Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
BilginBari İktisatPolitikası 1
ParaPolitikasınınYürütülmesi
BilginBari İktisatPolitikası 2
1668-1873Dönemi:MerkezBankalarınınOrtayaÇıkışı• 1661yılındaStockholmBankasıilkbanknotuihraçetmiştir.• 1668’deİsveçDevletBankası(Riksbank)merkezbankasınitelikleriilepiyasayaparaçıkarmıştır.
• Gerçekanlamdailkmerkezbankası1694yılındakurulanİngiltereMerkez Bankası (Bank of England)’dır. Banka 1844 yılında kağıtpara ihraç tekeline kavuşmuş, 1870 yılında da likidite’nin sonmerciifonksiyonu’nuüstlenmiştir.
BilginBari İktisatPolitikası 3
Türkiye’deMerkezBankacılığınınGelişimi
• 3Ekim1931TürkiyeCumhuriyetMerkezBankasıdünyadaki38.merkezbankasıolarakfaaliyetebaşlıyor.
• TCMBanonimşirketolarakkuruluyor.
• Hisseyapısı:
Asınıfıhisseler:devletkurumları(%15’Igeçemez)Bsınıfıhisseler:ulusalbankalarCsınıfıhisseler:diğerbankaveimtiyazlıkuruluşlarDsınıfıhisseler:Türkgerçekvetüzelkişiler
BilginBari İktisatPolitikası 4
GünümüzMerkezBankacılığıParadigması
• Merkezbankasınınbağımsızlığıönemli• Temelamaçfiyatistikrarı• Temelpolitikaaracı:kısavadelifaizoranları• Temelparapolitikasıstratejisi:enflasyonhedeflemesi
BilginBari İktisatPolitikası 5
ParaPolitikasınınYasalDayanağı• Temelamaç,fiyatistikrarınınsağlanmasıvesürdürülmesidir.
• Yasaldayanak,14Ocak1970tarih,1211sayılı“TürkiyeCumhuriyetMerkezBankasıKanunu”dur.
• 1211sayılıKanun’untemelgörevveyetkileridüzenleyen4.maddesinegöre;
• TCMB’nintemelamacıfiyatistikrarınısağlamaktır.TCMB,fiyatistikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını vekullanacağıparapolitikasıaraçlarınıdoğrudankendisibelirler.
BilginBari İktisatPolitikası 6
• TCMB, fiyat istikrarını sağlamaamacı ile çelişmemek kaydıylaHükümetinbüyümeveistihdampolitikalarınıdestekler.
• TCMBHükümetlebirliktekurrejiminibelirler,ülkealtınvedövizrezervlerini yönetir, ulusal paranın hacim ve tedavülünüdüzenler, ödeme sistemlerini işletir,mali piyasaları düzenler,vs...
• TCMB,Hükümetlebirlikteenflasyonhedefinitespiteder,bunauyumluolarakparapolitikasınıbelirler.
• TCMB, para politikasının uygulanmasında tek yetkili vesorumludur.
BilginBari İktisatPolitikası 7
• TCMB,fiyatistikrarınısağlamakamacıylaKanun’dabelirtilenparapolitikasıaraçlarınıkullanmaya,uygunbulacağıdiğerparapolitikasıaraçlarınıdadoğrudanbelirlemeyeveuygulamayayetkilidir.
• TCMB,nihaikredimerciiolarakbankalarakredivermeisleriniyürütür.
• 1211sayılıKanun’unTCMB’ninyapamayacağıişlemleridüzenleyen56.maddesinegöre;
TCMB,Hazineilekamukurumvekuruluşlarınaavansveremezvekrediaçamaz,bunlarınihraçettiğiborçlanmaaraçlarınıbirincilpiyasadansatınalamaz.Kanunlayetkiverilenişlemlerdışındaavansveremezvekrediaçamaz,vereceğiavansveaçacağıkrediteminatsızveyakarşılıksızolamaz...
BilginBari İktisatPolitikası 8
EnflasyonHedeflemesi• Enflasyonhedeflemesirejimi;parapolitikasınınfiyatistikrarınısağlamaya ve sürdürmeye yönelik olarak kurumsallaştığımodernbirstratejidir.
• Sayısalbirenflasyonhedefibelirlenirvebuhedefkamuoyunailanedilir.Merkezbankasıbelirli bir süre sonundabuhedefeulaşacağınıtaahhüteder.
• Enflasyonhedeflemesirejimindetemelpolitikaaracıkısavadelifaizoranlarıdır.
BilginBari İktisatPolitikası 9
• Burejim,aynızamandakararalmasürecininkurumsallaşmasınısağlamaktadır.
-politikakaralarınınşeffafbiryapıyakavuşması-kararlarınalınacağıtarihlerinöncedenbirtakvimebağlanmasıvekamuoyunaduyurulması-kararlarıngerekçelerininaçıklanması• Enflasyon hedeflemesinde para politikasının zamanlaması veyönüdahabelirginhalegelmektedir.
• Enflasyon hedeflemesinde merkez bankasının gelecektekienflasyonailişkinöngörüleribüyükönemtaşımaktadır.
• Beklentilerin iyi yönetilmesi ve etkin iletişim politikasıönemlidir.
BilginBari İktisatPolitikası 10
EnflasyonHedeflemesiRejimininÖnKoşulları• Fiyatistikrarınasıkıbiçimdebağlılık• Bağımsız,hesapverebilirvegüvenilirmerkezbankası• Güçlüvegelişmişfinansalpiyasalar• Düşükmalibaskınlık• Teknikaltyapınınsağlanması
BilginBari İktisatPolitikası 11
BilginBari İktisatPolitikası 12
EnflasyonHedeflemesi’ninUygulanması• Hedefinbelirlenmesi(MBve/veyaHükümet)• Hedefinniteliği(TÜFE,ÇekirdekEnflasyon)• Noktahedefmi,banthedefmi?• Hedefufku• Kararalmamekanizmasıvekararlarınaçıklanması• Hesapverilebilirlikuygulamaları• İletişimpolitikası
BilginBari İktisatPolitikası 13
Türkiye’deEnflasyonHedeflemesi• EnflasyonhedefinihükümetveTCMBbirliktebelirler.• TÜFEenflasyonuhedeflenmektedir.• Noktahedefvebelirsizlikaralığıbelirlenmiştir.• Hedefufkuortavadelidir.Üçyıllıkhedeflerilanedilir.• Hedeften sapma durumunda nedenlerini alınması gerekenönlemleriTCMBHükümeteyazılıolarakbildirirvekamuoyunaaçıklar.
• KısavadelifaizoranlarınailişkinkararlarParaPolitikasıKurulutarafındanoylanarakalınmaktadır.ParaPolitikasıKuruluheraydüzenliolaraktoplanır.
BilginBari İktisatPolitikası 14
• TCMB’nin temel iletişimaracı üç aydabir yayımlananEnflasyonRaporudur.
• PPKtoplantıözetleridiğerbiriletişimaracıdır.• TCMB,hesapverebilirlikkapsamında,faaliyetleriveparapolitikasıuygulamaları ile ilgili her yıl Nisan ve Ekim aylarında BankalarKurulunabirraporsunarveyineyıldaikidefaTBMMPlanveBütçeKomisyonunubilgilendirir.
BilginBari İktisatPolitikası 15
BilginBari İktisatPolitikası 16
MerkezBankasınınBağımsızlığı• SiyasalBağımsızlık:Merkezbankasınınhükümetinmüdahalesiolmadanparapolitikasıkararlarınıalabilmesidir.
• Ekonomik Bağımsızlık: Merkez bankasının para politikasıaraçlarının tamamını hükümetin kısıtlaması olmadankullanabilmesini ifade eder.Ekonomik bağımsızlık kavramıamaç,hedef,araçvefinansalbağımsızlığıkapsamaktadır.
BilginBari İktisatPolitikası 17
BankalararasıPiyasaGecelikBorçlanmaFaizi(BPGB)–Overnightfaiz(O/N)
• Bankaların birbirleriyle olan bir günlük (kısa vadeli)borçlanmalarında ödenen faiz oranıdır. Bankalar birbirininMB’dekihesabındangünlükborçalmavevermeişlemiyaparlar.Buradakiortalamapiyasafaiziekonomidekidiğerfaizleriaktarımmekanizmasıaracılığıylaetkiler.
• Buoran,TCMB’nintemelpolitikaaracıdır.Bufaizpiyasadaarzvetalebe göre belirlenir fakat TCMB yaptığı işlemlerle bunu aşağıyukarıyönlendirir.
BilginBari İktisatPolitikası 18
BankalararasıPiyasadaRezervTalebiveRezervArzı• Bankalararası piyasada gecelik faiz artarsa toplam rezerv talebimiktarıazalır.Bununnedeni:
- Toplam rezervler zorunlu rezervler artı serbest rezervlerden oluşur.Serbestrezervtutmanınfırsatmaliyetiyani“fiyatı”burezervlerikrediolarakkullandırmanıngetirisidir.
- Gecelik faiz artınca serbest rezerv fiyatı artar ve talep edilen rezervmiktarıdüşer.Faizdüşünceiserezervtalepmiktarıartar.
• Dolayısıylarezervtalepeğrisinegatifeğimlidir:faizarttıkçatalepmiktarıdüşer.
• RezervArzıMBtarafındanbelirlenir.Interbankgecelikfaizihedefaralıkarasındakaldığısürecerezervarzeğrisidikolmaktadır.
BilginBari İktisatPolitikası 19
Kanal/KoridorSistemi• TürkiyeveABdekullanılansistembudur.
• MB,borçvermepenceresioluştururvelikiditesıkışıklığıyaşanmasıhalinde buradan bankalara gecelik kredi imkanı sunar. Bupenceredeuygulananfaizoranıgecelikborçverme(ibv)faizidir.
• Rezerv arzı eğrisi gecelik borç verme faizinin üstüne çıkamaz.Çünkübankalar istediklerikadarMBdenborçlanabilir.Arzeğrisiborçvermefaizindetamelastic(yatay)olur.
BilginBari İktisatPolitikası 20
BilginBari İktisatPolitikası 21
Kanal/KoridorSistemi• Borçvermepenceresineekolarak,MBninborçalmapenceresivardır.PiyasadalikiditebolluğuyaşanıyorsabankalarMByeborçverebilirler.BuborçiçinMBticaribankayaborçalmafaizi(iba)öder.
• Rezerv arzı eğrisi borç alma faiz oranında tamelastiktir (yatay).Bununnedeni:eğerbirbankanınfazlalikiditesivarsaMByeborçalmafaizindenyatırabiliroyüzdenfaizibadanaşağıyadüşmez.
• Dolayısıylabuikipenceresayesindebankalararasıpiyasafaizihepborç verme ve borç verme faizlerinin arasında oluşur. Rezervtalebi aşağı yukarı değiştiğinde bankalararası piyasa faizi hedefaralıktakalır.
BilginBari İktisatPolitikası 22
• Eğer i* < ibv ise bankalar MB den borç almaz ve “borç alınmışrezervler”sıfırdır.
• RezervArzı“borçalınmamışrezervler”eeşittirvetamdiktir.• Eğeri*,ibvninüstüneçıkarsabankalarMBdenborçalıppiyasayaverirler,budafaiziibvyedüşürür.
• Dolayısıyla rezerv arzı ibv borç verme faizinde tam esnek veyataydır.
BilginBari İktisatPolitikası 23
ParaPolitikasıAraçlarıMB,Bankalararasıpiyasadafaizinasılyönlendirir?1. AçıkPiyasaİşlemleri(KesinAlım-satım)Yapmak
-Rezervmiktarıveparasaltabanıdeğiştirerek.2.BorçVermeveAlmaFaizOranlarınıDeğiştirmek-Piyasayaborçalıpvererekrezervmiktarınıdeğiştirir
- Parasaltabanıdeğiştirir- PolitikafaiziüzerindenRepo-Tersrepoişlemiyapar
3. ZorunluKarşılıkOranınıDeğiştirmek- Paraçarpanınıdeğiştirir
BilginBari İktisatPolitikası 24
MBBPGBFyinasılyönlendirir?1. AçıkPiyasaİşlemleri
- Bir açık piyasa alımı rezerv arzını sağa kaydırır ve gecelikborçlanmafaizinindüşmesinisağlar.
- Biraçıkpiyasa satışı isearzeğrisini solakaydırır vegecelikborçlanmafaizininartmasınısağlar.
- repo:menkulkıymetigerialmatahhüdüyleşimdisatış:borçalmakamacıyla
BilginBari İktisatPolitikası 25
- tersrepo:menkulkıymetitekrarsatmayıkabulederekşimdialış:borçvermeamacıyla
- Merkezbankasıparaarzınıazaltmakamacıylarepoyapıncaborçalmafaiziüzerindenyapıyor.
- Tersrepoyaparsadaparaarzınıarttırmakiçinyaparveborçvermefaiziüzerinden.
BilginBari İktisatPolitikası 26
AçıkPiyasaAlımı
BilginBari İktisatPolitikası 27
2. BorçAlma/VermeFaizlerindeDeğişiklik
• GenişlemeciParaPolitikası:MBborçvermevealmafaizlerinidüşürürvebudüşükfaizletalepedenbankalaraborçverir.
• DaraltıcıParaPolitikası:MBborçalmavevermefaiziniyükseltirsebankalarbuseferfazlalikiditeyiMByeborçverirlerveyüksekborçalmafaizindenfaydalanırlar.
BilginBari İktisatPolitikası 28
3. ZKOnındeğiştirilmesi
• MB, ZKO yu arttırdığı zaman bankaların rezerv talebiartacağından talepeğrisi sağa kayar veBPdagecelik faizartar.ZKOnındüşmesihalindeisepiyasafaizidüşer.
• ZKOpolitikaaracısonyıllardapiyasafaizinietkilemek içinpekkullanılmamıştır.
BilginBari İktisatPolitikası 29
ZorunluKarşılıkOranınArtırılması
BilginBari İktisatPolitikası 30
4. ReeskontKredileri
• Merkezbankasıncafinansalkurumlaraverilir.• Hangi tür finansal kurumun yararlanacağına merkezbankasıkararverir.
• Amaç,geçicilikiditesıkışıklığınıkarşılamaktır.• Reeskontkredisikullanmanınmaliyetireeskontfaizi’dir.• Merkez bankaları açtıkları krediler karşılığında teminatistiyorlar.(devlettahviliveyakredinotuyüksekşirketlerinborçlanmasenetleri)
• Küresel kriz sırasında çoğu merkez bankası tarafındankullanıldı. Bu yolla kredi piyasasının işlemeye başlamasıamaçlandı.(MB’nin Likiditenin Son Kaynağı OlmaFonksiyonu)
BilginBari İktisatPolitikası 31
MBEnSonBorçVermePenceresidir
• MB,bankalariçinensonborçvermepenceresidir.Bununnedenibirbankapaniğini(bankrun)önlemektir
• Mevduatsigortasıvarkenensonborçvericiyeniyeihtiyaçvardır?
- TMSFfonlarıbirpanikdurumundayeterliolmayabilir.- 100.000TLninüstündekifonlarsigortalıolmadığındansistemriskiyinesözkonusudur.
BilginBari İktisatPolitikası 32
BankaPaniği• Herbirmevduatsahibinindiğertümmudilerinparalarınıçektiğineinanarakparasınıbankaçökmedençekmeyeçalışmasıdır.
• Budavranışrasyoneldir.Çünkü
- müşterilerdebilirkibankalar%100rezervtutmazlar.- müşterilere,öncegelenhizmetiöncegörür(firstcome,firstserved)esasınagörenakitverilir.
• Paniğiönlemekamacıylabankalarparaçekişlerinesınırkoyabiliryadageçiciolarakdurdurabilirler.
BilginBari İktisatPolitikası 33
MBninEnSonBorçVermePenceresiPolitikasınınArtıveEksileri
• Avantajları:- En son borç veren kurum olduğundan MB bankacılıkpanikleriniönler.
- Bankalarası piyasada faizin hedefin üstünde çok fazlayükselmesineengelolur.
• Dezavantajları:
- AhlaklıDavranışsorunuyaratır.- BankalarMB’ninnasılsayardımageleceğinidüşünerekdahafazlariskalırlar.
BilginBari İktisatPolitikası 34
DiğerParaPolitikasıAraçları5.İletişimPolitikasıMerkez bankası politikaları ile ilgili kamuoyunu bilgilendirerekekonomikbirimlerinbeklentilerinişekillendirebilir.
BilginBari İktisatPolitikası 35
BilginBari İktisatPolitikası 36
BilginBari İktisatPolitikası 37
BilginBari İktisatPolitikası 38
BilginBari İktisatPolitikası 39
BilginBari İktisatPolitikası 40