Pavao Pavlii, Knjievna genologija,

Pavao Pavlii, Knjievna genologija,

Zagreb 1983,

Knjievna genologija P. Pavliia sadri kratak predgovor pod naslovom Ukratko o nazivu i predmetu ove rasprave i pet eseja koje je autor ve prije objavio u asopisima:

O naoj genolokoj terminologiji, Knjievni rodovi i teorija knjievnosti, Knjievne vrste i povijest knjievnosti, Knjievni anrovi i kritika, Klasifikacija usmene i klasifikacija

umjetnike knjievnosti.

KLASIFIKACIJA USMENE I KLASIFIKACIJA UMJETNICKE KNJIEVNOSTI

I.

Odnos usmene i umjetnike knjievnost ini kompleks problema koji se svodi na 2 aspekta:

1. Sinkronijski aspekt- tie se naina postojanja knjievnosti u jednu ruku i u drugu ruku pojedinanog djela na nekome povijesnom presjeku tih dviju sfera

2. Dijakronijski aspekt- isto se tie postojanja u jednu ruku knjievnosti uope a u drugu ruku pojedinanih djela u u vremenu.

-Neka pitanja koja se mogu javljati:

a) odnos tradicije u usmenoj i umjetnikoj knjievnosti(koliko je zastupljena, kakav se odnos prema prema tradiciji oekuje...)

Umena i umjetnika knjievnost se meusobno razlikuju po sinkronijskom i dijakronijskom aspektu- razlikovanje posljedica razliitosti njihova drutvena poloaja, razlika meu njihovim poetikama. Knjievne su forme poetikom bitno zahvaene. Poetika stvara nove knjievne forme, bira im teme, stilove...

II.

anrovski sistem-skupina knjievnih formi koje se oslanjaju na istu poetiku (temu, stilove,stihove...)

I usmena i umjetnika knjievna forma postoji unutar anrovskih sistema.

1*anrovske konvencije usmene i umjetnike knjievnosti se razlikuju po znaenju i po nainu djelovanja.

a) U umjetnikoj knjievnosti one se mjenjaju od perioda do perioda (Pr- razdoblje renesane trai strogo tovanje tih konvencija dok razdoblje romantizma tei to manjem tovanju) dok kod usmene knjievnosti konvencije uvijek imaju podjednako veliku ulogu.

Djela u usmenoj knjievnosti nastaju kao anrovski obiljeene tvorevine. Umjetnika knjievnost je tradicionalna te u njoj svako pojedinano djelo nastaje oslanjajui se na ve postojea ostvarenja.

b) anrovske konvencije pojedinanog djela

U usmenoj knjievnosti nema pisanog teksta, ono nastaje svaki put kad se pjeva, kazuje ili izvodi-> djela se zbog toga uvaju upravo zbog tih .konvencija. To je jedini nain da djelo uope nastane.

U umjetnikoj knjievnosti anrovske konvencije pridonose stvaranju onoga to se u literaturi smatra vrijednim.

2*Odnos meu pojedinim djelima u usmenoj i umjetnikoj(pismenoj) knjievnosti moe se promatrati kao vertikalan ili kao horizontalan.Vertikalan- zastupljen u umjetnikoj knjievnosti(vidjiv-> pripadnost manjih formi veima), dok usmena knjievnost takve svijesti najee nema( sve knjievne forme postoje ravnopravno)

Horizontalan-zastupljen u usmenoj knjievnosti ( mora uvati zasebnost vrsta da bi ouvala mogunost prenoenja djela), slabije u umjenikoj knjievnosti.

3* Poetika pozicija

a) U umjetnikoj knjievnosti- poetika perioda. U usmenoj knjievnosti anrovska hijerarhija se uspostavlja s obzirom na drutvenu funkciju pojedinih knjievnih formi)

b) U umjetnikoj knjievnosti poetiki poloaj podloan eim mjenjanjima nego u usmenoj knjievnosti.

4*Umjetnika knjievnost- otvorenija, dinaminija i lake se mjenja

Usmena knjievnost- zatvorenija, treba neko vrijeme da se promjene usvoje

a) perspektiva umjetnike knjievnosti o anrovskim sistemima usmene knjievnosti: mogu se preuzeti na 2 naina:

1) pojave od kojih se mogu preuzeti samo pojedina obiljeja

2) mogu se preuzeti cijeli sadraji

b) perspektiva usmene knjievnosti:

- ne vidi ni slinosti izmeu svojih i umjetnikih formi

-usmena knjievnost iz umjetnike najee ne preuzima cijele vrste,anrove...

III.

Dijakronijski aspekt odnosa izmeu usmenih i umjetnikih knjievnih formi:

1.Povijesni status tih dviju knjievnosti svodimo na 2 aspekta

- razlozi prenoenja formi iz epohe u epohu i mehanizmi preko kojis se to zbiva

a) Promjenjivost knjievnih formi:

-Usmena knjievnost - mjenjanjem novih formi, nestaju stare-

- itatelji nemaju uvid u to kako su knjievne forme nekada izgledale pa zato nemogu povjerovati u njihovu promjenjivost

-Umjetnika knjievnost (pismena)-stalno javljanje za novim promjenama forme

b) Mehanizmi prenoenja :

U usmenoj knjievnosti forma prelazi u novo razdoblje zato to je prihvaena od publike dok u umjetnikoj knjievnosti se to prenoenje zbiva posredstvom poetike.

2. Odnos knjievnih formi prema tradiciji:

a)U umjetnikoj knjievnosti- nove epohe donose nove vrste i negiraju stare-> svako uvoenje novog je automatski negacija starog

U usmenoj knjievnosti- afirmativan odno- svako se djelo uvijek mora iznova afirmirati

b) Promjene u umjetnikoj knjievnosti u knjievnim formama se zbivaju najee svjesno dok je u usmenoj knjievnosti suprotno.