OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA - gov.me elika -razlikuje pojam gvožđa i čelika -razlikuje rude željeza -uočava značaj pripreme rude za ... termička obrada -ispitivanje materijala

OBRAZOVNI PROGRAM

OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA

SADRŽAJ: OPŠTI DIO ..................................................................................................3

1. NAZIV PROGRAMA: OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA..........................................3

2. NASTAVNI PLAN .......................................................................................3

POSEBNI DIO ...............................................................................................5

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI.....................................................................5

1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI..................................................................6

1.2.1. OSNOVI METALURGIJE ..........................................................................6

1.2.2. POZNAVANJE MATERIJALA................................................................... 11

1.2.3. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA ....................................... 16

1.2.4. DOBIJANJE METALA ........................................................................... 23

1.2.5. PRERADA METALA.............................................................................. 31

1.2.6. PREDUZETNIŠTVO.............................................................................. 37

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA ............................................................................ 43

2. ISPITNI KATALOG.................................................................................... 91

2.1. TIP ISPITA : USMENO............................................................................. 91

2.2. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA ............................... 95

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA............................ 96

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA ....................................... 97

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .......... 97

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH.......................... 97

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA .......................... 98

8. OBLIK IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ................................................. 98

9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE....................... 98

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 99

11. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 99

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA 2. Nastavni plan

I II III Redni broj

Nastavni predmeti- grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god.

Ukupno

A Opšte obrazovni predmeti 1 Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246

2 Matematika 3 108 2 72 2 66 246

3 Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210

4 Informatika 2 72 72

5 Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta

1 Istorija 2 72 72

2 Sociologija 2 72 72

Prirodna grupa predmeta

1 Hemija 2 72 72 2 Biologija 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272 B Stručno teorijski predmeti 1 Osnovi metalurgije 2 72 72 2 Poznavanje materijala 2 72 72

3 Tehničko crtanje sa mašinskim elementima 2 72 72

4 Dobijanje metala 2 72 2 66 138

5 Prerada metala 2 66 66

6 Preduzetništvo 2 72 72

UKUPNO B 6 216 4 144 4 144 504

C Praktična nastava 9 394 15 540 19 627 1491

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105

E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana

F Broj časova - školski oblik 32 1152 32 1152 32 1056 3360

G Broj radnih sedmica - školski oblik 36 36 33 105

3

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa Omogućavaju učenicima da: - prošire opšte obrazovanje u funkciji struke; - obezbijede stručno-teorijska i praktična znanja, neophodna za kvalitetan rad u

zanimanju; - pripreme se za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje; - razviju sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje međuljudskih

odnosa; - osposobe se za čitanje tehničkih crteža i tehnološke dokumentacije; - osposobe se za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i vrednovanje rada u

zanimanju; - posjeduju znanja iz informatike i računske obrade podataka; - poznaju osnove proizvodnje i prerade plemenitih metala, njihova svojstva i

ponašanje pri obradi i završnoj doradi; - posjeduju znanja o vrstama i svojstvima materijala koji se koriste pri obradi

plemenitih metala (boraks, kiseline, prah za lemljenje...); - rukuju i održavaju mašine i alate za obradu plemenitih metala; - poznaju prirodno i vještačko drago kamenje; - razviju ekološku svijest i upoznaju se sa propisima zaštite i njihove primjene pri

radu. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju –

obrazovni program OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se

vrši prema odgovarajućem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri školske godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, odradili sve slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključuti u drugi ili treći

razred srodnog zanimanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle koji donosi škola, a u skladu sa Uputstvom o prilagođavanju obrazovnih programa obrazovanju odraslih.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa Obrađivač plemenitih metala učenik stiče

stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju – OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA.

4

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.5. INFORMATIKA 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. SOCIOLOGIJA 1.1.8. HEMIJA 1.1.9. BIOLOGIJA

5

1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OSNOVI METALURGIJE 1. Naziv premeta: OSNOVI METALURGIJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Razred Teorija Vježbe

Ukupno

I 72 72

II

III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - steknu znanja o vrstama i karakteristikama ruda i metala; - upoznaju osobine, vrste i primjenu goriva; - osposobe se za pravilan i racionalan izbor vatrostalnih materijala, kao i topitelja; - upoznaju vrste i značaj primjene metalurških postupaka; - steknu osnovna znanja o crnoj i obojenoj metalurgiji; - upoznaju postupke livenja metala ; - upoznaju postupke prerade metala plastičnom deformacijom; - upoznaju postupke ispitivanja metala; - razviju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - ovladaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci; - razviju osjećaj poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.

6

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Pojam metala i metalurgije - definiše pojam

metala i metalurgije i njihovu podjelu

- upoznaje se sa pojmom minerala i ruda

- definiše pripremu i koncentraciju ruda

- objašnjava usitnjavanje i klasiranje ruda

- opisuje metaluršku pripremu rude i koncentrata

- ovladava pojmom metala i metalurgije

- razlikuje minerale i rude

- analizira pripremu i koncentraciju rude

- razlikuje postupke usitnjavanja i klasiranja ruda

- razlikuje sušenje, prženje i aglomeraciju rude i koncentrata

- razvija pozitivan odnos prema zanimanju

Goriva - definiše podjelu i

sastav goriva - objašnjava podjelu čvrstih, tečnih i gasovitih goriva

- opisuje sagorijevanje goriva

- objašnjava energetsku moć goriva

- razlikuje vrste goriva

- analizira vrste goriva

- analizira sagorijevanje goriva

- razlikuje gornju i donju toplotnu moć goriva

- jača ekološku svijest

vježbe: - bira goriva za

pojedine procese

Vatrostalni materijali - upoznaje se sa

vrstama i svojstvima vatrostalnih materijala

- navodi primjenu vatrostalnih materijala u metalurgiji

- razlikuje vrste i svojstva vatrostalnih materijala

- uočava značaj primjene vatrostalnih materijala u metalurgiji

vježbe: test: - pojam metala i

metalurgije - goriva - vatrostalni

materijali

Topitelji i drugi dodaci - definiše vrste i

svojstva topitelja - opisuje

modifikatore, oksidatore i dezoksidatore

- razlikuje vrste i svojstva topitelja i drugih dodataka

- povećava razumijevanje odnosa tehnike, prirode i društva

Osnovi metalurških postupaka

7

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik

- navodi osnovne postupke dobijanja metala iz ruda

- definiše i obrazlaže pirometalurške postupke

- opisuje proces redukcije, obrazovanja kamenca i obrazovanja troske

- definiše luženje, odvajanje tečne od čvrste faze

- objašnjava izdvajanje jedinjenja metala i metala iz rastvora

- definiše osnove elektrometalurških postupaka

- razlikuje procese pirometalurških postupaka

- razlikuje procese hidrometalurških postupaka

- razlikuje elektrometalurške postupke

- razvija osjećaj preuzimanja odgovornosti

vježbe: - izrada šema

pojedinih postupaka

test: - topitelji i drugi

dodaci. - osnovi metalurških

postupaka - elektro metalurški

postupak

Metalurgija gvoždja i čelika - definiše pojam

gvožđa i čelika - nabraja rude

željeza - objašnjava

pripremu rude za topljenje

- objašnjava rad visoke peći

- objašnjava dobijanje gvožđa elektrotermičkim topljenjem

- objašnjava postupak dobijanja čelika

- razlikuje pojam gvožđa i čelika

- razlikuje rude željeza

- uočava značaj pripreme rude za topljenje

- analizira rad visoke peći i elektropeći

- razlikuje postupke dobijanja čelika po Besemeru, Tomasu, Simens – Martinu, kiseonično – konvertorski i dobijanje u elektro – pećima

- uočava važnost očuvanja zdrave životne sredine

- stiče osjećaj odgovornosti


metalurških agregata

test: - metalurgija gvožđa

i čelika

Metalurgija obojenih metala - opisuje metalurgiju

bakra - opisuje metalurgiju

olova - opisuje metalurgiju

cinka - opisuje metalurgiju

srebra i zlata

- razlikuje osobine rude i minerala obojenih metala

- razlikuje postupke dobijanja obojenih metala

- razvija osjećaj za stručnost

- razvija pozitivan odnos prema očuvanju materijalnih dobara

vježbe: - izrada šema za

dobijanje pojedinih obojenih metala

test: - metalurgija

obojenih metala

8


- opisuje metalurgiju aluminijuma

- opisuje metalurgiju nikla, žive

- opisuje metalurgiju rijetkih metala

Livenje metala - objašnjava

postupke prerade metala livenjem

- opisuje materijal za izradu kalupa i jezgara

- opisuje materijale za livenje

- analizira postupke livenja

- razlikuje materijale za izradu kalupa i jezgara

- razvija osjećaj za preciznost, sigurnost u radu

vježbe: - bira materijale za

izradu kalupa

Prerada metala plastičnom deformacijom - navodi postupke

prerade metala plastičnom deformacijom

- upoznaje osnovne pojmove procesa valjanja, izvlačenja, kovanja i presovanja

- uočava razliku između postupaka prerade metala plastičnom deformacijom

Termička obrada metala - definiše pojam

termičke obrade metala

- objašnjava postupke termičke obrade

- razlikuje postupke termičke obrade

Ispitivanje metala - obrazlaže cilj

ispitivanja metala - navodi podjelu

ispitivanja metala

- razlikuje postupke ispitivanja metala

- razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - mjerenje tvrdoće

po Brinetu, Rokvelu i Vikersu

- ispitivanje zatezne čvrstoće

test: - prerada metala

livenjem i plastičnom deformacij-om

- termička obrada - ispitivanje

materijala

9

5. Okvirni spisak literature idrugih izvora - Nikola Pacović, Živan Živković i Božidar Stanojević: Osnovi metalurgije, Naučna

knjiga – Beograd 1988.god. - Živan Živković, Milan Antić, Nikola Čolović: Teorijski osnovi obojene metalurgije,

Naučna knjiga – Beograd 1988.god. 6. Materijalni uslovi za izvođenjenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: računarom,

grafoskopom, projektnim platnom i folijom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi učenika (testovi-4) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja metalurgije. 9. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmet Znanja - Goriva - Poznavanje materijala - Podjela, sastav i

karakteristike goriva - Topitelji i drugi dodaci - Dobijanje metala - Metalurgija gvožđa - Metalurgija obojenih

metala - Poznavanje materijala - Dobijanje metala

- Metalni materijali - Mertalurgija teških

obojenih metala - Metalurgija lakih obojenih

metala - Osnovi metalurških

postupaka - Metalurški procesi - Procesi dobijanja metala

10

1.2.2. POZNAVANJE MATERIJALA 1. Naziv premeta: POZNAVANJE MATERIJALA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I 72 72

II

III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - steknu znanja o vrstama i karakteristikama materijala; - upoznaju osobine tehničkih i konstrukcionih materijala; - steknu neophodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture - na promjenu svojstva materijala; - osposobe se za pravilan i racionalan izbor materijala; - upoznaju načine označavanja čelika po standardu; - upoznaju vrste, svojstva i primjenu goriva i maziva; - upoznaju pojam korozije i značaj zaštitnih prevlaka; - poštuju ekološke zahtjeve i razviju osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala; - ovladaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.

11





Tehnički materijali - definiše pojam

tehničkih materijala, navodi podjelu i vrste

- objašnjava pojam konstrukcionih materijala, svojstva i upotrebu

- uočava razliku između tehničkih i konstrukcionih materijala

- razvija ekološku svijest

Hemijske veze u materijalima - objašnjava

primarne hemijske veze

- objašnjava sekundarne hemijske veze

- objašnjava mješovite veze

- uočava razliku između primarnih, sekundarnih i mješovitih veza

- razvija osjećaj preciznosti

vježbe: - šeme primarnih

hemijskih veza

Kristalni materijali - objašnjava građu i

svojstva kristalnih materijala

- opisuje zavisnost od strukture i svojstva kristala od hemijske veze

- opisuje osnove procesa kristalizacije

- razlikuje građu i svojstva kristalnih materijala

- razlikuje pojmove kristalografije i kristalizacije

- prepoznaje različite oblike kristalnih rešetki

vježbe: - grafičko

prikazivanje kristalnih rešetki

Nekristalni materijali - poznaje svojstva

nekristalnih materijala

- opisuje svojstva pojedinih vrsta amorfnih materijala

- razlikuje amorfne materijale

- jača ekološku svijest

test: - tehnički materijali - hemijske veze u

materijalima - kristalni materijali - nekristalni

materijali

Svojstva materijala - definiše fizička,

hemijska, mehanička i tehnološka svojstva

- razlikuje svojstva materijala u zavisnosti od vrste

12


materijala - Metalni materijali - -razumije pojmove

gvoždja i čelika - -navodi dobijanje

sirovog gvožđa - navodi dobijanje čelika

- navodi podjelu čelika i livenog gvožđa

- navodi osobine gvožđa i čelika

- upoznaje i objašnjava standarde za označavanje gvožđa i čelika

- navodi svojstva aluminijuma i njegovih legura

- navodi vrste i svojstva Cu, Zn, Sn, Ni i drugih obojenih metala i njihovih legura

- razlikuje karakteristike i namjenu gvožđa i čelika

- pronalazi primjere primjene gvožđa i čelika

- čita i pojašnjava standardnu oznaku čelika

- pronalazi primjere primjene aluminijuma i njegovih legura

- pronalazi primjere primjene Cu, Zn, Sn, Ni i ostalih obojenih metala i njihovih legura

- stiče osjećaj sigurnosti u radu

vježbe: - izbor čeličnih

materijala iz tabela

test: - svojstva materijala - metalni materijali

Nemetalni materijali - navodi podjelu i

objašnjava svojstva nemetalnih materijala

- navodi vrste i standarde za vatrostalne materijale

- poznaje azbest, staklo, cement, beton i gips

- razlikuje različite vrste nemetalnih materijala

- uočava važnost usmjerenosti na razvoj

Mkromolekuli - definiše pojam i

podjelu makromolekula

- definiše pojam polimera, njihove osobine i primjenu

- navodi sastav, karakteristike i primjenu gline i plastičnih masa

- razlikuje prirodne i vještačke polimere s obzirom na njihov hemijski sastav, strukturne osobine i upotrebu


test: - nemetalni

materijali - makromolekuli

13


Goriva i maziva - definiše pojam i

navodi podjelu, sastav i karakteristike goriva

- definiše pojam maziva, navodi podjelu, vrste i karakteristike maziva

- razlikuje goriva dobijena iz nafte i drugih sirovina

- uočava ulogu maziva u tehnološkim postupcima

- jača ekološku svijest i stiče osjećaj odgovornosti

Zaštitne prevlake - definiše zadatak i

funkciju zaštitnih prevlaka

- objašnjava pojam korozije

- nabraja uzroke pojave korozije

- navodi ulogu metalnih zaštitnih prevlaka i postupke nanošenja istih

- navodi ulogu nemetalnih zaštitnih prevlaka i njihove vrste

- upoznaje različite načine za zaštitu površina od korozije

- uočava razliku između metalnih i nemetalnih zaštitnih prevlaka

- jača osjećaj odgovornosti i efikasnosti

Pakovanje - poznaje pojam

pakovanja - opisuje

skladištenje materijala

- razlikuje vrste ambalaža


vježbe: test: - zaštitne prevlake - ambalaža i

ambalažiranje 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Žika Mišić, Ivan Ivanović, Dana Stojanović, Marija Uzelac: Poznavanje materijala –

Naučna knjiga, Beograd, Zavod za izdavanje udžbenika – Novi Sad 1988. god.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: računarom,

grafoskopom, projektnim platnom i folijom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi-četiri) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih

14

najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

Visoka stručna sprema iz područja metalurgije. 9. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmet Znanja

- Metalni materijali - Osnovi metalurgije - Dobijanje metala

- Metalurgija gvožđa i čelika - Metalurgija obojenih metala - Metalurgija plemenitih

metala - Nemetalni materijali - Osnovi metalurgije - Vatrostalni materijali - Hemijske veze i materijali - Opšta neorganska hemija - Jonska, kovalentna i metalna

veza - Kristalni materijali - Metalurgija

- Termička obrada metala - Fizička metalurgija

- Osnovi kristalografije - Kristalna struktura legura - Kristalizacija

15

1.2.3. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

1. Naziv premeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA



Ukupno

I 48 24 72

II

III

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - razumiju tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i tehničku

dokumetaciju; - razvijaju smisao za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju raznih

zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad uopšte; - upoznaju se sa tehnologijom, pravilima, standardima i simbolima koji se

upotrebljavaju u tehničkom crtanju; - čitaju i razumiju tehničke crteže, uputstva i propise, šeme i tehničku

dokumetaciju; - upoznaju se sa pojmom i vrstama projekcija; - upoznaju osobine materijala sa kojim se susreće u radu; - konstruišu jednostavne mašinske proizvode; - izrađuju tehničko – tehnološku dokumentaciju; - poštuju standarde tehničkog crtanja; - crtaju jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i

manjih sklopova, u skladu sa standardima; - uočavaju i shvate funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i

mehanizama; - razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.

16





Osnovi tehničkog crtanja - objašnjava svrhu i

značaj tehničkog crtanja

- upoznaje se sa materijalom i priborom za tehničko crtanje, vrstama tehničkog crteža, standardima i razmjerom

- upoznaje se sa zaglavljima, sastavnicama i njihovom primjenom

- demonstrira upotrebu pribora pri crtanju

- upoznaje sa tehnikom izrade jednostavnijih crteža

- razlikuje tehnički crtež od drugih crteža, skica, slika i fotografija

- crta osnovne i kotne linije, šrafira, ispisuje zaglavlje i pozicione oznake elemenata

- ispisuje tehničko pismo

- prostorno prikazuje skicom jednostavnije elemente

- razvija osjećaj za rad i urednost

vježbe: - grafički rad,

tehničko pismo

Nacrtna geometrija - definiše pojam i

vrste projekcija - upoznaje se sa

pojmom kvadranata i oktanata

- objašnjava ortogonalnu projekciju

- razumije ortogonalnu projekciju tačke, prave i duži na tri ravni

- opisuje ravan i specijalne položaje ravni

- upoznaje se sa centralnom projekcijom

- upoznaje se sa aksonometrijskim projektovanjem

- razlikuje vrste projekcija:

- centralno i paralelno projektovanje, koso i ortogonalno projektovanje

- crta projekciju prave i duži u opštem i specijalnom položaju

- crta projekcije osnovnih geometrijskih likova u opštem i specijalnom položaju (trougao, kvadrat i pravougaonik)

- crta projekcije geometrijskih tijela u opštem i

- razvija osjećaj za logično mišljenje

vježbe: - projekcije tačke,

prave i duži u tri ravni

- projekcije tijela, crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija

- crtanje projekcija na osnovu izometrijsk-og izgleda

17


- objašnjava izometrijski, dimetrijski i trimetrijski način prikazivanja predmeta na tehničkom crtežu

specijalnom položaju

- crta u izometriji i dimetriji, jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija

- razlikuje prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela

Tehničko crtanje - objašnjava crtanje

predmeta tehničkim crtežima i opisuje nazive pogleda

- razumije presjeke i uprošćenja pri crtanju

- upoznaje se sa pojmom tolerancije, položajem, oblikom i veličinom tolerantnog polja

- upoznaje se sa radioničkim crtežima i sklopnim crtežom

- razumije pojam kvaliteta površine i zna način označavanja stanja površina

- upoznaje se sa osnovnim načelima kotiranja i elementima kotiranja

- razumije skiciranje i čitanje tehničkih crteža

- crta predmete u projekcijama, kao i presjeke i uprošćenja pri crtanju tehničkih crteža

- kotira i označava vrijednosti kota na crtežu

- ispisuje tolerancije dužina, oblika i položaja

- crta radionički crtež jednostavnog mašinskog dijela, i na njemu unosi podatke, neophodne za izradu mašinskog dijela

- analizira samostalno i čita tehnički crtež

- razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada

vježbe: - grafički rad:

prikazivanje predmeta na crtežu, kotiranje tolerisanih dimenzija, izrada radioničkog crteža

Mašinski elementi - definiše pojam i

podjelu mašinskih elemenata

- uočava značaj izučavanja mašinskih

- stiče osjećaje preciznosti u radu

- stiče osjećaj

vježbe: - crta veze

zakovicama i

18


- - objašnjava elemente za nerazdvojivu vezu: zakovani spojevi, zavareni spojevi, lemljeni i lijepljeni spojevi

elemenata - analizira

nerazdvojive veze mašinskih djelova i uočava prednosti i nedostatke pojedinih veza

sigurnosti u radu zavarene spojeve

Razdvojivi spojevi - objašnjava

elemente za razdvojive veze: veze klinovima, čivije, navojne spojeve

- definiše zavojnicu i navoj, vrste navoja

- razlikuje razdvojive

- veze - uočava prednosti - pojedinih veza - analizira zavojnicu

i - navoj, vrste

navoja, - oblike vijaka i

navrtki, materijale za izradu

- razvija osjećaj preciznosti u radu

vježbe: - crtanje veza

klinovima, čivijama i navojnim spojevima

Elastične veze - opisuje elastične

veze - upoznaje se sa

vrstama i namjenama opruga i njihovim karakteristikama

- navodi materijal za opruge

- analizira opterećenja i deformacije kod pojedinih vrsta opruga

- razvija efikasnost u radu

vježbe: - skiciranje opuga,

rad u olovci

Elementi za kružno kretanje - objašnjava

elemente za kružno kretanje

- upoznaje se sa konstruktivnim oblicima osovina, osovinica i vratila, njihovom primjenom i karakteristikama

- razlikuje elemente za kružno kretanje

- crta osovinice, osovine i vratila

- razvija osjećaj sigurnosti i samopouzdanja

vježbe: - skiciranje osovinica

i vratila, rad u olovci

Ležišta i ležajevi - navodi vrste i

karakteristike ležajeva, njihovo označavanje i prikazivanje na crtežu

- razlikuje vrste i karakteristike ležišta i ležajeva

- analizira značaj i funkciju ležišta i ležajeva

19


- upoznaje se sa podjelom i svojstvima ležišta

- analizira način podmazivanja ležišta i objašnjava postupak demontaže ležaja i način ugradnje

Spojnice - razumije ulogu

spojnica i svojstva pojedinih vrsta spojnica

- analizira kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta spojnica

Elementi za prenos snage - upoznaje se sa

podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage

- objašnjava prenos snage zupčanicima, kao i materijal za izradu zupčanika

- opisuje prenos snage remenom

- opisuje prenos snage lancem

- razlikuje elemente za prenos kružnog kretanja

- analizira prenos snage zupčanicima, remenom i lancem

- bira odgovarajuću vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova

- razvija osjećaj sigurnosti i samopouzdanja

Sudovi, cijevi i elementi za regulisanje protoka - opisuje sudove za

fluide - objašnjava cijevne

vodove - opisuje cijevne

zaptivače i elemente za regulisanje protoka

- analizira sudove za fluide, cijevne vodove i elemente za regulisanje protoka

- razvija sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje


cijevnih vodova

Postrojenja u metalurškoj industriji - navodi materijal za

postrojenja u metalurškoj industriji

- objašnjava predstavljanje postrojenja metalurške industrije u tehničkoj dokumentaciji

- opisuje šematske prikaze tehnoloških

- razlikuje materijale za postrojenja metalurške industrije

- pravilno predstavlja postrojenja metalurške industrije na tehničkoj dokumentaciji

- pravilno šematski

vježbe: - crta tehnološke

šeme metalurških procesa

20


operacija prikazuje tehnološke operacije i procese

Primjena računara - objašnjava

mogućnost upotrebe računara

- upoznaje se sa osnovnim računarskim programima za crtanje

- izvodi osnovne manipulacije sa datotekama i prilagođava ih sopstvenim potrebama

- izrađuje jednostavne crteže, konture itd.

- štampa urađeni crtež

- oblikuje jednostavan tabelarni prikaz

- razvija osjećaj sigurnosti u radu

vježbe: - rad sa softverskim

paketima za obradu teksta, za crtanje i tabele

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić S. i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima – Zavod za

udžbenike, Beograd 2003.god. - Drapić S., Gačić D., Danilović M. i drugi: Tehničko crtanje sa nacrtnom

geometrijom – Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003.god. - Pantić P.: Tehničko crtanje – Mašinski fakultet, Beograd - Gagić Lj.: Nacrtna geometrija sa tehničkim crtanjem – Zavod za udžbenike,

Beograd - Drapić S.: Mašinski elementi za sve profile , Zavod za udžbenike, Beograd - Kaludrović Ć., Harbić I.: Tehničko crtanje u slici sa kompjuterskim aplikacijama –

Priručnik za tehničko crtanje – Školska knjiga, Zagreb 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: stolovima sa

odgovarajućim priborom za crtanje, A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, računar sa odgovarajućim softverom za crtanje, šeme, mjerni instrumenti i drugo.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (grafički radovi-dva),testovi- najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja: mašinstva, metalurgije i tehnologije

21

9. Povezanost predmeta


- Tehničko crtanje - Toplotehnika i metalurške peći

- Klasifikacija metalurških peći - Skice raznih tipova peći

- Ležišta i ležajevi

- Praktična nastava - - Tehnologija zanimanja

- Ležišta i ležajevi za radne i potporne valjke

- Elementi za prenos snage - Praktična nastava - Tehnologija zanimanja

- Uređaji za prenos snage od pogonskog motora na valjke(reduktor, prenosni stan, spojnice i vretena)

- Postrojenja u metalurškoj industriji

- Elektrolitičko dobijanje aluminijuma

- Šematski prikaz pogona za elektrolitičko dobijanje aluminijuma

22

1.2.4. DOBIJANJE METALA

1. Naziv premeta: DOBIJANJE METALA



Ukupno

I

II 72 72

III 66 66

Ukupno 138 138 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - upoznaju osnove procesa dobijanja metala; - steknu znanja o postupcima dobijanja metala; - upoznaju vrste i karakteristike uređaja i opreme u pogonima za dobijanje metala; - upoznaju osobine i mogućnosti primjene metala; - osposobe se da shvate uticaj svojstva metala na mogućnost prerade; - steknu osnovna znanja iz livenja metala i njihovih legura; - upoznaju vrste, svojstva i sastav sirovinskih materijala za izradu odlivaka; - nauče da koriste priručnike, standarde, šeme i druge vrste stručnih tekstova; - poštuju ekološke zahtjeve i razvijaju osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala; - razviju osjećaj poštovanja i brige za očuvanje životne sredine; - razviju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu.

23

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Uvod - navodi značaj i

primjenu metala i legura u tehnici

- uočava značaj primjene metala i legura u tehnici

Osnovni postupci ekstraktivne metalurgije - objašnjava osnove

postupaka ekstraktivne metalurgije

- objašnjava pirometalurški postupak dobijanja metala

- objašnjava hidrometalurški postupak dobijanja metala

- objašnjava elektrometalurški postupak dobijanja metala

- interpretira teorijske osnove postupaka ekstraktivne metalurgije

- analizira: pirometalurške, hidrometalurške, elektrometalurške postupke za dobijanje metala

- povećava spremnost i sposobnost za saradnju

Metalurgija gvoždja - poznaje fizičko –

hemijska svojstva gvožđa

- nabraja sirovine za dobijanje gvožđa i njihovu primjenu

- opisuje peći za dobijanje sirovog gvožđa

- imenuje produkte visoke peći

- objašnjava preradu produkata

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva gvožđa

- razlikuje sirovine za dobijanje gvožđa i njihovu primjenu

- razlikuje peći za dobijanje sirovog gvožđa

- analizira produkte i njihovu preradu

- razvija osjećaj opažanja i prepoznavanja

crta: - šeme peći za

dobijanje gvožđa

Metalurgija čelika - navodi pojam,

vrste i primjenu čelika

- nabraja sirovine za dobijanje čelika i njihovu primjenu

- nabraja osnovne karakteristike konvertorskih i Simens – Martinovih

- razlikuje vrste i uočava značaj primjene čelika

- razlikuje sirovine za dobijanje čelika i njihovu primjenu

- analizira osnovne karakteristike konvertorskih, Simens – Martinovih

crta: - šeme peći za

dobijanje čelika test: - postupci

ekstraktivne metalurgije

- metalurgija gvožđa - metalurgija čelika

24


procesa - nabraja osnovne

karakteristike procesa u elektro pećima

procesa i procesa u elektro pećima

Metalurgija teških obojenih metala - navodi osobine,

sirovine i pripremu za dobijanje bakra

- objašnjava pirometalurško dobijanje bakra: prženje, topljenje, konvertovanje, rafinacija

- objašnjava hodrometalurško dobijanje bakra: luženje, odvajanje čvrste od tečne faze, izdvajanje bakra iz rastvora

- navodi fizičko - hemijska svojstva sirovina i pripremu za dobijanje olova: prženje, topljenje, rafinacija

- poznaje fizičko – hemijska svojstva sirovina za dobijanje Zn

- objašnjava pirometalurško dobijanje cinka

- objašnjava hidrometalurško dobijanje cinka

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva Cu, sirovine i pripremu za dobijanje bakra

- analizira pirometalurško dobijanje bakra

- analizira hidrometalurško dobijanje bakra

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva Pb, sirovine i pripremu za dobijanje olova.

- analizira

pirometalurško dobijanje olova

- razlikuje fiziko – hemijska svojstva Zn, sirovine i pripremu za dobijanje cinka

- analizira pirometalurško dobijanje cinka

- analizira hidrometalurško dobijanje cinka

- stiče pozitivan odnos prema zanimanju

vježbe: - crtanje šema

pirometalurškog i hidrometalurškog dobijanja bakra

- crtanje šema pirometalurškog dobijanja olova

- crtanje šema pirometalurškog dobijanja cinka

test: - metalurgija teških

obojenih metala

Metalurgija lakih obojenih metala - navodi osobine,

sirovine i pripremu za dobijanje aluminijuma

- objašnjava dobijanje glinice po Bajerovom postupku

- objašnjava elektrolitičko

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva Al, sirovine i pripremu za dobijanje Al

- analizira dobijanje glinice po Bajerovom postupku

- analizira

- razvija analitičko mišljenje i pozitivan odnos prema struci

vježbe: - crtanje šeme

Bajerovog postupka dobijanja glinice

test: - metalurgija lakih

obojenih metala

25


dobijanje Al - navodi fizičko

hemijska svojstva, sirovine i pripremu za dobijanje Mg

- objašnjava dobijanje magnezijum – hlorida

- objašnjava elektrolizu magnezijum – hlorida

elektrolitičko dobijanje Al

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva, sirovine i pripremu za dobijanje magnezijum – hlorida

- analizira elektrolizu magnezijum – hlorida

Metalurgija plemenitih metala - navodi osobine

zlata, sirovine i pripremu za dobijanje zlata

- navodi postupke za dobijanje zlata

- objašnjava gravitacijsku koncentraciju

- objašnjava amalgaciju

- objašnjava cijanizaciju

- opisuje dobijanje zlata iz anodnog mulja elektrolitičke rafinacije bakra

- objašnjava rafinaciju plemenitih metala

- navodi osobine srebra, sirovine i pripremu za dobijanje srebra

- objašnjava postupke za dobijanje srebra

- poznaje rafinaciju srebra

- navodi osobine platinastih metala

- razlikuje fizičko – hemijska svojstva zlata, sirovine i pripremu za dobijanje zlata

- analizira postupke za dobijanje zlata

- razlikuje razdvajanje zlata i srebra: hloriranje, rastvaranje sa koncentrovanom

- H2So4 , elektroliza - razlikuje fizičko –

hemijska svojstva srebra, sirovine i pripremu za dobijanje srebra

- razlikuje postupke za dobijanje srebra: amalgamacijom, hidrometalurški, luženje sa cijanidom

- povećava zalaganje i efikasnost u radu

test: - metalurgija

plemenitih metala

26

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Sirovine za proizvodnju odlivaka - navodi vrste

sirovina za proizvodnju odlivaka

- definiše pojam i vrste pomoćnih materijala

- navodi ulogu pomoćnih materijala pri topljenju i livenju

- navodi način dodavanja pomoćnih materijala

- razlikuje sirovine za proizvodnju odlivaka: sekundarne sirovine, povratni materijal, predlegure

- uočava uticaj vrste i svojstva sirovine na kvalitet odlivaka

- razlikuje vrste pomoćnih materijala

- uočava značaj dodavanja pomoćnih materijala


Priprema uloška - navodi sastav

uloška - navodi postupke

pripreme uložaka - opisuje uređaje i

opremu za pripremu uložaka

- uočava uticaj sastava uložaka na kvalitet odlivka

- uočava specifičnost postupaka za pripremu uložaka

- uočava specifičnost vrste i karakteristike uređaja za pravljenje uložaka

- povećava efikasnost i produktivnost u radu

test: - sirovine za

proizvodnju odlivaka

- priprema uloška

Topljenje - definiše topljenje

metala i legura - opisuje teorijske

osnove topljenja - navodi podjelu

peći za topljenje - opisuje princip

rada peći - opisuje jamske

peći - opisuje peći sa

lancima - opisuje koritaste

peći

- uočava zavisnost topljenja od svojstava metala i legura

- razlikuje peći za topljenje

- razlikje princip rada peći za topljenje prema:načinu zagrijavanja, mjestu dovođenja toplote, namjeni, konstrukciji

- stiče pozitivan odnos prema zanimanju

vježbe: - crta šeme

pojedinih vrsta peći

Livenje

27


- upoznaje pojam livenja

- definiše temperaturu livenja

- opisuje ponašanje metala pri kristalizaciji

- uočava značaj temperature livenja

- uočava ponašanje metala pri kristalizaciji

test: - osnovi topljenja - peći za topljenje - princip rada peći - postupak livenja

- upoznaje pojave pri livenju

- nabraja osnovne elemente i karakteristike ulivnog sistema

- opisuje ulivnu čašu, sprovodnik, razvodnik i ulivnike

- opisuje oduške i hranitelje kao elemente ulivnog sistema

- nabraja podjelu materijala za izradu kalupa i jezgara

- definiše livnički pijesak

- navodi podjelu livničkog pijeska

- definiše vezivna sredstva

- navodi podjelu vezivnih sredstava

- objašnjava ispitivanje i kontrolu kalupnih i jezgrenih mješavina

- analizira funkciju pojedinih elemenata ulivnog sistema

- razlikuje tipove hranitelja

- razlikuje livnički pijesak za kalupe i pijesak za jezgra

- analizira veziva koja očvršćavaju na sobnim temperaturama i koja očvršćavaju sušenjem ili pečenjem

- uočava uticaj svojstava materijala za izradu kalupa i jezgara na kvalitet mješavine za izradu kalupa i jezgara

- razvija analitičko mišljenje

vježbe: - crta osnove

elemente ulivnog sistema

vježbe: - crta osnovne

tipove hranitelja test: - postupci

oćvršćavanja metala

- ulivni sistem - kalupi i jezgra

materijala

- navodi podjelu kalupa

- objašnjava ručnu izradu kalupa

- objašnjava mašinsku izradu kalupa

- navodi podjelu jezgara

- objašnjava ručnu izradu jezgara

- objašnjava

- razlikuje podjelu kalupa

- razlikuje izradu kalupa u kalupnicima u podu livnice pomoću šablona i pomoću jezgra

- analizira ručnu izradu jezgara

- analizira mašinsku izradu jezgara

- razvija osjećaj za preciznost, sigurnost i stručnost u radu

vježbe: - crta šeme i izradu

pojedinih vrsta kalupa

- crta šeme izrade pojedinih vrsta jezgara

28


mašinsku izradu jezgara

- opisuje livenje u kalupima

- opisuje centifugalno livenje

- opisuje precizno livenje

- opisuje livenje pod pritiskom

- opisuje kontinuirano i polukontinuirano livenje

- navodi specijalne postupke livenja

- analizira livenje u kalupima, centrifugalno livenje, precizno livenje, livenje pod pritiskom

- analizira kontinuirano i polukontinuirano livenje

vježbe: - crta šemu

centrifugalnog livenja, livenja u kalupima

Završna obrada odlivaka - definiše završne

faze osnovnog procesa proizvodnje odlivaka

- upoznaje operaciju istresanja odlivaka iz kalupa

- upoznaje operaciju čišćenja i brušenja odlivaka

- definiše površinske, dimenzionalne i strukturne greške odlivaka

- opisuje doradu odlivaka

- analizira operaciju istresanja odlivaka iz kalupa

- analizira operacije čišćenja i brušenja odlivaka

- uočava razliku između pojedinih grešaka

- razvija sistematičnost u radu

test: - postupci izrade

kalupa - postupci livenja u

kalupe - završne faze

procesa proizvodnje odlivaka

- dorada odlivaka

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Živan Živković: Teorijski osnovi obojene metalurgije, Naučna knjiga, Beograd - D. Vučurović, M. Spasić: Teorija metalurških procesa, Tehnološko – metalurški

fakultet, Beograd - M. Spasić, B. Đurković: Teorijske osnove metalurgije obojenih metala, Tehnološko

metalurški fakultet , Beograd - Cvijan Mirković : Osnovi livarstva, Naučna knjiga, Beograd. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: računarom sa

multimedijalnim paketom, softverom za prikaz različitih vrsta materijala, priloga, A/V opremom, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, mjernim instrumentima i drugim.

29

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi-četiri u svakoj godini) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja metalurgije 9. Povezanost predmeta


- Livenje - Osnovi metalurgije - Praktična nastava - Tehnologija zanimanja

- Prerada metala livenjem - Prizvodnja AL-trake

- Završna obrada odlivaka - Praktična nastava - Čišćenje odlivaka i završna kontrola

- Metalurgija gvožđa - Poznavanje materijala - Osnovi metalurgije

- Dobijanje i namjena gvožđa - Rad visoke peći za dobijanje

gvožđa - Metalurgija čelika - Poznavanje materijala

- Osnovi metalurgije - Dobijanje i namjena čelika - Postupci dobijanja čelika

- Metalurgija lakih obojenih metala

- Poznavanje materijala - Osnovi metalurgije

- Svojstva aluminijuma i njegovih legura

- Metalurgija obojenih metala

30

1.2.5. PRERADA METALA 1. Naziv premeta: PRERADA METALA



Ukupno

I

II

III 66 66

Ukupno 66 66 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - steknu osnovna znanja o preradi plemenitih metala; - steknu znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog

zanimanja; - upoznaju postupke termičke obrade plemenitih metala; - upoznaju peći, uređaje, aparate i opremu za obradu plemenitih metala; - razviju osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala; - razviju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu.

31

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Osnove prerade metala u tečnom stanju - objašnjava preradu

metala u tečnom stanju (livenjem)

- navodi podjelu livnica i objašnjava proces proizvodnje i režim rada u livnici

- opisuje vrste sirovina za proizvodnju odlivaka

- analizira preradu metala u tečnom stanju (livenjem)

- razlikuje vrste livnica

- razlikuje sirovine za proizvodnju odlivaka

- razvija osjećaj za rad i urednost

vježbe: - crta šemu procesa

proizvodnje odlivaka

Peći za topljenje - navodi podjelu peći

za topljenje - navodi peći prema

načinu zagrijavanja - navodi peći prema

namjeni i konstrukciji

- razlikuje osnovnu podjelu peći za topljenje

- razlikuje peći prema načinu zagrijavanja, prema namjeni i prema konstrukciji

vježbe: - crta šeme

pojedinih peći

Livački alat i pribor - navodi podjelu

livačkog alata i pribora

- opisuje osnovni i pomoćni livački alat

- navodi livački pribor

- razlikuje osnovni, pomoćni livački alat i livački pribor

- razvija i povećava stručnost

Materijal za izradu i izradu kalupa i jezgara - navodi materijale

za izradu kalupa i jezgara

- objašnjava ispitivanje i kontrolu kalupnih i jezgrenih mješavina

- navodi podjelu kalupa

- objašnjava ručnu i mašinsku izradu kalupa i jezgara

- objašnjava ulivni sistem

- razlikuje livnički pijesak za kalupe i pijesak za jezgra

- analizira vezivna sredstva

- uočava razliku između ručne i mašinske izrade kalupa i jezgara

- analizira funkciju pojedinih elemenata ulivnog sistema

- razvija analitičko mišljenje i logićko zaključivanje

vježbe: - crta šeme izrade

pojedinih vrsta kalupa, jezgara i ulivnih sistema.

Priprema kalupa za livenje i postupci livenja

32

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za

ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik

- navodi osnovne operacije pripreme kalupa za livenje

- objašnjava premaze za kalupe i jezgra

- objašnjava sklapanje kalupa

- upoznaje pojam livenja

- opisuje livničke lonce

- definiše temperaturu livenja

- određuje osnovni cilj sušenja kalupa i jezgr

- uočava značaj livenja.

- razlikuje livničke lonce

- uočava značaj temperature livenja


Očvršćavanje odlivaka, završna obrada i kontrola - navodi stadijume

hlađenja odlivaka - navodi greške pri

očvršćavanju odlivaka

- definiše završne faze proizvodnje odlivaka

- upoznaje operacije istresanja odlivaka iz kalupa

- upoznaje operacije čišćenja i brušenja odlivaka

- definiše osnovni cilj kontrole odlivaka

- analizira stadijume hlađenja

- analizira operacije istresanja odlivaka iz kalupa, čišćenje i brušenje

- uočava zančaj završne kontrole odlivaka


- razvija smisao za preciznost

Osnove prerade metala u plastičnom stanju - opisuje prirodu

metala - definiše naprezanje

i vrste deformacija - objašnjava hladnu i

toplu preradu metala u plastičnom stanju

- upoznaje zakonitosti plastične prerade metala

- definiše osnovne zakone plastične deformacije plemenitih metala

- objašnjava

- razlikuje osobine nemetala od metala

- razlikuje hladnu i toplu preradu metala u plastičnom stanju

- razlikuje postupke prerade

- razlikuje peći za zagrijavanje metala

- razvija tehničku kulturu, osjećaj za rad i urednost

33



postupke prerade - nabraja peći za

zagrijavanje metala

Valjanje plemenitih metala - definiše osnovne

pojmove o valjanju - definiše osnovne

postupke prerade plemenitih metala valjanjem

- objašnjava valjke za valjanje i njihovu podjelu

- opisuje valjanje na glatkim valjcima

- opisuje valjanje na kalibrisanim valjcima

- analizira osnovne pojmove o valjanju

- razlikuje postupke prerade plemenitih metala valjanjem

- razlikuje valjanje na glatkim i kalibrisanim valjcima

- stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

vježbe: - crta različite vrste

valjaka

Kovanje plemenitih metala - definiše osnovne

pojmove kovanja - opisuje postrojenje

i uređaje kao i alat i pribor

- definiše osnovne kovačke operacije

- opisuje promjenu u metalu pri kovanju

- objašnjava kovanje u zatvorenom kalupu

- analizira osnovne pojmove o kovanju

- uočava promjene u metalu pri kovanju

- navodi primjere kovanja u zatvorenom kalupu

razvija osjećaj o važnosti i potrebi preciznosti pri radu

Izvlačenje plemenitih metala - definiše opšte

pojmove o procesu i metodama izvlačenja

- objašnjava tečenje metala i vučnu silu

- opisuje postrojenje za izvlačenje kao i alat i pribor

- objašnjava izvlačenje žica

- opisuje višestepeno izvlačenje žice

- analizira proces i metode izvlačenja

- analizira tečenje metala i vučnu silu

- analizira tehnologiju žice


Termička obrada plemenitih metala - definiše osnovne

postupke termičke obrade

- objašnjava osnovne

- razlikuje postupke termičke obrade

- analizira postupke žarenja žice

- stiče osjećaj za snalažljivost

34



postupke žarenja žice

- navodi peći za termičku obradu

- opisuje kontrolu izvršene termičke obrade

- razlikuje peći za termičku obradu

Završna obrada plemenitih metala - objašnjava ručnu

izradu nakita - objašnjava

brušenje, sječenje, savijanje, lemljenje

- objašnjava poliranjnje i graviranje

- opisuje završno mjerenje i žigosanje nakita

- uočava vezu izmedju brušenja, sječenja, savijanja i lemljenja

- analizira poliranje, graviranje, završno mjerenje i žigosanje nakita

- razvija osjećaj preciznosti i stručnosti u radu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Cvijan Mirković : Osnovi livarstva, Naučna knjiga, Boegrad - Velimir Gerzić : Prerada metala u plastičnom stanju, Naučna knjiga, Beograd - Ivan Ivanović :Termička obrada metala, Naučna knjiga, Beograd

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena sa grafoskopom,

dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, računarom sa odgovarajućim softverom, šemama.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja metalurgije 9. Povezanost predmeta


- Valjanje - Praktična nastava - Tehnologija zanimanja - Osnovi metalurgije

- Teorijski osnovi valjanja - Valjanje limova, traka i folija

od AL - Valjanje plemenitih metala - Prerada metala plastičnom

deformacijom

35


- Izvlačenje metala - Osnovi metalurgije - Praktična nastava - Tehnologija zanimanja

- Prerada metala plastičnom deformacijom

- Izvlačenje AL i legura AL - Izvlačenje zlata

- Kovanje i kovačko presovanje - Praktična nastava - Tehnologija zanimanja

- Kovanje i kovačko presovanje AL

- Kovanje zlata u zatvorenom kalupu

36

1.2.6. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv premeta: PREDUZETNIŠTVO



Ukupno

I

II 20 52 72

III

Ukupno 20 52 72 3. Opšti ciljevi nastave Kroz nastavu predmeta učenik će: - preduzetničke sposobnosti; - steći znanja o razvoju biznis ideje; - steći znanja o izradi biznis plana; - steći znanja i vještine za osnivanje privrednog društva; - steći znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom; - osposobiti se za rad u timu; - razvijati sposobnost komunikacije na stranom jeziku; - steći sposobnosti da primjenjuje moderne vrste komunikacija.

37

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Biznis ideja i biznis plan Biznis ideja - upoznaje pojam

biznis ideja - opisuje nastanak

biznis ideje - nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- nabraja moguće vrste djelatnosti

- suočavajući

argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- opisuje pojam biznis plan

- uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja pordške kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Element biznis plana - upoznaje pojmove:

vizija, misija, strategija, ciljevi

- razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija.

- kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- upoznaje postupak istraživanja tržišta

- kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- upoznaje pojmove marketing plan i

- vrši opis proizvoda/usluge

- sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge

- upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog

- razvija kreativnost - razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- razvija analitičko

mišljenje - razvija odgovornost

u radu - razvija

komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- razvija marljivost i

preciznost

- poželjno je

učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- organizovati

gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. eksperiment Šest šešira

- kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata biznis plana

38


plan prodaje

materijala - kroz primjere

obrazlaže moguće načine distribucije

- kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- rezimira biznis plan - prezentuje biznis

plan

- oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća Ime privrednog društva - - nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

Vizuelni identitet privrednog društva - upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

Registracija privrednog društva - upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- opisuje moguće oblike

- popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

- razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- približava se struci

kroz praktičan rad

- rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga,

- kroz diskusiju donose odluku

- rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta i slika

vježba: - izrada

organograma privrednog društva

39


organizovanja privrednog društva

Otvaranje računa kod poslovne banke - opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća - upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- - Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva - upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

- pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Poslovanje privrednog društva - upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- upoznaje postupak

zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- upoznaje zanimanje kroz praktičan rad

- stiče radne navike

- kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku komunikaciju

40


- upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje


- podstiče razvoj

odgovornosti

vježba: - izrada reklamnog

materijala

- Opisuje postupak obračuna zarada

- opisuje način obračuna poreza i doprinosa

- upoznaje blagajničke poslove

- upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- obavlja blagajničke poslove

- obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004 - Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005 - Rajović R.: Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. - Kako započeti sopstveni biznis – Hauard Potit – CID Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom, faxom, telefonom, skenerom, štampačem i fotokopir aparatom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), - pisani radovi učenika (testovi, eseji, domaći zadaci), - rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). Ocjenjuje se razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, urednost, preciznost, tačnost, kreativnost i slično. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom periodu. Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima.

41

8.Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema – diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta


- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

42

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv premeta: PRAKTIČNA NASTAVA


Vrste nastave Razred

Teorija Praktična nastava

Ukupno

I 108 288 396

II 144 468 612

III 132 576 708

Ukupno 384 1332 1716 Praktična nastava- odjeljenje se dijeli na grupe do 16 učenika u prvom razredu, do 11 učenika u drugom i trećem razredu 3. Opšti ciljevi nastave Omogućavaju učenicima da: - razviju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - upoznaju kristalizaciju metala; - upoznaju građu i dijagrame stanja metala; - steknu neophpodna znanja o preradi metala; - steknu znanja o osobinama plemenitih metala; - steknu znanja o tehnologiji livenja i prerade plemenitih metala plastičnom

deformacijom; - steknu znanja o tehnološkim postupcima obrade plemenith metala livenjem i o

tehnološkim postupcima obrade plemenitih metala plastičnom deformacijom; - osposobe se da rukuju uređajima, alatima i opremom koja se koristi pri izradi

nakita od plemenitih metala; - osposobe se da pripremaju i ubacuju uložak u peć za topljenje; - prate i kontrolišu proces topljenja; - nauče kako se priprema kalup za izlivanje plemenitih metala i da podešavaju

parametre livenja; - obavljaju postupke livenja u kalupe, centrifugalno livenje i livenje u vakuumu; - izvode osnovne operacije obrade plemenitih metala; - upoznaju postupak lemljenja nakita i kako utiče sredstvo za lemljenje na kvalitet

lemljenja nakita; - nauče da valjaju plemenite metale na valjcima; - nauče da kuju metale u zatvorenom kalupu i da višestepeno izvlače žicu; - steknu neophodna znanja za podešavanje potrebnih parametara za odvijanje

postupka prerade; - upoznaju kako se podešavaju režimi termičke obrade; - osposobe se da žare žicu; - upoznaju ručnu i mašinsku obradu metala; - upoznaju graviranje, paliranje i žigosanje; - izrađuju nakit različitog asortimana, zlatnike, lančiće, burme; - upoznaju greške pri preradi plemenitih metala; - upoznaju primjenu legura plemenitih metala u raznim oblastima; - nauče da koristi priručnike, standarde, tabele i druge vrste stručnih tekstova; - poštuju ekološke zahtjeve i razviju osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala;

43

- osposobe se za samostalno izvođenje posla, stručno odlučivanje i usvajanje novih znanja na svom stručnom području;

- steknu praktično znanje o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite životne sredine.

44





Radionica - upoznaje radionicu

i radna mjesta - upoznaje sredstva

zaštite i zaštitu na radu

- opisuje izvore opasnosti u pogonima (radionici) za obradu plemenitih metala

- navodi mjere zaštite od opekotina, mehaničkih povreda, udara električne struje i trovanja gasovima

- poznaje standardne znake informacija, opasnosti, obaveznosti i dr. u industrijskim pogonima i radionicama

- upoznaje se sa pripremom i održavanjem radnog mjesta, radnom i tehnološkom disciplinom

- razvija osjećaj odgovornosti, saradnje, očuvanja zdravlja i okoline, urednosti, tačnosti i preciznosti, materijalne vrijednosti


- učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- svaki učenik samostalno vodi dnevnik praktične nastave

- dnevnik praktične nastave se ovjerava na kraju školske godine

- učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Građa metala - poznaje strukturu

atoma i kristalnu građu metala

- razlikuje tipove kristalnih rešetki i tipove greški kod realnih kristala -opisuje građu legura

- oznaje dijagrame stanja dvokomponentnih legura

- analizira agregatna stanja metala

- crta strukture atoma i kristalnu građu metala

- opaža građu realnih kristalnih metala kao i greške kristalnih rešetki realnih kristala

- posmatra ponašanje metala pri zagrijavanju

- stiče radne navike - stiče osjećaj

preciznosti u radu

vježbe: - crta kristalne

rešetke metala vježbe: - crta krive hlađenja

i zagrijavanja metala

vježbe: - čita dijagrame

dvokomponentn-ih stanja

45


- obrazlaže dijagrame stanja metala i legura

- određuje svojstva čistih metala

- ispravno prepoznaje zavisnost rasta kristala i klice kristala od stepena podhlađenja

- -određuje temperaturu podhlađenja

- analizira veze atoma u kristalu

- određuje fizičko hemijske karakteristike legura

- razlikuje legure i način njihovog stvaranja

- analizira građu čistih metala i legura

- crta i analizira dijagrame stanja dvokomponentnih legura

- analizira dijagrame stanja trokomponentnih legura

Planiranje i organizacija rada - obrazlaže

planiranje i organizaciju rada u radionici

- opisuje materijal, pribor, mašine i uređaje u radionici za obradu plemenitih metala

- obrazlaže propisane šeme za određeni plemeniti metal koji treba obraditi

- šematski prikazuje radionicu ili pogon za obradu plemenitih metala

- obavlja rad u radionici

- vrši analizu propisane šeme za određeni plemeniti materijal koji treba obraditi

- razvija analitičko mišljenje i tačnost


postupaka obrade određenih plemenitih metala

Priprema radnog mjesta - planira i organizuje

manipulaciju sa - analizira materijal,

pribor, mašine i - stiče osjećaj

preciznosti u radu vježbe: - izrađuje

46


materijalom - opisuje radne

nacrte - navodi mašine,

uređaje, alat i materijal koji se koristi u radionici za obradu plemenitih metala

- navodi vrste metalurških peći koje se koriste za obradu plemenitih metala, kao i princip na kojem rade

- opisuje instrumente za mjerenje temperature

- poznaje materijal za izradu kalupa i jezgara

uređaje za obradu plemenitih metala

- izrađuje radni nacrt u odgovarajućoj razmjeri

- priprema alat za izradu modelnog kompleta

- priprema alat i sredstva za rad i sredstva koja su potrebna za rad peći za topljenje

- određuje osnovne principe zagrijevanja peći

- ispituje toplotno iskorišćenje peći

- analizira način zagrijavanja peći, njihovu konstrukciju i mogućnost primjene

- mjeri temperaturu različitim termometrima i pirometrima

- razlikuje materijale za izradu kalupa i jezgara

- priprema mješavine za kalupe i jezgra i izrađuje kalupe (ručno i mašinski)

- pravilno koristi metalne kalupe

- priprema sisteme za ulivanje, postavlja sisteme za ulivanje

- sklapa djelove kalupa, zaštićuje površine kalupa nanošenjem premaza

- priprema urađene

- stiče pozitivnu

orjentaciju prema zanimanju


jednostavnije radne nacrte

vježbe: - izvodi osnovne

operacije pripreme alata i sredstava koja su potrebna za rad peći za topljenje

vježbe: - mjeri temperaturu

različitim termometrima i pirometrima


operacije pripreme mješavina za izradu kalupa i jezgara

47


kalupe za livenje - priprema alat i

sredstva za rad potreban za rad peći za topljenje

- provjerava ispravnost peći (kontroliše mjerno regulacionu signalizaciju)

- priprema sav potrebni materijal za izradu proizvoda

- održava radno mjesto

Osnovi plastičnosti metala - poznaje plastičnu

deformaciju metala

- navodi postupke plastične deformacije metala

- upoznaje se sa primjerima rekristalizacije

- opisuje postupke plastične deformacije metala

- odrađuje postupke plastične prerade plemenitih metala u hladnom i u topljenom stanju

- razlikuje primarnu i sekundarnu rekristalizaciju

- razvija sposobnost opažanja

Priprema za kovanje - navodi osnove

kovanja metala i legura

- opisuje vrste kovanja i kovačke operacije

- poznaje alat za kovanje

- opisuje čišćenje otkovaka od oksida

- priprema alat za kovanje

- priprema materijal za kovanje

- priprema sredstva za hlađenje

- priprema peć za zagrijavanje

- razlikuje temperature zagrijavanja i mjeri iste

- određuje brzinu zagrijavanja

- obavlja postupak zagrijavanja metala i legura

- pravilno primjenjuje alat za kovanje

- stiče samopouzadn-je pri radu


operacije pripreme alata, materijala i uređaja za proces kovanja plemenitih metala

48


- čisti otkovke od oksida

Priprema za valjanje - objašnjava

postupke valjanja metala i legura

- opisuje zahvat valjcima, trenje, širenje i brzinu u procesu valjanja

- navodi sastav valjaonice, elemente valjačkog stana, pomoćne uređaje pri valjanju

- priprema uređaj i opremu za valjanje

- pregleda i priprema polazne sirovine za rad

- obavlja zagrijavanje metala i legura

- pravilno priprema valjanje i hlađenje metala i legura

- podešava režim sažimanja i pritiska materijal na valjke

- obavlja proračun potrošnje pri valjanju (gubitak metala, potrošnja toplote)

- provjerava ispravnost i vrši podešavanje valjačkog stana

- poznaje postupak - održava radno

mjesto

- stiče osjećaj sigurnosti i preciznosti u radu


operacije pripreme uredjaja, opreme i sirovine za proces valjanja

- katalozi proizvodjača valjačkih stanova

Priprema za vučenje (izvlačenje) - opisuje vučenje

metala i legura - poznaje postupak

vučenja žice, cijevi i šipki

- navodi uređaje za vučenje (izvlačenje) žice, cijevi i šipki

- analizira uređaje za vučenje (izvlačenje) žice, cijevi i šipki

- kontroliše ispravnost i funkcionalnost vučne mašine

- kontroliše pohabanost i stanje vučnih matrica

- priprema ostali potrebni alat i pribor

- poznaje postupak pripreme mašine za vučenje

- stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- katalozi proizvođača mašina za vučenje

Priprema peći za termičku obradu - opisuje režime - analizira peći za - katalozi

49


termičke obrade plemenitih metala i njihovih legura

- navodi vrste peći i njihove karakteristike za režim termičke obrade plemenitih metala

termičku obradu plemenitih metala

- poznaje postupke pripreme materijala i peći za termičku obradu

- priprema peć za izabrani temperaturni režim

- priprema materijal za ulaganje u peć

- razlikuje režime i temperature termičke obrade plemenitih metala

proizvođača peći za topljenje plementih metala

Plemeniti metali - nabraja plemenite

metale: - zlato - srebro - platinski metali

(platina, paladijum, iridijum, osmijum i rutenijum)

- tabelarno prikazuje fizičko – hemijska svojstva plemenitih metala

- tabelarno prikazuje mehanička svojstva plemenitih metala

- vrši analizu fizičko – hemijskih svojstava plemenitih metala

- pravilno primjenjuje tabelarni prikaz fizičko hemijskih svojstava plemenitih metala

- uporedjuje mehanička svojstva tehnički čistih plemenitih metala

vježbe: - uporedjuje fizičko

– hemijska svojstva plemenitih metala koja su data tabelarno

- ispituje mehanička svojstva plemenitih metala

Zlato - navodi osnovna

svojstva zlata: - gustinu zlata - temperaturu

topljenja - koeficijent

linearnog širenja - toplotnu

provodljivost - mehanička svojstva - temperaturu

rekristalizacije - hemijske osobine

- obrazlaže svojstva zlata:

- gustinu zlata pri sobnoj temperaturi i pri promjeni temperature

- temperaturu topljenja pri normalnom pritisku i kod topljenja čestica zlata čiji je radijus manji od 50 mikrona

- izgrađuje pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - grafički prikazije

uticaj pojedinih parametara na svojstva zlata

vježbe: - upoznaje rastvore

u kojima se zlato lako rastvara, rastvore sa kojima zlato reaguje kao i reagense koji ne reaguju sa zlatom

50


- koroziju zlata i legura zlata

- poznaje

dvokomponentne sisteme legura zlata.

- navodi

trokomponentne sisteme legura zlata.

- navodi broj glavnih

standarda koji definišu čistoću zlata.

- koeficijent linearnog širenja zlata u zavisnosti od temperature

- zavisnost toplotne provodljivosti zlata od temperature i od prisustva primjesa

- analizira uticaj različitih parametara na mehanička svojstva zlata

- zavisnost temperature rekristalizacije zlata od čistoće zlata i legirajućih elemenata

- hemijske osobine: reagense u kojima se zlato rastvara, sa kojima reaguje i koji ne reaguju sa zlatom

- zavisnost korozije zlata i legura zlata od sredine, temperature i vremena

- razlikuje dijagrame stanja dvokomponentnih legura zlata:

- (zlato-srebro, zlato – nikal, zlato – bakar, zlato –cink, zlato – paladijum, zlato – platina)

- pravilno primjenjuje dijagrame stanja dvokomponentnih legura zlata

- razlikuje trokomponentne sisteme legura zlata

- pravilno koristi

vježbe: - koristi standard

koji određuje čistoću i dozvoljene primjese zlata

51


Srebro Navodi svojstva srebra: - gustinu srebra - temperaturu

topljenja - koeficijent

linearnog širenja - toplotnu

provodljivost - mehanička svojstva - hemijska svojstva - koroziju srebra - poznaje

dvokomponentne i trokomponentne sisteme legura srebra

obrazlaže svojstva srebra: - gustinu srebra pri

sobnoj temperaturi i pri promjeni temperature

- temperaturu topljenja pri normalnom pritisku, kao i uticaj primjesa i uticaj prisustva kiseonika na temperaturu topljenja

- koeficijent linearnog širenja u temperaturnom intervalu

- toplotna provodljivosti srebra pri sobnoj temperaturi (200C) i pri povećanju temperature do tačke topljenja

- specifični i električni otpor srebra livenog u vakuumu i tehnički čistog srebra

- zavisnost mehaničkih svojstva srebra od: prisustva primjesa, temperature, stepena rekristalizacije i stepena deformacije

- hemijska svojstva - atmosferska

korozija - pravilno

- poštuje sistematičnost u radu


vježbe: - grafički prikazuje

zavisnost mehaničkih svojstava srebra od: stepena hladne deformacije, temperature žarenja, sadržaja primjesa

vježbe: - vrši proračun šarže

za dobijanje legura vježbe: - vrši pripremanje

materijala za topljenje i dobijanje određenih legura srebra

52


primjenjuje dijagrame stanja dvokomponentnih i trokomponentnih sistema legura srebra

- uvježbava postupke dobijanja legura srebra i poznaje princip rada

Platinski metali - navodi svojstva

platinskih metala: - gustinu platinskih

metala - toplotna svojstva - toplotna

provodljivost - isparavanje metala - koeficijent

linearnog širenja - elektroprovodljivos

t - mehanička svojstva - hemijska svojstva - opisuje uzajamno

dejstvo platinskih metala sa kiseonikom, azotom, uglenikom i vodonikom

- navodi sisteme legura platinskih metala

- obrazlaže svojstva platinskih metala:

- podjelu prema gustini platinskih metala na lake i teške

- toplotna svojstva izražena tabelarno

- zavisnost toplotne provodljivosti od temperature

- isparavanje metala i brzina isparavanja u zavisnosti od temperature

- koeficijent linearnog širenja u zavisnosti od temperature

- zavisnost elektroprovodljivosti od temperature i čistoće metala

- mehanička svojstva, navodi kritične temperature prelaska iz plastičnog u krto stanje, podaci dati tabelarno

- hemijska svojstva - određuje uzajamno

dejstvo platinskih metala sa kiseonikom, azotom, uglenikom i vodonikom

- razvija analitičko mišljenje i moć zapažanja

- izgrađuje pozitivnu



uticaj pojedinih parametara na svojstva platinskih metala

53


- razlikuje sisteme legura platinskih metala

Teorijska nastava Uvod - definiše pojmove o

metalima i režimu prerade metala

- upoznaje se sa građom metala

- opisuje strukturu atoma i kristalnu građu metala

- poznaje građu realnih kristala

- nabraja greške kristalnih rešetki realnih metala

- objašnjava: tačkaste, linijske i površinske greške

- analizira metale i režime prerade metala

- razlikuje građu različitih vrsta metala

- upoređuje strukture atoma i kristalne građe metala

- razlikuje građu realnih kristala, kao i greške kristalnih rešetki realnih metala

- povećava spremnost i razvija sposobnost za saradnju

vježbe: - šematski prikazuje

atome metala - crta kristalne

rešetke metala: površinsku, centriranu kubnu rešetku, heksagonalnu rešetku, tetragonalnu rešetku

- šematski prikazuje: tačkaste greške, ivične dislokacije, zavojne dislokacije

Kristalizacija metala - razumije pojam

kristalizacije metala

- objašnjava temperaturu pothlađenja

- prepoznaje zavisnost brzine rasta kristala i klice kristala od stepena pothlađenja

- analizira krive hlađenja i zagrijavanja metala

- uočava veličine od kojih zavisi temperatura podhlađenja: (prirodu metala, čistoća i brzina hladjenja)



krive hlađenja i zagrijevanja metala

Građa i dijagrami stanja metala i legura - opisuje građu i

konstrukciju dijagrama stanja sistema sa jednom komponentom

- definiše faze sistema

- objašnjava građu legura

- navodi dijagrame stanja legura

- nabraja osnovne

- razlikuje građu čistih metala od građe legura

- uočava dvokomponentene,

- trokomponentne, višekomponentne legure

- razlikuje, jednofazne, dvofazne, trofazne i višefazne sisteme

- razvija osjećaj za preciznost, sigurnost i stručnost u radu

vježbe: - šematski prikaz čvrstih rastvora

- crta dijagrame

stanja dvokomponentnih legura

- svojstvo legura pri

različitim uzajamnim

54


oblike dijagrama stanja kod dvokomponentnih legura

- opisuje dijagram stanja legura bez rastvorljivosti u čvrstom stanju

- opisuje dijagram stanja legura sa neograničenom rastvorljivošću

- opisuje dijagram stanja legura sa ograničenom rastvorljivošću

- opisuje dijagram stanja legura sa obrazovanjem hemijskih jedinjenja

- opisuje dijagram stanja legura sa transformacijama u čvrstom stanju

- opisuje dijagram stanja trokomponentnih legura

- analizira obrazovanje legura u procesu očvršnjavanja, kao i moguća različita uzajamna dejstva komponenata

- razlikuje dijagrame stanja dvokomponentnih legura

- uočava značaj hemijskog sastava i strukture u određivanju svojstva legura

- analizira osobine legura sa tri i više komponenti

dejstvima komponenata

Fizički osnovi plastičnosti - objašnjava prirodu

deformacije metala

- opisuje plastičnu deforrmaciju metala

- upoznaje i objašnjava rekristalizaciju metala

- navodi osnovne parametre koji definišu veličinu zrna metala pri rekristalizaciji

- navodi toplu plastičnu deformaciju

- razlikuje deformacije metala usljed djelovanja naprezanja

- analizira elastične i plastične deformacije metala

- uočava značaj povećanja stepena hladne plastične deformacije (jer se povećava čvrstoća i tvrdoća metala)

- razlikuje primarnu od seekundarne rekristalizacije

- uočava značaj tople plastične

- razvija moć zapažanja i analitičko mišljenje


elastične i plastične deformacije i prekide usljed dejstva tangecijalnog naprezanja

- šeme kretanja dislokacije i pomjeranja dijela kristalne rešetke

- šematski prikazuje primjenu strukture i svojstava deformisanog metala pri žarenju

- grafički prikazuje uticaj temperature

55


deformacije metala

vremena žarenja i stepena deformacije na veličinu rekristalizovanog zrna

Termomehanički režimi prerade - definiše tehnološki

postupak prerade metala

- opisuje određivanje šeme tehnološkog postupka, koja određuje glavne operacije i njihov redosljed kojima se tretira metal

- objašnjava režim livenja

- poznaje tople prerade metala

- objašnjava dijagram stanja za određivanje temperaturnog režima prerade metala

- navodi dijagrame plastičnosti i dijagram otpora prema deformaciji

- objašnjava režim hladne prerade metala

- analizira šeme tehnološkog postupka prerade metala

- određuje režime svake operacije tehnološkog postupka

- razlikuje temperaturno- brzinski režim livenja

- upotrebljava dijagram stanja za odredjivanje temperaturnog režima prerade metala u toplom stanju

- analizira dijagram plastičnosti i dijagram otpora prema deformaciji

- uočava karakteristike hladne deformacije metala

- povećava razumijevanje odnosa u skladu sa uslovima rada

vježbe: - crta dijagram

plastičnosti i dijagram otpora prema deformaciji

Svojstva plemenitih metala - navodi fizičko –

hemijske osobine plemenitih metala i prikazuje ih tabelarno

- nabraja plemenite metale: zlato, srebro, platinski metali (platina, paladijum, iridijum, osmijum i rutenijum)

- navodi mehanička

- razlikuje fizičko – hemijske osobine plemenitih metala

- razlikuje plemenite metale

- analizira mehanička svojstva plemenitih metala

- razvija pozitivan odnos prema struci

vježbe: - tabelarno

prikazivanje fizičko – hemijskih svojstava plemenitih metala

56


svojstva plemenitih metala

Zlato - objašnjava osobine

zlata: gustinu zlata, temperaturu topljenja, koeficijent linearnog širenja, toplotnu provodljivost, mehanička svojstva, temperaturu rekristalizacije, hemijske osobine, koroziju zlata i legura zlata

- navodi dvokomponentne sisteme: zlato – srebro, zlato – cink, zlato – nikal, zlato – paladijum, zlato – platina

- obrazlaže dijagrame stanja: Au-Cu; Au-Zn; Au-Cd; Au-Ni; Au-Pd i Au-Pt

- navodi trokomponentne sisteme legura zlata

- poznaje trokomponentni sistem: zlato – bakar – nikal, zlato – bakar – paladijum, zlato – srebro – paladijum

- analizira svojstva zlata i određuje karakteristike pojedinih parametara

- analizira dvokomponentne sisteme legura zlata

- razlikuje osnovne karakteristike pojedinih sistema legura zlata: Au-cu; Au-Zn; Au-Cd; Au-Ni; Au-Pd i Au-Pt

- interpretira dijagrame stanja: Au-Pu; Au-Zn; Au-Cd; Au-Ni; Au-Pd i Au-Pt.

- analizira trokomponentne legure zlata

- razvija ekološku svujest

vježbe: - određivanje uticaja

legirajućih elemenata na specifični otpor zlata

- određivanje pojedinih parametara sa dijagramima stanja dvokomponentnih sistema legura zlata

Srebro - objašnjava svojstva

srebra: gustinu srebra, temperaturu topljenja, koeficijent linearnog širenja,

- analizira svojstva srebra:

- uporedjuje svojstva srebra sa svojstvima zlata

- analizira dvokomponentne


vježbe: - crta i određuje

pojedine parametre sa dijagrama stanja dvokomponentnih legura srebra

57


toplotnu provodljivost, mehanička svojstva, hemijska svojstva, koroziju srebra

- poznaje dvokomponentne i trokomponentne sisteme legura srebra: srebro – bakar, srebro – cink, srebro – kadmijum, srebro – kalaj, srebro – indijum, srebro – paladijum

- obrazlaže dijagrame stanja: Ag – Cu (srebro – bakar), Ag – Zn (srebro – cink), Ag – Cd (srebro – kadmijum), Ag – Sn (srebro – kalaj), Ag – In (srebro – indijum), Ag – Pd (srebro – paladijum)

- navodi trokomponentne sisteme legura srebra

- poznaje trokomponentni sistem:

- srebro – kadmijum – bakar, srebro – bakar – kalaj, srebro – bakar – paladijum, srebro – bakar – cink

sisteme legura srebra

- azlikuje osnovne karakteristike pojedinih sistema legura srebra:

- Ag – Cu; Ag – Zn; Ag – Cd; Ag – Sn; Ag – In; Ag – Pd,

- razlikuje dijagrame stanja dvokomponentnih sistema legura srebra

- analizira trokomponentne sisteme legura srebra

Platinski metali - objašnjava svojstva

platinskih metala: gustinu platinskih metala, toplotna svojstva, toplotna provodljivost, isparavanje

- obrazlaže svojstva platinskih metala

- izražava tabelarno toplotna svojstva platinskih metala

- izražava grafički temperaturnu

- razvija moć analitičkog mišljenja

- spoznaje ljepotu i važnost svog zanimanja kroz sticanje tehničkih

vježbe: - grafičko prikazuje

temperaturnu zavisnost koeficijenta toplotne provodljivosti

58


metala, koeficijent linearnog širenja, elektroprovodljivost, mehanička svojstva, hemijska svojstva

- opisuje uzajamno dejstvo platinskih metala sa kiseonikom, azotom, ugljenikom i vodonikom

- poznaje sisteme legura platinskih metala:

- paladijum – bakar, paladijum – nikal, paladijum – volfram (W), platina – nikal, platina – iridijum, platina – radijum

zavisnost koeficijenta toplotne provodljivosti plemenitih metala

- razlikuje uzajamno dejstvo platinskih metala sa kiseonikom, azotom, uglenikom i vodonikom

- analizira sisteme legura platinskih metala

znanja plemenitih metala - vrši očitavanje

parametara, uticaja legirajućih elemenata na tvrdoću platine i paladijuma

59

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Oblici prerade plemenitih metala - poznaje osnovne

oblike prerade plemenitih metala

- poznaje svojstva i ponašanje plemenitih metala pri obradi

- poznaje prirodno i vještačko drago kamenje

- poznaje materijale koji se koriste pri obradi plemenitih metala (boraks, kiseline, prah za lemljenje itd.)

- nabraja uređaje i alat za obradu plemenitih metala

- poznaje osnovne operacije pri dobijanju i obradi plemenitih metala

- poznaje šeme prerade, da bi odredio potreban oblik prerade

- poznaje osnove prerade plemenitih metala, njihova svojstva i ponašanje pri obradi

- priprema šemu prerade, da bi odredio potreban oblik prerade

- određuje faze prerade: I-faza: topljenje metala ili legura i livenje u određene oblike, II-faza: plastična deformacija

- analizira prirodno i vještačko drago kamenje

- interpretira materijal koji se koristi pri obradi plemenitih metala

- određuje uređaje i alat za obradu plemenitih metala

- razlikuje osnovne operacije pri obradi plemenitih metala

- razvija pozitivnu identifikaciju sa zani-manjem

vježbe: - vrši izradu šema za

različite oblike prerade plemenitih metala pomoću simbola

- izrada šema obrade plemenitih metala na računaru

- realizacija šema na demonstracijskim tablama u radionici

Prerada plemenitih metala - navodi polazne

sirovine za preradu plemenitih metala

- poznaje izradu modela

- opisuje izradu kalupa

- razlikuje sirovine za preradu plemenitih metala

- analizira uticaj primjesa na osobine legura

- odredjuje uticaj mikrolegiranja na osobine legura

- vrši izbor sirovina za legiranje

- dređuje elemente sklopova modela i sastavlja ih po nacrtu

- montira model na

- razvija moć zapažanja i analitičko mišljenje

vježbe: - vrši izradu nacrta

za izradu i sklapanje modela

- vrši izradu modela od drveta

60


modelnu ploču - vrši doradu i

opravku modelnih kompleta u eksploataciji

- izrađuje prvi model od drveta

- poznaje postupak izrade kalupa

- izrađuje kalupe po propisanoj tehnologiji

- izrađuje jezgra za kalupe

Topljenje plemenitih metala - obrazlaže sirovine

za topljenje i poznaje postupak proračuna uloška

- zna pripremu uložaka za topljenje i pripremu peći za topljenje

- razumije princip rada i nabraja redosljed radnji koje treba sprovesti pri topljenju plemenitih metala

- poznaje greške pri topljenju

- opisuje topljenje u vakumu

- vrši proračun šarže, pravilno primjenjuje određene obrasce

- vrši pripremu uložaka za topljenje plemenitih metala i njihovih legura

- vrši pripremu peći za topljenje uložaka

- određuje način i redosljed šaržiranja komponenata

- vrši ubacivanje uloška u peć za topljenje

- zna postupak topljenja plemenitih metala

- vrši topljenje uloška i vodi računa o osnovnim parametrima pri radu peći

- određuje zaštitna sredstva: dezoksidatore i degazatore

- prati tehnološki postupak topljenja plemenitih metala i njihovih legura

- razvija osjećaj o važnosti i preciznosti pri radu

- razvija osjećaj odgo-vornosti, preci-znosti i snalažljivosti

vježbe: - vrši proračun

šarže, kao i procentni sadržaj pojedinih komponenti u šarži

61


- vrši kontrolu procesa topljenja uloška

- uočava i uklanja greške pri topljenju uloška

- određuje odgor metala pri topljenju

- zna postupak topljenja u vakuumu

Livenje plemenitih metala - poznaje moguće

načine livenja i opisuje suštinu procesa livenja

- opisuje pripremu kalupa (kokila) za izlivanje plemenitih metala

- poznaje sredstva za premazivanje kalupa prije livenja plemenitih metala

- zna tehnološke parametre livenja

- poznaje proces očvršnjavanja odlivaka, kvalitet odlivka i greške na odlivcima

- zna načine popravke greški na odlivcima

- priprema kalupe (kokile) za izlivanje plemenitih metala

- razlikuje postupke livenja plemenitih metala

- podešava parametre procesa topljenja i livenja plemenitih metala

- vrši premazivanje kalupa prije livenja plemenitih metala

- vrši izlivanje plemenitih metala u kokile

- provjerava tehnološke parametre procesa livenja

- prati proces očvršnjavanja odlivaka

- zna proces centrifugalnog livenja i livenja u vakuumu i obavlja taj proces

- popravlja i obrađuje greške nakon livenja

- određuje kvalitet odlivka i greške na odlivcima


- uvidja važnost

očuvanja čovjekove okoline

vježbe: - vrši premazivanje

kokila određenim sredstvima prije livenja metala

Proces plastične deformacije metala - navodi tehnologije - priprema prese za - izgrađuje pozitivnu vježbe:

62


za proizvodnju žice i cijevi

- razumije presovanje, valjanje, kovanje

- zna glavne tehnološke parametre pri proizvodnji žice i cijevi

- navodi vrste i

karakteristike presa za presovanje plemenitih metala

- razumije hladno

valjanje u kalibrima

- zna princip kovanja

na rotacionim mašinama

- poznaje toplo

kovanje: (slobodno, rotaciono)

- poznaje postupak

izvlačenja žice - opisuje tehnologije

proizvodnje bešavnih cijevi od plemenitih metala

presovanje plemenitih metala

- vrši određivanje tehnoloških parametara i primjenjuje ih:

- određuje dimenzije trupca

- izračunava silu presovanja

- definiše način i temperaturu zagrijevanja trupaca

- vrši zagrijevanje trupca

- vodi računa o povratnom i nepovratnom otpadu

- određuje temperaturu zagrijevanja i vrši zagrijevanje recipijenta i drugih alata

- pravilno primjenjuje propisanu brzinu presovanja

- bira sredstva za podmazivanje alata i podmazuje ga

- primjenjuje različite vrste matrica

- vrši toplo presovanje istiskivanjem, pri dobijanju: žice, cijevi i profila od različitih legura

- vrši direktno presovanje

- vrši indirektno presovanje

- vrši proces hladnog valjanja u kalibrima pri izradi žice od legura zlata



mišljenje - razvija odgovorn-

ost prema radu

- koristi prospekte proizvođača mašina i uređaja za plastičnu deformaciju metala

vježbe: - upoznaje različite

vrste matrica i vrši podmazivanje alata za presovanje

vježbe: - vrši podmazivanje

metala prije izvlačenja

- priprema alat za izvlačenje žice i crta osnovne zone matrice


tok izvlačenja bešavnih cijevi

63


- navodi tehnologiju

izvlačenja cijevi od plemenitih metala

i srebra za nakit - razlikuje oblike

kalibara - vrši pripremu

rotacionih mašina za kovanje

- vrši ulaganje materijala u rotacionoj mašini za kovanje i obavlja proces kovanja

- po potrebi vrši više uzastopnih kovanja do postizanja potrebnog stepena hladne deformacije

- obavlja proces slobodnog kovanja kao i rotacionog

- obavlja postupak izvlačenja žice kroz kanal matrice spoljašnjom silom izvlačenja

- vrši izvlačenje žice od svih vrsta plemenitih metala

- primjenjuje osnovne parametre pri izvlačenju žice

- razlikuje tehnologiju presovanja cijevi od tehnologije presovanja žice

- vrši pripremu prese za presovanje cijevi i vrši proces presovanja

- primjenjuje tehnološke parametre

- vrši proizvodnju bešavnih cijevi rotacionim kovanjem

- sprovodi postupajk proizvodnje bešavnih cijevi

vježbe: - proračun plana

provlaka slobodnog izvlačenja cijevi od legure

64


dubokim izvlačenjem

- obrazlaže određivanje dimenzije platine

- računski određuje broj operacija izvlačenja

- određuje debljinu zida po fazama izvlačenja

- uočava redukciju prečnika

- razlikuje izvlačenje cijevi sa trnom i slobodno izvlačenje

- vrši pripremu uređaja za izvlačenje cijevi od plemenitih metala

- vrši proces izvlačenja cijevi uz praćenje tehnoloških parametara

- prati i pregleda površinu izvučenog materijala – cijevi

- kontroliše stanje kalibracije

- vrši popis dotrajalih kalibara i njihovo odlaganje na propisano mjesto

Valjanje limova i traka od plemenitih metala - poznaje osnove

prerade plemenitih metala valjanjem, njihova svojstva i ponašanja pri obradi

- podešava parametre i izvodi valjanje plemenitih metala na glatkim valjcima

- podešava parametre i izvodi valjanje plemenitih metala na kalibrisanim valjcima

- kontroliše proces valjanja

- razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada

vježbe: - čišćenje, kontrola,

podmazivanje valjačkih uređaja

65


- vrši odabir i ugrađivanje valjaka zavisno od programa valjanja

- rukuje uređajima na valjačkom stanu

- rukuje pomoćnim uređajima (namotavalice, uređaj za sječenje...)

Proizvodnja bimetalnih proizvoda - zna tehnologiju

proizvodnje bimetalnih proizvoda

- vrši pripremu uređaja za nanošenje tankog sloja plemenitog metala na osnovu neplemenitog metala

- vrši proizvodnju bimetalnih limova i traka valjanjem

- vrši proizvodnju bimetalne žice:

- presovanjem bimetalnog trupca,

- rotacionim kovanjem bimetalne šipke

- vrši izvlačenje bimetalne žice

- vrši proizvodnju bimetalnih cijevi

- razvija osjećaj za preciznost i marljivost pri radu

vježbe: - upoznaje različite

postupke proizvodnje bimetalnih proizvoda

Termička obrada plemenitih metala - poznaje postupak

termičke obrade plemenitih metala

- analizira postupke termičke obrade plemenitih metala

- priprema peći za termičku obradu plemenitih metala

- podešava instrumente za regulaciju grijanja materijala uloženog u peć

- vrši kontrolu zagrijavanja materijala u procesu termičke


vježbe: - vrši pripremu

agregata za termičku obradu

- vrši pripremu termički obrađenih komada za kontrolu kvaliteta

66


obrade - vodi proces

termičke obrade prema propisanoj tehnologiji

- vadi i odlaže termički obrađeni materijal iz peći

- vrši pregled unutrašnje vatrostalne obloge peći i organizuje njenu popravku

- kontroliše termički obrađene komade

Specijalne tehnologije prerade - poznaje specijalne

tehnologije prerade

- vrši pripremu uređaja za hladno kovanje šavnih cijevi za potrebe izrade nakita

- priprema i pravilno koristi alat za formiranje potrebnog oblika proizvoda

- vrši hladno kovanje medalja i plaketa od plemenitih metala

- stiče pozitivnu orjentaciju prema zanima-nju

Proizvodnja i prerada prahova - poznaje

karakteristike i svojstva prahova kao i način dobijanja prahova

- pravilno primjenjuje fizičko – mehanički i fizičko – hemijski način dobijanja metalnog praha

- vrši hladno i toplo presovanje metalnog praha

- vrši valjanje praha - -obavlja

hidrostatičko presovanje

- vrši tehnološku operaciju sinterovanja i određuje uticaj pojedinih

- razvija stvaralačku maštu

67


tehnoloških parametara na proces sinterovanja

- izradjuje žicu od Ag – Ni smješe prahova

- obavlja proizvodnju lima ili žice od praha platine

Teorijska nastava Prerada plemenitih metala - opisuje oblike

prerade plemenitih metala

- opisuje šeme prerade da bi odredio potreban oblik prerade

- poznaje prvu fazu prerade, tj. topljenje metala ili legura i livenje u određeni oblik

- navodi drugu fazu, tj. plastičnu deformaciju odlivka

- obrazlaže preradu praha

- analizira načine prerade plemenitih metala

- pravilno koristi šeme prerade i određuje potreban oblik prerade

- razlikuje faze prerade

- razvija pozitivnu identifika-ciju sa zaniman-jem

vježbe: - crta šeme prerade i

određuje načine prerade

Karakteristične tehnologije pri preradi plemenitih metala Polazne sirovine - opisuje polazne

sirovine i izbor polaznih sirovina za legiranje

- poznaje uticaj primjesa na osobine legura

- objašnjava uticaj mikrolegiranja na osobine legura

- određuje polazne sirovine i sprovodi tehnološke parametre za kvalitetan proizvod

- uočava promjene osobina legura pri prisustvu određenih primjesa

- razvija moć analitičkog mišljenja i zapažanja

Tehnologija topljenja - opisuje prijem

sirovina za topljenje

- objašnjava

- pravilno primjenjuje određene obrasce za proračun šarže i


vježbe: - proračun šarže za

izradu legure: određuje

68


proračun šarže kao i pripremu i izradu šarže

- navodi agregate za topljenje

- opisuje pripremu peći za topljenje uloška, kao i lonce za topljenje

- navodi temperaturu topljenja

- opisuje način šaržiranja komponenata

- objašnjava odgor metala pri topljenju i izrada predlegura

- navodi zaštitna sredstva: dezoksidatore i degazatore

- opisuje tehnološki postupak topljenja zlata i njegovih legura

- opisuje topljenje srebra i legura srebra

- opisuje topljenje platinskih metala

radi proračun šarže - razlikuje agregate

za topljenje i poznaje njihovu pripremu za topljenje

- razlikuje temperature topljenja metala i njihovih legura

- analizira način šaržiranja komponenata

- određuje redosljed šaržiranja

- analizira tehnološki postupak topljenja zlata i njegovih legura

- analizira postupke topljenja srebra i njegovih legura, kao i topljenje platinskih metala

- razvija osjećaj o važnosti i precizno-sti u radu

temperature topljenja legure, izračunava odgor komponenata legure, određuje učešće polaznih sirovina u šarži, izrađuje metal – bilansa šarže za izradu legura

Proces livenja - objašnjava suštinu

procesa livenja - navodi moguće

načine livenja: - dinamički ili

kontinuirani, stacionarni

- opisuje izbor i konstrukciju kokile (kalupa) (kokila) za livenje

- nabraja sredstva za premazivanje kokile prije livenja plemenitih metala

- navodi tehnološke parametre livenja:

- analizira parametre livenja

- razlikuje dinamički ili kontinuirani način livenja i stacionarni način livenja

- određuje dimenzije kokile, masu kokile, optimalnu temperaturu kokile, kao i materijal za izradu kokile

- razlikuje sredstva za premazivanje kokila za livenje

- razvija moć zapažanja

- podstiče osjećaj za timski rad


kontinuirano livenje

- šematski prikazuje stacionarne kokile

69


zagrijevanje kokile pri livenju, premazivanje kokile zaštitnim premazom, temperatura livenja, brzina livenja

- opisuje očvršćavanje odlivaka

- poznaje kvalitet odlivaka

- imenuje greške na odlivcima

- opisuje popravke grešaka na odlivcima

plemenitih metala - analizira

tehnološke parametre livenja, kao i očvršnjavanje odlivaka

- određuje kvalitet odlivka i greške na odlivcima

Tehnologija za plastičnu deformaciju plemenitih metala Tehnologija za proizvodnju žice i cijevi - navodi tehnologiju

za plastičnu deformaciju plemenitih metala

- opisuje tehnologiju za proizvodnju žice i cijevi

- poznaje toplo presovanje

- navodi tehnološki postupak presovanja žice

- opisuje glavne tehnološke parametre pri presovanju

- poznaje hladno valjanje u kalibrima

- navodi rotaciono kovanje

- opisuje toplo kovanje (slobodno i rotaciono)

- objašnjava izvlačenja žice

- navodi osnovne parametre pri razradi tehnologije izvlačenje žice svih

- razlikuje tehnologije za plastičnu deformaciju plemenitih metala

- analizira direktno i indirektno presovanje

- određuje glavne tehnološke parametre pri presovanju: dimenzije trupca, izračunava silu presovanja, definiše način i temperature zagrijevanja trupaca, povratni i nepovratni otpad, propisuje brzinu presovanja, vrši izbor sredstva za podmazivanje alata

- analizira hladno valjanje

- ispituje princip kovanja na rotacionom čekiću

- razlikuje slobodno i


- stiče osjećaj precizno-sti u radu


direktno i indirektno presovanje

- šematski prikazuje princip kovanja na rotacionom čekiću

- šematski prikazije osnovne zone matrice

- šematski prikazuje kovanje cijevi sa trnom

- šematski prikazuje tok izvlačenja cijevi

70


plemenitih metala: opisuje specifičnu silu izvlačenja i koeficijent izvlačenja, navodi ukupni stepen hladne deformacije, poznaje uzajamni odnos brzine izvlačenja i veličine deformacije, obrazlaže plan provlaka, navodi naprezanje i silu izvlačenja, poznaje sredstva za podmazivanje alata, navodi vrste matrica prema dimenzijama i tolerancijama

- poznaje proizvodnju bešavnih cijevi od plemenitih metala

- navodi rotaciono kovanje bešavnih cijevi od plemenitih metala

- navodi proizvodnju bešavnih cijevi dubokim izvlačenjem

- opisuje tehnološke parametre dubokog izvlačenja

- opisuje tehnologiju izvlačenja cijevi od plemenitih metala

- poznaje pokazatelje deformacije pri izvlačenju cijevi

rotaciono toplo kovanje

- analizira postupak izvlačenja žice i razlikuje osnovne parametre tehnologije izvlačenja žice svih plemenitih metala

- razlikuje

tehnologiju proizvodnje bešavnih cijevi od plemenitih metala

- analizira tehnološke parametre dubokog izvlačenja plemenitih metala

- ovladava tehnologijom izvlačenja cijevi od plemenitih metala

Valjanje plemenitih metala - objašnjava osnove

postupka prerade plemenitih metala valjanjem

- analizira postupak prerade plemenitih metala valjanjem

- razlikuje

- razvija pozitivnu identifi-kaciju sa zanimanj-em

- - razvija svijest o


uzajamno dejstvo metala i valjaka u

71


- opisuje valjke za valjanje

- poznaje valjanje na glatkim valjcima

- poznaje valjanje na kalibrisanim valjcima

- - navodi plan provlaka pri valjanju plemenitih metala

postrojenje za valjanje metala

- - analizira plan provlaka pri valjanju plemenitih metala

potrebi kvalitetnog rada

momentu zahvata

Tehnologija proizvodnje bimetalnih proizvoda - opisuje bimetalne

metale - navodi tehnologije

proizvodnje bimetalnih proizvoda: valjanjem, presovanjem, izvlačenjem, zavarivanjem, lemljenjem

- poznaje osnovne operacije izrade bimetalnog lima i traka: žarenje, hemijsko čišćenje oksida, mehaničko čišćenje, odmašćivanje, hladno valjanje

- opisuje načine proizvodnje bimetalne žice: presovanjem bimetalnog trupca, rotaciono kovanje bimetalne šipke

- poznaje proizvodnju bimetalnih cijevi

- razlikuje tehnologije proizvodnje bimetalnih proizvoda

- razlikuje osnovne operacije izrade bimetalnog lima i traka

- ispituje načine proizvodnje bimetalnih žica

- analizira tehnološki postupak proizvodnje bimetalnih cijevi

- razvija pre-ciznost, urednost i sistemati-čnost u radu


oblike bimetalnih proizvoda

- šematski prikazuje

proizvodnju bimetalne žice presovanjem

- šematski prikazuje

oblike poprečnih presjeka bimetalnih cijevi

Međufazno i završno žarenje, starenje - navodi režime

termičke obrade koji se primjenjuju za poboljšavanje osobina plemenitih metala

- ovladava osnovnim režimima termičke obrade legura plemenitih metala


72


- opisuje homogenizaciju legura

- objašnjava rekristalizaciono žarenje i navodi parametre rekristalizacionog žarenja

- opisuje postupak starenja legure i uslove koji definišu odvijanje procesa starenja

Tehnologije specijalne prerade - poznaje

tehnologije hladnog kovanja plemenitih metala

- opisuje hladno kovanje kontaktnih zakovica od plemenitih metala

- navodi hladno kovanje medalja i plaketa od plemenitih metala

- analizira tehnologije za hladno kovanje i za izradu šavnih cijevi za potrebe izrade nakita

- razlikuje alat za formiranje potrebnog oblika proizvoda:

- pripremni alat, završni alat

- analizira hladno kovanje medalja i plaketa od plemenitih metala



alate za kovanje zakovica

- šematski daje prikaz operacija pri kovanju zakovica

- šematski prikazuje komplet alat za kovanje plaketa

Tehnologija proizvodnje i prerade prahova - objašnjava

metalurgiju prahova

- navodi karakteristike metalurških prahova

- poznaje način dobijanja metalnih prahova: fizičko – mehanički način, fizičko – hemijski način

- navodi načine oblikovanja praha: opisuje hladno presovanje, opisuje

- uočava značaj metalurgije praha

- razlikuje fizičko – mehanički od fizičko– hemijskog načina dobijanja metalnog praha

- analizira postupak oblikovanja praha

- analizira proces sinterovanja

- razlikuje tehnološke parametre koji utiču na proces sinterovanja

- analizira


- spoznaje ljepotu i važnost svog zanimanja

vježbe: - određivanje

zavisnosti relativne gustine odpreska od vremena sinterovanja

- određivanje promjene čvrstoće i izduženja u zavisnosti od vremena sinterovanja

73


toplo presovanje, poznaje hidrostatičko presovanje, opisuje valjanje prahova, opisuje presovanje istiskivanjem

- objašnjava sinterovanje

- navodi uticaj pojedinih tehnoloških parametara na proces sinterovanja

- poznaje proizvodnju žice od Ag – Ni smješe prahova

- poznaje proizvodnju limova i žice od praha platine

- obrazlaže izradu finalnih sinter djelova

proizvodnju žice i limova od smješe prahova

74

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Dizajn - objašnjava suštinu

dizajna - navodi elemente

dizajna: tačku, liniju, formu, oblik i prostor, pokret, boju, šaru, teksturu

- objašnjava uticaj elemenata dizajna na strukturu i poruku koju prenosi umjetničko djelo

- opisuje postupak graviranja

- opisuje odnos dizajna i tehnologije

- navodi nove tehnologije koje pružaju nove mogučnosti dizajna

- analizira suštinu i vrijednost dizajna

- razlikuje elemente dizajna: tačku, liniju, formu, oblik i prostor, pokret, boju, šaru, teksturu

- analizira uticaj pojedinih elemenata dizajna na strukturu i poruku koju prenosi umjetničko djelo

- analizira mogučnosti kombinovanja linija kod graviranja kako bi se stvorila tekstura i šare

- određuje međusobni uticaj dizajna i tehnologije

- analizira sprovođenje dizajnerskih rješenja

- obrazlaže dizajnerske mogućnosti koje nude nove tehnologije- laserska tehnologija i metalurgija praha


- razvija svijest o

potrebi kvalitetnog rada

vježbe: - šematski navodi

elemente dizajna - izvodi postupak

graviranja

Proizvodnja nakita - poznaje

tehnologiju proizvodnje nakita od žice i lima

- proznaje prirodno i vještačko drago kamenje

- navodi materijale koji se koriste pri obradi plemenitih

- pravilno primjenjuje tehnologiju izrade nakita od žice

- primjenjuje tehnologiju izrade nakita ručnom obradom

- upotrebljava predviđenu

- stiče osjećaj

sigurnosti i preciznosti u radu

vježbe: - priprema (čisti)

površine za lemljenje

vježbe: - izvodi zaštitu

metala i lema od oksidacije pomoću topitelja u vidu

75


metala (boraks, kiseline, prah za lemljenje)

- navodi tehnologiju završne obrade nakita

- poznaje oblik žigova za označavanje stepena finoće predmeta od dragocjenih metala

zaštitnu opremu - vrši izradu lančića

(pletenje lančića) - priprema lančiće

za lemljenje i vrši lemljenje

- vrši hemijsko i mehaničko čišćenje lančića

- određuje deformaciju lančića

- vrši dijamantiranje lančića

- vrši završno mjerenje i žigosanje


- kontroliše kvalitet svog rada u skladu sa normativima

- pravilno primjenjuje tehnologiju proizvodnje nakita od lima

- priprema materijal, priprema alat i uređaje za proces proizvodnje nakita od lima:

- vrši prosijecanje (štancovanje)

- obavlja međufazno žarenje

- vrši duboko izvlačenje

- vrši odsijecanje, odnosno odstranjivanje viška metala

- vrši lemljenje nakita od lima

- izvodi obradu brusnim papirima

- vrši završnu hemijsko mehaničku obradu


paste - čišćenja, kontrola,

podmaziva-nje i slaganje alata i pribora

76


- vrši završno mjerenje i žigosanje nakita

- uvježbava postupke izrade burmi iz trake


- kontroliše kvalitet rada u skladu sa normativima

Proizvodnja livenog nakita - poznaje

tehnologiju proizvodnje livenog nakita

- zna princip rada i objašnjava osnovne operacije za proizvodnju livenog nakita

- navodi tehnologiju završne obrade livenog nakita

- održava aparate i uređaje u ispravnom stanju

- određuje osnovne tehnološke operacije koje će se primijeniti u proizvodnji livenog nakita

- upotrebljava predviđenu zaštitnu opremu

- vrši izradu metalnog modela

- izrađuje gumeni kalup

- vrši izradu voštanih modela

- vrši formiranje voštanog grozda za livenja

- vrši pripremu kaluparskog materijala i formiranje kalupa

- vrši topljenje voštanih modela i pečenje kalupa

- ekonomično troši plemeniti materijal, alat, pribor i energiju

- vrši pripremu i topljenje legura

- stvara uslove za livenje i vrši livenje legure u kalupe


- poštuje

sistematičnost u radu

vježbe: - priprema voštane

modele i formira voštani grozd za livenje

- priprema materijal za kalupe i izrađuje kalupe

vježbe: - čišćenje, kontrola

(vizuelno ili uređajem) odlivaka od plemenitih metala

- čišćenje, podmaziva-nje i slaganje alata i pribora

77


- vrši čišćenje odlivaka

- kontroliše dimezije izrađenih proizvoda i upoređuje sa odgovarajućim standardima

- ručno obrađuje i vrši montažu

- otklanja manje kvarove i nedostatke na mašinama i uređajima

- vrši završnu hemijskomehaničku obradu:

- odmašćivanje nakita

- odstranjivanje oksida

- brušenje nakita - pretpoliranje i

poliranje nakita - vrši završno

mjerenje i žigosanje nakita



Greške pri preradi plemenitih metala i način njihovog otklanjanja - nabraja moguće

greške pri: topljenju, livenju i plastičnoj preradi plemenitih metala

- poznaje greške pri izradi nakita i pri lemljenju nakita

- nadzire ispravnost uređaja za topljenje, livenje, kovanje, valjanje, izvlačenje, termičku obradu, poliranje, brušenje itd.

- uočava uticaj grešaka koje nastaju usljed: topljenja, livenja i plastične prerade na konačan oblik gotovog proizvoda od plemenitih metala


vježbe: - uredno održava čistoću radnog mjesta

78


- vrši identifikaciju mogućih grešaka u toku proizvodnje i uzroke njihovog nastanka

- otklanja manje kvarove i nedostatke na mašinama i uređajima

- stalno održava aparate u ispravnom stanju

Oblasti primjene legura plemenitih metala - navodi oblasti

primjene plemenitih metala:

- dekoraciju - kovani novac - industriju - medicinu - i stomatologiju

- opisuje proizvode

koji spadaju u dekorativnu oblast

- nakit - galvanske prevlake - dekoracija stakla i

keramike

- razlikuje legure plemenitih metala za različite oblasti primjene

- vrši proračun šarže za izradu različitih legura za nakit

- priprema šaržu, šaržira i vrši topljenje različitih komponenti za dobijanje zadate legure

- određuje finoću legura zlata izraženu u karatima

- određuje finoću legura zlata izraženu u hiljaditim djelovima mase

- razlikuje boje legura zlata za nakit kao i standardizovane boje legura

- pravilno primjenjuje žigove za označavanje stepena finoće nakita

- vrši završno mjerenje i žigosanje nakita

- određuje leguru

- stiče osjećaj preciznosti u radu i odgovornost

79


srebra za nakit i razlikuje stepene finoće

- pravilno primjenjuje žigove za označavanje stepena finoće legura srebra za nakit

- vrši završno mjerenje nakita

- poznaje legure platine za nakit

- vrši određivanje finoće legura od platine za nakit i pravilno primjenjuje žigove za označavanje stepena finoće

- vrši završno mjerenje nakita

Kovanje medalja i plaketa - opisuje legure

plemenitih metala za kovanje, finoću legura, žigove i oznake

- poznaje principe poslovne kontrole

- otklanja manje kvarove i nedostatke na mašinama

- nadzire ispravnost uređaja za kovanje

- poznaje postupak kovanja plemenitih metala

- vrši pripremu legura za kovanje medalja i plaketa

- određuje finoću legura

- podešava parametre i izvodi kovanje plemenitih metala

- upravlja i kontroliše proces kovanja

- vrši kontrolu ugrađenih kovačkih kalupa

- rukuje pomoćnim uređajima za kovanje

- vrši brušenje, sječenje, savijanje, lemljenje

- vrši graviranja i poliranje


mišljenje i odgovornost pri radu

- stiče pozitivnu


vježbe: - čišćenje, kontrola,

podmazi-vanje uređaja i alata za kovanje

80


- kontoliše kvalitet svoga rada u skladu sa normativima

- ekonomično troši plemenite materijale, alat, pribor i energiju

- kontroliše (mjeri) dimenzije izrađenih proizvoda i upoređuje sa odgovarajućim standardima

- određuje finoću predmeta izrađenih kovanjem i vrši žigosanje odgovarajućim žigovima

Kontaktni materijali - poznaje značaj

primjene kontaktnih materijala pri uključivanju i isključivanju kućanskih aparata, uređaja, motora i drugih električnih instalacija

- imenuje legure plemenitih metala koje se mogu koristiti za kontakte

- analizira eksploatacione osobine kontaktnih materijala

- vrši izrade legura od plemenitih materijala za kontakte

- vrši određivanje: fizičkih i mehaničkih osobina plemenitih metala koji se koriste za izradu kontaktnih materijala


vježbe: - izrađuje jednosta-

vnije predmete za uključiva-nje i isključivanje uređaja, motora i drugih električnih instalacija

Legure za stomatologiju - opisuje primjenu

plemenitih metala za stomatologiju

- poznaje legure plemenitih metala koje se koriste za stomatologiju

- razlikuje legure koje se koriste u stomatologiji


- poznaje način dobijanja tih legura

- vrši topljenje legura i zna interval topljenja

- vrši određivanje

- razvija stvaralačku maštu i analitičko mišljenje

81


čvrstoće legura plemenitih metala

- vrši termičku obradu legura i određuje termički koeficijent

- nadzire ispravnost uređaja za topljenje, livenje, termičku obradu

- vrši kontrolu i određuje ispravnost proizvoda nakon svake faze

- pravilno primjenjuje standarde

- održava alat, pribor i uređaje


Legure za lemljenje - poznaje procese

pri lemljenju, lemove, alate, sredstva za zaštitu

- priprema materijal, priprema alat i izvodi lemljenje

- određuje legure za izradu lemova za nakit, industriju i stomatologiju od plemenitih metala

- bira sredstva i pribor za lemljenje i izvodi postupak


- upotrebljava tehnike rada pri lemljenju nakita sa lemovima od legure zlata

- vrši lemljenje i izradu lemova od legure srebra

- obrazlaže princip rada

- održava aparate u ispravnom stanju


- stiče pozitivnu


vježbe: - meko i tvrdo

lemljenje vježbe: - priprema

predmete, materijal i alat za lemljenje

- čišćenje i kontrola

lemljenog spoja - ispitivanje

zalemljenih spojeva

82




- kontroliše i utvrđuje ispravnost proizvoda nakon procesa lemljenja

Primjena legura plemenitih metala u hemijskoj industriji - opisuje primjenu

plemenitih metala u hemijskoj industriji

- razlikuje legure plemenitih metala koje se upotrebljavaju u hemijskoj industriji

- vrši izradu platinskih legura za izradu katalizatora

- poznaje postupak izrade mrežastih katalizatora

- vrši izradu legura na bazi zlata i platine

- pravilno koristi uređaje za izradu dizni



Primjena legura plemenitih metala za elektroniku - opisuje područja

primjene plemenitih metala u elektronici

- razlikuje legure plemenitih metala koje se koriste u elektrotehnici

- obrazlaže područja primjene plemenitih metala u elektrotehnici

- vrši izradu trake i žice od plemenitih metala koja će se primijeniti za spajanje tranzistora i dioda, bazne ploče, mjerne otpornike itd.

- razvija analitičko mišljenje i stvaralačku maštu

83


- vrši izradu bimetala koji služe kao kontakt za utikače

- vrši kontrolu i utvrđuje ispravnost proizvoda

- poznaje legure plemenitih metala za termoelemente i način njihovog dobijanja

Oblici primjene plemenitih metala u galvanotehnici - opisuje primjenu

plemenitih metala u galvanotehnici

- poznaje galvanske prevlake plemenitih metala koje se koriste za dekoraciju

- poznaje tehnologiju nanošenja galvanskih prevlaka

- vrši površinsko nanošenje galvanskih prevlaka od plemenitih metala u dekorativne svrhe, na obojenim metalima, na plemenitim metalima kao i na raznim metalnim djelovima

- vrši površinsku zaštitu površine koja se koristi u agresivnim sredinama

- pravilno koristi galvanske prevlake od: zlata, srebra, paladijuma i radijuma


- kontroliše i utvrđuje ispravnost proizvoda nakon svake faze

- održava alat, pribor i uređaje

- održava radno

- stiče osjećaj preciznosti u radu

vježbe: - priprema površine

raznih vrsta metala za nanošenje galvanskih prevlaka

84


mjesto Teorijska nastava Karakteristične tehnoogije za proizvodnju nakita - opisuje tehnologije

proizvodnje nakita od žice

- navodi opremu za realizaciju postavljene tehnologije

- poznaje operacije koje omogućavaju proizvodnju lančića, narukvica, ogrlica i drugog nakita: opisuje pletenje lančića, razumije pripremu lančića za lemljenje, poznaje lemljenje lančića, opisuje hemijsko i mehaničko čišćenje lančića, obrazlaže deformaciju lančića, poznaje dijamantiranje lančića

- poznaje tehnologiju proizvodnje nakita od lima

- opisuje osnovne operacije pri izradi nakita od lima: prosijecanje (štancovanje), međufazno žarenje, duboko izvlačenje, opsijecanje, lemljenje, montaža (lemljenje, obrada brusnim papirom), završna hemijsko – mehanička obrada

- poznaje tehnologiju proizvodnje livenog

- analizira operacije koje se primjenjuju za proizvodnju: lančića, narukvica, ogrlica i drugih nakita

- određuje opremu za realizaciju postavljene tehnologije

- razlikuje operacije pri izradi nakita od lima


- pravilno određuje količinu plemenitog metala za izradu određenih artikala

- pronalazi sličnosti u obradi različitih vrsta nakita

- analizira tehnologiju proizvodnje livenog nakita


- razlikuje operacije koje se primjenjuju za dobijanje livenog nakita

- analizira postupke završne obrade nakita

- razvija osjećaj o važnosti i preciznosti pri radu



postupak izrade alki kod pletenja lančića

- šematski prikaz postupka izrade burmi iz trake

- šematski prikazuje osnovni način livenja nakita

85


nakita - navodi opermu za

realizaciju postavljene tehnologije

- opisuje osnovne operacije koje predstavljaju tehnološku cjelinu za proizvodnju livenog nakita: izrada metalnog modela, izrada gumenog kalupa, formiranje voštanog grozda za livenje, priprema kaluparskog materijala i formiranje kalupa, topljenje voštanih modela i pečenje kalupa, priprema i topljenje legura, uslovi livenja i livenje legura, čišćenje odlivaka, ručna obrada i montaža, završna hemijsko – fizička obrada

- objašnjava završnu obradu nakita

Moguće greške pri preradi plemenitih metala i načini njihovog otklanjanja - navodi moguće

greške pri topljenju, livenju

- navodi greške pri plastičnoj preradi plemenitih metala

- opisuje greške pri izradi nakita

- opisuje greške pri izradi livenog nakita

- navodi greške pri lemljenju nakita

- razlikuje greške pri topljenju i livenju plemenitih metala

- analizira greške pri plastičnoj preradi plemenitih metala

- razlikuje greške pri izradi nakita

- razvija moć zapažanja i analitičkog mišljenja

Primjena legura plemenitih metala - poznaje oblasti - razlikuje oblasti - razvija ekološku

86


primjene plemenitih metala: dekoraciju, kovani novac, industriju, medicinu i stomatologiju

- opisuje proizvodnju nakita

- navodi legure zlata za nakit

- upoznaje finoću legura zlata za nakit i žigove

- navodi boje legure zlata za nakit, kao i standardizovane boje legura

- navodi legure srebra za nakit

- upoznaje finoću legura srebra za nakit i žigove

- navodi legure platine za nakit

- upoznaje finoću legura platine za nakit i žigove

primjene plemenitih metala

- analizira sastav i osobine legura zlata za nakite

- određuje finoću zlata i legura zlata kao i osobine žigova

- razlikuje boje legura zlata za nakit i poznaje standardi-zovane boje legura

- analizira legure srebra za nakit, određuje finoću legura kao i osobine žigova koji označavaju stepen finoće

- razlikuje legure platine za nakit, njihovu finoću kao i žigove za označavanje

svijest

Legure kovanja medalja i plaketa - navodi finoću

legura, žigove i oznake

- nabraja legure zlata za kovanje

- navodi legure srebra za kovanje

- navodi legure platine za kovanje

- razlikuje legure plemenitih metala koje se koriste za kovanje medalja i plaketa

- analizira postupke kovanja, kao i minimalne debljine otkovaka u zavisnosti od sastava legure

- razvija analitičko mišljenje i odgovornost pri radu

Kontaktni materijali - navodi namjenu

kontaktnih materijala, njihovu funkciju, kao i osobine

- opisuje legure zlata za kontakte

- poznaje legure srebra za kontakte

- analizira značaj kontaktnih materijala, funkciju i njihove osobine

- razlikuje legure plemenitih metala koje se koriste za izradu kontakata


standardne oblike mono-metalnih, bimetalnih kontaktnih zakovica

87


- imenuje kontaktne materijale od platinskih metala

- nabraja standardne oblike i dimenzije kontaktnih materijala

(tj. uključivanje ili isključivanje kućnih aparata, uređaja, motora i drugih električnih instalacija)

- pravilno primjenjuje standardne oblike i dimenzije kontaktnih materijala

Legure za stomatologiju - navodi legure zlata

za stomatologiju - poznaje legure

srebra za stomatologiju

- opisuje legure paladijuma za metal – keramiku

- nabraja standarde za izradu stomatoloških legura: tip legure, dozvoljeni minimalni sadržaj zbira plemenitih metala u leguri (zlato + platinski metali), mehaničke osobine, metode ispitivanja, način pakovanja i označavanja

- analizira višekaratne i niskokaratne legure za stomatologiju

- razlikuje legure srebra i paladijuma koje se koriste u stomatoligiji

- - pravilno primjenjuje standarde za izradu stomatoloških legura i definiše ih


Legure za izradu lemova - navodi značaj

legura za izradu lemova

- poznaje lemove za nakit, industriju i stomatologiju od legura zlata

- poznaje lemove od legura srebra, za nakit i industriju

- navodi lemove od legura platinskih metala

- analizira primjenu plemenitih metala za izradu: zlatnih, srebrnih, platinskih i paladijumskih lemova za lemljenje plemenitih metala i svih ostalih metala i dijamanata

88


- nabraja standardne vrste i oblik lemova

Legure plemenitih metala za hemijsku industriju - poznaje legure

plemenitih metala za hemijsku industriju

- navodi legure za izradu katalizatora

- opisuje legure za izradu dizni

- analizira legure plemenitih metala koje se koriste u hemijskoj industriji

- razvija moć zapažanja

Legure plemenitih metala za elektroniku - navodi primjenu

legura plemenitih metala za elektroniku

- poznaje legure za izradu mikronske žice

- navodi standarde za izradu mikronske žice od legura zlata

- analizira područje primjene plemenitih metala u elektronici


Primjena plemenitih metala u galvanotehnici - poznaje oblike

primjene plemenitih metala u galvanotehnici

- navodi sastav galvanskih kupatila i tabelarno ih prikazuje

- razlikuje oblike primjene plemenitih metala u galvanotehnici

- pravilno primjenjuje galvanske prevlake u dekorativne svrhe, kao i za zaštitne antikorozivne prevlake

- analizira sastav galvanskih kupatila za pozlaćivanje, posrebrivanje i paladiranje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Pavle Gertik: Plemeniti metali – svojstva – prerada i primjena, Beograd 1997.

godine. - Dr. B. Božić : Fizička metalurgija, Beograd 1960. godine. - Dr. Binko Musafija: Obrada metala plastičnom deformacijom, Sarajevo 1970.

godine.

89

- Dr. B. Božić: Fizička metalurgija, Beograd 1960. godine. - Pavle Gertik: Optimalizacija postupaka za proizvodnju legura zlata, Bor 1972.

godine. - Pavle Gertik: Uvođenje savremenog načina livenja i povećanje kvaliteta odlivaka

kod livenja legura zlata, Bor 1979. godine. - M. Pešić: Prerada metala u plastičnom stanju, Beograd 1965. godine. - B. Kočavski: Osnovi izrade legura obojenih metala, Bor 1989. godine. - Dr. Binko Musafia: Obrada metala plastičnom deformacijom, Sarajevo 1970.

godine. - G. Pavlović i Ž. Živković: Metalurške peći, Naučna knjiga, Beograd. - Dr. B. Grković: Tehnologija zubotehničkog materijala, Beograd 1981. godine. - Pavle Gertik: Tehnološki postupci za proizvodnju višekaratnih legura, Bor 1979.

godine. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: računarom sa

odgovarajućim softverskim paketima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, alatom, modelima, šemama, pećima, uređajima, mašinama, mjernim instrumentima.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika, dnevnik praktične nastave i praktični zadatak, proizvod, odnosno usluga i njihova odbrana. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja metalurgije za teorijski dio, a za praktični dio

visoka, viša sprema iz područja metalurgije, položen majstorski ispit za obrađivača plemenitih metala (u koji je uključen pedagoško-andragoški ispit).

9. Povezanost predmeta


- Građa metala - Osnovi metalurgije - Pojam metala i metalurgije - Opisuje radne nacrte - Tehničko crtanje sa

mašinskim elementima - Osnovi tehničkog crtanja

- Mašine,uređaji, alat i materijal koji se koristi u radionici

- Mašine i uređaji u metalurgiji - Automatizacija u metalurgiji

- Osnovi plastičnosti metala - Priprema peći za termičku

obradu - Proces plastične deformacije

metala

- Prerada deformacijom - Osnove prerade metala u plastičnom stanju

- Termička obrada plemenitih metala

90

2. ISPITNI KATALOG 2.1. Tip ispita : Usmeno

Nastavnik /aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.

Dozvoljena pomagala: tabele, katalozi, slike, modeli i crteži.

Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. Naziv predmeta: Dobijanje metala

Sadržaji Znanja i vještine Osnovni postupci ekstraktivne metalurgije

- objašnjava teorijske osnove postupaka ekstraktivne metalurgije

- objašnjava pirometalurški postupak dobijanja metala - objašnjava hidrometalurški postupak dobijanja metala - objašnjava elektrometalurški postupak dobijanja

metala - interpretira teorijske osnove postupaka ekstraktivne

metalurgije - analizira: pirometalurške, hidrometalurške,

elektrometalurške postupke za dobijanje metala Metalurgija gvožđa - poznaje fizičko – hemijska svojstva gvožđa

- nabraja sirovine za dobijanje gvožđa i njihovu primjenu

- opisuje peći za dobijanje sirovog gvožđa - imenuje produkte visoke peći - objašnjava preradu produkata - razlikuje fizičko – hemijska svojstva gvožđa - razlikuje sirovine za dobijanje gvožđa i njihovu

primjenu - razlikuje peći za dobijanje sirovog gvožđa - analizira produkte i njihovu preradu

Metalurgija čelika - navodi pojam, vrste i primjenu čelika - nabraja sirovine za dobijanje čelika i njihovu

primjenu - nabraja osnovne karakteristike konvertorskih i Simens

– Martinovih procesa - nabraja osnovne karakteristike procesa u elektro

pećima - razlikuje vrste i uočava značaj primjene čelika - razlikuje sirovine za dobijanje čelika i njihovu

primjenu - analizira osnovne karakteristike konvertorskih, Simens

91

Sadržaji Znanja i vještine – Martinovih procesa i procesa u elektro pećima

Metalurgija teških obojenih metala

- navodi fizičko – hemijska svojstva, sirovine i pripremu za dobijanje bakra

- objašnjava pirometalurško dobijanje bakra: prženje, topljenje, konvertovanje, rafinacija

- objašnjava hodrometalurško dobijanje bakra: luženje, odvajanje čvrste od tečne faze, izdvajanje bakra iz rastvora

- navodi fizičko - hemijska svojstva sirovina i pripremu za dobijanje olova: prženje, topljenje, rafinacija

- poznaje fizičko – hemijska svojstva sirovina za dobijanje Zn

- objašnjava pirometalurško dobijanje cinka - objašnjava hidrometalurško dobijanje cinka - razlikuje fiziko – hemijska svojstva Cu, sirovine i

pripremu za dobijanje bakra - analizira pirometalurško dobijanje bakra - analizira hidrometalurško dobijanje bakra - razlikuje fiziko – hemijska svojstva Pb, sirovine i

pripremu za dobijanje olova - analizira pirometalurško dobijanje olova - razlikuje fiziko – hemijska svojstva Zn, sirovine i

pripremu za dobijanje cinka - analizira pirometalurško dobijanje cinka - analizira hidrometalurško dobijanje cinka

Metalurgija lakih obojenih metala

- navodi fizičko – hemijska svojstva, sirovine i pripremu za dobijanje aluminijuma

- objašnjava dobijanje glinice po baznom Bajerovom postupku

- objašnjava elektrolitičko dobijanje Al - navodi fizičko hemijska svojstva, sirovine i pripremu

za dobijanje Mg - objašnjava dobijanje magnezijum – hlorida - objašnjava elektrolizu magnezijum – hlorida - razlikuje fizičko – hemijska svojstva Al, sirovine i

pripremu za dobijanje Al - analizira dobijanje glinice po Bajerovom postupku - analizira elektrolitičko dobijanje Al - razlikuje fizičko – hemijska svojstva, sirovine i

pripremu za dobijanje magnezijum – hlorida - analizira elektrolizu magnezijum – hlorida

Metalurgija plemenitih metala - navodi fizičko – hemijska svojstva zlata, sirovine i pripremu za dobijanje zlata

- navodi postupke za doobijanje zlata - objašnjava gravitacijsku koncentraciju - objašnjava amalgaciju - objašnjava cijanizaciju - opisuje dobijanje zlata iz anodnog mulja

elektrolitičke rafinacije bakra - objašnjava rafinaciju plemenitih metala - navodi fizičko – hemijska svojstva serbra, sirovine i

pripremu za dobijanje srebra - objašnjava postupke za dobijanje srebra

92

Sadržaji Znanja i vještine - poznaje rafinaciju srebra - razlikuje fizičko – hemijska svojstva zlata, sirovine i

pripremu za dobijanje zlata - analizira postupke za dobijanje zlata - razlikuje razdvajanje zlata i srebra: hloriranje,

rastvaranje sa koncentrovanom H2So4 , elektroliza - razlikuje fizičko – hemijska svojstva srebra, sirovine i

pripremu za dobijanje srebra - razlikuje postupke za dobijanje srebra:

amalgamacijom, hidrometalurški, luženje sa cijanidom

Sirovine za proizvodnju odlivaka

- navodi vrste sirovina za proizvodnju odlivaka - definiše pojam i vrste pomoćnih materijala - navodi ulogu pomoćnih materijala pri topljenju i

livenju - navodi način dodavanja pomoćnih materijala - razlikuje sirovine za proizvodnju odlivaka: sekundarne

sirovine, povratni materijal, predlegure - uočava uticaj vrste i svojstva sirovine na kvalitet

odlivaka - razlikuje vrste pomoćnih materijala - uočava značaj dodavanja pomoćnih materijala

Priprema uloška - navodi sastav uloška - navodi postupke pripreme uložaka - opisuje uređaje i opremu za pripremu uložaka - uočava uticaj sastava uložaka na kvalitet odlivka - uočava specifičnost postupaka za pripremu uložaka - uočava specifičnost vrste i karakteristike uređaja za

pravljenje uložaka Topljenje - definiše topljenje metala i legura

- opisuje teorijske osnove topljenja - navodi podjelu peći za topljenje - opisuje princip rada peći:

- opisuje jamaste peći - opisuje peći sa lancima - opisuje koritaste peći

- uočava zavisnost topljenja od svojstava metala i legura

- razlikuje peći za topljenje - razlikje princip rada peći za topljenje prema:načinu

zagrijavanja, mjestu dovođenja toplote, namjeni, konstrukciji

Livenje - upoznaje pojam livenja - definiše temperaturu livenja - opisuje ponašanje metala pri kristalizaciji - navodi mehanizam očvršćavanja - upoznaje pojave pri livenju - nabraja osnovne elemente i karakteristike ulivnog

sistema - opisuje ulivnu čašu, sprovodnik, razvodnik i ulivnike - opisuje oduške i hranitelje kao elemente ulivnog

sistema - nabraja podjelu materijala za izradu kalupa i jezgara

93

Sadržaji Znanja i vještine - definiše livnički pijesak - navodi podjelu livničkog pijeska - definiše vezivna sredstva - navodi podjelu vezivnih sredstava - objašnjava ispitivanje i kontrolu kalupnih i jezgrenih

mješavina - uočava značaj temperature livenja - uočava ponašanje metala pri kristalizaciji - navodi podjelu kalupa - objašnjava ručnu izradu kalupa - objašnjava mašinsku izradu kalupa - navodi podjelu jezgara - objašnjava ručnu izradu jezgara - objašnjava mašinsku izradu jezgara - opisuje livenje u kalupima - opisuje centifugalno livenje - opisuje precizno livenje - opisuje livenje pod pritiskom - opisuje kontinuirano i polukontinuirano livenje... - navodi specijalne postupke livenja - analizira funkciju pojedinih elemenata ulivnog

sistema - razlikuje tipove hranitelja - razlikuje livnički pijesak za kalupe i pijesak za jezgra - analizira veziva koja očvršćavaju na sobnim

temperaturama i koja očvršćavaju sušenjem ili pečenjem

- uočava uticaj svojstava materijala za izradu kalupa i jezgara na kvalitet mješavine za izradu kalupa i jezgara

- razlikuje podjelu kalupa - razlikuje izradu kalupa u kalupnicima u podu livnice

pomoću šablona i pomoću jezgra - analizira ručnu izradu jezgara - analizira mašinsku izradu jezgara - analizira livenje u kalupima, centrifugalno livenje,

precizno livenje, livenje pod pritiskom - analizira kontinuirano i polukontinuirano livenje

Završna obrada odlivka - definiše završne faze osnovnog procesa proizvodnje odlivaka

- upoznaje operaciju istresanja odlivaka iz kalupa - upoznaje operaciju čišćenja i brušenja odlivaka - definiše površinske, dimenzionalne i strukturne greške

odlivaka - opisuje doradu odlivaka - analizira operaciju istresanja odlivaka iz kalupa - analizira operacije čišćenja i brušenja odlivaka - uočava razliku između pojedinih grešaka

94

2.2. Ispitni katalog praktičnog dijela završnog ispita Kandidat za praktični dio završnog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak. Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom kombinacijom, datom u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definišu konkretne, pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate, usaglašeni između nastavnika stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave. Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka. Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred. Ispitni odbor propisuje početak, završetak i rok predaje radova. Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok rada. Na samom ispitu radi se finalizacija ispitnog rada (zadatka, odnosno usluge). Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom. Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje. U sljedećoj tabeli daje se prijedlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocjeni

Oblast ocjenjivanja Udio

Plan obrade teme ∼20%

Izbor i upotreba odgovarajućih metoda rada ∼10%

Analiza, interpretacija i vrednovanje rezultata ∼40%

Predstavljanje problema ∼20% Usmena odbrana ∼10%

Ukupno 100% Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljena u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. Okvirni spisak tema praktičnog dijela završnog ispita

1. Građa plemenitih metala. 1. Organizacija rada u radionici za obradu plemenitih metala (materijal,

pribor, mašine i uređaji). 2. Metalurške peći koje se koriste za obradu plemenitih metala, kao i princip

na kojem rade. 3. Izrada kalupa i jezgra kao i postupak livenja i izrada izlivka. 4. Postupci plastične deformacije plemenitih metala u hladnom i toplom

stanju. 5. Kovanje i kovačke operacije. 6. Postupak valjanja plemenitih metala i legura. 7. Postupci vučenja (izvlačenja) plemenitih metala i njihovih legura, kao i

uređaji za vučenje. 8. Priprema peći za termičku obradu plemenitih metala i njihovih legura kao i

postupak termičke obrade. 9. Ispitivanje svojstava plemenitih metala.

95

10. Ispitivanje svojstva zlata i njegovih legura i prikazivanje dvokomponentnih sistema legura zlata.

11. Ispitivanje svojstva srebra i njegovih legura. 12. Ispitivanje svojstva platinskih metala. 13. Tehnološki postupak prerade plemenitih metala, izrada modela i izrada

kalupa. 14. Tehnologija topljenja plemenitih metala, proračun uloška, priprema uloška i

priprema peći za topljenje. 15. Postupak kontrole procesa topljenja uloška, postupak otkrivanja grešaka pri

topljenju i određivanje odgora metala pri topljenju. 16. Proces livenja plemenitih metala. 17. Tehnološki procesi proizvodnje žice i cijevi od plemenitih metala. 18. Postupak presovanja plemenitih metala i karakteristike presa za presovanje. 19. Hladno valjanje plemenitih metala u kalibrima. 20. Kovanje na rotacionim mašinama. 21. Postupak proizvodnje bezšavnih cijevi od plemenitih metala. 22. 23.Valjanje limova i traka od plemenitih metala. 23. Postupak proizvodnje bimetalnih cijevi. 24. Izvlačenje bimetalne žice. 25. Postupak proizvodnje bimetalnih cijevi. 26. Specijalne tehnologije prerade plemenitih metala. 27. Hladno kovanje medalja i plaketa od plemenitih metala. 28. Postupak proizvodnje nakita od žice i od lima. 29. Tehnologija završne obrade nakita. 30. Postupak mjerenja i žigosanja nakita. 31. Postupak izrade burmi iz trake. 32. Tehnologija završne obrade livenog nakita. 33. Postupak završne hemijsko-mehaničke obrade (odmašćivanje nakita,

odstranjivanje oksida, brušenje nakita, predpoliranje i poliranje nakita). 34. Greške pri preradi plemenitih metala i način njihovog otklanjanja. 35. Legure plemenitih metala za nakit, proračun šarže, priprema šarže,

šaržiranje, topljenje, određivanje finoće legure zlata. 36. Legure plemenitih metala za kovanje, finoća legura, žigovi i oznake. 37. Postupak brušenja, sječenja, savijanja i lemljenja plemenitih metala. 38. Legure koje se koriste u stomatologiji (postupak dobijanja tih legura,

topljenje legura, određivanje čvrstoće legura plemenitih metala). 39. Legure za izradu lemova za nakit, industriju i stomatologiju od plemenitih

metala. 40. Primjena plemenitih metala u hemijskoj industriji. 41. Legure plemenitih metala za elektroniku. 42. Postupak primjene plemenitih metala u galvanotehnici.

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA

Nastavni predmet Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja

Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- Usmeno - Vježbe - grafički radovi

Osnovi metalurgije - Usmeno - Test

Poznavanje materijala - Usmeno - Test

Dobijanje metala - Usmeno - Test

Prerada deformacijom - Usmeno

96

Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja Nastavni predmet znanja Preduzetništvo - Usmeno Praktična nastava

- Dnevnik rada prakse, praktični radovi koji se rade u toku časova, odbrana zadataka ili radova, usmeno, vježbe-test

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Obrađivač plemenitih metala – potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit sastoji se iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti, - usmenog ispita iz stručno - teorijskog predmeta i - praktičnog rada sa odbranom.

O tipu ispita iz Maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo, odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže predmet Dobijanje metala. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati su u ispitnom katalogu. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potebama, škola je obavezna da na osnovu važećeg programa izradi posebni program. Posebni program omogućava prilagođeno izvođenje nastave kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima, a time i stručne kompetencije. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Za prilagođevanja obrazovnog progama koji se odnosi na stručno obrazovanje učenika potrebno je: - Da iz nastavnog plana bude izostavljen predmet Fizičko vaspitanje kao i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti u koje se odrasli mogu dobrovoljno uključiti.

- Da škola uradi prilagođeni program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja polaznik obrazovanja.

- Da se provjeravanje i ocjenjivanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), koji su određeni obrazovnim programom.

97

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

NASTAVNI PREDMET IZVOĐAČ STRUČNA SPREMA

Profil stručne spreme nastavnika i stručnih

saradnika Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja mašinstva, metalurgije i tehnologije

Osnovi metalurgije NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja metalurgije

Poznavanje materijala NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja metalurgije

Dobijanje metala NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja metalurgije

Preduzetništvo NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja ekonomije

Prerada metala NASTAVNIK VISOKA Visoka stručna sprema iz područja metalurgije

Praktična nastava

NASTAVNIK VISOKA, VIŠA Visoka ili viša stručna sprema iz područja metalurgije, majstorski ispit za obrađivača plemenitih metala

8. OBLIK IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA Obrazovni program izvodi se u školskom obliku. 9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli u grupe

T V P V P

1. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

I 72 72 24

2. Osnovi metalurgije I 72 72

3. Poznavanje materijala I 72 72

II 72 72 4. Dobijanje metala III 66 66

5. Preduzetništvo II 72 72 6. Prerada metala III 66 66

I 108+288 108 288 288

II 144+468 144 468 468 7. Praktična nastava

III 132+576 132

576 576

98

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika. Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova godišnje). Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji se iz tri cjeline: Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim

programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,

informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.), - socijalni rad učenika, - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. Uspješnost učenika u slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 11. PROFESIONALNA PRAKSA Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne godine, u skladu s nastavnim planom. Profesionalna praksa se izvodi u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-teorijskih predmeta. O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

99

Documents

OBRAĐIVAČ PLEMENITIH METALA - gov.me elika -razlikuje pojam gvožđa i čelika -razlikuje rude željeza -uočava značaj pripreme rude za ... termička obrada -ispitivanje materijala