Phaûn öùng KHAÙNG NGUYEÂN – KHAÙNG

THEÅPhaïm Huøng Vaân

Phaûn öùng tuïAGGLUTINATION

TUÏ TRÖÏC TIEÁP (DIRECT AGGLUTINATION)

KN daïng haït Khaùng theå

Tuï tröïc tieápHoaù mieãn dòch ñònh type/group huyeát thanh cuûa vi khuaån

Huyeát thanh hoïc tìm khaùng theå ñaëc hieäu vi khuaån (Widal, Weil-Felix…)

TUÏ HAÏT (PARTICLE AGGLUTINATION)TUÏ HOÀNG CAÀU THUÏ ÑOÄNG (PASSIVE

HEAMAGGLUTINATION)

Tuï haït Huyeát thanh hoïc tìm khaùng theå ñaëc hieäu (TPHA, PHA tìm khaùng theå khaùng F1 dòch haïch…)

Khaùng theå

KN hoaø tan gaén leân

beà maët hoàng caàu

Ngaên tuï hoàng caàuHuyeát thanh hoïc tìm khaùng nguyeân ñaëc hieäu

(HCG…)

TUÏ HAÏT (PARTICLE AGGLUTINATION)NGAÊN TUÏ HOÀNG CAÀU (HAEMAGGLUTINATION INHIBITION)

Maãu thöû coù

KN muoán tìm

KT ñaëc hieäu KN muoán tìm

Phöùc hôïp KN-KT

HC ñaõ gaén KN

Maãu thöû khoâng coù

KN muoán tìm

KT ñaëc hieäu KN muoán tìm

KT coøn töï do HC ñaõ gaén KN

HC tuï laïi

HC khoâng tuï

Tuï latex Phaùt hieän khaùng nguyeân hoaø tan (Meningitex, Rotalex…)

TUÏ HAÏT (PARTICLE AGGLUTINATION)TUÏ LATEX (LATEX AGGLUTINATION)

Haït latex (polystyrene 0.81µm) gaén khaùng theå ñaëc hieäu

khaùng nguyeân

Khaùng nguyeân hoaø tan Haït latex tuï laïi

PHAÛN ÖÙNG TUÏHIEÄN TÖÔÏNG TIEÀN VUØNG (PROZONE)

Thöøa khaùng nguyeân

KHOÂNG TUÏ

Thöøa khaùng theå

KHOÂNG TUÏ

Khaùng nguyeân/khaùng theå töông xöùng

TUÏ

Phaûn öùng tuûaPRECIPITATION

TUÛA TRONG OÁNG (OUDIN)

Tuûa trong oáng Ñònh type vi khuaån döïa vaøo khaùng nguyeân nang

KHAÙNG NGUYEÂN

KHAÙNG THEÅ

MAËT KEÁT TUÛA

Treân baûn thaïch (agarose, agar noble), khoan 2 gieâng, 1 gieâng cho KN, moät gieáng cho KTKN KT

Trong thôøi gian uû (To PTN, hoäp aåm), KN vaø KT khueách taùn vaøo chung quanh gieáng trong thaïch

Söï keát hôïp KN vaø KT seõ hình thaønh vaïch keát tuûa thaáy ñöôïc giöõa hai gieáng trong thaïch

TUÛA TRONG THAÏCH (OUCHTERLONY)

OUCHTERLONYÖÙng duïng phaân tích söï ñoàng nhaát

Söï ñoàng nhaát

Khoâng ñoàng nhaát

Ñoàng nhaát moät phaàn

Ñoàng nhaát hoaøn toaøn

KT

KN A KN B

KT

KT

a

a

b

b bKN A

KN A KN B

KN A KN B

c

c

d

d

KN B

a

a

b

b bKN A

a

a

b

b bKN B

a

a

b

b bKN B

a

a

b

bc

KN A

Quan heä noàng ñoä

cKN = cKT

cKN > cKT

cKN < cKT

Quan heä troïng löôïng phaân töû (MW)

mwKN = mwKT

mwKN > mwKT

mwKN < mwKT

OUCHTERLONYÖÙng duïng phaân tích quan heä noàng

ñoä vaø MW

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHIMMUNO-ELECTROPHORESIS

Nguyeân taéc

Duøng ñieän di ñeå taùch bieät caùc khaùng nguyeân protein ñònh vò treân nhöõng vò trí khaùc nhau treân baûn thaïch ñieän di, sau ñoù phaùt hieän caùc khaùng nguyeân naøy baèng phaûn öùng mieãn dòch keát tuûa.

Baûn thaïch ñieän di laø baûn thaïch agarose hay agar noble pha trong dung dòch ñieän di laû ñeäm veronal pH 8.6

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHCaáu taïo moät buoàng ñieän di naèm

+ -

Baûn thaïch ñieän di

Daây noái cöïc döông maùy caáp ñieän cho ñieän di

Daây noái cöïc aâm maùy caáp

ñieän cho ñieän di

Dung dòch ñieän di:

ñeäm Veronal pH 8.6Caàu noái:

giaáy loïc daøyÑieän cöïc

döông: daây baïch kim

Ñieän cöïc aâm: daây baïch kim

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHkhaùng nguyeân protein trong huyeát

thanh ngöôøi

Alb-----

1----

2---

--

-

Löïc ñieän tröôøng

Löïc noäi ñieän thaåm thaáu

_ +

Huyeát thanh thöû

Huyeát thanh chöùng

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHkhaùng nguyeân protein trong huyeát

thanh ngöôøi

_ +

Alb12

Sau khi hoaøn taát ñieän di, cho vaøo raõnh caùc loaïi khaùng theå khaùng khaùng nguyeân protein huyeát thanh ngöôøi

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHkhaùng nguyeân protein trong huyeát

thanh ngöôøi

Alb12

Neáu cho vaøo raõnh khaùng theå khaùng taát caû thaønh phaàn khaùng nguyeân protein huyeát thanh ngöôøi

HT thöû

HT chöùng

Phaùt hieän söï baát thöôøng treân huyeát thanh thöû nhôø so vôùi huyeát

thanh chöùng, caàn thöïc hieän ñieän di mieãn dòch tieáp ñeå phaùt hieän

baát thöôøng treân khaùng nguyeân protein naøo cuûa huyeát thanh thöû

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCHkhaùng nguyeân protein trong huyeát

thanh ngöôøi

Alb12

Cho vaøo raõnh khaùng theå IgG ngöôøi, nhìn thaày roõ söï baát thöôøng laø ôû

thaønh phaàn IgG trong huyeát thanh thöû

HT thöû

HT chöùng

MANCINISingle radical immuno diffusion

Nguyeân taéc

Treân baûn thaïch (agarose, agar noble)coù pha saün khaùng theå, khoan hai haøng gieáng, moät haøng cho caùc noäng ñoä chuaån cuûa khaùng nguyeân, moät haøng cho caùc khaùng nguyeân thöû ñeå bieát noàng ñoä.

Caùc noàng ñoä chuaàn KNC1/10 C1/20 C1/40 C1/80

C1/160

KN phaûi ño noàng ñoä

T1 T2 T3 T4 T5

Trong thôøi gian uû, KN khueách taùn vaøo trong thaïch. Söï keát hôïp KN vôùi khaùng theå trong thaïch seõ hình thaønh nhöõng voøng keát tuûa xung quanh gieáng. Ñöôøng kính voøng keát tuûa tyû leä thuaän vôùi noàng ñoä KN coù trong gieáng

d1d2

d3d4

d5

dT1

dT2

dT3

dT4

dT5

MANCINIÖÙng duïng ñònh löôïng noàng ñoä KN

Log2 C

Dmm

C1/10

C1/20

C1/40

C1/80

C1/160

d5 d4 d3 d2 d1dT5

T5

dT4

T4

dT3

T3

d1

d2

d3

d4

d5

dT

1dT

2dT

3dT

4dT

5

Coù theå tính ñöôïc noàng ñoä cuûa T1 vaø T2 khoâng?

Söï keát hôïp KN vaø KT seõ hình thaønh vaïch keát tuûa thaáy ñöôïc giöõa hai gieáng trong thaïch

ÑIEÄN DI MIEÃN DÒCH ÑOÁI LÖUCounter current immuno-electrophoresis

Treân baûn thaïch ñieän di (agarose, agar noble), khoan 2 gieâng, 1 gieáng cho KN (gaàn cöïc [-]), moät gieáng cho KT (gaàn cöïc [-])KN KT

+-

Trong thôøi gian ñieän di (22.5V/cm chieàu daøi, hay 7-8mA/cm chieàu roäng), KN di chuyeån veà cöïc +, KT di chuyeån veà cöïc -

+-

ÖÙng duïng: Phaùt hieän khaùng nguyeân hoaø tan caùc vi khuaån gaây VMNM, Rotavirus, HBsAg…

Phaûn öùng keát hôïp boå theå

COMPLEMENT FIXATION

KN ñaëc hieäu KT muoán tìm

KT ñaëc hieäu muoán tìm

HC coøn nguyeân veïn

Boå theå

KN ñaëc hieäu KT muoán tìm

Phöùc hôïp KN-KTtieâu thuï heát

boå theå HCC-HCC

Boå theå

Maãu thöû khoâng coù KT ñaëc hieäu muoán tìm HCC-HCC bò boå theå

taán coâng, HCC bò ly giaûi

HCC-HCC

Boå theå khoâng

bò tieâu thuï

HEÄ THOÁNG THÖÛ HEÄ THOÁNG CHÆ THÒ

ÖÙng duïng: Tìm khaùng theå giang mai (BW), ñònh type virus…

Phaûn öùng trung hoaøNEUTRALISATION

Tuï hoàng caàu (KN cuùm, arbovirus…)

Ly giaûi hoàng caàu (KN Streptolysin O…)

Gaây cheát chuoät (Caùc ñoäc toá)

Huyû hoaïi teá baøo(Virus, ñoäc toá…)

Kh

aù

ng

ng

uyeân

gaây h

ieäu

qu

aû

sin

h h

oïc

Maãu thöû khoâng

coù khaùng

theå ñaëc hieäu

Khaùng nguyeân gaây

hieäu quaû sinh hoïc

Khaùng nguyeân

khoâng bò KT trung hoøa

Ngaên tuï hoàng caàu (HI [+])

Hoàng caàu khoâng bò ly giaûi

(ASO [+])

Baûo veä caáy teá baøo(CPE50)

Hie

äu

qu

aû

sin

h h

oïc

cu

ûa k

haù

ng

ng

uyeân

b

ò t

run

g h

oøa

Maãu thöû coù khaùng theå ñaëc

hieäu Baûo veä chuoät khoâng bò cheát (LD50)

Khaùng nguyeân gaây

hieäu quaû sinh hoïc

Khaùng nguyeân bò

KT trung hoøa

Phaûn öùng mieãn dòch huyønh quang

IMMUNO-FLUORESCENT

ÖÙng duïng Hoaù mieãn dòch hoïc ñònh type hay group huyeát thanh vi khuaån, virus…; Tìm vi khuaån, vi rus tröïc tieáp töø beänh phaåm

MDHQ TRÖÏC TIEÁP Direct immuno-fluorescent

Khaùng nguyeân daïng haït (vi khuaån, virus…) muoán tìm hay muoái

ñònh type, group huyeát thanh

Khaùng theå ñaëc hieäu ñaùnh daáu huyønh

quang (HQ)

Khaùng theå baùm vaøo khaùng nguyeân, laøm

khaùng nguyeân bò ñaùnh daáu HQ

Thaáy ñöôïc khaùng nguyeân phaùt HQ khi

xem qua kính hieån vi HQ

MDHQ GIAÙN TIEÁP Indirect immuno-fluorescent

Khaùng nguyeân daïng haït (vi khuaån, virus, teá baøo

caáy virus…) ñaõ bieát ñaëc hieäu KT muoán tìm

Maãu thöû coù KT ñaëc hieäu

muoán tìm

Khaùng theå baùm vaøo

khaùng nguyeân

Coäng hôïp: Khaùng theå gaén HQ ñaëc hieäu loaøi khaùng

theå muoán tìm

Thaáy ñöôïc khaùng nguyeân phaùt HQ khi

xem qua kính hieån vi HQ

Coäng hôïp gaén vaøo khaùng theå ñaëc hieäu laøm phöùc

hôïp KN-KT bò ñaùnh daàu HQ

ÖÙng duïngHuyeát thanh hoïc tìm khaùng theå ñaëc hieäu (vd: KT giang mai, KT khaùng Chlamydia…

Phaûn öùng mieãn dòch haáp phuï gaén men

ENZYME LINKED IMMUNO SORBENT ASSAY

ELISA toùm baét khaùng nguyeânAntigen capture ELISA

Gieáng ELISA gaén KT ñaëc

hieäu KN muoán tìm

Maãu thöû chöùa KN muoán tìm

Coäng hôïp laø khaùng theå gaén

men vaø ñaëc hieäu KN muoán tìm

KN bò KT ñaëc hieäutoùm baét treân

gieáng

Coäng hôïp gaén vaøo KN nhôø vaäy ñaùnh daáu men phöùc hôïp KN-KT

Cô chaát sinh maøu (TMB,

OPD…)

Xuaát hieän maøu, nhôø vaäy coù theá

phaùt hieän vaø ñònh löôïng ñöôïc KN döïa

vaøo trò soá OD

Coäng hôïp laø khaùng theå gaén

men vaø ñaëc hieäu loaøi KT muoán tìm

Gieáng ELISA gaén KN ñaëc

hieäu KT muoán tìm

Cô chaát sinh maøu (TMB,

OPD…)

Maãu thöû chöùa KT muoán tìm

KT gaén vaøo KN vaø bò

toùm baét treân gieáng

Coäng hôïp gaén vaøo KT nhôø vaäy ñaùnh daáu men phöùc hôïp KN-KT

Xuaát hieän maøu, nhôø vaäy coù theá

phaùt hieän vaø ñònh löôïng ñöôïc KN döïa

vaøo trò soá ODTuyø coäng hôïp ñaëc hieäp lôùp khaùng theå naøo (IgG hay IgM…) maø coù theå phaùt hieän KT ñaëc hieäu muoán tìm laø thuoác lôùp naøo, nhôø vaäy coù theå phaân bieät ñöôïc beänh laø ñang maéc hay laø ñaõ maéc…

ELISA phaùt hieän khaùng theåAntibody detection ELISA

COMPETETIVE ELISA ELISA caïnh tranh phaùt hieän khaùng theå

Coäng hôïp laø khaùng theå gaén

men vaø ñaëc hieäu loaøi KT muoán tìm

Gieáng ELISA gaén KN ñaëc

hieäu KT muoán tìm

Cô chaát sinh maøu (TMB,

OPD…)

Maãu thöû chöùa KT muoán tìm

KT muoán tìm caïnh tranh vôùi KT ñaõ

bieát ñeå gaén vaøo KN vaø bò

toùm baét treân gieáng

Coäng hôïp gaén vaøo KT nhôø vaäy ñaùnh daáu men phöùc hôïp KN-KT

Xuaát hieän maøu, nhôø vaäy coù theá

phaùt hieän vaø ñònh löôïng ñöôïc KN döïa

vaøo trò soá ODTuyø coäng hôïp ñaëc hieäp lôùp khaùng theå naøo (IgG hay IgM…) maø coù theå phaùt hieän KT ñaëc hieäu muoán tìm laø thuoác lôùp naøo, nhôø vaäy coù theå phaân bieät ñöôïc beänh laø ñang maéc hay laø ñaõ maéc…

Dung dòch chöùa KT ñaõ bieát khaùc

loaøi ñaëc hieäu KN

CHAÅN ÑOAÙN PHAÙT HIEÄNMycoplasma pneumoniae

ELISA phaùt hieän IgM vaø/hay IgG trong huyeát thanh beänh nhaân ñaëc hieäu M.

pneumoniaePLATELISA M.

PNEUMONIAE IgG72776

PLATELISA M. PNEUMONIAE IgM

72777

CHAÅN ÑOAÙN PHAÙT HIEÄNChlamydia pneumoniae

ELISA phaùt hieän IgM vaø/hay IgG trong huyeát thanh beänh nhaân ñaëc hieäu C.

pneumoniaeCHLAMYDIA PNEUMONIAE

IgG EIAThermoLabsystem 61 11

300

CHLAMYDIA PNEUMONIAE IgM EIA

ThermoLabsystem 61 11 320

Phaûn öùng saéc kyù mieãn dòch

IMMUNO-CHROMATOGRAPHY(Immuno-lateral flow)

Khaùng theå ñaëc hieäu khaùng

nguyeân Carbohydrate C cuûa

S. pyogenes

Khaùng theå ñaëc hieäu khaùng theå

chuoät

Khaùng theå ñôn doøng ñöôïc gaén haït vaøng theå keo vaø ñaëc hieäu khaùng

nguyeân Carbohydrate C cuûa S. pyogenes

PHAÙT HIEÄN KHAÙNG NGUYEÂNVd: Phaùt hieän S. pyogenes trong quyeät

hoïng

Nhaïy caûm50 – 90%Ñaëc hieäu 95%

Khaùng theå ñaëc hieäu loaøi

khaùng theå HBsAb (anti-human IgG)

Khaùng theå ñaëc hieäu HBsBg

Khaùng nguyeân HBSAg gaén haït vaøng

theå keo

PHAÙT HIEÄN KHAÙNG THEÅVd: Phaùt hieän HBSAb trong huyeát thanh

Nhaïy caûm50 – 90%Ñaëc hieäu 95%

ÖÙng duïng phaûn öùng KN-KT trong phaùt hieän taùc nhaân VSV gaây

nhieãm truøng

Huyeát thanh hoïc (serology)Phaùt hieän khaùng theå ñaëc hieäu VSV

trong huyeát thanh beänh nhaân

Hoaù mieãn dòch (immuno-chemical)Phaùt hieän khaùng nguyeân ñaëc hieäu

cuûa VSV trong beänh phaåm

Bieän luaän keát quaûHUYEÁT THANH HOÏC

Keát quaû luoân ñònh löôïng (hieäu giaù, trò soá OD..)

Ñöôïc goïi laø [+] khi giaù trò ñònh löôïng cao hôn giaù trò caét

Keát quaû [+] chöa theå coi laø ñang mang maàm beänh, maø phaûi döïa vaøo Ñoäng hoïc KT cuûa huyeát thanh keùp Giaù trò ñònh löôïng cuûa KT xuaát hieän sôùm (IgM)

Bieän luaän keát quaûHOAÙ MIEÃN DÒCH

Keát quaû coù theå khoâng ñònh löôïng hay ñònh löôïng (hieäu giaù, trò soá OD..)

Ñöôïc goïi laø [+] khi giaù trò ñònh löôïng cao hôn giaù trò caét, hay keát quaû phaân bieät roõ vôùi chöùng [-]

Keát quaû [+] coù theå coi laø ñang mang maàm beänh neáu khaùng nguyeân phaùt hieän ñöôïc laø ñaëc hieäu cao