ORTAK GİRİŞİMLER

ORTAK GİRİŞİMLER

•Ekonomik yapının dayatması•Büyüyen pazarlar •Giderek daha büyük ölçeklerde projelerin ortaya çıkması

gibi nedenlerle bir şirketin bu koşulları tek başına dayanmasının nesnelliği ortadan kalkmaktadır.

•büyük inşaat firmalarının daha esnek bir yapıya kavuşmaya çalışması,•departmanlarını kapatarak ve ya ayrı şirketler haline gelerek küçülmeleri, •bununla birlikte giderek büyük ölçekli projelerin ortaya çıkması

risklerin de büyümesine yol açtı.

Riski paylaşmak riskler büyüdükçe daha da önem kazandı.

Risk, inşaat firmaları tarafından ortaklık kurmada en önemli faktör olarak görülmeye başlandı.

Esnek ve küçük bir yapıya sahip olan inşaat firmaları yatırımlarının boşa gitmesi riskini azaltmak istemesiyle, tek bir iş için bir araya gelerek, iş bittikten sonra ayrılacak şekilde bir birlikteliğe gittiler.

İnşaat sektöründe bu stratejik işbirlikler kendilerini konsorsiyum ve iş ortaklığı şeklinde ortak girişim olarak gösterdi.

ORTAK GİRİŞİM

ORTAK GİRİŞİMİN TANIMI VE UNSURLARI

• Ortak Girişim (OG) ortak hedefleri başarmak, işi kazanmak ve riski azaltmak için uygun kaynakları kullanmak yoluyla en az iki firmanın ortak anlaşmalarıdır (Norwood ve Mansfield, 1991: 89).

• 4964 sayılı “Bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun”un değişiklikleri adapte edilmiş haliyle KİK m. 4, ortak girişimi “ihaleye katılmak üzere birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarında yaptıkları anlaşma ile oluşturulan iş ortaklığı veya konsorsiyumlar” olarak tanımlamaktadır. Bu tanımdan ortak girişimin iş ortaklığı ve konsorsiyum olarak iki türlü olduğu da anlaşılmaktadır.

İŞ ORTAKLIĞININ TANIMI

İş ortaklığı (Joint Venture), çok genel bir tanımlamayla, iktisadi bir amaca ulaşmak için birden fazla kimsenin güçlerini birleştirmeleri olarak tanımlanabilir.

İnşaat Sektöründe iş ortaklıkları; iki veya daha çok hukuken ve iktisaden bağımsız ve tüzel kişiliği bulunan şirketlerin, özellikle büyük çaplı ve belli bir işi ortaklaşa gerçekleştirmek ve kar elde etmek için kurdukları, başta risk, sermaye, teknoloji olmak üzere pek çok hususu paylaştıkları, ortaklaşa yönettikleri bir ortaklıktır.

İŞ ORTAKLIĞININ UNSURLARI

Ortaklık Unsuru:

Joint Venture bir ortaklık sözleşmesiyle kurulur. Ortaklık için kuruculardan ayrı bağımsız bir organisazyonun varlığı gerekir. Bu bağımsız organisazyonun mutlaka tüzel kişilik çatısı altında kurulması zorunludur.

Kişi Unsuru:

İki veya daha fazla birbirinden hukuken ve iktisaden bağımsız ortakların bir araya gelmeleri.

Ortak Amaç Unsuru:

Ortakların kar etmek için işi ortaklaşa yapma amacı.

Ortak Yönetim Unsuru:

Ortakların şirketi birlikte yönetmesi ilkesi.

Sınırlı Amaç ve Süre Unsuru:

Ortaklığın, belirli bir amaçla ve/veya öngörülen süre ile sınırlı olması.

Kişilerin belirli bir işi veya işler dizisini birlikte gerçekleştirmek amacıyla biraraya gelmeleri ve bunlardan her birinin diğerlerinden bağımsız olarak işin sadece bir bölümünün yerine getirilmesinin sorumluluğunu üstlenmeleri durumunda Konsorsiyum söz konusu olur.

KONSORSİYUM

• Konsorsiyumda, teşebbüslerin birleşmesi şart değildir. •Konsorsiyumlar belli işlerin belli teşebbüsler tarafından gerçekleştirilmesi için kurulur. Oysa iş ortaklığında belli bir işin ortak gerçekleştirilmesi vardır.•İş ortaklığında mal sahibi kendisine muhatab olarak

doğrudan iş ortaklığını görmekte, konsorsiyumda ise mal sahibinin karşısında birden fazla yüklenici firma bulunmaktadır.

İŞ ORTAKLIĞI İLE KONSORSİYUM ARASINDAKİ FARKLAR

İŞ ORTAKLIĞI

AC

B

D

KONSORSİYUM

AC

B

• KİK m. 14 ortak girişimler hakkında şu şekilde bilgi vermiştir:

• “Birden fazla gerçek veya tüzel kişi ortak girişim oluşturmak suretiyle ihalelere teklif verebilir. İhale aşamasında ortak girişimden kendi aralarında bir ortak girişim yaptıklarına dair pilot ortağın da belirtildiği anlaşma istenir. İhalenin ortak girişim üzerinde kalması halinde ise, sözleşme imzalanmadan önce noter tasdikli ortaklık sözleşmesinin verilmesi gerekir.”

• Kamu ihalesi sözleşmeye bağlanırken müteahhidin ortak girişim olması halinde, sözleşme ortak girişimin bütün ortakları tarafından imzalanır (4734 sayılı KİK m46-4964 sayılı kanunun değişiklik içeren m.28).

Firmaların OG yapmalarının ana nedenleri ve itici güçleri OG ile (Norwood ve Mansfield, 1991: 91):

• yetkinliğe olan güvenilirliğin artması; • büyük projelerin daha yönetilebilir küçük

parçalara ayrışması; • kaynakların, özel yeteneklerin

birleştirilmesi ve yerel katılım talebinin karşılanmasıdır.

OG’nin kurulma gerekçelerini Menter (2007) aşağıda belirtilen 5 ana başlıkta toplamıştır:

• Kaynak birleştirme• Teknik alt yapının ortak kullanımı• Yönetim ve deneyimlerin paylaşımı• Hukuki zorunluluklar• Rekabet gücünü arttırma ve riski paylaşma

gayesi

İnşaat OG’si kurmanın itici güçlerini Norwood ve Mansfield (1991: 91) ise şu şekilde tespit etmişlerdir:

• uluslar arası projelere katılmak; • pazar daralması durumunda dış ülkelerdeki

pazarlara geçebilmek; • finansal riski dağıtmak; • dış tecrübeyi içeriye almak; • yerel ortaktan daha çok iş gücü elde etmek.

• Benzer şekilde Naylor ve Lewis (1997: 678), inşaat sektörünün yetenek ve risklerin paylaşımına yöneldiğini vurgulayarak, inşaat sektöründe OG’nin başlıca nedenlerinin teknoloji; uluslararası anlaşma ve proje gelişimi olduğunu belirtmiştir.

OG anlaşmasının avantajları OG anlaşmasının dezavantajlarıYeni ülkelere ve pazarlara giriş esnekliği (Naylor

ve Lewis (1997: 680) ve Norwood ve Mansfield (1991: 92)

Yeni çıkan ürünlere ve teknolojilere erişim (Naylor ve Lewis, 1997: 680)

Riskin azalması (Naylor ve Lewis, 1997: 680) (Norwood ve Mansfield, 1991: 92)

Gelişmiş teknoloji transferi (Naylor ve Lewis, 1997: 680)

Şirketin yeteneğinin iş boyutu ve kapsamı bakımından gelişmesi (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Firmanın uzmanlığının gelişmesi (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Diğer firmalardan alınan fikirlerin verimlileşmesi (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Yeni pazarlara göreceli olarak risk taşımadan erişim (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Dışarıda çalışanları işe almak yerine OG içinden çalışan seçme yeteneği (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Finansal kaynaklar (Norwood ve Mansfield, 1991: 92)

Proje için gerekli kaynakları ve tecrübeyi projenin başında üretme yeteneği (Norwood ve Mansfield, 1991: 92)

Ortağın teknoloji gelişimi üzerinde kontrolünün olmaması (Naylor ve Lewis, 1997: 680)

Finansal ve hukuki anlaşmalarda karmaşıklık (Naylor ve Lewis, 1997: 680)

Çekirdek yeteneğin çalınma korkusu (Naylor ve Lewis, 1997: 680)

OG içinde doğru çalışma felsefesini yaratmada üst yönetimin zorluğu (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

OG’nin finansal yönetimindeki zorluklar (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

Yönetim üzerinde OG’nin tam kontrol eksikliği (Norwood ve Mansfield, 1991: 91)

• Risk azaltımı, finansal kaynaklardaki kolaylık, pazarlara giriş OG’yi avantajlı hale getirmiş olup bu durum özellikle müteahhidin büyük ve teknik çeşitlilik gösteren projelerde risk almak istemedikleri veya risk almaya çekindikleri durumlarda öne çıkmaktadır (Norwood ve Mansfield, 1991: 92).

• Norwood ve Mansfield (1991: 92) yaptıkları araştırmada OG tecrübelerinden elde edilen dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde özetlemiştir:

• OG yönetimi OG’ yi her zaman kontrol etmelidir.• Yönetim OG içinde “biz ve onlar” davranışının

gelişmesini önlemelidir.• OG ile teknik ve finansal olarak daha büyük bir

kuvvet elde edilebilir.• OG ile daha yüksek geri dönüş oranı ve daha

yüksek etkinlik başarılabilir.

Uluslararası ortak girişimler tüm dünyayı potansiyel pazar olarak gören küresel stratejili şirketlerin yeni pazarlara girişi için giderek daha çok tercih ettikleri bir doğrudan yabancı yatırım aracı haline gelmiştir

ULUSLAR ARASI ORTAK GİRİŞİMLER

Yerli firmalar kendi başlarına altından kalkamayacakları büyük çaplı projelerde, risk, sermaye ve teknoloji paylaşımını sağlamak, rekabetten doğan aşırı fiyat indirimlerinden kaçınmak için ortak girişim kurarlar.

YERLİ FİRMALAR ARASINDAKİ ORTAK GİRİŞİMLER

• Uluslararası inşaat işlerine giren firmalar için finansal riski aktarmanın en etkin yolu yerel bir OG ortağı bulmaktır. Bununla beraber uluslararası inşaat OG’nin de riskleri vardır. Bing ve Tiong (1999: 377) kaynak araştırmasına dayanarak riskleri aktarma tedbirlerini ortak seçimi, anlaşma, işe alma, kontrol, alt yüklenicilik, mühendislik sözleşmesi, iyi ilişkiler ve tekrar müzakere olmak üzere 8 grupta sınıflandırmıştır (Bing ve Tiong, 1999: 377).

Tedbir grupları Özellikleri

Ortak seçimiortağın kaynak ve finansal olarak kuvvetli olmasıortağın teknik ve yönetimsel yetkinliğe sahip olmasıortağın yerel hükümetle kuvvetli ilişkiler içinde olması

Anlaşma

açık ifade ve koşulların sağlanmasıotorite ve sorumluluğun açıkça belirlenmiş olmasımuhasebe standardıtransfer kapsamının açıkça tanımlanmış olması

İşe alma

iki dil bilen yerel çalışanların işe alınmasıher bir çalışanın iş kapsamının açıkça belirlenmiş olmasıuluslararası inşaat OG’leri için çalışanların dikkatli

seçilmesiÖnyargısız ve tecrübeli çalışanların işe alınmasıTeknoloji transferi için doğru çalışanların işe alınması

Tablo: Uluslararası OG’lerde risk aktarma tedbir grupları ve özellikleri (Bing ve Tiong: 380-382)

Tedbir grupları Özellikleri

Kontrol

ortağa yeteneğine uygun işin verilmesiuluslararası inşaat OG politikalarının uluslararası inşaat

OG’sinin ortağı üzerine baskı kurarak tutulmasıuluslararası inşaat OG’sinin yönetim kurulunun bağlı

olunan şirket tarafından kontrol edilmesi

Alt yüklenicilik

tecrübeli ve tanıdık tedarikçi ve altyüklenicilerin işe alınması

yerel güvenlik firmasının işe alınmasıyerel kirlilik kontrol uzmanının alt yüklenici olarak işe

alınmasıaltyüklenicilerin ortağın eksikliklerini tamamlaması

Mühendislik sözleşmesi

sözleşmeye güncel uluslararası koşulların adapte edilmesi

İyi ilişkiler

yerel kültür ve geleneklerle uyum gösterilmesiyerel hükümetle iyi ilişkilerin geliştirilmesiparent şirketlerden uluslararası inşaat OG için iyi ilişkiler

kurulmasının istenmesiyerel çevresel otoritelerle iyi ilişkilerin korunması

Tekrar müzakere çatışma ve uyuşmazlığın gözden geçirilmesi ve tekrar müzakere edilmesi

Diğerprojenin detaylı fizibilitesinin yapılmasıbağımsız muhasebe denetçisinin atanmasıtüm mücbir sebep risklerinin sigortalanması

• Yabancı bir pazara OG olarak girildiğinde, – yabancı müteahhit yerel ortağını dikkatli

seçerek, – iyi bir OG anlaşması hazırlayarak, – doğru çalışanları ve altyüklenicileri seçerek, – iyi proje ilişkileri kurarak ve – iş sahibi için adil bir inşaat sözleşmesini

hazırlayarak riskini azaltabilir (Bing ve diğ., 1999: 277).

Bing ve diğ. (1999: 277) risk faktörlerini • iç risk faktörleri (OG’ye özgü riskler), • projeye özgü risk faktörleri (inşaat sürecindeki zaman,

maliyet ve performansı etkileyen beklenmedik gelişmeler) ve

• dış risk faktörleri (OG’nin içinde bulunduğu rekabetçi makro çevreden oluşan riskler) olmak üzere üç ana grupta sınıflandırmış,

• Uluslar arası çalışırken politika ve hukuki sistemlerin, ekonomik ve endüstriyel koşulların, toplum ve fiziksel çevrenin göz önünde bulundurulması gerekmektedir (Bing ve diğ., 1999: 277).

• Müteahhitleri incelemeleri sonucunda Bing ve diğ. (1999: 277) en kritik risk faktörlerinin OG’lerin finansal özellikleri; hükümetin politikaları; ekonomik durumlar ve proje ilişkileri olduğunu bulmuştur. Bing ve diğ. (1999: 277) yaptıkları anket araştırmasında uluslararası inşaat OG’lerinin önde gelen 25 risk faktörünü iç, projeye özgü ve dış faktörler olarak sınıflandırmıştır (Tablo).

Tablo: İnşaat OG’lerinin risk faktörlerinin sınıflandırılması [Bing ve diğ. (1999: 277)’dan uyarlanmıştır]

Risk Faktörleri İç Projeyeözgü Dış

İş sahibinin nakit akışı problemleri X

Ortağın bağlı olduğu şirketin finansal problemleri X

Hükümet politikaları, hukuk ve yönetmeliklerde tutarsızlık X

Ekonomik dalgalanma X

Zayıf ilişkiler X

Döviz paritesindeki dalgalanma X

Yerel altyüklenici ve tedarikçilerin yetkin olmayışı X

Mücbir sebep ve sosyal düzensizlik X

Enflasyon X

Kar ve zararın muhasebeleştirilmesinde anlaşmazlık X


Risk Faktörleri İç Projeye özgü Dış

Ortakların çalışanların birbirine güvensizliği X

Fon ve kaynakları yurda geri döndürmede kısıtlamalar X

İş sahibinin aşırı talepleri ve değişiklikler X

Ortağın bağlı olduğu şirketin politika değişiklikleri X

Ortağın yönetim yetkinlik ve kaynak eksikliği X

Mühendislik sözleşmelerinde bazı koşullarda anlaşmazlık X

İş gücü, malzeme ve ekipman ithalat kısıtları X

Proje şantiyesinde güvenlik problemleri X

Ortakların bağlı olduğu firmaların aşırı karışması X

Dil engelleri X


Risk Faktörleri İç Projeye özgü Dış

Uluslararası inşaat OG’si içindeki çalışanların yerleştirilmesi hakkında anlaşmazlık X

Farklı sosyal, kültürel ve dini geçmiş X

İşlerin paylaşımı hakkında anlaşmazlık X

Projenin neden olduğu kirlilik (duman, atıklar…) X

Teknoloji transfer uyuşmazlığı X

Ortak girişim sözleşmesi öncesinde sorumlulukların paylaşımı çok iyi yapılmalıdır. Ortaklar arasında sorun çıkmaması için, sözleşme aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar;

•Ortak Girişim'den ayrılmak kolay olmamalıdır.•Ortaklığın niteliğinde pratik yönetsel girdilere özel

önem verilmelidir •Denetimi yüzde 50/50 paylaşmak yerine adil ve

eşitlikçi bir denetim yapısı oluşturmak üzere yaratıcı olunmalıdır .

ORTAK GİRİŞİMLERDE ORTAKLAR ARASI SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNDE İZLENEN YOLLAR

• Adil ve makul bir net kazanç ve ekstra kazançlar.• Suistimallerden kaçınılmalıdır.• Ortaklık olağan ve normal bir iletişim yapısıyla

sıkılaştırılmalıdır.• Uygun ve paylaşılmış bir değerlendirme prosedürü

belirlenmelidir.• Gelecek tasarlanmalıdır.• Sözleşmeler uyuşmazlık çözümü için bir dış

otoriteyi kapsamalıdır.


UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

Taraflar arasında ihtilaf çıkarsa Ortak Girişim'in yok olması tehlikesi doğar.


UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

Uluslararası ticari uyuşmazlıkların çözümü için önerilecek barışçıl çözüm yollan şu şekilde sıralanabilir:

•Uzlaşma (conciliation)•Arabuluculuk (mediation)•Tahkim (arbitration)


UZLAŞMA VE ARABULUCULUKUzlaşma ve arabulucu yoluyla uyuşmazlık çözümü,

tarafları anlaşma noktasına getiren ve bir şekle tabi olmayan gönüllü olmayı gerektiren aynı zamanda taraflar için cazip olabilecek seçeneklerdir


TAHKİM USULÜTahkim usulünde hakemler tarafından uyuşmazlık

çözülür. Hakemlerin pratikten gelen deneyimleri dolayısıyla

kararlar daha adil ve konunun özü ile daha ilgili olurlar.


Ortak girişimlerin yapılanmasında şu hususlara dikkat edilmelidir ;

•Detaylı bir görevlendirmenin yapılması,•Sorumluluklar ve yetki sınırlarının kesin olarak

belirlenmesi,•Yönetim kademeleri arasındaki yatay ve düşey

ilişkilerin belirlenmesi,•Yönetim birimleri arasında haberleşme ve bilgi

akışının sağlanması,•Karar alma merkezlerinin oluşturulması ,

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE ORTAK GİRİŞİMLERİN ORGANİZASYONU

İNŞAAT ORTAK GİRİŞİMLERİNDE ORTAK SEÇİMİ

Ortak Girisimin Performansi

Ortak Seçimi Süreci Ortagin Özellikleri

ORTAK GİRİŞİMLERDE ORTAK SEÇİMİ SÜRECİ

Bu süreç tüm yöneticiler için son derece önemli bir husustur. Çünkü stratejik bir işbirliğini devam ettirecek olanlar şirket çalışanları ve onların yöneticileri olacaktır. Ortak seçimi yalnızca üst düzey yöneticilere ve firma sahiplerine bırakılmamalıdır. Aynı projede çalışacak olan ve aynı takımda yer alacak olan tüm yöneticiler bu sürece dahil edilmelidir.


ORTAK SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULACAK KRİTERLER;

• Gereksinim duyulan uzmanlıkları ve kaynakları sağlayıp sağlamayacağına,

• Kendi firmasıyla etkin bir şekilde işbirliği yapıp yapamayacaklarına dikkat edilmelidir.


Yapılan çalışmalar sonucunda firmaların ortak seçiminde gözönünde bulundurdukları faktörlerin önem derecesini şöyle sıralamışlardır;

•Firmanın Deneyimi•Yönetim Bilgisi•Risk paylaşımı•Finansman gücü•Ekipman•Teknoloji •İşgücü•Firmanın İlişkileri•Hammadde Temini


Documents

ORTAK GİRİŞİMLER