On Thi ngu Van 9

Trang 1 http://www.ebook.edu.vn

NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC


A-KIẾN THỨC CƠ BẢN

PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

Lê Anh Trà I.Đọc và tìm hiểu chú thích 1. Xuất xứ Năm 1990, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh Bác Hồ, có nhiều bài viết về Người. “Phong cách Hồ Chí Minh” là một phần trong bài viết Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị của tác giả Lê Anh Trà. 2. Bố cục của văn bản Văn bản có thể chia làm 2 phần: - Từ đầu đến “rất hiện đại”: Hồ Chí Minh với sự tiếp thu văn hóa dân tộc nhân loại. - Phần còn lại: Những nét đẹp trong lối sống Hồ Chí Minh. II. Đọc – hiểu văn bản 1.Hồ Chí Minh với sự tiếp thu tinh hoa văn hóa - Hoàn cảnh: Cuộc đời hoạt động cách mạng đầy truân chuyên. + Gian khổ, khó khăn. + Tiếp xúc văn hóa nhiều nước, nhiều vùng trên thế giới. - Động lực thúc đẩy Hồ Chí Minh tìm hiểu sâu sắc về các dân tộc và văn hóa thế giới xuất phát từ khát vọng cứu nước. - Đi nhiều nước, tiếp xúc với văn hóa nhiều vùng trên thế giới. - Biết nhiều ngoại ngữ, làm nhiều nghề. - Học tập miệt mài, sâu sắc đến mức uyên thâm. 2. Vẻ đẹp trong lối sống giản dị mà thanh cao của Chủ tịch Hồ Chí Minh Chủ tịch Hồ Chí Minh có một phóng cách sống vô cùng giản dị: - Nơi ở, nơi làm việc đơn sơ: chiếc nhà sàn nhỏ vừa là nơi tiếp khách, vừa là nơi làm việc, đồng thời cũng là nơi ngủ. - Trang phục giản dị: bộ quần áo bà ba, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp… - Ăn uống đạm bạc: cá kho, rau luộc, cà muối, cháo hoa… Biểu hiện của đời sống thanh cao: - Đây không phải là lối sống khắc khổ của những con người tự vui trong nghèo


khó. - Đây cũng không phải là cách tự thần thánh hóa, tự làm cho khác đời, hơn đời. - Đây là cách sống có văn hóa, thể hiện 1 quan niệm thẩm mỹ: cái đẹp gắn liền với sự giản dị, tự nhiên. Viết về cách sống của Bác, tác giả liên tưởng đến các vị hiền triết ngày xưa: - Nguyễn Trãi: Bậc thầy khai quốc công thần, ở ẩn. - Nguyễn Bỉnh Khiêm: làm quan, ở ẩn. 3. Những biện pháp nghệ thuật trong văn bản làm nổi bật vẻ đẹp trong cách sống của Hồ Chí Minh - Kết hợp giữa kể và bình luận. Đan xen những lời kể là những lời bình luận rất tự nhiên: “Có thể nói ít vị lãnh tụ nào lại am hiểu nhiều về các dân tộc và nhân dân thế giới, văn hóa thế giới sâu sắc như chủ tịch Hồ Chí Minh”… - Chọn lọc những chi tiết tiêu biểu. - Đan xen thơ của các vị hiền triết, cách sử dụng từ Hán Việt gợi cho người đọc thấy sự gần gũi giữa chủ tịch Hồ Chí Minh với các vị hiền triết của dân tộc. - Sử dụng nghệ thuật đối lập: vĩ nhân mà hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại, hiệu đại mà hết sức dân tộc, hết sức Việt Nam,… III. Tổng kết Về nghệ thuật: - Kết hợp hài hòa giữa thuyết minh với lập luận. - Chọn lọc chi tiết giữa thuyết minh với lập luận. - Ngôn từ sử dụng chuẩn mực. Về nội dung: - Vẻ đẹp trong phẩm chất Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc với tinh hoa văn hóa nhân loại. - Kết hợp giữa vĩ đại và bình dị. - Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại.

ĐẤU TRANH CHO MỘT THẾ GIỚI HÒA BÌNH

(GA-BRI-EN Gác-xi-a Mác-két) I. Đọc và tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm. - Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két là nhà văn Cô-lôm-bi-a. - Sinh năm 1928. - Viết tiểu thuyết với khuynh hướng hiện thực.


- Nhận giải Nôben về văn học năm 1982. 2. Hệ thống luận đề, luận điểm của văn bản. * Luận đề: đấu tranh cho một thế giới hòa bình. * Luận điểm: - Luận điểm 1: Chiến tranh hạt nhân là một hiểm họa khủng khiếp đang đe dọa toàn thể loài người và mọi sự sống trên trái đất. - Luận điểm 2: Đấu tranh để loại bỏ nguy cơ ấy cho một thế giới hòa bình là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể nhân loại. 3. Hệ thống luận cứ. - Kho vũ khí hạt nhân đang được tàng trữ, có khả năng hủy diệt cả trái đất và các hành tinh khác trong hệ mặt trời. - Cuộc chạy đua vũ trang làm mất đi khả năng cải thiện đời sống cho hàng tỷ người. - Chiến tranh hạt nhân không chỉ đi ngược lại với lý trí của loài người mà còn đi ngược lại với lý trí của tự nhiên, phản lại sự tiến hóa. - Vì vậy tất cả chúng ta phải có nhiệm vụ ngăn chặn cuộc chiến tranh hạt nhân, đấu tranh cho một thế giới hòa bình. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Nguy cơ chiến tranh hạt nhân - Xác định cụ thể thời gian: “Hôm nay ngày 8-8-1986”. - Đưa ra những tính toán lý thuyết để chứng minh: con người đang đối mặt với nguy cơ chiến tranh hạt nhân. Dẫn chứng: + “Nói nôm na ra, điều đó có nghĩa là tất cả mọi người, không trừ trẻ con, đang ngồi trên một thùng bốn tấn thuốc nổ - tất cả chỗ đó nổ tung sẽ làm biến hết thảy, không phải là một lần mà là mười hai lần, mọi dấu vết của sự sống trên trái đất”. + Kho vũ khí ấy có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh xoay quanh mặt trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa và phá hủy thế thăng bằng của hệ mặt trời. 2. Tác động của cuộc đua chiến tranh hạt nhân đối với đời sống xã hội: -Cuộc chạy đua vũ trang, chuẩn bị cho chiến tranh hạt nhân đã làm mất đi khả năng để con người được sống tốt đẹp hơn. Dẫn chứng: + Sự đối lập giữa nguồn kinh phí quá lớn (đến mức không thể thực hiện nổi) và nguồn kinh phí thực tế đã được cấp cho công nghệ chiến tranh. + So sánh cụ thể qua những con số thống kê ấn tượng(Ví dụ: giá của 10 chiếc tàu


sân bay đủ để thực hiện chương trình phòng bệnh trong 14 năm, bảo vệ hơn 1 tỷ người khỏi bệnh sốt rét, cứu hơn 1 triệu trẻ em Châu Phi, chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân cũng đủ tiền để xóa nạn mù chữ trên toàn thế giới…). -Chiến tranh hạt nhân chẳng những đi ngược lại ý chí của con người mà còn phản lại sự tiến hóa của tự nhiên. Dẫn chứng: Tác giả đưa ra những chứng cứ từ khoa học địa chất và cổ sinh học về nguồn gốc và sự tiến hóa của sự sống trên trái đất. Chỉ ra sự đối lập lớn giữa quá trình phát triển hàng triệu năm của sự sống trên trái đất và một khoảng thời gian ngắn ngủi để vũ khí hạt nhân tiêu hủy toàn bộ sự sống. Tác giả đã đưa ra những lập luận cụ thể, giàu sức thuyết phục, lấy bằng chứng từ nhiều lĩnh vực: khoa học, xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục… là những lĩnh vực thiết yếu trong cuộc sống con người để chứng minh. 3. Nhiệm vụ đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân cho một thế giới hòa bình. - Khẳng định vai trò của cộng đồng trong việc đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân. - Đưa ra lời đề nghị thực tế: mở nhà băng lưu trữ trí nhớ để có thể tồn tại được sau khi (giả thiết) chiến tranh hạt nhân nổ ra. III. Tổng kết Về nghệ thuật Hệ thống luận điểm, luận cứ ngắn gọn, rành mạch, dẫn chứng xác thực, giàu sức thuyết phục, gây được ấn tượng mạnh đối với người đọc. Về nội dung - Nguy cơ chiến tranh hạt nhân và sự hủy diệt của nó. - Kêu gọi mọi người: hãy ngăn chặn nguy cơ đó, bảo vệ con người, bảo vệ sự sống.

TUYÊN BỐ THẾ GIỚI VỀ SỰ SỐNG CÒN, QUYỀN ĐƯỢC BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Đọc 2. Tìm hiểu chú thích 3. Bố cục


Văn bản được chia làm 3 phần: - Sự thách thức: Nêu lên những thực tế, những con số về cuộc sống khổ cực, về tình trạng bị rơi vào hiểm họa của trẻ em trên thế giới. - Cơ hội: Khẳng định những điều kiện thuận lợi cơ bản để cộng đồng quốc tế có thể đẩy mạnh việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em. - Nhiệm vụ: Xác định những nhiệm vụ cụ thể mà từng quốc gia và cả cộng đồng quốc tế cần làm vì sự sống còn, sự phát triển của trẻ em. II. Tìm hiểu văn bản 1.Sự thách thức - Chỉ ra cuộc sống cực khổ nhiều mặt của trẻ em trên thế giới hiện nay. + Trở thành nạn nhân chiến tranh, bạo lực, sự phân biệt chủng tộc, sự xâm lược, chiếm đóng và thôn tính của nước ngoài. Một số ví dụ: trẻ em các nước nghèo ở Châu Á, châu Phi bị chết đói; nạn nhân chất độc màu da cam, nạn nhân của chiến tranh bạo lực; trẻ em da đen phải đi lính, bị đánh đập; trẻ em là nạn nhân của các cuộc khủng bố ở Nga,… Mỗi ngày có tới 40.000 trẻ em chết do suy dinh dưỡng và bệnh tật. + Chịu đựng những thảm họa đói nghèo, khủng hoảng kinh tế; tình trạng vô gia cư, nạn nhân của dịch bệnh, mù chữ, môi trường ô nhiễm… - Đây là thách thức lớn với toàn thế giới. 2. Cơ hội Điều kiện thuận lợi cơ bản để thế giới đẩy mạnh việc chăm sóc bảo vệ trẻ em: + Hiện nay kinh tế, khoa học kỹ thuật phát triển, tính cộng đồng hợp tác quốc tế được củng cố mở rộng, chúng ta có đủ phương tiện và kiến thức để làm thay đổi cuộc sống khổ cực của trẻ em. + Sự liên kết của các quốc gia cũng như ý thức cao của cộng đồng quốc tế có Công ước về quyền của trẻ em tạo ra một cơ hội mới. + Sự hợp tác và đoàn kết quốc tế ngày càng hiệu quả trên nhiều lĩnh vực, phong trào giải trừ quân bị được đẩy mạnh, tăng cường phúc lợi xã hội. 3.Nhiệm vụ - Tăng cường sức khỏe và chế độ dinh dưỡng của trẻ em là nhiệm vụ hàng đầu. - Đặc biệt quan tâm đến trẻ em bị tàn tật có hoàn cảnh khó khăn. - Tăng cường vai trò của phụ nữ, đảm bảo quyền bình đẳng nam nữ vì lợi ích của trẻ em. - Giữa tình trạng, cơ hộ và nhiệm vụ có mối quan hệ chặt chẽ. Bản tuyên bố đã xác định những nhiệm vụ câp thiết của cộng đồng quốc tế và từng quốc gia: từ tăng cường sức khỏe và đề cao chế độ dinh dưỡng đến phát triển giáo dục trẻ em, từ các đối tượng quan tâm hàng đầu đến củng cố gia đình, xây dựng môi trường


xã hội; từ bảo đảm quan hệ bình đẳng nam nữ đến khuyến khích trẻ em tham gia vào sinh hoạt văn hóa xã hội. + Quan tâm việc giáo dục phát triển trẻ em, phổ cập bậc giáo dục cơ sở. + Nhấn mạnh trách nhiệm kế hoạch hóa gia đình. + Gia đình là cộng đồng, là nền móng và môi trường tự nhiên để trẻ em lớn khôn và phát triển. + Khuyến khích trẻ em tham gia vào sinh hoạt văn hóa xã hội. III. Tổng kết. - Bảo vệ quyền lợi, chăm lo đến phát triển của trẻ em là một trong những vấn đề cấp bách có ý nghĩa toàn cầu hiện nay. - Bố cục mạch lạc, hợp lý; các ý trong văn bản tuyên ngôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG (Trích Truyền kỳ mạn lục)

Nguyễn Dữ 1. Đọc - tìm hiểu chú thích a) Tác giả: Nguyễn Dữ(?-?) - Là con của Nguyễn Tướng Phiên (Tiến sĩ năm Hồng Đức thứ 27, đời vua Lê Thánh Tông 1496). Theo các tài liệu để lại, ông còn là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm. - Quê: Huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện - tỉnh Hải Dương. b) Tác phẩm * Truyền kỳ mạn lục: Tập sách gồm 20 truyện, ghi lại những truyện lạ lùng kỳ quái. Truyền kỳ: là những truyện thần kỳ với các yếu tố tiên phật, ma quỷ vốn được lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Mạn lục: Ghi chép tản mạn. Truyền kỳ còn là một thể loại viết bằng chữ Hán (văn xuôi tự sự) hình thành sớm ở Trung Quốc, được các nhà văn Việt Nam tiếp nhận dựa trên những chuyện có thực về những con người thật, mang đậm giá trị nhân bản, thể hiện ước mơ khát vọng của nhân dân về một xã hội tốt đẹp. -Chuyện người con gái Nam Xương kể về cuộc đời và nỗi oan khuất của người phụ nữ Vũ Nương, là một trong số 11 truyện viết về phụ nữ.


- Truyện có nguồn gốc từ truyện cổ dân gian “Vợ chàng Trương” tại huyện Nam Xương (Lý Nhân - Hà Nam ngày nay). c) Chú thích (SGK) 2. Tóm tắt truyện - Vũ Nương là người con gái thuỳ mị nết na, lấy Trương Sinh (người ít học, tính hay đa nghi). - Trương Sinh phải đi lính chống giặc Chiêm. Vũ Nương sinh con, chăm sóc mẹ chồng chu đáo. Mẹ chồng ốm rồi mất. - Trương Sinh trở về, nghe câu nói của con và nghi ngờ vợ. Vũ Nương bị oan nhưng không thể minh oan, đã tự tử ở bến Hoàng Giang, được Linh Phi cứu giúp. - Ở dưới thuỷ cung, Vũ Nương gặp Phan Lang (người cùng làng). Phan Lang được Linh Phi giúp trở về trần gian - gặp Trương Sinh, Vũ Nương được giải oan - nhưng nàng không thể trở về trần gian. 3. Đại ý. Đây là câu chuyện về số phận oan nghiệt của một người phụ nữ có nhan sắc, đức hạnh dưới chế độ phụ quyền phong kiến, chỉ vì một lời nói ngây thơ của con trẻ mà bị nghi ngờ, bị đẩy đến bước đường cùng phải tự kết liễu cuộc đời của mình để chứng tỏ tấm lòng trong sạch. Tác phẩm thể hiện ước mơ ngàn đời của nhân dân: người tốt bao giờ cũng được đền trả xứng đáng, dù chỉ là ở một thế giới huyền bí. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Nhân vật Vũ Nương. * Tình huống 1: Vũ Nương lấy chồng. Trước bản tính hay ghen của chồng, Vũ Nương đã “giữ gìn khuôn phép, không từng để lúc nào vợ chồng phải thất hoà”. * Tình huống 2: Xa chồng Khi xa chồng, Vũ Nương là người vợ chung thuỷ, yêu chồng tha thiết, một người mẹ hiền, dâu thảo. Hai tình huống đầu cho thấy Vụ Nương là người phụ nữ đảm đang, thương yêu chồng hết mực. *Tình huống 3: Bị chồng nghi oan. - Trương Sinh thăm mộ mẹ cùng đứa con nhỏ (Đản). - Lời nói của đứa con: “Ô hay! Thế ra ông cũng là cho tôi ư? Ông lại biết nói, chứ không như cha tôi trước kia chỉ nín thin thít… Trước đây, thường có một người đàn ông, đêm nào cũng đến…”.


Trương Sinh nghi ngờ lòng chung thuỷ của vợ chàng. - Câu nói phản ánh đúng ý nghĩ ngây thơ của trẻ em: nín thin thít, đi cũng đi, ngồi cũng ngồi (đúng như sự thực, giống như một câu đố giấu đi lời giải. Người cha nghi ngờ, người đọc cũng không đoán được). - Tài kể chuyện (khéo thắt nút mở nút) khiến câu chuyện đột ngột, căng thẳng, mâu thuẫn xuất hiện. - La um lên, giấu không kể lời con nói. Mắng nhiếc, đuổi đánh vợ đi. Hậu quả là Vũ Nương tự vẫn. - Trương Sinh giấu không kể lời con nói: khéo léo kể chuyện, cách thắt nút câu chuyện làm phát triển mâu thuẫn. - Ngay trong lời nói của Đản đã có ý mở ra để giải quyết mâu thuẫn: “Người gì mà lạ vậy, chỉ nín thin thít”. - Phân trần để chồng hiểu rõ nỗi oan của mình. Những lời nói thể hiện sự đau đớn thất vọng khi không hiểu vì sao bị đối xử bất công. Vũ Nương không có quyền tự bảo vệ. Hạnh phúc gia đình tan vỡ. Thất vọng tột cùng, Vũ Nương tự vẫn. Đó là hành động quyết liệt cuối cùng. - Lời than thống thiết, thể hiện sự bất công đối với người phụ nữ đức hạnh. *Tình huống 4: Khi ở dưới thuỷ cung. Đó là một thế giới đẹp từ y phục, con người đến quang cảnh lâu đài. Nhưng đẹp nhất là mối quan hệ nhân nghĩa. - Cuộc sống dưới thuỷ cung đẹp, có tình người. Tác giả miêu tả cuộc sống dưới thuỷ cung đối lập với cuộc sống bạc bẽo nơi trần thế nhằm mục đích tố cáo hiện thực. - Vũ Nương gặp Phan Lang, yếu tố ly kỳ hoang đường. - Nhớ quê hương, không muốn mang tiếng xấu. Thể hiện ước mơ khát vọng một xã hội công bằng tốt đẹp hơn, phù hợp với tâm lý người đọc, tăng giá trị tố cáo. - Thể hiện thái độ dứt khoát từ bỏ cuộc sống đầy oan ức. Điều đó cho thấy cái nhìn nhân đạo của tác giả. - Vũ Nương được chồng lập đàn giải oan - còn tình nghĩa với chồng, nàng cảm kích, đa tạ tình chàng nhưng không thể trở về nhân gian được nữa. Vũ Nương muốn trả ơn nghĩa cho Linh Phi, muốn trở về với chồng con mà không được. 2. Nhân vật Trương Sinh - Con nhà giàu, ít học, có tính hay đa nghi. - Cuộc hôn nhân với Vũ Nương là cuộc hôn nhân không bình đẳng. - Tâm trạng Trương Sinh nặng nề, buồn đau vì mẹ mất. Lời nói của Đản - Lời nói của Đản kích động tính ghen tuông, đa nghi của chàng. - Xử sự hồ đồ, độc đoán, vũ phu thô bạo, đẩy vợ đến cái chêt oan nghiệt. - Mắng nhiếc vợ thậm tệ, không nghe lời phân trần. - Không tin cả những nhân chứng bênh vực cho nàng.


III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật ¬- Kết cấu độc đáo, sáng tạo. - Nhân vật: diễn biến tâm lý nhân vật được khắc hoạ rõ nét. - Xây dựng tình huống truyện đặc sắc kết hợp tự sự + trữ tình + kịch. - Yếu tố truyền kỳ: Kỳ ảo, hoang đường. - Nghệ thuật viết truyện điêu luyện. 2. Về nội dung Qua câu chuyện về cuộc đời và cái chết thương tâm của Vũ Nương, Chuyện người con gái Nam Xương thể hiện niềm cảm thương đối với số phận oan nghiệt cua người của người phụ nữ Việt Nam dưới chế độ phong kiến, đồng thời khẳng định vẻ đẹp truyền thống của họ.

HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (Hồi thứ 14, trích)

Ngô Gia Văn Phái I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả Ngô gia văn phái là một nhóm các tác giả dòng họ Ngô Thì ở làng Tả Thanh Oai (Hà Tây) - một dòng họ lớn tuổi vói truyền thống nghiên cứu sáng tác văn chương ở nước ta. * Ngô Thì Chí (1753-1788) - Con của Ngô Thì Sỹ, em ruột của Ngô Thì Nhậm, từng làm tới chức Thiên Thư bình chướng tỉnh sự, thay anh là Ngô Thì Nhậm chăm sóc gia đình không thích làm quan. - Văn chương của ông trong sáng, giản dị, tự nhiên mạch lạc. - Viết 7 hồi đầu của Hoàng Lê nhất thống chí cuối năm 1786. * Ngô Thì Du (1772-1840) - Cháu gọi Ngô Thì Sĩ là bác ruột. - Học rất giỏi, nhưng không dự khoa thi nào. Năm 1812 vua Gia Long xuống chiếu cầu hiền tài, ông được bổ làm đốc học Hải Dương, ít lâu lui về quê làm ruộng, sáng tác văn chương. - Là người viết tiếp 7 hồi cuối của Hoàng Lê nhất thống chí (trong đó có hồi 14).


- Tác phẩm có tính chất chỉ ghi chép sự kiện lịch sử xã hội có thực, nhân vật thực, địa điểm thực. - Là cuốn tiểu thuyết lịch sử - viết bằng chữ Hán theo lối chương hồi. - Gồm 17 hồi. 2. Chú thích (SGK) 3. Tác phẩm - Tác phẩm là bức tranh hiện thực rộng lớn về xã hội phong kiến Việt Nam khoảng 30 năm cuối thế kỷ XVII và mấy năm đầu thế kỷ XIX, trong đó hiện lên cuộc sống thối nát của bọn vua quan triều Lê - Trịnh. - Chiêu Thống lo cho cái ngai vàng mục rỗng của mình, cầu viện nhà Thanh kéo quân vào chiếm Thăng Long. - Người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ đại phá quân Thanh, lập nên triều đại Tây Sơn rồi mất. Tây Sơn bị diệt, Vương triều Nguyễn bắt đầu (1802). 4.Bố cục Hồi 14 có thể chia làm ba phần: - Phần một (từ đầu đến “hôm ấy nhằm vào ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788)”): Được tin quan Thanh đã chiếm Thăng Long, Bắc Bình Vương lên ngôi hoàng đế và cầm quân dẹp giặc. - Phần hai (từ “Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh” đến “rồi kéo vào thành”): Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung. - Phần ba (còn lại): Hình ảnh thất bại thảm hại của bọn xâm lăng và lũ vua quan bán nước. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ - Tiếp được tin báo, Bắc Bình Vương “giận lắm”. - Họp các tướng sỹ - định thân chinh cầm quân đi ngay; lên ngôi vua để chính danh vị (dẹp giặc xâm lược trị kẻ phản quốc). Ngày 25-12: Làm lẽ xong, tự đốc suất đại binh cả thuỷ lẫn bộ, đến Nghệ An ngày 29-12. - Gặp người cống sĩ (người đỗ cử nhân trong kỳ thi Hương) ở La Sơn. - Mộ thêm quân (3 xuất đinh lấy một người), được hơn một vạn quân tinh nhuệ. a) Nguyễn Huệ là người bình tĩnh, hành động nhanh, kịp thời, mạnh mẽ, quyết đoán trước những biến cố lớn. b) Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén mưu lược - Khẳng định chủ quyền dân tộc.


- Nêu bật chính nghĩa của ta - phi nghĩa của địch và dã tâm xâm lược của chúng - truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc ta. - Kêu gọi đồng tâm hiệp lực, ra kỷ luật nghiêm, thống nhất ý chí để lập công lớn. Lời dụ lính như một lời hịch ngắn gọn có sức thuyết phục cao (có tình, có lý). - Kích thích lòng yêu nước, truyền thống quật cường của dân tộc, thu phục quân lính khiến họ một lòng đồng tâm hiệp lực, không dám ăn ở hai lòng. c) Nguyễn Huệ là người luôn sáng suốt, mưu lược trong việc nhận định tình hình, thu phục quân sĩ. - Theo binh pháp “Quân thua chém tướng”. - Hiểu tướng sĩ, hiểu tường tận năng lực của bề tôi, khen chê đúng người, đúng việc. - Sáng suốt mưu lược trong việc xét đoán dùng người. - Tư thế oai phong lẫm liệt. - Chiến lược: Thần tốc bất ngờ, xuất quân đánh nhanh thắng nhanh (hơn 100 cây số đi trong 3 ngày). - Tài quân sự: nắm bắt tình hình địch và ta, xuất quỷ nhập thần. - Tầm nhìn xa trông rộng - niềm tin tuyệt đối ở chiến thắng, đoán trước ngày thắng lợi. d) Là bậc kỳ tài trong việc dùng binh: bí mật, thần tốc, bất ngờ. Trận Hà Hồi: vây kín làng, bắc loa truyền gọi, quân lính bốn phía dạ ran, quân địch “rụng rời sợ hãi”, đều xin hàng, không cần phải đánh. Trận Ngọc Hồi, cho quân lính lấy ván ghép phủ rơm dấp nước làm mộc che, khi giáp lá cà thì “quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao chém bừa…” khiến kẻ thù phải khiếp vía, chẳng mấy chốc thu được thành. Bằng cách khắc hoạ trực tiếp hay gián tiếp, với biện pháp tả thực, hình tượng người anh hùng dân tộc hiện lên đẹp đẽ tài giỏi, nhân đức. - Khi miêu tả trận đánh của Nguyễn Huệ, với lập trường dân tộc và lòng yêu nước, tác giả viết với sự phấn chấn, những trang viết chan thực có màu sắc sử thi. 2. Hình ảnh bọn xâm lược và lũ tay sai bán nước. a) Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh: - Không đề phòng, không được tin cấp báo. - Ngày mồng 4, quân giặc được tin Quang Trung đã vào đến Thăng Long: + Tôn Sĩ Nghị sợ mất mặt, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp, nhằm hướng bắc mà chạy. + Quân sĩ hoảng hồn, tranh nhau qua cầu, xô nhau xuống sông, sông Nhị Hà bị tắc nghẽn. b) Số phận thảm hại của bọn vua tôi phản nước, hại dân: - Vua Chiêu Thống vội cùng bọn thân tín “đưa thái hậu ra ngoài”, chạy bán sống bán chết, cướp cả thuyền của dân để qua sông, “luôn mấy ngày không ăn”. - Đuổi kịp Tôn Sỹ Nghị, vua tôi “nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt” đến mức “Tôn Sỹ Nghị cũng lấy làm xấu hổ”.


III. Tổng kết 1.Về nội dung Với cảm quan lịch sử và lòng tự hào dân tộc, các tác giả đã tái hiện một cách chân thực, sinh động hình ảnh Nguyễn Huệ và hình ảnh thảm bại của quân xâm lược cùng bọn vua quan bán nước. 2. Về nghệ thuật - Khắc hoạ một cách rõ nét hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ giàu chất sử thi. - Kể sự kiện lịch sử rành mạch chân thực, khách quan, kết hợp với miêu tả sử dụng hình ảnh so sánh độc lập.

TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU I. Giới thiệu tác giả Nguyễn Du: (1765-1820) - Tên chữ: Tố Như - Tên hiệu: Thanh Hiên - Quê: Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh. 1. Gia đình - Cha là Nguyễn Nghiễm, đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Tể tướng, có tiếng là giỏi văn chương. - Mẹ là Trần Thị Tần, một người đẹp nổi tiếng ở Kinh Bắc (Bắc Ninh- đất quan họ). - Các anh đều học giỏi, đỗ đạt, làm quan to, trong đó có Nguyễn Khản (cùng cha khác mẹ) làm quan thượng thư dưới triều Lê Trịnh, giỏi thơ phú. Gia đình: đại quý tộc, nhiều đời làm quan, có truyền thống văn chương. Ông thừa hưởng sự giàu sang phú quý có điều kiện học hành - đặc biệt thừa hưởng truyền thống văn chương. 2. Thời đại Cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỉ XIX, đây là thời kỳ lịch sử có những biến động dữ dội. - Chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng, giai cấp thống trị thối nát, tham lam, tàn bạo, các tập đoàn phong kiến (Lê- Trịnh; Trịnh - Nguyễn) chếm giết lẫn nhau. - Nông dân nổi dậy khởi nghĩa ở khắp nơi, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn. Tác động tới tình cảm, nhận thức của tác giả, ông hướng ngòi bút vào hiện thực. Trải qua một cuộc bể dâu Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.


3. Cuộc đời - Lúc nhỏ: 9 tuổi mất cha, 12 tuổi mất mẹ, ở với anh là Nguyễn Khản. - Trưởng thành: + Khi thành Thăng Long bị đốt, tư dinh của Nguyễn Khản cháy, Nguyễn Du đã phải lưu lạc ra đất Bắc (quê vợ ở Thái Bình) nhờ anh vợ là Đoàn Nguyễn Tuấn 10 năm trời (1786-1796). + Từ một cậu ấm cao sang, thế gia vọng tộc, từ một viên quan nhỏ đầy lòng hăng hái phải rơi vào tình cảnh sống nhờ. Muời năm ấy, tâm trạng Nguyễn Du vừa ngơ ngác vừa buồn chán, hoang mang, bi phẫn. + Khi Tây Sơn tấn công ra Bắc (1786), ông phò Lê chống lại Tây Sơn nhưng không thành. + Năm 1796, định vào Nam theo Nguyễn Ánh chống lại Tây Sơn nhưng bị bắt giam 3 tháng rồi thả. + Từ năm 1796 đến năm 1802, ông ở ẩn tại quê nhà. + Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi. Trọng Nguyễn Du có tài, Nguyễn Ánh mời ông ra làm quan. Từ chối không được, bất đắc dĩ ông ra làm quan cho triều Nguyễn. + 1802: Làm quan tri huyện Bắc Hà. + 1805-1808: làm quan ở Kinh Đô Huế. + 1809: Làm cai bạ tỉnh Quảng Bình. + 1813: Thăng chức Hữu tham tri bộ Lễ, đứng đầu một phái đoàn đi sứ sang Trung Quốc lần thứ nhất (1813 - 1814). + 1820, chuẩn bị đi sứ sang Trung Quốc lần 2 thì ông nhiễm dịch bệnh ốm rồi mất tại Huế (16-9-1802). An táng tại cánh đồng Bàu Đá (Thừa Thiên - Huế). + 1824, con trai ông là Nguyễn Ngũ xin nhà vua mang thi hài của ông về an táng tại quê nhà. - Cuộc đời ông chìm nổi, gian truân, đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều hạng người. Cuộc đời từng trải, vốn sống phong phú, có nhận thức sâu rộng, được coi là một trong 5 người giỏi nhất nước Nam. - Là người có trái tim giàu lòng yêu thương, cảm thông sâu sắc với những người nghèo khổ, với những đau khổ của nhân dân. Tác giả Mộng Liên Đường trong lời tựa Truyện Kiều đã viết: “Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm tờ giấy, khiến ai đọc đến cũng phải thấm thía, ngậm ngùi, đau đớn đến dứt ruột. Tố Như tử dụng tâm đã khổ, tự sự đã khéo, tả cảnh cũng hệt, đàm tình đã thiết. Nếu không phải con mắt trong thấu cả sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời thì tài nào có cái bút lực ấy”. Kết luận: Từ gia đình, thời đại, cuộc đời đã kết tinh ở Nguyễn Du một thiên tài kiệt xuất. Với sự nghiệp văn học có giá trị lớn, ông là đại thi hào của dân tộc Việt Nam, là danh nhân văn hoá thế giới, có đóng góp to lớn đối với sự phát triển của văn học Việt Nam. Nguyễn Du là bậc thầy trong việc sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt, là ngôi sao chói lọi nhất trong nền văn học cổ Việt Nam. Những tác phẩm chính: Tác phẩm chữ Hán:


¬- Thanh Hiên thi tập (1787-1801) - Nam Trung tập ngâm (1805-1812) - Bắc hành tạp lục (1813-1814) Tác phẩm chữ Nôm: - Truyện Kiều - Văn chiêu hồn -… II. Giới thiệu Truyện Kiều 1. Nguồn gốc: - Dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung quốc) nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn. - Lúc đầu có tên: “Đoạn trường Tân Thanh”, sau đổi thành “Truyện Kiều”. Kết luận: Là tác phẩm văn xuôi viết bằng chữ Nôm. + Tước bỏ yếu tố dung tục, giữ lại cốt truyện và nhân vật. + Sáng tạo về nghệ thuật: Nghệ thuật tự sự, kể chuyện bằng thơ. + Nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc. + Tả cảnh thiên nhiên. * Thời điểm sáng tác: - Viết vào đầu thế kỷ XIX (1805-1809) - Gồm 3254 câu thơ lục bát. - Xuất bản 23 lần bằng chữ Nôm, gần 80 lần bằng chữ quốc ngữ. - Bản Nôm đầu tiên do Phạm Quý Thích khắc trên ván, in ở Hà Nội. - Năm 1871 bản cổ nhất còn được lưu trữ tại thư viện Trường Sinh ngữ Đông - Pháp. - Dịch ra 20 thứ tiếng, xuất bản ở 19 nước trên toàn thế giới. - Năm 1965: kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, Truyện Kiều được xuất bản bằng chữ Tiệp, Nhật, Liên Xô, Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Hunggari, Rumani, CuBa, Anbani, Bungari, Campuchia, Miến Điện, Ý, Angieri, Ả rập,… * Đại ý: Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, tiếng nói lên án những thế lực xấu xa và khẳng định tài năng, phẩm chất, thể hiện khát vọng chân chính của con người. 2. Tóm tắt tác phẩm: Phần 1: + Gặp gỡ và đính ước + Gia thế - tài sản + Gặp gỡ Kim Trọng + Đính ước thề nguyền. Phần 2: + Gia biến lưu lạc + Bán mình cứu cha + Vào tay họ Mã + Mắc mưu Sở Khanh, vào lầu xanh lần 1


+ Gặp gỡ làm vợ Thúc Sinh bị Hoạn Thư đầy đoạ + Vào lầu xanh lần 2, gặp gỡ Từ Hải + Mắc lừa Hồ Tôn Hiến +Nương nhờ cửa Phật. Phần 3: Đoàn tụ gia đình, gặp lại người xưa. III. Tổng kết 1. Giá trị tác phẩm: a) Giá trị nội dung: * Giá trị hiện thực: Truyện Kiều là bức tranh hiện thực về một xã hội phong kiến bất công tàn bạo. * Giá trị nhân đạo: Truyện Kiều là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người,khẳng định và đề cao tài năng nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người. b) Giá trị nghệ thuật: - Ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đạt tới đỉnh cao rực rỡ. - Nghệ thuật tự sự có bước phát triển vượt bậc từ nghệ thuật dẫn chuyện đến miêu tả thiên nhiên con người. Truyện Kiều là một kiệt tác đạt được thành tựu lớn về nhiều mặt, nổi bật là ngôn ngữ và thể loại.

CHỊ EM THUÝ KIỀU (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)

I.Tìm hiểu chung về văn bản 1. Đọc - chú thích a) Đọc b) Chú thích 2. Vị trí đoạn trích Đoạn trích nằm ở phần đầu của tác phẩm: “Gặp gỡ và đính ước” 3. Bố cục Đoạn trích có thể chia làm 3 phần - Bốn câu đầu: Vẻ đẹp chung của chị em Vân - Kiều. - Bốn câu tiếp theo: Vẻ đẹp của Thuý Vân. - Mười hai câu còn lại: Vẻ đẹp và tài năng của Thuý Kiều. II. Đọc, tìm hiểu văn bản 1. Giới thiệu vẻ đẹp chung của chị em Kiều - Vân “Đầu lòng hai ả tố nga”. Sự kết hợp giữa từ thuần Việt với từ Hán Việt khiến cho lời giới thiệu vừa tự nhiên vừa sang trọng. Mai cốt cách, tuyết tinh thần Mỗi người một vẻ muời phân vẹn mười Hình ảnh ẩn dụ, ví ngầm tượng trưng, thể hiện vẻ đẹp trong trắng, thanh tao,


trang nhã đến mức hoàn hảo. Nhưng mỗi người vẫn mang một vẻ đẹp riêng. Mai: mảnh dẻ thanh tao Tuyết: trắng và thanh khiết. Tác giả đã chọn 2 hình ảnh mỹ lệ trong thiên nhiên để ngầm so sánh với người thiếu nữ. 2. Vẻ đẹp của Thuý Vân. - Trang trọng khác vời - Khuôn trăng đầy đặn: Khuôn mặt đầy đặn, đẹp như trăng rằm. - Nét ngài nở nang: lông mày sắc nét, đậm. - Hoa cười ngọc thốt đoan trang Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. Tác giả đã sử dụng các biện pháp ẩn dụ, so sánh đặc sắc, kết hợp với những thành ngữ dân gian để làm nổi bật vẻ đẹp của Thuý Vân, qua đó, dựng lên một chân dung khá nhiều chi tiết có nét hình, có màu sắc, âm thanh, tiếng cười, giọng nói. Sắc đẹp của Thuý Vân sánh ngang với nét kiều diễm của hoa lá, ngọc ngà, mây tuyết,… toàn những báu vật tinh khôi, trong trẻo của đất trời. Thuý Vân là cô gái có vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu. Vẻ đẹp của Thuý Vân là vẻ đẹp hài hoà với thiên nhiên, tạo hoá. Thiên nhiên chỉ “nhường” chứ không “ghen”, không “hờn” như với Thuý Kiều. Điều đó dự báo một cuộc đời êm ả, bình yên. 3. Vẻ đẹp và tài năng của Thuý Kiều. - Nghệ thuật đòn bẩy: Vân là nền để khắc hoạ rõ nét Kiều. Kiều càng sắc sảo mặn mà So bề tài sắc lại là phần hơn. Tác giả sử dụng nghệ thuật so sánh đòn bẩy để khẳng định vẻ đẹp vượt trội của Thuý Kiều. - Làn thu thuỷ, nét xuân sơn. - Hoa ghen- liễu hờn - Nghiêng nước nghiêng thành Nghệ thuật ẩn dụ, dùng điển cố: “Nghiêng nước nghiêng thành”. - Sắc: Kiều là một trang tuyệt sắc với vẻ đẹp độc nhất vô nhị. Thông minh vốn sẵn tính trời Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm Cung thương làu bậc ngũ âm Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương. Tác giả đã hết lời ca ngợi tài sắc của Kiều: một người con gái có tâm hồn đa cảm, tài sắc toàn vẹn. ¬- Chữ tài chữ mệnh khéo mà ghét nhau - Chữ tài đi với chữ tai một vần. Qua vẻ đẹp và tài năng quá sắc sảo của Kiều, dường như tác giả muốn báo trước một số phận trắc trở, sóng gió. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật Nghệ thuật tả người từ khái quát đến tả chi tiết; tả ngoại hình mà bộc lộ tính cách,


dự báo số phận. - Ngôn ngữ gợi tả, sử dụng hình ảnh ước lệ, các biện pháp ẩn dụ, nhân hoá, so sánh, dùng điển cố. 2. Về nội dung Ca ngợi vẻ đẹp chuẩn mực, lý tưởng của người phụ nữ phong kiến. Bộc lộ tư tưởng nhân đạo, quan điểm thẩm mỹ tiến bộ, triết lý vì con người: trân trọng yêu thương, quan tâm lo lắng cho số phận con người.

CẢNH NGÀY XUÂN

(Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) I. Đọc và tìm hiểu văn bản 1. Đọc 2.Vị trí đoạn trích Đoạn trích nằm ở phần đầu (phần 1) của tác phẩm. 3.Bố cục Có thể chia đoạng trích làm 3 phần. - Bốn câu đầu: Gợi khung cảnh ngày xuân - Tám câu tiếp: Gợi tả khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh. - Sáu câu cuối: Cảnh chị em Kiều du xuân trở về. II. Đọc, tìm hiểu văn bản 1. Khung cảnh ngày xuân Vừa giới thiệu thời gian, vừa giới thiệu không gian mùa xuân. Mùa xuân thấm thoắt trôi mau như thoi dệt cửi. Tiết trời đã bước sang tháng 3, tháng cuối cùng của mùa xuân (Thiều quang: ánh sáng đẹp, ánh sáng ngày xuân). Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa - Cảnh vật mới mẻ tinh khôi giàu sức gợi cảm. - Không gian khoáng đạt, trong trẻo. - Màu sắc hài hoà tươi sáng. - Thảm cỏ non trải rộng với gam màu xanh, làm nền cho bức tranh xuân. Bức tranh tuyệt đẹp về mùa xuân, cảnh sống động có hồn, thể hiện sự sáng tạo của Nguyễn Du. So sánh với câu thơ cổ: - Bút pháp gợi tả vẽ lên vẻ đẹp riêng của mùa xuân có: + Hương vị: Hương thơm của cỏ. + Màu sắc: Màu xanh mướt cảu cỏ. + Đường nét: Cành lê điểm vài bông hoa. “Phương thảo liên thiên bích”: Cỏ thơm liền với trời xanh. “Lê chi sổ điểm hoa”: Trên cành lê có mấy bông hoa. Cảnh vật đẹp dường như tĩnh lại. +Bút pháp gợi tả câu thơ cổ đã vẽ lên vẻ đẹp riêng của mùa xuân có hương vị,


màu sắc, đường nét: - Hương thơm của cỏ non (phương thảo). Cả chân trời mặt đất đều một màu xanh (Liên thiên bích). - Đường nét của cành lê thanh nhẹ, điểm vài bông hoa gợi cảnh đẹp tĩnh tại, yên bình. Điểm khác biệt: Từ “trắng” làm định ngữ cho cành lệ, khiến cho bức tranh mùa xuân gợi ấn tượng khác lạ, đây là điểm nhấn nổi bật thần thái của câu thơ, màu xanh non của cỏ cộng sắc trắng hoa lệ tạo nên sự hài hoà tuyệt diệu, biểu hiện tài năng nghệ thuật của tác giả. Tác giả sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả gợi cảm cùng với cách dùng từ ngữ và nghệ thuật tả cảnh tài tình, tạo nên một khung cảnh tinh khôi, khoáng đạt, thanh khiết, giàu sức sống. 2. Khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh. Ngày xuân: Lễ tảo mộ(đi viếng và sửa sang phần mộ người thân). Hội đạp thanh (giẫm lên cỏ xanh): Đi chơi xuân ở chốn làng quê. Gần xa nô nức yến anh Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Ngổn ngang gò đống kéo lên Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay - Các danh từ (yến anh, chị em, tài tử, giai nhân…): gợi tả sự đông vui nhiều người cùng đến hội. - Các động từ (sắm sửa, dập dìu…): thể hiện không khí náo nhiệt, rộn ràng của ngày hội. - Các tính từ (gần xa, nô nức…): làm rõ hơn tâm trạng người đi hội. Cách nói ẩn dụ gợi hình ảnh từng đoàn người nhộn nhịp đi chơi xuân như chim én, chim oanh ríu rít, vì trong lễ hội mùa xuân, tấp nập, nhộn nhịp nhất vẫn là nam thanh nữ tú (tài tử, giai nhân). 3. Cảnh chị em Kiều du xuân trở về Điểm chung: vẫn mang nét thanh dịu của mùa xuân. Khác nhau bởi thời gian, không gian thay đổi (sáng - chiều tà; vào hội - tan hội). - Những từ láy “tà tà, thanh thanh, nao nao” không chỉ dừng ở việc miêu tả cảnh vật mà còn bộc lộ tâm trạng con người. Hai chữ “nao nao” “thơ thẩn” gợi cảm giác, cảnh vật nhuốm màu tâm trạng. Thiên nhiên đẹp nhưng nhuốm màu tâm trạng: con người bâng khuâng, xao xuyến về một ngày vui sắp hết, sự linh cảm về một điều sắp xảy ra. Cảm giác nhộn nhịp, vui tươi, nhường chỗ cho nỗi bâng khuâng, xao xuyến trước lúc chia tay: không khí rộn ràng của lễ hội không còn nữa, tất cả nhạt dần, lặng dần. III.Tổng kết 1.Về nghệ thuật - Miêu tả thiên nhiên theo trình tự thời gian, không gian kết hợp tả với gợi tả


cảnh thể hiện tâm trạng. - Từ ngữ giàu chất tạo hình, sáng tạo, độc đáo. - Tả với mục đích trực tiếp tả cảnh (so sánh với đoạn Thuý Kiều ở lầu Ngưng Bích: tả cảnh để bộc lộ tâm trạng.) 2. Về nội dungĐoạn thơ miêu tả bức tranh thiên, lễ hội mùa xuân tươi đẹp, trong sáng, mới mẻ và giàu sức sống.

KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)

I. Đọc, tìm hiểu chung văn bản 1. Đọc 2. Vị trí đoạn trích Đoạn trích nằm ở phần thứ hai (Gia biến và lưu lạc). Sau khi biết mình bị lừa vào chốn lầu xanh, Kiều uất ức định tự vẫn. Tú Bà vờ hứa hẹn đợi Kiều bình phục sẽ gả chồng cho nàng vào nơi tử tế, rồi đưa Kiều ra giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, đợi thực hiện âm mưu mới. - Sau khi chị em Kiều đi tảo mộ chơi xuân trở về, Kiều gặp gỡ và đính ước với Kim Trọng. - Gia đình Kiều bị vu oan, cha và em trai bị bắt. - Nàng quyết định bán mình chuộc cha và em, nhờ Thuý Vân giữ trọn lời hứa với chàng Kim. - Nàng rơi vào tay họ Mã, bị Mã Giám Sinh làm nhục, bị Tú Bà ép tiếp khách, Kiều tự vẫn. Tú Bà giả vờ khuyên bảo, chăm sóc thuốc thang hứa gả cho người khác, thực ra là đưa Kiều ra ở Lầu Ngưng Bích để thực hiện âm mưu mới. 3. Kết cấu Đoạn trích chia làm 3 phần: - 6 câu thơ đầu: khung cảnh tự nhiên. - 8 câu tiếp: Nỗi nhớ của Kiều. - 8 câu cuối: Nỗi buồn sâu sắc của Kiều. II. Đọc, tìm hiểu đoạn trích 1. 6 câu thơ đầu - Ngưng Bích (tên lầu): đọng lại sắc biếc.


- Khoá xuân: khoá kín tuổi xuân, ý nói cấm cung. Trong trường hợp này, tác giả có ý mỉa mai cảnh ngộ trớ trêu, bất hạnh của Kiều. Thuý Kiều ngắm nhìn “vẻ non xa”, “mảnh trăng gần” như ở cùng chung một vòm trời, trong một bức tranh đẹp. - Một khung cảnh tự nhiên mênh mông hoang vắng, rợn ngợp, thiếu vắng cuộc sống của con người. - Bốn bề xa trông bát ngát, cồn cát vàng nổi lên nhấp nhô như sóng lượn mênh mông. - Bụi hồng trải ra trên hàng dặm xa. - Gợi vòng tuần hoàn khép kín của thời gian. Con người bị giam hãm tù túng trong vòng luẩn quẩn của thời gian, không gian. - Nỗi cô đơn buồn tủi, chán chường, những vò xé ngổn ngang trong lòng trước hoàn cảnh số phận éo le. 2. 8 câu tiếp a) Nỗi nhớ Kim Trọng Không phải Kiều không thương nhớ cha mẹ, nhưng sau gia biến, nàng coi như đã làm trọn bổn phận làm con với cha mẹ. Bao nhiêu việc xảy ra, giờ đây một mình ở lầu Ngưng Bích, nàng nhớ về người yêu trước hết (nàng coi mình đã phụ tình Kim Trọng). - Nhớ cảnh thề nguyền. - Hình dung Kim Trọng đang mong đợi. - Nỗi nhớ không gì có thể làm phai nhạt. - Ân hận giày vò vì đã phụ tình chàng Kim. Nỗi nhớ theo suốt nàng 15 năm lưu lạc sau này. b) Nỗi nhớ cha mẹ - Xót xa cha mẹ đang mong tin con. - Xót thương vì không được chăm sóc cha mẹ già yếu. - Xót người tựa cửa hôm mai: Câu thơ này gợi hình ảnh người mẹ tựa cửa trông tin con. - Quạt nồng ấp lạnh: mùa hè, trời nóng nực thì quạt cho cha mẹ ngủ, mùa đông, trời lạnh giá thì vào nằm trước trong giường (ấp chiếu chăn) để khi cha mẹ ngủ, chỗ nằm đã ấm sẵn. Câu này ý nói Thuý Kiều lo lắng không biết ai sẽ phụng dưỡng cha mẹ. - Sân Lai: Sân nhà lão Lai Tử. Theo truyện xưa thì Lai Tử là một người con rất hiếu thảo, tuy đã già rồi mà còn nhảy múa ở ngoài sân để cha mẹ vui. Nỗi lòng tưởng nhớ người yêu, xót thương cha mẹ thể hiện tấm lòng vị tha, nhân hậu, thuỷ chung, giàu đức hy sinh. Nàng nhớ người thân, cố quên đi cảnh ngộ đau khổ của mình.


3. 8 câu cuối Mỗi câu lục đều bắt đầu bằng “buồn trông”. - Cửa bể lúc chiều hôm, thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa - Ngọn nước mới sa - Hoa trôi man mác về đâu. Nhớ về quê hương. Đây là một hình ảnh khá quen thuộc trong thơ cổ, gợi nỗi nhớ quê: “Quê hương khuất bóng hoàng hôn- Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai” (Thơ Thôi Hiệu) Liên tưởng thân phận mình như bông hoa kia, trôi dạt vô định. - Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. Không còn chút hy vọng, tất cả một màu xanh. Bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc, diễn tả tâm trạng buồn tràn ngập niềm chua xót về mối tình tan vỡ, nõi đau buồn vì cách biệt cha mẹ, lo sợ hãi hùng trước con tai biến dữ dội, lúc nào cũng như sắp ập đến, nỗi tuyệt vọng của nàng trước tương lai vô định. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật. Bút phát miêu tả tài tình (tả cảnh ngụ tình), khắc hoạ tâm lý nhân vật, ngôn ngữ độc thoại, điệp ngữ liên hoàn, đối xứng, hình ảnh ẩn dụ. 2. Về nội dung. Nỗi buồn nhớ sâu sắc của Kiều khi ở lầu Ngưng Bích chính là tâm trạng cô đơn lẻ loi, ngổn ngang nhiều mối, đau đớn vì phải dứt bỏ mối tình với chàng Kim, xót thương cha mẹ đơn côi, tương lai vô định.

MÃ GIÁM SINH MUA KIỀU (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)

(Tự học có hướng dẫn) I.Tìm hiểu vị trí đoạn trích Đoạn trích thuộc phần Gia biến và lưu lạc,mở đầu kiếp đoạn trường cảu người con gái họ Vương. Gia đình Kiều bị thằng bán tơ vu oan. Cha và em bị bắt giam. Kiều quyết định bán mình để lấy tiền cứu cha và em. Mụ mối đưa người khách đến. Đoạn thơ viết về việc Mã Giám Sinh mua Kiều, cuộc mua bán được nguỵ trang dưới hành thức lễ vấn danh.


II.Phân tích nhân vật Mã Giám Sinh. - Tuổi tác: Trạc ngoại tứ tuần. - Mày râu nhẵn nhụi. - Áo quần bảnh bao. - Thài độ bất lịch sự đến trơ trẽn: “ghế trên ngồi tót sỗ sàng”. - Ăn nói cộc lốc nhát gừng. - Cách giới thiệu lập lờ, lấp lửng, làm nổi bật nhân vật đóng kịch làm sang. - Không dùng nghệ thuật ước lệ mà tả thực. Mã Giám Sinh là một người quá lứa (ngoài 40) mà “mày râu nhẵn nhụi”, ăn mặc bảnh bao, chau chuốt thái quá, kệch cỡm giữa tuổi tác và hình thức, bộc lộ tính trai lơ. - Dù núp dưới hình thức lễ vấn danh, dạm hỏi nhưng xuyên suốt bài thơ là một cuộc mua bán: + Xem hàng: đắn đo cân sắc cân tài. + Hỏi giá. + Mặc cả: cò kè bớt một thêm hai. Tác giả mô tả lô-gic, chặt chẽ như cảnh mua bán hàng hoá. Mã Giám Sinh bộc lộ bản chất là một con buôn sành sỏi, lọc lõi, mất hết nhân tính. + Ép cung… thử bài… + Mặn nồng… + Bằng lòng… tuỳ cơ dặt dìu. Thái độ cẩn trọng, sợ mua hớ, thức chất là hỏi giá (được che đậy bằng những lời mĩ miều). Về bản chất, Mã Giám Sinh điển hình cho loại con buôn lưu manh, vừa giả dối, bất nhân vừa ti tiện. III. Phân tích nhân vật Truyện Kiều. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng Ngại ngùng dợn gió e sương Nhìn hoa bóng thẹn trông gương mặt dày Hình ảnh tội nghiệp với nỗi đau đớn tái tê. - Kiều trong hoàn cảnh phức tạp, tâm trạng éo le. - Nàng xót xa vì gia đình bị tai bay vạ gió mà mình phải bán mình, phải dứt bỏ mối tình vơi Kim Trọng để lúc này nàng tự thấy hổ thẹn, tự coi mình là người bội ước. - Giờ đây đứng trước một kẻ như Mã Giám Sinh làm sao nàng không đau đớn, tái tê khi rơi vào tay hắn. Nàng đau khổ đến câm lặng, hành động như một cái máy, những bước chân tỷ lệ thuận với những hàng nước mắt. Đau đớn, tủi nhục, ê chề, Kiều là hiện thân của những con người đau khổ, là nạn


nhân của thế lực đồng tiền. IV. Tìm hiểu tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du. Tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du được thể hiện cụ thể trên hai phương diện: - Tác giả tỏ thái độ khinh bỉ và căm phẫn sâu sắc bọn buôn người, đồng thời tố cáo thế lực đồng tiền chà đạp lên con người. + Miêu tả Mã Giám Sinh với cái nhìn mỉa mai, châm biếm. + Lời nhận xét: “Tiền lưng đã sẵn việc gì chẳng xong”, thể hiện sự chua xót, căm phẫn, tố cáo thế lực đồng tiền chà đạp lên con người. - Niềm cảm thương sâu sắc trước thực trạng nhân phẩm con người bị hạ thấp, bị chà đạp, biểu hiện cụ thể qua hình ảnh nhân vật Thuý Kiều. V. Kết luận chung về đoạn trích. 1. Về nghệ thuật. Nghệ thuật: tả người(nhân vật phản diện) tả thực, từ dắt, tả ngoại hình để làm nổi bật bản chất nhân vật. 2. Về nội dung. - Thể hiện giá trị hiện thực, nhân đạo, làm cho người đọc thấy được bộ mặt ghê tởm của bọn buôn người. - Cảm thông nỗi đau khổ của người phụ nữ tài sắc, tố cáo thực trạng xã hội, lên án thế lực đồng tiền trong xã hội phong kiến suy tàn.

THUÝ KIỀU BÁO ÂN BÁO OÁN (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Đọc 2. Vị trí đoạn trích Đoạn trích thuộc phần 2 “ Gia biến và lưu lạc”. Mến mộ tài năng đức hạnh của Kiều, Từ Hải (người anh hùng ) đã lấy Kiều sau khi chuộc nàng ra khỏi lầu xanh lần thứ 2. Từ Hải không chỉ đem lại cho Kiều một tấm tình tri ân tri kỷ mà còn giúp Kiều đền ơn, trả oán, thực hiện ước mơ công lý, chính nghĩa.


3. Bố cục Đoạn trích có thể chia làm 2 phần: - 12 câu đầu: Kiều báo ân(trả ơn Thúc Sinh) - Các câu còn lại: Kiều báo oán. II. Tìm hiểu đoạn trích 1. Thuý Kiều báo ân - Thúc Sinh được mời đến trong cảnh oai nghiêm nơi Kiều xử án: Cho gươm mời đến Thúc Lang Trước cảnh gươm lớn giáo dài, Thúc Sinh vô cùng hoảng sợ: - Mặt như chàm đổ - Mình dường dẽ run… - Kiều biết ơn Thúc Sinh đã cứu nàng ra khỏi lầu xanh. Ơn đó, Kiều gọi đó là “nghĩa nặng nghìn non”. - Cách cư xử đó thể hiện tình cảm chân thật, biết ơn sâu sắc với người mà Kiều mang ơn. Kiều hiểu rất thấm thía nỗi khổ cực của Thúc Sinh khi nàng sống ở nhà họ Hoạn, nên Kiều mới nói: Sâm thương chẳng vẹn chữ tòng Tại ai há dám phụ lòng cố nhân. Hai chữ “cố nhân” nàng gọi Thúc Sinh vừa thể hiện tâm trạng của nàng, vừa phù hợp với Thúc Sinh. Kiều đã: Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân Tạ lòng, dễ xứng báo ân gọi là. Kiều là người coi trọng ân nghĩa, là người sống rất nghĩa tình. - Khi nói với Thúc Sinh, Kiều dùng nhiều từ Hán Việt (chữ tòng, cố nhân, sâm thương), những điển cố, cách nói sang trọng, phù hợp với việc thể hiện lòng biết ơn. - Ngôn ngữ của Kiều khi nói về Hoạn Thư là ngôn ngữ dân gian nôm na, bình dị với những thành ngữ quen thuộc, dễ hiểu (quỷ quái tinh ma, kẻ cắp, bà già…). Sự trừng phạt cái ác theo quan điểm nhân dân phải được diễn đạt bằng lời ăn tiếng nói của nhân dân. 2. Thuý Kiều báo oán Thoắt trông nàng đã chào thưa: Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây … Nàng đã xưng hô như thời còn ở nhà họ Hoạn, một điều chào thưa hai điều “tiểu


thư”, cách xưng hô này trong hoàn cảnh Kiều và Hoạn Thư đã thay đổi bậc đổi ngôi là một đòn mỉa mai quất thẳng vào danh giá họ Hoạn. Lời thơ như dằn ra từng tiếng để nhấn mạnh, tạo giọng điệu đay nghiến, thể hiện thái độ của người nói với kẻ đối diện. Mỉa mai, nàng quyết trừng trị Hoạn Thư theo quan niệm dân gian: Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa Hoạn Thư: lúc đầu “hồn lạc phách siêu”. Nhưng ngay trong hoàn cảnh ấy, Hoạn Thư vẫn “liệu điều kêu ca”. - Dựa vào tâm lý thường tình của đàn bà để gỡ tội: Rằng tôi chút phận đàn bà Ghen tuông thì cũng người ta thường tình Với lý lẽ này Hoạn Thư đã xoá đi sự mâu thuẫn với Kiều, đưa Kiều từ vị trí đối lập trở thành đồng cảnh, từ tội nhân Hoạn Thư thành nạn nhân của chế độ đa thê đa thiếp. - Tiếp đến Hoạn Thư kể công với Kiều: Nghĩ cho khi gác viết kinh Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo Hoạn Thư từ tội nhân trở thành ân nhân. - Cuối cùng Hoạn Thư nhận tất cả lỗi về mình nhưng vẫn biện bạch tội ấy là do mình ghen tuông mù quáng mà ra Lòng riêng riêng… cho ai Trót lòng gây việc chông gai Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng Kiều phải công nhận đây là con người “khôn ngoan đến mức, nói năng phải lời” nàng có răn đe nhưng rồi tha bổng cho Hoạn Thư. Hoạn Thư rất khôn ngoan trong cách ứng xử, khôn ngoan trong các lý lẽ để gỡ tội, đúng là kẻ “sâu sắc nước đời”. Những lời nói khôn ngoan của Hoạn Thư đã đưa Kiều đến chỗ khó xử. Tuy nhiên có thể khẳng định việc Hoạn Thư được tha bổng hoàn toàn không phải do tự bào chữa mà do tấm lòng độ lượng của Kiều. Những lời nói cuối của Kiều ở đoạn trích cho thấy rõ điều đó. Kiều độ lượng, vị tha, cư xử thưo quan điểm triết lý dân gian “đánh người chạy đi không ai đánh kẻ chạy lại”. Từ thân phận bị áp bức đau khổ, Thuý Kiều đã trở thành vị quan cầm cán cân công lý, thể hiện khát vọng của nhân dân, ước mơ công bằng công lý được thực hiện, chính nghĩa chiến thắng, ở hiền gặp lành, ác giả ác báo. III. Tổng kết 1. Về nội dung Đoạn trích là sự thể hiện ước mơ công lý, chính nghĩa theo quan điểm của nhân dân: con người bị áp bức vùng lên thực hiện ước mơ công lý của mình.


2. Về nghệ thuật Trong đoạn trích, Nguyễn Du đã xây dựng những đoạn đối thoại đặc sắc. Ngôn ngữ của nhân vật thể hiện rất rõ nhữn đặc điểm tâm lý, tính cách của nhân vật đó.

LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA (Trích truyện Lục Vân Tiên)

I. Đọc và tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả Nguyễn Đình Chiểu (Đồ Chiểu)-(1822-1888) - Sinh ra ở quê mẹ: Gia Định - Con quan, được nuôi dạy chữ ngay từ nhỏ. 12 tuổi theo cha (Nguyễn Đình Huy) chạy loạn về quê nội(Huế). Tại đây ông tiếp tục học hành, đỗ tú tài ở Gia Định (1843). Năm 1849, ông ra Huế dự thi Hội, đang chờ thi thì mẹ mất ở trong Nam, ông bỏ thi về chịu tang, khóc mẹ mù cả hai mắt. - Học giỏi, đỗ tú tài (năm 26 tuổi) - Bị mù, từ đó mở trường dạy học và làm thuốc tại quê nhà. - 1858, Pháp đánh vào Gia Định, Nguyễn Đình Chiểu chạy về Cần Giuộc. - Ba Tri. Phát mua chuộc ông không được: “Đất vua đã mất, đất của riêng tôi nào có đáng gì?”. - Ông mất năm 1888 tại Ba Tri (Bến tre). Cuộc đời của Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương sống đầy nghị lực, sống bằng khí phách luôn vượt lên bất hạnh và đau khổ để làm những việc có ích cho dân, cho nước, sống có đạo đức cao cả, yêu thương nhân dân, chống lại kẻ xâm lược. Sự nghiệp sáng tác: - Trước khi Pháp xâm lược: Lục Vân Tiên (Chiến đấu bảo vệ đạo đức, công lý) - Sau khi Pháp xâm lược : thơ văn yêu nước chống Pháp. Quan niệm sáng tác: - Văn chương là vũ khí chiến đấu. - Các tác phẩm của ông hầu hết viết bằng chữ Nôm: + Dương Từ Hà Mậu gồm 3456 câu lục bát. + Chạy tây ¬(1859) + Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (1861) + 12 bài thơ điếu Trương Định và tế Trương Định (1864). + 12 bài thơ điếu Phan Tông (1868) + Văn tế nghĩa sĩ trận vong lục tỉnh (1874), Ngư tiều y thuật vấn đáp.


2. Tác phẩm - Gồm hơn 2000 câu thơ lục bát - Ra đời đầu những năm 50 của thế kỷ XIX. Gồm 4 phần: 1) Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga khỏi tay bọn cướp. 2) Lục Vân Tiên gặp nạn được thần và dân cứu giúp. 3) Kiều Nguyệt Nga gặp nạn vẫn chung thuỷ với Lục Vân Tiên. 4) Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga gặp lại nhau. * Giá trị nội dung, nghệ thuật - Nội dung: Truyền dạy đạo lý làm người. Đề cao tư tưởng nhân nghĩa, tác phẩm có tính chất tự thuật, nhân vật Lục Vân Tiên chính là hình ảnh và ước mơ của tác giả: ca ngợi, đề cao đạo đức, nhân nghĩa (Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Hớn Minh). + Xem trọng tình nghĩa con người với con người trong xã hội, tình cha con, nghĩa vợ chồng, bè bạn, yêu thương cưu mang, giúp đỡ bạn bè lúc hoạn nạn… + Đề cao tinh thần nghĩa hiệp. + Thể hiện khát vọng của nhân dân, hướng tới công bằng và những điều tốt đẹp trong cuộc đời. Phê phán, lên án những kẻ bất nhân, phi nghĩa (Võ Công, Võ Thể Loan, Trịnh Hâm, Bùi Kiệm). - Nghệ thuật: + Truyện thơ nôm lục bát + Ngôn ngữ mộc mạc giản dị, sử dụng những phương thức diễn xướng dân tộc: kể thơ, hát Vân Tiên, nói thơ… Ước mơ khát vọng cháy bỏng trong tâm hồn Nguyễn Đình Chiểu có được đôi mắt sáng, đánh đuổi được giặc ngoại xâm. Ước mơ đó đã được gửi gắm vào nhân vật. II. Đọc, tìm hiểu văn bản 1. Đọc 2. Đại ý Đoạn trích khắc hoạ phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật: Lục Vân Tiên tài ba dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài; Kiều Nguyệt Nga hiều hậu, ân tình. 3. Vị trí Đoạn trích thuộc phần II của truyện. Trong đoạn trích, Lục Vân Tiên là nhân vật chính. Hình ảnh Lục Vân Tiên gợi nhớ đến hình ảnh Thạch Sanh trong truyện cổ tích cùng tên. Để nhân dân dễ hiểu những vấn đề tư tưởng đạo đức của chính thời đại nhân dân


đang sống. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật Ngôn ngữ đối thoại kết hợp với những từ chỉ hoạt động mạnh mẽ. 2. Về nội dung. Đoạn trích thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của tác giả và khắc hoạ những phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga.

LỤC VÂN TIÊN GẶP NẠN (Trích: Truyện Lục Vân Tiên - Nguyễn Đình Chiểu)

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Vị trí đoạn trích - Đoạn trích thuộc phần 2 của Truyện Lục Vân Tiên (câu 938-976). 2. Đại ý Đoạn trích thể hiện sự đối nghịch giữa cái thiện và cái ác. 3. Kết cấu Đoạn trích có thể chia làm 2 phần: - 8 câu đầu: hành động tội ác của Trịnh Hâm. - 32 câu còn lại: Việc làm nhân đức của Ngư ông. II. Đọc, tìm hiểu đoạn trích 1. Hành động tội ác của Trịnh Hâm * Động cơ thấp kém: do ghen ghét đố kỵ, tâm địa độc ác nhẫn tâm, hành động giết người. + Không sợ bại lộ + Không có người cứu. - Từ khi gặp nhau ở trường thi, Trịnh Hâm đã ghen ghét đố kỵ với tài năng của Lục Vân Tiên: *Hành đông của kẻ bất nhân, bất nghĩa:


“Trịnh Hâm là người so đo Thấy Tiên dường ấy âu lo trong lòng Khoa này Tiên ắt đầu công Hâm dâu có đậu cũng không xong rồi”. - Thói ghen ghét đố kỵ biến hắn thành kẻ độc ác nhẫn tâm, việc hãm hại Lục Vân Tiên cả khi chàng đã bị mù chứng tỏ cái ác đã trở thành bản chất của Trịnh Hâm. Trịnh Hâm đã tìm cách giết tiểu đồng của Lục Vân Tiên trước để dễ bề giết Lục Vân Tiên, sau đo nói dối lừa đưa Lục Vân Tiên về quê. Hâm rằng: anh chớ ngại tình. Tôi xin đưa tới đông thành mới thôi. * hành động giết người có âm mưa sắp đặt khá kỹ lưỡng và chặt chẽ: + Bất nhân: giết một con người tội nghiệp (tàn phế) + Bội nghĩa: Vì Lục Vân Tiên là bạn của Trịnh Hâm (đã từng trà rượu khi đến trường thi). Vân Tiên đã có lời nhờ cạy: … tình trước ngãi sau Có thương xin cứ giúp nhau phen này. Trịnh Hâm đã từng hứa hẹn: Đương cơn hoạn nạn gặp nhau Người lành lỡ bỏ người sau sao đành. Che giấu tội ác, đánh lừa mọi người, xảo quyệt. Trịnh Hâm là hiện thân của cái ác, cái ác trở thành bản chất trong con người hắn. Cái nhìn tiến bộ của ông với quần chúng thể hiện lòng tin sâu sắc ở nhân dân. Tác giả đã gửi gắm lòng tin ở cái thiện vào những người lao động bình thường, truyền cho người đọc niềm tin vào cuộc đời. Ngôn ngữ tự sự, mô tả mộc mạc, giản dị mà vẫ gợi cảm , giàu chất thơ, tình tứ phóng khoáng uyển chuyển, hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm, biểu hiện khát vọng và niềm tin yêu cuộc đời của tác giả. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật - Sắp xếp tình tiết hợp lý. - Xây dựng hiện tượng nghệ thuật đặc sắc: bút pháp ước lệ và hiện thức, xây dựng một Ngư Ông vừa mang tính cách người quân tử vừa là hiện thân của người lao động. 2. Về nội dung Sự đối lập giữa thiện và ác; cao cả và thấp hèn, thể hiện niềm tin của nhà thơ vào đạo đức nhân dân thông qua việc miêu tả hành động tội ác của Trịnh Hâm và việc làm nhân cách cao thượng của Ngư Ông.


ĐỒNG CHÍ

Chính Hữu I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm - Chính Hữu, sinh năm 1926 - Là nhà thơ quân đội - Quê Can Lộc - Hà Tĩnh - 20 tuổi tòng quân, là chiến sĩ trung đoàn thủ đô. - Đề tài viết chủ yếu về người chiến sĩ. * Bài thơ ra đời năm 1948, trong tập Đầu súng trăng treo(1968) - Chiến dịch Việt Bắc thu - đông 1947, Chính Hữu cùng đơn vị tham gia chiến đấu, hoàn cảnh chiến đấu thiếu thốn, khó khăn, nhờ có tình đồng chí giúp họ vượt qua những khó khăn. - Lúc đầu đăng trên tờ báo của đại đội, sau đó đăng trên báo Sự thật (báo nhân dân ngày nay). Bài thơ được đồng chí Minh Quốc phổ nhạc. Tác giả viết bài thơ Đồng chí vào đầu năm 1948, tại nơi ông phải nằm điều trị bệnh. 2. Đọc 3. Bố cục Bài thơ có thể chia thành 3 phần: 7 câu thơ đầu: cơ sở hình thành tình đồng chí đồng đội. 10 câu tiếp: Biểu hiện sức mạnh của tình đồng chí đồng đội. 3 câu cuối: Biểu tượng của tình đồng chí. II. Đọc, tìm hiểu bài thơ 1. Khổ thơ 1: Cơ sở hình thành tình đồng chí. Quê hương anh nước mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày trên sỏi đá - Giới thiệu như một lời trò chuyện tâm tình. - Thành ngữ “nước mặn đồng chua” gợi tả địa phương, vùng miền. - “Đất cày trên sỏi đá” gợi tả cái đói, cái nghèo như có từ trong lòng đất, làn nước.


- Anh bộ đội Cụ Hồ là những người có nguồn gốc xuất thân từ nông dân(cơ sở của tình đồng chí đồng đội) - Các anh từ khắp mọi miền quê nghèo của đất nước, từ miền núi, trung du, đồng bằng, miền biển, họ là những người nông dân mặc áo lính. - Họ chung mục đích, chung lý tưởng cao đẹp. “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ”. - Tình đồng chí đồng đội nảy nở và trở nên bền chặt trong sự chan hoà chia se mọi gian lao cũng như niềm vui, đó là tình cảm tri kỷ của những người bạn, những người đồng chí. - Đồng chí là những người cùng chung lý tưởng cách mạng đấu tranh giải phóng dân tộc. - Câu đặc biệt chỉ có 2 tiếng như khép lại tình yêu đặc biệt cảu khổ thơ 1… nó như dồn nén, chất chứa, bật ra thật thân thiết và thiêng liêng như tiếng gọi tha thiết của đồng đội, ấm áp và xúc động là cao trào của mọi cảm xúc, mở ra những gì chứa đựng ở những câu sau. 2. Muời câu thơ tiếp: Biểu hiện của tình đồng chí đồng đội Ruộng nương anh gửi bạn thân cày Gian nhà không mặc kệ gió lung lay Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính - Những hình ảnh gần gũi thân quen gắn bó thân thiết với người dân, đối với người nông dân thì ruộng nương, mái nhà là những gì quý giá nhất gắn bó máu thịt nhất với họ, họ không dễ gì từ bỏ được -“Mặc kệ” vốn là từ chỉ thái độ vô trách nhiệm, trong bài thơ từ “mặc kệ” lại mang một ý nghĩa hoàn toàn khác - chỉ thái độ ra đi một cách dứt khoát, không vướng bận khi mang dáng dấp của một kẻ trượng phu, cũng là sự thể hiện một sự hy sinh lớn, một trách nhiệm lớn với non sông đất nước, bởi họ ý thức sâu sắc về việc họ làm: Ta hiểu vì sao ta chiến đấu Ta hiểu vì sao ta hiến máu. “Giếng nước, gốc đa” là hình ảnh nhân hoá, hoán dụ, chỉ quê hương, người thân nhớ về các anh, nỗi nhớ của người hậu phương. Tôi với anh biết từng cơn ớn lạnh Sốt run người……chân không giày. - Bút pháp miêu tả hết sức chân thực, mộc mạc, giản dị, câu thơ như dựng lại vả một thời kỳ lịch sử gian khổ khốc liệt nhất của chiến tranh những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp Vũ khí, trang bị, quân trang, quân dụng, thuốc men… đều thiếu thốn. Đây là thời kỳ cam go khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Pháp. - Chính Hữu đã không hề né tránh, không hề giấu giếm mà khắc hoạ một cách chân thực rõ nét chân dung anh Bộ đội Cụ Hồ (Chính Hữu từng tâm sự: không thể viết quá xa về người lính vì như vậy là vô trách nhiệm với đồng độ, với những người đã chết và những người đang chiến đấu).


- Chia sẻ cuộc sống khó khăn gian khổ nơi chiến trường bằng tình cảm yêu thương gắn bó. “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” Hình ảnh rất thực, rất đời thường, mộc mạc, giản dị chứa đựng bao điều: - sự chân thành cảm thông - Hơi ấm đồng đội - Lời thề quyết tâm chiến đấu, chiến thắng - Sự chia sẻ, lặng lẽ, lắng sâu 3. Ba câu cuối: Biểu tượng của tình đồng chí đồng đội - Trong cái vắng lặng của rừng hoang sương muối, cái tê buốt giá rét luồn vào da thịt, cái căng thẳng của trận đánh sắp tới, người lính vẫn hiện lên với một vẻ đẹp độc đáo, vầng trăng lơ lửng chông chênh trong cái mênh mông bát ngát. - Từ “treo” đột ngột nối liền bầu trời với mặt đất thật bất ngờ và lý thú. Hình ảnh cô đọng, gợi cảm, nổi bật biểu tượng vẻ đẹp về tình đồng chí đồng đội, về cuộc đời người chiến sĩ. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật Từ ngữ, hình ảnh chân thực, gợi tả, cô đọng, hàm xúc, giàu sức khái quát, có ý nghĩa sâu sắc. 2. Về nội dung Bài thơ ca ngợi tình đồng chí đồng đội keo sơn gắn bó, ấm áp của các anh Bộ đội Cụ Hồ trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH

Phạm Tiến Duật I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả, tác phẩm. Phạm Tiến Duật sinh năm 1941. Quê: Phú Thọ. - Nhà thơ trẻ, trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. - Chiến đấu ở binh đoàn vận tải Trường Sơn.


- Phong cách: sôi nổi, hồn nhiên, sâu sắc. - Đoạt giải nhất về cuộc thi thơ của tuần báo Văn nghệ, 1970. - Tác phẩm chính: + Vầng trăng quầng lửa (1971) + Thơ một chặng đường (1994) Bài thơ được viết năm 1969, in trong tập thơ “Vầng trăng quầng lửa”. 2. Đọc, chú thích (SGK) - Nhan đề : nói về những chiếc xe không kính để ca ngợi những người chiến sĩ lái xe vận tải Trường Sơn, kiên cường, dũng cảm, sôi nổi trẻ trung trong những năm chiến tranh chống Mỹ. - Thu hút người đọc ở vẻ khác lạ độc đáo. Đó là chất thơ của hiện thực chiến tranh. II. Đọc, tìm hiểu bài thơ 1. Hình ảnh những chiếc xe không kính Xe không kính vì bom giật, bom rung. - Động từ mạnh, cách tả thực rất gần gũi với văn xuôi, có giọng thản nhiên pha một chút ngang tàn, khơi dậy không khí dữ dội của chiến tranh. - Không kính, không đèn. - Không có mui, thùng xe xước. Liên tiếp một loạt các từ phủ định diễn tả độc đáo chân thực những chiếc xe trên đường ra trận. Trong chiến tranh, những hình ảnh như vậy không phải là hiếm. Những người lính có một tâm hồn thơ nhạy cảm, ngang tàng, tinh nghịch. Những chiếc xe không kính hiện lên thực tới mức trần trụi, khơi gợi sự khốc liệt của chiến tranh trong những năm chống Mỹ cam go khốc liệt. Dù trải qua muôn vàn gian khổ, những chiếc xe ấy vẫn băng băng ra chiến trường. 2. Hình ảnh người chiến sĩ lái xe. - Tác giả để cho những người chiến sĩ lái xe xuất hiện trong hoàn cảnh đặc biệt. - Họ vẫn ở tư thế ung dung, hiên ngang, oai hùng mặc dù trải qua muôn vàn thiếu thốn, gian khổ. + Nhìn: đất, trời, nhìn thẳng + Thấy: gió vào xoa mắt đắng; con đường chạy thẳng vào tim; sao trời đột ngột cánh chim. Đó là cái nhìn đâm chất lãng mạn, chỉ có ở những con người can đảm, vượt lên trên những thử thách khốc liệt của cuộc sống chiến trường. - Điệp từ, nhịp thơ dồn dập, giọng khoẻ khoắn, tràn đầy niềm vui. - Phạm Tiến Duật cũng là một người lính, anh chứng kiến những người lính ở bao hoàn cảnh khác nhau với chất liệu thực tế tư thế của người lái xe, tư thế làm


chủ hoàn cảnh, ung dung tự tại bao quát trời thiên nhiên. - Tư thế sẵn sàng băng ra trận, người lính hoà nhập vào thiên nhiên, tìm thấy niềm vui, niềm hạnh phúc trong chiến đấu. - Nhà thơ cảm nhận được tốc độ đang lao nhanh của chiếc xe: “Gió vào xoa mắt đắng”, “Con đường chạy thẳng vào tim”: cả thiên nhiên vũ trụ như ùa vào buồng lái. Bụi phun, mưa tuôn, mưa xối,gió xoa mắt đắng, người lính vẫn cười ngạo nghễ (cười ha ha):Thể hiện tinh thần dũng cảm, lạc quan, sôi nổi, vui tươi; sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn gian khổ để hoàn thành nhiệm vụ. Đó là những con người có tính cách tươi trẻ, vui nhôn, luôn yêu đời. Tinh thần lạc quan và tình yêu cuộc sống giúp họ vượt qua những gian lao thử thách. “Những chiếc xe từ trong bom rơi… bắt tay qua cửa kính vỡ rồi” Người đọc lần đẩu tiên bắt gặp trong thơ những hình ảnh thật lãng mạn, hào hùng: những người lính bắt tay qua cửa kính vỡ. Cái bắt tay thay cho mọi lời chào hỏi, lời hứa quyết tâm, ra trận, lời thề quyết chiến thắng, truyền sức mạnhcho nhau vượt qua gian khổ. - Bếp Hoàng Cầm dựng giữa trời. - Chung bát đũa: gia đình - Mắc võng chông chênh: tình đồng chí, đồng đội keo sơn, gắn bó. Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước. Chỉ cần trong xe có một trái tim Cách kết thúc bài thơ rất bất ngờ nhưng cũng rất giàu sức thể hiện: mặc cho bom rơi, đạn nổ, mặc cho gió, mưa quất thẳng vào buồng lái, mặc cho muôn vàn thiếu thốn, hiểm nguy, những chiếc xe vẫn chạy, “chỉ cần trong xe có một trái tim”. Đó là trái tim yêu nước,mang lý tưởng khát vọng cao đẹp, quyết tâm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Hình ảnh người chiến sĩ lái xe gắn liền với sự hy sinh gian khổ của những cô gái thanh niên xung phong. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật - Nhiều chất hiện thực, nhiều câu văn xuôi tạo sự phóng khoáng, ngang tàng, nhịp thơ sôi nổi trẻ trung tràn đầy sức sống. 2. Về nội dung. - Hình ảnh người chiến sĩ lái xe hiên ngang dũng cảm, lạc quan, bất chấp mọi khó khăn gian khổ, chiến đấu vì miền Nam, vì sự nghiệp thống nhất đất nước.

ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ


Huy Cận I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm (1919) - Tên thật : Cù Huy Cận - Gia đình nhà nho - Quê : Nghệ Tĩnh. - Là nhà thơ lớn của phong trào thơ mới Một số tác phẩm chính: - Lửa thiêng, 1940 - Trời mỗi ngày mỗi sáng, 1958. - Đất nở hoa, 1960. -Hai bàn tay em, 1967. - Bài ca cuộc đời, 1963. - Gieo hạt, 1984. - Ngày hằng sống ngày thơ, 1975. - Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được sáng tác ngày 4-10-1958 ở Quảng Ninh, in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”. Xuân Diệu nói: “món quà đặc biệt vùng mỏ Hồng Gai Cẩm Phả cho vừa túi thơ của Huy Cận là bài Đoàn thuyền đánh cá”. 2. Đọc - chú thích (SGK) 3. Bố cục Bài thơ có thể chia làm 3 phần Khổ 1-2: Cảnh ra khơi. Khổ 3-6: Cảnh đoàn thuyền đánh cá. Khổ 7: Cảnh trở về. II. Đọc, tìm hiểu tác phẩm 1. Cảnh ra khơi - Khung cảnh hoàng hôn trên biển vừa diễm lệ vừa hùng vĩ đầy sức sống. Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then đêm sập cửa - Nghệ thuật so sánh nhân hoá: vũ trụ như một căn nhà khổng lồ bước vào trạng thái nghỉ ngơi. - Có sự đối lập giữa vũ trụ và con người: Vũ trụ nghỉ ngơi >< con người lao động.


Sóng cài then đêm sập cửa… lại ra khơi (vần trắc thanh trắc>< vần bằng thanh bằng) Khí thế của những con người ra khơi đánh cá mạnh mẽ tươi vui, lạc quan, yêu lao động. Diễn tả niềm vui yêu đời, yêu lao động, yêu cuộc sống tự do, tiếng hát của những con người làm chủ quê hương giàu đẹp. 2. Cảnh đánh cá - Khung cảnh: vầng trăng, mây cao, biển bằng… Các loại cá: các nhụ, cá chim, cá dé… * Khung cảnh biển đêm: thoáng đãng lấp lánh, ánh sáng đẹp, vẻ đẹp lãng mạn kỳ ảo của biển khơi. - Nhà thơ đã tưởng tượng ngược lại, bóng sao lùa nước Hạ Long làm nên tiếng thở của đêm, một sự sáng tạo nghệ thuật - biển đẹp màu sắc lấp lánh: hồng trắng, vàng chéo, vảy bạc, đuôi vàng loé rạng đông. - Thuyền lái gió… dò bụng biển…dàn đan thế trận. - Gõ thuyền có nhịp trăng cao, kéo xoăn tay… chùm cá nặng. Cảnh lao động với khí thế sôi nổi, hào hứng, khẩn trương, hăng say. Tinh thần sảng khoái ung dung, lạc qua, yêu biển, yêu lao động. - Âm hưởng của tiếng hát là âm hưởng chủ đạo, niều yêu say mê cuộc sống, yêu biển, yêu quê hương, yêu lao động. - Nhịp điệu khoẻ, đa dạng, cách gieo vần biến hoá, sự tưởng tượng phóng phú, bút pháp lãng mạn. 3. Cảnh trở về (khổ cuối) - Câu hát căng buồm - Đoàn thuyền chạy đua - Mặt trời đội biển - Mắt cá huy hoàng… Cảnh kỳ vĩ, hào hùng, khắc hoạ đậm nét vẻ đẹp khoẻ mạnh và thành quả lao động của người dân miền biển. - Ra đi hoàng hôn, vũ trụ vào trạng thái nghỉ ngơi. - Sau một đêm lao động miệt mài, họ trở về trong cảnh bình minh, mặt trời bừng sáng nhô màu mới, hình ảnh mặt trời cuối bài thơ là hình ảnh mặt trời rực rỡ với muôn triệu mặt trời nhỏ lấp lánh trên thuyền: Một cảnh tượng huy hoàng của thiên nhiên và lao động. III. Tổng kết. 1. Về nghệ thuật Nghệ thuật: bài thơ được viết trong không khí phơi phới, phấn khởi của những


con người lao động với bút pháp lãng mạn, khí thế tưng bừng của cuộc sống mới tạo cho bài thơ một vẻ đẹp hoành tráng mơ mộng. 2. Về nội dung Ca ngợi sự giàu đẹp của biển, sự giàu đẹp trong tâm hồn của những người lao động mới, phơi phới tin yêu cuộc sống mới, ngày đem chạy đua với thời gian để cống hiến, để xây dựng, họ là những con người đáng yêu.

BẾP LỬA (Tự học có hướng dẫn)

Bằng Việt I. Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả, tác phẩm - Bằng Việt: tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê ở Thạch Thất - Hà Tây. - Thuộc lớp nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ - Là một luật sư - Đề tài: thường viết về những kỷ niệm, ước mơ của tuổi trẻ, gần gũi với người đọc trẻ tuổi, bạn đọc trong nhà trường. Tập thơ Bếp lửa viết năm 1968. - Bài thở Bếp lửa được viết năm 1963, khi tác giả là sinh viên đang học ở Liên Xô. 2. Tìm hiểu chú thích 3. Bố cục - Bài thơ mở ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi về những kỷ niệm tuổi thơ được sống bên bà được bà chăm sóc. Nay cháu đã trưởng thành, suy nghĩ và thấu hiểu về cuộc đời bà với lẽ sống giản dị và cao quý của bà. Cuối cùng nguời cháu muốn gửi niềm thương, nhớ mong với bà. Mạch thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, tù kỷ niệm đến suy ngẫm. Bài thơ chia làm 2 phần: Phần 1 (Từ đầu đến “niềm tin dai dẳng”): những hồi tưởng về bà và tình bà cháu. Phần 2 (còn lại): Những suy ngẫm về bà, về bếp lửa, nỗi nhớ với bà.


4. Đại ý - Bài thơ là lời nói của người cháu ở nơi xa nhớ về bà và những kỷ niệm với bà, nói lên lòng kính yêu và những suy ngẫm về bà. II. Tìm hiểu bài thơ 1. Khổ thơ 1 - Tên bài thơ là Bếp lửa, câu mở đầu cũng viết về bếp lửa: khắc sâu hình ảnh bếp lửa, khẳng định nỗi nhớ dai dẳng khắc sâu bắt đầu sự khởi nguồn của khổ thơ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm …nắng mưa. - Sự cảm nhận bằng thị giác một bếp lửa thực: bập bùng ẩn hiện trong sương sớm. - Bếp lửa (câu 2) được đốt lên bằng sự kiên nhẫn, khéo léo, chắt chiu của người nhóm lửa gắn liền với nỗi nhớ gia đình. - Thời gian luân chuyển, sự lận đận, vất vả mưa nắng dãi dầu, niềm thương yêu sâu sắc, nỗi nhớ về cội nguồn. 2. 3 khổ thơ tiếp - Lên 4 tuổi, - Tám năm ròng, - Giặc đốt làng Đó là thời điểm từ bé đến lớn, ký ức về nỗi cay cực đói nghèo. 4 tuổi: đói mòn đói mỏi, đói dai dẳng, kéo dài, khô rạc ngựa gầy. - Liên hệ nạn đói năm 1945. - 4 tuổi mà đã quen mùi khối: tràn ngập tuổi thơ, thấm sâu vào xương thịt, ký ức. Hình ảnh khói cay thể hiện nỗi gian nan vất vả, đắm chìm trong khổ nghèo. - Tám năm ròng: Tu hú kêu: - Nhóm lửa - Bà kể chuyện - Bà dạy cháu làm - Bà chăm cháu học Tác giả diễn tả thời gian dài không phải là đốt lửa mà là nhóm lửa: sự khó khăn bền bỉ, kiên trì, nhóm lửa có âm thanh tha thiết của quê hương, dường như mỗi việc làm của bà đều có âm thanh của tiếng chim tu hú. - Không vui náo nức báo hiệu mùa hè về mà kêu trên cánh đồng xa, loài chim không làm tổ, bơ vơ kêu khắc khoải như tiếng vang của cuộc sống đầy tâm trạng: vừa kể, tả, bộc lộ cảm xúc. Kể chuyện, dạy cháu làm, chăm cháu học…


Người bà đại diện cho một thế hệ những người bà trong chiến tranh, những thời điểm khó khăn của đất nước. “Viết thư chớ kể này kể nọ… bình yên”. Người bà với đức tính cao cả, hy sinh thầm lặng, nhận gian khổ về mình Hình ảnh người bà và bếp lửa trong nỗi nhớ của người cháu, đó là người bà chịu thương chịu khó, giàu đức hy sinh “Rồi sớm rồi chiều… một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn ……………chứa niềm tin dai dẳng” Ngọn lửa của trái tim con người, của tình yêu thương mà người bà truyền cho người cháu, ngọn lửa của niềm tin, của hy vọng. Bếp lửa là hình ảnh của cuộc sống thực đầy vất vả nhọc nhằn của 2 bà cháu, và là hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng, hình ảnh bếp lửa hiện diện cho tình bà ấm áp như chỗ dựa tinh thần, như sự đùm bọc cưu mang chắt chiu của người bà giành cho cháu. 3. Khổ thơ cuối - Mấy chục năm… - Thói quen dậy sớm, nhóm lửa. Nhóm bếp lửa: Nhóm niềm yêu thương… ngọt bùi. Nhóm… nồi xôi gạo… sẻ chung vui Nhóm… dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. - Hình ảnh bếp lửa là sự nuôi dưỡng, nhen nhóm tình cảm yêu thương con người, thể hiện nỗi nhớ, lòng biết ơn, khơi gợi lên cho cháu một tâm hồn cao đẹp. Nỗi nhớ về cội nguồn, tình yêu thương sâu nặng của người cháu với bà. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật - Sáng tạo: hình ảnh thơ vừa thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng. - Biểu cảm, miêu tả tự sự, bình luận - Giọng điệu phù hợp với cảm xúc hồi tưởng suy ngẫm. 2. Về nội dung Bài thơ nói về những kỷ niệm rất giản dị gắn bó sâu sắc gần gũi trong đời sống, tình cảm của con người, những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức toả sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài rộng của cuộc đời, tình yêu thưogn biết ơn với bà chính là biểu hiện cụ thể của tình yêu thương, sự gắn bó với gia đình, quê hương và đó cũng là sự khởi đầu của tình người, tình yêu đất nước.

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ


Nguyễn Khoa Điềm I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả, tác phẩm - Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm, sinh ngày 15-4-1943. - Quê quán: Thôn Ưu Điềm, xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. - Thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. - Tác phẩm: viết năm 1971. - Những năm tháng chiến tranh ác liệt chiến đâu chống Mỹ cứu nước ở cả 2 miền Nam Bắc. - Thời kỳ này cuộc sống của cán bộ, nhân dân ta trên các chiến khu rất gian nan, thiếu thốn, vừa bám rẫy bám đất tăng gia sản xuất vừa chiến đấu bảo vệ căn cứ. 2. Đọc chú thích (SGK) 3. Bố cục Bài thơ được chia thành 3 khúc hát. Mỗi khúc hát đều mở đầu bằng “Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi - Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ” và kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ (gồm 4 dòng thơ, với dòng mở đầu: “ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi”). II. Đọc, tìm hiểu bài thơ 1. Hình ảnh người mẹ Tà Ôi Hình ảnh ngườ mẹ được bắn với hoàn cảnh công việc cụ thể. - Người mẹ bền bỉ quyết tâm trong công việc kháng chiến, đồng thời thắm thiết yêu em, yêu bộ đội, yêu buôn làng, đất nước. - Mẹ giã gạo góp phần nuôi bộ đội kháng chiến công việc vất vả. “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội… làm gối” - Mẹ đang làm công việc của người dân lao động, sản xuất ở chiến khu Trị - Thiên, mẹ đang tỉa bắp trên núi Kalư. Sự gian khổ của mẹ ở giữa rừng núi mênh mông, heo hút: “Lưng núi thì to…lưng mẹ thì nhỏ”. - Mẹ cùng các anh trai, chị gái tham gia chiến đấu bảo vệ căn cứ di chuyển lực lượng để kháng chiến lâu dài, tinh thần quyết tâm, tự tin vào chiến thắng.


2. Tình cảm, khát vọng của bà mẹ Tà Ôi Mối quan hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm là mối liên hệ tự nhiên và chặt chẽ. Mẹ ước: “con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần - Mai sau con lớn vung chày lún sân” vì mẹ đang giã gạo; Mẹ ước: “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều - mai sau con lớn phát mười Ka-lưi” vì mẹ đang tỉa bắp trên núi; con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ - mai sau con lớn làm người tự do” vì mẹ đang địu con để “đi giành trận cuối”. Qua ba đoạn thơ, lần lượt hiện lên những công việc cùng tấm lòng của người mẹ trên chiến khu gian khổ: bền bỉ, quyết tâm trong công việc, thắm thiết yêu con và khát khao đất nước được độc lập, tự do. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật Hình thức lời ru, giọng điệu ngọt ngào, trìu mến. 2. Về nội dung Qua hình ảnh tấm lòng người mẹ Tà-ôi, tác giả thể hiện tình yêu quê hương, đất nước tha thiết, ý chí chiến đấu cho độc lập tự do và khát vọng thống nhất nước nhà.

ÁNH TRĂNG

Nguyễn Duy I. Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm Nhà thơ Nguyễn Duy tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948 tại phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hoá. Là nhà thơ - chiến sĩ, trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Phong cách thơ độc đáo - nhất là ở thể thơ lục bát (uyển chuyển mượt mà, hiện đại ở thi liệu, cấu tứ). - 1966: Nhập ngũ - 1975: Làm báo văn nghệ. Hiện sống tại thành phố Hồ Chí Minh - Giải nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ 1972-1973; Giải A Hội Nhà văn Việt Nam


(1984). 2. Đọc 3. Bố cục 3 phần: (1) 2 khổ thơ đầu: Vầng trăng trong hoài niệm. (2) 3 khổ thở giữa: Vầng trăng trong hiện tại (3) Khổ thơ cuối: Vầng trăng trong suy tưởng. II. Tìm hiểu bài thơ 1. Hai khổ thơ đầu. Sống: Với đồng Với sông Với biển Tuổi thơ gắn bó gần gũi với thiên nhiên Gắn bó với đồng, với sông, với bể. Gắn bó với vầng trăng (tri kỉ, tình nghĩa). Nghệ thuật nhân hoá, khắc hoạ vẻ đẹp tình nghĩa thuỷ chung của trăng đối với người lính trong những năm kháng chiến. Khó khăn gian khổ của cuộc sống nơi núi rừng cùng chiến tranh. Trăng đã đến với tình cảm chân thành. Tình bạn giữa trăng và người lính gắn bó sâu nặng đằm thắm như những người bạ tri kỷ. Trăng như hiểu được tình cảm của con người. -Trần trụi với thiên nhiên - Hồn nhiên như cây cỏ. Thể hiện vẻ đẹp mộc mạc, hoang sơ. - Trăng và người lính như có sự đồng cảm, sẻ chia: tình nghĩa bền vững mãi mãi. 2. Ba khổ thơ tiếp theo Tác giả khắc hoạ vầng trăng ở những thời điểm: - Từ hồi về thành phố - Thình lình đèn điện tắt Vì cuộc sống nơi thành phố đầy đủ tiện nghi, người lính đã quen với vật chất cao sang “ánh điện, cửa gương”, lãng quên trăng, quên đi những ngày tháng gian khổ, những năm tháng chiến tranh ác liệt, quên đi tình cảm chân thành cao đẹp. Chính sự lãng quên ấy đã phá vỡ tình bạn (hàm chứa tình cảm chua xót, bất ngờ). - Hoàn cảnh đối lập : hình ảnh vầng trăng luôn thuỷ chung, ân nghĩa, thể hiện giá trị thức tỉnh tình người cao đẹp.


Sự xuất hiện đột ngột của trăng trong bối cảnh đèn điện tắt. Vầng trăng bất ngờ mà tự nhiên gợi lại bao kỷ niệm nghĩa tình. Điều đáng nói ở đây là chỉ có con người thay đổi, còn vầng trăng thì ra sao? “Đột ngột vầng trăng tròn”: trăng vẫn đến với bạn bằng tình cảm tràn đầy nguyên vẹn, vẫn chung thuỷ với người bạn năm xưa. Con người có thể quay lưng lại với quá khứ còn trăng vẫn vậy, vẫn đánh thức tâm hồn họ. “Ngửa mặt lên nhìn mặt Có cái gì rưng rưng Như là đồng là bể Như là sông, là rừng” “Mặt” nhìn “mặt” con người đối diện với vầng trăng Ánh trăng đánh thức những kỷ niệm quá khứ - đánh thức lại tình bạn năm xưa, đánh thức những gì con người lãng quên. Những hình ảnh “đồng - bể - sông - rừng” lặp lại gợi tả điều gì? Tả những kỷ niệm quá khứ gần gũi thân quen gắn bó sâu sắc. Cảm xúc của tác giả trong bài thơ này là nỗi niềm “rưng rưng”, trào dâng xúc động với những kỷ niệm về những năm tháng gian lao của người lính đã từng gắn bó với thiên nhiên, đất nước. 3. Khổ thơ cuối. Trăng: - Tròn vành vạnh - Kể chi người vô tình - Im phăng phắc Trăng cứ tròn vành vạnh, tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ vẹ nguyên chẳng thể phai mớ. Trăng không thay đổi, vẫn tràn đầy vẹn nguyên, thế mà lại bị con người lãng quên. Hình ảnh vầng trăng thể hiện trong chiều sâu suy tưởng mang tính triết lý sâu sắc: Nhắ nhở người đọc thái độ sống ân nghĩa thuỷ chung. - Từ sự im lặng ấy, trăng như một nhân chứng nghĩa tình nghiêm khắc nhắc nhở con người phải day dứt, trăn trở để nhìn lại chính mình, tìm lại mình, tìm lại những điều lãng quên trong quá khứ, một quá khứ đẹp và bất diệt - Điều làm xúc động lòng người là trăng không chỉ thuỷ chung mà còn rất cao thượng vị tha, lặng lẽ khoan dung. III. Tổng kết - Cảm xúc của tác giả trong bài thơ được thể hiện qua một câu chuyện riêng, bằng sự kết hợp hài hoà giữa tự sự và trữ tình. - Giọng điệu tâm tình, nhịp thơ khi thì trôi chảy tự nhiên, nhịp nhàng theo lời kể, khi thì ngâm Kiều Nguyệt Nga tha thiết, khi thì thầm lặng suy tư. - Hình ảnh vầng trăng có ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: biểu tượng cho quá khứ tình nghĩa, là vẻ đẹp bình dị vĩnh hằng của cuộc sống mang chiều sâu tư tưởng triết


lý; tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ vẹn nguyên tràn đầy bất diệt. - Ngôn ngữ thơ giàu sức gợi cảm.

LÀNG

Kim Lân I. Đọc, tìm hiểu chung văn bản 1. Tác giả, tác phẩm Nhà văn Kim Lân có tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1920. - Quê Từ Sơn - Bắc Ninh. - Sở trường viết truyện ngắn. - Am hiểu và gắn bó với đời sống của nông dân. Tác phẩm Làng được sáng tác trong thời kỳ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. - Tóm tắt tác phẩm: Ông Hai Thu định ở lại làng cùng du kích và đám thanh niên trẻ tuổi chiến đấu giữ làng. Nhưng vì hoàn cảnh gia đình, ông phải cùng vợ con rồi bỏ làng Dầu đi tản cư kháng chiến. Ở nơi tản cư ông luôn nhớ về làng, kể chuyện khoe làng của mình với bà con trên đó. Bỗng một hôm ông nghe tin cả làng chợ Dầu của ông theo giặc Pháp làm Việt gian, ông đau khổ, cả gia đình ông buồn. Ông chủ tịch tìm đến và cải chính làng ông là làng kháng chiến. Ông vô cùng sung sướng khoe nhà ông bị đốt cháy nhẵn, cháy rụi. 2. Đọc 3. Đại ý Truyện đã diễn tả chân thực và sinh động tình yêu làng quê của ông Hai - một người dân rời làng đi tản cư trong thời kỳ kháng chiến. 4. Bố cục: 2 phần. Phàn đầu (từ đầu đến “đôi lời”): diễn biến tâm trạng ông Hai Thu khi nghe tin làng theo giặc. Phần còn lại: diễn biến tâm trạng ông Hai khi nghe tin cải chính.


II. Đọc, tìm hiểu văn bản * Yêu làng: khoe làng ông giàu đẹp - tự hào hãnh diện về làng. - không khí cách mạng của làng sôi nổi. Ông buộc phải tản cư, ở nơi tản cư ông luôn khoe về làng mình. - Nhà ngói san sát sầm uất như tỉnh. - Di tích truyền thống. - Khoe sinh phần cụ thượng… Khi kể say sưa, 2 con mắt sáng, cái mặt biến chuyển. Toàn đoạn trích là diễn biến tâm trạng của ông Hai Thu. - Đang ở phòng thông tin, tâm trạng phấn chấn “ruột gan ông cứ múa cả lên”. - Ông vui vì không khí của kháng chiến thắng lợi bao nhiêu thì tin về làng lại làm cho ông buồn và đau khổ bấy nhiêu. Thái độ, tâm trạng. - Quay phắt lại, lắp bắp hỏi. - Cực kỳ đau khổ. - Cổ ông lão nghẹn đắng cả lại, da mặt tê rân rân, ông lặng đi tưởng không thở được, một lúc sau ông mới rặn è è, nuốt một cái gì vướng ở cổ, ông cất tiếng hỏi giọng lạc hẳn đi. - Cúi gằm mặt, về nằm vật ra giường, nước mắt trào ra, ông rít lên, rồi ngờ ngợ, một loạt các câu hỏi, rồi trằn trọc ngủ. Nội tâm: day dứt, trằn trọc. + Không biết đi đâu về đâu. + Về làng không được(làng theo giặc) + Đi đâu, ở đâu người ta cũng đuổi. - Ông chẳng biết nói cùng ai, đành thủ thỉ nói với con cho vơi đi sự đau khổ. + Nước mắt ông lão giàn ra, chảy ròng ròng trên hai má. Đau đớn tủi nhục khi nghe tin làng theo giặc. Ông là người yêu làng, yêu nước, yêu kháng chiến. * Khi nghe tin cải chính: + Thái độ: hồ hởi vui vẻ + Nét mặt: tươi vui rạng rỡ hẳn lên. + Hành động: chia quà cho con; công khai đi báo tin nhà ông bị Tây đốt. Ông lật đật, bô bô… 3 lần lật đật cùng với động tác. “Múa tay lên mà khoe”( lại khoe) - Ra láo!Láo hết!Toàn là si sự mục đích cả! Niềm vui sướng hạnh phúc choáng ngợp tâm trí của ông. Ông Hai yêu làng yêu nước tha thiết. Niềm tin của ông vào kháng chiến, tin vào Bác Hồ… khiến người đọc cảm động. Ông Hai chỉ là một người nông dân bình thường nhưng biết hi sinh cái riêng vì kháng chiến. Điều đó cho thấy cuộc kháng chiến chống Pháp đã đi sâu vào tiềm thức của người dân để trở thành cuộc kháng chiến của toàn dân. Đó chính là sự tinh tế, tài tình của Kim Lân. - Ngôn từ mộc mạc, tự nhiên, hợp lý (phù hợp với tính cáh người nông dân), thể


hiện sự am hiểu đời sồng, ngòi bút tinh tế của tác giả. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật Truyện được xây dựng bằng diễn biến tâm trạng, tâm lý thích khoe làng của ông Hai - Truyện có sức thuyết phục và ý nghĩa sâu sắc. - Truyện được xây dựng trên cơ sở tình quê, tình yêu quê hương của một người có tinh thần kháng chiến, nên niềm vui nỗi buồn đều thấm thía. - Ngôn ngữ nhân vật được miêu tả nhuần nhị, lời nói độc đáo thể hiện một năng lực miêu tả sắc xảo. - Khắc hoạ diễn biến tâm lý nhân vật thành công. - Tình huống điển hình, nhân vật bộc lộ tính cách rõ nét. 2. Về nội dung Tình yêu làng, yêu nước tha thiết của ông hai gắn liền với niềm vui, nỗi buồn, sướng khổ của ông trong quá khứ và hiện tại?

LẶNG LẼ Sapa

Nguyễn Thành Long I. Đọc, tìm hiểu chung văn bản 1. Tác giả - tác phẩm - Nhà văn Nguyễn Thành Long (1925-1991), quê quán: huyện Duy Xuyên tỉnh Quảng Nam. - Ngoài truyện, bút kí, ông còn làm thơ, viết phê bình văn học. Tác phẩm: Viết nhân chuyến đi công tác Lào Cai (1970) trong tập “Giữa trong xanh” in 1972, 2. Đọc chú thích (SGK) 3. Bố cục(3 phần) -Phần 1 (từ đầu đến “kìa anh ta kìa”): giới thiệuc cuộc gặp gỡ tình cờ. - Phần 2 (tiếp đến… “Không có vật gì như thế”): Diễn biến cuộc gặp gỡ. - Phần 3 (còn lại): Cuộc chia tay cảm động giữa anh thanh niên và đoàn khách.


4. Cốt truyện và nhân vật - Cốt truyện: đơn giản với một tình huống độc đáo: cuộc gặp gỡ tình cờ giữa anh thanh niên và đoàn khách. - Cuộc gặp gỡ tình cờ, thuận lợi cho việc giới thiệu nhân vật chính là anh thanh niên, anh thanh niên được hiện ra qua cái nhìn và ấn tượng của các nhân vật khác. II. Tìm hiểu văn bản. 1. Nhân vật anh thanh niên - Qua lời kể của bác lái xe. - Trên đỉnh Yên Sơn 2600m - Người cô độc nhất thế gian - Làm nghề khí tượng kiểm vật lý địa cầu. Tình huống gặp gỡ làm quen bất ngờ, thú vị, có tác dụng gieo vào lòng người đọc, các nhân vật ấn tượng đầu tiên mạnh mẽ, hấp dẫn. - Tầm vóc nhỏ bé. - Nét mặt rạng rỡ - Gói thuốc làm quà cho vợi bác lái xe - Mừng quýnh vì sách - Tặng hoa cho cô gái - Pha trà ngon mời khách. Thể hiện sự cởi mở, chân thành, ân cần, chu đáo của anh thanh niên. Ông ngạc nhiên khi thấy: - Một vườn hoa thược dược tươi tốt - Một căn nhà sạch sẽ với bàn ghế… - Cuộc đời riêng của anh thu dọn trong góc với một chiếc giường, một bàn học và một giá sách. - Nuôi gà, vườn thuốc quý, trồng hoa. - Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất. - Thường đo mưa: đo xong đổnuwowcs ra cốc phân ly mà đo. - Máy nhật quang: ánh nắng mặt trời xuyên qua kính này đốt các mảnh giấy cứ theo mức độ, hình dáng vết cháy mà định nắng. -Công việc đòi hỏi sự tỷ mỷ, công phu, chính xác. - Máy Vin nhìn khoảng cách giữa các răng cưa mà đón gió. - Nhìn gió lay lá hay nhìn trời thấy sao noà khuất, sao nào sáng có thể tính được mây, gió. - máy nằm dưới sâu kia để đo chấn động vỏ trái đất, lấy con số báo về bằng máy bộ đàm mỗi ngày. - Say sưa, dù bất kể thời tiết thế nào cũng không bỏ một ngày, không quên một buổi - Làm việc nghiêm túc đúng giờ, tận tâm, tận lực, có ý thức trách nhiệm và kỷ


luật cao. - Anh xác định rõ mục đích công việc mình làm, tìm thấy niềm vui trong công việc, sẵn sàng cống hiến tuổi trẻm, tài năng và sức lực của đất nước. - Bác đừng mất công về háu, để cháu giới thiệu với bác ông kỹ sư vườn rau hay nhà nghiên cứu sét 11 năm Anh là người khiêm tốn, luôn hoà mình vào đội ngũ những người tri thức. - Quan niệm về người cô độc: ta với công việc là hai. - Nỗi nhớ người, “thèm người”. - Vị trí cuộc sống: về ấn tượng mà mỗi con người tạo ra trong cuộc đời anh. Đó là những suy nghĩ rốt đẹp của một tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống. - Kể chuyện một cách hồn nhiên, chân thành, say sưa, sôi nổi. - Nói to những điều mà người ta chỉ nghĩ hay ít nghĩ Tác giả khắc hoạ khá chân thực sinh động bức chân dung đẹp đẽ về anh thanh niên, sống có lý tưởng vui vẻ, thích giao tiếp, chu đáo với mọi người. Giữa thiên nhiên im ắng hắt hiu, giữa cái lặng lẽ của Sa Pa vẫn vang lên những âm thanh trong sáng, vẫn ánh lên những sắc màu lung linh, lan toả hơi ấm tình người và sự sống của những con người lao động như anh thanh niên. Đó là những vẻ đẹp thật giản dị nhưng cũng thật thiêng liêng với những khát vọng háo hức của con người lao động mới. 2. Các nhân vật khác. - Nhân vật xuất hiện trực tiếp - Nhân vật xuất hiện gián tiếp. a. Nhân vật xuất hiện trực tiếp - Đây là người trung gian, tạo ra sự gặp gỡ giữa các nhân vật. * Bác lái xe: - Là người sôi nổi có nhiều năm công tác, có nhiều kinh nghiệm. - Góp phần làm nổi bật nhân vật chính - 32 năm chạy trên tuyến đường, hiểu tường tận SaPa. - Qua lời kể của bác lái xe, cô gái và người đọc hồi hộp đón chờ sự xuất hiện của anh thanh niên. * Nhân vật ông hoạ sĩ già: - Là một nguời từng trải cuộc sống và am hiểu nghệ thuật; lời nói, cử chỉ, thái độ của ông làm cho nhân vật chính hiện ra rõ nét hơn, đồng thởi lại khơi gợi thêm nhiều khía cạnh ý nghĩa về cuộc sống, về nghệ thuật. - Ngay phút đầu gặp anh thanh niên, bằng sự từng trải nghề nghiệp và niềm khát khao của người nghệ sỹ đi tìm đối tượng của nghệ thuật, ông đã xúc động bối rối vì hoạ sỹ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết. - Là người từng trải, khát khao nghệ thuật. - Nhạy cảm, thâm trầm sâu sắc. - Trước chàng trai trẻ đáng yêu, ông hoạ sĩ bỗng thấy như “nhọc quá” vì những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Chi tiết này giúp cho nhân vật chính hiện lên rõ nét hơn.


* Cô kỹ sư trẻ - Một kỹ sư trẻ vừa mới ra trường, xung phong lên miền núi heo hút công tác. - Hồn nhiên, ý tứ kín đáo - Tìm thấy lẽ sống hướng đi cho mình. - Bó hoa tinh thần, sự háo hức và mơ mộng. - Những thu lượm bổ ích phong phú tươi non về nhận thức, tâm hồn, hiểu con đường cô đang đi tới, yên tâm và vững tin vào quyết định mà cô đã lựa chọn. - Sức toả sáng của nhân vật chính (anh thanh niên) giúp cô có sức mạnh, vững tin hơn bước tiếp con đường mình đã chọn. b. Nhân vật xuất hiện gián tiếp * Ông kỹ xư vườn rau. * Anh cán bộ nghiên cứu sét. Sự từ chối làm mẫu vẽ của anh thanh niên còn mở ra trước mắt người đọc cả đội ngũ những người tri thức cống hiến thầm lặng. - Ông kỹ sư vườn rau Sa Pa ngày này sang ngày khác rình xem ong thụ phấn cho su hào như thế nào để cứ thế đi thụ phấn cho từng cây su hào cho củ ngọt hơn, to hơn. - Anh cán bộ nghiên cứu sét “Mười một năm không một ngày xa cơ quan, không đi đến đâu mà tìm vợ”. Họ đang ngày đêm lao động miệt mài, cống hiến thầm lặng, hy sinh cả tuổi trẻ hạnh phúc cá nhân, góp phần xây dựng đất nước. Đằng sau cái sự lặng lẽ của Sa Pa là sự sôi động của những con người lao động mới đang ngày đêm miệt mài, âm thầm, lặng lẽ cống hiến, xây dựng tổ quốc. Gọi chung chung như vậy nhằm khắc hoạ rõ chủ đề truyện: họ là những con người bình thường, giản dị không tên tuổi, họ ngày đêm lao động làm việc, hi sinh tuổi trẻ, gia đình, hạnh phúc (cống hiến thầm lặng). Sự xuất hiện các nhân vật khác làm nổi bật khắc hoạ rõ nét nhân vật chính được soi rọi từ nhiều phía. III. Tổng kết 1. Về nghệ thuật - Kể tự nhiên, hấp dẫn. - Truyện có nhiều chi tiết thực. - Kết hợp tự sự, miêu tả, biểu cảm, nội tâm nhân vật. - Khắc hoạ rõ nét tính cách của nhân vật: + Qua lời nói, cử chỉ + Qua việc làm + Các mặt khác. 2. Về nội dung Ca ngợi nét sống đẹp của con người lao động mới: cống hiến cho đời một cách


âm thầm lặng lẽ, những con người có lý tưởng sống đẹp chấp nhận vị trí công tác khó khăn và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

CHIẾC LƯỢC NGÀ

Nguyễn Quang Sáng I.Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1.Tác giả - tác phẩm: *Tác giả: Nhà văn Nguyễn Quang Sáng sinh năm 1932. Quê quán: huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. - Tham gia kháng chiến chống Pháp. - 1945 tập kết ra Bắc, viết văn. - Kháng chiến chống Mỹ ông về Nam Bộ tiếp tục kháng chiến, viết văn,… Ông viết nhiều thể loại : truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản phim; đề tài chính; cuộc chiến đấu của nhân dân Nam Bộ. Tác phẩm viết năm 1966, khi tác giả hoạt động ở chiến trường Nam Bộ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, được đưa vào tập truyện cùng tên. - Đoạn trích thuộc phần giữa truyện. 2.Đọc và tóm tắt truyện: * Phần đầu của truyện trên đường cùng đoàn cán bộ đi công tác, ông Ba (tên người kể chuyên) được cô giao liên rất trẻ dẫn đường, đó là tuyến đường bọn địch lùng quét rất gắt gao. - Hành lý và tư trang ông Ba mang theo chỉ có tài liệu và một kỷ vật của người bạn gửi ông trước lúc hy sinh, 1 cây lược bằng ngà voi nhờ ông đem về trao tận tay cho người con gái. * Phần trích học: Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến mãi đến khi con gái lên 8 tuổi ông mới có dịp về nhà thăm con. Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt làm cho ông không còn giống với người trong ảnh chụp mà em biết, cho nên em đối xử với ba như người xa lạ. - Đến lúc Thu nhận ra ba, tình cảm cha con thức dậy thật mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. - Ở nơi căn cứ, người cha giành hết tình cảm thương nhớ, yêu quý con và việc làm chiếc lược ngà để tặng cho cô con gái bé bỏng. - Trong một trận càn ông đã hy sinh trước lúc nhắm mắt ông còn kịp trao chiếc lược ngà cho bạn.


- Tình huống truyện: 2 tình huống thể hiện sâu sắc tình cảm cha con ông Sáu. + Tình huống 1: Cuộc gặp gỡ của 1 cha con sau 8 năm, con không nhận cha, khi con nhận ra thì cha phải đi. + Tình huống 2: ở khu căn cứ, người cha dồn hết tình cảm làm cây lược tặng con. Lúc sắp hy sinh, ông chỉ kịp trao đồng đội chiếc lược nhờ chuyển cho con gái. Tình huống 1 bộc lộ tình cảm mãnh liệt của Thu với cha. Tình huống 2 bộc lộ tình cảm sâu sắc của cha với con. II.Đọc - hiểu văn bản 1.Tình cảm của bé Thu đồi với cha a. Thái độ của Thu trước khi nhận ra ông Sáu là cha: - Nghe gọi giật mình – tròn mắt nhìn. - Nó ngơ ngác, lạ lùng. - Con bé thấy lạ quá…muốn hỏi đó là ai? - Mặt nó bỗng tái đi… vụt chạy… kêu thét lên: Má! Má! - Cái tình cha con cứ nôn nao - Không thể chờ xuồng cập bến… nhún chân, nhảy tót lên. - Bước vội vàng… kêu to…Thu! Con - Vết thẹo dài đỏ ửng, giần giật… - Sự xuất hiện của ông Sáu khiến bé Thu ngờ vực. Nó sợ hãi, lảng tránh ông. Chứng kiến phản ứng của Thu trước sự vồ cập của cha, ông Sáu bất ngờ, không hiểu vì sao bé lại có thái độ như vậy. - “Anh đứng sững lại đó nhìn theo con, nỗi đau đớn khiến mặt anh sầm lại…hai tay buông xuống như bị gãy”. Trong suốt mấy ngày, mặc cho ông Sáu tìm mọi cách vỗ về, gần gũi con bé, nhưng nó vẫn xa lánh. - Anh vỗ về: con bé đẩy ra. - Anh mong con gọi ba: con bé chẳng gọi. - Mẹ bảo gọi ba ăn cơm: nó gọi trống không. - Nồi cơm to đang sôi: nó không nhờ chắt nước. - Ông Sáu gắp cho cái trứng cá: nó hắt ra. - Ông Sáu tát nó một cái: nó oà khóc bỏ sang bà ngoại. Gan lì, ương bướng, cương quyết. - Em bé là người có cá tính mạnh mẽ, tình cảm sâu sắc chân thật dành cho ba. Em chỉ nhận khi biết chắc chắn đó là ba mình. b. Thái độ hành động của Thu khi nhận ra cha Sau khi sang bà ngoại bà giải thích, Thu hiểu ra vì sao ba có cái thẹo dài trên mặt, sự nghi ngờ trong em được giải toả. Trạng thái ân hận nuối tiếc


Nó nằm im lăn lộn, thỉnh thoảng thở dài như người lớn, cũng vì thế mà vào buổi sáng lúc ông Sáu chia tay mọi người ra đi, con bé trở về thì ba nó đã phải đi rồi. c. Tình cha con sâu nặng của ông Sáu - Nỗi ân hận day dứt vì lỡ đánh con. - Những đêm rừng, nằm trên võng…nhớ con… anh cứ ân hận, nỗi khổ tâm đó giày vò anh. - Lời dặn của đứa con lúc chia tay “Ba về! Ba mua cho con một cây lược nghe ba!” đã thúc đẩy ông làm 1 cây lược bằng ngà cho con bé mới được. Những chi tiết chân thực, bộc lộ rõ tình cảm cảm xúc của người cha lúc xa con. Càng nhớ càng thương con càng xót xa ân hận vì đã lỡ đánh con và lời dặn dò ngây thơ của đứa con bé bỏng cứ vang lên trong tâm khảm – khiến người cha trăn trở - không yên. Dường như lúc nào ông cũng nghĩ đến điều đó, chính tình cảm dành cho con đã thôi thúc ông thực hiện bằng được lời hứa. Khi tìm được khúc ngà voi, ông Sáu hớt hải chạy về, “tay cầm khúc ngà đưa lên khoe tôi, mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà”. Ông Sáu vô cùng sung sướng, vui mừng vì ông đã có thể thực hiện được lời hứa với đứa con bé bỏng mà ông vô cùng thương nhớ. Việc ông sắp làm không phải là cách ông thực hiện lời hứa mà điều chủ yếu là giúp ông giải toả nỗi ân hận vì đã lỡ đánh con, lại vừa giúp ông bày tỏ nỗi niềm thương nhớ đối với đứa con. + Những lúc rỗi, anh cưa từng chiếc răng lược, thận trọng, tỷ mỷ và cố công như người thợ bạc… + Trên sống lưng lược có khắc một hàng chữ nhỏ mà anh đã gò lưng, tẩn mẩn khắc từng nét “yêu nhớ tặng Thu con của ba”. + Những đêm nhớ con anh lấy cây lược ngà ra ngắm nghía rồi mài lên mái tóc cho cây lược thêm bóng , thêm mượt… + Có cây lược, anh càng mong gặp lại con: Người cha dồn hết tình cảm yêu thương mong nhớ đứa con vào làm cây lược, món quà cho con mà ông đã hứa. Ông đã làm cây lược bằng sự tập trung cao độ, dường như mỗi chiếc răng lược, mỗi hàng chữ khắc trên sống lưng lược đều là hiện thân tình cảm của ông đối với con. - Chiếc lược ngà ông làm đã trở thành vật quý giá thiêng liêng với ông, nó đã làm dịu đi nỗi ân hận và chứa đựng bao nhiêu tình cảm yêu mến nhớ thương mong đợi của người cha với đứa con xa cách. - Nhưng rồi một tình cảm đau thương đã xảy ra: Trong một trận càn của kẻ thù, ông Sáu đã hy sinh khi chưa kịp trao cây lược ngà (món quà của ông) cho cô con gái bé bỏng. - Đồng ý, bởi vì: Nó thể hiện tình cảm sâu nặng của người cha đối với con trong hoàn cảnh chiến tranh ngặt nghèo, nhiều éo le, gian khổ. - Chiến tranh luôn đồng nghĩa với đau thương mất mát, nhưng điều quý giá nhất trong cái mất mát đó là tình cha con, tình cảm muôn thuở có tính nhân bản bền


vững, vừa cho ta thấy cụ thể nỗi đau mà con người phải gánh chịu bởi chiến tranh. Tình cảm của ông Sáu dành cho con thật sâu nặng, tình cảm ấy bất diệt trước sự huỷ diệt tàn khốc của chiến tranh. III. Tổng kết. 1. Về nghệ thuật: - Xây dựng cốt truyện khá chặt chẽ có những yếu tố bất ngờ nhưng hợp lý - Lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp. Chủ động xen vào những ý kiến bình luận suy nghĩ để dẫn dắt sự tiếp nhận của người đọc, người nghe: Ông Ba vừa là người chứng kiến câu chuyện, vừa là người trực tiếp tham gia vào câu chuyện. Lời kể vừa khách quan, vừa bộc lộ sâu sắc cảm xúc ý nghĩ của nhân vật, làm cho câu chuyện trở nên đáng tin cậy, người kể lại chủ động điều khiển nhịp kể theo trạng thái cảm xúc của mình. Chi tiết chiếc lược ngà có ý nghĩa nối kết các nhân vật trong tác phẩm, vừa là biểu hiện cụ thể của tình cảm người cha dành cho con – vừa là biểu tượng tình cha con sâu nặng. Xây dựng tình huống bất ngờ, hợp lý. Nghệ thuật khắc hoạ tâm lý, xây dựng tình cách nhân vật. 2.Về nội dung - Truyện diễn tả một cách cảm động tình cảm của cha con ông Sáu trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh, qua đó tác giả khẳng định và ca ngợi tình cảm cha con thiêng liêng như một giá trị nhân bản sâu sắc.

CỐ HƯƠNG

Lỗ Tấn I. Đọc, tìm hiểu chung văn bản 1.Tác giả - tác phẩm - Lỗ Tấn: Lúc nhỏ tên là Chu Thụ Nhân(1881-1963). - Là chiến sĩ cộng sản kiên định, sớm có tư tưởng văn học tiến bộ. - Công trình nghiên cứu và tác phẩm văn chương của Lỗ Tấn rất đa dạng và đồ sộ. - Truyện có nhiều chi tiết hư cấu không đúng với sự thực. - Là 1 truyện ngắn có yếu tố hồi ký (truyện ký) chứ không phải là hồi ký. - Phương thức biểu đạt chủ yếu là tự sự - song biểu cảm là phương thức biểu đạt có giá trị quan trọng trong tác phẩm.


- Trong “Cố Hương”, tác giả dùng ngôi thứ nhất không chỉ dẫn dắt câu chuyện mà còn thể hiện tình cảm, quan điểm, nguyện vọng. Đặc biệt ngay cả khi dung phương thức biểu đạt khác, kể cả miêu tả và lập luận, tình cảm sâu kín của tác giả thấm đẫm trong từng trang viết. +Không phải sau 20 năm Lỗ Tấn mới về quê (tham khảo chú thích 1 SGK). - Dù là truyện có nhiều chi tiết có thực trong cưộc đời Lỗ Tấn, song không nên đồng nhất nhân vật “tôi” với tác giả. 2.Đọc, tìm bố cục, tóm tắt văn bản *Đọc *Bố cục: 3 phần 1. Từ đầu đến “đang làm ăn sinh sống”: nhân vật “tôi” trên đường về quê. 2. Tiếp đến “sạch trơn như quét”: những ngày “tôi” ở quê. 3. Còn lại: “Tôi” trên đường rời xa quê. *Tóm tắt: “Tôi” trở về quê sau hơn 20 năm xa cách. Lúc này thời tiết đang độ giưã đông, trời âm u, gió lạnh lùa vào khoang thuyền, làng xóm giờ đây tiêu điều xơ xác. Hình ảnh làng quê cũ hiện lên trong ký ức làm lòng “tôi” thấy không vui, về thăm làng chuyến này, “tôi” có ý định từ giã quê lần cuối và lo việc chuyển nhà đi nơi khác. “Tôi nhớ đến người bạn cũ thủa nhỏ là Nhuận Thổ: 1 cậu bé nông dân khỏe mạnh, tháo vát, hiểu biết và hồn nhiên.Ngày ấy 2 đứa trẻ chơi thân với nhau, sau 20 năm xa cách gặp lại, nhân vật tôi thấy Nhuận Thổ đã thay đổi nhiều: Anh trở thành 1 người nông dân nghèo khổ, đần độn, mụ mẫm đi, “Tôi” buồn bã rời quê với niềm băn khoăn không biết tương lai của cháu Hoàng và Thuỷ Sinh sau này sẽ ra sao, hình ảnh con đường ở cuối truyện nói lên lòng mong mỏi hy vọng 1 sự đổi thay. II. Đọc - Hiểu văn bản Diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi”. 1. Trên đường về thăm quê - Thời tiết đang độ giữa đông - trời u ám, giá lạnh. - Từ biệt làng quê lần cuối, rời nhà đến nơi làm ăn sinh sống. - Hình ảnh làng xóm xa gần, thấp thoáng tiêu điều. - Cách miểu tả kết hợp vừa kể, vừa tả theo kiểu hồi ức, thể hiện rõ tâm trạng của nhân vật. - Tâm trạng buồn, một nỗi buồn tiếc xót xa sau 20 năm trở về quê cũ. 2. Những ngày ở quê


a. Cảnh và con người ở quê *Cảnh: - Sáng tinh mơ - Trên mái ngói mấy cọng rơm khô phất phơ - Các gia đình đã dọn đi nhiều, càng hiu quạnh. Hoang vắng, hiu quạnh gợi cảm giác buồn. + Mẹ: mừng rỡ, nét mặt ẩn 1 nỗi buồn. - (Nỗi buồn của người sắp phải từ giã nơi mình sinh ra và lớn lên, từng gắn bó niềm vui và nỗi buồn trong cuộc đời mà chưa hẹn ngày gặp lại) - Nỗi buồn khó nói thành lời (nỗi buồn trước sự thay đổi của quê hương). +Cháu Hoàng: nhìn tôi chòng chọc vì nó chưa gặp tôi lần nào, tôi thấy khác xa những người ở quê mà hàng ngày nó được gần gũi, tiếp xúc. +Thím Hai Dương: Trước kia - Nàng tây thi đậu phụ, chị xoa phấn, lưỡng quyền không cao. - Môi không mỏng, chị là người phụ nữ khá đẹp, có sức quyến rũ. Bây giờ - Người đàn bà trên dưới 50, lưỡng quyền nhô ra. -Môi mỏng dính - Chân nhỏ xíu giống như chiếc com-pa. - Hình ảnh người đàn bà tiều tuỵ, xấu xí, khác hẳn xưa, do dấu ấn của thời gian và vất vả của cuộc đời hằn sâu trên vóc dáng của con người đó. + Tính cách : giọng nói the thé, hay nói cạnh khoé, nguẩy *** quay đi còn giất đôi bít tất… - Trở thành con người đanh đá, tham lam, ích kỷ. Hình ảnh đối lập thể hiện sự thay đổi ghê gớm, thay đổi hoàn toàn trở thành một con người khác hẳn, tham lam, ích kỷ, đanh đá. +Nhuận Thổ Sau 20 năm - Cao gấp 2, da vàng sạm - Mắt viền đỏ húp lên, mũ rách tươm - Tay nặng nề thô kệch, nứt nẻ như vỏ cây thông - Xưng hô cung kính, cách thưa bẩm - Nói năng thiểu não, chán ngán, mệt - Hành động, cử chỉ: hút thuốc, ăn cơm xong nhặt nhạnh vật thừa. Sau 20 năm: thay đổi nhiều, là người nông dân già nua, nghèo khổ, đần độn, mụ mẫm, cam chịu số phận. Nguyên nhân là do xã hội phong kiến: đông con nhà nghèo, chỗ nào cũng hỏi tiền không luật lệ gì cả, mất mùa thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày đoạ. Phản ánh hiện thực đầy đau khổ buồn tẻ của nông thôn Trung Quốc thời phong kiến.


- Tình trạng mụ mẫm, thái độ cam chịu, chấp nhận số phận của nhân vật Nhuận Thổ nói riêng, người nông dân Trung Quốc nói chung, đó là điều nguy hiểm nhất, là điều trăn trở đau xót nhất của nhà văn. Tình bạn giữa 2 người, tình cảm sâu sắc không đổi thay. Đó là nét phẩm chất đáng quý của người nông dân. Nhuận Thổ: là nhân vật điển hình của người nông dân Trung Quốc với cuộc sống nghèo khổ, an phận, đau thương cùng tình trạng tinh thần mu muội, của dân chúng trong xã hội phong kiến đầu thế kỷ XX. - Tác giả đã dùng nghệ thuật hồi ức, hiện tại để đối chiếu so sánh làm rõ cảnh và người ở quê trong quá khứ và hiện tại. Tâm trạng của nhân vật “tôi”: Thấy buồn xót trước cảnh đổi thay theo chiều hướng lụi tàn của quê hương và trước tình trạng tinh thần lạc hậu mụ mẫm của dân chúng. Đây là những đoạn độc thoại nội tâm để xen kẽ với đoạn tự sự miêu tả đặc sắc. - Khi gặp thím Hai Dương: trầm ngâm, im lặng. - Gặp Nhuận Thổ: điếng người, buồn thương.

NHỮNG ĐỨA TRẺ

Go- rơ-ki I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm a) Tác giả Mác - xim Go - rơ - ki (1868 - 1936) là nhà văn Nga, tên thật là A-lếch-xây Pê-scốp. Ông sinh trưởng ở thành phố Ni - giơ- ri Nô - vơ - gô-rốt, trong một gia đình lao động nghèo. Go - rơ - ki đã trải qua tuổi thơ cay đắng, tủi nhục. Bố mất sớm, mẹ đi lấy chồng khác, A-li-ô-sa ở với ông bà ngoại. Do cảnh nhà ngày càng túng thiếu, A-li-ô-sa phải bỏ học, tự kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau. Năm 16 tuổi, A-li-ô-sa đi Can - đan, ước mơ vào đại học, nhưng vì không có tiền nên lại phải tiếp tục đi làm nuôi thân. Các tác phẩm chính: bộ ba tiểu thuyết tự thuật Thời thơ ấu (1913-1914), Kiếm sống(1915-1916), Những trường đại học của tôi(1923), Người mẹ (1906-1907), Cuộc đời Clim Xam- ghin (1925-1936) b) Tác phẩm Thời thơ ấu gồm mười ba chương, là cuốn đầu tiên trong ba bộ tiểu thuyết nói trên. Phần này chủ yếu thuật lại quãng đời thơ ấu gian khổ của Go - rơ - ki trong


khoảng thời gian sống cùng ông bà ngoại. 2. Đọc 3. Bố cục Đoạn trích có thể chia làm 3 phần: Phần 1 (từ đầu đến “đầu đội chiếc mũ xù lông”): tình bạn tuổi thơ trong trắng. Phần 2 (tiếp đến “cấm không được vào nhà tao!”): tình bạn vẫn cứ tiếp diễn. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Những đứa trẻ sống thiếu tình thương. Hai gia đình thuộc hai thành phần xã hội khác nhau, một bên là dân thường, một bên là quan chức giàu sang nên Ốp-xi-an-ni-cốp không cho những đứa trẻ chơi với nhau. - Ba đứa trẻ nhà Ốp-xi-an-ni-cốp: Do A-li-ô-sa từng góp sức cứu đứa nhỏ khi nó bị rơi xuống giếng nên chúng hiểu được lòng tốt của câu. - A-li-ô-sa : sống trong cảnh gian khổ, tủi cực nhưng A-li-ô-sa không cảm thấy xa lạ với những đứa trẻ hàng xóm. Qua trò chuyện chú biết chúng tuy sống trong cảnh giàu sang nhưng cũng không sung sướng gì(mẹ chết, sống với dì ghẻ, bị bố cấm đoán, đánh đòn…). Hoàn cảnh thiếu tình thương giống nhau khiến A-li-ô-sa thân thiết với mấy đứa trẻ kia. Tình bạn ấy đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng Go - rơ - ki khiến mấy chục năm sau ông vẫn còn nhớ như in và kể lại hết sức xúc động. 2. Những quan sát và nhận xét tinh tế A-li-ô-sa chưa hiểu gì về chúng, thậm chí còn không phân biệt được đứa này với đứa kia: “Chúng cùng mặc áo cánh, quần dài màu xám, cùng đội mũ như nhau…” Hình ảnh so sanh chính xác khiến ta liên tưởng đến cảnh lũ gà con sợ hãi co cụm vào nhau khi nhìn thấy diều hâu. Chi tiết đó thể hiện sụ thông cảm của A-li-ô-sa đối với nỗi bất hạnh củ những người bạn mới. Khi đại tá Ốp-xi-an-ni-cốp xuất hiện, mắng, những đứa trẻ lặng lẽ đi vào nhà khiến A-li-ô-sa liên tưởng chúng giống như những con ngỗng ngoan ngoãn. Đây cũng là một so sánh rất chính xác, vừa thể hiện dáng dấp bề ngoài của những đứa trẻ, vừa cho thấy thế giới nội tâm của chúng. Bị bố áp chế, chúng trở nên nhút nhát và cam chịu. Một lần nữa, A-li-ô-sa tỏ thái độ cảm thông với những người bạn của mình. 3. Chuyện đời thường và chuyện cổ tích


- Chi tiết về mụ gì ghẻ: Khi nghe những đứa trẻ hàng xóm nhắc chuyện dì ghẻ, A-li-ô-sa liên tưởng ngay đến nhân vật dì ghẻ độc ác trong truyện cổ tích. -Chi tiết về người “mẹ thật”: A-li-ô-sa nói với lũ trẻ: “Mẹ thật của các cậu thế nào rồi cũng sẽ về, rồi các cậu xem”. Khi những đứa trẻ thắc mắc, cậu lại nói : “Trời ơi, biết bao nhiêu lần những người chết, thậm chí đã bị xả ra từng mảng, mà chỉ cần vẩy cho ít nước phép là sống lại…”. - Hình ảnh người đàn bà nhân hậu: Bà ngoại của A-li-ô-sa là người rất nhân hậu.Trong đoạn trích này, mỗi lần A-li-ô-sa nhắc đến bà ngoại là để nói bà thường kể chuyện cổ tích cho chú nghe. Chú lại đem những câu chuyện ấy kể lại cho các bạn, chỗ nào quên lại chạy về hỏi bà. Khi đứa con đại tá khái quát: “Có lẽ tất cả các bà đều tốt, bà mình trước cũng rất tốt…” thì trước mắt chúng ta như hiện lên hình ảnh các nhân vật bà nội, bà ngoại trong truyện cổ tích. III. Tổng kết Trong đoạn trích Những đứa trẻ, bằng tài kể chuyện giàu hình ảnh, đan xen chuyện đời thường với chuyện cổ tích, Mác - xim Go - rơ - ki đã thuật lại hết sức sinh động tình bạn thân thiết của ông hồi nhỏ với những đứa trẻ sống thiếu tình thương bên hàng xóm, bất chấp những cản trở trong quan hệ xã hội lúc bấy giờ.

BÀN VỀ ĐỌC SÁCH

Chu Quang Tiềm I. Đọc - tìm hiểu chung về văn bản 1.Tác giả - tác phẩm a) Tác giả Chu Quang Tiềm (1897-1986) là nhà mĩ học, lí luận học nổi tiếng của Trung Quốc. - Đây không phải là lần đầu ông bàn về đọc sách. - Bài viết là kết quả của quá trình tích luỹ kinh nghiệm, dày công suy nghĩ, là những lời bàn tâm huyết, những kinh nghiệm quý báu của thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau, được đúc kết bằng trải nghiệm của mấy mươi năm, bằng cả cuộc đời của một con người - cả một thế hệ, một lớp người đi trước. b) Tác phẩm Văn bản Bàn về đọc sách - Xuất xứ: trích trong cuốn Danh nhân Trung Quốc bàn về niềm vui nỗi buồn của


việc đọc sách - Bắc Kinh, 1995. - Người dịch: Trần Đình Sử. - Phương thức biểu đạt: Nghị luận. - Vấn đề nghị luận: Bàn về đọc sách. 2. Đọc - chú thích 3. Bố cục Văn bản có thể chia làm 3 phần: - Phần 1 (từ đầu… đến “thế giới mới”): tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách. - Phần 2(Tiếp đến “tiêu hao năng lượng”): nêu các khó khăn, các thiên hướng sai lệch của việc đọc sách ngày nay. - Phần 3 (còn lại): Bàn về các phương pháp đọc sách: + Cách lựa chọn sách cần đọc. + Cách đọc thế nào để có hiệu quả. II. Đọc, tìm hiểu văn bản 1. Đọc 2. Tìm hiểu văn bản. - Ý nghĩa, tầm quan trọng của sách: + Sách là kho tàng quý báu, cất giữ những di sản tinh thần của nhân loại đã thu lượm, nung nấu mấy ngàn năm qua. + Là cột mốc trên con đường tiến hoá của nhân loại. + Sách đã ghi chép cô đúc và lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà loài người tìm tòi, tích luỹ được qua từng thời đại. - Ý nghĩa của việc đọc sách: + Là con đường tích luỹ, nâng cao vốn tri thức. + Là sự chuẩn bị để có thể làm cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn, phát hiện thế giới mới. + Không có sự kế thừa cái đã qua không thể tiếp thu cái mới. - Lấy thành quả của nhân loại trong quá khứ làm xuất phát điểm để phát hiện cái mới của thời đại này: “Nếu xoá bỏ hết các thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ thì chưa biết chừng chúng ta đã lùi điểm xuất phát về đến mấy trăm năm, thậm chí là mấy ngàn năm trước…”. Từ cách lập luận trên mà tác giả đã đưa ra ý nghĩa to lớn của việc đọc sách: Trả món nợ với thành quả nhân loại trong quá khư, ôn lại kinh nghiệm, tư tưởng của nhân loại tích luỹ mấy nghìn năm…” - Là sự hưởng thụ các kiến thức , thành quả của bao người đã khổ công tìm kiếm mới thu nhận được.


3. Cách chọn và đọc sách a) Cách lựa chọn sách Trong tình hình hiện nay, sách vở ngày càng nhiều thì việc chọn sách lại càng không dễ. Trước hết tác giả chỉ ra hai thiên hướng sai lác thường gặp khi chọn sách: + Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, dễ sa vào lối “ăn tươi nuốt sống”, không kịp tiêu hoá. + Sách nhiều khiến người đọc khó chọn lựa, lãng phí thời gian. - Cách lựa chọn sách: + Chọn những quyển sách thực sự có giá trị, có lợi cho mình. + Cần đọc kỹ cuốn sách thuộc lĩnh vực chuyên môn, chuyên sâu của mình. + Đảm bảo nguyên tắc “vừa chuyên vừa rộng”, trong khi đọc tài liệu chuyên sâu, cần chú ý các loại sách thường thức, kế cận với chuyên môn. b. Phương pháp đọc sách. - Phương pháp đọc + Không đọc lấy số lượng. Không nên đọc lướt qua, đọc để trang trí bề mặt mà phải vừa đọc vừa suy ngẫm: “trầm ngâm - tích luỹ - tưởng tượng”. + Đọc có kế hoạch, có hệ thống, không đọc tràn lan theo kiểu hứng thú cá nhân. - Ý nghĩa của việc đọc sách đối với việc rèn luyện nhân cách, tính cách con người. + Đọc sách còn là một công việc rèn luyện, một cuộc chuẩn bị âm thầm và gian khổ cho tương lai. Đọc sách không chỉ là việc học tập tri thức mà còn là chuyện rèn luyện tính cách, chuyện học làm người. Tác giả đã ví việc đọc sách giống như đánh trận: - Cần đánh vào thành trì kiên cố. - Đánh bại quân tinh nhuệ. - Chiếm cứ mặt trận xung yếu. - Mục tiêu quá nhiều, che lấp mất vị trí kiên cố. Chỉ đá bên đông đấm bên tây hoá ra thành lối đánh “tự tiêu hao lực lượng” Cách nói ví von, lập luận chặt chẽ làm tăng sức thuyết phục, làm cơ sở tiền đề cho việc lập luận ở phần sau. Ngoài cách viết giàu hình ảnh, cách ví von, so sánh vừa cụ thể, thú vị vừa sâu sắc, văn bản còn hấp dẫn bạn đọc ở nhiều phương diện: - Nội dung lời bàn và các lời bình vừa đạt lý vừa thấu tình. - Bố cục chặt chẽ, hợp lý. - Các ý kiến được dẫn dắt rất tự nhiên. III. Tổng kết


- Về nội dung Bài viết của tác giả đã nêu ra những ý kiến xác đáng về việc chọn sách và đọc sách, phương pháp đọc sách hiệu quả trong thời đại ngày nay. - Về nghệ thuật Sức thuyết phục, hấp dẫn của văn bản được thể hiện ở: + Nội dung luôn thấu tình đạt lý. Các ý kiến nhận xét đưa ra thật xác đáng, có lý lẽ đưa ra với tư cách là một học giả có uy tín, cách trò chuyện thân tình, chia sẻ những kinh nghiệm trong cuộc sống. + Bố cục chặt chẽ, hợp lý, ý kiến dẫn dắt tự nhiên. + Cách viết giàu hình ảnh, ví von cụ thể sinh động.

TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ

Nguyễn Đình Thi I. Đọc và tìm hiểu chung về văn bản 1.Tác giả - tác phẩm *Tác giả: Nguyễn Đình Thi (1924-2003). - Quê: Hà Nội. - Nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch, soạn nhạc, viết lý luận văn học. - Năm 1996, ông được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học và nghệ thuật. Ông là nhà văn cách mạng tiêu biểu xuất sắc. - Trước cách mạng, ông là thành viên của tổ chứ văn hoá cứu quốc. - Sau cách mạng: + Làm tổng thư ký hội Văn hoá cứu quốc. + Từ 1958 - 1989, ông là tổng thư ký hội nhà văn Việt Nam. + 1995, là Chủ tịch Uỷ ban toàn quốc liên hiệp các hội văn học nghệ thuật. * Tác phẩm: - Xuất xứ: “Tiếng nói của văn nghệ” viết năm 1948 - Thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp, in trong cuốn “Mấy vấn đề văn học”, xuất bản năm 1956. - Tóm tắt: + Nội dung tiếng nói của văn nghệ: cùng với thực tại khách quan là nhận thức mới mẻ, là tất cả tư tưởng, tình cảm cá nhân người nghệ sỹ. Mỗi tác phẩm văn nghệ lớn là cách sống của tâm hồn, từ đó làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ. + Tiếng nói văn nghệ rất cần thiết đối với cuộc sống con người, nhất là hình ảnh chiến đấu, sản xuất vô cùng gian khổ của nhân dân ta hiện nay (thời điểm sáng tác). + Văn nghệ có khả năng cảm hoá, sức mạnh lôi cuốn của nó thật kỳ diệu - bởi đó


là tiếng nói của tình cảm - tác động của mỗi con người qua những rung cảm sâu xa tự trái tim. - Bố cục: 3 phần. 1. Từ đầu đến “của tâm hồn”: Nội dung của văn nghệ. 2. Tiếp đến “Tiếng nói của tình cảm”: Nghệ thuật với đời sống tình cảm của con người. 3. Còn lại: Sức mạnh kỳ diệu, khả năng cảm hoá của văn nghệ. 2. Đọc và tìm hiểu chú thích (SGK) II. Tìm hiểu chi tiết văn bản 1. Nội dung phản ánh của văn nghệ - Tác phẩm nghệ thuật được xây dựng từ những vật liệu mượn ở thực tại - không đơn thuần là ghi chép, sao chép thực tại ấy một cách máy móc mà thông qua lăng kính chủ quan của người nghệ sĩ (đó là cái nhìn, quan niệm tác giả, lời nhắn nhủ riêng tư…) - Nội dung của tác phẩm văn nghệ không đơn thuần là câu chuyện con người như cuộc sống thực (đời thường) mà ở đó có cả tư tưởng, tấm lòng của người nghệ sỹ đã gửi gắm chất chứa trong đó. Văn nghệ phản ánh những chất liệu hiện thực qua lăng kính chủ quan của người nghệ sỹ. - Tác phẩm văn nghệ: Không chỉ là những lời lẽ suông, lý thuyết khô khan cứng nhắc - mà nó còn chứa đựng tất cả tâm hồn tình cảm của người sáng tạo ra nó. Những buồn vui, yêu ghét, mộng mơ, những giây phút bồng bột của tuổi trẻ… Tất cả những điều đó mang đến cho người đọc bao rung động, ngỡ ngàng trước những điều tưởng chừng như bình thường quen thuộc. - Nó chứa đựng tâm hồn, tình cảm của người nghệ sĩ. - Nó luôn khám phá tác động mạnh mẽ đến người đọc. - Những nhận thức - Những rung cảm. “Mỗi tác phẩm như rọi… của tâm hồn”. - Mở rộng, phát huy vô tận qua từng thế hệ. Tóm lại: Văn nghệ tập trung khám phá, thể hiện chiều sâu tính cách, số phận con người và cả thế giới bên trong con người. - Những bộ môn khoa học xã hội khác đi vào khám phá, miêu tả, đúc kết bộ mặt tự nhiên hay xã hội, các quy luật khách quan. Nội dung chủ yếu của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ thể sinh động, là đời sống tình cảm con người qua cái nhìn và tình cảm có tính cá nhân của nghệ sĩ. 2. Vai trò ý nghĩa của văn nghệ đối với đời sống của con người. - Trong những trường hợp con người bị ngăn cách bởi cuộc sống, tiếng nói của


văn nghệ nối họ với cuộc sống bên ngoài. Ví dụ: Những người tù chính trị từ Sở Mật Thám: + Bị ngăn cách với thế giới bên ngoài. + Bị tra tấn, đánh đập. + Không gian tối tăm, chật hẹp… Tiếng nói văn nghệ đến bên họ như phép màu nhiệm, một sức mạnh cổ vũ tinh thần to lớn. Hay những người sống trong lam lũ vất vả, u tối cả cuộc đời. Tiếng nói văn nghệ làm cho tâm hồn của họ được sống, quên đi nỗi cơ cực hàng ngày. - Những tác phẩm văn nghệ hay luôn nuôi dưỡng, làm cho đời sống tình cảm con người thêm phong phú. Qua văn nghệ, con người trở nên lạc quan hơn, biết rung cảm và biết ước mơ. - Dẫn chứng đưa ra tiêu biểu, cụ thể, sinh động, lập luận chặt chẽ, đầy sức thuyết phục - phân tích một cách thấm thía sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người : “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng, không bao giờ nhoà đi, ánh sáng ấy bây giờ biến thành của ta, và chiếu toả trên mọi việc chúng ta sống, mọi con người chúng ta gặp, làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”. Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm, chứa đựng tình yêu ghét, nỗi buồn của chúng ta trong cuộc sống. 3. Sức mạnh kì diệu của nghệ thuật. Văn nghệ đến với con người bằng tình cảm. Nghệ thuật không thể nào thiếu tư tưởng. - Tư tưởng trong nghệ thuật không khô khan, trừu tượng mà thấm sâu những cảm xúc, nỗi niềm, từ đó tác phẩm văn nghệ nói nhiều nhất với cảm xúc đi vào nhận thức tâm hồn chúng ta qua con đường tình cảm, giúp con người tự nhận thức mình, tự xây dựng mình. - Bằng cách thức đặc biệt đóm văn nghệ thực hiện chức năng của nó một cách tự nhiên, hiệu quả, sâu sắc, lâu bền. - Tự thân văn nghệ, những tác phẩm chân chính đã có tác dụng tuyên truyền. Vì: Tác phẩm văn nghệ chân chính bao giờ cũng được soi sáng bởi một tư tưởng tiến bộ hướng người đọc người nghe vào một lẽ sống, cách nghĩ đứng đắn nhân đạo mà vẫn có tác dụng tuyên truyền cho một quan điểm, một giai cấp, một dân tộc nào đó. +Nó không tuyên truyền một cách lộ liễu, khô khan, không diễn thuyết, minh hoạ cho các tư tưởng chính trị. - Văn nghệ là cả sự sống con người, là mọi trạng thái cảm xúc, tình cảm phong phú của con người trong đời sống cụ thể, sinh động. - Văn nghệ tuyên truyền bằng con đường đặc biệt - con đường tình cảm. Qua tình cảm, văn nghệ lay động toàn bộ con tim khối óc của chúng ta. “Nghệ sĩ truyền điện thẳng vào con tim khối óc chúng ta một cách tự nhiên sâu sắc và thấm thía. Nghệ thuật vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta tự phải bước lên con


đường ấy”. - Nghệ thuật mở rộng khả năng cảm nhận, thưởng thức của tâm hồn. - Nghệ thuật giải phóng con người khỏi những giới hạn chật hẹp của đời sống con người. Nói tóm lại, nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm. Nó có sức mạnh kì diệu, sức mạnh cảm hoá to lớn. VD: - Tiếng nhạc của bản thánh ca trong truyện “Người cảnh sát và bản thánh ca” - O.Henri. - Truyện : Bức tranh (Nguyễn Minh Châu). - Bài thơ “thần”: “Nam quốc sơn hà”. - Câu chuyện: Bó đũa - giáo dục tinh thần đoàn kết. - Bài thơ chép tay của Phạm Thị Xuân Khải: Mùa xuân nhớ Bác… III. Tổng kết - Bố cục: Chặt chẽ, hợp lý, dẫn dắt tự nhiên. - Cách viết: giàu hình ảnh, nhiều dẫn chứng tiêu biểu, đa dạng, có sức thuyết phục cao. - Luận điểm sắp xếp theo một hệ thống hợp lý. - Lời văn: Chân thành, say sưa nhiệt huyết. Văn nghệ nối sợi dây đồng cảm kỳ diệu giữa nghệ sỹ với bạn đọc thông qua những rung động mãnh liệt, sâu xa của trái tim. Văn nghệ giúp con người được sống phong phú hơn và tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn mình. Nguyễn Đình Thi đã phân tích, khẳng định những điều ấy qua bài tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ” với cách viết vừa chặt chẽ vừa giàu hình ảnh và cảm xúc.

CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Đọc - chú thích a) Đọc. b) Chú thích (SGK) 2. Tác giả - tác phẩm a) Tác giả Vũ Khoan: Nhà hoạt động chính trị, đã từng làm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Bộ


trưởng Bộ thương mại, hiện là Phó thủ tướng chính phủ. b) Tác phẩm - Xuất xứ: Bài viết đăng trên tạp chí Tia sáng năm 2001, được in vào tập Một góc nhìn của tri thức, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2002. - Bài viết ra đời trong thời điểm những năm đàu của thế kỉ XXI, thời điểm quan trọng trên con đường phát triển và hội nhập thế giới. c) Phương thức diễn đạt Nghị luận bình luận về một vấn đề tư tưởng trong đời sống xã hội. Bố cục gồm 3 phần - Mở bài (từ đầu đến “thiên niên kỷ mới”): nêu luận điểm chính. - Thân bài (tiếp theo đến “kinh doanh và hội nhập”): Bình luận và phân tích luận điểm bằng hệ thống luận cứ (3 luận cứ) - Kết bài(còn lại): Khẳng định lại nhiệm vụ của lớp trẻ Việt Nam. II. Đọc - hiểu văn bản Luận điểm: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới. Hệ thống luận cứ: - Luận cứ 1: Vai trò của con người trong hành trang bước vào thế kỉ mới. - Luận cứ 2: Nhiệm vụ của con người Việt Nam trước mục tiêu của đất nước. - Luận cứ 3: Những điểm mạnh và yếu của con người Việt Nam cần nhận thức rõ. 1. Vai trò của con người trong hành trang vào thế kỷ mới. - Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới thì quan trọng nhất là chuẩn bị bản thân con người. - Đây là một luận cứ quan trọng, mở đầu cho hệ thống luận cứ, có ý nghĩa đặt vấn đề - mở ra hướng lập luận toàn bài. Lý lẽ: Con người là động lực phát triển của lịch sử. - Ngày nay nền kinh tế tri thức phát triển, vai trò con người càng nổi trội. - Nêu ra một cách chính xác, logic, chặt chẽ, khách quan. Vấn đề được nêu ra rất có ý nghĩa thực tiễn. Trong thế kỷ trước, nước ta đã đạt những thành quả rất vững chắc. Chúng ta đang bước sang thế kỷ mới với nhiệm vụ cơ bản là trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020. Việc chuẩn bị hành trang (tri thức, khoa học, công nghệ, tư tưởng, lối sống…) là vô cùng cần thiết. 2. Bối cảnh của thế giới hiện nay và những mục tiêu - nhiệm vụ nặng nề của đất nước. - Bối cảnh của thế giới: Khoa học công nghệ phát triển cùng với việc hội nhập sâu rộng.


- Mục tiên, nhiệm vụ của đất nước: + Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. + Tiếp cận nền kinh tế tri thức. + Thoát khỏi nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu. Từ việc gắn vai trò trách nhiệm của con người Việt Nam với thực tế lịch sử, kinh tế của đất nước trong thời kỳ đổi mới để dẫn dắt tới vấn đề cơ bản mà tác giả cần bàn luận: “những điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam”. 3. Cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam. - Điểm mạnh: + Thông minh, nhạy bén + Cần cù, sáng tạo, tỉ mỉ. + Đoàn kết, đùm bọc trong chống giặc ngoại xâm. + Thích ứng nhanh - Yếu: + Thiếu kiến thức cơ bản, kém năng lực thực hành, không coi trọng nghiêm ngặt quy trình công nghệ, chưa quen với cường độ khẩn trương. + Đố kị trong làm ăn, cuộc sống đời thường. + Hạn chế trong thói quen nếp nghĩ, kì thị trong kinh doanh, quen bao cấp, thói khôn vặt, ít giữ chữ tín. Tác giả đã nêu phân tích cụ thể thấu đáo, nêu song song hai mặt và luôn đối chiếu với yêu cầu xây dựng và phát triển của đất nước hiện nay chứ không chỉ nhìn trong lịch sử. Trình tự lập luận: - Tính hệ thống chặt chẽ, có tính định hướng của các luận cứ. - Kết thúc hệ thống luận cứ bằng cách khẳng định lại luận điểm đã nêu ở phần mở đầu: + Lấy đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ điểm yếu. + Phải làm cho lớp trẻ, chủ nhan của đất nước nhận rõ điều đó. Làm quen với những thói quen tốt ngay từ nhưungx việc làm nhỏ nhặt nhất. Thái độ của tác giả: Tôn trọng sự thực, nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, toàn diện, không thiên lệch. Tác dụng: Giúp mọi người tránhđược tâm lý ngộ nhận tự đề cao quá mức, tự thoả mãn, không có ý thứ học hỏi cản trở sự có hại đối với sự phát triển của đất nước trong bối cảnh hiện nay. III. Tổng kết Về nội dung: - Nhận thức được vai trò vô cùng to lớn của con người trong hành tran vào thế kỷ mới, những mục tiên và nhiệm vụ quan trọng của đất nước ta khi bước vào thể kỷ mới. Qua bài viết, nhận thức được những mặt mạnh cũng như mặt hạn chế của con


người Việt Nam để từ đó có ý thức rèn luyện, tu dưỡng để trở thành một người công dân tốt.

CHÓ SÓI VÀ CỪU TRONG THƠ NGỤ NGÔN CỦA LA PHÔNGTEN

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả Hi-pô-lít Ten (H.Ten) (1828-1893) - Là một triết gia - sử gia- nhà nghiên cứu văn học Pháp, viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp. 2. Tác phẩm Công trình nghiên cứu nổi tiếng của ông: LaPhôngten và thơ ngụ ngôn của ông, 1853. - Phương thức biểu đạt: Nghị luận. 3. Đọc, chú thích - Đọc văn bản. - Chú thích Văn bản được chia làm 2 phần: + Phần 1 (từ đầu đến “tốt bụng thế”): Hình tượng con cừu trong bài thơ La Phôngten. + Phần 2 (Còn lại): Hình tượng chó sói trong thơ La Phôngten. Nhận xét: Trong cả hai phần, tác giả đều lập luận bằng cách dẫn ra những dòng viết về 2 con vật ấy của nhà khoa học Buy- phông để đối chiếu so sánh. Con cừu: “Chính vì sự sợ hãi ấy… chó bị xua đi”. Chó sói :“Chó sói bị thù ghét… chết rồi thì vô dụng”. Nghị luận theo trình tự 3 bước: + Dưới ngòi bút của La Phôngten + Dưới ngòi bút của Buy-phông + Dưới ngòi bút của La Phôngten Tác giả đã nhờ La Phôngten tham gia mạch nghị luận của ông, vì vậy bài văn nghị luận trở nên sinh động hơn. II Đọc, hiểu văn bản


1. Chó sói và cừu dưới mắt nhà khoa học. Cừu: Vì sợ hãi mà hay tụ tập thành bầy. Chỉ một tiếng động nhỏ bất thường… chúng nháo nhào co cụm lại sợ sệt lại còn hết sức đần độn vì không biết tránh nỗi nguy hiểm… muốn bắt chúng di chuyển … cần phải cần có một con đầu đàn… bị gã chăn cừu thôi thúc hoặc bị chó xua đi. Tóm lại, đso là một loài vật nhút nhát, đần độn. Chó sói: Thù ghét mọi sự kết bạn kết bè… Nhiều chó sói tụ hội với nhau nhằm để tấn công một con vật to lớn… Khi cuộc chiến đã xong xuôi, chúng quay về với sự lặng lẽ và cô đơn của chúng.Tóm lại bộ mặt lấm lét, dáng vẻ hoang dã, tiếng hú rùng rợn, mùi hôi gớm ghiếc, bản tính hư hỏng … nó thật đáng ghét, lúc sống thì có hại, chết rồi thì vô dụng… Tóm lại,dưới mắt nhà khoa học, chó sói chỉ là một vật hung dữ, đáng ghét. * Nhận xét: Bằng cái nhìn chính xác cả nhà khoa học để nêu lên những đặc tính cơ bản của chúng. - Không nhìn nhận từ gó độ tình cảm (Vì đặc trưng của khoa học là chính xác, chân thực, cụ thể). - Không nói đến sự thân thương của loài Cừu vì không chỉ loài vật này có “tình cảm mẫu tử thân thương”. - Không nhắc đến sự bất hạnh của loài chó sói vì: Đấy không phải đặc trưng cơ bản của nó mọi nơi mọi lúc. 2. Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn La Phôngten a) Hình tượng cừu trong thơ La Phôngten - Tác giả đã đặt chú cừu non bé bỏng vào hoàn cảnh đặc biệt: đối mặt với chó sói bên dòng suối. - Dựa vào nét tính cách đặc trưng của loài cừu: nhút nhát. Khắc hoạ tính cách qua: - Thái độ - Ngôn từ - Đặc điểm vốn có của loài cừu: hiền lành, nhút nhát, không hại ai. Gặp chó sói: - Cừu gọi: “bệ hạ”, xưng “kẻ hèn này”. - Ra sức thanh minh cho mình chứng tỏ vô tội: + Không uống nước ở dòng suối. + Không nói xấu sói vì chưa ra đời. + Không có anh em. Thế nhưng cừu vẫn bị sói tha vào rừng ăn thịt. Ý thức là kẻ yếu nên hết sức nhún nhường tới mức nhút nhát. - La Phôngten viết về loài cừu sinh động như vậy là nhờ có trí tưởng tượng phóng khoáng và tình yêu thương loài vật.


- Là cách sáng tác phù hợp với đặc điểm của chuyện ngụ ngôn - nhân hoá con cừu non là có suy nghĩ, nói năng, hành động giống con người, khác với cách viết của Buyphông. b)hình tượng chó sói Chó sói xuất hiện kiếm cớ gây sự với cừu non bên dòng suối: -Làm đục nước nguồn trên(dù cừu uống nước nguồn dưới). - Nói xấu ta năm ngoái (dù khi đó cừu còn chưa sinh). - Anh của cừu nói xấu (dù cừu chỉ có một mình)… - Chó sói đói meo gầy giơ xương đi kiếm mồi. Gặp chú cừu non đang uống nước - muốn ăn thị nhưng giấu tâm địa kiếm cớ bắt tội trừng phạt cừu. - Lời nói của sói thật vô lý. Đó là lời lẽ của kẻ gian ngoan, xảo trá, ỷ mạnh bắt nạt kẻ yếu. - Dựa trên đặc tính săn mồi của sói: ăn tươi nuốt sống những con vật nhỏ bé yếu hơn mình (giống nhận xét của BuyPhông). Chó sói được nhân hoá dưới ngòibút phóng khoáng của tác giả. - Sói đáng ghét bởi nó gian giảo, hống hách, bắt nạt kẻ yếu, là một bạo chúa. La Phôngten kể về điều đó: Trộm cướp nhưng khốn khổ và bất hạnh, chỉ là một gã vô lại luôn đói dài và luôn bị ăn đòn. … “Dạ trống không, sói chợt tới nơi, Đói, đi lảng vảng kiếm mồi, Thấy chiên, động dại bời bời thét vang” -Buy phông: + Đối tượng : loài cừu và loài sói chung + Cách viết: Nêu lên những đặc tính cơ bản một cách chính xác. + Mục đích: Làm cho người đọc tháy rõ đặc trưng cơ bản của hai loài cừu và sói. - La Phôngten + Đối tượng: Một con cừu non, một con sói đói meo gầy giơ xương. + Cách viết: Dựa trên một số đặc tính cơ bản của loài vật, đồng thời nhân hoá loài vật như con người. + Mục đích : Xây dựng hình tượng nghệ thuật (Cừu non đáng thương, Sói độc ác, đáng ghét). Cùng viết về những đối tượng giống nhau, từ đó nêu bật đặc trưng sáng tác nghệ thuật. III. Tổng kết. Bằng cách so sánh hình tượng con cừu và con chó sói trong thơ ngụ ngôn La Phôngten với những dòng viết về hai con vật ấy của nhà khoa học BuyPhông, tác giả nêu bật đặc trưng của sáng tác nghệ thuật.


CON CÒ I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm a) Tác giả Chế Lan Viên (1920 - 1989) - Là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam. - Tên khai sinh : Phạm Ngọc Hoan. - Quê: Quảng Trị, lớn lên ở Bình Định. - Trước Cách mạng tháng 8 - 1945 là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ mới. - Nhà thưo xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, có đóng góp quan trọng cho nền thơ ca dân tộc thế kỷ XX. - Phong cách nghệ thuật rõ nét độc đáo: suy tưởng, triết lý, đậm chất trí tuệ và tính hiện đại. - Hình ảnh thơ phong phú đa dạng: kết hợp giữa thực và ảo, được sáng tạo bằng sức mạnh của liên tưởng, tưởng tượng nhiều bất người lý thú. b) Tác phẩm Được sáng tác năm 1962, in trong tập Hoa ngày thường, Chim báo bão, 1967. 2. Đọc 3. Thể thơ Bài thơ được viết theo thể tự do, trong đó nhiều câu mang dáng dấp của thơ 8 chữ, thể hiện tình cảm âm điệu một cách linh hoạt, dễ dàng biến đổi. - Cách cấu tạo các câu thơ dòng thơ gợi âm điệu, tạo âm hưởng của lời ru. Vì vậy, dù không sử dụng thơ lục bát trong câu thơ nhưng tác giả vẫn gợi được âm hưởng lời hát ru. Bài thơ của Chế lan Viên khong phải lời hát ru thực sự. Bởi giọng điệu của bài thơ còn là giọng suy ngẫm - có cả yếu tố triết lý. Nó làm bài thơ không cuốn ta vào âm điệu của lưoif ru êm ái đều đặn mà hướng tâm trí của người đọc vào sự suy ngẫm, phát hiện nhiều hơn. 4. Đại ý Qua hình tượng con cò nhà thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa lời ru đối với cuộc đời mỗi người.


5. Bố cục Bài thơ đuợc tác giả chia làm 3 đoạn: - Đoạn 1. Hình ảnh con cò qua lời ru hát ru bắt đầu đến với tuổi ấu thơ. - Đoạn thơ 2. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi và theo cùng con người trên mọi chặng đường của cuộc đời. - Đoạn 3. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và long mẹ đối với cuộc sống mỗi con người. - Bài thưo triển khai từ một biểu tượng trong ca dao. Bố cục 3 phần trên dẫn dắt theo sự phát triển hình tượng trọng tâm xuyên suốt bài thơ: Hình tượng con cò trong mối quan hệ với cuộc đời con người từ bé đến trưởng thành và theo suốt cả cuộc đời. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cò trong bài thơ. - Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ qua những lời ru: + Con cò bay lả bay là Bay từ của phủ bay ra cánh đồng. + Con cò bay lả bay là Bay từ cổng phủ bay về Đồng Đăng + “Đông Đăng có phố Kì Lừa Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh”. - Gợi nhớ những câu ca dao ấy. - Từ những câu ca dao gợi vẽ khung cảnh quen thuộc của cuộc sống thời xưa từ làng quê yêu ả đến phố xá sầm uất đông vui. - Gợi lên vẻ nhịp nhàng thong thả, bình yên của cuộc sống xưa vốn ít biến động. Câu thơ “Cò một mình cò phải kiếm lấy ăn Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ Con cò đi ăn đêm Con cò xa tổ Cò gặp cành mềm Cò sợ xáo măng” Liên tưởng đến câu ca dao: - Con cò mà đi ăn đêm… … đau lòng cò con. - Con cò lặn lội bờ sông Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non. - Cái cò đi đón cơn mưa Tối tăm mù mịt ai đưa cò về. - Hình ảnh con cò tượng trưng cho người mẹ - người phụ nữ nhọc nhằn vất vả lặn lội kiếm sống mà ta bắt gặp trong thơ Tú Xương khi viết về hình ảnh bà Tú:


Lặn lội thân cò khi quãng vắng - Qua lời ru của mẹ, hình ảnh con cò đến với tâm hồn tuổi thơ một cách vô thức. Đây chính là sự khởi đầu con đường đi vào thế giới tâm hồn con người, đi vào thế giới tâm hồn con người, đi vào thế giới của tiếng hát lời ru của ca dao dân ca - điệu hồn dân tộc. - Ở tuổi thơ ấu, đứa trẻ chưa cần hiểu nội dung ý nghĩa của những lời ru này, chúng chỉ cần và cảm nhận được sự vỗ về, che chở, yêu thương của người mẹ qua những âm điệu ngọt ngào, dịu dàng của lời ru đúng như lời tâm sự của tác giả - người con trong bài thơ: “Cò một mình cò phải kiếm ăn Con có mẹ con chơi rồi lại ngủ Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ! Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng… Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân” Hình ảnh con cò tượng trưng cho hình ảnh người phụ nữ nhọc nhằn vất vả, lặn lội kiếm sống. 2. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi theo cùng con người trên mọi chặng đường đời. - Cánh cò trở thành người bạn đồng hành của con người: Từ tuổi ấu thơ nằm trong nôi: Con ngủ yên thì cò cũng ngủ Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi Đến tuổi đến trường: Mai khôn lớn, con theo cò đi học Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân Đến lúc trưởng thành: Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ Trước hiên nhà Và trong hơi mát câu văn… Hình tượng con cò được xây dựng bằng sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú mang ý nghĩa biểu trưng về lòng mẹ, sự dìu dắt nâng đỡ dịu dàng bền bỉ của người mẹ. 3. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và lòng mẹ đối với cuộc đời mỗi con người. Nhà thơ đã khái quát quy luật tình cảm tình mẹ, tình mẫu tử bền vững rộng lớn, sâu sắc. - Câu thơ đậm âm hưởng của lời ru. Đúc kết ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò và vai trò của lời ru. - Phần cuối những câu thơ như điệp khúc lời ru ngân nga dịu ngọt.


III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Bài thơ viết theo thể thơ tự do. Câu thơ dài ngắn không đều, nhịp điệu biến đổi, có nhiều câu thơ điệp lại, tạo nhịp điệu gần với điệu hát ru. - Giọng điệu vừa mang âm hưởng lời hát ru vừa mang đậm chất suy tưởng triết lý. - Nghệ thuật sáng tạo hình ảnh vận dụng sáng tạo hình ảnh con cò trong ca dao là nơi xuất phat điểm tựa cho những lý tưởng sáng tạo mở rộng của tác giả. Hình ảnh con cò giàu ý nghĩa tượng trưng. 2. Nội dung Khi khai thác hiện tượng con cò trong ca dao, trong những câu hát ru, bài thơ Con cò của Chế Lan Viên đã ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa lời ru đối với đời sống con người. Từ cảm xúc, nhà thơ đx đúc kết ý nghĩa phong phú về hình tượng con cò và thể hiện những suy ngẫm sâu sắc về tình mẫu tử.

MÙA XUÂN NHO NHỎ I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả, tác phẩm a) Tác giả Thanh Hải (1930-1980). Quê : Phong Điền - Thừa Thiên Huế. - Tham gia hoạt động văn nghệ từ cuối năm kháng chiến chống Pháp đến kháng chiến chống Mĩ. - Là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu tiên. - 1965, được tặng giải thưởng văn học Nguyễn Đình Chiểu. - Giọng thơ Thanh Hải là tiếng thét căm thù tội ác quân xâm lược, là khúc tâm tình tha thiết của đồng bào chiến sĩ miền Nam gửi ra miền Bắc. b) Tác phẩm Bài thơ được sáng tác tháng 11-1980 khi ông nằm trên giường bệnh. Đây là sáng tác cuối cùng của nhà thơ Thanh Hải.


2. Đọc 3. Thể thơ 5 chữ. 4. Bố cục. Bài thơ có thể chia làm 4 phần: - Khổ đầu (6 dòng): Cảm xúc trước mùa xuân của trời đất. - 2 khổ 2,3: Hình ảnh mùa xuân đất nước. - 2 khổ 4,5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ. - Khổ cuối là lời ca ngợi quê hương, đất nước và giai điệu dân ca xứ Huế. II. Đọc, tìm hiểu văn bản 1. Mùa xuân của thiên nhiên đất trời Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời. Hình ảnh chọn lọc tiêu biểu điển hình của mùa xuân. - Từ “mọc” được đặt ở đầu câu: nghệ thuật đảo ngữ nhằm : nhấn mạnh, khắc hoạ sự khoẻ khoắn. “Mọc” tiềm ẩn một sức sống, sự vươn lên, trỗi dậy. Giữa dòng sông rộng lớn, không gian mênh mông chỉ một bông hoa thôi mà không hề gợi lên sự lẻ loi đơn chiếc. Trái lại, bông hoa ấy hiện lên lung linh, sống động, tràn đầy sức (sống) xuân. - Màu sắc: gam màu hài hoà dịu nhẹ tươi tắn. Màu xanh lam của nước sông (dòng sông Hương) hào cùng màu tím biếc của hao, một màu tím giản dị, thuỷ chung, mộng mơ và quyến rũ. Đó là màu sắc đặc trưng của xứ Huế. - Âm thanh: Tiếng chim chiền chiện, loài chim của mùa xuân. Cách dùng các từ than gọi “ơi”, “chi”: mang chất giọng ngọt ngào đáng yêu của người xứ Huế (thân thương, gần gũi), mang nhiều sắc thái cảm xúc như một lời trách yêu. Khung cảnh mùa xuân có không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm, âm thanh vang vọng - một sắc xuân của xứ Huế. Một không gian bay bổng lại đằm thắm dịu dàng, tươi tắn. - Chỉ có một bông hoa tím biếc - Chỉ có một dòng sông xanh. - Một tiếng chim chiền chiện hoà vang trời. Mùa xuân trong thơ Thanh Hải chẳng có mai vàng, đào thắm cũng chẳng có muôn hoa khoe sắc màu rực rỡ. Mùa xuân trong thơ Thanh Hải thật giản dị, đằm


thắm. Cảm xúc say sưa ngây ngất xốn xang rạo rực trước cảnh đất trời vào xuân. Giọt long lanh rơi: - Giọt sương - Giọt nắng - Giọt mùa xuân - Giọt hạnh phúc - Giọt âm thanh Tiếng chim chiền chiện hót vang trời nhưng không tan biến vào không trung. Nó như ngưng đọng lại thành từng giọt âm thanh, như những hạt lưu li trong vắt long lanh chói ngời. Ở đây có sự chuyển đổi cảm giác: từ thính giác đến thị giác, xúc giác. Những yếu tố huyền ảo trong bài thơ được thể hiện một cách sáng tạo, gợi cảm và tài tình. - “tôi đưa tay tôi hứng”: Sự trân trọng vẻ đẹp của thi nhân đối với vẻ đẹp chất nhạc của trời với sông của chim với hoa thể hiện sự đồng cảm của thi nhân trước thiên nhiên và cuộc đời. 2. Hình ảnh mùa xuân đất nước Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy quanhlưng Mùa xuân người ra đồng Lộc trải dài nương mạ. Lộc non chồi biếc: Sức sống của con người. Đây là những hình ảnh tượng trưng, kết cấu đối xứng. Tả thực: Mùa xuân là mùa ra quân, mùa chiến thắng, mùa xuân cũng là mùa người nông dân ra đồng gieo trồng lúa xuân. Ý nghĩa tượng trưng: 2 nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, xây dựng đất nước. Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước. Một đất nước với 4000 năm dựng nước và giữ nước đã trải qua muôn vàn khó khăn thử thách, gian khổác liệt, tưởng chừng như không thể vượt qua, thế mà vẫn kiên cường, hiên ngang, dũng cảm như chính quê hương của tác giả - một mảnh đất kiên trung, ngoan cường, bất khuất. Nghệ thuật so sánh: “Đất nước như vì sao”. Sự trường tồn vĩnh cửu của thiên nhiên được so sánh với tầm vóc củadân tộc Việt Nam: “Sống vững chãi 4 ngàn năm sừng sững… nhân ái chan hoà” Qua đó, tác giả thể hiện niềm tin vào cách mạng, vào tương lai của đất nước, định hướng, mục đích sống của mỗi con người. Đó cũng là sức sống, sức vươn lên không ngừng của đất nước vào xuân. Ta làm con chim hót Ta làm một nhành hoa Ta nhập vào hoa ca


Một nốt trầm xao xuyến.. Tác giả muốn làm: - Một con chim hót vang trời (mang âm thanh). - Một nhành hoa (hương thơm ngào ngạt) - Một nốt trầm (sự vui vẻ, yêu đời). Nhưng tất cả đều một thôi: một con chim trong muôn ngàn loài chim, một nhành hoa trong biết bao loài hoa, mộtnốt trầm trong bè trầm bao la của thế giới âm nhạc. - Trong cái không khí réo rắt đầy đủ các cung bậc âm thanh, nhà thơ Trịnh Hâm thiết hiến dâng, hoà nhập vào cuộc sống vui tươi sôi nổi ấy. Thật đáng trân trọng biết nhườngnào khi ta biết rằng, suốt một đời người - một đời thơ, Thanh Hải đã cống hiên nhiều tâm huyết cho sự nghiệp chung của dân tộc mà ông chỉ khiêm tốn xin làm một nốt trầm xao xuyến nhậpvào bản hoà ca chung. Lời ước nguyện chân thành tha thiết: Làm một mùa xuân nho nhỏ, cống hiến phần tốt đẹp, dù nhỏ bé của mình cho mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung. Sự chuyển đổi cách xưng hô từ tôi (riêng) sang ta (chung) chính là sự thể hiện của khát vọng hoà nhập ấy. Một mùa xuan nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc Hình ảnh có tính chất biểu tượng: “mùa xuân - tuổi hai mươi”: trẻ trung sung sức; “Tóc bạc”: trở về già. Mạch cảm xúc chuyển từ sôi nổi sang trầm lắng. Tình cảm trào dâng, suy tư được thể hiện nội dung chính con người luôn gắn bó, hoà nhập với thiên nhiên, đất nước, bất chấp không gian, thời gian nghịch cảnh. Đó là sự dâng hiến thầm lặng. - Khổ thưo đầu được mở đầu bằng một phong cảnh Huế: hoa nở, chim hót, dòng sông êm đềm. Kết thúc Một điệu dân ca xứ Huế quen thuộc, ngọt ngào, êm dịu, sử dụng ngôn ngữ giàu nhịp điệu, các vần bằng tha thiết, êm ái. Kết cấu đầu cuối tương ứng tạo sự hài hoà, cân đối cho bài thơ, đồng thời thể hiện rõ hơn khát vọng hoà nhập với cuộc đời của tác giả. III. Tổng kết Nghệ thuật: Khổ thơ năm chữ, gần gũi với các làn điệu dân ca. Xuyên suốt bài thơ là những hình ảnh ẩn dụ, vừa có ý nghĩa thực vừa có ý nghĩa tượng trưng. Bài thơ có cấu tứ chặt chẽ, giọng điệu biến đổi phù hợp với cảm xúc say sưa, ngây ngất, trang nghiêm và thiết tha.

VIẾNG LĂNG BÁC


(Viễn Phương) I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm a)Tác giả: Viễn Phương - Tên: PhanThanh Viễn sinh năm 1928. - Quê: Long Xuyên - An Giang. - Tham gia các hoạt động văn nghệ tại thành phố Hồ Chí Minh. - Ông là nhà thơ, chiến sĩ suốt 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. - Từng bị bắt giam ở nhà giam Gia Định. - Trưởng thành từ công tác tuyên huấn văn nghệ. - Trong những năm chiến tranh, kể cả những năm bị bắt giam cầm, vẫn bền bỉ sáng tác. b) tác phẩm Tháng 4-1976 , công trình xây dựng lăng Bác vừa mới hoàn thành, miền Nam vừa được giải phóng. Mĩ đã cút, nguỵ đã nhào. Nhân dân miền Nam có dịp thực hiện lòng mong mỏi của mình: ra thăm lăng chủ tịch Hồ Chí Minh. 2. Đọc và chú thích a) Đọc b) Chú thích 3. Bố cục bài thơ Bốn khổ thơ thể hiện mạch cảm xúc tự nhiên, hợp lý: - Khổ 1: Cảm xúc về cảnh bên ngoài lăng(hình ảnh hàng tre) - Khổ 2: Cảm xúc trước hình ảnh dòng người vào viếng Bác và sự vĩ đại của Bác. - Khổ 3: Khi đến trước linh cữu Bác, suy nghĩ về sự bất tử của Bác và nỗi tiếc thương vô hạn. - Khổ 4: Khát vọng của nhà thơ được ở mãi bên lăng Bác. II. Đọc - tìm hiểu bài thơ 1. Khổ thơ 1 Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác.


- Câu thơ như một lời tâm sự, từ ngữ dung dị, tự nhiên, cách xưng hô thân mật, gần gũi, giọng điệu cảm xúc(như người con về thăm cha). - Từ “con” thân thương vốn là cách xưng hô thông thường của đồng bào miền Nam. Cách xưng hô ấy với Bác càng không phải là mới lạ. - Người không con mà có triệu con. - Bác kêu con đến bên bàn - Nhưng ở đây, từ “con” mang chất giọng ngọt ngào của người dân Nam Bộ, thái độ thành kính, gợi lên cảm xúc mãnh liệt. Ở nơi xa xôi cách trở ngàn trùng, những người con từ chiến trường miền Nam (bao năm bom đạn chiến tranh) nay trở về thăm Bác như thầm gọi Bác, nói với Bác rằng: “Bác ơi, con đã về thăm Bác đây, đồng bào miền Nam đã về thăm Bác đây”. Lúc sinh thời, một trong những tâm nguyện lớn nhất của bác là được thăm đồng bào miền Nam và đồng bào miền Nam được đón Bác “miền Nam luôn ở tron trái tim tôi”. Tố Hữu viết: Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà. Miền Nam mong Bác nỗi mong cha. Ước nguyện đó chưa thành thì Bác mất. Bởi vậy người dân miền Nam ra thăm Bác chứ không phải viếng Bác. - Từ “thăm” thay cho từ “viếng”: kìm nén đau thương nói tránh - khẳng định Bác còn sống mãi. - Ấn tượng đầu tiên sâu sắc về hình ảnh hàng tre quanh lăng Bác vừa thực vừa tượng trưng. Hàng tre: + Bát ngát, thẳng hàng (tả thực) + Xanh xanh Việt Nam (tượng trưng) - Xung quanh lăng Bác trồng nhiều tre và trúc. Tre cũng là hình ảnh quen thuộc là biểu tượng của nhân dân Việt Nam. Cây tre diệt giặc từ mấy ngàn năm trước trong truyền thuyết Thánh Gióng đến hình ảnh cây tre trong ca dao, trong văn Thép Mới: “Tre ăn ở với người đời đời kiếp kiếp”. Cây tre góp phần làm nên dáng đứng Việt Nam. Hình ảnh hàng tre thể hiện lòng tôn kính, trang nghiêm. Dường như dân tộc Việt Nam quần tụ quanh Bác. “Hàng tre” như gợi tả đội quân danh dự bên người. - Hình ảnh hàng tre vừa tượng trưng vừa thực, gợi tả được sự giản gị, gần gũi nhưng cũng rất thiêng liêng. 2. Khổ thơ 2 Ngày ngày mặt trời đi qua bên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. - Hình ảnh ẩn dụ: Mặt trời ánh sáng của sự sống vĩ đại lớn lao. Bác được ví như mặt trời soi đường chỉ lối cho dân tộc Việt Nam quét mù sương của những năm dài nô lệ, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân, cho dân tộc. Hình ảnh đó thể hiện lòng tôn kính và biết ơn, đồng thời gợi nên sự cao cả vĩ đại, lớn lao: “Bác sống như trời đất của ta…”.


Ngày ngày mặt trời: Thời gian theo dòng liên tục. Ngày ngày dòng người: đi trong không gian đặc biệt thương nhớ. - Bằng điệp từ “ngày ngày”, nhà thơ đã đúc kết một sự thực cảm động diễn ra ngày này qua ngày khác. Biết bao dòng người với nỗi tiếc thương vô hạn cứ lặng lẽ lần lượt vào lăng viếng Bác. - Câu thơ sâu lắng có âm điệu kéo dài như diễn tả dòng người vô tận, khái quát được thật sâu sắc tình cảm sâu nặng của nhà thơ với Bác Hồ. - 79 mùa xuân, cũng là hình ảnh ẩn dụ (khi mất, Bác 79 tuổi). 3. Khổ thơ 3 Bên Bác, nhà thơ ở trong trạng thái cảm xúc say sưa ngây ngất, gần gũi, thân thương - niềm rung động sâu sắc khi lần đầu tiên đến bên Bác. Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim “Trời xanh” cũng là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng bất diệt của Bác Hồ - Người đã ra đi nhưng lý tưởng sự nghiệp của Người vẫn còn mãi. - Cụm từ “vẫn biết >< mà sao” dùng như một sự đối lập. Đó là sự mâu thuẫn giữa lý trí (biết rằng hình ảnh Bác vẫn còn sống mãi, cũng như lý tưởng cao quý của Người) và tình cảm (đau đớn, xót xa khi nhận thức được thực tại). Những hình ảnh: mặt trời, vầng trăng, trời xanh là biểu tượng của thiên nhiên trường tồn, vĩnh cửu, bất diệt được ví với Bác. Bác như hoá thân vào non sông xứ sở, Bác trường tồn mãi mãi, vĩ đại, lớn lao ngang tầm trời đất. 4. Khổ thơ 4 Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác. - Nhịp thơ dàn trải, điệp từ “muốn làm” được lặp lại 3 lần gợi cảm xúc bâng khuâng, xốn xang, lưu luyến, không muốn rời xa Bác, như muốn hoá thân vào thiên nhiên xứ sở quanh lăng Bác để được gần Bác, dâng lên bác niềmtôn kính. Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, thể hiện cảm xúc lưu luyến, trào dâng không muốn rời xa. Hàng tre(khổ 1): Biểu tượng dân tộc Việt Nam kiên cường bất khuất. Cây tre(khổ 4): Tấm lòng trung hiếu của tác giả, của đồng bào miền Nam đối với Bác, nhân dân miền Nam đối với Bác. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Bài thơ có giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúcvừa trang nghiêm sâu lắng vừa tha thiết, đau xót, tự hào, thể hiện tâm trạng xúc động của nhà thơ


vào lăng viếng Bác. - Thể thơ tám chữu có dòng bảy chữ gieo vần lưng. Khổ thơ không cố định có khi liền khi cách nhịp. Nhịp thơ chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành kính, lắng đọng. - Hình ảnh thơ sáng tạo, có nhiều biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, tượng trưng. 2. Nội dung Bài thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người khi vào lăng viếng Bác.

SANG THU

(Hữu Thỉnh) I. Đọc - tìm hiểu chung về văn bản 1 . Tác giả, tác phẩm a) Tác giả Nguyễn Hữu Thỉnh sinh năm 1942 Quê: Tam Dương - Vĩnh Phúc - Nhập ngũ năm 1963, rồi trở thành cán bộ tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ. - Tham gia ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam các khoá: III, IV,V - Từ năm 2000, là tổng thư ký Hội nhà văn Việt nam. - Hữu Thỉnh là người viết nhiều, viết hay về những con người, cuộc sống ở nông thôn về mùa thu: cảm giác bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang biến chuyển nhẹ nhàng. b) tác phẩm - Bài thơ được sáng tác vào cuối năm 1977, in lần đầu tiên trên báo Văn nghệ. Sau đó được in lại nhiều lần trong các tập thơ. - Bài thơ rút từ tập “Từ chiến hào đến thành phố”, NXB Văn học, Hà nội, 1991. - Thể thơ: Ngũ ngôn (5 chữ) 2. Đọc, tìm hiểu chú thích - Đọc bài thơ


- Chú thích (SGK) II. Đọc,hiểu văn bản Khổ thơ 1: Bỗng nhận ra hương ổi Phả vào trong gió se Sương chùng chình qua ngõ Hình như thu đã về. - Tín hiệu của mùa thu đã về (sự chuyển mùa cuối hạ đầu thu) + Gió se: Gió khe khẽ, hơi lạnh chỉ có ở mùa thu. + Hương ổi: Đầu thu (cuối tháng 7 đầu tháng 8) mùa ổi chín rộ. Từ “phả”: Hương ổi ở độ đậm nhất thơm nồng quyến rũ, hoà vào gió heo may của mùa thu lan toả khắp không gian tạo ra một mùi thơm ngọt mát, của trái ổi chín vàng - hương thơm nông nàn hấp dẫn của những vườn cây sum suê trái ngọt ở nông thôn Việt Nam. + Cùng với gió se: Là những hạt sương nhỏ li ti giăng mắc nhẹ nhàng như “cố ý” chậm lại thong thả nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm sang thu. Hạt sương sớm mai cũng như có tâm hồn, có cảm nhận riêng cũng nhẹ nhàng, thong thả qua ngưỡng cửa (qua ngõ) của mùa ghu vậy (ngõ thực và cũng là cửa ngõ thời gian thông giữa 2 mùa) -Kết hợp một loạt các từ: “Bỗng - phả - hình như” thể hiện tâm trạng ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng, cảm nhận tinh tế của tác giả tâm hồn thi sĩ biến chuyển nhịp nhàng với phút giao mùa của cảnh vật. Từng cảnh thu của tạo vật đã thấp thoáng hồn người sang thu: chùng chình, bịn rịn, lưu luyến, bâng khuâng, chín chắn, điềm đạm. * GV chốt: khổ thơ nói lên những cảm nhận ban đầu của nhà thơ về cảnh sang thu của đất trời. Thiên nhiên được cảm nhận từ những gì vô hình (hương, gió) mờ ảo (sương chùng chình), nhỏ hẹp và gần (ngõ). Khổ thơ 2 Sông được lức dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu. + Dòng sông thướt tha mềm mại, hiền hoà trôi một cách nhà hạ, thanh thản, gợi lên vẻ đẹp êm dịu của bức tranh thiên nhiên mùa thu. + Những cánh chim chiều bắt đàu vội vã tìm về tổ trong buổi hoàng hôn (không còn nhởn nhơ rong chơi hoài bởi tiết trời mùa hạ). + Hình ảnh đám mây mùa hạ với sự cảm nhận đầy thú vị, sự liên tưởng độc đáo “vắt nửa mình sang thu”: Cảm giác giao mùa được diễn tả cụ thể và tinh tế bằng một hình ảnh đám mây của mùa hạ cũng như đang bước vào ngưỡng của của mùa


thu vậy. Dường như giữa mùa hạ và mùa thu có một ranh giới cụ thể, hữu hình, hiển hiện, liên tưởng đầy thú vị không chỉ cảm nhận thị giác mà là sự cảm nhận bằng chính tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết của Hữu Thỉnh. Tóm lại: Bằng sự cảm nhận qua nhiều giác qua, sự liên tưởng thú vị bất ngờ, với tâm hồn nhạy cảm tinh tế của tác giả, tất cả không gian cảnh vật như đang chuyển mình từ tư điềm tĩnh bước sang thu. Khổ thơ 3 Vẫn còn bao nhiêu nắng Đã vơi dần cơn mưa…. - Nắng cuối hạ vẫn còn nồn, còn sáng nhưng đã nhạt dần (tuy không còn nét tươi mới của đầu hạ), nắng đã yếu dần bởi gió se đã đến. Không gian đó, cảm giác thời điểm đó thật thú vị. -Cơn mưa mùa hạ thường nhanh bất chợt đến rồi chợt đi. Tác giả dùng từ “vơi” có giá trị gợi tả như sự đong đếm những vật có khối lượng cụ thể để diễn tả cái số lượng vô định - diễn tả cái thưa dần, ít dần, hết dần những cơn mưa rào ào ạt bất ngờ của mùa hạ. Tất cả đều chầm chậm, từ từ, không vội vã, không hối hả. Hai câu thơ cuối: Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi. - Ý nghĩa tả thực: + Hình tượng sấm thường xuất hiện nhiều và bất ngời đi liền với những cơn mưa rào chỉ có ở mùa hạ (sấm cuối mùa, sấm cuối hạ cũng bớt đi, ít đi lúc sang thu). + Hàng cây cổ thụ, cảnh vật thiên nhiên vào thu không còn giật mình, bất ngờ bởi tiếng sấm mùa hạ. - Nghĩa ẩn dụ (đầy tính suy ngẫm) + Sấm: Những vang động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời. + Hàng cây đứng tuổi: Hình ảnh gợi tả những con người từng trải đã từng vượt qua những khó khăn, những thăng trầm của cuộc đời. Qua đó, con người càng trở nên vững vàng hơn. III. Tổng kết Nghệ thuật - Thể thơ 5 chữ. Nhịp thơ chậm, âm điệu nhẹ nhàng. - Nhiều từ có giá trị gợi tả, gợi cảm sâu sắc. - Sự cảm nhận tinh tế, thú vị, gợi những liên tưởng bất ngờ. - Hình ảnh chọn lọc mang nét đặc trưng của sự giao mùa hạ - thu. Nội dung Từ cuối hạ sang đầu thu, đất trời có những biến chuyển nhẹ nhàng mà rõ rệt. Sự biến chuyển này đã được Hữu Thỉnh gợi lên bằng cảm nhận tinh tế, qua những hình ảnh giàu sức biểu cảm trong bài Sang thu. - Lòng yêu thiên nhiên tha thiết của nhà thơ Hữu Thỉnh.


NÓI VỚI CON

(Y Phương) I. Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm a) Tác giả - Y Phương sinh năm 1948, tên khai sinh là Hứa Vĩnh Sước. - Quê : Trùng Khánh - Cao Bằng, dân tộc Tày. -1993: Chủ tịch hội văn nghệ Cao Bằng. - Thơ ông thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy đầy hình ảnh của con người miền núi. b) Tác phẩm - Bài thơ trích trong cuốn “Thơ Việt Nam” (1945-1985), NXB Giáo dục 1997 c) Chủ đề bài thơ - Lời người cha nói với con về lòng yêu thương con cái, ước mong thế hệ mai sau tiếp nối xứng đáng, phát huy truyền thống của tổ tiên, quê hương là tình cảm cao đẹp của con người Việt Nam suốt bao đời nay. 2. Đọc và tìm hiểu chú thích (SGK ) 3. Bố cục của văn bản Văn bản có thể chia làm hai phần - Phần 1 (từ đầu đến “ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”): Con lớn lên trong tình yêu thương nâng đỡ của cha mẹ trong đời sống lao động của quê hương. - Phần 2 (còn lại) : Lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ bền bỉ với truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền thống đó. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Con lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của quê


hương. Chân phải bước tới cha Chân trái bước tới mẹ Một bước chạm tiếng nói Hai bước chạm tiếng cười - Hình dung đứa trẻ đang tập đi từng bước chập chững đầu tiên trong sự chờ đón, vui mừng của cha mẹ. - Không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt. Từng bước đi, từng tiếng nói, tiếng cười của con đều được cha mẹ chăm chút. Con lớn lên từng ngày trong sự thương yêu, nâng đón và mong chờ của cha mẹ. - Diễn tả sự trưởng thành của con trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê hương. Đan lờ cài nan hoa Vách nhà ken câu hát. - Hình ản thơ vừa gợi công việc lao động cụ thể qua việc miêu tả được chất thơ của cuộc sống lao động hồn nhiên ấy bằng cách sử dụng những động từ (cài, ken) đi kèm với các danh từ (nan hoa - câu hát) tạo thành những kết cấu từ ngữ giàu sức khái quát, diễn tả tuy mộc mạc mà gợi cảm về cuộc sống lao động cần cù và tươi vui của người dân lao động miền núi. Giữa cuộc sống lao động cần cù ấy con từng ngày lớn lên. Rừng cho hoa Con đường cho những tấm lòng Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời. Vẫn bằng cách miêu tả mộc mạc, gợi cảm giác mạnhmẽ, tác giả đã thể hiện khung cảnh núi rừng quê hương thật thơ mộng và nghĩa tình. Thiên nhiên ấy đã chở che nuôi dưỡng con cả tâm hồn và lối sống. 2. Những đức tính cao đẹp của “người đồng mình” và mong muốn của người cha đối với con - Bền gan vững chí: Cao đo nỗi buồn Xa nuôi chí lớn. - Yêu tha thiết quê hương: Sống trên đá không chê đá gập ghềnh Sống trong thung không chê thung nghèo đói. - Mộc mạc, hồn nhiên, khoáng đạt: Sống như sông, như suối. Người đồng mình thô sơ da thịt. - Mạnh mẽ giàu chí khí - niềm tin: Người đồng mình tự đập đá kê cao quê hương Còn quê hương thì làm phong tục.


Tóm lại, cách nói của người dân miền núi diễn đạt vừa cụ thể (ví von so sánh cũng cụ thể có lúc như mơ hồ, đằng sau cái diễn đạt có lúc như mơ hồ lại là sự chính xác hợp lý), sức gợi cảm đặc biệt bộc lộ nội dung đặc sắc: Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương Còn quê hương thì làm phong tục. Qua cách viết cách nói ấy ta thấy được niềm tự hào của người cha khi nói với con về quê hương mình “Người đồng mình thô sơ da thịt Chẳng máy ai nhỏ bé đâu con”. - Từ việc diễn tả “người đồng mình” sống vất vả mà mạnh mẽ, khoáng đạt, bền bỉ gắn bó với quê hương dẫu còn cực nhọc, đói nghèo. Từ đó người cha mong muốn con phải có nghĩa tình chung thuỷ với quê hương, biết chấp nhận và vượt qua gian nan thử thách bằng ý chí, niềm tin của mình, đồng thời mong muốn con biết tự hào với truyền thống quê hương, dặn dò con cần tự tin mà vững bước trên đường đời. III.Tổng kết 1. Nghệ thuật Hình ảnh thở vừa cụ thể vừa có sức gợi cảm khái quát, cách nói mộc mạc, so sánh cụ thể, thể hiện cách nói đặc trưng của đồng bào miền núi. - Lời thơ trìu mến tha thiết, điệp từ như điểm nhấn lời dặn dò ân cần, tha thiết của người cha. 2. Nội dung Qua lời người cha nói với con, nhà thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình. Bài thơ giúp ta hiểu thêm sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi - gợi nhắc tình cảm gắn bó với truyền thống quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

MÂY VÀ SÓNG

(Ra-bin-dra-nát Ta-go) I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm


* Tác giả: Ta-go (1861-1941) - Là nhà thơ hiện đại lớn nhất Ấn Độ. - Sinh ra ở Can cút ta (Ben-gan), làm thơ rất sớm, từng du học nhiều nước. - Sự nghiệp sáng tác đồ sộ (52 tập thơ, 42 vở kịch, 12 bộ tiểu thuyết, khoảng 100 truyện ngắn), được nhận giải thưởng Nô-ben (1913). - Thơ của ông đa dạng về nội dung hình thức, thể hiện sự kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa hiện đại và truyền thống, quốc tế và dân tộc. + Tinh thần nhân văn cao cả, tính chất trữ tình, triết lý nồng đượm. + Thơ của ông còn sử dụng thành công những hình ảnh của thiên nhiên mang ý nghĩa tượng trưng. * Tác phẩm: “Mây và sóng” được viết bằng tiếng Ben-gan, in trong tập Si-su (Trẻ thơ), xuất bản năm 1909, được tác giả dịch sang tiếng Anh, in trong tập “Trăng non”, xuất bản năm 1915. 2. Đọc 3. Bố cục 2 phần: - Phần 1 (Từ đầu đến “xanh thẳm”): Em bé kể với mẹ về lời rủ rê của mây và trò chơi do em tưởng tượng ra. - Phần 2 (còn lại): Em bé kể với mẹ về lời rủ rê của sóng và trò chơi do em tự sáng tạo ra. II. Đọc - hiểu văn bản Từ “Mẹ ơi” đứng ở đầu đoạn 1 mà không đứng ở đầu đonaj 2 sẽ làm nổi bật hơn đối tượng đối tượng đối thoại, cũng là đối tượng bieru cảm của em bé là mẹ, mặc dù mẹ không xuất hiện, không phát ngôn - em bé thể hiện tình cảm của mình 1 cách tự nhiên, liền mạch (xét về cấu trúc đối xứng giữa 2 phần) có thể xem đây là hai lượt thoại, do đó lần thứ hai của em bé chứ không phải lần thứ hai trong bố cục tácphaarm. Thêm một từ “mẹ ơi” ở đầu đoạn hai là không cần thiết - sự thổ lộ ở đây là thổ lộ trong tình huống có thử thách, do đó phải có 2 phần - có phần hai thì tình thương mẹ của bé mới được bộc lộ trọn vẹn. Trừ cụm từ “Mẹ ơi”, cả hai phần đều có trình tự tường thuật: - Thuật lại lời rủ rê. - Thuật lại lời từ chối. - Nêu trò chơi do em bé sáng tạo. 1. Lời mời gọi của những người sống trên mây, trên sóng. Chúng tôi chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Chúng tôi chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.


Chúng tôi ca hát từ bình minh đến tối, Chúng tôi ngao du nơi này nơi nọ Mà không biết mình đã đến nơi nao. - Những người sống trên mây trên sóng đã vẽ ra một thế giới hấp dẫn, giữa vũ trụ rực rỡ sắc màu với bình minh vàng, với vầng trăng bạc, với tiếng ca du dương bất tận và được đi khắp nơi này nọ. - Lời mời gọi của những người sống trên mây trên sóng chính là tiếng gọi của một thế giới diệu kỳ - vô cùng thú vị và hấp dẫn. - Bởi thiên nhiên rực rỡ bí ẩn bao điều thú vị hấp dẫn với tuổi thơ thật khó có thể từ chối. 2. Lời chối từ của em bé. -Khi mới được mời, em bé cũng rất muốn đi chơi. Em hỏi : “Nhưng làm thế nào mà tôi lên trên ấy được?”. “Mẹ tôi đang đợi ở nhà làm sao tôi có thể rời mẹ mà đến được?” “Buổi chiều mẹ luôn muốn tôi ở nhà Làm sao tôi có thể rời mẹ mà đi được?” - Em bé từ chối lời mời mọc đầy quyến rũ của mây và sóng vì một lý do thật dễ thương, khiến cho những người trên mây và trên sóng đều cười với em. - Mặc dù tuổi nhỏ thường ham chơi, em cũng bị quyến rũ, và dĩ nhiên em đầy luyến tiếc những cuộc vui chơi, nhưng tình yêu thương với mẹ đã chiến thắng. Tinh thần nhân văn sâu sắc của bài thơ thể hiện ở sự vượt lên ham muốn ấy, đó chính là sức níu giữ của tình mẫu tử. 3. Trò chơi của em bé - Sự hòa quyện vào thiên nhiên: + Sự hòa hợp tuyệt diệu giữa em bé và thiên nhiên trong cuộc vui chơi ấm áp của tình mẫu tử. Em biến thành “mặt trăng và bến bờ kì lạ”, rộng mở để em được “lăn, lăn, lăn mãi” vào lòng. + Hình ảnh thiên nhiên thơ mộng qua trí tưởng tượng của em bé càng trở nên lung linh, gợi nhiều liên tưởng về những chú tiên đồng, những ông tiên trên trời xanh, những nàng tiên cá dưới biển cả... + Hình ảnh thiên nhiên mang ý nghĩa tượng trưng. “Mây” và “sóng” là biểu tượng về con. “Trăng” và “bờ biển” tượng trưng cho tấm lòng dịu hiền, bao la của mẹ. Ta-go lấy “Mây - trăng”, “sóng- bờ” để nói về tình mẫu tử. Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta đang ở đâu. Câu thơ cuối vừa là lời kết cho phần 2 vừa là lời kết cho cả bài thơ, tình mẫu tử ở khắp nơi thiêng liêng, bất diệt. * Ý nghĩa triết lý + Thơ Ta-go thường đậm ý nghĩa triết lý: hạnh phúc không phải là điều gì xa xôi, bí ẩn do ai ban cho, mà ở ngay trên trần thế, do chính con người sáng tạo; sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.


+ Nhà thơ đã hóa thân trong em bé để ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Hình thức đối thoại lồng trong độc thoại. - Hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng - gợi tả - tưởng tượng phong phú. 2. Nội dung - Ta- go ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng bất diệt. - Ngoài ra còn có một số nội dung khác: + Trong cuộc sống vẫn thường gặp sự cám dỗ, quyến rũ - muốn khước từ chúng phải có những điểm tựa vững chắc và tình mẫu tử là một trong những điểm tựa ấy. + Bài thơ chắp cánh trí tưởng tượng cho tuổi thơ - tác giả cũng nhắc nhở mọi người rằng: hạnh phúc không phải điều gì xa xôi, bí ẩn do ai ban cho mà ngay trên trần thế, do chính con người tạo dựng.

BẾN QUÊ

Nguyễn Minh Châu I.Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1.Tác giả, tác phẩm: a) Tác giả: Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) - Quê Quỳnh Lan – Nghệ An - Ông gia nhập quân đội năm 1950, sau đó trở thành nhà văn quân đội. - Nguyễn Minh Châu là cây bút văn xuôi tiêu biểu cho thời kì kháng chiến chống Mĩ. - Các tác phẩm tiêu biểu: Tiểu thuyết: Cửa sông, Dấu chân người lính. Truyện ngắn: Mảnh trăng cuối rừng, Bức tranh. b) Tác phẩm


Truyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1985. Truyện có ý nghĩa triết lí giản dị mà sâu sắc, mang tính trải nghiệm, có ý nghĩa tổng kết cuộc đời một con người. 2. Đọc – tìm hiểu chú thích: a) Đọc văn bản. b) Tìm hiểu chú thích 3. Tóm tắt truyện - Nhân vật Nhĩ trong truyện từng đi khắp mọi nơi trên trái đất, cuối đời anh bị cột chặt vào giườ bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo – đến nỗi không tự dịch chuyển được vài phân trên chiếc giường hẹp kê bên cửa sổ. - Thời điểm đó, anh phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc- một vẻ đẹp bình dị mà hết sức quyến rũ. Nhận được sự chăm sóc ân cần của vợ, Nhĩ mới cảm nhận được sự vất vả, tần tảo- tình yêu và đức hy sinh thầm lặng của người vợ. Anh khao khát được đặt chân lên bờ bãi bên kia sông – cái miền đất gần gũi và trở nên xa vời với anh. Nhân vật đã chiêm nghiệm được cái quy luật đầy nghịch lý của đời người (con người trên đời người không tránh khỏi những khó khăn trắc trở - con người phải trải nghiệm trong cuộc sống mới cảm nhận hết được những bí ẩn đẹp đẽ trong cái bình dị đơn sơ) giống như niềm say mê pha lẫn nỗi ân hận, đau đớn mà lời lẽ không bao giờ giải thích hết được. 4. Tìm hiểu tình huống truyện Hai tình huống cơ bản: + Nhĩ bị liệt toàn thân nằm trên giường bệnh + Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi ven sông và người thân. Tạo ra một chuỗi các tình huống nghịch lí, tác giả muốn lưu ý người đọc đến một nhận thức về cuộc đời: cuộc sống và số phận của một con người chứa đầy những sự bất thường – nghịch lí ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta. - Qua những suy nghĩ của nhân vật Nhĩ, truyện có ý nghĩa tổng kết sự trải nghiệm của cả đời người, con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình – vẻ đẹp của cuộc sống êm đềm bình lặng của người thân yêu – thì có khi phải đến lúc sắp giã biệt cuộc đời ta mới thấm thía và cảm nhận được. II. Đọc – hiểu văn bản


1. Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ - Khung cảnh thiên nhiên có chiều sâu rộng, từ những bông bằng lăng phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng màu đỏ nhạt lúc đã vào thu, vòm trời bãi bồi bên kia sông. Nhĩ cảm nhận cảnh vật bằng cảm xúc tinh tế - không gian và những cảnh sắc ấy vốn quen thuộc gần gũi nhưng lại rất mới mẻ với Nhĩ. Lần đầu tiên anh cảm nhận tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó. Cảm nhận của Nhĩ về người thân: Trong hoàn cảnh bệnh tật lâu dài, mọi sự chăm sóc đều nhờ vào vợ con. Buổi sáng hôm đó, bằng trực giác, Nhĩ đã hiểu thời gian của đời mình chẳng còn bao lâu nữa. Nhĩ cảm nhận lần đầu tiên về sự vất vả, tần tảo, chịu thương chịu khó và sự âu yếm yêu thương của vợ anh . - Cảm nhận về người vợ: + Những ngón tay gầy guộc, âu yếm vuốt ve bên vai chồng. + Liên đang mặc tấm áo vá… “ Suốt đời anh làm em khổ tâm… Mà em cứ nín thinh…” “có hề sao đâu”. Đoạn văn diễn tả sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ với vợ: “Cũng như cảnh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia – tâm hồn Liên vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sinh từ bao đời xưa – và cũng chính nhờ vào điều đó mà sau nhiều tháng bôn tẩu tìm kiếm …, Nhĩ đã thấy được nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này”. -Cách miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tâm hồn con người, về cách viết rất tài hoa của Nguyễn Minh Châu. - Người cha khao khát được khám phá vẻ đẹp cuộc sống của bãi bồi bên kia sông – một vẻ đẹp vô cùng tươi mới – thân thuộc nhưng với hoàn cảnh của anh lúc này đặt chân đến được là điều không thể - khát khao ấy xâm chiếm tâm hồn anh mãnh liệt nhưng vì không thể thực hiện nên khó diễn tả thành lời cho đứa con trai còn ít tuổi – chưa có những trải nghiệm như anh hiểu nổi. - Khi nhận ra vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông vào buổi sáng đầu thu- cũng là lúc Nhĩ nhận ra mình sắp phải từ giã cõi đời.Muốn đặt chân lên bãi bồi bên kia sông: - Những giá trị bình thường bị người ta lãng quên – bỏ qua lúc tuổi trẻ - khi những ham muốn xa vời đang lôi cuốn con người tìm đến. Sự nhận thức này chỉ đến với người ta ở cái thái độ đã từng trải. Với Nhĩ đó là lúc cuối đời, bởi thế đó là sự thức tỉnh xen lẫn niềm ân hận và nỗi xót xa. - Không thể thực hiện được cái mình khát khao – Nhĩ phải nhờ đến người con trai- nhưng vì không thể giải thích cho nó hiểu – nên trên đường đi cậu bé đã sa vào trò chơi hấp dẫn nó gặp bên đường (Bởi đứa con không hiểu được ước muốn của người cha đề rồi lỡ chuyến đò sang ngang duy nhất trong ngày, nó nhận lời một cách miễn cưỡng) * Câu chuyện của Nhĩ và cậu con trai – sự chiêm nghiệm của anh về quy luật của đời người: Con người ở trên đời thật khó tránh được những cái vòng vèo hoặc chùng chình.


- Khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi vào bờ đất bên này Nhĩ đã thu hết tâm lực dồn vào cử chỉ có vẻ kì quặc “anh đang cố…” Ý như khẩn thiết ra hiệu một người nào đó – hành động này có thể hiểu anh đang nôn nóng thúc giục cậu con trai anh mau kẻo lỡ đò. Hình ảnh này còn gợi ra ý nghĩa khái quát hơn: + Muốn thức tỉnh mọi người về cái vòng vèo chùng chình mà chúng ta đang sa vào trên đường đời – để dứt ra khỏi nó – để hướng tới những giá trị đích thực vốn rất giản dị gần gũi và bền vững. Nhân vật Nhĩ trong truyện là nhân vật tư tưởng – một loại nhân vật nổi lên trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975 – nhà văn đã gửi gắm qua nhân vật nhiều điều quan sát suy ngẫm – triết lí về cuộc đời con người nhưng nhân vật không là cái loa phát ngôn cho tác giả - những chiêm nghiệm triết lí đã được chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của nhân vật với diễn biến của tâm trạng dưới sự tác động của hoàn cảnh được miêu tả tinh tế, hợp lí. 2. Tìm hiểu một đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện: sáng tạo những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng Hình ảnh biểu tượng thường có hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa biểu tượng qua hình ảnh. Một số hình ảnh mang nghĩa biểu tượng: - Hình ảnh bãi bồi ven sông và toàn bộ khung cảnh: Vẻ đẹp của đời sống vừa bình dị vừa thân thuộc – hình ảnh của quê hương xứ sở của mỗi người. - Hình ảnh bờ sông bên này bị sụt lở: “tiếng những tảng đất lở bên này sông…đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng. Bông hoa bằng lăng cuối thu sắc tím đậm hơn”: sự sống của nhân vật Nhĩ đã vào những ngày cuối tuần. - Người con trai sà vào trò chơi đám cờ thế gợi ra những điều mà Nhĩ cho là vòng vèo, chùng chình không tránh khỏi. - Hành động của Nhĩ có vẻ khác thường ở cuối truyện: đu mình nhô người ra ngoài giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoát khoát như đang khẩn thiết ra hiệu cho một người nào đó: phải thoát ra, dứt ra khỏi sự chùng chình để hướng tới giá trị đích thực, giản dị mà bền vững. III. Tổng kết 1.Nghệ thuật - Sự miêu tả tâm lý tinh tế. - Cách sử dụng nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng. - Xây dựng tình huống truyện giàu sức biểu hiện. - Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật. 2. Nội dung


Truyện ngắn Bến quê đã thể hiện những suy ngẫm trải nghiệm của nhà văn về cuộc sống và thức tỉnh sự trân trọng đối với vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống quê hương.

NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI (Trích)

(Lê Minh Khuê) I.Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩm a) Tác giả: Lê Minh Khuê sinh năm 1949 - Quê: Tĩnh Gia – Thanh Hoá. - Là Thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mĩ. - Viết văn từ những năm 70. Là cây bút truyện ngắn, ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sâu sắc đặc biệt là khi viết về phụ nữ. - Đề tài trước 1975: Đều viết về cuộc sống chiền đấu của thanh niên xung phong và bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn, gây được chú ý của bạn đọc. - Sau 1975: Những sáng tác của Lê Minh Khuê bám sát những biến chuyển của đời sống – đề cập nhiều vấn đề bức xúc của xã hội và con người với tinh thần đởi mới mạnh mẽ. b) Tác phẩm: Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê. * Xuất xứ: Viết năm 1971 – cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang diễn ra ác liệt. - Đây là một truyện ngắn được viết ngay trong thời kì chiến tranh nên không tránh khỏi những hạn chế trong cách phản ánh hiện thực và con người. Tác phẩm này thể hiện chủ nghĩa anh hùng, vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng và những tác phẩm chất cao cả của con người Việt Nam trong cuộc chiến tranh yêu nước được nhìn nhận theo khuynh hướng sử thi. Truyện viết về ba cô gái trong một tổ trinh sát phá bom ở một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn những năm kháng chiến chống Mĩ. Đây là một trong những đề tài của nhiều tác phẩm thơ truyện – ca khúc thời kháng chiến chống Mĩ:


- Đường Trường Sơn. Những cô gái Thanh niên xung phong. Anh bộ đội lái xe. Tiêu biểu là những bài thơ của: Phạm Tiến Duật, Lâm Thị Mĩ Dạ, Nguyễn Minh Châu (Truyện ngắn “Mảnh trăng cuối rừng”). * Ngôi kể: - Ngôi thứ nhất thông qua lời kể của nhân vật chính. Lựa chọn ngôi kể này, nhà văn đã tạo được thuận lợi để biểu hiện đời sống nội tâm với nhiều cảm xúc ấn tượng hồi tưởng của nhân vật làm hiện lên vẻ đẹp trong sáng hồn nhiên của những cô gái thanh niên xung phong. * Đọc * Tóm tắt truyện: (SGV 150 - 151) - Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm ba cô gái rất trẻ: Định – Nho – Chị Thao (lớn tuổi hơn một chút). - Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom – đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra – đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. - Họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm – tách xa đơn vị, cuộc sống gian khổ khó khăn nhưng họ vẫn có những nét vui vẻ hồn nhiên của tuổi trẻ, mơ mộng, yêu thương, gắn bó trong tình đồng đội. - Truyện tập trung miêu tả nhân vật Phương Định – nhân vật chính – cô gái giàu cảm xúc, mơ mộng, hồn nhiên luôn nhớ những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ, gia đình, thành phố thân yêu. - Phần cuối tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật trong 1 lần phá bom – Nho bị thương và sự lo lắng chăm sóc của hai người. 2. Chú thích II. Đọc – hiểu truyện 1. Những nét tính cách chung của 3 cô gái TNXP trong tổ trinh sát mặt đường - Hoàn cảnh sống, chiến đấu: bom đạn – nguy hiểm – ác liệt – gian khổ - khó khăn. - Họ ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn – nơi tập trung nhiều bom đạn – nguy hiểm – ác liệt. + Ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. + Đường bị đánh lở loét màu đất đỏ trắng lẫn lộn. + Hai bên đường không có lá xanh – những thân cây bị tước khô cháy… + Một vài thùng xăng – ô tô méo mó han gỉ. - Công việc: + Đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom + Đếm – phá bom chưa nổ. + Những công việc mạo hiểm với cái chết – khó khăn – gian khổ. + Luôn căng thẳng thần kinh.


+ Đòi hỏi sự dũng cảm và hết sức bình tĩnh. - Chúng tôi bị bom vùi luôn. - Khi bò trên cao điểm chỉ thấy hai con mắt lấp lánh cười: Hàm răng trắng khuôn mặt nhem nhuốc – “Những con quỉ mắt đen”. - Chạy trên cao điểm cả ban ngày. - Thần chết không thích đùa: nằm trong ruột quả bom. - Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay ầm ĩ. - Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy trên những nền đất có nhiều quả bom chưa nổ. - Thời tiết nóng bức: trên 30˚. Xong việc thở phào, chạy về hang Họ là những cô gái trẻ, dễ xúc cảm, hay mơ mộng. - Dễ vui và cũng dễ trầm tư - Thích làm đẹp cho cuộc sống của mình ngay ở trên chiến trường. - Nho thích thêu thùa. - Chị Thao chăm chép bài hát. - Phương Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng rồi hát. * Họ cũng có những nét cá tính riêng. - Chị Thao lớn tuổi hơn một chút, làm tổ trưởng từng trải hơn – không dễ dàng hồn nhiên – ước mơ và dự tính về tương lai- có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu những khao khát rung động của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ khi nhìn thấy máu chảy. - Quê hương của họ: Họ là những cô gái còn rất trẻ đến từ Hà Nội – là thanh niên xung phong. + Tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ. + Dũng cảm. + Tình đồng đội gắn bó. 2. Nét tính cách riêng của mỗi người. a) Nhân vật Phương Định Là một cô gái Hà Nội xung phong vào chiến trường. - Từ một cô gái thành phố vào chiến trường - Có một thời học sinh hồn nhiên, sống vô tư bên mẹ trong một căn buồng nhỏ ở thành phố yên tĩnh trong những ngày thanh bình trước chiến tranh ở thành phố của mình. - Những kỉ niệm ấy luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường dữ dội – nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường. + Có những năm tháng tuổi thơ hồn nhiên – êm đềm bên mẹ. + Là một cô gái hồn nhiên hay mơ mộng, nhiều ước mơ, thích ca hát, khá xinh đẹp.


RÔ-BIN-SƠN NGOÀI ĐẢO HOANG

(Đi-phô) I . Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả Đi-phô (1660 - 1731) là nhà văn nổi tiếng ở Anh. 2. Tác phẩm - Sáng tác năm 1719, dưới hình thức tự truyện. - Đoạn trích kể về Rô-bin-xơn sống một mình ở đảo hoang khoảng 15 năm. 3. Đọc – tìm bố cục a. Đọc b. Bố cục: 4 phần. - Phần 1: Mở bài - Phần 2: Trang phục của Rô-bin-xơn - Phần 3: Trang bị của Rô-bin-xơn - Phần 4: Diện mạo của Rô-bin-xơn So với các phần khác, phần 4 ngắn hơn do phương thức tự sự ở ngôi thứ nhất, chỉ kể những gì nhìn thấy được, nên phần 4 nói ít về diện mạo và nói sau, do người kể muốn giới thiệu với độc giả cách ăn mặc kì khôi của mình là chính. II. Đọc – hiểu văn bản Bức chân dung tự hoạ của Rô-bin-xơn - Trang phục (Kì quặc, kì dị, kì quái, lạ lùng, lố lăng và nực cười) + Mũ: Làm bằng da dê. + Áo: Bằng da dê dài chừng hai bắp đùi + Quần loe bằng da dê + Tự tạo đôi ủng - Trang bị: + Thắt lưng, cưa, rìu con, túi đựng thuốc. + Đạn, dù, súng.


- Diện mạo: + Không đến nỗi đen cháy. + Râu ria cắt tỉa theo kiểu Hồi giáo. Khi khắc hoạ bức chân dung của mình, Rô-bin-xơn không hề tỏ ra than phiền, đau khổ. Qua đó chứng tỏ một tinh thần rất lạc quan. Mặc dù cuộc sống vô cùng khó khăn song Rô-bin-xơn vẫn bất chấp gian khổ, lạc quan, yêu đời. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: Ngôn ngữ kể chuyện với giọng điệu hài hước. 2. Nội dung: Tinh thần lạc quan của Rô-bin-xơn ở ngoài đảo hoang.


B-CÁCH LÀM BÀI KIỂM TRA MÔN NGỮ VĂN THCS VÀ THI VÀO LỚP 10 * Cấu tạo đề thi và cách làm bài: Cấu trúc đề thi thường có 2 phần trắc nghiệm và tự luận I. Phần trắc nghiệm thường có từ 10 đến 12 câu mối câu có giá trị điểm từ 0,25 đến 0,5 điểm. Khi làm bài các em đừng vội vàng mà nên tiến hành theo các bước sau: - Đọc kĩ yêu cầu của từng câu hỏi ( phải dành khoảng 5-> 7 phút). - Đọc xem các câu hỏi có nội dung liên đới bắc cầu giữa câu nọ với câu kia không? - Xác định ý đúng bước 1 bằng cách dùng bút chì khoang nhẹ vào các ý đó. - Dùng phương pháp phân tích loại trừ tình huống để loại các ý trả lời gây nhiễu. - Khi thấy chắc chắn thìquyết định lựa chọn. - Nếu thấy chưa chắc chắn thì tạm dừng và chuyển xang phần tự luận để làm, làm song phần tự luận quay lại làm tiếp sẽ có quyết định khách quan hơn. * Khi đã qua các bước trên, thấy hoàn toàn yên tâm thì mới khoanh hoặc ghi ý lựa chọn tránh tẩy xoá hoặc đánh dấu gây nhiễu. II. Phần tự luận thường có từ 3 đến 4 câu liên quan tới các kiến thức về Tiếng Việt, Tập làm văn và Tác phẩm văn học, chiếm khoảng 5 đến 7 điểm. Câu 1: Thường là chép thuộc lòng một đoạn thơ, một bài thơ đã học trong chương trình hoặc yêu cầu tóm tắt tiểu sử tác giả hoặc tóm tắt nội dung tác phẩm văn xuôi. Khi làm dạng bài tập này, các em phải cần chú ý những điểm sau: 1,1. Với câu hỏi yêu cầu chép thuộc lòng: - Bình tĩnh hình dung nhớ lại tên bài thơ. - Xác định xem bài thơ đó của tác giả nào; đoạn thơ đó thuộc bài thơ nào? Câu thơ đầu của đoạn đó là câu gì? Bài thơ hoặc đoạn thơ đó viết theo thể thơ gì? để khi chép lại trình bày theo đúng cách trình bày của khổ thơ. - Chép nháp. - Đọc lại. - Kiểm tra chính tả, dấu câu, ở bản nháp. - Viết vào bài làm. Ví dụ 1: Hãy chép thuộc lòng 4 câu thơ đầu của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận. Với câu hỏi này các em phải làm đảm bảo yêu cầu sau: - Đây là đoạn đầu tiên của bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá” của tác giả Huy Cận vì vậy ta phải chép như sau mới đảm bảo:


“Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then đêm sập cửa Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi Câu hát căng buồm cùng gió khơi”… ( Đoàn thuyền đánh cá-Huy Cận) Ví dụ 2: Hãy chép thuộc lòng 4 câu thơ miêu tả Thuý Vân trong đoạn “ Chị em Thuý Kiều” của Nguyễn Du - Ta khẳng định đây là đoạn thơ nằm ở giữa đoạn thơ “Chị em Thuý Kiều” của Nguyễn Du. Vì vậy ta phải chép lại đoạn thơ đó như sau: … “ Vân xem trang trọng khác vời Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang Hoa cười ngọc thốt đoan trang Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”… (Chị em Thuý Kiều-Truyện Kiều-Nguyễn Du) Ví dụ 3: Hãy chép thuộc lòng 6 câu thơ cuối trong bài thơ tiếng gà trưa của nhà thơ Xuân Quỳnh. - Ta khẳng định đây là đoạn cuối cùng của bài thơ tiếng gà trưa vì vậy ta phải chép như sau: ... “Cháu chiến đấu hôm nay Vì lòng yêu tổ quốc Vì xóm làng thân thuộc Bà ơi cũng vì Bà Vì tiếng gà cục tác Ổ trứng hồng tuổi thơ” (Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh) 1,2. Với câu hỏi thuộc dạng tóm tắt tiểu sử tác giả hoặc tóm tắt nội dung tác phẩm văn xuôi Khi làm các câu hỏi thuộc dạng này các em cần viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh, có câu chủ đề và các ý triển khai. Về tiểu sử tác giả nên theo các bước sau: -Tên thật, tên hiệu, tên chữ, các bút danh khác (nếu có) -Năm sinh, năm mất (nếu có) -Khái quát sự nghiệp văn chương theo từng chặng -Khái quát phong cách nghệ thuật độc đáo hoặc nét riêng đặc sắc -Các tác phẩm chính (kể tên ít nhất 2 tác phẩm) Ví dụ: Tóm tắt tiểu sử nhà thơ Chế Lan Viên Chế Lan Viên (1920-1989) tên thật là Phan Ngọc Hoan, quê ở huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị nhưng lớn lên ở Bình Định. Trước Cách mạng tháng Tám 1945, Chế Lan Viên đã nổi tiếng trong phong trào


Thơ mới với một hồn thơ “kỳ dị” (Hoài Thanh). Sau Cách mạng ông tiếp tục có nhiều tìm tòi sáng tạo, trở thành một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ Việt Nam thế kỷ XX. Thơ Chế Lan Viên mang tính trí tuệ và triết lý sâu sắc. Năm 1996, ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Các tập thơ chính: Điêu tàn (1937), Hoa ngày thường – Chim báo bão (1967)… Lưu ý, khi làm bài, nếu không nhớ tác giả quê ở huyện, xã nào thì chỉ viết tên tỉnh cũng được. Đối với bài tập yêu cầu tóm tắt tác phẩm văn xuôi, các em nên tóm tắt theo nhân vật chính với các chi tiết quan trọng (tránh sa vào những chi tiết vụn vặt, tản mạn). Ví dụ, nhân vật kể chuyện trong Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng là ông Ba nhưng khi tóm tắt nên theo nhân vật chính là anh Sáu, cha bé Thu. Câu 2 . Có 2 dạng: 2,1. Thường yêu cầu viết một đoạn văn từ 8-10 câu theo một trong các phương pháp viết đoạn văn (diễn dịch, quy nạp…), bình luận về một câu nói, trong đó có thành phần biệt lập, khởi ngữ hoặc sử dụng phép liên kết đã học. Khi làm những dạng bài tập này các em nên tập trung viết đoạn văn hoàn chỉnh trước rồi sau đó thêm thành phần biệt lập, khởi ngữ hoặc phép liên kết sau. Khi đã hoàn thành, một yêu cầu bắt buộc là các em phải chỉ ra cụ thể, đâu là câu chủ đề, đâu là các thành phần mà đề tài yêu cầu. Đề bài thường ra những câu tục ngữ hoặc danh ngôn mang tính triết lý như “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”, “ Không thầy đố mày làm nên”, “Không có việc gì khó – Chỉ sợ lòng không bền – Đào núi và lấp biển – Quyết chí ắt làm nên”… Khi bình luận những câu như vậy, các em nên theo các bước sau: -Giới thiệu câu tục ngữ, danh ngôn (trích nguyên văn) -Giải thích -Đánh giá đúng sai -Bình luận mở rộng: liên hệ thực tế, liên hệ bản thân… -Rút ra ý nghĩa của câu danh ngôn, tục ngữ Ví dụ: Viết một đoạn văn ngắn (8-10 câu) nêu suy nghĩ của em về lời dạy của Bác Hồ: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”. Trong đó có 2 thành phần biệt lập, 1 phép liên kết đã học. Bài làm: Hồ Chủ Tịch, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, đã để lại nhiều câu nói nổi tiếng có giá trị như những lời răn dạy. Có lẽ không ai là không biết câu: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”. Học hỏi có nghĩa là tiếp thu tri thức mà nhân loại từ sách vở, từ cuộc sống, từ những người xung quanh ta. Học hỏi là một quá trình lâu dài chứ không thể trong một thời gian ngắn bởi vậy Bác Hồ nói đó là việc phải tiếp tục suốt đời, không ngừng nghỉ, không mệt mỏi. Tri thức nhân loại


thì vô tận và mỗi giây mỗi phút trôi qua là bao tri thức mới được ra đời. Nếu không liên tục học hỏi thì chúng ta sẽ nhanh chóng bị lạc hậu. Học phải đi đôi với hỏi để hiểu sâu sắc kiến thức, biến tri thức thành của mình chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động. Câu nói của Bác ra đời đã lâu nhưng đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Mỗi người Việt Nam phải học theo lời dạy của Người để không ngừng tiến bộ. Và bản thân Hồ Chủ Tịch cũng là tấm gương sáng ngời của một con người suốt đời học hỏi. Sau đó phải ghi rõ: vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam: là thành phần biệt lập, thành phần phụ chú có lẽ: thành phần biệt lập, thành phần tình thái và: phép liên kết, phép nối 2,2. Phân tich giá trị sử dụng của các phép tu từ, từ loại trong đoạn văn hoặc đoạn thơ. Khi làm đề này các em cần: - Đọc kĩ đoạn thơ đó, nhớ, và ghi vào bài làm: Đoạn thơ đó năm ở bài thơ nào? của tác giả nảo? nội dung của bài thơ đó nói về vấn đề gì? nghệ thuật chủ đạo của bài thơ là gì? - Ghi ra nháp các tín hiệu nghệ thuật sử dụng trong các câu thơ đó, xác định xem phép tu từ hoặc từ loại nào là chủ công làm toát lên nội dung của đoạn thơ đó. - Ghi rõ các từ ngữ biểu hiện các phép tu từ đó - Tác dụng của các phép tu từ, từ loại, cách hiệp vần trong các câu thơ đó là gì đối với cảnh, nhân vật trữ tình và với toàn bộ bài thơ và trong việc thể hiện cảm xúc của tác giả - Đọc lại nháp nếu thấy yên tâm và tin tưởng thì chép vào bài làm. Còn nếu chưa yên tâm thì tạm dừng ở mức làm nháp. chuyển sang làm các phần tiếp theo và sẽ làm tiếp sau khi đã hoàn thành các phần khác của bài làm. VÍ DỤ: Nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trong những câu thơ sau: Nao nao dòng nước uốn quanh, Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. Sè sè nấm đất bên đường, Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh. Chúng ta phải làm như sau: -Đây là 4 câu thơ trong đoạn “Cảnh ngày xuân” trích truyện Kiều của Nguyễn Du. 4 câu thơ đã sử dụng các từ láy như: nao nao, nho nhỏ, sè sè, rầu rầu. trong đó các từ láy “nao nao, rầu rầu” là các từ láy góp phần quan trọng tạo nên sắc thái cảnh vật và tâm trạng con người. - Việc sử dụng từ láy đó có tác dụng trong đoạn thơ, cụ thể là: + Các từ láy nao nao, rầu rầu là những từ láy vốn thường được dùng để diễn tả tâm trạng con người. + Trong đoạn thơ, các từ láy nao nao, rầu rầu chẳng những biểu đạt được sắc thái cảnh vật (từ nao nao: góp phần diễn tả bức tranh mùa xuân thanh nhẹ với dòng nước lững lờ trôi xuôi trong bóng chiều tà; từ rầu rầu: gợi sự ảm đạm, màu sắc úa tàn của cỏ trên nấm mộ Đạm Tiên) mà còn biểu lộ rõ nét tâm trạng con người (từ nao nao: thể hiện tâm trạng bâng khuâng, luyến tiếc, xao xuyến về một


buổi du xuân, sự linh cảm về những điều sắp xảy ra - Kiều sẽ gặp nấm mộ Đạm Tiên, gặp Kim Trọng; từ rầu rầu: thể hiện nét buồn, sự thương cảm của Kiều khi đứng trước nấm mồ vô chủ). + Được đảo lên đầu câu thơ, các từ láy trên có tác dụng nhấn mạnh tâm trạng con người - dụng ý của nhà thơ. Các từ láy nao nao, rầu rầu đã làm bật lên nghệ thuật tả cảnh đặc sắc trong đoạn thơ: cảnh vật được miêu tả qua tâm trạng con người, nhuốm màu sắc tâm trạng con người. Câu 3 (5 điểm): Thường yêu cầu phân tích thơ hoặc phân tích nhân vật trong tác phẩm văn xuôi. Yêu cầu bắt buộc là trước khi thi, các em phải đọc kỹ SGK Đọc Kết quả cần đạt để biết những đơn vị kiến thức cần nắm Đọc kỹ văn bản tác phẩm: đối với thơ, yêu cầu thuộc lòng, với văn xuôi thì phải nhớ các chi tiết và tóm tắt lại được. Đọc chú thích để hiểu về tác giả và hoàn cảnh sáng tác tác phẩm. Đọc chú thích để hiểu từ khó (đặc biệt là điển tích, điển cố, từ khó trong văn học cổ, những từ địa phương…) Xem lại Đọc – hiểu văn bản và trả lời lại các câu hỏi. Nhớ kỹ phần ghi nhớ. Đối với dạng bài phân tích một đoạn thơ hoặc một đoạn trích thì phải nhắc lại vị trí của đoạn, khi phân tích phải đặt trong chỉnh thể tác phẩm để hiểu hơn đoạn trích. Khi đề bài yêu cầu phân tích nhân vật hoặc những vấn đề liên quan đến nội dung, các em cũng phải nhắc đến những yếu tố nghệ thuật mà tác giả sử dụng để chuyển tải nội dung (nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, nghệ thuật miêu tả nhân vật…) Về thời gian làm bài, các em cần phân bố thời gian hợp lý cho các câu. Không nên mất quá nhiểu thời gian cho câu ít điểm, đến khi làm câu nhiều điểm hơn lại không còn thời gian. Tránh tình trạng làm bài “đầu voi, đuôi chuột” sự phân bố thời gian không hợp lý. Sự cẩu thả trong một bài văn rất dễ đem lại sự phản cảm cho người chấm, dù bài làm tốt. Vì vậy, chữ các em có thể không đẹp nhưng phải dễ nhìn và trình bày sạch sẽ. Nên làm dàn ý trước khi viết bài để bài làm không bị lộn xộn, thiếu ý. Hãy viết văn giản dị, trong sáng. Tránh diễn đạt quá cầu kỳ, hoa mỹ bởi rất dễ sa vào sáo rỗng. C-MỘT SỐ ĐỀ THI THAM KHẢO I. ĐỀ SỐ 1.


ĐỀ THI VÀO THPT NGUYỄN HUỆ MÔN NGỮ VĂN LỚP 9-NĂM HỌC 2007-2008 (Thời gian: 120 phút không kể thời gian giao đề)

************************************************* Phần I (7 điểm): Trong bài thơ " Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải có câu Ta làm con chim hót 1.Chép chính xác 7 câu nối tiếp câu thơ trên. 2.Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ.Hoàn cảnh đó có ý nghĩa như thế nào trong việc bày tỏ cảm xúc của nhà thơ ? 3. Ở phần đầu của bài thơ, tác giả dùng đại từ "Tôi", nhưng ở đoạn thơ vừa chép lại sử dụng đại từ "Ta".Vì sao vậy? 4.Mở đầu đoạn văn phân tích 8 câu thơ trên, một học sinh viết: Từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước, Thanh hải đã bày tỏ khát vọng mãnh liệt muốn dâng hiến cho cuộc đời. Coi đây là câu mở đoạn, hãy hoàn chỉnh đoạn văn bằng cách viết tiếp phần thân đoạn có độ dài khoảng 10 câu, trong đó có lời dẫn trực tiếp và kết đoạn là một câu hỏi tu từ. Phần II (3 điểm): Dưới đây là một phần của truyện ngắn "Làng'( Kim Lân): -Thế nhà con ở đâu? -Nhà ta ở làng chợ Dầu. -Thế con có thích về làng chợ Dầu không? Thằng bé nép đầu vào ngực bố trả lời khe khẽ: -Có. Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu ông lại hỏi: -À, thầy hỏi con nhé.Thế con ủng hộ ai? Thằng bé giơ tay lên, mạnh bạo và rành rọt: -Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm! Nước mắt ông lão giàn ra, chảy ròng ròng trên hai má.Ông nói thủ thỉ: -Ừ đúng rồi, ủng hộ Cụ Hồ con nhỉ. (Sách Văn học 9, tập hai-NXB Giáo dục. ) 1.Qua đoạn đói thoại này, em thấy tâm trạng ông Hai có gì đặc biệt?Điều đó thể hiện nỗi niềm sâu kín của nhân vật này như thế nào? 2.Vì sao khi xây dựng hình tượng nhân vật chính luôn hướng về làng chợ Dầu nhưng Kim Lân lại đặt tên truyện ngắn của mình là "Làng" chứ không phải là "Làng chợ Dầu' ? 3.Em hãy nêu tên hai tác phẩm văn xuôi Việt nam đã được học, viết về đề tài người nông dân và ghi rõ tên tác giả. II.ĐỀ SỐ 2.


ĐỀ THI VÀO THPT LÊ QUÍ ĐÔN MÔN NGỮ VĂN LỚP 9-NĂM HỌC 2007-2008 (Thời gian: 150 phút không kể thời gian giao đề)

************************************************* A. PHẦN BẮT BUỘC ĐỐI VỚI MỌI THÍ SINH Câu I 1) Chọn một trong bốn phương án (A, B, C, D) để trả lời các câu hỏi sau: a) Trong số những bài thơ sau, bài nào đã được sáng tác trong một hoàn cảnh rất đặc biệt và thể hiện khát vọng được làm đẹp cho cuộc đời? A. Sang thu; B. Mùa xuân nho nhỏ; C. Viếng lăng Bác; D. Nói với con. b) Câu văn: "********* đâu rồi, ra đây thầy chia quà cho nào." thuộc loại câu nào? A. Câu trần thuật; B. Câu nghi vấn; C. Câu cảm thán; D. Câu cầu khiến. 2) Phân tích giá trị gợi hình, gợi cảm của hai từ "lom khom" và "lác đác" trong hai câu thơ sau: Lom khom dưới núi tiều vài chú, Lác đác bên sông chợ mấy nhà. (Thơ Bà Huyện Thanh Quan) 3) Bài thơ "Ông đồ" của Vũ Đình Liên có hai câu thơ sau: Giấy đỏ buồn không thắm; Mực đọng trong nghiên sầu... Trong hai câu thơ trên, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu ra hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ đó. Câu II Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" (Trích Truyện Kiều của Nguyễn Du) có hai câu thơ sau: Xót người tựa cửa hôm mai Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ? Nêu cảm nhận của em trước vẻ đẹp tâm hồn của Thúy Kiều trong hai câu thơ trên bằng cách: Viết đoạn văn khoảng 10 - 12 câu theo phương pháp diễn dịch, trong đó có sử dụng một câu hỏi tu từ. (Chú ý: gạch chân dưới câu hỏi tu từ mà em đã dùng). B. PHẦN TỰ CHỌN (Thí sinh chọn một trong hai câu IIIa hoặc IIIb để làm bài) Câu IIIa Em hãy phân tích đoạn thơ sau đây (Trích trong bài thơ "Viếng lăng Bác" của nhà thơ Viễn Phương):


Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân... Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim! ... (Theo Ngữ văn 9 tập II, NXB Giáo dục, Hà Nội 2005, trang 58) Câu IIIb ''Bằng ngòi bút hiện thực sinh động, đoạn văn Tức nước vỡ bờ (Trích tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố) đã vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân phong kiến; đồng thời nêu cao vẻ đẹp tâm hồn của chị Dậu, người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình yêu thương, vừa có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ". Qua đoạn trích "Tức nước vỡ bờ", em hãy làm sáng tỏ nhận định trên. SỞ GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO

KỲ THI TUYỂN SINH LỚP 10 THPT THÀNH PHỐ HUẾ THỪA THIÊN HUẾ

Khóa ngày 12.7. 2007 ĐỀ CHÍNH THỨC

Môn: NGỮ VĂN Thời gian làm bài: 120 phút Câu 1: (2 điểm) 1.1 Hãy kể tên các kiểu văn bản trong chương trình Ngữ văn trung học cơ sở. 1.2 Ở lớp 9, em đã học các văn bản nghị luận nào? (Nêu tên văn bản và tác giả) Câu 2: (3 điểm) Cho đoạn văn sau: “ Mưa mùa xuân xôn xao, phơi phới. Những hạt mưa bé nhỏ, mềm mại, rơi mà như nhảy nhót. Hạt nọ tiếp hạt kia đan xuống mặt đất (...). Mặt đất đã kiệt sức bỗng thức dậy, âu yếm đón lấy nhữ iọt mưa ấm áp, trong lành. Đất trời lại dịu mềm, lại cần mẫn tiếp nhựa cho cây cỏ. Mưa mùa xuân đã mang lại cho chúng cái sức sống ứ đầy, tràn lên các nhánh lá mầm non. Và cây trả nghĩa cho mưa bằng cả mùa hoa thơm trái ngọt.” ( Tiếng mưa - Nguyễn Thị Thu Trang) 2.1 Xác định và nêu ngắn gọn tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng được dùng trong đoạn văn trên.


2.2 Chỉ rõ tính liên kết của đoạn văn. Câu 3: (5 điểm) 3.1 Tóm tắt đoạn trích truyện ngắn “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng) trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 bằng một đoạn văn dài không quá mười hai dòng giấy thi. 3.2 Phân tích tình cảm cha con của ông Sáu và bé Thu. Từ câu chuyện, em rút ra được cho mình bài học gì?

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TP HÀ NỘI

ĐỀ TUYỂN SINH VÀO LỚP 10 THPT NĂM HỌC 2007-2008 Phần I: (7 điểm) Cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tạo nghệ thuật. Mở đầu tác phẩm của mình, một nhà thơ viết: "Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác... Và sau đó, tác giả thấy: ...Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim!..." Câu 1: Những câu thơ trên trích trong tác phẩm nào? Nêu tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của bài thơ ấy. Câu 2: Từ những câu đã dẫn kết hợp với những hiểu biết của em về bài thơ, hãy cho biết cảm xúc trong bài được biểu hiện theo trình tự nào? Sự thật là Người đã ra đi nhưng vì sao nhà thơ vẫn dùng từ thăm và cụm từ giấc ngủ bình yên? Câu 3: Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết một đoạn văn khoảng 10 câu theo phép lập luận quy nạp (có sử dụng phép lặp và có một câu chứa thành phần phụ chú) để làm rõ lòng kính yêu và niềm xót thương vô hạn của tác giả đối với Bác khi vào trong lăng. Câu 4: Trăng là hình ảnh xuất hiện nhiều trong thi ca. Hãy chép chính xác một câu thơ khác đã học có hình ảnh trăng và ghi rõ tên tác giả, tác phẩm.


Phần II: (3 điểm) Từ một truyện dân gian, bằng tài năng và sự cảm thương sâu sắc, Nguyễn Dữ đã viết thành Chuyện người con gái Nam Xương. Đây là một trong những truyện hay nhất được rút từ tập Truyền kì mạn lục. Câu 1: Giải thích ý nghĩa nhan đề Truyền kì mạn lục. Câu 2: Trong Chuyện người con gái Nam Xương, lúc vắng chồng, Vũ Nương hay đùa con, chỉ vào bóng mình mà bảo là cha Đản. Chi tiết đó đã nói lên điều gì ở nhân vật này? Việc tác giả đưa vào cuối truyện yếu tố kỳ ảo nói về sự trở về chốc lát của Vũ Nương có làm cho tính bi kịch của tác phẩm mất đi không? Vì sao?

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TP. HỒ CHÍ MINH ĐỀ TUYỂN SINH VÀO LỚP 10 THPT NĂM HỌC 2007-2008

Câu 1 (1 điểm): Chép lại nguyên văn khổ thơ đầu bài Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận). Câu 2 Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau: a. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân, Làng) b. Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) Câu 3 (3 điểm): Viết một đoạn văn nghị luận (từ 10 đến 12 câu) nêu suy nghĩ của em về đạo lý Uống nước nhớ nguồn. Câu 4 (5 điểm):


Cảm nhận của em về đoạn thơ …Từ hồi về thành phố quen ánh điện, cửa gương vầng trăng đi qua ngõ như người dưng qua đường Thình lình đèn điện tắt phòng buyn-đinh tối om vội bật tung cửa sổ đột ngột vầng trăng tròn Ngửa mặt lên nhìn mặt có cái gì rưng rưng như là đồng là bể như là sông là rừng Trăng cứ tròn vành vạnh kể chi người vô tình ánh trăng im phăng phắc đủ cho ta giật mình (Nguyễn Duy, Ánh trăng, SGK Ngữ văn 9 tập 1 tr.156 NXBGD - 2005)

Sở Giáo dục-Đào tạo Quảng Nam Năm học 2006-2007

Môn thi: Ngữ văn (chuyên) Thời gian: 150 phút (không thể thời gian giao đề)

ĐỀ CHÍNH THỨC: Phần I: Trắc nghiệm (2,5 điểm) Thời gian của phần này là 15 phút. Đọc kĩ đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi bằng cách ghi chữ cái ở đầu câu trả lời đúng vào giấy làm bài. "Vừa lúc ây, tôi đã đến gần anh. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh. Anh vừa bước, vừa khom người đưa tay đón chờ con. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó


ngơ ngác, lạ lùng. Còn anhg, anh không ghìm nổi xúc động. Mỗi lần bị xúc động, vết thẹo bên má phải lại đỏ ửng lên, giần giật, trong rất dễ sợ.Với vẻ mặt xúc động ấy và hai tay vẫn đưa về phía trước, anh chầm chậm bước tới, giọng lặp bặp run run: - Ba đây con! - Ba đây con! Con bé thấy lạ quá, nó chớp mắt nhìn tôi như muốn hỏi đó là ai, mặt nó bỗng tái đi, rồi vụt chạy và kêu thét lên: "Má! Má!" Còn anh, anh đứng sững lại đó, nhìn theo con, nỗi đau đớn khiến mặt anh sầm lại trông thật đáng thương và hai tay buông xuống như bị gãy." (Ngữ vắn 9, tập 1) 1/Nhân vật có được nhắc đến nhưng chưa xuất hiện trong đoạn trích là nhân vật nào? A-Nhân vật người cha B-Nhân vật người mẹ C-Nhân vật người con D-Nhân vật kể chuyện 2/Câu "Còn anh, anh không ghìm nổi xúc động" là câu có thành phần gì? A-Phụ chú B-Tình thái C-Khởi ngữ D-Gọi, đáp 3/Chi tiết nào thể hiện rõ nhất nỗi bàng hoàng, đau đớn của người cha khi đứa con không nhận ra mình? A-Giọng lặp bặp run run B-Vết thẹo dài bên má phải đỏ ửng lên, giần giật C-Hai tay vẫn đưa về phía trước D-Hai tay buông xuống như bị gãy 4/Nhân vật xưng "tôi" trong đoạn trích là ai? A-Nhân vật người mẹ B-Nhân vật người kể chuyện C-Nhân vật người con D-Nhân vật người cha 5/Nhận định nào sau đây đúng với tâm trạng của người con trong đoạn trích?


A-Không muốn nhận cha B-Muốn nhưng giả vờ không C-Sợ, không nhận ra cha D-Ghét cha 6/Trong lời thoại của hai cha con chỉ có loại câu gì? A-Câu trần thuật B-Câu nghi vấn C-Câu cầu khiến D-Câu cảm thán 7/Từ nào dưới đây là từ địa phương Nam Bộ? A-lặp bặp B-dễ sợ C-thẹo D-lạ 8/"Lạ lắm, đến mức phải ngạc nhiên"-đó là nghĩa của từ nào dưới đây? A-Lạ lùng B-Lạ mặt C-Lạ miệng D-Lạ tai 9/Truyện ngắn nào sau đây thuộc giai đoạn văn học chống Mỹ? A-Làng B-Chiếc lược ngà 10/Thành phần trạng ngữ trong câu "Vừa lúc ấy, tôi đã đến gần anh" chỉ yếu tố gì? A-Không gian B-Thời gian C-Mục đích D-Phương tiện Phần II: Tự luận (7,5 điểm) Thời gian của phần này là 135 phút Câu 1: (3 điểm)


Tưởng tượng rằng em là nhân vật người họa sĩ trong truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" (Nguyễn Thành Long) hãy viết một bài thuyết minh ngắn (từ 15-20 dòng) để giới thiệu với mọi người về vẻ đẹp của con người và cảnh vật Sa Pa mà người hoạ sĩ đã nhận ra. Bài thuyết minh có sử dụng yếu tổ nghị luận và miêu tả (cảnh vật và nội tâm) Câu 2: (4,5 điểm) Nét đẹp chuyển thu trong bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh

Đề thi tuyển sinh vào lớp 10 Trường THPT CVA và HN_AMS

Môn thi: Văn Tiếng Việt Ngày thi: 21-6-2001

Thời gian làm bài: 150' Phấn 1: (7 điểm) 1)Hãy chép lại tám câu thơ đầu trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của nhà thơ của nhà Huy Cận trong bản in theo SGK lớp 9. 2)Có bạn cho rằng từ đông trong câu thơ Hát rằng cá bạc biển Đông lặng có nghĩa chỉ phương hướng(phương Đông).Em hãy tìm ba từ đồng âm khác nghĩa với từ đông nói trên bằng cách cho ví dụ và nêu ngắn gọn nghĩa của các từ đó. 3)Để phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá ,một bạn học sinh viết:"bài thơ đâu chỉ vẽ ra trước mắt ta cảnh đêm trăng trên biển lộng lẫy, huy hoàng mà còn là lời ngợi ca những con người lao động mới-những người ngư dân đêm ngày gắn bó với biển Đông." a)Nếu coi đây là câu mở đàu của một đoạn văn theo keiur tổng phân hợp-phân tích-tổng hợp, thì theo em, đề tài của đoạn văn ấy là gì? b)Em hãy viết tiếp sau ccaau mở đoạn trên khoảng 10 câu đẻ hoàn chỉnh đoạn văn với đề tài mà em vừa xác định, trong đó có ít nhất hai lời dẫn trực tiếp và câu kết đoạn là một câu bị động. Phần 2(3 điểm) 1)Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết về bác Hồ Người rực rỡ một mặt trời cách mạng. Theo em, hình ảnh mặt trời trong câu thơ trên có phải là ẩn dụ không?Vì sao?


Em hãy tìm hai trường hợp trong các bài thơ đã học, trong đó có hình ảnh Mặt trời được dùn với ý nghĩa tương tự. 2) Em hãy đọc câu thơ: Một tiếng chim kêu sáng cả rừng. a)Trong thực tế, tiếng chim chỉ là âm thanh, không thể đem lại ánh sáng cho cả cánh rừng.Thế nhưng câu thơ vẫn được coi là đặc sắc.Vì sao vậy? b)Từ đó, em có thể nhận xét gì về cái hâycủ câu thơ Vẩy bạc đuôi vàng loé rậng đông trong bài thơ dôàn thuyền đánh cá mà em vừa tìm ở phần trên?

ĐỀ THI TUYỂN SINH LỚP 10 THPT CHUYÊN NĂM HỌC 2006-2007 TẠI TP.HCM

A. VĂN - TIẾNG VIỆT (3 điểm) Câu 1 (2 điểm): Tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương (Nguyễn Dữ). Câu 2 (1 điểm): Cho biết hàm ý trong các câu sau (phần tô đậm): - Vợ chàng quỷ quái tinh ma, Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau. - Dễ dàng là thói hồng nhan, Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều. B. LÀM VĂN (7 điểm) Đồng chí (Chính Hữu) và Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật) là hai bài thơ tiêu biểu viết về đề tài người lính cách mạng trong hai thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ. So sánh hình ảnh người lính cách mạng ở hai bài thơ này.

ĐỀ THI VÀO LỚP 10 CHUYÊN VĂN Tại TP.HCM - năm học 2007-2008

Câu 1 (2 điểm):


Nêu hai tình huống thể hiện tình cha con sâu sắc trong truyện ngắn Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng). Câu 2 (2 điểm): Nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trong những câu thơ sau: Nao nao dòng nước uốn quanh, Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. Sè sè nấm đất bên đường, Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Câu 3 (4 điểm): Nêu suy nghĩ của em về ý nghĩa của tình yêu thương. (Học sinh không viết quá một trang giấy) Câu 4 (12 điểm): Tình bà cháu trong bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt

thi tuyển sinh THPT

Trường học THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam

Lớp học 10 Năm học 2002 - 2003

Môn thi Văn học Phần I(4 điểm) 1.Mở đầu bài thơ Viếng lăng Bác, Viễn Phương viết: Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi!Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng và ở cuối bài,nhà thơ bày tỏ nguyện ước: "Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này". Theo em, những hình ảnh nào là ẩn dụ? Em cảm nhận được từ các hình ảnh ẩn dụ đó ý nghĩa sâu xa như thế nào về tình cảm thiêng liêng cao đẹp của nhân dân với Bác Hồ kính yêu.


2.Cây tre đã trở thành hình ảnh trung tâm của nhiều tác phẩm văn học Việt NAm. Hãy chép lại hai câu nối tiếp nhau của một bài thơ đã học mà trong đó,nhà thơ đã mượn hình ảnh cây tre để gợi liên tưởng đến tình yêu thương đoàn kết của người Việt Nam(Ghi rõ tên tác giả,tác phẩm). Phần II(6 điểm): 1.Một bài thơ trong sách văn học 9 có câu: Làn thu thuỷ,nét xuân sơn a)Hãy chép 9 câu thơ nối tiếp câu thơ trên. b)Đoạn thơ em vừa chép có trong tác phẩm nào, do ai sáng tác??? Kể tên nhân vật được nói đến trong đoạn thơ. 2.Từ "Hờn" trong câu thơ thứ hai của đoạn thơ trên bị một bạn viết sai thành từ"buồn".Em hãy giải thích ngắn gọn cho bạn hiểu rằng chép sai như vậy đã ảnh hưởng lớn đến ý nghĩa câu thơ. 3.Để phân tích ý nghĩa đoạn thơ đó,một học sinh có câu:Khác với Thuý Vân,Thuý Kiều mang một vẻ đẹp "sắc sảo mặn mà" về cả tài lẫn sắc. a)Nếu dùng câu văn trên làm mở đoạn của một đoạn văn tổng phân hợp thì đoạn văn ấy mang đề tài gì? b)Viết tiếp sau câu mở đoạn trên khoảng từ tám đến mười câu để hoàn chỉnh đoạn văn với đề tài em vừa xác định.Trong đoạn có một câu ghép đẳng lập(gạch một gạch dưới câu ghép đẳng lập đó)

Kì thi tuyển sinh THPT Trường học THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam

Năm học 2005 Môn thi Văn học

Thời gian 150 phút Phần I (7 điểm): Trong bài thơ " Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải có câu Ta làm con chim hót 1.Chép chính xác 7 câu nối tiếp câu thơ trên. 2.Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ.Hoàn cảnh đó có ý nghĩa nh¬u thế nào trong việc bày tỏ cảm xúc của nhà thơ


? 3. ở phần đầu của bài thơ, tác giả dùng đại từ"Tôi", nhung ở đoạn thơ vừa chép lại sử dụng đại từ "Ta".Vì sao vậy? 4.Mở đầu đoạn văn phân tích 8 câu thơ trên, một học sinh viết: Từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên đất nuớc, Thanh hải đã bày tỏ khát vọng mãnh liệt muốn dâng hiến cho cuộc đời. Coi đây là câu mở đoạn, hãy hoàn chỉnh đoạn văn bằng cách viết tiếp phần thân đoạn có độ dài khoảng 10 câu, trong đó có lời dẫn trực tiếp và kết đoạn là một câu hỏi tu từ. Phần II( 3 điểm) Duới đây là một phần của truyện ngắn "Làng'( Kim Lân): -Thế nhà con ở đâu? -Nhà ta ở làng chợ Dầu. -Thế con có thích về làng chợ Dầu không? Thằng bé nép đầu vào ngực bố trả lời khe khẽ; -Có. Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu ông lại hỏi: -à, thầy hỏi con nhé.Thế con ủng hộ ai? Thằng bé giơ tay lên, mạnh bạo và rành rọt: -ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm! Nước mắt ông lão giàn ra, chảy ròng ròng trên hai má.Ông nói thủ thỉ: -ừ đúng rồi, ủng hộ Cụ Hồ con nhỉ. (Sách Văn học 9, tập hai-NXB Giáo dục. Sách Ngữ văn 9 thí điểm, tập một-NXB Giáo dục) 1.Qua đoạn đói thoại này, em thấy tâm trạng ông Hai có gì đặc biệt? Điều đó thể hiện nỗi niềm sâu kín của nhân vật này nhu thế nào? 2.[/b]Vì sao khi xây dựng hình tượng nhân vật chính luôn huớng về làng chợ Dầu nhưng Kim Lân lại đặt tên truyện ngắn của mình là "Làng" chứ không phải là "Làng chợ Dầu'??? 3.[/b]Em hãy nêu tên hai tác phẩm văn xuôi Việt nam đã được học, viết về đề tài người nông dân và ghi rõ tên tác giả. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BẠC LIÊU MÔN VĂN - PHẦN TỰ LUẬN Câu 1: (2 điểm) Đọc đoạn thơ dưới đây và trả lời các câu hỏi : "Buồn trông cửa bể chiều hôm, Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa ? Buồn trông ngọn nước mới sa, Hoa trôi man mác biết là về đâu ? Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh Buồn trông gió cuốn mặt duềnh, Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi." a. Đoạn trích trên thuộc văn bản nào? Tác giả quê ở đâu? b. Đoạn trích trên có bao nhiêu từ láy? Tác dụng của những từ láy đó?


c. Đoạn trích trên chủ yếu sử dụng phép liên kết nào? Tác dụng của phép liên kết đó? d. Đoạn trích trên thể hiện nét đặc sắc nào trong bút pháp nghệ thuật của tác giả? Câu 2: (4 điểm) Cảm nhận của em về nhân vật bé Thu qua văn bản Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH MÔN VĂN - PHẦN TỰ LUẬN

Câu 1 (2,5 điểm): Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau : "Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo" (Trích Đồng chí của Chính Hữu) Câu 2: (5,0 điểm) Em hãy tưởng tượng mình được gặp gỡ và trò chuyện với người chiến sĩ lái xe trong tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật rồi viết bài văn kể lại cuộc gặp gỡ và trò chuyện đó. D-MỘT SỐ ĐỀ TỰ LUẬN Đề1 Câu 1: Chép lại chính xác bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và phân tích ý nghĩa của các cặp từ trái nghĩa có trong bài thơ. Câu 2: Suy nghĩ của em về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân.


Gợi ý giải Câu 1: (2,5 điểm) Học sinh chép được chính xác bài thơ cho 0,5 điểm. Nếu sai 3 lỗi về từ ngữ hoặc chính tả thì trừ 0,25 điểm. Phân tích ý nghĩa của các cặp từ trái nghĩa : nổi - chìm, rắn- nát với nghĩa tả thực là quá trình nặn bánh : do bàn tay con người để bột rắn hoặc nát và quá trình luộc bánh mới cho vào bánh chìm xuống nhưng khi chín thì nổi lên ; Nghĩa tượng trưng : cuộc đời, thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ không được làm chủ cuộc đời mình, bị phụ thuộc vào kẻ khác, bị xã hội xô đẩy, vùi dập, chìm nổi lênh đênh. Các cặp từ trái nghĩa nói lên được tấm lòng đồng cảm sâu sắc và là tiếng nói của người phụ nữ xót xa cho giới mình của Hồ Xuân Hương. Câu 2: (5 điểm) Học sinh vận dụng các kĩ năng về nghị luận nhân vật văn học để nêu những suy nghĩ về nhân vật ông Hai - người nông dân yêu làng, yêu nước trong kháng chiến chống Pháp bằng các ý cụ thể như sau : a. Giới thiệu về truyện ngắn Làng, tác phẩm viết về người nông dân trong những ngày đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, giai đoạn đất nước đang ở thế cầm cự, nhân dân làng Chợ Dầu theo lệnh kháng chiến đi tản cư ở vùng Yên Thế (Bắc Giang). Và chính trong hoàn cảnh đó, nhân vật ông Hai, người nông dân thật thà chất phác đã thể hiện những trưởng thành trong nhận thức và suy nghĩ của mình về tình cảm yêu làng, yêu nước. b. Phân tích các phẩm chất về tình yêu làng của ông Hai : - Nỗi nhớ làng da diết trong những ngày đi tản cư : buồn bực trong lòng, nghe ngóng tin tức về làng, hay khoe về cái làng Chợ Dầu với nỗi nhớ và niềm tự hào mãnh liệt. - Đau khổ, dằn vặt khi nghe tin làng mình làm Việt gian : tủi nhục đau đớn, xấu hổ không dám nhìn ai, lo sợ bị người ta bài trừ, không chứa ; ruột gan cứ rối bời, không khí gia đình nặng nề, u ám... - Niềm sung sướng cảm động đến trào nước mắt khi tin xấu về làng ông được cải chính : ông đi khoe khắp nơi, đến từng nhà với dáng vẻ lật đật và lại tự hào ngẩng cao đầu kể về làng Chợ Dầu quê hương ông một cách say sưa và náo nức lạ thường. c. Đánh giá và khẳng định tình yêu làng của ông Hai gắn với tình yêu đất nước, yêu kháng chiến:


trong thâm tâm ông luôn tự hào về ngôi làng giàu truyền thống văn hoá, trù phú và tự hào về sự thuỷ chung với cách mạng, với Bác Hồ của quê hương mình. Sự thay đổi nhận thức để nhận ra kẻ thù là bọn đế quốc phong kiến theo một quá trình tâm lí hết sức tự nhiên khiến ta thêm trân trọng yêu mến người nông dân này vì tình cảm gắn bó với quê hương, xóm làng và cách mạng. d. Khẳng định tình yêu quê hương đất nước là một vẻ đẹp của con người Việt Nam, đặc biệt trong những ngày đất nước gian nguy tình cảm ấy được thử thách càng tô đẹp thêm phẩm chất của con người Việt Nam. Đề2 Câu 1: Chép lại chính xác 4 dòng thơ đầu trong đoạn trích Cảnh ngày xuân trích trong Truyện Kiều của Nguyễn Du. Viết khoảng 5 câu nhận xét về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ đó. Câu 2: Nêu suy nghĩ của em về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận. Gợi ý giải Câu 1: Học sinh chép chính xác 4 dòng thơ cho 0,5 điểm (nếu sai 3 lỗi chính tả hoặc từ ngữ trừ 0,25 điểm) : Ngày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ (1 điểm) + Bức tranh mùa xuân được gợi lên bằng nhiều hình ảnh trong sáng : cỏ non, chim én, cành hoa lê trắng là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân. + Cảnh vật sinh động nhờ những từ ngữ gợi hình : con én đưa thoi, điểm... + Cảnh sắc mùa xuân gợi vẻ tinh khôi với vẻ đẹp khoáng đạt, tươi mát. Câu 2: Yêu cầu :


bằng cách sử dụng kĩ năng của văn lập luận, học sinh đánh giá, bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ về bức tranh hoàn chỉnh của chuyến ra khơi đánh cá được Huy Cận miêu tả trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá và sự ngợi ca biển, ngợi ca con người lao động trong không khí làm chủ. Cụ thể : 1. Giới thiệu về hoàn cảnh sáng tác bài thơ (1958) khi miền Bắc xây dựng xã hội chủ nghĩa, tái hiện cảnh sắc thiên nhiên và không khí lao động của một vùng biển giàu đẹp của miền Bắc, ca ngợi con người và biển cả hùng vĩ, bao la. 2. Cảm nhận về con người và biển cả theo hành trình chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá : a. Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi : - Hoàng hôn trên biển : đẹp hùng vĩ qua các hình ảnh so sánh : Mặt trời xuống biển như hòn lửa. - Cảnh người lao động ra khơi : mang vẻ đẹp lãng mạn, thể hiện tinh thần hào hứng và khẩn trương trong lao động : Câu hát căng buồm cùng gió khơi. b. Cảnh lao động đánh cá trên biển ban đêm : - Cảm nhận về biển : giàu có và lãng mạn (đoạn thơ tả các loài cá, cảnh thuyền đi trên biển với cảm xúc bay bổng của con người : Lướt giữa mây cao với biển bằng) - Công việc lao động vất vả nhưng lãng mạn và thi vị bởi tình cảm yêu đời, yêu biển của ngư dân. Họ coi đó như một cuộc đua tài : Dàn đan thế trận lưới vây giăng... c. Cảnh đoàn thuyền đánh cá từ khơi xa trở về : - Hình ảnh thơ lặp lại tạo nên một lối vòng khép kín với dư âm của lời hát lạc quan của sự chiến thắng. - Hình ảnh nhân hoá nói quá : Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời gợi vẻ đẹp hùng tráng về nhịp điệu lao động khẩn trương và không khí chiến thắng sau đêm lao động miệt mài của các chàng trai ngư dân. - Cảnh bình minh trên biển được miêu tả thật rực rỡ, con người là trung tâm bức tranh với tư thế ngang tầm vũ trụ và hình ảnh no ấm của sản phẩm đánh bắt được từ lòng biển : Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.


3. Khẳng định đây là bài ca lao động yêu đời phơi phới của người ngư dân sau những ngày dành được tự do với ý thức quyết tâm xây dựng quê hương đất nước giàu đẹp. ĐỀ 3 Câu 1: Nhận xét về nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều. Câu 2: Cảm nghĩ về thân phận người phụ nữ qua bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ. Gợi ý giải Câu 1: Nhận xét nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều cần đạt được các ý cơ bản sau : - Bút pháp tả thực được Nguyễn Du sử dụng để miêu tả nhân vật Mã Giám Sinh. Bằng bút pháp này, chân dung nhân vật hiện lên rất cụ thể và toàn diện : trang phục áo quần bảnh bao, diện mạo mày râu nhẵn nhụi, lời nói xấc xược, vô lễ, cộc lốc "Mã Giám Sinh", cử chỉ hách dịch ngồi tót sỗ sàng... tất cả làm hiện rõ bộ mặt trai lơ đểu giả, trơ trẽn và lố bịch của tên buôn thịt bán người giả danh trí thức. - Trong Truyện Kiều, tác giả sử dụng bút pháp tả thực để miêu tả các nhân vật phản diện như Mã Giám Sinh, Tú Bà, Sở Khanh, Hồ Tôn Hiến... phơi bày bộ mặt thật của bọn chúng trong xã hội đương thời, nhằm tố cáo, lên án xã hội phong kiến với những con người bỉ ổi, đê tiện đó. Câu 2: Vận dụng các kĩ năng nghị luận văn học để nêu những suy nghĩ về số phận của người phụ nữ qua 2 tác phẩm : Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ, yêu cầu đạt được các ý sau : a. Nêu khái quát nhận xét về đề tài người phụ nữ trong văn học, số phận cuộc đời của họ được phản ánh trong các tác phẩm văn học trung đại ; những bất hạnh oan


khuất được bày tỏ, tiếng nói cảm thông bênh vực thể hiện tấm lòng nhân đạo của các tác giả, tiêu biểu thể hiện qua : Bánh trôi nước và Chuyện người con gái Nam Xương. b. Cảm nhận về người phụ nữ qua 2 tác phẩm : * Họ là những người phụ nữ đẹp có phẩm chất trong sáng, giàu đức hạnh : - Cô gái trong Bánh trôi nước : được miêu tả với những nét đẹp hình hài thật chân thực, trong sáng : “Thân em vừa trắng lại vừa tròn”. Miêu tả bánh trôi nước nhưng lại dùng từ thân em - cách nói tâm sự của người phụ nữ quen thuộc kiểu ca dao : thân em như tấm lụa đào... khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh nước da trắng và tấm thân tròn đầy đặn, khoẻ mạnh của người thiếu nữ đang tuổi dậy thì mơn mởn sức sống. Cô gái ấy dù trải qua bao thăng trầm bảy nổi ba chìm vẫn giữ tấm lòng son. Sự son sắt hay tấm lòng trong sáng không bị vẩn đục cuộc đời đã khiến cô gái không chỉ đẹp vẻ bên ngoài mà còn quyến rũ hơn nhờ phẩm chất của tấm lòng son luôn toả rạng. - Nhân vật Vũ Nương trong Chuyện ngươì con gái nam Xương : mang những nét đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. + Trong cuộc sống vợ chồng nàng luôn “giữ gìn khuôn phép, không từng để lúc nào vợ chồng phải đến thất hoà". Nàng luôn là người vợ thuỷ chung yêu chồng tha thiết, những ngày xa chồng nỗi nhớ cứ dài theo năm tháng : "mỗi khi thấy bướm lượn đầy vườn, mây che kín núi" nàng lại âm thầm nhớ chồng. + Lòng hiếu thảo của Vũ Nương khiến mẹ chồng cảm động, những ngày bà ốm đau, nàng hết lòng thuốc thang chăm sóc nên khi trăng trối mẹ chồng nàng đã nói : "Sau này, trời xét lòng lành, […], xanh kia quyết chẳng phụ con". Khi mẹ chồng khuất núi, nàng lo ma chay chu tất, lo liệu như đối với cha mẹ đẻ của mình. + Nàng là người trọng danh dự, nhân phẩm : khi bị chồng vu oan, nàng một mực tìm lời lẽ phân trần để chồng hiểu rõ tấm lòng mình. Khi không làm dịu được lòng ghen tuông mù quáng của chồng, nàng chỉ còn biết thất vọng đau đớn, đành tìm đến cái chết với lời nguyền thể hiện sự thuỷ chung trong trắng. Đến khi sống dưới thuỷ cung nàng vẫn luôn nhớ về chồng con, muốn được rửa mối oan nhục của mình. * Họ là những người chịu nhiều oan khuất và bất hạnh, không được xã hội coi trọng : - Người phụ nữ trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương đã bị xã hội xô đẩy, sống cuộc sống không được tôn trọng và bản thân mình không được tự quyết định hạnh phúc : "Bảy nổi ba chìm với nước non,


Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn" - Vũ Nương bị chồng nghi oan, cuộc sống của nàng ngay từ khi mới kết hôn đã không được bình đẳng vì nàng là con nhà nghèo, lấy chồng giầu có. Sự cách biệt ấy đã cộng thêm một cái thế cho Trương Sinh, bên cạnh cái thế của người chồng, người đàn ông trong chế độ gia trưởng phong kiến. Hơn nữa Trương Sinh là người có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức, lại thêm tâm trạng của chàng khi trở về không vui vì mẹ mất. Lời nói của đứa trẻ ngây thơ như đổ thêm dầu vào lửa làm thổi bùng ngọn lửa ghen tuông trong con người vốn đa nghi đó, chàng "đinh ninh là vợ hư". Cách xử sự hồ đồ độc đoán của Trương Sinh đã dẫn đến cái chết thảm khốc của Vũ Nương, một sự bức tử mà kẻ bức tử lại hoàn toàn vô can. Bi kịch của Vũ Nương là một lời tố cáo xã hội phong kiến chỉ xem trọng quyền uy của kẻ giàu và của người đàn ông trong gia đình, đồng thời bày tỏ niềm cảm thương của tác giả đối với số phận oan nghiệt của người phụ nữ. Người phụ nữ đức hạnh ở đây không được bênh vực, che chở mà lại còn bị đối xử một cách bất công, vô lí ; chỉ vì lời nói ngây thơ của đứa trẻ miệng còn hơi sữa và vì sự hồ đồ vũ phu của anh chồng ghen tuông mà đến nỗi phải kết liễu cuộc đời mình. c. Đánh giá chung : Số phận người phụ nữ trong xã hội xưa bị khinh rẻ và không được quyền định đoạt hạnh phúc của mình, các tác giả lên tiếng phản đối, tố cáo xã hội nhằm bênh vực cho người phụ nữ. Đó là một chủ đề manh tính nhân văn cao cả của văn học đương thời. ĐỀ4 Câu 1: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ sau: "Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo". Câu 2: Suy nghĩ về tình cha con trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng Gợi ý giải Câu 1:


Học sinh cần làm rõ giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ như sau : - Cảnh thực của núi rừng trong thời chiến khốc liệt hiện lên qua các hình ảnh : rừng hoang, sương muối. Người lính vẫn sát cánh cùng đồng đội : đứng cạnh bên nhau, mai phục chờ giặc. - Trong phút giây giải lao bên người đồng chí của mình, các anh đã nhận ra vẻ đẹp của vầng trăng lung linh treo lơ lửng trên đầu súng : "Đầu súng trăng treo". Hình ảnh trăng treo trên đầu súng vừa có ý nghĩa tả thực, vừa có tính biểu trưng của tình đồng đội và tâm hồn bay bổng lãng mạn của người chiến sĩ. Phút giây xuất thần ấy làm tâm hồn người lính lạc quan thêm tin tưởng vào cuộc chiến đấu và mơ ước đến tương lai hoà bình. Chất thép và chất tình hoà quện trong tâm tưởng đột phá thành hình tượng thơ đầy sáng tạo của Chính Hữu. Câu 2: Yêu cầu học sinh cảm nhận được tình cha con ông Sáu thật sâu nặng và cảm động trên những ý cơ bản : a. Giới thiệu về truyện ngắn Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng : tác phẩm viết về tình cha con của người cán bộ kháng chiến đã hi sinh trong cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc. b. Phân tích được 2 luận điểm sau : * Tình cảm của bé Thu dành cho cha thật cảm động và sâu sắc : - Bé Thu là cô bé ương ngạnh bướng bỉnh nhưng rất đáng yêu : Thu không chịu nhận ông Sáu là cha, sợ hãi bỏ chạy khi ông dang tay định ôm em, quyết không chịu mời ông là ba khi ăn cơm và khi nhờ ông chắt nước cơm giùm, bị ba mắng nó im rồi bỏ sang nhà ngoại Đó là sự phản ứng tự nhiên của đứa trẻ khi gần 8 năm xa ba. Người đàn ông xuất hiện với hình hài khác khiến nó không chịu nhận vì nó đang tôn thờ và nâng niu hình ảnh người cha trong bức ảnh. Tình cảm đó khiến người đọc day dứt và càng thêm đau xót cho bao gia đình vì chiến tranh phải chia lìa, yêu bé Thu vì nó đang dành cho cha nó một tình cảm chân thành và đầy kiêu hãnh. - Khi chia tay, phút giây nó kịp nhận ra ông Sáu là người cha trong bức ảnh, nó oà khóc tức tưởi cùng tiếng gọi như xé gan ruột mọi người khiến chúng ta cảm động. Những hành động ôm hôn ba của bé Thu gây xúc động mạnh cho người đọc. * Tình cảm của người lính dành cho con sâu sắc : - Ông Sáu yêu con, ở chiến trường nỗi nhớ con luôn giày vò ông. Chính vì vậy về


tới quê, nhìn thấy Thu, ông đã nhảy vội lên bờ khi xuồng chưa kịp cặp bến và định ôm hôn con cho thoả nỗi nhớ mong. Sự phản ứng của Thu khiến ông khựng lại, đau tê tái. - Mấy ngày về phép, ông luôn tìm cách gần gũi con mong bù lại cho con những tháng ngày xa cách nhưng con bé bướng bỉnh khiến ông chạnh lòng. Bực phải đánh con song vẫn kiên trì thuyết phục nó. Sự hụt hẫng của người cha khiến ta càng cảm thông và chia sẻ những thiệt thòi mà người lính phải chịu đựng, nhận thấy sự hi sinh của các anh thật lớn lao. - Phút giây ông được hưởng hạnh phúc thật ngắn ngủi và trong cảnh éo le : lúc ông ra đi bé Thu mới nhận ra ba và để ba ôm, trao cho nó tình thương ông hằng ấp ủ trong lòng mấy năm trời. ĐỀ5 Câu 1: Chép lại khổ thơ đầu của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ trong đoạn thơ đó. Câu 2: Viết bài thuyết minh giới thiệu về Nguyễn Du và giá trị của tác phẩm Truyện Kiều. Gợi ý giải Câu 1: Học sinh chép chính xác khổ thơ đầu trong bài Đoàn thuyền đánh cá. Sai từ 3 lỗi về chính tả hoặc từ ngữ trừ 0,25 điểm. Phân tích nghệ thuật nhân hoá và so sánh có trong đoạn thơ, phát hiện được những từ thể hiện các biện pháp đó : "như hòn lửa", "sóng cài then", "đêm sập cửa". Nhận thấy tác dụng của các hình ảnh góp phần gợi cho người đọc hình dung cảnh biển trong buổi hoàng hôn rực rỡ, lung linh và hùng vĩ. Sự bao la của vũ trụ đầy bí ẩn, mang một cảm quan mới của nhà thơ gắn với thiên nhiên, với biển, với trời. Câu 2: Yêu cầu :


Học sinh cần vận dụng kĩ năng làm văn thuyết minh về một tác giả, tác phẩm văn học và những hiểu biết về Nguyễn Du và Truyện Kiều để làm tốt bài văn. a. Giới thiệu khái quát về Nguyễn Du và Truyện Kiều: - Nguyễn Du được coi là một thiên tài văn học, một tác gia văn học tài hoa và lỗi lạc nhất của văn học Việt Nam. - Truyện Kiều là tác phẩm đồ sộ của Nguyễn Du và là đỉnh cao chói lọi của nghệ thuật thi ca về ngôn ngữ tiếng Việt. b. Thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Du : - Thân thế : xuất thân trong gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống văn học. - Thời đại : lịch sử đầy biến động của gia đình và xã hội. - Con người : có năng khiếu văn học bẩm sinh, bản thân mồ côi sớm, có những năm tháng gian truân trôi dạt. Như vậy, năng khiếu văn học bẩm sinh, vốn sống phong phú kết hợp trong trái tim yêu thương vĩ đại đã tạo nên thiên tài Nguyễn Du. - Sự nghiệp văn học của Nguyễn Du với những sáng tạo lớn, có giá trị cả về chữ Hán và chữ Nôm. c. Giới thiệu về giá trị Truyện Kiều: * Giá trị nội dung : - Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về xã hội bất công, tàn bạo. - Truyện Kiều đề cao tình yêu tự do, khát vọng công lí và ca ngợi phẩm chất cao đẹp của con người. - Truyện Kiều tố cáo những thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người. * Giá trị nghệ thuật : Tác phẩm là một kiệt tác nghệ thuật trên tất cả các phương diện : ngôn ngữ, hình ảnh, cách xây dựng nhân vật Truyện Kiều là tập đại thành của ngôn ngữ văn học dân tộc. ĐỀ6


Câu 1: Viết đoạn văn khoảng 8 đến 10 câu nhận xét về nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích Chị em Thuý Kiều (Ngữ văn 9 -Tập một). Câu 2: Suy nghĩ về hình ảnh người lính trong bài thơ Đồng chí của Chính Hữu. Gợi ý giải Câu 1: Học sinh cần viết được các ý cụ thể : - Tả chị em Thuý Kiều, Nguyễn Du sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng, lấy vẻ đẹp của thiên nhiên để so sánh với vẻ đẹp của con người : + Thuý Vân : Đoan trang, phúc hậu, quý phái : hoa cười ngọc thốt, mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da. + Thuý Kiều : Sắc sảo mặn mà, làn thu thuỷ, nét xuân xanh, hoa ghen, liễu hờn. - Dùng lối ẩn dụ để ví von so sánh nhằm làm bật lên vẻ đẹp đài các của hai cô gái mà qua đó, nhà thơ muốn đề cao vẻ đẹp của con người. - Thủ pháp đòn bẩy, tả Vân trước, Kiều sau cũng là một bút pháp tài hoa của Nguyễn Du để nhấn vào nhân vật trung tâm : Thuý Kiều, qua đó làm nổi bật vẻ đẹp của nàng Kiều cùng những dự báo về nỗi truân chuyên của cuộc đời nàng sau này. Câu 2: Vận dụng kĩ năng lập luận vào bài viết để làm nổi bật chân dung người lính trong kháng chiến chống Pháp qua bài thơ Đồng chí với những ý cơ bản sau : a. Giới thiệu Đồng chí là sáng tác của nhà thơ Chính Hữu viết vào năm 1948, thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Chân dung người lính hiện lên chân thực, giản dị với tình đồng chí nồng hậu, sưởi ấm trái tim người lính trên những chặng đường hành quân. b. Phân tích những đặc điểm của người lính : * Những người nông dân áo vải vào chiến trường : Cuộc trò chuyện giữa anh - tôi, hai người chiến sĩ về nguồn gốc xuất thân rất gần gũi chân thực. Họ ra đi từ những vùng quê nghèo khó, "nước mặn đồng chua".


Đó chính là cơ sở chung giai cấp của những người lính cách mạng. Chính điều đó cùng mục đích, lí tưởng chung đã khiến họ từ mọi phương trời xa lạ tập hợp lại trong hàng ngũ quân đội cách mạng và trở nên thân quen với nhau. Lời thơ mộc mạc chân chất như chính tâm hồn tự nhiên của họ. * Tình đồng chí cao đẹp của những người lính : - Tình đồng chí được nảy sinh từ sự chung nhiệm vụ, sát cánh bên nhau chiến đấu : "Súng bên súng đầu sát bên đầu". - Tình đồng chí đồng đội nảy nở và thành bền chặt trong sự chan hoà, chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui, đó là mối tình tri kỉ của những người bạn chí cốt mà tác giả đã biểu hiện bằng một hình ảnh thật cụ thể, giản dị mà hết sức gợi cảm : "Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ". Hai tiếng Đồng chí vang lên tạo thành một dòng thơ đặc biệt, đó là một lời khẳng định, là thành quả, cội nguồn và sự hình thành của tình đồng chí keo sơn giữa những người đồng đội. Tình đồng chí giúp người lính vượt qua mọi khó khăn gian khổ : + Giúp họ chia sẻ, cảm thông sâu xa những tâm tư, nỗi lòng của nhau : "Ruộng nương anh gửi bạn thân cày"... "Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính". + Cùng chia sẻ những gian lao thiếu thốn của cuộc đời người lính: "Áo anh rách vai"... chân không giày. Cùng chia sẻ những cơn "Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi". + Hình ảnh : "Thương nhau tay nắm lấy bàn tay" là một hình ảnh sâu sắc nói được tình cảm gắn bó sâu nặng của những người lính. * Ý thức quyết tâm chiến đấu và vẻ đẹp tâm hồn của những người chiến sĩ : - Trong lời tâm sự của họ đã đầy sự quyết tâm : "Gian nhà không mặc kệ gió lung lay". Họ ra đi vì nhiệm vụ cao cả thiêng liêng : đánh đuổi kẻ thù chung bảo vệ tự do cho dân tộc, chính vì vậy họ gửi lại quê hương tất cả. Từ mặc kệ nói được điều đó rất nhiều. - Trong bức tranh cuối bài nổi lên trên nền cảnh rừng giá rét là ba hình ảnh gắn kết nhau : người lính, khẩu súng, vầng trăng. Trong cảnh rừng hoang sương muối, những người lính đứng bên nhau phục kích chờ giặc. Sức mạnh của tình đồng đội đã giúp họ vượt qua tất cả những khắc nghiệt của thời tiết và mọi gian khổ, thiếu thốn. Tình đồng chí đã sưởi ấm lòng họ giữa cảnh rừng hoang. Bên cạnh người lính có thêm một người bạn : vầng trăng. Hình ảnh kết thúc bài gợi


nhiều liên tưởng phong phú, là một biểu hiện về vẻ đẹp tâm hồn kết hợp chất hiện thực và cảm hứng lãng mạn. ĐỀ7 Câu 1: Phần cuối của tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương được tác giả xây dựng bằng hàng loạt những chi tiết hư cấu. Hãy phân tích ý nghĩa của các chi tiết đó. Câu 2. Phân tích 8 câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du). Gợi ý giải Câu 1: Các chi tiết hư cấu ở phần cuối truyện : cảnh Vũ Nương gặp Phan Lang dưới thuỷ cung, cảnh sống dưới Thuỷ cung và những cảnh Vũ Nương hiện về trên bến sông cùng những lời nói của nàng khi kết thúc câu chuyện. Các chi tiết đó có tác dụng làm tăng yếu tố li kì và làm hoàn chỉnh nét đẹp của nhân vật Vũ Nương, dù đã chết nhưng nàng vẫn muốn rửa oan, bảo toàn danh dự, nhân phẩm cho mình. - Câu nói cuối cùng của nàng : “Đa tạ tình chàng, thiếp chẳng thể trở về nhân gian được nữa” là lời nói có ý nghĩa tố cáo sâu sắc, hiện thực xã hội đó không có chỗ cho nàng dung thân và làm cho câu chuyện tăng tính hiện thực ngay trong yếu tố kì ảo : người chết không thể sống lại được. Câu 2: Tám câu cuối trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích là một bức tranh tâm tình xúc động diễn tả tâm trạng buồn lo của Kiều qua nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. a. Giới thiệu xuất xứ đoạn trích dựa vào những hiểu biết về vị trí của nó trong văn bản và tác phẩm. b. Phân tích các cung bậc tâm trạng của Kiều trong đoạn thơ : - Điệp từ "Buồn trông" mở đầu cho mỗi cảnh vật qua cái nhìn của nàng Kiều : có tác dụng nhấn mạnh và gợi tả sâu sắc nỗi buồn dâng ngập trong tâm hồn nàng. - Mỗi biểu hiện của cảnh chiều tà bên bờ biển, từ cánh buồm thấp thoáng, cánh


hoa trôi man mác đến "nội cỏ rầu rầu, tiếng sóng ầm ầm" đều thể hiện tâm trạng và cảnh ngộ của Kiều : sự cô đơn, thân phận trôi nổi lênh đênh vô định, nỗi buồn tha hương, lòng thương nhớ người yêu, cha mẹ và cả sự bàng hoàng lo sợ. Đúng là cảnh lầu Ngưng Bích được nhìn qua tâm trạng Kiều : cảnh từ xa đến gần, màu sắc từ nhạt đến đậm, âm thanh từ tĩnh đến động, nỗi buồn từ man mác lo âu đến kinh sợ. Ngọn giáo cuốn mặt duềnh và tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi là cảnh tượng hãi hùng, như báo trước dông bão của số phận sẽ nổi lên, xô đẩy, vùi dập cuộc đời Kiều. c. Khẳng định nỗi buồn thương của nàng Kiều cũng chính là nỗi buồn thân phận của bao người phụ nữ tài sắc trong xã hội cũ mà nhà thơ cảm thương đau xót. ĐỀ 8 Câu 1: Chép lại bốn câu thơ nói lên nỗi nhớ cha mẹ của Thuý Kiều trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích và nhận xét về cách dùng từ ngữ hình ảnh trong đoạn thơ. Câu 2: Suy nghĩ về nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga. Gợi ý giải Câu 1: Yêu cầu : - Chép chính xác 4 dòng thơ : "Xót người tựa cửa hôm mai, Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ ? Sân Lai cách mấy nắng mưa, Có khi gốc tử đã vừa người ôm." - Nhận xét cách sử dụng từ ngữ hình ảnh trong đoạn thơ : dùng những điển tích, điển cố sân Lai, gốc tử để thể hiện nỗi nhớ nhung và sự đau đớn, dằn vặt không làm tròn chữ hiếu của Kiều. Các hình ảnh đó vừa gợi sự trân trọng của Kiều đối với cha mẹ vừa thể hiện tấm lòng hiếu thảo của nàng. Câu 2:


Nêu được những cảm nghĩ về nhân vật Lục Vân Tiên : a. Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc hoạ qua mô típ ở truyện Nôm truyền thống : một chàng trai tài giỏi, cứu một cô gái thoát khỏi hiểm nghèo, từ ân nghĩa đến tình yêu... như Thạch Sanh đánh đại bàng, cứu công chúa Quỳnh Nga. Mô típ kết cấu đó thường biểu hiện niềm mong ước của tác giả và cũng là của nhân dân. Trong thời buổi nhiễu nhương hỗn loạn này, người ta trông mong ở những người tài đức, dám ra tay cứu nạn giúp đời. b. Lục Vân Tiên là nhân vật lí tưởng. Một chàng trai vừa rời trường học bước vào đời lòng đầy hăm hở, muốn lập công danh, cũng mong thi thố tài năng cứu người, giúp đời. Gặp tình huống bất bằng này là một thử thách đầu tiên, cũng là một cơ hội hành động cho chàng. c. Hành động đánh cướp trước hết bộc lộ tính cách anh hùng, tài năng và tấm lòng vị nghĩa của Vân Tiên. Chàng chỉ có một mình, hai tay không, trong khi bọn cướp đông người, gươm giáo đầy đủ, thanh thế lẫy lừng : "người đều sợ nó có tài khôn đương". Vậy mà Vân Tiên vẫn bẻ cây làm gậy xông vào đánh cướp. Hình ảnh Vân Tiên trong trận đánh được miêu tả thật đẹp - vẻ đẹp của người dũng tướng theo phong cách văn chương thời xưa, nghĩa là so sánh với những mẫu hình lí tưởng như dũng tướng Triệu Tử Long mà người Việt Nam, đặc biệt là người Nam Bộ vốn mê truyện Tam quốc không mấy ai không thán phục. Hành động của Vân Tiên chứng tỏ cái đức của con người vị nghĩa vong thân, cái tài của bậc anh hùng và sức mạnh bênh vực kẻ yếu, chiến thắng những thế lực tàn bạo. d. Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh cướp bộc lộ tư cách con người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài đồng thời cũng rất từ tâm, nhân hậu. Thấy hai cô con gái còn chưa hết hãi hùng, Vân Tiên động lòng tìm cách an ủi họ : "ta đã trừ dòng lâu la" và ân cần hỏi han. Khi nghe họ nói muốn được lạy tạ ơn, Vân Tiên vội gạt đi ngay : "Khoan khoan ngồi đó chớ ra". Ở đây có phần câu nệ của lễ giáo phong kiến nhưng chủ yếu là do đức tính khiêm nhường của Vân Tiên : "Làm ơn há dễ trông người trả ơn". Chàng không muốn nhận cái lạy tạ ơn của hai cô gái, từ chối lời mời về thăm nhà của Nguyệt Nga để cha nàng đền đáp và ở đoạn sau từ chối nhận chiếc trâm vàng của nàng, chỉ cùng nhau xướng hoạ một bài thơ rồi thanh thản ra đi, không hề vương vấn. Dường như đối với Vân Tiên, làm việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên, con người trọng nghĩa khinh tài ấy không coi đó là công trạng. Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa hiệp của các bậc anh hùng hảo hán. ĐỀ 9 Câu 1:


Phân tích ý nghĩa của các từ láy trong đoạn thơ : "Nao nao dòng nước uốn quanh Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang Sè sè nắm đất bên đường, Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh." (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) Câu 2: Nêu suy nghĩ của em về nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long. Gợi ý giải Câu 1: Học sinh phát hiện các từ láy nao nao, nho nhỏ, sè sè, rầu rầu và thấy tác dụng của chúng : vừa chính xác, tinh tế, vừa có tác dụng gợi nhiều cảm xúc trong người đọc. Các từ láy vừa gợi tả hình ảnh của sự vật vừa thể hiện tâm trạng con người. - Từ láy ở hai dòng đầu : gợi cảnh sắc mùa xuân lúc chiều tà sau buổi hội vẫn mang cái nét thanh tao trong trẻo của mùa xuân nhưng nhẹ nhàng tĩnh lặng và nhuốm đầy tâm trạng. Từ láy "nao nao" gợi sự xao xuyến bâng khuâng về một ngày vui xuân đang còn mà sự linh cảm về điều gì đó sắp xảy ra đã xuất hiện. - Từ láy ở hai câu sau báo hiệu cảnh sắc thay đổi nhuốm màu u ám thê lương. Các từ gợi tả được hình ảnh nấm mồ lẻ loi đơn độc lạc lõng giữa ngày lễ tảo mộ thật đáng tội nghiệp khiến Kiều động lòng và chuẩn bị cho sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh của âm khí nặng nề trong những câu thơ tiếp theo. Câu 2: Học sinh vận dụng cách làm văn nghị luận về nhân vật văn học để viết bài cảm nghĩ về anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa - là nhân vật điển hình cho tấm gương lao động trí thức trong những năm đất nước còn chiến tranh : a. Đề tài về tinh thần yêu nước và ý thức cống hiến của lớp trẻ là một đề tài thú vị và hấp dẫn của văn học kháng chiến chống Mĩ mà Lặng lẽ Sa Pa là một tác phẩm tiêu biểu.


b. Phân tích những phẩm chất tốt đẹp của anh thanh niên : - Trẻ tuổi, yêu nghề và trách nhiệm cao với công việc. Các dẫn chứng tiêu biểu : một mình trên đỉnh núi cao chịu áp lực của cuộc sống cô độc nhưng anh luôn nhận thấy mình với công việc là đôi, một giờ sáng đi ốp nhưng anh không bỏ buổi nào thể hiện ý thức quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ rất cao. - Cởi mở, chân thành, nhiệt tình chu đáo với khách và rất lịch sự khiêm tốn (nói chuyện rất hồn nhiên, hái hoa tặng khách, tặng quà cho họ mang theo ăn đường, khiêm nhường khi nói về mình mà giới thiệu những tấm gương khác). - Con người trí thức luôn tìm cách học hỏi nâng cao trình độ và cải tạo cuộc sống của mình tốt đẹp hơn : không gian nơi anh ở đẹp đẽ, tủ sách với những trang sách đang mở, vườn hoa đàn gà... là những sản phẩm tự tay anh làm đã nói lên điều đó. c. Hình ảnh anh thanh niên là bức chân dung điển hình về con người lao động trí thức lặng lẽ dâng cho đời đáng được ngợi ca, trân trọng. ĐỀ 10 Câu 1. Trong bài Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải viết : "Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa." Kết thúc bài Viếng lăng Bác, Viễn Phương có viết : "Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác." a. Hai bài thơ của hai tác giả viết về đề tài khác nhau nhưng có chung chủ đề. Hãy chỉ ra tư tưởng chung đó. b. Viết 1 đoạn văn khoảng 5 câu phát biểu cảm nghĩ về 1 trong hai đoạn thơ trên. Câu 2: Vẻ đẹp trong lối sống, tâm hồn của nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long và nhân vật Phương Định trong Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.


Gợi ý giải Câu 1: a. Khác nhau và giống nhau : - Khác nhau : + Thanh Hải viết về đề tài thiên nhiên đất nước và khát vọng hoà nhập dâng hiến cho cuộc đời. + Viễn Phương viết về đề tài lãnh tụ, thể hiện niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết thành kính khi tác giả từ miền Nam vừa được giải phóng ra viếng Bác Hồ. - Giống nhau : + Cả hai đoạn thơ đều thể hiện ước nguyện chân thành, tha thiết được hoà nhập, cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước, nhân dân... Ước nguyện khiêm nhường, bình dị muốn được góp phần dù nhỏ bé vào cuộc đời chung. + Các nhà thơ đều dùng những hình ảnh đẹp của thiên nhiên là biểu tượng thể hiện ước nguyện của mình. b. HS tự chọn đoạn thơ đểviết nhằm nổi bật thể thơ, giọng điệu thơ và ý tưởng thể hiện trong đoạn thơ. Đoạn thơ của Thanh Hải sử dụng thể thơ 5 chữ gần với các điệu dân ca , đặc biệt là dân ca miền Trung, có âm hưởng nhẹ nhàng tha thiết. Giọng điệu thể hiện đúng tâm trạng và cảm xúc của tác giả : trầm lắng, hơi trang nghiêm mà tha thiết khi bộc bạch những tâm niệm của mình. Đoạn thơ thể hiện niềm mong muốn được sống có ích, cống hiến cho đời một cách tự nhiên như con chim mang đến tiếng hót. Nét riêng trong những câu thơ của Thanh Hải là đề cập đến một vấn đề lớn : ý nghĩa của đời sống cá nhân trong quan hệ với cộng đồng. Đoạn thơ của Viễn Phương sử dụng thể thơ 8 chữ, nhịp thơ vừa phải với điệp từ muốn làm, giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúc. Đó là giọng điệu vừa trang nghiêm, sâu lắng, vừa thiết tha thể hiện đúng tâm trạng lưu luyến của nhà thơ khi phải xa Bác. Tâm trạng lưu luyến của nhà thơ muốn mãi ở bên lăng Bác và chỉ biết gửi tấm lòng mình bằng cách hoá thân hoà nhập vào những cảnh vật bên lăng : làm con chim cất tiếng hót. Câu 2:


a. Giới thiệu sơ lược về đề tài viết về những con người sống, cống hiến cho đất nước trong văn học. Nêu tên 2 tác giả và 2 tác phẩm cùng những vẻ đẹp của anh thanh niên và Phương Định. b. Vẻ đẹp của 2 nhân vật trong hai tác phẩm : * Vẻ đẹp trong cách sống : + Nhân vật anh thanh niên : trong Lặng lẽ Sa Pa - Hoàn cảnh sống và làm việc : một mình trên núi cao, quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây và mây núi Sa Pa. Công việc là đo gió, đo mưa đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất… - Anh đã làm việc với tinh thần trách nhiệm cao, cụ thể, tỉ mỉ, chính xác, đúng giờ ốp thì dù cho mưa tuyết, giá lạnh thế nào anh cũng trở dậy ra ngoài trời làm việc đúng giờ quy định. - Anh đã vượt qua sự cô đơn vắng vẻ quanh năm suốt tháng trên đỉnh núi cao không một bóng người. - Sự cởi mở chân thành, quý trọng mọi người, khao khát được gặp gỡ, trò chuyện với mọi người. - Tổ chức sắp xếp cuộc sống của mình một cách ngăn nắp, chủ động : trồng hoa, nuôi gà, tự học... + Cô thanh niên xung phong Phương Định : - Hoàn cảnh sống và chiến đấu : ở trên cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt. Công việc đặc biệt nguy hiểm : Chạy trên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình trong vùng máy bay địch bị bắn phá, ước lượng khối lượng đất đá, đếm bom, phá bom. - Yêu mến đồng đội, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn. - Có những đức tính đáng quý, có tinh thần trách nhiệm với công việc, bình tĩnh, tự tin, dũng cảm... * Vẻ đẹp tâm hồn : + Anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa :


- Anh ý thức về công việc của mình và lòng yêu nghề khiến anh thấy được công việc thầm lặng ấy có ích cho cuộc sống, cho mọi người. - Anh đã có suy nghĩ thật đúng và sâu sắc về công việc đối với cuộc sống con người. - Khiêm tốn thành thực cảm thấy công việc và những đóng góp của mình rất nhỏ bé. - Cảm thấy cuộc sống không cô đơn buồn tẻ vì có một nguồn vui, đó là niềm vui đọc sách mà lúc nào anh cũng thấy như có bạn để trò chuyện. - Là người nhân hậu, chân thành, giản dị. + Cô thanh niên Phương Định : - Có thời học sinh hồn nhiên vô tư, vào chiến trường vẫn giữ được sự hồn nhiên. - Là cô gái nhạy cảm, mơ mộng, thích hát, tinh tế, quan tâm và tự hào về vẻ đẹp của mình. - Kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình. Các tác giả miêu tả sinh động, chân thực tâm lí nhân vật làm hiện lên một thế giới tâm hồn phong phú, trong sáng và đẹp đẽ cao thượng của nhân vật ngay trong hoàn cảnh chiến đấu đầy hi sinh gian khổ. c. Đánh giá, liên hệ : - Hai tác phẩm đều khám phá, phát hiện ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn con người Việt Nam trong lao động và trong chiến đấu. - Vẻ đẹp của các nhân vật đều mang màu sắc lí tưởng, họ là hình ảnh của con người Việt Nam mang vẻ đẹp của thời kì lịch sử gian khổ hào hùng và lãng mạn của dân tộc. Liên hệ với lối sống, tâm hồn của thanh niên trong giai đoạn hiện nay. ĐỀ 11 Câu 1:


Phân tích giá trị của phép điệp ngữ trong đoạn thơ sau : "Cháu chiến đấu hôm nay Vì lòng yêu Tổ quốc Vì tiếng gà thân thuộc Bà ơi cũng vì bà Vì tiếng gà cục tác Ổ trứng hồng tuổi thơ." (Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh) Câu 2: Phân tích bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy. Gợi ý giải Câu 1: Điệp ngữ trong đoạn thơ là từ vì, được sử dụng nhằm thể hiện mục đích chiến đấu của cháu - anh chiến sĩ trong bài thơ. Những lí do anh đưa ra rất giản dị : vì tiếng gà, vì bà, vì lòng yêu Tổ quốc. Mỗi từ vì nhằm nhấn mạnh một mục đích của anh, thể hiện tình yêu thiêng liêng với Tổ quốc bắt nguồn từ tình cảm chân thực giản dị : tình gia đình với những kỉ niệm mộc mạc đáng yêu đã hun đúc và là động lực giúp anh thêm sức mạnh vượt qua gian khó, chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. Câu 2: a. Mở bài : Giới thiệu bài thơ Ánh trăng ra đời năm 1978, sau khi đất nước thống nhất, người lính trở về với cuộc sống đời thường. Hình ảnh ánh trăng là biểu tượng của thiên nhiên đất nước và con người Việt Nam một thuở gian lao anh dũng ; trăng trong hiện tại nhắc nhở người lính về lối sống ân tình thuỷ chung. b. Thân bài : - Hình ảnh thiên nhiên được gợi lên trong bài thơ mang những nét hồn hậu, đáng yêu qua các hình ảnh : sông, đồng, bể, rừng… Đó vừa là hình ảnh thực, vừa là hình ảnh tượng trưng về đất nước, thiên nhiên một thời quá khứ của người lính mà con người với thiên nhiên "tri kỉ", hoà đồng, gần gũi, thân thiết, gắn bó. - Hình tượng ánh trăng hiện ra là hình tượng trung tâm với nhiều nghĩa ẩn dụ


tượng trưng : là thiên nhiên thơ mộng, hiền hoà, đồng thời là đồng chí đồng đội, gần gũi sẻ chia, là nhân dân tình nghĩa thuỷ chung, là đất nước gian lao mà anh dũng… - Trong hiện tại, ánh trăng hiện về đẹp đẽ như người bạn nhắc nhở nhà thơ, người lính khi anh tự thú nhận đã có những giây phút lãng quên bạn và quá khứ. Trăng hiện về lặng lẽ, bao dung như tấm lòng của nhân dân, đất nước. Sự im lặng gợi nhiều suy tư, để người lính tự thức tỉnh. c. Kết bài : Khẳng định cái hay của bài thơ chính là gợi lên chân dung con người rất thực, con người với những trăn trở, suy tư, với sự thú nhận của lương tri chớm lãng quên quá khứ, từ đó nhắc nhở mọi người lối sống ân nghĩa thuỷ chung với quá khứ. ĐỀ 12 Câu 1: Có bạn chép hai câu thơ như sau : "Làn thu thuỷ nét xuân sơn, Hoa ghen thua thắm liễu buồn kém xanh." Bạn đã chép sai từ nào ? Việc chép sai như vậy đã ảnh hưởng lớn đến ý nghĩa của đoạn thơ, em hãy giải thích điều đó. Câu 2: Hình tượng anh bộ đội trong thơ ca thời kì chống Pháp và chống Mĩ vừa mang những phẩm chất chung hết sức đẹp đẽ của người lính Cụ Hồ vừa có những nét cá tính riêng khá độc đáo... Qua hai bài thơ Đồng chí của Chính Hữu và Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật, em hãy làm sáng tỏ nội dung vấn đề trên. Gợi ý giải Câu 1: Chép sai từ "buồn" - đúng là từ "hờn". Chép sai ảnh hưởng nghĩa của câu như sau : "buồn" là sự chấp nhận còn "hờn" thể hiện sự tức giận có ý thức tiềm tàng sự phản kháng. Dùng "hờn" mới đúng dụng ý của Nguyễn Du về việc miêu tả nhan sắc Kiều thống nhất trong quan niệm hồng nhan bạc phận. Kiều đẹp khiến thiên


nhiên hờn ghen để rồi sau này Kiều chịu số phận lênh đênh chìm nổi với mười lăm năm lưu lạc. Câu 2: Yêu cầu : Biết làm bài văn nghị luận, bố cục rõ ràng, kết cấu hợp lí. Nội dung : 1. Mở bài : Giới thiệu về người lính trong hai bài thơ. 2. Thân bài : Cần làm rõ hai nội dung : - Những phẩm chất chung hết sức đẹp đẽ của người lính Cụ Hồ. - Những nét riêng độc đáo trong tính cách, tâm hồn của người lính. Nội dung1 : - Người lính chiến đấu cho một lí tưởng cao đẹp. - Những con người dũng cảm bất chấp khó khăn, coi thường thiếu thốn, hiểm nguy. - Những con người thắm thiết tình đồng đội. - Những con người lạc quan yêu đời, tâm hồn bay bổng lãng mạn. Nội dung 2 : - Nét chân chất, mộc mạc của người nông dân mặc áo lính (bài thơ Đồng chí). - Nét ngang tàng, trẻ trung của một thế hệ cầm súng mới (Bài thơ về tiểu đội xe không kính). 3. Kết bài : Cảm nghĩ của người viết về hình ảnh người lính.


ĐỀ 13 Câu 1: a. Chép lại những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thúy Kiều trong đoạn Mã Giám Sinh mua Kiều (Ngữ văn 9, tập một). b. Cho biết đối tượng của miêu tả nội tâm là những gì ? Câu 2: Đóng vai Thúy Kiều kể lại cho mọi người nghe việc báo ân báo oán. Trong lời kể giúp mọi người hình dung được cảnh vật và tâm trạng của Thúy Kiều khi gặp lại Hoạn Thư. Gợi ý giải Câu 1: a. "Nỗi mình thêm tức nỗi nhà, Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng ! Ngại ngùng dợn gió e sương, Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày". (Mã Giám Sinh mua Kiều_Ngữ văn 9, tập một). b. Đối tượng của miêu tả nội tâm : ý nghĩa, cảm xúc, tình cảm nhân vật,… Cũng có thể là: cảnh vật, nét mặt, trang phục,… của nhân vật. Câu 2: "Lạ chi con tạo xoay vần Đời người lắm nỗi gian truân khó lường" Cha! Mẹ! Hai em! Chàng! Nếu mọi người muốn biết cuộc sống của con ra sao trong từng ấy năm phiêu bạt thì con chỉ xin kể quãng đời vẻ vang nhất của con. Liệu có ai ngờ rằng từ một tấm thân ô nhục, con bỗng chốc trở thành một phu nhân tướng quân nắm quyền sinh sát của nhiều kẻ gian ác bất lương. Nếu mọi người thấu hiểu lòng con thì hãy lắng nghe chuyện con kể : Báo ân, báo oán. Nhờ chàng Từ Hải - một vị tướng đã rạch đôi sơn hà, chống lại triều đình, con trở thành một phu nhân tướng quân. Chàng hỏi con về những người đã từng có ơn


với con, những kẻ đã hãm hại con, đẩy con vào bể khổ. Rồi chàng mời hết những người có ơn, bắt hết những kẻ gian ác ấy về cho con toàn quyền xử tội. Thế là hôm ấy, con và chàng ngồi trên điện xét xử - báo ân và báo oán. Đầu tiên là Thúc Sinh, người đã từng có ơn cứu con khỏi lầu xanh. Chàng Thúc bước vào, mặt đỏ như chàm, mình mẩy run run. Con nghĩ, chắc chàng quá sợ đây mà. Con biết chàng là người nhu nhược nhưng con không trách móc. Dù vợ cả chàng là Hoạn Thư luôn ghen tuông hành hạ con nhưng chuyện đó để khi khác! Giờ đây con phải đền ơn chàng. Con cất tiếng : "Chào chàng Thúc! Hôm nay mời chàng đến đây là để tôi bày tỏ chút lòng thành, xin được đền ơn cho chàng!". Chàng chẳng dám nói gì nhưng nghe đến đây chàng đã đỡ sợ nên chàng lên tiếng : "Vâng..!". Con lại nói : "Nghĩa chàng dành cho tôi nặng đến nghìn non, trả làm sao hết. Đây có gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân để tạ lòng chàng gọi là có vậy. Mong chàng nhận cho". Người hầu bưng lễ ra, chàng lạy tạ nhận lễ. Nhưng con nghĩ : "Sao chàng phải lạy tạ, chàng còn sợ chăng". Thôi ta để chàng đi vì còn nhiều người phải báo ân nữa". Con chỉ nói thêm :"Vợ chàng quỷ quái tinh ma, phen này kẻ cắp bà già gặp nhau". Chàng đi ra và tiếp đó con báo ân cho nhiều người khác. Sau đó là đến việc báo oán, người đầu tiên mà con phải trả thù, trả hết oán chính là Hoạn Thư, vợ cả của Thúc Sinh. Mụ vừa vào tới cửa con đã nói đón : "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây ?". Rồi con lại dõng dạc hơn : "Đàn bà dễ có mấy tay. Từ xưa đến nay được mấy người nhiều mưu mô, tinh quái như bà". Mụ vội vàng quỳ xuống, phần vì nhận ra con đang ngồi trên, phần vì thấy hàng hàng tướng lính áo giáp, gươm đao đầy mình. Con nghĩ : "Chắc phen này mụ sẽ phát hoảng lên, sẽ lạy lọc van xin. Vì biết mình có tội, mụ sẽ biết thế nào là "gieo nhân nào được quả nấy". Con lại dõng dạc hơn : "Dễ dàng là kiếp hồng nhan, ăn ở mà càng cay nghiệt thì sẽ càng chịu nhiều oan trái". Đến đây Hoạn Thư đã hiểu ra. Nhưng mụ tinh ranh quá, mụ còn bình tĩnh khấu đầu rồi xin thưa. Con biết mụ sẽ kêu ca, sẽ chữa tội cho mình, lúc này con có thể cho mụ từ giã cõi đời nhưng con vẫn muốn xem mụ sẽ nói gì, và cũng một phần vì con muốn xem mụ có hối cải không. Nếu có, con có thể mở lượng khoan hồng tha không giết mụ. Mụ bắt đầu thưa : "Thưa phu nhân, tôi đây là phận đàn bà hèn kém nên cũng như ai. Tôi ghen tuông thì cũng là chuyện thường tình, nghĩ lại ngày ấy kẻ hèn mọn này đã để phu nhân ra gác viết kinh ở, với lại khi phu nhân bỏ đi, tôi đâu dám chửi, cũng chẳng đuổi theo bắt về mặc dù biết gác viện đã mất vài thứ đáng giá. Với lại cũng tại chế độ đa thê, một chồng mà nhiều vợ, chồng chung thì ai dễ chiều cho ai. Nhưng cũng tại kẻ hèn mọn này gây ra việc chông gai, giờ thì chỉ còn biết trông chờ vào tấm lòng bao dung rộng lớn như biển cả của phu nhân mà thôi. Xin phu nhân nghĩ cho mà thương cho kẻ hèn kém này". Con bàng hoàng vô cùng, khen cho mụ khôn ngoan đến mực mà nói năng phải lời. Mụ thật giảo hoạt, khôn ngoan, tinh quái, ranh mãnh. Nhưng lời nói của mụ có lí quá, con cũng là đàn bà thì cần hiểu được suy nghĩ chung của đàn bà là : hay ghen tuông. Tha cho mụ thì may đời cho mụ còn làm ra thì lại là người nhỏ nhen, với lại con đã có ý khoan hồng nếu mụ biết hối cải. Dù chưa thấy hành động


nhưng lời nói của mụ thì cũng có tình, có lí. Mụ đã nhận hết lỗi vào mình thì cũng khoan dung cho mụ và chỉ nói thêm : "Hãy biết hối cải vì sống mà tạo nhiều ơn nghĩa thì sẽ gặp nhiều điều tốt đẹp. Nên nhớ câu ở hiền gặp lành, ở ác gặp dữ". Sau đó con còn xử tội nhiều tên khác. Tất cả chúng đều là lũ gian ác, độc địa, bất nhân. Con chỉ kể có vậy thôi. Đã trải qua biết bao đắng cay, khổ nhục, con càng thấm thía cái lẽ đời : "Hồng nhan bạc mệnh". Nhưng thôi, giờ đây con đã đoàn tụ với cả nhà, có cha, có mẹ, có anh em, có người yêu chung thuỷ thì cuộc sống còn gì không hạnh phúc. Cuộc sống luôn theo nghĩa của nó là : "Gặp nhiều tai ương rồi sẽ có được niềm hạnh phúc". Con thấy thật đúng! ĐỀ14 Câu 1: Nhà thơ Tố Hữu khi miêu tả căn nhà Bác ở nơi làng Sen ban đầu đã viết : "Ba gian nhà trống không hương khói Một chiếc giường tre chiếu chẳng lành. Một thời gian sau nhà thơ sửa lại : Ba gian nhà trống nồm đưa võng Một chiếc giường tre chiếu mỏng manh." Hãy cho biết sự thay đổi từ ngữ có ảnh hưởng như thế nào đến ý nghĩa của hai câu thơ ? Câu 2: Trình bày suy nghĩ của em về nhân vật lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao. Gợi ý giải Câu 1: Cách thay đổi từ ngữ làm câu thơ hay hơn, gợi dư âm về không khí ấm áp và sự sinh động của cảnh vật như còn phảng phất bàn tay và hơi ấm con người trong đó, không lạnh lẽo hoang tàn như hai câu thơ ban đầu. Câu 2: a. Mở bài :


Giới thiệu chung về Nam Cao và tác phẩm Lão Hạc, nêu nội dung chủ đề là tác phẩm viết về người nông dân, về cái đói và nhân cách cao đẹp của con người với cái nhìn nhân đạo sâu sắc. b. Thân bài : Phân tích các đặc điểm sau của nhân vật : * Lão Hạc điển hình cho cuộc sống nghèo khổ của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám. - Cuộc sống cày thuê, cuốc mướn, vợ lão vì làm nhiều, lao lực mà chết. - Lão nghèo không có tiền cưới vợ cho con khiến con lão phẫn chí bỏ đi đồn điền cao su. - Lão bị ốm đồng thời làng mất nghề ve sợi nên không kiếm được việc làm, sống tạm bợ ăn củ chuối quả sung qua ngày, cuối cùng phải bán con chó vàng là người bạn duy nhất của lão. - Bán chó xong, với những day dứt lương tâm cùng những tính toán của người lương thiện, lúc tuổi già lão đã tìm đến cái chết bằng liều bả chó.Cái chết của lão phản ánh sự cùng quẫn bế tắc của người nông dân trong xã hội đương thời, việc làm, cái đói, miếng ăn đè nặng lên vai người nông dân. * Tấm lòng lương thiện của một người cha thương con và giàu lòng tự trọng. - Lão yêu con với nỗi niềm day dứt của người cha chưa làm tròn bổn phận, chưa lo cưới vợ được cho con nên trong các câu chuyện với ông giáo hay cậu Vàng lão đều nhắc tới con với nỗi nhớ nhung cùng những tính toán cho con khi nó trở về. - Lão bòn vườn, bán chó, gửi tiền và vườn nhờ hàng xóm trông nom cho con rồi ra đi chứ quyết không tiêu của con lấy một hào. Sự hi sinh của lão âm thầm mà cao thượng. - Lão tìm đến cái chết để khẳng định nhân cách cao thượng của mình bởi lão đã từ chối sự giúp đỡ của mọi người, lão sợ sống nữa sẽ không giữ mình mà đi theo gót Binh Tư chăng ? - Cảnh lão âu yếm con chó vàng cùng những cách chăm sóc, tâm sự của lão với nó, cảnh lão khóc như con nít khi bán nó khiến người đọc cảm động và thương cảm ngậm ngùi cho số phận của lão. c. Kết luận :


Nam Cao đã gạn đục khơi trong, phát hiện trong những cuộc đời đen tối ấy thứ ánh sáng của lương tri, của tình thương làm người ta thấy tin yêu cuộc đời hơn. ĐỀ 15 Câu 1: Chép lại ba câu thơ cuối trong bài thơ Đồng chí của Chính Hữu và phân tích ý nghĩa của hình ảnh kết thúc bài thơ. Câu 2: (Với nhan đề : Môi trường sống của chúng ta, dựa vào những hiểu biết của em về môi trường, viết một bài văn ngắn trình bày quan điểm của em và cách cải tạo môi trường sống ngày một tốt đẹp hơn. Gợi ý giải Câu 1: Chép chính xác 3 dòng thơ được 0,5 điểm, nếu sai 2 lỗi về chính tả hoặc từ ngữ trừ 0,25 điểm : "Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo". (Đồng chí - Chính Hữu) Phân tích ý nghĩa của hình ảnh "đầu súng trăng treo" được 1 điểm. Học sinh cần làm rõ giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ như sau : - Cảnh thực của núi rừng trong thời chiến khốc liệt hiện lên qua các hình ảnh : rừng hoang, sương muối. Người lính vẫn sát cánh cùng đồng đội : đứng cạnh bên nhau, mai phục chờ giặc. - Trong phút giây giải lao bên người đồng chí của mình, các anh đã nhận ra vẻ đẹp của vầng trăng lung linh treo lơ lửng trên đầu súng : Đầu súng trăng treo. Hình ảnh trăng treo trên đầu súng vừa có ý nghĩa tả thực, vừa có tính biểu trưng của tình đồng đội và tâm hồn bay bổng lãng mạn của người chiến sĩ. Phút giây xuất thần ấy làm tâm hồn người lính lạc quan thêm tin tưởng vào cuộc chiến đấu và mơ ước đến tương lai hoà bình. Chất thép và chất tình hoà quện trong tâm


tưởng đột phá thành hình tượng thơ đầy sáng tạo của Chính Hữu. Câu 2: Nêu vấn đề và triển khai thành bài văn nghị luận gồm các ý cơ bản sau : a. Nêu vấn đề nghị luận : Môi trường sống của chúng ta thực tế đang bị ô nhiễm và con người chưa có ý thức bảo vệ. b. Biểu hiện và phân tích tác hại : - Ô nhiễm môi trường làm hại đến sự sống. - Ô nhiễm môi trường làm cảnh quan bị ảnh hưởng. c. Đánh giá : - Những việc làm đó là thiếu ý thức bảo vệ môi trường, phá huỷ môi trường sống tốt đẹp. - Phê phán và cần có cách xử phạt nghiêm khắc. d. Hướng giải quyết : - Tuyên truyền để mỗi người tự rèn cho mình ý thức bảo vệ môi trường. - Coi đó là vấn đề cấp bách của toàn xã hội.


Bổ sung phần A một số tác phẩm văn học nước ngoài và kịch:

BỐ CỦA XI MÔNG

Mô-pa-xăng I.Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả: - Mô-pa-xăng (1850-1893) là nhà văn nổi tiếng ở Pháp với xu hướng truyện ngắn hiện thực 2. Tác phẩm - Trích “Tuyển taapjp truyện ngắn Pháp” 3. Đọc - kể - tìm bố cục a) Đọc b) Kể c) Bố cục - Phần 1: Nỗi tuyệt vọng của Xi-mông - Phần 2: Xi-mông gặp bác Phi-líp - Phần 3: Phi-líp đưa Xi-mông về nhà, nhận làm bố Xi-mông. - Phần 4: Ngày hôm sau ở trường II. Đọc- hiểu văn bản 1. Nhân vật Xi-mông - Ý nghĩa và hành động: Bỏ nhà ra bờ sông định tự tử. - Cử chỉ, hành động: hay khóc - Nói năng: ấp úng, ngắt quãng, không nên lời. - Tâm trạng: cảm giác uể oải, buồn bã vô cùng, chẳng nhìn thấy gì và chẳng nghĩ gì?


Kiêu hãnh, tự tin khi được bác Phi-líp nhận làm bố. - Hết cả buồn. - Đưa con mắt thách thức lũ bạn. Xi – mông là đứa trẻ có cá tính nhút nhát, song rất có nghị lực. 2. Nhân vật Blăng- sốt Ngôi nhà của chị: nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ. - Thái độ với khách: đứng nghiêm nghị…như muốn cám đàn ông bước qua ngướng cửa. - Nỗi lòng với con + Tái tê đến tận xương tuỷ, nước mắt lã chã tuôn rơi. + Lặng ngắt và quằn quại vì hổ thẹn Người thiếu phụ xinh đẹp, đức hạnh 3. Nhân vật Phi - lip - Khi gặp Xi-mông: + Đặt tay lên vai em ôn tồn hỏi, nhìn em nhân hậu. - Trên đường đưa Xi-mông về nhà nghĩ bụng có thể đùa cợt với chị - “tự nhủ thầm” - Khi đối đáp với Xi-mông, nhận làm bố của Xi-mông Bác Phi-líp là người nhân hậu, giàu tình thương đã cứu sống Xi-mông, nhận làm bố của Xi-mông, đem lại niềm vui cho em. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: miêu tả diễn biến tâm trạng nhân vật sắc nét. 2. Nội dung: Nhắc nhở lòng thương yêu con người, bè bạn.

TIẾNG GỌI NƠI HOANG DÃ I. Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - Lân-đơn (1876-1916). - Là nhà văn Mĩ. 2. Tác phẩm - Trích từ tiểu thuyết “Tiếng gọi nơi hoang dã”.


3. Đọc, tìm bố cục a. Đọc b. Bố cục - Phần 1: Mở đầu. - Phần 2: Tình cảm của Thooc-tơn với Bấc. - Phần 3: Tình cảm của Bấc đối với ông chủ. III. Đọc – hiểu văn bản 1. Tình cảm của Thoóc – tơn với Bấc Tình cảm của Thoóc – tơn với Bấc. - Chăm sóc chó như là con cái của anh + Chào hỏi thân mật. + Chuyện trò, nói lời vui vẻ. + Túm chặt đầu Bấc dựa vào đầu mình, đẩy tới đẩy lui, rủa yêu. + Kêu lên trân trọng… đằng ấy. Yêu thương, trân trọng như đối với con người 3. Tình cảm của Bấc với ông chủ. - Cử chỉ, hành động. + Cắn vờ. + Nằm phục ở chân Thoóc – tơn hàng giờ, mắt háo hức…quan tâm theo dõi… trên nét mặt. + Nằm xa hơn quan sát + Bám theo gót chân chủ. - Tâm hồn: + Trước kia, chưa hề cảm thấy một tình thương yêu như vậy. + Bấc thấy không có gì vui sướng bằng cái ôm ghì mạnh mẽ ấy. + Nó lại tưởng như quả tim mình thấy tung ra khỏi lồng ngực.. + Không muốn rời Thoóc – tơn một bước, lo sợ Thoóc – tơn rời bỏ. Sự tôn thờ, kính phục. Tác giả đã sử dụng nghệ thuật so sánh kết hợp với phân tích. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: Nhận xét tinh tế, tưởng tượng phong phú. 2. Nội dung: Tình cảm yêu thương loài vật của Thoóc – tơn


BẮC SƠN I.Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả Nguyễn Huy Tưởng (1912 - 1960), quê Hà Nội. Là một trong những nhà văn chủ chốt của nền văn học cách mạng sau Cách mạng tháng Tám 2. Tác phẩm a. Kịch: Là một trong ba loại hình văn hoá thuộc loại hình nghệ thuật sân khấu. - Phương thức thể hiện: + Bằng ngôn ngữ trực tiếp (đối thoại, độc thoại). + Bằng cử chỉ, hành động nhân vật. - Thể loại: + Kịch hát (chèo, tuồng…) + Kịch thơ. + Kịch nói (bi kịch, hài kịch, chính kịch). - Cấu trúc: hồi hộp, lớp (cảnh). 3. Đọc – kể (thuật lại) trích đoạn a. Đọc b. Kể. II. Đọc hiểu văn bản Khi Thái, Cửu bị Ngọc truy đuổi chạy vào đúng nhà Thơm (Ngọc). (Buộc nhân vật Thơm phải có chuyển biến thái độ, dứt khoát đứng về phía cách mạng…) 1. Nhân vật Thơm - Hoàn cảnh: + Cha, em trai: hi sinh. + Mẹ: bỏ đi - Còn một người thân duy nhất là Ngọc (chồng). + Sống an nhàn, được chồng chiều chuộng (sắm sửa, may mặc…). - Tâm trạng: Luôn day dứt, ân hận về cha, mẹ. - Thái độ với chồng: + Băn khoăn, nghi ngờ chồng làm Việt gian.


+ Tìm cách dò xét. + Cố níu chút hi vọng về chồng - Hành động: + Che dấu Thái, Cửu (chiến sĩ cách mạng) ngay trong buồng của mình. + Khôn ngoan, che mắt Ngọc bảo vệ cho 2 chiến sĩ cách mạng. Là người có bản chất trung thực, lòng tự trọng, nhận thức về cách mạng nên đã biến chuyển thái độ, đứng hẳn về phía cách mạng. Cuộc đấu tranh cách mạng ngay cả khi bị đàn áp khốc liệt, cách mạng cũng không thể bị tiêu diệt, vẫn có thể thức tỉnh quần chúng, cả với những người ở vị trí trung gian như Thơm. 2. Nhân vật Ngọc - Ham muốn địa vị, quyền lực, tiền tài - Làm tay sai cho giặc (Việt gian) - Tên Việt gian bán nước đê tiện, đáng khinh, đáng ghét. 3. Nhân vật Thái, Cửu (chiến sí cách mạng). Thái: bình tĩnh, sáng suốt. - Cửu: hăng hái, nóng nảy. Những chiến sĩ cách mạng kiên cường trung thành đối với Tổ quốc, cách mạng, đất nước… III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: Cách tạo dựng tình huống sử dụng ngôn ngữ đối thoại. 2. Nội dung: Thể hiện diễn biến nội tâm nhân vật Thơm – người phụ nữ có chồng theo giặc – đứng hẳn về phía cách mạng.

TÔI VÀ CHÚNG TA

(Lưu Quang Vũ) I. Tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - Nhà thơ, nhà sáng tác kịch trưởng thành từ quân đội. - Đặc điểm kịch: Đề cập đến thời sự nóng hỏi trong cuộc sống đương thời -> xã


hội đang đổi mới mạnh mẽ. 2. Tác phẩm: 9 cảnh. - Trích trong “Tuyển tập kịch”. - Cảnh 3. 3. Đọc, tìm hiểu chú thích a. Đọc, hiểu chú thích. b. Đại ý. Cuộc đối thoại gay gắt công khai đầu tiên giữa 2 tuyển nhân vật diễn ra trong phòng làm việc của Giám đốc Hoàng Việt. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Tình huống kịch và những mâu thuẫn cơ bản. - Tình trạng ngưng trệ sản xuất ở xí nghiệp đòi hỏi có cách giải quyết tào bạo ->Giám đốc Hoàng Việt quyết định công bố kế hoạch sản xuất mở rộng và phương án làm ăn mới. Tuyên chiến với cơ chế quản lý phương thức tổ chức lỗi thời mà Nguyễn Chính và Trương là tiêu biểu. - Xung đột (mâu thuẫn) cơ bản giữa 2 tuyến. Hoàng Việt (giám đốc) và Sơn (kĩ sư). Tư tưởng tiên tiến dám nghĩ, dám làm Phòng tổ chức lao động, tài vụ (biên chế, tiền lương) quản đốc phân xưởng (hiệu quả tổ chức). Bảo thủ, máy móc Mở rộng quy mô sản xuất phải có nhiều đổi thay mạnh mẽ, đồng bộ. 2.Những nhân vật tiêu biểu a. Giám đốc Hoàng Việt + Người lãnh đạo có tinh thần trách nhiệm cao, năng động, dám nghĩ, dám làm. + Thẳng thắn, trung thực kiên quyết đấu tranh với niềm tin vào chân lý. b. Kĩ sư Lê Sơn + Có năng lực, trình độ chuyên môn giỏi, gắn bó nhiều năm cùng xí nghiệp. + Sẵn sàng cùng Hoàng Việt cái tiến toàn diện hoạt động xí nghiệp.


c.Phó Giám đốc Chính + Máy móc, bảo thủ, gian ngoan, nhiều mánh khoé. + Vin vào cơ chế nguyên tắc chống lại sự đổi mới, khéo luồn lọt, xu nịnh. d. Giám đốc phân xưởng Trương 3. Ý nghĩa của mâu thuẫn kịch và cách kết thúc tình huống - Cuộc đấu tranh giữa 2 phái: đổi mới và bảo thủ => Phản ánh tính tất yếu và gay gắt những tình huống xung đột kịch nêu lên là vấn đề nóng bỏng của thức tế đời sống sinh động. - Cuộc đấu tranh gay go nhưng cái mới sẽ thắng. III. Tổng kết - Nghệ thuật Kịch với nhân vật tính cách rõ nét. - Nội dung: Vấn đề đổi mới trong sản xuất.


MỘT SỐ ĐỀ THI TỰ LUẬN ÔN THI VÀO 10 THPT Bµi 1 C©u 1. §o¹n v¨n C¶m nhËn cña em tr−íc bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n trong bèn c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch: “C¶nh ngµy xu©n” (trÝch “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du) Gîi ý: a. Yªu cÇu vÒ néi dung: - CÇn lµm râ 4 c©u th¬ dÇu cña ®o¹n trÝch"C¶nh ngµy xu©n" lµ mét bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n. + Hai c©u th¬ ®Çu gîi kh«ng gian vμ thêi gian – Mïa xu©n thÊm tho¾t tr«i mau. Kh«ng gian trµn ngËp vÎ ®Ñp cña mïa xu©n, réng lín, b¸t ng¸t. + Hai c©u th¬ sau tËp trung miªu t¶ lµm næi bËt lªn vÎ ®Ñp míi mÎ, tinh kh«i giµu søc sèng, nhÑ nhµng thanh khiÕt vµ cã hån qua: ®−êng nÐt, h×nh ¶nh, mμu s¾c, khÝ trêi c¶nh vËt… - T©m hån con ng−êi vui t−¬i, phÊn chÊn qua çi nh×n thiªn nhiªn trong trÎo, t−¬i t¾n hån nhiªn. - Ngßi bót cña NguyÔn Du tµi hoa, giµu chÊt t¹o h×nh, ng«n ng÷ biÓu c¶m gîi t¶. b. Yªu cÇu vª h×nh thøc : - Tr×nh bµy thµnh v¨n b¶n ng¾n. BiÕt sö dông çc thao t¸c biÓu c¶m ®Ó lµm râ néi dung. - C©u v¨n m¹ch l¹c, cã c¶m xóc. - Kh«ng m¾c çc lçi c©u, chÝnh t¶, ng÷ ph¸p th«ng th−êng (gäi chung lµ lçi diÔn ®¹t) C©u 2. TruyÖn ng¾n lμng cña Kim L©n gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Dùa vµo ®o¹n trÝch trong Ng÷ v¨n 9, tËp mét, ®Ó tr×nh bµy ý kiÕn cña em. Gîi ý :

I/ T×m hiÓu ®Ò : - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét nhËn xÐt : Nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Çi t×nh c¶m cã tÝnh chÊt chung ®−îc nhµ v¨n biÓu hiÖn rÊt sinh ®éng cô thÓ trong nh©n vËt «ng Hai. V× thÕ cÇn ph©n tÝch t×nh yªu lµng th¾m thiÕt thèng nhÊt víi lßng yªu n−íc vµ tinh thÇn kh¸ng chiÕn ë nh©n vËt «ng Hai. - Nh−ng truyÖn thuéc lo¹i cã cèt truyÖn t©m lÝ, nh©n vËt Ýt hµnh ®éng, chñ yÕu biÓu hiÖn nh©n vËt qua çc t×nh huèng bªn trong néi t©m nh©n vËt. Do ®ã ph¶i ph©n tÝch kÜ diÔn iÕn t©m tr¹ng «ng Hai trong t×nh huèng


nghe tin lµng theo giÆc. Tõ ®ã lµm næi râ ®Æc ®iÓm tÝnh çch yªu lµng, yªu n−íc cña nh©n vËt. - Do yªu cÇu cña ®Ò, çch viÕt nªn cã sù ph©n tÝch chung, råi ®i s©u vµo nh©n vËt «ng Hai, sau ®ã nhÊn m¹nh vµ kh¼ng ®iÞnh sù g¾n bã gi÷a t×nh yªu lµng cã tÝnh truyÒn thèng víi nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam trong sù gi¸c ngé çch m¹ng. - Dùa vµo ®o¹n trÝch lµ chñ yÕu, nh−ng ®Ó ph©n tÝch ®−îc trän vÑn, cã thÓ tr×nh bµy l−ít qua vÒ nh©n vËt ë nh÷ng ®o¹n kh¸c.

II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Kim L©n thuéc líp çc nhµ v¨n ®· thµnh danh tõ tr−íc Çch m¹ng Th¸ng 8 – 1945 víi nh÷ng truyÖn ng¾n næi tiÕng vÒ vÎ ®Ñp v¨n ho¸ xø Kinh B¾c. ¤ng g¾n bã víi th«n quª, tõ l©u ®· am hiÓu ng−êi n«ng d©n. §i kh¸ng chiÕn, «ng tha thiÕt muèn thÓ hiÖn tinh thÇn kh¸ng chiÕn cña ng−êi n«ng d©n - TruyÖn ng¾n Lμng ®−îc viÕt vµ in n¨m 1948, trªn sè ®Çu tiªn cña t¹p chÝ V¨n nghÖ ë chiÕn khu ViÖt B¾c. TruyÖn nhanh chãng ®−îc kh¼ng ®Þnh v× nã thÓ hiÖn thµnh c«ng mét t×nh c¶m lín lao cña d©n téc, t×nh yªu n−íc, th«ng qua mét con ng−êi cô thÓ, ng−êi n«ng d©n víi b¶n chÊt truyÒn thèng cïng nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña hä vµo thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. B- Th©n bµi 1. TruyÖn ng¾n Lμng biÓu hiÖn mét t×nh c¶m cao ®Ñp cña toµn d©n téc, t×nh c¶m quª h−¬ng ®Êt n−íc. Víi ng−êi n«ng d©n thêi ®¹i çch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn th× t×nh yªu lµng xãm quª h−¬ng ®· hoµ nhËp trong t×nh yªu n−íc, tinh thÇn kh¸ng chiÕn. T×nh c¶m ®ã võa cã tÝnh truyÒn thèng võa cã chuyÓn biÕn míi. 2. Thµnh c«ng cña Kim L©n lµ ®· diÔn t¶ t×nh c¶m, t©m lÝ chung Êy trong sù thÓ hiÖn sinh ®éng vµ ®éc ®¸o ë mét con ng−êi, nh©n vËt «ng Hai. ë «ng Hai t×nh c¶m chung ®ã mang râ mµu s¾c riªng, in râ ç tÝnh chØ riªng «ng míi cã. a. T×nh yªu lμng, mét b¶n chÊt cã tÝnh truyÒn th«ng trong «ng Hai. - ¤ng hay khoe lµng, ®ã lµ niÒm tù hµo s©u s¾c vÒ lµng quª. - Çi lµng ®ã víi ng−êi nån d©n cã mét ý nghÜa cùc k× quan träng trong ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn. b. Sau çch m¹ng, ®i theo kh¸ng chiÕn, «ng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m. - §−îc çch m¹ng gi¶i phãng, «ng tù hµo vÒ phong trµo çch m¹ng cña quª h−¬ng, vª viÖc x©y dùng lµng kh¸ng chiÕn cña quª «ng. Ph¶i xa lµng, «ng nhí qu¸ çi khong khÝ “®μo ®−êng, ®¾p ô, xÎ hμo, khu©n ®¸…”; råi «ng lo “çi chßi g¸c,… nh÷ng ®−êng hÇm bÝ mËt,…” ®· xong ch−a? - T©m lÝ ham thÝch theo dâi tin tøc kh¸ng chiÕn, thÝch b×h luËn, n¸o nøc tr−íc tin th¾ng lîi ë mäi n¬i “Cø thÕ, chç nμy giÕt mét tÝ, chç kia giÕt mét


tÝ, c¶ sóng còng vËy, h«m nay d¨m khÈu, ngμy mai d¨m khÈu, tÝch tiÓu thμnh ®¹i, lμm g× mμ th»ng T©y kh«ng b−íc sím”. c. T×nh yªu lμng g¾n bã s©u s¾c víi t×nh yªu n−íc cña «ng Hai béc lé s©u s¾c trong t©m lÝ «ng khi nghe tin lμng theo giÆc. - Khi míi nghe tin xÊu ®ã, «ng s÷ng sê, ch−a tin. Nh−ng khi ng−êi ta kÓ rµnh rät, kh«ng tin kh«ng ®−îc, «ng xÊu hæ l¶ng ra vÒ. Nghe hä ch× chiÕt «ng ®au ®ín cói gÇm mÆt xuèng mµ ®i. - VÒ ®Õn nhµ, nh×n thÊy çc con, cµng nghÜ cµng tñi hæ v× chóng nã “còng bÞ ng−êi ta rÎ róng, h¾t hñi”. ¤ng giËn nh÷ng ng−êi ë l¹i lµng, nh−ng ®iÓm mÆt tõng ng−êi th× l¹i kh«ng tin hä “®æ ®èn” ra thÕ. Nh−ng çi t©m lÝ “kh«ng cã löa lμm sao cã khãi”, l¹i b¾t «ng ph¶i tin lµ hä ®· ph¶n n−íc h¹i d©n. - Ba bèn ngµy sau, «ng kh«ng d¸m ra ngoµi. Cai tin nhôc nh· Êy cho¸n hÕt t©m trÝ «ng thµnh nçi ¸m ¶nh khñng khiÕp. ¤ng lu«n ho¶ng hèt giËt m×nh. Khong khÝ nÆng nÒ bao trïm c¶ nhµ. - T×nh c¶m yªu n−íc vµ yªu lµng cßn thÓ hiÖn s©u s¾c trong cuéc xung ®ét néi t©m gay g¾t: §· cã lóc «ng muèn quay vÒ lµng v× ë ®©y tñi hæ qu¸, v× bÞ ®Èy vµo bÕ t¾c khi cã tin ®ån kh«ng ®©u chøa chÊp ng−êi lµng chî DÇu. Nh−ng t×nh yªu n−íc, lßng trung thµnh víi kh¸ng chiÕn ®· m¹nh h¬n t×nh yªu lµng nªn «ng l¹i døt kho¸t: “Lμng th× yªu thËt nh−ng lμng theo T©y th× ph¶i thï”. Nãi cøng nh− vËy nh−ng thùc lßng ®au nh− c¾t. - T×nh c¶m ®èi víi kh¸ng chiÕn, ®èi víi cô Hå ®−îc béc lé mét çch c¶m ®éng nhÊt khi «ng chót nçi lßng vµo lêi t©m sù víi ®øa con ót ng©y th¬. Thùc chÊt ®ã lµ lêi thanh minh víi cô Hå, víi anh em ®ång chÝ vµ tù nhñ m×nh trong nh÷ng lóc thö th¸ch c¨ng th¼ng nµy: + §øa con «ng bÐ tÝ mµ còng biÕt gi¬ tay thÒ: “ñng hé cô Hå ChÝ Minh mu«n n¨m!” n÷a lµ «ng, bè cña nã. + ¤ng mong “Anh em ®ång chÝ biÕt cho bè con «ng. Cô Hå trªn ®Çu trªn cæ xÐt soi cho bè con «ng”. + Qua ®ã, ta thÊy râ:

• T×nh yªu s©u nÆng ®èi víi lµng chî DÇu truyÒn thèng (chø kh«ng ph¶i çi lµng ®æ ®èn theo giÆc).

• TÊm lßng trung thµnh tuyÖt ®èi víi çch m¹ng víi kh¸ng chiÕn mµ biÓu t−îng cña kh¸ng chiÕn lµ cô Hå ®−îc biÎu lé rÊt méc m¹c, ch©n thµnh. T×nh c¶m ®ã s©u nÆng, bÒn v÷ng vµ v« cïng thiªng liªng : cã bao giê d¸m ®¬n sai. ChÕt th× chÕt cã bao giê d¸m ®¬n sai.

d. Khi çi tin kia ®−îc c¶i chÝnh, g¸nh nÆng t©m lÝ tñi nhôc ®−îc trót bá, «ng Hai tét cïng vui s−íng vμ cμng tù hμo vÒ lμng chî DÇu. - Çi çch «ng ®i khoe viÖc T©y ®èt s¹ch nhµ cña «ng lµ biÓu hiÖn cô thÓ ý chÝ “Thμ hi sinh tÊt c¶ chø kh«ng chÞu mÊt n−íc” cña ng−êi n«ng d©n lao ®éng b×nh th−êng.


- ViÖc «ng kÓ rµnh rät vÒ trËn chèng cµn ë lµng chî DÇu thÓ hiÖn râ tinh thÇn kh¸ng chiÕn vµ niÒm tù hµo vÒ lµng kh¸ng chiÕn cña «ng. 3. Nh©n v¹t «ng Hai ®Ó l¹i mét dÊu Ên kh«ng phai mê lμ nhê nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ tÝnh çch vμ ng«n ng÷ nh©n vËt cña ng−êi n«ng d©n d−íi ngßi bót cña Kim L©n. - T¸c gi¶ ®Æt nh©n vËt vµo nh÷ng t×nh huèng thö th¸ch bªn trong ®Ó nh©n vËt béc lé chiÒu s©u t©m tr¹ng. - Miªu t¶ rÊt cô thÓ, gîi c¶m çc diÔn biÕn néi t©m qua ý nghÜ, hµnh vi, ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i. Ng«n ng÷ cña ¤ng Hai võa cã nÐt chung cña ng−êi n«ng d©n l¹i võa mang ®Ëm ç tÝnh nh©n vËt nªn rÊt sinh ®éng. C- KÕt bµi: - Qua nh©n vËt «ng Hai, ng−êi ®äc thÊm thÝa t×nh yªu lµng, yªu n−íc rÊt méc m¹c, ch©n thµnh mµ v« cïng s©u nÆng, cao quý trong nh÷ng ng−êi n«ng d©n lao ®éng b×nh th−êng. - Sù më réng vµ thèng nhÊt t×nh yªu quª h−¬ng trong t×nh yÕu ®Êt n−íc lµ nÐt míi trong nhËn thøc vµ t×nh c¶m cña quÇn chóng çch m¹ng mµ v¨n häc thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®· chó träng lµm næi bËt. TruyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng quý. _________________________________________________________

Bµi 2 C©u 1. §o¹n v¨n B»ng ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u, h·y ph©n tÝch sù c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬ vÒ biÕn chuyÓn trong kh«ng gian lóc sang thu ë khæ th¬:

Bçng nhËn ra h−¬ng æi Ph¶ vμo trong giã se

S−¬ng chïng ch×nh qua ngâ H×nh nh− thu ®· vÒ. (Sang thu – H÷u ThØnh) Gîi ý : 1. VÒ h×nh thøc: - Tr×nh bµy b»ng mét ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u, cã thÓ dïng ®o¹n diÔn dÞch, quy n¹p hoÆc tæng hîp – ph©n tÝch – tæng hîp. - §o¹n v¨n diÔn ®¹t m¹ch l¹c, tù nhiªn, kh«ng m¾c lçi vÒ diÔn ®¹t. 2. VÒ néi dung: - Ph©n tÝch ®Ó thÊy biÕn chuyÓn trong kh«ng gian ®−îc nµ th¬ c¶m nhËn tinh tÕ qua h−¬ng æi chÝn ®Ëm, nång nµn ph¶ vµo giã se, lan to¶ trong kh«ng gian vµ qua nµn s−¬ng máng “chïng ch×nh” chuyÓn ®éng chÇm chËm, nhÑ nhµng ®Çu ngâ, ®−êng th«n.


- Tr¹ng th¸i c¶m gi¸c vÒ mïa thu ®Õn cña nhµ th¬ ®−îc diÔn t¶ qua çc tõ “Bçng” – “h×nh nh−” më ®Çu vµ kÕt thóc khæ th¬, ®ã lµ sù ng¹c nhiªn thó vÞ nh− cßn ch−a tin h¼n. C©u 2. §o¹n v¨n Cho c©u th¬ sau:

“LËn ®Ën ®êi bμ biÕt mÊy n¾ng m−a” ..... a. H·y chÐp chÝnh x¸c 7 c©u th¬ tiÕp theo. b. §o¹n th¬ võa chÐp n»m trong bµi th¬ nµo vµ ai lµ ng−êi s¸ng t¸c? c. Tõ “nhãm” trong ®o¹n th¬ võa chÐp cã nh÷ng nghÜa nµo? d. H×nh ¶nh bÕp löa vµ h×nh ¶nh ngän löa ®−îc nh¾c ®Õn nhiÒu lÇn trong bµi th¬ cã ý nghÜa g×? Gîi ý: c. Tõ “nhãm” trong ®o¹n th¬ ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i tíi 4 lÇn víi c¶ nghÜa ®en vµ nghÜa bãng. - NghÜa ®en : Mhãn lµ lµm cho löa b¾t vµo, bÐn vµo chÊt ®èt dÔ ch¸y lªn. - NghÜa bãng : Kh¬i lªn, gîi lªn trong t©m hån con ng−êi nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp. d. - H×nh ¶nh bÕp löa trong bµi th¬ cã ý nghÜa: + BÕp löa lu«n g¾n liÒn víi h×nh ¶nh cña ng−êi bµ. Nhí ®Õn bÕp löa lµ ch¸u nhí ®Õn ng−êi bµ th©n yªu (bµ lµ ng−êi nhãm löa) vµ cuéc sèng gian khæ. + BÕp löa bµn tay bµ nhãm lªn mçi sím mai lµ nhãm lªn niÒm yªu th−¬ng, niÒm vui s−ëi Êm, san sÎ. + BÕp löa lµ t×nh bµ Êm nãng, t×nh c¶m b×nh dÞ mµ th©n thuéc, k× diÖu, thiªng liªng. - H×nh ¶nh ngän löa trong bµi th¬ cã ý nghÜa: + Ngän löa lµ nh÷ng kØ niÖm Êm lßng, niÒm tin thiªng liªng, k× diÖu nang b−íc ch¸u trªn suèt chÆng ®−êng dµi. + Ngän löa lµ søc sèng, lßng yªu th−¬ng, niÒm tin mµ bµ truyÒn cho ch¸u. C©u 3. Bµi lµm v¨n VÎ ®Ñp vμ søc m¹nh cña ng−êi lao ®éng tr−íc thiªn nhiªn – vò trô trong bμi th¬ “§oμn thuyÒn ®¸nh ç” cña Huy CËn. Gîi ý: A. PhÇn th©n bµi 1. Bøc tranh thiªn nhiªn trong μi th¬: ®Ñp, réng lín, léng lÉy. * C¶m høng vò trô ®· mang ®Õn cho bµi th¬ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn hoµnh tr¸ng.


- C¶nh hoµng h«n trªn biÓn vµ c¶nh b×nh minh ®−îc ®Æt ë vÞ rÝ më ®Çu, kÕt thóc bµi th¬ vÏ ra kh«ng gian réng lín mµ thêi gian lµ nhÞp tuÇn hoµn cña vò trô. - C¶nh ®oµn thuyÒn ®¸nh ç ra kh¬i: kh«ng ph¶i lµ con thuyÒn mµ lµ ®oµn thuyÒn tÊp nËp. Con thuyÒn kh«ng nhá bÐ mµ k× vÜ, hoµ nhËp víi thiªn nhiªn, vò trô. - VÎ ®Ñp rùc rì cña çc lo¹i ç, sù giµu cã léng lÉy. TrÝ t−ëng t−îng cña nhµ th¬ ®· ch¾p çnh cho hiÖn thùc, lµm giµu thªm, ®Ñp thªmvÎ ®Ñp cña biÓn kh¬i. 2. Ng−êi lao ®éng gi÷a thiªn nhiªn cao ®Ñp * Con ng−êi kh«ng nhá bÐ tr−íc thiªn nhiªn mµ ng−îc l¹i, ®Çy søc m¹nh vµ hoµ hîp víi thiªn nhiªn. - Con ng−êi ra kh¬i víi niÒm vui trong c©u h¸t. - Con ng−êi ra kh¬i víi −íc m¬ trong c«ng viÖc. - Con ng−êi c¶m nhËn ®−îc vÎ ®Ñp cña biÓn, biÕt ¬n biÓn - Ng−êi lao ®éng vÊt v¶ nh−ng t×m thÊy niÒm vui, phÊn khë tr−íc th¾ng lîi. H×nh ¶nh ngêi lao ®éng ®−îc s¸ng t¹o víi c¶m høng l·ng m¹n cho thÊy niÒm vui ph¬i phíi cña hä trong cuéc sèng míi. Thiªn nhiªn vµ con ngêi phãng kho¸ng, lín lao. T×nh yªu cuéc sèng míi cña nhµ th¬ ®−îc göi g¾m trong nh÷ng h×nh ¶nh th¬ l·ng m¹n ®ã. B. VÒ h×nh thøc: - Bè côc bµi chÆt chÏ. BiÕt x©y dùng luËn ®iÓm khi ph©n tÝch t¸c phÈm th¬. - DiÔn ®¹t ý m¹ch l¹c, cã c¶m xóc. __________________________________________________________

_ Bµi 3 C©u 1. §o¹n v¨n Trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 9, em cã häc mét t¸c phÈm, trong ®ã cã hai c©u th¬ :

“Nhí c©u kiÕn ng·i bÊt vi Lμm ng−êi thÕ Êy còng phi anh hïng”

a. H·y cho biÕt hai c©u th¬ Êy trÝch trong t¸c phÈm nµo? b. Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ cña t¸c phÈm ®ã. c. Em hiÓu nghÜa cña hai c©u th¬ nh− thÕ nµo? T¸c gi¶ muèn göi g¾m ®iÒu g× qua hai c©u th¬ Êy? Gîi ý: a. Hai c©u th¬ trong ®o¹n “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga”, trÝch trong t¸c phÈm truyÖn th¬ “Lôc V©n Tiªn” cña nhµ th¬ NguyÔn §i×nh ChiÓu. b. Giíi thiÖu ®−îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi cña NguyÔn §×nh ChiÓu:


- NguyÔn §×nh ChiÓu (1822-1888), tôc gäi lµ §å ChiÓu, sinh t¹i quª mÑ ë lµng T©n Thíi, tØnh Gia §Þnh (nay thuéc thµnh phè Hå ChÝ Minh); quª cha ë x· Bå §iÒn, huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn HuÕ. - §ç Tó tµi n¨m 21 tuæi, nh−ng 6 n¨m sau «ng bÞ mï. - Sèng b»ng nghÒ d¹y häc vµ bèc thuèc ch÷a bÖnh cho nh©n d©n. - Thùc d©n Ph¸p x©m l−îc Nam K×, «ng tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn, s¸ng t¸c th¬ v¨n khÝch lÖ tinh thÇn chiÕn ®Êu cña nh©n d©n. Lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc, ®Ó l¹i cho ®êi nhiÒu t¸c phÈm v¨n ch−¬ng cã gi¸ trÞ nh»m truyÒn b¸ ®¹o lÝ vµ cæ vò lßng yªu n−íc, ý chÝ cøu n−íc. c. BiÕt vËn dông kiÕn thøc tõ H¸n – ViÖt ®Ó gi¶i thÝch ý nghÜa hai c©u th¬. Tõ ®ã rót ra ý tø cña t¸c gi¶ muèn göi g¾m qua hai c©u th¬. - KiÕn: thÊy (chøng kiÕn). - Ng∙i: (nghÜa): lÏ ph¶i lµm khu«n phÐp c− xö. - BÊt: ch¼ng, kh«ng. - Vi: lµm (hµnh vi). - Phi: tr¸i, kh«ng ph¶i. * Tõ ®ã ta cã thÓ hiÓu nghÜa cña hai c©u th¬ lµ thÊy viÖc hîp víi lÏ ph¶i mµ kh«ng lµm th× kh«ng ph¶i lµ ng−êi anh hïng. * Qua hai c©u th¬, t¸c gi¶ muèn thÓ hiÖn mét qua niÖm ®¹o lÝ: ng−êi anh hïng lµ ng−êi s½n sµng lµm viÖc nghÜa mét çch v« t−, kh«ng tÝnh to¸n. Lµm viÖc nghÜa lµ bæn phËn, lµ lÏ tù nhiªn. §ã lµ çch c− xö mang tinh thÇn nghÜa hiÖp cña çc bËc anh hïng h¶o h¸n. C©u 2. §o¹n v¨n a. Cho c©u th¬ sau:

“ KiÒu cμng s¾c s¶o mÆn mμ” … H·y chÐp chÝnh x¸c nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu. b. Em hiÓu nh− thÕ nµo vÒ nh÷ng h×nh t−îng nghÖ thuËt −íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n”? Çch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” dïng nghÖ thuËt Èn dô hay ho¸n dô? Gi¶i thÝch râ v× sao em chän nghÖ thuËt Êy? c. Nãi khi vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tr−íc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng cã ®óng kh«ng? H·y lµ râ ý kiÕn cña em? Gîi ý: a. Yªu cÇu HS ph¶i chÐp chÝnh x¸c çc c©u th¬ t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu :

“KiÒu cμng s¾c s¶o mÆn mμ So bÒ tμi s¾c l¹i lμ phÇn h¬n Lμn thu thuû, nÐt xu©n s¬n

Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh Mét hai nghiªng n−íc nghiªnh thμnh S¾c ®μnh ®ßi mét, tμi ®μnh ho¹ hai”.

b. * H×nh t−îng nghÖ thuËt −íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n” cã thÓ hiÓu lµ:


+ “Thu thuû” (n−íc hå mïa thu) t¶ vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t Thuý KiÒu trong s¸ng, thÓ hiÖn sù tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ; lµn n−íc mµu thu gîi lªn thËt sinh ®éng vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t. + “Xu©n s¬n” (nói mïa xu©n) gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn g−¬ng mÆt trÎ trung trµn ®Çy søc sèng. + Çch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” lµ çch nãi Èn dô v× vÕ so s¸nh lµ ®«i m¾t vµ ®«i l«ng mµy ®−îc Èn ®i, chØ xuÊt hiÖn vÕ ®−îc so s¸nh lµ “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” c. Khi t¶ s¾c ®Ñp cña KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tr−íc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng qua hai c©u th¬:

“ Hoa ghen thua th¾m, liÔu gêm kÐm xanh” VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ph¶i ®è kÞ: “hoa ghen”, “liÔu hên” nªn sè phËn nµng Ðo le, ®au khæ, ®Çy tr¾c trë. C©u 2. TËp lµm v¨n Ph©n tÝch bμi th¬ “§ång chÝ”, ®Ó chøng tá bμi th¬ ®· diÔn t¶ s©u s¾c t×nh ®ång chÝ cao quý cña çc anh bé ®éi thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Gîi ý: I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò ®· x¸c ®Þnh h−íng ph©n tÝch bµi th¬: bµi th¬ ®· diÔn t¶ s©u s¾c t×nh ®ång chÝ cao quý cña çc anh bé ®éi thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - §Ó t×m ®−îc ý cÇn ®äc kÜ bµi th¬ vµ tr¶ lêi çc c©u hái: + T×nh ®ång chÝ Êy biÓu hiÖn cô thÓ ë nh÷ng ®iÓm nμo? + Nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh, chi tiÕt nμo thÓ hiÖn tõng luËn ®iÓm ®ã? II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Bµi th¬ ra ®êi n¨m 1948, khi ChÝnh H÷u lµ chÝnh trÞ viªn ®¹i ®éi thuéc Trung ®oµn Thñ ®«, lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc, nh÷ng c¶m xóc s©u xa cña t¸c gi¶ víi ®ång ®éi trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c. - Nªu nhËn xÐt chung vÒ bµi th¬ (nh− ®Ò bµi ®· nªu) B- Th©n bµi: 1. T×nh ®ång chÝ xuÊt ph¸t tõ nguån gèc cao quý - XuÊt th©n nghÌo khæ: N−íc mÆn ®ång chua, ®Êt cμy lªn sái ®¸ - Chung lÝ t−ëng chiÕn ®Êu: Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu - Tõ xa çch hä nhËp l¹i trong mét ®éi ngò g¾n bã keo s¬n, tõ ng«n ng÷ ®Õn h×nh ¶nh ®Òu biÓu hiÖn, tõ sù çch xa hä ngµy cµng tiÕn l¹i gÇn nhau råi nh− nhËp lµm mét: n−íc mÆn, ®Êt sái ®¸ (ng−êi vïng biÓn, kÎ vïng trung du), ®«i ng−êi xa l¹, ch¼ng hÑn quen nhau, råi ®Õn ®ªm rÐt chung ch¨n thμnh ®«i tri kØ. - KÕt thóc ®o¹n lµ dßng th¬ chØ cã mét tõ : §ång chÝ (mét nèt nhÊn, mét sù kÕt tinh c¶m xóc). 2. T×nh ®ång chÝ trong cuéc sèng gian lao - Hä c¶m th«ng chia sÎ t©m t−, nçi nhí quª: nhí ruéng n−¬ng, lo c¶nh nhµ gieo neo (ruéng n−¬ng… göi b¹n, gian nhμ kh«ng … lung lay), tõ


“mÆc kÖ” chØ lµ çch nãi cã vÎ phít ®êi, vÒ t×nh c¶m ph¶i hiÓu ng−îc l¹i), giäng ®iÖu, h×nh ¶nh cña ca dao (bÕn n−íc, gèc ®a) lµm cho lêi th¬ cµng thªm th¾m thiÕt. - Cïng chia sÎ nh÷ng gian lao thiÕu thèn, nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng nguy hiÓm: nh÷ng chi tiÕt ®êi th−êng trë thµnh th¬, mµ th¬ hay (t«i víi anh biÕt tõng c¬n ín l¹nh,…) ; tõng cÆp chi tiÕt th¬ sãng ®«i nh− hai ®ång chÝ bªn nhau : ¸o anh r¸ch vai / quÇn t«i cã vμi m¶nh v¸ ; miÖng c−êi buèt gi¸ / ch©n kh«ng giμy ; tay n¾m / bμn tay. - KÕt ®o¹n còng quy tô c¶m xóc vµo mét c©u : Th−¬ng nhau tay n¾m lÊy bμn tay (t×nh ®ång chÝ truyÒn h«i Êm cho ®ång ®éi, v−ît qua bao gian lao, bÖnh tËt). 3. T×nh ®ång chÝ trong chiÕn hμo chê giÆc - C¶nh chê giÆc c¨ng th¼ng, rÐt buèt : ®ªm, rõng hoang, s−¬ng muèi. - Hä cµng s¸t bªn nhau v× chung chiÕn hµo, chung nhiÖm vô chiÕn ®Êu : chê giÆc. - Cuèi ®o¹n mµ còng lµ cuèi bµi c¶m xóc l¹i ®−îc kÕt tinh trong c©u th¬ rÊt ®Ñp : §Çu sóng tr¨ng treo (nh− bøc t−îng ®µi ng−êi lÝnh, h×nh ¶nh ®Ñp nhÊt, cao quý nhÊt cña t×nh ®ång chÝ, çch biÓu hiÖn thËt ®éc ®¸o, võa l·ng m¹n võa hiÖn thùc, võa lµ tinh thÇn chiÕn sÜ võa lµ t©m hån thi sÜ,…) C- KÕt bµi : - §Ò tµi dÔ kh« khan nh−ng ®−îc ChÝnh H÷u biÓu hiÖn mét çch c¶m ®éng, s©u l¾ng nhê biÕt khai th¸c chÊt th¬ tõ nh÷ng çi b×nh dÞ cña ®êi th−êng. §©y lµ mét sù çch t©n so víi th¬ thêi ®ã viÕt vÒ ng−êi lÝnh. - ViÕt vÒ bé ®éi mµ kh«ng tiÕng sóng nh−ng t×nh c¶m cña ng−êi lÝnh, sù hi sinh cña ng−êi lÝnh vÉn cao c¶, hµo hïng. __________________________________________________________

__ Bµi 4 C©u 1. §o¹n v¨n a. Nªu tªn t¸c gi¶, hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ “§oμn thuyÒn ®¸nh ç”. b. C¶m høng vÒ lao ®éng cña t¸c gi¶ ®· t¹o nªn nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp tr¸ng lÖ, giµu mµu s¾c l·ng m¹n vÒ con ng−êi lao ®éng trªn biÓn kh¬i bao la. H·y chÐp l¹i çc c©u th¬ ®Çy s¸ng t¹o Êy. c. Hai c©u th¬:

“MÆt trêi xuèng biÓn nh− hßn löa Sãng ®· cμi then ®ªm sËp cöa”

®−îc t¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? Cho biÕt t¸c dông cña nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy. Gîi ý: a. HS nªu ®−îc: - T¸c gi¶ cña bµi th¬: Huy CËn - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬: Bµi th¬ ®−îc viÕt vµo th¸ng 11 n¨m 1958, khi ®Êt n−íc ®· kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p,


miÒn B¾c ®−îc gi¶i phãng vµ ®i vµo x©y dùng cuéc sèng míi. Huy CËn cã mét chuyÕn ®i thùc tÕ ë vïng má Qu¶ng Ninh. Bµi th¬ ®−îc ra ®êi tõ chuyÕn ®i thùc tÕ ®ã. b. Häc sinh ph¶i chÐp ®óng vµ ®ue çc c©u th¬ viÕt vÒ con ng−êi lao ®éng trªn biÓn kh¬i bao la b»ng bót ph¸p l·ng m¹n: - C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i. - ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng. L−ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng - §oμn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi. c. Hai c©u th¬ sö dông çc biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh vµ nh©n ho¸. - “MÆt trêi xuèng biÓn nh− hßn löa” + “MÆt trêi” ®−îc so s¸nh nh− “hßn löa”. + T¸c dông: kh¸c víi hoµng h«n trong çc c©u th¬ cæ (so s¸nh víi th¬ cña Bµ HuyÖn Thanh Quan – Qua §Ìo Ngang), hoµng h«n trong th¬ Huy CËn kh«ng buån hiu h¾t mµ ng−îc l¹i, rùc rì, Êm ¸p. - “Sãng ®· cμi then, ®ªm sËp cöa” + BiÖn ph¸p nh©n ho¸, g¸n cho sù vËt nh÷ng hµnh ®éng cña con ng−êi sãng “cμi then”, ®ªm “sËp cöa”. + T¸c dông: Gîi c¶m gi¸c vò trô nh− mét ng«i nhµ lín, víi mµn ®ªn bu«ng xuèng lµ tÊm cöa khæng lå vµ nh÷ng gîn sãng lµ thªn cµi cöa. Con ng−êi ®i trong biÓn ®ªm mµ nh− ®i trong ng«i nhµ th©n thuéc cña m×nh. Thiªn nhiªn vò trô b¾t ®Çu ®i vµo tr¹ng th¸i nghØ ng¬i, con ng−êi l¹i b¾t dÇu vµo c«ng viÖc cña m×nh, cho thÊy sù h¨ng say vµ nhiÖt t×nh x©y dùng ®Êt n−íc cña ng−êi lao ®éng míi. C©u 2. §o¹n v¨n

Ruéng n−¬ng anh göi b¹n th©n cμy Gian nhμ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay,

GiÕng n−íc gèc ®a nhí ng−êi ra lÝnh. 1. Ghi râ tªn, n¨m s¸ng t¸c vµ tªn t¸c gi¶ cña bµi th¬ cã nh÷ng c©u th¬ trªn. Theo em, cÇn nhí nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n nµo vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c ®Ó hiÓu bµi th¬ h¬n? 2. Tõ “mÆc kÖ” ®Æt gi÷a c©u th¬ cïng víi h×nh ¶nh lµng quª quen thuéc ®· gîi cho em c¶m xóc g× vÒ t×nh c¶m cña anh bé ®éi vèn xuÊt th©n tõ n«ng d©n trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. 3. §äc ba c©u th¬ trªn, em nhí tíi bµi ca dao nµo? §iÒu g× khiÕn em cã sù liªn t−ëng ®ã. Gîi ý: C©u 3. TËp lµm v¨n C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vµ nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ l¸i xe Êy trªn ®−êng Tr−êng S¬n n¨m x−a, trong “Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” cña Ph¹m TiÕn DuËt. II/ T×m hiÓu ®Ò


- “Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ë trong chïm th¬ cña Ph¹m TiÕn DuËt ®−îc gi¶i nhÊt cuéc thi th¬ b¸o V¨n nghÖ n¨m 1969 – 1970. - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch bµi th¬ tõ s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña nhµ th¬ : h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã mµ ph©n tÝch vÒ ng−êi chiÕn sÜ l¸i xe. Cho nªn tr×nh tù ph©n tÝch nªn “bæ däc” bµi th¬ ( Ph©n tÝch h×nh ¶nh chiÕc xe tõ ®Çu ®Õn cuèi bµi th¬; sau ®ã l¹i trë l¹i tõ ®Çu bµi th¬ ph©n tÝch h×nh ¶nh ng−êi chiÕn sÜ l¸i xe cho ®Õn cuèi bµi). - CÇn tËp trung ph©n tÝch: Çch x©y dùng h×nh ¶nh rÊt thùc, thùc ®Õn trÇn trôi; giäng ®iÖu th¬ v¨n xu«i vµ ng«n ng÷ giµu chÊt “lÝnh tr¸ng”. II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Thêi chèng MÜ cøu n−íc chóng ta ®· cã mét ®éi ngò ®«ng ®¶o çc nhµ th¬ - chiÕn sÜ; vµ h×nh t−îngng−êi lÝnh ®· rÊt phong phó trong th¬ ca n−íc ta. Song Ph¹m TiÕn DuËt vÉn tù kh¼ng ®Þnh ®−îc m×nh trong nh÷ng thµnh c«ng vÒ h×nh t−îng ng−êi lÝnh. - “Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã lµm næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe ë tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n hiªn ngang, dòng c¶m. B- Th©n bµi: 1. Nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn tr−êng - H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh lµ h×nh ¶nh thùc trong thêi chiÕn, thùc ®Õn møc th« r¸p. - Çch gi¶i thÝch nguyªn nh©n còng rÊt thùc: nh− mét c©u nãi tØnh kh« cña lÝnh:

Kh«ng cã kÝnh, kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh. Bom giËt, bom rung, kÝnh vì ®i råi.

- Giäng th¬ v¨n xu«i cµng t¨ng thªm tÝnh hiÖn thùc cña chiÕn tranh ¸c liÖt. - Nh÷ng chiÕc xe ngoan c−êng:

Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i ; §· vÒ ®©y häp thμnh tiÓu ®éi.

- Nh÷ng chiÕc xe cµng biÕn d¹ng thªm, bÞ bom ®¹n bãc trÇn trôi : kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn ; kh«ng cã mui xe, thïng xe cã x−íc, nh−ng xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam,… 2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe. - T¶ rÊt thùc c¶m gi¸c ng−êi ngåi trong buång l¸i kh«ng kÝnh khi xe ch¹y hÕt tèc lùc : (tiÕp tôc chÊt v¨n xu«i, kh«ng thi vÞ ho¸) giã vμo xoa m¾t ®¾ng, thÊy con ®−êng ch¹y th¼ng vμo tim (c©u th¬ gîi c¶m gi¸c ghª rîn rÊt thËt). - T− thÕ ung dung, hiªn ngang : Ung dung buång l¸i ta ngåi ; Nh×n ®Êt, nh×n trêi, nh×n th¼ng. - T©m hån vÉn th¬ méng : ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét çnh chim nh− sa, nh− ïa vµo buång l¸i (nh÷ng c©u th¬ t¶ rÊt thùc thiªn nhiªn ®−êng rõng


vun vót hiÖn ra theo tèc ®é xe ; võa rÊt méng: thiªn nhiªn k× vÜ nªn th¬ theo anh ra trËn.) - Th¸i ®é bÊt chÊp khã kh¨n, gian khæ, nguy hiÓm : thÓ hiÖn trong ng«n ng÷ ngang tµng, cö chØ phít ®êi (õ th× cã bôi, õ th× −ít ¸o, ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc,…), ë giäng ®ïa tÕu, trÎ trung (b¾t tay qua cöa kÝnh vì råi, nh×n nhau mÆt lÊm c−êi ha ha,…). 3. Søc m¹nh nμo lμm nªn tinh thÇn Êy - T×nh ®ång ®éi, mét t×nh ®ång ®éi thiªng liªng tõ trong khãi löa : Tõ trong bom r¬i ®· vÒ ®©y häp thμnh tiÓu ®éi, chung b¸t ®òa nghÜa lμ gia ®×nh ®Êy,… - Søc m¹nh cña lÝ t−ëng v× miÒn Nam ruét thÞt : Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tr−íc, chØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim. C- KÕt bµi : - H×nh ¶nh, chi tiÕt rÊt thùc ®−îc ®−a vµo th¬ vµ thµnh th¬ hay lµ do nhµ th¬ cã hån th¬ nh¹y c¶m, cã çi nh×n s¾c s¶o. - Giäng ®iÖu ngang tµng, trÎ trung, giµu chÊt lÝnh lµm nªn çi hÊp dÉn ®Æc biÖt cña bµi th¬. - Qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, t¸c gi¶ kh¾c ho¹ h×nh t−îng ng−êi lÝnh l¸i xe trÎ trung chiÕn ®Êu v× mét lÝ t−ëng, hiªn ngang, dòng c¶m. __________________________________________________________

__ Bµi 5 C©u 1. §o¹n v¨n

Mïa xu©n ng−êi cÇm sóng Léc gi¾t ®Çy trªn l−ng

Mïa xu©n ng−êi ra ®ång Léc tr¶i dμi n−¬ng m¹

TÊt c¶ nh− hèi h¶ TÊt c¶ nh− x«n xao...

( “Mïa xu©n nho nhá” – Thanh H¶i)

Em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n, ph©n tÝch ®Ó lµm râ gi¸ trÞ cña çc ®iÖp ng÷ trong ®o¹n th¬ trªn Gîi ý: 1. VÒ h×nh thøc: - Tr×nh bµy ®óng yªu cÇu cña ®o¹n v¨n. - Sè c©u theo quy ®Þnh 8 c©u (+-2). - Kh«ng m¾c lâi diÔn ®¹t. 2. VÒ néi dung : - ChØ râ çc ®iÖp ng÷ trong ®o¹n : mïa xu©n, léc, tÊt c¶. - VÞ trÝ ®iÖp ng÷ : ®Çu c©u. - Çch ®iÖp ng÷ : çch nhau vµ nèi liÒn nhau


- T¸c dông : T¹o nhÞp ®iÖu cho c©u th¬, çc ®iÖp ng÷ t¹o nªn ®iÓm nhÊn trong c©u th¬ nh− nèt nhÊn trong b¶n nh¹c, gãp phÇn gîi kh«ng khÝ s«i næi, tÊp nËp cña bøc tranh ®Êt n−íc lao ®éng chiÕn ®Êu. C©u 2. §o¹n v¨n

Ng−êi ®ång m×nh th« s¬ da thÞt Ch¼ng mÊy ai nhá bÐ ®©u con

Ng−êi ®ång m×nh tù ®ôc ®¸ kª cao quª h−¬ng Cßn quª h−¬ng th× lμm phong tôc

( “Nãi víi con” – Y Ph−¬ng)

ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã dïng dÉn chøng trùc tiÕp ®Ó nªu suy nghÜ cña em vÒ nh÷ng ®iÒu ng−êi cha nãi víi con trong çc c©u th¬ trªn. Gîi ý : Néi dung cña ®oan v¨n cÇn lμm râ nh÷ng ý sau : - Ng−êi cha ®· ca ngîi ®øc tÝnh cao ®Ñp cña ng−êi ®ång m×nh b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy Ên t−îng : + §ã lµ ng−êi ®ång m×nh th« s¬ da thÞt ; nh÷ng con ng−êi ch©n chÊt, khoÎ kho¾n. Hä méc m¹c mµ kh«ng nhá bÐ vÒ t©m hån, ý chÝ, hä tù chñ trong cuéc sèng. + §ã lµ nh÷ng ng−êi tù ®ôc ®¸ kª cao quª h−¬ng, lao ®éng cÇn cï, kh«ng lïi b−íc tr−íc khã kh¨n. Hä gi÷ v÷ng b¶n s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc. + Hä yªu quª h−¬ng, lÊy quª h−¬ng lµm chç dùa t©m hån. - Nãi víi con vÒ nh÷ng ®iÒu ®ã, ng−êi cha mong con biÕt tù hµo vÒ truyÒn thèng cña quª h−¬ng, tù hµo vÒ d©n téc ®Ó tù tin trong cuéc sèng. C©u 3. TËp lµm v¨n Em c¶m nhËn ®−îc ng−êi cha nãi nh÷ng g× víi con qua bμi th¬ “Nãi víi con” cña Y Ph−¬ng. I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch bµi th¬, nh−ng ch−a nªu râ ph¶i ph©n tÝch néi dung cô thÓ nµo, do ®ã ng−êi viÕt ph¶i tù t×m ra nh÷ng néi dung ®ã. CÇn ®äc kÜ c¶ bµi, råi tõng ®o¹n ®Ó n¾m b¾t ý tø. - T×m hiÓu xem nh÷ng ý tø ®ã ®−îc biÓu hiÖn nh− thÕ nµo trong tõng chi tiÕt h×nh ¶nh, tõ ng÷ cña bµi th¬. - Chó çch dïng tõ, lèi so s¸nh vÝ von cña ng−êi miÒn nói kÕt hîp víi nh÷ng so s¸nh liªn t−ëng ®Æc s¾c cña riªng nhµ th¬ (§an lê cμi nan hoa – V¸ch nhμ ken c©u h¸t ; Rõng cho hoa – Con ®−êng cho nh÷ng tÊm lßng,…). II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi : - Cha mÑ sinh con ®Òu −íc mong con kh«n lín, tiÕp nèi truyÒn thèng cña gia ®×nh, quª h−¬ng. §ã lµ t×nh yªu con cao ®Ñp nhÊt. - Y Ph−¬ng còng nãi lªn ®iÒu ®ã nh−ng b»ng h×nh thøc ng−êi t©m t×nh, dÆn dß con, nªn ®em ®Õn cho bµi th¬ giäng thiÕt tha, tr×u mÕn, tin cËy.


B- Th©n bµi : 1. M−în lêi nãi víi con, Y Ph−¬ng gîi vÒ céi nguån sinh d−ìng mçi con ng−êi. a. Ng−êi con lín lªn trong t×nh yªu th−¬ng, sù n©ng ®ì cña cha mÑ (Ph©n tÝch c©u ®Çu) - Gîi c¶nh ®øa trÎ chËp ch÷ng tËp ®i rÊt chÝnh x¸c. - T¹o ®−îc kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, niÒm vui cña cha mÑ khi ®ãn nhËn tõng biÓu hiÖn lín lªn cña ®øa trÎ. b. Con lín lªn trong cuéc sèng lao ®éng nªn th¬ cña quª h−¬ng - Cuéc sèng lao ®éng cÇn cï, t−¬i vui (§an lê cμi nan hoa – V¸ch nhμ ken c©u h¸t). - Rõng nói quª h−¬ng th¬ méng vµ t×nh nghÜa (Rõng cho hoa ; Con ®−êng cho nh÷ng tÊm lßng). 2. M−în lêi nãi víi con ®Ó truyÒn cho con niÒm tù hμo vÒ quª h−¬ng vμ bμy tá lßng mong −íc cña ng−êi cha ®èi víi con. a. Tù hμo vÒ ng−êi ®ång m×nh gian khæ mμ can ®¶m: - Nh¾c ®Õn ng−êi ®ång m×nh b»ng nh÷ng c©u c¶m thÊn (Yªu l¾m, th−¬ng l¾m con ¬i!...) : t×nh quª thËt th¾m thiÕt, ®»m th¾m, çch béc lé méc m¹c ch©n thµnh. - Ng−êi ®ång m×nh sèng vÊt v¶ nh−ng chÝ lín (Cao ®o nçi buån; Xa ®o chÝ lín,…). - Mong con g¾n bã víi quª nghÌo th× ph¶i biÕt chÊp nhËn v−ît qua gian khæ ®Ó x©y dùng quª h−¬ng:

Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh Sèng trªn thung kh«ng chª thung nhÌo ®ãi

Sèng nh− s«ng nh− suèi Lªn th¸c xuèng ghÒnh Kh«ng lo cùc nhäc. b. Tù hµo vÒ ng−êi ®ång m×nh méc m¹c nh−ng giµu ý chÝ, niÒm tin (th« s¬ da thÞt, ch¼ng bÐ nhá,…); giµu truyÒn thèng kiªn tr×, nhÉn n¹i lµm nªn v¨n ho¸ ®éc ®¸o (®ôc ®¸ kª cao quª h−¬ng… lμm phong tôc,…). c. NiÒm mong muèn cµng tha thiÕt khi con tr−ëng thµnh : bèn c©u th¬ cuèi hÇu nh− chØ nh¾c l¹i hai ý trªn, nh−ng çch nãi m¹nh h¬n:

Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt Lªn ®−êng

Kh«ng bao giê nhá bÐ ®−îc Nghe con - Còng dïng c©u ®èi lËp kÕt hîp c©u phñ ®Þnh ®Ó kh¼ng ®Þnh, nh−ng thay tõ m¹nh h¬n (ë trªn th× … th« s¬ da thÞt – ch¼ng mÊy ai nhá bÐ…; cßn ë cuèi …tuy th« s¬ da thÞt –kh«ng bao giê nhá bÐ …). - KÕt hîp víi tiÕng gäi Con ¬i, víi nh÷ng c©u cÇu khiÕn Lªn ®−êng, Nghe con: t¹o nªn giäng ®iÖu dÆn dß, khuyªn b¶o, th«i thóc,… C- KÕt bµi:


- Cïng víi çch nãi giµu h×nh ¶nh võa côt hÓ võa kh¸i qu¸t, võa méc m¹c, võa ý vÞ s©u xa lµ giäng ®iÖu t©m t×nh th¾m thiÕt, tr×u mÕn dÆn dß, phï hîp víi çch diÔn t¶ c¶m xóc vµ t©m hån chÊt ph¸c cña ng−êi miÒn nói. - Bµi th¬ diÔn t¶ rÊt s©u s¾c t×nh yªu con vµ −íc mong cña cha mÑ lµ con ®−îc nu«i d−ìng trong t×nh gia ®×nh quª h−¬ng ®»m th¾m th× lín lªn ph¶i t×nh nghÜa thuû chung, lu«n tù hµo vµ ph¸t huy ®−îc truyÒn thèng cña tæ tiªn quª nhµ. __________________________________________________________

__ Bµi 6 C©u 1: §o¹n v¨n

Ngμy ngμy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á.

(“ViÕng l¨ng B¸c” – ViÔn Ph−¬ng) a. H·y ph©n tÝch ý nghÜa h×nh ¶nh Èn dô “mÆt trêi trong l¨ng” ë c©u th¬ trªn. b. ChÐp hai c©u th¬ cã h×nh ¶nh Èn dô mÆt trêi trong mét bµi th¬ mµ em ®· häc (Ghi râ tªn vµ t¸c gi¶ bµi th¬). Gîi ý: a. Ph©n tÝch ®Ó thÊy: - Hai c©u th¬ sãng ®«i h×nh ¶nh thùc vµ h×nh ¶nh Èn dô “mÆt trêi”. §iÒu ®ã khiÕn Èn dô “mÆt trêi trong l¨ng” næi bËt ý nghÜa s©u s¾c. - Dïng h×nh ¶nh Èn dô “mÆt trêi trong l¨ng” ®Ó viÕt vÒ B¸c, ViÔn Ph−¬ng ®· ca ngîi sù vÜ ®¹i cña B¸c, c«ng lao cña B¸c ®èi víi non s«ng ®Êt n−íc. - §ång thêi, h×nh ¶nh Èn dô “mÆt trêi trong l¨ng” còng thÓ hiÖn sù t«n kÝnh, lßng t«n kÝnh cña nh©n d©n víi B¸c, niÒm tin B¸c sèng m·i víi non s«ng ®Êt n−íc ta. b. Hai c©u th¬ cã h×nh ¶nh Èn dô mÆt trêi:

MÆt trêi cña B¾p th× n»m trªn ®åi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn l−ng.

(“Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l−ng mÑ” – NguyÔn Khoa §iÒm). C©u 2. §o¹n v¨n: a. TruyÖn ng¾n “BÕn quª” ®· x©y dùng ®−îc nh÷ng t×nh huèng ®éc ®¸o. §ã lµ nh÷ng t×nh huèng nµo? X©y dùng nh÷ng t×nh huèng truyÖn Êy t¸c gi¶ nh»m môc ®Ých g×? b. Nªu chñ ®Ò cña truyÖn? Gîi ý: a. TruyÖn “BÕn quª” x©y dùng trªn hai t×nh huèng: - T×nh huèng thø nhÊt:


+ Khi cßn trÎ, NhÜ ®· ®i rÊt nhiÒu n¬i. Gãt ch©n anh hÇu nh− ®Æt lªn kh¾p mäi xã xØnh trªn tr¸i ®Êt. + VÒ cuèi ®êi, anh m¾c ph¶i mét c¨n bÖnh hiÓm nghÌo nªn bÞ liÖt toµn th©n, kh«ng tù di chuyÓn dï chØ lµ nhÝch nöa ng−êi trªn gi−êng bÖnh. Mäi viÖc ®Òu ph¶i nhê vµo vî. §©u lµ mét t×nh huèng ®Çy nghÞch lÝ ®Ó ng−êi ta cã thÓ chiªm nghiÖm mét triÕt lÝ vÒ ®êi ng−êi. - T×nh huèng thø hai : + Ph¸t hiÖn ra vÎ ®Ñp cña b·i båi bªn s«ng khi ®· liÖt toµn th©n, NhÜ khao kh¸t mét lÇn ®−îc ®Æt ch©n ®Õn ®ã. BiÕt m×nh kh«ng thÓ lµm ®−îc, anh ®· nhê cËu con trai thùc hiÖn gióp m×nh çi ®iÒu khao kh¸t Êy. Nh−ng cËu con trai l¹i sa vµo ®¸m ®«ng ch¬i cê thÕ bªn hÌ phè, bá lì mÊt chuyÕn ®ß ngang trong ngúa qua s«ng. Qua t×nh huèng nghÞch lÝ nµy, t¸c gi¶ muèn l−u ý ng−êi ®äc ®Õn mét nhËn thøc vÒ cuéc ®êi : Cuéc sèng vµ sè phËn con ng−êi chøa ®Çy nh÷ng ®iÒu bÊt th−êng vµ nghÞch lÝ , ngÉu nhiªn, v−ît ra ngoµi dù ®Þnh, −íc muèn vµ toan tÝnh. Cuéc ®êi con ng−êi thË khã tr¸nh ®−îc nh÷ng çi vßng vÌo, chïng ch×nh. Vµ chØ khi NhÜ (chóng ta) c¶m nhËn thÊm thÝa vÎ ®Ñp cña quª h−¬ng ; t×nh yªu th−¬ng vµ ®øc hi sinh cña nh÷ng ng−êi th©n khi ng−êi ta s¾p tõ gi· câi ®êi. b. Chñ ®Ò t¸c phÈm : TruyÖn ng¾n BÕn quª lµ nh÷ng ph¸t hiÖn cã tÝnh quy luËt : Trong cuéc ®êi, con ng−êi th−êng khã tr¸nh khái nh÷ng sù vßng vÌo, chïng ch×nh ; ®ång thêi thøc tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ vµ vÎ ®Ñp ®Ých thùc cña ®êi sèng ë nh÷ng çi gÇn gòi, b×nh th−êng mµ bÒn v÷ng. C©u 3. TËp lµm v¨n C¶m vÒ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n−íc qua hai t¸c phÈm Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh cña Ph¹m TiÕn DuËt vμ ®o¹n trÝch Nh÷ng Ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª. 1. Yªu cÇu vÒ néi dung * §Ò bµi ®Ó mét kho¶ng t−¬ng ®èi tù do cho ng−êi viÕt. Ng−êi viÕt cã thÓ ph©n tÝch, b×nh luËn hoÆc ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ h×nh ¶nh thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong cuéc chiÕn tranh chèng MÜ cøu n−íc. * Bµi viÕt cã thÓ linh ho¹t vÒ kiÓu bµi, nh−ng cÇn lµm râ çc néi dung : - Nªu ®−îc hoµn c¶nh cña cuéc chiÕn ®Êu ®Çy gian khæ, ¸c liÖt vµ còng ®Çy hi sinh mÊt m¸t mµ nh÷ng ng−êi lÝnh, nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong ph¶i chÞu ®ùng. - Trong hoµn c¶nh khã kh¨n Êy, hä vÉn v−¬n lªn vµ to¶ s¸ng nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp tuyÖt vêi. + Hä vÉn gi÷ ®−îc vÎ trÎ trung, trong s¸ng hån nhiªn cña tuæi trÎ. + Hä lu«n dòng c¶m ®èi diÖn víi gian khæ, chÊp nhËn hi sinh víi th¸i ®é hiªn ngang, qu¶ c¶m.


+ Hä cã t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi g¾n bã th©n thiÕt, s½n sµng sÎ chia víi nhau trong côoc sèng chiÕn ®Êu thiÕu thèn vµ gian khæ, hiÓm nguy. + Sèng cã lÝ t−ëng, cã môc ®Ých, cã tr¸ch nhiÖm, cã tr¸i tim yªu n−íc nång nµn, s½n sµng hi sinh, cèng hiÕn tuæi xu©n cho sù nghiÖp gi¶i phãng ®Êt n−íc. + T©m hån ®Çy l·ng m¹n, m¬ méng. - H×nh ¶nh ng−êi lÝnh hay çc n÷ thanh niªn xung phong hiÖn lªn trong hai t¸c phÈm thËt ch©n thùc, sinh ®éng vµ cã søc thuyÕt phôc víi ng−êi ®äc. - Qua h×nh ¶nh cña hä, chóng ta cµng hiÓu thªm lÞch sö hµo hïng cña d©n téc, hiÓu vµ kh©m phôc h¬n vÒ mét thÕ hÖ cha anh :

XÎ däc Tr−êng S¬n ®i cøu n−íc Mμ lßng ph¬i phíi dËy t−¬ng lai

- Cã thÓ liªn hÖ víi thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc h«m nay ®ang kÕ tiÕp vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa anh hïng çch m¹ng cña thÕ hÖ cha anh ®i tr−íc trong viÖc gi÷ g×n vµ b¶o vÖ Tæ quèc. 2. Yªu cÇu h×nh thøc: - Bµi viÕt ph¶i cã bè côc 3 phÇn râ rµng. - LËp luËn chÆt chÏ, lêi v¨n cã c¶m xóc. - Tr¸nh sai nh÷ng lçi diÕn ®¹t th«ng th−êng. __________________________________________________________

__ Bµi 7 C©u 1. §o¹n v¨n Trong “TruyÖn KiÒu” cã c©u:

“T−ëng ng−êi d−íi nguyÖt chÐn ®ång ……………………………………..”

H·y chÐp 7 c©u th¬ tiÕp theo. 1. §o¹n th¬ võa chÐp diÔn t¶ t×nh c¶m cña ai víi ai? 2. TrËt tù diÔn t¶ t©m tr¹ng nhí th−¬ng ®ã cã hîp lÝ kh«ng ? T¹i sao ? 3. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n theo çch diÔn dÞch ph©n tÝch t©m tr¹ng cña nhan vËt tr÷ t×nh trong ®o¹n th¬ trªn. Gîi ý : 1. 2. §o¹n th¬ võa chÐp nãi lªn t×nh c¶m nhí th−¬ng Kim Träng vµ cha mÑ cña Thuý KiÒu trong nh÷ng ngµy sèng c« ®¬n ë lÇu Ng−ng BÝch. 3. TrËt tù diÔn t¶ t©m tr¹ng nhí th−¬ng cña KiÒu: nhí Kim Träng råi nhí ®Õn cha mÑ, tho¹t ®äc th× thÊy kh«ng hîp lÝ, nh−ng nÕu ®Æt trong c¶nh ngé cña KiÒu lóc ®ã th× l¹i rÊt hîp lÝ.


- KiÒu nhí tíi Kim Träng tr−íc khi nhí t¬i cha mÑ lµ v×: + VÇng tr¨ng ë c©u thø hai trong ®o¹n trÝch gîi nhí tíi lêi thÒ víi Kim Träng h«m nµo. + Nµng ®au ®ín xãt xa v× mèi t×nh ®Çu ®Ñp ®Ï ®· tan vì. + C¶m thÊy m×nh cã lçi khi kh«ng gi÷ ®−îc lêi hÑn −íc víi chµng Kim. - Víi cha mÑ dï sao KiÒu còng ®· phÇn nµo lµm trßn ch÷ hiÕu khi b¸n m×nh lÊy tiÒn cøu cha vµ em trong c¬n tai biÕn. - Çch diÔn t¶ t©m tr¹ng trªn lµ rÊt phï hîp víi quy luËt t©m lÝ cña nh©n vËt, thÓ hiÖn râ sù tinh tÕ cña ngßi bót NguyÔn Du, ®ång thêi còng cho ta thÊy râ sù c¶m th«ng ®èi víi nh©n vËt cña t¸c gi¶. * GV h−íng dÉn vµ yªu cÇu HS viÕt mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch theo yªu cÇu cña ®Ò. C©u 2. §o¹n v¨n

ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng L−ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng

1. Hai c©u th¬ cã trong t¸c phÈm nµo? Do ai s¸ng t¸c? 2. H×nh ¶nh “buåm tr¨ng” trong c©u th¬, theo em lµ Èn dô hay ho¸n dô? 3. Em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n ph©n tÝch chÊt thù vµ chÊt l·ng m¹n cña h×nh ¶nh ®ã. 4. Trong bµi th¬ kh¸c mµ em ®· häc ë líp 9 cã mét h×nh ¶nh l·ng m¹n ®−îc x©y dùng trªn c¬ së quan s¸t nh− h×nh ¶nh “buåm tr¨ng”. H·y chÐp l¹i c©u th¬ ®ã. Gîi ý: 1. Hai c©u th¬ trong “§oµn thuyÒn ®¸nh ç” cña Huy CËn 2. H×nh ¶nh vÇng tr¨ng lµ Èn dô. 3. Trong ®o¹n v¨n cÇn lµm râ ý: - H×nh ¶nh Èn dô “Buåm tr¨ng” ®−îc x©y dùng trªn sù quan sat rÊt thùc vµ sù c¶m nhËn l·ng m¹n cña nhµ th¬ Huy CËn: + Tõ xa nh×n l¹i, trªn biÓn cã lóc thuyÒn ®i vµo kho¶ng s¸ng cña vÇng tr¨ng. Tr¨ng vµ çnh buåm chËp vµo nhau, tr¨ng trë thµnh çnh buåm. + VÎ ®Ñp thiªn nhiªn lµm nhoµ ®i çnh buåm vÊt v¶, cò kÝ c«ng viÖc nhÑ nhµng, l·ng m¹n. - Con ng−êi vµ vò trô hoµ hîp. 4. Mét h×nh ¶nh còng ®−îc x©y dùng trªn c¬ së quan s¸t nh− vËy lµ : “§Çu sóng tr¨ng treo” (“§ång chÝ” – ChÝnh H÷u). C©u 3. TËp Lµm v¨n

(1) Nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ, s©u s¾c cña nhμ th¬ H÷u ThØnh vÒ sù biÕn ®æi cña ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu thu qua bμi th¬ “Sang thu”.

(2) Ph©n tÝch nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ cña nhμ th¬ Høu ThØnh vÒ thêi kh¾c giao mïa cuèi h¹ sang ®Çu thu trong bμi th¬ “Sang thu”

Gîi ý: I/ T×m hiÓu ®Ò


- Theo nhµ th¬ H÷u ThØnh, bµi th¬ cßn cã nh÷ng suy ngÉm s©u xa vÒ ®êi ng−êi, nh−ng ®Ò bµi nµy chØ yªu cÇu tËp trung ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ sù biÕn ®æi cña thiªn nhiªn ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu mïa thu qua c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬. Ng−êi viÕt cÇn chó ý ®iÒu ®ã. - CÇn ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm giao mµu ®−îc thÓ hiÖn qua nhiÒu h×nh ¶nh ®Æc s¾c vµ gîi c¶m; cïng mét sè tõ ng÷ diÔn t¶ tr¹ng th¸i, c¶m gi¸c cña nhiÒu gi¸c quan vÒ sù vËt vµ t©m hån. - Bè côc cña bµi viÕt nªn theo tr×nh tù tõng khæ th¬, chó ý çch s¾p xÕp çc dÊu hiÖu mïa thu ngµy mét râ nÐt cña nhµ th¬. II/ Dµn ý chi tiÕt A- Më bµi : - §Ò tµi mïa thu trong thi ca x−a vµ nay rÊt phong phó (ba bµi th¬ thu næi tiÕng cña NguyÔn KhuyÕn: Thu vÞnh, Thu ®iÕu vµ Thu Èm; §©y mïa thu tíi cña Xu©n DiÖu,…). Cïng víi viÖc t¶ mïa thu, c¶nh thu, çc nhµ th¬ ®Òu Ýt nhiÒu diÔn t¶ nh÷ng dÊu hiÖu giao mïa. - “Sang thu” cña H÷u ThØnh l¹i cã nÐt riªng bëi chØ diÔn t¶ çc yÕu tè chuyÓn giao mµu. Bµi th¬ tho¸ng nhÑ mµ tinh tÕ. B- Th©n bµi: 1. Nh÷ng dÊu hiÖu ban ®Çu cña sù giao mïa - Më ®Çu bµi th¬ b»ng tõ “bçng” nhµ th¬ nh− diÔn t¶ çi h¬i giËt m×nh chît nhËn ra dÊu hiÖu ®Çu tiªn tõ lµn “giã se” (xóc gi¸c: giã mïa thu nhÑ, kh« vµ h¬i l¹nh) mang theo h−¬ng æi b¾t ®Çu chÝn (khøu gi¸c). - H−¬ng æi ; Ph¶ vμo trong giã se : sù c¶m nhËn thËt tinh (v× h−¬ng æi kh«ng nång nµn mµ rÊt nhÑ) ; ë ®©y cã sù bÊt ngê vµ còng cã chót kh¼ng ®Þnh (ph¶ : to¶ ra thµnh luång); bµng b¹c mét h−¬ng vÞ quª. - Råi b»ng thÞ gi¸c : s−¬ng ®Çu thu nªn ®Õn chÇm chËm, l¹i ®−îc diÔn t¶ rÊt gîi c¶m “chïng ch×nh qua ngâ” nh− cè ý ®îi khiÕn ng−êi v« t×nh còng ph¶i ®Ó ý. - TÊt c¶ çc dÊu hiÖu ®Òu rÊt nhÑ nªn nhµ th¬ d−êng nh− kh«ng d¸m kh¼ng ®Þnh mµ chØ thÊy “h×nh nh− thu ®· vÒ”. ChÝnh sù kh«ng râ rÖt nµy míi hÊp dÉn mäi ng−êi. - Ngoµi ra, tõ “bçng”, tõ “h×nh nh−” cßn diÔn t¶ t©m tr¹ng ngì ngµng, c¶m xóc b©ng khu©ng,… 2. Nh÷ng dÊu hiÖu mïa thu ®· dÇn dÇn râ h¬n, c¶nh vËt tiÕp tôc ®−îc c¶m nhËn b»ng nhiÒu gi¸c quan. - Çi ngì ngµng ban ®Çu ®· nh−êng chç cho nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ, c¶nh vËt mïa thu míi chím víi nh÷ng b−íc ®i rÊt nhÑ, rÊt dÞu, rÊt ªm.

S«ng ®−îc lóc dÒnh dμng Chim b¾t ®Çu véi v· Cã ®¸m m©y mïa h¹ V¾t nöa m×nh sang thu - §· hÕt råi n−íc lò cuån cuén nªn dßng s«ng thong th¶ tr«i (S«ng dÒnh dμng nh− con ng−êi ®−îc lóc th− th¶).


- Tr¸i l¹i, nh÷ng loµi chim di c− b¾t ®Çu véi v· (çi tinh tÕ lµ ë ch÷ b¾t ®Çu). - C¶m gi¸c giao mïa ®−îc diÔn t¶ rÊt thó vÞ b»ng h×nh ¶nh : cã ®¸m m©y mïa h¹ ; V¾t nöa m×nh sang thu – ch−a ph¶i ®· hoµn toµn thu ®Ó cã bÇu trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao (NguyÕn KhuyÕn) mµ vÉn cßn m©y vµ vÉn cßn tiÕt h¹, nh−ng m©y ®· kh«, s¸ng vµ trong. Sù giao mïa ®−îc h×nh t−îng ho¸ thµnh d¸ng n»m duyªn d¸ng v¾t nöa m×nh sang thu th× thËt tuyÖt. 3. TiÕt thu ®· lÊn dÇn thêi tiÕt h¹ - N¾ng cuèi h¹ cßn nång, cßn s¸ng nh−ng nh¹t mµu dÇn ; ®· Ýt ®i nh÷ng c¬n m−a (m−a lín, µo ¹t, bÊt ngê,…) ; sÊm kh«ng næ to, kh«ng xuÊt hiÖn ®ét ngét, cã ch¨ng chØ Çm × xa xa nªn hμng c©y ®øng tuæi kh«ng bÞ giËt m×nh (çch nh©n ho¸ giµu søc liªn t−ëng thó vÞ). - Sù thay ®æi rÊt nhÑ nhµng kh«ng g©y c¶m gi¸c ®ét ngét, khã chÞu ®−îc diÔn t¶ khÐo lÐo b»ng nh÷ng tõ chØ møc ®é rÊt tinh tÕ :vÉn cßn, ®· v¬i, còng bít. C- KÕt bµi: - Bµi th¬ bÐ nhá xinh x¾n nh−ng chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu thó vÞ, bëi v× mçi ch÷, mçi dßng lµ mét ph¸t hiÖn míi mÎ. Çi tµi cña nhµ th¬ lµ ®· khiÕn b¹n ®äc liªn tiÕp nhËn ra nh÷ng ®Êu hiÖu chuyÓn mïa th−êng vÉn cã mµ mäi khi ta ch¼ng c¶m nhËn thÊy. Nh÷ng dÊu hiÖu Êy l¹i ®−îc diÔn t¶ rÊt ®éc ®¸o. - Chøng tá mét t©m hån nh¹y c¶m, tinh tÕ, mét tµi th¬ ®Æc s¾c. __________________________________________________________

_ Bµi 8 C©u 1. §o¹n v¨n §o¹n kÕt thóc mét bµi th¬ cã c©u:

“Tr¨ng cø trßn vμnh v¹nh” a. H·y chÐp tiÕp çc c©u th¬ cßn l¹i ®Ó hoµn chØnh khæ th¬. b. §o¹n th¬ võa chÐp trÝch trong t¸c phÈm nµo ? Cña ai? c. H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬ cã ý nghÜa g×? Tõ ®ã em hiÓu g× vÒ chñ ®Ò cña bµi th¬? Gîi ý: a. ChÐp chÝnh x¸c 3 c©u th¬ cßn l¹i cña bµi th¬:

Tr¨ng cø trßn vμnh v¹nh KÓ chi ng−êi v« t×nh ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c §ñ cho ta giËt m×nh b. Nªu ®−îc tªn bµi th¬ : “¸nh tr¨ng”. Tªn t¸c gi¶ cña bµi th¬ : NguyÔn Duy. c.


- Gi¶i thÝch ®−îc vÇng tr¨ng trong bµi th¬ mang rÊt nhiÒu ý nghÜa t−îng tr−ng + VÇng tr¨ng lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn hån nhiªn, t−¬i m¸t, lµ ng−êi b¹n suèt thêi nhá tuæi, råi chiÕn tranh ë rõng. + VÇng tr¨ng lµ biÓu t−îng cña qu¸ khø nghÜa t×nh, h¬n thÕ, tr¨ng cßn lµ vÎ ®Ñp b×nh dÞ, vÜnh h»ng cña ®êi sèng. + ë khæ th¬ cuèi cïng, tr¨ng t−îng tr−ng cho qu¸ khø vÑn nguyªn ch¼ng thÓ phai mê, lµ ng−êi b¹n, nh©n chøng nghÜa t×nh mµ nghiªm kh¾c nh¾c nhë nhµ th¬ vµ c¶ mçi chóng ta. Con ng−êi cã thÓ v« t×nh, cã thÓ l·ng quªn nh−ng thiªn nhiªn, nghÜa t×nh qu¸ khø th× lu«n trßn ®Çy, bÊt diÖt. - Tõ ®ã hiÓu chñ ®Ò cña bµi th¬ “¸nh tr¨ng”. Bµi th¬ lµ tiÕng lßng, lµ nh÷ng suy ngÉm thÊm thÝa, nh¾c nhë ta vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m ®èi víi nh÷ng n¨m th¸ng qu¸ khø gian lao, nghÜa t×nh, ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt n−íc b×nh dÞ, hiÒn hËu. Bµi th¬ cã ý nghÜa nh¾c nhë, cñng cè ng−êi ®äc th¸i ®é sèng “Uèng n−íc nhí nguån”, ©n nghÜa, thuû chung cïng qu¸ khø. C©u 2. §o¹n v¨n Trong “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng”, chi tiÕt çi bãng cã ý nghÜa g× trong çch kÓ chuyÖn. Gîi ý: 1. Yªu cÇu néi dung - §Ò bµi yªu cÇu ng−êi viÕt lµm râ gi¸ trÞ nghÖ thuËt chi tiÕt nghÖ thuËt trong c©u chuyÖn. - Çi bãng trong c©u chuyÖn cã ý nghÜa ®Æc biÖt v× ®©y lµ chi tiÕt t¹o nªn çch th¾t nót, më nót hÕt søc bÊt ngê. + Çi bãng cã ý nghÜa th¾t nót c©u chuyÖn v× :

• §èi víi Vò N−¬ng: Trong nh÷ng ngµy chång ®i xa, v× th−¬ng nhí chång, v× kh«ng muèn con nhá thiÕu v¾ng bãng ng−êi cha nªn hµng ®ªm, Vò N−¬ng ®· chØ bãng m×nh trªn t−êng, nãi dèi con ®ã lµ cha nã. Lêi nãi dèi cña Vò N−¬ng víi môc ®Ých hoµn toµn tèt ®Ñp.

• §èi víi bÐ §¶n: Míi 3 tuæi, cßn ng©y th¬, ch−a hiÓu hÕt nh÷ng ®iÒu phøc t¹p nªn ®· tin lµ cã mét ng−êi cha ®ªm nµo còng ®Õn, mÑ ®i còng ®i, mÑ ngåi còng ngåi, nh−ng nÝn thin thÝt vµ kh«ng bao giê bÕ nã.

• §èi víi Tr−¬ng Sinh: Lêi nãi cña bÐ §¶n vÒ ng−êi cha kh¸c (chÝnh lµ çi bãng) ®· lµm n¶y sinh sù nghi ngê vî kh«ng thuû chung, n¶y sinh th¸i ®é ghen tu«ng vµ lÊy ®ã lµm b»ng chøng ®Ó vÒ nhµ m¾ng nhiÕc, ®¸nh ®uæi Vò N−¬ng ®i ®Ó Vò N−¬ng ph¶i t×m ®Õn çi chÕt ®Çy oan øc.

+ Çi bãng còng lµ chi tiÕt më nót c©u chuyÖn. Chµng Tr−¬ng sau nµy hiÓu ra nçi oan cña vî còng chÝnh lµ nhê çi bãng cña chµng trªn t−êng ®−îc bÐ §¶n gäi lµ cha.


Bao nhiªu nghi ngê, oan øc cña Vò N−¬ng ®Òu ®−îc ho¸ gi¶i nhê çi bãng. - ChÝnh çch th¾t, më nót c©u chuyÖn b»ng chi tiÕt çi bãng ®· lµm cho çi chÕt cña Vò N−¬ng thªm oan øc, gi¸ trÞ tè ço ®èi víi x· héi phong kiÕn nam quyÒn ®Çy bÊt c«ng víi ng−êi phô n÷ cµng thªm s©u s¾c h¬n. b. Yªu cÇu h×nh thøc: - Tr×nh bµy b»ng v¨n b¶n ng¾n. - DÉn d¾t, chuyÓn ý hîp lÝ. - DiÔn ®¹t l−u lo¸t. C©u 3. TËp lµm v¨n TruyÖn “ChiÕc l−îc ngμ” cña nhμ v¨n NguyÔn Quang S¸ng lμ mét c©u chuyÖn c¶m ®éng vÒ t×nh cha con s©u nÆng H·y ph©n tÝch ®o¹n trÝch ®· häc ®Ó lµm râ ý kiÕn trªn Gîi ý: * §Ò bµi yªu cÇu b»ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng cña kiÓu bµi ph©n tÝch mét t¸c phÈm tù sù, ng−êi viÕt chøng minh truyÖn ng¾n “ChiÕc l−îc ngµ” lµ mét c©u chuyÖn c¶m ®éng vÒ t×nh cha con s©u nÆng trong mét hoµn c¶nh hÕt søc Ðo le. * §Ó lµm râ yªu cÇu ®ã bµi viÕt cÇn cã çc néi dung sau: - Hoμn c¶nh cña c©u chuyÖn + ¤ng S¸u ®i kh¸ng chiÕn, xa nhµ nhiÒu n¨m. ¤ng ch−a ®−îc biÕt mÆt ®øa con g¸i – bÐ Thu. + T¸m n¨m sau, mét lÇn vÒ th¨m nhµ tr−íc khi ®i nhËn c«ng t¸c míi, «ng ®−îc gÆp con, nh−ng bÐ Thu nhÊt ®Þnh kh«ng nhËn «ng S¸u lµ cha. - T×nh c¶m cña bÐ Thu dμnh cho «ng S¸u + Tho¹t ®Çu, khi thÊy «ng S¸u vui mõng, vå vËp nhËn bÐ Thu lµ con, Thu tá ra ngê vùc, l¶ng tr¸nh vµ l¹nh nh¹t, xa çch. + C« bÐ Thu cã th¸i ®é ngang ng¹nh, thËm chÝ hçn x−îc víi «ng S¸u. + §−îc bµ ngo¹i trß chuyÖn, t×m ra lÝ do Thu kh«ng nhËn «ng S¸u lµ cha vµ khuyªn nhñ, c« bÐ ®· thay ®æi th¸i ®é. Tr−íc khi «ng S¸u lªn ®−êng, c« bÐ ®· cÊt tiÕng gäi “ba” vµ thÓ hiÖn t×nh c¶m yªu quý mét çch m·nh liÖt. Sù ngang ng¹nh vµ hµnh ®éng ngang ng−îc cña Thu kh«ng ®¸ng tr¸ch. C« bÐ kh«ng nhËn «ng S¸u lµ cha v× c« bÐ chØ nhí mét ng−êi duy nhÊt lµ cha, ®ã lµ ng−êi chôp chung ¶nh víi m¸. ¤ng S¸u cã thªm vÕt thÑo trªn m¸ khi bÞ th−¬ng nªn kh¸c víi ng−êi trong ¶nh. §ã thùc sù lµ t×nh yªu th−¬ng s©u s¾c vµ c¶m ®éng mµ Thu dµnh cho ng−êi cha cña m×nh. - T×nh c¶m cña «ng S¸u dμnh cho con: + GÆp l¹i con sau bao n¨m xa çch, «ng S¸u hÕt søc vui mõng. + Tr−íc th¸i ®é l¹nh nh¹t, «ng ®· rÊt ®au khæ, c¶m thÊy bÊt lùc. + Cã lóc giËn qu¸, kh«ng k×m ®−îc «ng ®· ®¸nh con, vµ ©n hËn m·i v× viÖc lµm ®ã.


+ Xa con, «ng dån hÕt t×nh c¶m yªu th−¬ng con vµo viÖc lµm chiÕc l−îc ngµ cho con. + Tr−íc khi hi sinh, «ng dån hÕt søc lùc cßn l¹i göi ng−êi ¹n mang c©y l−îc cho con g¸i. - T×nh c¶m yªu th−¬ng cha s©u s¾c, døt kho¸t, r¹ch rßi ®Çy ç tÝnh cña bÐ Thu vµ t×nh c¶m yªu th−¬ng con s©u nÆng cña «ng Sêu lµm cho ng−êi ®äc xóc ®éng vµ thÊm thÝa nçi ®au th−¬ng mÊt m¸t, Ðo le do chiÕn tranh g©y ra. __________________________________________________________

__ Bµi 9

C©u 1. §o¹n v¨n a. ChÐp chÝnh x¸c 8 c©u cuèi cña ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng−ng BÝch”. b. Trong 8 c©u th¬ võa chÐp, ®iÖp ng÷ “Buån tr«ng” ®−îc lÆp l¹i 4 lÇn. Çch lÆp ®i lÆp l¹i ®iÖp ng÷ ®ã cã t¸c dông g×. Gîi ý: a. ChÐp chÝnh x¸c 8 c©u cuèi ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng−ng BÝch”. b. T¸c dông cña ®iÖp ng÷ “buån tr«ng”: - Côm tõ “buån tr«ng” më ®Çu çc c©u lôc (c©u 6 tiÕng) trong thÓ th¬ lôc b¸t ®· t¹o nªn ©m h−ëng trÇm buån, b¸o hiÖu nh÷ng ®au buån mµ KiÒu sÏ ph¶i g¸nh chÞu trong suèt cuéc ®êi l−u l¹c, ch×m næi. - §iÖp tõ gãp phÇn diÔn t¶ t©m tr¹ng buån sÇu cña KiÒu kÐo dµi triÒn miªn, g©y nªn mét t©m tr¹ng ®Çy nÆng nÒ, lo ©u, sî h·i. T©m tr¹ng Êy t−ëng kh«ng bao giê kÕt thóc vµ ngµy cµng t¨ng. C©u 2. §o¹n v¨n a. ChÐp chÝnh x¸c 4 c©u ®Çu ®o¹n bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÕn Ph−¬ng. b. ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u ph©n tÝch h×nh ¶nh hµng tre trong khæ th¬ trªn, trong ®o¹n cã c©u v¨n dïng phÇn phô chó (g¹ch ch©n phÇn phô chó ®ã). Gîi ý: a. ChÐp chÝnh x¸c 4 c©u th¬ b. §o¹n v¨n cã çc ý: - “Hµng tre b¸t ng¸t” trong s−¬ng lµ h×nh ¶nh thùc, hÕt søc th©n thuéc cña lµng quª – hµng tre bªn l¨ng B¸c. - “Hµng tre xanh xanh ViÖt Nam…” lµ Èn dô, biÓu t−îng cña d©n téc víi søc sèng bÒn bØ, kiªn c−êng. H×nh ¶nh Èn dô còng gîi liªn t−ëng ®Õn h×nh ¶nh c¶ d©n téc bªn B¸c: ®oµn kÕt, kiªn c−êng thùc hiÖn lÝ t−ëng cña B¸c, cña d©n téc. C©u 3. TËp lµm v¨n B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ “TruyÖn KiÒu”, h·y tr×nh bμy vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ vμ kh¾c ho¹ tÝnh çch nh©n vËt cña NguyÔn Du. I/ T×m hiÓu ®Ò


- §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ nghÖ thuËt næi bËt cña nghÖ thuËt TruyÖn KiÒu: nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt. Cã thÓ nãi trong v¨n häc trung ®¹i, kh«ng cã mét t¸c gi¶ thø hai nµo thµnh c«ng trong viÖc miªu t¶ nh©n vËt nh− NguyÔn Du (theo Gi¸o s− NguyÔn Léc). - Chñ yÕu sö dông kiÕn thøc trong çc ®o¹n trÝch häc, cã thÓ vËn dông thªm mét sè hiÓu biÕt vÒ çc nh©n vËt trong truyÖn th«ng qua mét vµi c©u miªu t¶ mçi nh©n vËt. - C¨n cø vµo tõng ®o¹n trÝch ®· häc mµ kh¸i qu¸t lªn ®Æc ®iÓm bót ph¸p x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Du, ®Ó bè côc bµi viÕt. Kh«ng nªn ph©n tÝch çch viÕt tõng nh©n vËt, sÏ trïng lÆp vµ thiÕu s©u s¾c. II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Søc hÊp dÉn m¹nh mÏ cña TruyÖn KiÒu chÝnh lµ bëi néi dung s©u s¾c t×nh ®êi ®−îc biÓu hiÖn b»ng h×nh thøc nghÖ thuËt ®¹t ®Õn tr×nh ®é mÉu mùc cña v¨n ch−¬ng cæ ®iÓn. - Mét trong nh÷ng thµnh c«ng xuÊt s¾c cña NguyÔn Du lµ nghÖ thuËt miªu t¶ vµ kh¾c ho¹ tÝnh çch nh©n vËt. B- Th©n bµi : 1. Miªu t¶ ngo¹i h×nh rÊt ®éc ®¸o NguyÔn Du kh¾c ho¹ ngo¹i h×nh mçi nh©n vËt hÕt søc c« ®äng mµ vÉn in dÊu nÐt mÆt, bé d¹ng cña tõng nh©n vËt, kh«ng ai gièng ai. - Thuý V©n, Thuý KiÒu ®Òu ®Ñp, nh−ng V©n th×:

Hoa c−êi ngäc thèt ®oan trang, M©y thua n−íc tãc tuyÕt nhõng mμu da.

Cßn KiÒu th× : Lμn thu thuû nÐt xu©n s¬n

Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh. - Còng lµ trang nam nhi, Tõ H¶i lµ anh hïng cho nªn chµng hiÖn ra oai phong lÉm liÖt:

R©u hïm hμm Ðn mμy ngμi Vai n¨m tÊc réng th©n m−êi th−íc cao.

Kim Träng lµ v¨n nh©n, hiÖn ra thËt nho nh·, hµo hoa: TuyÕt in s¾c ngùa c©u gißn,

Cá pha mμu ¸o nhuém non da trêi. - Cïng lµ nh÷ng kÎ xÊu xa, bØ æi, nh−ng M· Gi¸m Sinh th× : Mμy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao ; cßn Së Khanh th× : H×nh dung tr¶i chuèt ¸o kh¨n dÞu dμng. Nh×n chung, NguyÔn Du miªu t¶ nh©n vËt chÝnh diÖn theo bót ph¸p −íc lÖ nh−ng cã sù s¸ng t¹o nªn vÉn sinh ®éng ; t¶ nh©n vËt ph¶n diÖn b»ng bót ph¸p hiÖn thùc nh− ng«n ng÷ ®êi th−êng còng rÊt sinh ®éng. 2. Miªu t¶ néi t©m tinh tÕ vμ s©u s¾c - NguyÔn Du th−êng ®Æt nh©n vËt vµo nh÷ng c¶nh ngé cã kÞch tÝnh ®Ó nh©n vËt béc lé t©m tr¹ng : BÞ ®Èy vµo lÇu xanh, ®Þnh tho¸t chÕt ®Ó tho¸t


nhôc l¹i kh«ng chÕt ; bÞ giam láng ë LÇu Ng−ng BÝch, ch−a biÕt t−¬ng lai lµnh d÷ ra sao. - ¤ng ®Æc biÖt thµnh c«ng trong miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ tù sù cña t¸c gi¶, qua ®éc tho¹i néi t©m vµ qua t¶ c¶nh ngô t×nh : + T©m tr¹ng cña Kim Träng vµ Thuý KiÒu lÇn ®Çu tiªn gÆp nhau ®−îc miªu t¶ qua lêi kÓ cña t¸c gi¶ :

Ng−êi quèc s¾c kÎ thiªn tμi, T×nh trong nh− ®· mÆt ngoμi cßn e.

ChËp chên c¬n tØnh c¬n mª, Rèn ngåi ch¼ng tiÖn døt vÒ chØn kh«n.

+ T©m tr¹ng nhí ng−êi yªu cña Thuý KiÒu khi ë lÇu Ng−ng BÝch ®−îc béc lé qua tiÕng nãi néi t©m cña nµng. + T©m tr¹ng c« ®¬n, lo l¾ng cña KiÒu khi mét m×nh ë lÇu Ng−ng BÝch ®−îc miªu t¶ qua c¶nh thiªn nhiªn. 3. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ tÝnh çch nh©n vËt s¾c s¶o a) Kh¾c ho¹ tÝnh çch qua diÖn m¹o, cö chØ - Thuý V©n: Víi vÎ khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn, hoa c−êi ngäc thèt cho thÊy tÝn çch ®oan trang, phóc hËu. - Thuý KiÒu : víi ®«i m¾t nh− lµn thu thuû, nÐt xuan s¬n to¸t lªn tÝnh çch th«ng minh, ®a c¶m,… - M∙ Gi¸m Sinh : vÎ mÆt mµy r©u nh½n nhôi, trang phôc quÇn ¸o b¶nh bao, cö chØ ngåi tãt sç sµng, cho thÊy ®ã lµ kÎ trai l¬, th« lç. - Hå T«n HiÕn : çi vÎ mÆt s¾t còng ng©y v× t×nh tè ço b¶n chÊt ®éc ¸c vµ d©m « cña viªn “träng thÇn”. b) Kh¾c ho¹ tÝnh çch qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i - Lêi lÏ Tõ H¶i th−êng cã tÝnh kh¼ng ®Þnh thÓ hiÖn râ tÝch çch kh¼ng kh¸i, tù tin:

Mét lêi ®· biÕt ®Õn ta, Mu«n chung ngh×n tø còng lμ cã nhau

- Thuý KiÒu nãi víi Thóc Sinh : nghÜa nÆng ngh×n non, T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n, tá râ nµng lµ con ng−êi träng ©n nghÜa. - Ho¹n Th− liÖu ®iÒu kªu xin : chót ph©n ®μn bμ, ghen tu«ng th× còng ng−êi ta th−êng t×nh, th× ®©y qu¶ lµ con ng−êi kh«n ngoan, gi¶o ho¹t,… C- KÕt bµi : - VÒ ph−¬ng diÖn x©y dùng nh©n vËt, NguyÔn Du ®¹t nh÷ng thµnh c«ng mµ ch−a t¸c gi¶ ®−¬ng thêi nµo theo kÞp. Nhµ th¬ th−êng miªu t¶ rÊt sóc tÝch, chØ cÇn mét vµi c©u th¬ «ng ®· cã thÓ kh¾c ho¹ râ nÐt ngo¹i h×nh vµ tÝnh çch nh©n vËt. Nh−ng tuyÖt diÖu nhÊt lµ nghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m nh©n vËt. - TruyÖn KiÒu sèng m·i víi thêi gian phÇn lín còng lµ do nh÷ng thµnh tùu nghÖ thuËt nµy. __________________________________________________________

Bµi 10


C©u 1. §o¹n v¨n Nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cña em khi ®äc khæ th¬

“Mai vÒ miÒn Nam th−¬ng trμo n−íc m¾t Muèn lμm con chim hãt quanh l¨ng B¸c Muèn lμm ®o¸ hoa to¶ h−¬ng ®©u ®©y Muèn lμm c©y tre trung hiÕu chèn nμy

(ViÕng l¨ng B¸c – ViÕn Ph−¬ng)

Gîi ý : - Tr×nh bµy ®−îc nh÷ng suy nghÜ vÒ t©m tr¹ng l−u luyÕn cña nhµ th¬ muèn ®−îc ë m·i bªn l¨ng B¸c, muèn ho¸ th©n nhËp vµo c¶nh vËt bªn l¨ng. §Æc biÖt, muèn lµm c©y tre trung hiÕu nhËp vµo cïng hµng tre xanh xanh ViÖt Nam, nghÜa lµ nguyÖn sèng ®Ñp, trung thµnh víi lÝ t−ëng cña B¸c, cña d©n téc. - Nªu ®−îc c¶m xóc cña m×nh khi ®äc ®o¹n th¬, vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬, cña nh©n d©n víi B¸c. C©u 2. §o¹n v¨n ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng s¸u c©u tr×nh bµy çch hiÓu cña em vÒ hai c©u th¬ cuèi bµi Sang thu (H÷u ThØnh)

SÊm còng bít bÊt ngê Trªn hμng c©y ®øng tuæi

Gîi ý : - Trong ®o¹n v¨n viÕt cÇn tr×nh bµy ®−îc çch hiÓu hai c©u th¬ c¶ vÒ nghÜa cô thÓ vµ nghÜa Èn dô : + TÇng nghÜa thø nhÊt (nghÜa cô thÓ) diÔn t¶ ý : sang thu, m−a Ýt ®i, sÊm còng bít. Hµng c©y kh«ng cßn bÞ giËt m×nh v× nh÷ng tiÕng sÊm bÊt ngê n÷a. §ã lµ hiÖn t−îng tù nhiªn. + TÇng nghÜa thø hai (nghÜa Èn dô) : suy ngÉm cña nhµ th¬ vÒ cuéc ®êi, vÒ con ng−êi : khi ®· tõng tr¶i, con ng−êi ®· v÷ng vµng h¬n tr−íc nh÷ng t¸c ®éng bÊt ngê cña ngo¹i c¶nh, cña cuéc ®êi. C©u 3. TËp lµm v¨n Trong truyÖn ng¾n Lμng, nhµ v¨n Kim L©n ®· thÓ hiÖn mét çch sinh ®éng vµ tinh tÕ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt «ng Hai khi nghe tin lµng chî DÇu theo giÆc. Em h·y ph©n tÝch ®Ó lµm râ. Gîi ý : 1. Yªu cÇu vÒ néi dung : * §Ò bµi yªu cÇu ng−êi viÕt ph¶i vËn dông kiÕn thøc ®· häc vÒ nghÞ luËn mét t¸c phÈm tù sù ®Ó ph©n tÝch, lµm râ nghÖ thuËt thÓ hiÖn sinh ®éng, tinh tÕ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt. T©m tr¹ng cña nh©n vËt cÇn lµm râ ë ®©y lµ «ng Hai trong truyÖn ng¾n Lμng cña nhµ v¨n Kim L©n víi diÔn biÕn ®Çy phøc t¹p khi nghe tin lµng quª m×nh theo giÆc.


* §Ó lµm râ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng Hai khi nghe tin lµng DÇu theo giÆc, ta ph¶i chó ý mét sè néi dung sau : - Ph©n tÝch hoµn c¶nh cña «ng Hai : rÊt yªu lµng , tù hµo, hay khoe vÒ lµng, nh−ng l¹i ph¶i xa lµng chî DÇu th©n yªu ®Ó ®i t¶n c−. - T×nh yªu lµng cña «ng l·o l¹i bÞ ®Æt vµo mét hoµn c¶nh gay cÊn, ®Çy thö th¸ch : tin lµng chî DÇu theo giÆc, ph¶n béi l¹i Çch m¹ng, kh¸ng chiÕn. - ¤ng Hai ®· ph¶i tr¶i qua t©m tr¹ng ®Çy d»n vÆt, ®au ®ín ph¶i ®Êu tranh t− t−ëng rÊt quyÕt liÖt ®Ó lùa chän con ®−êng ®i ®óng ®¾n cho m×nh. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt «ng Hai tr¶i qua çc t×nh c¶m, th¸i ®é kh¸c nhau + Tho¹t ®Çu nghe tin lµng chî DÇu theo giÆc tõ ng−êi ®µn bµ t¶n c− nãi ra, «ng l·o bμng hoμng, s÷ng sê, nghi ngê, kh«ng thÓ tin ®−îc. + Khi çi tin Êy ®−îc kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n, «ng l·o buéc ph¶i tin. T©m tr¹ng «ng Hai bÞ ¸m ¶nh, day døt víi mÆc c¶m lμ kÎ ph¶n béi. + Lu«n sèng trong t©m tr¹ng n¬m níp, lo sî, xÊu hæ, nhôc nh· nªn chèn biÖt ë trong nhµ. + Tñi th©n, th−¬ng con, th−¬ng d©n lμng chî DÇu vµ th−¬ng th©n m×nh ph¶i mang tiÕng lµ d©n lµng ViÖt gian. - ¤ng Hai tiÕp tôc bÞ ®Æt vµo mét t×nh huèng thö th¸ch c¨ng th¼ng,quyÕt liÖt h¬n khi mô chñ nhµ b¸o sÏ ®uæi hÕt ng−êi lµng chî DÇu khái n¬i s¬ t¸n. + ¤ng l·o c¶m nhËn hÕt nçi nhôc nh·, lo sî v× tuyÖt ®−êng sinh sèng. + BÞ ®Èy vµo ®−êng cïng, t©m tr¹ng v« cïng bÕ t¾c. M©u thuÉn néi t©m ®−îc ®Èy ®Õn ®Ønh ®iÓm. + GiËn l©y vµ tr¸ch cø nh÷ng ng−êi trong lµng ph¶n béi, nh−ng lßng yªu lµng, tin nh÷ng ng−êi cïng lµng khiÕn «ng l·o b¸n tÝn b¸n nghi. + §Þnh quay vÒ lµng, nh−ng hiÓu râ thÕ lµ ph¶n béi çch m¹ng, ph¶n béi cô Hå. + T©m sù víi ®øa con ®Ó cñng cè niÒm tin vµo çch m¹gn, kh¸ng chiÕn; tù nhñ m×nh “Lμng th× yªu thËt nh−ng lμng theo T©y mÊt råi th× ph¶i thï”. + Gi÷ ®−îc t×nh c¶m trung thµnh víi çch m¹ng, kh¸ng chiÕn, cô Hå. - T©m tr¹ng nh©n vËt ®−îc miªu t¶ cô thÓ, gîi c¶m qua diÔn biÕn néi t©m, ý nghÜ hµnh vi, ng«n ng÷ nªn rÊt sinh ®éng. - Ng«n ng÷ kÓ, ng«n ng÷ nh©n vËt ®Æc s¾c, béc lé râ t©m tr¹ng vµ th¸i ®é cña nh©n vËt. - T×nh huèng truyÖn gióp nh©n vËt béc lé t©m tr¹ng cô thÓ, ®a d¹ng. 2. Yªu cÇu vÒ h×nh thøc - Bè côc cã ®ñ ba phÇn - LËp luËn chÆt chÏ, m¹ch l¹c. DÉn chøng phong phó, tiªu biÓu. - Ng«n ng÷ ph©n tÝch chÝnh x¸c, biÓu c¶m. __________________________________________________________

___


C©u 1. §o¹n v¨n H·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n kho¶ng 10 c©u theo çch tæng hîp – ph©n tÝch - tæng hîp, néi dung tr×nh bµy nh÷ng c¶m nhËn cña em vÒ bøc tranh mïa xu©n xø HuÕ trong ®o¹n th¬ :

Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc

¥i con chim chiÒn chiÖn Hãt chi mμ vang trêi

Tõng giät long lanh r¬i T«i ®−a tay t«i høng

(Mïa xu©n nho nhá – Thanh H¶i) Gîi ý: - Bè côc ®o¹n v¨n theo çch tæng - ph©n - hîp * Tr×nh bµy ®−îc nh÷ng c¶m nhËn vÒ bøc tranh mïa xu©n xø HuÕ trong ®o¹n th¬. Cã thÓ nãi ®Õn çc ý sau: - ChØ b»ng vµi nÐt, Thanh H¶i ®· ph¸c ho¹ bøc tranh mïa xu©n xø HuÕ víi kh«ng gian cao réng, mµu s¾c t−¬i th¾m ®Æc tr−ng cña xø HuÕ (dÉn chøng) - Bøc tranh sèng ®éng víi h×nh ¶nh con chim chiÒn chiÖn vµ tiÕng hãt vang väng, t−¬i vui. - Bøc tranh ®Çy søc sèng. C©u 2. §o¹n v¨n Më ®Çu bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá”, Thanh H¶i viÕt:

Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc

Em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u ph©n tÝch nÐt ®Æc s¾c vÒ çch ®Æt c©u trong c©u th¬ trªn. Gîi ý: - Ph¸t hiÖn ®−îc çch ®Æt c©u ®Æc biÖt cña c©u th¬ lµ dïng ®¶o ng÷: tõ “mäc” ®−îc ®Æt ë ®Çu c©u. - Ph©n tÝch ®−îc gi¸ trÞ cña çch ®Æt c©u ®ã: + Gîi Ên t−îng vÒ sù xuÊt hiÖn cña b«ng hoa tÝm søc sèng m·nh liÖt cña mïa xu©n. + DiÔn t¶ c¶m xóc ng¹c nhiªn,thó vÞ cña nhµ th¬ tr−íc mét h×nh ¶nh cña mïa xu©n §o¹n tham kh¶o: H×nh ¶nh b«ng hoa tÝm biÕc mäc lªn gi÷a dßng s«ng xanh thËt næi bËt, thËt Êm ¸p. §éng tõ “mäc” ®−îc ®¶o lªn ®Çu c©u vµ c¶ bµi th¬ khiÕn ta thÊy râ h¬n sù v−¬n lªn khoÎ kho¾n vµ søc sèng m·nh liÖt cña b«ng hoa. Mµu tÝm biÕc cña hoa vµ mµu xanh cña dßng s«ng thËt hµi hoµ, ®ã lµ


nh÷ng gam mµu dÞu gîi lªn trong mçi chóng ta çi c¶m gi¸c dÞu dµng, ªm ¸i thanh b×nh biÕt bao. Trong khung c¶nh th¬ méng ®ã bçng vang lªn tiÕng hãt l¶nh lãt cña chó chim chiÒn chiÖn:

¥i! Con chim chiÒn chiÖn Hãt chi mμ vang trêi

C©u 3. §o¹n v¨n

Ta lμm con chim hãt Ta lμm mét nhμnh hoa

Ta nhËp vμo hoμ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn Mét mïa xu©n nho nhá LÆng lÏ d©ng cho ®êi Dï lμ tuæi hai m−¬i Dï lμ khi tãc b¹c

(Mïa xu©n nho nhá – Thanh H¶i) Em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 10 dßng diÔn t¶ nh÷ng suy nghÜ vÒ nguyÖn −íc ch©n thµnh cña Thanh H¶i trong ®o¹n th¬ trªn. Gîi ý: - Nªu vµ ph©n tÝch ®−îc nh÷ng suy nghÜ cña b¶n th©n vÒ nguyÖn −íc ch©n thµnh cña nhµ th¬, vÝ dô: + §ã lµ nguyÖn −íc hoµ nhËp vµo cuéc sèng cña ®Êt n−íc, cèng hiÕn cho cuéc ®êi chung. + ¦íc nguyÖn ®ã ®−îc Thanh H¶i diÔn t¶ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, s¸ng t¹o. + ¦íc nguyÖn ®ã v« cïng cao ®Ñp. + ¦íc nguyÖn cña nhµ th¬ cho ta hiÓu mçi ng−êi ph¶i biÕt sèng, cèng hiÕn cho cuéc ®êi – ThÕ nh−ng hiÕn d©ng, hµo nhËp mµ vÉn gi÷ ®−îc nÐt riªng cña mçi ng−êi… Tham kh¶o: Trong çi −íc m¬ chung cho ®Êt n−íc, nhµ th¬ còng göi g¾m niÒm m¬ −íc riªng thËt gi¶n dÞ:

Ta lμm con chim hãt …

Mét nèt trÇm xao xuyÕn Kh«ng m¬ −íc ng÷ng g× to t¸t, cao siªu ; nhµ th¬ chØ −íc ®−îc lµm mét tiÕng chim hãt ®Ó cÊt lªn tiÕng hãt l¶nh lãt nh− con chim chiÒn chiÖn, gãp phÇn lµm cho mïa xu©n quª h−¬ng thªm r¹o rùc, sèng ®éng. Nhµ th¬ nguyÖn lµm mét cµnh hoa, mét cµnh hoa nhá bÐ trong tr¾ng t« ®iÓm thªm cho h−¬ng s¾c cña mïa xu©n quª h−¬ng ®Êt n−íc. ThÕ råi kh«ng m¬ lµm mét nèt nh¹c cao vót trong b¶n hoµ ca cña d©n téc, nhµ th¬ khiªm nh−êng lµm mét nèt trÇm xao xuyÕn lßng ng−êi. Nèt trÇm Êy cã thÓ chØ lµ


mét nèt phô nh−ng kh«ng thÓ thiÕu bëi nã lµ mét yÕu tè gãp phÇn lµm nªn sù thµnh c«ng cña b¶n hoµ ca. §iÖp ng÷ ta lμm ®−îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh− cµng nhÊn m¹nh nh÷ng −íc nguyÖn tuy ®¬n s¬, b×nh dÞ nh−ng khong kÐm phÇn da diÕt, tr¨n trë cña nhµ th¬ NÕu nh− ë khæ th¬ trªn, nhµ th¬ x−ng t«i th× ë khæ th¬ nµy nhµ th¬ l¹i x−ng ta ; ®ã lµ biÓu t−îng cho sù gÆp gì gi÷a çi t«i vµ çi ta, çi chung vµ çi riªng. Ta võa lµ sè Ýt (nhµ th¬), võa lµ sè nhiÒu (tÊt c¶). D−êng nh− −íc nguyÖn cña mçi ç nh©n ®· hoµ vµo dßng ch¶y cña mu«n ng−êi : tÊt c¶ ®Òu muèn cèng hiÕn mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh cho quª h−¬ng ®Êt n−íc!

Mét mïa xu©n nho nhá LÆng lÏ d©ng cho ®êi

Mét “mïa xu©n nho nhá” hay ph¶i ch¨ng còng lµ mét Èn dô cho cuéc ®êi Thanh H¶i: sèng lµ cèng hiÕn, cèng hiÕn lµ mïa xu©n cuéc ®êi nhµ th¬? Nhµ th¬ khiªm nh−êng xin lµm mét “Mïa xuan nho nhá” vµ nÕu mçi ng−êi lµ mét “mïa xu©n nho nhá” th× sÏ cã mét mïa xu©n lín lao cña d©n téc. ThÕ nh−ng, cã lÏ ®iÒu lµm cho ng−êi ®äc xóc ®éng chÝnh lµ sù khiªm nh−êng Êy ®ång nghÜa víi nh÷ng hi sinh thÇm lÆng “lÆng lÏ d©ng cho ®êi” vµ sù hi sinh thÇm lÆng Êy lµ v« ®iÒu kiÖn, nã v−ît qua mäi kh«ng gian, thêi gian quy −íc:

Dï lμ tuæi hai m−¬i Dï lμ khi tãc b¹c

“Tuæi hai m−¬i” vµ “khi tãc b¹c” ë ®©y lµ hai h×nh ¶nh ho¸n dô giµu søc gîi. Nã kh«ng nh÷ng chØ mét ®êi ng−êi tõ trÎ ®Õn giµ mµ cßn chØ mäi thÕ hÖ: giµ còng nh− trÎ, g¸i còng nh− trai. §iÖp ng÷ “dï lµ” ®−îc l¸y l¹i nh− mét lêi høa, lêi kh¼ng ®Þnh cña nhµ th¬: sèng lµ ph¶i cèng hiÕn tuyÖt ®èi! Ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ lÏ sèng ®Çy tr¸ch nhiÖm mµ Thanh H¶i muèn nh¾n göi ®Õn chóng ta? __________________________________________________________

______

Bµi 11 C©u 1. §o¹n v¨n

S«ng ®−îc lóc dÒnh dμng Chim b¾t ®Çu véi v· Cã ®¸m m©y mïa h¹

V¾t nöa m×nh sang thu (Sang thu – H÷u ThØnh) ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n nªu c¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña h×nh ¶nh “®¸m m©y mïa h¹” trong khæ th¬ trªn. Gîi ý : §o¹n v¨n cã thÓ gåm çc ý:


- H×nh ¶nh ®−îc c¶m nhËn tinh tÕ kÕt hîp víi trÝ t−ëng t−îng cña nhµ th¬ - DiÔn t¶ ®¸m m©y mïa h¹ cßn xãt l¹i trªn bÇu trêi mïa thu trong xanh, máng, kÐo dµi nhÑ tr«i rÊt h÷ng hê nh− cßn v−¬ng vÊn, l−u luyÕn kh«ng lì rêi xa, c¶nh cã hån. - §ã lµ h×nh ¶nh gîi râ c¶m gi¸c giao mµu, h¹ ®· qua mµ thu ch−a ®Õn h¼n C©u 2. §o¹n v¨n B»ng ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u, cã c©u ®¬n trÇn thuËt (g¹ch ch©n c©u ®¬n trÇn thuËt ®ã), em h·y giíi thiÖu vÒ bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph−¬ng. Gîi ý: VÒ néi dung, ®o¹n v¨n cÇn cã çc ý sau - N¨m 1976, mét n¨m sau khi ®Êt n−íc ®−îc thèng nhÊt, nhµ th¬ ViÔn Ph−¬ng – ng−êi con cña miÒn Nam – ra th¨m miÒn B¾c, vµo viÕng l¨ng B¸c Hå. - Bµi th¬ ®−îc s¸ng t¸c trong dÞp ®ã vµ in trong tËp “Nh− mÊy mïa xu©n” (1978). - Bµi th¬ cã giäng ®iÖu tha thiÕt, trang träng; nhiÒu h×nh ¶nh Èn dô ®Ñp vµ gîi c¶m; ng«n ng÷ b×nh dÞ mµ c« ®óc - B»ng c¶m xóc ch©n thµnh, ViÔn Ph−¬ng ®· thÓ hiÖn ®−îc trong bµi th¬ lßng thµnh kÝnh thiªng liªng, niÒm xóc ®éng s©u s¾c cña nhµ th¬ vµ cña nh©n d©n ®èi víi B¸c. C©u 3. TËp lµm v¨n Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” cña NguyÔn D÷

I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch−¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n. - V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam th−êng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ng−êi, ®ång t×h th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ng−êi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ng−êi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ng−êi - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ng−êi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng. - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th−¬ng cña nh©n vËt Vò N−¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nh−ng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã çch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c.


II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn cong ng−êi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch−¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong çc t¸c phÈm v¨n ch−¬ngngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c. - TruyÒn k× m¹n lôc c¶u NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷. B- Th©n bµi: 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ng−êi qua vÎ ®Ñp cña Vò N−¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n - Vò N−¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ çi nh×n ng−êi kh¸ ®Æc biÖt cña t− t−ëng nh©n v¨n NguyÔn D÷. - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ng−êi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô d−ìng; ®ãi víi con rÊt mùc yªu th−¬ng. - §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ng−êi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa: + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh. + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®−îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ. + Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n−¬ng tùa vµ chµng v× cã çi thó vui nghi gai nghi thÊt” Tãm l¹i : d−íi ¸nh s¸ng cña t− t−ëng nh©n v¨n®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch−¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ng−êi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶. 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N−¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tr−íc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu. - §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¸p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®−îc h−ëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng: + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ ch−a mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ng−êi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî). + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y,… sen rò trong ao, liÔu tμn tr−íc giã,… çi Ðn l×a ®μn,…” mµ ng−êi chång vÉn kh«ng ®éng lßng.


+ Con ng−êi ttrong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn çi chÕt oan khuÊt Bi kÞch ®êi nμng lμ tÊn bi kÞch cho çi ®Ñp bÞ chμ ®¹p n¸t tan, phò phμng. 3. Nh−ng víi tÊm lßng yªu th−¬ng con ng−êi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ng−êi trong s¸ng cao ®Ñp nh− nµng ®∙ chÕt oan khuÊt. - M−în yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N−¬ng trë vÒ ®Ó ®−îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÌ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n x−a. - Nh−ng Vò N−¬ng ®−îc t¸i t¹o kh¸c víi çc nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ®−îc n÷a”. - H¹nh phóc vÉn chØ lµ −íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®−îc). 4. Víi niÒm xãt th−¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lkùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ng−êi. - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,…) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr−¬ng Sinh, ng−êi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu. - ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr−¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó c−íi Vò N−¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ng−êi. NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr−¬ng, cho nã m¹ng d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI. C- KÕt bµi: - “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ng−êi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn. - T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th−¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c. __________________________________________________________

_ Bµi 12

Bµi tËp rÌn luyÖn kÜ n¨ng dùng ®o¹n §o¹n v¨n diÔn dÞch 1. Em h∙y viÕt mét ®o¹n v¨n theo kiÓu diÔn dÞch (toµn thÓ – bé phËn) nh− ®∙ ®−îc sö dông trong ®o¹n v¨n sau: Ch¼ng cã n¬i nµo nh− s«ng Thao quª t«i, rõng cä trËp trïng. Th©n cä cao vót. Bóp cä dµinh− thanh kiÕm s¾c. L¸ cä trßn xoÌ ra nhiÒu phiÕn nhän dµi. (NguyÔn Th¸i VËn) Gîi ý:


§o¹n v¨n ®−îc viÕt theo kiÓu toµn thÓ – bé phËn. §ã lµ ®o¹n v¨n c©u ®Çu chØ ý toµn thÓ, nh÷ng c©u sau chØ bé phËn cña toµn thÓ ®ã. VÝ dô: Chó chuån chuån n−íc míi ®Ñp lµm sao! Mµu vµng trªn l−ng chó lÊp l¸nh. Bèn çi çnh máng nh− giÊy bãng. Çi ®Çu trßn vµ hai con m¾t long lanh nh− thuû tinh. Th©n chó nhá vµ thon vµng nh− mµu vµng cña n¾ng mïa thu. (NguyÔn ThÕ Héi) Míi d¹o nµo, nh÷ng c©y ng« cßn lÊm tÊm nh− m¹ non, thÕ mµ nay ®· thµnh c©y rung rung tr−íc giã. Nh÷ng l¸ ng« réng, dµi, træ ra m¹nh mÏ, nân nµ. Nóp trong cuèng l¸, nh÷ng b¾p ng« non nhó lªn vµ lín dÇn. M×nh nã cã nhiÒu khÝa vµng vµ nh÷ng sîi r©u ng« ®−îc bäc trong lµn ¸o máng ãng ¸nh. (NguyÔn Hång) §o¹n v¨n quy n¹p Cho c©u chñ ®Ò sau ®©y ®øng ë cuèi ®o¹n. Em h·y viÕt nh÷ng c©u kh¸c vµo tr−íc c©u chñ ®Ò nµy ®Ó t¹o thµnh mét ®o¹n v¨n theo kiÓu quy n¹p. Trong th¬ B¸c, ¸nh tr¨ng lu«n lu«n trμn ®Çy. Gîi ý: Tr¨ng ®· ®i vµo rÊt nhiÒu bµi th¬ cña mäi thÕ hÖ thi sÜ. Tr¨ng còng ®· ®i vµo th¬ B¸c ë nhiÒu bµi th¬ thuéc nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau. Tr¨ng ®· lµ ¸nh s¸ng, lµ thanh b×nh, lµ h¹nh phóc, lµ −íc m¬, lµ niÒm an ñi, lµ ng−êi b¹n t©m t×nh cña B¸c. ¸nh tr¨ng lµm cho çi ®Ñp cña c¶nh vËt trë nªn ªm ®Òm, s©u s¾c, lµm cho c¶m nghÜ cña con ng−êi thªm th©m trÇm, trong trÎo. Trong th¬ B¸c, ¸nh tr¨ng lu«n lu«n trμn ®Çy. HoÆc Quan l¹i v× tiÒn mµ bÊt chÊp c«ng lÝ; sai nha v× tiÒn mµ tra tÊn cha con V−¬ng ¤ng; Tó Bµ, M· Gi¸m Sinh, B¹c Bµ, B¹c H¹nh v× tiÒn mµ lµm nghÒ bu«n thÞt b¸n ng−êi; Së Khanh v× tiÒn mµ t¸ng tËn l−¬ng t©m; KhuyÓn ¦ng v× tiÒn mµ lao vµo téi ¸c. C¶ mét x· héi ch¹y theo tiÒn. §o¹n v¨n tæng – ph©n – hîp

1. V× sao ®o¹n v¨n sau ®©y ®−îc gäi lµ ®o¹n v¨n cã kiÓu kÕt cÊu tæng ph©n hîp

TiÕng ViÖt cña chóng ta rÊt ®Ñp: ®Ñp nh− thÕ nµo, ®ã lµ ®iÒu rÊt khã nãi. Chóng ta kh«ng thÓ nãi tiÕng ta ®Ñp nh− thÕ nµo, còng nh− chóng ta kh«ng thÓ nµo ph©n tÝch çi ®Ñp cña ¸nh s¸ng, cña thiªn nhiªn. Nh−ng ®èi víi chóng ta lµ ng−êi ViÖt Nam, chuióng ta c¶m thÊy vµ th−ëng thøc mét çch tù nhiªn çi ®Ñp cña tiÕng n−íc ta, tiÕng nãi cña quÇn chóng nh©n d©n trong ca dao vµ d©n ca, lêi cña çcnhµ v¨n lín. Cã lÏ tiÕng ViÖt


cña chóng ta ®Ñp, bëi v× t©m hån cña ng−êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr−íc tíi nay lµ cao quý, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. (Ph¹m V¨n §ång) 2. Dùa vµo néi dung gîi ý sau ®©y, em h∙y viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n theo kiÓu kÕt cÊu tæng ph©n hîp. - “B×nh Ng« ®¹i ço” lμmét ¸ng v¨n ch−¬ng bÊt hñ. Gîi ý: “B×nh Ng« ®¹i ço” lμ ¸ng v¨n ch−¬ng yªu n−íc bÊt hñ cña NguyÔn Tr·i, lμ niÒm tù hμo cña v¨n häc cæ ViÖt Nam. T− t−ëng chñ ®¹o cña toµn bé ¸ng v¨n ch−¬ng nµy lµ niÒm tù hµo d©n téc cña mét ®Êt n−íc ®· giµng ®−îc th¾ng lîi vÎ vang, ®em l¹i hoµ b×nh, ®éc lËp cho toµn d©n sau cuéc kh¸ng chiÕn m−êi n¨m chèng giÆc Minh ®Çy gay go, gian khæ nh−ng còng ®Çy nh÷ng chiÕn c«ng hiÓn h¸ch. Lêi lÏ cña bµi ço võa r¾n rái m¹nh mÏ, võa sèng ®éng, cô thÓ, võa hµo hïng kho¸ng ®¹t. “B×nh Ng« ®¹i ço” ®óng lμ mét “thiªn cæ hïng v¨n” cã mét kh«ng hai trong nÒn v¨n häc yªu n−íc truyÒn thèng cña d©n téc.

________________________________________________________

Bµi 13 C©u 1. §o¹n v¨n H·y tãm t¾t truyÖn ng¾n “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” b»ng mét ®o¹n v¨n kho¶ng 20 c©u. Trong ®ã cã c©u dïng thµnh phÇn t×nh th¸i (g¹ch ch©n thµnh phÇn t×nh th¸i ®ã). Gîi ý: §o¹n tãm t¾t gåm çc ý: - Tæ trinh s¸t mÆt ®−êng t¹i mét träng ®iÓm trªn tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n gåm ba n÷ thanh niªn xung phong rÊt trÎ lµ Ph−¬ng §Þnh, Nho vµ tæ tr−ëng lµ chÞ Thao. - NhiÖm vô cña hä lµ quan s¸t ®Þch nÐm bom, ®o khèi l−îng ®Êt ®¸ ph¶i san lÊp do bom ®Þch g©y ra, ®¸nh dÊu vÞ trÝ çc tr¸i bom ch−a næ vµ ph¸ bom. - C«ng viÖc cña hä nguy hiÓm, th−êng xuyªn ®èi mÆt víi thÇn chÕt. - Cuéc sèng cña hä gian khæ, hiÓm nguy nh−ng hä vÉn cã nh÷ng niÒm vui hån nhiªn cña tuæi trÎ, nh÷ng phót thanh th¶n m¬ méng vµ dï mçi ng−êi mét tÝnh, hä vÉn rÊt yªu th−¬ng nhau. - Ph−¬ng §Þnh lµ c« g¸i m¬ méng, hån nhiªn vµ dòng c¶m. - PhÇn cuèi truyÖn kÓ vÒ hµnh ®éng,çc nh©n vËt trong lóc ch¨m sãc Nho bÞ th−¬ng khi ph¸ bom. C©u 2. §oan v¨n


ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng cña NguyÔn D÷ xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè k× ¶o. H·y chØ ra çc yÕu tè k× ¶o Êy vµ cho biÕt t¸c gi¶ muèn thÓ hiÖn ®iÒu g× khi ®−a ra nh÷ng yÕu tè k× ¶o vµo mét c©u chuyÖn quen thuéc ? Gîi ý: * VÒ néi dung : - §Ò bµi yªu cÇu ph©n tÝch mét nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña truyÖn nh»m môc ®Ých lµm râ ý nghÜa chi tiÕt ®ã trong viÖc thÓ hiÖn néi dung t¸c phÈm vµ t− t−ëng cña t¸c gi¶ - CÇn chØ ra ®−îc çc chi tiÕt k× ¶o trong c©u chuyÖn : + Phan Lang n»m méng råi th¶ rïa + Phan Lang gÆp n¹n, l¹c vµo ®éng rïa, gÆp Linh Phi, ®−îc cøu gióp; gÆp l¹i Vò N−¬ng, ®−îc sø gi¶ cña Linh Phi rÏ ®−êng n−íc ®−a vÒ d−¬ng thÕ. + Vò N−¬ng hiÖn vÒ trong lÔ gi¶i oan trªn bÕn Hoµng Giang gi÷a lung linh, huyÒn ¶o råi l¹i biÕn mÊt. - ý nghÜ cña çc chi tiÕt huyÒn ¶o: + Lµm hoµn chØnh thªm nÐt ®Ñp vèn cã cña nh©n vËt Vò N−¬ng: nÆng t×nh, nÆng nghÜa, quan t©m ®Õn chång con, khao kh¸t ®−îc phô håi danh dù. + T¹o nªn mét kÕt thóc phÇn nµo cã hËu cho c©u chuyÖn. + thÓ hiÖn −íc m¬ vÒ lÏ c«ng b»ng ë ®êi cña nh©n d©n + T¨ng thªm ý nghÜa tè ço hiÖn thùc cña x· héi. * VÒ h×nh thøc: - C©u tr¶ lêi ng¾n gän, gi¶i thÝch lµm râ yªu cÇu cña ®Ò bµi. - Çc ý cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. - Tr×nh bµy râ rµng, m¹ch l¹c. C©u 3. §o¹n v¨n T×nh huèng nµo béc lé s©u s¾c t×nh yªu lµng vµ lßng yªu n−íc cña nh©n vËt «ng Hai? NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt x©y dùng t×nh huãng truyÖn cña t¸c gi¶? Gîi ý: T×nh huèng lµm béc lé s©u s¾c lßng yªu lµng, yªu n−íc ë nh©n vËt «ng Hai lµ khi ë n¬i t¶n c− lóc nµo còng da diÕt nhí vÒ lµng vµ tù hµo vÒ nã th× bçng nghe ®−îc tin lµng m×nh ®· lËp tÒ theo giÆc. ChÝnh t×nh huèng Êy ®· cho thÊy lßng yªu n−íc vµ tinh thÇn kh¸ng chiÕn ®· bao trïm vµ chi phèi t×nh c¶m quª h−¬ng ë «ng Hai, ®ång thêi lµm béc lé s©u s¾c vµ c¶m ®éng t×nh yªu lµng, yªu n−ícc ë «ng. - §¸nh gi¸ nghÖ thuËt x©y dùng t×nh huèng: C©u 4. TËp lµm v¨n


… “Ta lμm con chim hãt Ta lμm mét cμnh hoa Ta nhËp vμo hoμ ca

Mét nèt trÇm xao xuyÕn

Mét mïa xu©n nho nhá LÆng lÏ d©ng cho ®êi Dï lμ tuæi hai m−¬i Dï lμ khi tãc b¹c…”

H·y ph©n tÝch hai khæ th¬ trªn ®Ó lµm râ t©m nguyÖn cao ®Ñp cña Thanh H¶i : muèn ®−îc cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp – dï nhá bÐ cña cuéc ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung – cho ®Êt n−íc. Gîi ý: A- Më bµi : - Giíi thiÖu bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá”, vµ ®o¹n trÝch hai khæ th¬ trªn. - Giíi thiÖu nhËn xÐt vÒ hai khæ th¬ trªn (nh− ®Ò bµi ®· nªu) B- Th©n bµi : * Tõ c¶m xóc vÒ mïa xu©n thiªn nhiªn, mïa xu©n ®¸t n−íc, nhµ th¬ cã kh¸t väng thiÕt tha, lµm “mïa xu©n nho nhá” d©ng cho ®êi. 1. ¦íc nguyÖn ®−îc sèng ®Ñp, sèng cã Ých cho ®êi. Muèn lµm con chim hãt, cµnh hoa, nèt trÇm xao xuyÕn trong b¶n hoµ ca

Ph©n tÝch çc h×nh ¶nh nµy ®Ó thÊy vÎ ®Ñp −íc nguyÖn cña Thanh H¶i. - §iÖp ng÷ “Ta lμm…”, “Ta nhËp vμo…” diÔn t¶ mét çch tha thiÕt kh¸t väng ®−îc hoµ nhËp vµo cuéc sèng cña ®Êt n−íc ®−îc cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp – dï nhá bÐ cña cuéc ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung – cho ®Êt n−íc. - §iÒu t©m niÖm Êy ®−îc thÓ hiÖn mét çch ch©n thµnh trong nh÷ng h×nh ¶nh th¬ ®Ñp mét çch tù nhiªn gi¶n dÞ. + “Con chim hãt”, “mét cμnh hoa”, ®ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn. ë khæ th¬ ®Çu, vÎ ®Ñp cña mïa xu©n thiªn nhiªn ®· ®−îc miªu t¶ b»ng h×nh ¶nh “mét b«ng hoa tÝm biÕc”, b»ng ©m thanh cña tiÕng chim chiÒn chiÖn “hãt chi mμ vang trêi”. ë khæ th¬ nµy, t¸c gi¶ l¹i m−în nh÷ng h×nh ¶nh Êy ®Ó nãi lªn −íc nguyÖn cña m×nh : ®em cuéc ®êi m×nh hoμ nhËp vμ cèng hiÕn cho ®Êt n−íc. 2. ¦íc nguyÖn Êy ®−îc thÓ hiÖn mét çch ch©n thµnh, gi¶n dÞ, khiªm nh−êng - NguyÖn lµm nh÷ng nh©n vËt b×nh th−êng nh−ng cã Ých cho ®êi + Gi÷a mïa xu©n cña ®Êt n−íc, t¸c gi¶ xin lµm mét “con chim hãt”, lµm “Mét cμnh hoa”. Gi÷a b¶n “hoµ ca” t−¬i vui, ®Çy søc sèng cña cuéc ®êi, nhµ th¬ xin lµm “mét nèt trÇm xao xuyÕn”. §iÖp tõ “mét” diÔn t¶ sù Ýt ái, nhá bÐ, khiªm nh−êng. - ý thøc vÒ sù ®ãng gãp cña m×nh: dï nhá bÐ nh−ng lµ çi tinh tuý, cao ®Ñp cña t©m hån m×nh gãp cho ®Êt n−íc.


- HiÓu mèi quan hÖ riªng chung s©u s¾c: chØ xin lµm mét nèt trÇm khiªm nh−êng trong b¶n hoµ ca chung. + Nh÷ng h×nh ¶nh con chim, cμnh hoa, nèt nh¹c trÇm cuèi cïng dån vµo mét h×nh ¶nh thËt ®Æc s¾c: “Mét mïa xu©n nho nhá – LÆng lÏ d©ng cho ®êi”. TÊt c¶ lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô mang vÎ ®Ñp gi¶n dÞ, khiªm nh−êng, thÓ hiÖn thËt xóc ®éng ®iÒu t©m niÖm ch©n thµnh, tha thiÕt cña nhµ th¬. + B»ng giäng th¬ nhá nhÑ, s©u l¾ng, −íc nguyÖn cña Thanh H¶i ®· ®i vµo lßng ng−êi ®äc, vµ lung linh trong ¸nh s¸ng cña mét nh©n sinh quan cao ®Ñp: Mçi ng−êi ph¶i mang ®Õn cho cuôoc ®êi chung mét nÐt ®Ñp riªng, ph¶i cèng hiÕn çi phÇn tinh tuý, dï nhá bÐ, cho ®Êt n−íc, vµ ph¶i kh«ng ngõng cèng hiÕn “Dï lμ tuæi hai m−¬i – Dï lμ khi tãc b¹c”. §ã míi lµ ý nghÜa cao ®Ñp cña ®êi ng−êi. - Sù thay ®æi trong çch x−ng h« “t«i” sang “ta” mang ý nghÜa réng lín lµ −íc nguyÖn chung cña nhiÒu ng−êi. - H×nh ¶nh “mïa xu©n nho nhá” ®Çy bÊt ngê thó vÞ vµ s©u s¾c: ®Æt çi v« h¹n cña trêi ®Êt bªn c¹nh cÝa h÷u h¹n cña ®êi ng−êi, t×m ra mèi quan hÖ ç nh©n vµ x· héi. - ¦íc nguyÖn d©ng hiÕn Êy thËt lÆng lÏ, suèt ®êi, sèng ®Ñp ®Ï. GV më réng: Gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n x−ng cña chñ thÓ tr÷ t×nh “t«i” sang “ta”. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ ®· ®−îc t¸c gi¶ sö dông nh− mét dông ý nghÖ thuËt, thÝch hîp víi sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc vµ t− t−ëng trong bµi th¬. Ch÷ “t«i” trong c©u th¬ “t«i ®−a tay t«i høng” ë khæ ®Çu võa thÓ hiÖn mét çi “t«i” cô thÓ rÊt riªng cña nhµ th¬ võa thÓ hiÖn sù n©ng niu, tr©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa xu©n. NÕu thay b»ng ch÷ “ta” th× hoµn toµn kh«ng thÝch hîp víi néi dung c¶m xóc Êy mµ chØ vÏ ra mét t− thÕ cã vÎ ph« tr−¬ng. Cßn trong phÇn s©u, khi bµy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh− mét kh¸t väng ®−îc d©ng hiÕn nh÷ng gi¸ trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung th× ®¹i tõ “ta” l¹i t¹o ®−îc s¾c th¸i trang träng, thiªng liªng cña mét lêi nguyÖn −íc. H¬n n÷a, ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ lµ cña riªng nhµ th¬, çi “t«i” cña t¸c gi¶ ®· nãi thay cho nhiÒu çi t«i kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh çi ta. Nh−ng “ta” mµ kh«ng hÒ chung chung v« h×nh mµ nhËn ra ®−îc mét giäng riªng nhá nhÑ, khiªm nh−êng, ®»m th¾m cña çi “t«i” Thanh H¶i : muèn ®−îc lµm mét nèt trÇm xao xuyÕn trong b¶n hoµ ca mét çch lÆng lÏ chø kh«ng ph« tr−¬ng, ån µo. * Khæ th¬ thÓ hiÖn xóc ®éng mét vÊn ®Ò nh©n sinh lín lao. §Æt khæ th¬ trong mèi quan hÖ víi hoµn c¶nh cña Thanh H¶i lóc Êy, ta cµng hiÓu h¬n vÎ ®Ñp t©m hån nhµ th¬. C- KÕt bµi : - TÊt c¶ ®Òu thËt ®¸ng yªu, ®¸ng tr©n träng, ®¸ng kh©m phôc. - ChØ mét “mïa xu©n nho nhá” nh−ng ý nghÜa bµi th¬ l¹i rÊt lín lao, cao ®Ñp.


_______________________________________________________________

Bµi 14

C©u1 . TËp lµm v¨n Ph©n tÝch bμi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph−¬ng.

I/ T×m hiÓu ®Ò * Néi dung: - Bµi th¬ thÓ hiÖn lßng thµnh kÝnh ®èi víi B¸c Hå khi nhµ th¬ tõ MiÒn Nam ra Hµ Néi th¨m vµ viÕng l¨ng B¸c. - M¹ch c¶m xóc vµ suy nghÜ cña bµi th¬: th−¬ng tiÕc vµ tù hµo khi nh×n thÊy l¨ng; khi ®Õn bªn l¨ng; khi vµo l¨ng vµ còng lµ niÒm −íc muèn thiÕt tha ®−îc ho¸ th©n ®Ó ®−îc gÇn B¸c. * NghÖ thuËt: - ¢m ®iÖu thiÕt tha, s©u l¾ng (giäng ®iÖu), h×nh ¶nh Èn dô, tõ ng÷ gîi c¶m.

Dµn bµi I/ Më bµi: - Nh©n d©n miÒn Nam tha thiÕt mong ngµy ®Êt n−íc ®−îc thèng nhÊt ®Ó ®−îc ®Õn MB th¨m B¸c

“ MiÒn Nam mong B¸c nçi mong cha” (“B¸c ¬i!” Tè H÷u)

- B¸c ra ®i ®Ó l¹i nçi tiÕc th−¬ng v« h¹n víi c¶ d©n téc. Sau ngµy thèng nhÊt, nhµ th¬ ra Hµ Néi th¨m l¨ng B¸c, víi c¶m xóc d©ng trµo s¸ng t¸c thµnh c«ng bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c”. II/ Th©n bµi: 4 khæ th¬, mçi khæ 1 ý (néi dung) nh−ng ®−îc liªn kÕt trong m¹ch c¶m xóc. 1. Khæ th¬ 1: C¶m xóc cña nhμ th¬ tr−íc l¨ng B¸c + Nhµ th¬ ë tËn MN, sau ngµy thèng nhÊt ra th¨m l¨ng b¸c Sù dång nÐn, kÕt tinh Êy ®· t¹o ra tiÕng th¬ c« ®óc, l¾ng ®äng mµ ©m vang vÒ B¸c. + Çch x−ng h«: “Con” th©n mËt, gÇn gòi. + Ên t−îng ban ®Çu lµ ‘hµng tre quanh l¨ng” – hµng tre biÓu t−îng cña con ng−êi ViÖt Nam - “Hµng tre b¸t ng¸t” : rÊt nhiÒu tre quanh l¨ng B¸c nh− kh¾p çc lµng quª VN, ®©u còng cã tre. - “Xanh xanh VN”: mµu xanh hiÒn dÞu, t−¬i m¸t nh− t©m hån, tÝnh çch ng−êi ViÖt Nam. - “§øng th¼ng hµng” : nh− t− thÕ d¸ng vãc v÷ng ch·i, tÒ chØnh cña d©n téc ViÖt nam. K1 – kh«ng dõng l¹i ë viÖc t¶ khung c¶nh quanh l¨ng B¸c víi hµng tre cã thËt mµ cßn gîi ra ý nghÜa s©u xa. §Õn víi B¸c chóng ta gÆp ®−îc d©n téc vµ n¬i B¸c yªn nghØ còng xanh m¸t bãng tre cña lµng quª VN.


2. Khæ 2: ®Õn bªn l¨ng – t¸c gi¶ thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh yªu s©u s¾c cña nh©n d©n víi B¸c. + Hai cÆp c©u víi nh÷ng h×nh ¶nh thùc vµ h×nh ¶nh Èn dô

MÆt trêi ®i qua trªn l¨ng / MÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á

Dßng ng−êi…/ trμng hoa… - Suy ngÉm vÒ mÆt trêi cña thêi gian (mÆt trêi thùc): mÆt trêi vÉn to¶ s¸ng trªn l¨ng, vÉn tuÇn hoµn tù nhiªn vµ vÜnh cöu. - Tõ mÆt trêi cña tù nhiªn liªn t−ëng vµ vÝ B¸c còng lµ 1 mÆt trêi – mÆt trêi çch m¹ng ®em ®Õn ¸nh s¸ng cho cuéc ®êi, h¹nh phóc cho con ng−êi

nãi lªn sù vÜ ®¹i, thÓ hiÖn sù t«n kÝnh cña nh©n d©n cña t¸c gi¶ ®èi víi B¸c. + H×nh ¶nh dßng ng−êi / trµng hoa d©ng lªn 79 mïa xu©n cña B¸c sù so s¸nh ®Ñp, chÝnh x¸c, míi l¹ thÓ hiÖn t×nh c¶m th−¬ng nhí, kÝnh yªu vµ sù g¾n bã cña nh©n d©n víi B¸c. 3. Khæ 3: c¶m xóc cña t¸c gi¶ khi vμo trong l¨ng + Kh«ng gian trong l¨ng víi sù yªn tÜnh thiªng liªng vµ ¸nh s¸ng thanh khiÕt, dÞu nhÑ ®−îc diÔn t¶ : h×nh ¶nh Èn dô thÝch hîp “vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn” – n©ng niu giÊc ngñ b×nh yªn cña B¸c. - GiÊc ngñ b×nh yªn: c¶m gi¸c B¸c vÉn cßn, ®ang ngñ mét giÊc ngñ ngon sau mét ngµy lµm viÖc. - GiÊc ngñ cã ¸nh tr¨ng vç vÒ. Trong giÊc ngñ vÜnh h»ng cã ¸nh tr¨ng lµm b¹n. + “VÉn biÕt trêi xanh …. Trong tim’ : B¸c sèng m·i víi trêi ®Êt non s«ng, nh−ng lßng vÉn quÆn ®au, mét nâi ®au nhøc nhèi tËn t©m can NiÒm xóc ®éng thµnh kÝnh vµ nçi ®au xãt cña nhµ th¬ ®· ®−îc biÓu hiÖn rÊt ch©n thµnh, s©u s¾c. 4. Khæ 4 : T©m tr¹ng l−u luyÕn kh«ng muèn rêi. + NghÜ ngµy mai xa B¸c lßng bin rÞn, l−u luyÕn + Muèn lµm con chim, b«ng hoa ®Ó ®−îc gÇn B¸c. + Muèn lµm c©y tre “trung hiÕu” ®Ó lµm trßn bæn phËn thùc hiÖn lêi d¹y “trung víi n−íc, hiÕu víi d©n”. NhÞp dån dËp, ®iÖp tõ “muèn lµm” nh¾c ba lÇn më ®Çu cho çc c©u

thÓ hiÖn nçi thiÕt tha víi −íc nguyÖn cña nhµ th¬. III/ KÕt bµi: - ¢m h−ëng bµi th¬ tha thiÕt s©u l¾ng cïng víi nghÖ thuËt Èn dô lµm t¨ng hiÖu qu¶ biÓu c¶m. - Bµi th¬ thÓ hiÖn tÊm lßng cña nh©n d©n, t¸c gi¶ ®èi víi B¸c. C©u 2. §o¹n v¨n Cho c©u th¬ sau:

“Hái tªn r»ng M· Gi¸m Sinh” ...


a. ChÐp chÝnh x¸c 7 c©u th¬ tiÕp theo. b. §o¹n th¬ võa chÐp n»m trong ®o¹n trÝch nµo? H·y cho biÕt vÞ trÝ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm. c. Ph©n tÝch ®o¹n th¬ võa chÐp b»ng mét ®o¹n v¨n cã çch tr×nh bµy theo kiÓu tæng – ph©n – hîp, cã ®é dµi tõ 5 – 7 c©u, lµm râ b¶n chÊt cña nh©n vËt hä M·. Gîi ý : a. XhÐp chÝnh x¸c çc c©u th¬ t¶ h×nh d¸ng b. + Nªu tªn ®o¹n trÝch. + Nªu vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch c. Ph©n tÝch 8 c©u th¬ ®Ó lµm râ b¶n chÊt cña hä M· : + DiÖn m¹o : vÎ ngoµi ch¶i chuèt, lè l¨ng, kh«ng phï hîp víi løa tuæi, che ®Ëy sù gi¶ dèi + Cö chØ, th¸i ®é : th« lç, bÊt lÞch sù ®Õn tr¬ trÏn, hçn hµo. - H×nh thøc : + Mét ®o¹n v¨n dµi tõ 5 - 7 c©u + Çch tr×nh bµy ®o¹n v¨n : tæng – ph©n – hîp (c©u chèt n»m ë dÇu vµ cuèi ®o¹n v¨n) + Çc c©u v¨n liªn kÕt chÆt chÏ. C©u 2. §o¹n v¨n ViÕt ®o¹n v¨n (kho¶ng 6 c©u) giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña ChÕ Lan Viªn vµ bµi th¬ “Con cß”. Trong ®ã cã dïng c©u ghÐp (g¹ch ch©n c©u ghÐp ®ã). Gîi ý: * VÒ néi dung cÇn cã çc ý sau - ChÕ Lan Viªn (1920 – 1989) tªn khai sinh lµ Phan Ngäc Hoan, quª ë Cam Lé – Qu¶ng TrÞ nh−ng lín lªn ë B×nh §Þnh. - Tr−íc Çch m¹ng Th¸ng 8 – 1945 «ng ®· næi tiÕng trong phong trµo “Th¬ míi” víi tËp th¬ “§iªu tµn” (1937). - Trong 50 n¨m s¸ng t¸c, cã nhiÒu t¸c phÈm g©y ®−îc tiÕng vang trong c«ng chóng. - Lµ tªn tuæi hµng ®Çu trong nÒn th¬ ca ViÖt Nam thÕ kØ XX - 1996, «ng ®−îc Nhµ n−íc truy tÆng gi¶i th−ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. - Bµi th¬ “Con cß” s¸ng t¸c n¨m 1962. In trong tËp “Hoa ngμy th−êng – Chim b¸o b·o” (1967) cña ChÕ Lan Viªn. __________________________________________________________

____


Bµi 15 C©u 1. TËp lµm v¨n 1. Yªu cÇu vÒ néi dung: NhËn xÐt vÒ sè phËn ng−êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn, NguyÕn Du ®· xãt xa:

§au ®ín thay phËn ®μn bμ Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lμ lêi chung

B»ng çc t¸c phÈm ®· häc: “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” cña NguyÔn D÷ vµ nh÷ng ®o¹n trÝch ®· häc cña “TruyÖn KiÒu” (NguyÔn Du), em h·y lµm râ ®iÒu ®ã. Gîi ý: * Häc sinh ph¶i vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vÒ v¨n b¶n vµ kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn v¨n häc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra : sè phËn ®Çy ®au khæ cña ng−êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. * Qua hai t¸c phÈm ®· häc: “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” cña NguyÔn D÷ vµ “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du, ta cÇn lµm râ nh÷ng nçi ®au khæ mµ ng−êi phô n÷ ph¶i g¸nh chÞu. - Nµng Vò N−¬ng lµ n¹n nh©n cña chÕ ®é phong kiÕn nam quÒn ®Çy bÊt c«ng ®èi víi ng−êi phô n÷. + Cuéc h«n nh©n cña Vò N−¬ng víi Tr−¬ng Sinh cã phÇn kh«ng b×nh ®¼ng (Tr−¬ng Sinh xin mÑ mµng tr¨m l¹ng vµng c−íi Vò N−¬ng vÒ lµm vî) – sù çch bøc giµu nghÌo khiÕn Vò N−¬ng lu«n sèng trong mÆc c¶m “thiÕp vèn con kÎ khã ®−îc n−¬ng tùa nhμ giμu”, vµ còng lµ çi thÕ ®Ó Tr−¬ng Sinh ®èi xö víi vî mét çch vò phu, th« b¹o vµ gia tr−ëng. + ChØ v× lêi nãi con trÎ ng©y th¬ mµ Tr−ên Sinh tin nªn ®· hå ®å ®éc ®o¸n m¾ng nhiÕc ®¸nh ®uæi vî di, kh«ng cho nµng thanh minh, Vò N−¬ng buéc ph¶i t×m ®Õn çi chÕt oan khuÊt ®Ó tù minh oan cho m×nh. + Çi chÕt ®Çy oan øc cña Vò N−¬ng còng kh«ng hÒ lµm cho l−¬ng t©m Tr−¬ng Sinh day døt. Anh ta còng kh«ng hÒ bÞ x· héi lªn ¸n. Ngay c¶ khi biÕt Vò N−¬ng bÞ nghi oan, Tr−¬ng Sinh còng coi nhÑ v× viÖc ®· qua råi. KÎ bøc tö Vò N−¬ng coi m×nh hoµn toµn v« can. - Nµng KiÒu l¹i lµ n¹n nh©n cña x· héi ®ång tiÒn ®en b¹c + V× tiÒn mµ bän sai nha g©y nªn c¶nh tan t¸c, chia l×a gia ®×nh KiÒu.

“ Mét ngμy l¹ thãi sai nha Lμm cho khèc liÖt ch¼ng qua v× tiÒn”

+ §Ó cã tiÒn cøu cha vµ em khái bÞ ®¸nh ®Ëp, KiÒu ®· ph¶i b¸n m×nh cho M· Gi¸m Sinh – mét tªn bu«n thÞt b¸n ng−êi, ®Ó trë thµnh mãn hµng cho h¾n c©n ®ong, ®o ®Õm, cß kÌ, mÆc c¶, ng· gi¸… + Còng v× mãn lîi ®ång tiÒn mµ M· Gi¸m Sinh vµ Tó Bµ ®· ®Èy KiÒu vµo chèn lÇu xanh nh¬ nhíp, khiÕn nµng ph¶i ®au ®ín, cay ®¾ng suèt m−êi l¨m n¨m l−u l¹c, ph¶i “thanh l©u hai l−ît, thanh y hai lÇn”.


- Nh÷ng ng−êi phô n÷ nh− Vò N−¬ng, Thuý KiÒu ®Òu ph¶i t×m ®Õn çi chÕt ®Ó gi¶i mäi nçi oan øc, ®Ó gi¶i tho¸t cuéc ®êi ®Çy ®au khæ, oan nghiÖt cña m×nh. 2. Yªu cÇu vÒ h×nh thøc: - BiÕt vËn dông kiÕn thøc vÒ nghÞ luËn chøng minh ®Ó lËp luËn t¹o thµnh mét bµi v¨n chøng minh hoµn chØnh. - Bè côc bµi viÕt cã ®ñ 3 phÇn - BiÕt dïng dÉn chøng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ó chøng minh. - DiÔn ®¹t l−u lo¸t, cã c¶m xóc. C©u 2. §o¹n v¨n Dßng th¬ thø 7 trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u cã g× ®Æc biÖt ? VÞ trÝ cña dßng th¬ Êy trong m¹ch c¶m xóc cña bµi th¬ ? Gîi ý : Dßng th¬ thø 7 cña bµi th¬ chØ cã mét tõ §ång chÝ víi mét dÊu chÊm than. Hai tiÕng Êy vang lªn nh− mét niÒm xóc ®éng s©u xa ®−îc thèt lªn thµnh lêi, ®ång thêi thÓ hiÖn niÒm vui mõng, c¶m ®éng, tin t−ëng víi nh÷ng ng−êi ®ång ®éi khi ®· thÊu hiÓu ý nghÜa vµ gi¸ trÞ cña t×nh ®ång chÝ. Nh÷ng c©u tr−íc dßng th¬ nµy lµ sù lÝ gi¶i vÒ c¬ së h×nh thµnh cña t×nh ®ång chÝ. Cßn sau dßng th¬ nµy lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ , c¶m ®éng vÒ t×nh ®ång chÝ, søc m¹nh vµ vÎ ®Ñp cña t×nh c¶m Êy trong cu«c ®êi ng−êi lÝnh. C©u 3. §o¹n v¨n Trong hai c©u th¬ :

Tõng giät long lanh r¬i T«i ®−a tay t«i høng

Tõ giät cã ng−êi hiÓu lµ giät m−a xu©n, cã ng−êi l¹i cho lµ giät ©m thanh tiÕng chim ë c©u th¬ tr−íc ®ã. Nªu çch hiÓu cña em vµ ph©n tÝch hai c©u th¬ trªn. Gîi ý : HiÓu tõ giät trong hai c©u th¬ trªn lµ giät m−a (hay giät s−¬ng) còng cã chç hîp lÝ. M−a xu©n còng lµ mét nÐt quen thuéc cña khung c¶nh mïa xu©n vµ dÔ gîi c¶m xóc x«n xao trong lßng ng−êi, v× m−a xuan th−êng nhÑ vµ Êm kh«ng gi¸ l¹nh nh− trong tiÕt ®«ng. Nh−ng còng cã chç ch−a thËt hîp lÝ, v× m−a xu©n th−êng lµ m−a bôi, m−a nhá, khã cã thÓ t¹o thµnh tõng giät long lanh r¬i. Çch hiÓu giät lµ giät ©m thanh tiÕng chim chiÒn chiÖn xuÊt ph¸t tõ chç cho r»ng gi÷a c©u th¬ nµy víi hai dßng th¬ tr−íc nã lµ liÒn m¹ch. HiÓu nh− vËy th× c©u th¬, kh«ng dõng l¹i ë t¶ thùc mµ lµ biÓu hiÖn mét sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c : TiÕng hãt l¶nh lãt, vang väng vña con chim chiÒn chiÖn ®−îc c¶m nhËn h− mét dßng ©m thanh tu«n ch¶y vµ trong ¸nh s¸ng t−¬i r¹ng rì cña trêi xu©n, giät ©m thanh còng long lanh vµ nhµ th¬ n©ng niu, tr©n träng ®−a tay ®ãn lÊy tõng giät. Tuy nhiªn, çch hiÓu sau cã vÎ kh«ng quen thuéc víi bót ph¸p vèn b×nh dÞ cña nhµ th¬ Thanh H¶i.


_________________________________________________________

Bµi 16 C©u 1. §o¹n v¨n T¸c gi¶ NguyÔn Thµnh Long gäi truyÖn LÆng lÏ Sa Pa lµ mét bøc ch©n dung. H·y chøng minh ý kiÕn Êy. Gîi ý : Nhµ v¨n NguyÔn Thµnh Long cã viÕt : NghÜ cho cïng, LÆng lÏ Sa Pa lµ mét bøc ch©n dung, nh− t«i cã nãi trong ®ã. TruyÖn cã nhiÒu nh©n vËt, nh−ng nh©n vËt chÝnh lµ anh thanh niªn mét m×nh c«ng t¸c ë tr¹m khÝ t−îng trªn ®Ønh Yªn S¬n 2600m, vµ bøc ch©n dung trong truyÖn chÝnh lµ h×nh ¶nh nh©n vËt Êy. Nh−ng v× sao t¸c gi¶ l¹i gäi truyÖn cña m×nh lµ mét bøc ch©n dung ? Thø nhÊt, v× t¸c gi¶ chØ ®Ó cho nh©n vËt nµy xuÊt hiÖn trong mét kho¶nh kh¾c ng¾n ngñi lµ cuéc gÆp gì víi b¸c l¸i xe vµ hai ng−êi kh¸ch trªn chuyÕn xe - «ng ho¹ sÜ giµ vµ c« kÜ s− trÎ. T¸c gØa kh«ng viÕt mét truyÖn t¶ tØ mØ vÒ cuäc sèng vµ c«ng viÖc cña ng−êi thanh niªn Êy. Nh÷ng ®iÒu ®ã chØ ®−îc anh ta vµ b¸c l¸i xe kÓ l¹i v¾n t¾t, nã còng hiÖn ra qua sù quan s¸t cña hai ng−êi kh¸ch trong cuéc ®Õn th¨m ng¾n ngñi cña hä ë tr¹m khÝ t−îng. Thø hai, nh©n vËt anh thanh niªn ®−îc hiÖn ra qua sù quan s¸t, c¶m nhËn cña ng−êi ho¹ sÜ trong truyÖn vµ chÝnh «ng muèn n¾m b¾t vµ thÓ hiÖn b»ng mät bøc ch©n dung. Nh−ng cÇn hiÓu bøc ch©n dung trong truyÖn theo nghÜa réng. §©y kh«ng ph¶i lµ h×nh d¸ng, khu«n mÆt bªn ngoµi cña nh©n vËt mµ chñ yÕu lµ h×nh ¶nh cuéc sèng lµm viÖc vµ nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m cña nh©n vËt ®−îc thÎ hiÖn vµ béc lé tËp trung trong mét kho¶nh kh¾c thêi gian ng¾n ngñi. VÒ h×nh ¶nh ng−êi thanh niªn xem ph©n tÝch…. C©u 2. TËp lµm v¨n Ph©n tÝch ®oan th¬ sau :

“Nçi m×nh thªm tøc nçi nhμ …

NÐt buån nh− cóc , ®iÖu gÇy nh− mai” Gîi ý:

Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Giíi thiÖu... - TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ mét b¶n ço tr¹ng b»ng th¬ lªn ¸n x· héi xÊu xa tµn b¹o mµ cßn biÓu hiÖn nçi ®au khæ cña nh÷ng con ng−êi bÞ ¸p bøc. - Nµng KiÒu nh©n vËt chÝnh lµ hiÖn th©n cña nh÷ng con ng−êi bÞ chµ ®¹p. Nçi ®au khæ ®Çu tiªn cña KiÒu ph¶i chÞu lµ s¾c tµi bÞ vïi dËp th¶m


th−¬ng. Nhµ th¬ NguyÔn Du ®· ho¸ th©n vµo nh©n vËt ®Ó hiÓu t©m tr¹ng nµng lóc ®ã: ( TrÝch dÉn ...)

“Nçi m×nh thªm tøc nçi nhμ …

ThÒm hoa mét b−íc lÖ hoa mÊy hμng” B- Th©n Bµi: *T©m tr¹ng cña nµng KiÒu: - §au ®ín, tñi nhôc, ª chÒ, n−íc m¾t ®Çm ®×a. - C©m lÆng, thô ®éng nh− mét çi m¸y v× tù nguyÖn b¸n m×nh. + Nªu ng¾n gän nh÷ng sù viÖc tr−íc ®ã. Ph¶i b¸n m×nh cho MGS bëi gia ®×nh nµng gÆp tai ho¹ bÊt ngê, th»ng b¸n t¬ ®· vu oan cho gia ®×nh nµng. Cha vµ em bÞ b¾t, bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, tµi s¶n cña gia ®×nh bÞ v¬ vÐt s¹ch. Lµ ®øa con trong gia ®×nh kh«ng cßn con ®−êng nµo kh¸c, KiÒu ®µnh hi sinh mèi t×nh ®Çu, chÊp nhËn m×nh lµm vî lÏ MGS ®Ó cã tiÒn cøu cha vµ em. §o¹n th¬ nµy ®· miªu t¶ cô thÓ t©m tr¹ng cña nµng lóc ®ã. + Ph©n tÝch cô thÓ ®o¹n th¬: Më ®Çu ®o¹n th¬, nhµ th¬ ®· ghi l¹i cô thÓ t©m tr¹ng cña nµng: “Nçi m×nh thªm tøc nçi nhμ” ®ã lµ nçi ®au uÊt hËn cao ®é bëi c¶nh ngé gia ®×nh nµng bÞ chia li tan t¸c, cha vµ em bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, kh«ng chØ vËy cßn cã nçi niÒm riªng cña nµng. Çi “nçi m×nh” mµ th¬ nh¾c lµ t×nh yªu cña nµng dµnh cho Kim Träng. Mèi t×nh ®Çu trong s¸ng ®ang to¶ s¾c lªn h−¬ng. Giê ®©y v× c¶nh ngé gia ®×nh nµng ph¶i chia li. Hai nçi niÒm chång chÊt ®Ì nÆng lªn t©m t− nμng, khiÕn cho nμng cμng ®au xãt. - Bëi vËy tõ trong phßng b−íc ra, gi¸p mÆt víi MGS trong lÔ “vÊn danh” mçi b−íc ®i cña nµng chøa ®Çy t©m tr¹ng “thÒm hoa mét b−íc lÖ hoa mÊy hμng” víi çch miªu t¶ cã tÝnh chÊt −íc lÖ: thÒm hoa, lÖ hoa, c©u th¬ võa cã gi¸ trÞ gîi h×nh, võa cã gi¸ trÞ gîi c¶m. Tr−íc m¾t ng−êi ®äc hiÖn ra khu«n mÆt thÊm ®Çy n−íc m¾t, nh÷ng giät n−íc m¾t tñi phËn, võa th−¬ng cho m×nh, võa th−¬ng cho cha vµ em, võa c¨m tøc cuéc ®êi ngang tr¸i ®· ®æ Ëp tai ho¹ xuèng gia ®×nh nµng. - Kh«ng nh÷ng vËy t©m tr¹ng nµng lóc nµy cßn lµ sù e ng¹i, ng−îng ngïng: “ng¹i ngïng dÝn giã e s−¬ng – nh×n hoa bãng thÑn tr«ng g−¬ng mÆt dμy”. Lµ mét thiÕu n÷ sinh ra vµ lín lªn trong gia ®×nh gia gi¸o, sèng trong c¶nh “ªm ®Òm tr−íng rñ mμn che”. ThÕ mµ giê s¾c tµi cña nµng ph¶i chÊp nhËn ®Ó cho ng−êi ta xem xÐt, v¹ch vßi, thö, Ðp. Nµng v« cïng tñi hæ, e thÑn. Nh×n hoa mµ thÑn víi hoa, nh×n thÊy g−¬ng mµ nh− c¶m thÊy da mÆt m×nh dµy lªn. §iÒu ®ã thÓ hiÖn nµng ®· ý thøc rÊt râ vÒ nh©n phÈm cña m×nh nh−ng v× c¶nh ngé gia ®×nh, sù sèng cña cha vµ em, nµng ®µnh chÊp nhËn, h×nh ¶nh nµng lóc nµy gièng çi bãng lÆng c©m nhoÌ dÇn tr−íc ¸nh s¸ng cña ®ång tiÒn: “Mèi cμng vÐn tãc b¾t tay”. S¾c ®Ñp


“nghiªng n−íc nghiªng thμnh”, vÎ t−¬i t¾n nh− hoa H¶i §−êng m¬n mën giê nh− mãn hµng cho mô mèi vÐn tãc b¾t tay, co kÐo, chµo mêi, n©ng lªn h¹ xuèng. Bëi vËy t©m tr¹ng nµng: “NÐt buån nh− cóc ®iÖu gÇy nh− mai”. Víi bót ph¸p so s¸nh vµ h×nh ¶nh −íc lÖ, nh−ng ng−êi ®äc vÉn nhËn râ t©m tr¹ng nµng lóc nµy, ®ã lµ nçi buån, tñi hËn xãt xa. H×nh ¶nh nµng chØ lµ b«ng hoa cóc óa tµn, chØ lµ cµnh mai gÇy gi÷a g«ng b·o cña cuéc ®êi. C- KÕt bµi : Th«ng qua viÖc miªu t¶ tam tr¹ng nµng KiÒu, ®o¹n th¬ ®· ph¶n ¸nh mét hiÖn thùc lín cña lÞch sö lóc ®ã, nh÷ng ng−êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn ®· trë thµnh mét thø hµng ho¸. Nh÷ng tªn nh− kÎ b¸n t¬ vu oan, tªn qua xö kiÖn bÊt chÊp c«ng lÝ, tªn bu«n ng−êi v« l−¬ng t©m, vµ søc m¹nh cña ®ång tiÒn ®· g©y ra bÊt h¹nh Êy cho ng−êi phô n÷. Nhµ th¬ ®· lªn ¸n, phª ph¸n nh÷ng kÎ tµn b¹o ®ã, ®ång thêi biÓu hiÖn niÒm xãt ®au víi nµng kiÒu. Nhµ th¬ ®· cïng c¶m th«ng chia sÎ. NÕu tr−íc «ng tõng tr©n träng tµi s¾c cña nµng bao nhiªu th× giê «ng cµng ®au xãt cho s¾c tµi bÞ sØ nhôc, bëi vËy ®©y chÝnh lµ tiÕng kªu cøu cña nhµ th¬ bªnh vùc quyÒn sèng cho ng−êi phô n÷. §o¹n th¬ còng nh− toµn t¸c phÈm võa mang gi¸ trÞ hiÖn thùc, võa mang gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c __________________________________________________________

__ Bµi 17

C©u 1. Trong bµi Mïa xu©n nho nhá, Thanh H¶i viÕt :

Ta lμm con chim hãt Ta lμm mét cμnh hoa.

KÕt thóc bµi ViÕng l¨ng B¸c, ViÔn Ph−¬ng cã viÕt : Mai vÒ MiÒn Nam th−¬ng trμo n−íc m¾t Muèn lμm con chim hãt quanh l¨ng B¸c.

a. Hai bµi th¬ cña hai t¸c gi¶ viÕt vÒ ®Ò tµi kh¸c nhau nh−ng cã chung chñ ®Ò. H·y chØ ra t− t−ëng chung ®ã.

b. ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 5 c©u ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ 1 trong hai ®o¹n th¬ trªn.

Gîi ý : a. Kh¸c nhau vµ gièng nhau: - Kh¸c nhau : + Thanh H¶i viÕt vÒ ®Ò tµi thiªn nhiªn ®Êt n−íc vµ kh¸t väng hoµ nhËp d©ng hiÕn cho cuéc ®êi. + ViÔn Ph−¬ng viÕt vÒ ®Ò tµi l·nh tô, thÓ hiÖn niÒm xóc ®éng thiªng liªng, tÊm lßng tha thiÕt thµnh kÝnh khi t¸c gi¶ tõ MiÒn nam võa ®−îc gi¶i phãng ra viÕng l¨ng B¸c. - Gièng nhau : + C¶ hai ®o¹n th¬ ®Òu thÓ hiÖn −íc nguyÖn ch©n thµnh, tha thiÕt ®−îc hoµ nhËp, cèng hiÕn cho cuéc ®êi, cho ®Êt n−íc, nh©n d©n… ¦íc nguyÖn


khiªm nh−êng, b×nh dÞ muèn ®−îc gãp phÇn dï nhá bÐ vµo cuéc ®êi chung. + Çc nhµ th¬ ®Òu dïng nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn lµ biÓu t−îng thÓ hiÖn −íc nguyÖn cña m×nh. b. HS chän ®o¹n th¬ ®Ó viÕt nh»m lµm næi bËt thÓ th¬, giäng ®iÖu th¬ vµ ý t−ëng thÓ hiÖn trong ®o¹n th¬. - §o¹n th¬ cña Thanh H¶i sö dông thÓ th¬ 5 ch÷ gÇn víi çc ®iÖu d©n ca, ®Æc biÖt lµ d©n ca miÒn Trung, cã ©m h−ëng nhÑ nhµng tha thiÕt. Giäng ®iÖu thÓ hiÖn ®óng t©m tr¹ng vµ c¶m xóc cña t¸c gi¶ : trÇm l¾ng, h¬i trang nghiªm mµ tha thiÕt khi béc ¹ch nh÷ng t©m niÖm cña m×nh. §o¹n th¬ thÓ hiÖn niÒm mong muèn ®−îc cèng hiÕn cho ®êi mét çch tù nhiªn nh− con chim mang ®Õn tiÕng hãt. NÐt riªng trong nh÷ng c©u th¬ cña Thanh H¶i lµ ®Ì cËp ®Õn mét vÊn ®Ò lín : ý nghÜa cña ®êi sèng ç nh©n trong quan hÖ víi céng ®ång. - §o¹n th¬ cña ViÔn Ph−¬ng sö dông thÓ th¬ 8 ch÷, nhÞp th¬ võa ph¶i víi ®iÖp tõ muèn lµm, giéng ®iÖu phï hîp víi néi dung t×nh c¶m, c¶m xóc. §ã lµ giäng ®iÖu võa nghiªm trang, s©u l¾ng, võa thiÕt tha th hiÖn ®óng t©m tr¹ng l−u luyÕn cña nhµ th¬ khi ph¶i xa B¸c. T©m tr¹ng l−u luyÕn cña nhµ th¬ muèn ë m·i bªn l¨ng B¸c vµ chØ biÕt göi tÊm lßng m×nh b»ng çch ho¸ th©n hoµ nhËp vµo nh÷ng c¶nh vËt bªn l¨ng : lµm con chim cÊt tiÕng hãt C©u 2. Trong truyÖn “LÆng lÏ Sa Pa”, NguyÔn Thμnh Long cã kÓ vÒ cuéc gÆp gì víi anh thanh niªn lμm c«ng t¸c khÝ t−îng ®· khiÕn cho c« kÜ s− trÎ tuæi c¶m thÊy nh− nhËn ®−îc, cïng víi bã hoa t−¬i anh h¸i tÆng c« “mét bã hoa nμo kh¸c n÷a, bã hoa cña nh÷ng h¸o høc vμ m¬ méng”. H·y ph©n tÝch ®Ó lμm râ : V× sao c« g¸i trong truyÖn cã thÓ nhËn ®−îc sù “h¸o høc vμ m¬ méng” tõ mét anh thanh niªn rÊt ®çi b×nh th−êng, lμm mét c«ng viÖc thËt ®¬n ®iÖu gi÷a chèn nói rõng quanh n¨m lÆng lÏ. I/ T×m hiÓu ®Ò - Nªn hiÓu h¸o høc vμ m¬ méng chÝnh lµ hai tÝnh çch t©m hån ®¸ng mÕn ë nh©n vËt anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ t−îng trong truyÖn “LÆng lÏ Sa Pa”, hai ®Æc ®iÓm dÔ g©y xóc ®éng cho ng−êi kh¸c khi tiÕp xóc víi anh. - Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy ®−îc biÓu hiÖn trong t©m sù ch©n thµnh vÒ c«ng viÖc, vÒ ý nghÜa cuéc sèng,… ë nh©n vËt anh thanh niªn vµ sù suy ngÉm cña c« kÜ s−. CÇn ph¸t hiÖn ®Ó ph©n tÝch. - T¸c gi¶ thÓ hiÖn nh©n vËt chÝnh, anh thanh niªn, qua suy nghÜ, c¶m xóc cña nh©n vËt c« kÜ s− n«ng nghiÖp míi ra tr−êng. §©y lµ bót ph¸p ®éc ®¸o cña NguyÔn Thµnh Long trong truyÖn nµy. CÇn ph©n tÝch t¸c dông cña çch viÕt ®ã.


II/ Dµn ý ®¹i c−¬ng A- Më bµi : - Giíi thiÖu chñ ®Ò cña truyÖn LÆng lÏ Sa Pa vµ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt chÝnh cña NguyÔn Thµnh Long. - Nªu suy nghÜ cña c« kÜ s− n«ng nghiÖp (xem ®Ò bµi). B- Th©n bµi : 1. Anh lu«n h¸o høc vμ m¬ méng trong c«ng viÖc - TÝnh chÊt céng viÖc cã vÎ ®¬n ®iÖu nhµm ch¸n, l¹i ph¶i lµm mét m×nh. - H¨ng h¸i nhËn nhiÖm vô, lµm viÖc hÕt m×nh, lu«n v−¬n lªn nh÷ng kÕt qu¶ cao h¬n. - Lóc nµo còng m¬ −íc, say s−a vÒ c«ng viÖc, g¾n bã víi nã th¾m thiÕt. 2. Anh lu«n h¸o høc vμ m¬ méng trong cuéc sèng - H¨m hë, s«i næi, hån nhiªn khi tiÕp xóc víi mäi ng−êi - Sèng ®Çy méng m¬ : Mét m×nh mµ trång c¶ mét v−ên hoa to, trß chuyÖn víi s¸ch nh− víi b¹n, c− xö tinh tÕ, sèng cã chiÒu s©u (nhiÒu suy ngÉm, triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi, vÒ quan hÖ víi cuéc sèng chiÕn ®Êu, s¶n xuÊt cña c¶ n−íc,…) 3. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã ë anh kh«ng chØ dÔ g©y xóc ®éng mμ cßn khiÕn ng−êi kh¸c khi tiÕp xóc víi anh ph¶i suy nghÜ. - Nh÷ng suy nghÜ, nhËn xÐt cña b¸c l¸i xe. - Nh÷ng suy nghÜ vµ lêi høa quay trë l¹i víi anh cña «ng ho¹ sÜ. - NhÊt lµ nh÷ng suy nghÜ rót ra bµi häc vµo ®êi cña c« g¸i. 4. Çch x©y dùng nh©n vËt cã chiÒu s©u cña t¸c gi¶ - Ngoµi viÖc ®Ó nh©n vËt tù biÓu hiÖn, cßn ®Ó nh©n vËt hiÖn lªn qua suy nghÜ cña nh©n vËt kh¸c. - T¸c dông : Sù ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ s©u s¾c. C- KÕt bµi - Cuéc gÆp gì chØ trong nöa giê, ®−îc nhµ v¨n kÓ thËt dung dÞ qua nh÷ng lêi t©m sù, suy ngÉm, ®èi tho¹i. - Qua ®ã thÓ hiÖn thËt sinh ®éng nh©n vËt chÝn vµ chñ ®Ò cña truyÖn tù hiÖn ra nhÑ nhµng, s©u l¾ng

_____________________________________________________ Bµi 18

C©u 1. VÎ ®Ñp trong lèi sèng, t©m hån cña nh©n vËt anh thanh niªn trong “LÆng lÏ Sa Pa” cña NguyÔn Thμnh Long vμ nh©n vËt Ph−¬ng §Þnh trong “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” cña NguyÔn Minh Khuª Gîi ý : a. Giíi thiÖu s¬l−îc vÒ®Ò tµi viÕt vÒ nh÷ng con ng−êi sèng, cèng hiÕn cho dÊt n−íc trong v¨n häc. Nªu tªn 2 t¸c gi¶ vµ 2 t¸c phÈm cïng nh−ngc vÎ ®Ñp cña anh thanh niªn vµ Ph−¬ng §Þnh. b. VÎ ®Ñp cña 2 nh©n vËt trong hai t¸c phÈm : * vÎ ®Ñp trong çch sèng :


+ Nh©n vËt anh thanh niªn : trong LÆng lÏ Sa Pa - Hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc : mét m×nh trªn nói cao, quanh n¨m suèt th¸ng gi÷a c©y cá vµ m©y nói Sa Pa. C«ng viÖc lµ ®o giã, ®o m−a ®o n¨ng, tÝnh m©y, ®o chÊn ®éng mÆt ®Êt… - Anh lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, cô thÓ, tØ mØ, chÝnh x¸c, ®óng giê èp th× dï cho m−a tuyÕt, gi¸ l¹nh thÕ nµo anh còng trë ®Ëy ra ngoµi trêi lµm viÖc ®óng giê quy ®Þnh. - Anh ®· v−ît qua sù c« ®¬n v¾ng vÎ quanh n¨m suèt th¸ng trªn ®Ønh nói cao kh«ng mét bãng ng−êi. - Sù cëi më ch©n thµnh, quý träng mäi ng−êi, khao kh¸t ®−îc gÆp gì, trß chuyÖn víi mäi ng−êi. - Tæ chøc s¾p xÕp cuéc sèng cña m×nh mét çch ng¨n n¾p, chñ ®éng : trång hoa, nu«i gµ, tù häc… + C« xung phong Ph−¬ng §Þnh: - Hoµn c¶nh sèng vµ chiÕn ®Êu: ë trªn cao ®iÓm gi÷a mét vïng träng ®iÓm trªn tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n, n¬i tËp trung nhÊt bom ®¹n vµ sù nguy hiÓm, ¸c liÖt. C«ng viÖc ®Æc biÖt nguy hiÓm: Ch¹y trªn cao ®iÓm gi÷a ban ngµy, ph¬i m×nh trong vïng m¸y bay ®Þch bÞ b¾n ph¸, −íc l−îng khèi l−îng ®Êt ®¸, ®Õm bom, ph¸ bom. - Yªu mÕn ®ång ®éi, yªu mÕn vµ c¶m phôc tÊt c¶ nh÷ng chiÕn sÜ mµ c« gÆp trªn tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n. - Cã nh÷ng ®øc tÝnh ®¸ng quý, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, b×nh tÜnh, tù tin, dòng c¶m… * VÎ ®Ñp t©m hån: + Anh thanh niªn trong LÆng lÏ Sa Pa: - Anh ý thøc vÒ c«ng viÖc cña m×nh vµ lßng yªu nghÒ khiÕn anh thÊy ®−îc c«ng viÖc thÇm lÆng Êy cã Ých cho cuéc sèng, cho mäi ng−êi. - Anh ®· cã suy nghÜ thËt ®óng vµ s©u s¾c vÒ c«ng viÖc vµ nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh rÊt nhá bÐ. - C¶m thÊy cuéc sèng kh«ng c« d¬n buån tÎ v× cã mét nguån vui, ®ã lµ niÒm vui ®äc s¸ch mµ lóc nµo anh còng thÊy nh− cã b¹n ®Ó trß chuyÖn. - Lµ ng−êi nh©n hËu, ch©n thµnh, gi¶n dÞ. + C« thanh niªn Ph−¬ng §Þnh: - Cã thêi häc sinh hån nhiªn v« t−, vµo chiÕn tr−êng vÉn gi÷ ®−îc sù hån nhiªn. - Lµ c« g¸i nh¹y c¶m, m¬ méng, thÝch h¸t, tinh tÕ, quan t©m vµ tù hµo vÒ vÎ ®Ñp cña m×nh. - KÝn ®¸o trong t×nh c¶m vµ tù träng vÒ b¶n th©n m×nh. Çc t¸c gi¶ miªu t¶ sinh ®éng, ch©n thùc t©m lÝ nh©n vËt lµm hiÖn lªn mét thÕ giíi t©m hån phong phó, trong s¸ng vµ ®Ñp ®Ï cao t−îng cña nh©n vËt ngay trong hoµn c¶nh chiÕn ®Êu ®Çy hi sinh gian khæ. c. §¸nh gi¸, liªn hÖ.


- Hai t¸c phÈm ®Òu kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn ngîi ca vÎ ®Ñp t©m hån con ng−êi ViÖt Nam trong lao ®éng vµ trong chiÕn ®Êu. - VÎ ®Ñp cña çc nh©n vËt ®Òu mang mµu s¾c lÝ t−ëng, hä lµ h×nh ¶nh cña con ng−êi ViÖt Nam mang vÎ ®Ñp cña thêi k× lÞch sö gian khæ hµo hïng vµ l·ng m¹n cña d©n téc. Liªn hÖ víi lèi sèng, t©m hån cña thanh niªn trong giai ®o¹n hiÖn nay. C©u 2: H×nh t−îng anh bé ®éi trong th¬ ca thêi kú chèng Ph¸p vµ chèng MÜ võa mang nh÷ng phÈm chÊt chung hÕt søc ®Ñp ®Ï cña ng−êi lÝnh Cô Hå võa cã nh÷ng nÐt ç tÝnh riªng kh¸ ®éc ®¸o… Qua hai bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u vµ Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh cña Ph¹m TiÕn DuËt, em h·y lµm s¸ng tá néi dung vÊn ®Ò trªn. Gîi ý: Yªu cÇu: BiÕt lµm bµi v¨n nghÞ luËn, bè côc râ rµng, kÕt cÊu hîp lý. Néi dung: 1. Më bµi: Giíi thiÖu vÒ ng−êi lÝnh trong hai bµi th¬. 2. Th©n bµi: CÇn lµm râ hai néi dung: - Nh÷ng phÈm chÊt chung hÕt søc ®Ñp ®Ï cña ng−êi lÝnh Cô Hå. - Nh÷ng nÐt riªng ®éc ®¸o trong tÝnh çch, t©m hån cña ng−êi lÝnh. Néi dung 1: - Ng−êi lÝnh chiÕn ®Çu cho mét lÝ t−ëng cao ®Ñp. Nh÷ng con ng−êi dòng c¶m bÊt chÊp khã kh¨n, coi th−êng thiÕu thèn, hiÓm nguy. - Nh÷ng con ng−êi th¾m thiÕt t×nh ®ång ®éi. - Nh÷ng con ng−êi l¹c quan yªu ®êi, t©m hån bay bæng l·ng m¹n. Néi dung 2: - NÐt ch©n chÊt, méc m¹c cña ng−êi n«ng d©n mÆc ¸o lÝnh (bµi th¬ §ång chÝ). - NÐt ngang tµng, trÎ trung cña mét thÕ hÖ cÇm sóng míi (bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh).

________________________________________________________ Bµi 19

C©u 1. PhÇn cuèi cña t¸c phÈm “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” ®−îc t¸c gi¶ x©y dùng b»ng hµng lo¹t nh÷ng chi tiÕt h− cÊu. H·y ph©n tÝch ý nghÜa cña çc chi tiÕt ®ã. Gîi ý : - Çc chi tiÕt h− cÊu ë phÇn cuèi truyÖn : Vò N−¬ng gÆp Phan Lang d−íi thuû cung, c¶nh sèng d−íi thuû cung vµ nh÷ng c¶nh Vò N−¬ng hiÖn vÒ trªn bÕn s«ng cïng nh÷ng lêi nãi cña nµng khi kÕt thóc c©u chuyÖn. Çc chi tiÕt ®ã cã t¸c dông lµm t¨ng yÕu tè li k× vµ lµm hoµn chØnh nÐt ®Ñp cña


nh©n vËt Vò N−¬ng, dï chÕt nh−ng nµng vÉn muèn röa oan, b¶o toµn danh dù, nh©n phÈm cho m×nh. - C©u nãi cuãi cïng cña nµng : “§a t¹ t×nh chµng, thiÕp ch¼ng thÓ trë vÒ nh©n gian ®−îc n÷a” lµ lêi nãi cã ý nghÜa tè ço s©u s¾c, hiÖn thùc x· héi ®ã kh«ng cã châ cho nµng dung th©n vµ lµm cho c©u chuyÖn t¨ng tÝnh hiÖn thùc ngay trong yÕu tè k× ¶o : ng−êi chÕt kh«ng thÓ sèng l¹i ®−îc. C©u 2. Ph©n tÝch bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh ç” cña Huy CËn Gîi ý :

Dµn bµi A – Më bµi : - Huy CËn (1919 – 2005) næi tiÕng trong phong trµo Th¬ míi víi nh÷ng vÇn th¬ l·ng m¹n “SÇu vò trô”. - Sau 1945, ®æi míi phong çch, Huy CËn viÕt nhiÒu vÒ con ng−êi míi, cuéc sèng míi çch m¹ng – “§oµn thuyÒn ®¸nh ç” (Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng – 1958) lµ mét bµi th¬ tiªu biÓu cã phong çch míi cña Huy CËn. B – Th©n bµi : 1. C¶nh ra kh¬i (Khæ 1, 2) : - Thêi ®iÓm : Lóc ngµy tµn, ®ªm ®Õn. - Kh«ng gian : BiÓn c¶ lóc ®ªm xuèng. - Ho¹t ®éng : §oµn ng− d©n ra kh¬i s«i næi, khÝ thÕ, mong ®¸nh b¾t nhiÒu ç. - NghÖ thuËt : Çc h×nh ¶nh so s¸nh, nh©n ho¸, sù ®èi lËp thanh b»ng – tr¾c, chi tiÕt t−ëng t−îng… gîi liªn t−ëng phong phó, s©u s¾c. 2. C¶nh ®¸nh ç ®ªm trªn biÓn (Khæ 3 – 6) : - VÎ ®Ñp k× vÜ cña trêi biÓn §«ng, cña thiªn nhiªn ®Êt n−íc. - BiÓn §«ng lµ kho ç v« tËn víi nhiÒu lo¹i ç quý. - §oµn ng− d©n s«i næi h¨ng say lao ®éng trªn biÓn ®ªm : Th¶ l−íi, kÐo l−íi ®¹t nh÷ng mÎ ç lín. - NghÖ thuËt : çc h×nh ¶nh −íc lÖ, khoa tr−¬ng, bót ph¸p l·ng m¹n kÕt hîp t¶ thùc vµ t−ëng t−îng. 3. C¶nh trë vÒ (Khæ 7) : - Thêi ®iÓm : Lóc r¹ng ®«ng. - Thµnh qu¶ lao ®éng to lín, ®Ênh b¾t ®−îc nhiÒu ç. - NghÖ thuËt : Çc h×nh ¶nh khoa tr−¬ng, nh©n ho¸, Èn dô, phãng ®¹i ®Æc s¾c. C – KÕt bµi : - Bµi th¬ cã sù kÕt hîp bót ph¸p hiÖn thùc vµ bót ph¸p l·ng m¹n. - C¶m høng l·ng m¹n çch m¹ng hoµ nhËp víi c¶m høng vò trô, thiªn nhiªn. - NhÞp ®iÖu khoÎ kho¾n, giäng ®iÖu vui t−¬i, kh«ng gian trong s¸ng kh¸c kh«ng gian buån th¶m trong th¬ Huy CËn tr−íc 1945.

_______________________________________________________


Bµi 20

C©u 1. NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt t¶ ng−êi cña NguyÔn Du qua ®o¹n trÝch “M· Gi¸m Sinh mua KiÒu”. Gîi ý : NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt t¶ ng−êi cña NguyÔn Du qua ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cÇn ®¹t ®−îc çc ý c¬ b¶n sau: - Bót ph¸p t¶ thùc ®−îc NguyÔn Du sö dông ®Ó miªu t¶ nh©n vËt M· Gi¸m Sinh. B»ng bót ph¸p nµy, ch©n dung nh©n vËt hiÖn lªn rÊt cô thÓ vµ toµn diÖn : + Trang phôc : ¸o quÇn b¶nh bao + DiÖn m¹o : mμy r©u nh½n nhôi + Lêi nãi xÊc x−îc, v« lÔ, céc lèc “M· Gi¸m Sinh”. + Cö chØ h¸ch dÞch : ngåi tãt sç sμng … TÊt c¶ lµm hiÖn râ bé mÆt trai l¬ ®Óu gi¶, tr¬ trÏn vµ lè bÞch cña tªn bu«n thÞt b¸n ng−êi gi¶ danh trÝ thøc. - Trong TruyÖn KiÒu, t¸c gi¶ sö dông bót ph¸p t¶ thùc ®Ó miªu t¶ çc nh©n vËt ph¶n diÖn nh− M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, Së Khanh, Hå T«n HiÕn… ph¬i bµy bé mÆt thËt cña bän chóng trong x· héi ®−¬ng thêi, nh»m tè ço, lªn ¸n x· héi phong kiÕn víi nh÷ng con ng−êi bØ æi, ®ª tiÖn ®ã. C©u 2. Suy nghÜ vÒ t×nh cha con trong truyÖn ng¾n “ChiÕc l−îc ngμ” cña NguyÔn Quang S¸ng. Gîi ý : - Yªu cÇu c¶m nhËn ®−îc t×nh cha con «ng S¸u thËt s©u nÆng vµ c¶m ®éng trªn nh÷ng ý c¬ b¶n sau: a. Giíi thiÖu vÒ truyÖn ng¾n “ChiÕc l−îc ngµ” cña nhµ v¨n NguyÔn Quang S¸ng : t¸c phÈm viÕt vÒ t×nh cha con cña ng−êi çn bé kh¸ng chiÕn ®· hi sinh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc. b. Ph©n tÝch ®−îc 2 luËn ®iÓm sau : * T×nh c¶m cña Thu dµnh cho cha thËt c¶m ®éng vµ s©u s¾c : - BÐ thu lµ c« bÐ −¬ng ng¹nh b−íng bØnh nh−ng rÊt ®¸ng yªu : Thu kh«ng chÞu nhËn «ng S¸u lµ cha, sî h·i bá ch¹y khi «ng dang tay ®Þnh «m em, quyÕt ®Þnh kh«ng chÞu gäi «ng lµ ba khi ¨n c¬m vµ khi nhê «ng ch¾t n−íc c¬m giïm, bÞ la m¾ng nã im råi bá sang nhµ ngo¹i → §ã lµ sù ph¶n øng tù nhiªn cña ®øa trÎ khi gÇn 8 n¨m xa ba. Ng−êi ®µn «ng xuÊt hiÖn víi h×nh hµi kh¸c khiÕn nã ®ang t«n thê vµ nang niu h×nh ¶nh ng−êi cha trong bøc ¶nh. T×nh c¶m ®ã khiÕn ng−êi ®äc day døt vµ cµng thªm ®au xãt cho bao gia ®×nh v× chiÕn tranh mµ chÞu c¶nh chia l×a, yªu bÐ Thu v× nã ®ang dµnh cho cha nã mét t×nh c¶m ch©n thµnh vµ ®Çy kiªu h·nh. - Khi chia tay, phót gi©y nã kÞp nhËn ra «ng S¸u lµ ng−êi cha trong bøc ¶nh, nã oµ khãc tøc t−ëi cïng tiÕng gäi nh− xÐ gan ruét mäi ng−êi khiÕn


chóng ta c¶m ®éng. Nh÷ng hµnh ®éng «m h«n ba cña bÐ Thu xóc ®éng m¹nh cho ng−êi ®äc. * T×nh c¶m cña ng−êi lÝnh dµnh cho con s©u s¾c : - ¤ng S¸u yªu con, ë chiÕn tr−êng nçi nhí con lu«n giµy vß «ng. ChÝnh v× vËy vÒ tíi quª, nh×n thÊy Thu, «ng ®· nh¶y véi lªn bê khi xuång ch−a kÞp cÆp bÕn vµ ®Þnh «m h«n con cho tho¶ nâi nhí mong. Sù ph¶n øng cña Thu khiÕn «ng khùng l¹i, ®au tª t¸i. - MÊy ngµy vÒ phÐp, «ng lu«n t×m çch gÇn gòi con mong bï l¹i cho con nh÷ng th¸ng xa çch nh−ng con bÐ b−íng bØnh khiÕn «ng ch¹nh lßng. Bùc ph¶i ®¸nh con song vÉn kiªn tr× thuyÕt phôc nã. Sù hôt hÉng cña ng−êi cha khiÕn ta cµng c¶m th«ng chia sÎ nh÷ng thiÖt thßi mµ ng−êi lÝnh ph¶i chÞu ®ùng, nhËn thÊy sù hi sinh cña çc anh thËt lín lao. - Phót gi©y «ng ®−îc h−ëng h¹nh phóc thËt ng¾n ngñi vµ trong c¶nh Ðo le : lóc «ng ra ®i bÐ Thu míi nhËn ra ba vµ ®Ó ba «m, trao cho nã t×nh th−¬ng «ng h»ng Êp ñ trong lßng mÊy n¨m trêi. _________________________________________________________

Bµi 21 C©u 1. ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 8 ®Õn 10 c©u nhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt t¶ ng−êi cña NguyÔn Du qua ®o¹n trÝch “ChÞ em Thuý KiÒu” (Ng÷ v¨n 9 – TËp mét). * Gîi ý : HS viÕt ®−îc çc ý cô thÓ : - T¶ chÞ em Thuý KiÒu, NguyÔn Du sö dông bót ph¸p −íc lÖ t−îng tr−ng, lÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ®Ó so s¸nh víi vÎ ®Ñp cña con ng−êi : + Thuý VËn : §oan trang, phóc hËu, quý ph¸i : hoa c−êi, ngäc thèt, m©y thua n−íc tãc, tuyÕt nh−êng mμu da. + Thuý KiÒu : S¾c s¶o mÆn mμ, lμn thu thuû, nÐt xu©n s¬n, hoa ghen liÔu hên. - Dïng lèi Èn dô ®Ó vÝ von so s¸nh nh»m lµm næi bËt lªn vÎ ®Ñp ®µi

çc cña hai c« g¸i mµ qua ®ã, nhµ th¬ muèn ®Ò cao vÎ ®Ñp cña con ng−êi.

- Thñ ph¸p ®ßn bÈy, t¶ V©n tr−íc, KiÒu sau còng lµ mét bót ph¸p tµi hoa cña NguyÔn Du ®Ó nhÊn vµo nh©n vËt trung t©m : Thý KiÒu, qua ®ã lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña nµng KiÒu cïng nh÷ng dù b¸o vÒ nçi tru©n chuyªn cña cuéc ®êi nµng sau nµy.

C©u 2. ChÐp l¹i bèn c©u th¬ nãi lªn nçi nhí cha mÑ cña Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng−ng BÝch” vµ nhËn xÐt vÒ çch dïng tõ ng÷ h×nh ¶nh trong ®o¹n th¬. * Gîi ý :


Yªu cÇu : - ChÐp chÝnh x¸c 4 dßng th¬ :

Xãt ng−êi tùa cöa h«m mai, Qu¹t nång Êp l¹nh nh÷ng ai ®ã giê ?

S©n Lai çch mÊy n¾ng m−a, Cã khi gèc tö ®· võa ng−êi «m.

NhËn xÐt çch ö dông tõ ng÷ h×nh ¶nh trong ®o¹n th¬ : dïng nh÷ng ®iÓn tÝch, ®iÓn cè S©n Lai, gèc tö ®Ó thÓ hiÖn nçi nhí nhung vµ sù ®au ®ín, d»n vÆt kh«ng lµm trßn ch÷ hiÕu cña KiÒu. Çc h×nh ¶nh ®ã võa gîi sù tr©n träng cña KiÒu ®èi víi cha mÑ võa thÓ hiÖn tÊm lßng hiÕu th¶o cña nµng. C©u 2 Suy nghÜ vÒ h×nh ¶nh ng−êi lÝnh trong bµi th¬ “§ång chÝ’ cña ChÝnh H÷u. * Gîi ý : VËn dông kÜ n¨ng lËp luËn vµo bµi viÕt ®Ó lµm næi bËt ch©n dung ng−êi lÝnh trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p qua bµi th¬ “§ång chÝ” víia nh÷ng ý c¬ b¶n sau:

a. Giíi thiÖu §ßng chÝ lµ s¸ng t¸c cña nhµ th¬ ChÝnh H÷u viÕt vµo n¨m 1948, thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Ch©n dung ng−êi lÝnh hiÖn lªn ch©n thùc, gi¶n dÞ víi t×nh ®ång chÝ nång hËu, s−ëi Êm tr¸i tim ng−êi lÝnh trªn nh÷ng chÆng ®−êng hµnh qu©n.

b. Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng−êi lÝnh: * Nh÷ng ng−êi n«ng d©n ¸o v¶i vµo chiÕn tr−êng : Cuéc trß chuyÖn gi÷a anh – t«i, hai ng−êi chiÕn sÜ vÒ nguån gèc xuÊt th©n rÊt gÇn gòi ch©n thùc. Hä ra ®i tõ nh÷ng vïng quª nghÌo khã, n−íc mÆn ®ång chua. §ã chÝnh lµ c¬ së chung giai cÊp cña nh÷ng ng−êi lÝnh çch m¹ng. ChÝnh ®iÒu ®ã cïng môc ®Ých, cïng chung lÝ t−ëng ®· khiÕn hä tõ mäi ph−¬ng trêi xa l¹ tËp hîp l¹i trong hµng ngò qu©n ®éi çch m¹ng vµ trë nªn th©n quen víi nhau. Lêi th¬ méc m¹c ch©n chÊt nh− chÝnh t©m hån tù nhiªn cña hä. * T×nh ®ång chÝ cao ®Ñp cña nh÷ng ng−êi lÝnh : - T×nh ®ång chÝ ®−îc n¶y sinh tõ sù chung nhiÖm vô, s¸t çnh bªn nhau chiÕn ®Êu : Sóng bªn sóng ®Çu s¸t bªn ®Çu. - T×nh ®ång chÝ ®ång ®éi n¶y në vµ thµnh bÒn chÆt trong sù chan hoµ, chia se mäi gian lao còng nh− niÒm vui, ®ã lµ mèi t×nh tri kØ cña nh÷ng ng−êi b¹n chÝ cèt mµ t¸c gi¶ ®· biÓu hiÖn b»ng mét h×nh ¶nh thËt cô thÓ, gi¶n dÞ mµ hÕt søc gîi c¶m : §ªm rÐt chung ch¨n thμnh ®«i tri kØ. Hai tiÕng ®ång chÝ vang lªn t¹o thµnh mét dßng th¬ ®Æc biÑt, ®ã lµ mét lêi kh¼ng ®Þnh, lµ thµnh qu¶, céi nguån vµ sù h×nh thµnh cña t×nh ®ång chÝ keo s¬n gi÷a nh÷ng ng−êi ®ång ®éi. T×nh ®ång chÝ gióp ng−êi lÝnh v−ît qua mäi khã kh¨n gian khæ :


+ Gióp häc chia sÎ, c¶m thong s©u xa nh÷ng t©m t−, nçi lßng cña nhau : Ruéng n−¬ng anh giöi b¹n th©n cμy … GiÕng n−íc gè ®a nhí ng−êi ra lÝnh. .(Tr97- CBKT) §Ò 2 . C¶m nhËn cña em vÒ vÎ nªn th¬ ë chèn Sa Pa lÆng lÏ sau khi ®äc ¸ng v¨n xu«i “LÆng lÏ Sa Pa” cña NguyÔn Thµnh Long. (Dµn bµi TLV – tr 100) Chuyªn ®Ò 1

PhÇn v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam x−¬ng

(TrÝch “TruyÒn k× m¹n lôc” – NguyÔn D÷) I/ Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm ? Nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm. 1. NguyÔn D÷ lµ nhµ v¨n tiªu biÓu cña VHVN nöa ®Çu thÕ kØ XVI. §©y lµ thêi k× x· héi phong kiÕn ViÖt Nam cã nhiÒu biÕn ®éng vµ khñng ho¶ng. Nh÷ng gi¸ trÞ chÝnh thèng cña Nho gi¸o bÞ nghi ngê, ®¶o lén. §Æc biÖt chiÕn tranh gi÷a çc tËp ®oµn phong kiÕn Lª – TrÞnh – M¹c g©y ra nh÷ng lo¹n l¹c, rèi ren liªn miªn trong ®êi sèng x· héi. Gièng nh− nhiÒu tri thøc kh¸c cña thêi ®¹i m×nh. NguyÔn D÷ ch¸n n¶n vµ bi phÉn tr−íc thêi cuéc. ChÝnh v× thÕ, sau khi ®ç H−¬ng Cèng, «ng chØ lµm quan mét n¨m råi ço quan vÒ ë Èn. ? ThÓ lo¹i truyÒn k× + TruyÒn k×: lµ thÓ lo¹i v¨n xu«i tù sù cã nguån gèc tõ Trung Quèc, thÞnh hµnh tõ thêi §−êng. TruyÒn k× th−êng dùa vµo nh÷ng cèt truyÖn d©n gian hoÆc d· sö. Trªn c¬ së ®ã, nhµ v¨n h− cÊu, s¾p xÕp l¹i çc t×nh tiÕt, t« ®©m thªm çc nh©n vËt… ë truyÒn k×, cã sù ®an xen gi÷a thùc vµ ¶o. §Æc biÖt, çc yÕu tè k× ¶o trë thµnh ph−¬ng thøc kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ph¶n ¸nh hiÖn thùc vµ kÝ th¸c nh÷ng t©m sù, nh÷ng tr¶i nghiÖm cña nhµ v¨n.


“TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn d÷ lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho thÓ lo¹i truyÒn k× ë ViÖt Nam. ? T¸c phÈm “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” 2. Lµ mét trong 20 t¸c phÈm cña “TruyÒn k× m¹n lôc”. Qua cuéc ®êi cña Vò N−¬ng, NguyÔn D÷ tè ço cuéc chiÕn tranh phi nghÜa ®· lµm vì tan h¹nh phóc løa ®«i, ®ång thêi thÓ hiÖn sù c¶m th«ng s©u s¾c víi kh¸t väng h¹nh phóc còng nh− bi kÞch cña ng−êi phô n÷ trong x· héi x−a. T¸c phÈm còng lµ sù suy ngÉm, day døt tr−íc sù mong manh cña h¹nh phóc trong kiÕp ng−êi ®Çy bÊt tr¾c. 3. T¸c phÈm cho thÊy nghÖ thuËt x©y dùng tÝnh çch nh©n vËt giµ dÆn. Sù ®an xen thùc ¶o mét çch nghÖ thuËt, mang tÝnh thÈm mÜ cao. II/ H−íng dÉn tiÕp nhËn ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng lµ mét truyÖn ng¾n ®Æc s¾c c¶ vÒ néi dung lÉn nghÖ thuËt trong t¸c phÈm TruyÒn k× m¹n lôc cña NguyÔn D÷. TruyÖn ®· thÓ hiÖn ®−îc sù phèi hîp hµi hoµ gi÷a chÊt hiÖn thùc (c©u chuyÖn ®−îc l−u truyÒn trong d©n gian) víi nh÷ng nÐt nghÖ thuËt ®Æc tr−ng cña thÓ lo¹i truyÒn k× (yÕu tè k× l¹ hoang ®−êng). 1. Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm : ? Nªu gi¸ trÞ hiÖn thùc cña t¸c phÈm 1.1Gi¸ trÞ hiÖn thùc a. T¸c phÈm ®· ®Ò cËp tíi sè phËn bi kÞch cña ng−êi phô n÷ d−íi chÕ ®é phong kiÕn th«ng qua h×nh t−îng nh©n vËt Vò N−¬ng Vèn lµ ng−êi con g¸i xuÊt th©n tõ tÇng líp b×nh d©n thuú mÞ, nÕt na ; t− dung tèt ®Ñp. Khi chång ®i lÝnh. Vò N−¬ng mét m×nh võa ch¨m sãc, thuèc thang ma chay cho mÑ chång võa nu«i con, ®¶m ®ang, tËn t×nh, chu ®¸o. §Ó råi khi chµng Tr−¬ng trë vÒ, chØ v× c©u nãi ng©y th¬ cña bÐ §¶n mµ tr−¬ng Sinh ®· nghi ngê lßng thuû chung cña vî. Tõ chç nãi bãng giã xa x«i, råi m¾ng chöi, h¾t hñi vµ cuèi cïng lµ ®uæi Vò N−¬ng ra khái nhµ, Tr−¬ng Sinh ®· ®Èy Vò N−¬ng tíi b−íc ®−êng cïng quÉn vµ bÕ t¾c, ph¶i chän çi chÕt ®Ó tù minh oan cho m×nh. b. TruyÖn cßn ph¶n ¸nh hiÖn thùc vÒ XHPKN víi nh÷ng biÓu hiÖn bÊt c«ng v« lÝ. §ã lµ mét x· héi dung tóng cho quan niÖm träng nam khinh n÷, ®Ó cho Tr−¬ng Sinh – mét kÎ thÊt häc, vò phu ngang nhiªn chµ ®¹p lªn gi¸ trÞ nh©n phÈm cña ng−êi vî hiÒn thôc nÕt na. - XÐt trong quan hÖ gia ®×nh, th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña Tr−¬ng Sinh chØ lµ sù ghen tu«ng mï qu¸ng, thiÕu c¨n cø → (chØ dùa vµo c©u nãi v« t×nh cña ®øa trÎ 3 tuæi, bá ngoµi tai mäi lêi thanh minh cña vî vµ lêi can ng¨n cña hµng xãm). - Nh−ng xÐt trong quan hÖ x· héi : hµnh ®éng ghen tu«ng cña Tr−¬ng Sinh kh«ng ph¶i lµ mét tr¹ng th¸i t©m lÝ bét ph¸t trong c¬n nãng giËn bÊt th−êng mµ lµ hÖ qu¶ cña mét lo¹i tÝnh çch – s¶n phÈm cña x· héi ®−¬ng thêi.


? Nguyªn nh©n cña çi chÕt Vò N−¬ng NÕu Tr−¬ng Sinh lµ thñ ph¹m trùc tiÕp g©y nªn çi chÕt cña Vò N−¬ng th× nguyªn nh©n s©u xa lµ do chÝnh XHPK bÊt c«ng – x· héi mµ ë ®ã ng−êi phô n÷ kh«ng thÓ ®øng ra ®Ó b¶o vÖ cho gi¸ trÞ nh©n phÈm cña m×nh, vµ lêi buéc téi, gì téi cho ng−êi phô n÷ bÊt h¹nh Êy l¹i phô thuéc vµo nh÷ng c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ 3 tuæi (lêi bÐ §¶n). §ã lµ ch−a kÓ tíi mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a : do CTPK – dï kh«ng ®−îc miªu t¶ trùc tiÕp, nh−ng cuéc CT Êy ®· t¸c ®éng hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi sè phËn tõng nh©n vËt trong t¸c phÈm : + Ng−êi mÑ sÇu nhí con mµ chÕt + VN vµ TS ph¶i sèng c¶nh chia l×a + BÐ §¶n sinh ra ®· thiÕu thèn t×nh c¶m cña ng−êi cha vµ khi cha trë vÒ th× mÊt mÑ §©y lµ mét c©u chuyÖn diÔn ra ®Çu thÕ kØ XV (cuéc chiÕn tranh x¶y ra thêi nhµ Hå) ®−îc truyÒn tông trong d©n gian, nh−ng ph¶i ch¨ng qua ®ã, t¸c phÈm cßn ngÇm phª ph¸n cuéc néi chiÕn ®Ém m¸u trong x· héi ®−¬ng thêi (thÕ kØ XVI). ? Nªu gi¸ trÞ nh©n ®¹o * Kh¸i niÖm nh©n ®¹o: lßng yªu th−¬ng, sù ngîi ca, t«n träng gi¸ trÞ, phÈm chÊt, vÎ ®Ñp, tµi n¨ng… vµ quyÒn lîi cña con ng−êi. 1.2. Gi¸ trÞnh©n ®¹o: BiÓu hiÖn tr−íc hÕt lµ: a. Th¸i ®é ngîi ca, t«n träng vÎ ®Ñp cña ng−êi phô n÷ th«ng qua h×nh t−îng nh©n vËt Vò N−¬ng. - XuÊt th©n tõ tÇng líp b×nh d©n nh−ng ë Vò N−¬ng ®· héi tô ®Çy ®ñ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ng−êi PNVN theo quan ®iÓm Nho gi¸o (cã ®ñ tam tßng, tø ®øc). - §Æc biÖt t¸c gi¶ ®· ®Æt nh©n vËt trong çc mèi quan hÖ ®Ó lµm to¸t lªn vÎ ®Ñp Êy. + Víi chång: nµng lµ ng−êi vî hiÒn thôc lu«n biÕt “Gi÷ g×n khu«n phÐp, kh«ng tõng ®Ó lóc nμo vî chång ph¶i ®Õn thÊt hoμ”. + Víi con: nµng lµ ng−êi mÑ dÞu dµng, giµu t×nh yªu th−¬ng (chi tiÕt nµng chØ bãng m×nh trªn v¸ch vµ b¶o ®ã lµ cha §¶n còng xuÊt ph¸t tõ tÊm lßng ng−êi mÑ, ®Ó con trai m×nh bít ®i c¶m gi¸c thiÕu v¾ng t×nh c¶m cña ng−êi cha) + Víi mÑ chång: nµng ®· lµm trßn bæn phËn cña mét ng−êi con d©u hiÕu th¶o (thay chång ch¨m sãc mÑ, ®éng viªn khi mÑ buån, thuèc thang khi mÑ èm, lo ma chay chu ®¸o khi mÑ qua ®êi) - Nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña Vò N−¬ng cßn ®−îc thÓ hiÖn ngay c¶ khi nµng sèng cuéc sèng cña mét cung n÷ d−íi thuû cung. + S½n sµng tha thø cho Tr−¬ng Sinh + Mét mùc th−¬ng nhí chång con nh−ng kh«ng thÓ trë vÒ v× ®· nÆng ¬n nghÜa ®èi víi Linh Phi…


⇒ Ta thÊy, NguyÔn D÷ ®· dµnh cho nh©n vËt mét th¸i ®é yªu mÕn, tr©n träng qua tõng trang truyÖn, tõ ®ã kh¾c ho¹ thµnh c«ng h×nh t−îng nh©n vËt ng−êi phô n÷ víi ®Çy ®ñ nh÷ng phÈm chÊt ®Ñp. b. C©u chuyÖn cßn ®Ò cao triÕt lÝ nh©n nghÜa ë hiÒn gÆp lµnh qua phÇn kÕt thóc cã hËu gièng nh− rÊt nhiÒu nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch ViÖt Nam. - Víi ®Æc tr−ng riªng cña thÓ lo¹i truyÖn truyÒn k×, NguyÔn d÷ ®· s¸ng t¹o thªm phÇn cuèi cña c©u chuyÖn. VN ®· kh«ng chÕt, hay nãi ®óng h¬n, nµng ®−îc sèng kh¸c b×nh yªn vµ tèt ®Ñp h¬n ë chãn thuû cung. Qua ®ã cã thÓ thÊy râ −íc m¬ cña ng−êi x−a (còng lµ cña t¸c gi¶) vÒ mét x· héi c«ng b»ng, tèt ®Ñp mµ ë ®ã, con ng−êi sèng vµ ®èi xö víi nhau b»ng lßng nh©n ¸i, ë ®ã nh©n phÈm cña con ng−êi ®−îc t«n träng ®óng møc. Oan th× ph¶i ®−îc gi¶i, ng−êi hiÒn lµnh l−¬ng thiÖn nh− Vò N−¬ng ph¶i ®−îc h−ëng h¹nh phóc. ? Nªu gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm 1.3 Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: - §©y lµ mét t¸c phÈm ®−îc viÕt theo lèi truyÖn truyÒn k× → tÝnh chÊt truyÒn k× ®−îc thÓ hiÖn qua kÕt cÊu hai phÇn: + Vò n−¬ng ë trÇn gian + Vò N−¬ng ë thuû cung Víi kÕt c©u hai phÇn nµy, t¸c gi¶ ®· kh¾c ho¹ ®−îc mét çch hoµn thiªn vÎ ®Ñp h×nh t−îng nh©n vËt Vò N−¬ng. MÆt kh¸c, còng nh− kÕt cÊu cña truyÖn cæ tÝch TÊm Çm → KÕt c©u hai phÇn ë “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” ®· gãp phÇn thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ lÏ c«ng b»ng trong cuéc ®êi (ë hiÒn gÆp lµnh). Tuy nhiªn, nÕu c« TÊm sau nh÷ng lÇn ho¸ th©n ®· ®−îc trë vÒ vÞ trÝ hoµng hËu, sèng h¹nh phóc trän ®êi th× Vò n−¬ng l¹i chØ tho¸ng hiÖn vÒ råi vÜnh viÔn biÕn mÊt. - ChÊt hoang ®−êng k× ¶o cuèi truyÖn h×nh nh− còng lµm t¨ng thªm ý nghÜa phª ph¸n ®èi víi hiÖn thùc: dï oan ®· ®−îc gi¶i nh−ng ng−êi ®· chÕt th× kh«ng thÓ sèng l¹i ®−îc → Do ®ã, bµi häc gi¸o dôc ®èi víi nh÷ng kÎ nh− Tr−¬ng Sinh cµng thªm s©u s¾c h¬n. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn nghÖ thuËt t¹o tÝnh kÞch trong c©u chuyÖn mµ yÕu tè th¾t nót vµ gì nót cña tÊn kÞch Êy chØ lµ c©u nãi cña mét ®øa trÎ 3 tuæi (BÐ §¶n). Qua ®ã thÓ hiÖn sù bÊt c«ng v« lÝ ®èi víi ng−êi phô n÷ trong x· héi Êy. III/ Thùc hµnh luyÖn tËp §Ò bµi Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” cña NguyÔn D÷

I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch−¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n.


- V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam th−êng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ng−êi, ®ång t×nh th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ng−êi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ng−êi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ng−êi - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ng−êi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng. - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th−¬ng cña nh©n vËt Vò N−¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nh−ng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã çch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c.

II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn con ng−êi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch−¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong çc t¸c phÈm v¨n ch−¬ngngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c. - “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷. B- Th©n bµi: 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ng−êi qua vÎ ®Ñp cña Vò N−¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n - Vò N−¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ çi nh×n ng−êi kh¸ ®Æc biÖt cña t− t−ëng nh©n v¨n NguyÔn D÷. - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ng−êi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô d−ìng; ®ãi víi con rÊt mùc yªu th−¬ng. - §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ng−êi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa: + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh. + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®−îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ. + Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n−¬ng tùa vµ chµng v× cã çi thó vui nghi gia nghi thÊt” Tãm l¹i : d−íi ¸nh s¸ng cña t− t−ëng nh©n v¨n®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch−¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ng−êi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶. 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N−¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tr−íc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu.


- §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¾p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®−îc h−ëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng: + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ ch−a mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ng−êi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî). + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y,… sen rò trong ao, liÔu tμn tr−íc giã,… çi Ðn l×a ®μn,…” mµ ng−êi chång vÉn kh«ng ®éng lßng. + Con ng−êi ttrong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn çi chÕt oan khuÊt Bi kÞch ®êi nμng lμ tÊn bi kÞch cho çi ®Ñp bÞ chμ ®¹p n¸t tan, phò phμng. 3. Nh−ng víi tÊm lßng yªu th−¬ng con ng−êi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ng−êi trong s¸ng cao ®Ñp nh− nµng ®∙ chÕt oan khuÊt. - M−în yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N−¬ng trë vÒ ®Ó ®−îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÌ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n x−a. - Nh−ng Vò N−¬ng ®−îc t¸i t¹o kh¸c víi çc nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ®−îc n÷a”. - H¹nh phóc vÉn chØ lµ −íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®−îc). 4. Víi niÒm xãt th−¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lkùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ng−êi. - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,…) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr−¬ng Sinh, ng−êi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu. - ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr−¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó c−íi Vò N−¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ng−êi. NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr−¬ng, cho nã m¹ng d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI. C- KÕt bµi: - “ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng” lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ng−êi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn. - T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th−¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c. __________________________________________________________

_


chÞ em thuý kiÒu (TrÝch triuyÖn kiÒu - nguyÔn du)

A. Giíi thiÖu 1. “ChÞ em Thuý KiÒu” lµ ®o¹n trÝch ë phÇn më ®Çu “truyÖn KiÒu”, giíi thiÖu gia c¶nh nhµ V−¬ng viªn ngo¹i. NguyÔn Du dµnh 24 c©u th¬ ®Ó nãi vÒ chÞ em Thuý KiÒu, Thuý V©n. 2. §oan th¬ gåm 3 phÇn : + 4 c©u ®Çu : giíi thiÖu chung vÒ hai chÞ em Thuý KiÒu + 4 c©u tiÕp : gîi t¶ vÎ ®Ñp thuý V©n + 16 c©u cßn l¹i : gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý KiÒu KÕt cÊu nh− thÕ lµ chÆt chÏ, thÓ hiÖn çch miªu t¶ nh©n vËt tinh tÕ cña NguyÔn Du: tõ Ên t−îng chung vÒ vÎ ®Ñp hai chÞ em, nhµ th¬ gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n lµm nÒn ®Ó cùc t¶ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu B. H−íng dÉn tiÕp cËn v¨n b¶n §oan trÝch “ChÞ em Thuý KiÒu” trong TruyÖn KiÒu ®· gîi t¶ ®−îc vÎ dÑp ®Æc s¾c cña hai c« con g¸i nhµ hä V−¬ng. VÎ ®Ñp chung cña chÞ em Thuý KiÒu còng nh− vÎ ®Ñp cña tõng ng−êi ®−îc NguyÔn du kh¾c häc mét çch râ nÐt b»ng bót ph¸p −íc lÖ t−îng tr−ng. Tr−íc hÕt NguyÔn du giíi thiÖu vÎ dÑp chung vÒ hai chÞ em trong gia ®×nh:

§Çu hai ¶ tè nga, Thuý KiÒu lμ chÞ em lμ Thuý V©n.

TiÕp ®Õn, t¸c gi¶ giíi thiÖu mét çch kh¸i qu¸t nÐt ®Ñp chung vµ riªng cña hai chÞ em:

Mai cèt çch tuyÕt tinh thÇn, Mçi ng−êi mét mét vÎ m−êi ph©n vÑn m−êi.

B»ng bót ph¸p so s¸nh −íc lÖ, vÎ ®Ñp vÒ h×nh d¸ng (Mai cèt çch) vµ vÎ ®Ñp vÒ t©m hån( tuyÕt tinh thÇn) cña hai chÞ em ®−îc t«n lªn ®Õn ®é hoµn mÜ. C¶ hai ®Òu ®Ñp m−êi ph©n vÑn m−êi. Trong çi ®Ñp chung Êy cã çi dÑp riªng cña tõng ng−êi – Mçi ng−êi mét vÎ. Trõ c©u ®Çu, c¶ ba c©u sau mçi c©u ®−îc chia lµm hai vÕ gîi cho ng−êi ®äc c¶m nhËn ®−îc vÎ ®Ñp cña m«ic ng−êi. Bèn c©u th¬ ®Çu lµ bøc tranh nÒn ®Ó tõ ®ã t¸c gi¶ dÉn ng−êi ®äc lÇn l−ît chiªm ng−ìng s¾c ®Ñp cña tõng ng−êi. Bèn c©u tiÕp theo t¸c gi¶ ®Æc t¶ nhan s¾c Thuý V©n – Mét con ng−êi phóc hËu, ®oan trang. Nµng cã vÎ ®Ñp cao sang quý ph¸i trang träng kh¸c vêi. Vèn lµ bót ph¸p nghÖ thuËt −íc lÖ truyÒn thèng nh−ng vÎ ®Ñp cña Thuý v©n l¹i hiÖn lªn mét çch cô thÓ : Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang – Hoa c−êi ngäc thèt ®oan trang – M©y thua n−íc tãc tuyÕt nh−êng mµu da. Tõ khu«n m¨t, nÐt ngµi, tiÕng c−êi, giäng nãi, m¸i tãc, lµn da ®Òu ®−îc so s¸nh víi tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt. ThÐ lµ vÎ ®Ñp cña Thuý V©n cø dÇn ®−îc béc lé theo thñ ph¸p Èn dô, nh©n ho¸ tµi t×nh


cña t¸c gi¶. VÎ ®Ñp cña Thuý V©n lµ vÎ ®Ñp gÇn gòi, hoµ hîp víi thiªn nhiªn. NÕu nh− Thuý V©n ®−îc m« t¶ víi vÎ ®Ñp hoµn h¶o th× vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu cßn v−ît lªn trªn çi hoµn h¶o Êy. KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ. §©y lµ mét thñ ph¸p nghÖ thuËt cña v¨n ch−¬ng cæ. Tõ çi ®Ñp cña Thuý V©n, NguyÔn Du chØ cÇn giíi thiÖu mét c©u : KiÒu cµng s¾c s¶o mÆnmµ, thÕ lµ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu ®· v−ît lªn trªn vÎ ®Ñp cña Thuý V©n (s¾c s¶o) vµ t©m hån (mÆ nmµ). T¶ V©n tr−íc, t¶ Kªuf sau ®ã lµ çch t¸c gi¶ m−în V©n ®Ó t¶ KiÒu. Qua vÎ ®Ñp cña V©n mµ ng−êi ®äc h×nh dung ra vÓ ®Ñp cña KiÒu. ë V©n tr¸c gi¶ kh«ng hÒ t¶ ®«i m¾t, cßn ë KiÒu t¸c gi¶ l¹i ®Æc t¶ ®«i m¾t. VÉn lµ nghÖ thuËt −íc lÖ t−îng tr−ng, ®«i m¾t cña KiÒu ®−îc so s¸nh víi : LÇn thu thuû, nÐt xu©n s¬n. Çi s¾c ¶o mÆn mµ cña ®«i m¾t chÝnh lµ biÓu hiÖn cña vÎ ®Ñp t©m hån. Víi ®Ñp cña Thuý V©n lµ vÎ ®Ñp ®oan trang, phóc hËu, thiªn nhiªn s½n sµng thua vµ nh−êng cßn vÎ ®Ñp cña KiÒu lµm cho thiªn nhiªn

________________________________________________

«n luyÖn &båi dìng ng÷ v¨n 9 vµo THPT N¨m häc : 2007 - 2008

Chuyªn ®Ò Tu tõ tõ vùng TiÕng ViÖt

Bµi 1: So s¸nh

I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 1. ThÕ nµo lµ so s¸nh? So s¸nh lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt sù viÖc kh¸c cã nÐt t-¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. VD:

- Trong nh tiÕng h¹c bay qua §ôc nh tiÕng suèi míi sa nöa vêi.

(NguyÔn Du) - Má Cèc nh çi dïi s¾t, chäc xuyªn c¶ ®Êt (T« Hoµi) 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh So s¸nh lµ çch c«ng khai ®èi chiÕu çc sù vËt víi nhau, qua ®ã nhËn thøc ®îc sù vËt mét çch dÔ dµng cô thÓ h¬n. V× vËy mét phÐp so s¸nh th«ng thêng gåm 4 yÕu tè: - VÕ A : §èi tîng (sù vËt) ®îc so s¸nh. - Bé phËn hay ®Æc ®iÓm so s¸nh (ph¬ng diÖn so s¸nh). - Tõ so s¸nh. - VÕ B : Sù vËt lµm chuÈn so s¸nh.


Ta cã s¬ ®å sau ®©y: YÕu tè 1 YÕu tè 2 YÕu tè 3 YÕu tè 4

VÕ A (Sù vËt ®îc so

s¸nh)

Ph¬ng diÖn

so s¸nh

Tõ so s¸nh

VÕ B (Sù vËt dïng ®Ó lµm

chuÈn so s¸nh) M©y

Bµ giµ Dõa

Tr¾ng sãng s¸nh ®ñng ®Ønh

Nh Nh

Nh lµ

b«ng b¸t níc chÌ ®øng ch¬i

+ Trong 4 yÕu tè trªn ®©y yÕu tè (1) vµ yÕu tè (4) ph¶i cã mÆt. NÕu v¾ng mÆt c¶ yÕu tè (1) th× gi÷a yÕu tè (1) vµ yÕu tã (4) ph¶i cã ®iÓm t¬ng ®ång quen thuéc. Lóc ®ã ta cã Èn dô. Khi ta nãi : C« g¸i ®Ñp nh hoa lµ so s¸nh. Cßn khi nãi : Hoa tμn mμ l¹i thªm t¬i (NguyÔn Du) th× hoa ë ®©y lµ Èn dô. + YÕu tè (2) vµ (3) cã thÓ v¾ng mÆt. Khi yÕu tè (2) v¾ng mÆt ngêi ta gäi lµ so s¸nh ch×m v× ph¬ng diÖn so s¸nh (cßn gäi lµ mÆt so s¸nh) kh«ng lé ra do ®ã sù liªn tëng réng r·i h¬n, kÝch thÝch trÝ tuÖ vµ t×nh c¶m ngêi ®äc nhiÒu h¬n. + YÕu tè (3) cã thÓ lµ çc tõ nh: giãng, tùa, kh¸c nµo, tùa nh, gièng nh, lµ, bao nhiªu,…bÊy nhiªu, h¬n, kÐm … Mçi yÕu tè ®¶m nhËn mét s¾c th¸i biÓu c¶m kh¸c nhau: - Nh cã s¾c th¸i gi¶ ®Þnh - Lµ s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh - Tùa thÓ hiÖn møc ®ä cha hoµn h¶o,…

+ TrËt tù cña phÐp so s¸nh cã khi ®îc thay ®æi. VD:

Nh chiÕc ®¶o bèn bÒ chao mÆt sãng Hån t«i vang tiÕng väng cña hai miÒn.

3. Çc kiÓu so s¸nh Dùa vµo môc ®Ých vµ çc tõ so s¸nh ngêi ta chia phÐp so s¸nh thµnh hai kiÓu: a) So s¸nh ngang b»ng PhÐp so s¸nh ngang b»ng thêng ®îc thÓ hiÖn bëi çc tõ so s¸nh sau ®©y: lµ, nh, y nh, tùa nh, gièng nh hoÆc cÆp ®¹i tõ bao nhiªu…bÊy nhiªu. Môc ®Ých cña so s¸nh nhiÒu khi kh«ng ph¶i lµ t×m sù gièng nhau hay kh¸c nhau mµ nh»m diÔn t¶ mét çch h×nh ¶nh mét bé phËn hay ®Æc ®iÓm nµo ®ã cña sù vËt gióp ngêi nghe, ngêi ®äc cã c¶m gi¸c hiÓu biÕt sù vËt mét çch cô thÓ sinh ®éng. V× thÕ phÐp so s¸nh thêng mang tÝnh chÊt cêng ®iÖu. VD: Cao nh nói, dμi nh s«ng (Tè H÷u) b) So s¸nh h¬n kÐm Trong so s¸nh h¬n kÐm tõ so s¸nh ®îc sö dông lµ çc tõ : h¬n, h¬n lμ, kÐm, kÐm g×…


VD: - Ng«i nhµ sµn dµi h¬n c¶ tiÕng chiªng Muèn chuyÓn so s¸nh h¬n kÐm sang so s¸nh ngang b»ng ngêi ta thªm mét trong çc tõ phñ ®Þnh: Kh«ng, cha, ch¼ng vµo trong c©u vµ ngîc l¹i. VD: Bãng ®¸ quyÕn rò t«i h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc. Bãng ®¸ quyÕn rò t«i kh«ng h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc. 4. T¸c dông cña so s¸nh + So s¸nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ sinh ®éng. PhÇn lín çc phÐp so s¸nh ®Òu lÊy çi cô thÓ so s¸nh víi çi kh«ng cô thÓ hoÆc kÐm cô thÓ h¬n, gióp mäi ngêi h×nh dung ®îc sù vËt, sù viÖc cÇn nãi tíi vµ cÇn miªu t¶. VD:

C«ng cha nh nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra.

(Ca dao) + So s¸nh cßn gióp cho c©u v¨n hµm sóc gîi trÝ tëng tîng cña ta bay bæng. V× thÕ trong th¬ thÓ hiÖn nhiÒu phÐp so s¸nh bÊt ngê. VD:

Tμu dõa chiÕc lîc ch¶i vμo m©y xanh Çch so s¸nh ë ®©y thËt bÊt ngê, thËt gîi c¶m. YÕu tè (2) Vµ YÕu tè (3) bÞ lîc bá. Ngêi ®äc ngêi nghe tha hå mµ tëng tîng ra çc mÆt so s¸nh kh¸c nhau lµm cho h×nh tîng so s¸nh ®îc nh©n lªn nhiÒu lÇn. II/ Bµi tËp 1. Trong c©u ca dao :

Nhí ai båi hæi båi håi Nh ®øng ®èng löa nh ngåi ®èng than

a) Tõ båi hæi båi håi lµ tõ g×? b) G¶i nghÜa tõ l¸y båi hæi båi håi c) Ph©n tÝch çi hay cña c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i.

Gîi ý: a) §©y lµ tõ l¸y chØ møc ®é cao. b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ cø trë ®i trë l¹i trong c¬ thÓ con ngêi. c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu tîng chØ ®îc béc lé b»ng çch ®a ra h×nh ¶nh cô thÓ: ®øng ®èng löa, ngåi ®èng than ®Ó ngêi kh¸c hiÓu ®îc çi m×nh muèn nãi mét çch dÔ dµng. H×nh ¶nh so s¸nh cã tÝnh chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gîi c¶m. 2. PhÐp so s¸nh sau ®©y cã g× ®Æc biÖt:

MÑ giμ nh chuèi vμ h¬ng Nh x«i nÕp mét, nh ®êng mÝa lau.

(Ca dao)


Gîi ý: Chó ý nh÷ng chç ®Æc biÖt sau ®©y: - Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh bÞ lîc bá. VÕ (B) lµ chuÈn so s¸nh kh«ng ph¶i cã mét mµ cã ba: chuèi vμ h¬ng – x«i nÕp mét - ®êng mÝa lau lµ nh»m môc ®Ých ca ngîi ngêi mÑ vÒ nhiÒu mÆt, mÆt nµo còng cã nhiÒu u ®iÓm ®¸ng quý. 3. T×m vµ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cña so s¸nh) trong çc c©u th¬ sau: a) Ngoμi thÒm r¬i chiÕc la ®a

TiÕng r¬i rÊt máng nh lμ r¬i nghiªng. (TrÇn §¨ng Khoa) b) Quª h¬ng lμ chïm khuÕ ngät

Cho con chÌo h¸i mçi ngμy Quª h¬ng lμ ®êng ®i häc

Con vÒ rîp bím vμng bay. (§ç Trung Qu©n) Gîi ý: Chó ý ®Õn çc so s¸nh a) TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät Quª h¬ng lµ ®êng ®i häc __________________________________________________________

___ Bµi 2 : Nh©n ho¸ I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 1. ThÕ nµo lµ nh©n ho¸ ? Nh©n ho¸ lµ çch gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiÖn tîng thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Î gäi hoÆc t¶ con ngêi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi ®å vËt, … trë nªn gÇn gòi víi con ngêi, biÓu thÞ ®-îc nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m cña con ngêi. Tõ nh©n ho¸ nghÜa lµ trë thµnh ngêi. Khi gäi t¶ sù vËt ngêi ta thêng g¸n cho sù vËt ®Æc tÝnh cña con ngêi. Çch lµm nh vËy ®îc gäi lµ phÐp nh©n ho¸. VD:

C©y dõa S¶i tay

B¬i Ngän mïng t¬i

Nh¶y móa


(TrÇn §¨ng Khoa) 2. Çc kiÓu nh©n ho¸ Nh©n ho¸ ®îc chia thµnh çc kiÓu sau ®©y: + Gäi sù vËt b»ng nh÷ng tõ vèn gäi ngêi VD: DÕ Cho¾t ra cöa, hÐ m¾t nh×n chÞ Cèc. Råi hái t«i : - ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tríc cöa nhμ ta ®Êy h¶ ? (T« Hoµi) + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt sù vËt. VD :

Mu«n ngh×n c©y mÝa Móa g¬m

KiÕn Hμnh qu©n §Çy ®êng

(TrÇn §¨ng Khoa) + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cña thiªn nhiªn VD :

¤ng trêi MÆc ¸o gi¸p ®en

Ra trËn (TrÇn §¨ng Khoa) + Trß chuyÖn t©m sù víi vËt nh ®èi víi ngêi VD :

Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n r¬i xuèng ®Êt ?

Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n v¾t trªn vai

(Ca dao) Em hái c©y k¬ nia

Giã mµy thæi vÒ ®©u VÒ ph¬ng mÆt trêi mäc...

(Bãng c©y k¬ nia) 3. T¸c dông cña phÐp nh©n ho¸ PhÐp nh©n ho¸ lµm cho c©u v¨n, bµi v¨n thªm cô thÓ, sinh ®éng, gîi c¶m ; lµ cho thÕ giíi ®å vËt, c©y cèi, con vËt ®îc gÇn gòi víi con ngêi h¬n. VD :

B¸c giun ®μo ®Êt suèt ngμy H«m qua chÕt díi bãng c©y sau nhμ.

(TrÇn §¨ng Khoa)


II/ Bµi tËp 1. Trong c©u ca dao sau ®©y:

Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nμy Tr©u ¨n no cá tr©u cμy víi ta

Çch trß chuyÖn víi tr©u trong bµi ca dao trªn cho em c¶m nhËn g× ? Gîi ý: - Chó ý çch xng h« cña ngêi ®èi víi tr©u. Çch xng h« nh vËy thÓ hiÖn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cña con tr©u ®èi víi nhµ n«ng nh thÕ nµo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®îc c©u hái. 2. T×m phÐp nh©n ho¸ vµ nªu t¸c dông cña chóng trong nh÷ng c©u th¬ sau: a) Trong giã trong ma

Ngän ®Ìn ®øng g¸c Cho th¾ng lîi, nèi theo nhau

§ang hμnh qu©n ®i lªn phÝa tríc. (Ngän ®Ìn ®øng g¸c) Gîi ý: Chó ý çch dïng çc tõ vèn chØ ho¹t ®éng cña ngêi nh: - §øng g¸c, nèi theo nhau, hµnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc.

___________________________________________________________

Bµi 3 : Èn dô I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 1. ThÕ nµo lµ Èn dô ? Èn dô lµ çch gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt hiÖn kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. Èn dô thùc chÊt lµ mét kiÓu so s¸nh ngÇm trong ®ã yÕu tè so s¸nh gi¶m ®i chØ cßn yÕu tè lµm chuÈn so s¸nh ®îc nªu lªn. Muèn cã phÐp Èn dô th× gi÷a hai sù vËt hiÖn tîng ®îc so s¸nh ngÇm ph¶i cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nÕu kh«ng sÏ trë nªn khã hiÓu. C©u th¬:

Ngμy ngμy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á

(ViÔn Ph¬ng) MÆt trêi ë dßng th¬ thø hai chÝnh lµ Èn dô. HoÆc


MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng

(NguyÔn Khoa §iÒm) Ca dao cã c©u:

ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng ? BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn.

BÕn ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó l©m thêi biÓu thÞ ngêi cã tÊm lßng thuû chung chê ®îi, bëi nh÷ng h×nh ¶nh c©y ®a, bÕn níc thêng g¾n víi nh÷ng g× kh«ng thay ®æi lµ ®Æc ®iÓm quen thuéc ë nh÷ng cã ngêi cã tÊm lßng thuû chung. Èn dô chÝnh lµ mét phÐp chuyÓn nghÜa l©m thêi kh¸c víi phÐp chuyÓn nghÜa thêng xuyªn trong tõ vùng. Trong phÐp Èn dô, tõ chØ ®îc chuyÓn nghÜa l©m thêi mµ th«i. 2. Çc kiÓu Èn dô Dùa vµo b¶n chÊt sù vËt hiÖn tîng ®îc ®a ra so s¸nh ngÇm, ta chia Èn dô thµnh çc lo¹i sau: + Èn dô h×nh tîng lµ çch gäi sù vËt A b»ng sù vËt B. VD:

Ngêi Cha m¸i tãc b¹c (Minh HuÖ) LÊy h×nh tîng Ngêi Cha ®Ó gäi tªn B¸c Hå. + Èn dô çch thøc lµ çch gäi hiÖn tîng A b»ng hiÖn tîng B. VD:

VÒ th¨m quª B¸c lμng Sen Cã hμng r©m bôt thøp lªn löa hång.

(NguyÔn §øc MËu) Nh×n “hμng r©m bôt” víi nh÷ng b«ng hoa ®á rùc t¸c gi¶ tëng nh nh÷ng ngän ®Ìn “th¾p lªn löa hång”. + Èn dô phÈm chÊt lµ çch lÊy phÈm chÊt cña sù vËt A ®Ó chØ phÈm chÊt cña sù vËt B. VD:

ë bÇu th× trßn, ë èng th× dμi. Trßn vµ dµi ®îc l©m thêi chØ nh÷ng phÈm chÊt cña sù vËt B. + Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c lµ nh÷ng Èn dô trong ®ã B lµ mét c¶m gi¸c vèn thuéc mét lo¹i gi¸c quan dïng ®Ó chØ nh÷ng c¶m gi¸c A vèn thuéc çc lo¹i gi¸c quan kh¸c hoÆc c¶m xóc néi t©m. Nãi gän lµ lÊy c¶m gi¸c A ®Ó chØ c¶m gi¸c B. VD:

Míi ®îc nghe giäng hên dÞu ngät HuÕ gi¶i phãng nhanh mμ anh l¹i muén vÒ.

(Tè H÷u)


Hay:

§· nghe rÐt mít luån trong giã §· v¾ng ngêi sang nh÷ng chuyÕn ®ß

(Xu©n DiÖu) 3.T¸c dông cña Èn dô Èn dô lµm cho c©u v¨n thªm giµu h×nh ¶nh vµ mang tÝnh hµm sóc. Søc m¹nh cña Èn dô chÝnh lµ mÆt biÓu c¶m. Cïng mét ®èi tîng nhng ta cã nhiÒu çch thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau. (thuyÒn – biÓn, mËn - ®μo, thuyÒn – bÕn, biÓn – bê) cho nªn mét Èn dô cã thÓ dïng cho nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau. Èn dô lu«n biÓu hiÖn nh÷ng hµm ý mµ ph¶i suy ra míi hiÓu. ChÝnh v× thÕ mµ Èn dô lµm cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ hµm sóc, l«i cuèn ngêi ®äc ngêi nghe. VD : Trong c©u : Ngêi Cha m¸i tãc b¹c nÕu thay B¸c Hå m¸i tãc b¹c th× tÝnh biÓu c¶m sÏ mÊt ®i. II/ bµi tËp

Documents

On Thi ngu Van 9