ÖRGÜTLENME ÜZERİNE - Demokratik Sol Düşünce Forumu

8/14/2019 ÖRGÜTLENME ÜZERİNE - Demokratik Sol Düşünce Forumu

http://slidepdf.com/reader/full/oerguetlenme-uezerine-demokratik-sol-duesuence-forumu 1/213





ÖRGÜTLENME ÜZERİNE1976 Demokratik Sol Düşünce Forumu

Cilt1BİLİM DİZİSİ : 3Birinci Baskı : Ağustos - 1976HertürlübasımveyayınhakkıCHPGençlikKollarınındır.Kaynakgösterilmedenalıntıyapılamaz.

İSTEMEADRESİ:FarabiSok.No:7Kavaklıdere-ANKARAKapakDüzeni:KadriAtabas-LeventTosunBasıldığıYer:KaliteMatbaası-ANKARA-1976



ÖNSÖZDemokratik Sol Düşünce Forumları, Cumhuriyet Halk Partisinde 1970 yılından beriyapılagelen ve gelenekleşen fikir üretme, tartışma değerlendirme alanları olmuştur.Değişendünyaveülkekoşullaniçerisindeön plana çıkan konuların tartışılması,onlara somutluk kazandırılması buforumlarıntemelamacıolmuştur.Butemelamaçtangidilerek1976yılınınhalkımıziçin,CumhuriyetHalkPartisiiçinyeni bir örgütlenme döneminin başlangıcı olduğunugördük.Ekonomik örgütlenmede,toplumsal örgütlenmede ve parti örgütlenmesinde uygulamasafhasınagirecekkonulantoparlamak,değerlendirmek,yeniboyutveyönlerçizmeküzerebu forumunkonularını seçtik.DüzenlemişbulunduğumuzIII.DemokratikSolDüşünceForumundakibildiri, yorum,eleştiri ve önerileri konularınavekapsamlarınagöredörtkitaphalindeyayınlıyoruz.

III.DemokratikSolDüşünceForumunabildirici,yorumcu,eleştirici,önericivedinleyiciolarakkatılanforumun,vekitaplarınhazırlanmasındakatkılarıolanarkadaşlarımızateşekkürederken,yayınlananbudörtkitabıtüm Halkçı - Devrimcilere armağanediyoruz.CHP Gençlik Kolları Merkez Yönetim Kurulu



İÇİNDEKİLER*CHPGENÇLİKKOLLARIGENELBAŞKANIZEKİALÇIN'IN,

3.D.S.D.F’nuAÇIŞKONUŞMASI*CHPGENELBAŞKANIBÜLENTECEVİTİN3.D.SD.P.'daYAPTIĞIKONUŞMA*CHPTARİHİVEÖRGÜTLENMESİÜZERİNETEZLER...CHPGençlikKollar ı MerkezYönetimKurulu

7-8



CHPGENÇLİKKOLLARI

GENELBAŞKANIZEKİALÇIN'IN

3.D.S.D.F.'nuAÇIŞKONUŞMASI

9-10



TÜRKİYE HALKI'nın insanca-hakça yaşama kavgasında kanlarını canlarını ortaya koyanhalkçı-devrimci arkadaşlarım,CHP'nindeğerliyöneticileri,sayınsendikacı,gazeteci,bilim

adamlarıvedeğerlimilletvekilleri,3. Demokratik Sol Düşünce Forumu'na hoşgeldiniz.Sürekli devrimciliği kendineilkeedinmişbirpartininçatısıaltındatoplanmışbulunuyoruz.1.Genel Başkanının kişiliğin de 20. yüzyılın ilk ulusal kurtuluş savaşını simgelemiş, 2. GenelBaşkanının kişiliğinde çoğulcu demokrasinin ve billurlaşan sınıfsal yapının sancılarını yaşamış, 3. Genel Başkanı'nın kişiliğinde partinin altı oku'na toplumcul çerçeve içinde yeniyorum, yeni kan getirmiş Demokratik Halk Devrimini gerçekleştirmeye hazırlanan bir partininçatısı altında toplanmış bulunuyoruz.CHPörgütü,50.seneyigeçengeçmişinde, her ilerici atılımın hemfideliğinihemdeyapılanyeniliğinhalkagötürülmesininöncülüğünübenimsetmegörevini,partinin doğrultusundantaviz vermeden; ama devamlı yeni aşamalar yaparak gerçekleştirmeyibaşarmışbirpartidir.

11



De ğ erliÜlküda ş lar ı m,Say ı nKonuklar; Türkiye'de sol düşünce ve pratik, kendini var edecek hukukî ve maddi temelleri 1960 dan bu

yana bulmuştur.SenelercesuskuntutulmuşTürkiyeaydınıbuyeniolanaklarortayaçıkıncasenelerinsuskunluğunuveeylemsizliğininacısınıçıkarmakistercesinekonuşmayaveyazmayabaşladı.TİP kuruldu. TİP, sol düşünce ve örgütlenmenin bu toparlanma dönemindekuşkusuz çok önemli ve tarihsel bir görev yüklendi.Amasoldüşünce'nin,dahaçokdüzenineleştirisineyönelmişolmasıvegüngeçtikçe,bir sol toplum modelinin ancak o ülkenin somutkoşullarından yola çıkarak kurulabileceği,hazırmodelolmadığıanlaşıldıkçasol'dakavramvehiziptartışmasıarttı.Bölünmelerbaşladı.Bukargaşalıdönemde,yalnızCHP, işçi-köylü sınıfları ile aydınlar arasındaki tarihsel üst yapı çelişkilerini aşabilmiştir.Sol öğreti ve pratiği bizzat halkın içinde, halkla birlikte oluşturmuş, buzor ve sarp, sabır isteyen yolda şu ana kadar hep doğru seçenekler yaparak iktidara alternatifolmuştur.Biz, bu yola Halkçı Devrimcilik dedik,buyolabaşkoyduk.Türkiyeaydınlarınınve

sol'cularınındüşüncevedavranış«tipolojisine»aykırıgelecekhattaonlaratersgeleceksözlersöyledik,amazamanbizihaklıçıkardı...BugünTürkiyeveCHPyeniaşamavedeğişimnoktasınadoğruyaklaşmaktadır.GünümüzTürkiye'sindegittikçe billurlaşan sınıfsal çelişkilerveyapıyeniözlemlerinvebilinçlenişinkaynağıolmaktadır.Türkiye emekçi halkı yeni bir düzenin sancılarını çekmektedir parti isehalkın yeni düzen özlemlerinin yönlendirici ve örgütleyici gücü olarak; billurlaşan yapıyauyumlu bir biçimde yapısını ve sınıfsal niteliğini ilerletmek zorundadır.

12



Bunedenle,bizceCHPninbundansonraki5-10seneliksüreciiçindeyeralanikiönemlisorunu;1. Siyasal tercihleri en azından 10 sene önce yapılan, işçi-köylü sınıfının iktidarı kavgasının çeşitli strateji ve önerilerinin-ana hatları Türkiye'nin somut koşullarına görekurulan model doğrultusunda- detaylandırılması, geliştirilmesi, sonuçlarının pratikdedenenmesi 2. bu program ve önerileri uygulayacak kadroların kurulmasıdır.Bu,partinin sol sosyal güçler içinde en geniş biçimde örgütlenmesi, aynı zamanda busınıfların en geniş ve örgütlü biçimde parti içinde etkin olması sorunudur.Aynızamandaekonomik, sosyal ve siyasal konularda daha somutlandırılmış, detaylandırılmış programlarınhazırlanması demektir.Ancakondansonradeğişen siyasal tercihler doğrultusunda yapı yeniden gözden geçirilecek ve yeni siyasal tercih sorunlarıbaşsorunolacaktır.Onedenlebuseneki3.DemokratikSolDüşünceForumununkonularıHalkSektörü,özyönetim,sanayileşmeninsorunlarıveörgütlenmeolarakseçilmiştir.Örgütlenmekonusundatektebliğtartışılacaktır,«CHPtarihiveörgütlenmesiüzerinetezler »başlığınıtaşıyanbutebliğiCHPGençlikKollarıMerkezYönetimKuruluhazırladı.Tebliğimizde

devurgulayacağımızgibi,Türkiye'deki siyasal partiler kanunu ve CHP'nin örgütlenmemodelini bir sol partinin geniş kitleleri örgütlemesi için yeterli bulmuyoruz.Onuniçinişçi-köylüve dar gelirlilerin parti içinde etkinliğinin daha da artması ve partinin kitlelere daha da açılması için öneriler ve çözümler geliştirmeye çalıştık.De ğ erliinançvekavgaarkada ş lar ı m.Dahaöncedebelirttiğimizgibi,bugün CHP, artık siyasal tercihlerinin tartışıldığı değil, butercihlerin nasıl geliştirilip detaylandırılacağı, kitlelerin bu tercih yönünden nasılörgütleneceğinin tartışılacağı aşamaya gelmiştir.13



Bu olayı doğru dürüst değerlendirmeden, salt devrimci sözler ve sloganlar söyleyerekdevrimcilik yapma devri Türkiye'de ve CHP'de kapanmaktadır.Yoksahepgeriyedönüşlerle,alınmışsiyasaltercihvekararlarıtekrartekrarortayagetiriptartışmakla,TürkSol'uiktidaralternatifiolamaz.İnanıyoruzkiTürkiye'dekiveCHPdekibugelişimibugünekadaranlayamayanlarkendileriniçoktanaşanolaylarınsomutvenesnelanalizleriniyapmak

zorundakalacaklarveolaylarıergeçanlayacaklardır.SizlerekısacaDemokratikSolDüşünceForumlarındanbahsetmekisterim.D.S.D.F.'larıoluşturduğumuzdüşünce ve eylem sisteminin kendi içinde tutarlılığının artırılması, gençlere,aydınlara ve geniş halk yığınlarına daha iyi iletilebilmesiamacınayöneliktir.Bukonudasizler,GençlikKollarınavepartiyekatkılarınızlaveeleştirilerinizleyardımcıolacaksınız.DemokratikSol'un toplumcu içeriği günümüz koşullarında somutluk kazandıkça CHPgençlikörgütlenmesidegüçkazanacaktır.De ğ erliArkada ş lar ı m,3.D.S.D.F.'nunçalışmaları6ayöncebaşladı.Partiyöneticilerinden,toplumcudüşünceye

inançlıbilimadamlarından,sendikavekooperatifönderlerindentebliğciveeleştiriciolarakkatkılarınıricaettik.Üçgünsüreilebuforumdatart ışılacaktebliğler,altıayıaşkınbirsüredeyapılançalışmaveetüdlerinsonucudur.Buf ırsattanyararlanaraksizlereGençlikKollarıMerkezYönetimKurulununçalışmalarındanbahsetmekistiyorum.GençlikKollarıkısasüreiçindegittikçeartantecrübevebilgibirikimiiçinde2.ve3.DemokratikSolDüşünceForumlarınıbiryılarailedüzenlemişbulunuyor.Türkiye'deCHPvetümsiyasalpartilerintarihindebiryardımcıkololarakCHPGençlikKollarısüreklivepiyasadasatılanbiryayınorganınıyaşatmayıvebununkadrolarınıkendiiçindençıkarmayıbaşardı.14



Partinin genç kadrolarını daha bilinçli ve becerikli yapıya kavuşturmak için yaz kampları kurdu, eğitim çalışmaları geliştirdi.DemokratikSolöğretiningenişkitlelerdedahabilinçliyayılabilmesiiçinkitapvekitapçıklaryayınladı,yayınlayacakta.GençlikKollar ı 1975seçimlerinde,ilkdefaolarak,CHPvarl ığınaeluzatmayakalkanfaşist

saldırılarakarşısınırlıgücünüzorlayarakCHPtoplantı,gösteriveyürüyüşlerinisaldırılardankorumayıbaşardı.CHPGençlikKolları,kenditebliğindedeözünüsunmayaçalışacağısol partinin örgütlenmeve sol sosyal güçlerin öncüsü olma, geniş saha örgütlenmesinin uygulamasını yapmayaçalıştı, demokratik kitle örgütleri ile-halk evleri, TMGT gibi -sendika ve kooperatiflerle eylemve düşünce yandaşlığını veya beraberliğini geliştirdi.Yurtçapındabiröğrenciderneğininkurulmasıiçinuğraşverdi.Üniversitevefakültelerdeyandaşörgütlerininseçimkazanmalarınayardımcıoldu.Genişsahaörgütlenmesivetoplumsalsolmuhalefetstratejisinin-genetebliğimizdeanlatmayaçalıştık-ilkuygulamalarıolacakGecekonduKurultayı, Topraksızlar Kurultayı, Üreticiler Kurultayı'nın hazırlıklarına şimdiden başladı.De ğ erliArkada ş lar ı m,

Şimdiadına yanlışlıkla «öğrenci olayları» denen olaylara kısacadeğinmekistiyorum,kuşkusuzTürkiye'deancakbirdüzendeğişikliğiileçözümgetirilecekyoğunöğrencisorunlarıvardır.Amaözelliklesonaylardayoğunlaşanveadına «öğrenci olayları» denilen olayların hiçbiri öğrenci olayları olarak nitelendirilemez. Bunlar, yaklaşan Halk iktidarını önlemek amacı ilebizzat iktidarın desteği ile bir takım profesyonel zorbaların kitleleri sindirmek için yaptığı saldırılardır. Tüm bu tertiplerin kaynağı bu günkü iktidardır.15



Sorun bu nedenle iktidar sorunudur. Bu iktidar sorunu'nun nedeni ise işçi-köylü sınıfları ilesermaye arasındaki sınıfsal kavgadır. Temelli çözüm ancak siyasal-sosyal-ekonomik iktidarınemekçiler tarafından kurulması ile çözülecektir.Bu yol, sabır isteyen, inanç isteyen, nefes isteyen bir kavga ile aşılacaktır, Halkçı-Devrimcilere düşen görevde budur.CHP'ninveemekçilerinbukavgayıbaşarıyaulaştıracağınainancımıztamdır.De ğ erliarkada ş lar ı m ,Forumüçgünsürecek,busüreiçerisindealtıtebliğtartışılacaktır.Hergünforumaayrıdivanbaşkanıkatılacak,üçayrıbaşkanhergünsıraileforumuyöneteceklerdir.Tebliğcilere,eleştirmenlere,tartışmacılaravedinlemeleriileforumakatkıgetireceksizlereteşekküreder,3.D.S.D.F.'nabaşarılardiler,Saygılarsunarım.16



CHP GENEL BAŞKANIBÜLENT ECEVİT'İN

9OCAK1976GÜNÜANKARA'DAÜÇÜNCÜDEMOKRATİKSOLDÜŞÜNCEFORUMUNDAYAPTIĞIKONUŞMA

17-18



CumhuriyetHalkPartisiGençlikKollarını,gelenekleştirdiğiDemokratikSolDüşünce

ForumlarındagösterdiğibaşarılariçinvebuForumlarlaTürkiye'nindüşünyaşamınaveTürkiye'deDemokratikSolhareketinbilinçlibirhareketolarakgelişmesineyaptığıkatkıiçinkutlamakisterim.Songünlerdegitgideyoğunlaşanvedemokratikrejimiçinbirölçüdekaygıkonusudurumunagelenolaylarıniçindengeçiyoruz.Hergün gençler öldürülüyor, hergün gençler arasındaçatışmalar çıkartılıyorveTürkiye'debirçokyükseköğrenimkurumları,baştabulunanHükümetartıkcangüvenliğiveöğretimözgürlüğüsağlıyamadığıiçin,Öğretimearavermezorunluğunuduyuyor.Bu arada gençlerimiz suçlanıyor, gençlerimiz özellikle iktidar çevreleri tarafındanağır biçimde eleştiriliyor ve bu olayların sorumlusu gibi gösteriliyor.

19



GeçengünTürkiye'ninbirüniversitesindekonuköğretimgörevlisiolarakçalışanbiryabancıprofesörlekonuşuyordum.Banabirgözleminianlattı,dediki,«Benimbulundu ğ umüniversiteninö ğ rencilerieylemlereençokkar ı ş anö ğ rencilerolmaklaele ş tiriliyor,

suçlan ı yorlar,fakatbensınıfımda bu kada r sakin, bu kadar ağ ırbaş lı, ve tartışmaları bile bukadar efendice, serinkanlılıkla yapan öğrencileri, hiç bir ülkede g örmedim .Banaanlat ı rm ı s ı n ı znas ı loluyor?S ı n ı ftabukadara ğ ı rba ş l ı ,bukadarölçülü,bukadarsorumluolanö ğ renciler,sınıfın d ışında neden o kadar hareketli, neden o kadar şiddet eylemlerineka tılmaya yatk ın bir hale geliyorlar?»dedi.Kendisinegerekencevaplarıaklımınerdiğikadarverdim:Nasılbundanbirbuçuk-ikiyılönce,CHPhükümetteiken,aynıöğrencilerinsınıftaki,üniversitedekiderslerisırasındagösterdikleriağırbaşlılıklarınıvesorumlulukduygularınısınıfdışındakidavranışlarındavesiyasalmücadelelerindeveeylemlerindedesürdürdüklerinianlatt ım.Çünkü o zamankışkırtılmıyorlardı, aralarına kışkırtıcı ajanlar sokulmuyordu; hükümetin tutumu nedeniyledevletin güvenlik kuvvetleri, bazı saldırganları koruma durumunda bırakılmıyordu; devletin

güvenlik kuvvetleri, gençlerin düşünceleri arasında ayrım gözetmeksizin, saldırıya uğramaktehlikesiyle karşı karşıya kalanları koruyordu.Devlet adaletli davranıyordu. Ayrıca gençlergeleceğe umutla ve güvenle bakabiliyorlardı ve bu umut ve güven onları, Türkiye'nin bozukdüzenine karşı da daha sabırlı, daha tahammüllü yapabiliyordu.AslındabenimgörüşümegöreTürk halkı, gerektiğinde en iyi savaşabilen bir halk olmaklabirlikte, savaşçı bir halk değildir, barışçı bir halktır.VegeneTürkhalkı,Akdenizdeyaşamaklabirlikte,duygularınakolaycakapılıverenaşırıheyecanlıbirhalkdeğildir.Dikkatiçekecekkadarağırbaşlıvesorumlulukduygusutaşıyan,gereğindeduygularına,sinirlerinehakimolabilenbirhalktır.

20



O halde Türkiye'de şiddet eylemleri niçin birden bire bu kadar yoğunlaşmıştır?..Geçengünbirkurultoplantımızdabirarkadaşım,birgerçeğihatırlattı.27Mayıs1960öncesininaylarsürenohareketligünleriiçindebirtekkişiölmüştü.12Mart1971olaylarıöncesi3yıllık

dönemdeşiddeteylemlerindeöldürülenlerinsay ısıparmaklasayılabiliyorduve3yıldakaçkişininöldüğüherkesinbelleğindeydi.Fakatsanıyorumkibirçoğugençlerdenoluşanşutopluluğasorsam,«Cephe Hü kümetinin kuruluş hazırlıkları başlad ığ ından beri son bir y ıliçinde Türkiye'de şiddet eylemleri nedeniyle kaç genç öldürüldü?»,diyesorsam,öylesanıyorumkibirçoğunuzcevapveremezsiniz.Çünkü artık sayısını aklımızda tutamıyoruz, veçünkü artık bunlar öylesine günlük, öylesine olağan olaylar durumuna gelmiştir ki, çoğu kezgazetelerde, bu konuyla en yakından ilgilenen gazetelerde bile, haber değerini yitiren günlükolaylar gibi görünmektedir.Çoğukezmanşetlerdenteksütunluhaberlereinmektedir.SİYASAL MÜCADELENİN NİTELİK DEĞİŞTİRMESİ :1960öncesinegöregençlikhareketlerininşiddetiveölçüsünedenböylesinedeğişmiştir?

Gençlikhareketlerininsorumluluğunusırfgençliğeyüklemekbunlarısosyalvesiyasalgelişmelerdensoyutlayarakdüşünmekyanlışolur.Gençlikelbettehareketlidir,kendinegörebirdinamizmivardır,toplumungelişmesineyönvermekistemektedir.Fakat gençlikhareketlerinin şiddete dönüşmesinin asıl sorumlusu gençlik değildir.Bununnedenlerinionundışındaaramakgerekir.Aslında27Mayıs1960öncesinegöreTürkiye'degençlikkesimindegörüleneylemlerinyalnızşiddetiveniceliğideğişmemiştir,aynızamandaniteliğidedeğişmiştir.TümüyleTürkiye'dekisiyasalmücadelenin,27May ıs1960öncesidönemeoranlaniteliğibüyükölçüdedeğişmiştir.

21



Eylemlerinşiddetölçüsününgitgideartmasıdaaslındasiyasal mücadeledeki bu nitelikdeğişmesinin doğal bir sonucu sayılabilir.27Mayıs1960öncesidönemimücadelesibirbak ımasoyut bir özgürlükler mücadelesiydi,soyut bir demokrasi mücadelesiydi.Biryandasırfözgürlükaşkıylademokrasiyikorumaya

çalışanlarvegerektiğindebununiçinmücadeleedenlervard ı,öbüryandadahenüzTürkiye'dedemokrasiyeniolduğuiçinveyakendidoğaları,yaradılışlarıeleştiriyeyatkın,açıkolmadığıiçin,özgürlükleberabergeleneleştirilerepsikolojikaçıdantahammüllüolmayanlarvardı.Butahammülsüzlüklebuözgürlükaşkıarasındakimücadeleydi27Mayıs1960öncesimücadelesi.Derinlerinde,hiçkuşkusuz,toplumunbilinçaltındaoluşmayabaşlayansosyalveekonomiksorunlarlailgilihuzursuzluklardavardı,fakathenüzbuyüzeyeçıkmamıştı,bilinçdüzeyineçıkmamıştı.Oysaşimdi,içindebulunduğumuzaşamada,Türkiye'deözgürlükçüdemokrasimücadelesiartıkbirsoyutmücadeledeğildir,birsoyutrejimmücadelesideğildir,sırfözgürlüğebağlılığıfazlaolanlarla,özgürlüğetahammülüazolanlararasındabirmücadele,birpsikolojikuyumsuzluksonucudoğmuşmücadeledeğildirbugününrejimmücadelesi...Bugünün

özgürlükçü demokrasi mücadelesi, bu rejimi korumak ve yıkmak istiyenler arasında yapılanmücadele, eskisine oranla büyük ölçüde sosyal ve ekonomik içerik kazanmıştır.Türkiye'deartıközgürlükçüdemokrasiyisavunan,bununiçingereğindedirenenvemücadeleedenkimseler,yalnızsoyutbirdüşünceözgürlüğününmücadelesinivermişolmuyorlar,aynızamandahalkın, işçinin, köylünün, çalışanların ekonomik ve sosyal haklarının, özgürlüklerininmücadelesini de vermiş oluyorlar.OnuniçindirkiTürkiye'de mücadelenin niteliği değişmiştir; niteliği değişirken, ölçüsü de,şiddeti de değişmiştir.22



Toplumsaldeğişimin,toplumdakibilinçlenişinveörgütlenişinhızlanmasıvebunungelirbölüşümünde,ekonomikgüçyapısında,toplumsalvesiyasaliktidaryapısındayapmayabaşladığıvedahadayapacağıdeğişiklik,köklüdeğişiklik,bazıçevreleri,çıkarları kuruludüzenin devamına bağlı bazı çevreleri ürkütmektedirvecanhavliylemücadeleye,direnişe

yöneltmektedir.Artıkonlarındirenişi,1960öncesidönemiyöneticilerininözgürlükçülere,demokrasiyisavunanlarakarşıdirenişigibi,sırftahammülsüzlüktengelenveyabugünküleregöreufaktefeksayılabilecekyolsuzluklarıörtmeçabasındangelenbirdirençdeğildir.Bugündemokrasiyikorumayaçalışanlarakarşıdurumalanların,mücadeleedenlerindirenci,doğrudandoğruyabirçıkardirencidir,bir sosyal iktidar olma savaşıdır.Türkiye'deartıkiktidarsavaşıpartilerarasındabirsavaş,birmücadeleolmaktançıkmıştır.Türkiye'de sosyaliktidarın, toplumsal iktidarın mücadelesi verilmektedir.Türkiye'dehangipartilerdeğil,kimleriktidar olacaktır, toplumun hangi kesimleri iktidara daha çok ağırlığını koyacaktır, bununmücadelesi verilmektedir vemücadeleböylebirnitelikkazandığıiçindirki,günümüzdekikadaramansız ve şiddetli olmaktadır.Ancakdemokrasiyivedemokrasiylebirliktehalkınekonomikvesosyalhaklarınıve

özgürlüklerinisavunanlarınsağduyuluveakıllıcadavranışlarıdırki,mücadeleninşiddetinibugünküdüzeyindetutabilmektedir.Yoksa,demokrasiyivehalk ınhaklarınısavunanlardakarşıgüçlerinsorumsuzluğunubirölçüdegösterecekolsalardı,12 Mart 1971 öncesidönemdebazılarınındavrandığıgibidavransalardı,Türkiye'deşiddetolaylarıbugünkünündeçoküstüneçıkardı.Halktakibilinçlenişi,örgütlenişivesiyasaliktidara,yönetimeağırlığınıkoymaeğiliminiyasalyollardanönlemeolanağıartıkTürkiye'dekalmamıştır.ÇünküTürkiye'deartıkyasalarıdeğiştirmeksadeceParlamentodaoluşacakçoğunluklarınelindedeğildir.Türkiye'nin halkoyuyla benimsenmiş, yürürlüğe konmuş bir Anayasası vardır,Meclislerdençıkanyasalar,AnayasayauygunluklarıbakımındanParlamentodışıbirAnayasaorganınındenetiminebağlıdır.

23



Özgürlükler, düşünce, yayın özgürlüğü, sosyal ve ekonomik haklar ve özgürlüklerAnayasayaaykırıolarak,Anayasanınölçülerinizorlayaraksınırlanacakolursa,busınırlamalarAnayasaMahkemesincekaldırabilmektedir.Bunundaötesindetoplumdemokrasiyi,art ıkonsuzyapamıyacakkadarbenimsemiştir.Öyleki,12Martsonrasıararejimdeniceaydınların

sustuğudönemde,halksusmamıştır,köylüsusmamıştır,işçisusmamıştır,düşüncelerinigeneserbestçesöylemeyedevametmiştir.Böylebirdemokratikbilinçlenmevekararlılıkdüzeyineerişmişbirtoplumda,artık, yasal yollardan halkın özgürlüğünü, örgütlenmesini ve iktidaragelmesini, iktidara doğru ilerlemesini durdurmak veya bir ölçünün ötesinde sınırlamak olanağı yoktur.Yasalyollardanbuolanağıbulamıyacağınıanlıyanlar,şimdişiddetyoluna,sindirmeyoluna,ezdirmeyoluna,bölüpdağıtmayolunasapmışlardır,Türkiye'dekimücadeleonedenlebugünküşiddetölçülerinevarmıştır.«TEHLİKE»Yİ KAYNAĞINDA KURUTMA :Halktaki bilinçlenişe, örgütlenişe ve iktidar olma özlemine ve kararlılığına karşı, bu direncisürdüren bir kısım egemen güçler, kendileri açısından gördükleri tehlikeyi kaynağındakurutmaya çalışmaktadırlar.«Egemengüçler»derken,birayrımyapıyorum,hersözümün

başında«birkısımegemengüçler»diyorum.Çünkü,şükranlabelirtmekgerekirki,Türkiye'deki geleneksel egemen güç denebilecek güçlerden bir kısmı özgürlükçüdemokrasiye bağlıdır, bir ölçüde ilericidir; bir kısmı da dünyanın ve Türk toplumunun nereyegittiğini ve bu gidişin durdurulamıyacağını anlıyabilecek kadar akıllıdır, bilgilidir veyagörgülüdür.Egemengüçlerarasındaonedenlebirayırımyapıyorum.

24



Bunlardan bir bölümü tutucu değildir, bir bölümü de tutucu eğilimde olsalar bile,tutuculuklarıyladengekurabilecekkadarak ıllarıvedünyagörgülerivardır.«Birkısımegemengüçler»diyereksınırlamagereğinionedenleduyuyorum.

Bu bir kısım egemen güçler, karşılarında gördükleri tehlikeyi kaynağında kurutmakistemektedirler.Birbakımabuakıllıcabirdavranıştır.Yüzeydekibelirtilerlemücadeleedecekyerde,uzunvadelibirmücadeleyekalkışmaktadırlar.Tehlikenin başlıca kaynaklarından biriolarak da okuyan gençliği görmektedirler, yüksek öğrenim gençliğini görmektedirler.Çünkügeleceğin yöneticileri ve toplum önderleri, büyük çoğunluğuyla, yüksek öğrenim gençliğiarasındançıkacaktır;veonları,dahafidanken,eğilipbükülmeveeğitilmeçağındayken,kendiisteklerine ve ihtiyaçlarına göre, kendi çıkarlarına göre eğitmek istemektedirler. Kendideyimleriyle, kendi çıkarlarına göre «adam etmek» istemektedirler gençliği, yola getirmekistemektedirler.Onları, kurulu düzende çıkarı bulunanların koruyucusu olarak, bozuk düzeninbekçileri olarak yetiştirmek istemektedirler. «Milli veya milliyetçi eğitim» dedikleri, «millîahlâkauyguneğitim»dedikleri,asl ındabaştanaşağıböylebirçıkarhesabınadayanmaktadır.Çıkarcılarınçıkarınıkoruyacak,bozukdüzenebekçilikedecekku şaklaryetiştirmeyiöngören

bir eğitim politikasına «millî eğitim politikası», «Milliyetçi eğitim politikası» adınıvermektedirler.Gençleri bir temel tehlike olarak, kaynak tehlike olarak görüp üstüne yönelince, elbettegençlerieğitenleridetehlikeliolarak görmeleridoğaldır.Onedenlegençleriaşarakyükseköğrenim kurumlarındaki öğretim görevlilerine, ve çocukları aşarak öğretmenlereyönelmektedirler.Onlarıdatürlübaskılarlagörevdenatarak,kışınortasındauzakbirilçeyeveya köye sürerek, eşlerinden ayrı düşürerek, hapse attırarak, türlü baskılar altına alarakveyatutturabildiklerinebirtak ımçıkarlarsağlıyarakyolagetirmeye,kendiaçıların¬dan«adametmeye» çalışmaktadırlar, kendileri için iyi çıkar bekçileri yetiştirecek birer eğitici olmayazorlamaktadırlar.

25



NAMLULAR İŞÇİYE DE ÇEVRİLDİ :Fakatişiniştengeçtiğinifarketmişlerdir.Evet,birbak ıma,deminsöylediğimgibiuzgörüve

akı

llı

lı

k göstererek, "tehlike"nin kaynağı

na yönelmişlerdir, gençliğe ve eğitimcilereyönelmişlerdir; ama «tehlike» bir bakıma yüzeye çıkmıştır; yalnız kaynağına inilerekönlenebilecek boyutları aşmıştır. Kendi açılarından bu tehlikenin en belirgin görüntüsü deişçilerdir.Gençliğiyolagetirmeköğretmeniyolagetirmek,artıkonlar içingeleceğinsorunuolmuştur.Gününsorunuişçilerdir.Bugün karşı karşıya kaldıkları, kendilerini karşı karşıya gördükleri ivedi ve büyük tehlikesiyasalbakımındanhızlabilinçlenenvehızlaörgütlenen,güçlübiçimdeörgütlenenişçilerinbuçevreleraçısındanortayaçıkardıklarıtehlikedir.Bundanbüyükölçüdeürkmektedirler.Onun da ardında şimdiden bir saklı tehlike olarak, potansiyel tehlike olarak, köylüyügörmektedirler.Köylünündeişçigibibirtehlikehalinegelmesiniönlemeküzere,biryandan

toprakreformunuyozlaştı

rı

r,savsaklarveengellerkenöbüryandankooperatifçilikhareketinibaltalamaktadırlar;kooperatifçilikhareketiniyozlaştırıpgüçsüzleştirmeyeçalışmaktadırlar.Bukonuşmamdadahaçoksınaileşmesürecinedemokratikrejimiçindegirenbirtoplumunbenceenönemlisorunuolanişçisorununadeğineceğim.Bu,işçilerin,haklarıiçin,adaletlibirgelir bölüşümü için, mücadelesi ve örgütlenmesi sorunudur, ve bu buna karşı bir kısımegemen güçlerin takındığı tavırla, izlediği, yürüttüğü mücadele ile ilgili sorundur. Öylesanıyorumki,Türkiye'ninşimdienönemlisorunubudur.

26



Yakın gelecekte bu sorun daha da belirginleşecek, daha çok dikkatleri çeker durumunagelebilecektir.Nitekim sözünü ettiğim egemen güçler, son zamanlarda gözlerini ve namlularını, yalnızgençlere değil,işçileredeçevirmeyebaşlamışlardır.Gözleri, yumruklarını, namlularını ilkinİzmir'deTarişişçilerine,arkasındanSeydişehirsanayiişçilerineyöneltmişlerdir.Sanıyorumkiyer yer işçiler arasına da kışkırtıcı ajanlar sokmaya başlamışlardır. Böylelikle demokrasiyikorumavehaklarınısağlamamücadelesinidürüstçe,demokratikyöntemleriçindevebarışçıbiçimde vermek isteyen işçileri iki ateş arasında bırakmaktadırlar. Bir yandan doğrudandoğruya bir kısım egemen güçlerin ateşi, bir yandan da işçilerin arasına soktukları bazıkışkırtıcıajanlarınateşi.Buşekildeişçihareketinideyozlaştırmayauğraşmaktadırlar.

ÇALIŞANLARIN ÖRGÜTLENMESİNİ ÖNLEME VEETKİSİZLEŞTİRME :

İşçilere karşı bumücadeleyi son haftalarda açık bir biçimde başlatmış olanların gözündeTürkiye'deki en ürkütücü gelişme, çalışanların örgütlenmesi ve örgütleri yoluyla yönetime,iktidaraağırlıklarınıkoymayolunagirmesidir.Buçevreler şimdibunuönlemeninmücadelesinivermektedirler.Bununiçinbaşvurdukları,denedikleriyöntemlerşunlardır:Çalışanların örgütlenme hakkını sınırlamağa uğraşmaktadırlar. Bütün demokratik ülkelerkamugörevlilerinedesanayiişçilerikadargenişsendikavetoplusözleşmehaklarıvermeyolunagiderken, Türkiye'de, tam tersine, kamu görevlilerinin zaten fazla bir yetkisi, hakkıolmayan sendikaları, bu amaçla yasaklanmıştır. Kamu görevlileri artık yalnız dernekkurabilmektedirler.Bukuruluşlaradahiçbirhaktan ınmamaktadır.ÇünküTürkiye'de,birazdandeğineceğimgibi,derneklere,siyasetleilgilenmekyasaklanmaktad ır.

27



Bir yandan kamu görevlilerinin sendikal hakları, yani, hak korumak ve sağlamak içinörgütlenme hakları ortadan kaldırılırken, bir yandan da kamu kesiminde çalışan işçilerinmümkün olduğu kadar büyük bir kesimi kamu görevlisi durumuna getirilmek istenmektedir.Anayasailetanındığıiçinhükümetlerce,iktidarlarcakısılamayanişçihaklarındandaişçilerinbir bölümü bu yoldan yoksun bırakılmak istenmektedir, kamu görevlisine dönüştürülerekyoksunbırakılmakistenmektedir.Öte yandan, biraz önce belirttiğim gibi, derneklerin siyasetle ilgilenmeleri yasaklanmıştır.Oysa, derneklerin büyük çoğunluğu belli sosyal amaçlarla kurulur, belli sosyal sorunlarıçözmekiçinkurulur.Özellikle çoğulcu demokratik toplumda ise hiçbir sosyal sorunu ülkeninsiyasal sorunlarından ayırma olanağı yoktur. Bir anlamda siyaset yapılmadıkça, siyasal tavırtakınılmadıkça, hiçbir sosyal sorunu, özellikle demokratik bir toplumda, çözme olanağı yoktur.Öyle ise, derneklere "siyaset yapamazsın ız" demek, onlara "siz dernek olamazsınız"demektir; "siz hiçbir sosyal amaca hizmet edemezsiniz" demektir. Çalışanların, halkın,örgütlenmesini, güçlenmesini önlemek isteyenler, böylece bir yandanda, dernek haklarınıkısmak,dernekleriyozlaştırmakyoluylabuamaçlarınaerişebilmekistemektedirler.Bununötesindey ıllardırsendikalarınsiyasetleilgilenmeleriniönlemeyeçalışmaktadırlar.Hiçdeğilse, sendikaların büyükçe bir kesiminde bu bakımdan başarı da sağlıya-bilmişlerdir.Ancaksonzamanlardaişçidekisiyasalbilinçlenmenedeniyle,bazısendikalararağmen,artıkişçilerinsiyasetleetkinbiçimdeilgilenmesiönlenemezhalegelmektedir.Sendikaların siyasetle ilgilenmelerini önlemeye çalışırken, bazı siyaset adamlarınınkullandıklarıgerekçelerdeçokilginçtir.

28



Hani nasıl çocuklar evde konuklar için, itibarlı konuklar için alınmış pasta ve çukulatalarıyemesindiye,bazıanalar,babalar«amanoacıdır,sakınonadokunmayın»derlerse,siyaset

adamları

da işçilere, «sak ı

n siyasetle u ğ ra ş may ı

n, siyaset çifkeftir, siyaset çamurdur »demektedirler.Veo «çamur» un içinebatmahakkını sadecekendilerinebir imtiyazolaraksaklamak istemektedirler. Oysa, siyaset toplumdan soyutlanmış bir oyun olduğu orandaçirkindir, o oranda çamurdur, o oranda çirkeftir.Bütünbunlarıntoplumdaki,halktakihızlıbilinçlenmekarşısındavehalkınkararlılığıkarşısındayetersizvegeçersizkalmaktaolduğunugörenler,şimdibirbaşkayöntemedahabaşvurmayabaşlamışlardır.Oyöntemde, işçilerin ve genel olarak halkın örgütlerini bölmektir.Biryerdebirsendika güçleniyormuhemen onun karşısınabirbaşkasendika dikmek; bir takım çıkarlarsağlayarak,hersendikanın içindeher zaman olmuş veolacak rekabetlerdenyararlanarakonunkarşısınabaşkabirsendikaçıkarmak...Öğretmenlerdernekmi kuruyor,hemenonunkarşısınabirbaşkadernek;memurlar dernekmikoruyor, hemen onun karşısınabaşkabir

dernek çı

kartmak... Öylece halkın örgütlenmesini etkisizleştirmek, halk

ın güçlenmesiniönlemek istemektedirler.

Toplumsal gelişmeyi bu yoldan da durduramayacaklarını anlayan çevreler şimdidahabaşkabir yöntem de denemeye başlamışlardır. Sınıf kavgasına karşı olduklarını söyleyen buçevreler şimdi işçi sınıf ının içinde kavga çıkarmağa uğraşmaktadırlar. İşçi sınıf ı başka birsınıfla, bir kısım egemen çıkar çevrelerinin temsil ettiği sınıfla, etkin biçim de mücadeleedebilme gücünü bulamasın diye, işçi sınıf ını kendi içinde bölerek, işçileri birbirleriylemücadeleyeyöneltmektedirler.Bu,sömürücülerinezelikuralıdır:«Böl ve yönet», daha doğrusu «böl ve sömür» kuralı.Şimdibunu işçiler arasında uygulamaya çalışmaktadırlar. Tabiî, bunu yaparken, başlangıçta

işçilerdenyanagibigörünmeyeçalı

şı

rlar.29



Nitekim, Almanya'daki Nazi hareketi de işçiden yana bir hareket gibi doğmuştur biranlamda... Adı üstünde, «Nasyonal Sosyalizm», sosyalist bir hareket olma iddiası iledoğmuştu. İşin sosyalist taraf ı da, milliyetçi taraf ı da aslında bir aldatmaca idi. İşçiyiavuçlarının içine almak, onlara dayanarak bir faşist yönetim kurmak, ve büyük sermayeye,büyük çıkar çevrelerine hizmet etmek.Buyduoyunları...Bugündeaynıoyunoynanmaktadır.Bu arada tabiî, işçilere bir takım göstermelik yararlar da sağlanmak isteniyor. Ama nasılsağlanmak isteniyor? Bazı sosyal güvenlik hakları genişletilerek... Bunun bedelini kimödüyor? Bizdeki sosyal güvenlik sistemine göre yine işçiler ödüyor. Çünkü bizde sosyalgüvenlik bazı İskandinav ülkelerinde olduğu gibi devlet bütçesinden sağlanmıyor. Bizdesosyal güvenlik büyük ölçüde sosyal güvenlikten yararlananların kesesinden sağlanıyor.Yararlananınkesesindenyararlananabağıştabulunarakişçileriavutmayaçalışıyorlar.Fakatelbette,işçilerimizinbüyükçoğunluğubuoyunadakanmayacakkadarakıllıdırvebilinçlidir.Aslındahemo sosyal güvenlik haklarını sağlamak ve genişletmekgerekir vemümkündür,hemdebunuişçilerinhaklarınıesirgemeden,işçilerinörgütleriniyozlaştırmadanvebölmedenyapmakgerekir.Fakatdikkat ederseniz, bazıbölükpörçüksosyalgüvenlikhakları dışında,daha doğrusu zaten tanınmış hakları orasından burasından geliştirme,genişletme dışında,işçilerehakvermeeğilimiyoktur.Tamtersine,sağlanmış işçihaklarını kısmaeğilimivardır.Sözünüettiğimbirkısımegemengüçlerdeveonlarıntemsilcisi,savunucusuolanbugünkühükümette, işçiye işçi cebinden yapılan bu türlü bağışlar dışında, işçi haklarını kısma veetkisizleştirmeniyetlerigittikçeortayaçıkmaktadır.

30



BAZI «SAĞCI» GENÇLER DE OYUNU FARKEDİYOR :Kandırmaoyunlarınınfarkınayalnız işçiler varmıyor;birkısımegemengüçlerebirsüreiçin

aletedilen gençlerde, yer yer ve bir ölçüde deolsa oyunun farkına varmaya başlıyorlar.Bundanbirkaçhaftaöncebirilginçolayolmuştu.Nedensebasınagereğigibiyansımadı oolay. Geçen yıl Kasım ayında bir gün o sağcı militan güçlerin ve partinin sözcüsüdurumundaki gazetenin yayınevi önünde, bir grup «ülkücü» denen genç toplandı. Ogazeteninnüshalarınıyaktılar vebirdeprotestobildirisiverdilerogazeteye.«Bubildirimiziaynenvemanşettenyayınlamazsanızidarehanenizideyakacağız»dediler.Kandırıldıklarınıaldatıldıklarınıartıkfarkettiklerinibelirttiler.Sahtebirmilliyetçilikvesosyaladaletedebiyatıylakandırılarak, çokuluslu şirketlerin, büyük petrol şirketlerinin çıkarlarını korumak üzerekullanıldıklarınısöylüyor,«buoyunugördük,artıkbuoyunagelmeyeceğiz»diyorlardı.Gazetedebubildiriyimanşettenyorumsuzyayınlamakzorundakalıyordu.Demekki, yanlız işçilerarasındadeğil,sağcıdediğimizgençlerarasındadabirölçüdebilinçlenmebaşlamıştır.

Bu protestoyu yapan gençler, bir bakıma hemçok dürüst, hemde çokakıllı davrandılar :Açıktayaptılareylemlerini.Böyleliklecanlarınıkurtarmışoldular.Aksi halde, «başbuğ»larının«davadan dönen olursa vurun» emrine kurban giderlerdi. Fakat şimdi öyle bir şey olursakatillerin kim olacağı bilindiği için kolay kolay vurulamıyacaklardır umarım. Açıklıkları,cesaretleri ve dürüstlükleri ile, topluma bir hizmette bulunurken kendi canlarını da elinedüştüklericanilerden,eşkiyadankurtarmışlardır.

TOPLUM VE SİYASET :Demin söylemiştim ki, siyaset ancak politikacılar ve partiler arasında, sırf onlar arasındaoynananbiroyunolursa,çirkinleşir,çamurlaşır.Ancaktoplumdansoyutlan ırsaişeyaramaz

duruma gelir. Bir çoğulcu demokratik toplumda siyaseti sadece partiler ve politikacılaryapamaz.31



Adı üstünde bu «çoğulcu» toplumdur, plüralist toplumdur. Çoğulcu toplumda halk değişikyollardan,değişikyöntemlerlevedeğişikörgütlerarac ılığıyla,siyasetekatılır,siyasetyapar,siya¬seteağırlığınıkoyar.Siyasetancakozamansoyutbiroyunolmaktanç ıkar,somutlaşır,veo zaman toplumyararınaişleyenbir faaliyet durumuna gelebilir. Fakat Türkiye'de halkörgütleribölündükçe,engellendikçeveyagüçsüzle ştirildikçepolitikacılarveyapartilerdışındahemenhemenkimseninsiyaseteetkinbiçimdeağırlığınıkoyamamasıgibibirdurumortayaçıkmaktadır.Birkısımegemengüçlerinistediğidezatenbudur.Şimdi ikibuçuk aydır, Türkiye Büyük Millet Meclisi çalıştırılmıyor. Başkanlık divanınıseçemediği için, komisyonlarını seçemediği için çalıştırılmıyor. Oysa Türkiye ve dünya birtakım ivedisorunlarıngünyitirmedenelealınmasını, çözülmeyebaşlamasını gerektirenbirortamda. Böyle bir ortamda sırf Başbakanın ve Cephe partilerinin bir takım hesaplarıyürüyebilsin diye, bunun için zamana gerek duyuyorlar diye, Parlamento iki buçuk aydırçalışmaktan alıkonuluyor. Bütçe Komisyonu ancak dün akşam çalışmaya başladı. Fakatyanılmıyorsamdünakşamakadardahabütçeningerekçesiüyelereverilmemişti.Etkin ve aktif siyaset büyük ölçüde politikacıların ve partilerin tekelinde tutulduğuiçin,onlararasında oynanan soyut bir oyun olarak tutulabildiği için, toplum tepkisinin ağırlığıParlamentoda duyulmuyor. Oysa böyle bir ortamda, Dünyanın ve Türkiye'nin böyle biraşamasında,Parlamentonun sırf bir takım partilerarası veya hükümet içi oyunlar dolayısiyleikibuçukayçal ışmaktanalıkonulmasıdemokrasininnormalişlediğibirülkedeolsa,ortalığıbirbirine katardı. Bırakın iki buçuk ayı, iki buçuk gün bile bu oyunları sürdürme olanağınıbulamazdısiyasetadamlarıvepartiler.Buoyunnas ılikibuçukaysürdürülebildi?Çünkütepkigelmiyor.Toplumdatepkivar.Fakatbutepkidolmu ştadır,butepkiParlamentonunyüzlercekilometreuzağındakibir köyünkahvesindedir veyabir kaçkilometreötedekibir gecekondukahvesindedir.

32



Parlamentonunduvarlarıisekalındır.Oradaturatmaktand ışarıçıkıphalkınarasınagirmeğevakitbulamamaktadırlarparlamenterler,veparlamentonunkal ınduvarlarıardındakulaklarıdasağırlaşan bir takım politikacılar rahat rahat oyunlarını oynıyabilmektedirler; kol bükmesporlarını, politika cambazlıklarını yapabilmektedirler, politikayı çamurlaştırabilmektedirler.Oysahalkınörgütlenmesidemek,halkınörgütolarakhergünparlamentonunduvarlarıiçindevarlığını, gücünü, sesini duyurabilmesi demektir. Halkın serbestçe örgütlenebilmesi veörgütlerini serbestçe güçlendirebilmesi siyasete, yönetime ve iktidara ağırlığını yeterincekoymasını sağlıyabilecektir.Ozamanbuoyunlar ınhiçbirioynanamıyacaktır.Ozamanpolitikaçamurdançıkıptemizlenecektirvehalkyararına,toplumyararınaişleyecektir.

İŞÇİ HAREKETİNİN BİRLEŞMESİ VE PARTİSİYLEBÜTÜNLEŞMESİ

İşçi hareketinin de, demokratik sol hareketin veya onunla aynı doğrultudaki bazı sosyal

demokrat hareketlerin de güçlü olduğu ülkeler, demokratik sol bir siyasal partiyle işçilerarasında bütünleşme ölçüsüne varan bir işbirliğinin kurulabilmiş olduğu ülkelerdir. Buişbirliğinin kurulamadığı ülkelerde, güçlü sendikalar olabilir, demokratik sol partiler, sosyaldemokrat partiler, sosyalist partiler de olabilir; amahiçbiri güçlü değildir; o ülkelerdenhiçbirinde sol partiler kolay kolay iktidar olamamaktadır, iktidar olsa da etkili olamamaktadır,kendi doğrultusunda, çizgisinde kalamamakta-dır veya iktidarı yeterince elindetutamamaktadır; öte yandan işçiler iktidara ağırlığını koyamamaktadır, sanayicilerhuzursuzluktan, tedirginlikten kurtulamamaktadır, ekonomide ve siyasette ve toplumyaşamındaistikrarsağlanamamaktadır.

33



Bunlar nerede sağlanabiliyor?... İşçinin yönetime ağırlığını koyması, iktidara ağırlığını koyması, demokratik sol veya sosyal demokrat partilerin uzun ömürlü ve etkin iktidarlaroluşturabilmesi ve toplumda bir yandan en ileri ölçüde işçi hakları, çalışanların hakları, vesosyal adalet, sosyal güvenlik sağlanırken, bir yanda da ekonominin aksamadan işlemesi,hangi ülkelerde gerçekleşebiliyor? Ancak, demokratik işçi hareketiyle demokratik sol siyasalhareketin tam bir bütünleşme halinde olduğu ülkelerde gerçekleşebiliyor.Onuniçindebizim,demokratiksolbirpartiolarakogibiülkelerinsosyaldemokratpartileriyleyakın ilişki kurmamız,Türkiye'de işçileribölmeğe ve güçsüzleştirmeye çalı¬şan, bu oyunuişçilerinaralarınadagirereksürdürmeğeuğraşanbirsağcımilitansiyasalörgütüçoktedirginetmiştir. Bu konudaki hücumları bir rastlantı değildir, iyi hesaplanmışbirçıkıştır. Biz dahaöncebazıkomünistülkelerinpartileriyledeilişkikurduk.Ozamanbuölçüdehaykırmadılar,biziMİT'e,GenelkurmayBaşkanına,Savcılığa,MilliGüvenlikKurulunaşikâyetedecekölçüdetepki göstermediler. Komünist partilerle ilişki kurduğumuz zaman bu ölçüde tepkigöstermediler.Birçoklar ınınbilmediğibirgerçekvardır.Türkiye'dekomşuülkelerinkomünistpartileriyle, bizim görüşümüze göre ülke yararınaolarak ilk ilişkiyi kuran parti CumhuriyetHalkPartisideğildir.Yahangisidir?AdaletPartisidir.Bizdendahaöncebaşlamıştırilişkileri...Basının ilgisini çekmemiştir, fakat tarihleriyle biliyoruz, hangi komünist partisinin davetlisiolarakAdaletPartisinezamanhangikomşuülkeyegitmiştir,onlardannezamanTürkiye'yeAdaletPartisininçağrılısıolarakheyetgelmiştir,bunlarıbentarihleriylebiliyorum.Amabunakarşıda,bazıkomşuülkelerinkomünistpartileriylebizimilişkikurmamızakarşıdafazlabirtepkigösterilmemiştir.Nezaman bu tepki enşiddetli biçimdegösterilmiştir?Komünistlikleuzaktan yakından ilgisi olmayan, tam tersine, komünizmin en demokratik fakat en etkinönleyicisiolduğubilinensosyaldemokrathareketlerleili şkiveişbirliğikurmamızlabirlikte,işçihareketinietkisizkılmakisteyenlerintedirginliğivetepkileriartmıştır.

34



Heleaynı doğrultudapartilerden oluşanSosyalist EnternasyonaleCumhuriyetHalkPartisininkatılmaolasılığıbelirincekıyametikoparmayabaşlamışlardır.

Bukonudaenserttepkilerinibuaşamadagöstermektekendiaçı

ları

ndanhaklı

dı

rlar.Çünküoülkeler, sosyal demokrat partilerle demokratik işçi hareketinin ileri ölçüde bütünleştiğiülkelerdir veelbette bizim debu konuda o ülkelerdenalacağımız bir ders vardır. O dersialmanınveodersingereğiniyapmanınzamanıartıkgelmiştir.Bukonudayitireceğimizzamanyoktur.Konuşmamıözelliklebukonuyuvurgulayaraktamamlayacağım.Değilmiki,Türkiye'nindemokratiksolpartisiCumhuriyetHalkPartisidir,bupartiTürkiye'dekidemokratikişçihareketiylebütünleşecektir.Bütünleşmeyemecburdur.

DEMOKRATİK SOLUN ÇOĞUNLUK OLUŞU :Sınaileşmesürecindekibirülkedeveyas ınaileşmişbirülkedeişçihareketiylebaşarılıbiçimde

bütünleşmiş bir demokratik sol veya sosyal demokrat hareket var ise, o ülkede iktidarbelirlenmiş demektir. O ülkede artık, sürekli olarak iktidar olabilecek olanlar sadecedemokratiksolcular veyasosyal demokratlardır.Herzamansayısalçoğunlukolarakdeğil..Sayısalçoğunlukolmadıklarızamanda,siyasalçoğunlukturlar.Demokrasibütünkurallarıylaişler, karşılarında tutucu partiler çoğunlukta olabilirler, fakat «gelin kurun hükümeti» denir,genellikle kuramazlar. Çünkü demokratik sol hareketle bütünleşmiş bir demokratik işçihareketi karşısında, sınaileşen bir toplumun yükünü, sorumluluğunu tutucu partiler olaraktaşıyamazlar. Arasıra iktidara gelirler, ama çok kalamazlar, çoğu 'kez' kendiliklerindengiderler.

35



Fakat,demokratikişçihareketiyledemokratiksolhareketinbütünleştiğiülkelerdeuzunsüreliveetkiliiktidar ıancakdemokratiksolveyasosyaldemokratpartilerkurabilir.Onuniçin,kendiçıkarlarına uygun düşen düzeni sürdürmek isteyen bazı tutucu güçler iş işten geçmedenönce, bir yandan Türkiye'de demokratik işçi hareketini bölmek, güçsüzleştirmek, işçihareketininkendidoğrultusundabirsiyasalpartiilebütünleşmesiniönlemekbiryandandaböylebirbütünleşmeninadayıolabilecekpartileriyıldırmak,güçsüzleştirmek içinellerindengeleni yapmaktadırlar. Cumhuriyet Halk Partisine karşı bunu denediler. Ama biziyıldıramadılar; onlar üstümüze yürüdükçe güçlendik, dövüldükçe çelik-leştik. Fakat şimdiişçileri bölmeğe, işçileri siyasetten uzaklaştırmağa, işçileri kendi aralarında bir sınıf-içikavgaya yönelterek, demokratik ve anayasal sınıflararası mücadeleden alıkoymaya,siyasettenuzaktutmayaçalışmaktadırlar.Birdemokratikülkedebirdemokratiksolparti,demokratiki şçihareketiylebütünleştiğivakit,iktidarnedenbelirlenmişolur?Odemokratiksolpartinedenuzunsüreiktidarolma,etkinbiriktidar olma şansına kavuşmuş olur. Çünkü, bir sanayi toplumunda veya hızlı sınaileşmesürecine giren bir toplumda, işçiye rağmen, hattâ işçi yönetime ortak edilmeden, devletyönetimininsorumluluğunupaylaşmadanülkekolaykolayyönetilemez.Yönetimekatılmak,aynızamandasorumluluğakatılmakdemektir,işçininsorumluluğakatılması,gönüllüolarak,kendirızasıyla,devletyönetimininsorumluluğunakatılmasısağlanmadan,birsanayiülkesininveyasınaileşmesürecindekiülkeninsorunlar ıçözülemez.Başkatürlüyönetilmeyekalk ışıldığıvakit, huzursuzluklar içinde, bunalımlar içinde, ekonomik duraklamalar ve dengesizlikleriçindebocalamaktankurtulamaz.Böylebirülkedegerçeksanayicilerbilehuzura,güvenliğekavuşamazlar,geleceğegüvenlebakarakyatırımyapamazlar.36



SENDİKALARDA SİYASETE KATILMA TARTIŞMASI :Sendikalarsiyasetekatılmalımı,karışmalımı,yoksakatılmamalı,karışmamalımı?Dünyanın

hiçbir yerinde rastlanmadığını sandığım o acayip tartışma, çağdışı tartışma, halâsürdürülüyor.Çağdışıdadeğil,akılvebilimdışıtartışma.Çünküişçihemörgütlenecekhemde siyaset yapmadan, siyasete karışmadan sosyal haklarını s ağlıyabilecek, güvenceyebağlıyabilecek,işçiningönlünce,işçininmutluolabileceği,işsizinezilmektenkurtulabileceğibirtoplumdüzenikurulabilecek,bunaolanakyoktu*-.Sendikalarelbettesiyasetekat ılacaktır,karışacaktır.AmaTürkiye'dehalâbununmücadelesi, tartışmasıyapılıyor.Kusurabakmasınbazısendikacıarkadaşlarım,bununiçinhalâseminerlerdüzenleniyor.İşçilerkendiaralarındabutartışmayıyapmıyorlartabiî. İşçineyapacağınıbiliyor...Okendiörgütlerioyolagitmediğizamanbile,kendiolanaklar ınızorlayarak,enaz ındanseçimgününügözeterek, yapacağını biliyor... İşçi olarak siyasetle ilgileniyor. Sendikalar siyasal amaçlıçalışma yapmadığı vakit, işçi, kendi partisini arıyor buluyor, o partinin içinde güçlenmeye

çalışıyor. İşçiler arasında çok şükür bir gereksiz tartışma yok. Ama bazı sendikalardamaalesefbuacayiptartışmahalâ sürdürülmek isteniyor.Bu tartışmasür¬dükçeveişçilersendikalarıyoluylasiyasetekatılmaolanağındanyoksuntutuldukça;işçilerekarşıoynananoyunlarsürüpsendikalar,örgütlenmişişçihareketibölündükçeişçilersiyaseteyeterinceetkinbiçimde ağırlıklarını koyama¬mış olacaklardır; ve, demin söylediğimi bu kez tersineçeviriyorum,sayısalçoğunlukolduklarındabile,siyasalçoğunluklarıolamıyacaklardır.Sendika hareketi iki yoldan tatmineçalışılıyor. Birincisi, birazönce belirttiğimgibi,işçilerinkesesindenişçileresosyalgüvenlikbağışındabulunarak;ikincisigöstermelikolarakbirkaçsendikacıarasıraşuveyabupartidenmilletvekiliyapılarak...

37



Elbette örgütlenmiş işçi hareketinin siyasete ağırlığını koyması kavramı içinde, yalnız bazısendikacılarındeğil,sendikayöneticisiolmayanbazı işçilerindemilletvekiliolmalarıyeralır,büyükölçüdeyeralmalıdır;amaişçininsiyasetekatılması,sadecebazısendikacılarınveyaişçilerin milletvekili olmalarından ibaret değildir. Eğer bundan ibaret sayılırsa, birkaç ayıgeçmezosendikacıveyaişçimilletvekillerinindeçoğuherhangibirmilletvekilindenfarks ızbirpolitikacıyadönüşür.Odaişçidenkoparveyabancılaşır.Elbette hepsi için söylemiyorum bunu, ama genel olarak, işçiler, örgütleri ile siyasetekatılmayıp, ara sıra birer sendika temsilcisini Parlamentoya göndermekle, yönetimeağırlıklarınıkoymuşolamazlar.Nasıl ki, 1960'larda bizim hazırladığımız 440 sayılı yasanın tüzüklerle, yönetmeliklerleyozlaştırılması sonucu, kamu iktisadi teşebbüslerinde, sendika üst kuruluşlarının, işçiyedanışmadan, işçinin çoğu kez tanımadığı bir temsilciyi yönetim kuruluna üye olarakgöndermesi, işçinin kamu kesiminde yönetime katılmasını sağlamaya yetmediyse, işçininsiyasete ve devlet yönetimine ağırlığını koyması da ara sıra bir-iki sendika liderininParlamentoyagirebilmesiylesağlanamaz.Elbetteodaolacaktır.Bugünkündençokfazlaolacakt ır.Ama,bazıpartilerinzamanzamangönüllerindenkopupkontenjanvermesiyleveyabirsendikac ınınçıkıpkendikişiselgücüneyada örgütünün yerel gücüne dayanarak milletvekili olmasıyla değil, ancak demokratik işçihareketininkendipartisini bulup,onunlabütünleşmesiyle, işçiler,gerçek anlamda veetkinbiçimdesiyaseteağırlıklarınıkoyabileceklerdir.38



Kuzey ülkelerinde, örgütlenmiş işçiler yalnız kendi partilerini bulup onunla, o partiylebütünleşmiş değiller. Demokratik işçi hareketi, o ülkelerde, hükümetle de, devletle debütünleşmiş. Bir sanayi toplumu içinde devlet öyle ayakta durabiliyor; hattâ özel kesimsanayii öyle ayakta durabiliyor.Dünyayıazçokbilenbazı işadamları,bizKuzeyülkelerinden, İskandinavülkelerindensözettikçe,«iyiama»derler«oradaözelsektörşukadargeniş...»Onubendebiliyorum.Benimdeonaitirazımyok.Amaoradagerçeğinikiyanıvar.Oradaaynızamandademokratikişçihareketi partisini bulmuş, partisiyle bütünleşmiş ve partisini iktidara getirip onunla birlikteiktidara oturmuş. O nedenle de, orada, sanayici dahil herkes için huzur var, herkes içingüvenlikvar,herkesiçinsosyaladaletvar.Oülkelerde,siyasalkararmekanizmas ı,yalnızsiyasetadamlarıtaraf ındanişletilmiyor,birçokdurumlardaişçilerlesiyasetadamlarınınkarmakuruluşlarıgibiişletiliyor.İşçileribölmek,güçsüzleştirmekvesiyasettenuzaktutmakiçin,hattâmümkünolduğukadarkendilerinisömürenlerinbekçisi,onlarınçıkarlarınınbekçisiolarakkullana¬bilmekiçin,dahaçirkin oyunlar de döndürülüyor Türkiye'de. Bazı egemen güçler, sorumlusu bulunduklarıişsizliğide,işçileraleyhindeveişsizlerinkendialeyhindekullanmaküzeretertipleryapıyorlar.Türkiye'de bugün bir «lümpen proletarya», yani boşlukta, açıkta duran, gelenekselçevresindenkopmuş,yeniçevresinivesınıf ınıbulamamışbirkitlevar.Bunlarıngüçsüzlüğü,işsizliği,çaresizliğiistismarediliyorvebunlarla,işbulmamutluluğunaerişmişişçiler,birbirinekırdırılmakisteniyor.Türkiye'debugünoynanmaktaolanençirkin,enbayağı,eninsanlıkdışıoyunbudur.Amabenistersenizdahaağırsözlersöyliyeyim,sözleönlenemezbu.Buancak,Türkiye'deişçiörgütlerinin,işsizliksorununudakendisorunlarıbilmesiyleönlenir;işsizleridesömürücülerinelindenkurtarmasıylaönlenir.

39



Buda,ancak,işçileriniktidarolmasıylasağlanabilir.İşçiler iktidar olacak ki, kendi sorumluluklarını taşıdıkları gibi, kendileri dışında, toplumdakitümçaresizlerinveezilenlerindesorumlulu ğununkendilerinedüştüğünügörsünler;onlar ınsorunlarını da çözme yetkisinin kendi ellerinde olduğunu görsünler; «lümpen proleterya»denilen,kopmuş,ezilmiş,çaresiz,işsizinsanlarınsorunlarınıda,kendisorunlarıbilebilsinler;işçilerle işsizler arasında bir acıklı sınıf-içi savaşı kendielleriyle enleyebilsinler. Yoksabenistediğim kadar bağırayım, demin kullandığımdan daha ağır sözler, daha haklı sözlersöyleyim,benimgücüm,partimingücütekbaşınabusorunuçözmeyeyetmez.

ÇAĞRI :Konuşmamınsonlarınagelirken,düşüncemiveçağrımı,3.DemokratikSolDüşünceForumuvesilesiyle,açık-seçikortayakoyuyorum.Biz Türkiye'nin başlıca demokratik sol partisi olarak, bu konuşmamda belirttiğim «böl ve

sömür»oyunlarınıbozmakzorundayızvebozmayakararl ıyız,buoyunlarıbozacağız.Bununiçin de, Türkiye'deki demokratik işçi hareketinin ilkin kendi içinde birleşmeye çağırıyorum,sonradaCumhuriyetHalkPartisiylebütünleşmeyeçağırıyorum.Böylebirbütünleşmeyedayanmadıkçanebirdemokratiksolpartiuzunsüregüçlükalabilir,nedebirdemokratikişçihareketigüçlüolabilir. İkisidebölünmeyemahkûmolur.ezilmeyemahkûmolur.Bu bütünleşmeyi gerçekleştirmek zorundayız. Bunu gerçekleştiremezsek, biz uzun süregerçekbir demokratik sol partiolarak kalamayız.Birsüredahakalırız.Çünkü,örgütlerinindışındaişçilerlebugündüşüncedeveduygudabirleşmişdurumdayız.Amadahagerçek,dahasomutbirbütünleşmeyedönüşmeden,builelebetböylesüremez.

40



Helebu«bölvesömür»oyunlarısürdükçe,işsizliğinarttırılıp işçiye karşı istismaredilmesioyunları sürdükçe,bizimyalnızdüşüncede ve duyguda işçilerle birlik olmamızla sorun,neişçileriçinçözülebilirnededemokratiksolcuCumhuriyetHalkPartisiiçinçözülebilir.Onun

için,yasaların,de¬mokratikkurallarınelverdiğiveyagerektirdiğiölçüdebizbubütünleşmeyisağlamayamecburuz.Demokratik sendika hareket bizim uzattığımız ele elini uzatır, elele veririz, bunu bir andasağlarız.Eliniyeterinceuzatmaz,kimiuzat ır,kimiuzatmaz,böylebirdurumlakarşıkarşıyakalırsak,biz, karınca gibi temelden çalışmaya başlarız. Tavanda elele verebileceğimiz obütünleşmeninsağlanamayacağınıgörürsek,işçiyletabandakibütünleşmemizüstüneyenibiryapıkurarız.Yapabilirmiyiz,yapamazmıyız,bunusöylemiyorum.Yapmayamecburuz,diyorum.Değilmikibütüno«böl ve sömür»oyunlarına,sendikalarınsiyasettenuzakdurmalar ıyolundakibütünöğütlererağmen,CumhuriyetHalkPartisi,demokratiksoldayerinialdıktansonra,tabandakiişçiyleböylesine bütünleşebilmişvesonkısmi seçimlerde% 44oyla Türkiye'nin en güçlüpartisidurumunusürdürebilmiştir,demekkibizistersek,ak ıllıdavranırsakbunuyapabilecekgüçteyiz,Ohaldeyapmağamecburuzveyapacağız...Çağrımı açık yapıyorum. Yitirilecek zamanımız yoktur. Zaman yitirirsek, öldürülen işçilereyazıkolur,öldürülengençlereyazıkolur, içinden kundaklanandemokrasiyeyazıkolur. İşçihareketi, sendika hareketi, ilkin kendi içinde birleşmelidir, sonra da kendi partisiylebütünleşmelidir. Bu parti, bizim gözümüzde Cumhuriyet Halk Partisidir. İşçi örgütleri onubeğenmezler,başkabirseçmeyapabilecekdurumdalarsaoseçmeyiyaparlar,vedemokratikişçi hareketiyle bütünleşmiş bir siyasal demokratik hareketi oluşturmanın gereğini yerinegetirirler,getirmelidirler.Bu,onlarınişçilerekarşıödevidir,sorumluluğudur.41



Buolmazsa, benyine söylevler vereceğim,beniüçyüzbinkişi dinliyecek İstanbul'da, kışortasındaDiyarbakır'daellibinkişidinliyecek;Seydişehir'de,İstanbul'da,işçiyinedirenecek;sosyal sigortalarda işçi haklarından yok-sunlaştırılmak için memurlaştırılan işçi yine karda,kışda açıktabekliyecek.Halk belki yine seçimden seçime gidip bütün oylarını CumhuriyetHalkPartisineverecek.Fakatbunlarınhiçbirigençlerimizide,işçilerimizide,demokrasi¬mizi

deölümdenkurtarmağa yetmeyecektir.Kurtuluşuntekyoluvardır: İşçilerinbirdemokratiksendika hareketinde birleşmesi ve işçi hareketinin bir demokratik sol siyasal hareketlebütünleşmesi...Bunun zamanı gelmiştir ve yitirilecek daha fazla zamanı¬mız yoktur. Ama kolaymı bu?...Elbettekolaydeğil,siyasetteolduğugibi,hepsiayrıayrı kürsülerde dersokutanüniversitehocaları arasında bile çoğukez olduğu gibi, elbet¬te sendikalar arasında da, sendikayöneticileri arasında da rekabetler vardır, çekişmeler vardır ve olacaktır. Hattâ yerine vezamanınagöreçıkar kavgalarıvardır ve olacaktır.Onun için, kendimi aldatmıyorum,hayâlkurmuyorum.Aralarındabubütünleşme birdenbire ve kolsyolmaz.Amabununadımlarını,toplumunkendilerinizorladığıölçüde,toplumdakigelişmelerinzorladığıölçüdeatmalıdırlar.Bize zaman zaman sendikalardan, sendika liderlerinden öğütler gelir : «Niçin memleketmenfaatleri uğrunda partiler olarak birleşmiyorsunuz, bir araya gelmiyorsunuz, işbirliğiyapmıyorsunuz?»,derler...Benaynısoruyuşimdikendilerinesoruyorum:«Niçindemokratikişçi haklarının tek ve kaçınılmaz güvencesi olan demokrasiyi yaşatmak uğrunda elelevermiyorsunuz? Aranızda çıkar kavgaları olabilir. Birbirinizi beğenmiyebilirsiniz; hattaekonomikideolojilerinizarasındaküçükbüyükbazıfarklarolabilir.42



Ama eğer toplu sözleşme ve grev hakkının, eğer özgür sendikacılığın, özgürlükçüdemokrasiden başka bir rejimde yaşamayacağını biliyorsanız, bunda bileşiyorsanız, enazındanbundaelelevermelisiniz.»

Bensiyasetalanında,bunoktada,herhangibirpartiyle,ba şrakibimizolanAdaletPartisiylebile elele vermeye hazır olduğumuzu söyledim. Ne şartla? Demokraside birleşmek,demokrasinin ne olduğunda birleşmek, demokrasinin kurallarında birleşmek şartıyla... Ve«hükümet kurmak için işbirliğiyapmasakbile,demokrasiyikurtarmakiçinişbirliğiyapalım»dedim.FakatAdaletPartisiylebutemelkurallardaanlaşamadığımızgörüldü.ŞimdiTürkişçihareketineaçıkçağrıdabulunuyorum: — Aralarında ne kadar çekişme bulunursa bulunsun, bazı konularda ne kadar görüş vedavranış ayrılığı olursa olsun, özgürlükçü demokrasiye inanan, özgürlükçü demok¬rasinindemokratik işçihareketi için kesin,vazgeçilmez koşul olduğunu bilen tüm işçi sendikaları,sendika üst kuruluşları, iş yerlerinde vurulan işçilerin başı için, işçi - memur ayrımıkeşmekeşinde, kış ortasında aç ve açık bırakılan işçilerin hakkı için, işsizlerin, ezilenlerinkurtuluşuiçin,vedemokrasiyiyaşatmakiçin,işçilerivegençleridahaçokkurşunlatmamakiçin,elelevermekzorundasınız!Bizimuzattığımızkadaraçıkvegüçlübireluzat ılmazsa,bizgerçekbirdemokratiksolpartiolmanıngereğiniyapacağız.Karıncalargibi,veyabiryapıyıtemeldenkuranişçilergibi,bubütünleşmeyi örgütsel, kurumsal olarak kendimiz kuracağız. Bunun, elbette, parti olarak,örgütolarakyollar ınıbulacağız.Bundanöncedeyasalyollarınıgerçekleştirmeyeçalışacağız.Bir kere referandum hakkını, yani işçinin sendika seçme, toplu sözleşme yetkisi verileceksendikayıbelirlemehakkını,özgürlüğünügerçekleştirmekiçinmücadelevereceğiz.Öylelikleişçininkendisi,sendikalhareketibirleşmeye,dahatemizlenmeye,dahademokratikleşmeyedoğruyöneltecektir.43



İŞÇİ - MEMUR AYRIMI :Bunundışındaişçi-memurayrımınasonvermeninyollar ınıarayacağız.Nasılsonverilirbu

soruna?Bu sorun nasıl çözülür? Bu sorun,şimdiye kadar işçi nedir, memur nedir tanımıyapılmakla çözülmeğeçalışıldı. Bu sorunböyle çözülemez.Nitekim,geçengünbir değerlisendikacı milletvekili arkadaşım bana çok haklı bir şey söyledi : «Ben, bazı sendikayöneticilerine dedim ki,» dedi, «işçi-memur ayırımınıngeçerlibirtanımınıhalâyapamadılardiye hükümetlere ne kızıyorsunuz? Siz kendiniz bunun tanımını yapıp da hükümetlereverebildinizmi?... Hayır, veremedik dediler, yapamadık dediler». Yapamazlar da... Çünküçağımızdaartık,kimişçidir, kimmemurdur, kimkol işçisidir, kim kafa işçisidir,bu ayrımlareskisi gibi yapılamıyor. Çağımızın teknolojisi başka, çağımızın toplumu başka... Bir yerdebedenişçisigibigörünenkimse,biranlamdakamugörevlisinin,memurunyapmas ıgerekenişiyapıyor.Birbakıyorsunuzbazı kamu görevlileri beden işçilerinden daha ağır işyapıyor.Teknikanlamda,hukukanlamındaişçisayılmasıgerekenbirkimse,otomasyonageçilmişbirendüstride,sadecegündebirkaçdefaparmağınıkaldırarakbiratölyeyiişletebili¬yor.Böylebir

ortamda işçi - memur ayrımı yapılamaz artık... Onun için de bu ayrımın tanımlamasıyapılamıyor. Hak¬lar ve özgürlüklerbakımından işçi -memur ayrımıkaldırılacaktır.Herkesaynı haklara kavuşacaktır. Başka çözümü yoktur bunun. Başka çözümü bulunabilecekolsaydı, demokrasi konusundabizdençok daha tecrübeli olan devletler, bunun çözümünükolaycabulurlardı.Oysaoülkelerdedeçözülememi ştirbusorun.Çözülemezde...Çünkü sınaileşme sürecinegiren bir demokratik toplumda artık işçi - memur ayrımının teknik ve sosyal temellerisarsılmakta, yıkılmaktadır.

44





DEMOKRATİK SOL BİR PARTİDE

İŞÇİ - KÖYLÜ ELELE :Herülkeninsosyalisthareketiveyasosyaldemokrathareketi,demokratiksolhareketiancakkendi ülkesinin somut gerçeklerine dayandığı, o gerçeklerden esinlendiği ve o toplumunsomutsorunlar ınageçerliçözümlerönere-bildiği,getirebildiğiorandabaşarılıveuzunömürlüolur.Onuniçinbiz,elbettebizdenöncevebizimdışımızdayapılmışbaşarılıdemokratiksolveyasosyaldemokratuygulamalardan,esinlenmeyeçal ışacağız,amaherşeydenöncekenditoplumkoşullarımızıgözönündetutacağız.Türkiyenüfusunun%60'ındanfazlasıhalâköylüdür.Ohalde,bazıteorilernedersedesin,CumhuriyetHalkPartisi,birdemokratiksolpartiolarak,

işçiylebütünleşenbirpartiolacaktıramasadeceişçiylebütünleşenbirpartideolmayacaktır.Demin,dahabenbunlar ısöylemedenönce,busalondabenidinliyenbaz ıgençarkadaşlarım,«işçi-köylüelele»diyebirsloganhayk ırdılar.Buslogan,«İŞÇİ.KÖYLÜELELE»sloganı,Türkiye'nin,bugünkü Türk toplumunun, somut koşullarından vegerçeklerindendoğmuşbirslogandır.Bizimsloganımızdır.Köylü ve işçi, demokratik solcu Cumhuriyet Halk Partisinin, başlıca dayanakları olacaktır.Burada, «işçi»derken,tabiîtümçal ışanları,yaşamlarınıemeğiylekazananları belirtiyorum.Eskiden, kökenlerinde Marksist oldukları için veya belki Marksizm! de çok dar biçimdeyorumladıkları için, başka ülkelerdeki bazı sosyal demokrat partilerin bir asır öncedendüştükleri yanılgıya bizdüşmeyeceğiz. Yani kendimiziyalnız işçilerin partisi saymıyacağız,

işçisiyle,köylüsüyle,tümçalışanlarınpartisiolacağız.Başlangıçtaki o yanlış yorumları ve tutumları nedeniyle, bugün bizim bazı bakımlardanimrendiğimizvebirölçüdeveyagenişölçüdebaşarılıolduğunugördüğümüzsosyaldemokrathareketlerin bir zaaf ı, köylünün örgütlenmesini, tarihsel süreçde sağ partilere kaptırmışolmalarıdır.46



Bu konudabüyük bir f ırsat kaçırmışlardırgeridebıraktığımız dönemde...Sosyalist hareketiveyasosyaldemokrathareketiyaln ız işçihareketigibigörmüşlerdir.Köylüyübüyükölçüde

ihmâl etmişlerdir ve o ülkenin bazı sağcı partileri de köylüyü, köylü yararına örgütlemeakıllılığını göstermiştir. Toprak reformuna sahip çıkarak, kooperatifçiliğe sahip çıkarak,genişçebirköylükesimiylebütünleşebilmişlerdir.Biz,tecrübelerindenyararlanmağaçalıştığımızhareketlerinyaptıklarındanolduğukadar,eksikbıraktıklarındandagerekendersialacağız.Kendiülkemizinsomutkoşullarınıdagözönündetutacağız.Veyalnızsendikalaradeğil,kooperatiflerede,özellikleköylülerinkooperatiflerinededayanacağız.Bizdekisağcılar,Kuzeyülkelerindekisağcıpartilerkadar,onlarınbundanbirasırönceolabildiğikadarakıllıolamıyorlar.Birbakımadaolmakellerindedeğil.Çünkübüyüktoprakağalarıyla bütünleşmiş haldeler.Onların çıkarlarını savunmak zorundalar.O yüzdenköylüye sahip çıkamıyorlar. O yüzden toprak reformunu da kooperatifçilik hareketini debaltalama gereğini duyuyorlar. Bu bizim önümüzde bir tarihi f ırsattır ve kıvançlasöyleyebilecek durumdayım ki, bugün bu tarihi f ırsatı yalnız Cumhuriyet Halk Partisi, birdemokratik sol parti olarak, değerlendirmeklekalmıyor.Türkiye'dekiköylükooperatifçiliğihareketi de bu f ırsatı değerlendiriyor ve kooperatifçilik hareketiyle Cumhuriyet HalkPartisindekidemokratik sol hareket bir fiili bütünleşme içine girip, biribirinden güçalmağabaşlamışbulunuyor.47



ÜÇ AYAKLI ÖRGÜTLENME :Türkiye'de veya herhangi bir ülkede tek başına bir demokratik sol örgütlenme olamaz. Biz

bugün Türkiye'nin en güçlü partisiyiz. Bir hamlede oylarım

ız % 27'den % 33'e ç

ıkt

ı, iki aygeçmeden % 33'den % 38'e çıktı. İki yıl geçmeden % 44'e çıktı. Ama, açık söylüyorum, bir

demokratik sol parti olabilmenin, öyle bir parti olarak kalabilmenin, güçlü kalabilmenin, eğersosyolojik gereğini yerine getirmez isek, bizim bu gücümüz, bizi iktidar yapmağa yetmez.Sayısal çoğunluk olduğumuz gün bile, bize siyasal çoğunluk olma olanağını vermeğe yetmez.Ohaldebizkendikendimizitamamlayaca ğız,eksikliğimizigidereceğizvetoplumdakiyerimizialacağız.Bunasılolacaktır?...Türkiye'ninsomutkoşullarıiçindedemokratiksolörgütlenme,üç ayaklı bir örgütlenmeolacaktırbenimgörüşümegöre.Bir ayağı, örgütlenmiş işçi hareketi,öbür ayağı kooperatifçilik hareketi, üçüncü ayağı da bunların siyasal partisi.Ancak böyle bir üçgen üzerine oturan, sendika hareketine, kooperatifçilik hareketine ve birdemokratik sol partiye dayanan bir işbirliği ve bütünleşmedir ki, işçiye ve köylüye güç

katabilir, demokratik sol partiye sürekli güç ve gerçeklik kazandırabilir, topluma huzur veadalet getirebilir ve demokrasiyi bütün bu çekmekte olduğu sıkıntılardan, tehlikelerden

kurtarabilir.

48



Böylebirüçayaklısağlamdemokratiksolhareketlehalkiktidarınıngerçekleşmesindenhaklıolarakkaygıduyabilecekbazıçevrelervardır,amagerçeksanayicilerinkaygıduymalarına,tedirgin olmalarına neden yoktur. Böyle bir üçlü taban üzerinde, güçlü bir demokratik solhareket Türkiye'de oluşup iktidara ulaştı mı, herhalde gerçek sanayiciler de bugün

bulamadıklarıhuzuruvegüvenliğiozamanbulacaklard ır.Öylebiriktidardaelbettekolayvehaksızçıkarkapılarıkapanacaktır,amagerçeksanayiciler,kendilerinindeimrendiklerisosyaldemokratKuzeyülkelerindekihuzuravegüvenli ğeancakoşekildeerişebileceklerdir.Gökteninmedio ülkelere sosyal demekrasi; vesosyal demokrasiylebirliktegelenmutluluk, refah,huzur, güvenlik gökten inmedi. Tabandan işçilerle birlikte oluşturulan bir demokratik solhareketleohuzurlutoplumyükseldi.Bizyalnızişçilerledeğil,köylülerledeelelevereceğiz,köylü-işçivetümçalışanlarelelebudemokratiksolhareketibaşarıyaulaştıracağız.Bu,partilerarasımücadeleboyutlarınıçoktanaşıp, bir sosyal iktidar mücadelesi, toplumsal iktidar mücadelesi boyutlarına erişen ve ooranda da şiddet hareketlerine hedef olan mücadeleyi, barış içinde halkın zaferiylesonuçlandıracağız.49-50



CHP TARİHİ VEÖRGÜTLENMESİ ÜZERİNETEZLERModel kopya etme rahatlığı yerine, Anadolu Toplumunun somut 'koşullarının somutanalizinden yola çıkan; bu sarp, zor, ama sağlıklı, nefes isteyen yolda, kanını, canını, herşeyini ortaya koyan; tüm, inançlı halkçı - devrimci militanlara...CHP Gençlik Kolları Merkez Yönetim Kurulu

51-52



Genel PlânA — Neden böyle bir tebliğ vermeye gerek duyduk?

B — Dünyadaki siyasal gelişmelere toplu bakış.C — Özel olarak Türkiye'deki siyasal gelişmeler, (Sol hareket açısından)D — CHP : Tarihçed—1—Kuruluşdönemid—2-1920Hareketinintoplumsaltemelid—3—Devletçilikdönemid—4—1950'lervesonrasıd—5—27Mayıs1960d—6—OrtanınSolu

d—7—1970'lerveCHPE — CHP ÖRGÜTLENMESİ ÜZERİNEe—1—Örgütlenmeninelemanlar ınelerdir?e—2—Kiminlebirlikte?e—3—Örgütlenmeyapısıneolmalı?e—4—CHP'debugünküyapınedir?e—5—CHP'yeoyverenkitlelerinsınıfsalyapısınedir?e-6-CHPiçindevedışındaCHPninsavunduğuilkeleriçinuğraşverenlerinsınıfsalyapısınedir?e—7—Çıkmazlarveumutkapıları

53



F — D. Sol'un gençlik içinde örgütlenmesi ve gençliği örgütlemesi üzerine öneriler.

f—1—CHPgençlikkollarınınyenidenörgütlenmesineilişkinöneriler:1 —İlçeörgütlenmesi2 —Çalışangençlikbirimleri3 —Öğrencigençlikbirimlerif—2—DemokratikkitleörgütlenmesineilişkinönerilerG — SONUÇ

H — TARTIŞMALAR54



A (1) — NEDEN BÖYLE BİR TEBLİĞ VERMEYE GEREK DUYDUK?1960 ihtilâlinin yarattığı göreli (geniş) özgürlük ortamı, ekonomik plâtformda sanayi

sermayesinin gelişmesi için birtakım bürokratik engelleri ortadan kaldırmakla kalmıyor,toplumsal planda da işçi ve emekçi kesimlerde sosyal bilinçlenmeye, hareketliliğe veörgütlenmeyeolanaklartanıyordu.Buekonomikvetoplumsalgelişme,elbettesiyasalkurumlariçinde,birersiyasalkurumolansiyasalpartileriçindedeetkinliğiniduyuruyordu.İşteadıgeçenetkileşiminsonuçlarıenaçıkbiçimde 1960'larm ortalarınagelindiğindeCHP'deyaşanmayabaşlandı. (Bu konudayazarAhmetNakiYücekökşunlarısöylüyor:«Siyasalpartilereönemlerinikazandıran(…)amaçveçıkarların geniş halk kıtlelerince istenilen ve beklenilen şeyler olmasıdır. Fakat, amaçlaraulaşıldıkça ve gelişen toplum içerisinde yeni amaçlar ve çıkar farklılaşmaları oluştukça,kendini yeni toplumsal koşullara göre ayarlayamayan siyasal partiler de önemleriniyitirecekler ve artık tatmin edemedikleri eski seçmenlerini giderek kaybedeceklerdir...

55



BütünCHP'lilerellerinişakaklarınadayayıpbuikişıktanbiriniseçmelidirler:

1— Yeni gelişen burjuvazinin hatalarını ve beceriksizliklerini her başları sıkıştıkça onarma vedüzeltme yoluna gidip ve sonra iktidarı, sosyal tabanları güçlü olduğunda tekrar tekrar onlaradevretmek mi?

2— Yoksa Türkiye'de canlanan ve gelişen yeni toplumsal güçlerin sorunlarına eğilebileceknitelikte kadrolar ve programlarla ulusal sanayi toplumunu kurabilecek bir iktidar alternatifiolmak mı?», (Yücekök, Ahmet Naki «Değişen Türkiye ve CHP'nin alternatifleri», Milliyet,24.9.1972)CHP'ningelenekselyapısınauyumiçindeolan,CHPiçindekikuruludüzendenmemnunolanzümreler, bu değişimden rahatsız oldular, ürktüİer. «ortanın solu»nun ilk ortaya çıkışı buzamanarastgelir.Buçıkış, genç CHP'li kadrolarda ciddiyetle benimsendi ve savunuldu. Tartışmalar arttıkçakutuplaşma,kutuplaşmaarttıkça «geleneksel CHP'liler ile genç CHP'liler arasındaçatışmaarttı,18.Kurultay'danitibarenyoğunlaşançatışma,1970'lerinbaşlarındaartıksonuçlanmaktaidi:«Halklabütünleşen»,«yeni»ve«genç»CHPkazanm ıştı.«Yeni CHP»1973seçimlerinde,ülkenin tüm toplumsal kesitlerindebüyüketki yapan bir zafer kazandı.MSPile7aylık biryarımiktidardeneyindengeçti.Olumluveolumsuzyanlar ıilebirliktebudeneyindenönemlidersleredindi.Şimdi1976yılındaülkemizkarmaşaiçinde!gerikalm ışvedışaçokyönlübağımlıkapitalistbirülke olan Türkiye, 1975'in son günlerindeönemli ekonomik-sosyal vesiyasal bunalımlarıniçinden geçiyor. Devlet hazinesi, siyasal iktidarı elinde bulunduran bir avuç sermayedartaraf ındanbomboşhalegetirildi.56



Ülkede işsizlik, pahalılık ve karaborsa yapılırken, dışa bağımlı tekelci sermaye, ekonomik ve

siyasal iktidarını pekiştirmeye, bütünleştirmeye çalışıyor. Kendi yarattığı (daha doğrusukapitalist sistemin özünden gelen ve kaçınılmaz olan) bunalımlardan kurtulmak için çeşitliyollardeniyor.Ensonçıkışyoluolarak,emekçilerinekonomiksiyasa!vesosyalhaklarınınkısıtlandığı,örgütlenmeolanaklarınınortadankaldırıldığı,ilericiaydınlarınvegençliğinsesininkısıldığı tekel kârlarının rahatlıkla artırılablldiği ÇAĞDAŞ FAŞİST bir düzeni yerleştirmeçabasına girdi. Siyasal cinayetler ve sabotajlar, «özgürlükleri koruma kanunu» girişimleribunuçeşitlibiçimlerdeyansıtmakta.İştebuortamdaalacakaranl ığınsüreklikılınmayaçalışıldığıülkemizde,akaydınlığınhabercisi,aydınlık yarınların yolcusu CHP'ye büyük görev ve sorumluluk düşüyor: kısıtlı siyasaldemokrasiyesahipçıkmak!onaekonomik-sosyalözkazandırmak;demokrasiyegerçeklik,esneklilikgetirmek,faşizmivetekelcikapitalizmialtetmek;engeni şözgürlükvedemokrasiortamı içinde, emekçi halkın eşitlik-özgürlük ve bağımsızlık yolundaki, toplumsal ilerlemeyolundakiözlemleridoğrultusundaAKGÜNLERE ulaşmak; «YENİ DÜZEN» i kurmak!Bu ağır yükün altından CHP, kalkabilir. Kalkması gerekir ve kalkacaktır da. Yalnız, kendiiçinde ve toplum içinde bir takım koşulları hazırlaması, «düzeni değiştirebilecek bir parti»kimliğinesözdeveeylemde,teoridevepratikteula şmasıgerekmektedir.Böyle bir değişimeCHP'yi götürecek yo! ÖRGÜTLENME'DEN geçer.CHP'nin yurt çapında ve kendi içinde örgütlenmesi gerekmektedir. CHP sınıfsal yapısınasağlamlık kazandırmak; öğretisine ve dolayısıyla örgütlenme anlayışına ve yapısına çekidüzenvermekdurumundadır.KuşkusuzTürkiye'debirsolpartininörgütlenmekonusundaenbüyükengeliAnayasanınözüyleçatışansendikalar,dernekler,siyasalpartikanunlarıdır.57



A (2) — ANAYASA, SENDİKALAR VE DERNEKLER KANUNUÇELİŞKİSİ :Anayasanın5.ve20.maddeleri,Devlet'in,ki şinintemelhakvehürriyetlerini,sosyaladaletvehukuk devleti ilkeleriylebağdaşamayacak surette sınırlayan siyasî iktisadî vesosyal bütünengelleri kaldırır; Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir.Düşünce ve kanaatlerinisöz, yazı resim ile veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklayabilir veyayayabilir.»der.Oysa;siyasipartilerkanunununI.maddesi«siyasipartilertoplumveDevletdüzeninivekamufaaliyetlerini,mahali idareleryolu ile vebelirli görüşleriyönündeyönetmek,denetlemekveetkilemekiçinsürekliçalışmaamacınıgüdenvepropagandalarıaçıkolankuruluşlardır.»

2.maddesi ise «Dernekler»bellibir siyasî partiyi desteklemek veyadesteklememekyahutsiyasipartilerarasında,işbirliğisağlamakveyahutTBMMüyeliğiveyamahalliidarelerveyamuhtarlıkyahut ihtiyarheyetiseçimlerindebelliadaylarıdesteklemekveyadesteklememekyahutbunlararasındaişbirliğisağlamakamacıylakurulamaz,demektedir.Sendikalar Kanununun 16. maddeside sendikaların partilerden maddi yardımalamayacaklarınısendikalarında,siyasipartileremaddiyardımdabulunamayacaklar ınısiyasipartiörgütüiçindeyeralamayacaklarınıkuralolarakkoymuştur.Tümbukanunlaranayasan ınözüileçelişmektedir.Toplumsalgelişimvetoplumsalyapıileçelişmektedir.Siyasîpartiler,sendikalarvederneklerkanunudabirbiriileçelişmektedir.

58



Çünküsiyaset«ortakgörüşlerivedavranışlarıpaylaşankişilerinvetoplulukların,iktidarıelegeçirmek, ya da değiştirmek, iktidarın alacağı kararları etkilemek amacıyla yaptıkları

eylemlerdir.»(AlpaslanIşıklı«Sendikacılıkvesiyaset.Sy.3)Ayrıca 1630 sayılı dernekler kanunu ile Türkiye'de «dikensiz gül bahçesi» yaratılmayaçalışılmıştır. Oysa nasıl siyasal ve sosyal yapıyı toplumdaki üretim ilişkileri türünün biryansımasısayarsak,busiyasalvesosyalyapınınbirparçasıolanderneklerideüretimbiçimiancak bir modernleşme düzeyine varmış toplumların ürünü olarak bulabiliriz. Yoğun birdernekleşme ancak siyasal katılmanın arttığı sanayileşmiş toplumlarda toplumsalhareketliliğin artışı sonucu görülür. Dernekleşmeyi, derneklerin siyasetle uğraşmasını,yasaklamak,özündekitlelerinörgütlenmesinden,siyasalgüçolmasındankorkan,siyasetiveondanöteyetoplumsaluğraşıyısomuttemellerindenkopar ıp,pasif,kitlelerinseyrettiği«futbolmaçı» havasına sokmaktır.Buancak, burjuvazinin, sermaye sınıflarının; hemsoyutlamayayönelikmetafizikdünyagörüşünün,hemdekitlelerins ınıfsalbilinçlenmesinidurduran,onlar ınörgütlenmesiniönlemeyeyönelikbirdüşünceninürünüdür.Özündesınıfsalbirtavırdır.Bunakarşılık emekçi sınıflar kendi sınıfsal tavırlarını ortaya koymak ve o'nun gerektirdiğiörgütlenmeyitercihetmekzorundadırlar.Böylecesiyasaltavırhemsınıfsaltercihi,hemdeosınıfsaltercihinörgütlenmemantığını taşımalıdır.Yanibuikiolaybiribirindenayrılamaz.Bu;burjuvasınıflarıiçinde,emekçisınıflariçindedoğrudur.Bugenel«davranış»açısındanbakarsak,Türkiye'dekipartilerkanunu,dernekler,sendikalarvekooperatiflerkanunu,tümsiyasalpartileribelirli,bir«camkavanoz»içindetutmayayönelikkanunlardır.59



Birsolpartibukanunlarındışınataşmazsa,bukanunlarıaşmanınyolunubulamazsa,kendisiyasaltercihlerivedünyagörüşüdoğrultusundaörgütlenmesiniyapamaz.Ozamannekadar«sol» bir siyasal tavıra ve dünya görüşüne sahip olursa olsun, örgütlenmesini

değiştiremedikçe sulandırılmış sol parti olmanın ilerisine geçemez, toplumsal sistemideğiştirecekradikal tedbirleri alamaz,çünküaltyapısı sağlamzemineoturmamışdemektir.Sistemiçindebelirlivesosyo-ekonomiksistemiçokdeğiştirmeyecekdüzeltmelerleyetinir.Tümbunedenlerle,CHP,bukanunlarınkendinihapsetmekistediğialanındışınataşmak,okanunlarınyenidenyorumununyapılmasınısağlamakzorundadır.Bugün Türkiye burjuva sınıflarının yarattığı kanunları fiilen aşmıştır. Toplum bu üst yapıkurumlarınıgeçmiştir.Örneğin;1973 seçimlerinde DİSK, CHP'yi destekleyeceğini açıkça ilânetmişti. Bugün Türk—İş Başkanı Halil Tunç bile «tercih edilecek» partilerden sözedebilmektedir.Sendikalarınçoğukesinsiyasaltercihlerinvedavranışlarıniçindedirler.Aynışeyişverensendikalarıiçindegeçerlidir.Amabukurumlarınhiçbirikapatılmıyoryadakapatılamaz,Türkiye'de274sayılıSendikalarKanununun değişimi bile 15-16 Haziran olaylarını yaratmışken, bir sendikanın ya dakonfederasyonunkapatılmasıbugünkükoşullardasözkonusudeğildir.Çünkütoplumdayenitoplumsal güç mihrakları oluşmuştur. Ekonomik ve sosyal güce de sahip bu mihraklarınkapatılmayakalkılması,beklenmedikpatla¬malaryaratacakt ır.Budaburjuvazininistemediği,isteyeme-yeceğibirolgudur.Çünkü,o,daima«istikrar»ister-yöntemineolursaolsun-oysatoplumundiyalektiği,burjuvazininbumetafizik,durağandüşüncesineuymaz.O nedenledirki, bugün Türkiye toplumundaki bilinçlenme, sınıfsal yapıdaki billurlaşma veonungerektirdiğidavranışbiçimleriüstyapıkurumlarını,yasalyapıyıaşmıştır.Bukanunlarıntoplumun hem bugünkü gereksinmelerine, hem de toplumsal yapının dialektik gelişimineengelolmayacakbiçimdedeğiştirilmesigerekir.60



CHPtoplumdakibudeğişiminveköklüyönelişin şuanakadaryönlendiricisioldu.Gelişimidoğrudeğerlendirdivedavranışıo'nagöreoldu.Bu,kendini-açıksistem-olaraktutabilenbir

partininbaşarısıdır.AmabugünCHPdahasonradaaç ıklayacağımızgibiörgütlenmesini'deyenilemekzorundadır.Çünkühersistemancakçevredengeleceketkileretepkigösterebildi ğisürece yaşamını sürdürür. Bu etkileri en geniş biçimde GİRDİ OLARAK almak kendi içilişkileri içinde, değerlendirmek ve bir ÇIKTI olarak -analiz, sentez ve davranışlarla-çevresindekidahagenişsisteme,-topluma-sunmakpartinindavranışınınözüdür.Onedenleparti GİRDİveETKİLENMEkanallarını -kendi siyasal tercihi olan sınıflar içinde- engenişbiçimdeaçıktutmakzorundadır.Budapartinintabanını işçi-köylü-dargelirlisınıflaraaçması,busınıflarınpartininsiyasal,ekonomik,sosyalkonulardakidünyagörüşünüvedavranışınıenetkin biçimde etkilemesi ve partinin onları kendi örgütlenme ve davranış mantığı içindeörgütlemesidemektir.Buörgütlenmemodelininoluşumundaikiyolvardır:1 — Tüm sendika, dernek, kooperatiflerin siyasetle uğraşması ve siyasal partilerle organik bağ kurmasını engelleyen kanunlar değişmelidir. Bunun için tüm sol sosyal güçler toplumsalağırlıklarını kullanmalıdırlar. Hangi «sol» davranış ve çizgide olursa olsun, tüm sol sosyalgüçler,bunamecburdurlar.Hersistemkendiiç yapısındaenmükemmeleulaşmayaçalışır.Hukuksistemidekendiiçindeenmükemmeleulaşmayaçalışır.Buise,bugünküsınıfsalyapıile çelişir. Çünkü hukuk bu sınıfsal yapının çelişkilerini de taşır. Bu mükemmelliğe varmaistemi ve çelişkili yapı: hukuk'un en zayıf noktasıdır. Sol örgütlenmeye engel olan kısırdöngüyükırmanınbiryoluburjuvazininkalesindekibuçatlaktanyararlanmaktır.Böylecetümsol sosyal güçlere düşen önemli görev alt yapıdaki değişime cevap vermeyen hukuk salyapının bu noktadan zorlanması ve kanunların değiştirilmesidir. En köktenci çözüm tarzıbudur.61



II— İkinciyol;örgütlenmeninbudenli«acil»önemtaşıdığıbirdönemde,bugünkükanunve

tüzüklerinzorlanmasıdır.Yanikalenindışınataşmakvebununiçin,aç ıkola*bilecekyollarıkısıtlıdaolsaaramaktır.Biz, sorunun acil çözümü ve ayakları yerde bir model için, bugün neler yapabiliriz, o'nuaraştırdıkvegeliştirmeyeçalıştık.Butebliğdesunacağımızöneriler,ikinciyöntemiçindeeleılındı.Biz,CHPGençlikKollar ıolarak,partimiziniçindebulunduğuyapısalsorunlarınbilincindeyizbu sorunların çözümü doğrultusunda uzun ve orta dönemde yararlı olabilecek çeşitliönerilerimiz var. Çeşitli nedenlerle çeşitli yerlerde açıklamaya çalıştığımız bu görüşleri, birtebliğhalinegetirmeyiveDemokratiksoldüşünceForumu'nasunmayı,değerliforumüyeleriile tartışmayı ve olumlu noktalara varmayı uygun bulduk, parti yöneticilerinin, tebliğci vetartışmacıların,dinleyicilerinvekamuoyununanlayışlakarşılıyacağınıümitediyoruz.62



B (1) — DÜNYADAKİ SİYASAL GELİŞMELERE TOPLU BAKIŞ :

Dünya kapitalizmi,20.yüzyı

lı

n2.yarı

sı

nda bilimsel-teknolojik devrimileönemlisı

çramalaryapmış,buaradaemekgüçlerininönüneenginiktidarolanaklar ınıaçmıştır.Gelişmiş ülkelerde, sosyalist (toplumcu) ve komünist (ortaklaşmacı). partiler tüm toplumkatlarındaki etkinlikleri, varlıkları ihmal edilemeyecek bir güç olmaları bakımından önemliaşamalaragelmişlerdir.Geri kalmış, III. dünya ülkelerinde; radikal, (köktenci) yapısal değişikliklere, düzendeğişikliğine duyulan gereği tanımlayıp formüle eden sol partiler, iktidar yolunda önemliadımlaratmışlar;buaradayenilgilerdenönemlidersleredinmelerigereğiortayaçıkmıştır.Dünya kapitalistsistemi (kendiyapısından gelen)bunalımlarla karşıkarşıyadır. Bu konuda

Sn.BÜLENTECEVlT'inbirbaşyazı

sı

ndaaynenşöyledeniliyor:«Bat ı

birbunal ı

mgeçiriyor.Üstünlüklerini tart ı ş ı lmaz sananlar ı n, ba ş ka toplumlar ı yönetemeseler bile yönlendirmeye,dünya zenginliklerinden aslan pay ı n ı almaya al ı ş anlar ı n birden bire çetin engellerlekar ş ı la ş ı ncadü ş tükleribunal ı md ı rbu.De ğ i ş endünya'nmyenimeydanokuyu ş lar ı kar ş ı s ı nda yetersiz kal ı ş tan, eskiyen kurumlar ı yenileyemeyi ş ten do ğ an bir bunal ı m... Gözünüdoyurmayaba ş layanba ş katoplumlarveyageçerlili ğ inik ı s ı tlayande ğ i ş ikdüzenlerkar ş ı s ı ndaetkinli ğ ini yitirmeye ba ş lamaktan do ğ an bir bunal ı m... ba ş ka düzenlerin de ğ er ölçülerikar ş ı s ı ndakendide ğ erölçülerininsars ı l ı ş ı ndando ğ anbirbunal ı m...»;(Özgür İnsandergisi,sayı23,sahife1Haziran1975,)

63



Eskiden yaklaşık olarak 10 yılda bir ortaya çıkan krizler, şimdi 2-3 yılda bir görünürolmuşlardır. Gelişmiş kapitalist ülkelerde güçlü işçi sınıfları hareketleri, güçlüdemokratikleşme geleneği ve bu demokratikleşmenin gerekçesi sol partilerin varlığı;

bunalımların uygun yollarla geri kalmış ülkelere ihraç edilmesinin nedenlerinden biridir.Yöresel-bölgeselsavaşlarkörüklenmekte,siyasalcinayetlerplanlanmaktasonuçtabirçokgerikalmışülkedeaslında(kesinlikle)kalıcıolmayan-faşistdiktatörlüklerkurulmaktad ır.Gerikalmışülkelerde,özelliklesolhareketlerinetkintabankazandığı,siyasaliktidaratalipolduğuülkelerde faşist diktatörlüklerin tezgâhlanması olgusu, aslında, birçok geri kalmış ülkedeemperyalizmingerilemesiolayıileparalelliktaşır.Laos, Kamboçya, Vietnam, Kore, Mozambik ve Angola, Portekiz ve daha birçoklarındaemperyalizmin gerilemesi, ulusal kurtuluş hareketlerinin askeri zafere ulaşması güzel birörnektir.BununyanısıraVenezüela'da,Şili'de,TürkiyeveCezayir'de,Tanzanya'davediğerbirçokülkede sol hareketler ya bir iktidar adayı olmakta ya da iktidardabulunmaktadırlar.1970'leregelindiğinde,Avrupasolundabirkaynaşmavardır:kapitalistdüzenideğiştirmeyibiramaç olarak benimseyen, mevcut düzen içinde sınırlı reformlarla birtakım ilerlemelerisavunansosyaldemokratpartilerveSBKP'ninotoritesialtında,Moskova'danhazırprogramuygulamayıgelenekhalinegetirenveStalin'inDogmatizmininetkisialt ındabulunankomünistpartiler sarsıntı geçirmektedirler artık.«Her bat ı ulusunda de ğ i ş ik ölçülerle ve görüntülerleortaya ç ı kan toplumsal bunal ı m ı n temel nedeni, öyle san ı yorumki, ileri teknoloji toplumuolman ı n do ğ as ı nda bulunan sürekli de ğ i ş imle, bu toplumlar ı n ekonomik ve siyasal yap ı lar ı ndakitutuculuktanortayaç ı kançeli ş kigerilimidir.64



Bat ı toplumlar ı , ileri teknoloji düzeyine, kapitalizmin kendine özgü dinamizmi içindegelmi ş lerdir.Oysakapitalizmegemengüçlerinç ı karlar ı n ı önceliklegözetti ğ inden,ekonomideve siyasette tutucudur.Öyleki bat ı toplumlar ı n ı n «sosyalist» hükümetleri bile bu tutuculukçemberini bir ölçünün ötesinde k ı ramamaktad ı rlar. Temel ilkelerinden ödünler vererek

kapitalizmleuzla ş makzorundakalmaktad ı rlar. (BülentEcevit'inÖzgürinsandergisiSayı23sahife2Haziran1975).Artık Avrupa ve Sovyet Rusya'nın dışında, özellikle geri kalmış ülkelerde gelişen solhareketler (Çin, Küba, L Amerika,) Dünya solunu etkilemeye, yerleşmiş değer yargılarınıkökünden titretmeye başlamışlardır. Sosyal Demokrat partiler içinde güçlü ve etkin solmuhalefet gruplarıgelişmektedir. İngiliz işçipartisinde sendikal kanadın temsilcileri; AlmanSDP'ndejuso'lar ınsendikalarlaortaklaşayürüttükleridevrimcimuhalefethareketi;Fransa'daMitterant'ın gelişen sosyalist partisi; İskandinav ülkelerindeki SDP'lerde daha radikaldeğişiklikeğilimleri,tabandangelenistemlerin,yak ın,gelecektekiköklükadrodeğişikliklerininhabercisidir.Aynıbiçimde,FransızKomünistPartisiiçinde«Cekos-lavlar ınSovyetordularıncaişgali»olayınedeniylepatlakverentartışmalar,HenriLefevbreveR.Graudy'ningenişemekçikitlesindeönemlisoruişaretleribırakangörüşleri;İtalyanKomünistPartisininçokmerkezlilik'invarlığınıveAvrupakomünistpartilerininbağımsızsiyasetizlemelerigereğiniilerisürmesi,hıristiyandemokratlarla «tarihsel uzlaşma» girişimine başvurmaları; Yugoslavya'da ve Romanya'da«çok merkezlilik tezi» doğrultusunda iç ve dış siyasetin izlenmesi;klasiksovyetikkalkınmaveyönetimmodellerininMarksistayd ınlarcaderindenderineeleştiriyetabitu¬tulması;Marx'ınilkyapıtlarınınyenideneldengeçirilmesivegizlikalmışyönleriningünışığınaçıkartılmaçabaları;«Stalin»fetişininyıkılması;Çekoslavakya'davahşicebastırılaninsanyüzlüsosyalizmgirişimi,Macaristan'da Ekonomik reform politikasının izlenmesi yepyeni yönetim yöntemleriniuygulaması; Polonya'da Adam Shaft ve L. Kelokavski'nin «sosyalizm ve dogmatizm,sosyalizm ve özgürlük üzerine » yazılan büyük etki yapan yapıtlarının ortaya çıkması; iştebütün bunlar uluslar arası komünist hareketin kendi içinde ayrışmaya ve sağlıklı birdoğrultudaözeleştiri-ortamınınoluşmasına,tabularınyıkılmasınayolaçmaktadır.65



Dünya solu 1975'lerin ekonomik, politik ve toplumsal gerçeklerini yeniden ele almakta;koşullarını yeniden yorumlayarak yeni ve sağlıklı çözüm önerilerini getirme çabasınagirmektedir. Tekelci kapitalizmin baskı ve tahakkümünü; Stalinci devlet sosyalizmi

uygulamalarınıyadsıyan;özgürlükvedemokrasiilesosyalizminbirbirindenkopar ılamıyacakve birbirine tercih edilemiyecek bir bütün olduklarının bilincinde olan ÇAĞDAŞ SOLHAREKETLER; ÖZYÖNETİMSEL SOSYALİZM doğrultusunda birleşmektedirler,şuyadabuyolda,zamaniçindedebirleşeceklerdir!

Dünya Sağı :Solkesimdebütünbugelişmelerolurkendünyasağındadailginçgelişmelerolmaktadır.Bilindiği üzere, günümüzde «Sağ» denince akla gelen; mevcut sermaye düzenini, onunideolojik,kültürel,politik,askeriveekonomikkurumlar ını,enliberaldenenkat ıdiktatörlüğe

kadaruzananyöntemlerbütünüiçinde,savunanvekoruyan;bumevcuti şleyişinileriyedoğrudeğiştirilmesinemuhalefetedenkişigurupvedüşüncelergelir.«Sağ düşünce vedavranış, kapitalizmindünyasal gelişmesineparalel bir gelişmegösterir.Örneğin,ekonomide“b ı rak ı n ı zyaps ı nlar,b ı rak ı n ı zgeçsinler ”şeklindeözetlenebilecekliberaldönem,düşünselplanda«liberalizm»deifadesinibulmuştur.66



Yüzyıllar bulan süreci içinde, kapitalizm, rekabetçiliği bir kenarda bırakıp kendi içindekartelciliğiasliunsurolarakhakimk ılınca,düşünselyapıdadaaksaklıklarbaşgösterdi.Klasikliberalizm Burjuvazinin öne sürdüğü ve burjuva toplumsal yapısı içinde kullandığı

«özgürlükçülük » sisteminin ekonomik temelindeki değişimlere uyum yapmamaya, tamtersine, kapitalizme karşı olan sol düşüncenin gelişmesine yardımcı olmaya başladı. Bunoktadan itibaren Liberalizminburjuvazi içindeciddidarbeler yediğini, faşizandüşünce veakımlarıngeliştiğinigörüyoruz.Bugün, artık iyice bilinmektedirki, «Sağ düşünce, kapitalizmin yaşama koşullarına gelişmedoğrultusuna paralel biçimde yol almakta, bir zaman önce söylediklerini şimdiyadsıyabilmektedir. Bu konudaki örnek; 1929 bunalımı ertesindeki faşist rejimlerin ve1975'lerdekifaşistrejimlerin,yineburjuvazitaraf ındangeliştirilenhümanizmaözgürlükçülükdüşüncelerinekarşıaldığıvahşicemağaraadamınaözgütavırdır.Birdiğerörnekkapitalizmingelişmedöneminde«burjuvazi taraf ı ndan » benimsenenveönerilen insanhakları EvrenselBildirisi'nin, bugün, yine burjuvazi taraf ından bilyalı bombalar, güdümlü askeri darbeler vehemparalarıylabölgeselsavaşlaryaratmayoluylaçiğneyipgeçilmesidir....«Bat ı da yuvalanan büyük sermaye ve çok uluslu ortakl ı klar, az geli ş mi ş veya geli ş mesürecindekiülkelerhalk ı n ı nözgürlükvesosyaladaletiste ğ ini,kendiç ı karlar ı na,a ş ı r ı kazançh ı rslar ı naengelgibigörmektedirler.O ülkeler halkının emeğ inden ve kaynaklarından yaratılandeğeri gelişmiş ülkeler ekonomilerine aktarma eyiliminde olduklar ı için, o değerin büyükölçüde yaratıld ığ ı ülkelerde kalmasına yol açan, bu yönde kamuoyu baskıları yaratandemokrasiden tedirgin olmaktad ırlar.Öylelikle,bat ı ,kendiülkelerindedemokrasiyiya ş atanvedemokrasiyleövünenamaekonomikbak ı mdangüçsüzülkelerdedemokrasiyiengelleyenbirtutumuizlemekzorundakalmaktad ı r...67





Aynışekildehırıstiyandemokratpartiler,sosyaldemokratpartilerleuzundönemdebirleşmeprogramlarıhazırlıyabilmekte, birçok yerdeS.D., sosyalist vekomünistleri belli bir süre de

olsadestekliyebilmektedirveyahuttamtersine,Şili'deolduğugibiradikalbiriktidaröncesindedemokratik, özgürlükçü, parlamenter rejimin hararetli savunucusu ve koruyucusu olanhıristiyan demokrat parti, iktidar sonrasında, yabancı ülkelerin kendi memleketindetezgâhladıklarıfaşistaskeridarbeoyunlarınasesçıkarmamakta,onuonaylayabilmektedir.Bütünbukısacasıralayabildiğimiz,ayrıca,birçokörnekledebezenebilecekolanbugeli şimözünde,BURJUVA İDEOLOJİSİNİN,burjuvaİNANÇveDEĞERSİSTEMLERİ’ninsarsılmasıdemektir.Sistemilkönceenzayıfolduğu,maskesininenrahat indirilebileceği İDEOLOJİKPLATFORMDAçökmeyebaşlamıştır.«Yüzy ı ld ı r bu toplumlar ı nyaln ı z teknolojilerindede ğ il, ya ş amadüzeylerinde,ya ş amlar ı nda,sanatlar ı nda ba ş döndürücü de ğ i ş iklikler olmu ş tur; bu toplumlarda e ğ itim ve ula ş ı malabildi ğ ine yayg ı nla ş m ı ş t ı r. Fakat bunlara kar ş ı n ekonomik düzenlerinde de siyasalkurumlar ı nda da belirgin bir de ğ i ş iklik yer almam ı ş t ı r. Öyle ki bu toplumlar ı n kiliseleri bileekonomikdüzenlerindenvesiyasalkurumlar ı ndandahah ı zl ı de ğ i ş mektedir,böylesinebüyükbir çeli ş ki, o kadar h ı zl ı de ğ i ş en toplumlarda ekonomik düzenin ve siyasal kurumlar ı nböylesine kaskat ı ve geride kal ı ş ı , gerilimden ve bunal ı mdan ba ş ka sonuç do ğ uramazd ı ...Fakat bat ı toplumlar ı n ı n ekonomik ve siyasal tutuculu ğ u, o gençlik patlamalar ı n ı ve ş iddeteylemlerini bile kendi yumu ş ak yöntemleriyle uyu ş turman ı n yolunu bulabilmektedir. Buuyu ş turma sürecindeki tepkiler ya sapt ı r ı lmakta veya toplumun bilinç alt ı na itilmektedir;Toplumun bilinç alt ı nda ise, ne vakit ve nas ı l yeniden patl ı yaca ğ ı belli olmayan birikimleredönü ş mektedir.69



Kapitalistliberalbat ı toplumlar ı n ı nyumu ş akuyu ş turmaaraçlar ı n ı nba ş ı ndakazançvetüketimözgürlü ğ ü gelir. Kazanç ve tüketim özgürlü ğ ü ortam ı nda kendi ki ş isel ya ş am ı nda diledi ğ ide ğ i ş ikli ğ iyapabilmeninveyaöylebirde ğ i ş iklikumudubesleyebilmeninçekicili ğ inekendini

kapt ı ran birey, hele ya ş ı n ı ba ş ı n ı al ı p duruldukça toplumun ekonomik ve sosyal düzeninide ğ i ş tirme hevesini unutmaktad ı r. Bir anlamda, kapitalist liberal toplum düzeninin birey'everdi ğ i rü ş vete kar ş ı l ı k, birey de o düzene ödün vermektedir. O arada bireylerin kini veisyanc ı l ı ğ ı , giyim-ku ş amalan ı na, seks alan ı na, uyu ş turucumaddeler kullan ı m ı na veya adicürümlere sapt ı r ı p, düzenle temelde uzla ş maktad ı r.. Egemen güçler adeta birey'edemektedirlerki,—Ne yaparsan yap, kendine veya başkalarına ne zarar verirsen ver, yeterki ekonomik vesosyal düzene dokunma!..Böyle bir pazarl ı k bunal ı mdan ve de ğ er ölçüleri sars ı nt ı s ı ndan ba ş ka sonuç veremezdi »(ECEVİT(B)Özgürİnsandergisisayı23sahife3Haziran1975)Burjuva çıkarlarının savunucusu siyasal partiler de bu sapma dağınıklık ve tutarsızlığınakaypaklığındışındaelbettekalamıyacaklardır,kalamamaktadırlar.Dağılan bozulan ve çürüyen inanç ve decier sistemlerinin, ideolojilerin arasında«HÜMANİZM», «DEMOKRASİ», «ÖZGÜRLÜK» düşüncelerisapasağlamayaktadır.Buolguadıgeçensloganlar ın,(osloganlar ı birzamanlarba ğ ı ms ı zcadenilebilecekkadarbenimseyenburjuvaziye ra ğ men ) burjuvazinin dışındaki emekçi halk kesimlerinin ve onların toplumsalsiyasal örgütlerinin savunmasmdadır. Artık, demokrasi ve özgürlük «insan hakları» gibi,hümanizm gibi sözcükler toplumcu partilerin elinde anlam taşımakta, TOPLUMCU özledonanmakta ve dünya emekçilerine yeni ufukIar açmaktadır.Burjuvaideolojisininçöküşünüetkileyennedenlerdenbiridebudur!70



Dünyatarihigözlemlerimizbizeanlatmaktadırkiancakyanibilimselveteknolojikgüçleryeni

toplumsalgelişmelerdoğrultusundailerleyensınıfvetabakalar;birtakımsözcüklereanlamlıöz kazandırabilir. 20. yüzyılın sonlarına doğru da, «demokrasi ve «özgürlük» özlemlerine«hümanist» ülkelere gerçeklik ve süreklilik kazandıracak olan halktır, emekçilerdir.Burjuvaideolojisibunabağlıolarakburjuvasiyasalkurumlar ı,partileri;bununiçinkendivarlıknedenlerinekatıtaıvıralabilmekte,tutarsızlığın,kitlelerehiçbirşeysöyliyememeninbatağınasürüklenmektedirler. «Sol», yeni bir ufuk, yeni bir umut olarak bu ortamda yeşermektefilizlenmektedir.71



C. (1) — ÖZEL OLARAK TÜRKİYE'DEKİ SİYASAL GELİŞMELER (SOL HAREKETAÇISINDAN) :

Genelbirçerçeveiçinde,kısacatarihiözetlediktensonrasolhareketleregelebilirizart ık:Türkiye'desolhareketlerinkökeni1908'lerekadardayan ır.Yalnız,dikkatedilmesigerekenveuzun dönemde belirleyici olan nokta şudur: 1908'lerde ve hatta yakın zamanlara kadar,solculuğun maddi temeli, toplumsal tabanı ağırlıklı olarak oluşmamıştır.«… Türk toplumunda 2. Me ş rutiyet'in ve Cumhuriyet'in ilân ı ile denenen, maddi temelinelverdi ğ iimkânlar ı nilerisineyap ı lmakistenendevrimcis ı çray ı ş lar,bat ı 'n ı ntemelindekapitalistendüstriyalizmibulunanhayattarz ı naözeni ş tenkaynakalm ı ş lard ı r.Etkilibirş ekildeherhangibir sosyal tabana basamayan bütün ilk ak ı mlar ise, esas itibariyle bu yönelimidesteklemekten öteye gidememi ş lerdir .» (Tuncay,M. Türkiye'de Sosyalist Akımlar, Sahife15.)«1908-1925 arasında ortaya çıkan Türk solculuğu... ancak Türk proletaryasının doğalideolojisi olabilirdi. Fakat Türk proletaryası denebilecek tabakalar, o yıllarda,gerçekleştirilmesi mümkün sosyalist bir programın toplumsal tabanı olabilecek genişliktedeğildi.»(Tuncay.M.,A.G.Y.Sahife192.)Yüzyıllar boyu, bürokratik şartlandırmacı nitelik taşıyan «insan yetiştirme düzenimiz»,«herşeyi biz biliriz. Halk cahildir, yönetilmek durumundad ır. Halk'a ışık götürecek, onunyararına olan yen ilikleri, onun ad ına gerçekleştirecek olan biz (asker-sivil ayd ın bürokrat)'ız.»mantığıileinsanyetiştirmişti.72



Doğaldır'ki,böylebirbelirleyiciortamınsol-cusu'dadahadeğişikbirtavıriçinegiremiyecekti,sonuçtagenel olarak «aydın» platformunda, özel olarak «sol» platformda, «halk ın d ış ında

kalan kişiliğ i oluşmam ış, ezberci ve ithalatç ı aydın»tipininetkinliğinikoruduğunugörüyoruz.Bukonuda,düşünürveromancıKemalTahir'inifadelerinibelirtmedengeçemeyiz,diyorkiSn.Kemal Tahir; «biz bat ı la ş ma hareketini-tabii, bat ı la ş ma hareketinin bir kolu da sosyalisthareketti-yani laiklik, maiklik denilen maskaral ı klar ı n yan ı s ı ra, sosyalizmi biz, tıpk ı ba tılaşmac ılarım ızm batılılaşmay ı ald ığ ı gibi aldık... Her gelen dergi, bize yeni fikirlergetirecektivebizim,bat ı danhiçbirfark ı m ı zolmad ı ğ ı içinaynenkullanacakt ı konlar ı biz!vaktaki,bat ı 'da,bizimiçinhaz ı rfikirolmad ı ğ ı anla ş ı l ı nca,k ı yametkoptu...Çünkübizbirş eyedeal ı ş mam ı ş t ı kyanibat ı 'dakifikrialal ı mdayerle ş tirelim,bunadaal ı ş mam ı ş t ı kbizgözükapal ı bat ı daki fikri burda tekrar ediyorduk... Binaenaleyh, vakta ki bat ı 'da haz ı r kal ı p olmad ı ğ ı anla ş ı ld ı ozamantabiçilyavrusugibida ğ ı ld ı adamlar.Kimiaskerlerinkay ı ş ı nayap ı ş t ı kimibilmemnereden,d ı ş ardanelpeydaetmeyeu ğ ra ş t ı ...Türk sosyalist hareketi, serap'a pratikle doludur. Hiç teorisiz pratiktir bu. Bizim,(1920'den...bugün 1970) dir, tam 50 y ı ll ı k sosyalist tarihimiz vard ı r. Bu sosyalist tarihte,Türkiyegerçeklerineyönelmi ş ikitanemakalebulman ı nihtimaliyoktur;bat ı danduydu ğ umuzbir iki basma kal ı p ayeti tekrar etmekten ba ş ka buna kar ş ı l ı k, mahya asmaya kadarbeyannameda ğ ı tmayakadar,donanmay ı isyanate ş viketmeyekadar,sonsuzeylemvard ı r.Bugüniçindeeylemfazlad ı r.Eylem,teorisizliktendolay ı safilbireylemdir.Çolu ğ unçocu ğ unölümünesebepolanbireylemdir .(TahirKemalsolbölünmelerüzerineÇ.Yetkinlekonuşma12Şubat1970;Türkiyedefterisayı2sahife17-18Aralık1973İSTANBUL,.)73



Yüzy ı l ı n ba ş lar ı nda teorinin genel soyutlama düzeyi ile ülkenin somut ko ş ullar ı aras ı nda

zincirlemeba ğ lar ı yeterincekuramayansolhareket,kendivarl ı knedeniiçingerekliko ş ullar ı ,1965'lerede ğ inyaratamam ı ş t ı r.«... Türkiye'de solcu dü ş ünü ş bütün dönemlerinde ba ş ka ülkelerden esinlenmi ş tir.Modernle ş meçabas ı içinde, uzuncabir süredir, bat ı ya dönük olan Türk toplumundabunaş a ş mamakgerekir...Türkayd ı n ı ,a ş a ğ ı yukar ı yüzy ı ldanberibat ı daiyidiyegördü ğ üş eylerihalk ı nabenimsetmeyesava ş maktad ı r.»(Tuncay,M.A.G.Y.Sahife196)Sol hareketin içinde, biçimlenmiş bulunan «bürokrat» aydın tipinin en belirgin özelliği,olayların metafizik yorumunu yapması, somut koşulların somut çözümlenmesini yapamaması ve şematik, kalıpçı düşünce tarzından kendini kurtaramamasıdır.Busıraladıklarımızınyamsıraşuunsurudagözdenkaçırmamakgerekir:«Türkiye'degerçekanlam ı yla«siyasaldemokrasi1960'larsonras ı ndaa ğ ı rl ı kolarakgeli ş meyeba ş lam ı ş t ı rbununnedeniTürkiyehalk ı n ı nvebirölçüdeburjuvazinin,1946'danba ş l ı yansüreçiçinde,siyasalveekonomikhayatayeterikadara ğ ı rl ı ğ ı n ı koyamam ı ş ,örgütlenememi ş olmas ı d ı r.Burjuvazininve i ş çi, köylü ve dar gelirli kitlelerin geli ş mesinin egemen bürokrat kesimlerce «kendido ğ rultular ı nda»sürdürülmekistenmesiiley ı llarboyub ı rak ı n20.yüzy ı l ı nengereklibilgilerini,rönesans döneminden bu yana Avrupa'daki dü ş ün hareketlerine damgas ı n ı vurmu ş güçlüdü ş ünürlerin yap ı tlar ı bile Türk halk ı ndan esirgenmi ş tir .» (Demokratik sol hareket, gençliksorunlarıbaşlıklıinceleme,demokratiksoldergisisayısahife6Nisan1975)Düşünceye zincir vuran anlayışın varlığı, özgür düşünce ve tartışma ortamının, temelörgütlenme haklarının büyük ölçüde kısıtlı olması; sol hareketin kendi gerçek yerinibulabilmesinin, doğru-geçerli tavrını tesbit edebilmesinin önüne yüksek duvarlar gibidikilmiştir.74



«1960'lara gelinceye kadar Türkiye'de sosyalist hareket c ı l ı zd ı ve dar bir çevrede t ı kan ı pkalm ı ş t ı ,1950-1960y ı llar ı aras ı ndakapitalizmingeli ş mesineh ı zverilirkengerekuluslararas ı

durumunetkisivegerekseyukar ı dakiekonomikolu ş umundo ğ algere ğ i,ülkeyo ğ unbiranti- komünizmiya ş ad ı .Sosyalistkadrolarda ğ ı t ı ld ı ,ezildi,sindirildi .»(LaçinerÖ.,12Martüzerine,BirikimDergisi,Sayı8,Sahife28Ekim1975.)BöylelikleTürkdü ş ünortam ı ,ça ğ da ş bilimselbilgi ve onu haz ı rlayan ça ğ ı m ı z öncesi ça ğ lar ı n bilimsel bilgisi aç ı s ı ndan son derece k ı s ı rkalm ı ş t ı r.Bubilgik ı s ı rl ı ğ ı «tekdüzedü ş ünmeyöntemive«onunsomutla ş t ı ğ ı »tekdüzee ğ itimsistemi ile birle ş ince günümüzdeki k ı s ı r ve tek düze dü ş ünen genç ayd ı n kar ş ı n ı zaç ı kmaktad ı r .(Demokratiksolhareketi,gençlikvegençliksorunlarıa.g.y.)1960'laragelindiğinde,«sol»hareketveörgütlenmeningeneldurumubudur.1961 Anayasasının getirdiği nisbi özgürlük ve demokrasi ortamında Türkiye'deki sol hareket,tarihinde ilk kez emekçi tabanı ile organik ilişikler kurabilme olanağına kavuşmuş ve filizlenipyeşermeye başlamıştır. İşçi kesiminin örgütlenmesinde ve «sol» olduğunu açıkça söyleyenpartilerin oluşturulmasında 1961 Anayasasının yarattığı ortamın payı oldukça büyüktür.Bununla birlikte 1970'lere değin, kendini «sosyalist» olarak ilân eden solda; toplumsaltabanını bulma, güçlü bir toplumsal muhalefet olarak yükselme olayına rastlanamamışsa,bununkökenleriniyinegeçmişimizdearamakyerindeolur;«somutkoşullarınsomuttahlilineyönelilenememesi, yakın zamana kadar, demokrasi uğruna mücadele veren ve bumücadelede halkla sağlam, tutarlı ilişki kurabilen kadrolar yetiştiren güçlü bir sol partininoluşamamasıda,belkiteknedendeğilamaönemlibirnedenolmuştur.Buortamda,düşünselkısırlık çeken ve halka dönük eylem koyamayan çeşitli aydın kesimleri içinde, aralarındadüşünsel aykırılık olduğu ileri sürülen klikler, marjinal gurupçuklar, daha güzel bir deyişletekkeleroluşmuştur.75



Tartışma ortam ın ı yoketmeye ve dogmatizmi canlandırmaya bire bir olan bu tekkeler,tamamen halkın d ışında sürdürdükleri bu gevezelikleri ile ileriye dönük bilimsel çalışmalara

sekte vurdukları gibi, emekçi halk ın çelişkileri doğru çözümlemesine de uzunca b ir süre engelolmuşlard ır. Bunun en güzel örne ğ ini y ı llar boyu sürdürülen, kökenini ekonomik temeleoturtmam ı ş « İ lerici-gerici» tart ı ş mas ı nda görebiliriz . («Demokratik sol hareket, gençlik vegençliksorunlarıa.g.y.»)BukonudaSn.KemalTahir'inilginçgözlemlerininyenidenanmaktayarar vardır. Diyorki Kemal Tahir; «eskiden beri Türkiye'de gurupla ş malar, hiçbir zamanfikirlerüzerindeyaniTürkiye'yiiyicebelirleyen,Türkiye'deeylemita ş ı yacakolananafikirlerüzerinde olmam ı ş t ı r binaenaleyh, grupla ş malar, bu sebepten de küçük üniteler halindecereyan etmi ş tir... Bu teorik bir plâtform üzerinde bulunmamakta, teoriyi gittikçeilerletememekteoriyiprati ğ euygulayamamakmeselesindendolay ı böyleoluyordu,onedenleböyleoluyorduvesürekliparçalanmalaroluyordu...Art ı kbirdahabirbirininyanmagelmemesigerekecek kadarbirbirlerini suçlayangruplar ı n tekrar, bir iki sene sonrabirarayageldiklerigörülüyorduçünküasl ı ndasuçlamalar ı nmesnedideyoktu (TahirK.,solbölünmelerüstüne«ÇetinYetkinle»konuşmaa.g.y.sahife15-16)1961 Anayasası'nın getirdiği nispi özgürlük ortamı içinde, sol'da ilk kurulan parti TİP idi. Yıllarboyu sindirilen ve susturulan sosyalist aydınlarca kurulan TİP, mevcut diğer partilerin «Sol»görüşler konusunda hiçbir tutarlılığı olmamasından ve emekçi halk'ın iktidarına yönelik teorikve pratik yapıda bulunmamasından dolayı tüm solcu kadroları, özellikle «aydınlar»ı bünyesinde topladı. Bu toplanma, belli bir kuramsal yapı ile varolan sağlıklı bir sol örgütlenmedeğildi.76



Sosyalist olduğunu ileri süren «herkesin» çatısı altında toplandığı, adeta «parti adlı genişcephe»denebilecek bir kuruluştu. Ayrıca,yıllarınverdiği ezilmişlik duygusu ile «aydın» lareyleme (ne tür olursa olsun) ve konuşmaya susamışlardı. Parti, yönetimiyle geçerli, tutarlı

program belirleme ve parti-içi disiplin sağlama, tartışma birikimini somut amaçlarayönlendirme becerisini göster-meyince; yeni çıkan her kitaptan etkilenen, «sosyalist»formasyona ulaşamamış her kişi, her grup kendi görüşünü mutlak doğrular kabul ettirmeye veyer kapmaya çalıştı.Zamanla, parti içinde üreyen bir çok fraksiyon, o dönemin (bu dönem 1971'lere kadarsürecektir.)Tek«Sosyalist»partisinidağıtmaya,kitletabanıileilişkisinikesmeyeyetmişti.Biryandanolaylargelişir,toplumsalhareketlilikherplandaartarken,TİPiçinde,içe-dönükuğraşveren grupların kavgası sürüyordu. Karşılıklı suçlamaların çatışmaların oluşturduğu tozludumanlıortamdabellibaşlıbeşanagrupoluştu:a — Aybar'c ılar ve sendikac ılar:b — Aren-Boran'c ılar,c — MD D'ciler,d — PDA'c ılar,e — Cuntacı'lar.Aybar'cılar parti yönetimini Aren-Borancılara teslim etmeye mecbur kaldılar. Yeni yöneticilerinelinde zaten ufalmakta olan parti, biraz daha ufaldı. Emekçilere olan bağlar biraz dahazayıfladı. Sonunda parti bir avuç entellektüel'in kendi düşlerinde düzen yıkıp düzen yücelttiğibir «kültür klübü» haline geldi.MDD'ciler, partiden giderek tasfiye edildiler. Tasfiye edilmeleri süreci ilegençlik ve küçükburjuvaradikalaydınlararasındaetkinlikkazanmalarısürecibiraradaolageldi.Genelolarak;Türkiye'deişçisınıf ınınhenüzvarolmadığı,halkınbilinçsizolduğu,«milli»nitelikte(oldu ğ uilerisürülen ) burjuvazi ile emekçilerin (daha do ğ rusu emekçiler ad ı na hareket koyanentelektüellerin ) bir ittifak çerçevesi etraf ındabirleştirilmeleri ve Amerikan emperyalizmi'nekarşısavaşlarışeklindekısacaözetlenebilir,buakımındüşünceyapısı!77



MDD'ciler işçi ve köylü yığınlarından uzaklaştıkça gençliğe ve asker-sivil aydın bürotratlara,cuntacılara yanaştılar. Öğrenci gençlik hareketinin tarihten gelen «bürokratik ilerici»özellikleriniistismarederek,o'nupartile ştirmeyeçalışarak,«küçük burjuva öznel radikalizmi»

ya da «küçük burjuva ayd ın ın toplu intihar eylemi» diyebileceğimiz Dev-Genç hareketinioluşturdular. Asker-sivil bürokratlara (hiçbir zaman gerçekten sahip olmad ıkları) «ileri-dev-rimci» nitelikler bahşederek kendi kendilerinin gözünü boyadılar.Bu konudadüşünür ve romancı Kemal Tahir'in değindiği noktalar dikkate alınmaya değer:«1972'de ş ehire ş kiyal ı ğ ı bahanesiyleTürkayd ı nlar ı n ı Türküniformas ı giymi ş baz ı askerlervas ı tas ı ylateröredü ş ürmekasl ı ndaTürkiyeiçibirmeseleninsoygunvedespotizminrahatça yürütülmesidü ş üncesiyle ba ş vurulmu ş biri ş de ğ il,do ğ rudando ğ ruyad ı ş emperyalistlerin yak ı nbirgelecekteTürkiyeetraf ı ndazorluklarau ğ ramas ı n ı önlemekiçin,Türkiye ayd ınların ı sersemletmek amacıyla girişilmiş bir baskın hareketidir.1965'den1971'ekadarhaz ı rlananeylemortam ı yaniemperyalistkaynaklarvebukaynaklar ı n yerliadamlar ı taraf ı ndanhaz ı rlanm ı ş sağ ve sol çetelerle sağ ve sol yazarların vuruşturulması komplosu sonucugerçek Türk ayd ı nlar ı n ı yak ı n bir gelecekte yerli ve yabanc ı emperyalistajanlarakar ş ı yenibirdavran ı ş ageçmeleriniönlemeplan ı uygulanm ı ş t ı r.Buaç ı danbak ı l ı rsasol eylemci yazar geçinenlerin göründükleri gibi bir ikinci küçük rütbeli asker cuntas ı n ı nç ı ğ ı rtkanlar ı olmay ı pdo ğ rudan do ğ ruyaAmerika paras ı yla yazanAmerikanajan ı yadabuajanlar ı nkand ı rd ı klar ı aletleroldu ğ uanla ş ı l ı r.78



Çünkü1971'deortadabirtekcuntadanba ş kacuntayoktur.

1965'deba ş lay ı p1972'deörfiidarelerlesürdürülmü ş yenisoygundönemideayn ı metodlarlahaz ı rlan ı p,yürütülmü ş tür.Buradakifarksadecekürtlerinyerinebukezkand ı r ı lm ı ş baz ı Türkdelikanl ı lar ı n ı n birkaç üniversite çocu ğ unun kullan ı lm ı ş olmas ı sonunda bu çocuklar ı ngaddarcaöldürülmesi.Meselelerebuaç ı danbak ı l ı rsabirtak ı mmilletdü ş man ı yazarlar ı nbuayr ı m ı kolayla ş t ı rmakiçinileri sürdükleri «albaylar cuntası», «ordudaki sosyalist genç subaylar» laflar ı baştan aşağ ı yalan olup, 12 Mart'dan sonra kurulan örfi idare düzeni getirmek için uygulanan soygunplanının bir parças ından başka birşey değildir. Kapal ı rejimin kime yarad ı ğ ı ara ş t ı r ı lsa bugerçek bütün aç ı kl ı ğ ı ile ortaya ç ı kar . (N. Çelik, «Kemal Tahir ve tarih notları hakkında»,TürkiyeDefteriDergisi,sayı:18,Sahife491-495,Nisan1975.)12 Mart'a gelindiğinde Türkiye kapitalizmi güçlü bir bunalımın içindeydi. Enflasyon, pahalılıkve işsizlik büyük boyutlara erişmişti. Emekçi halk içinde sosyal bilinçlenme her geçen günartıyor, kaynağını sosyal-ekonomik bozukluklardan alan direnişler, hak alma eylemlerisürüyordu. Eğitim laçka olmuş, sistem ilk defa ciddi tehlike içine girmişti.

Bu ortamda sağı ve “sol” (?)u, silâhlandırarak, kışkırtıcı ajanlar kullanarak, onların birbiriylevuruşmasından doğan siyasal huzursuzluk ortamını bahane etmek isteyen görüş, büyüksermaye güçleri içinde yaygındı. Bu nedenle MDD hareketi, Devgenç hareketi, PDA veCuntac ılık hareketleri, dışa bağımlı egemen tekelci sermaye tarafından uygun yöntemlerleyönlendirildi, alttan alttan desteklendi. Kapalı rejiminin gerçekleri hazırlandı.79



(Bu dönem İ çin söylenilenlerin kan ı t ı , 1971 sonras ı sol örgütlerin içinde olan ajanprovokatörlerdir.)Tekelci sermaye, faşizm özlemi içindeydi. Çünkü bir CHP gerçeği biçimlenmekteydikarşısında, 1960 ortalarına değin «sivil-asker ayd ın bürokratların» ve büyük sermayeninpartisi olan CHP, tarihimizde ilk defa geçerli ve tutarlı bir «Sol» deney içine girmiş ve bu yoldagüçlenmeye başlamıştı. Yapılacak ilk seçimde CHP, AP'yi devirebilir, serma yenin tatlı kârlarının köküne kibrit suyu ekebilirdi.1965'lerdenbuyanasüreklikendiniyenileyenbir«SOL»aaçılmasürecindeolanCHPneidi,neredengeldi venereyegitmekte!Busorularıncevabını«CHP»:kısatarihçe»bölümündevermeyeçalışacağız.80



D (1) — CHP : TARİHÇE :

d-1-KURULUŞ DÖNEMİ 20. yüzyılın ilk çeyreği tamamlanmadan, emperyalist-kapitalist güçlerin silahlı işgali yoğunbaskı ve sömürüsü altında yaşayan Anadolu'da bir Ulusal Kurtuluş savaşı verilmiş ve zaferkazanılmıştı.Yabancı istilâcı güçler Anadolu'ndan atılmış; «bağımsız» Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştu.Yeni Cumhuriyet'in yönetici kadrosu, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı yürüten kadrolar, «CumhuriyetHalk Fırkası» siyasal örgütü çatısı altında toplanmışlardı.CHPnasılkurulmuştu,kimlerkurmuştubusiyasalörgütü?Bukonularaaşağıdakısacayanıtvermeyeçalışalım:C.H.P.'nin kurulmas ı dü ş üncesi İ lk olarak Mustafa Kemal'de olmu ş tu. Mustafa Kemal bukonuylailgilidü ş ünceleriniilkolarak16Ocak1923tarihinde İ zmit'teyapt ı ğ ı konu ş madahalkaaç ı kl ı yordu:«Milletiniçtimaiihtiyaçlar ı n ı vegeçmi ş tekizararlar ı n ı telafiedebilecekenmakûlprogram ı tesbit etmeye mecburuz. Program, bütün milletçe tatbik olunmal ı d ı r. Bu ancak,siyasibirte ş ekkülilemümkündür.İş bu hakikatin icbar ı iledir ki bütün s ı n ı flar ı birbirinin lâz ı m ı gayri müfariki olan, çünkümenfaatlar ı da birbirinden tehalüf eylemeyen halkım ız ın müşterek ve umumî olan

menfaatlarını ve saadetlerini temin etmek için «Halk Fırkası» nam ı alt ı ndabir F ı rka te ş kilidü ş ünülmektedir .»81



GaziMustafa Kemal, bu konuda6Aralık 1922 tarihinde, Ankara'dayayınlananHakimiyetiMilliye,YenigünveÖğütGazetelerinedemeçvermiş İzmitkonuşmasını,birsüresonra16Ocak1923'deyapmıştır.

6 Aralık 1922 tarihli demeçte Gazi şunları açıklamaktadır:«Tanr ı ya ş ükürlerolsun'kimillet3,5y ı l kahramancasava ş tansonra kendisini ebediolarakesaretzincirineba ğ lamakistiyenleriyenmi ş veba ğ ı ms ı zl ı ğ akavu ş mu ş tur.Bütün Medenî Milletler aras ı nda hür ve ba ğ ı ms ı z olarak milletimizin mevki alaca ğ ı bar ı ş günlerideTanr ı n ı nizniylegecikmiyecektir.Bumutlugünlerebüyükfedakârl ı klarvezahmetlerkar ş ı l ı ğ ı ndaeri ş ece ğ imiziaslahat ı rdanç ı karmamakvegelecektemillethayat ı n ı tehditedecektehlikeleredü ş memekiçinonagöreş imdidenhaz ı rlanmakveçal ı ş mak,yurdunusevenbütünmilletfertlerininborcudur.Gerçekdeyurdumuzaveba ğ ı ms ı zl ı ğ ı m ı zagözdikenlereyaln ı zaskerlikçegalipgelmekkâfide ğ ildir. Memleketimizin hakk ı nda istila emelleri besliyecek olanlar ı n her türlü emellerinik ı racakş ekildesiyasette, idarede, iktisatta kuvvetli olmak lâz ımd ır.Hiçş üpheyokturki,Ziraatveticaretimizingeriolmas ı ;memleketimizinçokbüyükk ı sm ı n ı nharapvehalk ı m ı z ı nfakirbulunmas ı ,nakilvas ı talar ı n ı nçokazolu ş u,MilliE ğ itiminherkeseveher yere yeti ş emeyi ş i; sosyal hayat ı m ı z ı n en büyük dü ş man ı olan cehalet... gibi sebeplermilletimizifakirvezay ı fdü ş ürmektengerikalmam ı ş vekalmayacakt ı r.Bundan dolay ı , kurtuluş ve bağ ımsızl ığ ım ız için yaptığ ım ız savaşı tamamlamak ve tanrın ınmilletimize verdiğ i istidat ve kaabiliyeti sonuna kadar g eliştirmek ve memleketimize bahşettiğ ibütün servet kaynaklarından büyük çapta faydalanmak ve zay ıflığım ızın sebeplerini ortadankaldırmak için, bundan böyle hiç bir fırsatı ve vakti kaybetmemeye m ecburuz.82



Ancakbuçal ı ş ma,y ı llarcatakipvetatbikedilecekbirprogramadayanmazsayaz ı kolurgider.Uza ğ ı gören bir görü ş oldu ğ u kadar milletimizin en acele ihtiyaçlar ı n ı kar ş ı layacak birprograma dayanmayan reformlarş ahsi vekeyfiolmaktan kurtulamaz.Bugibi te ş ebbüsler,sahipleriolanş ah ı slar ı nde ğ i ş meleriilehattakendisininbirbirinez ı tgörü ş lerivetatbikat ı ile

sönergider.Öbür yandan, her hangi bir program ı n uzun bir çal ı ş ma devrine yol göstermesi içinmemlekettebütün vatan seve nlerinonunhaz ı rlanmas ı nayard ı mc ı olmalar ı lâz ı md ı r.Gerçektenbüyük vatan sever kitlenin reform isteklerini taşımayan bir program ın başar ılı veverimli olmas ı ümit olunamaz.Bumillimaksatvegörü ş lerigözönündebulundurarakmilletinhers ı n ı fhalk ı ndan,hattaislamdünyas ı n ı n en uzak kö ş elerinden bana ebedi olarak iftihar duyaca ğ ı m ş ekilde gösterilenteveccühveitimadalay ı kolabilmekiçinenmütevazibirmilletferdis ı fatilehayat ı m ı nsonunakadar vatan ı n hayr ı na vakf eylemek emeliyle bar ı ş tan sonra (HALKÇILIK) esası üzerinedayananveHalkF ı rkas ı ad ı ylabirsiyasiF ı rkakurmakniyetindeyim.Ba ş kamemleketlerdekurulmu ş olanbugibipartilerinprogramlar ı n ı gözdengeçirmi ş isemde,bunlar ı memleket ve milletimizin gerçek ihtiyaçlar ı n ı tamamiyle kar ş ı lamaya yeterbulmad ı ğ ı m,busebeple ş imdidenböyle bir program ı n esaslar ı n ı tesbit etmeküzere bütünayd ı nlar ı nvealimlerinyard ı mlar ı n ı vebui ş eortakolmalar ı n ı istemeyivazifesay ı yorum.83





YenikurulacakF ı rkan ı nte ş ekkülüne intizaren,yeni intihaba,Gazi'nin ilânetti ğ i9umdeilegirildi. Gazi bu umdeleri memleketin acil ihtiyaçlar ı n ı dü ş ünerek ihtisas adamlar ı n ı nmütalalarm ı , bilhassa, o s ı ralarda İ zmir'de bütün memleket mümessillerinin i ş tirakiyle

toplananiktisatkongresimüzakerelerisonundavar ı lanneticeleridikkatealaraktesbitetmi ş bulunuyorlard ı .»Adı geçen «Dokuz umde» kamuoyuna şöyle açıklanıyordu :« BEYANNAMEMemleketiparçalanmakvemilletiyokolmakfelâketindenkurtarmakiçinmillettenald ı ğ ı tam yetkiyle toplanan (T.B.M.M.)milli egemenliğe dayanan bir halk devleti ve hükümeti kurdu.Üzerineald ı ğ ı millivazifeninmühimk ı sm ı n ı üçsenelikdevaml ı çal ı ş mas ı ileifaedenMeclis1.4.1923 tarihinde seçim yenilenmesine oy birli ğ i ile karar verdi. Önümüzdeki devredetanr ı n ı nizniylebar ı ş avesükûnakavu ş aca ğ ı m ı zdan iktisadikalk ı nmay ı sa ğ lamak vebütünte ş kilât ı m ı z ı tamamlamak ve bu suretle memleket ve milleti refaha kavu ş turmak gayeolacakt ı r.Yeni çal ı ş madevresindeMeclis'inço ğ unlu ğ unubuamaçetraf ı ndatoplamak vememleketimilliegemenli ğ edayananbirsiyasite ş kilâtakavu ş turmakiçinHalk Fırkası kurulacaktır.Mecliste bulunan Anadolu ve Rumeli Müdafai Hukuk grubu, Halk Partisine intikal edecektir.Ad ı geçen F ı rka'n ı n Halk egemenliğine; maddi ve manevi alanlarda ilerlememizin vegelişmemizin bağ lı olduğu esaslara göre hazırlanacak uzak görüşlü ve muntazamprogramları bütün üyelerin tartışmalarına ve tasviplerine sunulacaktır. Bu program ı nhaz ı rlanmas ı nakadargrubumuzaşağ ıdaki umdelerleyeniseçimekat ı lmayakararvermi ş tir.85



Buumdeler,memleketinenaceleihtiyaçlar ı ;pekçokayd ı n ı nveuzman ı ngörü ş lerivebilhassaİ zmir'debütünmemleketdelegelerininkat ı lmalar ı iletoplananiktisatkongresiçal ı ş malar ı dagözönüneal ı naraktesbitedilmi ş tir.

Umde 1Egemenlik kayıts ız ve şartsız milletindir. Halkın kendisini idare etmesi esast ır. Milletin gerçekve tek mümessili T.B.M.M.'dir. Türkiye B.M.M. d ışında hiç bir fert, hiçbir kuvvet ve hiçbirmakam millet mukedderatına hakim olamaz.Bundandolay ı ,bütünkanunlar ı ntanziminde;bütündevlette ş kilât ı nda,bütünidaredeumumikültürdeveiktisadihayattamilli egemenliğegörehareketedilecektir.BakanlarKurulu'nunvazifevemes'uliyetikanunu;illerinmahallii ş leriiçinhükmiş ahsiyetlerinivemuhtariyetlerini ta ş ı yan iller idaresi kanunu; illerin bölge bak ı m ı ndan iktisadi ve sosyalmünasebetlerini düzenleyecekGenelmüfetti ş likkanunu,köykanunusüratleç ı kar ı lacakvetatbikolunacakt ı r.Umde 2Saltanat ı n kald ı r ı lmas ı na ve milli egemenli ğ in asla bölünmez ve vazgeçilmez surette Türkmilletinin gerçek ve tek mümessili olan T.B.M.M.'nin manevi ş ahsiyetinde top lanm ı ş bulundu ğ una dair 1.11.1922 tarihinde T.B.M.M.'ne oy birli ğ i i!e al ı nan karar hiçbir suretlede ğ i ş tirilemez,prensiptir.Dayanağ ı T.B.M.M.'de olan hilâfet makam ı islam dünyas ın ın bir yüksek makam ıdır.Umde 3

Memlekette emniyet ve asayişin tam olarak kurulması,enönemlivazifedir.Bugaye,milletinarzuveihtiyac ı nauygunolaraksa ğ lanacakt ı r.

86



Umde 4Mahkemelerimizce adaletin süratle yerine getirilmesi sa ğ lanacakt ı r. Bundan ba ş ka bütünkanunlar ı m ı z, milli ihtiyaçlar ı m ı za ve hukuk telâkkilerine göre yeni ba ş tan ele al ı nacak vetamamlanacakt ı r.Umde 51—Aşar usulünde halk'ın şikâyetleri ve uğrad ıkları haksızl ıklaresasl ı surettedüzeltilecektir.2—Tütün ekim ve ticareti için m illi menfaatlere uygun tedbirleral ı nacakt ı r.3— M ali müesseseler «bankalar» çiftçilere, sanayicilere, tüccarlara ve bütün çalışanlarakolaylıkla kredisa ğ l ı yacaksurettedüzeltilecekveço ğ alt ı lacakt ı r.4— Ziraat Bankası'n ın sermayesi artırılacak, çiftçilere daha kolaylıkla ve daha çok yard ım yap ı lmas ı sa ğ lanacakt ı r.5—Memleketimizçiftçiliğ ini ilerletmek için ziraatmakineleri ithal olunacak veçiftçilerimizinziraataletlerindenkolayl ı klafaydalanmalar ı sa ğ lanacakt ı r.6—Hammadde'si memleketimizde bulunan malların imaliiçingereklitedbirleral ı nacakvebui ş iyapanlarkorunacakveverilecekmükâfaatlarlate ş vikedilecektir.7—Çokaceleolarakmuhtaçbulundu ğ umuzDemir Yollarıiçinhemente ş ebbüsegeçilecekvederhalbui ş eba ş lanacakt ı r.8— İ l Öğretim'in birle ş tirilmesi; bütün okullar ı m ı z ı nmilli ihtiyaçlar ı m ı za ve modern esaslaragöredüzenlenmesi,ö ğ retmenveprofesörlerinrefahakavu ş turulmas ı sa ğ lanacakt ı r.Ba ş ka yollarladahalk' ı nayd ı nlat ı lmas ı na,e ğ itimineçal ı ş ı lacakt ı r.9—Umumi sağlık ve sosyal yard ıma ait müesseselerdüzeltilecek,ço ğ alt ı lacakvei ş çilerimizikoruyucukanunlarç ı kar ı lacakt ı r.

87



10—Ormanlar ım ızdan modernteknikusulleregörefaydalanmay ı ;madenlermizinenfaydal ı ş ekildei ş letilmesini;hayvanlarım ızın islâhveço ğ alt ı lmas ı n ı sa ğ l ı yacaktedbirleral ı nacakt ı r.

Umde 6Askerlik süresiazalt ı lacakt ı r.Bundanba ş kaokuyupyazabilenlerinveordudaokuyupyazmaö ğ renenlerinhizmetsüreleribirderecedahaazalt ı lacakt ı r.Ordu mensupların ın refahların ı sağ lamak esastır.Umde 7Yedek Subaylar'ın hayat ve geleceklerini kendilerine ve memlekete en faydal ı bir ş ekildesa ğ lamakesasl ı birhedefimizdir.Memleket savunmas ı veba ğ ı ms ı zmillet olarakya ş amaku ğ runda malûl kalm ış olan Ordumensuplar ının ve millet fertleriyle bütün emeklilerin, yetimlerin ve dullar ın sefalet çekme lerinemeydan verme yecek tedbirler alınacaktır.Umde 8Halk'a ait iş lerin süratle görülmesi ancak çalışkan, ehliyetli, dürüst m emurların kanun,usûlvenizamdairesindei ş görmelerineba ğ l ı oldu ğ undanbütünmemurlarbunagöreikmaledilecekvebütündevletdaireleridevaml ı olarakkontrolvedenetimetabitutulacakt ı r.Öbüryandanmemurlar ı nteminat ı na,tayinine,terfiineemekliyeş evkinevei ş tenç ı kar ı lmalar ı naaitesaslartesbitedilecektir.Devlet işlerinde, memleket ayd ınlarından ve her meslekteki uzmanlardanfaydalanmak karara bağlanm ıştır.

Umde 9Harabolanmemleketimizin süratle yeniden imar ı içindevletçeal ı nacaktedbirlerdenba ş ka yap ı vetamirleriçinyeryerşirketler kurulmas ını teşvik edecek ve özel teşebbüsü korumayı sağlıyacak kanunlar ç ıkaracaktır.8 Nisan 1923Anadolu ve Rum eli Müdafaai Hukuk Cemiyeti Başkanı Gazi Mustafa Kemal»88



İzleyeceği yol, 9 umde ile belirlenen Halk Fırkası, 9 Eylül 1923 günü kuruldu, kuruculararasındaErzincanMebusuSabit;İ stanbulMebusuDr.Refik, İ zmirMebusuCelâl,ErzurumMebusuMünirHüsrev,Tekirda ğ MebusuCemil,KonyaMebusuKâz ı mHüsnü,İ zmitMebusuSaffet veDiyarbak ı rMebusuZülfi beylerin bulunduğuHalk Fırkası'nın genel başkanı Gazi

Mustafa Kemal, Genel Sekreteri ise Recep Bey'di.HalkFırkası'nıntüzüğünde,temelgörüşlerşöyleaçıklanmaktaidi:«HalkF ı rkas ı ,cemiyetlerkanunu'na göre kurulmu ş siyasi bir cemiyettir. Gayesi, Milli Hakimiyetin tahakkukunarehberlik etmek, Türkiye'yi tam m ânâs ı ile asri bir devlet haline getirmektir.HalkF ı rkas ı bir ihtilal komitesi de ğ ildir.Bir inkilâp F ırkası'd ır. Fırkadan olanların gerçektenhalk'ç ı olmaları şarttır.F ı rka,hiçbirferthiçbircemaatiçinimtiyaztan ı mad ı ğ ı gibi,kanunlar ı te ş riveicraetmektekimutlakbirhürriyetveistiklâlinitahditvete ğ viredicihurafevikanaattemayülat ı nme ş rulu ğ unudatan ı maz.Kanun nazarında her fert müsavidir. Türk kültürünü kabul etmiş Türkiye'li her fert Fırkayagirebilir...»Parti tüzüğünün 1. maddesinde, şöyle hedefler gözetilmişti: «A — milli hakimiyetin halktaraf ı ndan ve halk için icras ı na rehberlik etmek; B — Türkiye'yi asri bir devlet haline yükseltmek.;C—Türkiye'debütünkuvvetlerinüstünde,kanununvesayetini(Sahipli)hakimk ı lmayaçal ı ş mak...»Aynı şekilde, 2 madde de; «Halk Partisi nazar ı nda halk mefhumunun herhangi bir s ı n ı famünhas ı r olmad ı ğ ı , hiçbir imtiyaz iddias ı nda bulunmayan ve umumiyetle kanun nazar ı ndamüsavat(E Şİ TLİ K)kabuledenbütünfertlerinhalktanbulundu ğ u,halkç ı lar ı nhiçbiraile,hiçbirs ı n ı f,hiçbircemaat,hiçbirfertintiyaz ı kabuletmeyenvekanunlar ı kaynaktanmutlakhürriyetveistiklalitan ı yanfertleroldu ğ u...»ifadeedilmektedir.89



Saltanât'ın ve halifeliğin kaldırılmasından sonra, 10 Kasım 1924 yılında Halk Fırkası'nın adı «Cumhuriyet Halk Fırkası» olarak değiştirildi. Aslında bu olay, toplumdaki yönetim biçimideğişikliğininHalkFırkasınayansımasıidi.

CumhuriyetHalkFırkasıilk(ikinci)büyükkongresini15-20Ekim1927'deyaptı.(«CHP'ninbirincikongresiolarak,genellikle,4Eylül1919'datoplananSivaskongresikabuledilir.»GaziMus¬tafaKemalAtatürk'ününlü«Nutuk»u,bukongredeokunmuştur.)10Mayıs 1931 tarihinde toplanan 2.büyükkongre(3. kongre) CHP'nin ilk programınınvealtıokilkeleribütünününbelirlenmesiişleminiyapmıştır:Cumhuriyet'çilikilkesininprogramdaelealmışışöyledir:«parti,milletinhakimiyetiilkesinieniyiveensağlamtemsilvetatbikedendevlet şeklininCumhuriyetolduğunakanidir.PartibusarsılmazkanaatlaCumhuriyet'ihertehlikeyekarşıbütünvasıtalarıilemuhafazavemüdafaaeder.»d — 2 : 1920 HAREKETİNİN TOPLUMSAL TABANI :1920 hareketinin toplumsal tabanınıoluşturangüçleri, o dönemin sınıf ve tabakalaşmasınıkavrarisek,dahaiyideğerlendirebiliriz.İstanbul ve bir liman şehri olan İzmir çerçevesinde sıkışmış dış ticaret yapan azınlıklarınyerine göz diken sınırlı sayıda bir ticaret burjuvazisiveyineağırlıklı olarak yabancı sermayekuruluşları olan beşin üzerinde işçi çalıştıran 284 işyerinden oluşan bir sanayi ile,Cumhuriyetinilkyıllarında,negelişmişbirticaretten,nedesanayidensözetmekmümkündür.

90



Teknolojinin tamamıyla ortaçağ koşullarında bulunduğu, nakliye ve iletişim ağından çokbüyükölçüdeyoksun;pazarlarvekentlebağlantılarıazamidüzeydekopukolanvetoplumnüfusun%90'ındanfazlasınıistihdameden-yarı feodal eşraf- tefecinin kontrolünde bulunan

bir tarımsal yapıdazatenticarivesanayigelişmearanmamalıdır.

Asker-Sivil-Bürokrat-Eşraf-Tüccar İttifakı 1 — Dünya Savaşından sonra doğan Müdafaa-î Hukuk ve Kuvayı Milliye hareketleriCumhuriyetin ve CHP'nin dayandığı temei unsurları oluştururlar. Gazi Mustafa Kemal'inCHP'nin 1. Kongresi olarak Sivas Kongresi'ni ileri sürmesi,bugerçeğinifadesidir.Müdafaa-îHukukHareketi,önceleriyöresel-çeteci-örgütlenmeleredayanmaktaiken,Sivasve Erzurum kongreleri'nde alınan kararlar doğrultusunda düzenli savaş örgütlenmesinedönmüş ve anti-emperyalist savaş bu yolla başarıya ulaşmıştı. Ulusal Kurtuluş uğraşının

öncülüğünüyapanortası

nı

fkökenliasker-sivilbürokratkadro,savaştanyı

lmı

şolanhalkı

kurtuluşa doğru yöneltebilmek, harekete geçirebilmek ve savaşı finanse edebilmek içinAnadolueşraf ıileittifakagirmiştir.Buittifak,dahasonraticaretburjuvazisinindekatılmasıylaulusal kurtuluş uğraşı sonrasında, Demokrat Parti patlamasına kadar sürecek ve iktidarınsınıfsalkarekterinibelirleyecektir.Çalışmanınbaşlarındaifadeedildiğiüzere,CHP,kuruluşundamillihareketinsonucuolarakdoğmanın bütün özelliklerini taşımaktadır. Atatürk'ün de belirttiği gibi «Milli mücadeledetopyekûnmücadeleesastır»ve«sınıfsız,imtiyazsızkitle»,CHPçatısıaltındaderlenecektir.Hareket «temelden çatıya değ il, çatıdan temele doğru gelişmiş» ve sonunda da,CHP'ninkurucuları, Ulusal kurtuluş Savaşı'nda olduğu gibi çatıdan gelmişlerdir.

91



O günün koşulları içinde, köylü ağa baskısı altında olup örgütsüzlüğü nedeni ile sosyalyaşamınsürdürülmesiniyönlendirmegücünesahipde ğildir.Güçlü sanayi olmadığı için, güçlü

işçi sınıfından da bahsedilemez 1920'lerde.Tarımsalalandaveticaretyaşamındadenetimveyönlendirme gücüne sahip olan ağa-eşraf takımı 1920'ler Türkiye'sinin egemen zümresigörünümündedir.9 Eylül 1923'de CHP kurulmuştur artık.Eşraf ınyeni iktidardantemelbeklentisiasırlarboyusürdürdüğü özel mülkiyetin teminat altına alınması, kendinden yana tercih yapılmasıdır.Asker-sivil bürokrasi ise İzmir İktisat Kongresinde pazara yönelik üretimi (Kapitalist üretimilişkilerini) teşvik eden kararların alınmasında önayak olmuş, gerekli altyapı yatırımlarınındevletçe yapılmasını üstlenmiş ve daha sonra Batı'dan getirilen Medeni Kanun'la topraktaözel mülkiyeti, toprak değişimini serbest bırakmış, «aşar»ı kaldırmış ve böylece eşrafı rahatlatmıştır. Bu konuda ilginç gelişmeleri İsmet Paşa şöyle anlatır. «Aş ar' ı kald ı rd ı ğ ı m ı zzamansamimiolaraktereddütveitiraf ı biz,köylülerdengördük.İ htiyarlar,bukadarbüyükbirvergidenvazgeçilirsebudevletinnas ı lidareolunaca ğ ı ndanendi ş eetmi ş lerdir.Yeryer,birikisene,a ş arzaman ı tekrarvergial ı nmakihtimalinigözönündetutmu ş lard ı r .»(30.8.1930)«Aşar» gibi büyük yekûn tutan bir gelirden mahrum kalmasına rağmen sırtını ağa-eşref-mütegallibe zümresine dayanan devlet yaşayacaktır.Cumhuriyet'inkuruluşundan1946’larakadardevamedenittifak içindekültürçelişkisisürüpgiderken, temel problem ülkenin sanayileşmesi idi. İnönü'nün deyişiyle; «Bu memleketinkaynaklar ı n ı n nekadar kuvvetli, nekadar bol oldu ğ unu bizden daha iyi bütündünya bilir.Dü ş ünülebilirmiki,eri ş ilmezhedeflerevarmakiçinvas ı tas ı zl ı ğ ı ,maddimü ş külleriyenenbirmemleket ve bir millet alt ı n hazineler üzerinde oturan ve sadece bu hazinelerin kap ı s ı n ı açmay ı bilmemekyüzündenfakirveı st ı rab ı kabilitedaviolmas ı n?92



As ı l olan nokta, kaynaklara malik olup olmamaktad ı r. E ğ er memlekette kuvvet kayna ğ ı ,geli ş mekayna ğ ı yoksa,bunu yaratmak kimsenin elindede ğ ildir. Fakatbizimnüfusumuzu,hayat ı m ı z ı , enyüksekmedeniyetseviyesine ç ı karmak için,her türlü kaynaklarvevas ı talar

vard ı r...Hedefe varmak için, evvelâ hedef belirli, berrak bir surette lâz ımd ır. Yanar döner bir ı ş ı k,bulutlariçindebelirsizhedeflerarkas ı ndako ş anlar ı n,ilkmü ş külâtkar ş ı s ı ndaayaklar ı sürçer.Büyük hedefin yolu, sab ı r ve sebat ı tüketecek zannolunan büyük mü ş küllerle doludur.Varaca ğ ı m ı znokta,milletleraras ı ndaenyüksekterakkivemedeniyetseviyesidir.Gerçifakirveharab ı z.Amaalt ı nhazineleriüstündeoturuyoruz.Yar ı nveyaöbürgün,behemahalbunlar ı açabiliriz, ve behemahal bunlar ı açmak mecburiyetindeyiz. Açmak için vas ı ta insan gücüd ı ş ı nda de ğ ildir. Bu vas ı ta gökten inecek de ğ ildir. Bu vas ı ta, belirli bir hedefe do ğ ru y ı lmayarak,durmadançal ı ş maktad ı r...(30.8.1930)Asker-sivil bürokrasi ile ağa-eşraf-mütegallibe ittifakı bu sorunuçözümlemek uğraşı içindebirbirleriilesürekliçatışırlar.Yarı feodal bir yapının geleneksel islami ideolojisi ile, ithalâtçı-kişiliksiz aydını simgeleyen Batı kültürü, Batıcı inanç ve değer sistemi çatışma halindedirler.Batıcı sivil-asker bürokrasinin temel düşünce yapısıçalışmanınbaşlarında dagördüğümüzüzere lâiklik; sınıf çatışmasını reddederek katı bir sosyal dayanışma anlayışı temelineoturtulan halkçılık ve düşünsel kökenini Auguste Comte ve Emile Durkheim'de bulan«Pozitivizm »di.TemelhedefBat ıkurumvekültürlerininbutoplumaadapteedilmesiyoluileliberalkapitalistekonomiyigeliştirmekti.Eşraf-ağa mütegallibe zümresi, Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında -tartışma noktasındanöğrendiğimizgibi-1.TBMM'de,sivil-askerbürokrasiningüçlenmesineveyönetimi(kültürüilebirlikte)ağırlığınıkoymasınaengelolmayaçalışmışidi.93



CHP'nin kuruluşu nedeni ile başarıya ulaşamıyan ve treni kaçıran bu zümre daha sonraSerbest Fırka denemesinden yararlanacak, fakat burada da tepeden gelme tavırla

sindirilecektir.Sivil-askerbürokrasisi1930'lardakiSerbestF ırkadenemesini,doğudakifeodalayaklanmayıbahaneederekbast ıracaktır.Buolayaynızamandaeşraf ınyönetimdekiöncülükiddiasınınsonuolmuş,muhalefetinyasaklanmasıvetümgirişimcisınıflarıngelişmesiningüçlübürokrasininkontrolüneiyideniyiyegirmesisonucunudoğurmuştur.Bürokrasi temel tercihini daima kapitalizmden yana yapmakla birlikte, girişimci sınıfları ürkek,cılız ve bağımlı hale getirmiştir. Diğer bir anlatımla, güçlü bir burjuva sınıf ının olmadığıTürkiye'dekapitalizmigeliştirmegörevini bürokrasi üstlenmişvesosyalsınıf ınüzerinde birkoordinatörrolüoynamıştır.Bundansonrakidönemdegüçlenecekolanticaretsermayesivesanayisermayesi bürokrasiyeyabancılaşmış,taşrada ise şehirden kopuk toprak ağalığınabağlı köylü, ilerideki iktisadi gelişmelerin kendi üzerindeki sonuçlarını ağadan değil,kendisindençokuzaktaveilişkilerikopukolanbürokrasidenbilecektir.Genelolarakliberalkapitalizmdenemesidönemiolarakadland ırılan1930'danöncekidönem,devletindoğrudandoğruyaekonomikgirişimiyerineonundestekvekoruyuculuğundayerliözelgirişimyoluilesanayileşmeniteliğinitaşır.1923İzmirİktisatKongresi,buyoldatüccarvesanayici zümreden çok şey beklemektedir. Bu, açıkça «devlet eli ile burjuva yaratma»çabasıdır.KurtuluşSavaşıöncesidönemiilebudönemarasındaki fark;Tanzimat Devrininbelirleyici unsurunun dışa bağımlı ithalâtçı burjuvazi (kompratör burjuvazi)nin olması,Kemalist karekterin ise Anadolu'da «milli» burjuva yaratmak isteminde billurlaşmasıdır.94



Budönemdetarımda, devlet bankaları aracılığı ile düşük faizli kredi dağıtımı, tarımsal araç vegereçlerin gümrüksüz ithali, yüksek fiat politikası ve destekleme alımları gibi tedbirlerebaşvurmuştur. Köylünün pazara yönelik üretim yapma olanaklarının düşük olduğu birortamda destekleme alımları iktidarın temel dayanağı olan toprak ağalarını korumak amacını gütmektedir. Bunlara rağmen gelişme yavaş yavaş olmuş, tek başına; asayiş ve düzeninsağlanmasısonucuekilebilirarazinins ınırlarınıngenişlemesindendoğantarımsalüretimartışıolmuştur.1930 öncesi dönem aynı zamanda devletin ekonomiye ilk müdahalesinin örneklerini içerir.Temeluygulamatekel politikasıdır.Tütün, şeker, petrol gibi temel tüketim mallarında devletsağladığı aşırı kârlarla ana gelir sağlanmıştır. Devlet, diğer yandan ithalat ve sanayikredileriyle özel sektöre fon aktarmıştır. Bu dönemde CHP'nin tek parti iktidarı, dolaylı vergilere dayanan tekelcilik politikası ile, ekonomik yükü düşük gelir gruplarnın sırtınabindirmiştir.Böylelikle,(CHP'deifadesinibulan)sivil-asker bürokrasi ile halkın arası daha daaçıılmıştır.Budöneminengeçerlitoplanmamerkezlerinin “memur kulüpleri”, “şehir kulüpleri”olduğunubelirtmekyararlıolacaktır.Bu dönemde iç pazarın (milli pazar) geliştirilmesi amacı ile demiryolları millileştirilmiş, bazı altyapı tesislerinin temeli atılmıştır.Sanayi'eyatırımyapmasıdüşünülenözelsektörgümrüktenmuaf tutulmuş; ucuz ulaştırma, bedelsiz arsa ve destekleme alımları ile teşvik edilmişolmasına karşın sanayinin milli gelire katkısı % 8,4 ün altında kalmıştır. Ayrıca % 70 initüketimmallarınınoluşturduğuithalât,dışaaçılmadurumundabulunan ticaret burjuvazisineönemli miktarda sermaye birikimi sağlamıştır.95



d — 3 — DEVLETÇİLİK DÖNEMİ: 1930-1938

Bu ekonomi tek çıkar yol görünürken 1929 Genel Dünya Buhranı'nın yaşanması, izlenenekonomik politikada birtakım değişiklikler getirmiştir. 1929 Dünya Buhranı tarımsal ürünfiyatlarını düşürmüş, toprak sahipliği devlet desteğine daha çok bağımlı hale gelmiş vebürokrasinin siyasal gücü artmıştır.Ticaretsermayesininbirtürlübeklenilen şekildesanayiyatırımlarayönelememesi,ithalâtolanaklar ınındaralmasısonucudevletiktisadiyaşamadahaçokmüdahaleetmeyebaşlamıştır. İthalatveihracattadevletdenetimiözellikletüketimmal ıithalatınındevletçeyürütülmesibualandagelişenbüyükticaretsermayesiyledevletinarasınıaçmıştır.İktisadi devlet teşekkülleri böylelikle oluşturulmuş, plânladığı hedeflere büyük ölçüde ulaşmış ve bu kuruluşlar yirmi yıllık dönemde sanayi yatırımların % 60 ‘dan fazlasını gerçekleştirerek

büyük üretim birimleri kurmuş, sanayinin temelini oluşturmuştur.Bütün bu girişimleri yapan siyasal iktidar uzun zamanda özel sektörün kârını ve mallarını satabilmesini garantiye almış; gümrük muafiyetlerini geçici olarak kaldırmış; fiyat vemaliyetleri kesin olarak denetim altına almış ve hatta fabrika kurma hakkını BakanlarKurulu'nunizninebağlıkılmıştır.Yinebu uygulamalar devlet ve sanayi müteşebbüslerini karşı karşıya getirmiştir.Devletçilik döneminde (1) parti ile devlet iyice özdeşleşmiş durumda olup sınıf çatışması eğilimini yansıtan düşünce ve davranışların karşısına milli bütünlük ideolojisi ile çıkan birhalkçılık anlayışı egemendir. (2) Bu ortamda, devletin «sahibi» olduğunu ileri süren asker sivilbürokrasi ticaret ve sanayi sermayesi ile birlikte; dolaylı vergilerin, fazla çalışmanın, devletin

sermaye birikimi aracı

olarak kullandığ

ıtekelciliğin ezdiği ve asgari ücret, ekonomi-sosyalörgütlenme gibi haklardan yoksun olan halk kitlelerini karşısına almıştır. Daha sonrada

göreceğimiz gibi bürokrasinin kesin egemenliğinin yıkılmasına toplumu götürecek bir nedende budur.96



___________(1)DevletçiliküzerindeCHP'ningelişmişgenelgörünüşüCHP'ninbelgeleri(programı)ileanlatırsak:«Madde 5 —Devletçiliğimiz, milli tarihimizin zaruretlerine memleketi iktisaden süratle kalkındırmak

ihtiyacına ve milletimizin yaşamak şartlarının sosyal adalet ve sosyal emniyet içinde yükseltilmesilüzumuna dayanan içtimai ve iktisadi bir prensiptir.a)Partimiz,aşağıdasayılmışolanişlerinmünhasırandevletelindebulunmasınızarurisayar.1—Anaharpsanayii2—Ağırsanayii3—Büyükenerjisantralleri4—Büyüksulama,gölvebataklıklarınkurutmagibibayındırlıkişleri5—Stratejikmadenlerlemiktarveçeşidiitibariyleinhisarmahiyetindemaddelervemadenlerivemadenkömürüişletmesi6—KamuhizmetleriileilgiliulaştırmaişlerivePTT7—Petrolişletmesi(şahsiteşebbüsleortaklıkcaizdir.)b)Yukardaki(a)bendindesayılmışişlerindışındakalanlarhususiteşebbüsebırakılmıştır.Partimiz,buçeşitişlerinözelteşebbüstaraf ındankurulmasını,devlettaraf ındanbuteşebbüslerinteşvik

edilmesini,korunmas ınıvebunlaragerekliyardımlardabulunmasınımillihamlesininesaslışartıolarakkabuleder.c)Partimiz,âmmemenfaatleriningerektirdiğikayıtlardışında,hususiteşebbüsüntambiremniyetveserbestlikiçindeçalışmasınısağhyaraktedbirlerialmaktaDevletivazifelitelâkkieder.Devlet, kendi sahasına giren kollardan elde ettiği istihsal ve müstahsili korunmak maksadı ilemüdahale alış ve satışları için kurduğu veya kuracağı müesseselerin yapacakları alış ve satışlarmüstesnaticaretlemeşgulolmazvebumaksatlatesislervücudagelmez.d)(a)bendindesayılanişlerindışındakalamklaberaberözelteşebbüsünbaşarıyaimkânbulamadığıveya yeter derecede başaramadığı veya hiç girişmediği teşebbüslerin millî ekonomimiz ve sosyalşartlarımız bakımından elzem olanlarını özel teşebbüs bu sahalarda çalışmaya muktedir oluncayakadarkurupişletmektedevletvazifelidir.Sosyalmaksatl ıdevletyatırımlarındarasyonelçalışmaesasolmaklaberabergayekârdeğildir.«CHPPartiProgramı,X.Kurultay,1953,Sf.6-7»

(2)Madde4—Devletidaresindehalkahizmetesastır.Partimiz,vatandaşlara;öğrenmekveyetişmekhalindenvegeleceğindeneminolmak,sosyaladaletveemniyetiçindeçalışmakverefahlıbirhayatseviyesineulaşmakhususlarınıhakolaraktanırvebunlarıngerçekleşmesiimkânlarınısağlamayıvazifebilir.Bütünvatandaşları kanun önündeeşit tutar.Hiçbir ferde,hiçbiraileye, hiçbir sınıfa,hiçbircemaateüstünlüktanımaz.Şahıs,sınıfvezümretehakkümleriylesavaşmayıvazifebilir.Çiftçi, işçi, esnaf, sanayici, tüccar, serbest meslek erbabı ve memur gibi çeşitli meslekî ve sosyalzümreleridemokratiktopluluğumuzunmilletçeilerlemeyihedeftutankarşılıklımenfaatahengiiçinde,birbirlerini tamamlıyanunsurlarolarak tanır.Herzümreninkendialanındailerlemesineçal ışır. (CHPPartiProgramı,X.Kurultay,1953.Sf.5-6).97



1940'lara gelindiğinde; «MİLLİ ŞEF», TEK PARTİ» ya da bir tür «polis» rejimi uygulamasını yapan ve yoksul halkın gözünde yabancı olan batı kültürünün, Batılı yaşantının(3)simgesiolan CHP'nin «sandık» yolu ile devrilmesi yolları zorlanmaktadır artık.(3)Batılılaşmayı,iktidarınelealışbiçimikonusundayazarAtillâilhan,HangiBat ıadlıyapıtındaşunlarıdilegetiriyor:«...Bütünyaşıtlarımgibiikiyanlıkoşullandırılmışolduğundandurumubirtürlügereğincedeğerlendiremiyor, bir türlü işin içinden çıkamıyordum.İki yanlı koşullandırma dedim, doğrudur :Atatürkçü olarak, okul boyunca, bir Atatürk sonrası Atatürkçülüğünün kalıbına sokmuşlardı beni,çağdaşlaşmasorununu,çağdaşyöntemlerleulusaluygarlıkbileşimiyapmakdiyedeğil,batılıkapitalist

ülkelere benzemek diye anlatmışlardı. Bu yüzden geçmişimize burun kıvırıyor, kendimizden olanıküçümsüyor,batıcılığıherkesgibibende,batılılaraöykünmekdiyealıyordum.98



YazarŞ.SüreyyaAydemir,1939'lardaülkeyişöylegörüyordu:

«… Herşey, şehirler ve şehirliler açısından ele alın ıyordu.Halbukiba ş tabu ğ dayvehayvanmahsulleriolmaküzere,bütünziraîürünlerdeöylebirfiyatyetersizli ğ ivard ı ki,köylüyükas ı pkavuruyordu.Amahayatpahal ı l ı ğ ı ilemücadeledeyince,idareninba ş ı ndaolanlar,her ş eydenönce gene bu ğ day ı , eti ve zirai ürünleri ş ehirlere daha ucuz maletmekten ba ş ka bir yolaram ı yorlard ı ? »(4)Savaşın, kamunun ekonomik girişimlerinin düşükbir düzeyde bulunduğu anda başlaması,savaş ekonomisinin yürütülmesinde bir takım unsurların bir arada varolması sonu¬cunudoğurmuştur. Bir yandan savaşın getirdiği yeni koşullar uygulanan ekonomik politikadadevleti sert tedbirlere başvurmaya zorlarken diğer yandan verilen tavizlerle belli birgelişmişliğekavuşanözelteşebbüseyeniolanaklartan ımakzorunluluğundabulunuyordu.Birtaraftanekonomininsavaşkoşullarınauyumyapabilmesidevletkontrolügerekliidi. __________4)Aydemir,S.S.,İkinciAdam,2.Cilt,Sf.205.Bu dönemde asker-sivil bürokrasi —CHP Hükümeti—, toprak ağaları ve ticaret erbabı ile arasınınaçılmasına, hükümet üyelerinin birçok sert nutkuna rağmen son tahlilde özel teşebbüse ve feodalartışlara birçok taviz verilmiştir. Bunu en somut biçimde 11.5.1945 tarihli 4753 sayılı ÇiftçiyitopraklandırmaKanunu»nun uygulanmasında ve 27.3.1950 da «Çiftçiyi Topraklandırma hakkındaki4753sayılıkanununbazımaddelerinindeğiştirilmesinebukanunabazımaddelervegeçicimaddelereklenmesine dair «olan 5618 sayılı kanunun çıkarılmasında görebiliriz. Diğer bir somut örnek12.11.1942 tarih ve 4305 Sayılı «Varlık Vergisi Kanunu»nun zenginlere, varlıklı sınıf ve tabakalara

uygulanamamasıd

ır.

99



Ayrıca özel teşebbüsün özellikle iç ve dış ticarette ekonomiye egemen olmasından ötürü,karaborsacılık ve stokçuluğun alabildiğine artması karşısında devletin sert tedbirlerebaşvurmasıgerekiyordu.Bütünbunlar ilerivesertdevletmüdahaleleri ilesağlanabilirdi.Bukoşullarda devletin ekonomiye müdahaleye geniş çapta başvurduğu görülmekteidi.1939 da Dr. Refik Saydam'ın, 1942'de Şükrü Saraçoğlu'nun Hükümet Başkanı olduğu tekparti iktidarı yıllarında «sava ş ekonomisi »ni uygulayabilmek amacı ile oluşturulan «MilliKorunmaKanunuvebenzeri tedbirler, köylününs ı rt ı nabinenCHP'yisand ı klardadevirecekolana ğ ı rdarbelerdi.İ stanbuleskiDefterdarFaikÖkte,ogünlerdekidurumu ş öyleanlat ı yor:»—Devletartanmasraflar ı emisyonyoluilekar ş ı lamazorundakalm ı ş t ı r.(Halk ı nparayaolangüvenidesars ı lm ı ş t ı r.)—Fiyatlar ı nalaboraolu ş u,istifçili ğ ido ğ urmu ş tur.Muhtekinlikalm ı ş ,yürümü ş tür.Bilhassaithalâti ş leriisegayrimüslümaz ı nl ı ktüccarlar ı nelindeoldu ğ uiçin,as ı lmuhtekinlerbunlar ı naras ı ndasivrilmi ş vehertarafdabirtak ı mş üphelimilyonerlertüremi ş tir.—Tedavüldekiparaart ı pgittikçe,enflasyonuntesirigeni ş lemi ş piyasadaparaço ğ alm ı ş ,jvebu paran ı n geri çekilmesi zarureti has ı l olmu ş tur. Bunun kar ş ı s ı nda ya cebri bir istikrazagidilmekveyaola ğ anüstübirvergikoymaklâz ı md ı .—Türkiye'de gelir vergisi yoktuvemevcutkazançvergisi adaleti sa ğ lan ı yordu.Vergiler azkazananların üzerine yükleniyor ve çok kazananlar, devlet mükellefiyetine kazançlarnisbetinde iştirak etmiyorlard ı.»(5) ________(5)Ökte,F.,VarlıkVergisiFaciası,istanbul.100





7—Buortamda,değişmekteolanveasker-sivil bürokrasisinin vesayetinden kurtulmak, kendiekonomik iktidarını siyasal iktidarın ele geçirilmesi ile pekiştirmek isteyen burjuvazi (ticaretve

sanayi sermayesi), asker-sivil bürokrasisinin bir kesimini; eşraf ve toprak ağalarını,CumhuriyetinkuruluşundanbuyanaBatılılaşmahareketine,«Batıcı»düşüncevedavranıştabulunanlara yabancı kalmış olan -hatta yüzyılların birikimi olan devlet halk çelişkisininbağındagelişmişolanyoksulhalkıyanınaalmıştır.Gelişen burjuvazinin, kendi öncülüğünde toprak ağalarını ve yoksul halkı bir ittifak çatısı altında toplamasının siyasal ifadesi «Demokrat Parti» hareketidir,

d — 4 — 1950'LER VE SONRASI:Ekonomik durum birçok toplumsal huzursuzluğa yol açtıkça CHP içindeki muhalefet,

iktidardakigurubagittikçedahasertdarbelerindiriyordu.FuatKöprülümuhalefetinbayraktarı

halinegelmişti.MuhalefetSıkıYönetiminkaldırılmasını,muhalifbasınaözgürlüktanınmasınıçeşitlivesilelerleilerisürüyordu.Ensonunda7Haziran1945deTBMM'ninçokpartilihayatageçişüzerinebirönergeverildi.«Dörtlü Takrir» olarak bilinen önergenin altına, Celal Bayar,(CHP'nin, kurucularındandır.) Refik Koraltan, Fuat Köprülü ve Adnan Menderes imzalarını atmışlardı.Buönergeninönemliüçmaddelikteklifişöyleidi:«1—MilliHakimiyetinentabiisonucuveayn ı zamandadayana ğ ı olanMeclisMurakabesini,Anayasan ı n yaln ı z ş ekline de ğ il ruhuna da tamamiyle uygun olarak tecellisini sa ğ layacaktedbirlerialmak.

102



2— Yurttaşların -siyasi hak ve hürriyetlerini daha İlk Teşkilâtı-Esasiye Kanunumuzungerektirdiğigenişliktekullanabilmeleriimkânınısağlamak.

3— Bütün parti çalışmalarının yukarıdaki esaslara tamamiyle uygun bir şekilde yenidentanzimi.Bu önerge 12 Haziran 1945 tarihli CHP toplantısında okundu ve reddedildi. Bunun üzerineCelal Bayar Milletvekilliğinden istifa etti. Adnan Menderes ve Fuat Köprülü daha sonra daRefik Koraltan «partinin iç durumunu bozmak için partide kald ıkları» gerekçesi ile ihraçedildiler.CHP'-den.2Aralık1945deCHP'denistifaedenCelalBayar,4Aralık'tayenipartiteşebbüsünü kamu oyuna açıklıyordu.Kurulan Parti (Demokrat Parti) tüzüğünde şu temelgörüşlereyerveriyordu:«SerbestSeçim,Dinipolitikayaaletetmemek,Özelte ş ebbüseönemvermek,Sendikalar ı nkurulu ş unute ş viketmek»1946yılındaCHPiktidarı,BelediyelerKanunu,SeçimKanunu,Vilayetler İdaresiKanunuveCemiyetler Kanunu'nu çok partili siyasal yaşama uyum yapmak üzere gözden geçirdi,birtakımdeğişiklikleryapıldı.1946 seçimlerinde % 50'yi aşkın bir kısmı kadın olan 8,5 milyon seçmen % 75 katılma oranı ile oyunu kullandı.

CHP, 400; DP 40, MP 3, Bağımsızlar 3 sandalya kazandılar. İnönü tekrar Cumhurbaşkanı seçildi.CHP'nin VII. Kurultayı 17.11.1947 ve 4.12.1947 tarihleri arasında Ankara'da toplandı. Bukurultayda parti örgütünün çok partili yaşama uyum göstermeleri konusunda İnönü'nünçabalarıoldu. İnönü'nün «Millî Şef», «Değişmez Genel Başkan» sıfatları kendi arzusu üzerinedeğişti.103



PartiGenelBaşkanlığınaİnönügetirildi.PartiGenelBaşkanVekilliğioluşturuldu.

BaşbakanŞemsettinGünaltay zamanında,1949yılı başlarındakurulduyeniseçimkanunukabuledildi,15 Mayıs 1950 de seçim sonuçlan ilân edildiğinde görüldü ki, DP 408, CHP 69, MP 1milletvekili çıkarmıştı.CHP kendi çıkardığı seçim kanununun kurbanı olmuş; oyların % 41 ini aldığı halde Mecliste %14 temsil hakkı kazanabilmişti. DP ise oyların % 54,9 unu almış ve Mecliste % 85 temsil hakkı elde etmişti.Seçimsonuçları,CHPtabanındabirşoketkisiyapt ı.27yılboyuncaTürkiyeCumhuriyeti'ni,Anadolu toplumunun gelişmesine yönlendirmiş, tek parti-Tek Şef yaşamından, çok partilisiyasal yaşamageçişin psikolojik hazırlığını henüz yapamamış partili kitle büyük birmoralçöküntüsüiçindeidi.29Haziranve3Temmuz1950tarihleriaras ında8.PartiKurultayıtoplandı.İnönüKurultayboyuncaörgütümuhalefetçal ışmalarınahazırlamakiçinmoralverdi.«Kapanışkonuşmasında: Partimiz bir fikir ve program partisi olarak geli ş mekte devam edecektir...»Memleketiçindeteşkilâtımız,BüyükMeclisiçindekigurubumuzasilmemleketimizinyürektengüveninelayıktır.»dedi.Parti Genel Sekreterliğine Kasım Gülek seçildi.Bundanbir yılsonra,26-29Kasım1951 tarihindeCHP IX.Kurultayı toplandı. Parti henüzkendini toparlayamamıştı. Bunu Hıfzı OğuzBekata'nın sözlerinden anlayabiliriz. : «ileri birİ slahat fikri, Ocak Ba ş kan ı ndan Parti Genel Ba ş ¬kan ı m ı za kadar hepimizcebenimsenmedikçeistikbalkaranl ı kt ı r .104





Böyle dinamik bir ortama asker-bürokratlar kolay çözüm yolları getirmekten yoksundular.İdeoloji olarak onlar kurmasını ve kurduklarını korumasını biliyorlardı, CHP saflarındankoparakkalkınanburjuvazinintemsilciliğiniyapanDemokratPartiye,iktidarkaptırdılar.

Bu kopma sonucu, asker bürokratlarlaCHP başbaşa kaldılar veCHP asker-sivil bürokratçizginintemsilciliğiniyüklenmişoldu.(6)DemokratPartiHükümeti,18Ocak1952tarihindeNATO(KuzeyAtlantikAntlaşmasıÖrgütü)yakatılmakararımeclislerdengeçirdi.BudurumüzerineCHP'nintavrışuoldu:«Türkiye'ninAtlantik Pakt ı na girmesi, dünyada sulh ihtimalini art ı racak, k ı ymetli bir unsur olabilir.Memleketimizin emniyeti, milletleraras ı büyük bir te ş ekkülün kader birli ğ ine kat ı lm ı ş olmakbak ı m ı ndan,siyasetenartm ı ş denilebilir .(7)«Memleketevedünyayasöylemekistiyorumki,ancake ş ithaklarlabizeteveccühedecekvazifeyi,eniyiş ekildeifaetmeyikabulediyoruz .(8)İnönü, NATO anlaşmasının taahhütlerinin ve askerî niteliğinin yeterince işlemediği kanısındaidi. ______(6)Bukonudabirörnek; İnönü'nün1.10.1942tarihlinutkundanalınanşubölümdür:(Bulanıkzamanı,birdahaelegeçmezbirf ırsatsayaneskibatakç ıçiftlikağasıveelindengelse,teneffüsettiğimizhavayıticaretmalıyapmayayeltenen,gö¬züdoymazvurguncu,tüccarvebütünbus ıkıntılarıpolitikaihtisasıiçinbüyükf ırsatsayanvehangiyabanc ımilletinhesabınaçalıştığıbelliolmayanbirkaçpolitikac ı,büyükbirmilletinbütünhayatınaküstahbirsurettekundaksokmayaçalışmışlardır...»(6)Yücekök,A.Naki,CHP'deçözülenBüyü;BürokratikDevrimcilik,ÖzgürînsanDergisi,Say ı:11Sf.7.(7)İnönü'nün23Eylül1951,Hürriyet,Vatangazetelerineverilendemeci.(8)inönü'nün27Eylül1951'degazetelereverilendemeci.

106



CHP'nin 22 Haziran 1953'te toplanan X. Kurultayı, yapısal olarak hiçbirşeyi değiştirmedi.Çalışmanın içinde dipnot olarak verilen devletçilik ve halkçılık ilkeleri toplumsal yapı iletoplumun üretici güçlerinin gelişmesi ile uyumlu oterak ele alınmıyordu. Yine “sınıfların

varlığı”nıreddeden,dahasertdarbelerindiriyordu.Partiiçindekutupla şmayoğun-toplumsalsınıfları «birbirlerini tamamlayanunsurlar» olarak ele alan, devlet eliyle kapitalist işletmeciyetiştirmeye hedefleyen bir parti programıkabuledildi. Bu anlayış, devrimciliği, geri kalmış hayat düzenini tasfiyesi ve yerine ileri medeniyet kurumlarnın konması olarak soyut bir dilleele alan görüşle bütünleniyordu.CHP, yine pozitivist-idealist kafa yapısının, sivil-asker aydın bürokratların, devletin «gerçeksahiplerinin partisi idi. Bu yapı 1960'larda radikal olarak sarsılacak ve «Ortanın Solu»doğacaktı.1950-60dönemiCHP'ninbürokratikdevrimciçizgidekimuhalefetinetanıkoldu.İlkveençokkullanılanmuhalefet temasıDP'ye yakıştırılan «gericilik» suçlamasıydı. Gerçi DP tek partidevrineolandüşmanlığıkamçılamakiçinhalkındinselduygularınıokşamıştı.AmaDP'nin oytabanı Türkiye'nin en gelişmiş, en farklılaşmış, okuma-yazma oranın en yüksek olduğubölgelerdeydi. Buna karşı CHP ise, Türkiye'nin en geri kalmış bölgelerinde oy alabilmekteydi.Bu nedenle bu «gericilik» suçlamasına asker-bürokratlardan başka kimse inanmadı ve1954'te CHP daha büyük bir yenilgiye uğradı(9)1954 seçimlerinde 10milyonseçmenin 4.1 milyonuDP'ye oy verecekDP'nin 488 ve 3.5milyonuCHP'yeCHP'nin31milletvekili çıkarmasını sağladılar.Oy ve milletvekili dağılımları arasındaki fark, seçim sisteminin doğurduğu bir sonuçtu. _________(9)Yücekök,A.Naki,CHP'deÇözülenBüyü,Sf.7.

107



SeçimsonrasındaDPiktidarınınicraatınıİnönüşöyledilegetiriyor:«Muhalefetaleyhineyenibir ş iddet kampanyas ı aç ı ld ı ğ ı n ı görüyoruz. Bakanlar geziler ve radyo yay ı nlar ı yaparak,emniyet mensuplar ı n ı n toplant ı lar ı menederek savc ı lar pahal ı l ı ktan bahseden siyaset

adamlar ı n ı mahkemeye vermeye sevkedilerek yeni ş iddet hareketine geçildi. Muhalefetiktisadîsuikastlakoministmetodlar ı kullanmakla,pahal ı l ı kyaratanbozguncularolarakithamediliyordu. Vatanda ş ş a ş k ı n nazarla ahuzle bak ı yor, iktisadî ve mali s ı k ı nt ı lar ı n, hayat ı n ı kemiren darl ı k ve pahal ı l ı ğ ı n as ı ls ı z ve uydurma oldu ğ unu radyodan ve mesut a ğ ı zlardankendia ğ z ı aç ı kkalarakdinliyordu.İ ktisadîs ı k ı nt ı sonhaddindevebundanmuhalefetinsorumluoldu ğ uiddias ı kimseninkula ğ ı nagirmezhaldeidi.(10)1950-60y ı llar ı aras ı nda,d ışa bağ ımlı kapitalist ilişkilerde h ızl ı bir gelişme olmu ş tur.Üretimveulusal gelirde sürekli yükseli ş ve giderek kapitalist ili ş kilerin h ı zl ı geli ş imi 1950 y ı l ı ndanitibarenveözellikle1950-54dönemindetar ı mkesimindeolu ş anüretimart ı ş ı ,d ı ş borçlanmakaynaklar ı n ı n geli ş mesi gibi nedenlerle ekonomik hareketlilik artt ı . D ı ş a ba ğ ı ml ı , tüketimtoplumunadönüksanayile ş meçabas ı buradankaynaklan ı r.(11)1941yılında13.9milyonhektarolantarımtopraklarınıngenişliği9milyonhektarayakınbirartışla,1956yılında22.5milyonhektaraulaşmıştır.1950-60dönemindeise,tarımdaneldeedilengelirinmillîgelirekatkısı%54.8oranındaartıyordu.Aynıdönemdekitarımsalmallarüretimiartışıdahadayüksekti.1950'de7.8milyontonolantahil,üretimi,onyıldaikikatınaçıkarak,1960'larda15.2milyontonaulaşmıştı. ___________(10)İnönü,CHPXII.KurultayAçışNutku,1956,Sf.5.(11) «1923 - 1950 döneminde belli bir sanayileşme politikasının, ülkenin uzun dönemleri hedefleri

gözönünde tutularak, izlenmemişolması sonucu genellikle tüketimmalları üretiminedönük, rekabetgücüdüşükbirsanayiyapısıoluşmuşveTürkiye'ninbugünkarşılaştığıvegerikalmışlığındoğalsonucuolanbirçoksorununortayaçıkmasınayolaçmıştır.»Tayanç,T.,KapitalistSanayileşmeSürecinde1923-1950kesiti,ÖzgürİnsanDergisi,Sayı.4.Sf.22.108





1961Anayasası ile, toplumun her sınıf ı özellikle yoksul halk için geniş demokratik hak veözgürlükler tanındı. Anayasa, toplumdaki üretici güçlerin gelişme düzeyi ile uyumlu halegetirildi.Dahasonradabelirteceğimizgibiekonomikvesosyalhareketliliğiartırdı.toplumsaluyanışıgeliştirdi.

«1960sonras ı ,sosyalçeli ş kileridahadaartanbirTürkiyegördü.Sanayile ş me,kentle ş mevehizmetlerdahadayo ğ unla ş t ı .1950-60dönemindençokdahafazlaveçokdahagüçlüyeniiktidar merkezleri olu ş tu. Bir zamanlar ı n geli ş memi ş toplumunun tek örgütlenmi ş gruplar ı olduklar ı ndan, okuma yazma bilip, bat ı ya dönük olu ş lar ı ndan ilerici say ı lan asker ve sivilbürokraside,iktidar ı npayla ş ı ld ı ğ ı ,hareketliveatomizebirtoplumdasiyasaliktidar ı olu ş turantekgüçolmayetene ğ iniyitirdi .(12)Belirtilmesigerekendiğerbirnokta,toplumsal-ekonomikgelişmelerinvedoğaldırkitoplumsalçelişkilerin içinde, dışa bağımlı ticaret-sanayi sermayesi ile yoksul halk arasındaki ihtilafınbozulmasıdır. Artık sermaye «sınıfı», 1960'lar Türkiye'sinde örgütlü ve iktidara tek başınaaday bir güç olarak siyaset sahnesindedir.Butoplumsal-ekonomikgelişme,döneminCHP'nideetkilemektevepartiiçinde,kaynaşmabaşlamaktadır.CHP içinde, «din» temeli üzerine oturtulan klasik «ilerici-gerici» kavramlarsarsılmaya başlamıştır.1950'lerde CHP'yi kendinden yana bir kuruluş olarak görmeye ve yanlış «ilerici-gerici»sloganlarıileşartlandırılmakistenenyoksulhalk,1961sonras ıseçimlerindedeCHP'yetamyetki vermemiştir. CHP, hâlâ, sivil asker-aydın bürokrasi ile bir kısım eşraf-ağadan oyalabilmektedir. __________(12)Yücekök,A.Naki,A.G.Y.,Ö.t.Sayı:11,Sf.7.

110



«Yoksul» kesim ihtilal sonrasıortamındabile,AP'yeoyverirken,budurumugözlerönünesermektedir:«CHP,yap ı salde ğ i ş iklilikiçingerekliolanveolu ş mayaba ş layannicelbirikimi

nitel s ı çrama durumuna henüz dönü ş türememi ş , «halka güven veren», «halk ı nbenimseyece ğ ibirsiyasalkurulu ş u»unözvebiçiminehâlâkavu ş amam ı ş birpartidir .»

d - 6 - «ORTANIN SOLU»CHP'dekiciddiyapısalkıpırdanmalar1964yılındabaşlar.1964 yılında yapılan CHP. 17. Olağan Kurultay Bildirisi, daha önce açıklıkla ortayakonulamayanşugörüşleriaçıklar:

CHP'ninyolu;« yoksullu ğ ude ğ il,refah ı

yayg ı

nla ş t ı

raraksosyaladaletivegüvenli ğ iad ı

mad ı

msa ğ layan, iktisadî ve sosyal dü ş üncede dogmatik kal ı plar ı y ı kan, sosyal adalet ilkeleriyle yurduniktisadîgerçekleriniba ğ da ş t ı raraktoplumailerlemegücünükatanyoldur....Ulusçah ı zl ı kalk ı nmayollar ı n ı nbelkiençetini,fakateninsancas ı vegüveniliridir.Bu yolun engelleri, güçlükleri, ancak gerçekler halka anlat ı larak ve halk ı n yard ı m ı yla yenilebilir.»«CHP, halk yarar ı na yapt ı ğ ı reformlar ı ve ald ı ğ ı tedbirleri halka aç ı kça anlatarakbenimsetecektir. Dar gelirli kitllerin oylar ı n ı toplamaya çal ı ş an, fakat bu kitleleri refahaula ş t ı r ı c ı her ileri ad ı m ı kösteklemek isteyenlerin kar ş ı s ı nda, halk ı n gerçek dostu olarak,görü ş lerinicesaretlesavunacakt ı r.»

Budil,CHPprogramı

vebildirilerindeozamanadekrastlanmayandostça,halkçabirdildir.«Dogmatik»,«halkaanlatmak»,«halkınyardımı»gibiifadelerCHPsözcülerinceilkdefabudenlisamimiyetlesöylenmektedir.111



«CHP'ninsosyaladaletanlay ı ş ı ,toplumunbütünüyelerinef ı rsate ş itli ğ iniveinsancaya ş amahakk ı n ı tan ı yan, demokratik haklar ı n ı yeterince kullanabilme ve kalk ı nma nimetlerindenhakk ı ncayararlanabilmeimkân ı n ı sa ğ layanveherkesi,buimkânlaraeri ş mi ş olman ı nverdi ğ i

gurur, mutluluk ve istekle kalk ı nma çabalar ı na kat ı lmaya yönelten bir halkç ı ve yücelticitutumunifadesidir .»«Demokratik Devletçilik» sözcüğü CHP'nin terminolojisine, 1961'lerde böylece girer. BudönemdeCHP'ninyanlış ortayakonan«ilerici-gerici»kavramlarındanilkolarakkurtulmayabaşladığınıgörüyoruz.«CHP'nin, düşünce ve inanç özgürlüğü ilkesine dayanan laiklik anlay ışın ı din aleyhtarlığ ı olarak göstermek isteyenlerin iddialar ı n ı nas ı ls ı zl ı ğ ı bupartininba ş l ı ca sorumlulu ğ ualt ı ndageçeniktidarlarsüresiiçinde,Anayasayauygunolarak,dinvevicdanözgürlü ğ ünegösterilensayg ı ileortayaç ı km ı ş t ı r.»Artık CHP'de «bürokratik ilerici» tabular yıkılmakta, ilericiliği şeriat düşmanlığı, takkedüşmanlığıolarakanlayanCHP'ninyerini,halkındinselduygularınasaygılıolan,ilerivegerikavramlarını daha sonraki yıllarda sınıfsal bazına oturtacak ve halkla arasındaki buzlarıeritecekolanbaşkabirCHPalmaktadır.1965yılında,CHPyayınBürosu'ncayayınlanan«Devletçilik-Halkçılık»başlıklıkitapçıkta:«Bizinan ı yoruzki,h ı zlageli ş meyemuhtaçbir ülkede, devletin iktisadîvesosyal alanlardageni ş faaliyet göstermesi zaruridir. Bunu anlamamak ve kadro hatal ı ise, bütün iktisadîfaaliyetlerin ve bütün üretim araçlar ı n ı n toptan devletle ş tirildi ğ i bir ülkede hürriyetin vedemokrasininbar ı nabilece ğ inisanmaktaokadarhatal ı d ı r...Biz inan ı yoruz ki, iktisadî kalkınma, çalışanların sömürülmesi ve büyük halk kitlelerininsefalete sürüklenmesi pahas ına erişilecek bir hedef değildir.»denmektedir.112



Burada görülmekte ki, «çalışanların sömürülmesinden, «halk kitlelerinin sefaletesürüklenmesinden»bahsetmektedirartıkCHP.

«CHP, Petro Kimya Sanayiinin, demir ve çelik sanayiinin, kâğ ıt sanayiinin, kimyevî gübresanayiinin ve beş y ıllık kalkınma plan ındaki deyimle, «Stratejik Sanayi» veya «Kilit Sanayi»durumunda olan bütün sanayi kolların ın devlet elile geliştirilmesini, yurt kalkınmasın ın şartı sayar.» diyen parti sözcüleri, parti programının 5/C maddesi ile bağlıdırlar. CHP'nindevletçiliği, «bu hayati alanlar dışında kalsa bile özel teşebbüsün başarmaya imkânbulamadığıveyayeterderecedebaşaramadığıveyasosyalzaruretlerleveözelteşebbüsbualanlardaçalışmayamuktediroluncayakadar,devlettaraf ındankurulabilmesine»deolanakvermektedir.Budüşünce tarzı,aynı kitapçıktayeralan«CHP,dedevletçiliğindevletelilebirkaçferdizenginetmetarzındauygulanmasınıkesinolarakreddeder.Bizim devletçiliğimiz«herkes için, insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşay ış seviyesi sağ lamak amacın ı güden sosyalbir karakter taşır» fikri ile çelişki içindedir.Partiprogramının4.maddesinde«çiftçi,işçi,esnaf,sanayici,tüccar,serbestmeslekerbab ıvememurlarınbir sosyal dayanışma içindegörüldüğünü ve «herzümrenin kendi alanındailerlemesine»çalışıldığınıbelirtenCHP,soyutdaolsaemekçis ınıflartemelinedayalıdoğrubir«halk»tanımlamasınagirerek,kendiçelişkilerindenkurtulmaçabasındadırartık.«CHP'ye göre HERŞEY HALK İÇİN'dir.» Ve aynı sayfalarda «gelir da ğ ı l ı m ı nda e ş itlik'ten,çal ı ş anlardan yana » bir siyasetten, «dar gelirli aile çocuklarının eğitim imkânlarındanbahseden CHP'ye yeni birmaya atıldığı belli belirsiz farkedilmektedir. Bu, «Ortanın Solu»mayasıdır.Baştacı, her zamanki gibi «Tek Şef, Başbuğ» İnönü'dür.113



«İ nönü'nün bu davran ı ş ı , hiç ku ş kusuz, kayna ğ ı n, tek parti döneminin gerek veal ı ş kanl ı klar ı ndanal ı yordu.Ozamantoplumunhere ğ ilimiherç ı karkümesiCHP'niiçindeyeral ı yor ve lider, bunlara aras ı nda denge kuran devletin ç ı karlar ı , «hikmet-i hükümet»gerektirdikçe sa ğ ı , gerektirdikçe solu seçenbir hakemdurumundabulunuyordu.Oysa çok

partilidüzenegeçi ş lebirliktebudurumunde ğ i ş mesigerekirdi.Çünküart ı khere ğ ilimkendipartisi çevresinde toplanmaya, her ç ı kar kümesi kendi i ş ine en çok gelen partiyidesteklemeyeba ş lam ı ş t ı .İş tebuortamdaCHP'nin de hangi eğilimin, hangi ç ıkar küm elerinin,hangi toplumsal güçlerin partisi olduğuna karar vermesi ve liderin bu denge endişelerini biryana bırakarak, bunlara sahip çıkması, bunların savunuculuğunu yüklenmesi zorunluğudo ğ uyordu .(13)«Ortanın Solu» hareketinin başlatılmasıyla birlikte CHP düşüncesi «her eğilimi, her çıkarkümesini içinde barındıran, barmdırabilen» bir parti düşüncesi olmaktan çıkıyor ve «solgüçleredayanan»birdüşüncetemelindeyolalıyordu.«...Kendiyerini«Ortan ı nSolu»ndaseçtiktensonra,CHPndebulunansa ğ e ğ ilimlilerinbirbölü ğ ü bu partiden ayr ı ld ı klar ı gibi, bu hareketi benimseyen örgüt ve yönetici kadro da,zamanla, hareketin gerektirdi ğ i veher gerçek siyasal partidegörülen tutarl ı l ı ğ ı kazanmayaba ş lam ı ş t ı r. Ayr ı lanlar ı n ba ş ı nda İ stanbul'da Üniversiteli gençlere «Demokratik Sosyalizm»üzerinebolkesedennutukatanTurhanFeyzio ğ luvard ı r. _____________(13)Yücekök-Ülman,CHP'dekiDeğişikliğinGerçekAnlamı,ÖzgürinsanDergisi,Sayı:l,1972,Sf.8.114





12Mayıs1967deGüvenPartisi'nikurarakgerçeks ınıfsalyerlerineoturanveinkarc ıazınlığıntamamıpartidenayrılmamıştı.Birkısım,çeşitlinedenlerdenötürüCHP'dekalmışve«ortanın

solu»hareketinisaboteetmegöreviniüstlenmişlerdi.Sabotajcıların çalışmaları sürmekte idi. Onlar ortanın solu hareketini anlamsız sözcükleredöndürmek,halklabütünleşmeyeçalışanCHP'yibaltalamak,CHP'de«bürokratikilerici»yada «siyasal sağcıların» yönetimde kalmasını sağlamak istiyorlardı. Fakat, Ortanın Soluhareketiveonunsözcülerihergeçengüntabanlabütünle şiyorveörgüttengelenak ımındahagüçlüsavunucularıoluyorlardı.GenelSekreterBülentEcevit o aydınlığa gebe bunalımlı günlerdeşunlarıaçıklıyordu:«Önce,halklaveCHPörgütüyleyak ı ntemaslardanedindi ğ imbirkonuyubelirtmekisterim;Ortan ı nSolututumu,CHP'deart ı k,sökülemeyecekkadarkökle ş mi ş tir.Hatta,partiliçevreleridea ş anbirhalkahareketiolmu ş tur.Yak ı n zamana kadar CHP'den uzak duran baz ı halk topluluklar ı , iktidar de ğ i ş iklikleriyleçözülemeyensosyalveekonomiksorunlarn ı n,ancakortan ı nsolundabirdüzende ğ i ş ikli ğ iyleçözülebilece ğ ine inanma ğ a ba ş lam ı ş lard ı r. Demokrasiyi ya ş atman ı n da; toplumu, gitgide yo ğ unla ş anbunal ı mlardanveyak ı nla ş antehlikelerdenkurtarman ı ndaba ş kayololmad ı ğ ı n ı anl ı yanlargündengüneço ğ almaktad ı r.BugünCHP'de,kimsekimseyekar ş ı ,istesedetertipyapamaz.Ortan ı nSoluhareketi,ki ş ilerede ğ il, düşünceye, inanca ve halka dayanan bir demokratik harekettir. Böyle bir hareketiniçinde,kimseningücü,ba ş kabirkimseyibat ı rmayadaç ı karmayadayetmez.Bugün,CHP'debellisorumlulukyerlerinegelebilmeninveyaoyerlerdekalabilmenin,çokçal ı ş maktan,halklakayna ş maktanveortan ı nsolututumunaiçtenlikleba ğ l ı l ı ktanba ş kayoluyoktur.Buko ş ullarauyanlar ı kimse zay ı flatamaz. Bu ko ş ullara uymayanlan ise, sun'î tertip veya desteklerlekoruyamazvegüçlendiremez.» (16) __________(16)Ecevit,B.12Ağustos1968Basıntoplantısı.116



O günlerde ekonomik yapıdaki bunalıma ve çıkmazlara paralel olarak toplumsal olaylarhareketlilik kazanmaktadır. Üniversitelerde, fabrikalarda ve kırlarda halkın uyanışının

hızlanmasına, emekçilerin demokratik hak ve özgürlüklerine sahip çıkmasına karşın,sorumsuz Demirel iktidarı, «bir k ı s ı m halk ı hak talep eden ba ş ka bir halk kesimine kar ş ı silâhland ı rmak,kar ş ı -devrimciayaklanmate ş ebbüslerihaz ı rlamak »eyleminiuygulamaktadır.22Temmuzgünü,ilericigençlerinbağımsızlıkkonulumitinginibahaneedenyobazlarvebirkısım kandırılmış, din duyguları kışkırtılmış yurttaş Konya'da bir ayaklanma teşebbüsüyaparlar.Polis, dönemin sorumsuz iktidarınca-bugün olduğu gibi-partizanca kullanılmaktadır.Bugünkü dışa bağımlı, yabancı güçlerin ortağı hükümete uyarıcı olması bakımından ogünlerdeyazılanşusatırlarilginçtir.«Türk polisi, politika d ı ş ı nda tutulursa, bütün vatanda ş lar ı fark gözetmeksizin korumae ğ ilindedir.Onunbue ğ ilimidesteklenmekle,Türkiye'deherbak ı mdanyeterlibirpolisgücüsa ğ lanabilirveulusumuzpolisiyleövünecek,polisinegüvenecekdurumagelebilir .»Buhranlızamanlardavatandaşınhuzurunubiranöncesağlamakherödevinbaşındagelir.Buödev,tarafsızveyasalarauygundevlet kuvvetleriyle yerinegetirilir.Böyledavranan,böyledavranmasıgerekendevletkuvvetlerinesayg ıgösterilmesidebirvatandaşlıködevidir.Türkhalkıbuödevinsorumluluğunubilenbirhalktır.Polisi,yasalarauygunvetarafsızkullanmamaktanşüphealtınagirendevletadamları,şüphebaşladığıandagörevdenayrılmalıdırlar.Polis,mutlakapartilerd ışındabirgörevbilinciylevetambirtarafsızlıkladavranmaimkânınıbulabilmelidir.Polisihalkgözündeitibarakavuşturabilmeninvetoplumdagerçekbirgüvenlikunsuru durumuna getirebilmenin temel şartı budur. Bir iktidarın, polisi kendi özel siyasalamaçları uğrunda kullanmaya kalk ışmas ı, onu itibardan düşüreceğ i gibi, etkisiz de k ılar.(17)(17)CHP,PartiMeclisiBildirisi,29Temuz1968.117





CHP'ninAPtaraf ındanmemleketiniçinesokulduğudurumdankurtuluşönerilerininbirkısmınıyöne 1968 yılında yayınlanan, CHP'li gözüyle temel sorunlarımız» broşüründen

öğrenebilmekteyiz.«Türkiyegibigerikalm ı ş ülkelerdeh ı zl ı sanayile ş me,büyükölçüde,devleteliylemümkündür.Oysa yoksuldan de ğ il, fakat varl ı kl ı dan yana olan bugünkü düzende, AP iktidar ı , i ş sizvatanda ş a devlet elile yeni çal ı ş ma alanlar ı atölyeler, fabrikalar açaca ğ ı na, bun¬lar ı nher ş eydenönceveherkestençokkendikâr ı n ı dü ş ünenözelte ş ebbüstaraf ı ndanaç ı lmas ı n ı beklemektedir.Bugünkü düzende Türkiye'nin yaln ı zca özel te ş ebbüs elile sanayile ş mesini ve böylecei ş sizli ğ in ortadan kalkmas ı n ı beklemek bir hayaldir. Çünkü, bir kere, her ş eyden önce veherkesten çok kendi kâr ı n ı dü ş ünen özel te ş ebbüs açaca ğ ı atölyeyi, kuraca ğ ı fabrikay ı i ş sizli ğ inyayg ı noldu ğ u yerlerde de ğ il, kendisineen çok kâr getirecekgeli ş mi ş bölgelerdeaçmak, kurmak isteyecektir. Zaten bu yüzdendir ki, bugün Türkiye'nin Do ğ usuyla Bat ı s ı aras ı ndaki uçurum, her bak ı mdan oldu ğ u gibi, i ş imkânlar ı bak ı m ı ndan da alabildi ğ inebüyümektedir.CHP'ninkurmakistedi ğ iOrtan ı nSolundakidüzende işsizliğ in giderilmesi için devlete büyükgörevler dü ş mektedir. Böyle bir düzende, devlet ülkedeki sanayile ş menin k ı s ı r kârendi ş elerine göre de ğ il, fakat t oplumun genel ç ıkarlarına göre düzenlenmesini sa ğ lamakamac ı le ekonomik hayata yön verecektir. Ayr ı ca, özel te ş ebbüsün yapamad ı ğ ı , yapamayaca ğ ı yat ı r ı mlar ı kendieliyleyapacakt ı r.119



Buras ı önemle belirtilmelidir : Ortan ı n Solu politikas ı n ı n ekonomik görü ş ü bugünkü bozukdüzenindevletçili ğ indençok farkl ı olacakt ı r.Bugündevletçilik, halk ı n yarar ı nade ğ il, arkas ı

olanlar ı n,varl ı kl ı lar ı nlehinei ş lemektedir.OysaOrtan ı nSolupolitikas ı n ı nekonomikdüsturu,bellikişilerin değ il, bütünüyle halk ın yararına bir devletçiliktir.»«Demokrasiyi, ça ğ ı m ı zda gittikçe belirgin duruma gelen e ğ ilimlere de uygun olarak halk ınyönetime her alanda mümkün olan en geniş ölçüde katılmas ı yönünden geli ş tirmeyi, yayg ı nla ş t ı rmay ı vekökle ş tirmeyibiryüceülküolarakbenimseyen«CHPniniçindekiçeli ş ki,1970leregelindi ğ indedahabelirginle ş ir,keskinle ş ir(19). _____________(19)Buçekişmelerinbaşındayansımalarıoldukçabüyükolmuştur.Ecevithareketininç ıkışnedenlerini,Milliyet Gazetesi yazarı Ali Gevgili, «CHP tarihle hesaplaşıyor» başlıklı yazısında şöyle anlatıyor :

«CHP, geleneksel olarak, idealist dünya görüşlerine yatkın Türk küçük burjuvazi radikalizmininmahrekliğini eden partidir. CHP'de ilk olarak Sayın Ecevit, işçisi, köylüsü, dar gelirlisiyle yeni Türktoplumunun kabaran isteklerini karşılamada bu radikalliğinin ve ölçüde yetersiz kaldığını görebilmiş vegösterebilmiştir.»CHPiçindegericikanadıntemsilcilerindenSeyfiOrkuntise«CHPiçinde sınıfpartisitemeliaramak,kuruluşfelsefesineayk ırıdır,reddimünasdır.»demektedir.(Orkunt,s,CHP'deTehlikeÇanlar ı,Milliyet.8.2.1972).CHP'ninkarşıkarşıyabulunduğutercihleriîsmailCemşöyledilegetirmektedir:«1965sonras ındaCHPartık,«devlette»özelbir«ağırlığı»olan,«özelvetarihselittifaklardan»güçalan,«süreklivetarihselbirgörevi»aynışekildekoruyabilenbirpartideğildir...1965 sonrasında,CHP, kesin bir yol ayrımına gelmiştir: Ya eski tezlerinde eski kişiliğinde ve eskiyerinde ısrar ederek, değişmiş müttefiklerle bozulmuş ittifakların peşinde, kaybolmuş bir dünyanınpeşindekoşacaktır,yadeğişenbirTürkiyeortamındayenibiryönarayacaktır.»

(Cem,CHP,dünvebugün,Milliyet,30.6.1972.)120



Partiiçisiyasalkavgalaryoğunlaşırken,emekgüçlerininsaf ınıtutanlarilesermayegüçlerininsaf ınıtutanlargözegöz,dişedişbiruğraşagirerler.MeşhurXX.Kurultay,budöneminen

güzelbelgelerinibizevermektedir.Bilim adamı A. N. Yücekök bu konuda şöyle yazmaktadır. «Türkiye'de demokrasiyeinanmayan, sand ıktan hâlâ inatla gericilerin ç ıkt ığ ın ı savunan, halk ın hiçbir zaman kendiiktidarın ı iş baş ına getiremiyeceğine inanan bürokratik devrimciler kolay görünen ve fakatas lında etkisiz ve k ısa dönem li olan bir yolu seçtiler.Düzenden ho ş nut olmad ı klar ı n ı sand ı klar ı asker-sivil bürokratları idareye el koymayazorlad ı lar. Etkili ve devrimci iktidarlar ı n halka ra ğ men olu ş aca ğ ı na inand ı lar. Arkalar ı ndaparlementoyuetkileyicibirço ğ unlukolmad ı ğ ı ndanparlementod ı ş ı eylemleregiri ş tiler.Türktoplumununtercihlerindekifarkl ı la ş may ı görebi:len,halkç ı bire ğ ilimleTürkiye'ninyenisorunlar ı na sahip ç ı kabilen CHP'nin yeni tutumuyla davaya ihanet etti ğ i kan ı s ı na vard ı lar.Bununladakalmayanbürokratik devrimciler CHP'nin halkç ı, demokratik inançlarına seçimleiktidara gelme çabalarına «halk dalkavukluğu» dediler.Hattâ,ortan ı nsolunu,CHP'ninhalkç ı tutumunuyabanc ı bulduklar ı ,içlerinesindiremedikleriiçin12MarttanöncekiXX.Kurultaydakendilerini «devlet devrimcisi» ilân eden CHP'nin sa ğ kanad ı n ı , Sat ı r ve arkada ş lar ı n ı desteklediler .»(20) ___________(20)Yücekök,A.Naki,CHP'deçözülenBüyü,Ö.İ.Der.Sayt:11.1973Sf.8.121



XX.Kurultay'da'şer'güçlerideğil,«hayır»güçlerigalipgeldi.Buolay,Türkiye'dekitoplumsal-ekonomik değişimin, temel yapıdaki çatlamanın, karanlık günlerdendoğacak olan aydınlıkyarınlar gerçeğinin,CHP'de yeniden belgelenmesiydi.Buolay, toplumsal gelişmeiçindeo

gelişime can veren «çelişkinin olumlu unsurlarının, tarih süreci içinde, olumsuz unsurlara,çağdışı düşünce ve davranışlara kurumlara karşı her zaman galip geleceğinin yenidenveyenidenkanıtlanmasıydı.CHP'nin XX. Kurultayı,ülkeninekonomik-siyasaldurumunungeçerliçözümlenmesniyapıyorvehergeçengünekonomidevetoplumsalya şamdaartan«anarşi»ortamıkarşısındakesintavıralıyor,çözümyollarıöneriyordu:«...Türkiye,yak ı ntarihininenönemlidönümnoktalar ı ndanbiriniya ş amaktad ı r.Türkiye'ninekonomikvetoplumsalyap ı s ı ndakih ı zl ı de ğ i ş meler,(...),biryandan,Türktoplumyap ı s ı ndakiçeli ş kilerinde ğ i ş mesinegeleneksel«halk-ayd ı n»çeli ş kisinin,yerini,i ş çi-i ş veren,üretici-arac ı ve tefeci, topraks ı z yada az toprakl ı köylü-büyük toprak sahibi, ulusal giri ş imci-yabanc ı sermaye i ş birlikçisi gibi, kayna ğ ı n ı ekonomik farkl ı la ş malardan alan, yeni çeli ş kilereb ı rakmas ı na,yolaçmaktad ı rlar.AP iktidar ı , izledi ğ i kapitalist kalk ı nma yöntemi ile, hem kar ş ı kar ş ı ya bulundu ğ umuz busorunlar ı çözemekte, hem de, arac ı dan ve tefeciden, büyük toprak sahibinden, yabanc ı sermayei ş birlikçilerindenyanaolantutumuyla,toplumdaart ı kekonomikfarkl ı la ş malaragörebelirmeyeba ş layanyeniçeli ş kileri,dahaa ğ ı rla ş t ı rmaktad ı r.AP iktidar ı n ı n,(...)bugünkübozukdüzenide ğ i ş tirmekiçingösterdi ğ idirenç,baz ı kimseler,(...) Türkiye'de, adil ve h ı zl ı kalk ı nmay ı , sosyal adalet ve güvenli ğ i sa ğ layacak bir düzende ğ i ş ikli ğ inindemokratikrejimiçindeyap ı lm ı yaca ğ ı n ı ,çünkühalk ı ndevrimciolmad ı ğ ı n ı yadaolamayaca ğ ı n ı , kendi yarar ı na bir düzen de ğ i ş ikli ğ ini desteklemeyece ğ ini ileri sürmeye yönelmektedir.(21) ________(21)CHP,XX.KurultayBildirisi,6Temmuz1970.122





İlericilik-gericilik, sağcılık-solculuk çekişmesi, aslında dinsel değil, ekonomik bir çekişmedir.Bugünkübozuk düzenin adil ve h ı zl ı bir kalk ı nmaya, sosyal adalet ve güvenli ğ e yönelmi ş

altyap ı devrimleriylede ğ i ş tirilmesini isteyen herkes,dinsel inançlar ı neolursa olsun, ilerici yanisolcu,bozukdüzenisürdürmekisteyenlerise,üstyap ı de ğ i ş ikliklerikar ş ı s ı ndakitutumlar ı neolursaolsungerici,yanisa ğ c ı d ı rlar.Zaten,t oplumdaki irtica güçlerini isteyenler de, halkçoğunluğu değ il, bu bozuk düzenin devam ından yarar uman çıkarcılar, ekonomik sağc ılardır.»diyerekdevamediyordu.«Ö ğ retmenin,memurun,bugün,maddetenvemanennekadarezildi ğ iortadad ı r.Bukadarezilen ayd ı n ki ş ilerin, demokratik bir rejim içinde, süresiz susmalar ı , dayan ı lmaz ölçülerevaranyoksullu ğ avebask ı larasüresizboyune ğ meleribeklenemez.Açmemurladevleti ş leri yürütülemezKendiçocu ğ unugere ğ igibiokutmaolana ğ ı ndanyoksunö ğ retmenin,gençli ğ ivetoplumuayd ı nlatmagörevinidürüstçeveAnayasado ğ rultusundayapt ı ğ ı vakitsürülmetehdidialt ı ndabulunanö ğ retmeninhuzuriçindeçal ı ş mas ı beklenemez.CHP olarak biz, sosyal bak ı mdan, ekonomik bak ı mdan ezilenlerin, sömürülenlerin yan ı nday ı z, yan ı nda olaca ğ ı z. Nas ı l topraks ı zl ı ktan, tefeci bask ı s ı ndan, arac ı soygunundanbunalan köylünün yan ı nda yer al ı yorsak, yoksulluktan, haks ı zl ı ktan, bask ı dan bunalanö ğ retmenin, kamu hizmeti görevlisinin de yan ı nda yer almal ı y ı z. Nas ı l i ş çilerin sömürüdüzeninde ezilmekten kurtulu ş una yard ı mc ı olduysak, bunu sa ğ lad ı ysak, köylünün,ö ğ retmenin,memurunvedahaonlargibiezilenlerin,sömürülenlerindekurtulu ş unayard ı mc ı olmal ı y ı z. Sosyal bak ı mdan, ekonomik bak ı mdan, Anayasam ı z bak ı m ı ndan ve hepsininüstündeinsanl ı kbak ı m ı ndan,protestodahakl ı olanlar ı ncezaland ı r ı lmalar ı nakar ş ı ç ı kmal ı y ı z.Düzen bozuklu ğ u yüzünden, iktidar ı n ihmali veya suçu yüzünden ma ğ dur olanlar ı ncezaland ı r ı ld ı klar ı birtoplumdacezalar,hukukauygunolsabile,haks ı zl ı kolur.Haklahukukunçat ı ş t ı ğ ı birtoplumdahuzursuzlukolur .»124



«Bugün Türk Gençli ğ i her zamankinden daha çok bölünmü ş durumdad ı r. E ğ itimsistemimizdekiikili ğ inderinle ş meside,ş üphesizbundabüyükroloynam ı ş t ı r...

Devrimci gençlik, kendi içinde de bölünmüştür...Bu bölünme ac ı d ı r, ama bir bak ı ma da kaç ı n ı lmazd ı r. Çünkü gençlik aray ı ş ve heyecança ğ ı d ı r. Hele devrimci gençlik uyan ı k dü ş ünen gençlik demek oldu ğ una göre, devrimcigençlerin kendiaralar ı nda tart ı ş malaragirmeleri, zaman zaman ayr ı ayr ı yollara sapmalar ı do ğ ald ı r.Fakat devrimci gençler aras ı ndaki bu do ğ al bölünmelerin ötesinde, doğal olmayanbölünmeler ve demokratik tartışma ölçüsünü çok aşan çatışmalar daolmaktad ı r.Bunlardangençlerin kendileri sorumlu de ğ illerdir. Bunlardan, gençlik dışında bazı aç ık veya gizliçevreler, bazı ihtiraslı kiş iler, hatta gençlik aras ına sokulan baz ı tahrikçi ajanlar sorumludur.»«...Gençlik bir arayış ve bunalım çağ ıd ır. Hattâ bir isyan çağ ıd ır.Ki ş ili ğ igüçlüolangençlerkendiyollarn ı kendileriarayarak,ki ş ili ğ iokadargüçlüolmayanlarda,telkinalt ı ndakalarak,amageneiçtenlikle,bizeena ş ı r ı gelendü ş ünceleri,kutuplar ı benimseyebilirler.Bence onların hepsi sayg ıdeğerdir ve bir ölçüde olsun hoşgörüyle, tahamülle karşılanmalıd ır.Partitarihindebubildirgebüyükönemta ş ı r.ÇünkübubildirgeCHP’de bürokratik devrimcitavırdan, halkçı-devrimci tav ıra kesin yönelmiştir .CHP,kendiiçindekisafralar ı ntemizlenmesüreciiçindeileircilere,ayd ı nkesime,gençli ğ eçokönemlibirça ğ r ı yaparvederki:« Halkainanan, halkı sayan, halk ın önünde alçak gönüllü olmasını bilen, bizimle gelir. Bunubilemeyenlerin bunu yapamayanlar ı n yollar ı , günün birinde belki bunu yapabilir halegelinceye kadar, bizden ayr ı l ı r. Bunlardan iyi niyetli olduklar ı na inand ı klar ı m ı za, bütünmüsamaham ı z ve sevgimizle, yine gönlümüz, yine kap ı lar ı m ı z aç ı k olacakt ı r. Bizim do ğ ruoldu ğ una inand ı ğ ı m ı z dü ş üncelere, bizim do ğ ru oldu ğ una inand ı ğ ı m ı z yola günün birindekendiliklerindengelinceyekadar .»(22) ________(22)Ecevit'inUyarısı,27Aralık1969.125



d — 7 — 1970'LER VE CHP:

1970 yılı Türk toplumunun ekonomk ve siyasal plânda «anarşi»den en fazla zarar gördüğüyıldır.Bu ortamda, «satmalına güçleri» sürekli olarak düşen, 1961 Anayasasının getirdiği özgürlükve demokrasi ortamında daha fazla bilinlenen, demokratik haklarına daha fazla sahip çıkanişçiler vardır.Buortamda,toprakağalarıilearalarındakisınıffarkının,ezilmevesömürülmeleriningerçeknedeninin giderek artan oranda bilincine varan köylü yığınları, ağaların yıllar boyu işgalettikleritopraklarasahipçıkmakta,haksızlıklarakarşıuğraşvermektedir.

Bu ortamda, toplumumuzun en fazla hor görülen ve eziyet çeken kesimlerinden biri olanmemurveöğretmenkesimidesorumsuziktidarakarşıdahaazimlibiruğraşısürdürmektedir.Buortamdaüniversitelerkaynamakta,bozuke ğitimdüzenimizin«emekçi halkın uzun ve ortavadeli ekonomik-politik çıkarları doğrultusunda» değiştirilmesini isteyen gençler sokakköşelerinde boğazlanmaktayada yurtlarda penceredenaşağı atılaraköldürülmektedir. Birkısım aldatılmış, para ile kandırılmış, kendi sınıf ına yabancılaşmış gençlik kesimi, ilerici,devrimci gençlik üzerine silâhla sopayla saldırtılmaktadır. Dönemin sorumsuz başbakanı Demirel, halkı silahlanmaya teşvik etmekte, sağ basın «Cihad» çağrıları yapmaktadır.

126





Bilgi kısırlığı, «tekdüze düşünce yöntemi» ve «tekdüze eğ itim sistemi» içinden gelen gençinsanlar, «KÜÇÜK BURJUVAZİNİN İNTİHARI» hareketine, heyecan duygularının,sabırsızlıklarını dizginleyememelerinln sonucu olarak katıldılar.

Bütünbuolaylargelişirvesağpartiler,CHPyiaşırısolaprimvermeklesuçlarken,marjinalgruplarda,B.Ecevitveekibini«AmerikanAjanı», burjuva parlementerizminin savunucusuolarak görüyor, «Cici Demokrasi ya da Filipin Demokrasisi» diye niteledikleri siyasaldemokrasiortamı¬nın,faşizmegeçitverecekbirortamadönüşmesindeyarargörüyorlardı.Bir grup genç aydın bir yandan kendi başına «halk sava ş ı » ilân eder ve halkın somutçelişkilerininfarkındaolmayanbirçokgenç«k ı rveş ehirçetecili ğ i »eylemlerinisürdürürkendiğeryandanemekçilerikendisancaklarıaltınaçağırıyorlardı.128



Halk,kendiekonomiksorunlarıilebaşbaşa,olaylarayabancıkalmıştı. İştebuortamdaCHPGnl. Sekreteri B. Ecevitünlüuyarısınıyapıyorveuzunaçıklamasındaşunlarıbelirtiyordu:

Ama sayg ı de ğ er olmayanlar da vard ı . Onlar parayla tutulmu ş veya i ş ledikleri baz ı suçlaristismaredilerekiradelerik ı r ı lm ı ş ,baz ı tahrikçiajanlard ı r.Gençleraras ı naböyleajanlardasokuldu ğ unu en iyi bilenler, gençlerin kendileridir. Birçok sabotaj giriş imlerinin, silahlı eylemlerin ard ında bu tahrikçi ajanların bulunduğu artık ortaya çıkm ıştır.»«Bizim k ı nad ı ğ ı m ı z bizim affedemedi ğ imiz, aray ı ş ça ğ ı ndaki, heyecan ça ğ ı ndaki, isyança ğ ı ndaki gençleri, hiç utanmadan, s ı k ı lmadan, kendi siyasal amaçlar ı na alet etmekisteyenlerdir, o gençlerin ard ı na gizlenerek o gençleri kullanarak siyaset yapmayakalk ı ş anlard ı r.. Bizim k ı nad ı ğ ı m ı z, bizim affedemedi ğ imiz kimseler, kendi cesaretedemedikleri suçlar ı çocuklara i ş letenlerden farks ı z bir tak ı m karanl ı k niyetli ya ş ı n ı ba ş ı n ı alm ı ş ,diktac ı l ı kheveslerikursaklar ı ndakalm ı ş kimselerdir.»CHPGenelSekreteriEcevitbuyazısında cuntacılık heveslilerine, silâhlı ayaklanma özlemiçekenlere ve halka yabancılaşmış tüm ilerici kesime sesleniyor, özde gerçeklerle yenidenyüzyüzegelmeye,gerçekliğikavramayaçağrıyapıyordu.Amaodöneminkargaşalıortamında,ilericiolduğunusavunanlarınönemlibirkısmıEcevit'ekulakvermedi.Builgisizliğinçeşitlinedenleriarasında,CHP'nin kendi içindeki çekişme ve çatışmalarını dasaymakgereklidir.1970'lerde CHP bir «küçük burjuva-bürokrat partisi» yapısını korumakla beraber, uzuntarihindeilkkezcidditemellerdeözeleştirisiniyapmaklameşguldü.129



GüvenPartisikopmasındansonra,partidenayrılmayan«bürokrasiegemenli ğ i »ve“sermayeç ı karlar ı n ı n savunucusu” temelinde yükselen bir grup hatâ direniyordu. XX. KurultaydaCHP'nin geçmişinin, eğrisinin ve doğrusunun değerlendirilmeleri yapılırken; halk ile CHP

arasındakibuzlarıeritmeninveCHP'yiyenidenadınayaraşırbirpartihalinegetirmeçabalarısürdürülürken; özünde sermaye çıkarların ı savunan bir grubun tasfiyesini beraberindegetiriyordu.(49)Burdaönemlebelirtilmesigerekennokta,halkiçindeörgütlenmevekendiiçindeörgütlenmekonularında bir kaç genel sözcüğün dışında hiç bir şey söylenmemiş olmasıdır. Sorun, odönemdebellibirilericidüşünceyisavunanlar ın,sermayesınıf ısözcülüğünüyapanlarakarşı,partiyönetiminielegeçirmesiveiktidarınıpekiştirmesidir.Örgütlenme, yeniden-örgütlenmegibikonularilkolarakGençlikKollarıdüzeyinde1970'lerde,dahasonradaanakademelerdüzeyinde1974'lerdeelealınmayabaşlanacaktır.1970 yılında ekonomik ve sosyal paltformdaki anarşik gelişme sürdü. İktidar (DemirelHükümetifbilinçliolarak,(açıkyadagizli),siyasalanarşininortamınıhazırladı.Bu konuda dönemin genel sekreteri olan ve sorumluluğunu üslenemeyeceği gelişmelerkarşısında bu görevinden istifa eden Bülent Ecevit şunları belirtiyordu :«— Say ı n İ nönü,partide ihtilaf konusu olarak gösterdi ğ i politikan ı n yani birinci Erim hükümetiyle ilgilipolitikas ı n ı do ğ rudan do ğ ruya kendi politikas ı n ı oldu ğ unu aç ı kça söylüyor. Partililerin rolü,ancaksay ı nGenelBa ş kan' ı nCHPad ı hamemleketteyürütmekistedi ğ ibupolitikayataraftarolmaktanveyaolmamaktanibarettir.Gerçekten, birinci Erim Hükümeti kurulaca ğ ı zaman Genel Ba ş kan olarak say ı n İ nönü,«do ğ rudan do ğ ruya» kendisi, «CHP ad ı na» hükümete kat ı lmaya karar vermi ş tir. Bu kararpartininTBMMgrubundakesinhukukkurallar ı nara ğ menmüzakeresizanlat ı lm ı ş t ı r.130



İ kinci hükümet konusunda ise, Say ın Genel Başkan, hükümete partili üyelerin katılmaları kararını gene «doğrudan doğruya» kendisi vermekle kalmam ış, "daha grup toplanmadan bukararını kamuoyuna ilan etmiştir.CHP'ninTBMMGrubuisebukezancakBakanlar ı nadlar ı radyodaresmenaç ı kland ı ktansonra,hükümetebakanveripvermemeyimüzakerevekabuletmek durumunda b ı rak ı lm ı ş t ı r. Böyle i ş lemlerin normal hukuk kurallar ı yla hiçbir ili ş i ğ iolmad ı ğ ı aç ı kt ı r, fakat CHP içinde, bu i ş lemlerin kanunuli ğ i hukukuli ğ i tart ı ş ı lmam ı ş t ı r... O yüzdenpartidebirsüredirbirçeli ş kiortayaç ı kmaktad ı rvebuçeli ş ki,CHP'ningitgideliderpartisi durumundan örgüt partisi durumuna dönüşmesi yoluyla, çözülmeye ba ş lam ı ş bulunmaktad ı r .»(İpekçi,Abdi,Ecevitileröportaj)MilliyetOcak1972)12MartsonrasıvaziyetalışpartiörgütünütabandangelenpartililerleEcevitekibiyle,GenelBaşkan İnönü ve İnönü'nün etraf ına çöreklenen Satır ekibi arasında sürekli çatışmalarınayıracıoldu,Satır ve ekibi,Genel Başkan İnönü'yü bir yandanyanlış bilgilerle donatırken,diğeryandandapartivehükümetiçindenhertürlüsuçlamavekaralamayıyapıyorlardı.Parti,enazındangörünümünde,bütünolmaniteliğinikaybetmişti.Yerelörgütlerinkongrelerisürekliçatışmalara sahne oluyor, Satır ve arkadaşları parti içi seçimleri kazanabilmek için büyüksermayevetopraksahiplerinindedesteğiyleellerindekitümolanaklarınıseferberediyorlardı.Yerel kongreler her geçen gün Ecevit ekibini destekleyenlerin zaferiyle sonuçlan ıyordu.Bunun üzerine kendisine kasten yanlış bilgi verilen İnönü'nün ve Satır ekibinin telaşıartıyordu. Olağanüstü kongre toplamak ve üstelik kanuna aykırı olarak, bu kongreyi eskidelegelerle(delegelikhakkınıyitirenpartililerle)yapmakyolunagidildi.131



Tüm oyunlara ve karalamalara rağmen, 5 Mayıs 1972 günü yapılan CHP 5. olağanüstükurultayı, örgütün sesini yansıtanların, Ecevit ekibinin zaferiyle sona erdi.

Delegeler,odönemdeyönetimdekipartimeclisüyelerinegüvenoyuverdiler.Dahasonra İnönü,partigenelbaşkanlığındanistifaetti. İnönü'nün istifası üzerine toplanan«Genel Başkan Kurultayı» Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit'e CHP Genel Başkanlığınaseçti.Böylelikle, 12 Mart sonrası döneminde, faşizan tırmanma eğilimine, baskı ve teröruygulamalarınakarşıcesaretlekarşıçıkan,ülkenintümplatformlardademokratikle ştirilmesinitalepedenekip,emekçihalktanvepartitaban ındangördüğütasvibibelgeliyordu.Bütün bu gelişmeler sırasında bile, CHP'nin örgütlenme eğilimine, baskı ve teröruygulamalarına cesaret-üst yapıda meydana gelen değişikliklerin aynı oranda partinin altyapısını oluşturan tüzüğe, örgütlenme biçim ve anlayışına yeteri kadar yansıdığınıgöremiyoruz.BukonudayapılanuygulamalarıCHP'ninbugünküyapısındadeğineceğimiziçinayrıcaincelemiyoruz.1973seçimleri,7ayl ıkyarımiktidardönemleriveM.C.dönemineilişkingörüşlerimizi sonraki bölümde ele alacağız. Aslında CHP'nin tarihçesi, CHP'nin evrimlerikonuları son derece geniş bir konudur. Bu konuda ayrı ve geniş bir çalışma yapılmalıdır.Detaya inmek, teblin çapını aştığı için daha derine inmek istemiyoruz. Anlayışlakarşılanacağınıumuyoruz.132



E (1) — CHP ÖRGÜTLENMESİ ÜZERİNE

e — 1 — ÖRGÜTLENMENİN ELEMANLARI NELERDİR?Her örgütte şu temel elemanlar mutlaka vardır. (Özel olarak «sol örgüt» lerde, «solpartiler»devardır.):A) AMAÇB) YAPIC) DAVRANIMD) PROGRAME) EYLEMBuelemanlarıngenelolarak«solparti»,özelolarakCHPiçin,tekertekeraçarakşutemellerbelirtilebilir:

Herörgütbelli(açıkyadakapalı)amaçlarıngerçekleştirilmesiiçinkurulur.Kızılayderneğini,falanca ilin öğrencilerini koruma dayanışma derneğinin veyahut Türk Sanayicileri ve İşAdamları Derneğinin (açık veya kapalı) amaçları vardır. Sol partiler de belli amaçlarıgerçekleştirilmesiiçinkurulurlar.Sol partilerin amaçları, belli ülküleringerçeklikkazanması için belirlenen unsurlardır.Yani,amaç,başlı başına(kendibaşına)bağımsızbirolgudeğildir.Oamacı belirleyen, onubellitercihleretraf ındasınırlandıran,yönlendirenbelliülkülervard ır. İştebuülküleriverenşey,osolpartilerinfelsefeleridir.Dahaaç ıkbirdeyişleFELSEFESİZ SOL ÖRGÜT olmaz.Felsefe,osolörgütünamaçlarını,inançlarınıveözdoğrularınıverir,onlarıbelirler.

133



Felsefe, o örgütün evren, doğa, toplumlar ve toplumsal gelişme konularında en genelçözümlemelerini içerir.Bilimsel-teknolojikgelişmelerışığındadoğanınvetoplumlarıngelişmeyasalarınıbulupçıkarmaya,doğasalvetoplumsalevrimingizlikalmışyönleriniaçığaçıkartıp

insanlığınhizmetinekoymayaçalışır.«Sa ğ lambilgileredinmeyiamaçedinir;gerçe ğ ibuluportaya koymaya çal ı ş ı r. Gerçe ğ in ne oldu ğ unu ara ş t ı r ı r. Felsefe, bilimlerin kendi özelinceleme dallar ı nda elde edilen sonuçlar ı , bir araya getirmek, bütünlemek, toplu bir bilgiortayakoymak,evrenhakk ı ndabizetopluvekapsay ı c ı brgörü ş vermek »ister.Bunedenle,felsefe,«daha çok, edinilmiş bilgi üzerinde, sorular sormaya düşünmeye»yönelir.Felsefe,buderecekapsamlıbirzihinselçalışmaolunca,bölümleridegenişbiralanayayılır;metafizik,bilgiteorisi,ahlâkfelsefesi,sanatfelsefesi,do ğafelsefesi,tarihfelsefesi,toplumfelsefesi,dinfelsefesi,dil,felsefesigibi..“Felsefe'ninözüveölümsüzyan ı ,tarihboyuncakurulup,zamanlave ş artlarde ğ i ş tikçey ı k ı lansistemlerinkendisindede ğ il,busistemleriyaratarnyöneli ş veçabadad ı r .”(24)1975’lerinCHP’sindefelsefitemellerinortayakonmayabaşladığınışusözcüklerdenbulabiliriz: “bir düzen ki herkes kendi yaşam ında mutlu, çocuğunun geleceğ inden daha da umutluolabilsin. Bir düzen ki herkes güvenle bakabilsin yaşlılığ ına…”“Emeğin yarattığ ı değer emeğ i verenlerde biriksin. Çalışanlar el ele yüceltebilsin ülkeyi. İnsaninsanı, yabancılar yurdu sömürmesin.”“Ne yoksulluk ne bask ı… ne ezilen ne ezen… insanca, hakça bir düzen olacaktır bu… kimsekimseden insanca yaşama hakkın ı esirgemiyecektir bu düzende; insan insanı, yabancılarvatanı sömürmeyecektir.” ___________(24)HilavSelahattin’in100sorudafelsefeelkitab ı,sf.15,GerçekYayınevi,İSTANBUL134



Herkes özgür olacaktır bu düzende. Özgürlük, eğitimdeki gelirdeki dengesizliklerins ın ırlanmasından kurtutacaktır.Toplum, varsa kişisel çıkarlar ı önde gözetecektir bu düzende, fakat toplum yararı gerekçesiyle de olsa kimsenin kişiliğ inin serbestçe gelişmesini engellemiyecektir.(25)«Sınıfsız, imtiyazsız» bir toplum kurulması isteği, yüce bir ülküdür. Solun en büyük, en temelgücüdür.Hersolpartibuülkününgerçekleşmesiyolundabirtakımamaçlarsaptarkendini.Buamaç,orta vadede kapitalist düzeni ortadan kaldırmak ve yeni, daha eşitlikçi, toplumcu, bir düzenikurmaktır.Toplumsalyaşamıheralandaveherdüzeydeyenidenörgütlemektir.K ısavadedeise, amaç, sosyal ve ekonomik iktidarın ele geçirilmesi, tutucu gerici güçlerin bertarafedilmesidir.AMAÇ; mevcut siyasal iktidara el değiştirmek; siyasal ve ekonomik iktidarı ele geçirmekolunca, kısa ve orta vadede hedeflerin belirlenmesi gerekmektedir. Kime karşı, hangitoplumsalkesitlerekarşımücadeleedilecektir.Bunoktasondereceönemlidir.Amaç, bizce «siyasal ve ekonomik iktidarı ele geçirmek, dışa bağlı tekelci sermayeninhegomonyasını yıkmak ekonomide karşı tekelci tavrı alarak, tekelci sermayenin beslediğikaynakları kurutmak, burjuvazinin ekonömik-sosyal-siyasal ve askeri üstünlüğüne sonvermek, kaynakların rasgele kullanılmasını önlemek, temel Sânayi yatırımlarınıgerçekleştirmek; çağdaşvetoplumcueğ îtim-kültür siyaseti ile gelecek kuşakları sağlıklıvetutarlı temelde yetiştirmek, demokrasiye gerçeklik süreklilik kazandırmak; böylece insankişiliğiniözgürcegelşmesinesağlanacağıhertürlübaskıvesorunlardanarınmış;BİLİNÇLİ,EYLEMLİ,ÖZGÜRVEETKİNİNSANLARDANoluşacakolan,emekçilerinheralandaveherdüzeydeülke yönetimine doğrudan katılacağı DEMOKRATİK, TOPLUMCUBİRDÜZENİNgerçekleşmesininolanaklarınıyaratmakolanCHP'ninhedefişudur:«ülkemizde toplumu enyüksek kâr amac ıyle yönlendiren üretim araçlarının mülkiyet ve denetimine, büyük maddivarlıklara sahip olan, ülkemizin ekonomik-sosyal-siyasal ve askerî aç ıdan emperyalizmebağ ımlılığ ının yaratıc ıs ı olan kendi yoz kültürü ve ideolojisi ile genç kuşakları kişiliksiz,amaçsız yığınlar haline getirmeye onları kapitalist sistemin diş lileri arasına sokmaya çalışand ışa bağ ımlı tekelci sermaye ve onun m üttefikleri olan büyük toprak sahipleri, toprak ağaları,aracı-tefeciler, büyük ticaret burjuvazisi ve daha genel, ifade ile onlar ın KAPİTALİSTSÖMÜRÜCÜ VE SOYGUN DÜZENİ!» ______________(25)Akgünlere,CHP1973seçimbildirgesiShf.4sayı2291973ANKARA.135



Buhedef,özündehedefolarakemperyalizmi ve faşizmi deiçermektedir.

Somutsloganhalineindirgenirse,CHP'nin sürdürdüğü uğraşı, EMPERYALİST - KAPİTALİSTDÜZENE VE FAŞİZME aynı anda karşı olmak durumundadır.CHP açısındanamaç vehedefbelli olunca«kiminle, hangi toplumsal kesitlerle beraber?»sorusunayanıtverilmesigerekmektedir.Program;Bellibir dönemdeamaca ters düşmeyecek biçimde, sorunların tesbiti, yapılacakeylemin ya da eylemler dizisinin planlanması, ortaya konacak sloganların ve yapılacakpropagandavedeişleritesbiti;yanidışakarşıtanıtmanıntemelunsurlarınıiçerir.Birsiyasalpartilitavr ı;genelolarakdünya,özelolarakTürkiyeveçeşitlitoplumsalgelişmelerkarşısında sorunları ortaya koyma biçimini, ortaya koyduğu çözümlemeler ve çözümönemleriylebelirlenir.Budazamanvemekâniçindedeğişken,fakatbellidönemleraral ığındadurağanolanpartiprogramlarındaifadesinibulur.136



Bu nedenlerden dolayı, parti programları uygun vadeli genel ve örnek öneriler getirmeklebirlikte kesin ve cesur tavırları içerir.

Seçim programları; o partinin belli bir dönem içinde kabul edilmiş olan parti programının o(belli) seçim dönemi için (mevcut güç dengeli, nesnel koşulların hem parti taban ında hem dekarş ıt güçlerin tabanında biçimlenme durumu da gözönüne alınarak) yapabileceği veyahutyapılması yolunda toplumsal yapıyı zorlayabileceği önlemleri içerir. Bu anlamda partiprogramından daha somut, daha çok koşulları ön plâna alan (parti program ı genel ülkü, amaçve hedeflerin, temel çözümlemeleri ele al ır) bir elemandır.Parti programları, partinin felsefi düzeyde ülkü ve amaçlarına, çizdiği hedeflere, temelçözümlemelerine ışıktutar.Seçimprogramıise,butemellerdenyolaç ıkanpartininbellibirseçimdönemindeyapabileceğiveyapılmasıyolundatoplumsalyapıyı,tabanızorlayabileceğisomut işleri sergiler. Bir benzetme yapılırsa, parti programı partinin ortalama üyesininkullanacağıelfenerineışıktutarken,seçimprogramıuygulanacakreçeteyeışıktutmaktadır.Partili, adı geçen anlamda ,partiprogramınıoluşturmak, düşünce veçözümleme, dünyayabakışyöntemini,buyöntemleeldeettiğiçözümlemeleriaçıkvesomutolarakaçıklamalı,genelstratejisiniçizmelidir.EYLEM; Bir örgütün amaçları ve programları doğrultusunda ortaya koyduğu pratikuygulamadır.Yukarıdakitemellerdoğrultusundaülkü,amaç,hedefveörgütyapısınaaçıklıkgetirenCHPörgütü,elbetteülkeninheryöresindeemekçisınıflarındavasınaöncülük,yolgöstermecilikveyürütücülük edecek; onlar parti düşüncesi doğrultusunda eyleme kanalize edebilecektir.Herşeyi mücadele yaratacaktır. Belli amaçlar için, belli doğrultularda da eylem koymayanörgütgiderekyokolur.Bugerçeğinsondereceiyideğerlendirilmesigerekmektedir.137





Adıgeçen İŞÇİ-KÖYLÜ İTTİFAKI'mngerektirdiğipartiörgütüyapısıiledavadakazanılmasıgerekentoplumsalkesitleriçingerekliörgütlenmeyapısıbirsonrakibölümdeişleneceğiiçindetayainilmemiştir.

e — 3 — ÖRGÜTLENME YAPISI NE OLMALI?YukarıdaCHP'nin ülküsü, amacı, hedefi, dayanacağı ve desteğini alacağı sosyal sınıf vetabakalar konusunda açıklamalarda bulunduktan sonra; «ad ı geçen konularda, uyumlu birörgütlenmenas ı lolmal ı d ı r? »sorusunayanıtgetireceğiz.Mevcut düzene karşı toplumsal muhalefeti yaratan koşullar, insanın karşısına en genişölçekte çıkarlar. Bu ise o koşullardan zarar gören ve ortak amaçlar doğrultusundabirleşebilecek, toplumsal sınıf ve tabakalarını gösterir; onların örgütlülüğü sorununu bellisosyal sınıf ve tabakalara karşı, siyasal-ekonomik iktidarı ele geçirmek için sürdürdüğü

mücadeledetemelunsurososyalsı

nı

fvetabakaları

nSİYASAL ÖRGÜTÜ’dür.Yani, partisidir. Sayın İsmail Cem'in 1950'lerde, «Partiler ve s ı n ı flar »başlıklıyazısında dabelirttiğigibi,«Her parti, her zaman bir sınıf partisidir... Kitle partisi görünümü, hemen herzaman varlıkl ı zümrelerden yana olan s ınıfsal özü kitlelerden gizlemek için kullan ılm ıştır...»Emekçisınıfvetabakaların,uzunveortadönemli ekonomik-politik istemleri doğrultusunda,sorunlarıçözecek,onlarıniktidarınıkuracakolanunsur,SOL SİYASAL PARTİ'dirSolsiyasalparti,toplumcuhareketaçısından;ezilen,sömürülensınıfvetabakalarınegemensınıf ve tabakalara karşı yürüttüğü uğraşın ÖNCÜ, YOL GÖSTERİCİ, YÜRÜTÜCÜGÜCÜ'dür.

139



Bu anlamda SOL SİYASAL PARTİ, tabanını oluşturan kitlelerin yalnızca «durumunuyansıtan» bir kuruluş değil; daha ötede, ileriye ve toplumsal dönüşüme dönük taleplerini

ortayakoyan;dayandığı sınıfvetabakalarıntemeltercihleriniformüleedenbir ÖNCÜ GÜÇtür.Onlara(dayandığıtoplumkesitlerine)öncülük,yolgöstericilikedebilmekiçin,kitlebağınıkoparmadan ileri öneriler getirmesi; hareketin yürütücülüğünü sürdürebilmesi için «beyin»işlevleriniyerinegetirmesi,bukoşullarauygunörgütlenmesigerekmektedir.Dayandığı sosyal sınıf ve tabakalara öncülük, yol göstericilik ve hareketi yürütücülükişlevlerinigerçekleştirecekbiçimdeİŞLEVSELbirörgütlenmeiçinegiremeyensiyasalpartiler,enindesonunda,şuyadabubiçimdedağılırlarCHPbuolgunundışındadeğerlendirilemez,dışındadeğildir.Çünkü.Parti, yalnızca o siyasal partinin tabelâsını taşıyan bir «SİYASALÖRGÜT» değildir. Parti,yürüttüğütoplumsalmuhalefetkoşullarıiçinde;yaygın,geniş,hertoplumsalkesiteseslenen,değişik işlevleri üstlenen ve «beyin» işlevini gören temel siyasal örgüte doğrudan ya dadolaylıolarakbağlıolan,(yüzlerce,binlerceörgütünoluşturduğu)birörgütlerağıdır.Ancakböylebirpartitanımlamasıiledar«parti»kavramından,CHP'lilerolarak,kurtulabilir;ileriyedönükçabalariçinegirebiliriz.Buörgütlerağınıincelemekgerekirse;Parti Örgütü: Bu, konumuz gereği, CHP'dir. Öncü, yürütücü ve yol göstericilik göreviniüstlenebilmesi, «İŞÇİ-KÖYLÜ ittifakı ve ona yandaşaydın kesimine, desteğini aldığı diğertoplumsal kesitlere «Beyin» lik işlevini sürdürebilmesi için çeşitli ön koşullarıngerçekleştirilmesigerekmektedir,CHP'de.140



e — 4 — CHP'DE BUGÜNKÜ YAPI NEDİR?

CHP'ninenbelirginözellikleri,UlusalKurtuluşSavaşı

nı

yürütensivil-askerbürokrasi,tüccar-eşrafüçlüsüncekurulmuşolması;27yıltekbaşınabirtoplumahükmedipyönlendirmesi;uzunbir muhalefet deneyine sahip olması ve 1965'lerden bu yana giderek hızlanan bir evrimgeçirmesidir. Bu anlamda, 1960'lar sonrasında, CHP, statik, oturmuş bir parti olmamıştır.Hâlâdayerineoturduğusöylenemez!CHP'ninbugünküyapısını,sorunaışıktutmasıaçısından,birkaçyöndenelealabiliriz.Maddemaddeincelersek:

e — 5 — CHP'YE OY VEREN KİTLELERİN SINIFSAL YAPISI NEDİR?

CHP'ye oyverenkitlelerin sınıfsalyapısı,1965seçim¬lerinedeğinfazladeğişmemiş;sivil-asker bürokrasi, aydınlar her zaman partiye oy veren belli bir vatandaş kitlesi partininseçimsel tabanı olmuşlardır. Buna karşın CHP, yoksul halk kesimlerinde (kentlerdegecekondubölgelerindenvek ı rlardan,köylerden )fazlaoyalmamıştır.Bununlabirlikte,1969seçimleri,bellibelirsizbirdeğişiminhabercisidir.CHP'nin «seçimsel ve «potansiyel» tabanı hızla yer değiştirmekte, sola ve ileriye dönük»kitleler, CHP'ye kaymaktadırlar 1973'lerde.140



Bukayma,kırlardaaynıhızlaolmamıştır.Kırlarda(köyvekasabalar,)dahadoğrusukapitalistgelişmenin henüz ağırlık kazanmadığı, toplumsal yaşamı yeterince etkileyemediği yerlerde

CHP'yekayma,kentlerdekihızveivmeyleaynıorandaolmamaktadır.(26)BununlabirliktekırlarınCHP'yekayışı,1975seçimleriiledaharahatgözlenebilmektedir. ________(26)Bukonuda,CHP22.Kurultay ıPartiMeclisiraporu şuaçıklamalarıyapmaktadır.«CHP'nin1973seçimlerindealdığıoyungeçerlioylaraoran ıyüzde33,3'tür.1969seçimlerindeise,buoranyüzde27,4kadardı. 1973 seçimleri, bir yandan CHP’ni güçlendirip demokratik güçlerin, yani halkıntekbaşınaiktidara gelmesini sağlıyacak gelişmeyi başlatırken; öte yandan, sağ iktidarın kaynağı olan tarihselgüçbirliğininsonaermekteolduğunudagözlerönünesermiştir,Bilindiğigibi,buönceleribüyüktopraksahipleri, sonra ticaret ve sanayi burjuvazisinin egemen öncülüğünde, büyük sermayenin çeşitlikesimleriyleköylü,esnafvesanatkârlararasındakigüçblrliğiydi.Bugüçbirliğinintoplumdakideğişme

ve yeni tabakalaşma ile birlikte parçalanması

sonucunda, bu değişme ve tabakalaşmaya ayakumdurmakta,doktrinkadroveliderolarakbüyükgüçlükçekenAP,halkınçokgerisindekalarak,1973genelseçimlerinde,256sandalyeden149'adüşmüştür.CHP'nin seçim başarısı belli bir bölgedeki oylanmaya artışıyla sağlanmış bir başarı değildir;yurdumuzunhemenher bölgesinedüzgünyayılanbiroyartışıylaulaşılmıştopyekûnbirbaşarıdır.9ilimiz dışında kalan 58 ilimizde, CHP oylarında artış görülmüştür. Oy patlaması niteliğinde artışgösterendiğerillerimizi(Çorum,Diyarbakır,Tunceli,Kahramanmaraşveİstanbuldışındakiiller.)GözdengeçirdiğimizzamanTrakya'danKuzeyDoğuAnadolubölgemizekadaruzananbirçokilinvesanayileşmişkesimlerinolduğukadarkırsalniteliğiağırbasanyörelerindeisimlerinerastlanmaktadır.Bu illerin arasındaEdirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale, İzmir,Muğla, İçel, Eskişehir,Zonguldak,Ankara, Kırşehir, Adana, Antakya, Çorum, Amasya, Tokat, Erzincan, Bingöl, Artvin, Karsbulunmaktadır. Daha açık bir deyişle, CHP 1973 seçimlerinde bir ölçüde kırsal bölgelerde, yaniköylerde, daha büyük bir ölçüde de sanayileşmiş bölgelerde önemli oy artışı sağlamıştır. Şurasınıönemlebelirtelimki,1973genelseçimlerindeyaln ızCHP'ninbaşarısındadeğil,genellikleseçimlereilgioranında da düzgün bir coğrafi dağılım görülmüştür. Geleneksel olarak seçime katılma oranlarınınyüksekolduğuDoğuAnadoluBölgesi illerindeyurttaşların seçime ilgisiyine canlıolmuşvekatılmakatılma Türkiye ortalamasının üzerine çıkmıştır. Bunun yanısıra Batı ve Orta Anadolu bölgeleri ileTrakya'dadaseçimlerekat ılmaoranında1969'agöreyükselmevardır.BubölgelerdebulunanAnkara,Adana, İzmir, Konya, İçel-Manisa gibi büyük illerimizde seçime katılma oranlarında dikkate değer,artışlargörülmüştür.İstanbulilimizde,oranTürkiyeortalamas ınınaltındakalmaklabirlikte,1969'agöreçokbüyükilgiart ışı kaydedilmiştir. «CHP22.KurultayPartiMeclisi Raporu, Sf. 20-22,14.12.1974,Ankara.Bunlaraekolarakşunoktalarözellikledikkatealınmayadeğer.»Oytoplanmasıolayını,kentselvevekırsal kesimler için ayrıayrı incelemekte yararvardır.1950'lerdenbuyana,CHP'nin tabandakentli yurttaşlarının çoğunlukta olduğu bilinmektedir. Örneğin 1968 mahalli seçimleri ve 1969seçimlerininanalizi,CHP'ninaldığıoylarınortalama%27.4olandeğerinin,nüfusu3.000ininalt ındaolanyerlerde%25.6,nüfusu3.000igeçenyörelerde%29düzeyindeolduğunugöstermiştir.1973seçimleri içinde benzeri bir analiz yapılmıştır. Analiz 1970 nüfus sayımı değerleri esas alındığındanüfusu3.000ününüzerindeolanyörelerdeCHP'nintoplamoylar ının%35,28ini,3.000ininalt ındaolanyörelerdentoplamoyların%31,92sinialdığınıgöstermektedir.1970'denbuyanakentleşmevenüfushareketleriçoğaldığıiçin1970nüfussay ımısonuçlarınadayananbirhesappeksağlıklıbirsonuçvermeyecektir.Amakabaca1969'aoranlaCHP'nink ırsalyörelerdeitibar ıönemlibiçimdeartışolmaklabirlikte, partimizin 1973 seçimlerindede kentsel taban hâlen ağır basan bir parti olduğu görüşünevarılabilir.141-142



12Ekim 1975 Cumhuriyet Senatosu üçte bir yenileme seçimlerindeCHP, 27 ilde oylarını565.000artırmıştır.Bu27ildeoyoranıyönündegelişme,CHPiçin%+8.2dir.SayınErhan

Karaesmen'inifadesiile,«9y ıllıkdönemiçindesağoylardaki%—10.2Irkdüşüşsoloylardaki%+10.2likartışakarşılıkvermektedir.(27) ____________(27)«CHPElazığdışındaseçimyapılanbütünillerdeoyoranınıarttırmıştır.Enbüyükartış%19farklaAmasya'da görülmüştür. CHP için 27 ilin ortalama artışının üzerinde değişme görülen iller Konya,Tunceli, Tekirdağ, Sakarya, Samsun, Niğde, Gümüşhane, Diyarbakır, Uşak, istanbul, Kayseri,Eskişehir,Denizli,Ankara,Afyonolmuştur.CHP'ninilerlemesindedikkatiçekenüçnoktayaodaktutmamdayararvard ır.a)Zonguldak,ElazığveGiresunözelörneklerinind ışındaCHP'ningelişmesiçeşitlibölgeleredüzgünyayılmışdurumdadır. İstanbulveAnkarahariçtutulduğundagerikalan25ildeoyoranı1973'deki%30.1'den%38.8'eyükselmiştir.Artışfarkı%8.7'dir.b) CHP büyük kentlerdeki güçlü varlığını sürdürmektedir, istanbul'un önümüzdeki milletvekiliseçimlerinde 46, Ankara'nın 34 milletvekili çıkarabileceği düşünüldüğünde olayın önemi ortayaçıkmaktadır.c)Kırsalniteliğikentselniteliğikadarağırbasanbazıyörelerde(Adana,Afyon,Giresun,Mu ğlagibi)CHP'ninilerlemesiyavaşolmuştur.AmabenzerkarakterdekiAmasyaveTunceli'dedurumtersinedir,ilksergilergenellikleköyoylarındabeklenenartışınsağlanamadığıyolundadır.(KaraesmenErhan,12Ekim1975seçimlerininsonuçlarınatoplubakış,ÖzgürinsanDergisiSay ı25Sf.-18Kasım1975Ank.)143



Özetlemekgerekirse1969'danbuyanaCHP'yeoyverenkitleninsınıfsalyapısındabüyükbirdeğişim gözlenmekte; kapitalizmin geliştiği büyük kentlerin gecekondularında yaşayaninsanları, işçisınıf ı,dargelirliküçükmemur,giderekartanorandaCHP'yeoyvermektedir.

Ağa-topraksız köylü çelişkisinin yoğunolduğuDoğuveG.DoğuAnadolu'da hızla CHP'yeyönelmevardır.Köylükesimi,CHP'yeyönelmekleberaber,buyönelmeninh ızı,yoksulkenthalkındagörüldüğügibibüyükorandadeğildir.

e — 6 — CHP İÇİNDE VE DIŞINDA CHP'NİN SAVUNDUĞU İLKELERİÇİN UĞRAŞ VERENLERİN SINIFSAL YAPISI NEDİR.14Ekim9Aralık1973seçimleriCHPiçinnas ılbirsınavolacaktı?Yıllarboyusandıkbaşlarınamüşahit yollayamayacak durumlara düşen CHP acaba bu seçimlerde ne yapacaktı. Busorularıncevabınıeniyib'çimdeCHP'yeonunliderinevesavunduğugörüşleresahipçıkan

Anadoluinsanıverdi.14Ekimseçimlerinde,12Martsonrasıbaskıveterörrejimindenç ıkılmanıngetirdiğipatlamailebirlikteözellikleöğretmenlerinTürkiye'ninenküçükyönetimbirimindenenbüyüğünekadarheryerdeCHP'yebüyükkatkısıolmuştur.Sandıkbaşlarındagörevalanbinlerceöğretmenseçimlerdeyolsuzlukyapılmaması,seçimleringüvenlikiçindegeçmesiiçinellerindengelençabayıgöstermişlerdir.CHP'ninbaşarısındaönemlipayasahipolmuşlardır.Aynışekilde1973seçimlerindeyıllarboyubaskıveterörlesürdürülmeyeçalışılan,kişilikleriniyitirmektehlikesiilekarşıkarşıyabırakılangençlikkesimi,baştaöğrencigençlikkesimiolmaküzeremilitancaCHPiçinçalışmışlardır.Kent,köy,dağ,taşdemedenCHP'ninpropagandas ınıyapanüniversite,yüksekokul,lisehattailkokulöğrencileribirçokyerdedecanlarıvekanları

pahasınasaldırganlaragöğüsgermişlerdir.Köylerde;uyanan,kentteki gelişmelerindeetkilenmesiyle bilinç düzeyleri yükselen yeni birdüzen kurulması için büyük umutları olan köylü gençlik kesimi de büyük uğraş vermiştir.Bütün bunlara ek olarak kentlerde işçi sınıf ının birçok üyesinin CHP için çalışması önemikesinlikle yadsınmayacak bir olaydır. Afiş asmakta; kahvelerde evlerde, fabrikalardapropagandaçalışmasıyapmaya,saldırganlarısindirmeyekadarbirçokeylemdeişçiler(hiçbirkarşılıkbeklemeden)faalgörevalmışlardır.Bütün bunlar belirtilirken (oy veren ve potansiyel güç olan) tabanın hızla gelişmesininyanında,CHP'ninyerelyöneticikadrosununaynıgelişmehızınıgösterdiğisöylenemez.BazıyerlerdeCHP için çalışmak isteyen işçiveöğrencilere ayak uydurulamamışvebazı yerel

yöneticiler,aynıaktifçabaveçalışmaarzusunugösterememişlerdir.144-145







1965'lerden sonra sosyal gelişmenin yarattığı fikirsel dinamizm nedeniyle partiye büyükölçüde dinamizm geldi. İl ve ilçe örgüt binaları yine seçimden seçime açılmakla bir¬likte,

partidekifikirçatışmalarıyeniCHP'ninsavunucularıylaeskiCHP'ninsavunucularıarasındakipartiiçiiktidaruğraşınınodaknoktalanoluşmayabaşladı.Buolguözellikle1971'lerdensonragüçlendi. 1972 Mayıs ayında yapılan 5. Olağan Üstü Kurultay Ecevit ekibinin zaferiylesonuçlandıdahasonrayapılantüzükkurultay ındakararvericiorgan ınTBMMgruplarıdeğildepartiMeclisiolmasıkabuledildiböylecepartininyapısındabelirlimerkezisoldisiplinegeçişsağlandı.-Genedepartininşuandakiyapısıhâlâklâsikseçirnselpartiyap ısındanfazlafarklıdeğildir.Şunuaçıkçavurgulayalımki;eğerCHP,TİPgibi%2oyoranındanbüyümeyigözealsayd ıçokdahasağlıklıbirsistemekavuşurvebugünkühastalıklarınınhiç birinesahip olmazdı.AmaCHP%26'lıkbiroyoranından%44'e10senegibik ısabirsüreiçindegelmiştir,vesiyasal iktidaraadaydır.ÜstelikCHP«düzendeğişikliği»önermektedir.EğerCHPyalnızcasiyasaliktidar ındeğişiminerazıolsaydı,kuşkusuzsermayeCHP'den-nedenlisloganatarsaatsın-korkmazdı.AmaCHPhalk'ınsiyasal-sosyal-ekonomikiktidar ınısavunmaktadır.Buisesermayeninhiçişinegelmeyenbirtercihtir. —CHP'nin şu anda 674 ilçe ve 67kent'dehukukî olarakörgütü vardır. Ama ilçelerin birkısmında üye defterleri ya yoktur, yada keyfidir. Bazı yerlerde Partinin kapısı haftadan,haftayayadaaydanayaaçılmaktadır.Sendikvekoopertiflerle,demokratikkitleörgütleriileilişkiçokzayıftır,hattayoktur.Onedenlebuörgütlereancak«tabela»örgütüdenilebilinir. —Yöneticiler,yerlerini kaybetmekorkusuvebusüratli değişimidurdurabilmek içindinamikgüçlerepartininkapısınıörtmeyeçalışmaktadırlar.148



Her yerde, ne olduğu tam belli olmayan «aşırı sol» tanımını bilinçii yada bilinçsiz karşıoldukları için kullanmaktadırlar.Partinin iktidara namzet olmasıda, olayı salt siyasal iktidarolmakolarakgörenpartililercecazipolmaktad ır.Koltukkavgasıyanlışvehalk'tansoyutlanmış

alanlardayürütülmektedir. —Eğitimveyayınendüşükseviyededir.Aylık«Özgürİnsan»veGençlikkollarınınparasızlıknedeni ile ara verdiği «Demokratik Sol» dışında yayın organı yoktur. Sürekli ve yaygıneğitimin (sempatizanlar için), dar kadro (militan) eğitiminin eksikliği heran karşımızaçıkmaktadır. Her yerde kavram kargaşası, kişisel çıkar ve hizip çatışmalarına kalkanyapılmakta,sonuçtatozdandumandanhiçbir şeygözükmemektedir.Partililer,eğitimeksikliğinedeni ile birçok yerde dışımızdaki sol'un kuramsal saldırılarına cevap verememektedirsonuçtamoralbozukluğudoğmaktadır. —Partideaidatsistemiçalışmamaktadır.Oysasol partilerin para açısından dayanabilecekleriüç güç vardır. 1 — Üyelerinden gelen aidatlar, bunu «bir milyonere karşı, bir milyon kişi»sloganı ile ifade edebiliriz. 2 — Sendika, kooperatifler gibi örgütlerden gelen yardımlar (ki,Türkiye'de kanunlar yoluyla bu olanaklar önemli ölçüde k ısıtlanmıştır) 3 — Kendi öz gelirkaynakları (milletvekili ve senatör adaylarından alınan paralar, sattığı eşyalar ve hazinedengelen paralar). Bu üç kaynaktan partimizde işlerliği olan sadece üçüncüsüdür. Bu dakaynaklan çok kısıtlamaktadır. İnanıyoruz ki parti rahatlıkla aidat sistemini işletebilir. Amabununiçinpartisorumlularınınbuişinciddiyetinevegerekliliğineinanmalarışarttır. —HerşeyekarşınCHP,50senelikpratikbirikimine,kendiiçindepartigeleneklerinesahipbirörgüttür.Belirlibiriçilişkilersistemikurabilmiştir.Bu,birpartiyapısıiçinçokönemlidir.CHP,bu nedenle, çoğu zaman eyleme geçirilmesi yavaş, ama eyleme geçince de Türkiye'yisarsacakgücesahiptir.Eksiklerinerağmen,tümsolpartilerdendahagenişkadrolarasahiptir.149



- Süratle değişmekte, siyasal tercihlerinin gerektirdiği sınıfsal tabana oturmanın getirdiğisancıları çekmektedir. Bu sancılar, geçilmesi gereken yeni ve sağlıklı yapının sancılarıdır.Değişimpotansiyeliningüçlüolduğunu1965'-denbuyanagöstermektedir. — 50 senedir toplumla kurduğu diyalogları kopmamıştır ve partinin er veya geç doğru

tanımlamalaryapabilmesibudiyalogungüçlülüğüilesağlanmıştır. — Toplumdan gelen etkilere açık kalmayı becermiştir, bu bizce toplumun her kesimineuzanabilmesinedeniyleolmuştur. — Dünya solunda en sağlıklı yolu seçmiştir ve kabul ettirmiştir. Yani anadolu toplumununsomut koşullarından yolaçıkmış, «Model»aktarma yerine«Yöntem» kullanmayı seçmiştir.Bu, şüphesiz bilimsel cesaret gerektiren, kendineve topluma güvenenbir partinin sağlıklıamasarpyoludur.Denemeyanılmalardahaçokolacaktır,hatalarolacaktır,sloganlaryerinegerçeklerolacaktır,amadoğruyöntemdir.Dünyasolu,kendiülkesininsomutkoşullarındanyolaçıkanınsağlıklısolyönetimlerkurabileceğinigöstermiştir. — 30Kentbelediyesi ve 600 civarında küçük belediye ile fiilen iktidarın yarısıdır. Ama bugücününyeniyenifarkınavarmaktadır. —Sendikavekooperatiflerleenazındanüstkademelerdesağlıklıveköklüilişkilerivardır. —Soltoplumsalpotansiyelesahiptir.Tebliğimizinbubölümünde,Örgütlenmenin-özelliklesolpartiörgütlenmesinin-temeltanımlarınıortayakoyduktansonra,bu «geniş» parti tanımının model önerisinin CHP Gençlik örgütlenmesine uygulanmasınıtartışacağız. Kuşkusuz bu «model» ana kademelere daha geniş ve detaylandırılmış birmodelleuygula¬nabilir.Bizbunuanakademelereöneriolarak,sunuyoruz,uygulamaonlarıngörevidir:150



Bizce,butebliğinenbaşındanberianlattığımızCHP'ninyapısalvekuramsaleksikliklerininçözümü;gençkadroların,partiiçinde,genebutebliğdeanlatmayaçalıştığımızörgütlenmevebilinçliuğraşıyısürdürebilmelerindedir.Birparti,toplumunendinamikkesimiolangençliklediyalogunu sürdürerek, onların getireceği yeni düşüncelere kapılarını açık tutarak, ya da

tutmayazorlanraktoplumlabirliktedeğişir.Bugününgençkadroları,çokyakınbirgelecektebu partinin ve belkide Türkiye'nin yazgısını ellerinde tutacak kişilerdir. Parti ancak onlarıalarak, kendi içinde kendi dünya görüşünün ANA HATLARINI vererek, onları ortak birdavranışasokarakgelecektekideğişimgücünüyaşayabilirliğinisağlayacaktır.Buisepartinintoplumunherkesimindekigençlereuzanabilmesi,onlarakendidoğrultusundasiyasalbilinçvermesiveonlarakendipartiyapısıiçindeyervermesidernektir.Bunedenle,partiningençlikkesimindekiörgütlenmesivepolitikasıdaralanlardadeğil,genişsahalarda çalışmayı seçen bir politika olmalıdır. Türkiye'de özellikle gençlik kesimindefaşistlerin ısrarlakavgayıüniversiteboyutlarıiçindetutanstratejilerineaynıyöntemlecevapvermek, onların oyununa gelmektir. Çünkü bu alanda polis desteği onlardadır, savunmadurumunda olan devrimcilerdir. Oysa faşistler aynı zamanda, ilgiyi üniversite üzerindetutarak, dış alanlarda süratle örgütlenmekte, çeşitli sosyal dernekler kurmaktadırlar. Yanigerçekte bir sol partinin gençlik politikası uygulaması gereken sahada faşistler atoynatmaktadırlar.Üsteliksoldakidağınıklıkyerinemerkeziyetçilikdahagüçlüdür.Soldakibudağınıklıkbirölçüyekadarnormaldir.Çünküsoldankuramherzamanönemliolmuştur.AmaTürkiye'debukargaşanormalinçoküstündedir.151



Bizce özellikle gençlik kesiminde görülen normalin üstündeki bu kargaşanın en önemli

nedenlerindenbiriCHP'ningençlikpolitikasınıbelirlibiralandayoğunlaştırmasıveajanlarınprovakasyonlarmı önlemek için özellikle taşrada partinin gençlerin yaptıklarına kuşku ilebakmasıdır. CHP'nin bukonuda takınacağı değişik tavır veyorum gençlik kesiminde CHPöncülüğünübugünkündendahaetkilibiçimegetirecektir.Örneğin faşist davranışların tırmanış haline geçmesi karşısında, dışımızdaki demokratikkuruluşlarla, CHP'sinin öncülüğünde faşizmin önlenmesi için, birlikte eylem konulabilir.Örneğimiziaçarsak,Ankara'dabazısemtlerdebiryığınsoldernekvardır.Bukoşullarınkabulüile yapılacak işbirliği özellikle yalnız bırakılan bu dernekleri etkilememizi sağlayacaktır.MHP'ninmahallemahalleyayılmastratejisinideönleyecektir.CHP kendi YAPISAL BOZUKLUKLARINI tamir ettikçe, örgütlenme modelini klasik kitle partisimodelinden «SOL» parti örgütlenmesine kaydırdıkça, bu gençlere daha az şüphe ilebakılacaktır. Çünkü sağlıklı bir sol örgütlenme modelinde, ajanların ve f ırsatçıların partiyietkilemegücüdevamlıkontrolaltındaolacaktır.152



F — DEMOKRATİK SOLUN GENÇLİK İÇİNDE

ÖRGÜTLENMESİ VE GENÇLİĞİ ÖRGÜTLENMESİ ÜZERİNE ÖNERİLERCHPhemgençlikiçindeörgütlenmekhemdedemokrasiyevetoplumculuğainanangençleriörgütlemek zorundadır. Parti kendine üye, örgütleyici ve yönetici yetiştirmek için gençlerikazanmak ve hazırlamak eğitmek zorundadır. Aynı zamanda CHP devrimci düşünceninbaşarı veya başarısızlığında önemli yer tutan bir toplumsal eylem katmanı olarak gençliğiörgütlemekgençliğiyönlendirmekzorundadır.Bunlardanbirincik ısmıpartiiçindeörgütlenme,ikincikısmı ise demokratik gençlik örgütlenmeleri içindeçalışarakgerçekleşir. Parti önderi

yetiştirmevegençliğiörgütlemeçalı

şmaları

nı

nbiraradavesadeceCHPgençlikkolları

çatı

sı

altında yapılması düşünülebilir. Ancak bu önerilere gençlerin toplumsal vesiyasal durumuelvermemektedir.Gençlerinbirk ısmısolayatkınbileolsalaraldıklarıyanlışetkilersonucundasiyasetin kötü veya istenmeyenbir şey olduğu inancındadırlar. Üstelik demokratik gençlikörgütleri veonların talepleri ile parti disiplini arasındazamanzaman uzlaştırılmasıçokzorçelişkilerdoğabilmektedir.Üstelikpartiçalışmasıdoğasıgereğidahadisiplinliçalışma,inançve sabır gerektirmektedir. Gençler arasındaki özellikle en çok örgütlenme gereksinimindeolan en yeni katmanların bu tür disiplin uygulamaları ile başlangıçta uzlaşmaz çelişkilerivardır.Ayrıcahenüzpartinindemokratiksolinançvefedakarlıkbazınatamoturmamışyapısıidealist düşünceli bazı gençlerin parti düşüncesinden, eyleminden ve tümüyle partiörgütündenkopmasısonucunudoğurabilir.

153



BuvebenzerigerekçeleredayanarakCHP'ningençlikkollar ındayenidenörgütlenmevedışaaçılmaplânıikiaşamalıolarakdüşünülmüştür.

a)CHPGençlikKollar ınınhemsiyasalyap ıhemdeçalışangençlikveöğrencigençlikileyeniilişkileriçinegirmesinisağlayacakyenidenörgütlenmeönerileripaketi.b) DemokratikSol düşünceveeğilimdeki tüm gençleri kapsayabilecek demokratik gençlikörgütlenmesiningerçekleştirilmesineilişkinönerilerpaketi.

f — 1 — CHP GENÇLİK KOLLARININ YENİDENÖRGÜTLENMESİNE İLİŞKİN ÖNERİLERTeşhisler:

—Günümüzdegençlikkollar ıCHPiçyapısıvepartiiçiseçmeseçilmecihazınındoğalbirparçasıdurumundadır.Vebunungerekleriniyerinegetirmektedir.İlçeveİlyönetimlerindeveGenel Merkezde ana kademelerin yaptığı eylemlerin YARDIMCI KOLU durumundadır.YardımcıKolkelimesininanlamınauygunörgütlenme,üyeyapısı,seçmeseçilmeyapısıveörgütyapısınasahipolabilmektedir. — Gençlik Kolları CHP'nin ana kademe örgütlenmelerine paralel olarak Türkiye'dekiyönetimselörgütlenmeyiizleyenbürokratikbiryapıdakurulmuştur. —Halbukigünümüzdetümtoplumsalgüçveörgütlenmemihraklar ıgibigençliktopluluklar ıdaeskiyenyönetimselyap ınındışınataşmıştır.Artıkgençliköğrenciiseya¬şamınımahallesindeveyailçesindedeğillisesinde,yüksekokulundaveyaüniversitesindesürdürmektedir.Gençeğer çalışıyorsa yaşamını fabrikasında, atölyesinde, bürosunda veya dükkânındasürdürmektedir.Buteşhislerinışığıaltındaşuönerilergetirilebilir.154



1) İlçe Örgütlenmesi:Yukarıdaaçıklandığıgibiçalışanyadaokuyangençlerpartiörgütlenmesidışınataşmışlardır.Ancaka)günümüzdekipartiörgütyap ısınıkorumakb)Anakademeleregençlerinyard ımcıvefaydalı işlevlerinin sürmesini sağlamak, c) Aşağıda önerdiğimiz şema içinde yer almayangençlerin daha etkin ve eylemli biçimde parti içne alınabilmesini sağlamak amaoıyle;günümüzörgütlenmeyapısıiçindegençlikörgütününtümünüoluşturanilçekademeleribizimönerimiz içinde varlıklarını aynen sürdüreceklerdir. Ancak bunlar yetki, temsil vesorumluluklarını2.ve3.maddelerdeönereceğimizİlebağlıolarakoluşturulacakkomitelerilepaylaşacaklardır.Günümüzde CHP ilçe gençlik kollarının çalışmaları sadece parti örgütüne paralel olarakyönetimsel bölünmeye paralel (koşut) örgütlenme hakkına sahiptir. Bu konuda yönetimintemel ve öz birimi olan mahalle örgütlenmesine inme hakkı ne yasada ne tüzüktetanınmamıştır.Tüzük ve yasa bu konuda bir yöntem ve açıklık getirmediği gibi önleyici bir önlemdegetirmemektedir.Tüzüğünbuboşluğundanyararlanarakşimdidenpartimahalletemsilcisinegençlikyardımcısıveonun2veya4yard ımcısındanoluşanbirmahallegurubuoluşturulur.Bukurullarbelirliaralıklarlakendiiçlerindetopluolarakbirarayagelirler,ilçeyönetimineveanakademe,mahalletemsilcilerineyardımcıgöreveryaparlar.2) Çalışan Gençlik Birimleri:(Fabrikalarda, Atölyelerde,Bürolarda ve çalışanlarınyoğunolduğu küçük ticaret vesanayi

birimlerindepartiningençlikörgütlenmesi)CHP Tüzüğü madde 81 e dayanarak gerekli yönetmeliklerin oluşturulması ve yeni darboğazlarçıktığındatüzükdeğişiklikleriyapılmasısonucuCHPilgençlikkollar ıyukarıdaadıgeçenbirimlerdeçalışanCHP'ligençlerinsorunlarınincelenmesiveörgütlenmesorunlarınınortayakonmasıamaçlıaraştırma,incelemeveyönetimkurullarıoluşturur.155



BuoluşumsırasındaherüretimbirimindekayıtlıolanCHP'liüyelerilyönetimidenetimindebirarayagelerekkendiaralarındanbirkurulbaşkanıile(oünitedekayıtlıCHP'liüyesayısınagöre) 2-10 arasında kurul üyesi seçer. Bu seçilenkurul üyeleri il gençlik kolu kongresine

delege olarak katılacağı gibi CHP il gençlik kolu delegeliğinin tüm haklarını kullanır. BubaşkanvekomitekendibirimindebirCHPilçegençlikkolununtümyetkileriiledonan ımlıhalegetirilir.Böyleceüretim yerinde siyasal katılma ve özyönetim ilkelerine bir yaklaşımsağlanmışolacaktır.İlGençlikKoluBaşkanıveİlYönetimKurulugerekgördükçeilhudutlarıdahilindekitüm «çalışanlar komiteleri» biraraya gelerek kendi sorunlarını görüşür kendi aralarında işbölümü ve dayanışmaya gider ve il yönetim kurulu içinden kendileri ile ilgili bir ÇALIŞANGENÇLİK İŞLERİNEBAKANsekreterüyeseçilmesiniilyönetimkurulundanisteyebilirveilyönetimkurulunabukonudaadönerisigetirebilirler.OluşturulançalışanlarkomiteleriGençlikKollarıGenelMerkezininİlGençlikKolundantalebiüzerine,Türkiye çapında biraraya gelip çalışanların sorunlarını bu sorunlara parti çalışanlarınıngetirdiği önerileri (partiyetkili kurullarınagötürülmeküzere)görüşür ve önerilere bağlarlar.Türkiye'deki işçi örgütlenmeleri ve demokratik solcu işçilerin bu örgütlenmelere karşıtutumlarını inceler kararlar alırlar. Sendikalar, kooperatifler ve ilgili derneklere karşı tutumsaptarlar. Yandaş derneklerin kurulması desteklenmesi veya destklenmemesi konularınıkararlaştırırlar.Bu çalışma ve tartışmaların il ölçeğinde olanları İl Gençlik Kolu Başkanının denetimindetoplananÇALIŞAN GENÇLER KOMİTELERİtopluluğundatartışılır.156



3) Öğrenci Gençlik Birimleri : (Liseler,Yüksek Okullar, Üniversiteler de partinin gençlikörgütlenmesi)

CHP Tüzüğü madde 81’e dayanarak gerekli yönetmeliklerin oluşturulması ve yeni darboğazlarçıktığındatüzükdeğişiklikleriyapılmasısonucuCHPİlGençlikKollarıyukarıdaadıgeçen brimlerde öğrenim gören CHP'li gençlerin sorunlarının incelenmesi ve örgütlenmesorunlarnın ortaya konması amaçlı araştırma, inceleme ve yönetim kurulları oluşturur. Buoluşumsırasında her öğrenim biriminde kayıtlı olan CHP'li üyeler İl Yönetimi denetimindebirarayagelerekkendiaralarındanbirkurulbaşkanıile(oünitedekay ı tl ı CHP'liüyesay ı s ı nagöre )2-10arasındakurulüyesiseçer.Buseçilenkurulüyeleri İlGençlikKoluKongresinedelegeolarakkatılacağıgibiCHPİlGençlikKoludelegeliğinintümhaklarınıdakullanabilirler.BubaşkanvekomitekendiokulundabirCHPİlçeGençlikKolununtümyetkileriiledonan ımlıhalegetirilir.Böyleceöğrenimbirimindesiyasalkatılmaveözyönetimilkelerinebiryaklaşımsağlanmışolacaktır.İlGençlikKoluBaşkanıveİlYönetimKurulugerekgördükçeilhudutlarıdahilindekitümÖğrenciKomiteleribirarayagelerekkendisorular ınıgörüşür,kendiaralar ındaişbölümüvedayanışmayagiderve İlyönetimkuruluiçindenkendileriileilgilibirÖĞRENCİİŞLERİNE BAKAN SEKRETER ÜYE seçilmesini İl Yönetim Kurulundan isteyebilir ve ilYönetimKurulunabukonudaadönerisi getirebilir.OluşturulanÖğrenciKomiteleriGençlikKollarıGenelMerkezinin İlGençlikKolundantalebiüzerineTürkiyeçap ındabirarayagelerek öğrenci sorunlarını, bu sorunlara partili öğrenci komitelerinin getirdiği önerileri(partininyetkilikuru luna götürülmek üzere) görüşür ve önerilere bağlarlar. Türkiye’deki öğrenciörgütlenmelerine karşı, tutumlarını inceler, kararlar alırlar. Yandaş örgütlerin kurulması,desteklenmesiveyadesteklenmemesineilişkinönerilergetiriler.Buçal ışmavetartışmalarınilölçeğindeolanlarıİlGençlikKoluBaşkanınındenetimindetoplananÖĞRENCİKOMİTELERİtopluluğundatartışılır.157



Yukarıda saydığımız 3 ana kol her İl yönetimi içinde kendi temsilcilerini ve sekreterlerinioluşturarakyönetimşemasınıtamamlayacaktır.GençlikKollar ıGenelMerkezi'debuşemayagöre çalışmayapacaktır.Yukarıdaözetlediğimiz«GençlikKollarının yenidenörgütlenmesi»

çalışmaları i leaşağıdaplanını sunacağımız Demokratik Gençlik Örgütlenmelerinin başarısıbelirlikoşullarabağlıdır.Bukoşullarıtartışmamızınensonundasunacağız.

f -2 -DEMOKRATİK KİTLE ÖRGÜTLENMESİNE İLİŞKİN ÖNERİLERTartışmamızın teşhisler bölümünde sunduğumuz gerekçeler ışığında şu konular açığaçıkmıştır. Bir partinin gençlik kolları demokratik gençlik eylemlerini KENDİ İÇİNDETOPARLAYIPYÖNLENDİREMEZ. (Tüm gençlik eylemlerinin) : A bölümünde önerdiğimizörgütlenme yapısı CHP'ye yetişmiş, disiplinli kadro hazırlama ve gençlik içinde belirli çekirdekguruplar yetiştirme amacındadır. B bölümünde tartışacağımız Demokratik Kitle örgütlenmesi

ise gençliğin bir toplumsal güç olarak değerlendirilmesi ve sol kavgada yönlendirilmesiamacına dönüktür. Gençlik potansiyelini değerlendirecek, gençlerin insancıl ve demokratiksol bir dünya görüşü içinde eğitilmelerini sağlayacak ve gençlerin kitle olarak talepleriniyansıtacakciddi,tutarlı,bütünselgençlikörgütlenmesinegerekvardır.Buörgütlenmeancakdemokratik ad, tüzükve ilk giriş olarak her yurtsever genceaçıközelolarakanlaşılandarsiyasetbiçimlerindenuzakbirörgütlenmeolmal ıdır.Buherkeseaçıkgörünümerağmenörgütyöneticiliğiveeğitimikonular ındademokratiksoldüşünceönealınır.Aşıkkındaaçıkladığımızpartiörgütlenmesibudemokratikkitleörgütünündoğruçizgisininsigortalığıgöreviniyapar.158



—Yönetimdekidisiplinisağlamakiçinörgütselyapıdabütünlüksağlayacaktüzükmaddeleriilekuruculara,eskiyöneticileresüreklidelegelik,temsilveeleştirigibihaklartanınabilir. —Kitleörgütüyönetimindeolan kişiler demokratik ve toplumcu sürekli bir eğitimden okul ve

seminer çalışmasından geçirilerek yeni görevlere getirilebilirler. —Böylebirörgütlenmeyapısınınoluşturulmasıkonusundaüçyöntemuygulanabilir.1)Yepyenibirgençlikörgütlenmesikurulması,2)Varolanbirgençliküstyapıörgütlenmesininbuamaçiçinuyarlıhalegetirilmesi(TMGTgibi ) veyagençlik içindedağınıkbirbiçimde örgütlenme çabasıiçindeolanaltkuruluşlarınfederasyonbiçimindeörgütlenmesi(HDGÖgibi )3)AveBşıklarınınaynıandakullanılmasıyani,altkademedekiörgütlenmeembriyonlar ınıntoplanarakvarolanbirüstkademeörgütlenmesininaltorgan ıhalinegetirilmesi(HDGÖ'lülerinfederasyonhalinegelerekTMGT'deçal ı ş mas ı gibi ) —Demokratikvetoplumcudüşünceetraf ındaörgütlenecekgençlerinkullanacaklarıadlarvesloganlar büyük önem taşımaktadır. Bu konuda örgütlenme birimine uygun önerilerdemokratikgençlik örgütlerininolabildiğince engenel vekimseyi itmeyen adlarkullanmasıyönündedir. Kültür Dernekleri, Gençlik Örgütü, Demokratik Gençlik örgütü veya en fazlaDemokratik Halk Devrimcileri Federasyonu gibi adlar Türkiye çapındaki gençlikörgütlenmesininyaygınlığınısağlamadaetkinolabilir. — Demokratik Kitle örgütlenmesinin oluşması için gençlik kollarına başlangıçta çok büyükgörevlerdüşmektedir.GençlikkollarıbugörevleriTMGTveHDGÖgibikuruluşlardayeterinceyapmıştıramabuçalışmalarındahadahızlandırılmasıgerekir.159



1976güzdönemibaşlamadanCHP gençlik kollarıpartiüstkurullar ınınonay ve katkılarınıalarak öğrenci ve emekçi gençlik örgütlenmesinin nasıl olacağı konularında seminer ve

kurultaylar düzenlemelidir. Bu çalışmalarda katkısı bulunacak gençlerin bulunabilmesi içingençlik, gecekondu, emekçi kurultaylarıtamamlanmalı aşağıdaanlatacağımızyayın,eğitim,partiokuluyazkampıçalışmalarıbaşlatılmışolmalıdır.Ancakbuyöntemlerlegünümüzedekçokuzunveac ılıdeneylerleyetişmişsayıcaazancakdeney ve nitelik olarak yoğun çekirdek gurup bir demokratik gençlik örgütlenmesiniyapabileceksayıçokluğunaulaştırılabilir.Kuşkusuz bu geniş saha stratejisi, CHP'de gençliğin yeniden örgütlenmesi sorununugündemegetirmiştir.Buyeniörgütlenmestratejisi,genişçaptailişkiler,örgütlerağıvegenişkadrolar gerektirmektedir. Bu salt «parti içi iktidar» düşünce ve tavrını benimseyen değil,toplumun her alanında partinin düşünce ve tavrını yayacak, çok değişik konularda parti ileilişkiler sağlayacak geniş genç kadroların işidir. Yeni bir tavır, yeni bir davranış biçimidir.Partininanakademeleridebukonudakendileriniayarlamal ı,kurulacakbugenişilişkilerveörgütler ağının oluşturulmasında kendilerine düşen görevleri yapmalıdırlar, ilişki kurulacakkişiler ve örgütlere kuşku ile bakmamalıdırlar. Böylesine geniş bir örgütlenme modelindekuşkusuztamkontrololanaksızdır.Özelliklebaşlangıçta,buçaptagenişkadrolarınolmamasıve dışımızdaki solun özellikle gençlik kesimindeki uğraşılarının yoğun olması ilk başlardasapma ve satmaların yüzdesini çoğaltacaktır. Bu durum ilk başlarda hayal kırıklıkları veumutsuzlukyaratacaktır.Bununörnekleriniyaşıyoruz.Amabizcesorun,MODEL'indoğruluğuvebuyoldauzunsüreliçalışmaktır.İlkdenemelerdeuğranılacakhayalkırıklıklarıdoğaldır.160



GençlikKollarıtoplantı, eğitimveyayınçalışmalarınailişkinöneripaketinibölümlerhalindeanakademelerinesunmuştur.Bukonudakiönlemlerişöyleceözetleyebiliriz.

1—Eğitim,yayın,yurtsorunuvebenzerisorunlar,a) Parti okulu: — Kısadönemseminerleri,(partiüyelerinevesempatizanlaraverilecek)- Ortadönem(örgütveyanörgütyöneticilerine)- Uzundönem(örgütveyanprofesyonelelemanlarıöncüliderlerivekuramcılarıiçin)b) Yayın Çalışmaları: — Kitapyayınları — Aylıkdergiyayınları — Haftalıkdergiler — Günlükgazeteler — Broşürafişpropagandamalzemeleric) Kuram oluşturma ve karar alma çalışmaları:- Danışma araştırma kurullarının yaygınlaştırılması ve sürekli işler hale getirilmesi(GenelMerkez,İ l,ilçevemahalledüzeyind e)- Tüzük değişiklikleri, yönetmelikler, program kurultayları işçi, köylü, üretici, gençlik,esnafgecekondukurullar ınınforumlarının,kurultaylarınındüzenlenmesiveböyleçalışmalarınsürekliveörgütlenmişkurumlarhalinegetirilmesi- Partinin kooperatiflerin üst örgütleri sendikalar ve sendika üst örgütleri ile direkilişkisini sağlayacak yasa, tüzük, yönetmelik değişiklikleri paketinin bir an önce hazırlanıpCHPorganlarınadahasonrakamuoyunaaç ılması,161



— Tüzüğünüyelerbölümünetopluüyelik,sendikalüyelikgibimaddelerinkonulmas ı, — Dernekler yasasındaki, dernek ve sendikaların partiler ile ilişkileri konusundakimaddenindeğiştirilmesi.

d) Yurtlar Sorunu:Okul şehir ve devlet yurtlarındaCHP'lilerinetkinliğinin artırılabilmesi için buralarda çalışanbürokratların,ildaimiencümenlerinin(kiönemlibirkısmıCHPtaraf ındandenetlenmektedir)Üniversitelerindekiöğretimüyesiveyöneticigöreviniyapandemokratiksolainançl ıolduğunusöyleyenyöneticilerin aktif bir çalışma içinesokulması, buamaçla parti MYK'sıvegençlikkollarıtaraf ındansürekliuyarılmasıgereklidir.Elde edilecek yurtların yöneticiliklerine eski öğrenci liderlerinin, öğrenci psikolojisindenanlayantoplumcudüşüncelikişileringetirilmesininsağlanmasızorunluluktur.Gençlik kollarını geliştirilmesinde yasal tüzüksel ve yönetmelik geliştirmeleri olarakyapılabilecekpekçokiş,alınabilecekpekçokönlemvardır.İlkeolarak:Gençlikkollarıilveilçeanakademeyönetimlerininsorumlulukvedisiplinialtındatamanlamıile kalmaya devam etmek ilke ve koşulu korunmak şartıyla, daha bağımsız ve özellikleMilletvekilliğihesaplarnındışındaolabilecekmekanizmalarladonat ılmışolmalıdır.Buamaçla — Yardımcı kolların genel mahalli seçimlere belirli süre kala kurulması ve hâttâ kongreyapılmasıönlenmelidir. — Gençlik kollarının kuruluşunda parti bilgi ve yönetim akışı şeması olarak gençlik kollarıgenelmerkezininyetkilerininartırılması,sağlanmalıdır.162



—Anakademelerindenetlemehaklarıkorunmakkoşuluileihtilafanlarındaihtilafbirüstkurultaraf ından çözülünceye kadar yan kolların kendi üst örgütlerinin iradesi altında çalışırdurumdatutulmasıgerekir?Böyleceihtilafhallerindeyıllarboyubazıpartiorganlarınınboşkalmaktankurtarılmasıolanağıolacaktır.

—Gençlikkollarıörgütkolunundagençlikgibiçokhızlıdeğişenbirtoplumsalkatmaniçindegeçerliçalışmayapabilmesiiçin;baz ı işlemler,vardır.Buamaçlayagençlikkollarıilveilçekongrelerinin her yıl yapılması veya iki yılda bir yapmak koşulu kalacak ise, bu kez dekurulların seçilmiş üyelerin yarıdan bir fazlasını koruma koşulu kaldırılmalıdır. Böyleceaskerlik,okultaşımaveokulbitirmevebenzerikoşullarlayapısıçokhızlıdeğişenkurullarınçalışamazhâlegelmesi önlenebilir.Kalanarkadaşlarkendiaralarındaveyenigelenüyelerarasında gerekli tercihleri yaparak gençlik koluna yeni kişilerin yönetici olarak katılmasınısağlayabilirler.BiryıllıkbeklemesüresiiçindeGençlikKolunaüyeolanlargençlikkoluçalışmalarınabiryıllıksüreyibeklemedenkatılabilmelioseçimlerdeoykullanabilmeliseçilebilmelidirler.Bununtekistisnasıgençlikkolubaşkanıveanakademedekiyönetimkurulundagençlikkolutemsilcisiolacaktır.Bukonudaseçilmehakkıiçinbirsenekısıtlamasınadevamedilmelidir.Parti yönetiminin temel sorunlarından biri gençlik kollarının gelişmesin de geniş ölçüdeetkilediği için incelenmektedir. Bu konu parti genel merkezinde embriyon- ölçeğindebaşlatılanveilkolumluürünlerinivermeğebaşlayanprofesyonelleşmehamlesininmerkezinyönetim organındageliştirilmesive ilk olarak ilkademelerindenbaşlayarakÖrgüteyayılmaaşamasıdır.Genelmerkezdekiaraştırmabürosunundeğerliveyetenekliuzmanlar ınayeniekleryap ılmasıişlev ve araştırma alanlarının genişletilmesi ile aynı anda herbirinîn belirli uzmanlaşmaalanlarınaçevrilmesiişlemiyanyanayürütülmelidir.163



Partinin genel merkez çalışmaları ile örgüt arasında bağ kurmak, örgütlenme ve eğitimingeliştirilmesininteknikkonularınadönükyetkilerledonat ılmış,profesyonelolarakgörevyapan

parti kademelerinden yetişmiş örgütlenme sekreterlerinin oluşturulmasında ve hızla (ilkaşamadadeneyölçeğinde)çalışmayabaşlatılmasındabüyükyararvardır.Bunedenle:A—İlyönetimineseçilenkişilerarasındanseçilenB—Veyailyönetimidışındaoilinpartilileriaras ındanseçilecekveyatamamend ışardanbirprofesyonelsekretergörevlendirilebilir.veya:A—İlkongresindeB—İlYönetimKurulutaraf ındanC—GenelMerkeztaraf ındanD—Kurultaytaraf ındanE —Bunların bir veya ikisinin ortak kararlaştırması veya birinin öneri veyaatamasıvebirbaşkasınınonayıileseçilebilir.Bu profesyonel örgüt sekreterlerine, il başkanının ve il yönetim kurulunun emri ve genelmerkez denetimi altında ve kurultayların oluşturduğu politikaların uygulanmasını kollamak,sürekliolaraktakipetmekamacıile,ancakyaşamınıinsancasürdürebilecekbirücretverilir.Bununkarşılığındasadecepartiörgütlenmesivepartigörevlerisürdürülmesiiçingörevyapar,başkayerdenparavehediyealamaz.164



Bugörevliningörevegetirilmesi veazli tüzükle düzenlenir, ücreti genelmerkez taraf ındanbilgivepartikoşullarınagöresaptanır,buücretpartigenelmerkezitaraf ındanveyaoildekipartili sendika veya kooperatifler taraf ından ödenir bunlara tam anlamıyla siyasal yetkiler

verilirancakbukişilergörevlerindenikiy ılayrıkalmadıkçaherhangibirbaşkatemsilmevkinegetirilemez.Milletvekili,senatör,veyabelediyemeclisüyesiolamazlar.Amabuönerivedüşüncelergençlikörgütlenmesisisteminind ışsalçerçevesiniönermektedir.Gençler olarak bunların hiçbiri olmasa bile yeni ileri örgütlenme önerileri getirmek vebunlardanpartimizinbenimsedikleriniuygulamayaçal ışmakolduğunubiliyoruz.CHPgençleriolarakgençlikörgütlenmesikonusundakendimiziyenilemeye,eksikliklerimiziapaçıkortayakoyupinsafsızcaeleştirmeyehazırlanırkenbüyüklerimizdendeistediğimizbazıtaleplerigençlikörgütlenmesinebaşlayabilmekvebaşarabilmekiçiniletmekistiyoruz.CHPyöneticilerimizbizimlesürdürdükleriiyiilişkilerinigençlikkollarınınemrinedeğilgençlikörgütlenmesine fiili kaynak aktararak sürdürmek zorundadırlar. Gençlik yurtları kurmak,öğrenciişçikentlerindeöğrencilokalleriaçmakhalkçıöğrenimyurtlanaçmakpartiokulunu,gençlikkamplarınıoluşturmak,hemçokparahemçokilgiisteyenişlerdir.CHP gençlik kolları olarak kendilerine defalarca gidildiği, rica, eleştiri ve tehditler yapıldığıhalde, gençleri bürokrasi ve yönetmelik maddeleri ile oyalayarak site ve benzeri yurtlarınCHP iktidarındabilefaşistlerdenboşaltılmasını sağlatamayan gençlikle ilgili bakanları yıllaröncedeğilbiryılönceyaşadık.Aynımantığınsürmemesininsağlanmasıbizimgençlikolaraksilkinipiççatışmalarıaşıpyenibiratılımagirmemizkadarönemlidirbizce.Hattadahaönemlidir.Günümüzde üniversite ve yüksek okullarda bizzat devlet taraf ından yaratılan anarşi,yaratanlaraçokpahalıyamaledilecekelbettebitecektir.165



Bizdenböylebirdönemdegençlikörgütlenmesibeklemekboştur.Amabuakıl dışıdönembittiğiandanbaşlayarakçokkısasürecekboşlukverahatörgütlenmeanmaşimdideniyice

hazırlanmazsakoanı değerlendiremez iseknegençlik kollarınınnede10yılsonrakiCHPanakademesiningelişmedeğilyaşamaummayaenufakbirhakkıkalmayacaktır.

G — SONUÇ :Arkadaşlar,Raporumuzunoldukçaönemlik ısımlarıCHP'ninyapısınınirdelenmesineayr ılmıştı.Bugünekadar CHP'nin görünen eksiklikleri, hataları, «sol ve «sağ» hiziplerin hep kişilere yadagruplarabağlanmıştı.Böylebirbakış açısıbizcesadecegörünennesnelere,olaylarabakıpkarar veren po-zitivist Dünya görüşünün ifadesidir. Oysa çağımızda bilimsel düşünce,olaylarınvenesnelerindışgörünüşünebakarakdeğil,onlarıniçyapılarına,onlarıyaratanilişki

sistemlerinevealt-yapı

larmabakarakkararverir.Kişilere yada gruplara bağlanan hastalıklar, eksiklikler ve hizipler, temelde PARTİNİNSİSTEMİNDEKİ YAPISAL EKSİKLİKLERİN YADA BOZUKLUKLARIN SONUCUDUR.Bizler, tüm Gençlik Kolları olarak, CHP'nin yapısal eksikliklerinin sonucu büyük sıkıntılarçektik.Amagüngeçtikçe,içindeolduğumuzyapınınsisteminikavradıkçasorununYAPISALolduğunugörüyoruz.GençlikKolları,gittikçeolayınözüneyaniYAPI'yayönelmektedir.Deviraldığımızmiras budur! O'nu yeni aşamalara götürmek bizlerin görevidir. Tabii ki böyle birgöreviüstlenmeGençlikKollarınıesasgörevlerindenuzaklaştırabilmektedir.

166



GençlikKolları,kadrolaşma,örgütlenme,yenimuhalefetveiktidarstratejisininoluşturulması,yayınpolitikasıvegençlikörgütlenmesiilehepberaberuğraşmakdurumunda kalmaktadır.

Esas görevi olan gençlik örgütlenmesi, uğraştığı alanlardan yalnızca biri olmaktadır. Bu,gençlikkollarıgörevininçarpıklaşmasınıgetirenbirhastalıktır.AmasorumlusuGençlikKollar ıdeğildir!VEYAPI,BELİRLİ VE SAĞLIKLI BİR SOL PARTİ YAPISINA OTURMADIKÇA DA,,BU ÇARPIKLIK KOLAY KOLAY DÜZELEMEZ.167



H — TARTIŞMALAR :

YORUMCU : ALİ TOPUZSayınbaşkan,sayınkonuklar,sayındinleyicilerdeğerligençülküdaşlarım:Gençlik Kolları Yönetim Kurulumuzun Demokratik Sol örgütlenme modeli ile ilgili tebliğiniyorumlamak üzere huzurunuzdayım. III. Demokratik Sol Düşünce Forumunun bugünkübaşkanı sayın Zeki Alçın'ın tebliğ okunmaya başlamadan önce söylediği gibi, bu tebliğinhazırlanışı sırasında gençlik kollarındaki arkadaşlarıma bazı konularda yardımcı olmayaçalıştım. O bakımdan tebliğle ilgili yorumlarım, düşüncelerim tebliği bazı noktalardatamamlamaya çalışan ve bazı konularda da eleştiriyi amaçlayan, ama sanıyorum ki fazla

katkıdabulunmaimkânınıvermeyecekölçüleriçindeolacaktır.Bununbirbaşkanedenidahavar, CHP içinde ilk kez ağırlıklı olarak örgütlenme sorunuönemkazanıyor. Ve tartışmayasunuluyor.Bubakımdan,hepimizinyorumları,düşünceleri,eleştirileriveçözümönerileribellibirhamlıktaşıyacaktır.Ancakdemokratiktart ışmaortamıiçindegeliştirilerekümitediyorumkikısabirsüresonraçokdahayararlısomutönerilerhâlinedönüşecektir.TebliğeilişkinyorumageçmedenöncegenelolarakörgütlenmeninöneminiveTürkiye'dekiörgütlenmenindarboğazlarıvesorunlarıylailgilibazıdüşüncelerimisunmakistiyorum.

168



Çağımızda örgütlenme çok büyük önem kazanmıştır. Aslında, modern toplum örgütlenmiştoplum demektir. Yine örgütlenmemiş bir toplumda, yada eksik örgütlenmiş bir toplumdaçeşitli dengesizlikler çelişkiler çatışmalar vardır. Toplumu huzursuz eder. Gene, toplumun

bazıkesimleriörgütlenebilmiş,bazıkesimlerideörgütlenememişisedengesizlikadaletsizlikdaha büyük boyutlara ulaşır ve toplum süratle kargaşaya gelir. Toplumun, çeşitli sınıfları,tabakaları,zümrelerikendiiçlerindediğertopluluklardanayrıolarak,onlarabağımlıolmayarakörgütlenmişolsalarbile,toplumdüzeninisağlamakyinemümkündeğildir.Toplumuniçindeçıkarları ve sorunları birbirine yakın kesimler, kendi içlerinde iyi örgütlenerek demokratikörgütlere kavuşarak birbirleriyle organik ilişkiler kursalar bile, gine de toplum düzeninisağlamak yeterli olmaz. Bu örgütlenmenin ve organik bağlarla meydana gelen toplumkesimlerininbütünlüğüeğerkendidoğrultularındasiyasaleylemisürdürenbirsiyasalpartiylebütünleşemiyecek olurlarsa, bütünleşerek devleti etkilemeyi, siyasal iktidar olmayıbaşaramazlarsaginedetoplumdüzeninikurmakmümkünolmaz.1976 Türkiye'sinde gözlediğimiz toplumsal bunalımlar özgürlükçü demokrasiyi tehdit edenzorluklara ulaşmış ise; yukarıda genel olarak değinmeye çalıştığım biçimde, birbirinitamamlayan demokratik örgütlenmeyi henüz başaramamış olmamızdan dakaynaklanmaktadır. Sanıyorum her gün sokaklarda bir gencimiz öldürülüyorsa, işçilere,köylülere küçük esnafa ve sanatkârlara,memurlara, öğretmenlere, aydınlara, sendikalara,kooperatiflere, meslek örgütlerine çeşitli ağır baskılar, haksızlıklar, adaletsizlikler revagörülüyorsa; toplumun büyük çoğunluğunu meydana getiren bu kesimlerin iyiörgütlenemedikleri, aralarında organik bağ kuramadıkları, kendi doğrultularındaki siyasalkuruluşta tam bütünleşerek siyasal iktidarı oluşturamadıklarındandır. Çünkü, bugünTürkiye'de azınlıkta olan fakat yıllar boyu halkı sömürerek semiren ve örgütlenen dışa bağlı çıkar çeteleri birbiriylebütünleşerekdevletede,siyasaliktidaradahakimolmuşlardır.Artıksona ermekte olan bu hakimiyetlerine, bugüne dek halkın iktidarını geciktirerek veengelleyerek kavuşmuşlardır. Şimdi ise son kozlarını oynayarak, özgürlükçü demokrasiyiboğarak, faşizmi yerleştirmeye çalışıyorlar.169



Değerliarkadaşlarımözgürlükçüdemokrasinintemelö ğeleridüşünce,anlatımveörgütlenmeözgürlüğüdür. 1961 Anayasası, 12 Mart 1971 sonrası bazı geriye dönük değişikliklere

rağmen, özgürlükçü demokrasinin bu temel ilkelerini korumaktadır. Oysa tebliğde dedeğinildiği gibisiyasi partiler kanunu, dernekler kanunu, sendikalar ve kooperatiflerle ilgilikanunlar meslek odalarıyla ilgili kanunlar düzen değişikliğiyle ilgili kanunlar ve Türk CezaKanunu özgürlükçü demokrasinin temel ülkelerine, anayasaya aykırı olarak önemli kısıntılargetirmişlerdir.Ginetebliğde söylendiğigibiTürkiye'depolitikavepolitikacıyasaltedbirlerleaşağılanmış,darbirkalıbasukulmuştur.Dernek,sendikaların,meslekodalarınınvebunlarınüstkuruluşlarınınpolitikaylauğraşmalarıyasaklanmıştır.Hatta siyasipartileringruplarındanoluşan il genel meclisi ve belediye meclislerinin siyaset yapmaları yasaklanmıştır. İşte bunedenledir ki siyasî partiler.dernek, sendika, kooperatif ve bunların üst kuruluşlarıyla ilişkikuramamaktadırlar, organik bağ kuramamaktadırlar. Anayasanın öngördüğü çerçeveiçerisinde kurulmuş derneklerin, kooperatiflerin, sendikaların,meslek odalarının uğraşlarınıpolitikadan soyutlanmaya olanak yoktur. Yasalarla hangi engellemeler getirilirse getirilsin,toplumsalgerçeğetersdüşendüzenlemelergeçerliolamaz.Nitekimülkemizdebukısıtlayıcıdüzenlemelerpekiştirilememektedir.Amaneolmaktadır,devletvesiyasîiktidar ıelegeçirengüçler,kendilerindenyanaolanörgütlerinönündekiyasalengellerigörmemezliktengelerek,Onlarapolitika yaptırmaolanağını en geniş ölçülerde vermektedirler. Ama kendisinekarşıolanörgütlerüzerindegeçerliliğiniçoktanyitirmişyasalarıamansızcauygulamaktadırlar.170



Ülkemizde ticaret vesanayi odaları ve bunlarınüst kuruluşları ile ülkü ocakları ve benzerisağcıderneklerrahatlıklapolitikayapabilmektedir.Kooperatifler,sendikalar,devrimcimeslek

odalarıvedevrimciderneklerbaskıaltındatutulmaktadır.Değerliarkadaşlarım,çağımızınvetoplumumuzunçokgerisindekalanyasalarladüzenlenensiyasipartileriniçörgütlenmesindede,tebliğdekısacadeğinildiğigibi,idaribölünmeyebağlıtektipörgütlenmemodeligetirilmiştr.Gençlik Kolları M.Y.K.'nın hazırladığı tebliğe katkıda bulunmak ve tarışmalara pencereaçabilmek için, önemli gördüğüm bu konuya biraz değinmek istiyorum. Bırakın siyasalpartilerindayandıklarısosyaltabakalaraorganikbağlarlaveöğütlüolarakaç ılmasını;karşılıklıetkileşimveiletişimsürecinegirmesini, siyasîpartilerin kendi siyasal doğrultularınıngereğiolarak dar kalıplar içinde de olsa dahi birbirinden farklı modeller içinde oluşmaları genişölçüdekısıtlanmıştır.Böylebirolanakyoktur.İstersağeğilimliolsun,istersoleğilimliolsunhersiyasîpartiaşağıyukarıaynı model içindeörgütlenmemecburiyetindebırakılmıştır.Budurumkanımcatesadüfideğildir.Bilerekyapılmışbirşeydir,sömürüyedayanansağcısiyasaliktidarı sürdürmeyi amaçlayan bir anlayıştır. Kısa olarak değinilen siyasî partilerin içörgütlenmelerini idarî bölünmeye bağlı yapmaları gerçekte toplumsal gerçeklerimizeuymamaktadır.Nitekim nüfusu bugünden 4 milyona ulaşan, 2000 yılında nüfusu 10 milyonaulaşacak olan bir büyük il, nüfusu 100 bin civarında donmuş olan bir küçük ille aynı biçimdesiyasî parti bakımından örgütlenebilmektedir.Örgütlenmeninbiçimiayn ıdırbuörgüttegörevyapacak,partiadınagörevyapacakyöneticilerinsayısıaçısındandabuböyledir.171



Elbetteki önümüzdeki günlerde Türkiye'nin sanayisi hızlandıkça büyük kentlermetropolleşecek. Türkiye'nin yerleşme düzeninde önemli değişiklikler olacak. Türkiye'nin

yerleşmebölgelerindeoturaninsanlarçokfarklısosyalstatüleriçindeyeralacak,bubellidir,amahepsineaynıpolitikbirörgütlenmeylebizula şmayaçalışacağız,halbukibununolanağıyoktur. Buraya kadar olan bölümde özetlemeye çalıştığım düşüncelerimle, genel olarakörgütlenmenin ve Türkiye'deki örgütlenmenin dar boğazlarıyle ilgili olarak; özel olarak tasiyasalpartilerinörgütlenmeaçısındaniçindebulunduklarıkısıtlamalaravezorluklarakısacadeğindim.Fakat burada saydığımız nedenler dikkate alınırsa, Demokratik Sol bir siyasal partinin,CHP'nin, iç örgütlenmesi ve yan örgütlenmesiyle ilgili bir somut öneriler geliştirip ortayakoyabilmesininnekadarzorolduğu,nekadarbağlayıcıkısıtlayıcıolduğuaçıkçaanlaşıllıyor.Tebliğde değinildi ,bu günkü olanaklar içinde nasıl bir örgüt modeli ortaya çıkabilir,noktasındanhareketedilerekbirtak ımsonuçlaraerişilmekistendi.Veyasaldüzenlemelerinuzun bir dönemi kapsıyacağı düşünülerek o konudaki uğraşların kısa dönemde sonuçvermeyeceğindenhareket edildi.Ama üzerine basabasa söylemek istiyorum:Anayasayaaykırı yasaların, anayasaya uygun örgütlenmeyi kolaylaştıracak biçimde düzenlemesineimkânverecekyasaların,biranönceortayaçıkarılabilmesiiçin,sanıyorumbüyükbirgayretsarfetmekgerekecek.Bu,CHP'ninsanıyorumkisiyasaleylemolaraksürdüreceğienbüyükeylemlerden birisidir. Çünkü bu sağlanmadığı taktirde demokratik soldaki CHP'nin Türktoplumuiçinvaadettiğidüzendeğişikliğinigerçekleştirmekolanaksızdır.Birtakımduygusalbağlarla, kopuk ilişkilerle, toplumu CHP'nin istediği biçimde bir noktaya götürebilmek vedayandığıkesiminsüreklidesteğinekavuşabilmesimümkündeğildir.Obakımdanhiçihmaletmeden bu eylemi, bu yasaları değiştirme, düzenleme eylemini öncelik kazanaraksürdürmesilâzımdır.172



Buyıl,3.DemokratikSoldüşünceforumunaörgütlenmeyleilgilibirtartışmayıgetirdikleriiçingeç te kalınmış olmasına rağmen, Gençlik Kolları M.Y.K.'nın çok önemli bir iş yapmışolduğunubelirtmekistiyorum.Vekendilerinibundandolay ıkutlamakistiyorum.

Tebliğe bağlı kalarak ortaya getirilen görüşleri ve önerilende kısaca şöyle yorumlamakistiyorumGençlikKollarıM.Y.K.nıntebliğindedemokratiksoldakibirpartininörgütlenmesiamaç, yapı davranım, program ve eylem temel elemanlarına dayandırılmak isteniyor, bu konudagetirdiklerigörüşlerbenimdedüşüncelerimdir.DemokratikSolun,gençlikiçindeörgütlenmesivegençliğiörgütlemesiyleilgilisomutönerilerideolumluveyararlıkarşılıyorum.Partiiçinde,özellikle gençlik kollarının daha yaygın bir tabana ulaşabilmesini sağlayabilmek amacıylagetirdikleriönerilerüzerindebir kaç söz söylemek istiyorum.Tebliğdegençlikkollarnınilçekademesini aynen muhafaza ediyor genç arkadaşlarım. Yani ilçe gençlik kolu yönetimkurullarıveonlarıngenelkurulları aynenmuhafazaediliyor.Gençseviyesindegine gençlikkollarına bağlı ve itibari ilçe başkanlıkları vardı. Siyasî parti kanunu bu değişikliklereuğramadanönce...Böyleitibari terimler, teklif ediliyorveikianagrupta toplanıyorbunlar,çalışangençlerbirimi,öğrencigençleribirimi...Asl ındabugünkütüzükiçindeyadabugünkütüzükte yapılacak değişikliklerle gerçekleştirilebilecek bir öneridir. Yalnız ufak bir endişemvardır.Siyasîpartileryasasıdeğişmediğitaktirdepartilerinililçevemahallepartigörevlilerinindışındayenibirorgankuramayacaklarıhükmünütersyorumlayarakbubirimlerinkuruluşunaengel olmak istenebilir. Aslında genç arkadaşlarımın çalışan gençler birimi ve öğrencigençler birimi olarak düşündükleri yeni küçük örgütlenme biçimi; üniversite içinde veyayüksekokullariçinde,yadafabrikada,atölyedebirörgütkurmay ıamaçlamıyor.173



Tartışmalarda bir yanlış noktaya saplanmamak için bunu açıklıkla getirmek istiyorum. Bukuruluş,ilgençlikkollarıyönetimkurulununtüzüğünilgilimaddesinedayanarakkurduğuözelkomisyongibi,ilmerkezindeilgençlikkolununkendilokalinderesmenüslenenordaçalışanbir kuruluş olarak düşünülüyor, ama amacı belli, üniversitelerde yüksek okullarda ya da

fabrikalardakikayıtlıpartiligençleriveonlarınsorunlarınıilgilendiriyor.Şimdi,kuruluşuylailgilibirtakımengellerbelkiaşılabilir.Değişiklikyapmadandaaşılabilir,fakatsan ıyorumonlarınyönetimetkilerisağlamabakımından,yanikongrelereayrıcakatılıp,bağlıolduklarıilçeüyeliğisıfatından veya başka bir sıfatla bir başka yerden delege veya temsilci olarak kongreyekatılmasında arkadaşlarıma bir takım zorlukların, yasadan çıkan bir takım zorluklarıngelebileceğinitahminediyorum.Tabiiburadaöğrencigençliğininlisedevelisealtı öğrenimkurumlarındakinin örgütlenmesi isteniyor. Sanmıyorum, yine yürürlükteki yasalar açısındanlisevedahaaşağıdakiöğrenimkurumlarınınöğrencilerininsiyasîpartiyleilişkiliolmalarıyasabakımından sakıncalıdır. Tabii bu çalışma birimlerinin illerin niteliklerine göre kurulacağıanlaşılıyor.Böylebirdüzenlemegeçerlihalegetirilirse,ozamanbuçalışangençlerbiriminin,yerinegöreişçi,yerinegöreesnaf,yadayerinegöre-topraklauğraşangençlervarsa-köylüçalışmabirimlerigibibirtak ımaltsınıflaraayrılmasıdasanıyorumbutebliğdeönerilenöneriiçindeamaçlanıyor.Gençlikalanındademokratikkitleörgütlenmesineilişkinönerilerbugüniçindebulunduğumuzkoşullar içinde yapılabilecek en iyi örgütlenme biçimidir. Ancak böyle bir örgütlenmeninyararlılığı,tutarlılığıveetkinliğiiçinikitemelsorunvar.Bunlardanbirtanesiparasalolanakyetersizliği, diğeri bu kurulması düşünülen yada kurulmuş derneklerden yararlanılaraksürdürülmesigerekenbuharekettetemeldoğrultuyukoymakisteği...174



Toplumumuzda, özellikle demokratik solda, bir eğitim, bilgi birikimi henüz istenilen ölçülereulaşmadığı için,özelliklegençtoplum,CHP'nind ışındakisolvesağöğretininoldukçaetkilibirşekildeetkialanındadır.Buetkinlik,kişilereolduğukadarörgütleredeyansıyor.Bubakımdan,

hele disiplini sağlayıcı önemli bir takım ilkeler getirilmeyecek olunursa bu derneklerin bufederasyonların amaçladığımız biçimde demokratik sol doğrultularını korumakta oldukçagüçlükçekilir. Tabi parasal olanakyetersizliği belki çok daha önemlidir. Bugünkü koşullariçerisindebunugüvenceyebağlıyabilmeksanıyorumkiaşılmasıgerekenenöndekisorundur.Örgütlenmeyi kolaylaştırmak, etkinliğini artırmak için parti okulu, yayın çalışmaları, kuramoluşturulmasıvekararalmaçalışmaları başlıklarıaltındatebliğdebelirtilenöneriler;aslındagerçekleştirilme olanakları sınırlı olmakla beraber tabidir ki örgütlenmeyi sürükleyen,kolaylaştıran,etkilihalegetirenbiryantedbirdir.Gerçekörgütlenmesağlanmadıkçabununamaçlanan faydasını bütünüyle elde etmek mümkün değildir, ama örgütlenme olsadaolmasada, yeterli olsada olmasada eğitim yararlı şeydir, eğitimin bir sistematik içindeverilmesi faydalı bir şeydir. CHP'den bu başlıklar altında belirtilenleri beklemek elbette kigençliğin hakkıdır. Fakat bu konuda gine başka konularda da değindiğim gibi bir takımparasalolanakyetersizlikleriöndegelenengeldir.Gine tebliğde yurt sorunuyla ilgili bazı görüşlere yer verilmiş o konuda düşüncelerimisöylemek istiyorum. Yurtların bugün içinde bulunduğu durumu biliyoruz. Bir yurda sahipolmanıngençlerekazandıracağıolanaklarıdabiliyoruz.Amameseleyikökündençözecekbirşey değildir. Eğer bu ülkede devleti yönetenler bu ülkede kargaşa yaratmak için tertipyapacaknoktayagelmişlerise,oyurtlarınsahibidemokratiksoleğilimligençlerdeolsa,bufaşizme büyük özlem gösteren iktidarlar onları da tahrip ederek onları da işlemez halegetirebilir.175



Benbukonudagençarkadaşlarımınumutlarınıkırmakistemiyorum,amaherildebirveyaikitane yurdu elde etmekle sorunları çözemeyeceklerine inancımı belirtmek istiyorum.Ve bumeseleyirejiminkendimeselesiiçindeönemlibirkonuolarakgörüyorum.

Deminburadakısacatebliğdesözkonusuedildi,gençlikkollarındaçalışmaküzerekayıtolangençlerinbiryılbeklemeksizinyönetimegelebilmeseçipseçilmeiste ğivar.Bukonu,CHP'deöteden beri kendi iç ilişkilerinin partiye getirdiği bir takımbunalımlardan kurtarabilmek içinüyeleri bir yıl beklemesi zorunluluğu getirilmesiyle ortayaçıktı.Gençler tebliğde belirttiklerigibibiryılbekleyerekyönetimekatılma,seçmeseçilmehakkınıeldeetmekdurumuylakarşıkarşıyabırakılınca,CHP'yehele demokratik soldakibirpartiye yöneldiği anda kendisinibirsüreoyönetimind ışındahissetmegibipsikolojikbiryan ılgıyaratır.Aslındatüzükteyapılanbudeğişikliklerle, bir yıl bekleme meselesi siyasî faaliyet göstermeme gibi bir anlamtaşımamaktadır.Biryıl süre, kişininbiryıl boyunca yeni girdiği bir toplum içinde, kendisinigösterebilme,tanıtabilme,takdirettirebilmeimkânınıonavermekiçindir.Ondansonra,kimi,nereye,ne için seçmek lâzımgeldiğini, kime hangigörevivermek lâzımgeldiğini,biryıllıkdenemesüresiiçindeortayakoyduğupotansiyelleölçebilmekiçindir.Amagençlikkollarındabununbirtakımtıkanıklıklaryarattığınıdabirtaraftangörüyoruz.Tebliğdekibirigençlikkolubaşkanı yada temsilcisi istisna etmek kaidesiyle-çünkü onlar ana kademe yönetimkurullarındaoykullanarak görevyapıyorlar- onların dışındaki kademelere, yani ilçe gençlikkolu yönetim kurulu üyeliği, il gençlik kolu yönetim kurulu üyeliğine getirilebilmeleri içinsadece gençlerin bu amaçla bir yıllık bekleme süreleri bir tüzük tadilatı ile ortadankaldırılabilinir,budabirtakımbölgelerdekisıkıntılarıgiderebilir.176



Tabibuyapılırken,kadınkollarıylailgilibirsıkıntıyıgiderebilmekbakımındanonlariçindeböylebir tedbiri getirmek zorunluluğu vardır. Çünkü gerçekçi olursak, Türkiye ölçüsünde kadınkollarının il ve ilçelerde bütününün tamamlanmadığı için, özellikle yeni kurulmuş olduğu

yerlerdebukısıtlamanınkaldırılmasındayararvardır.Tebliğde profesyonelleşmeden bahsediliyor.Demokratik soldaki bir siyasî partinin özelliklegenelmerkezindeçokileribirgelecektebelkipolitikayakatk ısıolabilecek,birtakımaraştırmageliştirmeçalışmalarınıgetirecekvebirtakımgelişmeleritakipedecekprofesyonelkadrolarabüyük ihtiyaç vardır. CHP'de bu eğilim büyük ağırlık kazanmış ve genel merkezdenbaşlayarak belli bir noktaya kadar bu profesyonel kadro kullanmak oluşumu sağlanmıştır.Fakat profesyonelleşmeyle ilgili düşüncelerimizi oluştururken, geliştirirken, partiyöneticilerinin profesyonelleştirilmesiyle ilgili bir takım öneriler üzerinde de tartışmayısürdürmemiz gerekir. Politika yapmak, bir siyasî partinin belli bir kademedeki, hele ilkademesindeki bir yöneticisinin, değişen ve çok sesli hale gelen toplum içinde bütünkesimlerle ilişkileri sürdürebilmek; karşılıklı etkileşim, iletişim süreci işletebilmek, ildekiyöneticilerin vakit buldukları zaman, işlerinden f ırsat buldukları zaman görev yaparaksürdürebilecekleribir işolmaktançıkmıştır.Onun için genelmerkezlerde de illerle departiyönetim kadrolarının, siyasal kadroların profesyonelleştirilmesi meselesinin bugündentartışılmasıgerekmektedir.Bununhemenyapılacağıkanısındadeğilim.Amabirsolpartide,demokratik soldaki bir partide, bir gün bunu yapmak zorunda kalacağız, bu ihtiyacıhissedeceğiz, onun için bu forum dolayısıyla açılan örgütlenme tartışmaları içindeprofesyonelleşmekonusuçokiyiincelenmelidir.177



Gençarkadaşlarımınbirgeçiş dönemi için veya içindebulunduğumuz koşullarda bir takımşeyleriyapabilmekiçin,partininmerkezorgan ıylailgili,merkezkararorganıylailgiligetirdikleri

ÖneripartiiçindeçoktartışılmışÖnerilerdenbirisidir.Merkezicrakomitesi,temsilcilermeclisigibi bir takım düzenlemeler... Bunları çok olgunlaşmış öneriler olarak görmüyorum. Obakımdan tebliğde sunulan bu önerinin tartışılarak geliştirilmesine yarar vardır. BelkiyapılmasıenkolayişGenelMerkezdekidüzenlemedir.Bir tüzük değişikliği ile, siyasî partiler kanununun belirttiği çerçeve içinde, onun olanaklarıiçinde, birbaşkabiçimbulunabilir.Fakatbirbirinden çok farklı biçimler olacağını sanmaklaberaber konuyu yeteri kadar olgun bulmuyorum. Ve oyunlaştırılması gerektiğini belirtmekistiyorum.Değerli arkadaşlarımgençarkadaşlarımızD.S. Partinin nasıl örgütlenmesi lâzımgeldiğikonusundabazıdüşünlereveönlemlereyervermişler.Fakatörgütiçindekibirtak ımilişkilerden doğan sıkıntılar, çelişkiler çatışmalar yeni örgütlenme biçimi arayışının teoriketkisinden, teorik alandan gelen etkilerden daha önemlidir. Gençlerin önemli bir şikâyeti,dahadoğrusupartidekiherkesinbirleştiğişikâyet;gençlikkollarıyla,yahutyardımcıkollarla,daha ge-nelleştirirsek, ana kademeler arasındaki sürtüşme... Seçme seçilme arzusundandoğansürtüşme,seçildiğiyerdekalmadurumundangelensürtüşmelerpartiiçindeyenidenörgütlenmeyi zorunlu kılan bir takım etkiler olarak ta pek çok partilimizin kafasında yeretmiştir. Şimdi bırakalım demokratik soldaki bir partinin örgütlenmesiyle ilgili ideal şeyleri,bugünküörgütlenmebiçimimizi,modelimizikabulederekmeselelerebaktığımızzamanbile,bumodelinbirtakımmeseleleriçözmesigerekirkençözemediğinideüzülerekgörmekteyiz.Aslındabuhükümburdageçerliliğini yitirmişolmaklaberaber,tabaşından beri söylediğimnedenle tüzükte belirtilen hükümler tam olarak uygulanacak olsa; hem örgüt içindekisorunların çözümü sağlanmış olur, hem de bir ölçüde dayanmak istediğimiz toplumlara,sınıflara, kesimlere, zümrelere katılmak bakımından da önemli bir takım olanaklar eldeedebiliriz.178



Benöyleörgütlerbiliyorumkiilçeörgütüyadailörgütüüyelerinin%80inii şçilerteşkilediyor.Gelebilmişyönetime,gelmişilçebaşkanıdaolmuş,yönetimkurulununbüyükçoğunluğuda

işçilerdenmeydanagelmiş.O ilçenin kayıtlı üyelerinin büyük çoğunluğu işçi olduğu için oyansımış, hani bazı yerlerde yansır ama bazı yerlerde yansımaz... Ama sorunlar oradadadevamediyor.Aslındateorikolarak,yadayasalolarak;yönetmelikler tüzük ve siyasî partilerkanunu demokratik soldaki CHP'ye, bu doğrultuyu benimsemiş olan herkesin girmesinigüvenceyebağlamıştır.Nedirogüvence? İlçeyönetimkurullarınabaşvuracak,bellibirsüreiçindebaşvurmayakararverecekilçekurulu...Onuuzunsüreerteleyemezsin.Ancakyönetimkurullarıduvarakimpartiyemüracaatettiiseo'nuasacak,herkesgörecek,itirazedenvarsaedecek,amabellibirsüresonra,san ıyorumbirhaftaveya15günsonraoilçeyönetimkuruluismialıpalmadığınıbelirliyecekvekararınıdaaçıklayacaktır.Eğerbirilçedebiryöneticiüyekaydetme bakımından bir engelleme ile karşılaşıyorsa, yani reddedilmişse, il yönetimkurulunamüracaatetmekhakkıvar.Gerçibunlarbirazzorişleyenmekanizmalardır,birazgeçişleyenmekanizmalardır.Amabunlarbirtanede,beştanede,ontanedeişletildiğizaman,oilçenin yöneticileri bu baskı karşısında başka bir şey yapamaz, geciktiremez. İlde kabuletmezsegenelmerkezekadaryoluaçık.Birkerekayıtolmakiçinönemlibirtakımkolaylıklargetirilmiş, zatenkuracağımızenidealörgütlenmebiçimindedebundandahafarkl ıbirüyekayıt modeli getirmek, sanıyorum ki mümkün değildir. Bazı istisnalar belki bir kenarabırakılırsa,kitlehalindebirtakımörgütlerinsiyasipartilerekay ıtolmalarıdurumugelecektir.Seçimler, parti içi seçimler, yazılış biçimiyle uygulandığı takdirde demokrasinin bütünkurallarnıişletecekbiçimdekalemealınmış.179



Yönetim kurullarının görevi yapıp yapmaması, üyelerin kendilerine verilen görevi yapıpyapmamasıveyadoğrultuylatersdüşüpdüşmemesihallerinde;partidisiplininisağlayacak,idarikararlarla,yadadisiplinkararlar ıyladisiplinisağlayacak,tutarlılığısağlayacak,gelişmeyi

vegeliştirmeyisağlayacakhertürlütedbirvar.Amabütünbunlararağmenbütünbunlarınhiçbirisi işlemiyor. Neden işlemiyor? Çünkü tüzüğün çok önemli bir takım hükümleri birkaç ilveya ilçe istisna edilirse uygulanmıyor. Burada Türkiye'nin çeşitli yerlerinden gelen gençarkadaşlarımvar,sontüzükdeğişikliğiyapılıncayadekbiliyorum,ondansonras ınıbilmiyorumamaüyekayıtdefteriolmayanilçelerçoğunluktadır.Bırakındefteroluşunuama,üyeninfişleriyokturortada.Üyelerinbüyükbirçoğunluğuilçedekikay ıt işlemlerinidenetlemekleyükümlüolmakla birlikte, denetlemezler bilmezler ne kadar kayıt olduğunu. Ondan sonra adınademokratik seçimdediğimiz bir şekilde bir takım insanları delege seçer, o delegelerde birtakım insanları yönetim kuruluna getirir. Böylelikle parti içerisindehiyararşi kurulur, ilçelerkurulur, iller, genel başkan seçilir, kurultay yapılır, fakat bir gün üst denetim kurulları altyönetim kurullarının tüzüğe uymayan hareketlerini tesbit eder, onu görevinden al¬mayakalkarsa kıyamet kopar.Demokrasi elden gidiyor diye... Tepeden inme yönetim olur mu?Tabandan gelen demokratik yoldangelen yöneticiler görevden alınır mı? Türkiye'de siyasîpartileriçindebelirlenenkurallarneolursaolsun,siyasalçıkarıyadasiyasaldüşüncesiveyabaşkabirtakımamaçlarıiçinkimnezamanneyikendisiiçindoğrubuluyorsapartininyönetimkararlarının da öyle olmasını ister. Bu sadece örgütlerimizde değildir, gruplarımızda daböyledir.Örgütyöneticileriböyleoluncaelbettekigruplaragelenbizimgibimilletvekillerideböyledir.Türkparlamentosundakimilletvekilivesenatörlerinba şlıcakaygısıkendidurumlarınıkorumaktırgenellikle...180



Seçildikleri ili korumaktadır. Doğal haklarıdır. Onu koruyabilmenin normal yolları vardır.Anlaşılabiliryollarıvardır.O'dakendinigösterecekbenimseterekortayakoymakd ır.Amane

zamankibirmilletvekilininbirsenatörünseçilmeolanaklar ızayıflar,-zayıflamasıbelkikendikusurundadadeğildi-çünkügeridenonunyerinegelmekisteyenbaşkataliplervardır.Onlarbu anti demokratik uygulamalar içerisinde birbirlerini seçebilecek örgütlenmeyi sağlarlarburadakilerionlartehditederler,aslındabunlarınhiçbirisiolmasa,herşeydosdoğrudürüstçeyapılsa geriden gelenin öndekini gelip rahatlıkla aşması sağlansa, sanıyorum ki pek çokmesele önlenir. Ama hep kötüye kullanıldığı için, parti içindeki bunalımlar seçme veseçilmedendolayıçıkar.CHPiçindebirtakımkavgalarolmuştur,solsağkavgalarıolmuştur.Elbetteki bunların saygı değer bir içeriği vardır. Ama bu kavgalar içinde düşüncesi böyleolduğuiçinkendistatüsüicabıöbürtaraftayeralmasıgerekenbirtakımadamlardayanlışyerlerde saf tutmuşlardır. Sırf kendi siyasal geleceğiyle ilgili olarak. Onun için belki deCHP'nin bugünkü demokratik sol doğrultusuna yatkın, uygun,bir takım elemanlarısafdışıetmişizdir. Belkide bugünkü demokratik sol aşamaya ulaşma çabasına inanmadığı haldekatkıdabulunanbirtakıminsanlarıda,örgütüniçindeyeryeretkilibirtakımyerlerdekorumakzorunadüşmüşüzdür.Aslındaörgütlenmeyinekadargeçerlivetutarl ıkoyarsakkoyalım,busaymayaçalıştığımdavranışbiçiminiortadankaldıracakbirtakımgirişimlerdedebulunmakzorundayız. Hep beraber otursak, üç gün sonra Anayasayı değiştirsek, siyasî partilerkanununudeğiştirsek,partitüzüklerinideğiştirsekveeniyisiyasîörgütlenme,D.S.dakipartiörgütlenmesibulsak,yazsak,uygulamayakoysak;deminsöylediğimnedenlerlesanıyorumkioiyimodeldekendiiçindeişlemez,kendiiçindeçelişkilertoplayanbirmodelgibigörünmeyebaşlar, onun için sanıyorum, kabaca bir düşünceyle söylüyorum, seçme ve seçilme partiiçindeçokyenibiryöntemlesaptanmalıdır.181



Değerliarkadaşlarım,siyasipartilerleilgili,özellikleCHPileilgilibirtak ımönerileri,eleştirileri,dile getirirken; bizimle yandaş olan, siyasal mücadelerimizi bütünleşerek sürdürmek

istediğimizköylüveişçikesimininörgütlenmesiyleilgilirahats ızedicibirtakımgörüntüleredesatırbaşıyladokunmakistiyorum.Türkiye'de bulunan işçilik ve işçi sendikacılığı, üzerinde çok şey söylenmesi gerekenkonulardır. Öyle sanıyorum ki bu örgütlerin kendi içlerinde; amaçta birleşen, -çok farklıtabakalardan, sınıflardan gelmemesine rağmen, bir parti gibi, CHP gibi bir kitle partisiolmamasına rağmen-kendi içlerinde, siyasî partilerde olan çelişkilerden çok daha büyükçelişkilerortayaçıkabilmektedir.ÖylesanıyorumkiD.S.siyasaleylemeinananDemokratikSol işçi hareketine inanan her genç, her işçi partisi yeni bir örgütlenme ile demokratikkurallarabağlıyaygınbirörgüthâlinegetirmekisterken,belkiondandahaöncesendikalarnıdemokratiksendikahâlinedönüştürmekavgasıvermelidirler.Bazı sendika yöneticisi arkadaşlarım, burada bulunanlardan bulunmayanlardan özürdileyerekkonuşmakistiyorum,benibağışlasınlar;amasanıyorumki sendika yöneticilerininönemli bir kısmınında kabullenmek zorunda oldukları bir gerçektir ki sendikalar içindedemokrasiyoktur,«bazısendikalarınliderleriseçimlegeldikleriyerdenölümlegiderler»diyebir takım sloganlar dolaşır işçiler arasında; sendikalar kendi içlerinde demokrasiyikurmalıdırlar.İşçininyöneticileriniseçerkendemokratikkurallarauyulmasınısağlamalıdırlar.182



Büyük kongreleri yapılırken kendisine oy vermeyecek başkanlarını veya delegelerini iskatedebilen, sendikadan çıkartabilen bir sendikacılık anlayışı demokratik sendikacılıkla

bağdaşmaz. Kooperatifler bundan farklı mı? Belki daha kötü, Türkiye'de koooperatifçiyimdiyenler kooperatifçi olduklarını iddia edenler her yerde rahat rahat söyliyemiyorlar.Kooperatifçilik üzerinde kooperatifçiliğin ülkesi yada Türkiye'de kooperatifçiliğin modeliüzerinde çok tartışılabilinir. Çok tartışılması lâzımdır. Çok tartışılması ve kooperatifdenetimlerindedemokratikyönetimolmas ıiçinbirtakımönerilergetirilmelidir.Değerliarkadaşlarım.Buforumdayapılantartışmalar,bundansonrayapılacak tartışmalar, demokratiksoldakibirpartinin özellikle işçilere ve köylülere dayanarak, küçük esnafa sanatkâra dayanarak, dargelirli memurla aydınlarla bütünleşerek, daha etkili bir siyasal eylem sürdürmesi içinsanıyorumenyararl ımodeliortayakoyacakt ır.GençlikKollarıMYKburayagetirdiğikonuyutartışma noktasına getirdiği için kanımca fevkalâde yararlıbir iş yapmıştır, tebliği eksiktir,yorumeksiktir,fakattebliğiile,tebliğüzerindeyapılacaktartışmalarlasondereceiyiniyetlidir;bu iyi niyetli davranıştan dolayı tekrar Merkez Gençlik Kollarını kutluyorum ve bu konuyakatkıda bulunacak bütün partili, arkadaşlarıma ve bilim adamlarına teşekkürü bir borçbiliyorum,hepinizisaygıylaselâmlıyorum.183



ÖRGÜTLENME TEBLİĞİNİN TARTIŞMALARI

Yaşar ÇATAKKıymetli arkadaşlarım, özellikle bir kurultay gündemi içerisinde tartışabilecek bir konu,forumumuzda ortaya kondu. Bunda aslında büyük yarar var. Şu bakımdan, kurultayda okurultayadelegeolarakgelenlerokonudakurulumuzunsözsöyleyebilirbirba şkasısöylesöyleyemezdi.Buradaoaşılmışoluyor.ŞimdiGençlikKollarıMerkezYönetimKuurulumuzun,sunmuş olduğu bildiride özellikle gençlik kollarının yeniden örgütlenmesine ilişkin önerilerkonusunda saptadığım bazı noktalara değinmek istiyorum. Aslında bu noktalara sayınyorumcu Ali Topuz değindiler. Ben hem eleştiri hem de bu konuda bir öneri getirmekistiyorum.O daşu, Şimdi ilçe örgütlerimiz -Sayın Topuz da söylediler, -aynen varlıklarınısürdüreceklerdir. Bunun yanı sıra çalışan gençlik birimleri, öğrenci gençlik birimleriörgütlenmesi ayrıca yapılacaktır. Şimdi çalışan gençlik birimlerinin örgütlenmesinde

fabrikalarda,atölyelerde,bürolardaikiileonarasındakurulüyesiseçilecek,vebukurupüyeleriilgençlikkolukongrelerinedelegeolarakkatılacaktır.Ayrıcabukuruplarilçegençlikkolunun tümyetkileri ile donatılmış olacaktır.Şimdibuaslındagörünüş itibariylehepimizinözlediğikatılmamızgerekenbirnoktafakatişleyişbakımındanmevcutişleyimbakımındanbiratölyede10taneCHP'ligençadamseçilecek,vebuarkadaşlarımızbirilçegençlikkolununfonksiyonuiçerisindeolacak.Öbürtaraftan4.000üyelibirilçeaynı şekildeilGençlikKoluKongresine15delegesiilekatılacak.Buradademokratikolmayanbirişleyişvargibigeliyor.Aslında tabidüşüncebu değil, benim anladığımkadarıilebu şekil örgütlenme var. Başkaülkelerde buna benzer örgütlenmeler var. Yalnız oralarda idarî taksimat Türkiye'dekindenfarklı, ilçe örgütlerinin yerini orda bulunan kentlerde yahut uydu kentlerde çalışan işçitopluluğundanoluşankimseler teşkil ettiriyor.Fabrikalarda işyeriesasınagöre vepartininkent kongresi düzeyindeki kent kuruluna katılma olanağına sahip bulunabiliyorlar. Bu

bakımdanbuöneriyigeliştirebileceğimizizannediyorum.184



Bu şekli ile kabul edecek olursak, bizim ilçe örgütlerini ortadan kaldırmamız gerekecektir.Çünkübizimilçeörgütlerimizdegörevyapanarkadaşlarımızyaişçidiryahutbaşkabiryerdeçalışıyordur.Çalışandır.Çalışangençtiryahutöğrencigençtir.Bunlarıdabirkısmınıokullar

itibariyle, bir kısmını çalıştıkları yerler itibariyle örgütledikten sonra, ilçelerde çalışacaközelliklemerkezilçeleraçısındansöylüyorum,çalışacakarkadaşlarbulmakzorolacaktır.İlçelerişlemekhalegelecektir.Benimburadaöneriolaraksunmakistedi ğimşu,yenibirşemageliştirelim ve bu çalışanları, öğrencileri, köy ve mahalleleri-bildiride ön görülen şekli ile-bunlarıkomite şeklinde yahutbirimlerşeklinde örgütlüyelimbunların ilçelerebağlıolmasınısağlıyalım ve ilçelerin kontrolünde her ilçe kendi bölgesindeki çalışan öğrenci gençliği vebunundışındakiköylerdekigençleriayrıbirimlerhalindeörgütlesin.BunundışındaDemokratikKitleörgütlenmesineilişkinönerileraçısındansöylemekistediğimşu, başarılı bir şekilde işletemediğimiz yahut koyamadığımız bir sorun ben zaman zamandüşündüğümde şöylesaptıyorum.Türkiye'deCHP'sinindışındakisağdayahutsoldabüyükgençlik kitle örgütü görünümündeki kuruluşlar aslında bağlı bulundukları yahut özdeşdurumda oldukları siyasî partilerden daha da büyük örgütlerdir. Bir faşist kuruluşa bağlı,bulunduğuörgüttendahabüyükbirörgüt,birçokilçelerdeosiyasipartinintabelasıyok,osiyasipartininbinasıyok,amaokuruluşordasiyasipartiyebiravuçtaolsaoysağlıyabilecekbirişleyişiniçinde.Bunubizimönerilerinmodeliçerisindebirözentiolarakdeğilbirihtiyaçolduğu için yapmak durumundayız. Ve çalışan gençlik birimleri öğrenci gençlik birimlerinisiyasi partimizin yönetici kadrolarını hazırlamayı amaçlayan şekliyle; kitlelerdensoyutlanmadan, kitlelerle gerçekleştirilme konusunda da gerçekçi bir yaklaşımla meseleyebakmakdurumundayız.185



Şimdiburadaönerilenyenibirgençlikörgütününkurulmas ı:VarolanbirTMGT'ınvarolanbirüst yapı örgütlenmesinin, bu amaç için uyarlı hale getirilmesi. Gençlik içinde dağınık bir

şekilde örgütlenmeçabasıiçindeolanaltkuruluşların federasyon biçimindeörgütlenmesi -HDGÖgibi- ve üçüncü şıkkınaveb şıklarının aynı anda kurulması, yani alt kademedekiörgütlenmeembiryonlarının toparlanarakvar olanüst kademeörgütlenmesininaltorganlarıhalinegetirilmesiHDGÖ'lerifederasyonhalinegetirerekTMGTçatısındatoplanması.BenimönerimHalkçı Devrimci gençlik örgütlerinin bir federasyon şeklinde toplanmasıveTMGT'ninbirmüessesenüvesiolarakkalması;yanlızbirşartla,TMGTyarınCHP'liolmayanbaşkaadamlarınelinegeçebilir,onuniçinbuhalkçıdevrimcigençlikörgütününCHP'liyöneticilerinepartiolarak,yahutyandaşlarolarak,destekoluponuni şler-teşkilâtındanemiralandeğil;amaCHPGençlikKollarınaözdeşolarakgeliştirmekdahayararlıbirçabaolurzannediyorum.Bunun dışında üye kaydıyla ilgili birönerimvar, anakademeyönetimiGençlik KollarıayrıolaraküyekaydıyapmazyahutGençlikKollarıanakademedenayrıolaraküyekaydıyapmaz.SadecegençlikkollarıüyesiyapmayetkisininbirsenebeklemeyiortadankaldırmakkaydıylaveGençlikKollanGenelMerkezidekendisinebaşvurulduğuveihtiyaçolduğuzamanbubirsenelikgeçirmesüresinikesecekşekildekayıtyapmalıdır.Şimdi,sayınTopuzmodeldengelmiyenhastal ıklarvarbununnedeninibulal ımneolduğunutartışalım dedi, önada bir cümleyle değinmek istiyorum. Aslında sorun derin değil, sorunşudur:Partianakademesindegörevyapanarkadaşlarıneğerpolitikadabirikbal,varsabuikbalaçısındangençlerikendilerinerakipgörmesisorunudur.Teşekkürederim.186



Günal ÖLÇER

Kardeşler, dostlar, dün gece tüm il ve ilçe başkanları

beraberdik. Gördük Türkiye'nin herşehrinherilçesindehemenhemengençadamlarınsorularıaynı.Busorunlarınkö¬kenindebizimüstümüzdeolmasıgereken,tüzükgereğibiziseçmesi,bizeemirvermesi,bizikanalizeetmesigerekenanakademlerinbizleringerisindeolduğugerçeğidir.Düngeceortayaçıktıbirsürüsorunlar.Birsürüilveilçebaşkanı«bildiriiçinizinvermiyorlar,ana kadememiz seminer yapmamıza izin vermiyorlar, dışa dönük çalışmalarımıza izinvermiyorlar» dedi. Dostlar bize de izin vermiyorlar. Ama biz bunu örgüt içinde yapıyoruz.Sayıngenelbaşkanımızınbirkaçseneöncebirlaf ıvardı,aynenşöylediyordu:«Bütünyasalar ı nüstündeAnayasavard ı r.Onundaüstündedo ğ ayasas ı vard ı r.»Bizİzmir'dedoğayasasınıişletiyoruzkardeşlerim.

Bilinç farklı

lı

ğı

o denli ayrı

calı

klar yaratmı

ştı

r ki gençlik kolları

yla ana kademeler arası

nda,bunasadecebilinçfarklılığıdemeyebiryerdedilimvarmıyorkardeşlerim.Bubiryerdeçıkarfarklılığındandailerigeliyor.Birilbaşkanıgörüyorsunuzkarşınızda,birseçimkonuşmasındaaynen şöyle diyor. «Demir perdesi ülkeler devletçilikle kalkınmıştırlar. Amerikakooperatifçilikle kalkınmıştır.» Peki kardeşlerim biz demiyormuyuz CHP'si olarakkooperatiflerin oluşturacağı halk sektörütle, üçüncü sektörlerle, halkımıza ekonomikbağımsızlığını kazandıracağız diye? Biz Amerika'daki kooperatifciliklemi kalkındıracağızülkemizi?KimdiyebiliröngördüğümüzhalksektörüAmerika'dakikooperatifçilikdiyevebunudiyenadamnasılgelirdeCHPsininhalkçıdevrimcigüçleriniyönlendirmeyekalkışır?

187



Karar verme yeteneğinde olmayan yöneticilerle karşı karşıya Türkiye'nin 67 ilindekiarkadaşlarım. SayınGenelBaşkanımızın konuşmasını dinledik. İşçiyi örgütleyeceğiz diyor.

İşçiyi, ne olursa olsun işçiyi, sadece, CHP li işçiyi değil! Ama gene bizim bildiğimiz gibiİzmir'debirTarişvar,oTarişteOrhanDavutköpeklerinibesliyor.Oköpeklerhalkçıdevrimcikardeşlerime saldırıyorlar. Polis geliyor, onları karakola götürüyor. Gençlik kolu Başkanıolarakhementedbiralınmasınısöylüyoruz.Yapılanşu:«gerekliyerleretelefonedelimCHP’lii ş çileri kurtaral ı m .» Bu değildir devrimcilik, eğer bizim yöneticilerimiz bir sürü şeyibiliniyorlarsavebusorumsuzdavranışlarındandolayıaslındayeriCHPolan;bizlerdenfazla,bizlerdenfarklıhiçbirşeydüşünmeyenbirsürüarkadaşlar,saltpartiiçindepartidoğrultusunubilmeyenyöneticilerdendolayıpartinindışındabelliyerlerdeörgütlenmekihtiyacınıduyupveoralarda örgütlenmişlerse, sadece ayıplamamız gereken onlara imkân vermeyenlerdir. D.Sol'ubütünaçıklığıileortayakoyalım,onlarlaberaberbiryumrukolarak tümgericileresağfaşistlere,sosyalfaşistlere,devrimyobazlarınakarşıuğraşverelimkardeşlerim.Kardeşler;CHPsininaltıtaneokuvardır.Altıtaneokundanenuzunolanıdevrimcilikokudur.Peki devrimcili¬ği nasıl kanıtlayacağız? Bize birisi sordumu CHP'si devrim¬cidir diyoruz.«Devrimcilikten ne anlıyorsunuz?» diyecek. 1947 yılında basılmış CHP'sinin tüzük veprogramı adlı ki¬tapta devrimcilik aynen şöyle tanımlanıyor. «Devrimcilik geri kalmışTürkiye'yi muasır medeniyet seviyesine ulaş¬tırmaktır» deniliyor. Burda bir noktalı virgülkoyalım.Bizi,gençlikkollarını,partininendinamikgücüolanbizleri,birsürüadamele ştirirkenenfazlasöylediklerişeyibiraniçintekraredelim«biz46lardanberimücadeleveriyoruzsizdahadünküçocuksunuz.»188



Ama 1976 yılında benim devrimcilikten anladığım mana, geri kalmış Türkiye'yi muasırmedeniyet seviyesine ulaştırmak değil kardeşlerim. Benim devrimcilikten anladığım, üretim

ilişkilerini üretim güçlerini, değiştirmektir,üretimaraçlarınınmülkiyetindendahaönemlisorun,onlarınkimlertaraf ındanyönlendirildiğisorusunahalkçıaçıdancevapvermektir.Birde hepimizin başındasallanan bir disiplin mekanizması varbizim. Çoğu kez her yerdegenç arkadaşlarım disiplinsiz olmakla suçlanıyor. Kardeşlerim. Biz ortanın solu dediğimizzamanmücadeleverirkenbirsürüadamtaraf ındansuçlanıyorduk.EğerCHPsiteokratikpartideğilse,tepedekibirkaçkişinedersedesinkesinonlaryapılacakdeğilse,bizhalkpartisininsınırınıhalkınçizdiğini kabulediyorsak,bunusöylerkendeCHPsininhalktanyanahergünileriye gideceğini söylüyorsak; az öncede söylemeye çalıştığımız gibi parti içinde bilinçdüzeylerininyeterlidüzeyevarmamasındanveyaçıkarilişkilerionlarıbellibiryerdeolmayazorlamasındandolayıbirsürüadamakarşıdisiplinsizolacağızkardeşlerim.CHP’sininTicaretveSanayiiOdalarındakiodayönetiminielegeçirmekonusundayaptığıbirgirişvar.Aslındaelegeçirilmesiiçinçabaharcamanınbileboşaolduğukanısındayımben.BunlarınyerineTürkiye'dekamuoyuoluşturanTeknikelemanlarıniçindebütünleştiğiveşuandasöylediklerinegöredevrimciolduklar ınıiddiaeden,aslındahiçbirinindevrimciniteliğiolmayan, çoğunlukla devrimciliği masa başında kendi kendine tatmin eden adamlarınellerindebulunanburalarıbizimelimizegeçirmemizgerekiyor.Amabiryerde,buodalarıelegeçirmekgençlikkollarınıngörevideğildir,anakademeleringörevidir,pekianakadememizsessizkalıncaneyapacağız?Onlaryapmıyorsa,gençlikkoluolarakbizyapacağız. İzmir'deEge Bölgesindeki tüm ilçe ve illerin gençlik kolu ve kadın kollarına bu odaların elegeçirilmesinin gerekli olduğunu yazan bir bildiri kaleme aldık ve yörelerindeki tüm teknikelemanlarıntaraf ımızabildirilmesiniistedik.189



Aşağıyukarıüçyüzadetbubildirgedengönderecektik.Bununiçinde75-80liracivar ındabirpulparasınaihtiyacımızvardı.Halkçıdevrimcilaf ınızorlakazıdığımıziçinbütünyerlerdeolaf ı

kullanmakzorundakalaninsanlarpulparas ıvermeyerekbiziengellemekistediler.Peki ne yaptık? gene gönderdik, biz bunun meyvalarını toplamaya başlayacağız. Bugünİzmir'de,yarınkisene,öbürkisenetümTürkiye'debaşaracağız;partiiçindekitutucugüçlerhiçbirzamanbizlerinhalkçıdevrimcimücadelemizeengelolam ıyacaktır.Bununiçinheryerdedahasıkıörgütleneceğizarkadaşlarım.Dostlar, acabapartimiziniçindekibuhastalıklarınteknedeni,benimadamlarımın teorisininnoksanlığımı?Benimadamlarımbelliçıkarçevresiyleilişkilimiacaba?kanımcadüzeltilmesigerekenbirnoktadahavarpartiiçinde,partimizdehiyerarşidüzenibozukgibigeliyorbana,bilmiyorum ne denli haklıyım. İzmir'de yaptığımız bir gözlem var. Bu gözleme göre Anakademe yöneticilerinin günde partiye ayırdıklarıvakitikikişi saatle otuz kişi saatarasındadeğişiyor.Gençlikkollarındakigençarkadaşlarımınpartiyeayırdıklarızamanisehergüniçinotuzkişisaattenellikişisaatarasındadeğişiyor.Amabizbirbildirikalemealmakzorundakaldığımızzaman,herhangibiryerdegidiphalkabütünleşmekiçintoplantıyapacakolduğumuzzaman,onlarbizimkonuşmalarımızıönlemekiçinbizimbaşımızdaDemokles'inkılıcıgibisallanıyorlar.BusadeceİzmirGençlikKollarındadeğil,dahaüstdüzeydedir.190



Builişkininyanlışlığınıgörmekmümkün,şöyleki;özelliklebüyükkentlerdegörüyoruz.Parti İçiklikler var,aslındafikirayrılığınındoğurduğukliklerdeğilde;özde opportunist davranışların,

çıkar kavgalarının, koltuk sahibi olmanın doğurduğu klikler var. Bir klikten başlayıp, başkaklikten gelen milletvekili o il başkanının o milletvekilinin kentte olduğunu, eğer kentteysenerede olduğunu bilmez. O il başkanı, o milletvekiline emir veremez. Ama bunun böyleolmasılâzım.BirildeCHPenüstyöneticisininoilinilba şkanıolmasıgerekir.Arkadaşlarözürdilerim.Kısakesmekzorundayım.Oilbaşkanıolmasıgerekir,fakatoilbaşkanıdahaöncemilletvekillerinleön seçimegirmiş, önseçimi kaybetmiş,obelediyebaşkanıyla ön seçimegirmiş ön seçimi kaybetmiş bir adam olduğu için, tabi onlar üstünde bir etkinliksağlayamamasıdadoğaldır.Bununiçinilbaşkanlarınınmilletvekillerineüstünlüksağlayacak,onlaragerektiğizamangerektiğiyerleregidebilecekşekildeemirvermeyetkilerininolmas ıvebunun,herhangibirşekildesağlanmasıgerektiğineinanıyorum.Sorunlarımızın en önemlilerinden bir tanesi de gençliğin örgütlenmesi... Gençliğinörgütlenmesi içintüzüğümüzdehernekadarböylebirmaddeyokisede,bizbirsürüyerde,mahallelerde, özellikle gecekondu ve işçi kesiminin ağırlık kazandığı mahallelerde, yedikişiden onbir kişi arasında değişen yönetim kurulları, gençlik komiteleri kurduk hattabunlardan bazıları haftanın belirli günlerinde eğitim çalışmaları da yapmaya başladı. Amabunda da arkadaşlarım, yapmaya kalkarsanız sonunda göreceksiniz hem engellenmeylekarşılacaksınız, örneğin: Ankara'ya sizin yaptığınız bu örgütlenme çabaları için, «bizimkurdu ğ umuz örgütlerde hep falanlar filânlar örgütleniyor » gibi laflar gelirse hiçşaşırmıyacaksımzarkadaşlarım.Bunlardandaha önemli bir şey daha, CHPgençliğinin enönemlisorunlarındanbirtaneside:hepimizininandığıbellibirkavgavar,amabizbukavgay ıverirkenöncelikledikkatetmemizgerekensorulardanbirtanesi,bukavganıniçinde,inandığıiçindeğildebelliçıkarlarıiçinolan,geceyatağınayattığızamankoltukrüyas ıgörenadamlar ınçengelinegirmemektirarkadaşlar.191



Bizgençlikolarak,bizCHPgençliğiolarak,bizomuzomuzatekyumrukhalinegeldiğimiz

zaman: inanınki ne hayalci sol, ne de faşistler ne de parti içindeki çıkarcılara yerkalmayacaktır.Yaptığımız işçi örgütlenmesi ile konuşmamı kesmek istiyorum, kanımca biraz fazla vakitaldım, şimdidenözür dilerim.Bundanaltı ay önce görevegeldim, ilk yaptığım işlerdenbirtanesi İzmir'de DİSK'in 3. bölgesiyle temas kurmak oldu. Çok acı bir gerçekle oradakarşılaştımarkadaşlar,dedi«D İ SK'teCHP'li200 tanedelegevard ı r.CHP'denD İ SK'egelenilkilCHPyöneticisisensin »dediler.BudurumuüzülerekgördükKardeşlerimhiçbirzamanyılmayacağız, her gün daha güçlü olacağız, her doğan güneşle beraber amacımıza dahayakınolacağız.Kardeşlerim,bulaf ıhergünyatarkenvehersabahuyanıncahepimizintekraretmesindeyararvardır:«CHPtutumununolu ş mas ı ndagençlikbiryangüçde ğ ildir,partininözgücüdür »kardeşlerim,Hepinizesaygılarsunarım.

Ertuğrul GÜNAYDemokratikSoldüşünceformununsongününde;yürektenkatıldığımız,içtenliklekatıldığımızözlemler ve öneriler getiren tebliğlerinden dolayı gençlik kolları merkez yönetim kuruluarkadaşlarımıiçtenliklekutluyorum.Vezamanzaman,hattatebliğlerinin temelinde görülenbir unsur olarak; ana kademeden daha ileri, daha gerçekçi, daha heyecanlı önerilergetirdikleriiçindebiranakademebaşkanıolarakkendilerineteşekkürediyorum.

Arkadaşları

mburadahemenbirsoluktabelgelemeyi,birkonuyuvurgulamayı

istiyorum.192



Demokratik Sol düşünce forumlarının yanılmıyorsam 12 marttan hemen önceki günlerdebirincisiyapılmış,Türkiye'ninveCHP'ninbunalımlıdönemiaşıldıktansonraikincisivebuy ıl

üçüncüsü yapılmış olup;parti içinde insanca -hakça bir düzeneulaşmayolunda, düşünceoluşturmaamacınıtaşıyanbirforumniteliğindedir.Bubakımdanözelliğiolan,ilginçliğiolanbirforumniteliğindedir.Geçicibirseminerözelliğiolanbirtoplantıdeğilbu...Az önce Sayın gençlik kolları başkanının söylediği üzere, foruma Türkiye'nin bütün anakademeilbaşkanları,bütünyardımcıkollarbaşkanlarıvebütünparlamenterlerçağrılmışlardır;amaüçgündenberiburadaüzüntüyleizliyorum,sayıları700'evaranörgütbaşkanlarından,sayıları250'yevaranparlamenterlerimizdenmaalesefresminiteli ğibirölçüdesandığımbuforuma gösterilen ilgi son derece az... Bunun bazı nedenleri var. Örgüt başkanlarımızaçısından, parlamenterlerimiz açısından eleştirilebilir, gelmedikleri için eleştirilebilir, ilgigöstermedikleri içineleştirilebilir, genelmerkezimizaçısından gelmeye zorlanmadıkları içineleştirilebilir,bunungerekliolduğunainanıyorumben.DemokratikSolbirpartide,DemokratikSol düşünce altında genel merkezce düzenlenen bir toplantıya katılmanın, o partininyöneticileri, o partinin parlementeri açısından bir zorunluk olduğuna inanıyorum. Buzorunluluğunyerinegetirilmemesi,san ıyorumgenel merkezimize yöneltilecek bir eleştiridir,onuözelliklesayınyorumcuAliTopuzabimizeduyurmakisterim.Arkadaşlarımız tebliğlerinde geleneksel bir partiden sol bir parti oluşturmaya çalıştıklarını,çalıştığımızı söylediler, son derece doğrudur. Çünkü kurtuluş savaşına müdafal hukukcemiyetlerinebağlıkalanbirolaydangelmek,birtarihselsüreçtengelmekbizebaz ıgüçlükler,bize bazı nitelikler kazandırmıştır. Sayın Genel Başkanımın sanıyorum 20. kurultayındasöylemişolduğuönderpartisiniteliğimiz,halenzamanzaman,bazıkesimlerimizdeağırlıklıbiçimdekendisiniduyurmaktadır.193



Önderpartisiniteliğimizzamanzamanhalenayaktagözükmektedir.40yılıaşkınsüreönderpartisi niteliğini altında yönetildiğimiz için bizde bir şartlanmada yaratmıştır, bizde bir

koşullanmada yaratmıştır; formülcü niteliğe, -önderin ağzından çıkan sözleri aynen tekraretmek, katkıda bulunmamak, eleştiride bulunmamak eklemede bulunmamak bununlayetinmekniteliğinedebizialıştırmıştır.Demokratik Sol toplumcu bir parti olarak:Türkiye'demevcutdüzeni ıslahetmekdeğil,mevcutsömürüdüzeninikökündendeğiştirmekisteyenbirpartiolarak,bunuyıkmakzorundayızbiz.Öncelikle bunu yıkmak içinde, değerli genç arkadaşlarımın getirdiği örgütlenmemodelleriüzerinde düşünmek, konuşmak, tartışmak, bununla birlikte hemen eğitim durumunu gözönündetutmakzorundayız. Eğitim sözcüğündenfazlacabahsedilmeditebliğde,sanıyorumkigençarkadaşlarımörgütlenmeniniçeriğiolarak,örgütlenmenintemelbirunsuruolarakeğitimialmış olsalar gerekir, onun için ayrıca özellikle vurgulanmamıştır. Ama özelliklevurgulanmasında ben yarar görüyorum. Örgütlenme bir ölçüde partiye yeni üyeler, yeniunsurlarkazandırmaksonderecegenişboyutlaraulaşmışbulunansiyasalyaşamımızdayenidemokratikmevkilerkazanmasıiçinyararlıdır,gereklidir,zorunludur.Eğitim ise Halkımızın kafasındaki bir takım şartlandırmaları, bazı engelleri, dönüşümyapmamızı engelleyen engelleri yıkmamız için temel bir zorunluluktur.Örgütlenmeveeğitimaçısından somut örnekler getirdiler arkadaşlarım, yürekten katılıyorum. Şunu da bir örgütbaşkanıolaraküzüntüylebelirtmektengeçemeyece ğim,bunlaröneriolarakkalmaktad ıruzunsüredenberi...Sonbiryıliçindeilbaşkanlarıolarakbirarayagelebildiğimiz15Şubatıaşangünlerdi,15Şubatolaylarındansonrayayınzorunluğu,eğitimzorunluğu,kitleyeyaygıneğitimzorunluğu sanıyorum o tarihten bu yana bir önlem olarak ve gerçekleşmesini umutlabeklediğimizbirkararolarakkaldı.194



Bizimanaörgütdediğimiz örgütler debile, kuruluşlardabile, zamanzamanpartinin genelçizgisinepartininvarolmasıgerekendisiplininekarşıtavırlarneyazıkkigörülmektedir.

Bizim solumuzdaki bazı güçler belki Türkiye'de halkla diyalog kurmanın formülünübulamamışlardır,amabizdendahaçokgençliğesözsöyleyebilen,bizdendahaçokgençliğinduygularınıayaklandırabilenformüllerbulmuşlardır.Budabirgerçek.Bizim solumuzdaki örgütlerin, en beğenmediğimiz örgütün bile, bizim bugünkü yapımızınortayakoyabildiğiyayınürünlerindençokdahafazlasomutyayınürünlerivardırki;bu,bencehemenhalledilmesigerekenbirsorundur,öncelikleeleal ınmalıdır.Başkabir somut öneriyi daha öncekiaylarda benyetkililerimize getirmiştim.O'da örneğinAnkara'da yada İstanbul'da İzmir'de rahatlıkla yapabileceğimiz bu eğitim çalışmalarınınAnadoluyakaydırılmasıydı.Arkadaşlarşunuaçıklıklasöylememizgerekir,parlamenterimizeyüreklikleaçıklıklasoruyorum;parlamenterimizde,ilba şkanıolarakbizlerde,ilyönetimkuruluüyelerimizde,ilçeyönetimkuruluüyelerimizdevetabandakidelegelerimizdedemokratiksolöğretiminin kurallarını tamolarakbilmiyorlar. Buradabilimsel olarak anlattığımız sorunlarınhalka, halk diliylenasıl anlatılacağını açıklıkla seçiklikle bilemiyorlar. Bu bir gerçek, içindeyaşıyoruz bunun, kimsenin bunu değiştirme konusunda ikna edici bir şey söyleyeceğinisanmıyorum. Onun için örneğin ben «bugünkü öğretinizi gençlik kesimine, işçi kesimine,köylükesimine,partininyönetimkesiminedahaaçıklıklaanlatacak,dahaçokşeyöğretecekçalışmalarıbizegetirin»dedim.195



Ekonomik güçlükler içinde bulunan illerin; -Ankara gibi, İstanbul gibi değil- küçük illerinAnadolu'dakiillerinbuçal ışmalarıyapabilmeleriiçinistanbul'danbirbilimadam ıyla,merkezyönetimkuruluüyesiyleyadabirbaşkakurumlauygulamayı başlatabiliriz.Budüşünceleri

anlatabilecek bir değerli kişi ile ilişki kurup onu kendi ilimize getirebilmemiz özelikle sonderece güç bir sorundur. Ama bunu genel merkez gençlik kolu, ya da ana kademeplanlıyabilir,örneğin:SomutolarakSamsuniline,Orduiline,Trabzoniline,Giresuniline,RizeilinebireğitimhaftasıEğitimçalışmasıseminerleri,konferanslarıdizisigetirebilir.Bütünilleryararlanabilir.Bütünhalkyararlanabilir.Vebirölçüdeburadakalmaktan,büyükmerkezlerdekalmaktankurtulurvehepsözettiğimizhalklabütünleşmeyolundasomutgerçekçibirad ımatmışoluruz.Bunlarıözellikleeleştiriaçısındandeğil,bizimiçindeyaşadığımızsorunlarolması açısındankonuyla ilgisi olması açısından söylemek istedim, arkadaşlarımın tebliğinde yürektenkatıldığımız konular var. Onlara uzun uzun girmek istemiyorum, yanlız sayın Topuz'undaözellikledeğindiğiprofesyonelleşmesorunubenceçokönemlidir.Gerçektenbuçokönemli,çok ivedi bir sorundur. Artık eskisi gibi seçimden seçime gidilip seçimden seçime selâmverilip, seçimden seçime halkla diyalog kurulan bir Türkiye değildir.Bunuyanlızbirsolpartiolarak biz değil, sağdaki partilerde yapıyor. Onlar bile toplantılar yapmayı, afişler asmayı,seçim çalışmasını yapmayı öğrendiler. Bunu biz her gün her saat her dakika sürdürmekzorundayız.Bu bir profesyonel kadro sorunudur.Bunuivediliklegerçekleştirmemizgerekir.Anadolu'dakibütünörgütler,ekonomiks ıkıntılarlakarşıkarşıyadırlar.Tebliğinİkincisayfasında,cümleyiyanlışhatırlamıyorsam.Aynenokumakisterim«aidat ı n ı ödemeyenüyelervard ı r »diyebircümlevar.196



Bu cümleyi çok iyimser buldum, aslında şöyledir. «Aidat ı n ı ödeyen baz ı üyeler var ,» aslıböyledir. Şimdiye kadar uygulanmamış bir hüküm, bunu işletmenin hükümlerini bulmakzorundayız, bu ekonomik kaynaklar örgütlenmenin, yayının, propagandanın temelini teşkil

ediyor.Bununçözümününbulunması,yardımcıolunmasızorunludur,gereklidiracildirbence.Değerli arkadaşlarım zor bir görevle karşıkarşıyayız. Bizden önceki dönemde, CHP sininyöneticileriolarak;CHPsininiçinde,d ışında,Türkiye'ninilerigitmesiyleilgilidüşünenaydınlarolaraksanıyordukkiüstümüzdekigörevdevletikurtarmaktı,buyanlış.SayınKepeneğinçokgüzelbelirttiğigibi,osüreçbizibelliyerleregetirdi,nereleregetirdi ğiniyaşadık,bizdegördük.Bugün yeni bir işleve, yeni bir ödevlekarşıkarşıyayız.Halkla birlikte, halkla bütünleşerek,halkla kurtulmaktır o işlev, bu son derece zor bir işlevdir. Bu son derece zor görevinbaşarılması yolunda bütün arkadaşlarıma başarı dileklerimi, teşekkürlerimizi, saygılarımısunarım.

H. Fehmi GÜNEŞ Sayın başkan sayın arkadaşlar bugün yöneticilik artık geniş boyutlar kazanmıştır. Partiyöneticiliğigenişboyutlarkazanmıştır.CHP’si yönetim kademeleri itibariyle, yönetim şeması itibariyle eski bir partidir. HalbukiCHP’sienyeniengençpartidir.Şimdi,enyeni,engençözü,fikirlerigerçekleştirmekiçin,eskiolan,eskimişolan;arkadaşlarımınçokyerindesöylediklerigibi,gelenekselolanbirörgütile başarı sağlayabilirmiyiz? Bence bu açıdan soruna bakmak gereği vardır. Arkadaşlarsorunapartiörgütüaçısındandahaazgençlikkollarıörgütüaçısındandahayoğunbiçimdedeğinmişler.Tabiikendileriokoliçindebulunduklarındanbunudoğalkarşılamaklâzım,şimdi

bugün artı

k yöneticilik mesleği yeni tekniklerle geliştirilmiştir. Kamu yönetimi tekniklerigeliştirilmiştir,işyönetimitekniklerigeliştirilmiştir,artıkyönetimsadecehukukkurallarıiçindetartışamamaktadır.197



Aslında Cumhuriyet Halk Partisi yönetim bakımından çok güzel bir mevzuat külliyetihazırlamıştır. Bunu zaman zaman değiştirmiştir, ama buna rağmen gerçek yönetim

birimlerinden,gerçekyönetimşemasındaparaleldeğişiklikyapamamıştır.Bugünkü CHP'nin içerdiği sorunları, gerçekleştirmeyi üstlendiği sorunlarıbu şema içindekiörgütüyle başarıya götürmesi bence zordur. Bu bakımdan kendimizi yenilerken örgütünşemasını da, yöneticilik tekniğini de yenilememiz gerekir. Hatta bence meseleye söylebakmakgerekir:Bizüstlendiğimizsorunlarıbuyapıiçindebazıbölmeleryaparak,bazıyeniduvarlar örerek, bazı odalarda,şekillerde şekil-değişikliğiyaparakdeğiştirebilirmiyiz; yoksabuyapıartıkeskimiştir,bunuyıkaryenibiryapımıkurarız?Bunuörgütşemasıbakımındansöylüyorum. Bir kere ben aslında tutarlı, gerçek bir örgüt şeması göremedim. Çokaraştırmamarağmen,bazengenelmerkezdeşemalargörürüm,amabirüniteyikapsaronunüstündekilerionunalt ındakilerikapsamaz.Kiminkimleilişkisivardır?Kimkimeemirverirkim,kimdenemiralır?Butambilinmez,bendenevvelkonuşanarkadaşımçekilensıkıntılarıçokgüzel dile getirdiler. Şimdi aziz arkadaşlarım; bütün kuruluşlarda, örgütün yenilenmesini,örgütüngelişmesini,örgütüngörevegöregeridekalmamasınısağlayanbirimlerkurulmuştur.Bunlara organizasyonmetot kurumudenir. Örgüt kurumu denir. vs. denir. Birimler vardır,bunlarıngöreviörgütüngörevitamolarakyerinegetirilebilecekyenilenmesiniteminedenbirtakımaraştırmalaryapmaktır.MeselaCHP'sindebirhaberleşmesorunuvardır.Haberleşmesorunu modern örgütte çok önemli bir sorundur. Normal resmî haberleşme kanallarıişlemezse,örgütüntabanıylatavanıarasındailetilmesigerekenhaberlerburesmikanallarlagidipgelmezse,gayriresmikanallarişlemeyebaşlar,bununönünegeçemezsiniz;dedikoduişler, f ısıltı işler, bir takım gayri resmi kanallar işler ve zannederim örgütün yapısındangelmeyenbazıhastalıklardiyeburdaortayakonanbirtakımarızalardaoradandoğarlar.198



Şimdi yu-kardaki olup biteni tabandaki partili tam öğrenebilmen, anlayabilmeli; buhaberleşme ile mümkün olur. Bu haberleşmeyi sağlamadığınız zaman bir kere tabandakipartilimiz bilgi noksanlığı içinde bulunur ve ayrıca tavan ile olan ilişkisi azalır. Bir takım

araştırmalaryapılıyorvearaştırmatimiaraştırmabirimigenelmerkezdeçalışıyor.Şimdiazizarkadaşlarım, genel merkezdeki araştırma birimi belki çok faydalı konularda araştırmalaryapıyor, dokümanlar hazırlıyor ama şimdi örgütten gelen arkadaşlarıma taşradaki örgüteyansıyor?Aslındayapılanaraştırmalarazevvelarkadaşımızınsöylediğigibi;halkaanlat ılacakbiçimde, halkla dialog kurulacak biçimde, basit bildiriler halinde örgüte süratle yayılmalı,haberleşmekanallarıyle,örgütbunutabandakipartilimizekadarulaştırabilmen.Bu araştırmave haberleşme süreci tam işlemezse örgütte büyük noksanlık demektir, modern örgüttebüyük noksanlık demektir. Bunun dışında CHP örgütünde görülen büyük bir noksanlıktabütünlük olmaması. Şimdibir ile gidersiniz, o ilde il-başkanın kendi aklı kafasınagöre biryöntemvardır. İşte bir takımmalzemeler vardır, bir takımkollar vardır, bir çalışmadüzenivardır.Birbaşkasınagittiğinizzamanbudeğişiktir.AslındaCHPbirölçüde,amabirölçüdeyöreselgerekleredeyerverenbirölçüde,birtekdüzenegitmekzorundad ır.Bumalzemebakımından böyledir.Yöntembakımındanböyledir.Organizasyonbak ımındanböyledir.YenibirimlerkurulmasıbugünküCHPsiörgütündemutlaka şarttır,arkadaşlaryenibirimlerin gençlik örgütü içindeki kısmını gayet güzel önermişler, katılıyorum kendilerine,bunlarınparalelininanakademedekurulmas ıgereğivardır.Arkadaşlarçokönemlibirkonuda-bencenoksanolan-CHP'siiçindehalklailişkilerkonusuvebirimidir.199



CHP'sininilçeilkademeleriylebulunanarkada şlarımızın,halklahangisininnebiçimilişkileriçinde olacağı, hangi konuda ne kadar malûmat verebileceği; CHP'sinin, hangi konudatutumunun ne olduğu konusunda bilgi sahibi değildir diyebilirim.Dışardangelenbirarkadaş,

birpartilimiz,CHPilörgütünemüracaatettiğindehalklailişkikuracak;onunsorununudiyelimkigenelmerkeze,onunsorunudiyelimkiparlamenterlere,onunsorununudiyelimkiresmîbirmüesseseye iletecek kimdir? Bu belli değil; bunların hepsini il başkanından beklemek,yahutta il sekreterinden beklemek doğru değildir, bir insandan çok şey beklediğimizdehepsininyarımkalmasısorunuvardır.Halklailişkilerkonusunun,arkadaşlarımızınsöylediğigibibazıbilgilerigenelmerkezeaktarmas ıbakımındanönemivardır.7aylıkiktidardönemindebubakımdansıkıntılarçektik,doğrudur.Bu,aslındahalklailişkilerkonusundazayıfolmamızın,haberleşmekonusundazay ıfolmamızınsonucudur.CHPsindeazevveldediğimgibimutlakaörgüt yenileme timinin kurulması, metot timinin kurulması gereklidir. Böyle çalışmalaramutlaka ihtiyaç vardır. Bu birime mutlaka ihtiyaç vardır. Bu birim çok basittir. İl ile ilçearasındaki yazışma nasıl bir form içinde olacak? Öyle bir konu yazarsınız ilçeye, öyle bircevapalırsınızki;bu,bununcevabımıdır,anlamazsınız.Aslındabunlarbelli formlar içinde,basit yazışma düzenleri içinde yapılabilir. Genel merkezden gelen bir takım emirlerin,genelgelerin,duyuruların hangi dosyalara koyulacağıbilinmez.Oradaeğerücretli bir kâtiptutmuşsanız,okâtibinkendikafasınagörebirdosyalamasistemivardır.O,istediğinibirbirverindenbulur.Amaonundışındabirkişi,onuaramayakalkarsaüçgünararbulamaz.Şimdiaslında dosyalama konusunda yazışma konusunda organizasyon, metod birimlerinceyapılacakaraştırmalardansonrabirsistemgeliştirrlir-se,geliştirilebilirvebaşkayoludayokturbunun...200



Bu.örgütün çalışmasını pratiğini artırır, onu ekonomik hale getirir, onu etkin hale getirir.Arkadaşlarım ben meseleye modern yönetim teknikleri açısından bakmaya çalıştım. VesanıyorumkiCHPörgütününyenilenmesigereğivardır,yenilenmesiiçindemutlakamodern

yönetimtekniklerindenyararlanmakgereğivardır.Bu,buişikendineuzmanlıkmevzuedinmişkişilerin yapacağı ve bunlarla beraber örgütten gelecek taşra örgütünden gelecekarkadaşlarımızın yapacağı bir iştir. Böyle kurulabilecek bir araştırmayla tutarlı, geçerli halçareleri bulunabilir. Yoksa CHP'nin programında ne kadar mükemmel düşüncelergeliştirirseniz geliştirin, CHP'nin sayın genel başkanı iki gün önce yaptığı gibi ne kadarmükemmel söylevler verirse versin, bunu yürütecek, gerçekleştirecek olan örgütü aynımükemmellikledonatmazsanız,aynımükemmellikleorganizeetmezsenizbaşarıyaulaşmakşansımaalesefzayıftır.Teşekkürederimefendim.

Şemsettin ŞEN

TürkhalkıiçintekkurtuluşyoluolandemokratiksoldüşüncemizinenineboyunatartışıldığıDemokratik Sol Düşünce formunun, bana göre en can alıcı noktasına şu anda gelmişbulunuyoruz. Değerli arkadaşlarım, üç gündür tartıştığımız Demokratik sol düşüncenin,demokratik sol, düşüncemizin ezilen halkımızla bütünleşmesinin tek yolu örgütlenmedengeçer,güçlüCHP'sindengeçer.DeğerliarkadaşlarımCHP'sininörgütlenmesinas ılolmalıdır,aslındaörgütlenmeyleberabertartışacağımız örgütlenmenin getirdiği iki büyük sorun vardır. Tebliğde değinilmediği içinözellikleüzerindedurmakisterim.De ğ erliarkada ş lar ı m

CHP'nin vebugününbana göre en önemlisorunlarından bir tanesiparti içi demokrasinin,özeleştiri kurallarının alabildiğine açılmasıdır. Önemli sorunlar getirdiler benden evvelkonuşan arkadaşlarım. Aslında bu sorunları çözebilmemizin, ana kademelerin tüzük veyönetmeliklerle önümüze çıkardığı engelleri aşabilmemizin, tek yolu öz eleştiriye o anakademeyöneticileriniçekmektir.201



Hem biz, hem CHP'li gençler Türk gençliği içinde uzun süredir; en doğruyu, Türkiye'ninyapısalanalizinieniyitahliledenvedoğruyolugöstereninsanlarolarak,devrimcibirpartinin

gençlik kolları olarak, partili üyelerimizin büyük desteğini alarak güçlenebiliriz. ŞimdiCHP'sinin tutumuna göre, o zaman parti örgütünün, örgüt toplantıları yuvarlak laflarlageçiştirilmektedir.Örgüttoplant ılarıkonusundatüzüğünsanıyorum81.maddesi«hery ı l,y ı ldabirdefailgenelmeclisüyeleri,belediyemeclisüyeleri,partigörevlileritoplan ı r »der.Partiiçimeseleler görüşülür der. Aslında bu, yılda bir defadır. Bir çok ilde gerçekleştirilmediğiniarkadaşlarımınsözlerindenanladım.İstanbul'da İstanbul örgütü olarak bizi, il yöneticileri olarakher ay aylık örgüt toplantılarını açarız. Her ay örgüt bizi eleştirir, biz örgüte önerilerimizi götürürüz. Şimdi CHP' siningerçektenörgütlenmesiiçin;CHP'sitüzüğüneözeleştirigetiren,enfazlaüçaydabirmahalleparti görevlileriyle, delegelerle ilçe ana kademeleri toplanır hükmü getirilmelidir. CHP'sitüzüğünün bir senelik hükmü değiştirilmelidir. Çünkü yöneticilerin işine gelmektedir.Kaçmaktadırlar özeleştiriden. Ama üç ayda bir olduğu zaman öz eleştiri gelecektir. Özeleştirinin olduğu yerde,dinamizim vardır. Kitleler kendi partilerini sahip çıkacaklardır. Birbaşka sorun, hemen bunun arkasından parti içi deneti¬miyle gelen parti içi eğitimmeselesidir. D.S. Partilerin bana göre yükü üye kayıt sayısıyla ölçülür. Bir demokratik solpartinin neyi, nasıl savunduğunu bilen üye sayıları çoksa o D.S. parti o ölçüde güçlüdürdemektir. Yine özellikle Anadolu'dan gelen arkadaşlarımdan dinledim. Anadolu'da birçokillerimizde ilçelerimizde CHP'sinin propagandasını cenabı hak partisi diye yapan ilçeyöneticilerininolduğunuduyuyorum.202



Şimdiörgütlenmeyeinanıyorum,eğitimdengeçtiğinegöreCHP'siMerkezYönetimKurulu'nabağlıbireğitim bürosukurulmalıdır.MerkezYönetimKurulubirüyeninbaşkanlığındaeğitim

komisyonukurulmalı,merkezdeveherildedemutlakaeğitimkomisyonlar ıkurulmalıdır.Belki« yeterli say ı m ı z yoktur yozla ş t ı r ı l ı r » diyebilirsiniz, ama üç kişi olsa, beş kişi de olsaAnadolu'nun her ilinde bu işi bilen yurtsever demokratik solcu insanların olduğunainanıyorum.Onuniçindebuönerimde ısrarediyorum.Değerli arkadaşlarım. CHP'sinin Genel Başkanı koydu kimin örgütleneceğini, kimiörgütleyeceğimizi «i ş çileri örgütleyece ğ iz, köylüleri örgütleyece ğ iz » köylü kesimini nasılörgütleneceği konusunda tebliğ sahiplerinin somut önerilerini göremedim. Köylü kesimininasıl örgütleyeceğiz? Köylü gençleri nasıl örgütleyeceğiz? Köy derneklerini nasılörgütleyeceğiz? Ama işçi kesiminde, toplumumuzun en dinamik kesimi olan ve dünyadevrimci pratiğinde en büyük rolü olan işçi sınıf ının örgütlenmesinde önce yönetimkapılarımızı işçilere açmalıyız. İşçilere kürsülerden,«sizinle birle ş iyoruzbize gelin » demekyetmez. İşçileri CHP'si içinde yönetici yapmalıyız.CHP'sininveTürkToplumununendinamikkesimiolanişçilerCHP'sininyöneticikesimlerindetevziedilmekzorundadırlar,aksihaldebirmüddet sonra bu gücü kaybederiz. Çünkü işçiler artık yönetilen değil, yöneten insanlarolmuşturlar.HeleözyönetimkapısınıTürkiye'dearalayanCHP'sigibibirpartide,işçilerbiziyönetmelidir.Yönetimkadrolarındagörevalmal ıdırlar.Şimdigörüyoruzbirsürüilimizdevar,işçikomisyonlarıkuruluyor.Biliyorsunuzesnafkomisyonukurulur,şukomisyonukurulur,bukomisyonukurulur.Amabukomisyonlarhepadamonoreetmekiçinkurulur.Gerçekteni şçikomisyonlarının Genel Merkezde işçi bürosu varmı? Yokmu? bilmiyorum. Varlığındanhabersizim, demek yok! İşçi komisyonları adam onure edilmekten çıkarılmalıdır. İşçikomisyonlarıiçin,oilçedekinekadarişçivarsaenazikiyıldabirtoplanıp işkomisyonunukendileriseçmelidirler.203



Ve bu işçi bürosu yöneticilerine parti içindedelegenin, yöneticinin sahip olduğu hem seshakkı, hemde oy hakkı tanınmalıdır. İşçi kesiminin yoğun olduğu illerde işçi sorunlarıyla

uğraşacak profesyonel işçi büroları kurulmalıdır. İşçi sınıf ının içinden, işçi sınıf ındankopmamakşartıyla;profesyonelişçiler,işçisekretaryası, işçikesimininyoğunolduğuillerdeçalışmalıdır. Değerli arkadaşlarım. CHP'sinin demokratik kitle örgütleriyle ilişkilerinin nasılolduğunukonusundatebliğdeeksikliklergördüm.Sendika ağaları,tabandankopuk,taban ınekonomik siyasa! isteklerini yerine getirmeyen insanlardır. Bizim sıralarımıza gelmezler.Onlarıgetirecekyol-gelecekleriolursasay ılarıazdır-tabandakiişçilerlediyologkurmaktır.İşçisınıf ıylaaramızdaaracıkabuletmeyiz.Şimdideğerli arkadaşlarım.CHP'sininbu dönemdeörgütlenme konusundadikkat edeceğiönemli sorunlardan bir tanesi de; mesela seçim zamanında siyasi parti nasıl örgütlenir?Şimdiki CHP'sinin seçim çalışması yeterli midir?Seçim programını bile okumıyan hatiplergördük vatan millet, Sakarya nutukları atan insanlar görüyoruz seçim zamanı. CHP'sitüzüğüne«enazbirayevvelillerdekurulane ğ itimkomisyonlar ı arac ı l ı ğ ı ilebütünmahalleparti görevlileri delegeler vekonu ş mac ı lar,e ğ itimden geçirilmelidir .»Maddesi konulmalıdır.Seçim çalışmasını bilmeyen insanlar, seçim bildirgesi bile okuma zahmetine katlanmayaninsanlarsözhakkındanmahrumbırakılmalıdır.Değerliarkadaşlarım.Demokratikkitleörgütleriyleilgiliengüzelilişkileriçin.SDDF'ninGenelKurulunda öç ana kaide bulunmuştu. 1. SDDF olarak biz düşüncede CHP'sine öncülüketmeliyizdemiştik.2.Yönetimdebağımsızolmalıydık.3.Eylemdeparalellik.AmadüşüncedeCHP'sineöncülükyapmakbugüniçinmümkündeğildir.204



ÇünküCHP'si içindeki devrimci insanlar Türk halkıiçindüşüne-Bilecek şeyleri düşünecekhalegelmişlerdir.

Biz öneriyi söylediğimiz zamanCHP'si içindetutucularhakimdi, parti içi devrimci kadrolar,henüz yerleşmeyen, önemli ölçüde yerleşmeyen kadrolar, yönetime gelmişlerdi. Şimdisözlerimibağlarken kurultaydan,DSDF'nunyöneten değerlibaşkanlık divanından bir öneriyaparak hurdan ayrılacağım. DSDF'unda çok değerli arkadaşım, kavga arkadaşım ZekiAlçı’nınbelirttiğigibi«CHP'siiçindekenditutars ı zl ı klar ı naideolojikk ı l ı far ı yanD.S.dü ş ünceş ampiyonlu ğ u yapan sahte ş ampiyonlardan » hiç kimseyi görmedik, Ama imzasız bildiriyayınladılar.ForumukamuoyundaveCHP'sikamuoyuiçerisindeküçükdü şürdüler.Bubildiriyayınlayanlara karşı, CHP'sinin üç gündür tartışılan Demokratik Sol düşünce formunungörüşlerinibelliedenbirbildirgeninDSDFadınakamuoyunaaçıklanmasınıistiyorum.CHP'niniçindebulunduğusıkıntılarıngiderileceğineinanıyorum.Şimdigençlerolarakbirözeleştirimizi yapıp buradan ayrılmak istiyorum. Ana kademeler için eleştirilerinde önemliderecede haklıdırlar. Özellikle Anadolu'dan gelen arkadaşlarımın eleştirilerine yürektenkatılıyorum.Amabirşeyiunutmayalımarkadaşlar.GençlikKollarınınCHP'sindedinamizmi,saygınlığı,kenditabanlarınıgüçlü şekildeoluşturduklarızamanartar.CHP'sigençlikkollarıöncekendiörgütlenmelerinitamamlamalıdır.Anakademelerbiziüçkişi,beş kişigörürlerseher türlü oyunu denerler. Ama bizim kendi ilçe ve il örgütlerimizde, kendi tabanımızlabütünleşmişgördüklerizamanbubask ıbirölçüdeazalırüstelikbirbaşkaşey«anakademedenetimdeyiz biz » dediler değerli arkadaşlarım. İki tane temsilcimiz var il yönetimkurullarında;gençlikkolutemsilcisivegençlikkolubaşkanlarımız.Kuruldahemoysahibidirlerhemteklifsahibidirler.Şimdibudönemdegençlikkollarınınrehberolmasıiçinsöylüyorum.205



Ana kademelere doğru öneri getirin, kabul etmezlerse hodri meydan, kabul etmezlersepartininüyelerineanlatal ım.Bizimiçinmücadeleyöntemlerimizdenengeçerlisininbuolaca ğıinancındayım. DSDF'nun Türk halkına ve devrimci CHP'sinin demokratik sol düşüncesine

katkıdabulunmasıinancıylahepinizesaygılarsunarımdeğerliarkadaşlarım.

Reşit ÜLKERSayın Başkan, Sayın Dinleyiciler, Gençlik Kolları Merkez Yönetim Kurulu'nun hazırladığıraporugerçektenkıvançduyarakokudum,hernekadarbugetirilenrapordabütünmeselelerayrıntılarınakadarindirilmemişisede;genededokunduğukonularitibariyleengerçekçivepartide D.S.'uanlatmada, iktidar halinegelmede enbüyükaraçolarakörgütmeselelerininözüne vardıkları inancına sahip oldum. “Evvela dinamik bir örgüt modeliyle CHP'si yeni

yap ı

s ı

n ı

,solpartiyap ı

s ı

n ı

kazanmal ı

d ı

r ”deniyorvebununiçerisindedeönerilergetiriliyor.Değerli dinleyiciler, gerçekten CHP'si bugünkü örgütü itibariyle, biçimi itbariyle çok yönlüörgüt değildir. Bu, belki başka ülkelerin, ileri ülkelerin az gelişmiş ülkelerin değil gelişmişülkelerin örgütlenmesine yakın bir dinamizmi taşır. Bizim Gençlik Kollarımızda, GençlikKollarımızın iki üyesi ana kademede sözve oy hakkınasahiptir,biz gençliklebütünleşmişdurumdayız. Yani şunu demek istiyorum. Bizim örgüt biçimimiz zaten kendi içinde birdevrimide gerçekleştirdiğine göre, baştan aşağı kötü olamaz, baştan aşağı değiştirilerekolamaz.Şimdieksikliklerivardır.Bueksiklikleritamamlamaklâz ımdır.Birazdabueksikliklerolağanüstüdurumlardançıkıyor.Birtaraftabakıyorsunuzliderliğeçıkanbirisiüçyüzbingenciörgütlediğini söylüyor. Ve gerçekten de bunlar üçyüz bin mi? Otuz bin mi? Üç bin mibilemiyorum. Bir kısmınınelindesilâh,elde edilmesi yasakolan,güçolan suç olan,silâhcephane,hertürlüaraçvar.Bununyanındaniçinbizimgençlikmeselelerimizzorduro'nuarz

etmekistiyorum.206



Bunun yanında; saygı duyuyoruz, «bizdendaha sol olduklar ı n ı » iddia edenler vardır. Amabizimkadariktidarayakınolmadıklarıiçin,yanibizimkadarsorumlulukiçindebulunmadıkları

için daha küçük örgütlerdedaha kolaylıkla hareket edebilmektedirler. Yani bir tarafdasuçişleyenkimselervar.Birtaraftadainançlar ınasaygıduyduğumuz,fikirözgürlüğüaçısındansaygı duyduğumuz, sol olduklarından dolayıda saygı beslediğimiz; fakat küçük örgütleroldukları için çok rahat konuşma, çok sorumsuz konuşma imkânlarına sahip olan örgütlervardır. İşte bütün bu koşullar gençlik meselesini, gençlik sorununu zorlaştırmaktadır. Onagörebirorganizasyon,birörgütlenmeyapılmasınıgerektirmektedir.Değerli arkadaşlarım bizim D.S. görüşlerimizin Türkiye'de uygulanabilmesi için iktidarolmamız lâzımdır. İktidar ise, doğrudan doğruya Şemsettin arkadaşımın söylediği gibi,doğrudan doğruya örgütle ilgilidir. En güzel fikirler dahi bir örgüt içinde sokulmamışsa,güçlendirilmemişseörgüttekaybolupgitmeyeveyıkılmayamahkûmdur.BensayınGenelBaşkanımızınikigünöncesöylediğisöylevi,örgütlenmealanındabüyükbirdevrim olarak görmekteyim, köylüye yöneleceğiz, işçiye yöneleceğiz. Şimdi değerliarkadaşlarım; gerçi izah ettim ana hatlarıyla gençlik konusunda fikirlere söylediklerinekatılıyorum yanlız son yapılan değişikliklerle dernekler kanunu bu ileri sürülen görüşlerinuygulanmasınanedereceuygundur.Bunuayrıcakonuşmamızgerektiğiinancındayım.Siyasipartiler kanununun sayın Ali Topuz'un ifade ettikleri bir maddesi üzerinde de durmamızgerekir.BirtakımuygulamalardaTürkiye'deolmuştur.Amabusizinileriyesürdüğünüzfikirlerihiçbirisinigeriyedoğruitmeyenedendeğildir.Yasalardadeğişirvedeğişecektir.Ozamankadardaolanaklariçindeçarelerdüşünmeklâzımdır.Önfikrinizekatılıyorum.Örgütegelincedeğerliarkadaşlarım.207





İlişki kurulmalıdır. Ve onların belli bir zamanda bir senede mi? İki senede mi?Toplanmasıylada kendi aralarından seçtikleri kimselerden bu komiteler kurulmalıdır. Bukomiteninhiçolmazsabaşkansekreterinedebirtakımpartiyetkileri-deverilmelidir.Böylece

bizancakişçiveköylükesimiyle,esnafladiğerhaklarınıkoruduğumuz,ezilensömürülendargelirlilerle,builişkiyikurmazsakneolur?Genelbaşkanımızındediğiolur.Genelbaşkanımızşunuaçıkladılar:Benyanlışanlamadıysam,«yüzde 44'e çıkt ık daha yukarıda ç ıkabiliriz. Fakatköylüyle, işçiyle bütünleşmedikçe ne kadar yüksek bir orana ne kadar büyük bir güceç ıkarsak çıka lım, bu geçicidir.» dediler, bu fikre yürekten katılıyorum. Bunun mutlakayapılmasılâzımdır.Örgütlenmedebununarac ıdır,şimdideğerliarkadaş'larbirşeyisöyleyipineceğim.Buradadeğerliarkadaşlarımgölgekabinedenbahsetmişler.Kendileriniyürektenkutlarım,gerçektenbirpartiiktidarageldiğizamanhangibakanlığahangiarkadaşgeleceksebelkibilmeyebilir,amaTürkiye'ninkoşullarıbakımındanhiçolmazsaşöylegözümüzüyumupdüşündüğümüzzaman,sekizonarkadaş,lideringözünegelmelidir.Başbakanpartininliderioluyor. Lider seçer kabinesini de, ama sekiz on arkadaş, -bütün o bakanlıktaki personeli,görevleri, işlerini bilen, sekiz on arkadaş- Genel Başkanın emrinde olmalıdır. Bunu gölgekabineninTürkiyeuygulamas ıiçindesöylüyorum.Verdiğimbirikiüçkişiyigöstermedebüyüksakıncalar olabilir bende katılıyorum.Birde bilgi; iktidara gelen partinin bilgi almasına çokhaklıolarak,ilerigörüşlüolarakdeğinmişler.Bununiçinhiçbirşeyyapmayaihtiyaçyoktur.Doğrudan doğruya bu bilgi içinmerkez yönetim şimdidenarkadaşlarımızın önerisine uyupteknik veriler dosyaları tutmaya başlarlarsa, bumeselede çözülür ve parti iktidara geldiğizamanogünneyapacağımhesaplarıylakitaplarıylaortayaçıkmaz.Sözlerimiçokönemlibirşeyle bitiriyorum genç arkadaşlarımın, partinin gerçek sahiplerinin, söylediği şeyi debiliyorum:209



Mutlaka parti okulu kurulmalıdır, parti koleji kurulmalıdır, bu çok önemlidir bütün eğitiminancak bu parti okulunda yapılması zorunludur.Bukısazamandakuruluş belki dar olabilir,

ama zamanla her şeyi geliştirdiğimiz gibi; solu geliştirdiğimiz gibi, ortanın solunugeliştirdiğimiz gibi, sosyal demokrasiyi, demokratik sol'u gelliştirdiğimiz gibi o okullarıdageliştiririz. Her hatip bu eğitim ihtiyacından bahsetti, devrimci CHP'si arkadaşlarımızınönerdiklerininhepsiniyapacakgüçte,vedünyagörüşündedir.Saygılarsunarım.

TARTIŞMACILARA CEVAPİsmail BÜYÜKAKANBizden sonra söz alan Sayın Ali Topuz yorum tebliğinde ve diğer eleştirmenlerde çeşitli

konuşmalarındakatkılardabulundular,kendilerineözellikleteşekküretmekisteriz.Birtakımeleştirilerianındacevaplandırmakiçinsöylüyorum,özellikledendiki«gençlikkollar ı örgütlenmesinefazlaca,partiörgütlenmesik ı sm ı nadahaazde ğ inilmi ş .»Biz,GençlikKollarıMYK olarak, mümkün olduğu kadar yetki görev ve sorumluluklarımızın içinde kalmayaçalışarak bu tebliği hazırlamaya çalıştık. Bunun için belli kısıtlamalar veya özünde bellisınırlamalarkaçınılmazolarakoluştu,amaburdasöylemekdurumundaolduğumuzveyadahadetaylandırmak durumundaolduğumuzbir çokşeyi biz parti kurultaylarında gençlik kolları kurultaylarında, program kurultaylarında ve tüzük kurultaylarında ayrı, ayrı ve çok dahaderinlemesine, çok daha partinin tabanıyle ilişkisi kurularak sunabiliriz. Zamanı gelincebunlarıbellibirprogramhalindesunmayaçal ışacağız.

Şimdibirtakımeleştirilerecevaplandırmayageçmedenönce,bunuk ısacabelirttiktensonra,içindebulunduğumuztoplumsalkoşullarhakkındakısacabirkaçşeysöylemekistiyorum.210



Ülkemizbelliölçüded ışmikraklarınetkisialtındagerikalmış,geribıraktırılmışbirülke.Buherdüzeydekendinigösterir.Ekonomikdüzeydeolduğukadar,sosyaldüzeyde,sosyaldüzeyde

olduğukadarpolitikdüzeydebununyansımalarınıgörebiliyoruzvebugerikalmışlıkkoşullarıiçindekurtuluşsavaşısonrasındaCHP'sisolbirpartiolarak,biremekçipartisi,birçalışanlarpartisi olarak kurulmamış, bizim özellikle dikkat etmek durumunda olduğumuz veeleştirilerimizi, önerilerimizi üzerine kurmak zorunda olduğumuz gerçek budur. Bunu sonderece iyi değerlendirmek, içinden geldiğimiz tarihsel koşulları, tarihsel birikimi ve kültürübilerek; önerilerimizi ve daha ileriye dönük program önerlerimizi, tüzük önerilerimiziplânlamak durumundayız. CHP'si 1960'lara değin, hattâ 1965'lere değin gerçek anlamdaisminiözüylebütünleştirecekbirpartidurumunagelmemiş;bukonuda,geçmişkurultaylardaSayınBülentEcevit'invediğerpartililerinkonuşmalarıbelgeolaraktakabuledebiliriz.Herbiripartideki toplumsal çatışmanın, toplumsal gelişmenin yanısıması olarak değerlendirilmeli.Günümüzde CHP'si son derece büyük değişimgeçirmekte; bubüyük değişim içinde, beşseneöncebizgençlikkollarındaüyeveyasempatizangörevalmayabaşlamıştıkBeşseneönce, bizim burda söylediklerimizin savunduklarımızın çok önemli bir kısmı belki anakademelerdebilesöylenemiyordu.Okarga şalıveçatışmalıortamdagençlikkollar ıkesimindeisebizsöyliyemiyorduk.Veönemlisuçlamalarlakarşıkarşıyakalıyorduk.Öylebirdeğişimgeçirmiş ki CHP'si, bir takım sözcükleri söylediğimizde, örneğin, emperyalizmdenbahsettiğimizdeveya faşizme karşı mücadeleden bahsettiğimizdedinleyicilerin enazındantüyleridiken,dikenolmuyor.Partibelliölçüdebünyesindebenimsemi şdurumdabusözleri,yeterlimi bu? Hayır! Her parti bünyesindeki koşulları gerçekleştirmek ve bu ön koşulungerçekleştirilmesini temel alarak bir takım girişimlerde bulunmak zorunda, nedir bu önkoşullar?211



Önkoşulşudur;birsolpartikimekarşı,yanihangisosyalsınıfvetabaka'larakarşımücadeleverdiğini açık ve seçik ortaya koymalıdır. Demelidir ki ben bu sosyal sınıf ve tabakalarınsosyal ekonomik siyasal ve askerî iktidarına karşı mücadele ediyorum;aynışekildebirparti-

sol parti- benşu sosyal sınıf ve tabakalarınyanında, onların sosyal, ekonomik iktidarıiçinmücadeleediyorumdemelidir.Buikisinikoyduğumzamankendiiçindebüyükbirtutarl ılıkkazanacaktır.Sacayağınınüçüncünoktası,nasılmücadele edeceğidir.BuüçnoktayaCHPbirgecededeğil,göktenzembilleinerek te değil, ama geçirdiğimiz 5-6, hatta 10 senelik süreç içerisinde açıklık getirmiştir,getirmektedir. Hâttâ, Genel Başkanımızın Demokratik Sol Forumunun açılışında yaptığıkonuşmabununçokçokgüzelvedersalıcıbirörneği.Birtakımönerilergetirdiysek, hâlâgetirmeküzereysekveeksikolanönerilerimizi,yetersizolanönerlerimizi,kapsaml ıönerilerleyenilemekvegeliştirmekdurumundaisek;bu,örgütolarak,partiyapısıolarakhenüzbellibirkalıbın içine oturmadığımızı, belli bir stabilite kazanmadığımızı gösterir. Sürekli gelişmehalindeyiz.5seneöncesinin,3seneöncesinin,1seneöncesininCHP'siile,bugününCHP'siarasındabüyükfarklarvar.BelkiyarınınCHP'siilebugününCHP'siarasındaolumluyöndebüyükfarklarolacak.CHPolarakenbaştaçalışmadüzenimizi,çalışmaprogramlarımızıyerliyerine oturtmak durumundayız. Bu alanda da örgütlenme yapımıza çeki düzen vermek,bugünkükoşullarımızıvebugünküimkânlar ımızıiyicedeğerlendirerekayağıyerdeönerilerleileriye doğruatılımlar yapmak zorundayız.Aksi taktirdeşu gerçeği sosyal olaylar bize herzamanhatırlatacaktır:Kimse«solcuyumdemekle»ilericideğildirKimsesosyalistimdemekledaha fazla ilerici olmayacaktır. Kimse başka bir sözcüğü söylemekle en aşırı, en ilericiolmayacaktır.212



İlericiliği belirleyen şey, toplumun somut koşullarında, belli emekçi sınıf ve tabakalarınözlemlerine umutlarına; yani kısaca, bunların bam tellerine basmaktır. Bunu en iyi yapan

adamilericidir.BuanlamdaCHPenilericipartidir,tav ırolarak.Amaörgütyapısıolarakhenüzbutavrıileolanuyumunusağlamışdeğil,amasağlamakta,bubizimiçinkaramsarbirtutumolarak nitelenmemen, tam tersine; içinde bulunduğumuz çeşitli çıkmazlar bir takımsorunlarımız bizim çıkmaz kapılarımız değil, tam tersine bir takım sorunlarımız bizim aynızamanda umut kapılarımız; yeter ki onları umut kapıları haline getirecek sihirli olmayananahtarları ciddi bir şekilde kullanmasını bilelim. Bunları uyguladığımız zaman CHP'sin-degörülecektirkibirtakımdeğişiklikler;ileriyedönükyap ısaldeğişim,fazlazorlukçekmedenvebüyük sarsıntı yaratmadan yapılabilecektir. Burada hemen bir noktayı belirteyim.Konuşmacılardanyorum tebliğci sayınAli Topuzmodelden gelen hastalıklar vemodeldengelmemekleberabervarolanhastal ıklardanbahsetti.Okonudabenkısacaşunusöylemekistiyorum.Şu anda içinde bulunduğumuzörgütyapısı herşeyi ile birlikte bir modeldir. Buanlamdaşuandaiçindetaşıdığıçeşitlihastalıklar,örneğinçokbasitbirörnek,partiningençlikkollarınınyadaanakademesiningençlikkesimindedahaaktifçalışma,dahasağlıklıçalışmasağlamaküzerekurduğubirtakımgençlikderneklerindekibizimleberaberdü şünenbizimleberaberdavranan genç arkadaşlarımınbir süre sonra kendilerini partinin dışında, kendileriiçin kendi başlarına bir güç zannetmeleri hastalığı aslında partinin bugünkü örgütlenmemodelinden bu günkü yapısından gelen hastalıktır. Bu hasta olanmodelin hasta olmayanmodellerle sağlıklı bir biçime değiştirilmesi gerekmektedir. Sayın Ali Topuz davranışsalyanlışlıklardan bahsettiler. Model dışı hastalık olarak davranışları, belli davranışları, bellidavranış kalıplarını, belli düşünce kalıplarını mutlaka o siyasî örgütün, o siyasî partininörgütlenmemodeliçizer.213



Basitbirörnekvereyim.Eğerbirpartiherşeyindörtsenedebirseçimdehalledilebileceğine,seçimdeiktidaragelmeninher şeyiçözebileceğineinanıyorsa,bubirhastal ıktır.Onunseçtiğiörgütlenmemodeliningetirdiğihastalıktır.Partikendiiçindebunaanındaçözümbulmalıdır.Birinci olarak biz böyle bir yanlışlığa düşmemek için özellikle toplumsal muhalefet örgütü

toplumsal iktidar örgütü sözcüklerinden bahsediyoruz. Özellikle son senelerde çeşitli gerikalmış ülkelerdeki solcu iktidarların başına gelen olaylar; bize, bazı şeyleri yenidenaklımızdansilinmeyecek şekildehatırlattı.Siyasiiktidarıelegeçirmektekbaşınaiktidarolmaiçin yeterli bir şart değildir; tam tersine yaşama, yürütme, yargı ve sicil asker bürokrasisiüzerindeetkinkontrolesahipolunmadığıtakdirde,sizinaldığınızsiyasaliktidarsizinbaşınızabelahalinegelebiliyor.Bununiçinbirsolparti,özelolarakdemokratiksolparti,özelolarakCHP'si; toplumsal muhalefetin, toplumsal iktidarın örgütü biçiminde örgütlenmekdurumundadır dedik bu tebliğimizde. Zaten bu konulara açıklık getirmek istedik, toplumsalmuhalefetörgütübinlerceörgütağıiledonanmışörgütlerşebekesidir,binlerce,yüzlercehiçilgisiolmayanörgütlerinbirarayatopland ığı,dışarıdangörülüncealâkas ız,amamerkezdebirbeyin örgütüyle sürekli ilişkiler içinde olunan örgütler ağıdır. D.S. Parti, demokratik solörgütlenme, daha doğrusu toplumsal muhalefet örgütlenmesi budur. Örnek; Avusturyasosyalist partisinin ve İngiliz işçi partisinin, kendi ülkelerinde yaptığı uygulamalar,Avusturya'da80binüyelibalıkavlayansosyalistişçilerfederasyonuvar.Çokgaripbirisimgibigeliyorsize,amaadamlar 80bin tane işçiyipartiyledoğrudanilişkisi olmayan balıklaravlayanbirişçilerfederasyonuilepartiyebağlıyorlar.Sosyalistgençlikörgütlerivar.Eğlenceörgütleri var. İşçilerin eğlence örgütleri dışarıdan bakılınca. Partiyle, siyasetle uzak yakınilişkisikurulamayacakörgütlerdir.214



AmaözündeAvusturyaSosyalistPartisininbir toplumuon parmakla yönetmeklekullandığıörgütlerdir.Bunlarelinikaldırıncabirbaşkaörgütkalkıyor.Obaşkasıelkaldırınca,birbaşkaörgütkalkıyor.Toplumunherkesiminehakim.Buörgütlenmeyibukadardetaylanm ışbiçimdeolmasa bile; en azından sendikalar düzeyinde, kooperatifler düzeyinde, gençlik örgütleri,

meslekodaları,hattasanayiodalar ınezdindebizimyapmam ızlâzımBizimkenditaban ımızıörgütlemek için, son tahlilde karşıt olduğumuz güçlerin içinde bile neler dönüp, nelerplânladığınıiyicebilmemiz,istihbaratımızıgeliştirmemiziçinyanikısacatoplumunhersosyalkesitindemutlakabirörgütümüzünbulunmasıiçin;buörgütlerinpartiileilişkiliolmasılâzım.Ama burada bir engel çıkıyor, sayın Ali Topuz'un belirttiği gibi, eğer yasal yapı üst yapıkurumlarıiktidarageldiğimizdeuygunbiçimdedeğişikliğetabitutulmazsaisteklerimizinfazlagerçekleşmeolanağıdayok.SayınYaşarÇatakderneklerinörgütlenmesiyleilgilibirkaçgörü şilettiler,okonudakısacaşusöylenebilinir.Ülkeninheryerindeayn ıgençlikörgütlenmesistratejisiniizlemeyebiliriz;bellikoşullarbizibellimodellere,değişikuygulamayasürükleyebilir,açıklarsak,birtakımyerlerdeüniversite gençliği ağırlıklı güç değildir. Veya yük-~ sek öğretim gençliği ağırlıklı bir güçdeğildir.O yerlerdesiz öğrenci dernekleri yoluyla etkinlik kazanamazsınız; yapacağınız işiorda halkevleri yoluyla, veya TMGT'nin orda kurulacak örgütleriyle veya başka kültürkulüpleriyle, halkçı devrimci gençlik örgütleri yoluyla örgütlenmeye girişmek ve onların enönemlisi parti disiplini altında tutabilmek. Burda, parti örgütlenme modelinden gelen birhastalıkvar.Biryerdedernekkuruyorsunuz,yardımediyorsunuz.Malivegereklihukuksalyardımdabulunuyorsunuz.215







Bir çok örgütten gelen arkadaşlarımız mali olanaksızlıktan bahsediyorlar, bir de demindeğindiğimdemokratikkitleörgütlerindeyap ılacakişlerkonusundamaliolanaks ızlıktansözediyorlar. Aslında bizim bahsettiğimiz mali olanaksızlık sorunu özünde bir mali olanak

sorunudur.Şöyleki,CHP'sininbinlerce,yüzbinlerceüyesivard ır.Birsolpartiödeneklerininsürekli toparlanması, ödentilerinin düzenli toplanması ölçüsünde belli bir sistemi yerineoturtabilir.Bizönceherilçebirimindeödentilerindüzenlitoplanmas ınısağlarsakvebunubellibir disipline oturtursak.hiç bir ilçe örgütünün ve hiç bir gençlik kolu biriminin maliolanaksızlıktanşikayetetmesinegerekkalmıyacaktır.Çokgüzelbir örnekgöstereyim.Beşsene önce Çankaya ilçesine bize olanak tanınırsa biz, üye, üye dolaşıp CHP Çankayailçesininaidatlar ınıtoplayabileceğimizisöylemiştik?Zamanınyöneticileri«olmazöyleş ey,bupartininfakirbirpartioldu ğ ukan ı s ı n ı m ı vereceksiniz .»Dediler,«peki»sizhaklısınızbugünÇankayailçesininyeniyöneticileriaidattoplamaişleminegirişmiştirler,gündeminimum300lira maksimum 700 lira arasında aidat almaktadır, toplanmaktadır. Yani belli bir çalışmagösterdiğiniz takdirde belli bir disiplini, belli bir inadı gösterdiğiniz takdirde, üye kendisinedeğer verildiğinin farkına varmakta, bir parti üyesi olarak, bilinçli olarak gidip aidatvermektadir.Ozamanbizimmalisorunumuzdaortadankalkmaktadır,ayrıcamalisorunlarınhallikonusundabiraztüccarkafal ıolmamızgerekiyor,gecelerdüzenlerken,birtak ımyayınfaaliyetlerinde bulunurken, biraz ticaret zihniyetiyle çalışarak kendimize mali olanakyaratmanın yollannı düşünmemiz gerekiyor. Bunları sağladığımız taktirde mali olanaktanşikâyetetmekdurumumuzolmayacaktır.218



SayınFehmiGüneşdeğerlieleştirilerdebulundularburdabizehat ırlattıklarıkonuyuişlemekteyarargörüyoruz.Haberleşmesorunu,partiiçibilgiakımı,iletişimsorunuoldukçaönemlibirsorun.Tebliğdedebelkiyeterikadaryerveremedik,herhangibirolayoldu ğundapartinin

yöneticisi-leri kendi tabanlarına etkili haberleşme kanallarıyla en kısa zaman içindehaberveremeziseler;opartininyöneticileribirçokkişiyibünyelerialtınatoparlayamazlar.Faşistlerherhangibiryeribasarlar,diyelimkibirCHPbirimini,obiriminisavunmakiçin,saldırganlarıoradanatmak için, adam ihtiyacı olacaktırvebilgiakışınız, sisteminiz yoksasiz istediğinizkadartelefonedinzamanındaadamtopl ıyamıyacaksınızvebunubeceremiyeceksiniz.Diğerönemlibirkonuhalklailişkilerbirimi;bizimenbüyükeksikliğiniçektiğimizşeylerdenbiride;sorunu olan, kısa zamanda sorunun halledilmesini isteyen vatandaşlara anında tedbirgetiremeyişimizçözümbulamayışımizdır.Buaslında,bizimonlarıyapamayışımızdandeğildir.Biraz önce söylediğim yere geleceğim, kendi içimizde yetki sorumluluk zincirini vehaberleşme iletişim ağını kuvvetli kuramayışımızdandır. Eğer bir adam Milletvekili olmakistiyorsa, veya bir takım yerlerde etkinliğini artırmak istyorsa, bütün o sorunları olanvatandaşlarla ilgilenmektedir. «Ben senin i ş ini yapar ı m veya ben seni ş u arkada ş agöndereyim o senin i ş ini yaps ı n » gibilerdenbubir sisteme bağlandığı takdirdehem böylef ırsatçılıkortadankalkacaktır,hemdepartiörgütüvatandaşlar nezdindedaha bir saygınlıkdahabirciddiyetkazanacaktır.Parti,hangibakanlıktakimlerinolduğunubellidosyalardatutarsa,partihangidernekte,esnafderneğinde kendisinden yana yöneticinin olduğunubelli bir sistematik içindebilirse, hangiadamlaişçevireceğini,birilbaşkanının telefonuyla hangi kişininpartidoğrultusundakararalacağını iyiden iyiye bilirse, iletişim haberleşme gelişmiş olursa, partinin halkla ilişkilerikonusundafazlabirsorunlakarşılaşılmayacaktır.219



ŞemsettinŞenarkadaşım,«CHP'ninenönemlisorunupartiiçidemokrasiningelişmesidir»dedi. Doğru yanlız, bu parti içi demokrasi gelişmesiyle olacak bir olgu değil, tam tersine

eğitim isteyen bir olgu; siz parti tabanında eğitimi gerçekleştirmez iseniz, eğitilmiş, kendibaşına bilinçli bir şekilde tavır alabilen partili üyelerin sayısını artırmaz iseniz, parti içidemokrasi fiiliyatta hiçbir zaman gerçekleşemez. Bu yönde bizim tedbir almamız gerekir.Örgüt kurullarının işlerlik kazanmasından bahsettiler. Tekrar Çankaya ilçesinin bugünküçalışma düzenini örnek verebliriz, örnek bir çalışma olabilir, örgüt kurulları oldukça sıkaralıklarlatoplanmakta,oldukçaçoksay ıdaüyebukurullarıntoplantılarınıilgiyleizlemektedir.Köylükesimininnas ılörgütleneceğiyeterikadaraçıkdeğildediler,oradahaklılar,oradaşunukısaca belirtmek istiyoruz CHP'si 1969 dan bu yana kentlerden bir patlama şeklinde oyalmıştır.Kentlerdeörgütlüolduğuiçinbüyükölçüdebirpatlamaolmuştur.Kentlerinörgütlüyapısıbizetopluhaldeoygelmesinenedenolmuştur.Amabizaynıbaşarıyı,aynıivmeveaynıhızilekırsalkesimdegösterdiğimizisöyliyemeyiz,köylükesimindeCHP'yekayma,birak ışvardır.Buoyverme,enilkelolarakkentlerdekikadarivmelivehızlıdeğildir.Örgütlenmedebununyansımasımutlakaolacaktır,bualanda,oldukçabüyük sorunlarımız var hepberaberbuna ciddi çözümler getirmemizgerekecek. Diğer birkonu;benönemliolduğunuzannediyorum,sayınŞemsettinŞenarkadaşımız«i ş çikomitelericiddidavranmal ı ,i ş lerlikgetirmeli »dediler,aslındabenişçikomiteleriningeçmiştekianlamdayeniden kurulmasında yarar görmüyorum. Çünkü işçilerin ve köylülerin partisi olduğunusöyleyenbirpartideayrıcaişçikomiteleriolamaz. İşçileropartiiçindeciddibir şekildeyeralmışlarveyaörgütlübiçimdeçalışıyorlarsa,opartininişçilerdenveyaköylülerdenyöneticileriolur,onlarçokdahaörgütlübirbiçimdeişçikomisyonlarınıyapacağıişleriyapacaklardır.220



Parti okulunun ve yaz okulunun kurulmasında şunları kısaca belirtebiliriz.Partiokulu, yeniüyeler çerçevesinde, belli bir düzendeki yöneticiler çerçevesinde ve en üst yöneticilerçerçevesindeoyoğunluklarıdikkatealarak,bellibirprogramlabaşlatılmalıvesürdürülmelidir.Bukonudabizekatkıdabulunaneleştiricilereteşekkürediyoruz.

Ayrıcabizbuseneyazayında,yazokuluçalışmamızdaoldukçabüyüktecrübeleredindik,yazokullarının bir pratik uygulama alanı olarak gençlik kolları kesiminde başlatılıpsürdürülmesinde, başlatılan çalışmaların bundan sonra da devam ettirilmesinde biz yarargörüyoruz.Kısacatoparlarsak,CHP'sigelenekselbirpartiden-gelenekselsiyasetanlay ışınınegemenolduğu, emekçilereseslenen, emekçilerin özlemleri doğrultusunda ve emekçilerinistemi doğrultusunda davranmayan bir siyaset anlayışının egemen olduğu bir partiyapısından-;solbirpartiyapısına,devrimcibirpartiyapısınasürekligeçişiçindedir.Bugeçişyeteri ölçüde tamamlanmamıştır. Tamamlanması için ciddi, tutarlı ve sabırlı önerileringetirilmesi ve bunların tüm Parti kamu oyunda, parti içi demokrasinin gerekli toplumsalkoşulları hazırlanarak yapılması, tartışılması ve değiştirilmesi gerekir. Bunları sağladığımızöl üd t l l h l f t it liği it liği k t ğ öl üd

Documents

ÖRGÜTLENME ÜZERİNE - Demokratik Sol Düşünce Forumu