Penghijrahan bangsa Bugis ke Tanah Melayu dipercayai bermula dari tahun 1667 Masehi apabila Makasar, Sulawesi jatuh ke tangan Belanda. Pahlawan Bugis yang terkenal di gugusan Melayu pada ketika itu ialah Daeng Rilaka dan lima orang putera beliau bernama Daeng Parani, Daeng Merewah, Daeng Menambun, Daeng Celak dan Daeng Kemasi.

Penghijrahan Daeng Kuning tujuh bersaudara ini berkemungkinan besar susulan daripada dasar campurtangan Kerajaan Belanda yang semakin berleluasa di Kepulauan Sulawesi. Ada sumber yang mengatakan bahawa Daeng Kuning adalah zuriat keturunan Daeng Merewah bin Daeng Rilaka. Dua buah rombongan ini sudah pasti terdiri daripada orang yang berlainan walaupun ada persamaan pada sesetengah nama. Ini berdasarkan perbezaan masa yang agak ketara. Walau bagaimanapun, kaitan kekeluargaan antara satu sama lain tidak dinafikan.

Penghijrahan tujuh bersaudara tadi bukanlah bermaksud lari daripada medan peperangan , ia sebenarnya satu cara untuk menyusun strategi balas. Matlamat mereka ialah untuk mengumpulkan para pahlawan Melayu bagi menentang kuasa-kuasa asing yang menjajah negeri-negeri di Nusantara.

Daeng Kuning dan saudaranya telah mempelopori gerakan gerila untuk melumpuhkan pentadbiran penjajah di negeri-negeri Melayu. Walaupun ramai pahlawan Bugis terlibat secara langsung dengan kancah politik negeri-negeri Melayu seperti di Sumatera, Jawa, Semenanjung Tanah Melayu, Temasik dan Kepulauan Riau, namun mereka tidak bersatu-padu. Malahan, ada di antara mereka yang menjadi askar upahan kuasa-kuasa asing dan berperang sesama sendiri.

Oleh sebab itulah, ketika belayar di tengah lautan, Daeng Kuning telah mengingatkan kembali matlamat penghijrahan mereka. Pesanan tersebut disampaikan melalui bentuk pantun kepada saudara-mara beliau yang berbunyi;

Pecah Gayong Di Dalam Dulang,Dulang Hanyut Di Lautan Tujuh;

Perpecahan Gayong Perpecahan Sayang,Suatu Masa Dan Ketika Kembali Berteguh (berpadu)

Dalam tahun 1813 Masehi, Daeng Kuning tujuh bersaudara telah mendarat di Kuala Larut, Perak sebelum pemerintahan Sultan Abdullah. Buat sementara waktu mereka bermastautin di suatu tempat yang mereka namakan sebagai Pengkalan Alur atau Relur Tujuh. Kini tempat tersebut dipanggil Kampung Ayer Kuning, terletak di Taiping, Perak.

Hanya Daeng Kuning menetap di Pengkalan Alur dan bertapa buat beberapa ketika di dalam sebuah gua di Bukit Larut. Manakala saudara Daeng Kuning yang lain bergerak menuju ke Pahang, Terengganu, Johor, Selangor, Melaka dan Kedah. Ada yang terus menetap di negeri singgahan mereka dan ada antaranya yang meneruskan perjalanan berikutnya ke Kepulauan Melayu lain.Daeng Kuning telah mendirikan rumahtangga dengan seorang puteri raja Patani. Perkahwinan tersebut menghasilkan seorang cahaya mata lelaki yang dinamakan Che Ngah Tambah.

Daeng Kuning digelar oleh penduduk tempatan sebagai Tok Hitam Dam. Gelaran tersebut cukup terkenal hinggakan sebatang jalan di Kampung Pokok Assam dinamakan Jalan Tok Hitam Dam. Daeng Kuning mangkat di Taiping, Perak dalam tahun 1875 Masehi. Makam beliau terletak di Kampung Tupai, berdekatan Jalan Pokok Assam di Taiping. Ia telah diwartakan sebagai bahan sejarah dan kini terletak di bawah jagaan Muzium Negara menurut Akta Bendapurba, 1976.

Anak tunggal Daeng Kuning, Che Ngah Tambah juga memiliki ilmu yang tinggi dan sifat kepemimpinan yang unggul. Beliau merupakan tokoh yang membuka Daerah Larut-Matang dan dilantik menjadi seorang Penghulu Besar bagi daerah tersebut.

Atas kewibawaan beliau, Che Ngah Tambah dilantik oleh Sultan Perak sebagai salah seorang daripada Orang Besar Enam Belas Negeri. Che Ngah Tambah menetap di kampung Ayer Kuning dan mempunyai empat orang isteri.

Che Ngah Tambah merupakan seorang pembesar yang pemurah dan amat disegani. Tanah-tanah dalam bidangkuasanya diagih-agihkan kepada penduduk tempatan atau sesiapa sahaja yang layak untuk diusahakan atau dibuat penempatan.

Pemimpin-pemimpin Cina yang menjalankan aktiviti perlombongan di dalam daerahnya juga amat menghormati beliau. Anak Che Ngah Tambah yang bernama Alang Abdul Rahman telah dikahwinkan dengan salah seorang anak pemimpin Cina. Pemimpin Cina berkenaan menawarkan anak beliau sebagai tanda persahabatan dan hormat atas kepimpinan Che Ngah Tambah.

Hasil perkongsian hidup Che Ngah Tambah dengan salah seorang isteri beliau, Allah SWT telah mengurniakan lima orang cahayamata. Anak-anak mereka terdiri daripada Long Khadijah, Mariah, Uda Mohd Hashim, Aminah dan Mariam. Anak-anak Che Ngah Tambah dengan isteri-isteri yang lain setakat yang diketahui ialah Alang Abdul Rahman, Putih Mohd Salleh dan Sareah. Che Ngah Tambah telah dimakamkan di perkarangan Masjid Taiping (lama) dan nama beliau juga diabadikan pada sebatang jalan di Pokok Assam, Taiping.

Uda Mohd Hashim merupakan ayahanda kepada Dato' Meor Abdul Rahman. Uda Mohd Hashim ialah seorang arkitek yang terkenal di Taiping. Beliau telah berkahwin dengan seorang janda cantik berketurunan Arab bernama Syarifah Aluyah binti Syed Zainal al-Attas. Syarifah Aluyah sebelum berkahwin dengan Uda Mohd Hashim telah mempunyai tiga orang anak bernama Alin, Puteh dan Hendun.

Syed Zainal bin Syed Idris al-Attas berasal dari Pahang manakala isterinya ialah orang tempatan Parit, Perak. Syed Zainal pernah dilantik sebagai seorang penghulu di Pekan, Pahang. Beliau juga dikenali sebaga Dato' Jenal. Beliau ialah salah seorang pembesar Pahang yang menentang penjajahan British bersama-sama dengan Dato' Mat Kilau dan Dato' Bahaman.

Sebaik sahaja Uda Mohd Hashim berkahwin dengan Syarifah Aluyah, mereka telah berpindah ke Lake Garden (Taman Tasek), Taiping. Uda Mohd Hashim dan Syarifah Aluyah telah dikurniakan tiga orang cahayamata iaitu Meor Abdul, Aziz, Meor Abdul Rahman dan Siti Sa'diah.

Selain menjalankan tugas seharian sebagai seorang arkitek, Uda Mohd Hashim juga adalah salah seorang Ahli Majlis Daerah Taiping. Kebanyakan rekabentuk rumah dan bangunan terutamanya di Kampung Pokok Assam dan bandar Taiping adalah hasil kreativiti beliau. Sebagai ahli Majlis Daerah, beliau berperanan merancang dan memajukan Daerah Taiping. Ini membuatkan beliau dikenali ramai dan dihormati.

Latarbelakang keluarga yang begitu kuat dan berpengaruh sedikit sebanyak telah membentuk peribadi Meor Abdul Rahman sebagai seorang pahlawan dan pemimpin unggul seni silat abad ke-20.

Meor Abdul Rahman bin Daeng Uda Mohd Hashim dilahirkan pada 17 haribulan Ogos 1918 di Kampung Lake Garden, Taiping, Perak. Ketika lahir beliau dinamakan Meor Abdul Hamid.

Sebelum dilahirkan, bonda beliau bermimpi didatangi satu lembaga yang mengkhabarkan anak dalam kandungannya akan menjadi seorang pahlawan yang gagah berani. Meor Abdul Rahman dilahir berkembarkan seekor cacing. Kembar beliau itu setelah dibersihkan disimpan di dalam sebuah tempurung kelapa jantan, kemudiannya dihanyut ke laut melalui Teluk Kertang, Matang, Perak. Menurut kata bondanya, kelahiran sedemikian adalah petanda awal bahawa Meor Abdul Rahman akan menjadi seorang pendekar yang terbilang.

Apabila meningkat remaja, keluarga Meor Abdul Rahman telah berpindah ke Kampung Pokok Assam, Taiping. Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah Melayu Taiping dan persekolahan menengah di Sekolah King Edwards VII, Taiping seterusnya di Government Trade School di Ipoh sehingga tahun 1935.

Beliau menuntut ilmu persilatan dengan Syed Zainal bin Syed Idris Al-Attas ketika berusia lebih kurang 12 tahun. Sejak kecil beliau sering mendengar kisah pahlawan dan sejarah perjuangan bangsa Melayu dari nendanya. Selama lebih kurang 2 tahun, Meor Abdul Rahman menjalani latihan intensif setiap hari siang dan malam.

Tempoh latihan tersebut dikira terlalu lama berbanding rakan-rakan beliau yang khatam bersilat hanya menuntut beberapa bulan sahaja contohnya di Ijuk, Changkat Jering dan Batu Kurau. Ini mengakibatkan beliau sering diejek dan dipersenda umpama ' buah yang tidak masak' oleh rakan-rakan sebaya. Apabila persoalan demikian dikemuka oleh bondanya kepada Syed Zainal Al-Attas, jawapan yang diberi ialah cucunda beliau akan dikhatam oleh orang ghaib pada suatu masa dan di suatu tempat di sempadan Kedah dan Siam.

Sejak di alam persekolahan menengah lagi Meor Abdul Rahman gemar keluar kampung untuk mencari pengalaman baru. Dalam tempoh masa antara tahun 1933 sehingga 1935, beliau sering berulang-alik ke Kedah menziarahi kanda iparnya, Hendon di Kota Sarang Semut, Kedah. Beliau hanya menunggang basikal ke Kedah atau ke mana sahaja beliau tuju. Hubungan beliau dengan kanda dan iparnya, Zainal Abidin amat erat. Ketika itu, kanda iparnya bertugas sebagai seorang Inspektor Polis di Balai Polis Kota Sarang Semut.

Ketika di alam persekolahan, Meor Abdul Rahman mempunyai beberapa orang kawan rapat. Mereka ialah Bakar, Wan Noh bin Haji Ismail, Wan Man bin Haji Ismail

dan Aziz Khan. Mereka ini sering bersaing dan bergerak bersama-sama dalam kelompok seperti remaja lain dalam pertengahan dan lewat usia belasan tahun. Sejak dari sekolah menengah Meor Abdul Rahman sudah terkenal dengan kekuatannya. Beliau digelar "Rahman The Strong Man".

Gelaran itu diberi atas kemampuan istimewa Meor Abdul Rahman. Beliau sering diminta oleh rakan-rakannya menunjukkan kehandalan mengangkat objek yang berat dan melakukan kebolehan di luar kebiasaan orang ramai. Setiap pengakuan yang beliau buat, mampu dibuktikan kepada rakan-rakannya. Ini menyebabkan kata-kata beliau dipercayai dan diberi gelaran sebagai orang gagah.

Setelah tamat persekolahan pada tahun 1935, Meor Abdul Rahman mula menetap di rumah Hendon di Kuala Nerang, Kedah. Pada masa itu, Zainal Abidin telah dinaikkan pangkat sebagai Penolong Penguasa Polis dan bertugas sebagai Ketua Polis Kuala Nerang. ASP Zainal Abidin merupakan seorang pegawai polis yang tegas serta berani dan kuat berpegang kepada ajaran Islam. Meor Abdul Rahman sendiri amat menghormati dan segan kepada kanda iparnya itu.

Pada suatu pagi ketika berada di Kuala Nerang, beliau ternampak sebuah gelanggang silat. Setelah merisik, Meor Abdul Rahman difahamkan bahawa guru gelanggang itu ialah Sudin, seorang berketurunan Minangkabau. Beliau bekerja sebagai seorang penjahit topi dan baju. Oleh kerana minat untuk terus mendalami ilmu persilatan, Meor Abdul Rahman mengambil keputusan untuk melawat Sudin. Setelah berbincang, Sudin bersetuju menerima beliau sebagai murid dengan mengenakan bayaran pengeras permulaaan belajar sebanyak RM 1.70 dan khatam sebanyak RM 5.15 beserta seekor ayam.

Malam keesokannya, Meor Abdul Rahman pun datang dan menyerahkan duit pengeras sebanyak RM 1.70. Beliau diarah oleh Sudin berlatih dengan murid-muridnya. Dalam latihan tersebut, Meor Abdul Rahman dicuba oleh tiga orang murid lama Sudin. Niat mereka untuk menjatuhkan Meor Abdul Rahman tidak kecapaian sama-sekali. Akhirnya, orang kanan Sudin bernama Ali mengadu kepada Sudin bahawa adik ipar OCPD itu bukanlah calang-calang orang. Setelah mendengar aduan Ali, Sudin berasa malu kerana muridnya bertiga gagal menewaskan Meor Abdul Rahman seorang. Lalu beliau menghampiri Meor Abdul Rahman dan menyapanya,

"Kamu kalau nak belajar, buat cara nak belaja

BUGIS DI REMBAU, NEGERI SEMBILAN

Oleh: Mohd Ridzwan bin Abdul Razak A127426

Pada tahun 1701, Daeng Marewah dan pengikutnya telah bersepakat untuk

menetap di Linggi. Mereka telah menetap di Linggi tanpa terlebih dahulu meminta

perkenan Sultan Johor dan menjelang bulan Oktober 1701, terdapat 600 orang

Bugis tidak termasuk kaum wanita dan kanak-kanak. Kehadiran orang Bugis yang

ramai di Linggi telah membimbangkan pihak Belanda yang berada di Melaka kerana

berdekatan dengan wilayahnya. Pihak Belanda telah menyuarakan kebimbangan

mereka ini kepada Sultan Johor semasa misinya pergi ke Johor pada 6 Oktober

1701.

Sekitar tahun 1711, sekumpulan lagi orang Bugis dibawah pimpinan Daeng

Menompok[1] telah sampai ke Linggi. Kehadirannya menyebabkan wujud dua kuasa

di Linggi iaitu Daeng Menompok dan Daeng Marewah. Kira-kira antara tahun 1711

dan tahun 1715 terdapat persaingan kuasa antara Daeng Marewah dengan Daeng

Menompok dan Daeng Marewah telah memenangi kepimpinan kumpulan Bugis di

Linggi. Sehingga menjelang sekitar pertengahan tahun pertama abad ke-18 para

pemimpin Bugis berpuas hati tinggal di pinggir wilayah beberapa kerajaan Melayu

tanpa mencampuri urusan mereka. Bagi orang Bugis, hanya dengan cara demikian

mereka dapat meneruskan institusi dan tradisi politik mereka sendiri.

Pada masa yang sama, kerajaan Johor yang ketika itu merupakan penaung

Rembau baru sahaja dalam proses pemulihan dari kejutan selepas berlakunya

‘pemberontakan’ pada tahun 1699. Sultan Abdul Jalil Riayat Syah telah

memindahkan ibu negerinya dari Kota Tinggi ke Pancur. Menjelang Januari 1701,

perdagangan Johor mula menunjukkan peningkatan atas daya usaha Bendahara

Tun Mas Anum. Kesannya menjelang tahun 1705, perdagangan di Melaka mula

merosot.

Keadaan Rembau pada abad ke-18 agak berbeza dengan abad ke-17. Pada

abad ke-18, penguasaan Johor ke atas wilayah rantau Minangkabau di pedalaman

Melaka menjadi lemah. Ini dapat dibuktikan dengan penyerahan kuasa naungannya

keatas Naning kepada Melaka oleh Sultan Abdul Jalil melalui perjanjian

perlindungan. Pada masa itu, Johor sedang melipatgandakan usaha untuk menarik

perdagangan antarabangsa ke pelabuhannya. Sekitar tahun 1704-1705, Rembau

telah berjaya mengukuhkan semula ekonominya dan juga kuasa tenteranya sekali

gus telah menjadi duri dalam daging bagi Melaka.

Kebangkitan Rembau telah menyebabkan pihak Belanda melalui misinya ke

Pancur pada 13 Disember 1705 antara lain untuk menyentuh fasal perjanjian Johor-

Belanda 1689 tentang menahan hamba-hamba. Persoalan ‘hamba yang melarikan

diri’ telah dikaikan dengan secara tidak langsung dengan ‘aktiviti’ jenayah Rembau.

Bagaimanapun, Bendahara Tun Mas Anum telah memberitahu Melaka bahawa

hamba-hamba itu berada di dalam tangan Encik Panda yang berada di Rembau.

Beliau menasihati Belanda supaya tidak mendapatkan semula hamba-hamba itu

kerana orang Rembau sedang ‘menimbulkan kekacauan’.

Akhirnya kekacauan ini bertukar menjadi pemberontakan dalam tahun

1706[2] dan kebetulan ketika itu Bendahara Tun Mas Anum berada di Linggi dalam

menyelesaikan masalah orang Bugis yang menetap secara haram di situ.

Pemberontakan di Rembau itu telah menyebabkan pada 25 Julai 1706, Seri Nara

Diraja telah bertolak dengan membawa lima buah kapal perang untuk membantu

Bendahara. Bantuan ini telah menyebabkan pemberontakan tersebut berjaya

dipatahkan dan bagi menguatkan semula ketuanan Johor, Bendahara Tun Mas

Anum telah menganugerahkan cop mohor kepada penghulu Rembau yang tertulis

‘dengan restu Bendahara Seri Maharaja’.

Sehingga Januari 1795, Rembau tidak terlibat dengan krisis yang berlaku di

sebelah luar kawasan sempadan tenggara dan barat wilayahnya. Bagaimanapun,

pada bulan Februari berkenaan Seri Bija Wangsa bersama pengiringnya telah

sampai ke Rembau dan menemui Datuk Kurap. Seri Bija Wangsa telah

memaklumkan bahawa satu angkatan perang Johor yang terdiri daripada tujuh buah

kapal sedang berada di Sungai Penajih dan memaklumkan bahawa beliau datang

bersama dengan Orang Kaya Paduka Seri Dewa dan Encik Yusof. Kedatangan

beliau sebenarnya adalah untuk meminta bantuan ketenteraan dari Rembau untuk

mengusir orang Bugis dari Linggi. Setelah berbincang dan bermuafakat dengan

Datuk Lembaga Tiang Balai, Datuk Kurap mendapati Rembau tiada pilihan lain

melainkan menunaikan kehendak Seri Bija Wangsa.

Seri Bija Wangsa dengan tentera Rembau dan Orang Kaya Paduka Seri

Dewa dengan tentera Sungai Ujong telah bergabung dengan angkatan perang Johor

yang menunggu Encik Yusuf di Pangkalan Atap. Angkatan ini bergerak ke kawasan

hilir Linggi dan membina kubu pertahanan yang berhadapan dengan kubu Bugis.

Setelah berperang beberapa hari, akhirnya pada suatu malam orang Bugis telah

berjaya menyerbu kubu pertahanan Johor-Rembau-Sungai Ujong dan memaksa

mereka melarikan diri dengan perahu. Peperangan ini berakhir dengan kekalahan

pihak Johor-Rembau-Sungai Ujong. Bagaimanapun, kemalangan di kedua-dua

belah pihak tidak teruk dengan dua orang Bugis cedera kerana terkena tembakan

dan sepuluh orang luka akibat terkena perangkap, manakala seorang orang

Minangkabau mati dan seorang cedera dan di pihak tentera Johor hanya seorang

sahaja cedera (Andaya, 1987: 310).

Berita kekalahan ini telah sampai ke Riau dan pada bulan Mei 1715, satu

angkatan perang yang mengandungi lebih kurang 60 buah kapal perang di bawah

pimpinan Temenggung Tun Abdul Jamal telah bergerak ke Rembau untuk

melakukan serangan sekali lagi ke atas orang Bugis di Linggi. Temenggung Tun

Abdul Jamal telah membawa angkatannya ke suatu tempat antara Sungai Penajih

dengan Tanjung Tuan. Kehadirannya telah disampaikan kepada Seri Bija Wangsa,

Orang Kaya Paduka Seri Dewa dan Encik Yusof yang berada di Rembau. Mereka

bersama angkatan mereka telah pergi ke hilir untuk mendapatkan Temenggung di

kubunya. Temenggung Tun Abdul Jamal telah menghantar Encik Yusof iaitu

saudaranya sendiri untuk ke Muar bagi mendapatkan bantuan. Bantuan ini

diperlukan kerana orang Bugis dari Tangga Batu di bawah pimpinan Daeng Matimo

iaitu saudara lelaki Daeng Menompok telah berkumpul di Linggi untuk membantu

Daeng Marewah dan Daeng Menompok. Bagaimanapun, ketika Encik Yusof dalam

perjalanan ke Muar, ribut kencang telah melanda dan beliau terkandas di pantai

Tanah Merah. Beliau dan anak kapal ditangkap oleh orang Bugis dan telah dihukum

bunuh atas perintah Daeng Marewah. Berita kegagalan dan pembunuhan Encik

Yusof itu telah sampai kepada Temenggung Tun Abdul Jamal. Dalam peperangan

yang berikutnya, sekali lagi angkatan Johor- Rembau- Sungai Ujong telah kalah.

Beberapa bulan kemudian, sekali lagi Rembau menghantar angkatan

tenteranya seramai 600 hingga 700 orang untuk membantu angkatan tentera Johor

di bawah Laksamana Seri Nara Diraja dan Seri Bija Wangsa. Bagaimanapun,

ekspedisi ini bukan bertujuan untuk menyerang Linggi tetapi untuk menghukum para

penduduk yang membantu orang Bugis dalam peperangan sebelumnya. Angkatan

ini telah pergi ke Air Hitam dan Sungai Tuan yang terletak berhampiran dengan

Sungai Baru. Tentera Johor telah mendirikan kubu di tebing sungai dan pihak Bugis

telah membuat kubu di tebing sungai yang lagi satu.

Keadaan yang genting ini telah menyebabkan pihak Belanda telah

menghantar wakil kepada kedua-dua belah pihak dan menuntut mereka

meninggalkan wilayah Belanda itu. Oleh itu peperangan tidak berlaku dan orang

Rembau telah pulang menemui Datuk Kurap dan menceritakan perkara yang

berlaku. Selepas Johor berundur, orang Bugis telah membahagikan petempatan

mereka. Daeng Marewah dengan pengikutnya telah mengambil bahagian selatan

Sungai Penajis, sementara Daeng Menompok dan pengikutnya telah menduduki

bahagian utara di sungai yang sama. Keadaan tersebut telah menyebabkan

kerajaan Johor berazam untuk merampas semula Linggi daripada Bugis.

Penglibatan pembesar Rembau dan Sungai Ujong dalam peperangan Johor-

Bugis tidak terhenti begitu sahaja. Pada bulan April 1716, mereka telah membantu

angkatan Raja Muda Tun Mahmud dalam mempertahankan Selangor.

Bagaimanapun, Daeng Marewah dengan angkatan Bugis yang mempunyai sebelas

buah kapal dan 300 orang pengikutnya telah menyerang Raja Muda dan berjaya

menakluki Selangor. Ini telah menyebabkan Bugis berkuasa di Linggi dan Selangor.

Penguasaan Bugis di Linggi telah membimbangkan Rembau. Hal ini

disebabkan kedua-dua suku bangsa Melayu ini mempunyai sistem nilai dan budaya

yang berasingan kerana orang Bugis berpegang pada adat nasab bapa iaitu adat

Temenggung manakala Rembau berpegang pada nasab ibu iaitu adat Perpatih.

Orang Rembau menyedari bahawa orang Bugis merupakan bangsa pejuang yang

baik tetapi agresif dan mereka sedang berusaha mencari penempatan yang baru

setelah mengalami kesukaran di Jawa dan Sumatera. Dalam situasi sedemikian,

setelah menyaksikan sendiri keunggulan orang Bugis dalam peperangan Rembau.

Bagi Johor terutamanya Raja Muda, kekalahan kepada angkatan Bugis yang

lebih kecil adalah sangat memalukan dan merupakan satu tamparan yang cukup

hebat terhadap kewibawaan baginda. Musuh peribadi baginda semakin berani atas

kegagalan dan semakin ramai pengikut baginda yang merasa kecewa dengan cara

baginda mengendalikan soal perang dan urusan pentadbiran. Keadaan ini terus

menghakis keyakinan semua pihak, baik di dalam mahupun di luar Johor terhadap

Raja Muda dalam memberi perlindungan dalam perdagangan. Hal ini ditambah lagi

apabila pihak Belanda tidak lagi menunjukkan minat yang bersungguh dalam

membantu Johor.

Dalam bulan Julai 1716, Sultan Abdul Jalil telah berpindah semula ke tanah

besar Johor namun perubahan ibu negeri ini tidak menyelamatkan Johor daripada

kemerosotan. Konflik dalam istana, kesetiaan rakyat yang berbelah-bagi antara Raja

Muda Tun Mahmud dengan Orang Kaya Johor yang lain, keuzuran Sultan Abdul Jalil

dan ancaman dari luar seperti Bugis dan Bengkalis telah melemahkan pertahanan

Johor. Keadaan ini telah menyebabkan Raja Kecil[3] mudah untuk menyerang dan

menakluk Johor pada bulan Mac 1718[4]. Raja Kecil telah menggelarkan dirinya

sebagai Sultan Abdul Jalal Rahmat Syah.

Penaklukan ke atas Johor secara sendirian oleh Raja Kecil telah

mengecewakan orang Bugis[5]. Bagaimanapun, peluang itu datang kembali apabila

Raja Sulaiman, putera Sultan Abdul Jalil meminta bantuan Bugis untuk mengusir

Raja Kecil keluar dari Riau. Pihak Bugis membayangkan cita-cita politiknya jika

salah seorang putera Bugis berjaya menjadi Yang Dipertuan Muda secara turun

temurun. Pertapakan orang Bugis di Johor dimulakan dengan langkah diplomasi.

Daeng Perani telah berkahwin dengan Tengku Tengah, puteri Sultan Abdul Jalil,

manakala Tengku Mandak, puteri Sultan Sulaiman dijodohkan dengan Daeng Celak.

Ikatan politik melalui perkahwinan ini dengan mudah menguatkan pengaruh Bugis .

Akhirnya angkatan Johor dan Bugis telah berjaya mengusir keluar Raja Kecil pada

tahun 1722.

Bagaimanappun, ketika Raja Kecil menjadi sultan Johor, baginda pernah

menghantar surat kepada pihak Belanda untuk melarang orang Bugis melalui

kawasan Naning untuk menghalang rancangan Daeng Marewah menyerang

Rembau. Nada suara atau utusan Raja Kecil ini serupa seperti suara-suara Johor

sebelumnya. Raja Kecil juga telah melakukan serangan ke atas penempatan Bugis

di kawasan Sungai Baru dan Linggi pada 14 Mac 1721 namun serangan itu bukan

tindak balas atau keinginan pihak Bugis menyerang Rembau tetapi untuk merampas

beberapa kawasan lombong bijih timah dan jalan lalu lintas perdagangan dari

pedalaman daripada pihak Bugis. Raja Kecil kalah dalam peperangan dan diburu

oleh orang Bugis sehingga ke Melaka.

Kekalahan angkatan perang Raja Kecil ‘yang besar’ ini telah memberikan

keyakinan kepada Daeng Marewah dan orang Bugis. Tanpa rasa takut, pada akhir

bulan Mac 1721 mereka telah mengistiharkan bahawa wilayahnya dianggap berada

dibawah pengaruh (Daeng Marewah), merentang dari Melaka ke Bernam (Andaya,

1987:384). Keangkuhan dan kekuatan tentera Bugis ini telah membimbangkan

Rembau. Hal ini kerana wilayah Rembau adalah paling hampir dengan wilayah

Bugis kerana mempunyai sempadan yang sama. Sungai Ujong pula telah meminta

dan menerima perlindungan dari pihak Belanda (Andaya, 1987: 378). Naning berada

di bawah naungan pihak Belanda dan orang Bugis masih tidak berani menguji

kekuatan tentera Belanda.

Keadaan yang mencemaskan ini membuatkan Rembau mencari tempat

perlindungan. Sekiranya mereka meminta perlindungan dari Johor bermakna

memburukkan lagi keadaan dan Rembau akan menjadi sasaran utama untuk

diserang oleh Bugis. Bagaimanapun, untuk mendapatkan perlindungan dari Belanda

merupakan pilihan terakhir sekiranya semua pilihan lain gagal. Rembau masih

mempunyai satu pilihan iaitu jika tidak boleh lagi ‘beraja ke Johor’ dan tidak mungkin

‘bertali ke Siak’ maka Rembau masih lagi boleh ‘bertuan ke Minangkabau’. Oleh itu,

dengan berpandukan perbilangan adat ini, Datuk Kurap dan Tiang Balai Yang Empat

berserta Datuk Lembaga yang lain telah sepakat untuk mengadap Raja Alam iaitu

Yang Dipertuan Pagar Ruyung untuk mengadu hal ini. Antara pembesar yang

mengadap Raja Alam ialah Datuk Johan, Datuk Andatar, Datuk Laksamana, Datuk

Panglima Sutan, dan Datuk Panglima Raja. Permintaan Rembau ini telah

diperkenankan oleh Yang Dipertuan Pagar Ruyung yang mungkin Yang Dipertuan

Patah Sultan Abdul Jalil (1719-80)[6]dengan menghantar seorang puteranya untuk

melindungi Minangkabau di Tanah Melayu. Kehadiran putera Minangkabau di

Rembau sekitar tahun 1721 ini (Begbie, 1834: 61) telah menjadi saingan (Andaya,

1987: 363) terhadap kekuasaan Raja Kecil yang dikatakan pusat penghimpunan

pasukan tentera yang terdiri daripada orang Minangkabau. Kedatangan putera ini

juga boleh difahamkan bahawa kerajaan Pagar Ruyung tidak lagi bersama Raja

Kecil yang gagal dipanggil balik oleh Baginda Sultan Maharaja pada tahun 1719

dahulu. Oleh itu, Yang Dipertuan Raja Alam Pagar Ruyung sememangnya bertujuan

untuk memberikan saingan kepada Raja Kecil apabila memenuhi kehendak

Rembau.

Menurut Begbie, semasa menyatakan tentang kehadiran seorang ‘anak raja

Minangkabau’ ini pula tidak menyebut namanya. Wilkinson (1911: 19) menyarankan

putera itu mungkin bernama Raja Kasah[7] dan kenyataan ini dipersetujui oleh

Winstedt (1934: 59). Andaya (1987:412) yang banyak menggunakan sumber bertulis

dari Belanda mengakui kehadiran putera raja ini dan menyebut namanya sebagai

Raja Malewar. Pendapat ini disokong dan dipersetujui oleh Khoo Khay Kim (1990:5).

Berkait dengan tujuan kehadiran ‘anak raja Minangkabau’ ini Andaya mungkin telah

memberi interpretasi yang lebih tepat. Raja Kasah ataupun Raja Malewar telah

dijemput dan dikirim kerana rakyat Rembau khasnya dan rakyat rantau

Minangkabau yang lain amnya memerlukan perlindungan daripada orang Bugis, dan

mungkin juga dari Raja Kecil sendiri. Bagi Raja Minangkabau pula anak raja itu

dikirim untuk memberi saingan kepada Raja Kecil.

Beberapa tahun selepas kematian Raja Malewar sekitar awal 1740-an, Johor

yang mula pulih daripada penaklukan Siak dan disokong oleh kekuatan Bugis di

belakang takthanya telah mengambil alih semula peranan sebagai penaung ke atas

Rembau, Sungai Ujong, Johor, dan Naning (Begbie, 1834: 64). Pada teorinya,

wilayah-wilayah ini bertuankan Johor tetapi pada praktiknya adalah di bawah

kekuasaan Bugis[8]. Dalam tahun-tahun sebelum, semasa dan selepas

pemerintahan Raja Malewar, kegiatan orang Bugis hanya tertumpu di Linggi sahaja

namun pada zaman pemerintahan Datuk Lulinsuh sebagai Penghulu Rembau pada

tahun 1750, Bugis mula berada di Rembau.

Suatu kenyataan Begbie (1834: 64) tentang adanya seorang ‘Raja Di

Pedalaman’ (Rajah of Interior) yang dilantik oleh Bugis sekitar tahun 1750-an perlu

diambil perhatian. Besar kemungkinan orang yang dimaksudkan itu adalah Raja Adil

walaupun Begbie mengidentifikasinya sebagai Daeng Kemboja. Menurut Khoo Kay

Kim, pada tahun 1748, Daeng Kemboja telah ditabalkan sebagai Yamtuan Muda

Johor[9] dan besar kemungkinan pada ketika itulah beliau diiktiraf sebagai ‘Rajah of

Interior’ kerana beliau bermaustatin di Linggi bukan di Riau (Khoo Kay Kim, 1990: 6-

7). Kenyataan Khoo Kay Kim tentang kehadiran Daeng Kemboja di Linggi sekitar

awal 1750-an itu ada disebut di dalam Hikayat Negeri Johor. Beliau dikatakan

berpindah ke Linggi kerana berselisih faham dengan Sultan Johor iaitu Sultan

Sulaiman[10].

Selepas peperangan dengan Raja Alam Siak tamat, Sultan Sulaiman telah

mengutuskan Yang Dipertuan kecil ( Sultan Mansur Syah) Terengganu, Raja Haji

dan Daeng Tumik menjemput Daeng Kemboja balik ke Riau. Semasa pelayaran,

mereka telah singgah di Melaka dan Raja Haji ditahan. Daeng Kemboja dengan

bantuan Raja Selangor berjaya membebaskan Raja Haji dan membawanya ke

Linggi. Akibat menyelamatkan Raja Haji ini, Yang Dipertuan Kecil Terengganu dan

Daeng Tumik telah menyerang Linggi. Daeng Kemboja telah dikalahkan dan

berundur ke Rembau. Semasa di Rembau, Daeng Kemboja telah membuat

persetiaan dengan ‘Raja Rembau, Yang Dipertuan Raja Ali dan Penghulunya yang

empunya suku’ (Hikayat Negeri Johor, 1932:14)

Setelah kalah perang dengan Yang Dipertuan Kecil Terengganu dan Daeng

Tumik, Daeng Kemboja telah melarikan diri ke Rembau sekitar bulan Julai tahun

1756. Daeng Kemboja bersama dengan Raja Haji telah menemui dan membuat

persetiaan dengan Raja Adil. Kemudian, mereka berjumpa Datuk Lulinsuh di

balainya di Chengkau. Dalam pertemuan itu, Lembaga Tiang Balai turut hadir.

Mereka berunding tentang Belanda di Melaka dan berjanji akan berbaik-baik antara

satu sama lain. Daeng Kemboja telah menyatakan hasratnya untuk menyerang

Belanda di Melaka dan memohon bantuan orang Rembau untuk mencapai cita-

citanya itu. Datuk Lulinsuh dan Lembaga Tiang Balai terpaksa bersetuju untuk

memenuhi permintaannya itu. Hal ini disebabkan kekuatan tentera Bugis sangat kuat

berbanding dengan tentera Rembau.

Bugis telah berada di Rembau sehingga bulan Oktober 1756 iaitu lebih

kurang tiga bulan. Dalam tempoh itu, Daeng Kemboja telah memilih dan

menyediakan orang untuk bersamanya menyerang Melaka. Setelah bersiap, Daeng

Kemboja serta orang Bugis diiringi dengan tentera Rembau yang dipimpin oleh Raja

Adil bertolak ke Melaka. Apabila sampai di Melaka, mereka telah menyerang dan

membakar serta menawan kawasan subbandar Tranquera. Mereka kemudiannya

mendirikan kubu di Klebang.Terdapat dua kubu yang dibina iaitu satu kubu yang

besar adalah untuk Daeng Kemboja dan orang Bugis dan berhampirannya dibina

kubu yang lebih kecil untuk Raja Adil dan orang Rembau. Dengan menggunakan

kubu-kubu tersebut sebagai pusat operasi, mereka telah berjaya menawan

Peringgit, Bukit China, Semabok dan Teluk Ketapang. Ketika peperangan ini

meletus, Tengku Raja Said dengan orang Selangor telah datang memberikan

bantuan kepada pihak Bugis-Rembau. Mereka juga mendirikan sebuah kubu

berhampiran dengan kubu-kubu yang sedia ada.

Peperangan ini berlarutan lebih kurang sembilan bulan dan semasa

peperangan ini berlaku mengikut Hikayat Negeri Johor(1932:14), Daeng Kemboja

dikatakan terpaksa balik ke Rembau kerana anaknya, Raja Linggi telah meninggal

dunia. Peperangan ini berakhir dengan kekalahan pada pihak Daeng Kemboja.

Mereka telah berundur ke Linggi dan untuk beberapa waktu Linggi dikepung oleh

Belanda (Cave, 1989: 58). Daeng Kemboja tidak mempunyai pilihan melainkan

berundur ke Rembau Hilir. Pada akhir bulan November, Daeng Kemboja dengan ahli

keluarganya, termasuk Raja Haji yang sedang berubat kesan-kesan luka perang

yang diperolehi semasa perang telah berpindah ke tempat kediaman baharu iaitu di

Pedas (Hikayat Negeri Johor, 1932:15). Sempena perasmian tempat baharu ini,

Daeng Kemboja telah mengadakan majlis khatan anak lelakinya, Raja Endut.

Kehadiran putera Bugis di Rembau Hilir dan kemudian di Pedas telah meletakkan

Datuk Lulinsih dan Lembaga-lembaga Rembau dalam keadaan serba salah. Pedas

menjadi kawasan Bugis kerana ia sering didatangi oleh pembesar Bugis dari

Selangor termasuk Tengku Raja Selangor.

Sultan Sulaiman yang ingin memmbebaskan dirinya daripada pengaruh

kuasa Bugis telah menggunakan permusuhan Bugis-Belanda untuk berbuat

demikian. Menyedari akan kelemahannya sendiri tanpa kekuatan Bugis dan takutkan

tindak balas putera Bugis terhadapnya jika melakukan penentangan secara terbuka,

Sultan Sulaiman harus mendapatkan kuasa sandaran lain yang ketika itu adalah

Belanda. Peluang ini mula terbuka apabila dalam bulan Mei 1757, wakil Gabenor

Melaka telah sampai ke Riau untuk menjemput Sultan Sulaiman ke Melaka

merundingkan hal perang Belanda dengan Daeng Kemboja. Bagaimanapun, atas

sebab-sebab tertentu, mungkin salah satu daripadanya perang Bugis-Belanda belum

berakhir, pemuktamadan perjanjian persahabatan Johor-Belanda yang dipersetujui

dalam pertemuan terpaksa ditangguhkan.

Dalam bulan Julai 1757, perang Bugis-Belanda telah berakhir dengan

kekalahan pihak Bugis dan Rembau. Linggi dikepung dan Kuala Penajih disekat oleh

Belanda. Tindakan ini telah memberi kesan negatif ke atas perdagangan dan

ekonomi Rembau dan Linggi. Rembau dan Linggi tiada pilihan selain daripada

berdamai dengan pihak Belanda. Datuk Lulisuh dengan Raja Adil bersama

dengan Raja Tua, Penghulu Kelang dan seorang pembesar Kelang bergelar telah

berangkat ke Melaka. Pada 29 September 1757, mereka telah bertemu dengan

Gabenor Melaka, Jacob Morsel. Pokok perbincangan mereka adalah berkaitan

perhubungan antara Rembau, Linggi, dan Kelang dengan pihak Belanda serta

Johor. Pihak Belanda cuba memujuk para pembesar itu supaya membuat satu

perjanjian persahabatan dengan Belanda. Bagaimanpun mereka tidak dapat dan

tidak mahu menerima saranan tersebut kerana Linggi tidak mempunyai wakil.

Selepas berunding dan bersetuju bahawa suatu perjanjian harus diadakan, mereka

telah menangguhkan permuktamadannya sehingga mendapat persetujuan Daeng

Kemboja, pemerintah Linggi.

Semasa berada di Melaka, Datuk Lulinsuh bertemu dengan seorang wanita

Portugis dan beliau telah berkahwin dengan gadis tersebut sebelum balik ke

Rembau. Mengikut Wilkinson (1911: 3, nota kaki 2) wanita itu adalah ibu kepada

Penghulu Rembau yang ke-11 ( Datuk Kosir, 1795- 1812) dan adalah nenek moyang

atau pengasas kepada waris Tebat. Pada awal Disember 1757, Sultan Sulaiman

berserta dengan Sultan Mansur Terengganu telah sampai ke Melaka. Pada 12

Disember suatu perjanjian antara Johor dan Belanda ditandatangani. Perjanjian itu

ditandatangani oleh Sultan Sulaiman dan Temenggung Abdul Majid. Ikut serta

adalah Sultan Mansur, Sultan Terengganu. Melalui perjanjian ini Rembau dan Linggi

telah diserahkan kepada Syarikat Hindia Timur Belanda. Sultan Sulaiman sanggup

menyerahkan kedua-dua tempat ini kepada Belanda kerana baginda sedar bahawa

pengaruhnya ke atas tempat-tempat tersebut mulai pudar. Linggi sudah lama ‘hilang’

ke tangan Bugis manakala Rembau pula untuk lebih kurang 20 tahun telah terlepas

ke tangan putera Minangkabau dan semenjak perang Bugis-Belanda (1756-57)

beransur-ansur tenggelam terutama sekali sejak Daeng Kemboja dan keluarganya

berpindah, mula-mula ke Rembau Hilir dan kemudian ke Pedas di Rembau Darat.

Perjanjian ini, dari aspek persejarahan Rembau adalah penting kerana dapat

memberi penjelasan, walaupun tidak secara langsung tentang beberapa aspek

kabur dalam perkembangan politik Rembau.

BUGIS DI JOHOR

PENGENALAN

Anak-anak Bugis telah tiba di Johor pada 1721. Anak-anak Bugis yang telah

datang ke Johor pada ketika itu merupakan putera kepada Upu Tanderi Burung dan

Lamdu Salat, Raja Luwok. Anak-anak Bugis yang datang ini terdiri daripada Daeng

Perani, Daeng Marewah, Daeng Chelak, Daeng Kemasi dan Daeng Menambun.

Pada awalnya, kedatangan Bugis ke Johor adalah atas jemputan Raja Kecil yang

ingin meminta bantuan mereka bagi melanggar Johor yang pada ketika itu dikuasai

oleh Sultan Abdul Jalil IV. Walaubagaimanapun, permintaan itu didalihkan oleh pihak

Bugis. Namun, apabila anak-anak Bugis ini kembali ke Johor setelah mendengar

Johor telah diserang oleh Raja Kecil bersama-sama orang Minangkabau mereka

mendapati negeri itu telah jatuh ke tangan Raja Kecil.

Ekoran itu, Sultan Abdul Jalil IV bersama puteranya, Raja Sulaiman

berdukacita atas kekalahan mereka mempertahankan negeri Johor. Justeru, bagi

mendapatkan semula kerajaan Sultan Abdul Jalil IV yang telah dirampas oleh Raja

Kecil, maka Sultan Sulaiman terpaksa meminta bantuan daripada anak-anak Bugis.

Sebuah perjanjian telah dibuat antara Raja Sulaiman dengan anak-anak Bugis iaitu,

sekiranya anak-anak Bugis berjaya menghalau Raja Kecil dari negeri Johor, maka

salah seorang daripada lima anak Bugis bersaudara itu akan dilantik menjadi Yang

Dipertuan Muda Johor-Riau dan Lingga secara turun temurun. Peristiwa ini

menunjukkan bahawa Bugis mula meresap masuk ke dalam pentadbiran dan politik

negeri Johor.

Setelah perjanjian antara Sultan Sulaiman dan anak-anak Bugis lima

bersaudara itu termeterai, maka berlakulah pelbagai perang yang melibatkan anak-

anak Bugis dengan Raja Kecil. Perang yang pertama telah berlaku apabila Sultan

Sulaiman dan Dato Bendahara mengutuskan surat kepada anak-anak Bugis untuk

membantu baginda menakluki semula kawasan Riau yang telah dirampas oleh Raja

Kecil. Dalam perang ini menyaksikan Raja Kecil telah tewas selepas berperang

selama sehari semalam. Kesan daripada perang ini, kawasan Riau telah dikuasai

oleh Sultan Sulaiman dan ditadbir oleh Bugis.

Selepas kekalahan demi kekalahan diterima oleh Raja Kecil, maka Riau telah

jatuh ke tangan Bugis dan ditadbir oleh Sultan Sulaiman. Namun demikian, semasa

anak-anak Bugis ingin melantik Sultan Sulaiman sebagai Sultan Johor majlis

tersebut tergendala kerana takhta kerajaan Johor telah dirampas oleh Raja Kecil.

Anak-anak Bugis telah ke Siak untuk mengambil semula alat takhta tersebut tetapi

tidak dilayan oleh Raja Kecil. Akibatnya, anak-anak Bugis berasa marah dan

menyerang Raja Kecil. Akhirnya, Raja Kecil terpaksa akur dengan memberi alat

kebesarankerana kalah dalam peperangan tersebut.

Pada tahun 1722 Masihi, anak-anak Bugis telah melantik Sultan Sulaiman

menjadi Sultan Johor menggantikan Sultan Abdul Jalil IV yang telah mangkat pada

1133 akibat diparang oleh panglima perang Raja Kecil. Baginda telah menggunakan

gelaran sebagai Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah. Setelah Sultan Sulaiman

menaiki takhta, Baginda telah menunaikan janji yang telah termeterai dengan anak-

anak Bugis sebelum ini. Baginda telah meminta salah seorang daripada anak-anak

Bugis untuk menjadi Yang dipertuan Muda untuk memerintah Johor, Pahang, Riau

dan Lingga. Akhirnya, Daeng Marewah (Upu Kelana Jaya Putera) telah dilantik

memegang jawatan Yang Dipertuan Muda dengan gelaran Yamtuan Muda Riau I.

Dengan perlantikan Daeng Marewah ini sebagai Yamtuan Muda Riau I telah

menunjukan permulaan era bangsa Bugis memasuki pemerintahan dan politik di

Johor.

DAENG MAREWAH (1722-1728)

Oleh: Noor Zarina bte Hamzah A127490

Daeng Marewah turut di kenali sebagai Kelana Jaya Putera. Beliau menjadi Yang Di

Pertuan Muda I yang memerintah Riau, Johor dan Pahang. Namun begitu, beliau

lebih senang dengan nama panggilan yang mudah di kenali iaitu Yamtuan Muda

Riau I Daeng Marewah. Nama gelarannya pula ialah Sultan Alaudin Shah[11].

Daeng Marewah merupakan anak opu Tendribura Daeng Rilaga iaitu saudara yang

tengah antara 5 orang adik beradik. Beliau turut dijadikan sebagai tunggak

permulaan sumpah setia Melayu dengan Bugis.

Beliau berkahwin dengan Tun Cik Ayu anak Temenggung Abdul Jamal di

Johor. Isteri beliau merupakan janda Marhum Mangkat Di Julang ketika beliau

masihb kecil. Hasil perklahwinan tersebut, beliau telah di kurniakan cahaya mata

seramai 3 orang iaitu La Nampak Unuk (Kelana Cik Unuk), Raja Sa’id dan yang

bongsu Raja Fatimah yang berkahwin dengan anak Daeng Kemboja, iaitu Daeng

Parani.[12]

Sistem politik yang dilaksanakan tidak kelihatan dengan jelas. Hal ini kerana

kedudukan politik Johor secara umumnya belum memperlihatkan kestabilan politik.

Semasa pentadbiran Yamtuan Muda Riau I, terdapat tiga perang utama yang

berlaku. Perang yang pertama berlaku di Kedah apabila Bugis diminta untuk

membantu Raja Kedah yang tua untuk merampas semula kerajaan tersebut yang

diambil oleh adinda Baginda. Dalam perang tersebut, adinda Raja Kedah telah

tewas dan terpaksa berundur dari kerajaan tersebut. Walaubagaimanapun, perang

tersebut tidak berhenti setakat itu apabila adinda Raja Kedah telah meminta

pertolongan Raja Kecil untuk menyerang semula Raja Kedah. Daeng Perani yang

mengetuai perang tersebut telah meminta agar kedua-dua belah pihak untuk

berdamai tetapi ditolak oleh Raja Kecil. Akibatnya, perang tersebut berlarutan

selama dua tahun dan mengakibatkan Daeng Perani terbunuh terkena peluru

meriam di bahagian dadanya pada tahun 1723. Setelah itu, Daeng Marewah

merupakan orang yang bertanggungjawab memimpin askar-askar Bugis untuk

meneruskan peperangan melawan Raja Kecil dengan sedaya upaya yang berlaku di

Kedah.

Tidak cukup dengan itu, peperangan juga berlaku antara Riau dengan Raja

Kecil bermula 1137 Tahun Hijrah. Namun, peperangan itu hanya merugikan Raja

Kecil kerana kekalahan dan terpaksa berundur ke Siak. Sejak pengunduran Raja

Kecil itu, Riaumula aman daripada sebarang serangan terutama serangan pihak

Raja Kecil. Sultan Sulaiman serta Yamtuan Muda Riau I, Daeng Marewah dan

adindanya, Daeng Chelak bermuafakat untuk memperbaiki pentadbiran dan politik

Johor serta pemerintahan negeri dan jajahan takluk yang terumbang-ambing

semenjak Sultan Abdul jalil IV memerintah dan merampas semula Johor daripada

Raja Kecil.

Daeng Marewah mempunyai cara pelaksananaan pentadbiran tersendiri yang

dianggap sistematik bagi beliau. Beliau telah mengekalkan hubungan dengan pihak

Istana Bone dengan kumpulan orang Bugis yang lain di seluruh tempat dan pulau

yang berlainan. Bagi Yamtuan Muda Riau I, hal ini penting bagi memperjuangkan

untuk mendapatkan keunggulan dalam kerajaan Johor. Hal ini berlaku setelah

Daeng Marewah tiba di Bengkalis pada 16 September 1725 dengan 400 buah kapal

disebabkan peperangan semula menggantikan 100 orang Bugis sama ada yang

cedera dan mati pada perang sebelumnya. Pada perang tersebut terdapat ramai

yang tercedera akibat ribut kencang yang telah menghalang mereka untuk

mendarat. Hal ini menyebabkan mereka terpaksa meninggalkan tempat tersebut.

Walaupun angkatan Bugis cukup kuat dengan mempunyai sistem kubu yang mantap

dan sistematik untuk menghalang orang Minangkabau menguasai Riau, namun

orang Bugis tidak cukup bertenaga untuk memusnahkan kesemuanya. Yamtuan

Muda Riau I berusaha bersungguh-sungguh untuk menyelesaikan masalah besar

mahupun masalah remeh temeh. Sebagai contoh, Beliau telah mengirim sepucuk

surat kepada Daeng Matara iaitu Kapten Orang Makasar di Betawi pada 1725. Hal

ini disebabkan daya usaha untuk mencari harapan mendapatkan bantuan

ketenteraan secara aktif di luar tetapi malangnya tiada laporan dari hasil pengiriman

surat tersebut.[13]

Di samping itu, Daeng Marewah turut berusaha mengukuhkan kedudukan

orang Bugis

dalam politik. Daeng Marewah telah berfikir panjang setelah yakin bahawa Sultan

Sulaiman dan orang Bugis merasa terjamin dengan keselamatan Riau. Hal ini

disebabkan pasukan Bugis yang telah bersiap sedia dengan sistem perkubuan yang

di lengkapi denganparit-parit di sekelilingnya dan senjata yang lebih baik dan

bermutu tinggi. Antara tujuan Daeng Marewah menjalankan politik bugisnya ialah

untuk menjadikan dan memantapkan orang Bugis sebagai kelompok penting dalam

sistem pentadbiran Johor. DaengMarewah telah memutuskan dengan bertindak

menyelaraskan untuk kepentingan diri dan pengikutnya di samping kepentingan

kerajaan negeri Johor. Demi melaksanakan penyelarasan tersebut, Beliautelah

menyerahkan kawasan Bugis yang lain kepada To Passarai, iaitu yang telah menjadi

pemimpin orang Bugis di Linggi kepada Daeng Matekko iaitu seorang putera raja

dari Wao yang telah memerintah Selangor[14]. Selain itu, Daeng Marewah turut

bertindak menghalang orang Bugis dari berpindah ke Tanjung Keling, Melaka serta

memujuk mereka daripada meninggalkan ladang dan kebun yang sudah di

usahakan dengan tanaman pertanian.

Pada 4 Oktober 1722, satu persetiaan dengan bersumpah bersaksikan Al-

Quran telah diadakan antara pihak orang Bugis di Riau yang diketuai Yamtuan Muda

Daeng Marewah dengan pihak orang Melayu yang diketuai oleh Sultan Sulaiman.

Persetiaan tersebut dilakukan untuk mengakui bahawa kedua-dua belah pihak

adalah bersaudara dan akan bantu membantu antara satu sama lain dan syarat-

syarat dalam persetiaan tersebut telah dipersetujui dan diperakui oleh kedua-dua

belah pihak. Persetiaan tersebut di kenali sebagai Persetiaan Marhum Sungai Baru.

Pada tahun 1728, Daeng Marewah telah berangkat ke Selangor dan

membawa pasukan Bugisnya bagi membantu Raja Inu menentang Raja Muda Perak

yang bersemanyan di Geronggong. Namun begitu serangan orang Bugis tidak dapat

mematahkan serangan Sultan Perak dan akhirnya Yamtuan Muda Daeng Marewah

telah berundur ke Riau.

Semasa Daeng Marewah menjalankan tugas melawat daerah takluk jajahan

Johor Riau di sebelah Pantai Timur Sumatera, tiba-tiba Daeng Marewah

telah mangkat dalam pelayaran. Jenazah beliau dibawa pulang ke Riau dan

dimakamkan di Sungai Baru lalu disebut sebagai ‘Marhum Sungai Baru’ pada 7

Ogos 1728[15].

DAENG CHELAK (1728-1745)

Oleh: Noor Zarina bte Hamzah A127490

Daeng Chelak lebih mudah di kenali sebagai Daeng Pali di kawasan sebelah Johor

dan Riau. Daeng Pali telah berkahwin dengan anak Sultan Abdul Jalil Raja Melayu

(Johor) iaitu Tengku Mandak. Setelah Yang Di-Pertuan Muda Daeng Chelak menjadi

Raja Muda, Tengku Mandak diberi gelaran Tengku Puan. Hasil perkahwinan

tersebut, Daeng Chelak telah dikurniakan cahaya mata seramai 2 orang anak iaitu

Tengku Putih dan Tengku Hitam. Tengku Putih telah berkahwin dengan Marhum

Abdul Jalil Raja di Baruh, Putera Marhum Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah Al-

Marhum. Mereka telah dikurniakan 2 orang putera yang di namakan Tengku Ahmad

dan Tengku Mahmud. Selain itu, Daeng Chelak juga berkahwin dengan seorang lagi

perempuan yang tidak diketahui namanya dan melahirkan dua orang putera iaitu

Raja Lumu dan Raja Haji. Sebagai maklumat, Raja Lumu merupakan Sultan

pertama Selangor yang memakai gelaran Sultan Salehuddin.

Pada tahun 1729, Daeng Chelak telah membawa pasukan Bugis menyerang

dan mengalahkan seorang Bugis yang bernama Daeng Matkah yang telah membuat

kacau di Selangor. Setelah diserang oleh Daeng Chelak, Daeng Matkah telah lari ke

Siak dan menyebelahi Raja Kecil. Raja Kechil pula dengan segera telah membawa

Daeng Matkah meminta maaf dengan Daeng Chelak.

Semasa pentadbiran Yamtuan Muda Riau II, Raja Kecil sekali lagi telah

berusaha untuk menawan semula kerajaan Johor. Namun, serangan beliau

nampaknya gagal. Akibat usia yang tua, kepimpinan Siak kemudiannya diganti pula

oleh anak Raja Kecil, Raja Alam. Serupa dengan ayahanda Baginda, Raja Alam

turut membuat serangan terhadap Johor pada 1150 tahun hijrah tetapi ternyata sia-

sia. Pada tahun 1745, Raja Kecil telah mangkat dan pemerintahan Baginda telah

diteruskan oleh Raja Buang yang menggunakan gelaran Sultan Muhammad.

Semasa pemerintahan Sultan Muhammad, peperangan antara Riau dan Siak tidak

lagi berlaku dan keadaan ini menjadikan pemerintahan Sultan Sulaiman dapat

dilaksanakan sebaiknya. Baginda bersemayam di Riau dan politik pada ketika itu

dilaksanakan oleh anak-anak Bugis. Kesannya, semakin hari, penduduk Riau

semakin bertambah dan makmur sentosa.

Ketika pentadbiran Yamtuan Muda Riau II ini juga, pentadbiran kerajaan

Johor dilihat kemas kerana tidak lagi berlaku peperangan seperti yang terjadi

semasa zaman Raja Kecilmemerintah Siak. Riau telah menjadi sebuah pusat

perdagangan yang dikunjungi oleh pedagang luar. Antara pedagang yang terlibat di

kawasan Riau ialah pedagang dari China, Jawa, Benggala dan Siam. Manakala,

barang dagangan yang popular dibawa oleh pedagang pada ketika itu ialah candu,

beras, kain dan lain-lain. Daripada aktiviti perdagangan tersebut, Sultan Sulaiman

dan Yamtuan Muda Riau II menerima hasil yang banyak daripada cukai-cukai keluar

masuk yang dikenakan. Hasil-hasil yang diperoleh ini telah digunakan oleh Sultan

Sulaiman dan Yamtuan Muda Riau II melengkapkan kelengkapan untuk mengawal

negeri dan kerajaannya.

Tidak cukup dengan itu, pentadbiran Yamtuan Muda Riau II juga dapat dilihat

daripada sumbangan beliau memperkenalkan tanaman baru dalam kerajaan Johor.

Tanaman yang diperkenalkan oleh beliau ialah tanaman gambir dan kuli-kulinya

diambil masuk daripada Negara China[16]. Yamtuan Muda Riau turut memajukan

dan memakmurkan Riau melalui perniagaan. Peniaga dan pedagang datang

dari Benggala, Tanah Jawa, Siam, China dan dari Tanah Bugis (Sulawesi). Pada

masa itu ladang-ladang gambir telah di teroka. Ladang tersebut di buka oleh

seorang bugis yang bernama Penggawa Tarum dan seorang Melayu yang namanya

Kepala Chedun atas dorongan Yamtuan Muda. Benih gambir dibawa dari Sumatera.

Setelah Yamtuan Muda Riau II memakmurkan Riau, beliau memajmukkan pelbagai

kaum. Orang alim agama digalakkkan mengajar agama Islam di masjid dan surau-

surau. Orang China pula digalakkan datang ke Riau dan bekerja di ladang orang

Melayu dan Bugis.

Apa yang menarik tentang pentadbiran Politik Daeng Chelak ialah kerajaan

berkekalan menjadi Raja Muda sehingga anak cucu dan berterusan. Sebagai contoh

anak Daeng Chelak, Tengku Putih telah berkahwin dengan Marhum Abdul Jalil Raja

di Baruh, putera Marhum Sultan Sulaimann Badrul Alam Syah Al Marhum dan

dikurniakan cahaya mata iaitu Tengku Ahmad dan Tengku Mahmud. Namun begitu

Tengku Ahmad telah mangkat sewaktu masih kecil setelah dilantik menjadi raja oleh

Daeng Kemboja. Selepas itu Tengku Mahmud mengantikan abangnya dan bergelar

sultan Mahmud Syah Al- Marhum. Setelah Tengku Mahmud mangkat. puteranya

telah menggantikan takhtanya iaitu Tengku Husin menjadi sultan di Singapura.

manakala Tengku Jumaat menjadi Sultan Abdul Rahman Marhum Bukit Cengkih.

Daeng Chelak bertanggungjawab membawa angkatan Perang ke Mempawoh

(di Kalimantan ) kerana menolong abangnya Daeng Menambun yang telah menjadi

raja dan berperang melawan seorang Raja di hulu Mempawoh. Pada 1735, Raja

Kechil telah menyerang Daeng Chelak yang telah berkubu di Pulau Penyengat. Oleh

sebab kelengkapan perang dan kubu pertahanan di Riau telah diperkukuhkan maka

Raja Kechil telah kalah dan berundur ke Siak dengan perasaan malu. Pada 1737,

Daeng Chelak telah memimpin angkatan perang Riau melawan serangan Raja Alam

Yamtuan Muda Siak. Beliau telah di bantu Daeng Matekko serta Raja Mas. Dengan

membawa angkatan tentera Siak sebanyak 62 buah perahu yang mahu menyerang

Riau. Selain itu turut membantu Daeng Chelak ialah Daeng Kemboja iaitu anak

Daeng Perani, Kelana Che’ Unok dan Raja Said Putera Daeng Marewah. Akhirnya

Daeng Chelak menang dan Raja Alam Daeng Matteko dan Raja Mas undur balik ke

Siak.

Pada tahun 1742, Yamtuan Muda Daeng Chelak datang ke Selangor dan

membawa orang- orang Bugis untuk menyerang Perak semasa zaman

pemerintahan Sultan Muzaffar Shah iaitu Sultan Perak ke-13. Raja Abdul Jalil turut

di gelar Raja Di Baroh, Putera Sultan Sulaiman yang dipercayai turut serta dalam

pasukan orang-orang Bugis yang datang menyerang Perak. Serangan orang bugis

ternyata menyebelahi Yang Dipertuan Muda (Raja Perak). Raja Bisnu yang

bersemanyan di pulau Tiga yang berselisih dengan abangnya Sultan Muzaffar Shah.

Pada tahun 1745 setelah 7 tahun menjadi Yamtuan Muda Riau, pada 15 mei

1745, Daeng Chelak telah mangkat di Riau dan di gelar Marhum mangkat di Kota.

Beliau meninggalkan dua orang putera iaitu Raja Lumu di Selangor, Raja Haji di

Riau, dan 3 orang puteri iaitu Tengku Puteh, Tengku hitam, Raja Aminah dan Raja

Halimah. Namun ahli sejarah Bugis menaruh syak bahawa kemangkatan Daeng

Chelak disebabkan terkena racun hasil rancangan Tun Dalam kerana melihat

telatah Tun Dalam yang tidak menggemari orang Bugis memegang kuasa

berlebihan di Riau tetapi bukti tidak di perolehi uantuk mengesahkannya. Semenjak

ituTun Dalam menjadi ketua bagi orang-orang Melayu dalam mengurangkan kuasa

Bugis di Riau. Tambahan pula, Bendahara Pahang dan Terengganu telah

menyebelahi Tun Dalam. Selepas itu, Tun Dalam lebih kerap tinggal di Riau

berbanding tinggal di Terengganu keran sibuk dalam urusan pergolakan politik

dalam raja-raja Bugis manakala pemerintahan di Terengganu di ambil alih oleh

orang-orang besar di bawah pimpinan Bendahara Tun Hussain.