ÖLÇME ARAÇÖLÇME ARAÇ ve ve YÖNTEMLERİN YÖNTEMLERİNİNİN NİTELİKLERİNİTELİKLERİ

Ölçme Araç ve Yöntemlerinin Ölçme Araç ve Yöntemlerinin NitelikleriNitelikleri• Ölçme araçlarının nitelikleri ölçme hataları ile

doğrudan ilgili olduğundan öncelikle hata ve hata türleri incelenmelidir.

• Okulda öğrenci başarılarının ölçülmesinde farklı ölçme araç ve yöntemleri belirli oranlarda kullanılmaktadır. Bu araçlarla yapılan ölçme uygulamalarında ne kadar dikkatli olunsa da, ölçme sonuçlarına bir miktar hata karışır. Bu hataların neler olduğu aşağıda gösterilmektedir.

Ölçmede HataÖlçmede Hata

Hata: Ölçme sonuçlarına istenmeyen değişkenlerin karışmasıdır. Hataların bir kısmı kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.

Hata KaynaklarıHata Kaynakları

Bu hatalar,ölçme araçları (terazi, cetvel, metre, test gibi),ölçme yöntemi (yazılı, sözlü, kısa cevaplı...),ölçme işlemini yapan kişi,ölçmenin yapıldığı ortam,bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanabilir.

ÖLÇME HATALARIÖLÇME HATALARI

Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem ya daölçme sonucunda elde edilen değer arasındaki farka

“ÖLÇME HATASI” denir.

Eğitimdeki ölçmelerin genellikle dolaylı olması,eğitimdeki ölçme sonuçlarında daha çok hataçıkmasına neden olabilmektedir.

Hata TürleriHata Türleri

1) Sabit hata,2) Sistematik hata,

3) Tesadüfi hata.

Sabit HataSabit Hata

Bir ölçmeden diğerine miktarı değişmeyenhatalardır. Ölçüm aracındaki bir hatanın tümölçümleri aynı şekilde etkilemesi durumu sözkonusudur.Örneğin; bütün öğrencilerin test puanlarına 5puan eklemek, cetveldeki bir santimlik kısalıkgibi.

Sistematik HataSistematik Hata

Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye ya da ölçmekoşullarına bağlı olarak miktarı değişenhatalardır. Örneğin, yapılan sınavda çalışkan olduğudüşünülen öğrencilere öğretmenlerinfazladan puan vermesi ya da çalışkanolmadığı düşünülen öğrencilere düşük puanvermesi gibi.

Tesadüfi HataTesadüfi Hata

Yönü, miktarı ve kaynağı belli olmayan hatalardır.

Sabit ve sistematik hataların miktarı ve yönü çeşitli yollarlabelirlenebilmekte ve dolayısı ile ölçme sonuçları buhatalardan arındırılabilmektedir.

Ancak tesadüfi hatalar için aynı durum söz konusudeğildir.

Hata KaynaklarıHata Kaynakları

• Ölçme sonuçlarına karışan hatalar genel

olarak; • ölçmeyi yapan kişilerden • ölçmenin yapıldığı araçtan• ölçme ortamından • ölçmenin yapıldığı gruptan

kaynaklanabilir.

Ölçmeyi Yapan Kişiden Kaynaklanan HatalarÖlçmeyi Yapan Kişiden Kaynaklanan Hatalar

• Ölçmeyi yapan kişinin ölçme yaparken; öznel puanlama eğilimi, dikkatsizliği, yorgunluğu vb. ölçme sonuçlarına hata karışmasına neden olabilir.

• Puanlama aşamasında, puanlayıcının kendine ait yorumları puanlamaya etki edebilir.

• Her puanlayıcı sınavları kendi bakış açısına ve anlayışına göre değerlendirecektir.

• Eğitimde, özellikle yazılı yoklama ve ödevler puanlanırken; puanlayıcı kanıları, farklı bakış açıları hataya neden olabilir.

• Puanlamanın nesnel olmaması, öznel kanılara dayalı olması hata kaynağıdır.

• Bir testten elde edilen puanların, puanlayıcıya ve puanlama zamanına göre değişmemesi;

• puanlamadaki tesadüfi hataların azlığı, testin puanlama güvenirliğinin yüksekliğini gösterir.

Ölçmenin Yapıldığı Araçtan Kaynaklanan Ölçmenin Yapıldığı Araçtan Kaynaklanan HatalarHatalar• Bu konuda hataya neden olan en önemli faktör testte yer

alan maddelerin kapsamı yeterince örnekleyememesidir. • Bir özelliği ölçmek üzere bir test geliştirilmişse, testin

maddelerinin geliştirilmiş olduğu özelliğin kapsamına giren tüm konuları yeterince kapsaması, tüm davranışları iyi örneklemesi gereklidir

• testler yapılandırılırken maddelerin iyi ifade edilememesi, öğrencilerin soruları yanlış anlamasına ve hataya neden olacaktır.

• çoktan seçmeli ve doğru yanlış tipi objektif testlerde karşılaşılan ve şans başarısı olarak adlandırılan, yanıtlayıcının doğru yanıtı bilmediği halde tahmin yoluyla bulması yine bir hatadır.

Ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan Ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan HatalarHatalar• Test uygulanırken ortaya çıkan testin yapıldığı ortamla ilgili

bazı hata kaynaklan, testi alan bireylerin motivasyonunu ya da dikkatini etkileyebilir. Bu da ölçme sonuçlarına hata karışmasına neden olabilir.

• Bu faktörlerin etkisiyle, birey alabileceği puanın altında veya üstünde puan alabilir.

• Testin uygulanışı sırasında, sınavın uygulandığı dersliğin sıcaklığı, ışık, havalandırma, gürültü düzeyi, sınav düzeninin kopya çekmeye uygun olması gibi faktörler, ortamla ilgili hata kaynaklarına örnek olarak verilebilir

• Teste ait uygulama koşulları, testi alan her öğrenci için aynı olmalıdır. Yani, testi alan tüm bireyler aynı koşul ve olanaklarda sınavı almalıdır.

Ölçmenin Yapıldığı Gruptan Kaynaklanan Ölçmenin Yapıldığı Gruptan Kaynaklanan HatalarHatalar• Ölçmenin yapıldığı gruba ait bireylerin, ölçme işlemi

yapılırken içinde bulundukları motivasyon, heyecan, stres, uykusuzluk, dikkat dağınıklığı vb. gibi özel koşullar ya da ölçme işlemi yapılmadan önce geçirdikleri, kaza, şok, tartışma vb. gibi olumsuz yaşantılar, onların ölçülen özelliklerine ilişkin gerçek performanslarını ortaya koymalarını engelleyecektir.

• Bu durumda bireylerden elde edilen puanlar olması gerekenden yani onların gerçek performansından farklı olacaktır. Bu da güvenirliği etkileyen bir hata kaynağıdır.

• Bu sebeple, test verilmeden önce, testi alan bireylerin moral ve motivasyonu onları rahatlatıcı ve telkin edici sözlerle düzeltilmelidir.

GüvenirlikGüvenirlik

Bir ölçme aracının güvenirliği, aracın, ölçmek istediği değişkeni ne derece duyarlıkla ölçtüğü, ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık derecesidir.

Güvenirlik, tesadüfi hataların olası kaynaklarına göre çeşitli anlamlar almaktadır. Bunlar: duyarlılık, kararlılık ve tutarlılık anlamındaki güvenirlikler'dir.

DuyarlılıkDuyarlılıkÖlçme aracının birimi ile ilgilidir. Birimi küçükolan ölçme aracı ya da ölçme sonucu, birimibüyük olandan daha duyarlıdır.

Örneğin; gram bölmeli bir terazi ile yapılanölçmeler ve elde edilen ölçme sonuçları, sadecekilogram bölmeli bir kantarla yapılanölçmelerden ve elde edilen ölçme sonuçlarındandaha duyarlı, dolayısıyla da daha güvenilirdir.

KararlılıkKararlılık

Ölçülen özelliğin aynı araçla değişikzamanlarda birden fazla ölçülmesi durumundafarklı değerler alıp almadığı ile ilgilidir.

Eğer ölçme sonuçları bir ölçmeden diğerinedeğişiyorsa ölçme sonuçlarının kararlı olmadığıyani güvenilir olmadığı söylenebilir.

TutarlılıkTutarlılık

Testi oluşturan maddelerin testin bütünüile olan tutarlılığı ile ilgilidir.

GüvenirlikGüvenirlik

Güvenirlik katsayısı adı verilen bir katsayı ile ifadeedilir ve korelasyona dayalı olarak hesaplanır. Korelasyon katsayısı -1 ile +1 arasında değişendeğerler almakla birlikte güvenirlik katsayısıhemen her zaman sıfır (0) ile bir (+1) arasındadeğişen değerler almaktadır.Bir ölçme aracı ya da ölçme sonuçları bukatsayının +1'e yakınlığı oranında tesadüfihatalardan arınık yani güvenilir olarak kabul edilir.

Güvenirlik Artırma YollarıGüvenirlik Artırma Yolları

1) Güvenirliği artırmada en etkili yol, soru sayısınıartırmaktır. Böylece birimin değeri küçülerek duyarlılık

artar. 2) Öğrencilerin sınava güdülenmesi,3) Ölçme aracını oluşturan soruların açık veanlaşılır yazılması,4) Soruların uygun büyüklükte puntoyla yazılması, 5) Soruların test formu içerisine düzgünyerleştirilmesi, 6) Baskı hatalarının olmaması, okunaklı olması vb.

Güvenirlik Artırma YollarıGüvenirlik Artırma Yolları

7) Sınav süresinin yeterli verilmesi,8) Sınav ortamının temiz, yeterli düzeyde ısı,aydınlık olması,9) Gürültülü bir ortamda olmaması10) Öğrencinin kaygı düzeyinin belli bir düzeydeolması.11) Puanlamanın objektifliği

Güvenirlik Kestirme YöntemleriGüvenirlik Kestirme Yöntemleri

1) Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik 2) Paralel formlarla hesaplanan güvenirlik3) Eşdeğer iki yarıyla hesaplanan güvenirlik4) Testi oluşturan maddelerin birbiriyle uyumunabakılarak güvenirliğin kestirilmesi

Test-Tekrar Test YöntemiTest-Tekrar Test YöntemiBu yöntemde, aynı ölçme aracı, değişik iki

zamanda, aynı gruba uygulanarak bu iki uygulamadan elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı bulunur.

Bu katsayının elde edilmesinde Pearson Çarpım Momentleri Korelasyon tekniğinden yararlanılır Elde edilen korelasyon katsayısı kararlılık anlamındaki güvenirlik katsayısı olarak kullanılır.

Bu yöntem daha çok ölçülen özelliğin uzun süreli değişim göstermediği durumlarda işe koşulmalıdır.

Paralel Testler YöntemiParalel Testler YöntemiParalel testler yöntemi, aynı özelliği ölçmeye yönelik olarak hazırlanmış olan iki paralel (eşdeğer) testin, aynı gruba aynı anda ya da ölçülen özellikte bir değişme olamayacak kadar kısa bir zaman aralığı ile uygulanması ve iki testten elde edilen puanlar arasındaki Pearson Çarpım Momentleri Korelasyon katsayısının hesaplanması esasına dayalıdır.

Paralel testler yönteminde testlerin aynı gruba belirli birzaman aralığı ile uygulanması durumunda elde edilen katsayıkararlılık anlamındaki güvenirliğe karşılık gelmektedir.

Testi Yarılama YöntemiTesti Yarılama YöntemiTesti yarılama (eşdeğer iki yarı) yönteminde, bir gruba bir kez uygulanmış olan bir testin iki eşit yarıya bölünmesi ve öğrencilerin birinci ve ikinci yarıdan elde ettikleri puanlar arasındaki hesaplanması gerekmektedir. Bu yolla hesaplanan katsayı testin bir yarısına ilişkin güvenirliği vermektedir. Testin bütününe ilişkin güvenirliği bulmak için Spearman Brown düzeltme formülü kullanılır.Bu yöntemle elde edilen katsayı testin iç tutarlığının bir ölçüsü olarak yorumlanabilir.

GeçerlilikGeçerlilik

Geçerlilik, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka değişkenlerden ne derece arınık olarak ölçtüğüdür.

Daha genel anlamda ölçme aracının amacını gerçekleştirebilme düzeyidir.

Geçerlilik TürleriGeçerlilik Türleri

1) Kapsam geçerliliği,2) Yordama geçerliliği, 3) Yapı geçerliliği olarak sıralanmaktadır.

Kapsam GeçerliliğiKapsam Geçerliliği

Sınav sorularının ölçmek istediği konu alanını kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğini gösterir. Soruların konu alanını yeterince kapsayıp kapsamadığı konu alanı uzmanlarının görüşü alınarak belirlenebilir.

Yordama Geçerliliği Yordama Geçerliliği

Öğrencileri bir öğretim programına yerleştirmeden önce, seçme amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir. Eğer sınavla seçilen öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir.

Yapı GeçerliliğiYapı Geçerliliği

Yapı, birbiri ile ilgili olduğu düşünülen belli öğelerin ya da öğeler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu bir sistemdir.

Hazırlanan bir testin yapı geçerliliğine sahip olabilmesiiçin, söz konusu testin yalnız ölçmek istediği niteliğeilişkin sorulara sahip olması gerekir.

Örneğin; matematik dersine ilişkin bir sınavdaöğrencilerin yalnız matematik bilgileri ölçülmelidir.Böyle bir sınavda başka bir derse ilişkin nitelikleri ölçensoruların bulunması yapı geçerliliğini bozar.

Geçerliliği Düşüren Faktörler Geçerliliği Düşüren Faktörler 1) Güvenirliği düşüren bütün etmenler geçerliliği dedüşürür. 2) Soruların dersin konularını yeterincekapsamaması3) Soru sayısının azlığı,4) Sınavın uygulama koşullarının olumsuzluğu5) Sınav süresinin yetersizliği6) Sınav stresi ve güdülenme yetersizliği7) Puanlama hatası8) Sınavın çok zor ve çok kolay olması9) Ölçüt puanların güvenirliği

KullanışlılıkKullanışlılık

Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler, hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı, puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme aracının kullanışlılığını gösterir.

Ölçme aracının kullanışlılığı, diğer iki özelliğini artırıcı yönde rol oynar.

Ölçme Aracının Kullanışlılığına İlişkin Kriterler Ölçme Aracının Kullanışlılığına İlişkin Kriterler

• Ekonomiklik • Uygulanabilirlik • Puanlanabilirlik

EkonomiklikEkonomiklik

Ölçme aracının, zaman, para, emek açısından ekonomik olması demektirÖlçme aracı, hazırlayan kişiye ve diğer okul personeline, çok fazla mali yük getirmemelidir. Ekonomiklik; ne ucuz test ve yöntemleri gelişi güzel kullanmayla sağlanabilir, ne de pahalı araçları ya da yöntemleri tercih etmek doğrudur. Ekonomiklik, ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik gibi teknik özelliklerinin göz önünde tutularak, olabildiğince ucuza mal edilebilmesidir.

UygulanabilirlikUygulanabilirlik Bir ölçme aracı ya da testin uygulanabilirlik özelliğine sahip olabilmesi için,1)ölçme aracının ya da testin, yönergesi (talimatları) ve testle ilgili açıklamalar, açık seçik ve öğrencilerin anlayabileceği biçimde olmalı, 2)ölçme aracının ya da testin biçimsel özellikleri (formatı) uygun ve anlaşılır olmalı,3)eğer ölçme aracı ya da test çeşitli materyalleri veya parçaları içeriyorsa, bu parça veya materyaller kolayca ve anlamlı bir biçimde birleştirilebilir ve kullanılabilir olmalı, 4)testi uygulayan kişi ya da kişiler gereksiz çaba sarf etmeden testi kullanabilmeli ya da uygulayabilmelidirler. 5)Teste, test materyallerine ve test durumlarına ilişkin açıklamalar, talimatlar vs. açık seçik, anlaşılır olmalıdır6)Gerektiğinde, testin ya da (varsa) testin içindeki materyallerin kullanımına ilişkin örnekler açık seçik olmalıdır.7) Testin, sayfa düzeni, yazı düzeni, satır aralıkları, yazı stili ve puntosu gibi genel biçimsel özelliklerine dikkat edilmeli, 8)öğrencilerin test maddelerini kolayca algılayacağı biçimde düzenlenmelidir.

PuanlanabilirlikPuanlanabilirlikÖlçme aracının puanlanabilirlik özelliğine sahip olabilmesi için, Ölçme aracı ve/veya yanıt kağıdı (formu) öğrenci yanıtlarını uygun biçimde almak için, öğrencinin kolayca anlayabileceği ve algılayabileceği biçimde düzenlenmeli, Yanıt anahtarı dikkatli, özenle ve doğru hazırlanmalı, kullanımı kolay, anlaşılır ve pratik olmalı, güvenilir bir puanlamaya olanak sağlamalı,Puanlayıcı, ölçme aracına ilişkin puanları kolay, doğru ve hızlı elde edebilmelidir.

TEŞEKKÜR EDERİM…TEŞEKKÜR EDERİM…