLLLLLLه جانشLLLLLLLLLLLLLLLLLین آن می گLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. بنابراین اگر نظام خانواده مبتنی بر مردساالری یا زن ساالری و به طور کلی هوس مداری و خودخواهی باشد، اختالفات آشLLکار می رود، چرا که در چنین حاالتی، حقوق و احترام متقابل زن و مرد رعایت نمی شود. از آن طرف اگر حق ساالری در خLLانواده حاکم گردد و تدبیر و مدریت خانواده براساس قLLوانین، حقLLوق و وظایف مشخص شده در اسالم باشLد، اختالفLات ریشLه ای وعمیLLLLLLLLLLLLLLLق و طالق پیش نخواهLLLLLLLLLLLLLLLد آمLLLLLLLLLLLLLLLد. مLLرز میLLان حLLق محLLوری و خودخLLواهی، شخصLLیت الهی آدمی است. کسی که دارای ایمان قوی و تقوای عالی باشد و هLLدف نهایی خویش را در شئون زندگی نیل بLLه رضLLا و لقLLای خداونLLد



تبLLارک و تعLLالی می دانLLد، شخصLLیت الهی و انسLLانی او ضLLامن احسLLاس مسLLئولیت و عمLLل بLLه وظLLایف و تعهLLدات و رعLLایت حقوق همسر و دیگران خواهد بود و کسی که از چنین ایمان و تقوایی برخوردار نباشد، فاقد ضمانت و پشتوانه مLLذکور اسLLت که به دلیل غفلت از یاد خدا و هدف آفرینش خویش و مکافات عمل دنیا و آخرت، احساس مسئولیت چندانی نخواهLLد داشLLت و برای شخصیت حقیقی و حقوقی همسر خویش احLLترام الزمرا قائLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل نخواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. عامل بسیار موثر و سLLازنده در شخصLLیت الهی انسLLان، عفت عمLLومی، سLLالمت و پLLاکی جامعLLه از عوامLLل غفلت آفLLرین و هوس آلود و ناپاکی ها است که عمدة آنها هتک حریم حجLLاب و پوشLLش عفیفانLLه و ضLLعف غLLیرت و عفت و فقLLدان احسLLاس مسئولیت پدران و مادران و شوهران آنهLLا می باشLLد کLLه افLLراد جامعه را سمت هوس های نفسانی سLLوق داده و بLLاعث تبLLاهی اخالق آنان می گردند؛ در نتیجLLه حLLق محLLوری جLLای خLLود را بLLه هوس بازی و خودخواهی- که عامل اصلی بLLروز اختالفLLات و درنهLLLLLLLLLLLLLLLLLایت طالق اسLLLLLLLLLLLLLLLLLت- می دهLLLLLLLLLLLLLLLLLد.ب- چشLLLLLLLLLLLLLم چرانی و مقایسLLLLLLLLLLLLLه بLLLLLLLLLLLLLا همسر هرگاه زنان با ظاهری آراسته و بدن نما در جامعه حاضر شوند، مردان عادی با چشLLم چرانی و مشLLاهدة زیبایی هLLای ظLLاهری و مقایسة همسران خویش با این زنLLان کLLه طبیعتLLا میLLوه تلخ آن بی رغبتی یا کاهش محبت بLLه همسLLران خLLود می باشLLد- زمینLLة بهانه جویی مردان و عیب جویی و تحقیر و بی احترامی به زنان خویش و در نتیجه بروز اختالفات، ایجLLاد شLLده و در نهLLایت بLLهطالق و جLLLLLLLLLLLLLLLدایی کشLLLLLLLLLLLLLLLیده می شLLLLLLLLLLLLLLLود.ج- شLLLLLLLLLLLLLLLهوت طلLLLLLLLLLLLLLLLبی و لLLLLLLLLLLLLLLLذت گرایی ازدواج، پیوند و اتحاد روحی و مصاحبت جسLLمی زوجین اسLLت و این اتحLLاد در صLLورتی محقLLق می شLLود کLLه دو روح در ابعLLاد واالی انسLLانی از سLLنخیت و شLLباهت برخLLوردار باشLLند. آزادی غLLیرمعقول زنLLان- کLLه آزادی در اسLLارت هLLوا و هLLوس اسLLت- شLLLLعله های هLLLLوس و شLLLLهوات را در مLLLLردان می فLLLLروزد و لذات گرایی را در آنان رشد می دهLLد. لLLذا عLLده ای بLLرای تLLامین خواسته های شهوانی بی حد و مرز خود با ترفنLLدهای گونLLاگون،



همسران خوش را طالق می دهند تLLا بLLه خودخLLواهی و شLLهوتحیوانیشLLLLLLLLLLLLLLLLان پاسLLLLLLLLLLLLLLLLخ مثبت بدهنLLLLLLLLLLLLLLLLد.د- دوسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی های نامشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLروع حضور تحریک آمیز زنLLان در صLLحنه اجتمLLاع، از یLLک سLLو بLLاعث ایجاد روحیة شهوانی در مردان، در نتیجه رواج دوستی با صنف مخالف و روابط نامشروع می شود؛ به گونه ای کLLه عالقLLة آنهLLا به همسران خود کاهش می یابد و از سوی دیگر به علت آن که نوعLLا همسLLران آنLLان- بLLه حسLLب فطLLرت- از این نLLوع روابLLط نابخردانه بیزارند و محبوبیت خود را نیز نزد شLLوهران خLLود در معLLرض خطLLر می بیننLLد، از زنLLدگی مشLLترک سLLرد شLLده و در نتیجه پایة و رکن زندگی شLLیرین- کLLه محبت و دوسLLتی اسLLت- متزلزل می گردد؛ بLLه ویLLژه اگLLر این بی اعتمLLادی و دلسLLردی و ضعیف شدن شعله های محبت دو سویه باشLLد، کLLه نهLLایت کLLارطالق و جLLLLLLLLLLLLLLLLLدایی خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLد بLLLLLLLLLLLLLLLLLود. افزون برآن که با رواج روابط دوستانه و نامشروع، عLLده ای از مردان مورد سLLوء ظن همسLران خLLود قLLرار گرفتLLه و متهم بLLه روابLLط نامشLLورع می شLLوند. در نتیجLLه محبت و اعتمادشLLان نسLLبت بLLه شوهرانشLLان سLLلب شLLده و آنهLLا را فاقLLد صLLداقت می پندارند، در این صورت غم و اندوه و اضطراب برآنان حاکم شده و عالقه به زندگی و همسر از میان می رود و زمینه بLرای درگLLیری و کشLLمکش آغLLاز و بLLه طالق و جLLدایی یLLا زنLLدگیبی هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدف منجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLر می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.هLLLLLL. غفلت از معیارهLLLLLای اصLLLLLولی در گLLLLLزینش همسر خودنمایی دخLLتران سLLبب انتخLLاب و گLLزینش غلLLط و نادرسLLت آنان در ازدواج می گردد، زیرا پرده هLLای هLوس و خودخLLواهی و توجLLه بی جLLا و بی مLLورد آنLLان بLLه ظLLواهر و مادیLLات و عنLLاوین اعتباری خواستگاران و غفلت از معیارهLLای اصLLولی و سLLازنده در انتخLLاب همسLLر، مLLانع واقع بیLLنی شLLده و در نتیجLLه نLLه از ارشادها و هدایت گری های اندیشه و عقل خود بهره می برنLLد و نه تحت تاثیر اندرزها و راهنمایی های اطرافیLLان خردمنLLد قLLرار می گیرنLLLد؛ از این رو از انتخLLLاب همسLLLر شایسLLLته محLLLروم می گردنLLد و پس از ازدواج و گذشLLت مLLدت زمLLانی، متوجLLه شکست در ازدواج شده و به تدریج میان آنLLان و شوهرانشLLان



فاصله می افتد و سرانجام کارشان به طالق کشLLیده می شLLود.و- فLLLLLLLLLریب ظLLLLLLLLLواهر آراسLLLLLLLLLته و انتقLLLLLLLLLام جویی خودآرایی و نمایش جاذبه هLLای زنانLLه مLLوجب می شLLود جوانLLان مجرد، از ظواهر آراسLLته و آرایش شLLدة آنهLLا فLLریب خLLورده و شیفته آنها گردند و پس از ازدواج و چندروز وصال دریابنLLد کLLه همسرشان شایسته محبوبیت نبوده و در این پیونLLد زناشLLویی- در اثر فریب ظواهر- نLLاموفق بLLوده و دچLLار زیLLان شLLده اند. در این صورت عشق تبدیل به نفرت و دشمنی می شود و درصLLدد انتقLLام بLLر می آینLLد و ضLLمن تحقLLیر، سLLرزنش و عیب جLLویی وسوء ظن به همسران خLLود، در نهLLایت آنLLان را طالق می دهنLLد. باتوجه به این عوامل، بLLه ویLLژه دوعامLLل اخLLیر- در جامعLLه مLLا،

از هرچهLLار ازدواج، یLLک مLLورد بLLه1381طبLLق آمLLار در سLLال طالق و جLLLLLLLLLLLLLLLدایی انجامیLLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLLت. بنابراین ریشة عمده طالق از یک سLLو در بی پLLروایی زنLLان و از سوی دیگر در چشLLم چرانی و نظربLLازی مLLردان ضLLعیف االیمان نهفتLLLه اسLLLت. در این میLLLان دوموضLLLوع بLLLاعث افLLLزایش چشم چرانی می شود: نخست آن کLLه مLLردان بLLه خLLاطر انس و همراهی با همسران خLLویش، از زیبایی هLLای ظLLاهری و بLLاطنی آنان غافل می گردند ویا برایشان عادی می شودو دیگLLر این کLه زنLLان نLLیز بLLه دلیLLل الفت و هم نشLLینی بLLا شوهرانشLLان و یLLا اشتغاالت زیاد خانه و غیره کمتر بLLه زینت و آرایش خLLود بLLرایآنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان می پردازنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در طالق، هرچنLLLLد همLLLLة اعضLLLLای خLLLLانواده آسLLLLیب های جبران ناپذیری می بینند، اما بیشترین زیLLان را زنLLان و فرزنLLدان بردوش می کشند، زیرا سرپرست و پشLLتوانه عواطLLف خLLود را از دسLLت می دهنLLد. این یLLک اصLLل مسLLلم روانی اسLLت کLLه خوشبختی زن، نفوذ در قلب مرد-شوهر-و محبLLوب و معشLLوق او گشتن است؛ چنان که باالترین لذت برای او، بLLودن در کنLLارمLLردی اسLLت کLLه حLLامی و سرپرسLLت و مLLورد عالقLLه اوسLLت. از این رو در صورت ناکامی و شکسLLت در زنLLدگی مشLLترک و در نتیجه طالق زن به آمال و آرزوها و خواسته های روانی خLLود نرسLLیده، احسLLاس حقLLارت، ذلت و بLLدبختی می کنLLد و همین موضوع پی آمدهای ناگواری به دنبال خواهLLد داشLLت. از سLLوی



دیگر موفقیت ازدواج مجدد برای زنان طالق گرفته بLLه مLLراتب کمLLتر از ازدواج دوبLLاره مLLردان آنLLان اسLLت. مخصوصLLا، در جامعه ای که تعداد دختران و زنLLان بی شLLوهر بیشLLتر از مLLردان باشد و جمعیت جوانان و مردان آن در اثر جنگ و حوادث دیگرکم شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. چه این که فشارهای روانی و اختالل های روانی و رفتاری مثLLل تحLLLیر و سLLLرگردانی، افسLLLردگی، اضLLLطراب، بزهکLLLاری و انحرافات و غیره، متوجه فرزندان چنین خانواده هایی می شLLود که همه ناشی از عLLدم تLLربیت درسLLت و کمبLLود محبت و عLLدم تأمین کامل عواطف آنها و احساس اهمیت نداشتن آنان بLLرایوالLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدین خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. گذشLLته از اینهLLا، زنLLان وقLLتی روحیLLة مLLردان خLLود را در پرتLLو مناظر هوس انگیز زنLLان، شLLهوت ران و الابLLالی یافتنLLد و عالقLLة آنان را نسبت بLLه خLود سLرد و عیLLف دیدنLد، همLLواره در درون خود احساس عدم امنیت می کنند، چLLون در هراسLند کLه مبLLادا شوهرانشLLان دسLLت از آنLLان کشLLیده ودل در گLLرو معشLLوقة دیگری بسپارند و همین امر چه بسا اختالل ها و آسLLیب هایی درروان و زنLLLLLLLLLLLLدگی آنهLLLLLLLLLLLLا ایجLLLLLLLLLLLLاد کنLLLLLLLLLLLLد. نتیجه آن که براساس حکم اسالم و نظر عقل و تجربه، آن چه نظLام خLانواده را حفLLظ می کنLLد، محبت و مLLودت، رحمت و از خودگذشLLتگی زن و مLLرد اسLLت؛ بLLه همین دلیLLل دین مقLLدس اسالم، از یک سو سفارش می کند که ازدواج دختر و پسر، باید برپایه محبت و عشق راستین- که سنخیت و هم کفLLو بLLودن در ایمLLان و فضLLایل اخالقی شLLالوة آن اسLLت- باشLLد و از سLLوی دیگر، مودت، رحمت و گذشLLت در میLLان زوجین قLLرار داد و از سوی سوم دستورهایی برای رعایت حقLLوق و احLLترام متقابLLل معین نمود که عمل به آنهLLا بLLاعث حفLLظ محبت و افLLزایش آنمی گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. اما این محبت و گذشت با فسLLاد اخالقی، هLLوس، خودخLLواهی، شهوت طلبی و ارتباط آزاد- که از بی بندوباری و نمLLایش انLLدام و زیبایی هLLای زنانLLه در جامعLLه و چشLLم چرانی و تحریک پLLذیری مردان سرچشمه می گیرد- از میان رفته و یا آسLLیب می بینLLد وبLLLه اختالفLLLات عمیLLLق خLLLانوادگی و طالق منجLLLر می شLLLود.



از این رو الزم است که زنان مسلمان برای جلوگیری از طالق و فروپاشی خانواده و از بین رفتن محبوبیت خود و دیگر زنLLان و آسLLیب دیدن فرزنLLدان برتوصLLیه ها و سLLفارش های فطLLرت و شLLریعت عمLLل نماینLLد و در امLLر عفLLاف، حجLLاب و پوشLLش اسالمی- به لحاظ کمی و کیفی- به خواسته های درونی خLLود و خLLدای خLLویش احLLترام بگذارنLLد، در غLLیر این صLLورت نLLه تنهLLا خانواده ها از هم می پاشند و حقوق دیگLر زنLLان پایمLال شLده و کودکLLان و فرزنLLدان از حمLLایت عLLاطفی، جسLLمی و تربیLLتی والدین محروم می شوند، بلکLه کیLان خLانواده خودشLان هم در معLLرض فروپاشLLی قLLرار می گLLیرد و یLLا دسLLت کم درگLLیری و اختالف و ناامنی در خانواده های آنها حاکم گشته و شخصLLیت و حقLLوق آنLLان مLLورد بی مهLLری و کم تLLوجهی همسرانشLLان واقLLع می شLLود و حLLتی این موضLLوع در بسLLیاری از مLLوارد دوسLLویهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. چنان که اگر امنیت و آرامش در خانه نباشLLد، فرزنLLدان در اثLLر احساس ناامنی، از خانه و دامن والدین فرار می کنند و بLLه دام باندهای فساد و افراد منحLLرف افتLLاده و یLLا بLLه دوسLLتان نابLLاب پناهنده می شوند که خLLود این حLLاالت مشLLکالت و مصLLیبت هاینLLLLLLLLLLLLاگوار فLLLLLLLLLLLLراوانی بLLLLLLLLLLLLه دنبLLLLLLLLLLLLال دارد. نقش بی بنLLLLLLدوباری و بLLLLLLدحجابی در شLLLLLLیوع فحشLLLLLLا تاثیر فوق العاده محیط در سازندگی یا تخریب شخصیت انسان برکسی پوشیده نیست؛ از این رو هر امری که موجب عفت و پاکی عمومی و تعادل فکLLری، روانی و اخالقی جامعLLه و رشLLد شخصLLیت افLLراد گLLردد، بLLرای اجتمLLاع مفیLLد و الزم اسLLت و می بایست در جهت تحقق و ایجاد آن حداکثر کوشش را به کاربLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد. از آن جا که زندگی انسان جامعی و اجتماعی است جامعه، بLLه مثابة خانه و خانواده است که حفLLظ حLLریم عفLLاف و اخالق در آن حیLLLاتی اسLLLت و پLLLاکی یLLLا آلLLLودگی آن نقش مهمی درسرنوشت افراد آن به ویLLژه فرزنLLدان و نسLLل نوخاسLLته دارد. روی همین اصل منطقی، اسالم با هرچه جLLو اجتمLLاع را آلLLوده ومسLموم کنLد شLدیدا مبLارزه کLرده اسLت، لLذا گنLLاه آشLکار، مسئولیت و عقوبتش به مراتب بیش از گناه پنهان است، زیLLرا



کسی که پردة حیا را بدرد و مرتکب معصیت در مأل عام بشود و به اصطالح تجاهر به فسق کند باعث می شLLود قبح و زشLLتی گنLLاه و عمLLل ناهنجLار، کLLه سLLد مهمی در برابLر فسLاد و جLرم است، به تدریج درنظر مردم از بین رفتLLه و عLLواقب و بازتLLاب تلخ دنیوی و عقوبت و رسLLوایی اخLLروی آن فرامLLوش گشLLته و سد شکسته شود و مردم نیز به آن آلوده گردند. بLLدین تLLرتیب چLLنین فLLردی ضLLمن آلLLودگی و ضLLربه بLLه شخصLLیت خویشLLتن، جامعه را مسموم نموده و ضربة بزرگی برمعنویت و پیکره آنوارد کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. گناه بسیار بزرگ القیLLدی و بLLدحجابی از این قبیLLل اسLLت؛ دین مLLبین اسLLالم حجLLاب را بLLه عنLLوان عامLLل مهم حفLLظ و اعتالی شخصیت فردی و تحکیم پیوند خانوادگی و حفظ عفت و اخالق اجتمLLاعی بLLر زن کLLه در نظLLام آفLLرینش از جایگLLاه ارزش منLLدمعشLLوق بLLودن برخLLوردار می باشLLد واجب فرمLLوده اسLLت. بانویی که حجاب صحیح و شئون اسالمی را رعایت نمی کند بLLا رفت و آمد در سLLطح اجتمLLاع عامLLل غفلت زدگی و فراموشLLی مراقبت الهی و باعث کوری دل هLLا در جامعLLه می گLLردد، وی از یک سو گناه و رفتار ناهنجار القیدی و خودنمایی فسLLادانگیز را نشر و ترویج می نماید و دیگر زنان را به این بالی خانمان سوز گرفتار می سازد و از سوی دیگLLر بLLه جهت تLLاثیرات عLLاطفی و جنسی زن بر مردان، دل آنان- بالخصLوص جLوان را در میLLدان جاذبه خویش گرفتار ساخته و غریLLزه شLLهوت آنهLLا را مشLLتعل می نماید. از نتایج زیان بLLار آن، شLLیوع انحرافLLات جنسLLی و رنج جسمی و روانی شدید است و چه بسا روزگار آدمی را سیاه وزنLLLLLLLLLLLLLLLLLLدگی را تبLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه می سLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد. براین اساس، زنان این گونه از هر دو جهت مشLLمول این کالمخLLLLLLLدای سLLLLLLLبحان می شLLLLLLLوند کLLLLLLLه می فرمایLLLLLLLد: )ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین امنوا لهم عذاب الیم فی الدنیا و االخره والله یعلم و انتم ال تعلمون(؛ کسانی که دوست دارند زشتی ها و گناهان قبیح در میLLان مLLردم بLLا ایمLLان شیوع یابد عذاب دردناکی برای آنهLLا در دنیLLا و آخLLرت اسLLت و خداوند از عواقب شوم و آثLLار مرگبLLار فحشLLا آگLLاه اسLLت امLLاشLLLLما از ابعLLLLاد گونLLLLاگون و زیان بLLLLار آن آگLLLLاه نیسLLLLتید.



این کLLه نفرمLLود کسLLانی کLLه اشLLاعه فحشLLا می کننLLد، بلکLLه می فرماید دوست دارنLد چLنین کLاری کننLLد، یLLا از جهت نهLایت تاکید در این زمینه اسLLت؛ یعLLنی آنهLLایی کLه دوسLLت دارنLLد کLLه زشتی ها شیوع پیدا کند عذابشان شLLدید اسLLت، چLLه برسLLد بLLه این که با اعمال و گفتار خود اشاعه فحشLLا کننLLد و یLLا از جهت آن اسLLت کLLه محبت هماننLLد کفLLر گLLاهی قلLLبی اسLLت و گLLاهی عملی یعنی کردار ناشایست آنها موجب ترویج و شیوع گناهان زشت می شLLود و مLLراد از »فحشLLا« هرگونLLه رفتLLار و گفتLLاری است که زشLتی آن بLLزرگ اسLLت، اعم از این کLه بی حجLLابی وبLLLLLLLدحجابی و انحرافLLLLLLLات جنسLLLLLLLی یLLLLLLLا غیراینهLLLLLLLا. بنابراین زنان با فروافکندن لباس حیLLا- پوشLLش دیLLنی- هماننLLد آتش سیاری می شوند که به هرجا گام می نهند آنجا را آتش زده و شLLخص و شخصLLیت جوانLLان و نوجوانLLان را دچLLار حریLLق می سازند. راستی چه آتش سLLوزی بLLدتر از این وجLLود دارد کLLه خLLLرمن توانایی هLLLا و اسLLLتعدادهای خLLLود و نسLLLل جدیLLLد را می سLLوزاند و شخصLLیت و انسLLانیت آنLLان و خویشLLتن را تبLLاهمی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد. اگر این بانوان می دانستند همواره مرتکب چه جنایاتی برخود و افراد جامعه می شLLوند و اگLLر حقیقت عمLLل ناهنجLLار خLLویش و گناهان عظیمی که بردوش دارند را مشاهده می کردنLLد، هرگLLز یLLک لحظLLه هم آرام نمی نشسLLتند تLLا این آتش افروختLLه شLLده بردوش خویش را با آب توبه خاموش و خLLود را بLLا دسLLتورهایسLLLLLLLLLLLLازنده اسLLLLLLLLLLLLالم اصLLLLLLLLLLLLLالح نماینLLLLLLLLLLLLLد. باتوجه به مطLLالب مLLذکور، معنLLای عمیLLق حLLدیث ذیLLل روشLLنمی شLLLLLLLود، حضLLLLLLLرت امLLLLLLLام رضLLLLLLLا)ع( فرمودنLLLLLLLد: نقش انگشLتر حضLLرت عیسLی)ع( دو جملLه بLود کLه از انجیLLل گرفته شده بود: خوشا به حال بنده ای که به واسطه او یاد خدا حاصل می شود و وای به حال بنده ای که یاد خداونLد بLه خLاطراو فرامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوش شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLریک در جLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرم گنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه زن آسیب زا ضمن این که هنگام حضور غیرشرعی در جامعه و در برابر افراد نامحرم پیوسته برای او گناه و سرپیچی از حکم الهی ثبت می شود، در جرم و گناه کسانی کLLه از طریLLق او بLLه



گناه جنسی، القیدی، جرم و جنایت، اعتیاد، ظلم و غیره آلLLوده می شوند، شریک خواهد بLLود و در نهLLایت گرفتLLار عکس العمLLل رفتارهLLا و پوشLLش نامناسLLب و غیرعفیفانLLه خLLود در بLLرزخ و آخLLرت و گLLاهی در دنیLLا می شLLود و این نکتLLة مهمی اسLLت کLLه عقل سالم بر آن نظLLارت دارد؛ چنانکLLه قران کLLریم نLLیز در اینزمینLLLLLLLه بLLLLLLLه عنLLLLLLLوان قLLLLLLLانون کلی می فرمایLLLLLLLد: من یشLLفع شLLفاعه حسLLنه یکن لLLه نصLLیب منهLLا و من یشLLفع شفاعه سLLیئه یکن لLLه کفLLل منهLLا و کLLان اللLLه علی کLLل شLLیء مقیتا؛ کسی که تشLLویق بLLه کLLار نیکی کنLLد بهLLره وافLLری از آن برای او خواهد بود و کسی که تشویق به کار بدی کنLLد سLLهمی از آن خواهد داشت و خداوند حسLLاب هLLر چLLیز را دارد و آن راحفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLظ می کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. مطLLابق آیLLه، منطLLق اصLLیل اسLLالم در مسLLائل اجتمLLاعی و خLLانوادگی آن اسLLت کLLه مLLردم جامعLLه و اعضLLای خLLانواده در سرنوشت اعمال یکدیگر از طریق راهنمایی و تشویق زبان یLLا عمل شریک می باشند. هرگاه گفتار یLLا کLLردار حLLتی سLLکوت و اشاره انسان سبب تشویق فرد یا گروه و جمعیتی به کار نیLLک یا بد شود، سهمی از پاداش یا کیفLLر آن کLLار و آثLLار و نتLLایجش برای تشویق کننده خواهد بود، بLLدون آن کLLه از ثLLوابی یLLا گنLLاه فاعLLل اصLLلی)انجLLام دهنLLدة عمLLل( کاسLته شLLود؛ چنLان کLه ازپیامبراسLLLLLLLLLLLالم)ص( چLLLLLLLLLLLنین نقLLLLLLLLLLLل شLLLLLLLLLLLده: من أمر بمعروف او نهی عن منکر او دل علی خیر او اشLLار بLLه فهو شریک و من امر بسوء او دل علیه او اشار به فهو شریک؛ هر کس امر به کار نیکی یLLا نهی از منکLLر و گنLLاهی کنLLد یLLا بLLه عمل خیر راهنمایی نماید یا اشاره به آن کند- و به نحوی باعث تشویق به خیر شود- در آن عمل نیک سهیم و شLLریک اسLLت و هر کس دعوت به کار بد یLLا راهنمLLایی اشLLاره و تشLLویق بLLداننمایLLLLLLد او نLLLLLLیز در آن عمLLLLLLل بLLLLLLد شLLLLLLریک اسLLLLLLت. بنابراین در فرهنگ کامل اسالم تنها انجام دهنLLدگان گنLLاه و کLLار زشت، مسئول و گناه کLLار نیسLLتند بلکLLه تمLLام کسLLانی کLLه بLLه نوعی زمینة گناه و جرم را فراهم کردند نیز مسئول و معصیتکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمرده می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوند. قرآن دربارة نتیجLLة اخLLروی گمLLراه کLLردن و بLLه گنLLاه کشLLاندن



دیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )لیحملLLLوا اوزارهم کاملLLLه یLLLوم القیامLLLه و من اوزار الLLLذین یضلونهم بغیر علم اال ساء ما یزرون(؛ روز قیامت هم بایLLد بLLار گناهان خود را به طLLور کامLLل بLLردوش کشLLند و هم سLLهمی از گناهLLان کسLLانی کLLه بLLه جهLLالت از راه حLLق گمLLراه و منحLLرف می سازند، آگاه باشید که آنها بارسنگین بLLدی بLLردوش خواهنLLدکشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLید. گذشته از اینها، در شیوع این اعمال منافی عفت و پی آمLLدهای ناگوار آنها، غالبا در درجه اول خود زنLLان خLLودآرا و بLLدحجاب و بی حجابی قربانی مهلکه و بازندة بازی می باشند. هم چنLLان کLLه پدران، برادران، شوهران، فرزندان و دیگر بستگان نزدیک آنان نی در خطر سLLقوط در این مهلکه هLLا هسLLتند و در حقیقت این زنان در همین دنیا بLLه بLLرخی از سLLزای اعمLLال خLLود رسLLیده و شLLاهد انحLLراف اخالقی و جنسLLی خLLود و نزدیکLLان خLLویشمی باشLLند؛ چنLLان کLLه بسLLیار دیLLده و شLLنیده شLLده اسLLت. برای رهایی این زنان از بنLLد اسLLارت خودنمLLایی، کLLافی اسLLت باور کنند که هر سخن و رفتاری کLLه از آنهLLا صLLادر می شLود در شLLLهود و حضLLLور خداونLLLد بLLLزرگ اسLLLت، چنانکLLLه در قLLLرآنمی فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )وال تعلمون من عمل اال کنLLا علیکم شLLهودا اذ تفیضLLون فیLLه(؛ هیچ عملی را انجLLام نمی دهیLLد مگLLر این کLLه مLLا گLLواه برشLLما هستیم در آن هنگام که وارد آن می شLLوید. پیLLامبر)ص( هرگLLاهاین آیLLLLه را تالوت می کردنLLLLد گریLLLLه شLLLLدید می نمودنLLLLد.صLLLLLLLLLLLLLLLLLدای ظریLLLLLLLLLLLLLLLLLف و لبخنLLLLLLLLLLLLLLLLLد ملیح جاذبة صدای ظریLLف، آهنLLگ شLLیوا، خنLLده و تبسLLم ملیح زن از جمله ابزارها و سالح های طبیعی زن برای نفوذ و جذب مردان است؛ زن با صوت دلربا و خنده نمکین، دل همسLLر را نLLوازش می دهد و غبار غم، اندوه و خستگی را از صورت و چهرة جLLان او می شLLوید، بLLه ویLLژه اگLLر بLLا نLLاز و نLLرمش و سLLخنان حLLق و روشنگرانه همراه باشد و به زندگی مرد حرارت، گرمی و صفابخشLLیده و محبLLوبیت خLLود را نLLزد او حفLLظ و اسLLتوار می کنLLد. تاثیر و نفوذ صدای زیبای زن اگر توأم با ناز و کرشمه در برابر نامحرم باشد، به ویژه همراه با خنده و تبسم روی بیگانه ای که



از نبLLود یLLا کمبLLود عاطفLLه در خLLانواده یLLا اجتمLLاع رنج می بLLرد، آن چنان اثرگLLذار اسLLت کLLه طوفLLانی در دل او- مخصوصLLا اگLLر جLLوان باشLLد ایجLLاد می کنLLد کLLه اعتLLدال و آرامش او را بLLرهم می زند و ذهن و اندیشة او را تا مدت ها به زن معطوف می کند و از امور حیLLاتی و ضLLروری منحLLرف و بLLه لLLذت های شLLهوانی مشغول می نماید، در حالی که زنان، معموال به راحLLتی از کنLLار این موضوع می گذرند و رعایت احتیLLاط و احسLLاس مسLLئولیت در برابر مردها و جوانان و نوجوانان با آن ضعف غریLLزی و خالعLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاطفی نمی کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. تاثیر جاذبه های فوق، هماننLLد سLایر جاذبه هLای خLLدادادی زن تLLا انLLدازه ای اسLLت کLLه گLLاه بLLاعث می شLLود مLLردان بیمLLاردل و شهوت طلب را به طمع انداخته، امنیت زن را به خطLر اندازنLLد و یLLا درصLLدد اغفLLال زن برآمLLده عفت، حیLLثیت و آبLLروی او را لکه دار کنند. در این باره، قرآن کریم، با نگاهی روان شناختی وجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLامع می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )فال تخضعن بالقول فیطمLLع الLLذی فی قلبLLه مLLرض و قلن قLLوال معروفا(؛ )با مردان( با نرمی و ناز و کرشمه سخن نگوییLLد کLLه انسان بیماردل در شما طمع کند و سخن نیکو و شایسته ای کهعقLLLLLل و وحی آن را بLLLLLه رسLLLLLمیت شLLLLLناخته بگوییLLLLLد. نقش القیLLLدی و بLLLدحجابی در ناکارآمLLLد سLLLاختن ابزارهLLLایشخصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیتی زن »اگر چه گفته شد، توانایی ها، مکانیسم ها و ابزارهای زن برای نفوذ در قلب همسر به شمار می رفت، البته مشروط برآن که از این امور- که به حق و براساس حکمت و تدبیر الهی در نهاد زن به ودیعت نهاده شده- به درستی و در جهت اهLLداف عLLالیانسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتفاده شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. امLLا در صLLورتی کLLه دراثLLر کم تLLوجهی یLLا بی مبLLاالتی زن، این توانایی ها و سازوکارها در معرض تهدید قرار گیرد و یا کم رنLLگ شود، نتایجی که به دست می آید نLLه تنهLLا بLLه سLLود زن نخواهLLد بود، بلکه او را به سمت انحطاط و شکست خواهد کشLLاند کLLهدر این جا به توضیح و تحلیLLل این امLLر مهم پرداختLLه می شLLود.بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی، القیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی و آزاداندیشی آزاداندیشLLی و روشLLن بیLLنی، در پرتLLو تقLLوا و عقLLل سLLلیم از



حجاب های ظلمانی گناهان و صفات ناپسند بLLه دسLLت می آیLLد؛ براین اساس زنی که اسیر القیLLدی یLLا بLLدحجابی می شLLود و یLLا بی اعتنایی یا دهن کجی به پروردگار خLLویش و دسLتور حجLLاب و پوشLLش، ارزش هLLای وجLLودی خLLود را در جاذبه هLLای ظLLاهری خالصه نموده و از آن حقیقت روحی و استعدادها و ارزش هLLای انسLانی خLود غافLل می شLود و پرده هLای هLوا و هLوس جلLوی دیدگان حق بین و آینLLده نگر او را گرفتLLه و مLLانع آزاداندیشLLی او می گردد، معیارهایش در انتخاب همسر معموال مادی و ظاهری است و نسبت به مالک های اصLLیل و ارزشLLی غافLLل بLLوده و یLLا توجLLه الزم و کLLافی بLLه آنهLLا نLLدارد، لLLذا در گLLزینش و انتخLLاب عاشق راستین، به عنوان شریک زندگی خLLود بLLه خطLLا رفتLLه ودر نتیجLLLLLLLLLه در زنLLLLLLLLLدگی شکسLLLLLLLLLت می خLLLLLLLLLورد. افزون براین، چنین زنانی از شخصیت فکری و اخالقی سالم و معتLLدل برخLLوردار نیسLLتند، تLLا عاشLLق و دل دادة واقعی داشLLته باشند، اینان یا از نظر عقل و اندیشه دربارة حجاب و پوشLLش اسLLالمی فکLLر و عقیLLدة نادرسLLتی دارنLLد و فLLریب شLLبهات و تبلیغات زهرآگین برضد حجاب اسالمی را خورده اند؛ به گLLونه ای که به دستور خدا و پیامبر او)ص( و امامان)ع( و سیرة الگویی و سLLخنان اخالقی حضLLرت زهرا)ع( در زمینLLة عفLLاف و حجLLاب اعتنا نمی کنند، کLه معمLوال دخLتران جLLوان مسLلمان مLا از این گروه می باشند و یا به لحاظ روحی و اخالقی شخصیت بیمار و ناسالمی دارند و امLLوی هم چLLون پوشLش اسLالمی را بLLا مLLزاجروحی خLLLLLLLLLLLLLLLویش سLLLLLLLLLLLLLLLازگار نمی یابنLLLLLLLLLLLLLLLد. همانگونه که اگر کسی به بیماری سوء هاضمه یLLا مLLرض دیگLLر مبتال شده باشد، چه بسا میل به غذا- اگر چLLه بهLLترین خLLوراک باشد- نداشته و یا از آن متنفر و گریزان می گردد، کسLLانی کLLه روحشان نیز با گناهان و صفات ناشایست مکLLدر شLLده اسLLت، شخصیت معنوی و باطنی آنها بیمار و مسموم گشته، در نتیجه مزاج ملکوتی شان از پLLذیرش دسLLتورهای الهی کLLه در حقیقت غLLذا و خLLوراک جLLان آدمی اسLLت- بLLاز می مانLLد؛ از این رو هLLر فLLردی بLLه انLLدازه پLLاکی روح و روان، از غLLذاها و مائLLده های آسمانی و معنوی و لذایذ حصال از آنها بهره مند می گLLردد و بLLه میزان آلودگی های روحی و باطنی از آن نعمت هLLای روان پLLرور



محLLLروم گشLLLته و بLLLه دردهLLLا و آالم روحی و روانی گرفتLLLارمی شLLLLLLود. چنانکLLLLLLه حضLLLLLLرت علی)ع( می فرماینLLLLLLد: بالصحه تستکمل اللذه؛ با صحت و عافیت، لذت انسLLان کامLLلمی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. این صحت، اعم از سLLالمتی جسLLمی و روحی اسLLت؛ سLLالمتی بدن، لذت کامل جسمی را به دنبLLال دارد و صLLحت روح، لLLذت کامل روحی و معنوی را. مردی که در غیرت ضعیف و سسLLت اسLLت و از خودنمLLایی همسLLر یLLا دخLLتر خLLود نLLه تنهLLا نLLاراحت نیست، بلکه مباهات هم می کند، دچار بیمLLاری روحی و فکLLریاسLLLLLLت، هرچنLLLLLLد در بعLLLLLLد جسLLLLLمی سLLLLLLالم باشLLLLLLد. براین اساس چنین زن هایی از به دست آوردن عاشLLق واقعی، به عنوان همسر دلسLLوز و وفLLادار محرومنLLد، چLLرا کLLه عاشLLق راستین کسی است که عشق او برپایة زیبLLایی بLLاطنی زن، بLLه ویژه حیا، عفت، وقار و پوشش اسالمی و دینی باشLLد، هرچنLLد زیبایی ظاهر هم مورد توجه قرار بگیرد؛ همانگونه که در اسالمنLLLLLLLLLLیز بLLLLLLLLLLه آن توجLLLLLLLLLLه شLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLت. جوان با ایمان و عفیف به دنبال دختری می گردد کLLه بLLه لحLLاظ روحی و اخالقی هم سنخ باشد؛ یعنی دخLLتری بLLاتقوا و عفیLLف. حLLتی کسLLانی کLLه در ایمLLان و عفLLاف ضLLعیف بLLوده و از جLLاده مسLLتقیم بLLه بیراهLLه رفته انLLد، براسLLاس فظLLرت الهی و الهLLام درونی خویش از امور منافی عفت و حیLLا متنفرنLLد و خواسLLتار ازدواج بLLLLا دخLLLLتران پاکLLLLدامن و باحیLLLLا و عفت می باشLLLLند.ویل دورانت- مLLLLLLورخ و فیلسLLLLLLوف غLLLLLLرب- می گویLLLLLLد: زنان بی شرم و حیا، جز در موارد زودگذر، برای مردان جLLذاب نیستند. مردان جوان به دنبLLال چشLLمان پLLراز حیLLا می باشLLند و بدون آن که بداننLLد حس می کننLLد کLLه این خLLودداری ظریفانLLه-عفت و حیLLLا- از یLLLک لطLLLف و رقت عLLLالی خLLLبر می دهLLLد.خLLLLLLLLLLLانم اوریLLLLLLLLLLLزان مLLLLLLLLLLLارون هم می گویLLLLLLLLLLLد: مرد فطرتا طLLالب دخLLتری اسLLت کLLه ماننLLد بنفشLLه محبLLوب و سلیم الطبع و در عین سادگی و عفLLاف، دارای کمLLال، لطLLف و دلبری باشد؛ زنی که دارای صفات و ملکات فاضله بوده و نLLام »زن« شایستة اوست، هرجا و بLLه هLLر حLLالت کLLه باشLLد مLLوردتقLLLLLLLLدیس و احLLLLLLLLترام مLLLLLLLLرد واقLLLLLLLLع می شLLLLLLLLود.



القیLLLLLLLLLLLLLLLLLدی، بLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی و عاطفLLLLLLLLLLLLLLLLLه قلب کانون عواطف، احساسات و انفعLLاالت اسLLت؛ عاطفLLه از قلبی بر می خیزد و برقلب دیگLLر می نشLLیند و آن را تحت تLLاثیر قLLرار می دهLLد. مLLیزان محبت و عاطفLLه هLLر فLLردی بLLه انLLدازه سLLالمت روانی، عLLاطفی و طهLLارت روحی و قلLLبی او بسLLتگی دارد؛ همانگونه که میزان انفعLال و تاثیرپLذیری افLLراد در برابLر عواطف و محبت های خالصانه و اندرزها و موعظه های دیگراننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیز این چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنین اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. دل هLLر چLLه از صLLفات ناپسLLند و زنگLLار گنLLاه دور و پLLاک باشLLد لطLLافت، طLLراوات و نLLرمی آن بیشLLتر خواهLLد بLLود؛ در نتیجLLه بیشتر تحت تاثیر اندرزها و گفتارهای حق و مهLLر و محبت هLLا و امور عاطفی زن و دیگران قرار می گیرد؛ بLLه همین دلیLLل قلب مردان الهی منبع محبت زیاد و عواطف سرشار اسLLت؛ از یLLک سو به مردم بLLه ویLLژه همسLLران خLLود محبت و عالقLLه فLLراوان دارنLLد و در نتیجLLه در هLLدایت و کمLLک و یLLاری بLLه آنهLLا از هیچ کوششی دریغ نمی کنند و از سوی دیگر در برابر امور عLLاطفیدیگLLLLLLLران سLLLLLLLخت تحت تLLLLLLLاثیر قLLLLLLLرار می گیرنLLLLLLLد. جلLLوه گری و بLLدحجابی زنLLان در جامعLLه- کLLه نشLLانة گم کLLردن هLLدف واالی حیLLات اسLLت- مLLردان را هم از هLLدف آفLLرینش و زندگی غافLLل نمLLوده و در مادیLLات، شLLهوات و اخالق و صLLفات فاسد و آلوده غرق می کند، که باعث بیمLLاری و تLLاریکی قلب و سخت و خشن شدن دل می شLLود و روشLLن اسLLت کLLه انسLLان بیماردل و قس القلب در برابر عواطف زنLLان کمLLتر تحت تLLاثیر قرار می گیرد و چه بسا هیچ عاطفه ای را برنمی تابد و چه بسLLا آن را به مثابة فریب و حیله نموده و بران واکنش منفی نشانمی دهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. آن چLLLه بLLLرای انسLLLان ناآگLLLاه و شLLLهوت طلب اهمیت دارد، خودخواهی و هوس اوسLLت؛ خودخLLواهی و خویشتن پرسLLتی او مانع خدابینی و دگرخواهی می شLLود. خودمحLLوری و حLLرکت در چهارچوب خواسته های شهوانی و حیوانی مجLLال جسLLت و جLLو دربارة شخصیت انسانی همسر را به او نمی دهد، تاسپاس گزار و پاسخ گوی عواطف و مهرورزی همسر خویش باشد. او خLLود را می بیند و بس، مگر آن که در نهان خانه دلش هنLLوز ردپLLایی



از مهLLLLLLLLLLLLLLLLر و محبت مانLLLLLLLLLLLLLLLLده باشLLLLLLLLLLLLLLLLد. برهمین اساس است کLLه مLLردان کم غLLیرت کLLه ناموسشLLان را اعم از همسر و دختر- در برابر نامحرمLLان و چشLLمان معصLLوم نوجوانان و جوانان به نمLLایش می گذارنLLد، هماننLLد نمLLایش یLLک شیء مادی و فاقد ارزش معنوی، و قلب آنها را آلوده و غریزة آنLLان را منحLLرف و گمLLراه می سLLازند و بLLا این همLLه از جهت عاطفی- نه دینی-هم متLLاثر و هوشLLیار نمی شLLوند؛ چنانکLLه این گونه افراد در اثر ضعف عاطفه-در کمک خالصLLانه و محبت بLLهدیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران ناتوان انLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. از سوی دیگر استفاده بهتر از توانایی ها و استعدادهای زن، بLLه ویژه از چشLLمة جوشLLان عواطLLف و محبت هLLای او در صLLورت وجود زمینة مسLLاعد و عوامLLل محLLرک ممکن و شLLدنی اسLLت. مهمترین گام در این راستا، حفظ سالمت روانی و عاطفی زن می باشLLد کLLه در سLLایة عنLLایت بLLه شخصLLیت انسLLانی و حفLLظ حLLرمت او، برخوردهLLای شایسLLتة تLLوأم بLLا محبت و صLLداقت وبLLر آوردن نیازهLLا و خواسLLته های معقLLول وی تحقLLق می یابLLد. روشن است جLLامعه ای کLLه مLLردان آن بLLا اعمLLال و صLLحنه های تحریک آمLLیز زنLLان، بLLه سLLمت لLLذت های شLLهوانی و مادیLLات و خودخLLواهی کشLLانده شLLوند و روح ملکLLوتی خLLود را فرامLLوش نمایند و نسبت به شخصیت انسانی خود محبت نداشته باشLLند، نمی توانند حافظ و نگهبان حLLرمت و سLLالمت روانی و عLLاطفی همسران خLLویش باشLLند و در نتیجLLه، این چشLLمه های جوشLLان محبت به مرور از میان رفته و زنLLان در بعLLد عLLاطفی و محبت خلع سالح می شوند؛ به همین جهت است کLLه در دنیLLای غLLرب، نLLور عواطLLف و محبت هLLای راسLLتین و خالصLLانه کم فLLروغ و یLLاخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاموش گشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLته اند. به عالوه زنان آسیب زا نیز در اثLLر فراموشLLی هLLویت ارزشLLمند خویشLLتن و ارتکLLاب گناهLLان بLLزرگی کLLه ناشLLی از هتLLک حLLریم ارزشمند پوشLLش اسLLالمی و بLLروز فجLLایع و انحرافLLات اسLLت، طهارت و نورانیت قلبی، روحی و سالمت و بهداشLLت روانی و عLLاطفی خLLود را از دسLLت می دهنLLد. یکی از نشLLانه های آن، بی تفLLاوتی آنLLان در برابLLر واژگLLون شLLدن خLLود را از دسLLت می دهنLLLد. یکی از نشLLLانه های آن، بی تفLLLاوتی آنLLLان در برابLLLر



واژگون شدن ارزش ها، از هم پاشیدن خانواده ها، انحرافLLات و اعتیLLاد جوانLLان و نوجوانLLان و سLLایر پی آمLLدهای بی حجLLابی و بدحجابی و به طور کلی استوار ساختن لذایذ کاذب خود برآالم دیگران است. چه این که بی تLLوجهی آنLLان بLLه دسLتورهای الهی دربLLارة ضLLرورت حجLLاب عفیفانLLه و شLLئون اخالقی در برابLLر نامحرمان و بی اعتنایی به اندرزها و پندهای خیرخواهانه، نشانةبی محبLLLLLLLLLLLLتی بLLLLLLLLLLLLه خویشLLLLLLLLLLLLتن اسLLLLLLLLLLLLت. خالصه آن که ایمان راستین و عفاف حقیقی، بLLاعث گسLLترش عاطفLLLه و محبت و دگLLLر دوسLLLتی می گLLLردد و بی ایمLLLانی، بی بندوباری و شهوت طلبی موجب خمودی، سسLLتی عاطفLLه و خودخLLواهی اسLLت، زیLLرا مبLLانی دیLLنی و معتقLLدات و احکLLام اسالمی- که ضامن اجرایشان محبت خدا و پاداش ها و کیفرهLLا می باشد- یگانه عامل سالمت و نورانیت دل و مهمترین وسیلة حفLLظ و پLLرورش عواطLLف انسLLانی و انسان دوسLLتی بLLاالخص دربLLارة همسLLر و فرزنLLدان اسLLت. امLLا القیLLدی، بLLدحجابی، دوستی ها و روابط غیرمشروع دختران و پسران و امثLLال اینهLLا سبب فراموشی ضمانت اجرا دو در نتیجه سست شدن ایمان، عاطفLLLه، نLLLوع دوسLLLتی و خLLLیرخواهی در جامعLLLه و خLLLانوادهمی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. افLLزون براینهLLا، نشLLان دادن جاذبه هLLای زنانLLه- بLLه جLLای ارائLLة زیبایی های معنوی- در برابر دیدگان مLLردم، بLه ویLLژه جوانLان و نوجوانان، موجب رواج روابط به ظاهر دوستانه مردان و زنLLان جLLوان شLLده و مLLردان بLLا این شLLیوة کLLاذب، نیازهLLای عLLاطفیخویش را تامین می کنند و از ابزار محبت و عاطفه همسLLران- فعلی یا آینده- خود احساس بی نیLLازی می کننLLد و بLLدین تLLرتیب بانوان القید و بدحجاب، قوت تLLاثیر ابLLزار عاطفLLه را در تحکیم شخصیت و افزایش محبوبیت خLLویش از جهLLات گونLLاگون نLLزدهمسLLLLLLLLLLLLLLLLLران از دسLLLLLLLLLLLLLLLLLت می دهنLLLLLLLLLLLLLLLLLد.بLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی و آرایش بLLLLLLLLLLLLLLLرای همسLLLLLLLLLLLLLLLر زنانی که حریم ارزشمند خود را پاس ندارنLLد و بLLا خLLودآرایی و نشان دادن زیور و جاذبه های خLLود در برابLLر نامحرمLLان حاضLLر شوند، طبیعتا چشم مردان عادی به دنبال آنهLLا خواهLLد بLLود، در نتیجLLه نسLLبت بLLه همسLLران خLLود و آرایش آنLLان بی رغبت و یLLا



کم رغبت خواهند شد، زیرا کثرت و تنوع جاذبه هLLا و آرایش هLLای زنLLLان در جامعLLLه، خLLLودآرایی و زیباسLLLازی زن در خانLLLه را تحت الشعاع خود قرار داده و جاذبة آن را در نظر شLLوهرش از بین می رود، به خصوص این که بLLا گذشLLت زمLLان و هم نشLLینی زن و شLLوهر در کنLLار یکLLدیگر، جLLذابیت تLLزیین و آرایش زن درنLLLLLLLزد مLLLLLLLرد طبیعتLLLLLLLا کLLLLLLLاهش پیLLLLLLLدا می کنLLLLLLLد. بنLLابراین زنLLانی کLLه بLLا فLLروش رایگLLان زیبایی هLLا و جاذبه هLLای خLLLدادادی، نظLLLر مLLLردان نLLLامحرم جامعLLLه را بLLLه خLLLود جلب می سازند، در واقع مشغول خلع سالح خود و هم نوعان خLLویش می باشند، که نتیجة آن تخریب یا تشعیف حرمت و معشLLوقیت آنLان اسLت، مگLLر زنLان عفیLLف و محجبLه کLه از نعمت شLوهرعفیLLLLLLLLLLLف و بLLLLLLLLLLLاتقوا برخLLLLLLLLLLLوردار باشLLLLLLLLLLLند. در مقابل، جامعه ای که از زینت عفاف و حیLLا و پوشLLش کامLLل زنان و غیرت مردان برخوردار باشد و نمایش جاذبه هLLای زنانLLه محدود به خانه و همسر باشLLد، از یLLک سLLو ارزش و مLLنزلت و موقعیت زنان در نظر مردان فوق العاده باال می رود و از سوی دیگر قدرت میل و حرص مردان به جاذبه ها و زیبایی های زنLLان افزایش می یابد. مردان از آن جLLا کLه در خLLارج خانLLه بLLه زنLLان دسترسی ندارند، طبیعتا به همسران خویش و جاذبه هLLای آنLLان جLLذب می شLLوند کLLه همین امLLر مایLLه گرانبهLLا شLLدن آنهLLا، تداوم بخش محبوبیت آنان و استحکام خانواده خواهد بLLود و بLLهقLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLول ویل دورانت: آن چه بجLLوییم و نیLLابیم عزیLز و گرانبهLLا می گLLردد، زیبLایی یLک شیء- چنان کLLه خLLواهیم دیLLد- بسLLتگی بLLه قLLدرت میLLل بLLه آن شیء دارد، میلی که با اراض و اقناع ضعیف می شود، با منع وجلوگLLLLLLLLLLLLLLLLLLیری قLLLLLLLLLLLLLLLLLLوی می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد.القیLLLLLLLLLLLLLLLLLLدی و غریLLLLLLLLLLLLLLLLLLزة جنسLLLLLLLLLLLLLLLLLLی تLLرک عفLLاف و حجLLاب کامLLل اسLLالمی، بLLاعث شLLعله ور شLLدن نیرومند ترین غریزة آدمی یعنی غریزة جنسی و در نتیجه شیوع روابط نامشروع و غیرانسانی بعضی از زنLLان و مLLردان اسLLت. به هر اندازه کLLه حجب و حیLLای زنLLان در فضLLای جامعLLه از بین برود، غریزه شعله ورتر و روابط نامشروع برای اطفای غLLیرایز افزایش می یابد. مردانی کLLه از این طریLLق ناپسLLندانه، غریLLزه



خود را اشباع نمایند، دیگر نیاز غریزی ندارند تا برای تامین آن،رضLLLLLایت خLLLLLاطر همسرشLLLLLان را بLLLLLه دسLLLLLت اورنLLLLLد. بنابراین هرچه القیدی و روابط نامشروع حیوانی افLLزایش یابLLد غریزة جنسی در خانواده کارآیی خLLود را از دسLLت خواهLLد داد. بLLه همین دلیLLل این زنLLان بLLا رعLLایت نکLLردن شLLئون انسLLانی و اسLLLالمی در اجتمLLLاع فرصLLLت های طالیی را از دسLLLت داده، ضربه های بسیار بزرگ و غیرقابل جبران برمحبوبیت خود نیز و همسLLLران خLLLویش زده و مهم تLLLرین رکن خLLLانواده و پیونLLLدخLLLLLLLLLLLLLLLLانوادگی را سسLLLLLLLLLLLLLLLLت می کننLLLLLLLLLLLLLLLLد. افLLزون بLLراین کLLه اوج فعLLالیت و لLLذت غریLLزة جنسLLی زن در صورتی است که روابط شوهر با او براساس احLLترام و محبت و صداقت باشد و به شخصیت حقیقی و حقوقی او توجه کامل کرده و زن در امنیت کامل به سر بLLبرد. بLLدیهی اسLLت روابLLط مردان بی تقوا و شهوت ران با همسرانشان هرگز چنین نیسLLت و لذا زن در این لذت نامشروع ناکام خواهد بود و احیانا زمینLLهبLLLLLLLLرای انحLLLLLLLLارف او فLLLLLLLLراهم خواهLLLLLLLLد گشLLLLLLLLت.خودنمLLLLLLایی در جLLLLLLاهلیت قLLLLLLدیم و جLLLLLLاهلیت مLLLLLLدرن همانگونه که بیان شد، زنان عرب قبLLل از ظهLLور اسLLالم دارای پوشش و حجاب شایسته نبودند و بLLا آشLLکار کLLردن زینت هLLا و نمایش برخی از اندام خویش در جامعLLه حاضLLر می شLLدند. این وضع با تجلی خورشید تابان اسالم نیز ادامLLه داشLLت و آیLLات و دستورهای الهی به تLLدریج در شLLرایط و موقعیت هLLای مناسLLب نازل و برمدرم ابالغ می شد، تا ایم که زمینة نزول آیات وجوب حجاب و حرمت خودنمایی در جامعه و مجالس عمLومی آمLLادهشد و آیLLاتی کLLه گذشLLت بLLه مLLردم، بLLه ویLLژه زنLLان ابالغ شLLد. اما به دلیل اهمیت موضوع کLLه بی تLLوجهی بLLه آن بLLاعث فسLLاد اخالقی فردی و اجتماعی و تباهی ارزش های راستین انسانی و الهی و جایزگین شدن ضدارزش ها و حLLتی تلقی ارزش از آنهLLا می گLLردد، پروردگLLار عLLالم مجLLددا آن را بLLا لحن توبیخ آمLLیز و هشدار دهنده ای مورد تاکید قرار می دهد، امLLا چنانکLLه در بحث قبLLل گفتLLه شLLد بLLه دلیLLل مLLوقعیت خLLاص و خطLLیر زنLLان پیامبراکرم)ص( خطاب را متوجه آنان می فرماید؛ ولی در واقع همه زنان مخاطب آیه هستند و به اصطالح یک تیر و دو نشLLان



اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت، چنانکLLLLLLLLLLLLLLLLLLه می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: )وقLLرن فی بیLLوتکن و التLLبرجن الجاهلیLLه االولی(؛ در خانه هLLای خود قرار بگیرید و همانند دوران جاهلیت نخستین که زنLLان بLLه منظور خودنمایی از منزل خارج می شدند در میان مردم ظاهرنشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوید. منظور از )قرن فی بیوتکن( این نیست که زن به طLLور کلی در خانLLه بنشLLیند، بلکLLه این اسLLت کLLه بLLرای خودنمLLایی و نمLLایش جاذبه های زنانLLه در میLLان مLLردم کLLه عامLLل تضLLعیف و سLLقوط ارزش های الهی و انسانی است حاضر نشLLود، بLLه قLLول اسLLتادشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLهیدآیت الله مطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری: تاریخ اسالم به صراحت گواه اسLLت کLLه پیLLامبراکرم)ص( زنLLان خود را به سفر می بردند و آنان را از بیرون شدن از خانه منLLع نمی فرمودند. مقصود از این دستور آن است که زن به منظور خودنمLLایی از خانLLه بLLیرون نشLLود و مخصوصLLا در مLLورد زنLLانپیغمLLLبراکرم)ص( این وظیفLLLه سLLLنگین تر و مؤکLLLدتر اسLLLت. چنانکه سیرة حضرت زهرا)ع( نیز این بود که بLLه هنگLLام نیLLاز و ضرورت، در جامعه حضور شرعی، صLLحیح و عفیفانLLه داشLLتند، نه حضLور بLا پLایین آمLدن ارزش و شخصLیت زن، از بین رفتن عفاف و پایمال شدن ارزش ها و حریم ها. حضرت زینب)ع( نیز که در دامن مطهر آن بانوی بزرگ اسالم و مادر نمونه پرورش و تربیت یافته بود با حضور عفیفانه و حفظ ارزش هLLا در کLLربال و... درخشید و سازندة حادثة عاشLLورا و حافLLظ اهLLداف بLLزرگ قیام حسینی گشت و به جوامLLع، بیLLداری و هوشLLیاری و حیLLاتمعنLLLLLLLLLLLوی بخشLLLLLLLLLLLید و خواهLLLLLLLLLLLد بخشLLLLLLLLLLLید. »تLLبرج« بLLه معنLLای ظLLاهر شLLدن در میLLان مLLردم اسLLت. بLLرج ساختمان های بلنLLد نLLیز از همین مLLاده اسLLت، زیLLرا همیشLLه دربرابLLLLLLLLLر دیLLLLLLLLLدگان مLLLLLLLLLردم ظLLLLLLLLLاهر اسLLLLLLLLLت. مقصود از جاهلیت نخستین)الجاهلیLLه االولی(- چنانکLLه تفاسLLیر گویند- جاهلیت قبل از بعثت رسول گرامی اسالم)ص( بوده که در آن عصر وضعیت پوشش زنان، عفیفانه و خداپسندانه نبوده اسLLت، در حLLالی کLLه موضLLوع عفLLاف و حجLLاب زنLLان، حکم و فرمان مشترک فطرت تمام انسLLان ها و شLLریعت تمLLام ادیLLانالهی می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدو



بنابراین طبق این آیه، خودآرایی و خودنمایی و بدحجابی زنLLان، عمل جاهالنه ای است که زنان عصر جاهلیت قدیم بLLه آن مبتال بودند و زنان مسلمان نباید زیربار چنین ننگی بروند. ضمن این که تعبیر به جاهلیت نخستین نشان می دهد که جاهلیت دیگLLری همانند جLاهلیت قبLل از اسLالم درپیش اسLت و این در حقیقت یکی از پیشگویی های قرآن کریم است، که کLLامال بLLا عصLLر مLLا منطبق می باشد و بلکه جاهلیت این عصر به اصLLطالح متمLLدن به مراتب شدیدتر و بدتر و حLLتی بLLه صLLورت مLLدرن اسLLت کLLه مظLLاهر وحشLLتناک آن در دنیLLای غLLرب و کشLLورهای متمLLدنمLLLLLLLLLLLLLLLLادی گرات مشLLLLLLLLLLLLLLLLهود می باشLLLLLLLLLLLLLLLLد. متاسفانه جوامع اسالمی و جامعه اسالمی ایران نیز تا حLLدودی تحت تاثیر فرهنگ مبتذل غرب قرار گرفته و بعضLLی از زنLLان و مردان مسلمان با فراموشی فرهنگ غنی اسالم و مخLLالفت بLLا فرمLLLان پرودگLLLار عLLLالم دربLLLارة وجLLLوب حجLLLاب عفیفانLLLه و غیرت مردانه، پیرو فرهنگ بیگانه شده اند و ننگ جاهلیت مLLدرن را به جان خریدند چنانکه از امام صادق)ع( از پدر بزرگوارشانامLLLLLLام بLLLLLLاقر)ع( در تفسLLLLLLیر این آیLLLLLLه مLLLLLLورد بحث: )والتبرجن تبرج الجاهلیه االولی(؛ چنین آمده کLLه فرمودنLLد: ای ستمون جاهلیه اخری؛ یعنی بLLه زودی جLLاهلیت دیگLLری خواهLLدآمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.القیدی، خودنمایی و سه دورة خطرناک فراروی امت اسLLالمی این پیش گLLویی قLLرآن، در فرمLLایش پیLLامبر)ص( کLLه مرتبLLط بLLا وحی و متصل با منبع بی نهایت علم الهی می باشد، بLLه صLLورت شLLفاف تر آمLLده اسLLت کLLه نشLLان می دهLLد سLLه دورة بسLLیار خطرنLLاک، امت اسLLالمی را را می گLLیرد؛ بLLه گLLونه ای کLLه هLLر دوره ای نسLLLبت بLLLه دورة قبLLLل فجیع تLLLر اسLLLت، آن جLLLا کLLLهمی فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: کیLLف بکم اذا فسLLدت نسLLاءکم و فسLLق شLLبابکم و لم تLLامروا بالمعروف و لم تنهوا عن المنکLLر؟ فقیLLل لLLه: و یکLLون ذلLLک یLLا رسول الله؟ فقال: و شر من ذلک، کیف بکم اذا امرتم بLLالمنکر و نهیتم عن المعروف؟ فقیل له: یLLا رسLLول الله و یکLLون ذلLLک؟ قال نعم و شر من ذلک، کیف بکم اذا رایتم المعروف منکLLرا و المنکر معروفا؟ چگونه است شما را آن زمانی کLLه زنLLان شLLما



فاسد می شوند و جوانان شما فاسق می گردنLLد و حLLال آن کLLه امر به معروف و نهی از منکر نمی کنید؟ به حضرت گفتLLه شLLد آیا چنین می شود یا رسول الله؟ پیامبر فرمودند: بدتر از آن نیز می شود. چه می شود شما را زمانی که به کارهLLای بLLد فرمLLانمی دهیLLLLLLLد و از کارهLLLLLLLای نیLLLLLLLک بLLLLLLLاز می داریLLLLLLLد؟ باز به حضرت گفته شد: یا رسو الله آیا چنین چیزی می شLLود؟! پیLLامبراکرم فرمودنLLد: بلLLه، بLLدتر از آن هم می شLLود. چگونLLه می شود برشما آن زمان که نیکی ها درنظر شما بLLدو زشLLتی هادر نظرتLLLLLLLLLLLLان نیLLLLLLLLLLLLک جلLLLLLLLLLLLLوه می کنLLLLLLLLLLLLد؟ ترتیب این سه مرحلLLة بسLLیار تلخ و نLLاگوار در فرمLLایش غیLLبی پیامبراکرم)ص( کLLه از فاسLLد شLLدن زنLLان شLLروع و بLLه منقلب شLLدن ارزش هLLا و ضLLدارزش ها ختم می شLLود، کLLامال طLLبیعی و منطقی و مرتبط با یکدیگر می باشLLد کLLه در خLLور دقت اسLLت، زیرا وقتی زنان باالخص جوانان آنها در اثر عوامل گونLLاگون از جمله فریب الفاظ زیبا و دلپسند و شعارهای فریبندة شیاطین، راموشی مقLام بLا عظمت زن، دوری از فرهنLگ غLنی قLرآن و تLLLربیت ناصLLLحیح خLLLانوادگی، اعتالی شخصLLLیت خLLLود را در بی حجLLابی و بLLدحجابی و خLLودآرایی و خودنمLLایی در جامعLLه و دوست شدن با پسLران و امثLLال این امLLور پنداشLتند کLLه اولین حرکت هLLای فاسLLدانه و فاسLLقانه اسLLت و از طLLرفی فریضLLة حیاتی امر به معروف و نهی از منکLLر از سLLوی زنLLان عفیفLLه و مردان مسلمان در این باره، ترک و فرامLLوش گشLLت، جوانLLان که شهوت جنسی آنان بیدار گشته، در اثر جاذبه های به نمایش گذاشLLته شLLدة زنLLان تحریLLک گشLLته و بLLا طغیLLان و سرکشLLی غریزه، به وادی شهوات و ارتباطLLات نامشLLروع می افتنLLد و درنتیجLLLLLه، زنLLLLLان فاسLLLLLد و جوانLLLLLان فاسLLLLLق می گردنLLLLLد. با ادامة این حوادث نLLاگوار در دورة اول، کم کم دورة دوم فLLرا می رسد. در اثر تLLرک امLLر بLLه معLLروف و نهی از منکLLر، فسLLاد زنان و فسق جوانان افزایش و ادامه یافتLLه و همین امLLر علت تحقق دوره دوم می شود. در این دوره جرات برفساد و فسLLق افزایش یافته و قبح و زشLتی بLرخی از گناهLان بLه ویLLژه گنLاه بزرگ و مستمر بدحجابی ها و خودنمایی ها و روابLLط دخLLتران و پسLLران از بین می رود؛ بLLه گLLونه ای کLLه بLLه چLLنین گناهLLان و



منکراتی امر می شود و غیرت و عفت و پاکی و حجاب دختران عفیف و پسران غیور مورد نهی و مالمت و تمسخر زنان فاسد و فریب خورده مردان کم غیرت یا بی غLLیرت و ضLLعیف االیمLLانقLLLLLرار می گLLLLLیرد، امLLLLLا این جLLLLLا آخLLLLLر کLLLLLار نیسLLLLLت. باز در اثر افزایش و ادامه این وضع در دورة دوم مخصوصا بLLا ترک فریضه امر به معروف و نهی از منکLLر از سLLوی خوبLLان و مسئوالن جامعه و سیاه بودن کارنامة آنها نسبت به این واجب بزرگ الهی، به تدریج دوره سوم، که معلول دوره دوم و فرزندنLLLLLLLاخلف و میLLLLLLLوة تلخ آن اسLLLLLLLت، پدیLLLLLLLد می آیLLLLLLLد. در این دوره بLLه خLLاطر بیگانLLه شLLدن از فرهنLLگ نLLاب اسLLالم، افLLزایش گناهLLان، اسLLتمرار فسLLادها و فسLLق ها و آلLLودگی و تاریکی دل هLLا، حس تشLLخیص حLLق و باطLLل بسLLیاری از افLLراد جامعه به ویژه زنان و دختران فاسد و مردان و جوانان فاسLLق از بین رفته و دگرگون می گردد؛ ارزش ها در نظر آنها تبدیل به ضدارزش و ضد ارزش ها تبدیل به ارزش می شLود؛ تقLوا، حیLLا، عفاف و حجاب اسالمی زنان که فرمLLان فطLLرت و شLLریعت و طاعت پروردگار عالم است، عیب و ضدارزش محسوب شLLده و ولنگاری و بLدحجابی و ضLعف یLا فقLدان غLLیرت و عفت، کLه ضدساختار و آفرینش انسان و مخالف دسLLتورهای الهی اسLLت و خشم و غضب خداوند سبحان را بر می افروزد، نیک و ارزش و نشانة شخصیت و آزادی و روشن فکری و نظایر این عنLLاوینجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذاب شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمرده می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. دوستی دختران و پسران مدال افتخار شLLمرده شLLده و عالمت قهرمانی و نشانة شجاعت حساب می شود و دختران و پسران با عفت و حیا که افتخار و قهرمانی خود را با الهLLام از عقLLل و وحی، در غلبه برهوس و شهوت و اطاعت از خداونLLد متعLLال و پیروی از ارزش های راسLLتین می داننLLد و از دوسLLتی بLLا غLLیرهم صنف خود دوری می جویند، هدف سالح سLLرد و مLLورد تمسLLخر ساده لوحان غافل قرار گرفته و افراد امل، بی عرضه، مرتجع و عقب افتLLاده، نLLاموفق، غیرمتمLLدن، بی فرهنLLگ و... معLLرفی می کنند، که متاسفانه بعضی از عزیزان جوان و نوجوان پاک و با حیا نیز تحت تاثیر چنین القائات جاهالنLه و بی دلیLLل و منطLققLLLLLLLLLLLLرار گرفتLLLLLLLLLLLLLه و خLLLLLLLLLLLLود را باختنLLLLLLLLLLLLد.



با این که اهل حقیقت هیچ گاه نباید تحت تاثیر القائات شیطانی قLLرار گیرنLLد و از تمسLLخر و سLLرزنش نLLابخردان مالمت کننLLدهنهراسLLLLLLLLLLLLLLند؛ )وال یخLLLLLLLLLLLLLLافون لومLLLLLLLLLLLLLLه الئم(. چه قدر جای تعجب و تاسف اسLLت کLLه کLLار بعضLLی از زنLLان و مردان و جوانان بدانجا برسد که پاکی و طاعت خداوند متعLLال نزد آنان جرم و عیب تلقی شده و پاکان و بنLLدگان مطیLLع الهی مطود آنان شوند و بی حیایی و مخالفت بLLا خLLدای مهربLLان نLLزد آنهLLا ارزشLLمند و نشLLانة رشLLد فکLLری و فLLرهنگی و شخصLLیتیباشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد!نتیجLLLLLLLLLLLLLLLLLLه ازدواجهLLLLLLLLLLLLLLLLLLای خیابLLLLLLLLLLLLLLLLLLانی براسLLاس آمLLار شLLماری از مراجعLLه کننLLدگان بLLه دادگاههLLای نوعروسLLانی هسLLتند کLLه هنLLوز عروسLLی نکرده انLLد و انLLدکی از تاریخ عقدشان گذشته اسLLت کLLه درخواسLLت طالق دادنLLد. این موضوع نشان می دهد که بعضی از دخLLتران درانتخLLاب همسLLر دچار شتابزدگی شLLده اند، و بLLدون تحقیLLق دربLLاره خصوصLLیات اخالقی و دینی جوان موردنظر و بLLدون مشLLورت بLLا والLLدین و ریش سLLفیدها، پس از دیLLدار سLLطحی در خیابLLان راضLLی بLLه ازدواج می شLLوند در نیتجLLه پس از چنLLدی پشLLیمان گشLLته وزندگی شLLLLLLLان بLLLLLLLا شکسLLLLLLLت مواجLLLLLLLه می شLLLLLLLود.سرپرسLLت مجتمLLع قضLLایی خLLانواده، در این مLLورد می گویLLد: آیا برای ازدواجی کLLه نطفLLه آن در دیLLدارهای سLLطحی خیابLLان بسته می شود و مالک ها، تنها صLLورت ظLLاهر و بLLه رخ کشLLیدن ثروت و نشان دادن پیراهن و شLلوار براسLLاس مLLد روز باشLد.سرنوشLLLLLتی جLLLLLز این را می تLLLLLوان انتظLLLLLار داشLLLLLت؟! اگرچه دختر و پسر باید یکدیگر را بشناسند و ببینند همانطوری که اسالم عزیز بLLه آن عنLLایت درد ولی این دیLLدارها در حضLLور والLLدین و بزرگترهLLا صLLورت گLیرد تLLا جوانLLان عزیLLز مخصوصLLا دختران به وسیله دلسوزانشان راهنمایی شوند و مالک و معیاردر شLLLناخت افLLLراد بLLLه کمLLLک آنهLLLا برایشLLLان بیLLLان شLLLود.بهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLترین سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLالح شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیطان رسLLLLLLLLLLLLLLLLLLول خLLLLLLLLLLLLLLLLLLدا)ص( فرمLLLLLLLLLLLLLLLLLLود:»اوثLLLLLLLLLLLLLLLLق سLLLLLLLLLLLLLLLLالح ابلیس النسLLLLLLLLLLLLLLLLاء«.مطمئن تLLLLرین اسLLLLلحه بLLLLرای شLLLLیطان، زنLLLLان هسLLLLتند.



شیطان برای نابودی بشر سالحهای متعددی دارد. همLLان گونLLه که انسانها برای جنگ با دشمن، سالحهایشان متعدد می باشLLد. لکن آن سالحی که از همه بیشتر قابل اعتماد برای شیطان در جنگ با انسان اسLLت و او را کLLامال موفLLق کLLرده زنLLان بی تقLLواهسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتند. از این حLLدیث معلLLوم می شLLود شLLیطان هLLر وقت از راههLLای مختلف برای از بین بردن انسLLانها مLLایوس می شLLود، از وجLLودزنLLLLLLLان هLLLLLLLرزه و بی اعتقLLLLLLLاد اسLLLLLLLتفاده می کنLLLLLLLد. زنانی که به غLLیر از خLLودآرایی بLLه چLLیز دیگLLری فکLLر نمی کننLLد همانها که بازیچه دست مردان ظالم بوده اند. در روزگار ما نیز یکی از مؤثرترین عوامل استعمارگران در ظلم و غارت مLLردمجهLLان بLLویژه کشLLورهای اسLLالمی زنLLان فاسLLداالخالق هسLLتند.خداونLLLLLLLLLLLLLLLLLد سLLLLLLLLLLLLLLLLLبحان می فرماینLLLLLLLLLLLLLLLLLد: »زین للنLLاس حب الشLLهوات من النسLLاء و البLLنین و القنLLاطیر المقنطره من الذهب و الفضLLه و الخیLLل المسLLموه و االنعLLام والحرث ذلک متLاع الحیLLوه الLLدنیا و اللLه عنLLده حسLن المLLاب«. محبت امور مادی، از زنان و فرزنLLدان و امLLوال هنگفت از طال و نقره و اسبهای ممتاز و چهارپایLLان و زراعت، در نظLLر مLLردم جلو داده شLده اسLت)تLا در پرتLLو آن آزمLLایش و تLربیت شLوند ولی( اینها )در صورتی که هدف نهLLایی آدمی را تشLLکیل دهنLLد( رمایه زندگی پست)مادی( هسLLتند، و سLLرانجام نیLLک و زنLLدگیعLLLLLLLLالیتر و جLLLLLLLLاودانه تر در نLLLLLLLLزد خLLLLLLLLدا هسLLLLLLLLت. این آیLLه و مشLLابه آن هیچ گLLاه عالقLLه معتLLدل نسLLبت بLLه زن و فرزند و اموال را نکوهش نمی کند. زیرا پیشبرد اهداف معنوی بدون وسایل مادی ممکن نیست و از طرف دیگLLر دنیLLا و آنچLLه در آن است اعم از خوراکیها و پوشیدنیها و آنچه در آسLLمانها و زمین هسLLت همLLه زیبLLا هسLLتند زیLLرا اینهLLا نعمت و نشLLانه هایقLLLLLLLLدرت و عظمت خداونLLLLLLLLد قLLLLLLLLادر می باشLLLLLLLLند.عLLLLLLLLLLواقب اسLLLLLLLLLLفبار بی حجLLLLLLLLLLابی و بLLLLLLLLLLدحجابی

- ضLLLLLLLLLLLLLایع کLLLLLLLLLLLLLردن حLLLLLLLLLLLLLق شLLLLLLLLLLLLLوهر1 خداوند سبحان بدن و اعضای آن را به عنوان امانت به ما داده است. و صاحب اصلی، خدای بزرگ اسLت. زینت و زیبLایی زن که از نعمت و امانت حق تعالی محسLLوب می شLLود نLLیز پس از



ازدواج مربوط به شوهرش اسLLت، نLLه اینکLLه آن را در معLLرضدیLLLLLLLLLLLLLLدگاه عمLLLLLLLLLLLLLLوم قLLLLLLLLLLLLLLرار دهLLLLLLLLLLLLLLد. رسLLLLLLLLLLLLLLLLLLول خLLLLLLLLLLLLLLLLLLدا)ص( فرمودنLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: »ایما امراه تطبیت لغیر زوجها لم تقبل منها صاله حتی تغتسلمن طیبهLLLLLLLLLLLLLLLا کغسLLLLLLLLLLLLLLLلها من جنابتهLLLLLLLLLLLLLLLا«. هLLر زنی کLLه خLLود را بLLرای غیرشLLوهرش خوشLLبو و آرایش کند،خداوند نماز او را قبول نمی کند، تا اینکه برای پاک سLLاختنخود از آن، غسل کند چنانکه خود را از جنابت، غسل می دهLLد.

- محLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLروم از محبت 2 زن هرچه عفتش بیشتر باشد در قلب مرد بیشLLتر جLLای دارد و زن بی بنLLدوبار چLLون تLLرس از خداونLLد در دلش نیسLLت و عفتنLLLLدارد، نمی توانLLLLد محبت شLLLLوهرش را بLLLLه دسLLLLت آورد.

- آفت تحصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیل علم 3 هرچLLه قLLدر زن عفت بیشLLتری داشLLته باشLLد، در تحصLLیل علم موفقتر می باشد. زیرا تحصیل علم نیازمند تمرکز فکر اسLLت و دختر یا زنی که به دنبLLال خودنمLLایی اسLLت و هLLر لحظLLه بLLرای جلب مردان هرزه خود را به شLLکلی در می آورد، دیگLLر تمرکLLزحLLLLواس نLLLLدارد و درتحصLLLLیل علم موفLLLLق نخواهLLLLد بLLLLود.

- پیوسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLته زیانکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار4 راستی او که خود را در معرض دیLLد نامحرمLLان قLLرار می دهLLد. در مقابل، دل چLLه کسLLی را بLLه دسLLت می آورد؟ دل جوانLLان و مردان هرزه را، زیرا مرد مسلمان و مومن حقیقی از این کار، متنفر است. آیا دل آن گونه افراد به دست آودن، ثمره دنیLLوی و اخروی دارد؟! حال که خداوند چنین نعمت تندرسLLتی را بLLذل و بخشش نمLLوده، رسLLم امانتLLداری و بنLLدگی او این اسLLت کLLه رضای وی را به دست آورده نه دل مLLردان هLLرزه کLLه زنLLان راوسLLLیله ای بLLLرای اهLLLداف شLLLیطانی خLLLود قLLLرار می دهنLLLد.

- تبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاهی شخصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیت5 گویند مرد شمشیر زن است و زن شمشیرساز است. پیوسLLته در طول تاریخ مرد در صحنة مبارزه علیه طLLاغوت از مLLدد زن بهره جسLLته اسLLت. حضLLرت خدیجLLه در کنLLار رسLLول خدا)ص(، حضLرت فاطمLة زهLرا)س(، درکنLار حضLرت علی)ع( حضLرت زینب)س( در کنار برادرش امام حسین)ع( مبارزه کردنLLد. زنی



که چنین مقام و ارزشی دارد، چرا باید آن قدر سLLقوط کنLLد تLLاآنجLLLLا کLLLLه ملعبLLLLة مLLLLردان هLLLLرزه و شLLLLهوتران باشLLLLد. کمبود تربیت و شخصیت و محبت را نمی توان با عشوه و ناز و کرشمه با نگاه کردن مردم به دست آورد. جز آنکLLه آدمی روز بLه روز از نظLLر روحی افسLرده و ناامیLLدتر واز لحLLاظ جسLمی زشت تر، و از نظر اجتماعی مورد تنفر انسLLانهای مLLؤمن قLLرارخواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرفت. زن بLLدحجاب بLLه جLLای این کLLه عفت را کLLه ارزش زیLLادی دارد حفظ کند تLا مLLردم بLا عLزت و احLLترام بLه سLراغ او بیاینLLد، بLا بدحجابی و نشLLان دادن خLLود بLLه دیگLLران، خLLویش را بی ارزشمی کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

- نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوعی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرک 6 شاید بتوان مدپرستی را نوعی شرک دانست. زن اگر تعLLدادی لباس متنوع داشته باشد، در حالی که به حد اسراف نرسد و با پوشیدن آنها شوهر را خوشحال کنLLد، امLLر پسLLندیده ای اسLLت. ولی نباید هم و غم خود را این گونه مسائل قرار دهد تLLا جLLایی که برای رضایت دیگران و فخرفروشی و مدپرستی شLLوهرش را تحت فشار قرار دهد، و او را مجبور بLLه قLLرش کLLردن شLLودونLLLLLLLLLLLLLزد دیگLLLLLLLLLLLLLران شLLLLLLLLLLLLLرمنده گLLLLLLLLLLLLLردد.

- موجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLودی مصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرفی7 زن بدحجاب را باید مصرف گری شناخت که با رفتLLار خLLود جLLز مفسLLده و ضLLرر چLLیزی بLLه بLLار نمی آورد، زیLLرا بLLا مصLLرف وحرکات تحریک آمیز منشأ انحراف و فساد در جامعLLه می گLLردد.

- اضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLطراب بی پایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان 8 آنگاه که اصل و کمال در انسان لبLLاس و مدپرسLLتی باشLLد هLLر چه می بیند، می خواهد ودایم به فکر و تهیLLه آن اسLLت. و چLLون آماده کردن آنها بسیار مشکل و گاهی نامقLLدور اسLLت، روح او همیشه مضLLطرب و پریشLLان اسLLت و ماننLLد کسLLی اسLLت کLLهگم کLLLLLLLLLLLLردة خLLLLLLLLLLLLود را پیLLLLLLLLLLLLدا نمی کنLLLLLLLLLLLLد.

- تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاخیر در ازدواج 9 این امLLر عجیب نیسLLت کLLه اغلب خانواده هLLا و جوانLLان از زن بی تقوا و بدحجاب کLLه هLLر روز از لحLLاظ اقتصLLادی و اجتمLLاعی برای آنها دردسر ایجاد کند، متنفLLر می باشLLند. در نتیجLLه سLLراغ



دخترانی که چنین اوصاف و حاالتی دارند، نمی روند. از سLLویی غیرت به آنها اجازه نمی دهد دختری را که زبLLانزد اراذل اسLLت، شریک و همراز زندگی خود قرار دهد. طبق این اصLل دخLLتران بدحجابی که به همین علتها ازدواجشLLان بLLه تLLاخیر می افتLLد کمنیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتند.

- پاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیدگی زنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدگی10 وقLLتی ارزش و مالک در زنLLدگی بعضLLی ها ظLLواهر و تجمالت و مدپرستی باشد چون اینگونه امور زود کهنه می شLLود در نتیجLLه چLLLنین افLLLرادی مطلLLLوب و مرادشLLLان را هم زود از دسLLLتمی دهنLLLLLد، و سLLLLLرانجام کLLLLLار بLLLLLه جLLLLLدایی می کشLLLLLد. اصوال در چنین خانواده ها چون عقل در انتخاب همسLLر نقشLLی ندارد اساس خانواده زود متزلزل می شودو سرنوشت آنها جLLز طالق و سرگردانی زن و بچه ها، و گاهی انحراف آنها چیز دیگرنیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. از سویی زن بدحجاب و بی تقوا در اثر ناز و کرشمه و حرکLLات شLLیطانی خLLود بLLاعث توجLLه مLLردان ضLLعیف االیمان بLLه خLLود می شود، در نتیجه، آن مردان به زنان خود بی اعتنا می شLLوند و سLLرانجام این زن بی تقLLوا سLLبب سLLردی و از هم پاشLLیدگی زندگی یک یLLا چنLLد خLLانواده می شLLود، و عLLواقب شLLوم و گنLLاه بزرگ این عمل زشLت بLLه گLLردن اوسLLت. بعLدها زنی هم از اوزیبLLاتر اسLLاس زنLLدگی وی و خLLانواده اش را از بین می بLLرد.

- عامLLLل فسLLLاد و ظلم، سLLLقط جLLLنین و سLLLایر گناهLLLان11 اگر در یک کشور دین و مذهب حاکم نباشد، هیچ قLLدرتی قLLادر به جلوگیری از جنایات و جریام درآن جامعه نیست اگLLر چLLه از نظر نLLیروی انسLLانی، تجهLLیزات و اطالعLLات قLLوی باشLLد، زیLLرا نیروی پلیس و... حداکثر کاری که می کند ظLLواهر کشLLور را ازلحLLاظ مفاسLLد حفLLظ می کننLLد و از بLLاطن کLLار، خLLبر ندارنLLد. بنابراین باید یک نیروی دیگر درکنار این نیروی ظاهری باشد، تا جامعه از انحطاط رهایی یابد و آن نیروی دیگLLر ار از دین بایLLد فرا گرفت، زیLLرا قLLدرت دیLLنی در روح انسLLان نفLLوذ می کنLLد و همیشLLه در خلLLوت و آشLLکار همLLراه انسLLان هسLLت و او را بLLه کارهLLای خLLوب تشLLویق می کنLLد و از انجLLام امLLور زشLLت بLLاز می دارد. این نLLیرو کLLه همLLان ایمLLان بLLه مبLLدأ و معLLاد اسLLت از



ملیونها پلیس برای جامعه مفیدتر است و تLLا زمLLانی کLLه دنیLLای امLLروز مجهLLز بLLه این قLLدرت درونی و اعتقLLادی نشLLود، آمLLارجنایLLLLLLLLLLLان و مفایLLLLLLLLLLLد زیLLLLLLLLLLLادتر می گLLLLLLLLLLLردد.عاقبت تسLامح و سLLهل انگLLاری نسLبت بLLه روابLLط زن و مLLرد حضLLLLLLLLLLرت محمLLLLLLLLLLد)ص( فرمLLLLLLLLLLوده اسLLLLLLLLLLت:»المLLLLرا عLLLLوره فLLLLاذا خLLLLرجت استشLLLLرفها الشLLLLیطان«. »زن سراسر پیکرش)اندام، حرکاتن و صدایش( شهوت انگیز و تحریک کننده است. هنگامی که از خانه خارج می شود شیطانسراسLLLLLLLLLLر وجLLLLLLLLLLود او را احاطLLLLLLLLLLه می کنLLLLLLLLLLد.« این حدیث مربLوط بLه زنLانی اسLت کLه در برابLر نLامحرم چLه درداخل مLLنزل و چLLه خLLارج مLLنزل و محLLل کLLار و تحصLLیل و... حجاب کامل را رعایت نمی کنند و با لباسها و سخنان و حرکاتتحریک آمیزشLLLLان فضLLLLای جامعLLLLه را آلLLLLوده می سLLLLازند. براساس همین روایت و روایات دیگر است که مراجع بزرگLLوارمی فرماینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: نمایان بودن بدن زنی حتی پا، در برابر نامحرم جLLایز نیسLLت و پوشاندن دستها و گردی صورت نLLیز هرگLLاه آشLLکار بLLودن آنهLLاسLLLLLLLبب تحریLLLLLLLک نLLLLLLLامحرم باشLLLLLLLد، واجب اسLLLLLLLت. مردان نیز نمی توانند به صورت و دسLLت نLLامحرم آنگLLاه کLLه بLLا آرایش و زینت همراه اسLLت نگLLاه کننLLد و هرگLLاه بLLدون آرایشباشند نLLیز اگLLر بLLه قصLLد لLLذت بLLردن نگLLاه کننLLد حLLرام اسLLت.و بLLLLLLLLLLLLLLLLLLاز مراجLLLLLLLLLLLLLLLLLLع می فرماینLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: پوشیدن هر گونه لباسی که جلب توجه نLLامحرم کنLLد بLLرای زن حرام اسLLت. و زن در صLLورت ضLLرورت بیش از چنLLد کلمLLه بLLانLLLLLLLLLLLLامحرم نمی توانLLLLLLLLLLLLد صLLLLLLLLLLLLحبت کنLLLLLLLLLLLLد.و همچLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنین می فرماینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: اگر دختری که سن او بیشتر از سه سال است فوت کرد مLLرد نامحرم نمی تواند او را غسLل دهLد و نLLیز پسLربچه کLه بیش ازسLLLLه سLLLLال دارد زن نLLLLامحرم نمی توانLLLLد غسLLLLلش دهLLLLد.و در بحث قLLLLLLLLLLLLLرائت نمLLLLLLLLLLLLLاز می فرماینLLLLLLLLLLLLLLد: زن در نمLاز صLبح و مغLرب و عشLار اگLر صLدایش را نLامحرممی شنود احتیLLاط واحب اسLLت کLLه نمLLازش را آهسLLته بخوانLLد.و در احکLLLام نگLLLاه کLLLردن بعضLLLی از مراجLLLع می فرماینLLLد:



نگاه کردن به بدن زن نامحرم و دخLLتری کLLه نLLه سLLالش تمLLام نشده ولی خوب و بد را می فهمLLد، و نگLLاه کLLردن بLLه او عادتLLا امکان تهییج و تحریک شLLهوت دارد و همچLLنین نگLLاه کLLردن بLLه موی آن چه با قصد لLذت و چLه بLدون آن حLLرام اسLت و نکLاه کردن به صورت و دست آنLLان حLLتی اگرچLLه بLLدون قصLLد لLLذت باشد جایز نیست. و نیز نگاه کLLردن زن بLLه بLLدن مLLرد نLLامحرمحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرام می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.و بLLLLLLLLLLLاز مراجLLLLLLLLLLLع عظLLLLLLLLLLLام می فرماینLLLLLLLLLLLد: بودن مرد یا زن نامحرم در جای خلوت که دیگری نمی تواند بLLهآنجLLا وارد شLLود حLLرام اسLLت و نمارشLLان صLLحیح نیسLLت... اگر زن در کنار مرد یا جلوتر بایستد و با هم وارد نمLLاز شLLونذد نماز مرد و زن باطل است، اما اگLLر یکی قبال وارد نمLLاز شLLدهباشLLLLد نمLLLLاز او صLLLLحیح و نمLLLLاز دومی باطLLLLل اسLLLLت. این فتاوای مراجع عظیم الشان کLLه از روایLLات ائمLLه اظهLLار)ع( گرفته شده به ما می گوید: مسئله غریزه جنسی و برخLLورد دو جنس مخالف را باید جدی گرفت و اگر یLLک لحظLLه از مLLوازین شرع مقLLدس اسLLالم غفلت کLLنیم جامعLLه اسLLالمی بLLه حLLرام وگناههLLLLLLLLLLLای بLLLLLLLLLLLزرگ مبتال خواهLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLد. براسLLاس همین کLLه زن تمLLام او شLLهوت انگیز اسLLت حضLLرتمحمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد)ص( فرمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود: وقتی زن در جایی نشست و بعد بلند شد، در آن مکانی که زننشسLLLLLته بLLLLLود ننشLLLLLیند تLLLLLا جLLLLLای او سLLLLLرد گLLLLLردد.و بLLLLLLLLLLLاز حضLLLLLLLLLLLرت محمLLLLLLLLLLLد)ص( فرمLLLLLLLLLLLود: کسی که ایمان به خداوند بزرگ و روز قیامت دارد، شب را بهصLLبح نمی کنLLد در مکLLانی کLLه نفس زن نLLامحرم را بشLLنود.امLLLLLLLLLLLLLLLLLام محمLLLLLLLLLLLLLLLLLدباقر)ع( فرمLLLLLLLLLLLLLLLLLود:سLLLخن گفتن بLLLا زن نLLLامحرم، از دامهLLLای شLLLیطان اسLLLت.فردوسLLLLLLLLLLLLLLLی در این مLLLLLLLLLLLLLLLورد می گویLLLLLLLLLLLLLLLد: چون بازن پس پرده باشLLد جLLوان -- بمانLLدمنش پسLLت و تLLیره

روان به خواهران محترمی که شاغلند و یا به هر عنLLوان بLLا نLLامحرم روبه رو خواهند شLد اگLر چLه در داخLل مLLنزل بLا امثLال بLLرادر شوهر و شوهر خواهر و... باشد توصیه می شود خیلی مواظب



موازین شرعی و اخالقی باشLLند. کLLه ممکن اسLLت کوچکLLترین خنده و تبسیم و نرم سخن گفتن با نامحرم ایجاد فتنه و فسLLادنمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. و شیطان ملعون بLLا وارد شLLدن در فکLLر و ذهن انسLLان بسLLیار موذیانه او را می فریبد، بطLLوری کLLه گLLاهی انسLLان را در محLLل کار و منزل و ... وادار به گناه می کند و بعدهم آن گناه را برای ما توجیه می کند. به این که ایشان مثLLل بLLرادرت می مانLLد و یLLا می گوید: وقتی شما منظLوری نداریLLد خنLLده اشLLکال نLLدارد. در حالیکه آتش بسیاری از مفاسد و جنایات و روابط نامشLLروع ازهمین خنLLLده ها و نرم سLLLخن گفتن ها و... شLLLعله ور می شLLLود. نه تنها در برابر نامحرم بلکه آزاد بودن در برابر محLرم هم حLLد

و مرزی دارد.حجاب و حریص شدن بر بی حجابی

طرفداران اخالق جنسی معتقدند: آتش میLLل و رغبت بشLLر در اثر منع و محدودیت فزونی می گLLیرد و مشLLتعل تLLر می گLLردد امLLا در اثLLر ارضLLا و اشLLباع، کLLاهش می یابLLد و آرام می گLLیرد. برای این که بشر را از توجه دائم بLLه امLLور جنسLLی و عLLوارض ناشی از آن منصرف کنیم، یگانه راه صLLحیح آن اسLLت کLLه هLLر گونه قید و ممنوعیتی را از جلوی پایش برداریم و بLLه او آزادی

( فروید و پیروان وی بر این اسLLاس معتقLLد بLLه آزادی1بدهیم.) غریزة جنسی شده اند اما اسLLتاد مطهLLری می گویLLد: "اشLLتباه فروید و امثLLال او در این اسLت کLLه پنداشLLته انLLد تنهLLا راه آرام کردن غرایز، ارضا و اشباع بی حد و حصر آن ها است. این هLLا فقط متوجه محدودیت ها و ممنوعیت ها و عواقب سوء آن ها شLLده انLLد. طرحشLLان این اسLLت کLLه بLLرای ایجLLاد آرامش این غریزه بایLLد بLLه آن آزادی مطلLLق داد. این هLLا چLLون یLLک طLLرف قضیه را خوانده اند، توجه نکرده اند همان طور کLه محLدودیت و ممنوعیت، غریLLزه را سLLرکوب و تولیLLد عقLLده می کنLLد، رهLLا کLLردن و تسLLلیم شLLدن و در معLLرض تحریکLLات و تهییجLLات در آوردن، آن را دیوانه می سازد و چون این امکLLان وجLLود نLLدارد



که هر خواسته ای برای هر فردی بLرآورده شLود، بلکLه امکLLان ندارد همة خواسته های بی پایان یک فرد برآورده شود، غریزه

( به2بدتر سرکوب می شود و عقدة روحی به وجود می آید".) نظر استاد مطهLLری بLLرای آرامش غریLLزه دو چLLیز الزم اسLLت: ارضای غریزه در حد نیاز طبیعی و دیگری جلوگیری از تهLLییج و

( اما این که می گویند: انسLLان نسLLبت بLLه چLLیزی3تحریک آن.) که از آن منع شود حریص است، مطلب صLLحیحی اسLLت، ولی نیازمند به توضیح است. انسان به چLLیزی حLLرص می ورزد کLLه هم از آن ممنLLوع شLLود و هم بLLه سLLوی آن تحریLLک شLLود. بLLه اصطالح تمنای چیزی را در وجود شخصی بیدار کننLLد امLLا او را ممنوع سازند. اگر امری اصال عرضLLه نشLLود یLLا کم تLLر عرضLLه

(LL 4شود، حLLرص و ولLLع هم نسLLبت بLLدان کم تLLر خواهLLد بLLود.) "فرویLLد" کLLه طرفLLدار سرسLLخت آزادی غریLLزة جنسLLی بLLود، متوجه شد خطا رفته است، از این رو پیشنهاد کLLرد بایLLد آن را از راه خاص خودش به مسیر دیگLLری منحLLرف کLLرد. "راسLLل" نیز که به آزادی جنسی معتقد است، اعتراف کرده کLLه عطش روحی در مسائل جنسی غیر از حرارت جسمی اسLLت. آن چLLه با ارضLLا تسLLکین می یابLLد، حLLرارت جسLLمی اسLLت، نLLه عطش روحی. یعنی روح انسان سیری ناپذیر است و اگر چه شLLاید از نظر حرارت جسمی در زمLLانی ارضLLا شLLود، امLLا چLLون انسLLان روح سیری ناپذیر دارد، به آن حد قناعت نمی کند و می خواهد از آن هم باالتر رود. پس باید گفت: آزادی در روابط زن و مرد و یا بی توجهی به حجاب، از حرص و ولLLع نسLLبت بLLه شLLهوت، پیشگیری نمی کنLLد، بلکLLه سLبب شLعله ور شLLدن شLهوات می گردد. آمار موجود در جهان گویLای این واقعیت اسLت. ره آورد آزادی جنسLLی در عصLLر حاضLLر، رفتارهLLای خشLLونت آمLLیز در روابط جنسی و اسLLتفاده قهLLر آمLLیز از زنLLان و آزار جنسLLی در محLLل کLLار و بیمLLاری هLLای مقLLاربتی از جملLLه ایLLدز اسLLت. در انگلستان از هر ده زن، هفت زن در دورة زندگی شLLغلی خLLود به مدت طوالنی دچار آزار جنسی می گردنLLد. در مLLورد تجLLاوز جنسی نیز بررسی ها در لندن آشکار ساخت کLLه از هLLر شLLش

( بLLر این اطالعLLات6تن یک تن مورد تجاوز قLLرار گرفتLLه بLLود.) باید آمار همجنس بازی ها و کشانده شدن به راه های دیگLLر را



اضافه کLLنیم کLLه همLLه نشLLان از آن دارد کLLه عطش روحی هیچ گاه سیری پذیری نیست. اگر آزادی جنسی و روابط آزاد زن و مرد، حرص و ولع را کLLاهش می دهLLد، پس اتفاقLLات در غLLرب ناشی از چیست؟ بهتر است بگوییم آن قدر پیامLLدهای بLLد زیLLاد است که نسLLبت بLLه آن بی اهمیت شLLده انLLد، نLLه آن کLLه دیگLLر تجاوزات و راه های انحراف ماننLLد همجنس بLLازی دیگLLر وجLLود ندارد. مانند این که کسی به خانه ای وارد می شود و می بینLLد بچه های خانه دیوار را خراب کرده، فرش هLLا را پLLاره کLLرده و ظرف ها را شکسته، آن وقت می بیند مادر خانه اصال ناراحت نیست یا توجه نمی کند. عدم توجه مادر، نشان آن نیسLLت کLLه وضع خانLLه بLLه هم ریختLLه و خLLراب نیسLLت، بلکLLه ناشLLی از بی توجهی مادر به وضعیت اسLLت. اسLLالم نLLه بLLه صLLورت مطلLLق، غریزة جنسی را محدود و سرکوب کLLرده و نLLه آن را بLLه طLLور مطلق آزاد گذارده اسLLت. بLLه نظLLر می رسLLد راه میانLLه ای را مطرح کرده است و آن عبارت است از: ارضای غریزة جنسی به صورت طبیعی و قانونمند با حفظ کرامت انسLLانی و امLLنیت روانی جامعه؛ پرهیز از تحریک و تهییج غریزة جنسی و تأکید برآسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیری در ازدواج. فلسفة اصلی پوشLش، حیLا و عفت اسLت کLه خصLلت بشLری است و تمامی انسان ها آن را پذیرفته اند. البتLLه نتLLایج دیگLLری نیز بLر پوشLش مLLترتب اسLت، ماننLد سLالمت جامعLه و حفLLظ

. استاد مطهری، اخالق جنسLLی1اصالت خانواده. پی نوشتها : .LLLLLLLLLLLLLLLLL 26در اسLLLLLLLLLLLLLLLLLالم و غLLLLLLLLLLLLLLLLLرب، ص

.L 140 LLLLLLL 130. همLLLLLLLان، مسLLLLLLLئلة حجLLLLLLLاب، ص 2.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 104. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 3.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 105. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 4.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 98. همLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان، ص 5.275، ص 17. مجله کتاب نقد، ش 6

پیامدهای بدحجابی

آسایش نداشتن خLLانواده: می دانیم کLLه حجLLاب حافLLظ وقLLار و



شخصیت و کرامت و اصLLالت و عظمت زن و حافLLظ زیبLLایی و منافع او برای شوهر است. گرمی خانواده ها، استحکام رابطه زن و شLLوهر، تLLداوم زنLLدگی، آرامش قلLLوب مLLردان، ثبLLات دلبستگی و عشق و عالقLLه مLLرد بLLه همسLLر قLLانونی و شLLرعی خود، برپایی خانه و خانواده، برجایی اعتماد و اطمینان مرد بLLه زن، همه و همه مرهون پوشش و حجLLاب زنLLان اسLLت و اینکLLه مردان زیبایی چهره و زینت و زیLLور زنLLانی غLLیر از زن خLLود رانبیننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. مردان اگر براحتی و به آسانی در تمام صحنه های اجتماعی به زنLLان دسLLترس داشLLته باشLLند، ضLLمانتی بLLرای اثبLLات محبت و دلبستگی آنLLان بLLه همسرانشLLان نخواهLLد بLLود؛ تحریLLک هLLوی و هوس و شهوات آنان را از زندگی خود دلسرد می کنLLد و خLLود کلنگی بLLرای خLLراب کLLردن کLLانون گLLرم خLLانواده خواهLLد شLLد. تاکنون، بی حجابی زن باعث گمراهی میلیونها مLLرد و بLLه گنLLاه افتادن دیگران و پیدا شدن هیLLوالی طالق در خLLانواده هLLا و بLLه وجود آمدن عشLLق مLLرد بLLه زن شLLوهردار و روابLLط نامشLLروعشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. بعضی از مردان به سبب بLLدحجابی زنLLان از کLLانون خLLانوادگی خود دلسرد می شوند و دست از همسLLران خLLود می کشLLند و به قول معروف از زیر بار مخارج خانه که مسئولیتی بLLر دوش آنان است فرار می کنند و برای ارضای نیازهای شLLهوانی خLLوداز زنLLLLLLLLLLدگی خLLLLLLLLLLانوادگی دسLLLLLLLLLLت شسLLLLLLLLLLتند. روایت: امیرالمؤمنین )ع( خطاب بLه حضLرت مجتLبی )ع( و در حقیقت خطاب به تمLLام مLLردم فرمودنLLد: محLLرم و نLLامحرم را جدا مراعات کن؛ زیرا این برنامه برای تو و همه زنان نLLامحرم مصLLونیت از افتLLادن در خیLLال گنLLاه و خLLود گنLLاه اسLLت، و اگLLر قدرت داری، چنان باش که زنان خانواده تو مردی غیر از تو را نشناسند. عLLواقب بLLدحجابی: الLLف - ضLLایع کLLرن حLLق شLLوهر: خداوند سبحان بدن و اعضا و جوارحمان را به عنوان امانت به ما داده اسLLت و صLLاحب اصLLلی خداونLLد بLLزرگ اسLLت. زینت و زیبایی زن که از نعمت و امانت حق تعالی محسوب می شLLود نیز پس از ازدواج متعلق به شوهرش است، نه اینکLLه آن را در معرض دیدگاه عموم قرار دهد. رسول خدا )ص( فرمودند: هر



زنی کLLه خLLود را بLLرای غLLیر شLLوهرش خوشLLبو و آرایش کنLLد خداوند نماز او را قبول نمی کند، مگر اینکه برای پLLاک سLاختنخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود از آن غسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ب- محروم از محبت: زن هرچLLه عفتش بیشLLتر باشLLد در قلب مرد بیشتر جای دارد؛ و زن بی بند و بار چون ترس از خداونLLد در دلش نیست و عفت ندارد، نمی تواند محبت شوهرش را بهدسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت آورد. پ- آفت تحصیل علم: هر چقدر کLLه زن عفت بیشLLتری داشLLتهباشLLLLLLLLLLد در تحصLLLLLLLLLLیل علم موفقLLLLLLLLLLتر اسLLLLLLLLLLت. ت- تباهی شخصیت: کمبود تربیت و شخصیت و محبت را نمی توان با عشوه و ناز و کرشمه و با نگاه کردن مردم بLLه دسLLت آورد، جLLز آنکLLه آدمی روز بLLروز از نظLLر روحی افسLLرده تLLر و ناامیLLدتر و از لحLLاظ جسLLمی زشLLت تLLر می شLLود و از نظLLر اجتماعی مورد تنفر انسانهای مLLؤمن قLLرار خواهLLد گLLرفت. زن بدحجاب )به جای اینکه عفت را - که ارزش زیادی دارد - حفظ کند تا مردم با عزت و احترام به سراغ او بیایند(، با بدحجابی ونشLLان دادن خLLود بLLه دیگLLران، خLLود را بی ارزش می کنLLد. س- اضLLطراب بی پایLLان: آنگLLاه کLLه اصLLل و کمLLال در انسLLان لباس و مدپرستی باشد، هرچه می بینLLد می خواهLLد و پیوسLLته به فکر تهیه آن است؛ و چون آماده کردن آنها مشکل و گLLاهی نامقدور اسLLت، روح او همیشLLه مضLLطرب و پریشLLان اسLLت وماننLLد کسLLی اسLLت کLLه گم کLLرده خLLود را پیLLدا نمی کنLLد. ش- خنده فرشتگان در عالم قبر: رسول خدا )ص( از حضLLرتجبرئیل )ع( سؤال کرد که آیا فرشتگان خنLLده و گریLLه دارنLLد؟ جبرئیل فرمود: بله، )یکی از جاهایی که فرشLLتگان می خندنLLد( زمانی است که زن بی حجاب و بدحجابی می میرد و بسLLتگان او را در قبر می گذارند و روی آن زن را با خشLLت و خLLاک می پوشانند تا بدنش دیده نشود. فرشتگان می خندند و می گویند: تا وقتی جوان بود و با دیدنش هر کسLLی را تحریLLک می کLLرد و به گناه می انداخت )پLدر و بLرادر و شLوهرش( از خLود غLیرت نشان ندادند و او را نپوشاندند؛ ولی اکنLLون کLLه مLLرده اسLLت و

همه از دیدنش نفرت دارند او را می پوشانند.



ماهیت شناسی پدیده بی حجابی، زمینه ها

مLLLLLاهیت شناسLLLLLی پدیLLLLLده بی حجLLLLLابی، زمینLLLLLه هLLLLLا چکیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده مسئله اساسی در پژوهش حاضر، مLLاهیت شناسLLی پدیLLده بی حجابی، زمینه ها و راهکارهای اجتماعی اصLLالحی بLLوده اسLLت. بر این اساس دو سوال پژوهشی پیرامون؛ عمده تLLرین زمینLLه های مLLوثر در بLLروز پدیLLده بی حجLLابی و راهکارهLLای اجتمLLاعی ترویج فرهنگ حجاب طرح و مورد بررسLLی واقLLع شLLده اسLLت. روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده و به منظور گLLردآوری داده های الزم جهت پاسخگویی به سوال های پژوهش اسناد و مLLدارک موجLLود، مرتبLLط و در دسLLترس بLLا اسLLتفاده از فLLرم گردآوری داده ها جمع آوری و به شیوه کیفی تحلیل شLLده انLLد.یافته هLLLLLLLLLLLLLLLLای پLLLLLLLLLLLLLLLLژوهش عبارتنLLLLLLLLLLLLLLLLد از:

- عمده ترین علLل مطLLرح در بLLروز پدیLLده بی حجLLابی را می1 توان در رویکردهای چون؛ رویکرد اقتصادی- اجتماعی، رویکرد ظاهرگرایی، رویکرد اخالقی، رویکرد عاطفی و رویکLLرد روانی جستجو کرد به عالوه برخی از عمده تLLرین عوامLLل مطLLرح در تبیین پدیده بی حجابی نیز شامل؛ خودنمایی فLLردی، رسLLانه ها، جهانی سازی، نظام سLLرمایه داری، نهادهLLای دیLLنی ، رواج مLLد گرایی و توجه به تنوع پوشش های جدید، جذابیت پوشش های جدید از طریق تبلیغ در رسانه ها و مLLاهواره هLLا، کم ارزش یLLا بی ارزش جلوه دادن پوشش سنتی و مذهبی، تأثیر رسLLانه هLLا بر تغییر ذائقه مردان، تغییر در شیوه اشتغال زنLLان، مسLLافرت آسان به کشورهای غربی و تأثیرپذیری از رفتار دیگران، تزلزل بنیان خانواده، تساهل و تسامح مردان و الگوپذیری از فرهنLLگغLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرب و غLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیره می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند

- عمده ترین راهکارهای ترویج فرهنگ حجLLاب شLLامل؛احیLLای3 فرهنگ اسالمی با تبیین و تشریح فلسLLفة و حکمت پوشLLش در اسLLالم ، اصLLالح نظLLام الگLLو سLLازی، تعریLLف اسLLتانداردهای فLLرهنگی مناسLLب جهت تLLرویج فرهنLLگ عفLLاف، فLLراهم کLLردن ابزارهای الزم بLLرای تLLرویج الگLLوی مناسLLب پوشLLش اسLLالمی،



برنامه ریزی و سیاسLLتگذاری بلنLLد مLLدت و مسLLؤوالنه نهادهLLا و دسLLLتگاه های فLLLرهنگی در جهت گسLLLترش فرهنLLLگ پوشLLLش اسالمی، تجدید نظر محتوایی در نظام آموزشی کشور )اعم از مLLدارس و دانشLLگاه ها( ،گنجانLLدن مطLLالبی دربLLارة حجLLاب در کتاب های درسLLی، اصLLالح عملکLLرد رسLLانه هLLا، بهLLره گLLیری از گفتمLLان، تولیLLد فیلم، تیزرهLLای تلویزیLLونی، مناسLLب جهت بLLه تصویر کشیدن زنان تحصیل کرده، ممتاز، متعهLLد و بLLا حجLLاب، نشان دادن اثرات منفی فرهنگ مبتذل غربی، کنLLترل قانونمنLLد جلوه های زنندة بی حجابی از سوی دستگاه های قضائی، مقابله جدی با مراکز تولید کنندة پوشاک غیراسالمی، رونق بخشLLیدن به فرهنگ صحیح امر به معLLروف و نهی از منکLLر ، آسان سLLازی ازدواج بLLرای جوانLLان و پاسLLخ بLLه پرسLLش ها در زمینLLه حجLLاباسLLLLLLLLLLLLLLLLLالمی و غLLLLLLLLLLLLLLLLLیره می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLند.کلید واژه گLان: بی حجLLابی، زمینLLه هLLا، راهکارهLLای اجتمLLاعی.مقدمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه عده ای عصر کنونی را، عصر انقالب ارتباطات و اطالعات نLLام نهادنLLد، بLLرخی عصLLر کنLLونی را »قLLرن دیوانLLه« نLLام نهادنLLد. بعضLLی ها از عصLLر کنLLونی »عصLLر بLLرهنگی« نLLام بردنLLد. زیLLرا برهنگی و بدحجابی، در این عصر بLLه اوج خLLود رسLLیده اسLLت. روانشناسان بر این باورند کLLه اولین ویLLژگی جهLLان امLLروز این است که در بحران معنویت به سر می برد البته این بLLا معنLLای کلیشه ای متداول آن اشتباه نشود. بلکLLه در یLLک وجLLه منظLLور بحران معانی و مفاهیم است و در درجه دیگLLر منظLLور بحLLران معنویت و اخالق است. دنیای پست مدرن دنیای شکستن بLLاور انسان نسبت به یک مفهوم یا مفاهیم قابل باور اسLLت.بLLا ورود به قرن بیستم انسان در باور دچار مشکل شد.نیچه می گویLLد: »در ورود به قرن بیستم خدا مرده است«.این جمله به ظLLاهر کفر آمیز است که از دید مLLا یLLک انسLLان کLLافر این کالم را بLLر زبان رانده است.اما در بطن موضوع تصLLویر این معنLLا را دارد که انسان غربی وارد عرصه ای شد که هیچ چLLیز حLLتی خLLدا رامسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتحق بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاور نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدارد. باید گفت، حجاب همواره یکی از شاخصLLه هLLای اجتمLLاعی دین داری تلقی شده است . مطالعات تاریخی در ادیان الهی نشان



دهنده ی این نکته است که پوشش مناسب همواره مورد تاکید آموزه های دینی بوده است بطوریکه تمLLامی تصLLاویر بLLه جLLای مانده از زنان معنوی همراه با حجاب می باشLLد و این امLLر بLLه هیچ وجه مورد خدشه قرار نگرفته است.مساله حجاب در چند قرن اخیر افت و خیزهLLای فLLراوانی را تجربLLه کLLرده اسLLت. بLLا آغاز رنسانس و شLLکل گLLیری جنبش هLLای ضLLد دیLLنی در اروپLLا حجاب بLLه عنLLوان یکی از نمودهLLای اجتمLLاعی دین داری مLLورد هجمLLه روشLLنفکران قLLرار گLLرفت و بLLا گذشLLت زمLLان نLLه تنهLLا حجاب و پوشش مورد بی مهری قرار گLLرفت بلکLLه بLLرهنگی و مLLدگرایی تبLLدیل بLLه یکی از شاخصLLه هLLای دنیLLای مLLدرن قLLرار

( .بطوری که بعضLی ها از عصLر کنLونی1382گرفت )مطهری، با نام »عصر برهنگی« نام بردند .زیرا برهنگی و بLLدحجابی، در این عصر به اوج خود رسیده اسLLت. عLLده ای از زنLLان از مقLLام گران مLLایگی بLLه مرحلLLه فرومLLایگی فLLرو افتاده انLLد و همسLLان شLLیطان از مقLLام قLLرب، دورگشLLته، زلیخLLا گLLری در این عصLLر توسعه پیدا کرده اسLLت. دیگLLر بعضLLی از زنLLان تنهLLا در درهLLای بسته، به شLکار یوسLف و پLیروان او اکتفLا نمی کننLد، بلکLه بLه صورت پنهان و پیدا، از زمین و هوا، از خشLکی و دریLا، از چپ و راست، در کاخ و کوخ، در شهر و روستا، در خلوت و جلLLوت به دنبال شکار یوسف ها و پیروان وی هستند .زنان الگوگLLیر از زلیخاهای زمان، دیگر تنها به عرضه کردن خود به فرد یا افLLراد خLLاص بسLLنده نمی کننLLد، بلکLLه بLLرای عرضLLه کLLردن خLLود، در آگهی های تلویزیون، فیلم های ماهواره ای، و فیلمهای ویدئویی و رایLLLانه ای، در نقش هLLLای لبLLLاس و ظLLLروف، در مطبوعLLLات و پوسLLترهای تبلیغLLاتی و انتخابLLاتی، در خیابان هLLا... هم ظLLاهر می شوند و خودشان را به رایگان بLLر همگLLان عرضLLه می کننLLد. عرضه ای ارزانتر از هر کاال. در »تفسیر التبیان«آمده است که جLLاهلیت دوبLLاره بLLاز می گLLردد و منظLLور از جLLاهلیت آخLLرین، زمانی است که مردم همان گونه عمل کنند که قبLLل از اسLLالمعمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. در ایران طی سال های پس از انقالب، بLLر اثLLر آسLLیب پLLذیری درونی جامعه و تهدیدهای بLLیرونی، انتقLLال فLLرهنگی حجLLاب بLLا اختالل مواجه گردیLLد و عLLدم رعLLایت حجLLاب اسLLالمی، مLLوجب



جریحه دار ساختن وجدان جمعی و تبدیل آن به عنLLوان مسLLاله ای اجتماعی شد. به نظر می رسد وضعیت فعلی پوشش زنان در جامعLLه بLLا تLLدقیق در فرآینLLد تغیLLیرات ارزشLLی جامعLLه از فرامادی به مLLادی، توسLLعه شLLتابان، و نLLامتوازن دوران پس از پایان جنLLگ تحمیلی قابLLل تبLLیین می باشLLد. مسLLاله حجLLاب بLLه عنوان آسیبی اجتماعی، در سLLطح جامعLLه و نمLLادی از مسLLایل اجتماعی، در عمق جامعه است که اصالح و ترمیم آن، نیازمند مهندسی فرهنگی و اتخاذ سیاسLLت هLLای فLLرهنگی و اجتمLLاعیدر این راسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتا اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. در عرصه پوشش،غرب ،مساله حجاب را با سوار کردن بLLر دو عامل روانی غریزه ی جنسی مردانه و خودنمایی زنانه منفعت های قابل مالحظه ای را عاید بنگاههای اقتصادی مLLدرن کLLرد و بLLرهنگی و خودنمLLایی جنسLLی را بLLه عنLLوان ارزش جLLایگزینحجLLLاب و پوشLLLش هLLLای پیش از آن نشLLLان داد )حLLLدادعادل،

(. ظهور مانکن در عصر مدرن و شوبیست هLLای خLLوش1372 ( بLLه عنLLوان1اخالق و خLLوش صLLدا در عصLLر پسLLت مLLدرن)

الگوهای آرمانشهر زمیLLنی از کLLارکرد فLLوق تصLLوری برخLLوردار (.پوشLLLش در جامعLLLه1385گشLLLت)جی دان، ترجمLLLه نجفی،

ایرانی ،مشابه سایر اجزاء فرهنگ،اقتصاد و ... ایرانی در عصر برزخی میLLان سLLنت و مدرنیتLLه بLLاقی مانLLده اسLLت. دو قطLLبی شدن فرهنگ در جامعه ایرانی ،گسLLترش رفLLاه مLLادی و شLLکل گیری شاخصLLه هLLای مLLدرن، جامعLLه نوظهLLور را کLLه در تمLLاس بیشتری با جهان غیر ایرانی و غیر اسالمی قرار دارد بر سر دو راهی انتخاب و شاید اجبار غLLربی شLLدن قLLرار داده اسLLت.می توان گفت تقید بLه پوشLش اسLالمی در این نسLل کمLتر شLدهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. موضوع کشف حجLLاب نLLوین یکی از بزرگLLترین و مشLLهورترین جرم ها و منکرات آشکاری است که نظLLام انقالب اسLLالمی را به چالش کشیده است و برای بیگانگان نقطه امیدی است کLLه فرهنگ صادراتی را از طریق ماهواره ها و عوامل داخلی شان به اجرا درآورده اند. حجاب در جامعه مسلمانان مانند دسLLتگاه حLLرارت سLLنجی اسLLت کLLه از ضLLمیر و درون خLLانواده هLLا و عملکرد فرهنگ پیام می آورد. و از حجاب اسLLالمی تنهLLا نLLامی



مانLLLLLده و شLLLLLعار»رعLLLLLایت حجLLLLLاب الLLLLLزامی اسLLLLLت«. دکLLLLتر» نLLLLوال سLLLLعداوی« ، فمنیسLLLLت مصLLLLری معتقLLLLد اسLLت؛»آرایش« یکی از بزرگ تLLرین سLLندهای بLLرد گی زنLLان امروز است.او می گویLLد؛ »من حجLLاب زن را بLLا حجLLاب ذهن، حجاب جهانی و حجاب سیاسی مرتبط می دانم و معتقد اسLLت که ما در دنیا همچنان در یک نظام برده داری پسامدرن زنLLدگی می کنیم ». زنان در نظLLام سLLرمایه داری بLLه دام افتاده انLLد. از زنLLLان بLLLه منزلLLLه تن و کLLLاال اسLLLتفاده می شLLLود. در نظLLLام سرمایه داری در بازار آزاد، زنLLان بLLه کLLاالی جنسLی و »تن هLLایبLLLLLLLLLLLLدون سLLLLLLLLLLLLر« تبLLLLLLLLLLLLدیل می شLLLLLLLLLLLLوند«. در راستای تبیین مبانی نظری حجLLاب در دوران کنLLونی بLLرخی زمینه های بنیادی چون؛ عرفان معطLLوف بLLه قLLدرت، معنLLویت های جدید و تخدیر اذهLLان، تسLLاهل و تسLLامح دیLLنی و معنLLویت منهای شریعت قابل توجLLه می باشLLند. در این جLLا در خصLLوصهر یک از زمینه های فوق مباحثی به اختصار طرح خواهد شLLد.

- عرفان معطوف به قدرت: زمانی که نیچه فیلسوف آلمانی1 به علم معطوف به قدرت اشاره می کرد و بیان می نمLLود کLLه علم جدیLLد کLLه در تمLLدن غLLربی متولLLد شLLده اسLLت غLLایت و مقصدی غیر از قدرت ندارد و به طور کلی رسیدن به معLLرفت متعLLالی از دسLLتور کLLار علم حLLذف شLLده اسLLت، نمی دانسLLت زمانی فرا می رسد که علم، وظیفه دستیابی بLLه قLLدرت را بLLه عرفان و معنویت محول می کنLLد. تمLLدن جدیLLد غLLربی نLLه تنهLLا قصد استفاده از معنویت را دارد بلکه به دخل و تصLLرف در آن نیز می پردازد. امروزه یکی از بارزترین وجLLوه تمایLLل انسLLانها به فرقه هLای عرفLLانی بخصLLوص نحلLه هLای نهLLان روش و راز آمیز، تمایل به کسب قLLدرت و تسLLلط اسLLت.سLLینمای سLLالیان اخیر غLرب بLه خLوبی این تمایLل جنLون آمLیز را ترسLیم کLرده اسLLت. قهرمانهLLای این گونLLه از تولیLLدات سLLینمایی بLLرخالف گذشته به ابزارهای جنگی پیشرفته یا بدنهایی عضLLالنی و قLLوی متکی نیستند، بلکه با ابزار بسیار قوی تر و مؤثرتر دیگLLری کLLه همان قدرت ذهن و تمرکز است، با دشLLمنان خLLود بLLه مبLLارزه می پردازنLLد. قLLدرت ذهن وقLLتی کLLه توسLLط مکLLاتب سLLری و جLLادوگری تقLLویت می شLLود قهرمانLLان را قLLادر می سLLازد کLLه



اشLLیاء را بLLا نگLLاه خLLود حLLرکت دهنLLد، در آسLLمان پLLرواز کننLLد، نامرئی شوند و به امکانات و قLLدرتهای خLLارق العLLاده فLLراوانی دست یابند که هیچ گاه ابزارهای پیشLLرفته تکنولوژیLLک بLLه گLLردآنهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیز نمی رسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند. در اینجا باید به این نکته توجLLه داشLLت کLLه جLLادوگری در طLLول تاریخ گرچه حرفه ای مذموم و مطرود کلیLLه ادیLLان الهی بLLوده است ولی هیچ گاه هLLدفی صLLرفا معطLوف بLLه قLLدرت نداشLLته است. جادوگران و کیمیاگران حرفه خLLود را یLLک مکتب تعLLالی بخش می پنداشLLته انLLد کLLه مسLLیر سLLیر و سLLلوک بLLه سLLوی حقیقت را برای ایشان آسان می سLLاخت.ولی تمLLدن غLLرب در مواجهه با جادوگری، تمامی موضLLوعات تعLLالی بخش آن را بLLه کنار می گذارد و یکسLLره بLLه دنبLLال کسLLب قLLدرت و تسLLلط از طریLLق این فرقLLه هLLا می رود و این آرزویی اسLLت کLLه انسLLان جدید تا چنLLد دهLLه گذشLLته آن را در علم و تکنولLLوژی پیشLLرفته جستجو می نمود.فرقه هایی نظیر کاباال، فرقه برادران صLLلیب گلگون، شوالیه های معبLLد و سLLایر فLLرق جLLادوگری و شLLیطان پرستی، هدفی جز دست یافتن به قLLدرتهای مLLافوق طLLبیعی از طریق انجام برخی اعمال و گفتن بعضی اذکار در سر ندارند و البته بدیهی است که هدف این قدرتمداری، سLLلطه و سLLیطرهدنیLLLLLLLLLLLLLLایی بLLLLLLLLLLLLLLر دیگLLLLLLLLLLLLLLران اسLLLLLLLLLLLLLLت.

- معنویتهLLای جدیLLد و تخLLدیر اذهLLان : هنگLLامی کLLه پسLLت2 مدرنیستها به این نتیجه رسیدند کLLه دنیLLای مLLدرن دیگLLر جLLایی برای زندگی نیسLLت، یکی از راههLLایی را کLLه بLLرای خالصLLی از ساز و کارهای زندگی مدرن پیشنهاد دادند، پناه بLLردن بLLه ذهن و قوه و تخیل و تجسم فردی و زندگی کردن در دنیای توهمات بود. از نظر یک پست مدرن، هیچ حقیقت متعالی وجLLود نLLدارد که قابل دستیابی توسط انسان باشد، بلکه همه اشLLیاء و امLLور بازتاب و وانمایی از حقیقت هستند که توسLLط افLLراد گونLLاگونبه طرق مختلفی مورد فهم و تفسیر قLLرار می گیرنLLد)نLLوذری،

(.در واقع حقیقت، متکثر و به تعLLداد افLLراد بشLLر اسLLت.1380 برداشLLت شخصLLی هLLر کس از پدیLLده هLLا و امLLور همLLان قLLدر حقیقی و درست است که برداشت کامالمتضاد شخصی دیگLLر. در این جهان هیچ چLLیز بی مفهLLوم تLLر از جنLLگ و نLLزاع بLLر سLLر



عقاید نیست و بهتر است که انسانها بLLه دنیLLای وهمی و ذهLLنی خود پناه ببرند و به همان اتکLLا کننLLد و تالش بLLرای اثبLLات یLLا رد عقالنی مسائل را کنار گذارند. و این دقیقا همان چLLیزی اسLLت کLLه غLLرب پسLLت مLLدرن در مکLLاتب و ادیLLان شLLرق دور ماننLLد بودیسLLم، هندوئیسLLم و شینتوئیسLLم یافتLLه و همین امLLر بLLاعث رواج و گسترش روزافزون این مکاتب قدیمی و غیرعقالنی درجهLLLLLLLLLLLLLLان حاضLLLLLLLLLLLLLLر شLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLت. یکی از موارد جذاب موجود در این گونه ادیان برای بشر پست مدرن غربی، وجود گزاره های متنLLاقض، چنLLد پهلLLو و نLLامفهوم در متون این مکاتب است. به عنوان مثال در مکتب »ذن« کLLه نسخه ژاپنی بودیسم است و در سالیان اخیر رشد فزاینLLده ای در غرب به ویژه ایاالت متحده داشLLته اسLLت، بLLه عبLLارات زیLLر برمی خوریم: بودن، بودن نیست، نبودن، بودن است«، »الف، الف است، زیرا الف، الف نیست« »من، تLLو هسLLتم و تLLو، من هستی«، »امواج خاک در چاه برمی خیزد« و... آیا این جمالت شما را به یاد دیالوگ های فیلم ماتریکس نمی انLLدازد؟هLLر چLLه هست اینگونه عبارات به جهت چنLLد پهلLLو بLLودن جLLذابیت فLLوق العاده ای برای انسان پست مدرن دارند و او را برای ورود بLLه جهان تخدیر ذهنی آماده می کننLLد. گLLام بعLLدی در جهت تخLLدیر کامLLل ذهن و گLLام نهLLادن در دنیLLای اوهLLام و خیLLاالت باطLLل وشیطانی، استفاده از تکنیک های مراقبLLه بLLا مدیتیشLLن اسLLت.

- تساهل و تسامح دیLنی : یکی از خصوصLیات مشLترک همLه3 مکLLاتب و فرقLLه هLLای معنLLوی امLLروزین و مLLورد تاییLLد غLLرب، ویژگی تساهل و تسامح معنLLوی اسLLت. اگLLر از معنLLای حقیقی تساهل و تسامح که در دین اسالم بدان پرداختLLه شLLده صLLرف نظر کنیم، تساهل و تسLLامح معنLLوی در قLLاموس تمLLدن غLLربی بدین صLLورت تفسLLیر می شLLود کLLه هLLر دین و مLLذهب و مLLرام معنوی راهی بLLرای رسLLیدن بLLه حقیقت و آرامش اسLLت و هیچ مذهب و مکتبی بهتر یا کاملتر از دیگری نیست.تمدن غLLرب بLLا تبلیغ این تفکر اوال وجود حقیقت متعالی را نفی کLLرده اسLLت و ثانیLا روحیLLه سLلطه پLذیری را در جهLان گسLترش داده اسLت. ادیان مورد تایید غLLرب بLLا تسLLاهل و تسLLامح معنLLوی خLLود هیچ واکنشی را در برابر سLLلطه جLLویی و خودخLLواهی قLLدرت هLLای



دنیایی تمدن غرب نشان نمی دهند و اصوالرویکردی فرد محور و جامعLLه گریLLز دارنLLد. در نتیجLLه در برابLLر زیLLاده خLLواهی و خودخواهی قدرت ها تسلیم محض هستند و اینچنین اسLLت کLLه ادیانی مانند اسالم که زنLدگی فLردی و اجتمLاعی انسLان را در هم تنیده و وابسته به هم می دانند و معتقد بLLه وجLLود حقیقLLتی متعالی برای جهان هستند، از سLLوی غLLرب بLLا عنLLوان مLLذاهبی فاقد روحیه تساهل و تسامح دینی و گسترش دهنده تروریسLLم

.1384در جهLLLLLان معLLLLLرفی می گردنLLLLLد )بLLLLLLاقری، LLL) - معنویت منهای شریعت: شریعت بLLه معنLLای دسLLتورالعملی4

کامل و جامع با منشLLای حقLLانی جهت زنLLدگی تLLوام بLLا سLLیر و سلوک معنLLوی، مفهLLومی اسLLت کLLه اکLLثریت قLLریب بLLه اتفLLاق مکاتب عرفانی و معنوی جدید از آن بیگانه انLLد. درسLت اسLت که در اکLLثر فرقLLه هLLای غLLربی شLLده امLLروزین، نLLوعی آداب و رسوم آیینی برای نیل به اهداف مادی یا معنLLوی این فرقLLه هLLا وجود دارد، ولی اثری از شریعت به عنLLوان یLLک طLLرح جLLامع و کامل الوهی که به تمامی فعالیت های دینی و دنیLLایی مردمLLان جهت می دهد، به چشم نمی خورد. در این گونه فرقه ها اباحه گری و خود اجتهادی رواج دارد و اکثرا به عقیLLده جLدایی عمLل انسان و سرنوشت او صحه می گذارند.بنLLابراین در غLLالب این مکاتب امری به نام گناه یا ثواب وجود ندارد و اعمLLال مختلLLف می توانند در موقعیت هLLای گونLLاگون و در مLLورد انسLLان هLLای مختلLLف، نتLLایج مثبت یLLا منفی داشLLته باشLLند. بLLدین تLLرتیب مشاهده می کLLنیم کLLه تعLLداد زیLLادی از فرقLLه هLLای مLLذکور بLLه صLLورت افLLراطی بLLه سLLمت لLLذت طلLLبی و پرسLLتش شLLهوات گرایش پیLLدا می کننLLد و اصوالشLLهوت رانی بLLه عنLLوان یکی از طرق دستیابی به حاالت معنLLوی در این گونLLه مکLLاتب تئLLوریزه می شود. در دین اسالم نیز در طول تاریخ معاصLر فرقLه هLای گوناگونی با عقاید صوفیانه و ضدشریعت، با کمLLک و همLLراهی سیاست های استعماری غرب شکل گرفته اند که امLLروزه نLLیز به شدت توسط رسLLانه هLLای جمعی جهLLانی بLLه عنLLوان اسLLالماصLLLLLLLLLLLLLLیل و واقعی معLLLLLLLLLLLLLLرفی می گردنLLLLLLLLLLLLLLد. بLLا توجLLه بLLه مطLLالب فLLوق، مسLLئله اساسLLی پLLژوهش حاضLLر، مLLاهیت شناسLLی پدیLLده بی حجLLابی، زمینLLه هLLا و راهکارهLLای



اجتماعی اصالحی است. در این راستا ضLLمن بررسLLی منLLابع و مراجع مختلف ، عمده ترین زمینه های موثر در بروز پدیده بی حجابی، پیامدهای نامناسب اجتماعی پدیده بی حجابی و عمده تLLرین راهکارهLLای اجتمLLاعی تLLرویج فرهنLLگ حجLLاب بLLه بحث گذارده شده است. در پژوهش سه سوال اصلی ذیLLل طLLرح ومLLLLLLLLLورد بررسLLLLLLLLLی واقLLLLLLLLLع شLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLت:

- عمده ترین زمینه های موثر در بروز پدیLLده بی حجLLابی چLLه1می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند؟

- راهکارهLLای اجتمLLاعی اصLLالحی در خصLLوص تLLرویج فرهنLLگ2حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند؟روش پLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLژوهش پژوهش حاضر بدنبال ماهیت شناسی پدیده بی حجابی، زمینLLه ها، پیامدها و راهکارهای اجتماعی اصالح و بازنگری بLLوده و بLLا عنایت به عنLLوان و سLوال هLLای مطروحLLه، پLLژوهش بLLه شLیوهتوصLLLیفی و از نLLLوع تحلیLLLل اسLLLنادی انجLLLام شLLLده اسLLLت. جامعLLLLLLLLLLLLLLLLLLه و نمونLLLLLLLLLLLLLLLLLLه پLLLLLLLLLLLLLLLLLLژوهش با توجه به روش پژوهش، جامعه آمLLاری پLLژوهش شLLامل کلیLLه اسناد، مLLدارک و منLابع مرتبLLط بLا موضLوع مLورد بررسLی می باشد. از آنجا که در پژوهش حاضر کلیه منابع و مراجع موجLLود فیش برداری و در راستای هدف پژوهش مورد اسLLتفاده قLLرار گرفته است، نمونه گیری انجام نشده و کلیه منابع و مراجع دردسLLترس مLLذکور مLLورد بررسLLی و تحلیLLل واقLLع شLLده استابLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزار گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد آوری داده ها بLLه معنLLای خLLاص پLLژوهش هLLای میLLدانی، ابLLزاری در پLLژوهش استفاده نشده ولی در این ارتباط از فرم های فیش برداری بهمنظور گردآوری نتایج مطالعات مرتبط اسLLتفاده شLLده اسLLت.شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیوه تحلیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل داده ها از آنجا که داده های بLLه دسLLت آمLLده کیفی اسLLت، بنLLابراین از تحلیل کیفی به منظور تحلیل و جمع بنLLدی آنهLLا اسLتفاده شLLدهاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. تحلیLLLLLLLLLLLLLل یافتLLLLLLLLLLLLLه هLLLLLLLLLLLLLای پLLLLLLLLLLLLLژوهش در اینجا نتایج بررسی سوال هLLای پLLژوهش ارائLLه خواهLLد شLLد:

- بررسLLLLLLLLLLLLLLLی سLLLLLLLLLLLLLLLوال اول پLLLLLLLLLLLLLLLژوهش1



اولین سوال اصلی پژوهش حاضر عبارت بLLود از اینکLLه؛ عمLLدهترین زمینه های موثر در بروز پدیده بی حجابی چه می باشند؟ تبلیغ و تبیین صحیح فلسفه ی حجLLاب در گسLLترش و تعمیLLق آن نقش دارد، در مقابل شبهه پراکنیها و سمپاشLLیها و تبلیLLغ منفی مخالفان نیز در آسیبپذیری فرهنگ حجاب و پوشLLش در جوامLLع اسالمی تأثیر مهمی دارد. قراین و شواهد مختلف حاکی از این است که یکی از ترفنLLدهای مهم اسLLتعمارگران بLLرای نفLLوذ در کشLLورهای اسLLالمی، تLLرویج بیبنLLدوباری از طریLLق گسLLترش بLLLدحجابی و بیحجLLLابی اسLLLت؛ و این واقعیLLLتی اسLLLت کLLLه مستر»همفLLر«، جاسLLوس اسLLتعمار پLLیر انگلیس، در خLLاطراتخLLLود بLLLه طLLLور صLLLریح بLLLه آن اعLLLتراف نمLLLوده اسLLLت. اثرپLLذیری زنLLان و دخLLتران مسLLلمان از تبلیغهLLای کشLLورهای استعماری و تقلید بدون منطق زنان از مدلهای پوشLLش غLLربی نLLیز در این زمینLLه نقش مLLؤثری داشLLته اسLLت. مقLLام معظم رهLLبری حضLLرت آیتاللLLه خامنهLLای )حفظLLه اللLLه تعLLالی( در این مورد فرمودهاند: عدهای از چادر فرار میکنند بLLه خLLاطر اینکLLه هجLوم تبلیغLLاتی غLLرب دامنگیرشLان نشLود؛ امLLا بLLه آن حجLLاب واقعی بدون چادر هم رو نمیآورند، چون آن را هم غLLرب مLLورد تهاجم قLLرار میدهLLد. تصLLور نکنیLLد اگLLر مLLا فLLورا چLLادر را کنLLار گذاشتیم دست از سر ما بر میدارنLLد؛ آنهLLا بLLه این چیزهLLا قLLانع نیسLLتند، بلکLLه میخواهنLLد همLLان فرهنLLگ منحLLوس خودشLLان در اینجا، مثل زمان شاه کLLه زن اصLLال حجLLاب و پوشLLش نداشLLتعمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. یکی از دانشLLمندان اسLLالمی نLLیز در این مLLورد گفتLLه اسLLت: مشکل بسیاری از زنان شرق این است که آنLLان در عین حLLال که همچنان به ارزشهای اخالقی، عفت و شLLرافت معتقدنLLد، از آداب و رسLLLوم و سLLLنتهای غLLLربی در مسLLLئله ی بیحجLLLابی و خودآرایی تقلید میکننLLد و این امLLر آنLLان را در حLLالت دوگLLانگی

(.1382قLLLLLLLLLLLLLLLLرار میدهLLLLLLLLLLLLLLLLد)مطهLLLLLLLLLLLLLLLLری، در مورد زمینه سازی برای زدودن حجLLاب زنLLان بایLLد گفت، در زمان جنگ جهLLانی دوم، زنLLان بیش از هLLر زمLLان دیگLLر، گLLروه گروه به نیروی کارگری می پیوستند و ده ها میلیون زن که پیش از آن صرفا به کارهای خانگی مشغول بودند به سوی بازارهای



کار گرایش یافتنLLد. این فرآینLLد مLLوجب شLLد تLLا زنLLان و مLLردان درباره جایگاه و هویت اجتماعی زن بیاندیشند. بLLا اتمLLام جنLLگ جهانی نیز میلیون ها زن و مرد تمایل داشتند فعالیت اجتمLLاعی و اقتصLLادی زنLLان همچنLLان تLLداوم یابLLد. از آن جLLا کLLه از نظLLر صاحبان سرمایه، افزایش آگاهی و ارتقLLای مLLوقعیت اجتمLLاعی زنان با بهره کشی از آنها ناسازگار بود، به تبلیLLغ نظریLLة »راز و رمLLز« زنانLLه پرداختنLLد. هLLدف این پیکLLار گسLLترده اقتصLLادی و ایدئولوژیکی، ایجاد تغییر در تحوالتی بود که در نگرش شایسته زنان پدید آمLLده بLLود. این جریLLان درصLLدد بLLود تLLا در بین زنLLان شاغل و غیرشاغل، تبلیغ نماید که آنهLLا بیش از همLLه چLLیز بایLLد زیبا و فریبا باشند و بایستی از هر چیزی که زیبLLایی و طLLراوت

همزمان1954آنها را به خطر می اندازد، اجتناب کنند.در سال با رکود سرمایه داری، سود صLLنایع آرایشLLی بLLه شLLدت کLLاهش یافت و فروشندگان بزرگ لLLوازم آرایشLLی بLLرای اینکLLه بتواننLLد »یورش بزرگ عملیاتی« خLLود را بLLه اجLLرا بگذارنLLد، از جمالت خاصLLی دربLLاره لLLوازم آرایشLLی اسLLتفاده می کردنLLد تLLا از این طریق بLتواننLد خریدارانی را برای لوازم آرایشی خود به دست آورند. همچنین بنگاه هLLای سLLرمایه داری بLLا اسLLتفاده از نLLا امنی اقتصادی زنان سعی می کردند آنان را به خرید لLLوازم آرایشLLی

(.1386وادار سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازند )رفعت جLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه، عمده ترین رویکرد های مطرح در تبLLیین پدیLLده بی حجLLابی بLLهشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرح ذیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت:

-رویکLLLLLLLLLLLLLLLرد اقتصLLLLLLLLLLLLLLLادی- اجتمLLLLLLLLLLLLLLLاعی 1 در بازار رقابت جنسی که از ویژگی هLLای سLLرمایه داری اسLLت، زنان ناگزیرند برای رسیدن به امنیت با زنان دیگر رقابت کنند؛ بLLر مبنLLای این رویکLLرد زنLLان از روی هLLوی و هLLوس بLLه لLLوازم آرایش روی نمی آورند، بلکه به علت فشار اجتماعی اسLLت کLLهاز لLLLLLLLLLLLLLLوازم آرایش اسLLLLLLLLLLLLLLتفاده می کننLLLLLLLLLLLLLLد.

-رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد ظLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاهرگرایی2 مطابق این رویکرد، استفاده از لوازم آرایش خوب و ضLLروری است؛ زیرا به زیبLLایی زنLLان کمLLک می کنLLد. اسLLتفاده از لLLوازم آرایشی در جLLامعه ای کLLه ارزش زن را بLLه زیبLLایی و جLLوانی او می داند، حLLق زنLان اسLت. در روزگLار پیشLین، هرگLاه زنی بLه



چهل سالگی می رسید، او را پیر و نازیبا می انگاشتند؛ بنابراین، این بخشLLی از نهLLاد و روان هLLر زن بهنجLLار اسLLت کLLه بLLراینگاهLLLLLLداری زیبLLLLLLایی و جLLLLLLوانی خLLLLLLود تالش کنLLLLLLد.

- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد اخالقی3 در این رویکLLرد معیLLار زیبLLایی عمLLدتا شLLامل خLLرد، بی بLLاکی، روشنفکری، صLLداقت، عاطفLLه و سLLایر فضLLائل اخالقی اسLLت. یک چهره بی آرایش نLLیز می توانLLد نشLLانگر همLLه این فضLLیلت ها باشد و بدین طریق به زیبایی دست یابد. چهLLره فLLرد می توانLLد بسیار نرم و صاف باشد و آن چنان با تردستی آرایش شود که شاداب و جوان و خوب نشان داده شود، ولی در باطن حLLرصو آز، تLLLرس و بLLLزدلی یLLLا سسLLLتی اخالقی داشLLLته باشLLLد.

- رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاطفی4 دختران در سن جوانی و گاهی در نوجLLوانی دسLLت بLLه آزمLLون »آرایش« می زنند تLLا از گLLروه سLLنی خLLود پیش تLLر باشLLند. این دختران، به این سبب لوازم آرایش را به کار می برند کLLه خLLود را بزرگ تر نشان دهند و از رهگذر جادوی لوازم آرایش، آرزوی خLLود را بLLرای کوتLLاه کLLردن دوره کLLودکی و نوجLLوانی محقLLق سازند و بLLه »بزرگسLLالی« قLLدم نهLLاده و بLLه نیازهLLای عLLاطفیخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLویش پاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLخ گوینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

-رویکLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد روانی5 نیاز به خودنمایی در انسان، هم سبب گرایش بLLه انLLواع آرایش و هم موجب میل به تمایزیابی و گرایش به مد می شود. لذا در این بخش جLLLا دارد قLLLدری هم بLLLه بحث نیLLLاز و نقش آن درگLLLLLLLLLLLLLLرایش بLLLLLLLLLLLLLLه مLLLLLLLLLLLLLLد بLLLLLLLLLLLLLLپردازیم. در کنار بررسی و تشLLریح رویکردهLLای مطLLرح در تبLLیین زمینLLه های شکل گیری فرهنگ بی حجابی باید اذعان داشت؛ عوامLLل متعددی در بروز پدیده بی حجLLابی مLLوثر هسLLتند کLLه بLLرخی ازعمLLده تLLرین آن هLLا در این جLLا بLLه بحث گLLذارده شLLده اسLLت:

-خودنمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایی فLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردی1 الکساندر مLLاری، در طبقه بنLLدی بیسLLت گانLLه نیازهLLا، »نیLLاز بLLه خودنمایی« را مطرح و آن را این طور تعریLLف می کنLLد: »نیLLاز بLLه خودنمLLایی یعLLنی خLLLود را طLLLرف تLLLوجه قLLرار دادن، روی دیگران تأثیر گذاشتن، دیگران را تحریک کردن، کنجکLLاوی آنهLLا



:1374را برانگیختن و آنها را سLLرگرم کLردن« ) رحیمی نیLLک، .LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 21ص LLLLLLLLLLLLLLLLLLL)

(، در طبقLLه بنLLدی نیازهLLا، »نیLLاز بLLه تأییLLد و تحسLLین2کرونباخ) همگنان« را مطرح می کند. از دیدگاه او انسان نیازمند به تأیید و پLLذیرش همگنLLان خLLویش اسLLت، کLLودک آرزو می کنLLد گLLروه همساالنش او را بپذیرنLLد، کارمنLLد می خواهLLد همکLLارانش او را تأیید کنند و بLLه طLLورکلی هLLر فLLرد نیازمنLLد پLLذیرش همگنLLان و سLLایر کسLLانی اسLLت کLLه بLLا آنهLLا داد و سLLتد اجتمLLاعی دارد. احساس تعلق به گروه از خصایص بارز انسان اجتماعی است. فرد می خواهد متعلق به گروه باشLLد، گLLLروه دوستLLLش بLLدارد، قبول هنجارهای گLLروهی و انجLLام پLLاره ای تکLLالیف و تعهLLدات و عLLLدم انجLLLام بعLLLضی دیLLLگر، از نLLLیاز انLLLسان بLLه تأییLLد گLLروه

(.LLLLLLLLL 27سرچشLLLLLLLLLمه مLی گLLLLLLLLLLیرد )همLLLLLLLLLان، ص انسان ها برای ارضای نیاز به احترام و تأیید و منزلت در پی آن هستند کLLه از یLLک سLLو همرنLLگ دیگLLران باشLLند تLLا مبLLادا مLLورد سرزنش و اهانت قرار گیرند و از سوی دیگر سعی می کنند تLLا از دیگران عقب نمانند و حقوقشان ضایع نشود و بLLدین تLLرتیب حرمت خود را از دست ندهند. به عبارت دیگر، این نیاز فطری به احترام و تأیید و مLLنزلت اسLLت کLLه انسLLانها را بLLه پLLیروی از هنجارهLLا و وابسLLتگی بLLه نیازهLLای اسLLتاندارد شLLده از سLLوی جماعت وا می دارد. در کنار این عوامل، نیاز به احترام، تأیید و منزلت، در به هم خوردن تعادل نیازها و پیدایش استانداردها و هنجارهای جدید نیز نقش مؤثری دارد، بدین معنی کLLه عLLده ای به علت احساس برتری خانوادگی، اقتصLLادی، فکLLری، جسLLمی و... در رابطه با نیاز بLLه قLLدرت و قLLدرت طلLLبی، در پی یLLافتن طرق جدید ارضای نیاز بر می آیند تا از آن طریق، تأیید دیگران، احترام و منزلت بیشتری را کسب یا برای مدت بیشتری حفظ نمایند. در مواردی نیاز به احترام و تأیید، کمی فراتر رفته و به نیاز »ممتاز جلوه کردن« تبدیل می گردد. در این گونLLه مLLوارد، انسان ها تنها درپی یافتن عواملی نیستند که به طور مستقیم یا غیرمسLLتقیم بLLه کسLLب قLLدرت و تLLأمین نیLLاز ایمLLنی و تضLLمین نیازهای جسمی بیانجامد، آنها نیاز به خودنمLLایی و برتLLر نمLLایی خود را توسط عواملی ارضاء می کنند که کمیLLاب اسLLت و هیچ



ربطی به نیازهای جسمانی ندارد، مثال با جLLواهرات، لباس هLLایفLLLLLLLLLاخر و گLLLLLLLLLران قیمت توجLLLLLLLLLه برانگLLLLLLLLLیز و .... بدین ترتیب، عموما به دالئل فوق، طرق جدیدی جهت ارضLLای نیاز به وسیله معدودی از افراد وارد جامعه می شود، البتLLه این طرق جدید، تعادل نیازها و هنجارهLLای اجتمLLاعی موجLLود را بLLر هم نمی زند و تنها زمانی این طرق جدید تبدیل به اسLLتانداردها و هنجارهای جدیLLد می شLLود کLLه بLLه وسLLیله عLLده ای از اعضLLای جامعه شناخته و به کLLار گرفتLLه شLLود، در آن صLLورت هنجارهLLا نیروی مؤثر خود را در نیLLاز آفریLLنی نشLLان داده و وارد جریLLان می شوند، بدین معنی که به تدریج دیگر اعضای جامعه نیز آنهLLا را پذیرفتLLه و بکLLار می گیرنLLد و آن گLLاه جریLLان انتشLLار آغLLاز

(.1370می گLLLLLLLLLLLLLLLLردد )رفیLLLLLLLLLLLLLLLLع پLLLLLLLLLLLLLLLLور، - رسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانه ها2

رسانه ها نگرش ها و بینش مردم را عمیقا تحت تأثیر قرار داده و افراد جامعه از آنهLLا انLLواع گونLLاگون اطالعLLات را کسLLب می کنند روزنامه ها، کتابها، رادیو، تلویزیون، فیلم ها و موسیقی های ضبط شده ،اینترنت، ماهواره ،کامپیوتر و مجالت عمLLومی، مLLا را در ارتباط نزدیک با تجاربی قرار می دهند که بLLه گونLLه دیگLLر نمی توانستیم آگاهی چندانی در مورد آنها داشته باشیم. رسLLانه

( می سLLازند .بشLLر در ذهن3هLLای عصLLر پسLLت مLLدرن اتوپیLLا) خود ، بهشت آرمانی و زمیLLنی را پرورانLLده بLLود ولی در دوران کنونی به کمک رسانه ها ، نصLLیبش شLLده اسLLت . بشLLر پسLLت مLLدرن بLLا کLLاربرد رسLLانه هLLا بLLه این اتوپیLLا دسLLت پیLLدا می

( .رسLLLانه هLLLا از طریLLLق ارائLLLه1387کنLLLد)پورطهماسLLLبی ، هنجارهای خاص اجتماعی ، به افراد تلقین می کننLLد کLLه رفتLLار ارائه شده در رسانه ،رفتار مناسب اجتماعی است .رسانه هLLا به شکل گیری نوعی »همگان «های جدید کمک کLLرده انLLد کLLه شاید بتوان آنها را »همگان های عصر مدرن« یا »همگان هLLای الکترونیکی« نام نهاد. ویژگی اساسLی آنهLا داشLتن »تصLورات

(« و دارا بLLLودن »ذهن شLLLرطی4قLLLالبی« ، »درونی سLLLازی)(.1382(،ترجمLLه آریLLایی نیLLا،6(« است)هوور،النLLدبای)5شده)

رسانه و فناوری نوین به تدریج فرهنگ ما را تبLLدیل بLLه فرهنLLگ (. آنها باعث1382(،ترجمه چاوشی،7بصری کرده است )لش)



بلLوغ زودرس کودکLان،تاکیLLد بLر سLطح و ظLواهر دین، تزلLزل ارزشLLهای دیLLنی،کLLثرت گLLرایی ،هLLویت زدایی از جوامLLع ،تLLاثیربرافکLLLLLLLLار عمLLLLLLLLومی، بLLLLLLLLدعت و ... می شLLLLLLLLوند.

( بLLه40 ، ص 1385 ، بLLه نقLLل از الیاسLLی ، 1986مگ گوایر ) تLLاثیرات رسLLانه هLLا در دو بخش مطلLLوب و نLLامطلوب اشLLاره کرده اسLLت. از نظLLر مLLک گLLوایر مهم تLLرین تLLاثیرات مطلLLوبرسLLLLLLLLLLLانه هLLLLLLLLLLLا بLLLLLLLLLLLه شLLLLLLLLLLLرح زیرنLLLLLLLLLLLد :

. تLLاثیر بLLر رفتLLار رای2. تLLاثیر بLLر الگوهLLای مصLLرف مLLردم ؛1 . افزایش آگاهی های عمومی و بهبود رفتار عمLLومی ؛3دادن ؛

. تعلیم6. تلقین ایLLدئولوژی ؛5. تغییر و بهبود سبک زنLLدگی ؛ 4 آموزه های مختلLLف سیاسLLی و اجتمLLاعی ؛ مهم تLLرین تLLاثیرات

.1نLLامطلوب رسLLانه هLLا نLLیز ، از نظLLر گLLوایر ، عبارتنLLد از : . ترویج آرمLLان هLLا و گLLروه هLLای2افزایش رفتار پرخاشگرانه ؛

. ایجLLاد4. تLLرویج رفتارهLLای نLLا مناسLLب جنسLLی ؛ 3مبتLLذل ؛فراینLLLLLLLLLLLLLLLLLدهای فکLLLLLLLLLLLLLLLLLری نامتعLLLLLLLLLLLLLLLLLادل . تولید کنندگان بزرگ در جهت کسب منLLافع بیشLLتر و جلوگLLیری از ورشکستگی خLLود در بسLیاری از منLLاطق جهLLان،بLLه تولیLLد و عرضه مد از طریق رسانه ها اقدام کرده انLLد و بLLا رواج انLLواع مد و بی حجابی از طریق تبلیغات ماهواره و شبکه های مختلف جهLLانی می پردازنLLد .بنLLابراین نقش اساسLLی در بازاریLLابی در دوران حاضLLLر ، بLLLه عهLLLده مؤسسLLLات تبلیغی و رسLLLانه هLLLا است .که پیام های تبلیغاتی را یکی پس از دیگری می فرستند. هر پیامی، پیام قبل را خنثی می کند و آنچه را که انسLLان ها قبال داشتند، کهنLLه و دل آزار می سLLازد. آنهLLا قادرنLLد بLLا اسLLتفاده از روش های هنجارسازی، هLLر پدیLLده ای، حLLتی آنچLLه را کLLه تLLا آن زمان از نظر افراد جامعه به عنوان بدترکیب، مسخره و نازیبLLا تعریف می شد، به قالب های جدید و زیبا کشیده و مLLورد توجLLه مصرف کنندگان قLLرار دهنLLد. بایLLد متLLذکر شLLد کLLه این مسLLئله فقLLط شLLامل پوشLLاک نمLLLی شود، مLLدل های جدیLLد مLLوی سLLر، الگوهای جدید بدن سازی، لوازم آرایش و جLراحی های زیبLLLایی

(. رسLLانه1370نیز همLگی جزئی از این پLدیLده اند)رفLLLیع پLLور، های پست مدرن چنین تبلیغ می کنند که همLLه زنLLان می خواهنLLد زیبا باشند و عالقه مشترکی به لLLوازم آرایش و مLLد دارنLLد، بLLه



عالوه مد و لوازم آرایش بLا »زیبLایی« از یLک خانواده انLد. آنهLا می گویند آرایش در هLLر زمLLانه ای بLLه شLLکلی خLLاص، نLLزد همLLه طبقات مرسوم بوده اسLLت و بLLه عنLLوان سLLند، این واقعیت را عنوان می کنند که حتی زنان جامعه ابتLLدائی نLLیز، بLLدن خLLود رارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ و زینت می کردنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

(LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL 8-جهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازی)3 بLLر پایLLه نظریLLة امپریالیسLLم فLLرهنگی ، گرچLLه جهLLانی شLLدن فLLرهنگی چونLLان پدیLLده ای فLLرا تLLاریخی و فLLراملی یLLا نLLیرویی متعالی و جهLLانی نمLLودار می شLLود ، ولی در واقLLع چLLیزی جLLز صدور کاالها ، ارزش هLLا و اولLLویت هLLای شLLیوه زنLLدگی غLLربی نیست ، آنچه در عرصه جهانی، فرهنگ رایج و مسلط میشLLود، تصورات و مصنوعات و هویت های تجدد غربی است که صنایع فLLرهنگی غLLربی عرضLLه می کننLLد . این صLLنایع بLLر شLLبکه هLLای جهانی مسلط هسLLتند و امکLLان چنLLدانی بLLرای روابLLط و تبLLادلفرهنگی برابر میان غرب و بقیه جهان باقی نمی گLLذارد)هLLال)

(.بLLدین تLLرتیب بLLا پیشLLرفت جهLLانی شLLدن فرهنLLگ2002(،9 مصLLرفی جهLLان را تسLخیر می کنLLد و امLLر فLLرهنگی،تبLLدیل بLLه مسائل اقتصادی شده و فرهنگ مصرف گرایی رواج یافته و با این فرایند بر الگوهای مصLLرف و روشLLهای هLLویت یLLابی افLLراد

(.2003(،10جامعLLLLLLه تLLLLLLاثیر می گLLLLLLذارد)جیمسLLLLLLون) جهانی سازی موجب تحت فشار قرار گLLرفتن دین و اعتقLLادات بومی، نسLLبیت گLLرایی، هLLویت مجLLازی، سکوالریزاسLLیون، تLLک

(،گسترش زبان انگلیسی،کاهش اقتدارملی،11فرهنگی شدن) فرهنLLگ مصLLرف گLLرایی و ... می شLLوند. در چLLنین شLLرایطی شاهد نابودی ارزشهای ایدئولوژیک ،فLLرهنگی و هویLLتی جوامLLع دیگر خواهیم بود که در مسیر بهره منLLدی از مزایLLای احتمLLالی مادی غLLرب ،تحت تLLاثیر فرهنLLگ لیLLبرالی غLLرب قLLرار خواهنLLد

(.1385گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرفت)رضLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایی زارچی، یکی از فرآیندهایی که گمان می رود در جریان جهانی سازی رخ می دهد، همسان سازی موجLLودیت هLLای فLLرهنگی اسLLت. هنLLوز مناقشه بر سر یک دست نمودن یا مثله شدن جهان پایان نیافته است؛ اما بی گمان یکی از بزرگ تLLرین وجLLوه این پدیLLده، وجLLه فرهنگی آن است. بسیاری از منتقLLدان فLLرهنگی جهانی سLLازی



معتقدنLLد کLLه فرهنLLگ آمریکLLایی بLLا همLLه مظLLاهرش در حLLال عالم گیر شدن و نفی بقیه موجودیت هLLای فLLرهنگی اسLLت. این نظام اجتماعی بLLر ظاهرسLLازی روبنLLایی مثLLل پوشLLیدن لبLLاس متفاوت، اسLLتفاده از مLLدل های عجیب و غLLریب و آرایش مLLوی سر به سبک خاصی تأکید دارد که می توان از گروه هLLایی ماننLLد

( و ... نام برد. پیدایش و پیروی از هیپی ها13( و رپ)12پانک) یا پانک ها و امثالهم، عکس العمل جوانLLان جامعLLه سLLرمایه داری صLLنعتی نسLLبت بLLه سLLلطه سLLرمایه بLLوده اسLLت. جوانLLان این کشLLورها بLLا القیLLدی و پشLLت پLLا زدن بLLه ارزش هLLای جامعLLه سرمایه داری عمال خواستند نزد سران این جوامع و کسانی که پیرو مکتب کاپیتالیسم هستند این مسأله را بLLه اثبLLات برسLLانند که نظم و قراردادهای موجود در این جوامع بLLرای مLLا ارزشLLی

(.در این جوامع، پانکیسLLم و رپ مLLترادف1356ندارد )نراقی، بLLا شLLلختگی، ژولیLLده بLLودن، اسLLتفاده از آرایش هLLا و مLLدهای عجیب و غریب و عالقه به موسیقی های تند و ... است. در این

(،هLLوی14راستا می تLLوان از گروه هLLای دیگLLری ماننLLد متالیکLLا) ( نیز نLLام بLLرد کLLه از طLLرق17( و مارداک)16(، راک)15متال)

مختلLLف خLLود را در کشLLورهای مختلLLف رواج داده و در جهتاهLLLLLLداف اسLLLLLLتعماری خLLLLLLود جهLLLLLLانی شLLLLLLده انLLLLLLد. برخی از وجوه تاثیرات جهانی سازی بر فرهنگ حجاب زنان رامی تLLLLوان در زمینLLLLه هLLLLای ذیLLLLل فهLLLLر سLLLLت نمLLLLود:

. رواج مد گرایی و توجه به تنوع پوشش هLLای جدیLLد)افLLروغ،11384.)

. جذابیت پوشش های جدیLLد از طریLLق تبلیLLغ در رسLLانه هLLا و2مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاهواره ها

. کم ارزش یLLLLا بی ارزش جلLLLLوه دادن پوشLLLLش سLLLLنتی و3(.1384مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذهبی)افLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLروغ،

. مشاهده رفتارهای متفاوت و تصLور این کLه آنهLا مطلLوبیت4(.1383بهLLLLLLLLLLLتری دارنLLLLLLLLLLLد)گLLLLLLLLLLLل محمLLLLLLLLLLLدی،

. تLLLLLأثیر رسLLLLLانه هLLLLLا بLLLLLر تغیLLLLLیر ذائقLLLLLه مLLLLLردان5(.1383. تغیLLLیر در شLLLیوه اشLLLتغال زنLLLان)گLLLل محمLLLدی،6 . اسLLتفاده از ابLLزار جدیLLد و مLLدرن )ماننLLد راننLLدگی اتومبیLLل7

توسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLط زنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان(



. مسافرت آسان به کشورهای غLLربی و تأثیرپLLذیری از رفتLLار8دیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران

. قوانین جهانی مانند حقLLوق زنLLان )محصLLول جهLLانی شLLدن(9مLLLLLLLLLLLLLLوجب تغیLLLLLLLLLLLLLLیر نگLLLLLLLLLLLLLLاه زنLLLLLLLLLLLLLLان

. قLLوانین بازدارنLLده بLLرخی از کشLLورهای اسLLالمی)عLLادل،101382.)

. تزلLLLزل بنیLLLان خLLLانواده و تسLLLاهل و تسLLLامح مLLLردان و11الگوپLLLLLLLLLLLLLLLLLذیری از فرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLگ غLLLLLLLLLLLLLLLLLرب

. توسLLLعه هLLLنر مLLLدرن مثLLLل سLLLینما، نمLLLایش، نقاشLLLی و12(.1382موسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیقی)عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادل،

-نظLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLام سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرمایه داری 5 امLLروزه در هLLر کLLدام از بخش هLLای مLLد، سLLوداگران از طریLLق لوازم آرایش، سالن های آرایش، سLLالن های الغLLری، سLLالن های زیبLLایی، جLLواهرات LLL چLLه بLLدلی و چLLه واقعی LLL و ماننLLد آن، میلیاردها دالر به جیب می زننLLد. سLLوداگران کشLLف کردنLLد کLLه زیبLLایی فرمLLول بسLLیار انعطLLاف پLLذیری اسLLت. بLLرای ثروتمنLLد شدن تنها کافی است کLLه کسLLی چLLیز تLLازه ای کشLLف کنLLد کLLه کمک کار زیبایی وی باشد و بعد خیل عظیم زنان را قLLانع کننLLد که بLLه این چLLیز تLLازه نیازمندنLLد و آن را می خواهنLLد؛ امLLا بLLرای حفظ و گسLLترش این حLLوزة سLLودآور، سLLودجویان می بایسLLت افسانه های تازه ای اختراع کنند و به کمک ماشین تبلیغاتی خوددر بین مLLLLLردم اشLLLLLاعه بدهنLLLLLد. بLLLLLدین تLLLLLرتیب کLLLLLه: الف: زنان از روز ازل برای جلب توجه مردان به جاذبه جنسی خLLود، بLLا هم رقLLابت کرده انLLد و چLLون این پدیLLده در اصLLل یLLک قانون بیولوژیکی است، پس از آن گریLLزی نیسLLت و چLLون این پدیده در همه دوران ها وجود داشته اسLLت و تLLا ابLLد نLLیز وجLLود خواهد داشت، پس زنان می باید به تقدیر تن در دهنLLد و تLLا ابLLد در بازار جنسی سرمایه داری به رقابت و چشLLم و هم چشLLمیادامLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه دهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ب: چیزی که در جامعة نوین به حساب نمی آید زیبایی طLLبیعی زنان است. واقعیت این است که طبیعت در قلمرو زیبLLایی بLLه بیشLLتر زنLLان پشLLت کLLرده اسLLت و زنLLان بLLرای رفLLع عیب هLLای جسمی و طبیعی خود می باید به ابزار کمکی مصنوعی متوسل



شLوند، همLLان ابLزاری کLه سLودجویان دلسLوز در اختیLLار زنLان گذاشته اند. ولیکن براساس مطالعات زیست شناختی و مLLردم شناختی، درطLبیعت، رقLابت جنسLی وجودنLدارد؛ بلکLLه رقLابت جنسی میان زنان صرفا ساخته و پرداختة جامعة طبقاتی است و پیش از پیدایش جامعة طبقاتی وجود نداشLLته اسLLت. مثال در جLLانوران هیچ کجLLا دیLLده نشLLده اسLLت کLLه ماده هLLا بLLرای جلب نرینه ها به رقابت جنسی متوسل شوند. در جهان جانوران تنهLLا یLLک رقLLابت جنسLLی دیLLده می شLLود و آن هم رقLLابت طLLبیعینرینه ها بLLا هم اسLLت کLLه هLLدف آن صLLرفا بقLLای گونه هاسLLت. در آغاز این دوره، رقابت جنسLLی تحت الشLLعاع مسLLائل مLLالی بود. زنانی که ثروتی به ارث برده بودند، از نظر مLLردی کLLه در حال انباشت ثروت بود، همسران مناسبی بودند. چنانچه مردی امکLLان انتخLLاب داشLLت، زنی را انتخLLاب می کLLرد کLLه زیبLLاتر و سLLالم تر بLLود، البتLLه مسLLأله مLLالی اولLLویت داشLLت. در دوره سرمایه داری نوین، این داد و ستد آزاد، نه تنها در حوزة رقابت و سوداگری به وجود آمد، بلکه در حLLوزة رقLLابت جنسLLی زنLLان نیز شکل گرفت، البته در میان طبقه ثروتمند، پیونLLد ازدواج بLLا

(.1386پیوند و ادغام ثروت ها همچنان باقی مانLLد)رفعت جLLاه، در جامعه سرمایه داری فروش زنان به عنLLوان کLLاال در جامعLLه سرمایه داری جای خود را به فروش کاال بLه زنLLان داد و همLLراه بLLا آن، زیبLLایی طLLبیعی نLLیز بLLه تLLدریج جLLای خLLود را بLLه زیبLLایی مصنوعی و به عبارت دیگر زیبایی بر مبنای مد روز داد و چنین شد که این اسطوره پا گرفت که زیبایی و مد از یLک مقوله انLد و نیاز به مد در همه زنان مشترک است، زیرا نیاز به زیبایی درهمLLLLLLLLLLLLLLه زنLLLLLLLLLLLLLLان مشLLLLLLLLLLLLLLترک اسLLLLLLLLLLLLLLت. در مجموع سود جویانی که با ترفند، زنان را به امید زیبایی بLLه بازار کاالهای جنسی خود می کشانند و بدین وسیله به انباشLLت هر چه بیشتر سرمایه می پردازند به سLLه دسLLته عمLLده تقسLLیم می شوند: در مورد مقوله نخست، برای آن که زنی زیبا باشد، بلندی قد، وزن و اندازه های او باید استانداردهای خاصی داشته باشد. زنی که مشخصLLه هایش در چLارچLLLوب این اسLLLتانداردها نبLLLLاشد، زیبLLLLا نیسLLLت. امLLLLروزه زنLLLLانی کLLLه در قLLLLالب استاندارد های خط تولید مد و زیبایی نمی گنجند، از ظاهر خLLود



رضایت ندارند و در مواردی حتی تن به رژیم هLLای بدن سLLازی و تبعیت از مLLLLدها و آرایش هLLLLای عجیب و غLLLLریب و پرهزینLLLLه می دهند. تاریخ نشLLان می دهLLد کLLه معیارهLLای مرسLLوم و نLLوین زیبایی پدیده ای دائمی و فراگیر نیست. استفاده کنونی زنان از لوازم آرایش پدیده ای بالنسبه تازه است. حملة ما به مد بLLدین معنا نیست که ما با لباس خLLوب یLLا حLLتی لباس هLLای متنLLوع یLLا حتی تغییر نوع لباسی که می خواهیم بپوشیم، مخLLالفیم. عصLLر تازه و روابط تازة اجتماعی و تولید، دگرگونی هLLای مختلفی بLLه همراه دارد. چیزی که با آن مخالفیم این مسابقه زشت جامعه سرمایه داری برای خریدن کاالهایی است که به ما تحمیل شدهاسLLLLLLLLت و در واقLLLLLLLLع نیLLLLLLLLازی بLLLLLLLLه آن نLLLLLLLLداریم.

-نهادهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLای دیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنی غLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرب6 از جمله کارکردهای نهادهLLای دیLLنی ایجLLاد یLLک سیسLLتم کنLLترل درونی قLLوی در انسانهاسLLت کLLه آنLLان را از کارهLLای خالف و نامشروع باز می دارد و از این طریق، دین ، نظام اجتماعی را بدون هزینه از بسیاری خطرات مصون نگه می دارد و زنLLدگی اجتماعی سالم را با عطوفت ومالحظه در کنار انسانهای دیگLLر میسر و نظام اجتماعی را منسجم و مستحکم می سازد)رفیLLع

( .دین در هیچ جنبLLLه ای بLLLومی ، محلی و مLLLوقت1377پLLLور، نیست ، بلکه سمت و سوی جهانی دارد ، حال اگر دین هویLLتی جهانی داشته باشد دینداران نمی توانند و نباید مسیر دیگری را بپیمایند و طبعا حکومت بنیاد یافته بر دین نیز باید ضLLمن توجLLه بLLه مسLLائل داخلی خLLود، افLLق جهLLانی داشLLته باشLLد و تحقLLق آرمانهای اسLLالمی را نLLه فقLLط در قلمLLرو مرزهLLای جغرافیLLاییخود بلکه در پهنه ی گیتی وجهه همت خویش سLLازد)تLLوفیقی ،

1380 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL. LLLLLLLLLLLLLLLLLLL) بنا بLه گفتLه کLودال؛ جنبش دوران حاضLر و پسLت مدرنیسLم ، مجموعه پیچیده و بعضا درهم و برهمی است که سمت و سLLو و جهت گیری واحLLدی نLLدارد بلکLLه درجهLLان متعLLددی سLLیر می کنLLد.بعالوه مضLLامین آن نLLیز بعضLLا چنLLدان بLLا هم سLLازگار نیستند،بلکه در پاره ای از موارد دچار تناقض هLLا و ابهLLام هLLای آشLLکاری هسLLت .بLLه همین دلیLLل، بLLرخی از محققین، پسLLت مدرنیسLLم را نLLوعی هLLرج و مLLرج طلLLبی و آنارشیسLLم تلقی



(.ادیان رایج در غLLرب خوشLLتر1380نمایند) حسینعلی نوذری، داشته اند کLLه در کسLLوت حامیLLان غیرفعLLال تکامLLل مدرنیتLLه و چرخش به سمت نظام سرمایه داری ظاهر شوند تا بتواننLد بLا راضLLی نگLLه داشLLتن سیاسLLتمداران و فLLردی سLLاختن دین، بLLر حLLاکمیت خLLود در کلیسLLا هLLا و ... تLLدوام بخشLLند.امLLا بLLا این همLLه ،هنLLوز هم دین پویLLا تLLرین منشLLاء مقLLاومت در برابLLر دیدگاههای تحلیل گرا نسبت به سرشت و گLLوهر آدمی اسLLت ، به ویLLژه دیLLدگاههایی کLLه دسLLت در آغLLوش ماتریالیسLLم دارنLLد عمود خانه دین ، نگرشی اسLLت روحLLانی و معنLLوی نسLLبت بLLه هLLویت انسLLان بLLه معنLLای حیLLات ، و همین اسLLت کLLه محتLLوای مستور در پدیده جهانی شدن ،دین را به نبرد می خواند.در این نزاع، یا دین مضمحل می شود و یLLا چونLLان نLLیرویی توانLLا احیLLا می گردد و مقاومت خویش را با تهاجم علیLLه جهLLانی شLLدن از

1379(، ترجمه عبدالرحیم مرو دشتی، 18سر می گیرد)فالک). LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL)

( امیدوار است کLLه ادیLLان جهLLانی بتواننLLد پیش از آن19باکاک) که آسیب بLLه سLLیاره زمین بیش از حLLد عظیم شLLود بLLر سLLبک زندگی مصرف گرا فائق آیند. وی توان بالقوه ادیان برای ایجاد سبک های زندگی نLLوین را جLLدی تلقی می کنLLد. ادیLLان بLLه دلیLLل عرضLLLه ارزش هLLLای متLLLافیزیکی و اخالقی و همچLLLنین ارائLLLه رشته ای از رفتارهای سنتی که می تواند سازنده سLLبک زنLLدگی معنLLویت گرا باشLLد، قادرنLLد نقش مLLؤثری در ایجLLاد یLLا تغیLLیر

.1382سLLLبک های زنLLLدگی موجLLLود ایفLLLا کننLLLد فاضLLLلی، LL)- بررسLLLLLLLLLLLLLLLی سLLLLLLLLLLLLLLLوال دوم پLLLLLLLLLLLLLLLژوهش2

دومین سLLوال اصLLلی پLLژوهش حاضLLر عبLLارت بLLود از اینکLLه؛ راهکارهای اجتماعی اصالحی در خصوص ترویج فرهنگ حجابچLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند؟ حجLLاب و پوشLLش اسLLالمی یکی از برجسLLته ترین ارزش هLLای رفتاری شریعت مقدس اسالم دربارة قشر زنان است. حجاب یکی از احکام قطعی و مسلم شرعی در فقه اسLالمی قلمLLداد می گردد بدین سبب ، مقولة حجاب اسالمی در نظام جمهوری اسالمی ایران جایگاه و منزلت واالیی دارد. از این رو نهادهLLای فرهنگی باید حساسیت ویژه ای نسبت بLLه این موضLLوع داشLLته



باشLLند .متأسLLفانه در سLLالهای اخLLیر عLLدم رعLLایت حLLد نصLLاب حجLLاب اسLLالمی و اسLLتفاده از لباسLLها و پوشLLش های زننLLده و ناشایست, روند شتابان و فزاینده ای یافته است و رواسLLت کLLه بی حجابی و بدحجابی به عنوان یکی از دغLLدغه های اصLLلی و بLLااولویت آسیب شناسی فرهنگی جامعه امروز ایران طرح شود. در وضعیت پیش آمده صLLحبت از بی حجLLابی هLLای ناآگاهانLLه و غیر معاندانه نیست،بلکه به طرز مرموزی »جنLLون عصLLیان« و »ابتذال« اسLLت کLLه از حاشLLیه جامعLLه بLLه سLLمت اشLLغال متن جامعLLه می تLLازد .امLLروزه سLLلطه متخصصLLان، کاالپرسLLتی و تفردگرایی هLLای بیمارگونLLه، همگی بLLه نLLوعی بLLه تجدیLLد حیLLاتعالیق مذهبی منجر شده است. علLLیرغم ادعLLLاهای »مLLارکس)

(«، کLLLLه دین را افسLLLLون تLLLLوده هLLLLا می21(« و »وبLLLLر)20 دانسLLتند ،افسLLون زدایی در جامعLLه مLLدرن تحقLLق نیافتLLه و گرایش های دینی از بین نرفته اسLLت، بلکLLه اشLLکال تLLازه ای از تمLLایالت مLLذهبی ایجLLاد شLLده اسLLت، پرسLLش های اخالقی و وجودی )هویتی( دوباره به صحنه آمده اند و ضرورت باز تعریف هویت ها و اصالح و بازسازی نهادها را مطLLرح کرده انLLد. در این میLLان، زنLLان و دخLLتران بیش از همLLه بLLا این مسLLأله کLLه »من کیستم؟« و به راستی حیران هستند که رضLLایت خLLاطر واقعی از زندگی را در کجا باید جست وجو کLرد؟ در چLLنین جهLLانی کLLه هنوز زنان در معرض نگاه های خیره دیگران هسLLتند و قضLLاوت درباره آنان بسیار بیش از مردان، براساس ظاهرشان اسLLتوار اسLLت، زنLLان جLLوان بایLLد بتواننLLد در ارتباط هLLای خLLانوادگی و اجتماعی شLLLان، موازنLLLه قLLLدرت را برقLLLرار کLLLرده و آن را ازجهت گیری و بنا شدن بLLر هLLویت بدنی شLLان بچرخاننLLد )گیLLدنز)

22 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL،)1382 LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.) پژوهش هLLای اخLLیر نشLLان می دهLLد کLLه در ایLLران امLLروز، خLLود درمانی که مستلزم خودشناسی و تفکLLر منظم دربLLاره زنLLدگی اسLLت، در زنLLان بیشLLتر صLLورت می گLLیرد و بLLا خLLودنگری آغLLاز می شLLود، نتیجLLه آن آگLLاهی بیشLLتر از اندیشLLه ها و عواطLLف جسLLمانی و احتمLLاال بLLروز تغیLLیرات رفتLLاری و سLLاختن مسLLیر زندگی بر اساس آرمان های جدید است. باز تعریف های هویتی و بازنگری های رفتاری در بین زنانی که از سLLرمایه فLLرهنگی و



استقالل اقتصادی بیشتری بهره مند بوده انLLد بیشLLتر اسLLت. زن ایرانی مسلمان، چنان چه عناصر ارزشمند فرهنگ ملی و دینی خLLود را بشناسLLد، قLLدرت مقLLاومت و مبLLارزه اش بLLا مصLLرف زدگی، تفرد و مLLادی گرایی و خودشLLیفتگی برآمLLده از مدرنیتLLه غربی بیشLLتر می شLLود. یکی از رسLLالت های نهادهLLای خLLانواده، مدرسLLه و دانشLLگاه و مهم تLLر از همLLه رسLLانه های همگLLانی،برنLLامه ریزی جLLامع فLLرهنگی و مقابلLLه بLLا این آسLLیب ها اسLLت. متأسفانه معما و پارادوکس جامعه مLLا آن اسLLت کLLه از سLLویی تبعیت از تفکLLر دیLLنی و اسLLالمی را رواج می دهLLد، تفکLLری کLLه ذهن و روح را بر بدن مقدم و اولی می شمارد و سعادت را نLLه در گرو مصرف بیشتر و کاالپرسLLتی بلکLLه در خLLدمت بLLه خلLLق می داند و در همه چیز و از جمله در مصرف، تعLLادل را توصLLیه می کند، و از سوی دیگر، می بینیم، چLLه در رسLLانه های جمعی و چLLه در کوچLLه و خیابLLان، بLLرای مصLLرف بیشLLتر و بLLرای خریLLد کاالهای دارای مارک های خاص و نیز بLLرای رژیم هLLای گونLLاگون بدن سازی )اعم ازآرایشی، بهداشتی و زیبایی( تبلیغات صورت می گیرد و به نLLوعی خریLLد بیشLتر و مصLLرف هرچLLه فزاینLLده تر تبلیLLغ می شLLود. ضLLروری اسLLت کLLه این مسLLایل در سیاسLLت گLذاری های فLLرهنگی کشLور بLLه ویLLژه در رسLانه های عمLLومی،مLLLLLLورد توجLLLLLLه، بLLLLLLازنگری و اصLLLLLLالح قLLLLLLرار گLLLLLLیرد. ما باید معیارهای خاصLLی بLLرای زیبLLایی داشLLته باشLLیم؛ و مالک سنجش زیبایی نبایLLد زیبLLایی ظLLاهری باشLLد همLLان طLLوری کLLه پیLLامبر اکLLرم )ص( می فرماینLLد:« برتLLرین زیبLLایی، زیبLLایی درون،باطن و نین پاک انسانها اسLLت«. و نLLیز شLLاعر پLLرآوازده مولوی می گوید: صورت زیبای ظاهر هیچ نیسLLت = ای بLLرادر سLLیرت زیبLLا بیLLار ؛ بLLر زیبLLایی درون تاکیLLد می کننLLد. و در این راستا معیارهای ما بایLLد برخواسLLته از الگوهLLای نمونLLه دیLLنی و اسLLLالمی همچLLLون فاطمLLLه زهLLLرا)س( و زینب کLLLبری )س( باشند.برای همین به مدد آموزش و پرورش و آموزش عLLالی و الگو دهی مناسب با ارائه برنامه های مناسب از طریق رسLLانههLLLLا جهت تحکیم امLLLLر حجLLLLاب اسLLLLالمی اقLLLLدام گLLLLردد . حجLLاب و عفLLاف پدیLLده مLLذهبی LLL ارزشLLی مهمی در تعLLالیم اسالمی می باشد و توجه به زمینه های فرهنگی L اجتمLLاعی بLLه



عنLLوان بسLLتر آن بسLLیار شایسLLته و الزم می نمایLLد و اشLLاعه و تعمیLLق آن نیازمنLLد آموزش هLLای بنیLLادین و مLLداوم در خLLانواده، مدرسLLه، دانشLLگاه و اجتمLLاع اسLLت.بLLدیهی اسLLت کLLه در کنLLار شرایط مساعد اجتماعی برای ارزش تلقی کردن و الگوپذیری این فرهنگ، نیازمند درونی و نهادینه شLLدن آن در وجLLود افLLراد می باشد. بدون شک رسیدن به این هدف نیازمنLLد مشLLارکت و توجLLه جLLدی همLLه نهادهLLا و دسLLتگاه ها بLLه صLLورت مسLLتمر وهدفمنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.در این راسLLLتا راهکارهLLLای زیLLLر می توانLLLد راهگشLLLا باشLLLد:

- احیای فرهنگ اسالمی با تبیین و تشLLریح فلسLLفة و حکمت1 پوشLLش در اسLLالم و حLLدود آن و مصLLالح رعLLایت آن از سLLویL رهنگیLLای فLLوص نهادهLLه خصLLمراکز و متولیان دینی جامعه ب تبلیغی حوزه های علمیLه و اندیشLمندان و سLخنرانان برجسLته.

- اصالح نظام الگو سازی؛ ایجاد مراکز و مؤسسات متعدد بLLا2 هLLدف الگوسLLازی، ارائLLه مLLدل های مناسLLب و متنLLوع و ایجLLاد رقابت سالم در این زمینه بین افراد. متاسLLفانه عالرغم اهمیت این مساله کارها و تمهیدات الزم در این زمینه صورت نگرفتLLه و زن مسلمان ایرانی با شخصLLیت هLLای بLLزرگ اسLLالمی چLLون حضرت فاطمه )س( ، حضرت زینب ، حضLLرت معصLLومه و ...آشLLLLLLLLLنایی کامLLLLLLLLLل پیLLLLLLLLLدا نکLLLLLLLLLرده اسLLLLLLLLLت.

- تعریف استانداردهای فرهنگی مناسب جهت تLLرویج فرهنLLگ3 عفاف منطبق با فرهنگ دینی و ملی و فراهم کردن زمینه هLLای الزم بLLرای تLLرویج الگوهLLای مناسLLب پوشLLش اسLLالمی توسLLط نهادهای الگوده و طLLراحی لبLLاس ملی و مLLدل های پوشLLش بLLه

(.1387 اسLLالمی)پورطهماسLLبی،–سLLبک و ویLLژگی ایLLرانی - اصالح نگرش هLLای فLLرهنگی مسLLئوالن و برنامLLه ریLLزان بLLا4

برنامه ریزی و سیاسLLتگذاری بلنLLد مLLدت و مسLLؤوالنه نهادهLLا و دستگاه های فرهنگی جامعه در جهت گسترش و اشاعة فرهنگرعLLLLLLLLLLLLLLLLLLایت پوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLش اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLالمی.

- تجدیLLLد نظLLLر محتLLLوایی و سLLLاختاری در نظLLLام آموزشLLLی5 کشLLور)اعم از مLLدارس و دانشLLگاه ها( در راسLLتای همطLLراز دانستن ارزش و اهمیت پرورش و تLLربیت بLLا آمLLوزش علمی و گنجاندن مطالبی دربLLارة حجLLاب در کتاب هLLای درسLی)رضLایی



(.1385زارچی، - اصالح عملکرد رسانه هLLا؛ تبLLیین و آمLLوزش احکLLام شLLرعی6

حجLLاب و عفLLاف ، فرهنگ سLLازی در زمینLLه اصLLالح پوشLLش نامناسLLب و ارائLLه راه حل هLLای مLLؤثر و فLLوری از طریLLق تولیLLد برنامه های کارشناسی، گفتمان، تولید فیلم، تیزرهای تلویزیونی و . . . .، ترویج الگوهای مناسب حجاب از طریق تولیLLد فیلم و سریال و سLLایر برنامه هLLای، بLLه تصLLویر کشLLیدن زنLLان تحصLLیل کرده، ممتاز، متعهد و با حجاب، نشان دادن اثرات منفی تLLأثیرفرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ مبتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذل .

- محو کردن مظاهر و جلوه های محرک و زننLLدة بی حجLLابی و7 ولنگLLاری اخالقی از سLLوی دسLLتگاه های انتظLLامی و قضLLائی بLLا

قLLانون638اجرای حدود و تعزیرات اسالمی که طبLLق تبصLLره مجازات اسالمی زنLLانی کLLه بLLدون حجLLاب شLLرعی در معLLابر و انظار عمومی ظاهر می شوند به حبس از ده روز تا دو ماه یLLا از پنجLLاه تLLا پانصLLد هLLزار ریLLال جLLزای نقLLدی محکLLوم خواهنLLد

(.1375شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد)عابLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدزاده ، - بLLه کLLارگیری روش هLLای صLLحیح بLLرای گسLLترش حجLLاب و8

مقابلLLه جLLدی بLLا مراکLLز تولیLLد کننLLدة پوشLLاک و لباس هLLای غیراسالمی و مدسLLازان سLLودجو و نظLLارت بLLر سیسLLتم تولیLLدلبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاس.

- رونق بخشیدن مجLLدد بLLه فرهنLLگ و روحیLLة صLLحیح امLLر بLLه9معLLLLروف و نهی از منکLLLLر و نظLLLLارت متقابLLLLل اجتمLLLLاعی.

- تهیه و تصویب طرح های آسان سازی ازدواج و تأمین منابع10مLLورد نیLLاز اقتصLLادی، فLLرهنگی و . . . بLLرای زوج هLLای جLLوان.

- برگLLLزاری همLLLایش،کنفLLLرانس، مسLLLابقات فLLLرهنگی و11 نمایشگاه های کتاب در مدارس و دانشLLگاه ها و مراسLLم جشLLنتکلیف در مLLدارس دخترانLLه بLLا هLLدف فLLرهنگی شLLدن حجLLاب.

- شLLفاف سLLازی ابهام هLLا و پرسLLش ها در زمینLLه حجLLاب12 اسالمی و پاسLLخ گویی بLLه این پرسLLش ها و رفLLع ابهLLام از آنهLLا.

- حجاب اسLLالمی مLLد نظLLر1برخی از این پرسش ها عبارتند از: - حLLدود و مرزهLLای میLLان »حجLLاب«,2اسLLالم کLLدام اسLLت؟

- »فلسفة« پوشش3»بدحجابی« و »بی حجابی« کدام است؟ اسLLالمی چیسLLت و چLLرا حجLLاب بLLه »زنLLان« اختصLLاص یافتLLه



-5- آیا عدم رعایت حجاب »گناه« است یا »جLLرم«؟ 4است؟ آیا امکان اجرای »طرح لباس ملی« برای زنان و مردان وجLود

- آیا الگLLو بLLرداری از »مLLدهای غLLربی پوشLLش« منکLLر6دارد؟ شLLLLرعی و قLLLLانونی اسLLLLت؟ و سLLLLوالهایی از این نLLLLوع .بحث و نتیجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیری بLLه نظLLر می رسLLد کLLه بLLرای پیLLاده کLLردن حجLLاب در جامعLLه اسالمی چLLالش نویLLنی در حLLال شLLکل گLLیری سLLت در حقیقت نگرش هایی که حجاب را خواهان اسLLت نگLLرش هLLای قLLدیمی نیست بلکه یک رویکرد پساپسLLت مLLدرن حجLLاب اسLLت کLLه بLLا توجه به اشکال نوظهLLور جامعLLه جهLLانی و ایLLرانی بLLا برداشLLت هرمنLLوتیکی از مسLLائل و چLLالش هLLای بوجودآمLLده و مهندسLLی فرهنگی ، رویکردهای گذشLLته حجLLاب، حفLLظ عفت و عصLLمت زن را احیا می کند .و با توجه به این فرمایش امام حسین )ع( در اصLLLالح جامعLLLه می فرماینLLLد: بایLLLد آهنLLLگ یLLLک بازگشLLLت عمومی،»توبوا الی الله جمیعا«،به ارزشها و اصالتها در جامعه طLLنین انLLداز باشLLد در حLLال حاضLLر بازگشLLت آخرالزمLLانی بLLه معنLLویت در دنیLLای پسLLت مLLدرن و بیLLداری اسLLالمی در جهLLان اسالم بار دیگر حجاب را به عنوان یک ارزش مورد توجه قLLرار داده است که نمونه های آنرا در کشورهای ترکیه ،مLLالزی و ...می تLLLLLLLLLLLLLLLLLLوان مشLLLLLLLLLLLLLLLLLLاهده کLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد . بLLا اینهمLLه حLLداقل سLLه علت مهم بLLرای شکسLLت حرکت هLLایحجLLLاب زدایی در کشLLLورهای اسLLLالمی میتLLLوان ذکLLLر کLLLرد:

- فطLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLودن حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب 1 به نظر میرسLLد کLLه عامLLل اصLLلی گLLرایش انسLLانها، مخصوصLLا زنان، به حجاب و پوشش، تأمین یLLک نیLLاز فطLLری و درونی بLLه نام حیا و شرم است. شرم، یکی از صLLفات مخصLLوص انسLLان است؛ و انسان تنها حیوانی است کLLه اصLLرار دارد، دسLLت کم، بعضی از اندامهای خود را بپوشاند. پروفسور اسوالد شLLوارتز، طبیب و روان شناس اتریشی می گوید: احساس شرم، یکی از صفات عمده ی نوع بشر است. هیچ قبیله ی اولیهLLای، هLLر قLLدر هم بدوی بوده باشد، شناخته نشLLده اسLLت کLLه از خLLود، شLLرم بروز ندهLLد و بچههLLای کوچLLک نLLیز شLLرم دارنLLد. در طی دوران رشLLLد بشLLLر و همچLLLنین در خالل رشLLLد افLLLراد، بLLLر وسLLLعت



موضLLوعاتی کLLه مLLورد حمLLایت شLLرم قLLرار میگیرنLLد افLLزوده میشLLود. حمLLایت، وظیفه ی مخصوصLLی اسLLت کLLه بLLه عهLLده ی شرم گذارده شده است. کامال معلوم است که شLLرم، قبLLل از

…همه چLLیز از اعضLLای تناسLLلی و وظLLایف آنهLLا حمLLایت میکند ادعLLLای پیش رفت و مLLLدرنیزم خرقهLLLای بLLLر تن بیخLLLبری از ارزش هLLای اساسLLی اسLLت؛ و شLLرم، نخسLLتین قربLLانی این گمراهی اخالقی است؛ مثال نهضت اعتقLLاد بLLه لخLLتی، نمLLونه ی وحشLLتناکی از این ادعاسLLت. همچLLنین بLLا توجLLه بLLه مطالعLLات تاریخی، انسان در هیچ مقطعی بLLدون پوشLLش زنLLدگی نکLLرده است؛و این مطلب حاکی از وجود شLLرم و حیLLای ذاتی انسLLان است. از آیات مربوط به خلقت حضرت آدم و حوا نیز فطLLری بودن پوشش و حجاب اسLLتفاده میشLLود. خداونLLد در قLLرآن بLLه انسانها هشدار میدهد که مواظب باشند مبادا همLLان گونLLه کLLه فتنه و فریب شیطان باعث برهنگی آدم و حوا گردیLLد، مLLوجبیطان کم الش فریب و برهنگی آنان نیز بشود: یا بنی آدم ال یفتننهما لیریهمLLا LLا لباسLLزع عنهمLL ة ین LLویکم من الجن کمLLا أخLLرج أب سوآتهما.قرآن همچنین از وسوسه ی شیطان برای برهنگی آدمیطان لیبدی لهمLLا مLLا وری و حوا خبر میدهد:فوسوس لهما الشوآتهما. LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا من سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLعنهم و باالخره قرآن از کارایی وسوسه ی شLLیطان نسLLبت بLLه آدم و حوا و خوردن از شLLجره ی ممنوعLLه و در نتیجLLه، آشLLکار شLLدن زشتیهای آدم و حوا و اقLLدام آن دو بLLه پوشLLاندن بLLدن خLLود بLLابLLLLLLLLLLLLLLرگ درختLLLLLLLLLLLLLLان خLLLLLLLLLLLLLLبر میدهLLLLLLLLLLLLLLد:وآتهما و طفقLLا LLا سLLدت لهمLL جرة ب هما بغرور فلما ذاقا الش فدالة.از تعLLLابیر »یLLLنزع عنهمLLLا فان علیهمLLLا من ورق الجن LLLیخص لباسهما« و »لیبدی لهما ما وری عنهما من سواتهما« در آیLLات فوق به روشنی استفاده میشود که انسان قبل از ارتکاب خطا در بهشت دارای پوشش بوده است؛ همچLLنین ازتعبLLیر »طفقLLاة« نLیز اسLتفاده میشLود کLه بLه یخصفان علیهمLا من ورق الجن دلیLLل برخLLورداری آدم و حLLوا از حیLLا و شLLرم فطLLری، پس از برهنه شدن، فورا بدن خود را با برگ درختان پوشLLاندند.البتLLه، عالوه بر عامLل فطLری کLه در پیLدایش اصLل پوشLش دخLالت اساسی داشته است، عوامل دیگری، مثل محفوظ ماندن بLLدن



از سرما و گرما، گرایش به تجمل و زیبLLایی، شLLرایط محیطی، در پیLLدایش تعLLدد و تنLLوع و مLLدل های…جغرافیLLایی، قLLومی و

مختلLLLLLLLLLLLLف پوشLLLLLLLLLLLLش مLLLLLLLLLLLLؤثر بودهانLLLLLLLLLLLLد.- دیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLنی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLودن حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب2

حجاب یکی از احکام مسلم دین اسLLالم اسLLت کLLه اصLLل آن از ضروریات میباشد و آیات و روایات فLLراوانی بLLر آن داللت دارد که به بعضی از آنها اشاره خواهد شد؛ بنابراین، به دلیل شLLدت وضوح دینی و شرعی بودن حجLاب و پوشLش، نیLLازی بLLه بحث درباره ی آن نیست.همین دینی بودن حجاب بLLاعث شLLده تLLا در تLLاریخ مبLLارزه بLLا حرکت هLLای حجLLابزدایی، روحLLانیت و عالمLLان دینی، در صف نخست این گونه مبLLارزات قLLرار داشLLته باشLLند. در قضیه ی کشف حجاب به وسیله ی رضاخان، عالمان دیLLنی و حوزههای علمیLLه، بLLه دو صLLورت علمی و عملی بLLا آن مبLLارزه نمودنLLد. مLLواجهه ی علمی عالمLLان دیLLنی در نگLLارش مقLLاالت، رسالهها و کتاب های علمی در تبیین حجLLاب و فلسLLفه و فوایLLد آن تبلور یافت. مواجهه ی عملی عالمان دینی در تحمل زندانها، شکنجهها و تبعیدها تحقق یLLافت کLLه یکی از نقطههLLای اوج آن،قصLLه ی غمLLانگیز مسLLجد گوهرشLLاد مشLLهد مقLLدس اسLLت.

- آگLLLLLLLاهی زنLLLLLLLان و دخLLLLLLLتران از فوایLLLLLLLد حجLLLLLLLاب3 بدون تردید، بین آگاهی و اعتقاد بیشتر و عمیقLLتر زنLLان نسLLبت به فواید حجاب و پوشش، و رعایت بیش تر حجاب توسط آنها، رابطه ی مستقیمی وجود دارد که نمونه ی بارز آن را در حجLLاب فاطمه ی زهرا)س( و دیگر زنان اهل بیت)ع( و اصرار آنLLان بLLر حفLLLظ حجLLLاب در شLLLرایط سLLLخت اسLLLارت و اعتراضLLLهای افشLLاگرانهی آنهLLا در مقابLLل هتاکیهLLای مخالفLLان اهLLل بیت)ع( میتLوان مشLاهده نمLود.نقش آگLاهی زنLان نسLبت بLه فوایLLد و فلسLLLفه ی حجLLLاب، در مقابلLLLه بLLLا نقشLLLههای حجLLLابزدایی استعمارگران در مبارزه ی مردم الجزایLLر بLLا دولت اسLLتعمارگر فرانسه و همچنین مقاومت دانشجویان دختر محجبه در مقابLLل مقLLررات ضLLد حجLLاب حکLLومت الئیLLک ترکیLLه نLLیز، قابLLل توجLLه است. جلوهی دیگر تأثیر آگاهی زنان بLLر علیLLه بیحجLLابی، قیLLام زنLLان آگLLاه ایLLرانی در مقابLLل کشLLف حجLLاب رضLLا خLLان اسLLت چنانکه امام خمینی )ره( در این باره فرموده اند: زنهای ایرانی



هم قیام کردند بر ضدش و تودهنی به او زدند که ما نمیخواهیماین طLLLLLLLLLLور چLLLLLLLLLLیزی )کشLLLLLLLLLLف حجLLLLLLLLLLاب( را. دکتر مهدی سبحانی نژاد: استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاهشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاهد تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران سیاوش پورطهماسبی: مدرس دانشLLگاه پیLLام نLLور مرکLLز بیلLLهسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوار آذر تاجور: مدرس دانشLLگاه وکارشLLناس ارشLLد علLLوم تربیLLتی منLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLابع

(،اسLLالم و جهLLانی شLLدن،تهLLران،کLLانون1384- افروغ،عمLLاد)1اندیشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه جLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوان.

( ، مبLLانی نظLLری و عملی1385- الیاسLLی ،محمLLد حسLLین)2 رسLLانه اثLLر بخش و کارآمLLد ، فصLLلنامه عملیLLات روانی ، سLLال

، پLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاییز.17پنجم ، شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLماره ( ، نگاهی دوباره به تربیت اسالمی ،1384- باقری ، خسرو )3

تهLLLLLLLLLLLLLLLLLران ، انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLارات مدرسLLLLLLLLLLLLLLLLLه . (، رویکLLرد پسLLت1387- پورطهماسبی،سیاوش و آذر تاجور)4

مدرنیستی به حجاب،همایش کشوری حجLLاب ،دانشLLگاه علLLومپزشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLکی بابLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل،آذرمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاه.

(،آشLLLLLLنایی بLLLLLLا ادیLLLLLLان1380- تLLLLLLوفیقی، حسLLLLLLین)5بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزرگ،تهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران،انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارات

(،نقLLLLLLد اجتمLLLLLLاعی پسLLLLLLت1385- جی دان،رابLLLLLLرت )6مدرنیتLLه،ترجمLLه صLLالح نجفی ،تهLLران،انتشLLارات شLLیرازه .

(،فرهنLLگ بLLرهنگی و بLLرهنگی1372- حLLداد عLLادل،غالمعلی)7فLLLLLLLLLLرهنگی،تهLLLLLLLLLLران،انتشLLLLLLLLLLارات سLLLLLLLLLLروش.

(،تئوری هLLLLLای نیLLLLLاز و1374- رحLLLLLLیمی نیLLLLLک، اعظم)8انگLLLLیزش ،تهLLLLران، انتشLLLLارات دانشLLLLگاه آزاد اسLLLLالمی.

( ، بررسLLی نسLLبت1385- رضLLایی زارچی ، محمLLد رضLLا )9 جهانی شدن با تLLربیت دیLنی ، پایLLان نامLLه کارشناسLی ارشLLد ،دانشLLLLکده علLLLLوم انسLLLLانی ، دانشLLLLگاه شLLLLاهد ، تهLLLLران .

(،هLLویت انسLLانی زن در چLLالش1386- رفعت جLLاه،مLLریم)10.36آرایش و مLLLLد،فصLLLLلنامه کتLLLLاب زنLLLLان،شLLLLماره

(،جLLLامعه روسLLLتایی و نLLLیازهای1370- رفیع پور، فرامLLرز)11آن، تهLLLLLLLLLLران، شLLLLLLLLLLLرکت سLLLLLLLLLLهامی انتشLLLLLLLLLLار.



(،توسعه و تضLLاد،تهLLران، شLLرکت1384- رفیع پور،فرامرز)12سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLهامی انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار.

(،ادیLLان توحیLLدی در عرصLLه جهLLانی1379- ریچLLارد،فالLLک)13 شدن،ترجمه عبدالرحیم مرودشLتی، نشLریه گونLاگون، شLماره

.5و4 (،قLLانون مجLLازات اسLLالمی،تهLLران،1375- عابدزاده،حسن)14

.53موسسLLLLLLLLLLLLLه فLLLLLLLLLLLLLرهنگی عابLLLLLLLLLLLLLدزاده،ص (،جهانی شدن و آثLLار آن بLLر1382- عادل، عبدالحمید علی)15

کشورهای جهان سوم،تهران،موسسه فرهنگی دانش و اندیشه(.1382معاصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLر. )عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادل،

(،مصLLرف و سLLبک زنLLدگی، قم،1382- فاضLLلی، محمLLد)16انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارات صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLبح صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادق.

(، جهLLانی شLLدن و فرهنLLگ ،1383- گLLل محمLLدی ، یحLLیی )17 فرهنگ درعصر جهانی شدن و چالشها و فرصLLت هLLا، تهLLران ،انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارات روزنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه.

(،تجLLدد و تشLLخص: جامعLLه و هLLویت1382- گیLLدنز،آنتLLونی)18شخصی در عصر جدید،ترجمه ناصر موفقیان ، تهران، نشرنی.

( ،جامعه شناسLLی پسLLت مدرنیسLLم،1382- لش ، اسکات)19ترجمLLLLLه حسLLLLLن چاوشLLLLLیان ،تهLLLLLران ،نشLLLLLر مرکLLLLLز.

(،مساله حجاب،تهLLران،انتشLLارات1382- مطهری،مرتضی)20صLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدرا .

(،جامعه جوانLLان، دانشLLگاه، تهLLران،1356- نراقی، احسان)21انتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLارات امLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیر کبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیر.

( ، پسLLLت مدرنیتLLLه و پسLLLت1380- نLLLوذری،حسLLLینعلی)22مدرنیسLLLLLLLLLم.تهLLLLLLLLLران،انتشLLLLLLLLLارات نقش جهLLLLLLLLLان.

( ، رسLLانه ،1382- هوور، استوارت ام . و نLLات النLLد بLLای )23 دین و فرهنگ ، ترجمه مسعود آریایی نیLLا ، تهLLران ، انتشLLاراتسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLروش .

24-Held,Daviad and McGrew A.G(2002).Globalizotion /anti Globalizotion ,combridge, polity.

25-Jemison,j(2003),Globalization culture:the triumph of the west in skelton and Allenlehs culture and Global change .London, Rutledge.



-------------------------------------------------------------------------------- (1)-Postmodern (2)-Cronbach (3)-Utopia (4)-Internalization (5)-Conditioned mind (6)-Hoover & Lanbay (7)-Lach (8)-Globalization (9)-Held (10)-Jemsone (11)-Monoculture (12)-Pank (13)-Rap (14)-Metalica (15)-Heavymetal (16)-Rock (17)-Mardock (18)-Falk (19)-Bocock

(20)-Marx (21)-weber (22)-Gidnes

پیامدها و اثرات سوء ابتذال در پوشش و خودآرایی

در این قسLLمت بLLه بLLرخی زیانهLLا و تبعLLات سLLوء بی بنLLدوباری افراد در امLLور آراسLLتگی و زینت اشLLاره می کLLنیم. تLLا بLLابی از علم برای طالبان تحقیق و جستجو گشوده و یLLا حLLتی االمکLLان راهنمایی و ارجاعی باشد جهت مطالعه عمیLLق تLLر در مطLLالب کتب مختلLLف، امیLLد اسLLت این مبLLاحث بLLه گLLوش افLLراد مLLورد خطاب رسیده تا شاید صLLدقه ای باشLLد بLLر ارائLLه علم آموختLLهشLLLLLLLLLLده مؤلفLLLLLLLLLLان کتب و مطLLLLLLLLLLالب مفیLLLLLLLLLLد. »منظور از ابتذال در پوشش؛ خواه پوشیدن لباسLLهای نLLازک و بدن نمLLا یLLا تنLLگ و چسLLبان و کوتLLاه کLLه برجسLLتگیهای بLLدن را نمودار می سازد، باشد و خواه اسLتفاده از آرایشLهای غلیLLظ و چرب و عطرهای تند در خارج از خانه، یا لباسهای جلLLف باشLLد )که به نظر خودشان شیک پوشی است(، و خالصه هر حرکLLتی که شهوت انگیز باشد و توجه به نامحرم را جلب نماید، در ایندایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLره جLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLای دارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.« با وصفی اجمالی از واژه خودآرایی و ابتذال در پوشش اکنLLون الزم است مجموعه مضLLرات و پیامLLدهای سLLوء این معضLLل را ارزیابی نماییم و آن را از دیدگاههای مختلف مورد تحلیل قLLرار

دهیم.الLLLLLLLLف: اثLLLLLLLLرات فLLLLLLLLردی )دنیLLLLLLLLوی، اخLLLLLLLLروی(

- بیماریهLLLLLLLLLLLLLLLLLLای روانی و هیجانLLLLLLLLLLLLLLLLLLات روحی1- تبLLLLLLLاهی شخصLLLLLLLیت و پایمLLLLLLLال شLLLLLLLدن ارزش زن2- بی رغبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه ازدواج3- کLLLLLLLLLLاهش امLLLLLLLLLLنیت زنLLLLLLLLLLان و ظلم بLLLLLLLLLLه زن4



- گLLLLLLLLLLLرایش بLLLLLLLLLLLه پدیLLLLLLLLLLLده ای نLLLLLLLLLLLو و جدید5- بی عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاطفگی و قسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاوت قلب 6- بیماریهLLLLLLLLLLLLLLLLLLای روانی و هیجانLLLLLLLLLLLLLLLLLLات روحی1

همانگونه که حضور مناسLLب و متعLLادل زنLLان در جامعLLه سLLبب آرامش فکLLLری، روحی و روانی فLLLرد و خLLLانواده می گLLLردد. بLLرهنگی و خLLودآرایی زنLLان نLLیز عامLLل تحریLLک آمLLیز و التهLLاب برانگیز روحی بینندگان می شود و افراد را تا مرز خودبLLاختگی و انحطاط می کشاند، چراکه التهاب روحی و هیجان افLLراد بLLه محض دیدن چهره آرایش کرده و پوشش نامناسب زن جLLوانی افزایش می یابد؛ از آنجا که ارضLای غریLLزه جنسLLی در تمLLامی موارد دلخLواه ممکن نیسLت، لLذا بLاعث بLLرهم خLوردن تعLادل روحی بیننLLدگان می گLLردد زیLLرا موانLLع اعتقLLادی و عLLرفی و اجتماعی و اخالقی سدی است جهت بLرآورده نشLدن خواسLته دل، ولی اگر این صحنه ها تکرار و تشدید شود، موجبات ابتالء به بیماریهLLای روانی، ضLLعف اعصLLاب، کم اشLLتهایی و اختالالتگوارشLLی و... را در فLLرد ابتال و دیگLLران نLLیز فLLراهم می کنLLد. طبق بررسیها و مشاهدات می توان این مطلب را انتزاع نمود که: فردی که نیمی از وقت و هزینه عمر خLLود را جهت آرایش هLLای جLLذاب و پوششLLی جلLLوه نمLLا صLLرف می کنLLد مسLLلما اگLLرروزی شLLرایط و زمینLLه و یLLا حLLتی فضLLای مناسLLبی جهت استفاده از اقسام وسایل و ابزار آالت خودآرایی نداشته باشLLد و یا حتی به طور جدی با این کLLارش مقابلLLه شLLود و یLLا مثال بLLا توجه به اقتضای زمLLان و مکLLان از این عمLLل منLLع شLLود، دچLLار پریشLLان حLLالی و ایجLLاد هیجانLLاتی روانی می گLLردد زیLLرا تLLرکعLLLLLLLLLLLادت مLLLLLLLLLLLوجب مLLLLLLLLLLLرض می باشLLLLLLLLLLLد.

- تبLLLLLLLاهی شخصLLLLLLLیت و پایمLLLLLLLال شLLLLLLLدن ارزش زن2 عفت و خLLود نگLLه داری گوهرهLLای گرانبهLLایی هسLLتند کLLه اگLLر شخصیت زن را در برگیرند همواره ارزشمندتر می گLLردد زیLLرا آنچه کمیاب باشد ارزشش بیشتر است، ولی آنچه در دسترس باشد کمLLتر مLLورد توجLLه اسLLت. متأسLLفانه امLLروزه بLLر اثLLر بی عفتی و عریان گرایی، شخصیت زن بدست فراموشLLی اسLLت، یعنی زن را به عنوان فردی محترمLLه کLLه وظیفLLه حفLLظ و نگLLه داری فرزند و کنLLترل آرامش خLLانواده را در دسLLت دارد تصLLور



نمی کننLLد و نمی شناسLLند بلکLLه تنهLLا بLLه جلLLوه گLLری هLLا و خLLودآرایی وی توجLLه داشLLته و ارزش زن را در حLLد یLLک کLLاال و جنس پست می دانند او را وسیله ای مناسب بLLرای کامیLLابی و شهوت پرستی خود قLLرار داده و بLLدین گونLLه تبLLاهی شخصLLیتمی کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. زنی که تن و اندام خود را به معرض دیLLد همگLLان می گLLذارد و آنچه را که مربوط به جنسیت او می شود به مجامع و کوچLLه و بLLازار می کشLLد، در حقیقت می خواهLLد بLLا تکیLLه بLLر زنLLانگی خویش جLLایی بLLرای خLLود در جامعLLه بLLاز کنLLد، نLLه بLLا تکیLLه، بLLر »انسانیت« خویش. با این وضعیت، زن بودن برایش مهمLLتر از هر چیزی است. و توجهی به انسان بودن، داشLLتن اندیشLLه واال و لیLLاقت و کLLارآیی مفیLLد خLLود نLLدارد، او دائمLLا در فکLLر چهLLره پردازی و تزئین خود می باشد و این حقیقت را فراموش کرده که باید نسلی را تربیت صLLحیح کLLرده و کLLانون گLLرمی را اداره نماید و هرگز حس غمخواری برای همنوعان و گرسنگان در او رشد نمی یابLLد همLLه این مقLLوالت در تبLLاهی شخصLLیت و تLLنزل ارزش زن نقشی مستقیم دارند کLLه همLLه ریشLLه در عریLLانی و

(LLLLLLLL 1فرهنLLLLLLLLگ خLLLLLLLLودآرایی مبتLLLLLLLLذل دارنLLLLLLLLد.«)- بی رغبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه ازدواج3

اگر در جامعه ای نگاه کردن و خود را در معرض نگLLاه دیگLLران به نمایش گذاردن آزاد باشد، هوی و هوس نLLیز آزادانLLه جLLوالن می دهد و همچنین آزادی روابط افراد و افLLراط در اختالط بین دختر و پسر همه از میزان عالقه و گرایش فرد بLLه ازدواج میکاهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. استاد مطهری در این زمینه چنین بیان می کنند کLLه: »... علت اینکه جوانان امروز از ازدواج و تشکیل خانواده گریزانند و هLLر وقت به آنها پیشنهاد می شود، آنها سLرباز می زننLLد این اسLت که؛ امروزه شLاهد بی بنLLدوباری و کLLاال بLLودن زن هسLتند و بLLه دلیل کامجوییهای نامشروع در سLLطحی وسLLیع و فراگLLیر دلیلیبLLLLLLLLLرای اشLLLLLLLLLتیاق آنهLLLLLLLLLا وجLLLLLLLLLود نLLLLLLLLLدارد.« پر واضح است که در سیستم آزاد جنسLLی، جLLوان بLLه اقتضLLای طبLLع حیLLوانی و سرشLLت طLLبیعی خLLویش از مهLLدویت گریLLزان است زیرا می خواهد در صحنه وسیع به لذات خود نائLLل شLLود



و هرگاه خواست آن را تشدید و یLLا تضLLعیف نمایLLد. ولی چLLون ازدواج بLرایش محLدودیت آور اسLت لLذا هرگLز خواهLان قLرار گLLرفتن تحت لLLوای قLLانون و شLLرایط خLLاص نمی باشLLد و بLLه ازدواج بی عالقه می شLLود. از جLLوانی اروپLLایی پرسLLیدند: چLLرا ازدواج نمی کنی؟ گفت: وقتی هLLر روز شLLیری تLLازه می تLLوان

(LLLLLLL 2بدسLLLLLLLت آورد چLLLLLLLرا گLLLLLLLاو تهیLLLLLLLه کLLLLLLLنیم.)- کLLLLLLLLLLاهش امLLLLLLLLLLنیت زنLLLLLLLLLLان و ظلم بLLLLLLLLLLه زن4

بی حجLLابی و آرایش غریLLزه جنسLLی را تحریLLک و طوفLLانی می کند، این تحریک و تهیج نه تنها کنLLترل و هLLدایت غریLLزه آتشLLین جنسی را مشکل می سLLازد، بلکLLه مLLردان را بLLه کLLانون خطLLر جدی برای زنان که با خودنمLLایی و جلLLوه گLLری آنهLLا را تحریLLک نموده اند، تبLLدیل می کنLLد و امLLنیت فLLردی زنLLان را بLLرهم می کند. شواهد و آمار از جوامع گوناگون خود دلیل متقن بر همین ادعاسLLLت. آمLLLار فرهنLLLگ بی حجLLLابی و آرایش و بدپوشLLLی، بیشترین ضرر را متوجه زنان و دختران، ساخته زندگی آنهLLا را با خطرات و مشکالتی از قبیل: مورد تجاوز قرار گLLرفتن، ظلم

(3بLLLه او و تبLLLاهی شخصLLLیت او، همLLLراه سLLLاخته اسLLLت.) بنابراین ظلمی که در این بین متوجLLه زن می شLLود این اسLLت که او را هدف نگاههای شوم قرار داده که ظلمی که در آن بLLه زن به عنوان یک انسان، بلکه یLLک شLLیء و ابLLزاری در خLLدمت تنوع طلبی ها و سودجوییهای مردان رفتار می شود، زیباییهLLای خLLدادادی مLLادران جامعLLه وسLLیله ای بLLرای ثLLروت انLLدوزی و فروش کاال قرار می گیرد، و نه تنهLLا در صLLحنه کLLار و فعLLالیت اجتماعی بلکه در عرصه هنر و ادبیات نیز به زن ظلم کرده اند و نگLLرش آنهLLا بLLه زن در آثLLار هLLنری، داسLLتانها، فیلم هLLا و

(4نقاشیهایشLLLLLان منعکس کننLLLLLده همین واقعیت اسLLLLLت.) در سایه همه این تأثیرات است که زنان و دختران در جوامع و محافل از نظر شخصیتی و امنیتی از جانب کوردالن ظاهر بین احساس خطر می کنند و آنچه در دنیا مشاهده می شLLود ظلم به زن را روز به روز افزونتر می کند و ظلم به زن کLLه اشLLاره شد- زن وسیله تمتع و بهره وری است- سبب شLLده کLLه زن را آزاد کنند، آزاد بگذارند، تا بیشLLتر خودنمLLایی داشLLته باشLLد، این چه آزادی است که به زن میدان شکوفایی اسLLتعدادهای نهفتLLه



بشر که او را به کمال می رساند )آشکار کند( نمی دهند، بلکه جنبه خاص خلقت وی رابه شکل غیرقانونی استفاده برده و اورا وسLLLLLLLیله اسLLLLLLLتمتاع خLLLLLLLویش قLLLLLLLرار داده انLLLLLLLد.

- گLLLLLLLLLLLرایش بLLLLLLLLLLLه پدیLLLLLLLLLLLده ای نLLLLLLLLLLLو و جدید5 »پسرنمایی دختران« و »دخترنمLLایی« پدیLLده ای نLLو اسLLت، از اثرات خودآرایی های غلط و جلوه گری زنان و مردان استنباطمی شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. این معزل، پدیده ای متداول در اکثر فرهنگها و جوامLLع اسLLت، از جمله جامعه اسالمی ما، که خود نLLوعی جلLLوه گLLری و جلب توجه نمودن جنس مخالف، و خودآرایی هر دو اسLLت بLLرای هم نوایی و همانندسازی از نظر ظاهر با جنس مخLLالف اسLLت کLLه

سال،25نقش اول آن افراد جوان و غالبا گروههای سنی زیر اعم از دختر و پسر هستند، چراکLه جوانLLان دارای کنجکاویهLای خاص، تنوع گرایی و از همه مهمتر، روحیه سرکشی نسبت بLLه سایر گروههای سنی جامعه می باشند. »پسLLرنمایی دخLLتران« پیشLLینه آن بLLه کشLLورهای صLLنعتی بLLرمی گLLردد و کم کم وارد فرهنگ جامعه اسالمی گردیده و به عنLLوان آفLLتی می باشLLد در زمینه روحی، روانی و ایجاد شخصیتی دو گانه که در ابتLLدا زیبLLا جلوه گری کرده ولی به مرور زمان تأثیرات مخربی به فرهنگو نحLLLLLوه حضLLLLLور زنLLLLLان در جامعLLLLLه ایجLLLLLاد می کنLLLLLد. در جوامع دینی، عالوه بر آنکه موجب سسLت شLدن پایLه هLای خانواده می شود به دلیل مغایرت با اعتقLLادات بسLLیار مفسLده آور اسLLت. زیLLرا پسLرنمایی دخLLتران تنهLLا تغیLLیر مLLدل لبLLاس و خودآرایی ظاهری آنها نیست )از قبیل کوتLLاه کLLردن مLLدل مLLو، سخن گفتن و نحوه برخورد با یکLLدیگر( بلکLLه این قشLLر، دچLLار تغییر شخصیت گشLLته و در واقLLع پLLذیرفتن نقشLLهای اجتمLLاعی متناسب و وظایف آنهLLا کLLه در آینLLده بLLا آن مواجLLه می شLLوند، برایشان غیرممکن و سنگین می آید و مهمLLترین علت گLLرایش افراد به این رفتار، نحوه رفتار و تربیت فرزندان دخLLتر و پسLLر و واقعیات موجLLود در جامعLLه کLLه سLLبب الگوپLLذیری غلLLط آنهLLاگردیLLLLLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت، می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. اگر بخواهیم تأثیرات منفی این پدیLLده را ارزیLLابی نمLLاییم، بایLLد نظر صاحبنظران را مقدم بداریم که عنوان نمLLوده انLLد کLLه: در



حال حاضر، پاره ای هنجارهای مغایر با شئون جامعLLه اسLLالمی در واقع واکنش به تصمیم گیریهای غیرمسLLئوالنه و بی تLLوجهی هاسLLت، این پدیLLده بLLه سLLبب وجLLود دشLLمنان قسLLم خLLورده و شکلهای دیگری از گروههای ضد فرهنLLگ و ضLLد هنجLLار نLLیز در جامعه پدید آمده است که تغییر در نحوه پوشش و تزئین هLLای مختلLLف مخLLالف بLLا شLLئونات اسLLالمی اسLLت. پس تLLأثیرات و مضرات خودآرایی در ابعاد گونLLاگون این پدیLLده نقش دارد کLLه می توان آنها را علت و معلول یکدیگر دانست و از آنجا که زن و مرد از دو جنسیت مخالف ولی مکمل یکدیگر خلق شده انLLد یک سری وظایف و حLLدوداتی درزمینLLه هLLای اخالقی و رفتLLاری دارند که عدول آنهLLا از وظLLایف، تLLأثیرات سLLوئی بLLر عواطLLف،شخصLLLLLLLLLLLیتها و روال آرام زنLLLLLLLLLLLدگی می گLLLLLLLLLLLذارد. عالوه بLLر آنکLLه اسLLالم پوشLLیدن لباسLLهای جنس مخLLالف را بLLه صراحت نفی نموده است، لباسها و پوشش و آرایش دشLLمنان را نیز جLایز نمی دانLد و چLLه بسLا اینکLLه آنهLا را جLزء لباسLهایحLLLLLLLLLLLLLLLLرام )اسLLLLLLLLLLLLLLLLتفاده آن( می دانLLLLLLLLLLLLLLLLد. امام صادق)علیه السالم( فرمLLوده اسLLت: »پیLLامبر خLLدا)صLLلی الله علیه وآله وسلم( همواره از شبیه شدن مLLرد بLLه زن و زن

(5بLLLLLه مLLLLLرد در پوشLLLLLیدن لبLLLLLاس نهی می فرمLLLLLود.«) اما لبLLاس دشLLمنان؛ سLLبب می شLLود کم کم اخالق، فرهنLLگ و خلق و خو و حتی اعتقادات آنها را تقلید کنند. این مشLLکالت از طریق های مختلف بوجود می آید از جملLLه: اسLLتفاده ناصLLحیح از ویدئو، سی دی ها و سایتهای انحرافی راجع به نوع پوشش، آرایش و زینت و شبکه های اینترنتی از جملLLه عوامLLل گLLرایش

(LL 6های جوانان به تیپ و لباسهای جنس مخLLالف می باشLLند.)- بی عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاطفگی و قسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاوت قلب6

جلوه گری بی پرده زن دربرابر مرد سبب ایجLLاد بی عLLاطفگیو قسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاوت قلب می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. وجود زن که مظهر مهر و عاطفه است و دامنش مهد پرورش نسلهای آینده است باید خالی از هر شLLائبه و ناهنجLLاری باشLLد، زیرا فرزندی که در محیط ناسالم عاطفی رشد یابد، جLLانش از زالل محبت سیراب نگردد، به عنوان عضLLوی مضLLر اسLLت کLLهسLLLLLLLLربار جامعLLLLLLLLه و افLLLLLLLLراد دیگLLLLLLLLر می باشLLLLLLLLد.



فرهنگ برهنگی و خودآرایی، گاهی عامل محLLرومیت فرزنLLدان از نعمت وجود مادر هست زیرا این پدیده گاهی زن را از مقام یک مادر یLLا همسLLر شایسLLته فLLرود می آورد و عواطLLف وی را می میراند و بسیارند زنانی که صLLرفا بLLه خLLاطر حفLLظ زیبLLایی ظLLLاهری و خودنمLLLایی، کودکLLLان خLLLود را از طLLLبیعی تLLLرین حقوقشان، یعنی تغذیه با شیر مادر محروم می کنند و آنLLان را به خوردن شیر خشک که عالوه بLLر زیانهLLای جسLLمی، نیازهLLای عاطفی کودکان را برآورده نمی کند و سبب می شود فرزندان بیچاره ساعتها بLLدون مLLادر و در خانLLه تنهLLا بسLLر برنLLد و از آن طرف، مادران آنها تا ساعتها از شب به پرسه زنی در خیابانهLLا

( تهیLLLLLه و تنظیم: صLLLLLدیقه جنگجLLLLLو 7و... می پردازنLLLLLد.))107(سLLتار هLLدایتخواه، زیLLور عفLLاف، ص1) L.2داللهLLاس . )

)152محمدی نیا، بهشت جوانLLان، ص L.3ورLLف علی پLLیوس . ) باغبانی نLژاد، و اصLغر رضLایی، حجLاب، آزادی یLا اسLارت، ص

191( L.4اف، صLLور عفLLدایتخواه، زیLLتار هLL117( . س( L.5. L) یوسف علی پور باغبان نژاد، و اصغر رضایی، حجاب، آزادی یLLا

(L.6. L )355، ص3، به نقل از وسائل الشیعه، ج72اسارت، ص و115ابوالفضل بهنام، چشم اندازی به یک پدیده نLLو پیLLدا، ص

.93( . ستار هدایتخواه، زیور عفاف، ص7. )118بد حجابی و عوارض آن

- عLLLLLLLLLLLLLLLLLLدم آسLLLLLLLLLLLLLLLLLLایش خLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده1 دانستیم که حجاب حافظ وقار، شخصLLیت، کLLرامت، اصLLالت وعظمت زن و حافLLظ زیبLLایی و منLLافع او بLLرای شLLوهر اسLLت. گرمی خانواده ها، استحکام رابطه زن و شوهر، تداوم زندگی، آرامش قلوب مردان، ثبات دلبستگی و عشق و عالقه مLLرد بLLه همسر قانونی و شرعی خود، برپایی خانLه و خLانواده، برجLایی اعتماد و اطمینان مرد به زن، همLLه و همLLه مرهLLون پوشLLش و حجاب زنان مملکت است و اینکه مردان زیبایی چهLLره و زینتو زیLLLLLLLLور زنLLLLLLLLانی غLLLLLLLLیر از زن خLLLLLLLLود را نبینLLLLLLLLد. مردان اگر به راحتی و به آسانی در تمام صحنه های اجتمLLاعی



دسترسی به زنان داشته باشند، ضمانتی بLLرای اثبLLات محبت و دلبسLLتگی آنLLان بLLه همسرانشLLان نخواهLLد بLLود تحریLLک هLLوی و هوس و شهوات، آنان را از زندگی خLLود دلسLLرد و خLLود کلنگیبLLLرای خLLLراب کLLLردن کLLLانون گLLLرم خLLLانواده خواهنLLLد شLLLد. تا کنون بی حجابی زن باعث گمراهی میلیونها مرد، و بLLه گنLLاه افتادن دیگران و پیدا شدن هیوالی طالق در خانواده ها، و پدید شدن عشق مرد به زن شLLوهردار و روابLLط نامشLLروع شLLده و همLLانطور کLLه یهLLودیت و مسLLیحیت می خواسLLته علت خLLروج بسLLیاری از مLLردان و زنLLان از عرصLLه گLLاه ملکLLوتی اسLLالم ودینLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLداری شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. عوارض بد حجابی و بی حجابی و آزادی زن در روابط با هرکLLه دلش بخواهLLد یکی دو تLLا نیسLLت و محصLLوالت تلخ این مسLLئلهعLLLLLLLLLLLLLLLLLLLددی کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLامپیوتری اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. مردان با دیدن این مناظر دست از همسران خود کشیدند و به قول معروف از زیر بار مخLLارج خانLLه کLLه مسLLئولیتی بLLر دوش آنان بوده فLLرار کLLرده و بLLرای ارضLLاء خLLود روی بLLه بLLازار آزاد آوردنLLد و جوانLLان بی زن چLLون فرونشLLاندن شLLعله شLLهوت را ارزان دیدنLLد، از تشLLکیل زنLLدگی و ازدواج سLLرباز زده، دنبLLال چشم چرانی و صید ناموس مملکت رفتنLLد، بLLدین گونLLه نظLLام خLLانواده در غLLرب و در مقلLLدان شLLرقی آنLLان از هم پاشLLید و

(1اوضLLLLLLاعی شLLLLLLبیه اوضLLLLLLاع جنگLLLLLLل پیش آمLLLLLLد.)- یLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLک روایت2

امیرالمؤمنین علیLLه السLLالم خطLLاب بLLه حضLLرت مجتLLبی علیLLه السالم و در حقیقت خطLاب بLه تمLام مLLردم فرمودنLد: محLرم نامحرم را جدا مراعات کن، زیLLرا این برنامLLه بLLرای تLLو و همLLه زنان نLLامحرم مصLLونیت از افتLLادن در خیLLال گنLLاه و خLLود گنLLاه است، و اگر قLLدرت داری زنLLان خLLانواده تLLو مLLردی غLLیر تLLو را

(2نشناسLLLLLLLLLند، این برنامLLLLLLLLLه را انجLLLLLLLLLام بLLLLLLLLLده.)- واقعیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتی بهت آور3

در روزنامه پر تیراژ کیهLان کLه شLLماره آن را بLه خLLاطر نLLدارمخوانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدم: خانم جوانی، نمونه همانها که در روایت امیرالمؤمنین آمده، بر اثLLر آزادی از سLLبک غLLربی و بLLه خLLاطر آمLLد و رفت دوسLLتان



شوهرش به خانه، و در معرض بودن وی با سLLر برهنLLه و نیمLLه عریان و رفت و آمد به مجالس مختلط از مرد و زن، با داشت کLLه دخLLتر بچLLه سLLه سLLاله، دل بLLه جLLوانی بسLLت و در آرزوی رسیدن به او برآمد، جوان غLLرق در شLLهوت و هLLرزه و بی دین که زن جوان شوهردار بیشتر باعث تحریک او شده بود، به زن گفت این کLLودک مLLانع برنامLLه ماسLLت، بایLLد از میLLان برداشLLتهشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود!! نزدیک به چهارمLLاه در رابطLLه بLLا طفLLل معصLLوم بین عاشLLق و معشوق از خدا بی خبر، و آن دو حیوان صفت، درگیری بود. به ناچار مادری که کLLانون مهLLر و عاطفLLه و منبLLع رحمت و رأفت آفریده شده، بر اثر شLLهوت و میLLل بLLه آغLLوش دیگLLران هLLویت مادر بودن را فرامLLوش کLLرد و دخLLترک مLLوطالیی و زیبLLا و بی گناه را به حمام خانLه بLرد و او را بLا دسLت جهنمی خLLود خفLه کرد تا مLLزاحم شLهوت و شLهوترانی از میLLان برداشLLته شLود و جوان نامحرم آلوده ای برای چند لحظه به کام دل برسد و زن شوهرداری در کمال بی عفتی برای چند دقیقه به لذت جنسی دست یابد، و تا ابد دامن آلوده کنLLد، و شLLوهر بیچLLاره را بLLرای همیشه به داغی سوزنده و مصLLیبتی جانکLLاه دچLLار نمایLLد. اگLLر شLLوهر این زن غLLیرت بLLه خLLرج می داد و از اینکLLه زن جLLوان زیبایش آزاد در دسترس هر دیده ای قرار بگیرد و همه بتواننLLد او را در زیبایی و زینت و عشوه گری و طنازی ببینند مLLانع می شد، طفلی بی گناه کشLLته نمی شLLد، داغی دائمی بLLر دل پLLدر قرار نمی گLرفت، زن شLوهرداری دامن عفتش بLLرای همیشLLه لکLLه دار نمی گشLLت، جLLوانی بLLه این صLLورت بLLه بLLدبختی و بیچارگی دچار نمی شد و کانون گرم خانواده ای جLLوان و تLLازه

(3ازدواج کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرده از هم نمی پاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLید.)- عLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLواقب بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدحجابی4 - ضایع کرن حق شوهر: خداوند سبحان بدن و اعضLLای آن را1

به عنوان امانت به ما داده است و صاحب اصلی خداوند بزرگ اسLLت. زینت و زیبLLایی زن کLLه از نعمت و امLLانت حLLق تعLLالی محسوب می شود نیز پی از ازدواج مربوط به شوهرش استنLLLه اینکLLLه آن را در معLLLرض دیLLLدگاه عمLLLوم قLLLرار دهLLLد.رسLLLLول خLLLLدا صLLLLلی اللLLLLه علیLLLLه و آلLLLLه فرمودنLLLLد:



هر زنی که خود را برای غیر شLLوهرش خوشLLبو و آرایش کنLLد، خداوند نماز او را قبول نمی کند، تLLا اینکLLه بLLرای پLLاک سLLاختنخود از آن، غسل کند چنانکه خود را از جنابت، غسل می دهد.

(4) - محLLروم از محبت: زن هرچLLه عفتش بیشLLتر باشLLد در قلب2

مرد بیشتر جای دارد و زن بی بند و بار چLون تLرس از خداونLد در دلش نیست و عفت ندارد نمی تواند محبت شوهرش را بLLهدسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت آورد.

- آفت تحصLLیل علم: هرچLLه قLLدر زن، عفت بیشLLتری داشLLته3باشLLLLLLد، در تحصLLLLLLیل علم موفLLLLLLق تLLLLLLر می باشLLLLLLد.

- تباهی شخصیت: کمبود تربیت و شخصLLیت و محبت را نمی4 توان با عشوه و ناز و کرشمه و با نگاه کردن مردم بLLه دسLLت آورد، جLLز آنکLLه آدمی روز بLLه روز از نظLLر روحی افسLLرده و ناامیدتر و از لحاظ جسمی زشت تر، و از نظر اجتماعی مLLوردتنفLLLLLLر انسLLLLLLانهای مLLLLLLؤمن قLLLLLLرار خواهLLLLLLد گLLLLLLرفت. زن بدحجاب به جای اینکه عفت را که ارزش زیادی دارد حفظ کند تا مردم با عزت و احترام به سراغ او بیایند، با بLLدحجابی ونشLLان دادن خLLود بLLه دیگLLران، خLLویش را بی ارزش می کنLLد.

- اضطراب بی پایان: آنگاه که اصل و کمال در انسان لبLLاس5 و مدپرستی باشد هرچLLه می بینLLد، می خواهLLد و دائم بLLه فکLLر تهیه آن است و چون آماده کردن آنها مشکل و گاهی نامقLLدور است، روح او همیشه مضطرب و پریشان است و مانند کسLLی

(5اسLLLLLت کLLLLLه گم کLLLLLرده خLLLLLود را پیLLLLLدا نمی کنLLLLLد.)- خنLLLLLLLLLLLده فرشLLLLLLLLLLLتگان در عLLLLLLLLLLLالم قLLLLLLLLLLLبر5

رسLLول خLLدا صLLلی اللLLه علیLLه و آلLLه از حضLLرت جبرئیLLل علیLLه السLLالم سLLؤال نمLLود کLLه آیLLا فرشLLتگان خنLLده و گریLLه دارنLLد؟ جبرئیLLل فرمLLود، بلLLه، )یکی از آن جاهLLایی کLLه فرشLLتگان می خندند( زمانی است که زن بی حجاب و بLLدحجابی می مLLیرد، و بستگان او را در قبر می گذارنLLد و روی آن زن را بLLا خشLLت و خاک می پوشانند تا بدنش دیده نشود. فرشLLتگان می خندنLLد و می گویند: تا وقتی جوان بود و با دیدنش هر کسLLی را تحریLLک می کرد و به گناه می انداخت )پدر و بLLرادر و شLLوهر( از خLLود غیرت نشان ندادند و او را نپوشLLاندند ولی اکنLLون کLLه مLLرده و



(6همLLLLه از دیLLLLدنش نفLLLLرت دارنLLLLد او را می پوشLLLLانند.)

گردآورنLLLLLLLLLده: مرضLLLLLLLLLیه پLLLLLLLLLور بLLLLLLLLLاقر مهنLLLLLLLLLه پی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت:

- نظLLLLLLLLLLLLLLLLLام خLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده در اسLLLLLLLLLLLLLLLLLالم.1.214، ص 77 - بحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLار االنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوار، ج2.267 - نظLLLLLLLLLLLLام خLLLLLLLLLLLLانواده در اسLLLLLLLLLLLLالم، ص 3.507، ص 6- اصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLول کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLافی: ج4.176 - بهشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت جوانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان: ص 5.172 - همان، ص 6

عروسک های کاغذی

فاصLLله گLLرفتن از خLLانواده و نزدیLLک شLLدن بLLه اجتمLLاع غریبLLه دوسLLLتان و همکالسLLLی هLLLا، پیامLLLدهای بسLLLیاری دارد. انکLLLار قانونمندی ها و اصLLول سLLنتی خLLانواده یعLLنی قبLLول و پLLذیرش الگوهای جدید اجتمLLاع بLLیرون از خLLانواده، دخLLتران دبیرسLLتانی بیشتر و زودتر از پسران هم سن و سال خLLود شLLیفته مظLLاهر دل فLLریب جهLLان بLLیرون می شLLوند. حس غریLLزی زیبانمLLایی، دختر را بسیار زودتر از پسر بLLه تالش وا می دارد؛ تالشLLی کLLه بتواند چهره او را بهتر و کامل تر از آنچLLه هسLLت، نشLان دهLLد، معموال خواسته ها و سلیقه دختر یا آنچه پLLدر و مLLادر از او می خواهند، هماهنLLگ نیسLLت. چLLرا کLLه دخLLتر از همLLان سLLال هLLای آغازین نوجوانی، دوستان و نزدیکان دیگری برای خود دسLLت و پا کرده است. بنLLابراین ریشLLه تفLLاوت هLLا و تضLLادهای او را بLLاخانواده اش باید در همان الگوهLای تLازه یافتLه، جسLتجو کLرد. دوستی های عاشقانه میان هم شاگردی ها سبب می شود آنها به دقت رفتار و گفتار یکدیگر را مورد ارزیابی قرار دهند. البته این ارزیابی نه به معنای انتقاد از رفتارهای غلLLط همLLدیگر، کLLه به معنای » تقلید« از هم است. دوستان صمیمی که گاه پیمان خواهری بLLا یگLLدیگر می بندنLLد، مقلLد خLLرده رفتارهLای هم می شوند. هر چند ممکن است در بسLLیاری مLLوارد این تقلیLLد، یLLک



طرفLLLLLLLLLLLLLLه و یLLLLLLLLLLLLLLک جانبLLLLLLLLLLLLLLه باشLLLLLLLLLLLLLLد. بی تردید دختران در سنین نوجLLوانی و آغLLاز جLLوانی بLLه شLLدت تحت تLLاثیر جلLLوه هLLای بLLیرونی هسLLتند. جهLLان بLLیرون، آنهLLا را فریفته و شیدای خود می کنLLد آنهLLا مبهLLوت زیبLLایی هLLای تLLازه جهانی می شوند که هیچ شباهتی به توصیه های والدین نLLدارد. ممنوعیت و محدودیت اعمال شده از سLLوی پLLدر و سLLختگیری های خیرخواهانLLه مLLادر، اشLLتیاق دخLLتر را بLLرای یکی شLLدن بLLا جلوه های رنگارنگ و تازه به تLLازه دنیLLای پLLیرامون، بیشLLتر میکنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. » مد« یکی از همان الگوهای بیرونی است که به آسLLانی و بی هیچ زحمتی به خانه ها راه می یابد. فرزندان جلLLوه هLLای تLLازه مد را از کوچه و خیابان و مدرسه به خانه می آورند. رسانه ها نیز در این میان نقش موثر خود را به خوبی بازی می کنند. اما پدر و مادر به راحتی در برابر هجوم بی امان مLLدزدگی تسLLلیم نمی شوند. بحث هLLای خLLانوادگی کLLه معمLLوال پLLرتنش و تشLLنج آمیز هم هست، بیشتر دربLLاره مLLدل مLLو و رخت و لبLLاس بچLLه هاست. والدین همه مسیرها و همه راهها را امتحLLان می کننLLد تا الگوهای آشنایی سنتی را تحمیل کنند. تLLرغیب و تشLLویق بLLه استفاده از الگوهای خLLودی خLLانواده و تحقLLیر مLLدهای عجیب و غریب و خنده دار، یکی از آن راههاست. چاره بعLLدی، تهدیLLد و تنبیه است که تجربه وعلم ثابت کLLرده انLLد همیشLLه بی حاصLLل است. دخترهای خانواده های متوسط L چه از نظLLر فLLرهنگی و چLLه از نظLLر اقتصLLادی - معمLLوال ویLLژگی هLLای زنLLدگی طبقLLه اجتمLLاعی خLLود را نمی پذیرنLLد. شLLاید بهLLتر اسLLت بگLLوییم آنهLLا شیوه زندگی را برازنLLده شخصLLیت اجتمLLاعی خLLود نمی داننLLد. طبقه اجتماعی خانواده یک دختر را نمی توان با ارزیابی شیوه هLLLای رفتLLLاری، گفتLLLاری و نLLLوع پوشLLLش دخLLLتر در اجتمLLLاع )دبیرستان، دانشگاه، خیابان ...( معین کLLرد. »تیپ« اجتمLLاعی دخLLتر در بیشLLتر مLLوارد بLLا طبقLLه فLLرهنگی و حLLتی اقتصLLادی خانواده اش متفاوت است. این تفاوت در میان دختران اقشارمتوسط و پایین تر از متوسط به خوبی قابل مشLLاهده اسLLت. رسانه هایی چون تلویزیون، سینما و نشLLریات مختلLLف، زمینLLه های آمLLاده و جLLذابی بLLرای دخLLتر اسLLت. امLLروزه، تلویزیLLون و



مجموعه های داستانی رنگارنگش دم دستی تLLرین الگLLو بLLرای نوع لباس پوشیدن، مدل اتومبیLLل و مبلمLLان و آداب معاشLLرت است. بی میلی دختر نسبت به آداب سنتی و بیزاری از الگLوی تحمیلی مLLادر و پLLدر، تاثیرپLLذیری او را از الگوهLLای بLLیرونی دوچنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدان می کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. عLLاملی کLLه تLLاثیر پLLذیری دخLLتر را از جهLLان بLLیرون، نسLLبت بLLه بLLرادرش شLLدت می بخشLLد، ویLLژگی هLLای شخصLLیتی و ذاتی است. مهارت های کالمی دختر بچه ها از همان دوران کودکی، سبب می شود آنها زودتر از پسLLرها بLLا دنیLLای اطLLراف ارتبLLاط برقرار کننLLد. توانLLایی هLLای اجتمLLاعی زود هنگLLام و میLLل مهLLار ناپذیر دختر به دیده شLLدن و البتLLه زیبLLا بLLه نظLLر رسLLیدن، مهم ترین عاملی است که دختر را بسیار زودتLLر از پسLLر بLLه سLLوی اجتماع و هیاهوی پر زرق و برق آن می کشاند. بنابراین بسLLیار طبیعی است که دخترها زودتر از پسرها به دنبLLال شLLکل هLLایجدیLLLLLLLLLLLLد و مLLLLLLLLLLLLدهای تLLLLLLLLLLLLازه راه بیفتLLLLLLLLLLLLد. در واقLLع می تLLوان گفت مLLدگرایی افLLراطی دخLLتران نوجLLوان ریشه در طLLبیعت متفLLاوت آنهLLا دارد. تنهLLا مسLLئله ای کLLه بایLLد بدان، پرداخت مسئله مسخ تدریجی دختر نوجوان و یکی شدن با جلوه های ظاهری متنوع است. آنچLLه خLLانواده هLLا را نگLLران سر وضع دخترشان در کوچه و خیابان می کند، پLLیروی موقLLتی دختر از جریان گذرای مد نیست. اشLLتیاق هLLر از گLLاه بLLه آنچLLه جریان مداوم مد عرضه می کنLLد، شLLوقی طLLبیعی و بی خطLLر است. آنچه هم خانواده و هم صاحب نظران جامعه شناسی رانگLLLLLران می کنLLLLLد، فLLLLLرو رفتن در این جریLLLLLان اسLLLLLت. » تLLابع « مLLد شLLدن و چشLLم بLLه راه تLLازه هLLای مLLد مانLLدن بLLه اعتیادی بدل می شود که فرصLLت اندیشLLیدن را از انسLLان مLLد زده می گیرد. مد یLLک سLLرگرمی ظLLاهری اسLLت کLLه پLLرداختن بیش از حLLد بLLه آن، سLLبب می شLLود »روح« بLLه عنLLوان جنبLLه بنیادین و برتر هستی آدمی به فراموشLLی سLLپرده شLLود. آرایLLه های ظاهر، زیبایی های دست نخورده باطن را پنهان می کند و رفته رفته آدمی را به یک صورتک زیبا مبدل می کند؛ صورتکی که پشت آن یک تهی بزرگ نهفته است. دخLLترک نوجLLوانی کLLه به مد روز بLLودن لبLLاس و آرایش صLLورت خLLود بLLه عنLLوان یLLک



ضرورت نگاه می کند، ضرورت حیLLاتی آراسLLتگی هLLای جLLان و روح را فراموش می کند. او در گذر زمان به یک دسLLت لبLLاس مضحک و یک صورتک رنگ آمیزی شLLده تبLLدیل می شLLود از او به عنوان یک انسان، همین رنگ ها و همین رخت ها بLLاقی میمانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. نیرنگ رنگ، عاقبت سیرت را مغلLLوب صLLورت می کنLLد؛ و چLLه حماقت بزرگی است و چه ضرر و زیان بLزرگ تLری اسLت کLه

آدمی اسیر نیرنگ » رنگ« شود!ریشه های بدحجابی

مسLایل و معضLالت کنLونی دربLاره حجLاب، معلLول متغیرهLای روانی و اجتماعی متعددی است. نمی توان شLLیوع بی حجLLابی در جامعLLه را تنهLLا بLLه یLLک یLLا دو عامLLل خLLاص نسLLبت داد و برخوردی سLLطحی و عوامانLLه بLLا این فراینLLد پیچیLLده اجتمLLاعی کرد. مطلب در این نکته نهفته اسLLت کLLه امLLروزه بLLه روشLLنی دریافته ایم کLLه در مواجهLLه بایLLد در گLLام نخسLLت، ریشLLه هLLا و سرچشLLمه هLLای شLکل گLLیری این پدیLLده اجتمLLاعی را یLLافت و درباره هر یک و رابطه آن با دیگر عوامل و نقش و وزن آن هLLاتأمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل علمی کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد. اگر از همان ابتLLدای ظهLLور این پدیLLده نابهنجLLار اجتمLLاعی- کLLه شدت و فراگیری چندانی نداشت- مسLLئوالنه و عالمانLLه در این باره تأمل و تصمیم سازی می شد، هرگز شLLاهد شLLدت یLLافتن روزافزون آن و تبLLدیل شLLدنش بLLه یLLک معضLLل اجتمLLاعی نمی بودیم و در موقعیت فعلی قرار نمی گرفتیم شاید اگLLر حLLرکت های اخیر در مورد مقابلLه بLLا گسLترش بLLدحجابی صLورت نمی پذیرفت، در آینده ای نه چندان دور، بدحجابی به صورت پدیLLده ای عادی و بهنجار درمی آمد و نظامLLات و معLLادالت ارزشLLی وهنجLLLLLLLLLLLاری جامعLLLLLLLLLLLه، واژگLLLLLLLLLLLون می شLLLLLLLLLLLد. نگارنده قصد دارد در این مجال محدود، گام نخست مLLذکور را بLردارد و بLه شناسLایی و تبLیین بLرخی از دالئLل و زمینLه هLای شکل گیری پدیده بدحجابی در جامعه بLLپردازد. در این نوشLLتار



دالئLLل و زمینLLه هLLای خLLرد بLLدحجابی را بررسLLی می کLLنیم:

- ناآگاهی و نقصان معرفتی طبیعی است که سهمی از پدیده1 بدحجابی، به جهل و ناآگاهی بدحجاب ها باز می گLLردد؛ بLLه این معنی که برخی از این افراد، از معارف و تعالیم اسالمی بهLLره چندانی نبرده اند و نمی داننLLد کLLه حجLLاب اسLLالمی، دارای چLLه حدود و قیودی اسLLت. در تصLLور اینLLان، حجLLاب فعلی شLLان در

- فساد اخالقی گروه دیگری از افراد2تضاد با شریعت نیست. بدحجاب وجود دارند که اساسا تقیدی به احکLLام و ارزش هLLای دینی ندارند؛ زیرا کامال ولنگار و بی بندوبارند و هدف آن هLLا از

-3نLLوع پوشLLش شLLان، انجLLام رفتارهLLای ضLLد اخالقی اسLLت. جامعه پذیری افراطی افرادی وجود دارند کLLه از خLLود، اراده و شخصیتی ندارند و همچLLون مایعLLات کLLه در هLLر ظLLرفی ریختLLه شوند به شکل آن ظرف در می آیند، دارای شخصیت سLLیال و متأثر از جامعه اند. دلیلی کLLه این عLLده بLLرای نLLوع پوشLLش یLLا الگوهLLای رفتLLاری خLLود ارایLLه می کننLLد، تبعیت از جامعLLه وهمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرنگی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا آن اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. اینان یا واهمه دارند مقابل برخی الگوهای غیرارزشLLی رایج در جامعه مقاومت کنند- چLLون تLLوان ایسLLتادگی در مقابLLل تحقLLیر دیگران را ندارند- یا اساسا هر نوع تحول اجتماعی را پیشرفت می شمرند و عالقه دارند تا به همراه جامعه، مرتبا رنگ عوض

- بیمLLاری هLLای روحی و روانی بعضLLی4کنند و نو به نو شLLوند. افراد بدحجاب، مبتال به امراض روانی از قبیل افسLLردگی انLLد. این افراد به دالیل روانی، عالقLLه دارنLLد جلب توجLLه کLLرده و از دیگران تایید بگیرند. یعنی دیگLLران آن هLLا را بپذیرنLLد یLLا نLLوعی

- بLLه تLLأخیر افتLLادن5سرگرمی رفتاری برای خLLود ایجLLاد کننLLد. ازدواج دخترانی کLLه در سLLن ازدواج قLLرار گرفتLLه انLLد یLLا آن را سLLپری کLLرده انLLد امLLا کسLLی از آن هLLا خواسLLتگاری نکLLرده و نتوانسته اند ازدواج کنند، به قصد یافتن فLLردی بLLرای ازدواج و از طریLLق در معLLرض انتخLLاب قLLرار دادن خLLود، بLLا حجLLاب نامناسب پای به جامعه می گذارند. روشن است کLLه در چLLنین افرادی، عنصر ایمان دیLLنی و اخالق، آن چنLLان نیرومنLLد نیسLLت که آنان را از بروز این رفتارها بازدارد. )رحیم پورازغLLدی- چنLLد



- میل به تبرج در نهLLاد زن6پرسش درباره حجاب و برهنگی(. اساسLا میLل بLه تLبرج و خLودآرایی در درون زنLان وجLLود دارد، همچنان که میل به چشLLم چLLرانی در مLLردان شLLایع تLLر اسLLت. براین اساس، غریزه گرایش بLLه جلب توجLLه و شLLاخص بLLودن،زنLLLLLان را وادار بLLLLLه خLLLLLودآرایی در جامعLLLLLه می کنLLLLLد. افLLرادی کLLه تحت تLLربیت دیLLنی قLLرار نگرفتLLه انLLد و الLLتزام بLLه رعLLایت ارزش هLLای دیLLنی ندارنLLد، در برابLLر بسLLیاری از امیLLال غریزی و حیوانی خود ناتوان هستند و میل به تبرج نیز از همین

- بLLرانگیختگی7سنخ است )شLLهید مطهLLری- مسLLأله حجLLاب(. غریزه جنسی در برخی از جوانان که امکان ازدواج ندارند و به صLLورت مLLوقت، مجLLرد هسLLتند؛ گLLاهی غریLLزه جنسLLی در اثLLر محرک های بیرونی، به شدت فعال و نیرومند می شLود و فLرد را وادار می کند تا به نوعی، آن را ارضاء کنLLد. می تLLوان ادعLLا کرد که در جامعه کنLLونی مLLا، حجم قابLLل تLLوجهی از پدیLLده بی حجابی و بدحجابی، معلول مستقیم وجLLود همین عامLLل اسLLت. برای روشن شدن ابعاد متنوع این عامل، بLLه بLLرخی از محLLرک های غریزه جنسی که جوان را به سوی انتخاب رفتارهای ضLLد ارزشی سوق می دهد اما در این نوشتار تنها به عامل نگاه کهاصLLLلی تLLLرین محLLLرک غریLLLزه جنسLLLی اسLLLت می پLLLردازیم. در روایتی آمده است: »نگLLاه بعLLد از نگLLاه، بLLذر شLLهوت را در قلب می پاشLLد و همین موضLLوع بLLرای این کLLه صLLاحبش را در

(139 ص 14فتنه بیندازد کافی است.« )وسائل الشLLیعه جلLLد در روایات دیگر نیز این مضمون مورد تأکید قرار گرفته است: »آن که نگاهش را مهLار کنLد، دلش را آسLوده سLاخته اسLت«

( »نگLLاه بLLه نامحرمLLان، تLLیری از تیرهLLای260)غLLررالحکم ص ( »آن که104 باب 5زهرآگین شیطان است« )کتاب النکاح ج

چشم خLLود را آزاد نهLLد، تأسLLف و انLLدوه وی بی پایLLان اسLLت« )اصول کافی( »بسا نگاهی کLLه حسLLرتی طLLوالنی را بLLه دنبLLال

.8آورد.« )بحاراالنوارجلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد LLLLLLLLLLLLL) این روایات، ناظر بر این معنا است که فرد با نگاه کLLردن - بLLه قصد التذاذ جنسی- به نامحرمان، میل جنسLLی خLLود را بیLLدار و فعال می کند، در حالی که به موضوع نگLLاه، دسترسLLی نLLدارد. بدین ترتیب، فرد دچLLار تنش روانی و فشLLار غریLLزه می شLLود.



در این حLLال، بLLروز رفتارهLLای نابهنجLLار جنسLLی از وی، دور ازانتظار نخواهد بود. مهدی جمشیدی

آثار و پیامدهای فرهنگی L اجتماعی گسترش بدحجابی

مقدمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه بشر با توجه به اهمیتی که برای سالمت خLLود قائLLل اسLLت، بLLه سالمت جامعه هم ارزش می نهLLد و بیمLLاری جامعLLه را بیمLLاری خLLود می دانLLد؛ هم چنان کLLه تالش می کنLLد بLLرای حفLLظ و تLLأمین سالمت خود از بسLLیاری از امLLور بپرهLLیزد و یLLا از واکسLLن های پیش گLLیری و داروهLLای گونLLاگون اسLLتفاده کنLLد، بLLرای سLLالمت جامعه هم باید نهLLایت سLLعی و کوشLLش خLLود را بهکLLار گLLیرد و جامعه را از مبتال شدن بLLه بیماری هLLای اخالقی و روانی پرهLLیزدهد تا دیگر افراد جامعLLه بLLه رشLLد، تعLLالی و سLLعادت برسLLند. بدحجابی از مسائلی است که سالمت فLLرد و جامعLLه را تهدیLLد می کند. پوشش نامناسLLب پی آمLLدها و آثLLار جLLبران ناپLLذیری در فرهنLLگ، اخالق، اعتقLLاد، اقتصLLاد وامLLنیت جامعLLه دارد کLLه گLLاه مسیری انحرافی و بازگشت ناپذیری پدید می آورد. این نگارش آثار و پی آمدهای گسترش بدحجابی را از دو منظLLر فLLرهنگی و اجتمLLاعی بررسLLی می کنLLد.فرهنLLگ هLLر جLLامعه ای از جنبه هLLای گونLLاگونی تشLLکیل یافتLLه اسLLت. جنب هLLای هنجLLاری فرهنLLگ جامعه، از ارزش ها و قواعLLد خLLاص رفتLLاری تشLLکیل می شLLود. هنجارهLLا نشLLان می دهنLLد کLLه چLLه چLLیزی ارزش و ضLLد ارزش است؛ مانند شیوه های پوشش برگرفتLLه از فرهنLLگ آن جامعLLه. تلقی بد از بدحجابی، باور به ارزشی بودن حجLLاب و پوشLLش و قضاوت درست درباره حجاب، در زندگی اجتمLLاعی و فLLرهنگیتLLLLLLLLLLLLLLLLLLLأثیر بسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزایی می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذارد. قبل از هر چیز باید فرهنگ را تعریف کنیم تا آثLLار و پی آمLLدهای گسترش فرهنگ بدحجابی روشن شود. معروف ترین تعریف از فرهنLLگ از تLLایلور انسان شLLناس معLLروف انگلیسLLی اسLLت. او می گویLLLد:فرهنLLLگ، مجموعLLLه پیچیLLLده ای اسLLLت کLLLه دانش، معتقدات، هنر، اخالقیات، قانون، رسم و هر اسLLتعداد و عLLادت



دیگری را که بشر به عنوان عضو جامعه کسب می کند، شLLاملمی گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد.کالرک نLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیز می گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: تمLامی مظLLاهر و شLئون زنLLدگی یLLک ملت را فرهنLLگ آن ملتتشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLکیل می دهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. بنابراین، رفتارهای اجتماعی معجونی از آن چه جامعه از علم و دانش، باورها و مسائل اخالقی کسب می کند و قوانیLLنی اسLLت کLLه از دین و آیین افLLراد سرچشLLمه می گLLیرد. در کنLLار این هLLا، برخی رسوم و عادات اجتماعی، در طول زمان سهم بسLLیاری در شکل گیری فرهنگ آن جامعه دارند که هسLLته اصLLلی حیLLات اجتمLLLاعی را بLLLه وجLLLود می آورنLLLد و در الگوهLLLای رفتLLLاری وهنجارهLLLLLای فLLLLLردی و اجتمLLLLLاعی بسLLLLLیار تأثیرگذارنLLLLLد.آثLLLLLار و پی آمLLLLLدهای فLLLLLرهنگی بLLLLLدحجابی عبارتنLLLLLد از:الLLLLLLLLLف( وازدگی در برابLLLLLLLLLر فرهنLLLLLLLLLگ بیگانLLLLLLLLLه داد و ستد فرهنگی مفید است، بلکه برای هر جامعه ای الزم به نظر می رسد. تجربه نشان داده که تعامل یا تبادل فLLرهنگی از عوامLLل بالنLLدگی و پویLLایی جوامLLع اسLLت. حضLLرت آیت اللLLهخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLامنه ای می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: در تبادل فرهنگی، هدف بارور کردن وکامل کردن فرهنگ ملی است.ولی در تهاجم فرهنگی، هدف ریشLLه کن کLLردن و از بینبLLLLLLLLLLLLLLLLLLردن فرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ ملی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. اما در دنیای کنونی، فرهنگی که قLLادر نباشLLد عناصLLر فLLرهنگی مفید را جذب و عناصLLر غLLیر مفیLLد را دفLLع کنLLد و در الگوهLLای مختلف اجتماعی از ثبات الزم برخوردار نباشد، فرهنگ مهLLاجم با الگودهی آن را تخریب می کنLLد؛ ارزش هLLا و هنجارهLLای آن را نادیده می انگارد و با غلبه و تهاجم، ارزش هLLا و الگوهLLای مLLورد نظر خویش را جای گزین می کنLLد تLLا در این ره گLLذر بLLه اهLLداف خLLود دسLLت یابLLد. بنLLابراین، فرآینLLد بLLدحجابی، مقدمLLه تهLLاجم گسترده تر به فرهنگ مقابLLل و شکسLLتن هنجارهLLا و جLLای گزین ساختن هنجار مورد نظر فرهنگ مهاجم است. چنین جLLامعه ای به نظر اسپنسر، جامعه شناس معروف، قدرت دفLLاعی خLLود را از دست می دهد و در مقابل بیماری ها، قLLدرت مقابلLLه و دفLLاع نLLدارد و بLLا ورود کLLوچک ترین عامLLل مخLLرب، از بین می رود.



احساس بیگانگی در برابر فرهنگ خودی و بی هویتی اجتماعی، زمینه ساز پذیرش تهاجم فرهنگی است. بنابراین، جامعه ای کLLه دچار تهاجم فLLرهنگی گLLردد و تغیLLیرات اجتمLLاعی در آن سLLریع صورت گیرد، ارزش در آن جامعه ناپایدار است و هنجارشLLکنی در آن مرسLLوم می شLLود و در برابLLر فرهنLLگ بیگانLLه همیشLه از خLLود وازدگی نشLLان می دهLLد و در نتیجLLه، بحLLران زا می گLLردد. سوغاتی که بدحجابی بLLه همLLراه دارد، تنهLLا پوشLLش نامناسLLب نیست؛ بلکه ترویج لباس های نامناسب، بزک کردن ها و... را به دنبال دارد. در نتیجه، افراد متحمل بسیاری از الگوهای دیگر ازفرهنLLLLLLLLLLLLLLLLLLگ بیگانLLLLLLLLLLLLLLLLLLه می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLوند.ب( سLLLLLLLلطه بیگانگLLLLLLLان و تLLLLLLLأمین منLLLLLLLافع آنLLLLLLLان هر جامعه ای در پی آن است کLLه بLLه ارزش هLLای خLLود پابنLLدد و جامعه خود را از فرهنگ های بیگانه مصون نگه دارد تا افLLراد از سالمت و ثبات الزم برخوردار باشند. چنین جLLامعه ای سLLریع تر می توانLLد بLLه اهLLداف خLLود برسLLد و آرمان هLLای خLLود را عملی سLLازد. بنLLابراین، اسLLتعمارگران در جLLایی کLLه ببیننLLد جLLامعه ای مطابق با منافع، اهداف و خواسته های آنها پیش نمی رود. برای رسLLیدن بLLه منLLافع خLLود و چپLLاول آن، غیرمسLLتقیم طرح هLLایی می ریزند تا افراد را مشغول و سرگرم کنند و به اهداف شLLوم خود برسند. مانند ترویج بدحجابی و بی حجابی است. در طLLرحاسLLتعماری انگلسLLتان بLLه مLLأموران خLLود چLLنین آمLLده اسLLت: باید به استناد شواهد و دالیل تاریخی، ثابت کنیم که پوشLLیدگی زن از دوران بنی عباس متداول شLLده و مطلقLLا سLLنت نیسLLت. مردان همسران پیامبر را بدون حجاب می دیده اند و زنان صدر اسالم در تمام شئون زنLLدگی، دوش بLLه دوش مLLردان فعLLالیت داشته اند. پس از آن که حجاب زن با تبلیغLLات وسLLیعی از میLLان رفت، وظیفه مأموران ما آن است که جوانان را به عشق بازی و روابط جنسLLی نامشLLروع بLLا زنLLان غیرمسLLلمان کLLامال بLLدونحجLLاب ظLLاهر شLLوند تLLا زنLLان مسLLلمان از آنLLان تقلیLLد کننLLد.«رهLLLLLLLLLLLLLLLبر فرزانLLLLLLLLLLLLLLLه انقالب می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLد: این چیزهLLایی کLLه شLLما می شLLنوید دربLLاره مبLLارزه بLLا دخLLتران محجبLLه در فرانسLLه، اینهLLا جرقه هLLایی اسLLت؛ آتش هLLای زیLLرخاکستر است و از یLLک کLLار عظیم پشLLت پLLرده خLLبر می دهLLد.



به راستی، دشLLمنان انقالب اسLLالمی در تهLLاجم بLLه ارزش هLLای مقدس ما می خواهند تقدس زدایی کنند. آن گاه به اهداف شومخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود برسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLند. ج( گسLLLLLLLLLLLLLLLLLترش فسLLLLLLLLLLLLLLLLLاد و تبLLLLLLLLLLLLLLLLLاهی »ارزش های جامعه، آن دسته از عوامل و عناصری هسLLتند کLLه اکLLثریت یLLک جامعLLه بLLه اعتبLLار و اهمیت آنLLان ایمLLان دارنLLد وبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدان ها ارج می گزارنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد«. در جLLLامعه ای کLLLه حجLLLاب، متLLLانت، عفت و حیLLLا ارزش تلقی می شود، زن پایه های این ارزش را از رفتار و کLLردار خLLود، بLLه بینش و باور خویش سرایت می دهLLد و از طLLرفی نه تنهLLا زنLLان دیگر بلکه مردان را نیز به ارزش های جامعه متوجه می سازد و جامعه را به سالمت و ارزش های واقعی سوق می دهد. اما اگر زن،روش ها و منش هLای خLود را تغیLیر دهLد و بLه خودنمLایی و آرایش های ظاهری بپردازد، ارزش هLLایی چLLون حجLLاب و حیLLا و وقار را خدشه دار می کند و خود و اجتماع را به تبLLاهی و فسLLادو بLLLLLLLLLLاالخره بLLLLLLLLLLه ضLLLLLLLLLLدارزش ها می کشLLLLLLLLLLاند. زمLLانی این سLLؤال مطLLرح بLLود کLLه بLLر اسLLاس روایLLات، در آخرالزمLLان زنLLان پوشLLیده ولی برهنه انLLد. این پLLارادوکس راچگونه می شود حLLل کLLرد. امیرالمؤمLLنین علی)ع( می فرمایLLد: مان و هو شر االزمنة نسوة کاشفات عاریات یظهر فی آخر الزجLLات من الLLدین خارجLLات فی الفتن داخالت مLLائالت الی متبرمLLات و تحالت المحر LLذات مس رعات و الی الل LLهوات و مس LLالش م خالLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدات؛ فی جهن در آخرالزمان که بدترین زمان هاست، زنانی هستند که پوشیده اما برهنه اند و از خانه با خودآرایی بیرون می آیند. اینLLان از دین بیرون رفته اند و در فتنه ها وارد شده و به شLLهوات تمایLLل پیLLدا کرده اند و به کوی لذات نفسانی در شLLتابند و حرام هLLا را حاللمی داننLLLLLLد و در دوزخ بLLLLLLه عLLLLLLذاب ابLLLLLLدی گرفتارنLLLLLLد. بنابراین، امروزه پاسخ این سؤال پاسخ روشن شده اسLLت کLLه بعضی زنان پوشش دارند ولی بدحجاب یا بی حجابنLLد، پوشLLش دارنLLLد ولی عریLLLان و برهنه انLLLد. چLLLنین مسLLLائلی آدمی را از ارزش هLLا دور می سLLازد و در فتنه هLLا وارد می نمایLLد و از همLLهبLLLLLLLLLLLاالتر گLLLLLLLLLLLاهی از دین خLLLLLLLLLLLارج می کنLLLLLLLLLLLد.



د( افت تحصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیلی و آموزشی فرهنگ هر جامعه ای، به آموزش های آن بستگی دارد. هLLر قLLدر آموزش ها از غنای بیشتری برخوردار باشد، فرهنLLگ آن جامعLLه بLLاالتر خواهLLد بLLود. نخبگLLان و فرهیختگLLان، در پرتLLو تحصLLیالت شناخته می شوند. جامعه ای کLLه دانش منLLدان آن بیشLLتر باشLLد، معموال از تمدن بLLاالتری برخLLوردار اسLLت و پویLLایی در تمLLامی زمینه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی کامال مشاهده می شود. خالصه، پیشLLرفت هLLر جLLامعه ای در گLLرو آمLLوزش آناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. دختران و پسران اگر در کنار تحصیل، دل مشغولی های دیگری داشLLLته باشLLLند، از تحصLLLیل بLLLاز می ماننLLLد و وقت زیLLLادی از فرصت های مطالعاتی و تحصیلی آنان به هدر می رود. بسLLیاری از مشLLاوران از صLLحبت های دخLLتران و پسLLران جLLوان دربLLاره مLLدهای روز و آرایش هLLای جدیLLد گله منLLد هسLLتند. نمی خLLواهیم بگوییم دختران و پسLران بایLد در دانشLگاه ها کLامال از هم جLدا باشند و دیواری بین آنها کشیده شود. اگر اینها فضای آموزشی را رعLLایت کننLLد و محیLLط را محیLLط درس بداننLLد و از آن چLLه برازنده فضLLای آموزشLLی نیسLLت پرهLLیز کننLLد، بسLLیار تحسLLین برانگیز خواهد بود. بLLه گفتLLه مربیLLان تربیLLتی، در مدارسLی کLه دختر و پسر با هم درس می خوانند، کم کLLاری، عقب افتLLادگی و بی مسئولیتی به خوبی مشاهده شLLده اسLLت. زیLLرا دخLLتران در چLLنین محیطی، بLLا بLLدحجابی توجLLه دیگLLران را بLLه خLLود جلب می کنند و تمرکز ذهLLنی و روحی را از آنLLان می گیرنLLد و بLLاعث افت تحصLLیلی آنLLان می شLLوند و خLLود نLLیز دیگLLر حوصLLله درس خوانLLدن ندارنLLد و تمLLام حواسشLLان بLLه لبLLاس و نLLوع پوشLLش است. روح مطالعه و تحقیق در آنهLLا خLLاموش می شLLود و افتتحصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیلی پیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدا می کننLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. ه( تضLLLLLLLLLعیف اعتقLLLLLLLLLادات دیLLLLLLLLLنی در جامعLLLLLLLLLه جامعه ای که در سطح باالیی از باورهای دیLLنی باشLLد، در سLLایه ایمان، در برابر بسیاری از آسیب ها مصون می ماند و دشLLمنان نمی توانند در صفوف آن رخنه کنند و نقشه های آنLLان نقش بLLر آب می شLLود. این جامعLLه کLLه دل بLLه خLLدا سLLپرده و سLLرانجام زنLLدگی را رسLLیدن بLLه خLLالق خLLود می دانLLد، دل بLLه دیگLLری



نمی سLLپارد و عقایLLد خLLود را مLLتزلزل نمی کنLLد. در این جامعLLه، حجاب و پوشش جLLزء احکLLام مسLLلم دین و مLLذهب بLLه شLLمار می رود و زنان حاضر نمی شوند خود را به زینت های زودگLLذر و دنیایی مزین کنند و در پرتو آن عقاید دیگران را متزلزل نماینLLدو خLLLLLود نLLLLLیز زمینه سLLLLLاز فسLLLLLاد در جامعLLLLLه شLLLLLوند. تظاهر به بدحجابی نشانه پای بنLLد نبLLودن و بی مبLLاالتی فLLرد بLLه احکLLام و اعتقLLادات اسLLالمی اسLLت؛ زیLLرا زنLLان بLLا بLLدحجابی، چشم های هوس آلود را متوجه خود می سازند و پایه های ایمانی مردم را سست می کنند و جامعه را به فساد می کشانند. »هیچ راهی برای امریکا و ابرقدرت ها بهLLتر از این نیسLLت کLLه بLLدون جنگ و کشتار و بدون این که پولی خرج کنند و حساسیتی ایجاد نمایند، ایمان را از دل های مردم بدزدند و بزداینLLد. این کLLار بLLه سادگی انجام می شود؛ با فیلم ها، نمایش نامه هLLا و چیزهLLایی از این قبیل به نام پیشLLرفت علم و... هیچ راهی بهLLتر و مLLوفق تر از این وجود ندارد.« و می دانیم که باورهLLا و ایمان هLLای راسLLخ نقش بسزایی در بالندگی زندگی جامعه ایفا می کننLLد و زمLLانی که ایمان به سستی گراید، نفوذ دشمن و بLLه انحLLراف کشLLیدنآن جامعLLLLLLLه بLLLLLLLه راحLLLLLLLتی صLLLLLLLورت می پLLLLLLLذیرد.بLLدحجابی پی آمLLدهای اجتمLLاعی نLLیز بLLه دنبLLال دارد، از جملLLه:الLLLLLLLLLLف( ایجLLLLLLLLLLاد نLLLLLLLLLLاامنی و سLLLLLLLLLLلب آرامش آرامش و امنیت واالترین نعمتی اسLLت کLLه خداونLLد بLLه جامعLLه عنایت می فرماید و می توان گفت، اگر جامعه ای فاقد آن باشد به یک معنا، هیچ چیز ندارد و با وجLLود امLLنیت، همLLه چLLیز دارد. سالمت جسمی و روحی L روانی جامعه در سایه امLLنیت حفLLظ می شLLود و خالقیت و نLLوآوری بLLروز می کنLLد. زنLLان بLLدحجاب نمی دانند که چه ضربه های و جبران ناپذیر خانمان برانLLدازی بLLرپیکLLLLLLLLLLLLLLLLره جامعLLLLLLLLLLLLLLLLه وارد می سLLLLLLLLLLLLLLLLازند. در جامعه ای که بدحجابی رواج پیدا کند، چشم و هم چشLLمی ها و ارائه هر چه بهتر زینت آرایی، تمامی نخواهLLد داشLLت و زنLLان سعی می کنند تا چشمان بیشLLتری را متوجLLه خLLود سLLازند و در معرض دید همگان قرار گیرند و این امر تمامی نخواهد داشت تا جایی که تمام افراد جامعه را آلوده سازد. در نتیجLLه، نLLاامنی نه تنها دامان خLLود بLLدحجاب را می گLLیرد بلکLLه خیلی سLLریع بLLه



اجتماع سLLرایت می کنLLد و جامعLLه را از فعالیت هLLای سLLالم بLLازمی دارد.

بسLLیاری از کجروی هLLای گونLLاگون اجتمLLاعی ماننLLد مLLدگرایی، شLLLورش ها و درگیری هLLLای خیابLLLانی، نLLLاهم نوایی اجتمLLLاعی و آزارهای جنسی، از بدحجابی و بی هویLLتی اجتمLLاعی سرچشLLمهمی گیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. زنLLان بLLدحجاب کLLه بLLه نمودهLLای ظLLاهری و تجمLLل و تنLLوع می پردازنLLد و هLLر روز بLLه سLLراغ اسLLباب آرایش و زیLLورآالت جLLالب تر و کفش و لبLLاس شLLیک تر می رونLLد، از سLLرمایه های معنوی محرومند و جمLLال معنLLوی بLLرای آنLLان نLLامفهوم اسLLت. اینLLان کمبLLود خLLویش را بدین گونLLه جLLبران می کننLLد و عطششخصLLLLLLLLLیت یابی را از این طریLLLLLLLLLق فرومی نشLLLLLLLLLانند. »آری، بدحجابی، ارزش هLLای راسLLتین دخLLتران را تحت الشLLعاع ظواهر جنسی شان قرار می دهLLد و آنLLان را فLLدای هرزگی هLLا و هوس رانی های شیادان می سازد. بدحجابی ارزش زن را از بین می برد و او را تا حد یک کاال پست می کند. زنی که تن و انLLدام خLLود را در معLLرض دیLLد همگLLان می گLLذارد و آن چLLه را کLLه بLLه جنسLLیت او مربLLوط می شLLود، بLLه کوچLLه و بLLازار می کشLLد، در حقیقت می خواهد با تکیه بر زنLLانگی خLLویش، جLLای خLLود را در جامعه باز کند نه با تکیه بر انسانیت خLLویش. در واقLLع او بLLدین ترتیب اعالم می کند که آن چه بLLرای او اصLLل اسLLت، زن بLLودن اوست، نLLه انسLLان بLLودن و نLLه اندیشLLه و لیLLاقت و کLLارآیی او. چنین زنی قبل از هر چیز اسیر خLLود اسLLت. او بLLه مغLLازه داری شبیه است که دائما در فکر تزیین و تغییر دکوراسLLیون ویLLترینمغLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازه اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت«.ب( تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرویج رذایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل اخالقی بدحجابی عالوه بر این که خود یک ناهنجLLار اجتمLLاعی بLLه شLLمار می آیLLد و جامعLLه را بLLه بی بنLLد و بLLاری می کشLLد، زمینه سLLاز بسیاری از زشتی های اخالقی است. وقتی به پوشش و متLLانت بی اعتنایی می شود، مسLLائل اخالقی دیگLLر هم از جامعLLه رخت بLLر می بنLLدد. بدلباسLLی، بLLداخالقی بLLه دنبLLال دارد، چنان کLLه مدپرسLLتی، هواپرسLLتی می آورد. جLLامعه ای کLLه هLLر روز مLLد جدیLLدی را بLLه شLLکل های گونLLاگون بپLLذیرد، دچLLار بسLLیاری از



بیماری های اخالقی چون غرور، تکبر، عصLLیان، قسLLاوت قلب و فخرفروشی خواهد شد. هرگاه جLامعه ای بLه انجLام دادن گنLاه جسارت پیدا کرد و مفاسLLد و معاصLLی رواج پیLLدا کLLرد، زشLLتی گنLLاه از بین می رود و این خLLود گنLLاه بزرگLLتری اسLLت. یعLLنی جامعه ای که گناه را گناه نداند، به سLLبب رواج زیLLاد و همگLLانی شدن آن، سقوط خواهد کرد. بنابراین، بدحجابی قبح و زشLLتی گناه رااز بین می برد و باعث رواج گناهان دیگر می شود. امLLامصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد:فLLاخر زیین و الت یLLاء و الت باس یحملک علی العجب و الر و اما اللوة فی القلب؛ LLه القسLL هLLا من آفLLات الLLدین و مورث و الخیالء فان لباست، لباسی نباشد که تو را به گناه خودپسندی، ریا، آراسته نشان دادن، مباهات به دیگران، فخرفروشی و تکبر، آلوده کندکLLه تمLLام اینهLLا از آفLLات دین و مLLوجب سLLختی دل اسLLت. بدحجابی موجب سوء ظن نیز می گردد. پوشش، نشLLانه تLLرس از خLLدا و آتش جهنم اسLLت و زن باحجLLاب، خLLود را بLLه احکLLام الهی پای بنLLد می دانLLد. از آن طLLرف زنLLان بLدحجاب بLه راحLLتی احکام الهی را زیر پا می گذارند و بی مباالتی خود را به مLLوازین اسالمی اعالم می دارند. چنین زنانی در معرض گنLLاه هسLLتند و افراد جامعه به آنها گمان بد می برند و زمینLLه این گنLLاه را تنهLLا زنLLان بLLدحجاب بLLه وجLLود می آورنLLد. پس زنLLان پLLاک دامن و بLLاعفLLاف، بایLLد کLLاری کننLLد کLLه در معLLرض تهمت قLLرار نگیرنLLد.ج( کم رنLLLLLLLگ شLLLLLLLدن حضLLLLLLLور مثبت زنLLLLLLLان در جامعه زن در بسیاری از جوامLLع در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، فLLرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... شرکت می کند و سهم بسLLزایی در این زمینه هLLLا دارد. بنLLLابراین، حضLLLور زنLLLان در جامعLLLه امLLLری انکLLارکردنی نیسLLت و روز بLLه روز بLLه این فعالیت هLLا اضLLافه می شود و زنان دوش بLLه دوش مLLردان در تمLLامی زمینه هLLا بLLه فعالیت می پردازند. حال آیا پوشش می تواند بLLر حضLLور زن در جامعه تأثیر داشته باشد یLLا خLLیر؟ پاسLLخ بسLLیار روشLLن اسLLت؛ زیرا اسالم همان گونه که به اختالط مرد و زن نLLامحرم هشLLدار داده و آنان را از پی آمدهای بد و زشت آن بازداشته اسLLت، بLLه پوشLLش و حجLLاب او توجLLه خاصLLی داشLLته تLLا حضLLور او را درجامعLLه حفLLظ و سLLالمت نفسLLانی جامعLLه را تضLLمین کنLLد.



زنان بدحجاب در محل کLLار، بLLه دلیLLل خLLودآرایی و خودنمLLایی، تمرکز فکری الزم را از دست می دهند؛ در حالی که الزمه کLLار و تالش جدی در محل کار، حضور قلب و تمرکز حواس اسLLت. زن با بدحجابی و آرایش، نه تنها به کار جدی نمی پردازد، بلکLLه نیروی کارآمد دیگران را نیز دچار سستی و رکود می سLLازد. در نتیجه، کLه چرخLه فعLالیت کLاری جامعLه را بLه کنLدی رهنمLونمی سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLازد. از طرفی خانواده هایی که غیرت دیLنی بLاالیی دارنLLد،از حضLLور دختران و زنان خود در چنین جامعه ای نگران هستند و نخواهند گذاشت حضور پرشور آن ها در فعالیت های اجتماعی جلوگیری می کنند. در نتیجه، جامعه ضرر خواهLLد کLLرد و بخش بLLزرگی ازنیروهLLLLLLLLLای کLLLLLLLLLاری را از دسLLLLLLLLLت خواهLLLLLLLLLد داد.د( بLLLLLLLرهم زدن تنظیم روابLLLLLLLط جنسLLLLLLLی و عLLLLLLLاطفی پوشLLش و حجLLاب، نLLه تنهLLا بLLاعث سLLالمت اخالقی جامعLLه و پای بنLLدی بLLه هنجارهLLای دیLLنی می شLLود، بلکLLه زمینLLه بLLروز و شLLکل گیری بزه کاری هLLای جنسLLی را بLLه حLLداقل می رسLLاند و اعضای جامعه را نیز به سوی تشLLکیل خLLانواده، تنظیم روابLLطجنسLLLی و عLLLاطفی و قاعده منLLLد کLLLردن آن سLLLوق می دهLLLد. حجاب بLLاعث می شLLود فاصLLله های اجتمLLاعی محفLLوظ بمانLLد و رعایت شLLود، یعLLنی هLLر کسLLی نمی توانLLد بLLا دیگLLران هLLر نLLوع تعLاملی را برقLرار سLازد. لLذا پوشLش، تعامل هLا را الگLLودار و معنادار می سازد. این ویژگی مانع نزدیLLک شLLدن غریبه هLLا و در نهLLایت ارتبLLاط جنسLLی می شLLود. رعLLایت حجLLاب و پوشLLش مناسLLب، افLLراد را از بزرگ تLLرین نعمت یعLLنی آزادی برخLLوردار خواهد ساخت؛ زیرا زنان اجازه نخواهند داد کسی بدون اجازه، به حریم شخصی و خصوصی شان نزدیک شوید و در این زمینه تصمیم بگLLیریم. بنLLابراین اگLLر افLLراد پLLاک و پاکLLدامن و جامعLLه سالم می خواهیم، باید زنان ما پوشLLش را کLLامال رعLLایت کننLLد؛ چنان که امیر مؤمنان در نهج البالغه به فرزندش امام حسن)ع(می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: و اکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ایاهن فان شدة الحجLLاب

؛ ابقی علیهن از راه حجاب و پوشLLش بLLانوان آنهLLا را بپوشLLان؛ زیLLرا رعLLایت



حجاب به طور جدی و محکم، زنان را به طور سالم تر و پاک ترحفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLظ خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد کLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد.ه( افLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزایش آزار جنسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی زنان و دختران با پوشش نامناسLLب در فعالیت هLLای اجتمLLاعی، به جوانان و مردان بزهکار اجازه خواهند داد تا بLLه حLLریم آنLLان تجاوز کنند و مورد اذیت و آزار خود قLLرار دهنLLد. نقطLLه شLLروع بسیاری از ناهنجاری هLا، مزاحمت هLLا و بی احترامی هLLایی اسLت که افراد جامعه برای یک دیگLLر بLLه وجLLود می آورنLLد و بLLدحجابی عامل بسیار مهمی در ایجاد این مزاحمت ها بLLه شLLمار می آیLLد، دختران بزرک کرده بLLا پوشLLش های زننLLده و گLLاه بسLLیار تهLLییج کنده، در جامعه خود را ارائه می نمایند تا شاید نگاه هLLای آلLLوده بیشتری را به خود جلب کنند و از این طریق،حس خLLودآرایی و خودنمایی را به نحوی ارضا کنند، ولی این سرابی بیش نیسLLت و عاقبت پشیمان خواهند شد کLLه دیگLLر راه بازگشLLت نخواهنLLدداشت. خداوند در قLLرآن کLLریم بLLه پیLLامبرش)ص( می فرمایLLد:LLدنین LLک و نسLLاء الموءمLLنین ی بی قل ألزواجLLک و بنات ها الن »یا أی علیهن من جالبیبهن ذلک أدنی أن یعرفن فال یوءذین و کان اللهغفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLورا رحیمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا(؛ ای پیLLامبر، بLLه همسLLران و دخLLترانت و زنLLان مؤمنLLان بگLLو پوشش های خود را برخود فروتر گیرند. این برای آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند )بLLه احتیLLاط( نزدیک تLLر اسLLت وخLLLLLLLLLLLLLدا آمرزنLLLLLLLLLLLLLده مهربLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLت. در شأن نزول این آیه آمده، هنگامی که شب ها زنان برای نماز به مسجد می رفتند، بعضLLی از جوانLLان هLLرزه بLLر سLLر راه آنهLLا می نشستند و آنان را با مزاح و سLLخنان نLLاروا آزار می دادنLLد و مزاحم آنها می شدند. این آیه به زنان دستور داد حجاب خود را به طور کامLLل رعLLایت کننLLد تLLا از کنLLیزان، آلودگLLان و یهودیLLانشLLLLLLLناخته شLLLLLLLوند و مLLLLLLLورد آزار قLLLLLLLرار نگیرنLLLLLLLد. پس جLLامعه ای کLLه بخواهLLد ثبLLات امنیLLتی بیشLLتری داشLLته و از ناهنجاری ها بLLه دور باشLLد، بایLLد خLLود را از عLLواملی کLLه بLLاعث ناهنجLLاری و بLLزه می شLLود، دور نگLLه دارد و حجLLاب بهLLترین وسیله ای است که زنان و دختران را از آزار جنسی محLLافظتمی کنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.



و( جلب نگاه هLLLLLLLLLLLای چشLLLLLLLLLLLم چران و هوسLLLLLLLLLLLباز خداونLLLLLLLLد بLLLLLLLLه پیLLLLLLLLامبر اعظم)ص( می فرمایLLLLLLLLد: وا من ابصLLLLLLLLLLارهم؛ LLLLLLLLLLنین یغضLLLLLLLLLLل للمؤمLLLLLLLLLLق« بLLه مؤمنLLان بگLLو چشLLم های خLLود را از نگLLاه نامحرمLLان فLLروگیرنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.« شهوت از غرایزی به شمار می آیLLد کLLه خداونLLد در آدمی قLLرار داده است. شهوتی که باعث بقای نسل و سLLامان دهی زنLLدگی و حیات می شود، آرامش و آسایش را برای جامعه بLLه ارمغLLان می آورد و آثار بسیار مطلوبی در جامعه خواهد داشت. اما اگر از مسیر اصلی خود منحرف شLLود و در سLLمت و سLLویی دیگLLر قرار گیرد، آثار بسیار بدی برای فLLرد و جامعLLه دارد. بLLدحجابی از مسائلی است کLLه غریLLزه شLLهوت را از سLLیر خLLود منحLLرف می سازد. زنان بدحجاب، نگاه های آلوده مردان هوس باز را بLLه خLLود جلب می کننLLد و آتش شLLهوت را در دل آنLLان شLLعله ور می سLLازند. بLLه ویLLژه در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر افLLراد آن جLLوان هسLLتند، نگاه هLLای شLLیطانی بLLه سLLوی دخLLتران بزک کLLرده وبLLدحجاب جامعLLه را بLLه فسLLاد و تبLLاهی رهنمLLون می سLLازند. آری، در جامعه ای که چشم چرانی بLLر اثLLر بLLدحجابی رواج پیLLدا کنLLد، بسLLیاری از گناهLLان در آن جامعLLه رواج پیLLدا می کنLLد و سLLرانجام، جوانLLان چشLLم چران بLLر اثLLر این گنLLاه خانمان سLLوز، زنLLدگی بسLLیاری از دخLLتران معصLLوم و سLLاده لوح را بLLر بLLاد می دهنLLLد و آبLLLروی خانواده هLLLا را بLLLه ارزانی می فروشLLLند و زندگی ها را سست می کنند و سرمایه عفت و پLLاک دامنی را ازبین می برنLLLLLLLLLد.امLLLLLLLLLام صLLLLLLLLLادق)ع( می فرمایLLLLLLLLLد:موم و کم من نظLLرة اورثت LLهام ابلیس مس LLظر سهم من س النرة طویلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLة؛ LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLحس نگاه، تیری از تیرهای زهرآگین شیطان است. چه بسا یک نگاهحسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرت طLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوالنی در پی دارد!

ز( اختالالت روحی و روانی اختالل روحی و روانی از آثار ناگوار بدحجابی در جامعه اسLLت. برخی از دختران و زنان، بر اساس نیLLاز ذاتی خLLود بLLرای جلب رضLLایت محیLLط و توجLLه بیشLLتر بیننLLدگان، بLLه خLLودآرایی و جلوه گری و ارائه پوشش غیرمتعارف می پردازند و افکLLار خLLود



را در بعد تمایالت و تخیالت موهوم، تقویت می کننLLد. بنLLابراین، پوشش و حجاب ناقص فشLLارهای فLLراوانی را بLLر روح و روان افراد وارد می سازد. چنین افرادی همیشه در پی آنند کLLه خLLود را بLLه گLLونه ای ارائLLه دهنLLد کLLه افکLLار و نگاه هLLای آلLLوده و هوس انگLLیز را بLLه خLLود جلب کننLLد و شخصLLیت خLLود را بLLا خواسLLته های دیگLLران همگLLون سLLازند. این خواسLLته ها محLLدود نیست و وقتی دختران نتوانند خود را مطابق خواسLLت ها ارائLLه دهنLLد. افLLراد جامعLLه ثبLLات روحی و روانی خLLود را از دسLLت می دهنLLد و امیLLدها و آرزوهLLا بLLه ناامیLLدی می گرایLLد. شLLهیدمطهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری؛ می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است. اشتباه است که گمLLان می کنیم تحریک پذیری روح بشر، محدود به حد خاصLLی اسLLت و از آن پس آرام می گیرد. همان طور که بشر در ناحیه ثLLروت و مقام، از تصاحب ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی شود و اشباع نمی گردد، در امور جنسی نیز چنین است. هیچ مردی از تصاحب زیبارویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنLLان و بLLاالخره هیچ دلی از هLLوس سLLیر نمی شLLود. از طرفی تقاضای نامحدود خواه نLLاخواه انجLLام ناشLLدنی اسLLت و همیشه مقرون اسLLت بLLا نLLوعی احسLLاس محLLرومیت و دسLLت نیافتن به آرزوها که بLLه نوبLLه خLLود منجLLر بLLه اختالالت روحی و بیمارهLLLای روانی می گLLLردد. چLLLرا در دنیLLLای غLLLرب این همLLLه بیماری هLLLای روانی زیLLLاد شLLLده اسLLLت؟ علتش آزادی اخالقی جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جراید و مجالت و سینماها و تئاترها و محافل و مجالس رسLLمی و غLLیررسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمی انجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLام می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود. اگر بتوان از لحاظ پوشش، الگوی مناسبی به جامعه ارائه داد، سلطه ای آگاهانه به افراد جامعه پیدا خواهیم کLLرد و جامعLLه را از بی ارادگی و بی اختیاری نجات خواهیم داد. اما بLLا بLLدحجابی، به افراد جامعLLه اجLLازه داده ایم کLLه هرگونLLه می خواهنLLد، بLLرای پوشش خود تصمیم بگیرند و مدل های متنوع را جای گزین کنند و دل ها را به سمت و سوی انحرافات اجتماعی سوق دهند کLه در این صورت، اداره و اختیار از افراد جامعه گرفته می شود و جامعه ای که از خLLود اراده ای نداشLLته باشLLد، اختالالت روحی و



بیماری های روانی به سراغ آن خواهد آمد و به منجالب کشیده خواهد شد. »بدحجابی زن در جامعه، سبب نقش بLLازی کLLردن او در اسلوب ها و مدل های گوناگون می شود. این اعمLLال او را به صورت موجودی بی اختیار و بی اراده، به هر طرف می کشLLد و دیگر بر زندگی اش تسلط آگاهانه نخواهد داشLLت. در زنLLدگی و اعمال خود، نظر دیگران را ترجیح می دهد که برای جلوگیریاز این امLLLLور منفی، حجLLLLاب بهLLLLترین درمLLLLان می باشLLLLد«.ح( تزلLLLLLLLLLLLLLLLLLLLزل نهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاد خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده تشکیل نهاد خانواده، مقدس ترین پیوند زناشLLویی اسLLت. بLLرای ثبات این نهLLاد، عفت و حجLLاب خLLانوادگی مهم تLLرین عامLLل بLLه شLLمار می آیLLد. اگLLر زن لLLذت های جنسLLی خLLود را از محیLLط خانواده بیرون نبرد و دستورهای اسالم را اطاعت کند، محیLLط خانه سالم و آرام بخش خواهLLد بLLود. ولی اگLLر عفت را رعLLایت نکنLLد و لLLذت های جنسLLی و خودنمایی هLLا را بLLه بLLیرون مLLنزل بکشLLاند، مLLورد نگاه هLLای هوس آلLLود نامحرمLLان قLLرار خواهLLد گLLرفت و ناخواسLLته عامLLل پاشLLیدگی و تLLیرگی روابLLط افLLرادخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLانواده خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. وقLLLتی اختالفLLLات زن و شLLLوهر در محکمه هLLLای قضLLLایی، را ریشه یابی می کنیم، پی می بریم که بسیاری از ناسازگاری ها به دلیLLل رعLLایت نکLLردن حجLLاب اسLLت. وقLLتی زن بLLا آرایش و بدحجابی در جامعه ظاهر می شود، چشم ها، به سوی او نشLLانه می روند و او هم دل باخته و فریفته چشم چرانان می شود و کم کم از نگاه های شوهرش لذت نمی برد و از او سرد می شLLود و سرانجام بLLاعث جLLدایی می گLLردد. گLLاهی همین امLLر از طLLرف شLLوهر صLLورت می گLLیرد. بLLر اثLLر چشLLم چرانی و نگاه هLLای هوس آلود به دخLLتران و زنLLان بLLدحجاب، از همسLLرش دل سLLرد می گLLردد و لLLذات ها و محبت هLLایش در بLLیرون از خانLLه صLLرف می شLLود. در نتیجLLه، بنLLای ناسLLازگاری بLLا همسLLرش شLLروعمی شLLLود و تLLLیرگی بLLLر کLLLانون خLLLانواده سLLLایه می افکنLLLد. بنابراین، برای حفظ نظام خLLانواده و بLLه وجLLود آوردن محیطی سLLالم و فرزنLLدان پLLاک رعLLایت حجLLاب ضLLروری اسLLت و بایLLد باالترین امنیت، یعنی امنیت ناموسی، در خانLLه حLLاکم شLLود. از طرفی بLLدیهی اسLLت، اگLLر خLLانواده سLLالم باشLLد و پوشLLش را



رعایت کند، جامعه که از اجتماع خانواده ها تشکیل شده، سالم و پایLLدار خواهLLد مانLLد. در جLLامعه ای کLLه بیشLLتر اعضLLای آن را جوانان تشLLکیل می دهنLLد بایLLد در برابLLر این فرآینLLد حسLLاس تر باشند؛ زیرا جوانان در برابر مناظر شLLهوت انگیز و تهییج کننLLده، زودتر تحریک می شوند و چنین مناظری عامل مهمی در سLLوق دادن آنان به فساد خواهد شد. در نتیجه، نLLیروی فعLLال اجتمLLاع به راه های فساد و تباهی کشانده می شوند و به جامعLLه ضLLربه جبران ناپLLذیری از جهLLات اقتصLLادی مLLادی، اجتمLLاعی و اخالقیوارد خواهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. »آمارهLLای قطعی و مسLLتند نشLLان می دهLLد کLLه بLLا افLLزایش بی حجLLLابی و بLLLدحجابی در جهLLLان، طالق و از هم گسLLLیختگی زندگی زناشویی در دنیا به طور مدام باال رفته است؛ چLLرا کLLه »هر آن چه دیده بیند دل کند یاد« و هر چه دل در این جLLا یعLLنی هوس های سرکش، بخواهد، به هLLر قیمLLتی باشLLد بLLه دنبLLال آن می رود و بLLه این تLLرتیب هLLر روز دل بLLه دل بLLری می بنLLدد و بLLادیگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLری وداع می گویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد«. به امید روزی که بتوان جامعه را به زیور عفاف و حجاب مزین

،1386کLLرد و از بLLدحجابی رهانیLLد. پیLLام زن -< تLLیر و مLLرداد 185 و 184شماره

خودنمایی و تخریب عشق

نقش تخریبی خودنمایی بر عشق واقعی و مقام معشوق بودن زن پایه و رکن عشق راستین میان زوجین، صفات پسLLندیده و اخالق انسانی و ارزش های معنوی است که در محیLLط پLLاک و سالم و به دور از هوس هLLا و شLLهوات نامشLLروع و در فضLLایی سرشار از معنویت، عفت و حیا رشد می کند ، چرا که سالمت و امنیت روانی افراد در چنین محیطی تضمین شده و موجبات تعLLالی فکLLری و شLLکوفا شLLدن اسLLتعدادهای اخالقی و معنLLویفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراهم می گLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLردد. بنابراین اساس جامعLLه ای کLLه زنLLان، بLLه خLLود آرایی و نمLLایش تحریک آمیز خود می پردازند ، پیروی از هوا و هوس و گرایش



به شهوات در آن افزایش می یابد و ارزش های دینی و معنوی که تنها عامل انسانیت و بالندگی فضLLایل اخالقی و در نتیجLLه–

از بین رفته و یا کم رنLLگ می شLLود و بLLه–عشق واقعی است این تLLرتیب، فضLLایل پسLندیده در افLLراد جامعLLه و خLLود زنLLان و همسران حال یا آینده آنان رشد نکرده، بلکه صفات ناشایست در آنهLLا افLLزایش می یابLLد؛ در نتیجLLه بLLا تزلLLزل پایLLه عشLLق و محبت، محبLLوبیت اجتمLLاعی و مقLLام معشLLوق بLLودن زنLLان در خانواده سقوط می کند و به عنوان بازیچه و وسیله ی ارضLLای شهوات برای مردان در می آیند، مگر زنان عفیف و بLLا حجLLابکLLLه از همسLLLران عفیLLLف، غیLLLور و مLLLؤمن برخوردارنLLLد. پس این گونه زنان، بزرگ ترین ضربه و آسیب را به شخصLLیت و محبوبیت خود و هم صنف های خLLویش وارد می کننLLد کLLه از پی آمدهای ناگوار آن ایجLاد زمینLLه بLرای آزار و سLتم از سLوی مردان و بی توجهی یا کم توجهی به شخصیت و حقLLوق آنهLLا و اختالف، ناراحتی و اضطراب فراوان در محیط خانواده است وچLLه بسLLا پیونLLد خLLانوادگی بLLه طالق و جLLدایی می انجامLLد. خدای جمیل از محبوبیت و عزت بی نهLLایت برخLLوردار اسLLت و هLLر محبLLوبیت و عLLزت راسLLتین جلLLوه ای از او و هدیLLه ای از جانب اوسLLت، تنهLLا راه رسLLیدن بLLه محبLLوبیت حقیقی و عLLزت ماندگار این است که از چنین منبعی دریافت شLLود و هLLر راهی غیر از آن سرابی بیش نیست. من کان یرید العزة فللLLه العLLزة جمیعا؛ هر کس بLزرگی و ارجمنLLدی بخواهLLد ، پس )بدانLد کLه( بزرگی و ارجمندی همه از آن خداسLLت )و بLLه هLLر کس در اثLLر

( و کسی کLLه10ارتباط با او الیق شود ، عطا می کند(.)فاطر- محبوب خداوند باشد، محبوب مردم نیز خواهLد بLود: إن الLذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا؛ کسLLانی کLLه ایمان آوردند و کارهای نیLLک و شایسLLته کردنLLد، خLLدای رحمLLان

(96برای آنان محبت و دوستی )دردل ها( خواهد نهLLاد.)مLLریم- می– سLLخن گLLوی قLLرآن کLLریم –حضLLرت علی علیLLه السLLالم

فرماید: من اراد الغنی بال مLLال والعLLز ال عشLLیرة و الطاعLLة بال سلطان فلیخرج من ذل معصیة الله الی عز طاعة الله؛ کسLLی که می خواهد بدون مال و ثروت غLLنی و بی نیLLاز شLLود، بLLدون قوم و خویشاوند عزیز و محبوب گردد و بدون سلطه و قLLدرت



مورد اطاعت قرار گیرد، باید از ذلت وخواری نافرمانی خداوند خارج شود، به عزت اطاعت و پیروی از خواسLLته هLLای او روی

آورد. بنابراین برای شناخت حق و باطLLل ، هLLر چLLیزی دو معیLLار کلی است: نخست آن که اطاعت خداوند متعLLال محسLLوب شLLده و عامل نLLزدیکی و رسLLیدن بLLه او باشLLد و دیگLLر این کLLه موافLLق فطرت و روح ملکوتی و در جهت شکوفایی استعدادهای واالی آدمی باشLLد. در چLLنین حLLالتی آن چLLیز، حLLق و عLLزت بخش و محبوبیت افزاست. و اگر با دستور شریعت و خواسته فطLLرت هماهنLگ نباشLد، بلکLه موافLق خواسLته هLای شLهوانی بLوده و باعث معصیت، خشم و غضب خدای سبحان و موجب دوری ازاو گLLLLLLLLLLLLLLردد، باطLLLLLLLLLLLLLLل و ذلت آور اسLLLLLLLLLLLLLLت. از مظاهر پیروی از شLLیطان جهت بLLه دسLLت آوردن محبLLوبیت کLLاذب همانLLا جلLLوه گLLری، خودنمLLایی و تLLرویج عملی فرهنLLگ برهنگی توسط عده ای از زنان است. رعایت نکLLردن پوشLLش کامل اسالمی و پیروی زنان از مدها و مدل هایی که با انگLLیزه هLLای شLLیطانی و حیLLوانی و بLLا نLLام هLLای ظاهرپسLLند هم چLLون نشانه ی متمدن و اجتمLLاعی بLLودن و روشLLنفکری و کالس بLLاال بودن توسط شیاطین زمLLان تLLرویج می شLLود ، همگی مخLLالف حکم صریح خداوند است که بر لزوم عفت و پوشLLش کامLLل و پرهLLیز از لبLLاس هLLای جلب توجLLه کننLLده ی مLLردان تأکیLLد می فرماید و لذا گناهی عظیم محسLLوب می شLLود و حقیقLLتی جLLز ذلت و حقLLارت بLLرای زن و مLLرد نLLدارد و هرگLLز مایLLه عLLزت و محبوبیت راستین برای فرد نمی باشد، مگLLر نLLزد اهLLل هLLوی و هوس و بی خبران، اما همین نیز پایدار نیست و به زودی دیگر

– خودنما –شهوت پرستان نیز از او سرخورده می گردند و او می مانLLLLد و انبLLLLوهی از حقLLLLارت هLLLLا و حسLLLLرت هLLLLا. احساس حقارت عده ای از زنان، در اثLLر نداشLLتن نشLLانه هLLای مقبول زیبایی ویژه ی زنان، و خودآرایی و اسLLتفاده از مLLدهای ناهنجLLار بLLرای جLLبران حقLLارت و بLLه دسLLت آوردن مقبLLولیت اجتمLLاعی مشLLکل دیگLLری اسLLت. زنLLانی کLLه بLLه علت نداشLLتن زیبایی کافی احساس حقارت می کنند، باید دریابنLLد کLLه درد بLLا درد درمLLان نمی شLLود؛ یعLLنی احسLLاس حقLLارت را بLLا بیمLLاری



خودنمایی نمی توان مداوا کرد. یگانه راه درمان، بازگشLLت بLLه خویشتن و آراسته شدن به زیبایی های روحی و اخالقی اسLLت که کاستی های بLLدنی و زشLLتی هLLای ظLLاهری را تحت الشLLعاع قرار داده و آنها را می پوشاند و جبران می نماید و خدایی کLLه صLLاحب قلب هاسLLت بLLدین وسLLیله او را عLLزت و محبLLوبیتحقیقی می بخشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. امام علی علیه السالم در ضمن حدیثی بLLه یکی از نمونLLه هLLای خودنمایی زنان و مردان و ضعف معرفتی و دینی آنLLان اشLLارهنمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوده می فرمایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد: یاب فإن من رق ثوبه رق دینه؛ بLLر شLLما علیکم بالصفیق من الث باد به لباس ضخیم پس کسی که لباس نازک و بدن نما بپوشLLد

(LL 357 صLLفحه3دینش ضLLعیف اسLLت.)وسLLایل الشLLیعه- جلد در مقاالت بعدی به تاثیر بر بند و باری بر بLLاالرفتن نLLا هنجLLاری ها و جرم های اجتماعی و فردی و متالشی شLLدن خLLانواده هLLا

می پردازیم.آثار بد حجابی و خود آرایی

بررسLLLLی علLLLLل برقLLLLراری قLLLLانون حجLLLLاب در جامعLLLLه بدحجابی پLدیده ای است که از سوی برخی بیمار دالن تشویق و ترغیب می شLLود، بطLLوری کLLه آن را ابLLزاری بLLرای دور زدن قوانین و احکام اسالمی یعنی حکم شLLرعی حجLLاب قLLرار داده اند. درجامعه اسالمی، بLLدحجابی بLLه عنLLوان یLLک نابهنجLLاری بLLه وجLLود آمLLده کLLه خLLود عامLLل بسLLیاری از مشLLکالت جنسLLی، خLLانوادگی، تعرضLLات خیابLLانی و بحLLران هLLای اجتمLLاعی شLLده اسLLت. از نظLLر نویسLLنده این مطلب، بLLدحجابی بLLدتر از بی حجابی است؛ زیرا جامعه عقالنی و اسالمی به طور طبیعی از بدحجابی حمایت نمی کند و بLLه شLLدت بLLا آن مبLLارزه می کنLLد؛ ولی از آن جایی که جامعه نسبت به بLLرخی از امLLور تسLLاهل و تسامح روا می دارد، بدحجابی به عنLوان یLک شLیوه خLودآرایی شیوع و رواج می یابد و خLLود عامLLل فسLLاد و تبLLاهی درجامعLLه



می گLLردد؛ زیLLرا بLLدحجابی بLLه عنLLوان خLLودآرایی، عامLLل تهLLییج شهوات جنسی اسLت کLه پیامLLدهای آن ماننLLد موریانLLه آهسLته جامعه را از درون متالشی می کند و اسLLاس خLLانواده هLLا را از هم می پاشد. درمطلب حاضر نویسنده بLLا مراجعLLه بLLه آمLLوزه های قرآنی، برآن است تا تحلیل قرآن از این عمل تهییج کننده را تبLLیین کنLLد و آثLLار و کارکردهLLای زیانبLLار و آسLLیب زای آن را تشLLریح نمایLLد. بLLا هم این مطلب را از نظLLر می گLLذرانیم. ? فلسفه حجاب حجاب برای این وضع شده تا جامعه درسLLالمت جنسی باشد و ابزارهای تحریک قوای شهوانی تحدیLLد شLLود. از این رو، حجاب به عنوان یک قانون کلی وضع شده است تا این سالمت فراهم آید. از آیات قرآن این معنا به دست می آید کLLه نیازی به پوشیدن از کودکانی نیست که قدرت تشLLخیص میLLان زن و مرد نداشته و هنوز به مسائل جنسی آگLLاهی نیافتLLه انLLد. امLLا کسLLانی کLLه بLLدحجابی شLLان عامLLل بLLرانگیختگی شLLهوانی است، باید خود را به طور کامل بپوشانند و بLLر مومنLLان اسLLت که به این افراد بدحجاب ننگرند و چشم خویش را فروافکننLLد. به سخن دیگر، مومن در دو حLLالت بایLLد چشLLمان خLLویش را از جنس مخالف بپوشاند: ? در زمانی که شخصی بی حجاب یا بد حجاب است، حال چه این بی حجابی یا بدحجابی تحریک کننده باشد یا نباشد؛ زیرا حجاب قانونی اجتماعی است که مراعLLات آن بر همگان الزم است و اگر کسی مراعات نکرد می بایست با چشLLم پوشLLیدن، خLLود را از احتمLLال تحریLLک قLLوای شLLهوانی محافظت کنLLد و چشLLم پوشLLیدن بLLر او واجب و الزم اسLLت؛ ? زمانی که شخص با حجاب است ولی او با دیدن همLLان مقLLدار مجاز تحریLLک شLLده و قLLوای شLLهوانی او برانگیختLLه می شLLود، دراین حالت بر او الزم و ضروری است که چشمان خLLویش را از جنس مخLLالف بپوشLLاند و بLLه آن ننگLLرد. اصLLوال حجLLاب یLLک قانون اجتماعی است که بر همه شهروندان امت اسالم از زن و مرد الزم اسLLت تLLا آن را اجLLرا کننLLد و در صLLورت تخطی بLLه عنوان جرم تلقی شده و مجازاتی چون تعزیLLر دارد؛ چنLLان کLLه گنLLاهی اسLLت کLLه عقLLوبت آن در آخLLرت و بلکLLه در دنیLLا نLLیز گریبانگیر وی خواهدشد و بسیاری از برکات و نعمت های الهی از او سلب شده و به معیشت سLLخت و تنگدسLLتی گرفتLLار می



آید. هLLدف از وضLLع حجLLاب آن اسLLت تLLا زمینLLه بLLرای سLLالمت جامعLه فLراهم گLردد و بیمLLاردالن، متعLرض مLLردان و زنLان بLا ایمان نشوند و ایمان ایشان را به غارت و چپLLاول نبرنLLد. البتLLه یکی از فلسLLفه هLLا و اهLLداف حجLLاب را بایLLد ایجLLاد عفت و پاکدامنی درمیLLان امت اسLLالم و شLLهروندان آن دانسLLت؛ زیLLرا حجاب شLLرایط مناسLLبی را بLLرای پاکLLدامنی و عفت در جامعLLه فراهم می آورد؛ چرا کLLه بLLا وجLLود حجLLاب مناسLLب و شLLرعی، قLLوای شLLهوانی، تحریLLک و تهLLییج نمی شLLود و شLLخص در یLLک فرآیندی با کمک عقل و شرع، بر نفس خویش مسلط شLLده و زمام امور نفس را در اختیار عقLLل می گLLذارد. از آمLLوزه هLLای قLLرآنی این معنLLا بLLه دسLLت می آیLLد کLLه عفت و پاکLLدامنی، بLLه معنای چیرگی عقل و مدیریت مهار قوای شهوانی به دست آن است. این حالت اگLLر بLLه شLLکل ملکLLه ای در نفس انسLLانی در آید، شخص در حالتی قرارمی گیرد کLه بLLه سLادگی تهLییج نمی شود و قوای شهوانی نمی تواند سرکشی کند و او را به سLLوی گناه سوق دهد. به سخن دیگر، هدف آن است که آدمی در یک فرآیندی به جایی برسد که قوای نفسانی بر او حکLLومت نکنLLد، بلکه عقل و آموزه هLLای عقالنی و وحیLLانی بLLر جLLان او مسLLلط شود که همان معنای تقوا و پرهیزگاری واقعی است. در برخی از روایات آمده است برای هر چیزی مسLLتی و سLLکری اسLLت. انسان ها همان گونه که با شراب دچار مستی می شوند، یا به سبب ترس از مرگ دچار این حالت می گردند. )ق، آیه ??( یLLا دنیLLازدگی، ایشLLان را مسLLت می کنLLد )حجLLر، آیLLه??( همچLLنین برخی از اوقات چشLLمان آدمی مسLLت می شLLود و هماننLLد آدم هLLایی افسLLون شLLده می گLLردد. )حجLLر، آیLLه??( این مسLLتی چشمان، شاید به سبب چشمان مسLLت آفLLرین جنس مخLLالفی باشد و شاید به تار مو و زلف زنی و شانه ستبر مLLردی اتفLLاق بیفتد. از این رو بایLLد انسLLان چشLLم، فروهشLLته دارد تLLا در دام مست آفرینان گرفتار نیاید. حجاب، مانع بازدارنده ای است که آدمی را از مست آفرینان در امان نگه می دارد. لذا به عنLLوان یک حکم اجتماعی اسالمی مطLLرح شLLده اسLLت. ازنظراسLLالم، همان اندازه کLه انسLان نسLبت بLLه ایمLLان و عمLل صLالح خLLود مکلLLف و موظLLف اسLLت همچLLنین نسLLبت بLLه ایمLLان و اعمLLال



دیگران نیز مسئولیت دارد؛ زیرا اسالم دینی اجتماعی اسLLت و حوزه های فردی آن تا حوزه های اجتماعی کشیده شده اسLLت و ایمLLLان واقعی جLLLز بLLLه رهLLLایی از خLLLود و دیگLLLران معنLLLا نخواهدیافت. از این رو بر هر فردی این مسئولیت نهاده شLLده تا بLLا ایجLاد حجLLاب، مLLانع از برانگیختLه شLLدن شLLهوات جنسLی دیگران شود. بنابراین حجLLاب بLLرای مLLرد و زن یLLک مسLLئولیت اجتماعی است تا بستر عفLLاف را در دیگLLران ایجLLاد یLLا تقLLویت کند. بنابراین اگر به انسLان مLؤمن گفتLه شLده تLا بLرای حفLظ عفاف و یLLا تقLLویت آن در خLLود، چشLLم بLLر هLLر مسLLت آفریLLنی فروهشته دارد، همینطور از وی خواسته شLLده تLLا بLLرای حفLLظ عفت دیگLLران و یLLا ایجLLاد و تقLLویت آن، حجLLاب داشLLته باشLLد. براین اساس، اگر مLLردی احسLLاس کنLLد و یLLا احتمLLال دهLLد کLLه پوشLLیدن مقLLدار واجب و الزم نمی توانLLد نقش بازدارنLLدگی را ایفا کند، باید بیش از حد واجب اندام خود را بپوشاند و این یک مسئولیت اجتماعی است که بLLه عنLLوان آداب پوشLLش مطLLرح می باشد. چنان که اگر زنی دیLLد کLLه دسLLتان ظریLLف و لطیLLف وی نگاه ها را مجذوب می کند و یا چشمان مخمLLورش دل هLLا را به بند می کشد و مسحور می سازد، باید بLLه آداب اسLLالمی پوشش، دستان خویش بپوشاند و یا چشمان را با عینLLک دودی و یLLا هLLر ابLLزار دیگLLری مخفی نگLLه دارد و این گونLLه حجLLاب را مراعLLLات نمایLLLد. در حقیقت، مقLLLدار الزم بLLLرای مLLLرد و زن مسلمان همان چیزی است کLLه در شLLریعت بیLLان شLLده اسLLت ولی مسئولیت اجتماعی و دیLLنی شLLخص می طلبLLد کLLه وی بLLا توجه به شرایط حتی برخی از بخش های مجاز را نیز بپوشLLاند تا شرایط برای تهییج قوای جنسی دیگLLران فLLراهم نیایLLد؛ زیLLرا هدف از حجاب ایجاد بسترهای الزم برای دست یابی به حLLالت نفسانی عفاف است که نوعی چیرگی عقل بر قLLوای نفسLLانی و ایجاد تعادل و اعتدال در آن است. عفت در کالم الهی همLLان عصمتی است که شخص را از انجام گناه باز می دارد و اجازه نمی دهLLد تLLا قLLوای شLLهوانی حLLتی در محیLLط مناسLLب تهLLییج برانگیز، خود را بر جان آدمی مسلط و چLLیره نمایLLد. از این رو عفت حضرت یوسف)ع( وی را از گناه در شرایط مناسبی کLLه زلیخLLا فLLراهم آورده بLLود، بازداشLLت. )یوسLLف، آیLLات ?? و ??



و ??( همین عفت است که بLه عنLوان یLک ارزش مLورد توجLLه قرآن و آموزه هLLای وحیLLانی آن قLLرار می گLLیرد و همLLه عقال و خردمندان، دارندگان عفاف را می ستایند و بر آنان آفLLرین می فرستند. )یوسف، آیات پیشین و نیز ?? و ?? تLLا ??( بی گمLLان عفت یکی از مصLLادیق احسLLان و صLLالح بLLودن انسLLان اسLLت. )یوسف، آیه ??( از این رو حضLLرت یوسLLف)ع( مLLورد سLLتایش شاه مصر قرار می گیرد. انسان هLLای عفیLLف حLLتی اگLLر فاقLLد امکانات پاسخ گویی به نیازهای جنسی خویش باشند، هرگز در دام شهوت نمی افتند و با خویشتن داری نشLLان می دهنLLد کLLه چگونLLه عقلشLLان بLLر شLLهوات و قLLوای درونی و وسوسLLه هLLای بیرونی چیره است. زنان و مردان عفیLLف بLLا همLLه مشLLکالت و تنگدستی ها هرگLLز تن بLLه خفت نمی دهنLLد و خLLواری تقاضLLا و سوال را بر خود هموار نمی سازند )بقره، آیLLه ???( چLLه رسLLد که در دام آن گرفتار آیند و خود را به دست شهوت بسLLپارند و بدنام و بی آبLLرو کننLLد. بLLه هLLر حLLال هرگونLLه بLLدحجابی کLLه بLLه عنوان عامل تهییج شهوات جنسی باشد، بLLه عنLLوان یLLک عمLLل ضداخالقی و هنجاری شناخته می شود و باید بLLا آن بLLه عنLLوان یک پدیده زشLLت از سLLوی اولیLLای امLLور و مجریLLان قLLوانین بLLه شدت مبارزه شLLود و از سLLوی مومنLLان و شLLهروندان محکLLوم شLLود. ? بLLدحجابی، ترفنLLد شLLیطانی عفت و پاکLLدامنی، حLLالت نفسانی اسLLت کLLه داشLLتن آن بیLLانگر تسLLلط عقLLل بLLر نفس و چLLیرگی آن بLLر قLLوای شLLهوانی و مLLدیریت و مهLLار آن اسLLت. انسان های پاکدامن به سبب آن که کمLLال را در خLLدایی شLLدن می جویند، به عقل گرایش داشته و خردورزی اسLLاس زنLLدگی آنان را شکل می بخشد؛ زیرا می دانند که تسلط عقLLل بLLر تن و جانشان، به معنای تسلط حق و حقیقت بر آنان و حLLرکت در مسیر تعالی است. افراد پاکدامن به حکم عقل نLLه تنهLLا کمLLال را برای خود می پسندند، بلکه آن را برای همگLLان می پسLLندند و بدین منظور نه تنها شLLرایط را بLLرای حLLرکت هLLای کمLLالی و عقالنی خLLود فLLراهم می آورنLLد، بلکLLه می کوشLLند تLLا شLLرایط مطلوب و مناسبی نیز برای دیگLLران فLLراهم آیLLد. از این رو، از هرگونه ابزاری که قوای شهوانی را تهییج یا تقویت کند، پرهLLیز می کنند و پرهیزگاری و تقوا در ایشان به عنوان ملکه درآمLLده



اسLLت. آنLLان از هرگونLLه خLLودآرایی کLLه مLLوجب تهLLییج قLLوای شهوانی و نفسانی جنس مخالف می شود، خودداری می کننLLد و عفت را برای همگان می پسندند. در همین راستا حجLLاب در ایشان به عنوان ابزاری مفیLLد و سLLازنده در دسLLتور کLLار قLLرار می گیرد تا ضمن ایجاد دیواره امنیتی برای خود و جلوگLLیری از هرگونه تعرض از سLLوی بیمLLاردالن، شLLرایط مناسLLب را بLLرای تعالی دیگر افراد جامعه فراهم آورند. اما در مقابل، بیمLLاردالن و ناپاکدامنان، به سبب فقدان عفت درونی، نLLه تنهLLا حجLLاب را ابزار حفاظتی بLLر نمی شLLمارند، بلکLLه آن را بLLه عنLLوان عامLLل تهییج قوای شهوانی دیگران و تقLLویت آن بLLه کLLار می گیرنLLد و بدحجابی به عنوان یLLک ترفنLLد فریبکارانLLه از سLLوی بی عفتLLان مLLورد بهLLره بLLرداری قLLرار می گLLیرد. البتLLه همLLه کسLLانی کLLه بدحجاب هستند، از آن به عنوان یک ترفند بهره نمی برند؛ زیرا بسیار از آنان نسبت به احکام شرعی آگLLاهی کLLاملی ندارنLLد و ناخواسته اهتمLLام و جLLدیتی نسLLبت بLLه احکLLام شLLرعی از خLLود بروز نمی دهند و به طور ناخواسLLته در انجLLام کامLLل قLLوانین و احکام شرعی کوتاهی روا می دارنLLد. این در حLLالی اسLLت کLLه برخی دیگر از افراد، بدحجابی را به عنوان یک پدیده اجتمLLاعی در برنامه ریزی رفتاری و جنگ نرم و روانی خLLویش قLLرار می دهند. بنابراین، بدحجابی به عنوان یک پدیLLده اجتمLLاعی برنامLLه ریزی شLLده، ترفنLLدی اسLLت کLLه دشLLمنان جامعLLه و بی عفتLLان خواهان گسLLترش آن هسLLتند. بLLدحجابی بLLه عنLLوان یLLک ترفنLLد فرهنگی و سیاسی از سوی برخی از افراد مLLدیریت و هLLدایت می شود. این جاست کLLه جامعLLه بLLا جلLLوه هLLایی از خLLودآرایی مواجه می شود که بحران های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی را بLLه دنبLLال دارد. از این رو گفتLLه شLLده، بLLدحجابی، ترفنLLد بیماردالن و بی عفتان است؛ زیرا هدف این گروه ها آن اسLLت که شLLرایط بLLرای بهLLره گLLیری هLLای شLLهوانی فLLراهم آیLLد و بLLا طبیعی و عادی و معمولی جلوه دادن این گونه رفتار، هرگونLLه حساسLLیتی را از جامعLLه و مLLدیران آن بردارنLLد. ? بLLدحجابی، نوعی خLLودآرایی اصLLوال زنLLان و مLLردان گLLرایش بLLه خLLودآرایی دارند تا این گونه جنس مخالف را برانگیزند و توجه آنان را بLLه خود جلب و جLLذب کننLLد. در اسLLالم تهLLییج همسLLران از طریLLق



خودآرایی مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته و آیLLات و روایLLات بسیاری در این زمینه وارد شده است که چگونLLه همسLLران بLLه این نیاز طبیعی یک دیگر پاسLLخ دهنLLد و بLLا پوشLLیدن و آراسLLتن خLLود بLLه زر و زیLLور و جامLLه هLLای زیبLLا و خوشLLنگار، شLLرایط مناسب و شایسته ای برای پاسخ به عواطف و احساسات یLLک دیگLLLر در این حLLLوزه فLLLراهم آورنLLLد. بی گمLLان، این تهLLLییج و برانگیزاندن عواطف و احساسات جنس مخالف، نیازمند پاسخ گویی هLLای جنسLLی مناسLLبی از سLLوی همسLLران اسLLت کLLه در آیاتی از جمله ?? سLLوره نLLور بLLدان اشLLاره و توجLLه داده شLLده است. در این آیات از خلوت های سه گانه همسLLران در شLLبانه و روز سخن به میان آمده که برای ارتباط جنسLLی بLLوده و هیچ کسی حتی فرزندان نیز مجاز به شکستن حریم خلLLوت ایشLLان نیسLLتند. امLLا از آن جLLایی کLLه هرگونLLه تهLLییج جنس مخLLالف از سLLوی دیگLLران بLLه معنLLای شکسLLتن حLLدود الهی اسLLت، امLLری ممنوع و محرم دانسته شده است. بر این اساس همه عوامLLل و ابزارهای تهییج جنسی جنس مخLLالف تحLLریم شLLده و قLLوانین سLLفت و سLLختی در این بLLاره وضLLع شLLده اسLLت تLLا جامعLLه در سالمت باقی بماند. از جمله این قوانین حجLLاب اسLLت. قLLانون حجاب، اختصاصLLی بLLه مLLرد و زن نLLدارد و همگLLام موظLLف بLLه اجرای دقیق آن هستند. هر چند که میزان و شرایط حجLLاب در مرد و زن فرق می کند و این تفاوت به سLLبب اختالف طLLبیعی در زن و مرد است. ناگفتLLه نمانLLد کLLه اگLLر زنی بLLا دیLLدن حLLتی بخش هLLایی از بLLدن مLLردان کLLه الزم نیسLLت پوشLLیده باشLLد، تحریک شود می بایست چشم خویش را از آن مLLرد یLLا مLLردان بپوشاند. از این رو با آن کLLه مLLردان بLLا دیLLدن و زنLLان بLLا لمس تحریک می شوند؛ خداوند از فرو انLLداختن چشLLمان زن و مLLرد سخن به میان آورده است )نور، آیه ??( زیرا برخی از زنان بLLا دیدن جاهایی که به طور طLLبیعی حجLLاب مLLرد نیسLLت، تحریLLک می شوند و یا این که مردانی بدحجابی را پیشLLه می گیرنLLد تLLا زنانی تحریک شوند و در دام شهوت ایشان گرفتار آیند. بر این اساس بر مؤمنان حکم شده تا چشمان خLLویش را از نگLLاه بLLه نامحرم از جنس مخالف بپوشانند تا قوای شهوانی آنان تحریک نشود. به سخن دیگر، در این جا دو حکم وجود دارد، حکمی که



بر همگان است که حجاب مناسب مرد و زن را مراعLLات کننLLد و حکمی دیگLLر آن کLLه در صLLورت احتمLLال تحریLLک، چشLLمان خویش را بر همLLان بخش مجLLاز نLLیز بپوشLLانند؛ زیLLرا بLLرخی از مLLردان و زنLLان نسLLبت بLLه دیLLدن جنس مخLLالف واکنش مثبت نشان می دهند و قوای شهوانی ایشان برانگیخته می شLLود. از این رو، اگر مردی نسبت به دیدن چهLLره و دسLLت زنی تحریLLک می شود بر اوست که چشم فرو بندد و آن جا را نیز نبیند؛ هLLر چند که برای دیگران دیدن آن بخش مجLLاز باشLLد و بLLر زن نLLیز پوشیدن آن بخش الزم نباشد. هم چLLنین در زنLLان هم این حکم جاری است. بنابراین اگر زنی با دیدن فوتبالیست ها و پوشش آنان تحریک شود می بایست چشم از ایشان فرو بندد، هر چند که به طور عموم زنان با دیدن تحریک نشوند.به عبارت دیگLLر، مبنای احکام، جلوگیری از تهییج جنسی است و اگر مرد و زنی احتمال تحریک جنسی و برانگیخته شدن قوای شهوانی خود را بدهند نمی توانند مواضع و جاهایی را ببینند که دیدن آن جایز و پوشیدن آن الزم نیست. از این رو شخصی که احتمال تحریLLک خود را می دهد، دیدن این مواضع و جاهائی از زن و مرد جLLایزنیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت و حLLLLLLLLLLLLLLLLLLرام می باشLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

حمیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLریف زاده

(www.kayhannews.irروزنامه کیهان ) بی حجابی با رضایت همسر!

مشLLاور امLLور بLLانوان سLLازمان صLLدا و سLLیما گفت: اگLLر زنLLان جامعه اهمیت و جایگLLاه حجLLاب را درک و رعLLایت کننLLد، مLLورد تعرض افراد بیمار قرار نمی گیرند. حجاب امLLری درونی اسLLت که نمLLادی از مناسLLبات و اعتقLLادات جامعLLه اسLLالمی را نشLLان می دهLLLد. وی تصLLLریح کLLLرد: بLLLر اسLLLاس اسLLLتدالل آیت اللLLLه جLLوادی آملی حجLLاب حLLق خداونLLد اسLLت و رضLLایت همسLLر و



خLLانواده مجLLوزی بLLرای رعLLایت نکLLردن آن نیسLLت. در تLLرویج فرهنگ حجاب و عفLLاف بایLLد فلسLLفه عقالنی و ادراکی حجLLاب بیان شود تشویق دختران به حجاب بدون این کLLه از عمLLق این مقولLLه دریLLافت و درکی داشLLته باشLLند کLLاری بیهLLوده اسLLت. رعLLایت حجLLاب مختص زنLLان نیسLLت؛ حفLLظ حLLریم زن و مLLرد همچنین محافظت از چشم در مقابل نامحرم برای مردان هم، بLه نLLوعی حجLاب محسLوب می شLود. تLا زمLLانی کLه حجLLاب و عفLLاف در جامعLLه رعLLایت نشLLود فسLLاد و بی بنLLدوباری از بین نمی رود اگLLر زنLLان جامعLLه اهمیت و جایگLLاه حجLLاب را درک و رعایت کنند، مورد تعرض افراد بیمار قرار نمی گیرند. نمادهLLای بی حجابی در جامعه مLLانع تLLرویج حجLLاب می شLLود میرمحمLLدی ابراز داشت: بیLLان فلسLLفه حجLLاب و تLLرویج آن تنهLLا بLLر عهLLده خانواده و یا آموزش و پLLرورش نیسLLت در این راسLLتا نهادهLLای فرهنگی همسو باید حضLوری فعLال داشLته باشLند. وی اضLافه کرد برای ترویج حجاب باید این گونLLه تعارض هLLا پیگLLیری و رفLLع شود. وی به واقعه کشف حجاب در دوره رضاخان اشاره کLLرد و افLLزود: رضLLاخان و عوامLLل غLLربی بLLا کشLLف حجLLاب سLLعی داشتند بساط بی بندوباری و فساد را در بین زنان و خانواده هLLا ترویج دهند. حجاب و پوشش یکی از ابعاد معنویت است، چLLرا که ساز و کار اندیشه حجاب و عفاف، داشتن معنLLویت اسLLت. این کLLه دخLLتری را بLLه حجLLاب تشLLویق کLLنیم ولی در جامعLLه نمادهای بی حجLLابی همچLLون فLLروش لLLوازم و اسLLباب بازی های غربی مانند عروسLLک های بLLاربی بLLا نمLLاد بی حجLLابی در جامعLLه رواج داشته باشLLد فLLرد را دچLLار دوگLLانگی می کنLLد. قنLLدفروش مشاور امور زنان استانداری تهران گفت: پوشLLش بLLرای زنLLان ایرانی دارای قداست است،به طوری کLLه در تLLاریخ هیچگLLاه از برهنگی زن ایرانی قبل و بعد اسالم سخن گفته نشLLده اسLLت. وی اضافه کرد: هدف اصلی رضLLاخان از کشLLف حجLLاب از بین بردن بنیان خانواده به منظLLور تLLرویج هرچLLه بیش تLLر فسLLاد در جامعه بود. این که رضاخان به دستور اسLLتعمارگران در ایLLران به کشف حجاب تن داده بود؛ نشان از اهمیت زن در خانواده و نقش آن در جامعLLه دارد و این موضLLوع را اسLLتعمارگران بLLه خLLوبی درک کLLرده بودنLLد. اسLLتعمارگران می دانسLLتند تنهLLا راه



تسLLLلط بLLLر ایرانیLLLان تLLLرویج بی بنLLLدوباری و فسLLLاد در بین خانواده هاست و تا زمانی که زنان با حجLLاب و عفت در جامعLه هستند، هرگز نمی توانند بر این کشLLور حکLLومت کننLLد. مشLLاور امور زنان استانداری تهLLران افLLزود: در حLLال حاضLLر مهم تLLرین وظیفه ما حفظ حجاب است چرا که برای حفظ آن خون زنLLان بی گناهی ریختLLه شLLده اسLLت. وی دربLLاره تLLربیت نسLLل جLLوان برای ترویج حجاب و عفاف در جامعه گفت: بLLه منظLLور تLLرویج فرهنLLگ حجLLاب بایLLد اهمیت و سLLختی هایی را کLLه زنLLان بLLرای حفظ آن در طول تاریخ متحمل شده اند تا به دسLLت مLLا برسLLد

برای نسل جوان بازگو نمود. فارس تنظیم : کهتریهزینه های گزاف خود نمایی

پیرامون مسئله حجاب مباحث متعددی مطLLرح می شLLود عLLده ای آن را در جهت امنیت خانواده می دانند و عLLده ای در جهت آسLLایش اجتمLLاعی. حجت االسLLالم جعفLLر رفیعی، از مدرسLLان دانشگاه شهید بهشتی به این نکته تاکید دارد که مسئله حجاب بسیار مرتبLLط بLLا عقLLل اسLLت و دین در این موضLLوع فقLLط بLLه جهت »تاکید« به مسئله حجاب پرداخته است وگرنه عقل خود می توانLLد بحث حجLLاب را اثبLLات و تجLLویز کنLLد. حجت االسLLالم رفیعی، در بیان کلی از تعریف حجLLاب ابLLراز می دارد: از نظLLر فقهی حجاب یعنی زنان در پوشیدگی بکوشند و مردان عفت و تقوای چشLLم داشLLته باشLLند و در کنLLترل نگLLاه و نظLLر خLLود بLLه جنس مخالف تالش کنند. اسالم خودنمایی را برای زنان و میل توجه برای مردان را تا حدی محدود کرده اسLLت. وی همچLLنین بسیاری از اندیشمندان را مثال می زند که بLLا وجLLود مسLLلمان نبودن به مسئله پوشش زنان و نگLLاه مLLردان توجLLه کرده انLLد و فواید و قوانینی را بLLرای آن در نظLLر گرفته انLLد. بLLه اعتقLLاد وی این مسئله ناشی از توجLLه بLLه حجLLاب بLLه عنLLوان یLLک موضLLوع عقلی است، نه موضوعی که صرفا جنبه عبادی داشLLته باشLLد. اثرات فردی و اجتماعی حجاب به اعتقاد حجت االسالم رفیعی، دالیلی وجود دارد که باعث می شود »حجاب« ضروری شLLود و مورد توجه قرار گیرد. اولین مLLورد آرامش روحی فLLرد اسLLت.



وی توضیح می دهد: در واقع جامعه اسالمی می خواهد افراد از آشوب برحذر باشند و شخصیت زن و مرد در یک فضای کLLامال آرام شکل بگیرد و در واقع اگر آرامش نباشد انسان بLLه کمLLال هم نمی رسد و در جامعLLه رشLLد نمی کنLLد قطعLLا خودنمLLایی هم هزینه های گزافی را به دنبال دارد که این مسائل خود بLLه خLLود روح انسLLLان را آزار می دهLLLد. هم اکنLLLون جLLLرم شناسLLLان در جامعه شناسی به این نتیجه رسیده اند که حجاب و عفاف باعث کاهش جرم، بزه و ناهنجاری هLLای اجتمLLاعی می شLLود. در بیLLان کلی، آرایش و درخشندگی در خارج از خانه ضLLد آرامش اسLLت و مصونیت و حجاب، راحتی روح را به دنبال دارد. وی سLLالمت جامعه را به عنوان دومین دلیل در رعایت حجاب مطرح کرد و گفت: سالمت اجتماعی تا حد زیادی به حجLLاب وابسLLته اسLLت. اگر حجLLاب و پوشLLش بLLه نحLLو احسLLن رعLLایت شLLود می توانLLد سالمت روح را در جامعه تامین کند، و نیز ثمرات مثبت دیگری را هم در پی داشته باشد. وی ادامه می دهLLد: هم اکنLLون جLLرم شناسان در جامعه شناسی به این نتیجه رسیده اند که حجLLاب و عفLLاف بLLاعث کLLاهش جLLرم، بLLزه و ناهنجاری هLLای اجتمLLاعی می شود. این مسئله ای است که جامعه شناسان مکاتب غیر از مکتب اسLLLالم هم بLLLه آن رسLLLیده اند. این مLLLدرس دانشLLLگاه همچنین آرامش جسم به عنوان سLومین اثLLر یLLاد کLرد و گفت: همانگونLLه کLLه حجLLاب آرامش روح را بLLه دنبLLال دارد، بLLاعث آرامش جسLLمی هم می شLLود. آدمی در پرتLLو آرامش روحی و روانی بLLه آرامش جسLLم وتن می رسLLد کLLه این آرامش مولLLود حجاب است. حجاب و عفاف در جامعه حجت االسالم رفیعی با اشLLاره بLLه بحث حجLLاب در جامعLLه و مLLیزان همخLLوانی آن بLLا موازین اسالمی گفت: در جامعه امروز ما، حجاب تا حد خوبی با موازین اسالمی همخوانی دارد. این مسئله می تواند تا حدود زیLLLادی در آینLLLدگان هم تاثیرگLLLذار باشLLLد. زیLLLرا از طریLLLق خانواده هLLای این جامعLLه، این عقیLLده در کودکLLان و نوجوانLLان شکل می گیرد و تداوم پیدا می کند. بLLه عبLLارتی می تLLوان گفت که حجاب تابع تربیت اسالمی است. این مدرس دانشگاه البتLLه از بLLرخی نارسLLایی ها دربLLاره حجLLاب هم سLLخن می گویLLد. وی ادامه می دهLLد: در حLLالی کLLه در بحث غرب گLLرایی، بLLا تبلیغLLات



لیبرالیستی توانسته اند عده ای را از بحث حجاب دور کننLد، امLا در واقع نباید این عده قلیل باعث شوند که از وضLLعیت عفLLاف در جامعه به بدی یاد کنیم یا بLLه عبLLارتی خوش بیLLنی خLLود را از دست دهیم. کودکی که از سLLنین خردسLLالی در خLLانواده ای بLLا جو آرام و پذیرا آموزه هLLای وجLLدانی و اخالقی را دریLLافت می کند و از محبت و توجه والدین خود سیراب می شود نیازی بLLه خود نمایی در خود نمی بیند نگاه حاکمیتی و دولLLتی بLLه مقولLLه حجاب وی درباره نگاه حاکمیتی به حجLLاب گفت: در مقLLوله ای همچون حجLLاب نبایLLد صLLرفا دسLLتور و بخشLLنامه بLLرای اجLLرای حجاب صادر کرد. این روش نمی تواند راهبر و راهگشLLا باشLLد. حجLLاب مسLLئله ای عقلی و تربیLLتی اسLLت و مهمLLترین وظیفLLه دولت، کمک به تربیت جامعه اسالمی و آحLLاد مLLردم اسLLت. در حقیقت اگر در این زمینه منطق را در پیش بگیریم، بدون شک موفق خواهیم بود. اما اگر از مقوله فرهنگ کم گذاشته شود و صرفا به عملکرد دستوری اکتفا کنیم، باعث می شLLود توفیق هLLا کم شود و به مرور از دست برود. وی تاکید کرد: مردم ما باید بLLه زمینه هLLای عقلی و تربیLLتی حجLLاب پی ببرنLLد و آن را بLLاور داشLLته باشLLند، نLLه این کLLه صLLرفا از روش هLLای دسLLتوری و حاکمیتی آنها را وادار به اقدامی خاص در این عرصه کLLنیم. در بیان کلی، آرایش و درخشLLندگی در خLLارج از خانLLه ضLLد آرامش است و مصونیت و حجاب، راحتی روح را بLLه دنبLLال دارد.نگLLاه تربیتی به حجاب مطلب دیگر در باب نهادینه نمودن حجLLاب آن است که والدین بایLLد سLLعی کننLLد تLLا عفLLاف و پوشLLیدگی را از کودکی به فرزندان خود آمLLوزش دهنLLد. این مقولLLه در کLLودکی می توانLد تحت عنLوان آمLLوزش حیLLا و پوشLش بLLا لبLاس هLLای جذاب ، اما پوشیده ، رعایت نکات ضروری در آداب معاشLLرت و ارتباطات ، آموزش کرامت انسLLانی و ارزشLLمندی شخصLLی، ضرورت حفظ جسم و روح از آسیب های اجتمLLاعی و... جLLای گیرد . مهم آن است که این نوع از تربیت را از سLLنین پLLایین و با حالوت خاص خود شروع کنیم تا در اعماق جLLان افLLراد نفLLوذ نماید. کودکی که از سنین خرد سالی در خانواده ای با جو آرام و پذیرا آموزه های وجLLدانی و اخالقی را دریLLافت می کنLLد و از محبت و توجه والLLدین خLLود سLLیراب می شLLود نیLLازی بLLه خLLود



نمایی در خود نمی بیند ، با این شیوه خو گرفته و ضLLمیرش بLLا مسLLایل این چنیLLنی اختالط می یابLLد. همشLLهری ، همLLراه بLLا

اضافات تنظیم : کهتریزنان خیابانی ،معلول یا علت؟

خانواده های ناسالم در ایجاد پدیده زنان خیابLLانی مLLؤثر اسLLت . رئیس کانون کلینیک های مددکاری اجتمLLاعی کLLل کشLLور گفت: خانواده های ناسالم و سست بنیاد در ایجاد پدیده زنان خیابLLانی مؤثر است. سید کمال الدین موسوی در درباره مشLLکالت زنLLان خیابانی گفت: بررسی و رسیدگی به وضعیت زنان خیابانی نیاز به رابطه علت و معلولی دارد؛ در این زمینه باید علت و دالیLLل این امر مورد بررسی و تحقیق قLLرار گLLیرد. وی ابLLراز داشLLت: برای بررسی آسیب های اجتمای نباید فقط بLLا معلLLول برخLLورد کرد چراکه تنها برخورد با معلول نتیجه ای در از بین رفتن علت آسیب های اجتماعی ندارد. رئیس کLLانون کلینیک هLLای مLLددکاری اجتماعی کل کشور گفت: البته بررسی وضعیت زنLLان خیابLLانی و آسLLیب هایی از این قبیLLل نیLLاز بLLه ارائLLه راهکارهLLای درسLLت توسط افراد متخصص و صاحب نظر دارد. ازدواج هLLای سLLالم و موفLLق را یکی از اصLLلی ترین راهکارهLLای کLLاهش آسLLیب های اجتماعی است . افرادی که معموال بدون همLLاهنگی بLLا نظLLر و پیشنهاد خانواده ازدواج می کنند مشLLکالت زیLLادی را در جامعLLهبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه وجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود می آورنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

موسLLLوی افLLLزود: بررسLLLی مسLLLائل اجتمLLLاعی بایLLLد توسLLLط دانشمندان و متفکران بومی که با فرهنگی جامعه آشنا هستند مLLورد نقLLد و بررسLLی قLLرار گLLیرد. رئیس کLLانون کلینیک هLLای مددکاری اجتماعی کLLل کشLLور گفت: یکی از راه هLLای شLLناخت آسیب های اجتماعی بخصوص مسائل مربوط به زنان خیابLLانی، شناخت بنیان خانواده و ارزش های آن است. بهترین راه بLLرای مقابله با همه نLLوع آسLLیب های اجتمLLاعی بخصLLوص پدیLLده هایی همچLLون زنLLان خیابLLانی و یLLا اعتیLLاد، آمLLوزش بLLرای زنLLدگی درخانواده هLLLLLLLLLLLLLLLLLLای سLLLLLLLLLLLLLLLLLLالم اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.



وی ازدواج های سالم و موفق را یکی از اصلی ترین راهکارهای کLLاهش آسLLیب های اجتمLLاعی بیLLان کLLرد و افLLزود: افLLرادی کLLه معمLLوال بLLدون همLLاهنگی بLLا نظLLر و پیشLLنهاد خLLانواده ازدواج می کننLLد مشLLکالت زیLLادی را در جامعLLه بLLه وجLLود می آورنLLد. موسوی افزود: بهترین راه برای مقابله با همه نوع آسLLیب های اجتماعی بخصوص پدیده هایی همچون زنان خیابانی و یا اعتیاد، آموزش برای زندگی در خانواده های سالم است. منبLLع:فLLارس

تنظیم :داوودیزن یا ملکه زیبایی ؟

از دیربLLاز فسLLاد بLLه عنLLوان یکی از عوامLLل تبLLاهی اجتماعLLات بشLLری شLLناخته شLLده اسLLت. بشLLر در طLLول تLLاریخ عLLوارض نامطلوب آن را بLLه طLLور مکLLرر تجربLLه کLLرده اسLLت، در قLLرن نوزدهم به دالیل بسیاری، فصل نوینی در این باب گشوده و به

های گذشته را تحت تأثیر موج مLLدگرایی، لLLذتطور کلی ارزش پرستی و هوس محوری دگرگون ساخت و به تLLدریج تبLLدیل بLLه فرهنگی فراگیر گردید و بشریت موجود در اوج شکوفایی علم و صنعت به دوره وحشتناک بی حجابی و فساد سقوط نمLLود و بLLرای راضLLی نمLLودن وجLLدان و قLLانع سLLاختن اندیشLLه انسLLان، فلسفه ها بافته شد و مکاتب فکری جدیLLدی بنLLا گردیLLد. عمLLق فاجعه بLLه قLLدری وحشLLت انگLLیز بLLود کLLه کنLLدی رئیس جمهLLور سابق آمریکا و تئورسین معروف آمریکLLایی می گویLLد: »نسLLل جوان اروپLLایی و آمریکLLایی، هوسLLبازند. من بLLرای نسLLل آینLLده آمریکا بیمناکم از این رو دانشLLمندان و روشLLنفکران و معلمین اجتماع را دعوت می کنیم که درباره این خطر بزرگ که دنیLLای بشLLریت را تهدیLLد می کنLLد، فکLLری کLLرده و راه عالجی پیLLدا

.1نماینLLد.« در این مقالLLه بLLه نتLLایج بی حجLLابی و بLLدحجابی ) ( سقوط شخصLLیت1. اجتماعی.(می پردازیم. فردی: 2فردی؛

انسانی زن: حجاب، صدفی است که گوهر گران بهای هسLLتی، زن را در بر می گLLیرد. متأسLLفانه امLLروزه خصوصLLا در مغLLرب زمین با رواج بی حجابی و بدحجابی، شخصیت انسLLانی زن بLLه فراموشی سپرده شده و تنها به زیبایی هLLای جسLLمی او توجLLه



ای شLLده اسLLت بLLرای کامیLLابی ومی شود. بنابراین زن وسLLیله موجودیست با هویت صرفا جسمی و نLLه دارای یLLک شخصLLیت

- افزایش التهLLاب و بیمLLاری روانی: بی2مورد احترام انسانی. تردید، اگر زنان با حجاب و پوشش مناسLLب در جامعLLه حضLLور یابنLLد، خLLود و خLLانواده و دیگLLر افLLراد جامعLLه از آرامش روانی برخوردار خواهند بود، اما اگر زنان به صورت تحریLLک آمLLیز در اجتماع ظاهر شوند، التهاب و هیجان روحی بینندگان هر لحظه

ای تازه افزایش می یابد و از آن جLLا کLLه ارضLLایبا دیدن صحنه غریزه جنسی در تمامی مLLوارد دلخLLواه، ممکن نیسLLت، بLLاعث بLLرهم خLLوردن تعLLادل روحی بیننLLدگان می گLLردد. همچLLنین بی حجابی و بدحجابی و پیروی از مLLد و آرایش، مLLوجب می شLLود که زنان دیگری که قادر بLLه تهیLLه آن نLLوع پوشLLش نیسLLتند نLLیز دچار فشارهای روانی گردند و تعLLادل روحی خLLود را از دسLLت دهند. این التهابات و تهییجLLات، بیمLLاری هLLا و اختالالت روحی و جسLLمی فLLراوانی را بLLه دنبLLال خواهLLد داشLLت. پوشLLش زن، جذابیت او را در نظر جنس مخالف بیشLLتر کLLرده و تالش و پی گیری جنس مخالف را بLLرای وصLLالش فLLزونی خواهLLد بخشLLید، بLLدحجابی و خودنمLLایی نLLیز از جLLذابیت زن کاسLLته، کشLLش و

- کLLاهش سLLالمت جسLLمانی:3جاذبه او را کLLاهش خواهLLد داد. حجاب زمینه هیجانات روحی را که منشأ برخی از بیماری هLLای جسمی است و همچنین زمینه فساد را که عامل اصلی بیماری های مقاربتی است، از بین می برد و بدین صLLورت نقش خLLود را در سLLالمت جسLLمانی افLLراد جامعLLه ایفLLا می نمایLLد. دکLLتر الکسLLیس کLLارل می گویLLد: »فکLLر و هیجLLان می توانLLد سLLبب ضایعات عضLLوی و احشLLایی شLLود. عLLدم تعLLادل دسLLتگاه هLLای

هLLایعصبی و نقص دستگاه هاضمه در اثر هیجان، عامل بیماری معLLده و روده اسLLت.« بی حجLLابی و آزادی جنسLLی، افLLزایش بیماری های مقاربتی از جملLLه ایLLذر، هپLLاتیت و غLLیره را در پی

- کاهش جذابیت: همان طور کLLه پوشLLش زن، جLLذابیت4دارد. او را در نظLLر جنس مخLLالف بیشLLتر کLLرده و تالش و پی گLLیری جنس مخالف را برای وصالش فزونی خواهد بخشید، بدحجابی و خودنمایی نLLیز از جLLذابیت زن کاسLLته، کشLLش و جاذبLLه او را کاهش خواهد داد. آلفرد هیچکLLاک هنرمنLLد معLLروف می گویLLد:



»زنان شرقی تLLا چنLLد سLLال پیش بLLه خLLاطر حجLLاب و نقLLاب و روبندی که به کار می بردند، خود به خود جLLذاب می نمودنLLد و همین مسئله جاذبه نیرومندی بدان ها می داد. اما به تLLدریج بLLا تالشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان غربی از خود نشان می دهند، حجLLاب و پوششLLی کLLه دیLLروز بLLر زن شLLرقی کشLLیده شLLده بLLود، از میLLان می رود و همLLراه آن، از جاذبLLه

- بر هم خوردن امنیت زنان:5جنسی او هم کاسته می شود.« بی حجLLابی و بLLدحجابی و آرایش، غریLLزه جنسLLی را تحریLLک و طوفانی می سازد. این تحریک و تهییج نه تنها کنLLترل و هLدایت غریزه آتشین جنسی را مشکل می سLLازد، بلکLLه مLLردان را بLLه کانون خطر جدی برای زنانی که با خودنمایی آن هLا را تحریLLک

( تضLLعیف ارزش هLLای1نموده اند، تبدیل می کنLLد. اجتمLLاعی: متعالی: با رعایت حجاب، امتیLLازات ظLLاهری محLLو ارزش هLLای

گLLردد. جهLLانمعنLLوی شLLده و جامعLLه در تحصLLیل آن کوشLLا می معاصLLر بLLه جLLای توجLLه بLLه ارزش هLLای واقعی و معنLLوی، بLLه زیباهای جسمی زن توجه می کند و به جای انتخاب وجه علمی و اخالقی یا وجه عاطفی و هنری زنLLان، بLLا تبلیغLLات و هیLLاهوی

- انحطLLاط2فراوان به انتخاب ملکه زیبLLایی زنLLان می پLLردازد. اخالقی و تضLLعیف معنLLویت: تضLLعیف معنLLویت در میLLان افLLراد جامعه، زمینه تسلط همه جانبه دشمنان و غارتگران جهLLانی را فراهم می آورد. بی حس کردن اجتماعLLات انسLانی و تضLLعیف اراده افراد جامعLLه بLLرای جلوگLLیری از هLLر گونLLه مبLLارزه علیLLه منLLافع و سLLلطه فLLرهنگی و سیاسLLی، از پیآمLLدهای شLLوم بی حجLLابی و بLLدحجابی اسLLت. اگLر خLLودآرایی و تهLLییج جنسLی در جامعLLه رواج یافتLLه و بهLLره بLLرداری هLLای جنسLLی در خLLارج ازر گLLLردد، افLLLزایش طالق و پیآمLLLدهای LLLانواده میسLLLط خLLLمحی خطرناک آن نظیر افزایش جرایم، بزه کLLاری فرزنLدانی کLه در چنین خانواده هایی زندگی می کنند و... از آثار خطLLیر این امLLر

- فروپاشLLی نظLLام خLLانواده: خLLانواده اولین و مهم3خواهد بLLود ترین نهاد اجتماعی یک جامعه به شمار می آید. ثبLLات خLLانواده که مرکز عشق و امید و تحقLLق آرزوهLLای شLLیرین جوانLLان می باشد، توانایی های فردی را افزایش و جامعه را اسLLتوارتر می کند. اگر در جامعه ای حجاب به صورت کامLLل رعLLایت گLLردد و



تمتعات جنسLLی بLLه محیLLط خLLانواده محLLدود گLLردد، جوانLLان بLLه ازدواج روی می آورند و خانواده های تشLLکیل شLLده نLLیز ثبLLات بیشتری خواهد یافت. اگر خودآرایی و تهییج جنسLLی در جامعLLه رواج یافتLLه و بهLLره بLLرداری هLLای جنسLLی در خLLارج از محیLLط خانواده میسر گLLردد، افLLزایش طالق و پیآمLLدهای خطرنLLاک آن نظیر افزایش جرایم، بزه کاری فرزندانی که در چنین خLLانواده هایی زندگی می کنند و... از آثار خطیر این امر خواهد بود کLLه وضLLLعیت نابسLLLامان خLLLانواده در غLLLرب بهLLLترین شLLLاهد این

ها و در نتیجه سستی جامعLLه بشLLری:- رکود فعالیت4مدعاست. بدون شک، کشانیدن تمتعات جنسی و بصری از محیط خانه به اجتماع، نیروی کار و فعالیت اجتمLLاع را ضLLعیف، بلکLLه فلج می کند و در آن صورت، آموزش، پژوهش، کار و تالش جLLای خLLود را به آرایش و خودنمایی، چشم چLLرانی و لLLذت جLLویی خواهLLد

- تLLرویج5داد که سLLقوط جامعLLه را بLLه دنبLLال خواهLLد داشLLت. فرهنگ غلط مصLLرف و زیLLان اقتصLLادی ناشLLی از آن: اشLLتغال زنان به آراستن خویش و عرضه زیبایی های جسLLمی، فرهنLLگ غلط مصرف را ترویج می نماید. افزایش مصرف همLLان طLLور که سود بیشتری را به جیب کارخانه داران تولید لLLوازم آرایش سرازیر خواهد ساخت، توان بازسازی و سرمایه گذاری و رشد و تعادل اقتصLLادی را در جهLLان سLLوم کLLاهش می دهLLد و زیLLان های ناشی از آن را غLLیر قابLLل جLLبران خواهLLد سLLاخت. لیسLLت واردات کاالهLLای تزئیLLنی و لLLوازم آرایش و سLLهم عمLLده آن در هزینه های ارزی جهان سوم، عمق فاجعLLه اقتصLLادی ای اسLLت که این کشورها را تهدید می کند و زنگ خطری برای جوامLLع و کشورهای مختلف است. منبLLع : مجلLLه بشLLری خLLانواده گLLروه

خانواده و زندگی تبیان - تنظیم :نداداودیخودنمایی با انگیزه همسریابی

سفارش قرآن به زنان در خصوص دوری از خودنمایی و جلLLوه در این33گری خداوند در قLLرآن کLLریم در سLLوره احLLزاب آیLLه

ج LLر LLرجن تب خصوص می فرماینLLد: » و قLLرن فی بیLLوتکن و ال تبة االولی ... « » در خانLLه هLLای خLLود بمانیLLد و همچLLون الجاهلی



زنLLان جLLاهلیت نخسLLتین، درمیLLان جمعیت بLLا خودنمLLایی ظLLاهر نشLLوید .« خودنمLLایی تمایLLل بLLه خودنمLLایی و جلLLوه گLLری، از نیازهای طبیعی دختران و زنان است که اگر به صورت مثبت و صحیح از آن استفاده شود، می توانLLد محیLLط خLLانواده را گLLرم کند، اما اگر بی حد و مرز باشد، نه تنهLLا سLLازنده نیسLLت بلکLLه آفتی است هم بر جامعه و هم بر شخصیت خود فرد. بعضی از جلوه های خودنمایی عبارتند از: بیرون گذاردن قسمتی از مLLو، آرایش های تند، پوشیدن لباس های جذاب و محرک، رفتارهای جلLLف و سLLبک، نLLازک زبLLانی، اسLLتفاده از عطرهLLای مهیج، راه رفتن به گونه ای محرک، لبخند و خنده هLLای مسLLتانه در برابLLر

. ایجLLاد1نامحرمان و ... و انگیزه های خودنمLLایی عبارتنLLد از : . جLLذب2مقبLLولیت و محبLLوبیت در جامعLLه و کسLLب شخصLLیت

. ارضLLای حس4. هوسرانی و خوش گLLذرانی 3همسر مناسب خود کم بینی خودنمایی زنان و دخLLتران در جامعLLه مLLوجب می شود که افراد ظLLاهر بین و چشLم چLران بLه زنLدگی زناشLویی خود بی عالقه شوند و کم کم زمینه ی جدایی و از هم پاشیدن یک خانواده و بی سرپرستی و بال تکلیفی فرزندان آن خLLانواده

. ذلت : افراد خودنمLLا و1فراهم شود.پی آمد و آثار خودنمایی جلوه گر، گر چه در ظاهر چشم هLLایی را متوجLLه خLLود خواهنLLد ساخت، اما در واقع جوانان پاکدامن هرگز برای چنین دخترانی ارزش و قیمتی قائLل نبLوده و تن بLه ازدواج نخواهنLد داد و بLه دنبال عفیف ترین دختران می روند. دختران خود نما در چشLLم ها جای دارند ولی دختران عفیف در دلها. جاذبه هLLای ظLLاهری افراد خودنما در اندک زمانی از بین خواهند رفت و پایLLدار نمیمانLLLLLد . سLLLLLرانجام چLLLLLنین افLLLLLرادی تنهLLLLLایی اسLLLLLت.

. فسLLاد: خودنمLLایی مLLوجب چشLLم چLLرانی و کشLLیده شLLدن2 جوانان بLه پرتگLاه فسLاد می شLود . آنLان کLه بLا جلLوه گLری، زیبایی خود را به نمایش می گذارند، باید بداننLLد کLLه بزرگLLترین خیانت و جنLLایت را بLLه جوانLLان می کننLLد، چLLرا کLLه جLLوانی کLLه شرایط ازدواج بLLرایش فLLراهم نیسLLت، بLLا دیLLدن چLLنین صLLحنه هایی به گناه کشیده می شود و گاه برای رفع این نیاز تLLا مLLرز جنایت به پیش می رود. آیLLا ارضLLای هLLوس خودنمLLایی و جلLLوه گری ارزش آن را دارد که جوانان را به ورطه ی گناه کشانده،



خود را در معرض خطر قLLرار داده و جامعLLه را آلLLوده نمLLائیم؟ برای نگاه و نظر دیگران زندگی کLLردن خسLLتگی و ناامیLLدی را

. سLLرد شLLدن کLLانون گLLرم خLLانواده:3در فرد ایجLLاد می کنLLد . خودنمایی زنان و دختران در جامعه موجب می شود که افLLراد ظاهر بین و چشم چران بLLه زنLLدگی زناشLLویی خLLود بی عالقLLه شوند و کم کم زمینه ی جدایی و از هم پاشیدن یک خLLانواده و بی سرپرستی و بال تکلیفی فرزندان آن خانواده فLLراهم شLLود. حضرت علی )ع( در این خصLLوص می فرماینLLد:» حفLLاظت زن از آلودگی ها مفید تر است به حال او و ماندگارتر اسLت بLLرای

- احساس پLLوچی: افLLرادی کLLه تمLLام هدفشLLان4زیبایی اش.« زمینه سازی برای جلب توجه دیگران و تمرکز نگاه ها بLLر روی آنهاسLLت پس از مLLدتی احسLLاس هLLایی از پLLوچی و یLLاس و بیهودگی را در خود خواهند یافت . چرا کLLه این گونLLه تالش هLLا بسیار زمان بر بوده و انرژی زیادی را صLرف خLود می کنLد بLا هدف اینکه خواسته های شخصی و دلخواه فرد را برآورده کند . اما پس از مدتی فرد درک می کند کLLه آنچLLه را می خواسLLته تمام و کمال نیافته و لذا نوعی خسLLتگی و دلLLزدگی را بLLا خLLود همراه می آورد . همچنین افLLراد خLLود نمLLا معمLLوال از خLLود کم بینی درونی رنج می برند و با این کار قصLLد دارنLLد تLLا احسLLاس هLLای منفی درونی خLLود را بLLر طLLرف کننLLد و حLLال آنکLLه همین فعالیت ها این نگرش های منفی را تشدید می کند . برای نگاه و نظLLر دیگLLران زنLLدگی کLLردن خسLLتگی و ناامیLLدی را در فLLرد ایجاد می کند . لذا روان شناسان عقیده دارند هر قدر دختران با محبت ها و توجه هLای پLدری بیشLتر خLو بگیرنLد و از تمجیLد هLLای او سLLیراب شLLوند کمLLتر بLLه نگLLاه و لبخنLLد و توجLLه مLLرد خیابانی نیاز داشته و به آن وابسته می شوند. طنین یاس تغییر

و تنظیم برای تبیان: کهتریبی نیاز از نگاه دیگران

دخترم هیچ چیز را در این جهان نمی توان یLLافت کLLه شایسLLته آن باشLLLLد کLLLLه دخLLLLتری نLLLLاخن پLLLLای خLLLLود را به خLLLLاطر آن عریان کند.....برهنگی، بیچارگی عصر ماست. به گمLLان من، تن



تLLو بایLLد مLLال کسی باشLLد کLLه روحش را بLLرای تLLو عریLLان کرده اسLLت. )بخشLLی از وصLLیتنامه چارلی چLLاپلین بLLه دخLLترش ژاکلین( جامعه، آینه فرهنگ، آداب و بینش یک اجتمLLاع انسLLانی است و پوشش، ظهور جلوه ای از این آینه اسLLت. پوشLLش زن ایرانی همیشLLه تLLاریخ چLLه قبLLل از اسLLالم و چLLه بعLLد از اسLLالم پوششLLی مناسLLب، مLLوقر و راحت بوده اسLLت. لباسLLهای زنLLان ایرانی، از جنس بسیار مرغوب، کار شده و بLLا رنگهLLای بسLLیار شاد تهیه می شده و تا مچ دست و پاها را می پوشانده. لباسLLی که نشانگر وقار و حیای یک زن متمدن ایLLرانی در جهان اسLLت. هLLLویت تLLLاریخی زن ایLLLرانی در جهLLLان منحصLLLر به فLLLرد و برجسته اسLLت. شLLواهد زیLLادی وجLLود دارد کLLه هLLویت اصLLیل، ایده آل و بی نظیر پوشش ایرانی را در تاریخ جهLLان می نمایانLLد. اما پرسش اینجاست که با این همه سابقه درخشLLان فLLرهنگی، چرا دختر ایرانی امروز، احساس بی هویتی می کند و دچLLار یLLک ایدئولوژی بی بندوباری می گردد، تا جLLایی کLLه خLLود را همچLLون عروسکهای غLربی بLLزک کLرده و بLا هLLزار توجیLه نابخردانLه در معLLرض نمLLایش عمLLومی می گLLذارد. مگLLر مLLا چه کم داریم کLLه فرزندان ما الگوهای غربی را می پذیرند و دنباله روی مانکنهای بی بندوبار غربی رفته اند. مگر نه این است که جوامLLع غLLربی تLLا آنجLLا بLLه راه انحطLLاط رفته انLLد کLLه معیارهLLا و ارزشهایشLLان از اصالت اخالق و انسانیت به قسLاوت امیLال شLهوانی و اغLراض پسLLت نفسLLانی رسیده اسLLت. چLLرا بLLرای دخLLتر امLLروز ایLLران، ارزشها رنگ می بازد، همیشه یادمLLان باشLLد کLLه این دخLLتران و پسران از غرب نیامده اند، آنها مردان مLLریخی و زنLLان ونوسLLی نیستند، آنها فرزندان ایران هستند، همان خLLواهران و بLLرادران ما. خانم هایی که خود را عروسLLک وار بLLه نمLLایش می گذارنLLد آن هم در کوچه و بازار دلیلش این است که دوست دارند خود را برای همه قشLLری زیبLLا جلLLوه دهنLLد و حLLتی آن پسLLت تLLرین اقشار هم برایشان مهم هستند که خود را بLLه آنهLLا هم نمLLایش می دهند . فردی که خLLود را بLLه نحLLوی زننLLده و غLLیر معقLLول آ رایش می کند و در جامعه وارد می شود با زبان بی زبانی می گوید: ای مردم من چLLیزی بLLرای عرضLLه بLLه شLLما و جامعLLه ام نداشLLته ام و هیچ کس بLLه من توجLLه نکLLرده اسLLت من نLLه بLLار



علمی دارم نه بار شخصیتی دارم ودر اصLLل هیچ چLLیز در چنتLLه ندارم فقط یک ظاهر و جسم و لباسی دارم کLLه اگLLر معمLLولی باشد شاید به چشم شما نیاید لLLذا تLLرجیح دادم خLLود را غLLیر از معمول متعارف نمایان کنم که شما من را نگاه کنید .ای مردمتLLLLLLLLو را بLLLLLLLLه خLLLLLLLLدا بLLLLLLLLه من نگLLLLLLLLاه کنیLLLLLLLLد! چرا با دیدی واقع بینانه به دختران خودمان آموزش ندادیم، چرا آنها را در برابLLر هجLLوم فرهنگهLLای پLLوچ و ضLLد ارزش پLLرورش ندادیم. مگر نمی خواهیم مادران فردا، سالم و تندرست باشند، مگLLر نمی خLLواهیم نسLLل مLLا روح و جسLLم پLLاک داشLLته باشLLند، سالمت باشند، باهوش باشند، پس چرا وقت نمی گذاریم، چLLرا چهار نفر دکتر و روانشناس را جمع نمی کنیم برای این معضLLل چاره اندیشی کنیم، چرا دخترانمان را در محیطی شLاد و سLالم جمع نمی کنیم و بگوییم آخر دخترجان! کدام انسان عLLاقلی بLLه نام آزادی درب خانه خود را به روی همگان باز می گذارد!؟ این کدام آزادی است که به تو می گوید گوهر بLLا ارزش وجLLودت را در معرض دزدان آبرو و شLLرف بگLLذار، این کLLدام آزادی اسLLت کLLه بLLه تLLو می گویLLد خLLودت را پشLLت هLLزار قلم رنLLگ و مLLواد شیمیایی مضر پنهان کن، مگر تLLو چLLه کم داری، زیبLLایی؟ فکLLر می کنی چه کسانی با این وضع می گویند کLLه تLLو زیبLLا شLLده ای؟ چه کسانی می خواهند با تو همصحبت شوند؟ چه کسانی از تLLو تعریف می کنند ؟ اصال آنها که با این شکل و شمایل به خیابانها می آیند؟ چقدر در خانواده موفقند، چقدر همسر خوبی هستند، چقدر مادرخوبی هسLLتند، چقLLدر سLLالم تر و پاکترنLLد؟ آخLLر چLLرا پول بی زبان را، که در این روزگار از زیLLر سLLنگ بLLیرون می آیLLد، خرج یک مشت مLLواد شLLیمیایی آلLLوده می کLLنی کLLه پوسLLتت را خراب کنLLد. چین و چLLروک و اگزمLLا و انLLواع و اقسLLام امLLراض پوستی خطرناک دیگر را به جان می خLLری کLLه به اصLLطالح زیبLLا شوی، برای چه کسی؟ اصال زیبLLایی کLLاذب موقLLتی چه ارزشLLی دارد؟ یک نفر باید بیاید، بگوید: آخر دخترجان! اگر ما می گLLوییم خودت را برای چشم چرانهای ولگرد خیابان عریان نکن؛ حLLرف بLLدی می زنیم؟! اگLLر مLLا می گLLوییم زیبLLایی ات را بLLرای کسLLی نگهدار که عاشLLق وجLLودت باشLLد و بLLرایت یLLک زنLLدگی واقعی بسازد، حرف بدی می زنیم ؟! اصال تو حرف حسابت چیسLLت؟



مگر انسLLان موجLLودی تنهاسLLت کLLه هLLر جLLور دلش می خواهLLد رفتار کند، انسان موجودی اجتماعی است، شما باید به قوانین زنLLLدگی اجتمLLLاعی احLLLترام بگLLLذاری، آزادی شLLLما، تLLLا جLLLای آزادی است که به آزادی و آرامش دیگران صدمه ای نزنLLد، اگLLر غLLیر از این باشLLد کLLه می شLLود قLLانون حیLLات وحش، تLLازه در آن صLLورت هم تLLو شانسLLی بLLرای آزادی نLLداری چLLون قLLانون وحوش این است که هLLر کس زورش بیشتراسLLت زنLLده بمانLLد، بقیه محکوم به نابودی انLLد... شLLما حLLق داری لبLLاس خLLودت را خودت انتخاب کنی، اما باید به پوشش عرف مردم جامعLLه کLLه ناشLLی از دین و فرهنLLگ و آداب مردمLLان آن اسLLت، احLLترام بگذاری... چرا با دیدی واقع بینانه به دخLLتران خودمLLان آمLLوزش ندادیم، چرا آنها را در برابر هجوم فرهنگهای پوچ و ضLLد ارزش پLLرورش نLLدادیم. مگLLر نمی خLLواهیم مLLادران فLLردا، سLLالم و تندرست باشند، مگر نمی خLLواهیم نسLل مLLا روح و جسLLم پLLاک داشته باشند، سLLالمت باشLLند، بLLاهوش باشLLند، پس چLLرا وقت نمی گذاریم، چرا چهار نفر دکتر و روانشناس را جمع نمی کLLنیمبLLLLLLLLLLرای این معضLLLLLLLLLLل چاره اندیشLLLLLLLLLLی کLLLLLLLLLLنیم زن باید خود را برای کسی که دوستش دارد زیبا جلوه دهد هر چند عاشق همیشه معشوق را زیبا می بیند و باید با چشLLم دل نگاه کند ولی اگر شخص می خواهد آراسته باشد باید مکLLان و زمLLان را در نظLLر بگLLیرد. کوچLLه و بLLازار و محLLل کLLار، خانLLه و مجالس عروسی و شادی نیست که خانمهای ما خود را عرضه نمایند. آدم با شخصیت تفاوت خانه و محل جشن و محل کار و تحصیل و کوچه و خیابان را درک می کند و می داند هر سLLخن جایی و هر نکته مکانی دارد. در هر زمان و مکانی باید مناسب آن شرایط عمل نمود. مثال در دانشگاهها می بینیم که دخLLتران و پسران ما به جای تحصیل انگLLار بLLه سLLالن مLLد آمLLده انLLد در حالی که در گذشته تاکید می شد محل علم آموزی بایLLد سLLاده باشد تا از اهداف واالی علمی دور نشود. نمی دانم چLLرا مLLا از غربی ها نکات مثبت شان را یاد نمی گLLیریم و فقLLط منفی هLLا را زود جذب می کنیم . در همان غرب و اروپا هم افLLرادی کLLه سرشان به تنشان می ارزد متشLLخص هسLLتند و آنهLLایی را کLLه جوانهLLای مLLا از روی فیلم و تبلیغLLات از آنهLLا تقلیLLد می کننLLد



کسانی هستند کLLه بLLه قLLول معLLروف چLLیزی بارشLLان نیسLLت و انگل جامعه هستند که متاسفانه چون بدیها همیشLLه جLLذاب تLLر هستند آن هم به دلیل این که آسان تLLر در دسLLترس قLLرار میگیرنLLد و زحمLLتی ندارنLLد لLLذا سLLریع تLLر جLLذب می شLLوند. به جای محکوم کردن و منع کLLردن جوانLLان در این دنیLLای رسLLانه آزاد که اطالعات از در و دیوار می ریزد، باید به پرورش فکLLری جوانان بپردازیم و آنها را در برابر این هجوم واکسLLینه نمLLاییم. جوان ما باید بداند رفتن به چه راهی چه نتLLایجی را بLLرایش در پی دارد. تکلیLLف جوانLLان و نوجوانLLان این مملکت بایLLد روشLLنباشLLLLLد نبایLLLLLد بLLLLLدون برنامLLLLLه و مقطعی عمLLLLLل کLLLLLرد. همه ما به آزادی انسانها ایمLLان داریم و بLLه حقLLوق اجتمLLاعی و شهروندی معتقدیم. اما اگر شهروندی، با نوع پوشش خود، بLLر بدنه تعریف شده فرهنگی اجتماعی جامعه ما، آسیب برسLLاند، حتی اگر مطلوب نظر وی بLLوده و بLLرایش تعریLLف شده باشLLد، حق ندارد به طور آزادانه از آن پوشش استفاده نماید، زیLLرا در اینجا مسأله ای بزرگتر و مهم تر از آزادی فLLردی مLLورد تجLLاوز و تهدید قLLرار می گLLیرد و آن آزادی اجتمLLاعی اسLLت. اجتمLLاع کLLه نباید متأثر از فرد یا متأثر از یLLک بنگLLاه تبلیغLLاتی یLLا یLLک گLLروه اقلیت باشLLد. اجتمLLاع مLLا بایLLد بLLه اجمLLاع، تعLLاریف و مصLLادیق معقول و معروف خود را بر اسLLاس فرهنLLگ، آداب و شLLریعت ما تبیین و از طریق ضLLابطین امLLر ابالغ نمایLLد. جریLLان و بلLLوغ فرهنگ اجتمLLاعی، یLLک پروسLLه تLLاریخی عقیدتی اسLLت. اصLLوال، زن ایرانی در تاریخ، هرگز نخواسته و نپذیرفته اسLLت، کLLه بLLدن خود را در انذار عمومی نیمه عریان کند، یا لباسهایی آنقدر تنگ بپوشد که اندام او نمایان و در چشم باشد. از نظر زن ایرانی، این کار، نوعی خودفروشی است. در فلسفه پوشLLش ایLLرانی، اصل، بر حیا، مصونیت، حفظ و مراقبت از زیبایی ست. امLLا در فلسLLفه پوشLLش غLLربی اصLLل بLLر بی قیLLدی، تظLLاهر، فLLریب و خودفروشLLی اسLLت؛ نLLوعی آزادی کLLاذب سیاسLLتمدارانه بLLرای استعمار فکری زنان. خیلی از جوانان ما به دلیل بی اطالعی از چگونگی پوشش اصیل ایرانی و نبLLود تعریLLف و اجLLرای مLLدرن این نوع پوشش در جامعه مبLLادرت بLLه اسLLتفاده از پوششLLهای غربی نموده اند. با این تفاسیر اگر در جامعه ایرانی اسالمی مLLا



برخی به این نتیجه رسیده اند که باید خود را نیمه عریLLان کننLLد یLLا لباسهای بسیار تنگ غربی بپوشند، بایLLد دیLLد کLLه این مسLLأله ازکجLLLLLLLLLLLLLLLLLLا نشLLLLLLLLLLLLLLLLLLأت گرفته اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. مرحوم دکتر علی شریعتی گوید: ... تجربه نشLLان می دهLLد کLLه به عنوان اینکه دین فالن چیز را می گوید، نمی شود حجاب را بر زن تحمیل کرد، و عبادت را بر پسر تحمیل کرد، مگر اینکه یک آگاهی انسانی پیداکند، و این ها نماینده یک طرز فکر باشLLد. ... شما طرز فکر بچه ها را عوض کنید، آنهLLا خودشLLان پوشLLش را انتخاب خواهندکرد؛ شما نمی خواهLLد مLLدلش را بدوزیLLد و تنش کنید! او خودش انتخاب می کند. شما رابطه عاشLLقانه بین او و این عالم وجود برقرار کنید؛ او خودش به نمLLاز می ایسLLتد. هیبLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه زور بیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدارش نکنیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد! بایLLد بLLه نقLLد عملکردهLLا و سیاسLLتها پLLرداخت و بLLرای فرهنLLگ سازی و یا احیای فرهنگی جامعه ایرانی اسالمی اقLLدام سLLریع و جLLدی نمLLود. مسLLأله پوشLLش تنهLLا، یکی از مسLLائل فLLرهنگی ماست. مفهLLوم فرهنLLگ گسLLتره کالنی را در بLLر می گLLیرد، امLLا نمایندگان فرهنگی ما چه کسانی هسLLتند و ایLLده آلهای فLLرهنگی ما چیسLLت ؟ چطLLور بایLLد بLLه سLLمت آنهLLا حرکت کLLرد و از چLLه کسانی باید کمک خواست؟ بLLا این تفاسLLیر، من می گLLویم بایLLد بیشتر برای جوانانمان وقت بگذاریم، بیشتر، بیشLLتر، بیشLLتر... منبع: سایت مردمان سایت چارقد گروه خانواده ایرانی سLLایت

تبیان تنظیم و فرآوری: نسرین صفریبدحجابی، ریشه ها، آثار و راهکارها

از جملLLه مسLLائل مهمی کLLه رسLLالت بررسLLی و تبLLیین آن را جامعه شناسی به عهده دارد، ناهنجاری های اجتمLLاعی و ارائLLهراهکارهLLLLLLای مناسLLLLLLب بLLLLLLرای حLLLLLLل آن هااسLLLLLLت. سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLید احمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد هاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمیچکیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLده از جملLLه مسLLائل مهمی کLLه رسLLالت بررسLLی و تبLLیین آن را جامعه شناسی به عهده دارد، ناهنجاری های اجتمLLاعی و ارائLLه



راهکارهLLLLLLLای مناسLLLLLLLب بLLLLLLLرای حLLLLLLLل آن هااسLLLLLLLت. بسته به فرهنگ و ارزش های فرهنگی هر جامعه، ناهنجاریهای رفتاری و اجتماعی هم متفاوت است و نقش جامعه شناس درشLLLLLناخت این پدیLLLLLده هLLLLLا حسLLLLLاس تLLLLLر می نمایLLLLLد . در جوامLLع دین مLLدار، ارزش هLLای دیLLنی، بخش جدانشLLدنی اجتماع است که تاثیر تخطی از آن در روان و امنیت اجتماع بد و جبران ناپذیر است وانگهی این ارزش ها گLLاه چهLLره قLLانونیبLLه خLLود می گLLیرد و گLLذر از آن، جLLرم بLLه شLLمار می رود. حجاب یک بایLLد دیLLنی و یLLک ارزش عLLرفی در نگLLاه جامعLLه مLLا اسLLLت. مسLLLاله حجLLLاب و نقش آن در ایجLLLاد امLLLنیت روانی- اجتماعی، توسعه فرهنگی و اقتصادی و یک حLLق مسLLلم بLLرای زنLLان مسLLلمانان در آیLLات و روایLLات گویLLای اهمیت ویLLژه این واجب الهی است و همه زن و مرد جامعه را به رعایت آن فرامی خوانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. اسالم بLLا طLLرح این مسLLاله اوال زمینLLه حضLLور اجتمLLاعی زنLLان مسلمان را فراهم کرد و ثانیا نگاه جنسLLیتی و حیLLوانی مLLردان به زنان را از بین برد و نگاه انسانی بLLه زن را در جامعLLه پدیLLد

آورد. بLLا این همLLه، پرسLLش این اسLLت کLLه چLLرا در جامعLLه اسLLالمی خودمان، ناهنجاری بی حجابی را می بینیم؟ در این مقاله قصد داریم بLLه ریشLLه هLLا، آثLLار و راهکارهLLای مقابلLLه بLLا این پدیLLده اجتماعی بLLپردازیم. در بررسLLی این موضLLوع نگLLاه مLLا بLLه بعLLد روانشناسی مساله و هم به بعLد جامعLه شناسLی آن معطLوفاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. مقدمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه اسالم در نگLLاه دقیLLق خLLود بLLرای حفLLظ حLLریم عفت عمLLومی، جلوگLLیری از شLLیوع فحشLLا و فسLLاد ، کنLLترل غریLLزه شLLهوت، پیشLLگیری از هLLدررفتن انLLرژی هLLا و رکLLود بLLازار اقتصLLادی و علمی، ارزش نهادن به کرامت انسانی زن که یLLک دوم نLLیروی انسانی جامعه است و جلوگیری از نگاه جنسیتی و ابزاری مرد به زن، جلوگیری از فروپاشی خانواده ها و ایجاد نسل بی پایLLه و اساس، ایجاد آرامش روانی در سطح جامعه و در یLLک جملLLه »آزادی واقعی زن از قید هوسها« مساله حجاب را کLLرد و چLLه جاهالنه است که بشر امروز بLLرای بLLه اصLLطالح ارج نهLLادن بLLه



حریم الهی این موجود مقدس شLLعار برداشLLتن محLLدودیت زن یعنی حجاب را سر داده و برای پر کLردن هLLوس هLای آلLوده و جیب های سرمایه داری از جسم لطیف و دسLLتان ظریLLف این آینه جمال الهی، او را بازیچه افکار سود محور خود قLLرار داده

- تسLLLاوی زن و مLLLرد یLLLا تفLLLاوت؟1اسLLLت. اصLLLل حجLLLاب و بLLر–از نگاه اسLLالم- نLLه نظLLام حقLLوقی فمنیسLLتی در غLLرب

،35اساس آیات زیادی از جملLLه سLLوره مبارکLLه احLLزاب و آیLLه ،45 و آل عمLLران 7، قصLLص 21، روم 97، نحLLل 13حجLLرات

خمیر مایه زن و مرد یکی اسLLت و رسLLیدن بLLه مLLراتب کمLLالی برای هر دو میسLLر اسLLت امLLا تفLLاوت هLLای جسLLمی ، روانی و احساسی از نظر تکوینی و تشریعی بین این دو موجود، منشاء تفاوت های حقوقی و اجتماعی شده است هر چند در بسLLیاری از مLLLوارد حقLLLوقی و اجتمLLLاعی بین این دو تسLLLاوی و بلکLLLه

- حجاب از جمله تفLLاوت هLLای2(LL 1ارحجیت زن حاکم است. )زن و مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد یکی از تفاوت های قراردادی و اجتماعی زن و مرد، حجاب بLLه معنای اصطالحی و عرفی آن است که اسالم حضور اجتمLLاعی زن را نسبت به مرد با پوشش بیشتری مقید کرده است. نکته ظریف این که حجاب هرگLLز بLLه معنLLای محLLدودیت زن نیسLLت؛ فلسفه اصلی حکم حجاب، ورود زن به عرصه اجتماع اسLLت و این همان آزاد کردن زن است نه حصر و محLLدود کLLردن او. در این صLLورت اسLLت کLLه نگLLاه مLLرد بLLه زن دیگLLر نگLLاه جنسLLیتینخواهLLد بLLود و لLLذا حجLLاب یعLLنی تغیLLیر نگLLاه مLLرد بLLه زن.

- تاریخچLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه حجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاب3 بLLا رجLLوع بLLه تLLاریخ و کتب تLLاریخی، روشLLن می شLLود مسLLاله حجاب، ویژه به جامعه اسالمی نبوده و حتی در جوامع پیشین، این مساله، جLLدی بLLوده چLLه برسLLد بLLه جوامLLع دیLLنی یهLLودیت، مسیحیت و اسالم کLه بخشLLی از دسLتورات دیLLنی آنهLLا بLLوده و هنوز هم در برخی هست. در این زمینه مرحوم شهید مطهLLری

( این مساله را در قوم یهود، ایران باستان،2در کتاب حجاب ) جاهلیت عرب و هنLLد بررسLLی می کنLLد. جنLLاب اسLLتاد اسLLدالله

( بLه تاریخچLه3محمLدی نیLLا نLیز در کتLاب بLLه بهشLت جوانLان)



حجاب در آسLLیا، آفریقLLا، آمریکLLا، اقیانوسLLه، هنLLد و عربسLLتان، یونLLان و روم ، چین ، بابLLل؛ مLLردم غLLیر متمLLدن، می پLLردازد و آمارهای جالبی ارائLLه می دهLLد. مرحLوم عالمLLه طباطبLLایی نLLیز

آل عمLLران199 تا 190 بقره و 242 تا 228ذیل آیات شریفه سوره نساء بحث مبسوطی پیرامون دین35 تا 11 و 6 تا 2و

تاریخچLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه دارد. نکته مهمی که در بخش تاریخچه حجاب قابل ذکر اسLLت اینکLLه این گرایش عمومی جوامع متمدن و غیر متمدن ، دیLLنی و غLLیر دینی به مساله حجاب برخی را بر آن داشته کLLه فطLLری بLLودن حجاب را مطرح سازند که آموزه های دیLLنی مLLا نLLیز مویLLد این

- عمده ترین ادله بیان شده در منابع مراجعه4(L 5تفکر است.) شده در بحث فلسفه حجاب عبارتند از: الLLف(: آرامش روانی: پر واضح است از جمله غرایز بشLLر کLLه در طLLول تLLاریخ سLLبب فتنه ها ، جنگ ها، تنش های عصبی، ناهنجLLاری هLLای رفتLLاری و هزاران بالی دیگر شده و می شود و اکنLLون نLLیز ابLLزار تحمیLLل فرهنگ و سیاسLت و رشLد مصLرف گLرایی و تسLلط بیگانگLان است، غریزه جنسی است که عامل گسترش و تهییج آن طبق قLLانون خلقت در وجLLود زن بیشLLتر قLLرار داده شLLده و حجLLاب روشی اسLLت بLLرای جلوگLLیری از طغیLLان این غریLLزه و آرامش روحی افراد جامعه. ب(: رشد معنLLویت: بی تردیLLد زنی کLLه در دام بی حجابی افتد و تمLLام وقت خLLود را صLLرف آرایش و مLLد گرایی کند فرصتی برای ارتقای روحی و معنوی خود نمی یابد، به عالوه بی حجابی سبب افول معنویت کلی در سطح جامعLLه می شود. در مقابل، زن مومن با حجاب، هر رفتاری را بLLه جLLا بروز می دهد و ضمن آن که کانون خانواده را با مهر و زیبLLایی خویش ، معطر می کند در جامعه نLLیز عنصLLری فعLLال، انسLLان سLLاز و مLLربی اخالق و خLLوبی هLLا می شLLود. ج(: اسLLتحکام خانواده: وقتی راه رسیدن به هوس ها برای جوانان در عرصLLه خیابان هLLا و پاسLLاژها بLLاز باشLLد روشLLن اسLLت کسLLی بLLه فکLLر تشکیل خانواده و قبول مسئولیت استکمالی خانواده نمی افتد چنانکه آمارهای میدانی در غLLرب حکLLایت از این مهم دارد. این در حالی است که با کنLLترل غریLLزه هLLای جنسLLی بLLاروش هLLای معقول و کارآمد و سالم، بشریت بشر ، نسل بLLه نسLLل ادامLLه



می یابد و مادران فهیم، فرزنLLدانی برومنLLد تحویLLل جامعLLه می دهند و ازدواج، عبادتی مقدس و انسان ساز شناخته می شود. د: سLLالمت اقتصLLادی و علمی: روشLLن اسLLت در مراکLLز علمی واقتصادی حجاب مانع هدر رفتن انرژی هایی می شود که بایLLد در رشLLد علمی و اقتصLLادی مصLLرف شLLوند. ه: مLLانع فرزنLLدان نامشروع و بی سرپرست: از جمله معضLLالت امLLروزی جوامLLع بشری در غرب که تبعات سنگین اقتصادی، اجتماعی ، حقوقی در پی داشته وجود فرزندان نامشLLروع و بی سرپرسLLت اسLLت که یقینا یکی از علل بروز آن نبود حریم خاص بین زن و مرد و روابLLط اجتمLLاعی غLLرب اسLLت و این مهم بLLار سLLنگینی را بLLر حاکمیت تحمیLLل می کنLLد جLLدای از تبعLLات اجتمLLاعی و اخالقی آن. و: از نظLLر سیاسLLی: یLLک زن بLLا حجLLاب بLLه قLLول یکی از بزرگان، مسجدی متحرک است که پشت نقاب حجاب بر حفظ باورهای دینی خود و فرهنگ دیLLنی اسLLالم و جلوگLLیری از سLLوء اسLLتفاده قLLدرت هLLای اسLLتعمارگر اصLLرار می ورزد. ز: حفLLظ عLLLزت و کLLLرامت زن و جلوگLLLیری از آزار سLLLوء اسLLLتفاده از

( شاید این قسمت مهم تLLرین فلسLLفه حجLLاب6شخصیت وی:)بی59باشد چنانکه در سوره احLLزاب هLLا الن می فرمایLLد:» یLLا أی

LLدنین علیهن من LLک و نسLLاء المؤمLLنین ی قLLل ألزواجLLک و بنات ه غفLLورا LLؤذین و کLLان الل جالبیبهن ذلLLک أدنی أن یعLLرفن فال ی رحیما « ای پیLامبر! بLه همسLران و دخLLترانت و زنLان مؤمنLان بگو: »جلبابها) روسری های بلند( خود را بر خویش فروافکننLLد، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ )و اگر تا کنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند(خداونLLLLLLLLLد همLLLLLLLLLواره آمرزنLLLLLLLLLده رحیم اسLLLLLLLLLت. به قول ویل دورانت:» زن وقتی زنده است که معشوق باشLLد و توجه به او مایه حمایت اوسLLت«. این نیLLاز عLLاطفی و روانی سبب می شود که زن به اصطالح قرآن، به تبرج و آرایش میل بیشLLتری داشLLته باشLLد ، حLLال اگLLر این میLLل روانی از مجLLرای حقیقی خود یعنی حریم خصوصLLی خLLانواده بLLه عرصLLه اجتمLLاع کشیده شود طبعLLا نگLLاه حیLLوانی و جنسLLی مLLردان را بLLه خLLود جلب خواهد کرد و اینجاست که به جای حفظ کرامت و ارزش

وی اسیر هوس هLLای زودگLLذر و–حقیقی زن- یعنی یک انسان



- بعLLد روان1آزار مردان خواهLLد شLLد. ریشLLه هLLای بLLد حجLLابی شناسی ریشه های بدحجابی در این قسمت مهم ترین عوامLLل را می توان به صورت ذیل مطرح کرد: الLLف: هوسLLرانی: یکی از ابعاد روحی و روانی انسان وجود غرایزی است که به تعبLLیرز غرائزهLLا« در امLLیر بیLLان در خطبLLه اول نهج البالغLLه :» و غLLر وجود انسان نهاد شده اسLLت. قLLوه شLLهوت از قویLLترین قLLوای غریزی انسان است که به بLLاور فرویLLد و طرفLLدارانش اسLLاس سایر قوا و تمایالت انسLان اسLLت. این قLLوه بLLه ویLژه در زنLLان طبق اطالعات روانشناسی و دینی بیشتر نمLLود و بLLروز دارد و انگیزه برخی زنان از بی حجابی نLLیز همین اسLLت . ب: کسLLبمLLLLLLLLLLLLLLLLوقعیت و جلب توجLLLLLLLLLLLLLLLLه دیگLLLLLLLLLLLLLLLLران مLLوقعیت طلLLبی، کسLLب شLLهرت و جلب توجLLه دیگLLران نLLیز از جمله زوایای روحی انسان است که گLLاهی بLLه صLLورت حقیقی مثل تحصیل علم و فضایل اخالقی به دست می آید و گاهی به صورت کاذب در افرادی کLه معمLLوال فاقLLد ارزش هLLای حقیقی اجتماعی هستند. البته چنین افرادی مانند ساختمانی هستند بLLا نمای زیبا و درونی خراب ، در حالی که استحکام بنLLا بLLه نمLLایآن نیسLLLت. ج: ضLLLعف ایمLLLان و عLLLدم شLLLناخت و آگLLLاهی ایمان، اعتقاد قلبی و التزام عملی به دستورات الهی است که از نظLLر روانی ضLLامن حفLLظ انسLLانها از سLLقوط در ورطLLه خودخواهی و فساد است. بی حجابی نتیجه فقر فرهنLLگ دیLLنی است؛ کسی که از این فرهنگ غنی دور اسLت و نسLبت بLه آن دانسته و ندانسته جهل می ورزد یا التزام عملی بLLه بایLLد هLLای دینی از جمله حجاب ندارد، نمی تواند به راحتی تن به پLLذیرشآن دهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.امیرمومنان علیه السالم می فرماید: الناس اعLLداء مLLا جهلLLوا)

(؛ مردم دشمن چیزهایی هستند که نمی دانند. د: دگر آزاری:7 این مولفه که خود معلول عوامل دیگر روانشاختی مثLLل عقLده های حقارتی است در برخی موارد، زنان را به یک بیمار روانی که عالج درد خود را در آزار دیگLLران می بینLLد ،تبLLدیل می کنLLد. ریشLLه این گونLLه تمLLایالت بیمLLار گونLLه معمLLوال حقLLارت هLLای خانوادگی است که از سر تربیت های غلط و ناسالم اسLLت. ه: صید دلهای مردان: از جمله تفاوت هLLای روانی بین زن و مLLرد



اینست که زن میل شدیدی بLLه دلLLبری دارد چنانکLLه اسLLباب آن نیز در وجود او بیشتر قLLرار داده شLLده اسLLت. گLLاهی این میLLل روانی به حد افراط رسLLیده و محبLLوبیت عمLLومی را طلب می کند و به یک همسر بسنده نمی کند. و: زیبLLایی طلLLبی: زیبLLایی طلبی از جمله گرایش های فطری است که در وجLLود انسLLانها به صورت ذاتی قرار داده شده است. تصور برخی از زنان بLLه غلط آن است که حجLLاب مLLانع و نLLاقص بLLروز زیبLLایی هLLای آن هااست لذا کLLثرت رنLLگ هLLا و مLLدها و جلLLوه هLLای متفLLاوت بی حجابی بروز و ظهور می یابد غافل از آنکه زیبایی تعریف و حد و مرز خود را دارد و اگر از حLLد اعتLLدال عبLLور کنLLد و بLه تعبLLیر قLLرآن بLLه » تLLبرج « بینجامLLد یLLک بیمLLاری روانی می شLLود کLLه گاهی سبب اتالف عمر و هزینه های سنگین اقتصادی اجتماعی می شود. ز: ازدواج: عده ای از دخLLتران و زنLLان بی حجLLابی و جلوه گری را پلی برای رسیدن بLLه ازدواج می داننLLد، غافLLل از آنکه ظاهر و درجه تاثیر آن در زندگی زناشویی سLLهم کLLوچکی از تمام زندگی دارد بویژه آنکLLه پسLLند بLLر اسLLاس ظLLاهر، آفت بLLروز مجLLدد آن پس از ازدواج را هم دارد هLLر چنLLد بLLر اسLLاس واقعیت شاید این جلوه نمایی شانس ازدواج را باال ببرد اما در اسLLتحکام و ادامLLه زنLLدگی نقش منفی بLLازی خواهLLد کLLرد. ح: ضعف حیا: حیا و عفت از جملLLه ملکLLات نفسLLانی و روانی هLLر انسانی است کLLه او را از ارتکLLاب بسLLیاری از گناهLLان بLLاز می دارد؛ به فرموده معصLLومین کسLLی کLLه این مولفLLه را نLLدارد از

( این پLLرده عصLLمت بین خداونLLد و8دین داری محروم است!!) بنده و بین بنده با بندگان دیگر مانع بروز بی حجابی می شLLود. ط: اظهار غنای مالی: این عامل روانی نیز ریشه در خودنمایی و تفاخر انسان دارد که برخی افراد به شکل افراطی بروز می کند و چون عامل دوم راهی برای کسب مLLوقعیت هLLای کLLاذب اجتماعی است که خود معلول عوامل روانی دیگر است به ایندسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLته بایLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد گفت:تن آدمی شLLLLLLLLLریف اسLLLLLLLLLت بLLLLLLLLLه جLLLLLLLLLان آدمیتنLLLLه همین لبLLLLاس زیباسLLLLت نشLLLLان آدمیت ادامLLLLه دارد...

www.rasanews.irLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL



LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLپی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا:

. ر. ک : مطهری ، مرتضی ، نظLLام حقLLوق زن در اسLLالم،ص1165و164

30تا21. مطهLLLLLLLLLLری ، مرتضLLLLLLLLLLی، حجLLLLLLLLLLاب ،ص2. محمLLLLدی نیLLLLا، اسLLLLدالله ، بشLLLLهت جوانLLLLان، بخش اول3. طباطبLLایی ، محمLLد حسLLین، المLLیزان، ذیLLل آیLLات مLLذکور4 ، که بLLا نبLLود هیچ شخصLLی در22. از جمله سوره اعراف آیه 5

بهشت مLLذکور بLLاز آدم و حLLوا بLLه محض برهنLLه شLLدن خLLود راپوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاندند.

114. رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سالمت روان، ص6 ، به نقل از کتLLاب چLLرا حجLLاب،422، ص2. آثار الصادقین، ج7

ابLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLراهیم خLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرمی111ص 75. بحاراالنوارج8

( 2بدحجابی، ریشه ها، آثار و راهکارها)

از جملLLه مسLLائل مهمی کLLه رسLLالت بررسLLی و تبLLیین آن را جامعه شناسی به عهده دارد، ناهنجاری های اجتمLLاعی و ارائLLهراهکارهLLLLLLای مناسLLLLLLب بLLLLLLرای حLLLLLLل آن هااسLLLLLLت. سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLید احمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد هاشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLمی ریشLLLLLLLLLLLLLLLه هLLLLLLLLLLLLLLLای بLLLLLLLLLLLLLLLد حجLLLLLLLLLLLLLLLابی

- بعد جامعLه شLناختی ریشLه هLای بLد حجLابی: الLف: مالمت2 دیگران: مالمت اعضای خLLانواده، فامیLLل، دوسLLتان و برچسLLب زنی برای ارضLای تمLLایالت شLهوانی از سLوی آقایLان از جملLه عوامل جامعه شناختی بحث بی حجابی اسLLت. این مالمت نLLیز خود ریشه هLLای متعLLدد روانشناسLLی در وجLLود مالمت گLLر دارد مانند جهل به آثLار و برکLات حجLLاب، ارضLای تمLایالت جنسLی، ضعف ایمان و غیرت و حیا . ب: غربزدگی و سLLلطه اسLLتعمار: اصل تقلید و الگو پذیری در انسان جزء ال ینفLLک وجLLود اوسLLت ولی گاهی این الگو پذیری به یک تقلید کور و جاهالنه و پذیرش فرهنگ مخالف تبدیل می شود بLLدون توجLLه بLLه تبعLLات سLLنگین اجتماعی و اخالقی آن. مهم آن روی سکه مقلدان غرب اسLLت



کLLه امLLروزه اسLLتفاده جنسLLی از زن، ابLLزاری بLLرای سLLلطه اسعتمار بر منابع مالی و از بین بردن فرهنگ اصیل کشLLورهایاسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLالمی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت. شعار آزادی زن به قول شهید مطهری ابزاری بLLرای پLLر کLLردن جیب سLLLرمایه داران غLLLربی و فLLLروش اجنLLLاس آرایشLLLی و بهداشتی و فیلم های مبتذل خود است. این نگLLاه افLLراطی بLLه زن کLLه از اوایLLل قLLرن بیسLLتم در انگلسLLتان بLLرای اولین بLLار و سپس در آمریکا و ایتالیLLا و فرانسLLه داده شLLد یLLک شLLعار پLLوچ برای سلطه فرهنگی بود. بنام آزادی و تساوی مLLرد و زن او را با حقوق ناچیز از کانون گرم خانواده به کارخانجLLات کشLLاندند. بنام آزادی از وجود زن بLLرای فLLروش لLLوازم آرایشLLی و لبLLاس های جدید کارخانجاتشان استفاده کردنLLد و بLLرای سLLاخت فیلم های مبتذل و جذب مردم به ویژه جوانان به سینما و سایت هLLا و شبکه های خود از شخصLLیت الهی زن اسLLتفاده کردنLLد تLLا بLLا فLLروش فیلم هLLا و سLLی دی هLLا و عکس هLLای مبتLLذل جیبخودشLLان را پLLر کننLLد. بLLه قLLول مرحLLوم اقبLLال الهLLوری: خلLLLLLLLLLLق را تقلیLLLLLLLLLLد شLLLLLLLLLLان بLLLLLLLLLLر بLLLLLLLLLLاد داد ای دو صLLد لعنت بLLر این تقلیLLد بLLاد ج : خLLانواده : خLLانواده کوچکLLترین نهLLاد اجتمLLاعی اسLLت کLLه بیشLLترین تLLاثیر را طبLLق آموزه های دینی و جامعه شناسLLی در جامعLLه دارد. مهم تLLرین کانون تربیت که بیشLLترین زمLLان و تLLاثیر را بLLر فرزنLLد دارد. از همین رو وجود آیات و روایات بLLا موضLLوع تLLربیت خLLانوادگی و نظLLام تLLربیت خLLانواده از دیLLدگاه اسLLالم حکLLایت از اهمیت آن

دارد. تکالیف سنگینی که اسالم در زمینه حقLLوق فرزنLLدان بLLر دوش پدر و مادر نهاده، گویای نقش بی بدیل این کانون است. به جد می توان گفت نقش خانواده در بروز ناهنجاری های رفتLLاری و اجتماعی در درجه اول اهمیت قرار دارد. ترویج فرهنگ عفLLاف و حجاب، نیاز بLLه تعلیم خLLانواده بLLا عمLLل و علم و اسLLتفاده از ابزار و شیوه های صحیح تربیتی دارد. د: حLLاکمیت و نقش آن: عملکرد ، سخنان ، برخوردها و قوانین حاکمان حکومت قطعLLا در افزایش یا کاهش بLLدحجابی سLLهم بسLLزایی دارد. بی سLLبب

ابتدا بLLه خLLود پیLLامبر حLLاکم35نیست که در سوره احزاب آیه



اسLLالمی دسLLتور می دهLLد آنهم بLLا شLLروع از زنLLان و دخLLترانخLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود!! حجاب در کشور ما؛ یک قانون اسLLت و تخطی از آن یLLک جLLرم اما راهکارها و عملکرد قانونمLLداران در این زمینLLه دچLLار نقض است مثال در همین طرح امنیت و انضLLباط اجتمLLاعی بLLه قLLول جامعه شناسان دو بعد مهم کار فرهنگی و برخوردهای فیزیکی در کنار هم باید دیده شLLود بLLه ویLLژه کLLار فLLرهنگی یLLک درمLLان اصلی نه مقطعی از اهمیت ویژه برخوردار است. ابLLزار مهمی چLLون رسLLانه ملی و روزنامLLه هLLا و کتب آموزشLLی و سLLینما وتئLLLLاتر، همLLLLه و همLLLLه نقش مهمی در این مقولLLLLه دارنLLLLد. آگاهی بخشی ، نشست های علمی و تلویزیLLونی ، رشLLد علمی جامعه و نهادینه کردن باید های دینی رسالت مهمی اسLLت کLLه به عهده حاکمیت است. برنامه ریزی های کوتLLاه مLLدت و دراز مدت ، ارائه الگوهای صLLحیح ، نظLLارت بLLر موسسLLات تولیLLدی پوشاک و سینما و غیره از دیگر وظLایف مهمی اسLت کLه بایLد در برنامه های کشوری دارای تعریف و طرح و اجرای مشخص باشد و در صورت خال قانونی، باید فکری به حال نقص قLانونی آن کرد. آثLLار بLLدحجابی الLLف: عقLLده ای کLLردن مLLردان و بLLروزجنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLایت: از دیدگاه علم روانشناسی تا هنگامی که انسان چیزی را نبینLLد به آن میل پیدا نمی کند و در نتیجLLه تعLLادل روانی او حفLLظ می شود اما اگLLر ببینLLد و نتوانLLد بLLه آن برسLLد نLLاآرام و ملتهب می گردد این مساله در مورد سایر غرایLLز انسLLانی غLLیر از شLLهوت هم صادق است. در صورت شLLعله کشLLیدن غریLLزه و نرسLLیدن خLLوراک آن یLLا انسLLان تحمLLل می کنLLد و بLLه اصLLطالح قLLرآنی »غض« و حفLLظ و امسLLاک می ورزد کLLه این ایمLLانی بس بلنLLد می طلبد و تنها به مدد الهی میسر است و یا برای رسیدن بLLه آن از هLLر راهی تن می دهLLد کLLه این مسLLاوی اسLLت بLLا بLLروز فسادها و جایت ها و شکسته شدن حریم ها و یLLا این کLLه سLLر از عقLLLLLده هLLLLLای روحی و روانی در می آورد. ب: سLLLLLقوطشخصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیت زن و مLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد: حجاب برای زن، قLانون فطLرت اسLت و سLر پیچی از قLوانین فطری، زن را از هویت خویش خارج می سLLازد در این هنگLLام



است که زن در ظاهر از قید حجاب آزاد می شLLود امLLا در بنLLد هزاران قید دیگری می افتد و گاهی در این مسLLیر ارزش هLLای مسلم انسانی مثل حب نفس و تن و مLLال را از دسLLت داده و تن به هر خفLLتی می دهLLد. از طLLرف مLLردان نLLیز وقLLتی چشLLم هوس و طمع با بی حجابی باز شد چشمه های عقLLل و حکمت و معنویت بسته می شود و مرد را بLLه ورطLLه سLLقوط انسLLانیمی کشLLLLLLLLLLاند. ج: بلLLLLLLLLLLوغ زودرس و عLLLLLLLLLLواقب آن: اسالم با ظرافت خاص در سوره نور دو راهکار کنLLترل غریLLزه جنسی را مطرح می کند: یLLک راهکLLار سLLلبی کLLه همLLان عفت چشم و دامن و مبارزه با امیال و دعوت زنان به حفظ پوشش و پرهLLیز از زینت اسLLت و یLLک راهکLLار ایجLLابی کLLه فرمLLان بLLه والLLدین و نهادهLLای اجتمLLاعی و حکومLLتی بLLرای زمینLLه سLLازی9ازدواج جوانLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت.

حال اگر راهکار سلبی اسالم عمل نشLLود و بLLا بی حجLLابی این غریزه خطرناک تشدید شود و از آن سو راهکار ایجابی نیز بLLر اثر تجمل ها و خودخواهی بسته شود روشن است که بLLا بلLLوغ

د:10زودرس جوانLLان و عLLواقب وخیم آن روبLLرو می شLLویم. تکLLLLLLLLLLذیب آیLLLLLLLLLLات الهی و احسLLLLLLLLLLاس پLLLLLLLLLLوچیLLذبوا وای أن ک LLاؤا السLLذین أس به تعبیر قرآن » ثم کان عاقبة ال

تهزؤن « LLLLLLLLLLا یسLLLLLLLLLLانوا بهLLLLLLLLLLه و ک 11بآیLLLLLLLLLLات الل میل به تبرج و بروز زیبایی هLLا و فLLرار از فرمLLان مقLLدس الهی نتیجه ای جز تکذیب سایر فرامین الهی نخواهد داشLLت چنانکLLه در عرصه اجتماع این مهم قابل مشاهده است. سرنوشت این گونه افراد بعد از عبور دادن از دوران کوتاه زیبLLایی و طLLراوت جوانی چیزی جز احسLLاس پLLوچی و تنهLLایی نخواهLLد بLLود. زیLLرا نگاه های هوس آلود کسانی که در پی افراد بوده اند تا زمLLانی بدرقه آنهاست که لطفی بLLرای آن نگLLاه هLLا داشLLته باشLLند لLLذا حتی در دستورات فقهی؛ محدوده حجاب برای زنان سالخورده و روستایی و بیابانگرد که از زیبLLایی کم تLLر بهLLره دارنLLد بسLLیارمتفLLاوت اسLLت بLLا دخLLتران جLLوان تLLازه بLLه دوران رسLLیده. از بین رفتن کLLانون خLLانواده، عقLLاب آخLLرتی و غفلت، از دیگLLر عوارض بی حجابی است . راهکارهای مقابله با بی حجLLابی بLLه صLLورت کلی جامعLLه شناسLLان در برخLLورد بLLا ناهنجLLاری هLLای



رفتLLاری در سLLطح جامعLLه دو راهکLLار مهم رشLLد و توسLLعهفLLLرهنگی و برخLLLورد هLLLای قLLLانونی را مطLLLرح می کننLLLد. در بخش اول می توان بLLه شLاخص هLای کLار فLLرهنگی اشLارهکLLLLرد: الLLLLف: اطالع رسLLLLانی و آگLLLLاهی زنLLLLان و مLLLLردان به جد می توان گفت در بسLLیاری مLLوارد بی حجLLابی ریشLLه در عدم آگاهی فرد دارد که گاهی با یک تلنگLLر متوجLLه عLLواقب آنشLLLLLLLده و بLLLLLLLا میLLLLLLLل و رغبت آنLLLLLLLرا می پLLLLLLLذیرد. در عرصLLه فLLرهنگی مهم تLLرین بخش هLLای جامعLLه عبارتنLLد از رسLLانه هLLای گLLروهی، صLLدا و سLLیما، مطبوعLLات ، نشLLریات ،سLLLLLLLLخنوران ، نویسLLLLLLLLندگان ، اولیLLLLLLLLاء و مربیLLLLLLLLان . نقش هنرهایی چون شعر و نقاشLLی و مقLLاالت بLLویژه هنرهLLای تصویری مثل فیلم ها و سریال هLLا و سLLینماها بی بLLدیل اسLLت بویژه با توجه به مولفه الگLLو پLLذیری بLLرای نسLLل جLLوان از اینابزارهLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا.

22تعیین روزی بنام حجاب آن هم نLLه در حLLد شLLعار مثLLل روز تیر که مردم در دفاع از حجLLاب اسLLالمی در مسLLجد گوهرشLLاد توسط عمال رضا شاه کشته شدند موثر خواهد بود. ب: ترویجفرهنLLLLLLLLLLLگ غLLLLLLLLLLLیرت و تحکیم بنیLLLLLLLLLLLه تقLLLLLLLLLLLوا بی تردید خانم ها با هLLر سLLلیقه شخصLLی و تفکLLری کLLه باشLLند نظر و سلیقه همسر خود را ترجیح می دهند از جمله در وضLLع ظاهری ، اینجاست که غیرت ناموسی مLLردان نقش مهم خLLود را باز می یابد؛ در این قسمت نیز استفاده از ابزارهLLای تبلیغی در قسمت الف مهم و سرنوشت ساز است نقش طالب علوم دینی در این بخش و نیز بخش الف غیر قابLLل انکLLار اسLLت. ج:تقLLویت بخش نظLLارتی دسLLتگاه حLLاکم بLLر رسLLانه هLLای جمعی امروزه نقش صLLداو سLLیما در تغیLLیرات فLLرهنگی جامعLLه حLLتی تغییرات ارزشی از نظر دین غیر قابل انکار اسLLت. نقشLLی کLLه گاهی در سایر عرصه ها مثل سیاست و اقتصاد نیز به روشنی مشهود است. گاه تبلیغات یک جنس و یک شخص چنان موجی در جامعه ایجاد می کند که از آن نمی توان به سادگی گذشت.د: معLLLLLرفی الگوهLLLLLای مناسLLLLLب پوششLLLLLی و رفتLLLLLاری قبال هم متذکر شدیم که انسان بخصوص نقش الگLLو پLLذیری را همواره مد نظر دارد . تشویق هم در روانشناسی آنچنLLان مهم



است که قLرآن کLریم بLا ذکLر نعمLات بهشLتی سLعی در ایجLاد انگیزه انسانها بLLرای انجLLام اعمLLال خLLیر دارد. در مLLواردی نLLیز قرآن به ارائه الگوهای عملی و رفتLLاری انسLLان هLLای شایسLLته می پردازد البته در این مهم یعLLنی الگLLو هLLا و تشLLویق دخLLتران جLLوان بخصLLوص بLLه امLLر حجLLاب بایLLد از راهکارهLLای ظریLLفروانشناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLی اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLتفاده کLLLLLLLLLLLLLLLLLLرد. در بحث ارائه الگوی برتر جامعه و نهادهای مرتبط بLLه این امLLر باید چنان عمل کنند که از دید افراد جامعLLه حجLLاب یLLک ارزش ملی و دینی و انسانی و بی حجLLابی یLLک ضLLد ارزش اجتمLLاعی محسLLوب شLLود چنانکLLه اول انقالب اسLLالمی نLLیز چLLنین بLLود. آموزش حجاب در مدارس و ارائه الگوهای عملی رفتاری مثLLل خLLود معلمLLان نقش مهمی در این رابطLLه دارد تعلیمLLات دیLLنی بایداز حد یک کتاب فراتر رود چرا که ال اکراه فی الدین شLLیوه ای که خود اولیاء دین هم بکار بردند همین بود. و لLLو کنت فظا

. نمونه ای از همین شLLیوه12غلیظ القلب النفضوا من حولک زیبای تبلیغی است. اسLLالم مهم تLLرین الگLLوی عملی حجLLاب را در شخصیت بی نظیر حضرت صدیقه طاهره سالم اللLLه علیهLLا نشLLان داد و بLLه این هم بسLLنده نکLLرد و شخصLLیت بی نظLLیر حضLLرت زینب سLLالم اللLLه علیهLLا را در سLLخت تLLرین شLLرایط اجتماعی به نمایش گذاشت تا بهانLLه را از دسLLت بLLرخی بهانLLهجویLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLان بگLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیرد. نقش خانواده ها نیز در این میان کم نظیر است. دختری که تLLا

سالگی هیچ گونه حد و مرزی در پوشLش نداشLته و گLاه9سن مثLLل یLLک عروسLLک آرایش شLLده بLLه عرصLLه جامعLLه و محافLLل خانوادگی کشLLانده می شLLود چگونLLه می توانLLد بLLه یکبLLاره این مهم را رعایت کند. ه: انسجام فLLرهنگی راه مقابلLLه بLLا تهLLاجمفLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLرهنگی امروزه بحث تهاجم یا شبیخون یا غارت فرهنگی از بحث هLLای مهم جامعه شناسی است که در تمام کشورها به ویLLژه کشLLور اسالمی ما مطرح است. در این بین شاید بتوان گفت کارهLLای فرهنگی موازی زیادی از سوی نهادهای فرهنگی صورت گرفته امLLا آنچLLه تLLاثیر این عملکLLرد هLLا را کم رنLLگ می کنLLد و گLLاه از فرصت ها تهدید درست می کند عLLدم انسLLجام درونی بین این



نهادها است. با سرعت سرسام آور تحوالت فLLرهنگی و علمی و تکنولوژیLLک نیLLاز بLLه این انسLLجام بیش از پیش احسLLاس می شود. خانم بهزادپور در کتاب نقش حجاب در توسعه از زبان " کی روشه" نقل می کنLLد :» چنانچLLه همبسLLتگی متقابLLل میLLان اجزای نظام فرهنگ برقLLرار نباشLLد فرهنLLگ کLLارائی خLLود را از دست می دهد زیرا هر جزء در فرهنگ در عین پویا بLLودن بایLLد بر سایر عناصر و امور دیگر تاثیر گذار باشد و مجموعا وحدت، نظم فLLرهنگی را بوجLLود می آورد تLLا بتوانLLد همبسLLتگی میLLان

گاه شده که بLLا رشLLد13عناصر مادی و معنوی را بوجود آورد. نرم افزاری فرهنگ و عدم رشد بخش سخت افزاری بLLه قLLول جامعLLه شناسLLان )مثLLل آقLLای اکLLبرن( پس افتLLادگی فLLرهنگی

14بوجLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود می آیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد. در بحث تهاجم فLLرهنگی این نقLLاط بایLLد مLLد نظLLر قLLرار گLLیرد: زمینه های تهاجم فرهنگی، ضعف برنامه ریزی هLLای فLLرهنگی، سرعت تغییرات فرهنگی، عناصر منفی فرهنگ، راه مبارزه بLLا تهLLاجم فLLرهنگی، بررسLLی علLLل شLLکاف فLLرهنگی، مهندسLLی اجتماعی، شیوه های تبلیغ فرهنگی ، اهداف و برنامه ها ، نگاه

نکتLLه مهم پ در کLLار فLLرهنگی15کوتLLاه مLLدت و بلنLLد مLLدت. بررسی سه الیه شناختی )معرفتی( ، عاطفی و رفتاری بLLا هم است و پرداختن به هر الیه بدون در نظر گرفتن سایر الیLLه هLLا کاری از پیش نمی برد. در بخش دوم یعنی برخوردهای قانونی کوتاه مدت و مقعطی دو مرحله قابل ذکر است: الف: مرحلLLهتوصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیه و تLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLذکر: این مرحله غیر از بحث مهم نظارت، آن هم در قLLالب امLLر بLLه معروف و نهی از منکر دینی است بلکه حLLاکمیت در چLLارچوب قانون، گروهی را طبق ضوابط مامور توصLLیه و تLLذکر این مهم می کند. این شیوه منظم دیگر نقائص برخوردهای اجتمLLاعی و خروج از حد و مرز قانون و شریعت را نخواهد داشLLت و قابLLل پی گیری قانونی خواهد بود. البته می توان این قسLLمت را هم در کار فرهنگی بخش اول لحاظ کرد. ب: برخوردهLLای امنیLLتیو پلیسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی: در مواردی که یک ناهنجاری رفتLLاری بLLه نظم عمLLومی و عفت اجتماع لطمه بزند، یا ترویج یک فکر و ایده خLLاص غLLیر اخالقی



و غیر دینی باشد، بخصوص که در قانون تعریف روشن و حد و مرز مشخص داشته باشد چاره ای جز برخوردهLLای فLLیزیکی و انضباطی نیست البته پر واضح اسLLت این راه دوم و این بخش کار در درجه دوم راهکارهای برخورد با بی حجابی قLLرار دارد و آنچه مهم است استفاده از راهکارهLLای فLLرهنگی اسLLت کLLه دربخش اول کLLLLLLLLLLLLLLLامال بLLLLLLLLLLLLLLLه آن پرداخLLLLLLLLLLLLLLLتیم. نکته مهم در برخوردهای امنیLLتی پLLرداختن بLLه سرچشLLمه هLLا و ریشه های اصلی این مساله است نLLه فقLLط عرصLLه خیابانهLLا و جامعه، مثال برخورد با شبکه های توزیع این مدها و بی حجLLابی هLLLا ، کارگاههLLLا و کارخانجLLLات تولیLLLد اسLLLباب بی حجLLLابی و سازندگان فیلم های غLLیر اخالقی و پخش کننLLدگان محصLLوالت

- حجLاب از ضLروریات و1غیر اخالقی. خالصه و نتیجLه گLیری: بایدهای دینی و قانونی است که تخطی از آن یک گنLLاه و جLLرممحسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوب می شLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود.

- حجاب به معنای اصطالحی آن از جمله تفاوت های ظاهری2 لحاظ شده در اسالم بین زن و مرد است که ریشLLه در تفLLاوتهLLLLای جسLLLLمی و روحی و احساسLLLLی زن بLLLLا مLLLLرد دارد.

- حجاب در تمام ملل دینی و غیر دیLLنی دارای پیشLLینه زیLLادی3 اسLLت و یLLک ارزش اجتمLLاعی بLLرای زن مطLLرح بLLوده نLLه یLLکمحLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLدودیت.

- حجLLاب آرامش روانی، رشLLد معنLLویت، اسLLتحکام خLLانواده،4 سLLالمت اقتصLLادی و علمی، منLLع از فرزنLLدان نامشLLروع و بی سرپرست ، موضع سیاسLLی اسLLالم در برابLLر بیگانگLLان، حفLLظ عزت و کLLرامت زن و جلوگLLیری از آزار او و سLLوء اسLLتفاده ازشخصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیت وی را در پی دارد.

- ریشه های بی حجابی به طور کلی در دو بعد روان شناختی5و جامعLLLLLLLه شLLLLLLLناختی قابLLLLLLLل بررسLLLLLLLی اسLLLLLLLت.

- در بعد روانشناسی ریشه های بLLدحجابی بLLه عوامLLل مهمی6 چون هوسرانی، کسب موقعیت و جلب توجه دیگLLران ، ضLLعف ایمLLان و عLLدم شLLناخت و آگLLاهی ، دگLLر آزاری، صLLید دلهLLای مردان، زیبایی طلبی، تمایل به ازدواج، ضعف حیا، اظهار غنایمLLLLLLLLLLLLLالی می تLLLLLLLLLLLLLوان اشLLLLLLLLLLLLLاره نمLLLLLLLLLLLLLود.

- در بعد جامعه شناسی ریشه های بد حجابی به این شاخصه7



ها می توان اشLLاره کLLرد: مالمت دیگLLران، غربLLزدگی و سLLلطهاسLLLLLLتعمار، خLLLLLLانواده ، حLLLLLLاکمیت و نقش حسLLLLLاس آن.

- عمLLده تLLرین آثLLار بی حجLLابی عبارتنLLد از: عقLLده ای کLLردن8 مLLردان و بLLروز جنLLایت، سLLقوط شخصLLیت زن و مLLرد، بلLLوغ زودرس و عواقب آن، تکذیب آیات الهی و احسLLاس پLLوچی، ازبین رفتن کLLانون خLLانواده ،ایجLLاد غفلت و عLLواقب آخLLرتی آن.

- در بخش راهکارهای مقابله با بی حجابی به دو راهکLLار مهم9فLLLLLLLLرهنگی و قLLLLLLLLانونی را می تLLLLLLLLوان برشLLLLLLLLمرد: در بخش فرهنگی: اطالع رسانی و آگاه کLLردن افLLراد جامعLLه ، ترویج فرهنگ غیرت و تحکیم بنیه تقLLوا، تقLLویت بخش نظLLارتی دستگاه حاکم بر رسانه های جمعی، معرفی الگوهLLای مناسLLب پوششی و رفتLLاری، انسLLجام فLLرهنگی و جلوگLLیری از کارهLLایمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوازی. در بخش قانونی و امنیLLتی نLLیز در دو مرحلLLه توصLLیه و تLLذکر و

انضLLباطی می تLLوان بLLا سرچشLLمه هLLا و–برخوردهای امنیLLتی ریشLLLLLه هLLLLLای این پدیLLLLLده اجتمLLLLLاعی برخLLLLLورد کLLLLLرد.LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLپی نوشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLت هLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLا:

238. جمعی از نویسLLLLLندگان ، تفسLLLLLیر موضLLLLLوعی، ص9144. اکLLLLبری، محمدرضLLLLا، حجLLLLاب در عصLLLLر مLLLLا، ص1010. سLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLوره روم ، آیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه 11159. آل عمLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLران ، آیLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه 12. بهزاد پور، سمیندخت)فضه(، نقش حجاب در توسLLعه ،ص1349 . وثLLوقی، منصLLور و نیLLک خلLLق، علی اکLLبر، مبLLانی جامعLLه14

133شناسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLی، ص . بهزادپور، سLLیمیندوخت)فضLLه(، نقش حجLLاب در توسLLعه ،15

فصLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLل دوم - قLLLLLLLLLLLرآن کLLLLLLLLLLLریم 1فهرسLLLLLLLLLLLت منLLLLLLLLLLLابع :

- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، نشLLر2 ه.ق1411موسسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLه اعلمی بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLیروت،

- محمدی نیLLا، اسLLدالله ، بشLLهت جوانLLان، نشLLر سLLبط اکLLبر،3



1379زمسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLتان - مطهری ، مرتضی، نظLLام حقLLوق زن در اسLLالم، انتشLLارات4

34، چLLLLLLLLLLLLLLLLLاپ1382صLLLLLLLLLLLLLLLLLدرا، تLLLLLLLLLLLLLLLLLیر - مطهLLری ، مرتضLLی، مسLLاله حجLLاب، انتشLLارات صLLدرا،5

، چLLLLLLLLLLLLLLاپ چهLLLLLLLLLLLLLLل و یک1374فLLLLLLLLLLLLLLروردین محمLLد رضLLا، حجLLاب در عصLLر مLLا، انتشLLارات پیLLام–- اکبری 6

چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاپ اول1380آزادی، - حسLLLLینی ، سLLLLیدمجتبی، نگLLLLاه و پوشLLLLش)از مجموعLLLLه7

1386پرسشLLLهای دانشLLLجویی( ، نشLLLر معLLLارف، زمسLLLتان - خرمی مشکانی، ابراهیم، چرا حجاب؟، انتشLLارات مرسLLل،8

، چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاپ اول1383اسLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLفند - بهزادپLLور، سLLیمیندخت)فضLLه( ، نقش حجLLاب در توسLLعه ،9

، چLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLاپ اول1382نشLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLر زعیم، - رجبی، عباس، حجLLاب و نقش آن در سLLالمت روان، نشLLر10

،LLLLLLLL 1385موسسLLLLLLLLه امLLLLLLLLام خمیLLLLLLLLنی، پLLLLLLLLاییز - جمعی از نویسندگان ، تفسیر موضLLوعی، نشLLر معLLارف ،11

1383 - وثLLوقی، منصLLور و نیLLک خلLLق، علی اکLLبر، مبLLانی جامعLLه12

، چLLLLLاپ نLLLLLوزدهم.1386شناسLLLLLی، انتشLLLLLارات بهینLLLLLه، www.rasanews.ir


Documents

بدحجابی یک بیماری است · Web viewبدحجابی یک بیماری است مشخصات کتاب شماره بازیابی : ۸۶-۲۰۹۵عنوان و نام پدیدآور