Embed Size (px)
Citation preview
leħħ
il-Malti
Folja elettronika b’tagħrif lingwistiku, ortografiku, grammatikali u kulturali
dwar il-lingwa Maltija maħruġa mid-Dipartiment tal-Malti fi ħdan il-Kulleġġ San
Injazju sabiex il-lingwa tagħna tingħata l-valur li jistħoqqilha. Kull suġġeriment
u/jew diffikultà huma ġentilment milqugħa fuq [email protected]
[email protected] LEĦĦ IL -MALTI [email protected]
P ietru Pawl Saydon twieled iż-Żurrieq nhar l-24 ta’ Lulju tal-1895. Fl-1912 beda
jistudja l-letteratura fl-università u ta’ għoxrin sena kiseb il-Baċellerat. Fl-1919 iggradwa
fil-Liġi Kanonika u kiseb id-Dottorat fit-Teoloġija. Billi ġie l-ewwel wieħed fl-eżamijiet u
għadda lill-istudenti tal-fakultajiet kollha, ingħata borża ta’ studju mill-Gvern biex seta’ jkompli
l-istudji tiegħu barra minn Malta. Fl-istess sena ġie ordnat saċerdot u s-sena ta’ wara telaq
lejn Ruma jistudja fl-Istituto Biblico minn fejn fl-1923 kiseb il-Liċenzjat fl-Iskrittura Mqaddsa.
“Kotra kbira ta’ ħuti l-Maltin ma jafux jaqraw ħlief bi lsienhom, u qatt u qatt ma ħassew f’qalbhom il-ħlewwa li jisimgħu
fi lsienhom il-kelma t’Alla hekk kif ħarġet minn fommU mijiet u eluf ta’ snin ilu. Għalihom l-ewwel ma
ħsibt fix-xogħol tiegħi. Iżda barra minn dawn, jien ħaddant fil-ħsieb tiegħi l-Maltin kollha, li jħobbu u jgħożżu lsienhom.”
Hekk kiteb Saydon fil-Kelmtejn Qabel għall-Ktieb tal-Ġenesi, l-ewwel ktieb tal-Bibbja li qaleb għall-Malti
fl-1929. Il-Professur Pietru Pawl Saydon għamel “miraklu” meta rnexxielu jittraduċi l-Iskrittura sħiħa
waħdu mill-oriġinal, xogħol li kull meta sar, dejjem sar b’tim magħmul minn diversi studjużi. Din
it-traduzzjoni swiet lill Saydon tletin sena sħaħ ta’ ħidma u dedikazzjoni, bejn l-1929 u l-1959.
It-33 sena li għamel fil-kariga ta’ Professur kienu snin ta’ ħidma sfiqa u bla waqfien b’risq
it-tagħlim u r-riċerka. Mal-istudenti kien imur tajjeb. Professur żagħżugħ u mhux imkabbar, ma
setax ma jisraqx il-qalb tal-istudenti żgħażagħ, li dlonk inġibdu lejh u ħabbewh. Saydon miet
id-dar tiegħu ż-Żurrieq, raħal twelidu, nhar it-22 ta' Marzu 1971.
PIETRU PAWL SAYDON... studjuż tal-ilsien Malti, l-ilsna Semitiċi u tal-Bibbja
Il-ĠIMGĦA l-KBIRA u l-GĦID il-KBIR
P eress li fil-Ġimgħa l-Kbira nfakkru l-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna Ġesù Kristu, matul il-ġurnata jittajru l-bnadar mezzasta filwaqt li l-membri tal-każini jħallu bieba waħda magħluqa u biċċa sewda mal-pum tal-bieb. Ħafna rġiel kienu jilbsu qmis bajda u ingravata sewda u la kienu jixorbu u lanqas ipejpu. It-tfal ma kinux
jitħallew jilagħbu fit-toroq. L-ikla popolari tal-jum kienet il-qaqoċċ u l-bebbux bl-aljoli. Filgħodu jitkomplew l-viżti fil-knejjes, u min-nofsinhar sat-tlieta kienet issir il-prietka tat-tliet sigħat tal-agunija. Wara ssir l-adorazzjoni tas-salib peress li f’dan il-jum ma jsirx quddies. Imbagħad joħorġu l-purċissjonijiet bil-vari tal-Ġimgħa l-Kbira minn xi parroċċi. Minbarra l-vari, ikun hemm diversi personaġġi bibliċi u l-baned idoqqu marċi funebri. Xi nies kienu jimxu wara l-vari ħafjin filwaqt li xi rġiel iġorru salib tal-injam fuq spallithom jew jorbtu l-ktajjen ma’ saqajhom bħala tpattija ta’ dnubiethom jew inkella b’wegħda. Nhar Sibt il-Għid jibqa’ kollox kif kien il-ġurnata ta’ qabel sakemm jasal id-daqq tal-Glorja fil-quddiesa li ssir tard filgħaxija. Matul il-Ġimgħa l-Kbira u Sibt il-Għid kienu jindaqqu ċ-ċuqlajti minflok il-qniepen. Drawwa marbuta ma’ Sibt il-Għid hi li waqt id-daqq tal-Glorja, l-ommijiet kienu jagħtu banju lit-trabi tagħhom, li fih kien ikollu l-fjuri li kienu jżejnu l-artal tas-sepulkru. Kienu jemmnu li dan kien ikollu effett tajjeb fuq it-tfal li kienu jsofru mill-qtajja’ jew għax kienu jemmnu li dan jgħin lit-tfal jibdew jimxu kmieni kemm jista’ jkun. L-Għid jew it-tifkira tal-Qawmien ta’ Kristu mill-mewt hija l-ikbar festa tal-Knisja. Filgħodu jew filgħaxija jsiru l-purċissjonijiet bl-istatwi tal-Irxoxt u xi wħud anke bil-ġirja tradizzjonali tal-Irxoxt. It-tfal jaqilgħu l-figolli u dawn jitbierku nhar l-Għid filgħodu mill-kappillan.
