OSMANLICA - TÜRKÇE ANSİKLOPEDİK LÛGAT

KÂMÛS-I TÜRKÎ

Şemseddin Sami

Hazırlayanlar

Yrd. Doç. Dr. Raşit GündoğduYrd. Doç. Dr. Niyazi Adıgüzel

Ebul Faruk Önal

Bu PDF dokümanı, kitabın bir kısmını içermektedir. DBY okurları için özel olarak oluşturulmuştur.

SUNU

Kelimeler bir dilin hazinesi mesabesindedir. Harfsiz kelimeyi, kelimesiz cümleyi, cüm-lesiz de dili düşünmek mümkün değildir. Dilde kullan�lan kelimelerin manas�n�n herkes ta-raf�ndan bilinmesinin mümkün olmayacağ� bir gerçektir. İşte bu sebeptendir ki kelimelerin manalar�n� aç�klayan sözlüklere ihtiyaç hâs�l olmuştur.

Anadilde kullan�lan kelimelerin manalar�n� aç�klayan sözlükler olduğu gibi, yabanc� dillerde kullan�lan kelimelerin manalar�n� aç�klayan sözlükler de bulunmaktad�r. Dilin ne zaman doğduğunu ve ne zaman çeşitlilik gösterdiğini tam olarak bilemiyoruz. Bu nedenle farkl� dilleri anlayabilmemiz için kelime ve terimlerin manalar�n� bilmemiz gerekmektedir.

Osmanl� ülkesinde haz�rlanm�ş pek çok sözlük bulunmaktad�r. Lügat-i Nâcî, Ahter-i Kebîr, Vankulu, Lehce-i Osmânî, Firuzâbâdî, Kâmûs-� Türkî vesair sözlükleri bu meyanda s�ralayabiliriz. Bunlardan bir k�sm� Farsçadan Türkçeye, bir k�sm� Arapçadan Türkçeye ter-cüme şeklinde haz�rlanm�ş ve bir k�sm� ise Türkçe kelimelerin daha geniş bir şekilde aç�klan-mas� olarak düzenlenmiştir.

Neşrine çal�şt�ğ�m�z Kamûs-� Türkî, 20 Ramazan 1317 (22 Ocak 1900) tarihinde Şemsed-din Sami taraf�ndan haz�rlanm�ş Türkçeden Türkçeye bir sözlüktür. Şemseddin Sami, kelime-nin menşeine bakmadan Türkçe konuşma dilinde kullan�lan bütün kelimeleri Türkçe olarak kabul edip sözlüğüne alm�ş ve sözlüğünün ad�n� da "Kâmûs-� Türkî" olarak isimlendirmiştir. Kelimenin asl� ister Arapça olsun, ister Farsça olsun isterse bat� dillerinden bir dil olsun hiç birinde de ayr�m yapmaks�z�n hepsine Türkçe gözüyle bakm�ş ve sözlüğüne de alm�şt�r. Ancak kelimeleri aç�klarken Türkçeye hangi dilden geçtiği hakk�nda bilgiler vermiştir.

Sözlüğün haz�rlanmas�nda hedef kitle, Osmanl�cay� yeni öğrenmekte olan Tarih, Edebi-yat, Arşivcilik ve Kütüphanecilik öğrencileridir. Önce kelimenin orijinali Osmanl� har�eri ile verilmiş, daha sonra okunuşu Latin har�eri ile yaz�lm�ş ve daha sonra da manas� transkribe edilmiştir. Transkribe esnas�nda orijinale sad�k kal�nmaya çal�ş�lm�ş yer yer çok az bir şekil-de sadeleştirme yoluna gidilmiştir. Sözlükte taraf�m�zdan yap�lan eklemeler köşeli parantez [] içerisinde yaz�lm�şt�r.

Sözlükte kullan�lan işaretlerden; "║" manay� değiştiren tabirler ve ilmî terimler aras�na konmuş; "≡" ise ayn� kelimenin cinsi değiştiğinde yani isim, �il, s�fat olduğunda alacağ� manay� belirtmek için konulmuştur.

Sözlüğün haz�rlanmas� esnas�nda büyük yard�mlar�n� gördüğümüz Osman ERDEM, Mehmet BAYRAK ve Hatice GÜNDOĞDU'ya; böyle hacimli bir kitab�n en iyi şekilde ve büyük bir özveriyle bas�m�n� üstlenen Ahmet DÜNDAR ve İdeal Yay�nevi'ne teşekkürü ye-rine getirilemez bir borç biliyoruz.

Elbetteki bu çal�şma eksikliklerden vareste değildir. Bu eksiklikler iyi niyetli dostlar�n teklif ve uyar�lar�yla tamamlanacakt�r. Bunun bilinci içerisindeyiz ve yap�lacak tenkitler için şimdiden teşekkür ediyoruz.

Haz�rlayanlar

Ç NDEK LER

SUNUŞ ........................................................................................................................7ÖNSÖZ ........................................................................................................................11YAYINCININ ÖNSÖZÜ .............................................................................................17NESH YAZI İLE MUKÂTA‘ÂT .................................................................................19RİK‘A YAZI İLE MUKÂTA‘ÂT .................................................................................20İŞÂRÂT-I MAHSÛSA ................................................................................................21FİHRİST ......................................................................................................................1217

Elif: ..........................................22-201 اBe: ...........................................202-265 بPe: ............................................266-290 پTe: ............................................291-361 تSe: ............................................362-364 ثCim: .........................................365-387 حÇim: .........................................388-419 چHa:............................................420-443 حH�: ............................................444-467 خDal: ...........................................468-506 دZel: ............................................507-510 ذR�: .............................................511-527 رZe: ............................................532-544 زJe: .............................................545 ژSin: ..........................................546-595 سŞ�n: ..........................................596-623 ش

Sad: ........................................624-663 صDad: .......................................664-667 ضT�: ...........................................668-711 طZ�: ...........................................712-713 ظAyn: ........................................714-744 عGayn: ......................................745-757 غFe: .........................................758-785 فKaf: ........................................786-877 قKef: .........................................878-948 كLâm: ........................................949-965 لMim: .......................................966-1117 مNun: ........................................1118-1145 نVav: ..........................................1146-1163 وHe: ...........................................1164-1175 هYe: ............................................1176-1216 ى

LÛGAT

511-531

9

KÂMÛS-I TÜRKÎ

Bütün Türkçe sözlükler ve Türkçe’de kullan�lan kelimeleri; Arapça, Farsça ve ya-banc� dillerdeki terimleri içeren dilimizin mükemmel bir sözlüğüdür.

Müelli�: Şemseddin Sâmî

Neşreden: Ahmed Cevdet

“İkdâm” Gazetesi İmtiyaz Sahibi ve Başyazar�

Maârif Nezâret-i Celîlesi’nin (Millî Eğitim Bakanl�ğ�’n�n) 29 Receb 1317 ve 20 Teşrîn-i Sânî (Kas�m) 1315 (3 Aral�k 1899) tarihli ve 547 numaral� ruhsatnâmesiyle

tab olunmuştur.

Bütün haklar� sahip ve neşredene aittir.

İstanbul

“İkdâm” Matbaas� – Bâb�âlî caddesinde husûsî dâiresinde

1317 (1899)

Kamûs-� Türkî’nin orjinal giri sayfas�

19

( ) t. Tesniye( ) ta. Tatarca( ) ts. Tesniye-i Müennes( ) tz. Tesniye-i Müzekker( ) tr. Türkçe( ) tka. Türkî-i Kadîm( ) tke. Türkmence( ) s. Müennes( ) cm. Cem‘( ) cms. Cem‘-i Müennes( ) cmz. Cem‘-i Müzekker( ) ch. Meçhul( ) ç. Çağatayca( ) h. Hâl( ) hc. Harf-i Cer( ) hd. Harf-i Nidâ( ) hr. Harf-i Rabt( ) hn. Harf-i Nefy( ) hh. Harf-i Tenbîh( ) d. Edât( ) z. Müzekker( ) r. Rumca( ) i. İsim ( ) ia. İsm-i Âlet( ) itf. İsm-i Tafdîl( ) its. İsm-i Tasgîr( ) is. İsm-i Müennes( ) ic. İsm-i Cins( ) ih. İsm-i Hâss( ) iz. İsm-i Müzekker( ) izn. İsm-i Zamân( ) if. İsm-i Fâil( ) im. İsm-i Mekân( ) imb. İsm-i Mübâlağa

( ) ims. İsm-i Masdar( ) imf. İsm-i Mef‘ûl( ) imn. İsm-i Mensûb( ) ş. İsm-i İşâret ( ) s�f. S�fat( ) str. Vasf-� Terkîbî( ) s�fs. S�fat-� Müennes( ) s�fz. S�fat-� Müzekker( ) s�fm. S�fat-� Müşebbehe( ) zr. Zamîr( ) zz. Zarf-� Zamân( ) zm. Zarf-� Mekân( ) ad. İsm-i Aded( ) ab. Aded-i Rütbî( ) ar. Arabî( ) gl. Galat( ) f. Fiil( ) fa. Fârisî( ) ft. Fiil-i Müte‘addîfc. Fiil-i Meçhul (فج)( ) fd. Müfred( ) fr. Frans�zca( ) fş. Fiil-i Müşâreket( ) fmt. Fiil-i Mutâva‘at( ) �. Fiil-i Lâz�m( ) k. Kinâye( ) la. Latince( ) m. Malûm, Ma‘rûf( ) ms. Masdar( ) mz. Muzâri( ) mh. Mühmelât( ) ngl. İngilizce( ) ita. İtalyanca ( ) yu. Yunânî

NESH YAZI LE MUKÂTA‘ÂT

Mahsûl-i sa‘y ve tetebbu‘ olan âsâr-� ciddiye ve nâ�‘as�yla kütübhâhe-i millîmizi tezyîn ve muhtaç olduğumuz âsâr-� mühimmenin baz�lar�n� vücûda getirerek hidemât-� vefîre ibzâl eyleyen Şemseddîn Sâmî Beyefendi hazretleri lisân�m�zca en ziyâde muhtaç olduğumuz diğer bir eser-i k�ymetdâr� (Kâmûs-� Türkî)yi de te’lîfe hâme-rân-� himmet olmuşlard�r. (Kâmûs-� Türkî) nâm�yla neşr olunan bu eserin ta‘yîn-i mâhiyeti hakk�nda söz söylemek zâiddir. Yaln�z müelli�nin nâm-� muhteremini yâd etmek eserin derece-i mükemmeliyet ve ehemmiyetini tavzîha kifâyet eder. Müşârun-ileyh lisân�m�z�n böyle bir eserden, bir rehberden mahrûmiyeti ne derece bâdî-i müşkilât ve mehâzîr olmakta bulunduğunu isbât etmişlerdir. Fi’l-hakîka bir lisân�n intizâm� o lisânda mevcut olan lügatin mümkün mertebe cem‘ ve telfîkine vâbestedir. Lisân�n intizâm� o lisân�n terakkî ve tekemmülüne, lisân�n terakkî ve tekemmülü de edebiyât�n ilerlemesine hâdimdir. Edebiyât ise ma‘lûm olduğu üzre kâ�l-i terakkiyâtd�r. Demek ki lisân-� millînin lügatnâmesini neşr etmek memleketin terakkî ve ta‘âlîsine hizmettir ki bu da ancak bir himmet-i âliye ile imkân-pezîr olur. Şemseddin Sâmî Beyefendi hazretlerinde ise bu himmet-i müşkil ber-endâzâne bâliğan-mâ-belağ mevcuttur. Zâde-i istiksâ olan me’âsir-i mühimme-i irfânlar� bu müdde‘âya birer bürhân-� belîğu’l-beyând�r.

Ma‘a mâ-fîh himmet ne kadar âlî, gayret ne kadar mütevâlî olursa olsun, bu gibi âsâr-� mü-himme ve cesîmenin sâha-i vücûda gelmesi kezâlik sa‘y ü gayreti kendine rehber ittihâz etmiş bir tâbi‘in vücûduna vâbestedir. Avrupa’da bile en büyük müelli�er tâbi‘lerin mu‘âvenetinden müstağnî olamazlar. Bir müellif – bâ-husûs böyle cesîm müellefât ve müdevvenâtda – hem hizmet-i tahrîri hem de hizmet-i neşri deruhde ederse müşkilât tezâ‘uf eder. Taksîm-i a‘mâl kânûn-� hayret-nümûnu bu husûsda tabî‘at ve ilcâ-y� ahvâle olan mutâbakat�n� gösteriyor. Müellif tahrîr ile, tâbi‘ temsîl ile meşgul olmal�d�r. O vakit emr-i tahrîr noksandan berî olaca-ğ� gibi kisve-i tab‘ dahi nefîs olur.

İşte bu hakîkate temessük ederek, ale’l-husûs memleketimize ciddî bir hizmet ibrâz et-mek isteyerek (Kâmûs-� Türkî)’nin tab‘ ve neşrinde müellif-i gayûr Sâmî Beyefendi haz-retlerine arz-� dest-i mu‘âvenet etmeyi matbaa-i âcizânem için bir vesîle-i mübâhât bildim. Binâenaleyh (Kâmûs-� Türkî)’nin nâşirliğini deruhde ederek bi-avni’llâhi te‘âla işte kitab�n neşrine ibtidâr ettik.

İkdâm Gazetesiİmtiyaz Sahibi ve Başyazar�

Ahmed Cevdet

17

YAYINCININ ÖNSÖZÜ

21

ÂRÂT-I MAHSÛSA

(,) Müterâdi�eri ay�r�r.

(;) O manaya müte‘allik tabirât� ay�r�r.

(:) Misâllerin baş�na konur.

(=) İbâre aras�na gelen lügat veya tabirle manâs� aras�na girer.

(" ") Lafz� maksûd olan kelimât ve hurûfu ay�r�r.

(Rakam) Ma‘ânî-i muhtelifeyi ta‘dâd ve tasnîf eder.

(||) Manay� değiştiren tabirât� ve �st�lâhât-� ilmiye ve fenniyeyi ay�r�r.

(═) Lügat�n cinsi değiştiğine, mesela isim iken s�fat veya �il-i müteaddî iken �il-i lâz�m olduğuna alâmet olup alt�nda cins-i cedîdinin alâmeti vaz‘ olunur. (Transkripsiyonda ( ) i areti kullan�lm� t�r.

(–) Baz� tafsîlât ve mütâla‘ât� ay�r�r.

( ) Lügat�n tazammun etmediği ve ancak manas� anlaş�lmak için zikri iktizâ eden ibârât� ihâta eder.

[ ] Baz� îzâhât ve mülâhazât� içine al�r.

.Vâv-� makbûza-i sakîle: Bu, şu (و)

.Vâv-� mebsûta-i sakîle: Yol, zor (ۉ)

.Vâv-� makbûza-i ha�fe: Düz, sür (ۏ)

.Vâv-� mebsûta-i ha�fe: Köz, söz (ۊ)

.Kâf-� Arabî: Kim, kâr (ك)

.Gâf-� Fârisî: Gel, gez (گ)

.Y veya V gibi okunan: Eyer, güvercin (گ)

.Sağ�r kâf: Deniz, en (ڭ)

20

( ) id. İdâre-i Mülkiye( ) arz. İlm-i Arz( ) in. İnşâ( ) b. Bahç�vanl�k( ) ba. Bak�la, mürâcaat ve nazar oluna( ) bh. Bahriye( ) byt. Fenn-i Baytariye( ) ttb. Târîh-i Tabî‘î( ) tc. Ticâret( ) tş. Teşrîh( ) c. Coğrafya( ) ce. Cerr-i Eskâl( ) cra. Fenn-i Cerrâhî( ) htb. Hikmet-i Tabî‘iyye( ) hk. Hukûk( ) ed. Edebiyât( ) rt. Riyâziyât( ) zra. Zirâat( ) stm. İstihkâm( ) sy. Fenn-i Saydalânî( ) sr. Sarrâ�ye( ) sn. Sanâyi‘( ) sv. Tasavvuf (Ist�lâh-� Sû�yyûn)( ) t�b. T�bb( ) tb. T�bâ‘at( ) as. Askerî( ) al. Aile Lisân�( ) ir. Şiir( ) av. Avâm Lisân�f. F�k�h (ف)

( ) fels. Felsefe( ) kim. Kimya( ) ls. Lüzûmsuz( ) ma. Maliye( ) mc. Mecâz( ) mn. Mant�k( ) mr. Metrûk( ) md. Ma‘deniyât( ) mim. Fenn-i Mi‘mârî( ) mu. Mûsikî( ) n. Nâdirü'l-isti‘mâl( ) nba. Nebâtât( ) ht. Heyet

R K‘A YAZI LE MUKÂTA‘ÂT

âb-yârî

23

ablak: s�f. [ar. " ablak " dan] ak� ak karas� kara değirmi çehreli genç irisi.

abluka: i. [ita. blocco'dan] bahren muhâsara: abluka etmek, ablukaya almak; ab-lukay� bozmak = hatt-� muhâsaray� delip geç-mek; ablukay� kald�rmak = muhâsaray� fesh etmek.

abli: i. [ita. tavassutuyla ar. " habel " den] bh. elde tutulup onunla yelken kullan�lan ip. || mc. abliyi b�rakmak = şaş�rmak.

âbnûs: i. fa. âbnûz. [Fârisi terkîbâtda " س " ile yaz�lmal�d�r.]

âbnûsiyye: i. ar. nba. fasîle-i âbânusiyye = nebâtât�n bir s�n�f-� mahsusu. fr. ébenacées.

abo : hd. av. "a bu ne!" tabirinden muhaffef olarak edat-� taaccübdür.

abur-cubur: i. s�f. lezzetsiz ve s�hhate muz�r olarak dikkatsiz pişmiş âdî yemeklere �tlâk olunur: abur-cubur yemekler; abur-cubur yemeyip iyi beslenmeli. || mc. ağ�zdan gelen, dikkatsiz, âdî söz, saçma sapan, hezeyân: abur-cubur söylemek.

abuk-sabuk: s�f. i. düşünmeksizin ve say�klarcas�na söylenilen, münâsebetsiz, hezeyân kabîlinden (söz) : abuk-sabuk söy-lemeye başlad�; abuk-sabuk sözler. [sa-buk "sapmak"dan müştakk olub, "abuk" ise ittibâ‘ için lisân�m�zda çok kullan�lan mühmelâttand�r.]

abone: i. s�f. [fr. abonné] gazete ve resâil-i mevkûte gibi neşrîyâta peşinden akçe vere-rek bir müddet-i muayyen için müşteri olan, müşterek: �lân gazetenin aboneleri çoktur; bir risâle-i mevkûteye abone olmak.

abonelik: i. 1. bir gazete ve sâireye abo-ne olma, abone olan�n hâl ve s�fat�, iştirâk. 2. bir gazete ve risâle-i mevkûte ve sâirenin bir müddet-i muayyene için peşin verilmek şar-t�yla tahsîs edilmiş bedeli, bedel-i iştirâk: �lân gazetenin bir sene için aboneliği şudur. [bunun yerine fr. " abonman " isti‘mâli abestir.]

abe: hd. [" a " harf-i nidâs�yla Rumeli lisânlar�nda " be ", " bre ", " vire ", " more " sûretlerinde müsta‘mel bir edattan mürekkep olarak Rumeli'nde zebân-zeddir.] eya, hey, be-hey: " abe kardaş ." av.

âb-yârî: i. fa. [as�l manas� sulama ve iskâ ise de lisân�m�zda yaln�z mana-y� mecâzisiyle baz� eski münşiyân taraf�ndan kullan�lm�şt�r.] yard�m, imdât: âb-yârî-i himmetinizle = him-metiniz yard�m�yla, himmetiniz sâyesinde.

âb-dâr: s�f. fa. [âb. dâşten.] 1. sulu, ter ü taze. 2. revnakl�, parlak. 3. manîdâr.

âb-dârl�k: i. 1. sululuk, tazelik. 2. revnak, tarâvet.

abdâl: i. s�f. [ar. "bedîl" cemî olan " آبدال abdâl " dan] 1. ahmak ve saf-derûn. 2. bir şeye ak�l yormaz kalender meşreb ve derviş adam.

abdals�: s�f. abdala benzer, ahmakça.

abdall�k: i. 1. budalal�k, hamâkat. 2. kalen-derlik, sâf-derûnluk.

âbdân: i. fa. [âb-dân] bahçe kovas�, sula-maya mahsus süzgeçli kova. 2. sidik kavuğu, mesâne. ls.

âbdest: i. fa. [âb-dest ≡ el suyu] namaz k�l-mak için ber-vech-i şer‘ yüz ve dirsekle beraber el ve ayaklar� y�kamak ve başa mesh etmekten ibâret ef‘âl-i tahâret, vuzû‘: abdest almak. || mc. tekdîr ve ta‘zîr: abdest vermek. || abdest iktizâ etmek = düş azmak, ihtilâm. || abdest bozmak = def-i hâcet etmek. || abdestimde üphem yoktur = itmi’nân�m vard�r.[beyne'l-avâm gusle dahi bazen abdest denildiği için, li-ecli't-tefrîk, birine küçük ve diğerine büyük abdest derler.]

âbdestân: i. fa. abdest almaya mahsus ibrik.

âbdesthâne: i. fa. [abdesthâne = abdest evi] 1. abdest almaya ve el ve yüz y�kamaya mahsus musluklu ve kurnal� mahal. 2. abdest bozacak yer, ayak yolu.

âbdestsiz: i. abdest almam�ş, abdesti bozulmuş. || mc. perhizsiz, muharremâtdan ihtirâz etmez.

âbdestlik: i. as�l abdest al�rken giyilen bir nev‘i k�sa cübbe.

abrâ : i. 1. [ar. " ibriş " den] alaca benekli. (at) 2. [ar. "ابرص ebras " dan gl] tüysüz yer-lerinde uyuz gibi bir illeti olan (at) ≡ i. illet-i mezkûre, beras.

âbrû: i. fa. [âb-rû] 1. yüz suyu, yüz akl�-ğ�, �rz, nâmus. 2. şeref, haysiyet: âbrû dök-mek = haysiyet-i zâtiyyeyi pây-mâl etmek. 3. emsâl ve akrân�na bâdî-i fahr ve şeref olan en güzîdeleri: âbrû-y� selâcika olan Celâleddîn Mehmed Şah.

âb-gûn: s�f. fa. [âb-gûn] su renginde, gök, mâî. ls.

âb-gîne: i. fa. şişe, sürâhi, kadeh. ls.

abla: i. 1. büyük hemşire. [" ağabey " in mü-ennesi hükmündedir. Anadolu'da "bac�" ve şark Türkçesinde " aba " derler.] 2. dâire eskisi, kalfa.

elif

22

akarsu || âb-� zer = alt�n suyu. || âlem-i âb = bezm-i işret. av. || âb ü tâb = revnak, tarâvet, tazelik. || âb ü dâne = mukadder olan r�zk, k�smet, kader. || âb ü havâ = bir memleketin ahvâl-i s�hhiyesi.

âbâ’: iz. cm. ar. fd: eb. ba: اب eb.

âbâd: s�f. fa. şen, ma‘mûr. || terkîbâtta mahal ve mekân ve bir şeyin kesrette bulunduğunu gösterir: ems-âbâd = çok güneş gö-ren; gamm-âbâd = kederle memlû.

âbâd: iz. cm. ar. fd: ebed. ba: ابد ebed.

âbâdân: s�f. fa. şen, ma‘mûr. [âbâd gibi.]

âbâdânl�k: i. şenlik, mamûriyet. [Fârisî yâ-i masdariyetle Türkçede âbâdânî isti‘mâli çirkindir.]

âbâdî: i. fa. Hind'in Devlet-âbâd şehrinde imâl olunan bir nevi a‘lâ yaz� kâğ�d�. [devlet-âbâdîden muhaffefdir.]

abaka: i. emmi, amca. mr. [ihyâs� arzu olu-nur lüzûmlu kelimâttand�r.]

abamak: ft. dirîğ ve men etmek, yapma-mak, muhâlefet etmek. fr. refuser. mr. [yeri boş kalm�ş olduğundan, ihyâs� arzu olunur.]

aband�rmak: ft. (deveyi) çökertmek, �hlamak.

abanlamak: �. 1. büyük ad�m atmak. 2. ad�mlar� ziyâde açarak ölçmek.

abanmak: �. [ar. "آبا aba"dan] 1. bir şeyin üzerine kapanmak, üstüne çökmek, çullanmak: �lân�n üzerine aband�. 2. sarkmak, eğilmek: pencereden aban�p bakt�m. 3. ad�mlar� açmak.

abanoz: i. [fa. "آبنوس âbnûs"dan] as�l Hind'den ç�kan pek sert ve siyah bir ağaç. || siyahl�k ve sertlikten dahi kinâye olur: abanoz kesilmek. ≡ s�f. abanozdan ma‘mûl: abanoz ok.

âbânî: i. ipekten sar�mtrak dallarla işlen-miş bir nevi kumaş ki sar�k vesâirede kullan�-l�r: Bursa âbânîsi ≡ s�f. bu kumaştan ma‘mûl: âbânî sar�k.

âb-� hayât: âb-� hayvan vesâire. ba: آب âb.

elif: i. Türkçede dahi müsta‘mel elifbâ-i Arabînin birinci har�dir. Arabîde fethay� tak-viye için kullan�ld�ğ�nda "elif " ve kendi baş�na müteharrik veya sâkin okunduğunda "hemze" denilirse de, Türkçede ( ) şeklinde olan�na «elif «ve ( ) şeklinde yaz�lan�na hemze denilir. birinci şekli ( ) şekl-i Süryânîsinden ve ikincisi ( ) şekl-i İbrânîsinden me’hûzdur. en eski şekli bir öküz baş� resminden ibâret olmakla, umûm elsine-i sâmiyede müşterek olan ismi de buna delâlet eder. Türkiyyü’l-asl kelimelerde yaln�z başta hemze gibi okunup, alt�nda ( ) veyahut ( ) bulunmazsa, hemen dâimâ meftûh okunur. binâenaleyh Türkiyyü’l-asl ve ecnebî kelime-lerde elif-i meftûhan�n ( ) sûretinde tahrîri abestir. hemzeden sonra elif gelirse ikisi bera-ber ( ) şeklinde yaz�l�r. rakam gibi isti‘mâlinde yani ebced hesap�nda (1) adedine işârettir.

â: hd. 1. tahbîble beraber nidâ beyân eder. yani severek ve okşayarak çağ�rmaya yarar: a baba-n�n yavrusu! a gözümün bebeği! 2. tekdîr ve itâbla beraber nidâya delâlet eder: a can�m! bu nas�l iş! a herif! nedir senin ettiğin! 3. ihtâr ve tenbîh ile beraber bir nevi teessüf ve tevekkül manas�n� tazammun eder: a birâder! kimden iyilik me’mûl edersin? a kardaş! ben bu işin olamayacağ�n� söylediydim. – hemze ile baş-layan isimlerden evvel çok defa bir (ye) dahi al�p, (ay) sûretinde kullan�l�r: ay oğul!

â: hd. [madde-i ânifedekinden daha memdûd olup, kendi baş�na kullan�l�r. binâenaleyh tefrîki elzemdir.] 1. taaccüb beyân eder: â! bu nedir! â! bu ne güzel at! 2. sab�rs�zl�k manas�n� tazam-munla beraber hiddet ve in�âle delâlet eder: â! bu çok oldu; â! ben böyle şey istemem.

a: d. �ile iltihâk edip; 1. tasdîk ve te’kîd beyân eder ve medlûlün bedîhî veya tabîî olduğunu gösterir: olur â; satar â, kendi mal�d�r. 2. (sîga-i şartiye muhâtab�na mülhak olarak) ta‘cîl beyân eder: gelsen â; yazsan�z â. [gâibde " yâ " kulla-n�l�r: gelse ya; yazsalar ya.]

âb: i. fa. su. ls. || âb-� âte -reng âb-� âte -pâre, âb-� engûr, âb-� tarab gibi tabîrler şuarâ indinde

şarâbdan kinâyedir. || âb-� hayât (ve av. âb ü hayât) âb-� hayvân, âb-� zindegî = H�z�r (aleyhisselâm) �n içtiği su ki içenleri hayât-� sermedîye nâil ettiği mervîdir; mc. latîf ve ha�f su. || âb-� revân =

elif

F HR ST

24

ap

at: i. [isim demek olan " ad " dan tefrîk için " te " si müteharrik oldukta (د) a tahavvül et-mez.] 1. binek ve koşu ve yük için kullan�lan maruf çâr-pâ hayvan mûnis, beygir, feres, esb: binek at�, koşu at�, yar�ş at�, Arap at�. 2. bu hayvan�n enenmemiş erkeği, iğdiş ve k�srak mukâbili, h�sân || at o lan�, u a � = arabac� ve seyis yamağ�, ispir. || mc. at oynatmak = hüner ibrâz etmek. || at pazar� = at vesâir hayvânât al�n�p sat�lan mahal. || at bal� � = Afrika'n�n büyük nehirlerinde yüzen cesîm bir çâr-pâ ki lisân-i Yunanîde (hipopotam) yani �rmak at� denilir. bal�kla münâsebeti yoktur. || at sülü ü = sülüğün işe yaramaz cinsi || at sine i = hay-vanlara yap�şan maruf mu‘ciz sinek || at kafas� = hamâkat, beyinsizlik; at kafal�, ahmak, be-yinsiz. || at kula � = marula benzer bir nebât. || at kuyru u = bir cins nebât ki Arabîde emsûh derler. || at kestânesi = iri ve yenmez bir cins kestâne ki, ağac� süs için bahçelerde ve yollar-da dikilip beyaz ve pembe çiçekleri olur. – Ça-ğatayca " âd " yerine de " at " kullan�l�r.

ata: i. 1. baba, vâlid, peder. 2. yaşl� ve muh-terem adam. || atabey = beybaba. || kay�nata = kay�npeder, zevceynden beherine nisbetle diğerinin babas� ≡ cm. atalar ≡ âbâ ve ecdâd, eslâf. || atalar sözü = darb-� mesel.

ata e: yahut ateşe i. [fr. Attache] sefâret maiyyetinde kâtib mülâzimi: ata emiliter = sefâret askerî mülâzimi; ate enâvâl = sefâret bahrî mülâzimi. ls.

atak: s�f. [" atmak " dan] düşünmeksizin her işe at�l�p sokulan, mülâhazas�z, cerî, mütehev-vir, savruk.

atakl�k: i. düşünmeksizin her işe at�l�p ka-r�şan adam�n hâl ve s�fat�, mülâhazas�zl�k, sav-rukluk, cür’et, tehevvür.

atal�k: i. ata. hâl ve s�fat� ≡ babal�k, peder-lik, übüvvet.

atal�k: s�f. 1. peder yerini tutan, pederlik eden, babal�k. 2. lala, mürebbî. 3. Türkistan'da vüzerâya verilen unvand�r.

att�rmak: ft. atmaya sevk veya icbâr et-mek: kurşun, ad�m att�rmak. 2. f�şk�rtmak, s�çratmak. || pamuk att�rmak vesâire. ba: آتمق atmak.

aterine: i. [r. λθερίνη] gümüş bal�ğ�n�n irisi.

âte : i. fa.[asl� Süryânice olup, Fârisîsi " azer " ve Türkçesi " od " dur.] 1. odun vesâire yanmas�ndan hâs�l olan hâl ve madde, od, nâr. 2. harâret k�zg�nl�k: ateş bast�; s�tman�n ateşi inmedi. 3. gazab, hiddet, şiddet. 4. hayvan�n serî‘u'l-hareke ve pek canl� ve oynak olmas�. 5. esliha-i nâriyenin birden boşanmas�: nöbet

ap: d. " â " ile başlar baz� s�fatlara girip, mübâlağa beyan eder: ap-aç�k = pek ve büs-bütün aç�k; ap-ans�z = asla hat�rda yok iken, bağteten; ap-âşikâr, ap-ak. [" ap " ve " ûp " ve " ip " sûretlerinde kullan�lan�n ayn�d�r. epeyi, up uzun, ip ince gibi.]

apartman: i. [fr. Appartement] 1. bir-kaç odadan mürekkep ve bir âile ikâmetine elverişli dâire. 2. kiraya verilmek üzere böyle dâirelere münkas�m akar.

aparmak: mz: apar�r. ft.[Türkmân lüga-tinde] 1. al�p götürmek: geçme nâmerd köp-rüsünden ko apars�n su seni. 2. aş�rmak, çal�p çarpmak.

apaz: i. [galatl�: هاپاز hâpaz] 1. kapal� avuç, muşt. 2. kapal� avuca s�ğan miktar: bir apaz buğday.

apazlamak: �. (gemi) yelkenin ziyâde şişmesiyle rüzgâr� avuçlam�şcas�na yavaş git-mek.

apazlama: i. geminin bir istikâmet-i mu-ayyenesinden gelen rüzgar. yelkeni ziyâde şişi-rerek yavaş gitmesiyle hâs�l olan ha�f yalpa.

apans�z: ve apans�z�n. ba: اڭسز ans�z, .ans�z�n اڭسزين

apalak: s�f. iri ve tombul (küçük çocuk)

ap� : i. [ap�ş ve apuş dahi yaz�labilir.] uylu-ğun iç taraf�, budun iç yüzü. || ap� ayr�lmak, yere gelmek = (hayvan) çatlamak, bacaklar�n� açarak dikilip durmak.

ap� ak: s�f. 1. ap�şlar� aç�k (hayvan) 2. kuv-vetten düşmüş, yürüyemez, tenbel.

ap� t�rmak: ft. 1. (hayvan�) çok yor-mak, art�k yürümeye mecâli olmayacak dere-ceye getirmek. 2. y�ld�rmak, horonlatmak. 3. (gemiyi) iki ucundan demirleyip veya bağlay�p muhkem kasmak.

ap� mak: �. [ap�şmak ve apuşmak dahi yaz�labilir.] 1. (hayvan) ap�şlar�n� aç�p çatlaya-kalmak. 2. bir yere dikilip durmak, ileriye gi-dememek. 3. bir işin uhdesinden gelememek, âciz kalmak.

ap� �k: s�f. 1. kuyruğu bacağ�n aras�na al�p yorgun ve y�lg�n bir halde giden (kurt vesâire) 2. yorulup âciz kalm�ş, şaş�rm�ş (adam).

apul: h .semiz kaz gibi iki yana sallanarak yürümeyi tasvir için mükerreren kullan�l�r: apul apul yürümek.

apiko: i. [ita] mc. 1. geminin zinciri toplay�p demir kald�rmak üzere haz�r bulunmas� ≡ s�f. mc. haz�r, tetik, cüst ü çâlâk.

1219

a nâm ...............111a niyâ’ ..............111a niye ...............111a râs .................111a râz .................111a reb .................111a r ....................40a r l ..................41a r ma ..............41a r mak ............41a r tmak ...........41a sân .................111a iye................111a u ....................42a ustos ..............41a yâr .................111a ziye ...............110ah ......................55ah ......................69aha.....................55âhâd ..................28ahâlî ..................184âhar ...................28âhar ...................28âhar ...................55âharlamak ........28ahavât ...............72ahbâb ................66ahbabl k ............66ahbâr .................66ahbâr .................69ahcâr .................68ahd ....................742ahdar .................71ahdî ...................742ahdle mek ........742ahd-nâme .........742âhen ..................55âheng ................55âhengli ..............55âhengsiz ...........55âhenin ...............55âhen-rübâ .........55âheste ................55ahfâd .................68ahibbâ ...............66ahillâ’ ................72ahîr ....................72âhir ....................28ahîren ................72âhiret .................29âhiretlik ............29âhirîn .................29ahkâm ...............69ahkar .................69ahker .................71ahlâ ...................69ahlâf ..................72ahlâk .................72ahlâk yyât .........72ahlâk yyûn .......72ahlâkî ................72ahlâks z ............72

ahlâks zl k ........72ahlâm ................69ahlat ..................29ahlât ..................72ahmak ...............69ahmakca ...........69ahmakl k ..........69ahmâl ................69ahmer ................69ahrâ ...................68ahrâr ..................68ahsen .................68ah â’ ..................68ah âb .................71ah âm ...............29ahtapod .............28ahtâr ..................71ahter ..................69ahter- inâs ........70ahu ....................29âhû ....................55âhûdudu ...........55ahur ...................29ahurlamak ........29ahvâl .................69ahvel .................69ahyân ................69ahyânen ............69ahyâr .................72ahz.....................71ahzâb ................68ahzân ................68âid .....................718âide ...................718âik .....................718âika ...................718âile ....................718ak ......................43ak a aç .............43ak anber ............44ak asma ............43ak bal k .............43ak benek ...........43ak diken ............43ak günlük .........44ak hardal ...........43ak ha ha ..........43ak lg n ..............43ak kefal .............44ak pelin .............43ak sakal .............44ak sö üt ............44ak su ..................44ak sülümen .......44ak tav an ..........44aka.....................43akâ’id ................731akabe ................731akabî .................731akademiya ........43akâkîr ................731akar ...................43akâr ...................731

akasya ...............43akb ....................731akbaba ..............43akbah ................115akci er ..............43akça ...................43akça a aç ..........43akçe ...................43akçesizlik .........43akç l ..................43akd ....................731akdâ ..................117akdâh ................116akdâm ...............116akdem ...............117akdemce ...........117akdes .................116akfâl ..................117âk bet ................716âk bet-bîn .........716âk bet-endî ......716ak c ..................45âk d ...................716âk l ....................716âk lâne ..............716ak ll ..................732ak ls z ...............732ak ls zl k ...........732ak n ...................45ak nc ................45ak nc l k ............45ak nd ................44ak nma ..............632âk r ....................716ak tma ...............43ak tmak.............43akîb ...................733akîde .................733âkif ....................716akîk ...................733âkil ....................45âkile ..................46akîm ..................733akkâm ...............733akl .....................732aklâm ................117aklamak ............44aklen .................732akl ....................44akl k ..................44aklî ....................732akliyyât .............733akma .................44akmak ...............44akmi e ..............117akonit ................44akonitin ............44akorda ...............44akordac ............44akra‘ ..................117akrabâl k...........117akrân .................117akreb .................117

akreb .................732akribâ’ ...............117aks .....................733aksâ ...................117aksâ ...................117aksak .................43aksakl k ............43aksâm ...............117aksamak ...........44aksatmak ..........43aks rmak ...........44aksî ....................733aksiyon .............44ak am ...............44ak amc ............44ak amlamak .....44ak amlatmak....44ak amlay n .......44ak aml .............44ak aml k ...........44aktâb .................117aktâr ..................44aktâr ..................117aktarma.............43aktarmak ..........43akt ....................43aktör ..................43aktris .................43akûr ...................733akvâ ..................117akvâ ..................118akvâl .................118akvâm ...............118akvâs .................118akvât .................117akvem ...............118akviyâ ...............118akya ..................44al........................46âl........................46âl........................716ala ......................46âlâ ......................46ala karga ...........46alâ ......................733alâ ......................736alâ’.....................733alâ’ik .................734alâ’im................734alabal k .............46alabanda ...........46alabora ..............47alaca ..................46alacak................50alacakl .............50alacalanmak .....46alacal ...............46alacal k .............46alaçok ...............46âlâf ....................46alak ...................735alâka .................733alâka-dâr ...........734

alâkal ...............734alakî ..................735âlâm ..................46alamana ............47alâmet ...............734alan ...................47alan ...................47alânî ..................734alâniyyet ...........734alar ....................46alarga ................46âlât ....................46alav ...................47alavira ...............47alavlanmak.......47alay ...................47alayc ................47âlâyi .................47alayl .................47alazlama ...........46alazlamak .........46alazlanmak .......46albe ...................734albüm ................47alca ....................48alçac k ..............48alçak .................48alçakca ..............48alçaklamak .......48alçaklatmak ......48alçakl k .............48alçalmak ...........48alçarak ..............48alç ....................48alç lamak ..........49aldadan .............49aldad c .............49aldanç ...............49aldang ç ............49aldan ..............49aldanma ............49aldanmak ..........49aldatmak ...........49alday c .............49ald rmak ...........49alef ....................735alem ..................735âlem ..................716âlem-ârâ ...........716alemdâr.............735alemdârî ...........735alemdârl k ........735âlem-efrûz ........717âlem-gîr ............717âlemî .................717âlemîn ...............717alemiyyet .........735âlem-penâh ......717âlem-sûz ...........717âlem-tâb ...........717alenen ...............735alenî ..................735aleniyyet ...........736

1218

Aa .........................22â .........................22a.m ....................737a‘câm ................108a‘ceb .................108a‘cem ................108a‘cemî ...............108a‘dâ’ ..................108a‘dâd .................108a‘del ..................108a‘kâb .................109a‘kal ..................109a‘lâ ....................109a‘lâm .................109a‘lem .................109a‘mâ ..................109a‘mâ ..................110a‘mâ’ .................109a‘mâk ................109a‘mâl .................109a‘mâm ..............110a‘mide ..............110a‘nâk .................110a‘nî ....................110a‘râb ..................108a‘râbî .................108a‘râf...................108a‘râz ..................108a‘rec ..................108a‘sâb .................108a‘sâbî ................108a‘sâr ..................108a‘ âr ..................108a‘ ârî .................108a‘tâf ...................109a‘vâm ................110a‘vân .................110a‘vâz .................110a‘vec .................110a‘ver ..................110a‘yâd .................110a‘yân .................110a‘zâ’ ..................109a‘zâl k ...............109a‘zam ................109a‘zamiyyet .......109a‘zâr ..................108a‘zeb .................108âb ......................22âbâ.....................22abâ’ ...................718âbâd ..................22âbâdânl k ..........22âbâdî .................22abaka ................22abamak .............22aband rmak ......22âbânî .................22abanlamak ........22abanmak ...........22abanoz ..............22abâ-pû .............718

abbâsî................718abd ....................718abdâl .................23abdâl .................59abdall k .............23abdals ..............23âbdân ................23âb-dâr................23âb-dârl k ...........23âbdest................23âbdestân ...........23âbdesthâne .......23âbdestlik ...........23âbdestsiz ...........23abe.....................23abede ................718abes ...................718âb-gîne ..............23âb-gûn ..............23âb- hayât..........22âbid ...................714âbidâne .............714abîr ....................719âbir ....................714abla ...................23ablak .................23ablak .................60abli ....................23abluka ...............23âbnûs ................23âbnûsiyye .........23abone ................23abonelik ............23abrâ .................23âbrû ...................23abuk-sabuk.......23abur-cubur ........23abûs ...................719abutilon ............60âb-yârî ..............23ac .......................26âc .......................714acabâ .................720acâib .................720âcâl ....................26aceb ...................720acelacâib ...........720acele ..................720aceleci ...............720aceleten ............720acem .................720acem .................720acemî ................720acemilik ............721acemistân .........720acente................27aceze .................720ac ......................27ac k ...................27ac kd rmak .......27ac k lmak .........27ac klanmak.......27ac kl .................27

ac kmak ............27ac lanmak .........27ac l k .................27ac mak ..............27ac mtrak ...........27ac nacak ...........27ac nd rmak .......27ac nmak ............27ac rak ................27ac rga ................27ac rganmak ......27ac tmak .............27acîb ...................721acîbe .................721âcil ....................26âcil ....................714âcilen ................26âcilen ................714acîn ...................721âcir ....................26âciz ....................714âcizâne ..............714âcizî...................714acn.....................721acûl ...................721acur ...................27acûz ...................721acyo ..................27acz .....................720aç gözlü ............26aç gözlülük .......26açar ...................27açd rmak ..........27aç c ...................28aç k ...................28aç k a z ...........28aç klamak .........28aç kl k ...............28açk ...................27açl k ..................27açma .................28açmal k .............28ad ......................29âd ......................714ada.....................29ada.....................39adâ.....................721âdâb ..................29adak ..................29adale .................729adâlet ................721adâletsizlik .......721adal ..................39adalî ..................729adam .................29adamak .............29adamca z ........29adamcas na ......29adamc k ............29adamc l .............29adamc lay n .....30adams ..............39adams z ............30

adams zl k ........30ada ...................29ada l k ..............29adatmak ............29adâvet ...............721add ....................721âde.....................715aded ..................721adedî .................721adem .................722âdemî ................30âdemiyyet ........30adese .................721adesî ..................721âdet ...................714âdetâ .................714ad m ..................30ad mlamak .......30âdî .....................715adîd ...................722adîl ....................722âdil ....................714âdilâne ..............715âdîlik .................715adîm ..................722adl .....................721adlâ‘ ..................104adlamak ............29adlanmak ..........29adl ....................29adlî ....................721adliyye ..............722adn ....................722ads z ..................29adud ..................729adudî .................729adüvv ................722afacan ...............42âfâk ...................42âfâk-gîr .............42âfâkî ..................42afârît ..................730afarozlamak .....43âfât ....................42âfatlamak..........42âfatlatmak ........42âferîde ...............42âferîn .................42âferîn .................42âferînende ........42âferîni ..............42âfet ....................42âfet-zede ...........42afgan .................113afîf .....................731â yet .................716aforoz................42âftâb ..................42afüvv .................731afv .....................731afyon .................43afyon .................115âgâh ..................45

âgâhî .................45agânî .................110âgeh ..................46agu ....................42âgû ...................42a ......................39a a.....................39a ac k ...............39a aç ...................39a aç çile i .......39a açl k ..............39a aç kakan ......39a aç kavunu ....39a aç kurdu ......39a aç lâlesi .......39a aç sütle eni .39a aç akây k ..39a alanmak ........40a al k ................40a arma ..............40a armak............40a artma.............40a artmak ..........39a biyâ’ ..............110a da ..................40a dac ...............40a dala mak ......40a d rmak ..........40a diye ...............110a l ....................42â l ....................41a llanmak .......42a lmak.............42a m ..................42a ml ................42a nmak ...........42a r ....................40a r ....................42a rlamak .........40a rlanmak .......40a rla d rmak ...40a rla mak ........40a rlatmak ........40a rl k ...............40a r ak ..............40a r aklanmak .40â te .................41a z ...................41a z ...................42a zl k ...............41a lâl ..................111a lama ..............42a lamak ............42a lam .............42a lamsamak .....42a lams k ...........42a la mak ..........41a latmak ...........41a lay k ..............42a leb .................111a lez .................111a ma .................42a mak ...............42

1221

arda ...................32ardala ................32ard c ..................32ard n ..................32arec ...................723arefe ..................724arek ...................725aremrem ...........725argac .................33argaclamak .......33argal .................33argamak ............33arg d ..................33arg mak ............33arg n ..................33ar ......................33ar ....................34ar k ....................34ar klamak .........34ar klanmak .......34ar klatmak ........34ar kl k ...............34ar kmak ............34ar lmak .............34ar mak ..............34ar nmak ............34ar ....................32ar ....................32ar tmak .............34âr z ....................715-âr za .................715âr zî ...................715ârî ......................715ârib ....................715arîf .....................725ârif .....................715ârifâne ...............715arî ....................725âriyet .................715âriyeten .............715âriyetî ................715arîz ....................725arîza ..................725ark .....................33arka ...................33arkada .............33arkada l k .........33arkal .................33arkal ç ...............33arkal k ...............33arkub .................725arkuru ...............33ârlanmak ..........715arma ..................33armador ............33arma an............33arma ân............79armud ...............33armûdî ..............33armuz ................33arnavud.............33arnavudluk .......33arnavudca .........33

arnika ................33arpa ...................31arpa suyu ..........31arpac ................31arpac k ..............31arpa .................31arpa an .............31arpa c ..............31arpalamak ........31arpal k ...............31arrâde ................722arsa ....................723arsenik ..............32ârs z...................715ârs zca ...............715ârs zlanmak ......715ârs zl k ..............715arslan ................32arslanc .............32arslanhâne ........32arslanlanmak ...32ar ......................32ar ......................723ar n ..................32ar nlamak ........32ar nl k ..............33ar idük ..............32art ......................31art ......................32artal ...................724artaliyyet ..........724artamak.............32artamak.............32artd r lmak .......32artd rmak ..........32art k ...................32art k ...................32art k ...................32art kl k ..............32artma .................32arû .....................725arûs ...................725arûsek ...............725arûsekli .............725arûz ...................725arvana ...............33arya ...................34arz .....................77arz .....................723arz .....................724arzan .................724arz hâl ...............724arzî ....................78arzî ....................724arziyye ..............78arzu ...................32arzû-ke ............32arzulamak ........32arzulu ................32arzû-mend ........32as .......................35as .......................35âsâ .....................35

asâ .....................728asab ...................728asabe .................728asabî ..................728asâbi‘ ................101asadun ..............35âsaf ....................38âsafâne ..............38âsafî...................38asâfîr .................728asâgir ................101asâkir ................726asâlet .................101asâleten .............101asâletlü..............101âsâm..................26âsân ...................35asansör ..............35âsâr ....................26âsâyi ................35asced .................726asd rmak ...........38asebiyyet ..........728asel ....................727ases ...................727asfâr ..................102asfer ..................102as yâ’ ...............102asfûr ..................728asgar .................102ashâb .................101as ......................39as c ...................39âs f ....................715as lacak .............39as lanmak .........39as l ....................39as l ....................39as l k .................38as l ..................39as lma ...............38as lmak .............38as ls z ................102as lzâde .............102âs m ..................716as nt .................39âsî ......................716âsîb ....................36âsîde ..................36asîde ..................729asîl .....................103asîlâne ...............103âsîlik .................716asîlzâde .............103âsim ..................26asîr ....................727âsitân .................36âsitâneli ............36âsiyâ ..................36âsiyâb................36âsiyye................36asker .................727askerce ..............727

askerî ................727askerî ................727askerlik .............727ask ....................38ask c .................38asl ......................102asla‘...................103aslah ..................102aslahahu’llâh ....102aslen ..................102asl .....................103asma..................39asma..................39asmak ...............38asma kaba .....39aspur .................38asr ......................728asr ......................728asre ....................719âstâne ................36astar...................36astar...................82astar...................92astarlamak ........36astarl ................36astarl k ..............36âstîn...................36âsûd ...................36âsûde .................36âsûdegî .............36âsumân .............36âsumânî ............36asya ...................36a .......................36a â’ir .................727a a ..................36a a lamak .......36a a l ...............36â âm..................36a ar ....................727a ârî...................727a âvet ................727a ç ....................36a ç l k ...............36a ebe .................727a ebî ..................727a ere ..................727a hâne ...............36a ......................37a boyas ..........37a ta ...............38a c ...................37a c l k ..............37a k ....................38â k ....................715â kâne ..............715â kl k ...............715a kmak ............38a lama .............38a lamak ...........38a lanmak .........38a latmak ..........38a l ....................38

a nd rmak .......38a nma ..............38a nmak ............37a nmak ............38a r ...................37a r lmak...........37a rma ...............37a rmak .............36a rtma ..............37a rtmak ............37a s z .................38â ikâr ................36â ikârâ ..............36â ikâre ..............37â inâ ..................37â inâl k .............37â inâyî ..............37a îr ....................728â ir ....................715â iren ................715a îret .................728â iyân................37â iyâne ..............37a iyy .................728a k .....................727a kar .................99a k-bâz .............728a k-bâzî ............728a k-bâzl k .........728a k n .................36a lamak ............37a latmak ...........37a l k...................37a l kç ...............37a ma..................37a mak ...............37a âb .................727a âr ..................727â tî .....................36â ûb ...................37â ûb-gâh ...........37â ufte ................36a ûrâ .................728â ûrâ’ ................715a ur ..................37at........................24ata ......................24atâ’.....................729atak ...................24atâk ...................719atakl k ...............24atâlet .................729atal k .................24atal k .................24ata e ..................24atâyâ .................729atd rmak ...........24atebe .................719ateh ...................719aterine ...............24âte ....................24âte bal .........25âte -bâr .............25

1220

alesta .................49âlet ....................47alev ...................50alev ...................736alevî ..................736âlevlendirmek ..50alevlenmek.......50aleyh .................737aleyhâ ...............737aleyhim.............737aleyhimâ ...........737aleyke ...............736aleyküm ...........737âlgûn .................49alguncar ............49al c ...................50al ç ....................50al k ....................51al kl k ................51al komak ..........51al m ...................51al n ....................50al n ....................51al ngan ..............51al nl ..................50al nl k ................50al nmak.............50al .....................49al .....................50al d rmak ........50al k .................50al lmak ...........50al kan ..............50al mak .............50al vermek .........51alî ......................736âlî ......................717âlî-câh ...............717âlî-cenâb ...........717âlî-cenâbl k ......717âlî-güher ...........717âlihe ..................50âlî-himmet ........717âlî-kadr .............717alîl .....................737alîm ...................737âlim ...................716âlî-makâm ........717âlimâne .............717alime .................735âlî-mekân .........717âlî- ân ...............717âlî-tebâr ............717alk ...................49alk lama ..........49alk lamak ........49alk lanmak ......49Allah .................129allak ..................49allâm .................734allâme ...............734all k ...................49alma ..................49

almak ................49alman ................49almanl k ...........49almastra ............634alp .....................47alpaka ...............47alt ......................47alt .....................48alt parmak .......48alt patlar...........48alt l k .................48alt nc ................48alt ar ................48altl k ..................48altm ................48altm ar .............48altm nc ..........48altm lamak .....48altm l k ............48altûn ..................48altun kökü ........48altun kuyruk .....48altun otu ...........48altun top ...........48altuncu ..............48altunlamak .......48âlû .....................50âlûd ...................50âlûde .................50âlûdegî ..............50âlüfte .................49âm .....................717amâ ...................737amâ ...................739amac .................51amac-gâh ..........51âmâde ...............51âmâl ..................51aman .................51amca .................737amd ...................737amden ...............737âmed .................51âmedci ..............51âmedcilik .........51âmedî ................51âmedî ................51amel ..................738amele ................738amelî .................738ameliyyât .........738amel-mânde .....738âmennâ .............51amerikan ..........51amîk ..................739âmil ...................717âmil ...................718âmil ...................718amîm ................739âmîn ..................51âminen ..............51âmîn-hân ..........51âmir ...................51

âmir ...................717amirallik ...........51âmirâne.............51âmirizi .............51âmîz ..................51âmîzi ...............51amm ..................737âmm ..................717amma ................51amma ................132ammâme ..........737amme ................739âmme ................718âmmî ................718ammi-zâde .......738amonyak ..........51amora ................51amr ....................738amûca ...............738amûd .................738amûden .............738amûdî ................738âmûz .................51an ......................45an ......................51an ......................52an ......................739an‘ane ...............740ana.....................45ana.....................52anâ’ ...................739anac ...................52anaclamak ........52anadolu .............52anadolulu .........52anafor................52anahtar ..............52anahtar ..............53anal k ................52ananas ...............52anânet ...............740anar ..................45anâs r ................739anason ..............52anbar .................52anbar .................139anbarc ..............52anbarc l k .........52anber .................740anber-bâr ..........740anberbaris .........52anberbaris .........740anber-bûy .........740anberîn ..............740anberiyye..........740anca ...................53ancak ................53ancelika ............53anc lay n ...........53and ....................53andelîb ..............740and k .................53and rmak ..........45

and z .................53andla mak ........53andl ..................53âne.....................718angarya .............53ang ç .................53ang t ..................53ang tî .................53anhü ..................741an lmak.............46an n ...................53an rmak ............45an rmak ............46an rtmak ...........46an z ...................46an z ...................120an z ...................124anîd ...................741ânide .................53ânif ....................53anîf ....................741ânifen ................53anison ...............53ank ....................741ankâ ..................741ankebût .............741anlad ..............45anlamak ............45anlanmak ..........45anla lmak ........45anla mak ..........45anlat lmak ........45anlatmak ...........45anlatt rmak .......45anlay ..............46anlay l ............46anmak ...............46anne ..................53anonim .............53ansalamak ........45ans rd c ............45ans r k ...............45ans rmak ...........45ans rtmak .........45ans z ..................45ans z ..................53anterî .................740antika ................52antimon ............52antipirin ............52antrasit ..............52anûd ..................741anve ..................741anveten .............741ap ......................24apalak ...............24apans z ..............24aparmak............24apartman ..........24apaz ...................24apazlama ..........24apazlamak ........24ap ....................24

ap ak................24ap k ................24ap mak ............24ap t rmak ........24apiko .................24apolet ................61apul ...................24âr .......................715ar‘ar...................724ara .....................30ara .....................33ârâ .....................30ârâ’ ....................30arâ’is .................722arâ’iz .................723arab ...................723arab ...................723araba .................30araba .................723arabac ..............30arabac l k ..........30arabca ...............723arabî ..................723arabistân ...........723arabiyyât...........723arabiyyet...........723arafât .................724arak ...................724arak-çîn ............725arakî ..................725arakiyye ............725aral ....................30aralanmak ........31arala mak .........31aralatmak..........31aral k .................31ârâm ..................31arama ................31aramak ..............31ârâm-gâh ..........31ârâmi ...............31ârâm-sâz ...........31ârâms z .............31ârâms zl k .........31aran lmak .........31aranmak............31ararot .................30arasât .................723arasta .................30ârâste .................30ara d rmak .......30aratd rmak ........30aratmak.............30aray c ...............31ârâyi ................31araz ...................724arazî ..................724arâzî ..................75arbâ’ ..................723arbede ...............723arbede-cû..........723ard .....................32arda ...................32

1223

bacaks z ............204bacaks zl k .......204bacanak ............204bacanakl k ........204bac ...................204bâd ....................204bâd ....................204bâdâm ...............204bâdâmî ..............204badana ..............205badanac ...........205badanac l k .......205badanalamak....205badanalatmak ..205badanal ............205bâdâ .................204bâdât .................204bâdbân ..............205bâde ..................205bâdem ...............205bâdemcik ..........205bâdemlik ..........205baderna .............205bad ya ...............205badi ...................205bâdî ...................205bâdihevâ ...........205bâdincân ...........205bâdire ................205bâdiye ...............205bâd-nümâ .........205bagal .................233bâgî ...................213bâgiyâne ...........213bagl ...................233bagy ..................233ba ....................211bâ ....................211bâ ....................211ba a ..................213ba â ..................233ba an ................211bâ -bân.............211bâ c .................211bâ c l k .............211bâ çe ................211bâ çeli ..............212bâ çelik ............212bâ çevân ..........211bâ çevânl k ......211ba dâdî .............233ba dalamak .....212ba damak.........212ba da ..............212ba da ..............233ba da mak .......212ba ...................213ba ldak ............213ba l k ...............213ba r ..................212ba r ..................212ba r ..................233ba rçak ............212

ba rdak ...........212ba rdan ...........212ba r ...............212ba r ...............212ba rma ............212ba rsak ............212ba rtlak ...........212ba rtmak .........212ba lama .........212ba lamak .......212ba lamak .......233ba latmak ......212ba lay c ........212ba lay .........212bâ istân ............212ba lama ............213ba lamak ..........212ba lan ...............213ba lanmak .......213ba latmak ........212ba l ..................213ba mak .............213ba r mak ........212ba i ................212ba teten ............233bâh ....................218bahâ ..................255bahâ’ .................255bahâd r ..............256bahâd râne ........256bahâd rl k .........256bahâlanmak .....256bahâla mak ......256bahâl ................256bahâne ..............256bahâr .................256bahâr .................256bahâriye ............256bahârl ...............256bâhi ...................218bahîl ..................222bâhir ..................218bâhis .................204bâh-nâme .........218bahr ...................221bahren ...............221bahreyn.............221bahri ..................221bahrî ..................221bahriyye ...........221bahs ...................221bah ...................221bah ...................221bah â .................221bah âyi ............222bah ende ..........222bah i ................222baht ...................221bâhter ................204bahtiyâr ............221bahtiyârl k ........221bahtl .................221bahts z ..............221

bahts zl k ..........221bâhur .................204bâ-husûs ...........204ba îd ..................233bâk ....................214baka ..................213bakabunga ........233bakalara ............233bakam ...............233bakanak ............213bakar .................233bakâyâ ..............233bakd rmak ........213bak c ................214bak c l k ............214bak ldak ............213bak lmak ..........214bak m ................214bak ml .............214bak nmak .........214bak r ..................213bak rc ...............213bak .................213bak .................214bak l ...............214bak mak ..........214bâkî ...................214bâkî ...................214bâkire ................214bakiyye .............234bakkal ...............233bakkalhâne .......233bakkall k...........233bakkam .............234bakla .................213bakla .................234baklân ...............234baklava .............213baklava .............214bakliyye ............234bakmak .............214bakrac ...............213bakraç ...............234bâkûre ...............214bal .....................214bâl .....................214bâl .....................214bala ...................215bâlâ ...................215balaban .............215balaban .............236balabanlanmak 215balabanla mak .215bâlâr ..................215bâlâter ...............215balçak ...............215balç k ................215bâldâk ...............215bald r .................215bald rak ............215bald ran ............215bald ran ............215bald rgan ..........215

bald z ................215balgam ..............216balgam ..............237balgamî.............237bal k ..................216bal k ..................217bal kc ...............217bal kc l ..............217bal kc l k ..........217bal kç n .............217bal khâne ..........217bal klamak .......217bal klava ...........217bal kmak ..........217bâli ..................216bâlîn ..................217balina ................216bâli ...................215balkan ...............216balkanl k...........216balkon ...............216balland rmak ....216ballanmak ........216ball ...................216balo ...................216balon .................216baloncu .............217balonculuk .......217balsara ..............215balta ..................215baltac ...............216baltalamak ........216baltal ................216baltal k ..............216balya .................217balyemezi .........217balyos ...............217balyoz ...............217balyoz ...............217bam ...................217bam ...................217bamteli ..............217bamya ...............217ban ....................217bân ....................217bân ....................217bana ..................234banb l ................217banda ................217banderol ...........217band rma ..........217band rmak ........217bandra ...............217bâne ..................218bâng ..................218bâni ...................218banka ................218bankar ...............218banker ...............218banknot.............218banmak .............218bânû ..................218banyo ................218

baobâb ..............218baobâbiyye.......218bar .....................205bar .....................205bâr .....................205bâr .....................205barak .................205baraka ...............205bârân .................205bârânî ................206baras .................227barata ................205barbata ..............206barbud ..............206barbunya ..........206barça .................206barça .................206barçak ...............206bard ...................206barda .................206bardak ...............206bardak ...............227bardakc ............206bâreka’llâh .......206bârgâh ...............206bargam..............206bâr-gîr ...............206bâr-gîrci ............206bar mak ............207bar nd rmak .....207bar nmak ..........206bar nmak ..........207bar ..................206bar ..................207bar d r c .........207bar d rma ........207bar d rmak ......207bar k ...............207bar kl k ..........207bar ma .............207bar mak ...........207bâri ....................207bâri‘...................206bâri’ ...................207bârid ..................206bârîk ..................207bârika ................206bârîlik ...............207bâriz ..................206bark ...................206barka .................206barkac ..............206bâr-ke ..............206barklanmak. .....206barlam ..............206barmak .............206barometre .........207bars ...................206barsam ..............206barsama ............206bâru ...................206barudî................207barut ..................206

1222

âte -bâz ............25âte böce i .......25âte ci .................25âte cilik ............25âte -ef ân .........25âte -engîz .........25âte -fe ân .........25âte -gede ..........25âte -hâne ..........25âte î ...................25âte în .................25âte lendirmek ..25âte lenmek .......25âte li ..................25âte lik ...............25âte -nâk ............25âte -pâre ...........25âte -perest ........25âte -perestlik ....25âte -zebân ........25atf ......................730atfî .....................730at c ...................26ât f .....................716ât fet ..................716at k ....................26ât l .....................716at l ..................26at lma ................25at lmak ..............25at m ...................26ât r .....................716at .....................26at d rmak ........25at d rmak ........26at mak .............26âtî ......................26atîk ....................719âtik ....................714âtiyen ................26atiyye ................730atk ....................25atk lamak .........25atlama ...............25atlamak .............25atlambaç ...........25atland rmak ......25atlang ç .............25atlanmak ...........25atlas ...................39atlas ...................105atlâs ...................105atlatmak ............25atlay ...............25atl .....................26atma ..................26atmaca ..............26atmak ................26atse ....................729at ......................730at ân ..................730attâr ...................729attârl k ...............729

atûf ....................730atûfet .................730atûfetli ...............730atûfî ...................730atvel ..................105av ......................53av‘av .................742avâ’id ................741avâ’ik ................741avadanl k ..........53avadanl k ..........53avâk b ...............741avâlim ...............741avâmil ...............741avâmm .............741avâm-pesendâne ...........................741avanak ..............53avanakl k ..........53âvâra .................53âvârelik .............53avâr z ................741avât f .................741âvaz ...................53avc ...................54avc l k ...............54avd ....................741avdet .................741avene ................742âveng ................54âver ...................54avgân ................54avg n .................54av nmak ...........54âvîhte ................55âviz ...................55âvîze .................55avk ....................742avkamak ...........54avk mak ...........54avlak .................54avlak .................54avlamak ............54avlan ..............54avlanmak ..........54avl ....................54avn ....................742avn ....................742avret ..................741âvr k ..................54avr lamak .........54avr lmak ...........54avr mak ............54avrupa ...............54avrupa ...............161avrupal ............54avuç ..................54avuçlamak ........54avud lmak ........54avukat ...............55avukatl k...........55avurt ..................54avurtlu ..............54

avusturalya .......54avusturalyal ....54avusturya ..........54avusturyal .......54avutd rmak .......54avutmak ...........54avvâ’ .................741ay ......................55aya.....................55aya.....................55aya ..................185ayak ..................56ayakda .............56ayaklamak ........56ayakland rmak .56ayaklanmak .....56ayakl ................56ayakl k ..............56ayard lmak .......56ayarmak............56ayartmak ..........55âyât ...................55ayaz ...................56ayazlamak ........56ayazlanmak ......56ayazlatmak .......56ayazma .............56ayb ....................743ayb-cû ...............743ayb-gû ..............743aybs z................743ayd n .................56ayd nlamak ......56ayd nl k ............56âyende ..............57âyet ...................56ayg r ..................57ayg rl k .............57ay .....................58ay blamak ........743ay blanmak ......743ay k ...................57ay k ...................58ay klamak ........58ay kl k ...............58ay lmak.............57ay ltmak ...........57ay rmak ............57ay rt ...................57ay rtlamak ........57ay rtlanmak ......57ay rtlatmak .......57ay tmak.............56âyîn ...................58âyîne .................58âyîne-dâr ..........58aylak .................57aylakc ..............57aylamak ............57aylanmak ..........57ayl k ..................57ayl kl ................57aymak ...............57

ayn ....................714ayn ....................743ayna ..................57aynac ...............57aynal ................57aynen ................744aynî ...................744ayniyyet ............744ayran .................56ayranl k ............57ayr ....................57ayr k ..................57ayr lanmak .......57ayr la mak ........57ayr l k ...............57ayr lmak ...........57ay .....................743ayu ....................57ayva ..................57ayval k ..............58ayvâz ................744ayyâr .................742ayyâ .................742ayyâ l k ............743ayyûk ................744az .......................34az .......................34azâ’ ....................725azâ’im ...............725azâ’im ...............730azâb ...................722azac k................34âzâd ...................34âzâde .................34âzâdegî .............34âzâdî .................34âzâdlamak ........34âzâdl ................34âzâdl k ..............34azalmak ............34azaltmak ...........34azam .................730azamet ..............730azametli ............730âzân ...................30azar ...................35âzâr ...................34âzâr ...................34azarlamak .........34azarlanmak.......34azarlatmak ........34azarlay ...........34azb.....................722azd r lmak ........35azd rmak ..........35azeb ...................725âzer ...................30âzer-gede ..........30âzerî ..................30âzer-perest ........30azga mak .........35azg n .................35azg nl k .............35

azher .................105az ......................35az k ...................35az klanmak.......35az kl .................35az msamak .......35az rganmak ......35az mak ............35az t rmak .........35az tmak .............35azîm ..................730âzim ..................715azîme ................726azîme ................730azîmet ...............726azîz ....................726azl ......................726azlem ................105azm ...................726azm ...................730azm ...................730azma .................35âzmâ .................35azmak ...............35azmak ...............35azman ...............35âzmâyi ............35âzmûde .............35azot ...................35azrâ’ ..................722azrâil .................726azu.....................35azuk ..................35âzürde ...............35azv.....................726azviyyât ............726azze ...................725

Bbâ ......................202ba‘de .................232ba‘s ...................232ba‘z ...................233ba‘zan ...............233bâ’ .....................202bâb ....................202bâb ....................202baba ..................202baba ngo .........203babakoru ..........203babakü ............203babal ................203babal k ..............203babayâne ..........203babayi it...........203babayi itlik ......203bâbilhâne ..........203bâbunc ..............203bâc.....................204baca ...................204bacak ................204bacak ................220bacakl ..............204