Per Nje Administrim Me Te Mire Te Tatimeve

7/28/2019 Per Nje Administrim Me Te Mire Te Tatimeve

1/51


2/51

Pr nj administrim m t mir t Tatimeve

2


3/51

Pr nj Administrim m t mir t Tatimeve Faqe

Hyrje. 11. Kapitulli I Mbledhja e t Ardhurave7

1.1. Struktura e mbledhjes s t ardhurave7

1.2. Organigrama e DPT...81.2 Raporti I Menaxhimit I FMN.10

2. Kapitulli II Evazioni Tatimor..132.1. sht evazioni tatimor13

2.1.1 Ndryshimi midis evazionit dhe shmangies..142.1.2. Drejtoria e Investigimit dhe pjest prbrse t saj14

3. Kapitulli III Legjislacioni Tatimor163.1. Legjislacioni I dublikuar dhe me kontradikta.16

3.1.1. Problemet q sjell dublikimi..173.2. TVSH-Biznes I Vogel dhe I Mesem...18

3.2.1. Sistemi actual I TVSH...19

3.2.2. Ndarja midis biznesit t madhe dhe atij t vogl...213.2.3. Sistemi I kasave rregjistruese25

4. Kapitulli IV Personeli I Administrats Tatimore254.1. Personeli.27

5. Kapitulli V Teknologjia e Informacionit..295.1. Vshtirsit e prdorimit t SIT.29

6. Kapitulli VI Korrupsioni....306.1. Sektori I Investigimit t Brendshm..306.2. Drejtoria e Kontrollit t Brendshm..31

7. Kapitulli VII Shrbimi dhe Edukimi I Tatimpaguesve..327.1. Problemet e biznesit prball administrates..33

7.1.1. Prdorimi I faqes elektronike...337.1.2. Kuptimi I legjislacionit....347.1.3. Prshtatja me teknologjin...35

7.2. Shrbimi tatimpaguesve367.2.1. Kapacitetet administrative te proesit..36

7.3. Edukimi I tatimpaguesve...397.3.1. Karta e tatimpaguesve..417.3.2. sht OMBUDSMAN437.3.3. sht E-government...43

Konkluzione...45

Bibliografia..48


4/51


N kt bot asgj nuk sht e sigurt, prve vdekjes dhe taksave.

Benjamin Franklin

Hyrje

Pse kemi tatime?

Prgjigja e thjesht,derisa dikush t dali me ndonj ide m t mir,sht q tatimet jan mjeti i

vetm praktik i krijimit t t ardhurave pr t financuar shpenzimet e Qeveris n mallra dhe

shrbime q ne t gjith krkojm. Megjithat t vendossh nj sistem efient dhe t ndershm

tatimor sht shum larg t qnit e thjesht,veanrisht pr vende si i yni q duan t integrohen

n ekonomin botrore. Sistemi ideal do t ishte ai q do t mblidhte t ardhurat q duhen pa

dekurajuar biznesin dhe pa devijuar shum nga sistemet tatimore t vendeve t tjera. Dizenjimi i

nj sistemi t till tatimor ka qn dhe do t jet gjithnj subjekt i nj debati t konsiderueshm.

E thn m thjesht,shumica e individve do t donin t shihnin uljen e taksave e tatimeve.

Kjo shtje sht sa e rndsishme aq dhe e vshtir. Rndsia e tyre sht e lidhur me faktin q

sa m efiente dhe efikase t jet administrata tatimore aq m shum t ardhura e me kosto m tult mblidhen duke i siguruar qytetarve m shum mallra e shrbime publike t vna n

dispozicion t tyre nga shteti. Vshtirsia sht e lidhur me faktin q administrata tatimore sht

e re,punonjsit e saj jan t pakualifikuar pr t absorbuar proedurat e reja,t paqndrueshm

dhe shpesh t korruptuar,evazioni sht gjithmon nj hap para,IT nuk mbshtet si duhet

administrimin,dhe shrbimi ndaj tatimpaguesve nuk sht ai i krkuari.

far sht sistemi tatimor?

Sistemi tatimor mund t krahasohet me nj veshje q ka nj model t caktuar,por q duhet t jet

e qepur sipas trupit t atij q e vesh. Pra,sistemi tatimor sht rezultat i nj shtreszimi t

prvitshm q vjen si pasoj e evoluimit t kushteve politike,ekonomike e sociale q sjellin

mnjanimin e procedurave t vjetra nprmjet futjes s metodave t reja ose prmirsimit t atyre

4


5/51


ekzistuese. Mund t themi q nuk ekziston nj sistemi optimal tatimor pr t gjitha vendet dhe t

gjitha koht,sepse sistemi tatimor duhet ti prshtatet kushteve ekonomike dhe mjedisit n t cilin

operon duke synuar arritjen e objektivave kryesore t tij.

Pak njerz jan t shqetsuar rreth faktit se sa mir administrohet sistemi tatimor-deri n astinq ato kan t bjn me kt sistem.

Llojet kryesore t tatimeve dhe taksave.

Tatimet dhe taksat ndahen n qndrore(nacionale) dhe vendore.

Tatime dhe taksa nacionale jan:

a- Tatim mbi Vlern e Shtuar,

b- Tatim mbi t Ardhurat,

c- Akcizat,

d- Taksat Kombtare,

e- T ardhurat nga Lojrat e Fatit.

Tatime dhe Taksat Vendore jan:

a- Taksa lokale mbi Tatimpaguesit e Vegjl,

b. Taksat dhe Tarifat Vendore.

Historik i shkurtr i sistemit tatimor n Shqipri.

Sistemi Tatimor modern i ka fillimet e tij n vitet e para t shekullit t kaluar,pra pas viteve 90.

Por,historikisht,fillimet njihen shum m hert,q n epokn e hert parailire. Pra q n fillimet e

civilizimit njerzor dhe t lindjes s prons private.

E gjith kjo periudh mund t ndahet n disa etapa,si m posht:

a- Etapa e I,q i ka fillimet nga shekulli i XVII e deri n krijimin e shtetit shqiptar.

5


6/51


N kt periudh kan ekzistuar tatime t tilla si:tatime mbi prdorim e toks bujqsore,tatim

mbi t ardhurat personale,pijet alkoolike,kafen etj. N fillim,tatimi mbi t ardhurat personale

ishte i njjt pr t gjith. Por m von duke par q t ardhurat ndryshonin,u be nj ndarje e t

ardhurave n klasa. Gjithashtu gjat ksaj periudhe u krijua dhe projektligji i par pr tatimfitimin.

b- Etapa e II,prfshin periudhn 1928-1938,prkon me krijimin e Mbretris Shqiptare.

Gjat ksaj etape sistemi fiskal ndahej n tre grupe t mdha:tatimet direkte,tatimet e trthorta

dhe taksat shtetrore.

c- Etapa e III,i prket periudhs 1944-1990. sht etapa e mos ekzistencs s nj sistemi tatimor

t njohur ligjrisht. N kt periudh shteti komunist shpalli mos ekzistencn e prons private

apo e tregtis s lir dhe gjithcka ishte e shtetit. Duhet thn q gjat ksaj epoke u zbatua n

mnyr t cunguar sistemi tatimor,por nuk u zhduk plotsisht. Ndrmarrjet

shtetrore,kooperativat bujqsore si dhe qytetart e derdhnin pjesn m t madhe t t ardhurave

t tyre nga puna ose nga paga n buxhetin e shtetit.

d- Etapa e IV,prfshin fillimin e viteve 90 dhe vitet pasardhse.

Tanim ekziston nj form e institucionalizuar e sistemit tatimor. Ai pson ndryshime t

vazhdueshme duke shkuar drejt nj sistemi bashkohor e t modernizuar.

Prmbajtja

Kjo tem synon t paraqes nj analiz dhe disa mundsi pr prmirsimin e administrimit e

mbledhjes s tatimeve,nprmjet implementimit dhe prmirsimit t proedurave t duhura

tatimore dhe menaxhimit m t mir t organeve tatimore.

Nga analiza t ndryshme q i bhen sistemit tatimor shqiptar ekzistojn disa pyetje q krkojn

prgjigje si:

1. A manaxhohet sa dhe si duhet administrata tatimore?

2. A zbatohet drejt parimi Pr nj shoqri ku t gjith paguajn detyrimet e tyre?

6


7/51


3. A sht i aft personeli i administrats ti shrbej asaj dhe tatimpaguesve?

4. A sht teknologjia e informacionit n shrbim t administrimit?

5. A sht administrata tatimore n shrbim t tatimpaguesve?

N vijim synohet ti jepet prgjigje pyetjeve t ngritura m sipr,nprmjet trajtimit t disa

shtjeve problematike si:

1. Si manaxhohet Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve dhe Degt e saj

Nse do t pyesnit Drejtorin e Prgjithshm ose drejtuesit e tjer t degve se sa t ardhura u

mblodhn sot,do t mund t merrnit nj prgjigje ekzakte n shifra. Por nse do t pyesnit se sa

biznese t reja u regjistruan sot,sa tatimpagues nga ato t regjistruarit kan paguar dhe sa jo,farkan zbuluar kontrollet tatimore,cilat jan skemat e evazionit,sa inspektor t korruptuar jan

dedektuar,sa nga tatimpaguesit jan ndihmuar t paguajn detyrimin e duhur,sa buletin

shpjegues jan shkruar,ju nuk do t mund t merrnit prgjigje t sakt. Prcaktimi i treguesve t

till dhe orientimi drejt manaxhimit mbi kto tregues do t ndryshonte konceptin e drejtimit dhe

do siguronte q secili sht n vendin e tij dhe po kryen funksionet,t cilat ojn automatikisht n

grumbullime m t mdha t ardhurash.

2. Evazioni sht grryes i bazs tatimore dhe pr pasoj dhe i t ardhurave. shtja eevazionit sht n thelb nj problem ligjor me aspekte ekonomike. Ky problem sht mjaft

shqetsues n Shqipri. Sa m i madh evazioni aq m shum duhet t ngrihen prqindjet e

tatimeve,q t kompensohen t ardhurat q duhen mbledhur. Tatimpaguesit e ndershm pr

pasoj duhet t paguajn prqindje m t larta tatimore. Ka gjithmon kosto dhe prfitime q

shoqrojn evazionin. Prfitimet pr tatimpaguesit jan m pak tatime t paguara ndrsa kostot

jan t lidhura me penalitetet. Prandaj pr t ulur evazionin propozohet rritja e probabilitetit pr

ta zbuluar dhe nga ana tjetr rritja e penaliteteve ndaj tatimpaguesve q jan zbuluar. Prania e tre

komponentve si:Hetimi,Informacioni dhe Njsia e Ekonomis Informale(si propozon dhe nj

raport i BE pr organet tatimore), kompleton aktivitetet e masave shtrnguese duke u plotsuar

kjo dhe me rishikimin e neneve t Kodit t Proedurave Penale pr shkeljet n fushn e

7


8/51


tatimeve(aktualisht jan vetm tre nene t prgjithshme dhe me kushtin e marrjes s masave

administrative).

3.Legjislacioni sht nj nga fushat e debatuara

Sistemi i tanishm ligjor tatimor prmban kontradikta,mosprputhje dhe hapsira brenda vetes

dhe prkundrejt ligjeve t tjera q nevojiten t adresohen. Mungesa e qartsis i krijon

mundsin inspektorve tatimore q t interpretojn ligjin sipas dshirs,duke i hapur rrugn

korrupsionit t mundshm dhe nga ana tjetr bhet penges serioze pr investitort dhe

tatimpaguesit e tjer. Ky material propozon rishikimin e legjislacionit ekzistues pr t

identifikuar kontradiktat dhe parregullsit dhe harmonizimin e legjislacionit me ligjet e tjera t

shtetit dhe t EU. N nj nndarje t veant sht trajtuar problemi i Biznesit t Vogl,i cili

meriton nj vmendje t veant n trajtimet tatimore q lidhen me veansit q karakterizon

bizneset e ktyre prmasave.

4.Suksesi i Drejtoris s Prgjithshme t Tatimeve (DPT) n prmbushjen e detyrs s saj

ndaj shtetit,e cila konsiston n mbledhjen e tatimeve pr t cilat tatimpaguesit detyrohen ti

paguajn n baz t ligjit,sht n varsi t aftsive,ekspertizs dhe motivimit t personelit

t saj pr t kryer nj pun efektive

N mnyr q t arrihet ky objektiv,sht e nevojshme q DPT t punsoj njerzit m tprshtatshm pr detyrat e saj dhe ti siguroj atyre trajnimin e nevojshm. Sidoqoft,m tepr se

kjo,ato do t duhet t stimulohen dhe t motivohen duke ju krijuar kushte t drejta dhe t

barabarta punsimi,ku secilit ti llogariten qart veprimet dhe arritjet e tij. Atyre q realizojn

mir detyrat,duhet tu njihet kjo gj dhe t shprblehen n mnyrn e duhur. Ngjashmrisht,pritet

q ato q nuk do t`i realizojn detyrat me efektivitet dhe do t jen t korruptuar do t trajtohen

n prputhje. Pr t arritur kt duhet t vihen n pun sisteme t qarta dhe t rregullta q

kuptohen dhe pranohen prgjithsisht si t drejta dhe t arsyeshme dhe q zbatohen dhe

vrojtohen n mnyr t vazhdueshme.

5.Teknologjia e Informacionit(TI) duhet t jet ndihmsja m besnike e administrats

tatimore

8


9/51


Nprmjet ktij funksioni bhet e mundur arritja e nj kontrolli plotsisht t integruar t

tatimpaguesve dhe pagesave e deklarimeve q ato bjn pr t gjitha tatimet q menaxhohen nga

DPT-ja. Ky sht funksioni q duhet t ndjek krkesat e stafit teknik t administrats tatimore

pr manaxhim dhe tì prgjigjet me raporte t detajuara pr far ndodh me tatimpaguesit dhepagesat e tyre.

TI dhe pse sht mbshtetur me nj projekt t financuar nga Komisioni Evropian(CARDS)

duhet ti prgjigjet akoma m mir zhvillimeve t krkuara. M e mira do t ishte dhnia e

funksioneve t IT nj kompanie private pr manaxhim(Itali),si dhe domosdoshmrin e lidhjes

on-line t zyrave tatimore.

6.Korrupsioni sht nj krcnim serioz pr t gjitha regjimet politike

Ato q thuhen kundr korrupsionit duhen shoqruar me reforma t dukshme strukturore. Hetimi i

inspektorvedhe proedurave korruptive mund t bhet nprmjet nj njsie t veant q do t

mbulonte t gjitha funksionet posht Drejtorit t Prgjithshm. M pas konkluzionet mund t

publikohen.

7.Shrbimi dhe edukimi i tatimpaguesve konsiderohet si nj nga elsat e rndsishm t

suksesit n fushn e mbledhjes s tatimeve

Kto funksione duhet tì paraprin dhe tì prgjigjen shqetsimeve t tatimpaguesve n mnyr

q t minimizojn keqkuptimin ndrmjet tatimpaguesit dhe organeve tatimore,t inkurajojn

prmbushjen vullnetare t detyrimeve tatimore,dhe t maksimizojn efiencn e t ardhurave. E

rndsishme sht funksionimi i drejt i forumit kshillimor (Komiteti Konsultativ) t

tatimpaguesve t mdhenj,n mnyr q kta tatimpagues t kuptojn se si administrohen

tatimet. Githashtu do t ishte e rndsishme t hartohej n nj dokument m vete Karts s t

Drejtave t Tatimpaguesve (t mdhenj dhe t vegjl).

Po kaq i rndsishm n kt fush do t ishte funksionimi si duhet i institucionit t

Ombudsman pr tatimpaguesit,si nj arbitr ndrmjet Drejtoris s Tatimeve dhe

tatimpaguesve.

9


10/51


Shrbimet elektronike qeveritare ose si quhen tashm E-Government do ishin nj mnyr e

shpejt dhe e sakt komunikimi ndrmjet publikut dhe institucioneve shtetrore,duke ndihmuar

kshtu tatimpaguesit t shrbeheshin m shpejt dhe m mir. Dhe organet shtetrore t

lehtsoheshin nga bara e teprt administrative pr tu fokusuar n pun m cilsore si kontrolli itatimpaguesve etj.

Kapitulli I. Mbledhja e t Ardhurave

1.1. Struktura e t ardhurave

Struktura e t ardhurave tatimore e Shqipris sht e till q tre tatime madhore sigurojn

afrsisht 65% t t ardhurave tatimore totale pr Pushtetin Qndror.

Po t shikojm statistikat:T regjistruar n TVSH pr 2009 jan afrsisht 17 000 nga kto

deklarojn vetm 83% (dmth 27% t tjer nuk deklarojn fare). Nga deklaruesit vetm 23%

paguajn,ndrsa 56% jan deklarata me tepric kreditore dhe 21% jan pa aktivitet.

N 2010 raporti ndryshon pak por megjthat numri i tatimpaguesve t mdhenj(mbi 5) sht m

i ult sesa numri i tatimpaguesve t biznesit t vogl(nn 5 mil). Totali sht afrsisht 70 000,ngat cilt afrsisht 36 000 n biznes t madh. Kjo tregon pr nj baz t ngushtuar t

tatimpaguesve t TVSH,q do t thot q ato q paguajn TVSH kontribuojn n prfitimet e

atyre q nuk paguajn. Nga ana tjetr,dim q TVSH sht nj tatim mbi konsumin dmth q

tatimpaguesit e vrtet jan konsumatort. Ndrsa ato t regjistruar n TVSH vetm mbledhin

TVSH nga konsumatort dhe e derdhin at n shtet.

(n 2009)Nse vetm 20% e atyre t regjistruar n TVSH paguajn kjo nuk do t thot q

konsumatort nuk kan paguar TVSH n blerjen e mallrave dhe shrbimeve,por do t thot q

kjo TVSH sht paguar si pjes e mimit t blerjes por nuk sht derdhur n shtet nga t

regjistruarit n TVSH por ka shkuar n xhepat e tyre. T rezultosh me tepric kreditore do t

thot t shessh m lir se blen dhe kjo mund t ndodh vetm n fillimet e para t aktivitetit ose

10


11/51


n fillim t investimeve dhe smund t jet veori e prgjithshme pr 56% t tatimpaguesve,aq

m shum po t shikohet se kto shifra qndrojn t tilla q nga ditt e para t funksionimit t

TVSH.

Nj pyetje q lind normalisht do t ishte:Cili ka qn reagimi i Drejtoris s Tatimeve? Ajo sht

prgjegjse pr administrimin e ktij tatimi,q siguron shumicn e t ardhurave tatimore dhe me

t cilin lidhet direkt dhe Tatimi mbi Fitimin. M sipr sht analizuar rasti i TVSH-s,por

prgjigja nuk do kishte ndryshuar edhe sikur t ishin marr tregues t tjer t administrimit t

tatimeve. Historia e menaxhimit t DPT flet q menaxhimi bhet prkundrejt planit t t

ardhurave dhe jo kundrejt treguesve t tjer domethns si:numri i t regjistruarve, numri i atyre

q paguajn etj. Prdorimi ekskluziv i targeteve t t ardhurave si indikator i performancs s

DPT prmban rrezikun e fshehjes s dobsive n zona shum t rndsishme t operacioneve tDPT,q nse prmirsohen mund t ojn n nj performanc shum m t lart t t gjitha t

ardhurave tatimore. Pra,pr DPT e rndsishme sht se sa t ardhura mbledh nga TVSH-ja,sa

nga TF-ja,sa nga TAP-i dhe sa nga Sigurimet Shoqrore,n mnyr t till q totali i tyre t

prputhet me planin e krkuar nga Ministria e Financave. Por kjo mnyr nuk sht e sakt dhe e

drejt,sepse jan treguesit e tjer t prmendur m lart q kan lidhje t drejtprdrejt me

mnyrn e organizimit t DPT-s q do t na onin n rezultate shum her m t mira.

1.2. Organigrama e Drejtoris s Prgjithshme t Tatimeve

11


12/51


12


13/51


Me kt mnyr menaxhimi n qoft se nj segment i DPT-s nuk do t funksionte si duhet,kjo

do t pasqyrohej direkt n mos realizimin e planit t t ardhurave. Pr tju shmangur problemeve

t tilla zakonisht manaxhohet me shifrn totale t t ardhurave,q sht n rritje. Por pyetja

qndron:a sht kjo shifr ajo q duhet t ishte apo mund t ishte edhe m e madhe nse dopunohej m mir n t gjitha funksionet dhe do kontrolloheshin performancat e do funksioni n

baz t disa treguesve pr tu arritur n form objektivash?

N qershor t 2005 FMN rekomandoi prgatitjen e nj raporti menaxhimi sipas treguesve

sasior t performancs pr operacionet kye t administrimit q krkonte prcaktimin e

treguesve pr secilin funksion.

1.3. Raportit t Manaxhimit t sygjeruar nga FMN.

Raport i Menaxhimit

Mbledhja e t ardhurave Deklarimi

Viti n vazhdim/viti paraardhs/(mujore dhe

vjetore )

1. sasia e mbledhur sipas tipit t tatimit

2. sasia e mbledhur n total3. ndryshimet n prqindje

Viti n vazhdim/viti paraardhs/(mujore dhe

vjetore)

1. nr i deklarimeve t marra pr do tip

tatimi

2. nr I mosdeklaruesve sipas llojit ttatimit

3. prqindja e mosdeklaruesve pr llojetatimi

4. ndryshimet n prqindje

Kontrolli Rimbursimi i TVSH

Viti n vazhdim/viti paraardhs/(mujore dhe Viti n vazhdim/viti paraardhs/(mujore dhe

13


14/51


vjetore)

1. nr i kontrolleve pr do segmenttatimpaguesish(t mdhenj/mesatar/t

vegjl)

2. nr i kontrolleve q prfundojne me

rivlersim pr segmente tatimpaguesish

3. t ardhura shtes pr do segment

4. inputi i burimeve njerzore-muajinspektor- pr do segment

tatimpaguesish.

5. vlera e t ardhurave t identifikuara-

pr muaj inspektor pr do segment


vjetore)

1. nr i rimbursimeve t krkuara

2. vlera e krkesave t marra

3. nr i krkesave t aprovuara

4. vlera e rimbursimeve t aprovuara

5. nr i krkesave t refuzuara

6. vlera e rimbursimeve t refuzuara

7. vlera e rimbursimeve t paguara ose tkredituara

8. nr i krkesave t pazgjidhura>30 dit

9. vlera e krkesave t pazgjidhura>30

dit


Apelimet Mbledhja me Forc

1. Viti n vazhdim/viti paraardhs/

(mujore dhe2. vjetore)

3. nr i krkesave t apelimeve t marra

4. nr i apelimeve t finalizuara

5. nr i apelimeve t refuzuara

6. sasia e korrektuar (t ardhurat)

7. sasit e korrektuara(penalitetet )


1. Viti n vazhdim/viti paraardhs/(mujore

dhe2. vjetore)

3. vlera e tatimeve t papaguara sipasllojit

4. nr i tatipaguesve me borxhe

5. nr i letrave kujtes t lshuara

6. nr i urdhrave t lshuara pr bllokimin

e llogarive

7. nr i urdhrave t sekuestrove tlshuara

14


15/51


8. vlera e tatimeve t paguara si

rezulton nga mbledhja me forc


E rndsishme pr DPT sht q t krijoj nj kultur manaxhimi me tregues performance pr t

gjitha nivelet. N kt mnyr duhet t zhvillohen mjetet e brjes s raporteve pr prgatitjen e

informacionit t krkuar pr manaxhert. I nevojshm sht edhe prkufizimi i tipeve t

prshtatshme t treguesve q DPT do t prdor pr t monitoruar performancn e administrats

tatimore. Kta tregues t performancs do t ndihmojn administratn tatimore t prkufizoj

dhe t masi kryerjet e funksioneve prkundrejt objektivave. Me vendosjen e

objektivave,administrata tatimore do prcaktoj mnyrn pr t matur progresin prkundrejt

atyre objektivave. Treguesit e performancs do t ishin matsit e suksesit. Ato do t reflektonin

objektivat e administrats tatimore dhe do t jen sasiore(t matshm).

Vshtirsia qndron n prcaktimin e ktyre treguesve. Duhet pasur parasysh fakti q kur ka

shum faktor q duhet t maten,sht e nevojshme t zgjidhen disa nga treguesit m kritik. Kta

tregues do t masin performancn n zona q mund t prmirsohen n mnyr q administrata

tatimore t arrij qllimin e saj.

Kur t vlersohet performanca,DPT do t vlersoj si t rndsishm krahasimin e treguesve

individuale t Degve t Tatimeve dhe prdorimin e rezultatit t ktij krahasimi pr t vendosur

standarte pr performancn,me qllim q t inkurajoj konkurencn dhe t prcaktoj nevojat pr

burime njerzore ndrmjet degve t tatimeve.

N konkluzion do mund t menaxhohej m mir administrimi sikur :

1. T manaxhohet me tregues sasior performance dhe IT t prodhoj t dhna e raporte sipaskrkess s prdoruesve. M pas mund t vendosen objektiva sasiore pr do tregues dhe

pr do deg tatimesh.

2. sht e domosdoshme t reduktohet niveli i mosdeklaruesve t TVSH.

15


16/51


3. E nj rndsie t veant sht rritja e numrit t paguesve t TVSH.

4. Gjithashtu t rritet dhe numri i t rregjistruarve n TVSH.

5. Nj prmirsim tjetr i rndsishm do ishte edhe rritja e shums s borxheve tmbledhura n vit.

Secili nga kta tregues m vete i prmirsuar do t onte n rritjen e shums totale t t

ardhurave tatimore. Faktor i cili ndikon pozitivisht n buxhetin e shtetit.

Kapitulli II. Evazioni Tatimor

2.1. sht evazioni

Fakti q 23% e tatimpaguesve t regjistruar n TVSH paguajn dhe kontribuojn n 100% t t

ardhurave t TVSH t mbledhur,dhe brenda tyre 5-10% paguajn 70-80% t TVSH s mbledhur

dhe pjesa tjetr jan me tepric kreditore,tregon pr prani t evazionit n rradht e tatimpaguesve

t mdhenj. Nga ana tjetr fakti q 51 000 tatimpagues t vegjl japin vetm 3 miliard lek

gjithashtu fakton pranin e evazionit. Ka nj sr biznesesh q nndeklarojn xhiron dhe pr kt

fakt jan t regjistruar n Biznes t Vogl,ndrkoh q duhet t ishin n Biznes t Madh osepaguajn pak TVSH dhe Tatim Fitim.

Ka raste q tatimpaguesit regjistrohen n TVSH dhe qndrojn aty pr pak koh, krkojn dhe

marrin rimbursim dhe pastaj nuk deklarojn m (kjo mund t jet dhe arsyeja kryesore e shifrs

prej 27% t mos deklaruesve t TVSH si m lart prmendur). Ekonomia shum e madhe

informale e Shqipris dhe nj kultur e fort e paras n dor (cash) kontribuojn m tej pr

nivele t ulta t zbatimit tatimor nga tatimpaguesi dhe evazion t prhapur gjrsisht.

2.1.1. Ndryshimi midis Evazionit dhe Shmangies Tatimore

sht rasti ktu t bjm dhe dallimin ndrmjet evazionit tatimor dhe shmangieve tatimore. E

para,sht mospajtim me detyrimet tatimore nprmjet mospagimit t tyre. Ndrkoh q e

16


17/51


dyta,sht nj prirje pr t shfrytzuar boshllqet e ligjit pr t paguar m pak tatime. Evazioni

tatimor sht jo ligjor ndrkoh q shmangiet nuk jan t tilla edhe pse jan humbje pr

shoqrin.

2.1.2. Drejtoria e Investigimit dhe pjest prbrse t saj

Investigimi n prgjithsi sht nj hap pas skemave t evazionit. Si analizohet dhe n raportin

e CAM-A t Qershorit 2005 Kapacitetet e Drejtoris s Tatimeve n zbatimin e ligjit/masat

shtrnguese,investigimi identifikohet me kryqzimin e faturave tatimore t TVSH t bra

nprmjet nj programi t thjesht nga nj njsi e vendosur pran zyrave t Tatimpaguesve t

Mdhenj dhe n mnyr manuale nga degt e tatimeve q bjn kryqezimin e t dhnave t

dogans,dhe s fundi dhe nga investigimi i mimeve nprmjet nj njsie n DPT. Prgjithsisht

ky proes konsumon koh pr t arritur n mbledhjen e nj sasie t vogl parash. T dhnat e

marra jan pas n koh dhe nga ana tjetr proesi shoqrohet me shpenzime administrative nga

DPT(prodhohen fatura t TVSH n mnyr t prqndruar nga DPT,q i detyron tatimpaguesit ti

blej) si dhe me barr administrative pr tatimpaguesit (i krkohet t deklarojn elektronikisht

librat e shitjes dhe blerjes do muaj me an t adress elektronike t vn n dispozicion,e cila n

t shumtn e rasteve shfaq probleme,si dhe sigurisht t blejn faturat e librat edhe nse prdorin

sistem elektronik t mbajtjes s llogarive).

Ajo q mund t ndryshonte situatn mund t ishte sygjerimi q Drejtoria e Investigimit t

Tatimpaguesve t ristrukturohet n mnyr t till q t`i prgjigjet m shpejt rrezikut t krimit

tatimor. Nse do t zbulohet nj mashtrim i br ose potencial duhet t ekzistoj nj sistem n

kt drejtori pr raportimin e rasteve. Duhet pra t regjistrohen,investigohen dhe raportohen

rastet e evazionit tatimor. Aktivitetet e ksaj Drejtorie nuk do ishin t prmbledhura n caktimin

e mimeve t referencs si jan sot,por mund t grupohen sipas funksioneve t prgjithshme

administrative t masave shtrnguese q funksionojn t tilla n shumicn e vendeve t tjera. T

grupuara sipas funksioneve do t mund t ishin:

Hetimi- q prgjithsisht ka detyrn e grumbullimit dhe prpunimit t informacionit pr rastet e

mashtrimeve tatimore dhe prcjelljen e tyre pran Prokuroris. Ai duhet t jet prgjegjs pr t

17


18/51


gjitha aspektet e zbulimit t nj rasti mashtrimi,i cili prmban:mbledhjen e

provave,dshmive,ekzaminimin e dokumentave,llogaritjen e tatimit t papaguar dhe raportimin e

tyre n Prokurori.

T dhnat Informative/Informacioni- ky sektor duhet t kultivoj,t mbledh dhe t marr

informacion nga nj seri burimesh rreth mospajtimit me tatimet dhe pastaj t regjistroj dhe

analizoj informacionin dhe tja referoj instancave t duhura pr veprim.

Njsia e Ekonomis Informale- duhet t fokusohet n identifikimin,regjistrimin dhe raportimin

e atyre individve ose bizneseve q kan zgjedhur t mos informojn autoritetet tatimore rreth

aktiviteteve t tyre(parukiere shtpi m shtpi,elektriist, hidraulik etj).

Pr t luftuar shmangiet duhet t mbushen boshllqet ligjore dhe eleminohen kontradiktat (sishpjegojm m posht). Ndrsa pr t siguruar pajtimin me sistemin tatimor sht i nevojshm

vendosja e nj mekanizmi administrativ i mbledhjes s tatimeve dhe i zbatimit t penaliteteve

prkundrejt atyre q shkelin rregullat. Kjo mund t prfshinte punsimin e personelit t duhur e

t kualifikuar pr hetimin e ktyre shtjeve,ngritjen e zyrave,pajisja e tyre me mjetet e

nevojshme etj. Nga ana tjetr kjo krkon dhe vendosjen e penaliteteve t qarta e n prputhje me

fajin,i cili grupohet n adminsitrative dhe penale.

Disa sygjerime q mund t bnim n kt pik do te ishin:

1. Drejtoria e Investigimit,e cila prfshin aktivitetet e masave shtrnguese si- Hetimin,T

Dhnat Informative dhe Njsin e Ekonomis Informale,t ristrukturohet. Ktu do t

ndikonte edhe rekrutimi i nj personeli t specializuar,dokumentimi i proedurave n

manuale pune dhe trajnimi i punonjsve.

2. E nevojshme sht edhe ridraftimi i Kodi-t Penal pr t pasqyruar dhe zhvillimet n

fushn e mashtrimeve tatimore. Por kjo sht nj detyr q i takon Ministris s

Drejtsis n bashkpunim me Ministrin e Financave.

3. E mira do t ishte t krkohej dhe bashkpunimi me projektet e EU n Shqipri dhe/ose

me firma kshilluese shqiptare n kt fush. Mirpo ky funksion sht sa i rndsishm

18


19/51


aq edhe i vshtir,dhe gjithashtu mungon trsisht tradita n kt fush tatimore(duke

pasur parasysh se kapacitetet e brendshme t organeve tatimore deri tani kan qn

plotsisht t pasuksesshm).

Pr bashkpunime t DPT me firma kshilluese mund t shikohet dhe t ndiqet modeli i

administrats tatimore angleze. Ku,shrbime t specializuara dhe q krkojn dedikim burimesh

njerzore ja besojn kt shoqrive t mdha kshilluese si PWC etj,kuptohet kundrejt

proedurave t rregullta tenderuese etj. Ky model nuk vlen vetm pr kt shtje por dhe pr t

tjera t rndsishme si analiza e barrs admnistrative dhe ulja e kostos s saj etj. Pas ksaj

qndron arsyetimi q stafi i administratave tatimore sht i angazhuar n plotsimin e detyrave t

prditshme,ndrsa reforma sht nj angazhim i madh q i pengon njerzit q t realizojn

detyrat e dits t domosdoshme pr t mbledhur t ardhurat.

Kapitulli III. Legjislacioni Tatimor

3.1. Legjislacioni i dublikuar dhe me kontradikta

Si dim Tatimet prcaktohen me ligje t veanta dhe administrimi i proedurave t tyre

prcaktohet n Ligjin pr Proedurat Tatimore. Ministri i Financave miraton Udhzime t ligjeve

bazuar n kompetencat q i japin kto ligje. Megjithse t titulluara Udhzime si Udhzimet e

tatimeve t ndryshme dhe ai i Procedurave,t dy aktet i shrbejn t njjtit qllim. Atij t

prcaktimit t t drejtave dhe prgjegjsive t mtejshme te tatimpaguesve. Drejtori i

Prgjithshm i Tatimeve (DP) boton m pas rregulla administrative q kan forcn e ligjit pr aq

koh sa nuk bien n kundrshtim me ligjin, n baz t kompetencave q i jep Ligji pr

Proedurat Tatimore. Sidoqoft,nuk mbahet asnj regjistr qndror i rregullave q nxjerr dhe

ndodh q t nxirren interpretime t ndryshme pr t njjtn shtje.

3.1.1. Problemet q sjell dublikimi i ligjeve

Po t analizohen me hollsi ligjet,sot vrehen kontradikta dhe boshllqe brendaprbrenda tyre

dhe n raport me ligjet e tjera si Kodi Penal,Ligji i QKR,ai i Antikonkurencs etj. Kto

19


20/51


kontradikta krijojn nj penges t paimagjinueshme pr bizneset,ndihmojn korrupsionin nga

ana e tatimeve,krijojn konflikte t gjata e t pazgjidhshme mes tatimpaguesve dhe administrats

dhe trembin do investitor serioz.

Mungojn komentart e ligjeve,n t cilt prgjithsisht analizohen rastet tipike si dhe

interpretohet hollsisht ligji. Kjo i l shteg interpretimeve t ndryshme nga t gjitha ant,e

shoqruar dhe me mungesn e profesionalizmit t inspektorve dhe organeve t apelit

administrativ dhe gjyqsor,dmton interesat e tatimpaguesve dhe disa her dhe t shtetit.

Drejtoria e Tatimeve nuk ka kapacitete pr t shkruar komentar t ligjeve dhe kjo sht vrtet

pun e madhe q nuk e kan mar prsipr as asistentt e huaj(sepse duhet njohur n detaje

legjislacioni dhe praktikat) dhe kjo duhet konsideruar si nj vshtirsi plus.

Prve ktyre,nj ndr qllimet kryesore t politiks shqiptare sht hyrja n Bashkimin

Evropian (BE). Realizimi i ktij qllimi krkon adoptimin e disa ligjeve dhe proedurave t BE

si paraqitet m me hollsi n direktivat prkatse dhe n komunikatat e BE pr tatimet.

Nj ndr detyrat kryesore q duhet t realizohet n t ardhmen do t ishte: Analizimi i t gjitha

ligjeve q lidhen me tatimet. N kt mnyr do t identifikoheshin dublikimet dhe

kontradiktat,q mund t shfaqnin ato. Kjo analiz do t bhej duke pasur parasysh edhe t gjitha

detyrimet e Shqipris,q rrjedhin nga Marrveshja e Stabilizim Asociimit si dhe duke u bazuar

n planin Kombtar pr Prafrimin e Legjislacionit ton me at t BE. Rezultat i ktij shqyrtimi

do t jet nj list konfliktesh dhe shtjesh q krkojn sqarim,dhe propozime pr prmirsime

t legjislacionit.

Disa detyra t tjera t s ardhmes q do te listonim jan:

1. Rishqyrtimi i ndrveprimit midis legjislacionit tatimor dhe legjislacioneve t tjera

prkatse n Shqipri. Psh: Ligji i TVSH dhe ai i Tatimit mbi t Ardhurat e Rregullort

dhe Udhzimet t rishqyrtohen n raport me njra-tjetrn dhe me tr kuadrin ligjor t

Shqipris. Gjithashtu edhe t riprpilohen pr t eleminuar anomalit dhe dobsit.

20


21/51


2. Regullat administrative q nxirren nga Drejtori i Prgjithshm t prmblidhen n nj

regjistr qndror. M pas ato t botohen n form Buletini do tre muaj dhe ti

shprndahen tatimpaguesve.

3. Rishikimi i ligjeve t bhet n bashkpunim t ngusht me asistencn e EU.

3.2. TVSH Biznesi i Vogl dhe i Mesm

Kjo nndarje e shtjes s legjislacionit sht br pr t analizuar disa pyetje si:

Pse nj pjes e Biznesit t Vogl sht nj kategori q nuk futet n skemn e TVSH?

A shoqrohet kjo me diskriminimin e nj pjese t tatimpaguesve t TVSH( bhet fjal pr ata q

jan n kufirin e xhiros) ?

Bizneset e Vogla jan nj pjes e rndsishme pr sistemin tatimor. Ato formojn nj grup t

madh n rrjetin e tatimeve. N t njtn koh ato jan edhe kontribuesit m t mdhenj n

ekonomin informale. Kudo ky grup prbn nj segment t biznesit q zhvillohet shum shpejt.

Pr sa i prket pajtimit me tatimet,nga nj krah nj numr i madh i bizneseve t vogla dhe t

mesme regjistrohen n tatime dhe nga ana tjetr kostoja e lart,proedurat e vshtira t

formalizimit ose kursimi q ato kan nga mospagimi i tatimeve,i bn t operojn n informalitet.

N rastin e tatimpaguesve t mdhenj rreziku kryesor pr sistemin tatimor sht ai I strategjis s

shmangies nga tatimet. Kjo lidhet me mundsit e tyre financiare pr t paguar kshilltar etj.

Ndrsa bizneset e vogla jan m t prirur pr tu angazhuar n evazion. Dhe kt e bjn

sepse:ose operojn komplet jasht rrjetit tatimor ose fshehin t ardhurat e tatueshme.

Kjo e gjitha dmton shoqrin n trsi dhe veanrisht at pjes t tatimpaguesve q pajtohet

me rregullat. Prandaj krkohen rregulla t qarta ligjore dhe administrative pr t disiplinuar

biznesin e vogl. Sistemi tatimor i rnduar me krkesa sht konsideruar n t gjitha vendet si

shkaku kryesor i mospajtimit t biznesit t vogl me rregullat tatimore. Prandaj ndihet gjithmonnevoja pr t eleminuar pengesat.

3.2.1. Sistemi aktual i TVSH

21


22/51


TVSH shqiptare si pjesa drrmuese e sistemeve n bot bazohet n parimin e destinacionit. Kjo

do t thot q TVSH llogaritet dhe paguhet mbi furnizimet e tatueshme t mallrave dhe

shrbimeve t kryera nga persona t tatueshm brenda territorit t Shqipris,dhe mbi t gjitha

nga importet e bra, ndrsa eksportet jan t tatuara me 0 %. Kjo e fundit bhet pr t shmangurtatimin e dyfisht t t njjtit mall ose shrbim.

Prsa i prket administrimit,qeveria propozoi dhe mori miratimin e Kuvendit pr uljen e pragut

t TVSH-s q nga 1 janari i ktij viti,me argumentimin se n kt mnyr do t humbasin m

pak taksa dhe do t arktohen m shum t ardhura pr buxhetin e shtetit. Sipas ligjit t ri,nga 1

janari,t gjitha subjektet q qarkullojn mbi 5 milion lek xhiro n vit,do t paguajn TVSH. N

2001,ky prag ka qn 8 milion lek,dhe u vendos i till me rekomandimin e FMN-s (para ksaj

date kufiri ka qn 5 milion).

Duhet t theksojm ktu se,kufiri q ndan biznesin e vogl nga ai I madh sht 8 milion lek.

Kufiri prej 5 milion,q u vendos nga qeveria n kt fillim vit,sht pr ndarjen midis atyre q

do paguajn TVSH dhe atyre q nuk do paguajn. Ishin pikrisht prfaqsuesit e biznesit t

madh,ata q propozuan zyrtarisht krkesn q t gjitha bizneset pa prjashtim,t cilat ushtrojn

aktivitet prodhues ose tregtar,ti nnshtrohen skems s TVSH. Kjo krkes e tyre u parashtrua

n forumin mbi tatim-taksat t Dhoms Shqiptaro-Amerikano t Tregtis. Nga ana tjetr,vendimi

I qeveris pr t ulur pragun e TVSH-s nga 8 milon lek n 5 milion lek xhiro n vit kishteardhur q m prpara,si pasoj e lobingut t bizneseve t mdha t shitjes me pakic. Ky vendim

I marr s fundmi po has kundrshtime t shumta. Nj pjes pohojn se me kt skem t re do t

falimentojn shum biznese,ndrsa t ardhurat e buxhetit vendor do t paksohen pr shkak se

TVSH arktohet pr llogari t buxhetit qndror. Eksperiencat n shum vende t ndryshme t

bots kan treguar q vendosja e nj kufiri t ult mund t kompromentoj n mnyr

domethnse prakticitetin e TVSH. Kjo,s bashku me shkalln e dukshme t koncentrimit t

numrit t vogl t tatimpaguesve t TVSH ndaj totalit,dhe t kapaciteteve t limituara

administrative,t on drejt nj kufiri t lart t qarkullimit.

Sot biznesi I vogl paguan tatim t thjeshtuar mbi xhiron,nj taks q prcaktohet nga

administrata tatimore n baz t llojit t veprimtaris. Paguan TVSH(mbi 5 milion),Sigurime

22


23/51


Shoqrore e Shndetsore pr vete dhe t punsuarit,TAP pr t punsuarit dhe 10% t tatimit

mbi t ardhurat personale,q n fakt nga mnyra e llogaritjes sht Tatim Fitim. Kshtu biznesi i

vogl paguan pr qndrort dhe lokalet dhe mund t kontrollohet nga t dy organet. Vartsia nga

dy organe dhe mundsisa e dopio kontrollit rrit barrn administrative.

Biznesi i madh,prodhues apo importues,paguan TVSH pr shitjet e veta. Ndrsa hallkat e

ndrmjetme paguajn TVSH mbi diferencn mes mimit t blerjes dhe atij t shitjes s mallit apo

shrbimit. Por gjat viteve t fundit,gjithnj e m shum kompani t mdha kan hyr n tregun e

shitjes me pakic,duke hapur rrjete supermarketesh apo rrjete dyqanesh. Kto subjekte paguajn

TVSH pr xhiron totale. Kjo kategori biznesesh beson se konkurrohet pa t drejt nga dyqanet e

vogla,t cilat e kan m t leht t fshehin nivelin real t shitjeve dhe sugjeron q tatimi i

thjeshtuar mbi xhiron thjesht t eliminohet. N tregun e shitjeve t veshjeve pr shembull, njnumr i konsiderueshm tregtarsh importojn mallra q i deklarojn pr konsum personal dhe i

shesin n treg prmes liencs s biznesit t vogl. Por ndrsa pretendimi i konkurrencs s

pandershme ndoshta mund t jet i drejt,rritja e numrit t subjekteve paguese t TVSH-s duket

se sjell shtimin e nj hallke burokratike pr bizneset e vogla q mund ti falimentoj

ato,pavarsisht nse paguajn shum apo pak taksa. Vendosja e kass tatimore,mbajtja e nj

bilanci t rregullt dhe detyrimi pr t dorzuar bilanc tatimor t firmosur nga nj kontabilist i

autorizuar, mbart nj kosto financiare q mund t krijoj probleme t mdha pr shum biznese

t vogla.

Me nj vendim t Kshillit t Ministrave n listn e subjekteve private q duhet t paguajn

TVSH kan hyr edhe t gjitha profesionet e lira,t cilat m prpara nuk prekeshin nga kjo

skem. Kufiri minimal I regjistrimit pr TVSH I ktyre subjekteve sht n masn 2 milion lek

n vit. Subjekti mund t dal nga kjo skem vetm nse bn rregjistrim prfundimtar. Pjes e

ksaj skeme jan tatimpaguesit q ofrojn shrbime n veprimtari t ndryshme si: avokat, noter,

mjek i specializuar, farmacist, infermier, mami, veteriner, arkitekt, inxhinier, stomatolog, mjek-

laborant, projektues, ekonomist, agronom, ekspert kontabl i regjistruar, kontabilist i miratuar.

Si tham dhe m lart,qnia n TVSH dhe krkesat pr bilanc shoqrohen me nevojn pr nj

person (ekonomist) dhe n kushtet kur nj person fizik prgjithsisht sht nj i vetm ose me

23


24/51


pjestar t papaguar t familjes kjo krkes dmth t rrisi kostot ose n t kundrt duhet ti bj

vet dhe kjo dmth q biznesi i vogl t harxhoj kohn n dipozicion t biznesit pr t ndjekur

zyrat dhe gjrat pr t cilat nuk sht kompetent dhe pr pasoj do ulet xhiro dhe mund t bhen

dhe gabime t cilat me nj fjal mund ti quajm kosto shtes.

3.2.2. Arsyet pse duhet t ket nj kufi q ndan Biznesin e Madh nga ai I Vogli jan t

mposhtmet:

1. Arsye q kan t bjn me administrimin e TVSH.

Arsyeja q prgjithsisht ekziston nj kufi i lart qndron n shkalln e shprndarjes s

kompanive,e cila sht e till q relativisht nj numr i vogl i shoqrive jep nj pjes t madhe

t t ardhurave t TVSH. Ky tipar universal ka pasoja t konsiderueshme pr ndrlidhjen meskufirit dhe bazs s tatueshme. Nse nuk do t kishte kosto t administrimit t TVSH(pr

administratn tatimore) dhe do t kishte pajtim t plot me detyrimet tatimore( nga

tatimpaguesit),kufiri m i mir do t ishte 0. Kjo do t kishte maksimizuar t ardhurat,dhe

ndrkoh minimizuar shtrembrimet e konkurencs ndrmjet shoqrive t madhsive t

ndryshme. Por mbledhja e TVSH ka kosto dhe shkalla e pajtimit me tatimet sht shum e

ult,kshtu q bhet domosdoshmri eksistenca e kufirit,si nj krkes q mund t sjell uljen e

nj sasie t ardhurash por q kursen n drejtim t kostos.

E gjith teoria e msiprme sht prdorur nga Departamenti i shtjeve Fiskale t FMN n

raportin e shtatorit 2000 ku sht ln rekomandimi I ngritjes s kufirit nga 5 n 8 milion lek.

Po t shikojm edhe sot tek ne t dhnat flasin pr t njjtn situat. Tatimpaguesit t cilt

realizojn nj qarkullim vjetor m t madh se 8 milion lek n vit t regjistruar n organet

tatimore jan afrsisht 15 200. Nga kto deklarojn 7998 q prbjn 70% t totalit,dhe nga kto

totalin e t ardhurave t TVSH e japin 2993 tatimpagues,pjesa tjetr rezultojn me tepric

kreditore ose n periudha t veanta me munges aktiviteti.

24


25/51


Ndrsa afr 60 000 tatimpagues jan t vegjl dhe t mesm. Por si e prmendm edhe m lart

nj pjes e ktyre tatimpaguesve me xhiro mbi 5 milion lek,paguajn TVSH edhe pse

qndrojn n biznes t vogl. N kt mnyr rriten t ardhurat e shtetit.

Aktualisht afrsisht 400 inspektor kontrollojn rreth 10 000 tatimpagues. Sikur t duhej t

kontrolloheshin afrsisht 60 000 tatimpagues do t kishim nj numr t 6 fishuar t

tatimpaguesve,kshtu do t duhej t 6 fishonim numrin e inspektorve dhe kjo do t onte n

2400 inspektor,ndrkoh q i gjith stafi i tatimeve numron rreth 1200. Duhet t mbajm

parasysh q pr TVSH ,rregulli thot q do tatimpagues t kontrollohet do vit,sepse TVSH ka

t bj me shitjet dhe nuk sht tatim historik si Tatim Fitimi. Nga ana tjetr numri i bizneseve

shtohet do vit dhe progresivisht do t duhej t shtoheshin edhe inspektort. Por inspektort

kushtojn,po kshtu kushtet e tyre t akomodimit etj. Nga ana tjetr TVSH sht tatimvetdeklarativ dhe efektiviteti i mbledhjes barazohet me efektivitetin e kontrollit. Pamundsia e

kontrollit rrezikon t ardhurat,sidomos po t kemi parasysh shkalln e ult t pranimit t tatimeve

nga bizneset shqiptare si dhe shkalln e ult t edukimit fiskal t bizneseve t vogla. N Angli,

Franc dhe pothuajse n t gjitha vendet e Komunitetit Europian ekziston nj kufi regjistrimi n

TVSH dhe arsyeja sht eleminimi i problemeve me kontrollin. N Franc kufiri i regjistrimit ka

qn n1997 70 000 Fr n 1998 ishte 100 000 Fr dhe n 1999 u b 500 000 Fr pr furnizimet e

mallrave dhe 175 000 Fr pr furnizimet e shrbimeve. Pra duket qart tendenca n rritje e kufirit

e justifikuar me pamundsin e kontrolleve dhe kostos s lart administrative.

Pr sa i prket deformimeve,si fillim mund t themi se ligji i TVSH lejon regjistrimin vullnetar

pr t gjith ato raste kur bizneset e vogla kan lidhje me ato t regjistruara n TVSH,q do t

thot q po t regjistrohesh ke t drejtn e kreditimit . Shtrirja dhe natyra e deformimeve varen

shum nga fakti se si tatohen ato q jan posht kufirit t TVSH. sht zgjedhur s fundmi t

tatohet fitimi i ktyre tatimpaguesve dhe ka edhe nj taks fikse q sht ajo lokale e Biznesit t

Vogl. Kjo sht br me arsyetimin q,sa m e lir t jet kostoja e mbledhjes s ktyre

tatimeve alternative t Biznesit t Madh dhe sa m e lart totali i tatimeve q kjo kategori

paguan,aq m i lart duhet t jet kufiri i TVSH. Vendosja e dy tipeve t tatimeve pr ato q jan

25


26/51


posht kufirit rrit prgjithsisht pranimin e TVSH pr ato q jan mbi kufirin e TVSH,sepse i

tregon atyre t regjistruar n TVSH q barra tatimore sht njsoj.

2Arsye q kan t bjn me administrimin e Takss Lokale t Biznesit t Vogl.

Duhet marr n konsiderat q tatimpaguesit aktual t takss mbi Biznesin e Vogl prfaqsojn

organizime shum t thjeshta t bizneseve. Kjo do t thot q mundsit e tyre financiare ose

kapacitetet e tyre teknike nuk mund t lejojn pranimin e nj tatimi vetvlersues si sht

TVSH. Duke qn vetvlersues tatimpaguesi detyrohet t lshoj fatura tatimore,t plotsoj

vet librat e shitjes dhe t blerjes,t plotsoj dhe dorzoj n bank deklaratat e pagimit dhe t

deklarimit t TVSH. Pr tatimpaguesit e vegjl,kjo do t ishte shum e vshtir pr tu realizuar.

Madje n disa raste mund t rezultonte dhe e pamundur. do gabim ose mosbrje sht kosto pr

administratn tatimore.

Duke marr n konsiderat t msiprmet,administrata tatimore e kshilluar nga PWC n

bashkpunim edhe me Institutin Urban Amerikan,ka implementuar Taksn Lokale mbi Biznesin

e Vogl dhe Tatimin e Fitimit. T dyja kto s bashku i korespondojn TVSH dhe Tatim Fitimit

t paguar nga tatimpaguesit e mdhenj,por sigurisht me prqindje dhe proedura t reduktuara,q

marrin n konsiderat kushtet ekonomike dhe edukimin fiskal t tatimpaguesve t vegjl. Nse

do t paguajn edhe TVSH,ather problemi sht nse kjo do t zvendsoj Taksn Lokale t

Biznesit t Vogl. Nse ndodh kshtu,ather duhet thn q TVSH sht gjithmon tatim

qndror dhe smund t paguhet n bashki apo komuna.

sht e nevojshme q tatimpaguesit t kontrollohen m mir,q ato q kan realisht qarkullim

mbi 5 milion lek t jen n TVSH. Fakti q biznesi i vogl sht n vartsi t bashkis dhe

DPT( pr tatim fitimin dhe sigurimet shoqrore) prbn problem. Bashkia ka interes t kundrt

nga ai i tatimeve. Ajo do ti mbaj subjektet pr vete dhe mund t mos jet e interesuar q t

kontrolloj subjektet q jan afr kufirit ose mbi kufi. Administrimi i t gjitha subjekteve t

biznesit t vogl ndeshet me probleme t shumta. Pushteti lokal,ka filluar t ngrej nj sistem t

tr tatimor t mbledhjes s tatimeve duke prfshir:funksionin e vlersimit,masave shtrnguese,

menaxhimin e borxhit,informacionin dhe kontrollin,kur aktualisht ekzistonte nj mekanizm i

26


27/51


plot i mbledhjes s tatimeve n DPT. Kjo mund t konsiderohet si nj nivel jo i nevojshm

dublikimi dhe kostoje. Numri total i subjekteve t regjistruara pr tatimet n biznes t madh sht

shum her m i ult sesa numri i subjekteve n biznes t vogl. Nse administrata tatimore

kishte t gjith infrastrukturn e prmendur m lart dhe sja dilte dot,si mundet pushteti lokal pakt infrastruktur t administroj t gjith tatimpaguesit e vegjl. Meq dhe kontrollli i Takss

s Biznesit t Vogl sht i pushtetit lokal ka nj mosinkurajim t dukshm n raportimin n

DPT t atyre tatimpaguesve,t cilt e tejkalojn kufirin e qarkullimit pr regjistrimin n TVSH.

Kjo zvoglon bazn tatimore t pushtetit qndror dhe si rrjedhim mbledhjen e t ardhurave

tatimore nga pushteti qndror. Fakti q me ligj t biznesit t vogl edhe administrata kontrollon

pr kufirin,rrit ndjeshm koston e dy administratave dhe nga ana tjetr barrn administrative t

tatimpaguesve. Dhe nse kontrollohen kshtu vetm sa rriten kostot e administrimit q

financohen nga tatimpaguesit,pavarsisht nse jan t vegjl,t mdhenj apo individ. Tatimet e

biznesit t vogl nuk administrohen n asnj vend t bots nga pushteti lokal. Edhe nse

bhet,ndodh sepse pushteti lokal mund t jet m afr gjeografikisht. Shpenzimet administrative

t pushtetit lokal pr t krijuar nj rrjet zyrash t aft pr t administruar kt numr t madh,jan

rritur. Kshtuq efektiviteti i administrimit nga lokalt mbetet pr tu par. Gjithashtu pr tu

theksuar mbetet dhe mosinkurajimi i DPT pr t njoftuar pushtetin lokal pr tatimpaguesit q

bien nn kufirin e rregjistrimit t TVSH.

Sot bizneset e vogla jan subjekt i Tatimit mbi Fitimin dhe sigurisht i Sigurimeve Shoqrore dhe

Shndetsore. N kt mnyr,tatimpaguesit i nnshtrohen dy niveleve t kontrollit dhe masave

shtrnguese,nj pr Taksn Lokale dhe nj pr TVSH. Kjo normalisht q do t oj drejt

kontrollit t dyfisht dhe rritjes s kostos administrative pr bizneset.

3.2.3 Sistemi i Kasave Rregjistruese

Pr t zbuluar xhiron e vrtet me sa m pak shpenzime administrative sht implementuar

prdorimi i Kasave Regjistruese. Sistemi i Kasave Rregjistruese sht nj inovacion teknologjik

q rregjistron dhe printon informacion pr blersit,shitsit dhe autoritetin e tatimeve,dhe kur

sht e nevojshme edhe pr autoritete t tjera. Kasat Rregjistruese mund t shndrrohen

lehtsisht n Pika aktive komunikimi me Serverin Qndror t DPT, ku makina e pajisur me nj

27


28/51


printer fiskal dhe kujtes elektronike fiskale, mund t lidhet n koh reale me qndrn e

autoritetit t tatimeve nprmjet rrjetit cellular - general packet radio service (GPRS). Nj sistem

pr rregjistrimin e shitjeve do t prfshij makinn rregjistruese,nj GRPS terminal,nj lidhje me

GRPS/GSM mobile netork,dhe nj server n Drejtorin e Prgjithshme t Tatimeve.

Realizimi i nj mbledhje efektive dhe t drejt t t ardhurave fiskale pr vendin ton,krkon

prfshirjen e sistemeve t teknologjis s informacionit,t cilat t jen t thjeshta n prdorim pr

prdoruesin fundor dhe lehtsisht t kontollueshm nga autoritetet e interesuara.

Funksionet e Sistemit t Rregjistrimit t Shitjeve jan:

-rregjistron shitjet n vendin e shtitjes,

-prodhon dokumenta fiskale pr tu dorzuar tek klienti,

-ruan t dhnat pr nj periudh t caktuar n prputhje me krkesat e akteve ligjore apo

udhzimet,

-transferon informacion n Serverin e Drejtoris s Prgjithshme t Tatimeve pr prdorim t

mtejshm,

-terminali GPRS lexon raportet n makin,pregatit nj informacion prfundimtar sipas formatit t

prcaktuar m par,dhe e nis kt informacion pr n serverin qndror me proesim t

mtejshm.

Duhet t kemi parasysh q Kasat jan vetm pr shitjet me pakic te konsumatori.

Problemet q ndesh prdorimi i Kasave.

Si do inovacion teknologjik q kur infiltrohet pr her t par ndesh probleme,edhe futja e

kasave n vendin ton do t krijonte t till. Sipas Ministris s Financave q prej nj muaji sht

ndaluar proesi i instalimit t kasave fiskale. Tatimet kan konfirmuar faktin se jan kryer

investigime n terren,nga ku sht msuar se disa shoqri kasash kan vijuar shitjen e pajisjeve

kundr prcaktimeve t VKM,ndrsa jan konstatuar raste t rnda t shkeljes s sistemit fiskal.

28


29/51


Pr kt arsye,bizneset jan gjobitur sepse kan bler pajisje q nuk u prputhen standarteve.

Subjektet vazhdojn t jen t painformuar sesi do t proedojn,derisa t zgjidhet konflikti

midis qeveris dhe kompanive. Pr m tepr q ka mjaft subjekte t rinj q vijojn t blejn

pajisje fiskale t kompanive t paautorizuara. Pas konstatimit n terren t shkeljes s proeduraven instalimin e kasave,qeveria ndryshoi VKM. Tashm kompanit e autorizuara duhet t bjn

nga e para instalimet e reja dhe memorizimin e pajisjes me fondet e veta. N t kundrt,e merr

prsipr Ministria t bj rimbursimin,kurse shoqria q kundrshton nuk ka m t drejt t shes

kasa fiskale.

Disa rekomandime q do t mund t jepnim n kt pik t fundit do t ishin:

1. Zgjerimi i bazs s tatimpaguesve,nprmjet:

Prmirsimit t proedurave t regjistrimit,rritjes s efektivitetit t puns s policis

tatimore,rritjes s bashkpunimit ndrmjet institucioneve t shtetit( DPT me QKR pr regjistrin

tregtar t regjistrimeve,me doganat,me thesarin,me organet e pushtetit lokal pr biznesin e

vogl), shkruarjes s manualeve t puns pr sektort e regjistrimit,fushatat publicitare etj. Kto

jan dhe disa nga mjetet t cilat mund t prdoren n luftn kundr ekonomis

informale(personave e paregjistruar). Gjithashtu baza tatimore mund t zgjerohet edhe me

individt.

2. Ulja e shkalls tatimore t TVSH si n vendet e EU,mund t shrbente si nj mnyr pr

rritjen e pagess s TVSH nga rradht e atyre q jan t rregjistruar ose q duhet t

rregjistrohen.

3. Shum e nevojshme do t ishte dhe prmirsimi i sistemit t kasave rregjistruese.

Zgjidhja e problemit q ekziston n kt hallk t sistemit do t shtonte nivelin e t

ardhurave t mbledhura nga administrata tatimore.

4. Mbledhja e Tatim Fitimit pr biznesin e vogl do t ishte e mira t bhej nga pushteti

lokal,me kushtin q lekt e mbledhura nga ky tatim ti kalojn pushtetit qndror.

Pra,pushteti lokal t shrbej si agjent tatimor pr DPT lidhur me kt tatim.

29


30/51


Kapitulli IV. Personeli i Administrats Tatimore

4.1. Personeli

Sot totali i stafit t administrats tatimore sht rreth 1 400. Megjithat kapaciteti menaxhues

kufizohet rnd pr shkak t mungess s aftesive,qndrueshmris n detyr, proedurave jo t

mira t vlersimit,t karriers,t pranimit dhe largimit nga puna dhe t shprblimit. Njerz n t

cilt shteti ka investuar n trainime jan larguar n mnyr t menjhershme dhe jan

zvendsuar me t rinj pa formimin minimal t duhur n fushn e tatimeve. Prve ksaj ekziston

nj munges e konsiderueshme e delegimit t kompetencave ndaj Drejtoris s Personelit. N

shum shtje ato kryejn rolin e nj zyre mbshtetse ndaj Zyrs s Drejtorit t Prgjithshm, i

cili me sa duket,ndrmerr t gjith vendimet lidhur me personelin.

Disa prmiresime t nevojshme,q mund t ndryshonin situatn,jan:

1. Mund ti delegoheshin m tepr kompetenca Drejtoris s Personelit nga Drejtoria e

Prgjithshme. Me prjashtim t rasteve kur ekziston nj rol specifikuar apo nj

prgjegjsi e tij n nj sistem t veant.

2. Drejtoria e Personelit dhe Drejtoria e Administrats Publike mund t marrin n

konsiderat krijimin e nj database (baz t dhnash) t informatizuar pr personelin. Kjo

gj do t ofronte me lehtsi t dhna dhe informacionin statistikor organeve t tjera

drejtuese.

3. Si pjes e ristrukturimit t Drejtoris s Personelit sht e nevojshme t merret parasysh

trajnimi teknik i personelit pr t punuar n administrat. Ofrimi i trajnimit pr drejtuesit

dhe familjarizimi i personelit n dispozitat e Ligjit pr Shrbimin Civil,do t ishin t

rndsishme pr prmirsimin e situats.

4. Nj nxits pr nj pun t mir do ishte dhe krijimi i kushteve t mira akomoduese. Pr

kt arsye do t ishte e nevojshme t kryhej nj analiz pr t plotsuar nevojat dhe

30


31/51


prioritetet. M pas t jet e sigurt q kto nevoja do plotsohen n mnyr t duhur nga

fondet q jan n dispozicion dhe nga t tjera q do mund ti krkoheshin qeveris ose t

merreshin me kredi.

5. Ajo pik e cila mund ta motivonte edhe m shum personelin sht rrtija e pags. Prandaj

duhet patur kujdes n hartimin e proedurave t ngritjes n prgjegjsi dhe transferimeve

t punonjsve.

6. Pik kye do ishte dhe pjesmarrja n programin Fiskalis t BE dhe n trajnime

kombtare.

Programi Fiskalis i Komisionit Europian sht nj program aktiv i Komunitetit Europian i

hartuar pr t prmirsuar operimin e sistemit t tatimeve indirekte n tregun e brendshm nga icili mund t prfitojm.

Pjesmarrja n programin Fiskalis do t:

1) krijonte mundsin inspektorve t arrinin nj standart t lart t t kuptuarit t ligjit t

Komunitetit.

2) t prmirsimit t proedurave administrative.

3) t krijimit t nj bashkpunimi efient dhe efektiv me Shtetet Antare dhe me Komisionin.

Programi fiskalis jep gjithashtu mundsin t krijoj nj bashkpunim m intensiv ndrmjet

vendeve antare dhe atyre kandidate me qllim luftimin e mashtrimit tatimor .

Kapitulli V. Teknologjia e Informacionit

Ky komponent synon t rris mbshtetjen e efiencen e mbledhjes dhe prdorimit t

informacionit tatimor,realizimin e analizave t riskut dhe vrojtimin e efektshmris s kontrollit

tatimor nga DPT.

31


32/51


Pr kt arsye BE ka dhn asistenc n krijimin e Sistemit t Integruar Tatimor (SIT). SIT-i bn

t mundur q n mnyr automatike DPT t analizoj dhe prdor deklarimet dhe pagesat e

tatimpaguesve,t shqyrtoj t dhnat e kontrollit,si dhe t shqyrtoj funksione t tjera.

5.1. Vshtirsit e prdorimit t SIT

Por SIT po rezulton disi i komplikuar pr prdoruesit dhe numri e shpejtsia e raporteve q ai

gjeneron dhe q prdoren sht i vogl. Kjo do t thot q t mos kesh t dhna t sakta

statistikore dhe n kohn e duhur pr t ndrhyr. Kjo pr pasoj sjell mos menaxhimin efikas

dhe humbjen e t ardhurave. Sot statistikat e DPT nxirren n mnyr manuale,rrethet e

informatizuara mezi i nxjerrin t dhnat,me gabime ose si nxjerrin fare. Tani SIT gjendet n gati

12 deg tatimore qe kontribuojn n m shum se 80 % t t ardhurave tatimore t mbledhura.

Megjithse kto deg jan t komjuterizuara,nuk jan t lidhura n rrjet me njra tjetrn dhe me

DPT. N qoft se do t kishim kt lidhje,kjo do t rrist cilsin e prgjithshme t administrimit

t tatimeve,do t ndihmonte n vrojtimin e efektshmris duke e br m efient proesin e

marrjes s vendimeve. DPT nuk sht on line me institucione t tilla si Thesari,Doganat,Bankat

etj pr t marr shpejt informacionet q i duhen.

Prmirsimet e krkuara mund t prfshijn :

1. Zhvillimin e nj rrjeti t besueshm t TI midis DPT dhe 12 degve t saj tatimore.

2. Adoptimi i nj sistemi t ri dhe m modern TI (afatgjat).

3. T bhet e mundur q t kryhen edhe pagesat n mnyr elektronike. Deri tani sht br

i mundur vetm deklarimi elektronik i detyrimeve t ndryshme tatimore.

4. Dhnia e funksioneve t TI nj kompanie private,e cila sht e specializuar n kt fush.

Kjo ndodh n shumicn e vendeve t zhvilluara sot.

Kapitulli VI. Korrupsioni Tatimor

32


33/51


N prgjithsi mund t identifikohen disa forca drejtuese t korrupsionit n vendet q ndeshen

me shtjet e korrupsionit. Kto prfshijn:ligje tatimore t paqarta ose jo t plota q shpesh

krkojn interpretim;gjoba t rnda,t pavend dhe/ose t tepruara; prqindje t larta

tatimore,munges e standartizimeve t proeseve thelbsore;kontakte t shumta ndrmjettatimpaguesve dhe stafit t administrats tatimore;munges e nj sistemi kombtar t

kompjuterizuar;munges e kontrollit t brendshm dhe njsive antikorrupsion;munges e

punonjsve me aftsi profesionale;pages e ulet e punonjsve tatimor;munges e metodave

moderne t menaxhimit;munges e edukimit t tatimpaguesit dhe proedura ligjore t paqarta,t

rnduara dhe t gjata q zvoglojn besimin e tatimpaguesit n drejtsin e sistemit.

Me prjashtim t prqindjeve t larta tatimore,faktort e tjer t lartprmendur q rrisin

korrupsionin jan t pranishm n sistemin tatimor shqiptar.

6.1. Sektori i Investigimit t Brendshm

Duke e konsideruar shum t rndsishme luftn kundr korrupsionit brenda administrats

tatimore sht shum e nevojshme q t funksionoj nj sistem i brendshm i investigimit t

rasteve korruptive. Kt Drejtoria e Tatimeve mund ta bj nprmjet nj sektori t mirfillt

Investigimi t Brendshm,i cili t investigoj aktivitetet korruptive t personelit t DPT. Prve

ksaj mund t studioj metodat e anti-korrupsionit t kryera n vende t tjera,jo vetm n lidhje

me inspektort tatimor por n luftn e prgjithshme kundr aktiviteteve korruptive. Antarsia

n organizata t tilla si Transparency International do t ndihmonte n fitimin e ktyre njohurive.

Ky sektor gjithashtu m pas mund t informoj t gjith personelin e DPT pr rastet e

investiguara,n mnyr q kto raste t mos prsriten n t ardhmen. Qllimi kryesor i

implementimit t ktij funksioni sht parandalimi dhe eleminimi i rasteve korruptive.

6.2. Drejtoria e Kontrollit t Brendshm

Drejtuesit kan nevoj t din nse jan duke menaxhuar si duhet riskun (rezikun) e

dshtimit,dhe me po aq rndsi,rezikun e mundsis pr t humbur. Kontrolli i Brendshm sht

prcaktuar si:nj funksion i pavarur vlersimi brenda nj organizate pr t analizuar dhe

vlersuar aktivitetet e saj si nj shrbim pr organizatn.

33


34/51


T gjith aktivitetet e DPT prmbajn n vetvete marrjen prsipr t risqeve,dhe pjes thelbsore

e nj menaxhimi t mir sht ti kuptosh kto risqe dhe ti kontrollosh ato n kontekstin e

arritjes s objektivave t DPT.

Sidoqoft,drejtuesit q jan prgjegjs pr operimin e kontrolleve t brendshme dhe

menaxhimin e riskut nuk mund t ken nj panoram t plot objektive pr realizimin e detyrave

nga ana e tyre. Vlera e vrtet e nj funksioni t pavarur t Kontrollit t Brendshm sht

sigurimi i Drejtuesve t Lart t DPT me shkalln e nevojshme t objektivizmit n vlersmin e

riskut dhe efektivitetit t politikave dhe proedurave t prdorura pr ti menaxhuar ato.

Nj funksion Kontrolli i Brendshm i mbshtetur mir dhe efektiv,ofron sigurin q DPT duhet

t revizionoj n mnyr t pavarur sistemet e saj t kontrollit. Kjo shrben si katalizator pr

realizimin m t mir t detyrave. Ajo ka nj ndikim shum t madh dobiprurs. Pr kt

arsye,sht e rndsishme q Drejtuesit e lart t DPT t kuptojn dobit e nj Kontrolli t mir

t Brendshm dhe t din si t nxjerrin vlern maksimale nga Drejtoria e Kontrollit t

Brendshm q kan.

Kontrolli i Brendshm nuk mund t ofroj garanci kundrejt gabimeve materiale, humbjeve ose

mashtrimit;ai mund t siguroj vetm nj siguri t mjaftueshme. Ky sht konteksti n t cilin

operon Kontrolli i Brendshm.

DPT pr t ulur nivelin e korrupsionit mund t marr disa masa si:

1- E domosdoshme do t ishte ndarja e rolit dhe e prgjegjsive t anti-korrupsionit nga roli

dhe prgjegjsit e Kontrollit t Brendshm.

2- Q inspektort e ktij sektori t mund t kryenin si duhet punn e tyre,ata e kan t

nevojshme t marrin trajnim t specializuar. Gjithashtu dhe t njihen me metodologjit

apo operacionet e reja t anti-korrupsionit.

Kapitulli VII. Shrbimi dhe Edukimi i Tatimpaguesve

34


35/51


Ky kapitull analizon disa nga problemet e marrdhnieve biznes tatimpagues,nn

kndvshtrimin administrat publike - financues,dhe si duhen edukuar kto financues n mnyr

q t pajtohen me detyrimet por dhe t njohin t drejtat q kan.

Prmirsimi i marrdhenieve t shtetit me biznesin sht gjithmon nj prioritet. Kjo po bhet

nj sfid m e madhe e organeve tatimore dhe po identifikohet nga biznesi si nj zon kye

sidomos prsa i prket barrs administrative.

Marrdhniet me Publikun jan nj funksion i cili i paraprin dhe i prgjigjet shqetsimeve t

tatimpaguesve n mnyr q t minimizoj keqkuptimin e tatimpaguesit dhe publikut,pr t

inkurajuar m pas prmbushjen vullnetare t detyrimeve tatimore,dhe pr t maksimizuar

mbledhjen e t ardhurave.

Por,far ndodh? Bizneset dhe qytetart harxhojn koh dhe i dedikojn burime aktiviteteve t

tilla si:plotsimit t formularve,raportimit t t dhnave rreth biznesit,njoftimit t

ndryshimeve,angazhimit me inspektort e disa institucioneve shtetrore (kontrolle nga : zyra e

puns, task force, bashkia, zjarrfiksja,inspektoriati i puns) etj. Kjo mund t jet kosto jo vetm

pr sa i prket kohs dhe parave t shpenzuara pr t plotsuar dokumenta,por edhe sepse mund

t dmtoj produktivitetin dhe sjelljen e t rejave n biznes. Ndrkoh q ky i fundit i dedikohet

dhnies s sqarimeve dhe angazhimit fizik me prfaqsuesit e autoriteteve shtetrore.

Kjo mund t jet veanrisht e rndsishme pr bizneset e vogla dhe mund t dekurajoj njerzit

q duan t fillojn nj biznes t vogl.

7.1. Problemet e biznesit prball administrats tatimore

Tatimpaguesi n prgjithsi nuk trajtohet si klient- insiativa e Clintonit duke mos u shrbyer

si dhe sa duhet.

Ai (tatimpaguesi) nuk po ndihmohet shum q t menaxhoj problemet tatimore n nj mnyr

q i prshtatet atij,duke mar n konsiderat dhe shkalln e ult t pranimit vullnetar t tatimeve

dhe moshn e re t sistemit tatimor (starton n vitet 90,por elementt e sistemit t vrtet

modern tatimor jan instaluar n vitet 95 me implementimin e TVSH). Tatimpaguesit kan

35


36/51


mundsi t prdorin faqen elektronike t tatimeve. N faqen elektronike tatimpaguesit mund t

gjejn legjislacionin tatimor dhe nprmjet saj duhet t bjn deklarimin elektronik t tatimeve.

7.1.1. Prdorimi i faqes elektronike

Jo t gjith tatimpaguesit kan shrbim interneti n bizneset e tyre.

Jan rreth 70 mij tatimpagues t rregjistruar,nga t cilt 70% jan me xhiro nn 8 milion,ose

si kualifikohen ndryshe Biznes i Vogl. N kt kategori q prbn shumicn e tatimpaguesve

pjesa m e madhe nuk kan shrbim interneti t instaluar n biznesin e tyre.

Kjo munges vjen pr shkak :

t kulturs elektronike, mundsive t kufizuara financiare.

Prve aksesit n rrjetin e internetit,tatimpaguesit e vegjl ose shumica,kan probleme me

kuptimin e legjislacionit dhe frekuencn e ndryshimeve t tij.

Ndrkoh pr t plotsuar formulart dhe pr ti deklaruar n rrug elektronike,n prgjithsi

biznesmenve t vegjl ju duhet asistenc. Kt asistenc e sigurojn:ose nprmjet internet

cafe-ve,ose duke e bler shrbimin e individve q kryejn kt biznes,ose duke ju drejtuar

zyrave t shrbimit t tatimpaguesve. Por kjo e fundit krkon koh.

7.1.2. Kuptimi i legjislacionit

Tatimpaguesit nuk trainohen n mnyr frekuente pr ndryshimet tatimore. Kjo sht nj mnyr

direkte pr t kuptuar ligjet dhe pastaj pr ti zbatuar. Pr t njohur dhe zbatuar ligjet ato duhet ti

drejtohen njerzve t specializuar,shrbimi i t cilve kushton. Problemi m i madh sigurisht q

sht pr t vegjlit dhe t mesmit.

T gjitha kto mund t rrisin kostot administrative.

Administrata publike dhe veanrisht ajo tatimore duhet t prmirsoj marrdhniet me

biznesin dhe ktu sigurisht bhet fjal dhe pr barrat administrative.

36


37/51


N prpjekje pr t reduktuar barrn administrative ka hyr n fuqi nj ligj i ri pr reformn n

regjistrimin e biznesit nga Parlamenti n 3 Maj 2007. Ligji 9723 "Pr Qendrn Kombtare t

Regjistrimit" themelon Qendrn Kombtare t Regjistrimit (QKR) si nj institucion t ri publik

n nivel qndror. Kjo reform sht nj hap domethns pr prmirsimin e klims s biznesit nShqipri. Proes m i thjesht,m i shpejt dhe me m pak shpenzime pr regjistrimin e bizneseve

t reja,I cili presupozon regjistrimin n gjykat,n tatime dhe sigurime n t njjtin vend.

Prpjekje tjetr ka qn dhe pagesa e sigurimeve shoqrore dhe tatimit mbi t ardhurat personale

n nj dit,ose pagimi I detyrimeve t Biznesit t Vogl njher n tre muaj.

7.1.3. Prshtatja me teknologjin

Deklarimi i tatimeve on line sht nj tjetr arritje. Megjithat tatimpaguesve ju duhet m shumkoh pr tju prshtatur teknologjis.

Nga ana tjetr deklarimi on line sht nj proes q krkon prdorimin e mjeteve elektronike dhe

e rrjeteve t internetit t cilsis s lart,n mnyr q ky proes t bhet shpejt dhe me cilsi.

Meq kto kushtojn tatimpaguesit mundohen t prdorin sisteme m pak t kushtueshme

financiarisht,por q krkojn m shum mund n prdorim.

S fundmi,organet tatimore krkojn dhe librat e shitjes dhe blerjes s TVSH t deklaruara on

line.

N pamje t par ky duket proes I thjesht,por ka pasur probleme:

1. librat deklarohen dy jav para dats s deklarimit t TVSH. Kjo mosprputhje n koh

sjell konfuzion te tatimpaguesi,I cili mund t mos arrij t mbledhi t gjith faturat n

datn 5. M pas pr t riparuar kt I duhet t krkoj nj rivlersim tatimor,proes ky q

krkon koh.

2. meq fluksi I drgimit t librave sht I madh,n shum raste tatimpaguesve ju bllokohetdrgimi dhe pr kt shkak mund t gjobiten.

Duke par problemet ekzistuese do ishte mir q tatimpaguesit t:

37


38/51


jepnin informacionin e krkuar nga organet shtetrore vetm nj her (psh informacioni q

jepet te tatimet t mund t shfrytzohet dhe nga inspektoriati I puns ose nga sigurimet shoqrore

etj).

t harxhonin m pak koh lidhur me inspektimet q i bhen.

t kishin nj pik kontakti t vetm me DPT (sot Biznesi I Vogl shkon n bashki,zyr

pune,tatime,qkr,etj).

t prfitonin nga nj mbshtetje e qart me objektiv (edukim dhe guid n do koh q atyre i

nevojitet ).

7.2. Shrbimi

sht shrbimi ndaj tatimpaguesve?

Shrbimi ndaj tatimpaguesit sht dhnia e informacionit nga administrata tatimore personave

q e krkojn,si dhe ather kur u nevojitet dhe n ambjente q inkurajojn pjesmarrje t

dyanshme dhe ruajn fshehtsin.

Nj pjes thelbsore e ofrimit t shrbimit t mir ndaj tatimpaguesve sht dhe vnia n

dispozicion e akomodimit. Nse punojn nj grup inspektorsh n nj ambient t ngusht,ato

tatimpagues q krkojn shpjegime t cilat i konsiderojn private,do trhiqen nga krkesa pr

ndihm ose pr shpjegime. Shum tatimpagues nuk i drejtohen shrbimit t tatimpaguesve sepse

mendojn q nuk ka intimitetin e informacionit (t dhn ose t marr ) q ato krkojn.

7.2.1. Kapacitetet administrative t proesit

Ofrimi i shrbimeve dhe i ndihms pr tatimpaguesit nga organet tatimore duhet konsideruar si

nj pjes e rndsishme e sistemit tatimor. Nse tatimpaguesit nuk informohen pr krkesat e

ligjeve tatimore dhe proedurat q duhet t ndjekin,sht e qart q ato nuk mund t pajtohen me

detyrimet e tyre. Mos-ofrimi i nj shrbimi efektiv ndaj tatimpaguesve kontribuon drejtprdrejt

n humbjet n t ardhura dhe rrit nevojn pr kontroll tatimor dhe masa shtrnguese,q

prkthehen si shpenzime t rritura administrative.

38


39/51


Ekziston nevoja e nj fushate pr edukimin e tatimpaguesve dhe jo vetm tek kshilltart por

gjithashtu dhe tek tatimpaguesit e zakonshm apo dhe jo-tatimpaguesit. Ktu duhen trainuar

edhe ata q duan t hapin biznes t ri dhe q duan t njihen paraprakisht me legjislacionin,dhe

rregullat tatimore.

Pikpamjet e shprehura,shqetsimet e tatimpaguesve dhe aspiratat m t larta t brezave t

ardhshm tek sa shohin zhvillimin e shrbimit ndaj klientit n drejtime t tjera,jan disa nga

arsyet se prse shrbimi ndaj tatimpaguesve duhet t jet nj prparsi.

far nevojitet pr nj program efektiv t shrbimit ndaj tatimpaguesve?

1. Klient apo tatimpagues?

Pjesa m e madhe e klientve t Drejtoris s Tatimeve jan tatimpaguesit,por jo

domosdoshmrisht t gjith. sht e dshirueshme q personave t cilt jan aktualisht t

prfshir,ose mund t prfshihen ndonjher n t ardhmen duhet t trajtohen,si klient.

Shprehjet klient dhe shrbim klienti mund t adoptohen dhe prdoren pr tiu referuar

publikut t gjer,qoft tatimpagues ose jo.

Prdorimi i fjals tatimpagues jep prshtypjen e prjashtimit t disa njerzve. Pr m tepr,

prdorimi i klienti sht m miqsor.

2. Ambjentet pr intervistimin e tatimpaguesve kur jan t pajisura mir sigurojn nj shrbim t

mir dhe efektiv ndaj tatimpaguesve/klientve. Nj shrbim efektiv pr tatimpaguesit do t

ofrohej n mnyrn m t mir nse pr trajtimin e pyetjeve dhe pr pritjen e intervistimin e

tatimpaguesve,do t viheshin n dispozicion ambjente t posame.

3. Futja e nj game t gjer fletpalosjesh informative dhe prditsimi i atyre ekzistuesve sht

nj mnyr e mir dhe efikase pr t arritur tatimpaguesin.

4. Ofrimi i shrbimit do t krkonte inspektor tepr t motivuar dhe t trajnuar mir. Ky proes

sht i vshtir pr organet tatimore sepse n kushtet e burimeve t kufizuara njerzore,Drejtoria

39


40/51


e Tatimeve mund t jet para zgjedhjes:inspektort m t kualifikuar n drejtorin e ligjeve,n

apel apo te shrbimi?

Prandaj n shum vende t bots,shrbimi i tatimpaguesve i prgjigjet pyetjeve t thjeshta dhe

pastaj i drejton pyetjet m profesionale n sektort prkats,dmth shrben si filter.

5. Informacioni q ofron Drejtoria e Tatimeve duhet ti vihet n dispozicion qoft qytetarit

tatimpagues ashtu edhe atij jo-tatimpagues (psh rasti i individve q duhet t krkojn kuponin

tatimor n do blerje,duke kontribuar kshtu n deklarimin e t ardhurave t shitsit).

Kjo do t prbj pjes t ndjesis s zhvillimit pr nj prgjegjsi t prbashkt shoqrore nga

Drejtoria e Tatimeve.

6. Prdorimi i mjeteve t TV,radios dhe shtypit pr t komunikuar ndryshimet n sistemin

tatimor. Kshtu bhet e mundur q t arrij informacioni I duhur tek tatimpaguesi,dhe jo

tatimpaguesi tek informacioni.

6.1 N t ardhmen mund t prdoren dhe kanale dhe shrbime t reja dhe m moderne

komunikimi t tilla si:pajisje mobile dhe TV digitale lidhur me shrbimet elektronike n

prgjithsi,dhe n veanti pr deklaratat tatimore. Sigurisht q kjo krkon zhvillimin e Prototype-

ve t caktuara dhe testimin e tyre tek prdoruesi. Nse kto do t jen t suksesshme Deklaratat

Tatimore mund t futen n kanalet e TV digitale dhe t telefonave mobile (ky model prdoret

gjersisht n Norvegji dhe Suedi).

7. Buletint informativ.

Tatimpaguesit krkojn m shum informacion lidhur me interpretimet ligjore t rasteve t tyre

konkrete veanrisht pr shtjet e TVSH e Tatim Fitimit,si dhe pr rezultatet e vendimeve t

apelit administrativ dhe atij gjyqsor.

Kjo mund t rregullohet meprdorimin e nj buletini tatimor tremujor falas pr t dhn

informacionin q mungon,si dhe duke dhn udhzime,dhe interpretimet e Drejtoris pr pyetje

40


41/51


t ngritura nga zbatuesit e ligjit. Futja e nj letrgazete mund ishte dhe kjo nje zgjidhje. Kto dy

botime mund t nxirren n faqen elektronike t tatimeve.

8. Personeli.

Inspektort duhet t ken njohuri,t jen t vet-motivuar dhe komunikues t mir dmth t

demonstrojn t gjith shenjat e nj personeli t cilesise s lart.

Ndonjher tatimpaguesit mund t jen t zemruar ose t brengosur. Aftsit pr shrbimin ndaj

klientit duhet t prballojn t gjith llojet e situatave.

9. Kshillimi.

Kshillimi mbetet nj pjes jetike e shrbimit ndaj klientve. Drejtoria e Tatimeve mund tzhvilloj nj mekanizmin pr matjen e nivelit t plqimit pr shrbimin q ofron. Ky faktor,s

bashku me dhnien e informacionit prmirson transparencn dhe ndihmon n prgjegjsin e

prbashkt shoqrore t Drejtoris s Tatimeve prkundrejt tatimpaguesve .

Pr t ndihmuar n kt proesmund t kryhet nj anketim i vazhdueshm itatimpaguesve.

Disa aspekte specifike t shrbimit ndaj tatimpaguesve jan:

1. Prakticiteti,q prfshin: Informacion n media pr tatimpaguesit lidhur me ligjet dhe rregulloret, shnimet n

form udhzuesi pr aktivitete tregtare specifike dhe udhzime t prgjithshme.

Proeset e kshillimit t tatimpaguesve sipas aktiviteteve tregtare.

Ndrgjegjsimin e prgjithshm t konsumatorit.

Masa pr marrjen dhe prgjigjen n koh t pyetjeve telefonike,elektronike apo t

shkruara.

2. Reagimin,q prfshin: Prgjigje ndaj pyetjeve telefonike,elektronike e t shkruara,prfshi edhe ankesat.

41


42/51


7.3. Edukimi i tatimpaguesve

sht Edukimi I Tatimpaguesve?

Ofrimi i informacionit dhe t marrurit me edukimin e tatimpaguesve jan t lidhura ngusht. Igjith informacioni mund t shihet si pasurim i edukimit t tyre. Ndrgjegjsimi i tatimpaguesve

sht pjes e edukimit t tyre.

N kt kontekst,edukimi ka t bj me ofrimin e njohurive t reja,aty ku nuk ekzistonin m

par. Informacioni ka t bj m shum me prpunimin e njohurive q tashm ekzistojn. N

kontekstin e edukimit ndaj tatimpaguesve kundrejt informimit t tyre,tatimet duhet t jen

iniciativ-marrse,duke synuar t ofrojn udhzime pr tatimpaguesit potencial ose t rinjt

nprmjet nj programi edukimi.

Udhzimet q mund t ofroheshin jan:

1. Mund te aplikohet ideja e Pakets s Msuesit,qe prdoret n universitete, kolegje dhe

shkolla t vendeve t ndryshme t bots.

Qllim i saj sht pr t prgatitur studentt e vitit t fundit pavarsisht nga niveli i tyre arsimor

dhe mosha prpara se t dalin n nj bot t madhe dhe t merren me punsimin. Pr shum,kjo

do t jet hera e par q ata prballen me pagimin e mundshm t tatimit nga fitimet e tyre.

Paketa duhet t prmbaj :

kopje t fletpalosjeve me tatimin e nj individi.

formulart q ka t ngjar t marr nj punonjs i ri.

shnime udhzuese pr msuesin,ndoshta duke prfshir nj broshur pr historin

tatimore n Shqipri.

2. Nj drejtim tjetr pr tu marr n konsiderat sht nevoja e tregtarve,si pr ato qe janaktualisht n biznesin e vogl ashtu edhe pr t gjithe ato q do t regjistrohen pr her t par n

TVSH.

42


43/51


N kt rast,mund t prdorej nj Paket pr fillestart n TVSH.

3. Me paketn e tret mund t prfshiheshin ato t cilt fillojn nj aktivitet ekonomik.

Nevojat e ktyre personave do t plotsoheshin me Paketn pr t rinjt n biznes,e cilaprfshin problemet q hasen me pundhnsit e rinj.

4. Ofrimi i edukimit duke mbajtur seminare pr grupe t ndryshme njerzish mund t jet i

dobishm. Grupe t tilla mund t prfshijn:grupet e biznesit,pensionistt,unionet tregtare,vrtet

cilindo grup personash,apo komunitete biznesi q kan interesa ose probleme t veanta.

Q tatimpaguesit t njihen me t drejtat e detyrimet e tyre mund t hartohet nj dokument iveant i quajtur Karta e Tatimpaguesit(Taxpayer Chart),mbi bazn e parimeve ndrkombtare.

Sot n Ligjin e Proedurave Tatimore ka nj kapitull q flet pr t drejtat e detyrimet e

tatimpaguesve,por kjo kart mund t dilte m vete si funksionon n vendet e tjera t Europes,

Kanada apo Amerik.

7.3.1. Karta e Tatimpaguesve

Karta e t Drejtave t Tatimpaguesit ndrtohet mbi bashkimin e vlerave t profesionalizmit

respektit,integritetit dhe bashkpunimit. Ajo prshkruan trajtimin q tatimpaguesit I takon gjat

marrdhnieve me Drejtorin e Prgjithshme. Karta e t Drejtave t Tatimpaguesit prcakton

gjithashtu zotimin e DPT prkundrejt Biznesit t Vogl pr t siguruar q ndrveprimi I tyre me

DPT t bhet n mnyrn m efiente dhe efektive t mundshme.

Mund t adoptohej karta kanadeze me parimet e prgjithshme si m posht:

1.Ju keni t drejt t paguani as m shum dhe as m pak se krkohet me ligj dhe t merrni do

privilegj q ju takon.

2. Ju keni t drejtn e shrbimit.

3.Ju keni t drejtn pr privaci dhe konfidencialitet.

43


44/51


4. Ju keni t drejtn e nj rishqyrtimi formal dhe t nj apelimi pasues.

5. Ju keni t drejtn t trajtoheni profesionalisht,ndershmrisht dhe n mnyr t sjellshme.

6. Ju keni t drejtn e nj informacioni t plot, t qart, preiz dhe n kohn e duhur .

7. Ju keni t drejtn q ligji t ju zbatohet gjithmon.

8. Ju keni t drejt t ankoheni me shkrim rreth shrbimit t DPT dhe t merrni sqarimet e

duhura nga DPT pas shqyrtimit t situats.

9. Ju keni t drejt q administrata tatimore t konsideroj koston e pajtimit tuaj me detyrimet

gjat kohs q administrohen tatimet.

10. Ju keni t drejt t prisni nga DPT t jet e besueshme.

11. Ju keni t drejtn t liroheni nga penalitetet dhe interesat,t vendosura sipas legjislacionit,

n raste t jashtezakonshme (katastrofe etj).

12.Ju keni t1 drejt1 t1 prisni nga DPT q ajo t publikoj standartet e shrbimit t saj dhe

prgatis raporte vjetore.

13. Ju keni t drejtn q t paralajmeroheni n nj koh t arsyeshme rreth skemave tatimore t

reja ose t diskutueshme.

15. Ju keni t drejt t prfaqsoheni nga nj person I zgjedhur nga ju.

Zotimi prkundrejt tatimpaguesve t vegjl

1. DPT zotohet t administroj sistemin tatimor n nj mnyr t till q t minimizoj kostot e

pajtimit pr biznesin e vogl.

2. DPT zotohet t punoj pr t prmirsuar shrbimet,minimizuar koston dhe reduktuar barrn

e pajtimit me detyrimet.

44


45/51


3.DPT zotohet t jap shrbime q plotsojn nevojat e tatimpaguesve.

4. DPT zotohet q t kryej veprimtari m t gjer/t veant,q ndihmojn bizneset q t

pajtohen me legjislacionin q ajo administron.

5. DPT zotohet t shpjegoj se si ajo bn biznes me bizneset e vogla.

7.3.2. sht OMBUDSMAN?

Nj organ tjetr q instalohet me qllim q t mbahet ekuilibri i nevojshmndrmjet organeve

tatimore dhe tatimpaguesit sht dhe OMBUDSMAN i Tatimpaguesve.

Ombudsman i tatimpaguesve sht avokat pr tatimpaguesit.

Misioni i zyrs s Ombudsman sht t nxis besimin dhe integritetin n administrimin e ligjeve

tatimore nprmjet sigurimit t nj prkushtimi rigoroz prkundrejt Karts s t Drejtave t

Tatimpaguesve.

Kur krijohet nj problem ndrmjet nj qytetari dhe organeve tatimore,Ombudsmani i

tatimpaguesve mund t krkoj zgjidhjen e problemit,dhe t siguroj q ai do ta shqyrtoj at n

mnyrn m profesionale,t ndershme dhe t paanshme.

Funksionet e Ombudsman jan:

t ndihmoj tatimpaguesit n zgjidhjen e problemeve brenda organeve tatimore (DPT).

t identifikoj ato sektor,ku tatimpaguesit hasin probleme me organet tatimore.

t mund t propozoj ndryshime n praktikat administrative t DPT,pr t zbutur

problemet e gjetura.

7.3.3. far sht e-government?

45


46/51


E-government sht nj mnyr pr qeverit pr t prdorur teknologjit e reja pr tì dhn

njerzve m shum akses t prshtatshm ndaj informacioneve dhe shrbimeve t qeveris,pr t

prmirsuar cilsin e shrbimeve dhe pr tì dhn m shum mundsi pr tù prfshir n

proeset dhe institucionet demokratike. E-government paraqet nj oportunitet shum t madh prt lvizur prpara me shrbime t qeveris me cilsi m t lart,me nj kosto-efektive dhe nj

marrdhnie m t mir me qeverit e vendeve t tjera.

Ekzistojn disa prpjekje dhe shembuj t mir e-government n Shqipri si e ardhmja e

regjistrimit t bizneseve on line (n internet),ose mundsia pr t marr statistika dhe

informacione rreth Shqipris.

Zhvillimi i e-government mund t prmirsonte marrdhniet shtet-individ si dhe aftsin e

njerzve pr t marr pjes n demokraci.

Si do t prmirsoj e-government cilsin e qeverisjes dhe pjesmarrjen e njerzve n t?

Njerzit do t mund t merrnin m shum shrbime sepse organizmat e ndryshm qeveritare do

t ishin t aft t komunikonin m efektivisht me njri tjetrin.

Per shembull: si rezultat I nj aksidenti nj qytetari mund ti duhet t komunikoj me disa

organizma qeveritareSpitali publik,ISSH,ISKSH,pr ti treguar rrethanat e tij personale si dhe

nevojat secilit institucion. Nse t tre institucionet e msiprme do t kishin mundsi t

kmbenin informacionet dhe t integronin shrbimet e tyre,personi do t kalonte nprmjet ktij

proesi nj her n vend t tre herve.

Njerzit do t merrnin shrbime m t mira nprmjet organizmave (institucioneve) shtetrore.

Pr shembull,n vend q t rrinin me or n radh pr t regjistruar makinn, pronari i makins

mund ta bnte kt nga shtpia e tij n do or dhe dit t javs. Ky do t ishte nj perfitim i

veant pr ato njerz q nuk jetojn n qndr t qyteteve dhe q punojn paradite. Kjo do tprmirsonte fleksibilitetin,shpejtsin dhe aksesin n shrbimet qeveritare dhe ka dhe nj

prfitim tjetr potencial- uljen e kostos s qeverisjes.

46


47/51


Njerzit do t mund t jen m t informuar sepse ato mund t marrin informacione t

prditsuara dhe t gjithanshme rreth ligjeve,rregulloreve,politikave dhe shrbimeve t

qevris.

Konkluzione.

Vitet e fundit sistemi tatimor karakterizohet me reforma t shumta dhe t konsiderueshme si n

vendet e zhvilluara,vendet n zhvillim edhe n vendet n tranzicion,ku bn pjes edhe Shqipria.

Ndryshimet q ka br ky sistem q n fillimet e viteve 90 e deri m sot jan t rndsishme,por

kan shfaqur dhe problemet e tyre. Dim q buxheti i shtetit financohet n pjesn m t madhe t

tij nga t ardhurat q ai siguron nga tatimet dhe taksat. Prandaj sht tepr e domosdoshme q ky

sistem t funksionoj sa m mir.

Kemi parasysh se misioni i do sistemi tatimor n bot sht maksimizimi i t ardhurave me

kosto sa m t ult,duke i shrbyer sa m mir tatimpaguesve e duke ulur barrat administrative.

Pra nga njra an sht shteti q krkon t vjel sa m shum t ardhura,nprmjet vendosjes s

normave t larta tatimore. Nga ana tjetr jan tatimpaguesit q krkojn norma sa m t ulta

tatimore. T dyja kto jan an t s njjts monedh,prandaj nuk mund t krijojm nj sistem

perfekt tatimor. Ky nuk ekziston. Por mund t prmirsojm sistemin ton duke e afruar at sa

m shum me sistemet e vendeve t tjera t zhvilluara t bots.

Rekomandimet do t ishin t nevojshme n disa fusha q prekin drejtprsdrejti sistemin tatimor.

Kto jan:

1- Fusha e Mbledhjes s t Ardhurave. Kjo sht nj ndr hallkat m t rndsishme

t sistemit. Rekomandimet e nevojshme n t do t ishin: ulja e numrit t

mosdeklaruesve,rritja e numrit t paguesve apo rritja e shums s borxheve t

mbledhura n vit. Sa m shum t prmirsohen treguesit sasior t

performancs,aq m shum do t rriteshin t ardhurat tatimore.

2- Fusha e Evazionit Tatimor. Ai sht ndr problemet mjaft shqetsuese pr

sistemin tatimor. E domosdoshme do t ishte ristrukturimi i Drejtoris s

47


48/51


Investigimit s bashku me aktivitetet e masave shtrnguese q ajo prfshin.

Gjithashtu dhe ridraftimi i Kodit Penal,duke pasqyruar n kt mnyr zhvillimet

q ndodhin n sfern e mashtrimeve tatimore.

3- Fusha e Legjislacionit. Kjo sht ndr fushat m t debatuara sot,jo vetm pr

sistemin tatimor por edhe pr sistemet e tjera. sht nj ndr hallkat e sistemit q

ka nevoj pr prmirsime t dukshme. E nevojshme do

Documents

Per Nje Administrim Me Te Mire Te Tatimeve