Platon _ Devlet Adamwww.kitapsevenler.comMerhabalarBuraya Yklediimiz e-kitaplarGrme engellilerin okuyabilecei formatlarda hazrlanmtr.Buradaki E-Kitaplar ve daha pek ok konudaki Kitaplar bilhassa grme engelliarkadalarn istifadesine sunuyoruz. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Ekran okuyucu program konuan Braille Not Speak cihaz kabartma ekran ve benzeri yardmc aralarsayesinde bu kitaplar okuyabiliyoruz. Bilginin paylaldka pekieceine inanyorum. Siteye yklenen e-kitaplar aada ad geen kanuna istinaden tmkitap sever arkadalar iin hazrlanmtr. Amacmz yayn evlerine zarar vermek ya da eserlerden menfaat temin etmek deildir elbette. Bu e-kitaplar normal kitaplarn yerini tutmayacandan kitaplar beenipte engelli olmayan okurlar, kitap hakknda fikir sahibi olduklarnda indirdikleri kitapta ad geenyaynevi, sahaflar, ktphane ve kitaplardan ilgili kitab temin edebilirler. Bu site tamamen cretsizdir ve sitenin ieriinde sunulmu olan kitaplarhibir maddi kar gzetilmeksizin tm kitap dostlarnn istifadesine sunulmutur.Bu e-kitaplar kanunen hi bir ekilde ticari amala kullanlamaz ve kullandrlamaz.Bilgi Paylamakla oalr.Yaar MUTLUlgili Kanun: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlme bir engellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinleran gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu ar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmasve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlANKARAbu kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.Tarayan ve Dzenleyen her kimse ok teekkrler.verilen emee sayg duyarak ltfen bu aklamala silmeyin.Platon _ Devlet AdamDNYA KLASKLER DZS: 2DEVLETADAMIBu kitabn hazrlanmasnda DEVLET ADAMI'nn MEB Yunan Klasikleri dizisindeki 2.basks temel alnm ve eviri dili gnmz Trkesine uyarlanmtr.Yayna hazrlayan: Egemen BerkzDizgi: Yenign Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..Bask: ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.Temmuz 1998P L A T O NDEVLET ADAMIDr.Behice Boran ile Mehmet Karasan tarafndan, B.Jowett'in ngilizce ve A.Dis'in Franszca evirileri temel alnarak evrilmitir.CCumhuriyetimizin 75. ylcokusuyla...Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm olan sanat yaarnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zengin nun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas veatmas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin etkymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi uluslarda dn yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu ynde uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinliinli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abalary be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devlardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir eviri kitaplmz olacaktr. zel bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi ve amak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941.Milli Eitim BakanHasan li YcelSUNUCumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Ycel ncllimize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr.Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir "Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik.Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnya klasikln nemlilerini yaynlyoruz.CumhuriyetDEVLET ADAMIEski Yunanca zel adlarn yazl hakknda notYunan eserlerinin evirisinde tanr, insan ve lke adlarn, asllarndaki gibi yazmay uygun lduk; bunun iin de bugn Avrupa lkelerinin hemen hepsinde kullanlan evriyaz yntemini ald. Yunancann her harfi, aadaki cetvelde gsterildii gibi, tek veya ift harfle karlanmve "kh" gibi ift harfleri kullanmaya gerek vard; nk Yunancann Q'sn da, T 'n da "t" iremezdik, ikisini ayrmak zorunluydu. "X" iin de yalnzca "h" harfini alsaydk Yunancada bazan sesli harflerin nne gelen ( ' ) iareti ile karabilecekti."Ph" ift harfine gelince, Yunanca'nn F harfini Avrupallar teden beri byle gsterirler; eski Romallar da yle gstermiler; demek ki o harfin sylenii Romallarn "" harfinin syltmyle uymuyormu. Romallar ve bugnk Avrupa lkeleri, Yunanca'nn X harfini de "x" ile gsterirler; ancak "x" harfi bizim alfabemizde yok; bu yzden "x" yerine "ks" ift harfini kullanmay daha uygun bulduk.Yunancada "y" harfi sessiz deil, sesli harftir ve "" okunmas gerekir. Ancak bu syleyi kesin de deil. Bugnk Yunanllar onu "i" diye okuyorlar.ift sesli harfleri de gene ift olarak gsterdik. Ancak (ou) yerine tek bir "u" koyduk; bu imdiki uluslararas evriyazda da byledir.Yunan Alfabesi:A A H E N N T TB B Q Th X Ks Y YG G I O O F PhD D K K P P X KhE E ? L P R Y PsZ Z M M S S W OKiiler:Sokrates, Theodoros, Yabanc, Gen SokratesSOKRATES - Bana Theaitetos ile Yabanc'y tanttn iin sana ok teekkr borluyum, TheodorTHEODOROS - Hele onlar devlet adamnn, sonra da filozofun ne olduunu bir iyice belirtsinler, o zaman teekkr borcun daha kat artacak.SOKRATES - Devlet adam ile filozof. Neler diyorsun, Theodoros? Bir matematik- geometri stadnn azndan m bu sz iitiyorum?THEODOROS - Hangi sz, Sokrates?SOKRATES - Devlet adam ile filozofu sanki birbirine eit deerlermi gibi ele alyorsun; oysa bu deerlerin arasndaki ayrm hibir geometri oranyla gsterilemiyecek kadar byktr.THEODOROS - Ammon hakk iin, Sokrates, dorusu beni gzel yakaladn. Haklsn; yanlm iyi dn. Meer senin ne gl bellein varm! Alacan olsun, elbette bunun acsn bir gn senden de bizi ho grr, umarm baladn iten vazgemezsin. Devlet adamn ya da filozofu, hangrsen onu, ele al da szmz srdrelim. YABANCI - Zaten bu artk benim boynuma bor oldu. Bir kere baladktan sonra sonunu getirmek gerektir. Bir ii yarm brakmamal. Ama Theaitetos'a ne i grdrelim dersin?THEODOROS - Ne i grdrmesi? Anlamadm.YABANCI - Onu salverelim de yerine arkada Gen Sokrates'i alalm m?THEODOROS - Nasl istersen. Dediin doru, tekine de sra vermeli. Arada bir dinlenebilirlerse, genler daha iyi i baarrlar.SOKRATES - Hem bu genlerin ikisi de bir bakma sana akraba saylrlar, sanrm. Sizlerin dediklerinize gre birinin yz bana benziyormu; teki ile de adaz. Bunun iin mz ayn sorabalarmzla tanmamza yarayan konumalar memnunlukla karlamalyz; bu adeta bir akrabalr. Dn Theaitetos ile ben kendim konutum; imdi de sana verdii yantlar iittim. Adamla dkonumadm ama, benim iin bir baka zaman da olur. Bugnlk senin sorularn yantlasn.YABANCI - Peki, yle olsun. Gen Sokrates, byk Sokrates'in dediklerini duydun mu?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Raz msn?GEN SOKRATES - Seve seve.YABANCI - Senin bir diyecein olmadktan sonra bana bir ey demek dmez. Bilgiciden ( sofist ) sonra, aratrmamzda sra bence devlet adamna (politikos) gelir. imdi bana syle bakalm, devlet adamn da bilgili kimselerden sayacak myz, saymayacak myz? GEN SOKRATES - Sayacaz elbet.YABANCI - yleyse, bilgicinin ne olduunu aratrrken ayrdmz gibi, gene bilgileri blmlgerekecek, deil mi.GEN SOKRATES - Sanrm.YABANCI - Ama bana yle geliyor ki, Sokrates, bu bilgiyi o blmlerde bulamayacaz.GEN SOKRATES - Ne yapacaz?YABANCI - Baka bir blmde arayacaz.GEN SOKRATES - Pekl.YABANCI - Devlet adamna gtrecek yolu nasl bulmal? Bu yolu bulup brlerinden ayrmak, kenne zg bir damgayla damgalamak gerekiyor. Bundan ayrlan br yollarn hepsine birden de ayrca belli bir damga vurmalyz. Bylece usumuz, btn bilgileri iki blme ayrlm olarak katr. GEN SOKRATES - Bu yolu bulmak senin iindir, benim deil.YABANCI - Oras yle, ama bir kere bulduktan sonra bu yol, benim kadar senin de yolun olmaldr.GEN SOKRATES - Gzel.YABANCI - Matematik ve matematikle ayn soydan olan baka sanatlar, ''i''le hibir iliii olmayan soyut bilgiler deil midir?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Oysa dlgerlik sanatnda, el sanatlarnn hepsinde, ileyenin bilgisi iine katr.atla uraan yalnzca bilmekle kalmaz, bilgisini iinde gerekletirerek nceden var olmayan leri yapar, oluturur. Doru mu?GEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - O halde bilgilerin hepsini bu lye gre blebiliriz: Bir ksmna klgsal bilgilerine kuramsal bilgiler deriz.GEN SOKRATES - Olur; aslnda bir btn olan bilgiyi bylece ikiye blnm sayarz.YABANCI - Devlet adamn kralla, klelerin efendisiyle, aile reisiyle bir mi tutacaz, yoksa, her biri iin bir ayr sanat vardr m diyeceiz? Ama dur, vazgetim. Bir baka yoldan gidelim.GEN SOKRATES - Hangi yoldan?YABANCI - yle: Hekim diye tannmam bir kimse, hekim olan birine t verebilecek kadar billi olsa, ona da hekim demek gerekmez mi?GEN SOKRATES - Gerekir.YABANCI - Bunun gibi, resmi sfat olmayan biri, lkeyi ynetene akl retecek erkte olsa, o kimsede hkmdarda bulunmas gereken bilgi vardr, diyemez miyiz?GEN SOKRATES - Deriz, elbet.YABANCI - Gerekten kral olan kimsenin bilgisi krallk bilgisi deil midir?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Byle bilgili bir kimse, ister kral olsun, isterse yalnzca bir yurtta, bu bilgisi bakmndan kral snfndan saylmaz m? GEN SOKRATES - Byle saymak doru olur.YABANCI - Klelerin efendisi, aile reisi iin de ayn eyi syleyebiliriz, deil mi?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Byk bir aileyi kk bir devlete benzetebiliriz. Ynetim bakmndan aralarnda bir var mdr?GEN SOKRATES - Hi yoktur. YABANCI - yleyse, deminki sorumuza yant olarak, bunlarn hepsinin tek bir bilgisi olduunu, bu bilgiye krallk, siyaset ya da ev ynetimi bilgisi denebileceini syleyebiliriz. Verilecek ad zerinde ekiecek deiliz ya...GEN SOKRATES - Buna ne gerek var?YABANCI - Ama u da belli ki, yerinde tutunabilmek iin kral, yumruk ya da beden gcnden ok zekasn,us gcn kullanr, yle deil mi?GEN SOKRATES - phesiz.YABANCI - O halde, kraln bilgisi, el sanatlarndan, klgsal ilerden daha ok kuramsal bilgiye yakndr, diyelim mi? GEN SOKRATES - Hay, hay.YABANCI - Devlet bilgisiyle devlet adamn, krallk bilgisiyle kral, hep birletirip tek bir bilgi saymalyz.GEN SOKRATES - phesiz.YABANCI - imdi, kuramsal bilgiyi blmlerine ayrmak sras geldi. Buna balamamz doru olmaGEN SOKRATES - Pek doru olur.YABANCI - Bir dn bakalm: Bilginin aslnda, doal olan bir ikilik bulabilir miyiz?GEN SOKRATES - rnein?YABANCI - yle: konumalarmzda matematik diye bir sanatn ad gemiti...GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Bence matematik kesin olarak kuramsal sanatlar blmne girer.GEN SOKRATES - Hi phe yok.YABANCI - Matematik, saylar arasndaki ayrmlar bilir. Bildii bu eyler zerinde bir yargyvarmaktan baka matematiin bir ii var mdr?GEN SOKRATES - Baka ne ii olabilir?YABANCI - Ama br yandan, hibir mimar ii gibi almaz; o yalnzca iilerin badr, yleGEN SOKRATES - Evet.YABANCI - O, bilgisinden verir, el emeinden deil.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Bundan tr, mimarn kuramsal bilgiden bir pay edindiini sylemek doru olmaz m?GEN SOKRATES - Tmyle dorudur.YABANCI - Ama bir karara vardktan sonra mimar, matematiki gibi, iini bitirmi saylmaz. Giriilen i tamamlanncaya kadar her iiye yapmas gereken eyleri buyurmaldr. GEN SOKRATES - Elbet.YABANCI - Matematik ve matematikle ilgili bilgiler kadar btn bu bilgiler de kuramsaldr ama ikisi de bir noktada ayrlrlar: O da, biri yalnzca yargya varr, tekiyse ayn zanda ynetir. Ne dersin?GEN SOKRATES - yle gibi.YABANCI - Kuramsal bilginin btnn, bir yargya varan, bir de yneten bilgiler diye ikiye ayrmamz, sence doru mudur?GEN SOKRATES - Bence dorudur.YABANCI - birlii yapmak gerektii zaman, insanlarn birbirleriyle anlamas iyi bir ey deidir?GEN SOKRATES - Ona ne phe.YABANCI - Byle anlamak mutluluuna eriince de, bakalarnn ne dndne aldrlr m?GEN SOKRATES - Hibir zaman.YABANCI - Eh, kral bu iki blmden hangisine koyacaz? Bir seyirci olarak, onu yalnzca yargya varanlar snfndan m sayacaz, yoksa, insanlara gerekten buyurduu iin, onda ynetmardr m diyeceiz?GEN SOKRATES - Elbette ikinci blme koyacaz.YABANCI - O halde, bu ynetme sanatnda da bir blm noktas var m, ona bakalm. Bana yle geyor ki, ilk elden satanla, ikinci elden satan, kral ile haberciyi (Heraut) ayran ayrm gibi burada da bir ayrm var.GEN SOKRATES - Nasl? Pek anlamadm.YABANCI - kinci elden satanlar, bakalarnn yaptklar eyleri alarak yeniden satmazlar m?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Bunun gibi haberci de kraln buyruu altnda deil midir? Kendisinin olmayan emirleri bakalarna bildirmez mi?GEN SOKRATES - Tam stne bastn.YABANCI - Krallk sanatn, evirmenin, kaptann, bilicinin, habercinin sanatyla, ksacas innlara buyuran btn br sanatlarla kartracak myz? Yoksa, ilk elden satanla ikinci elden n arasnda demin yaptmz karlatrmaya uygun olarak, buyurma erki kendilerinde olan bu yler iin benzetme yoluyla ayr bir ad m bulalm? Bilirsin ki yneticilerin bu tr iin dilimde ayr bir szck yoktur. Bu kendiliinden emir vermek sfat, ynetim bilgilerini ayrmaya yayacak. Kral, kendiliinden emir veren yneticiler snfna koyacaz. brlerini bir yana bara da bir ad bulmaya uramayz. Gerekten yneten kimse bizi ilgilendirir; etmeyen aratrmamzn dnda kalr.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Bylece emirlerini vereni, bakalarnn emirlerini bildirenden iyice ayrt etmi olduk. imdi, uygun gelen bir blm noktas bulabilirsek, emir vermek erkini de tekrar blmlere ayrrz.GEN SOKRATES - Kabul.YABANCI - Byle bir blm noktas bulabiliriz sanyorum ama, sen de bana yardm etmelisin.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Btn yneticilerin, hep bir ey ortaya karabilmek iin emir verdikleri dnlemeGEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Ortaya karlan eyleri de ikiye blmek gerekten zor bir ey deildir.GEN SOKRATES - Nasl bleceksin?YABANCI - Bence, btn bunlardan bazlar canszdr, bazlar da canldr.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - yleyse, istersen, ite bu ayrla dayanarak kuramsal bilginin emir veren bilgiler blmn bir daha blelim.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Bir blm cansz eylerin ortaya kmasna, brn de canl eylerin ortaya kmase bu btn blm oluruz.GEN SOKRATES - Pek gzel.YABANCI - yleyse bu blmlerden birini bir yana brakalm; brn yeniden ikiye blmek zerelm.GEN SOKRATES - Bu iki blmden hangisini alalm diyorsun?YABANCI - Canl varlklara emreden blm, elbet. Belli ki krallk bilgisi mimarlk bilgisi gibi cansz eylerin ynetimi deildir. O bilgi daha yce bir i grr; canllara emreder; olduas ynetimini hep canllar zerinde kurmutur.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Canllarn ortaya karlmas ve yetitirilmesi konusunda ise, tek tek yetitirilme e sr halinde yetitirilmeyi birbirlerinden ayrt etmek olanakldr.GEN SOKRATES - Bu da doru. YABANCI - Devlet adamna gelince; yle grlyor ki o, kzne bakan bir renper ya da atna bir seyis gibi, bir tek canlnn yetitirilmesiyle uramyor; daha ok, at ya da kz srlerinlere benziyor.GEN SOKRATES - Sen byle anlatnca, sorun aydnlanyor.YABANCI - Bu birok canllar bir arada yetitirme sanatna ne diyelim? Sr yetitirme sanatoksa, birlikte yetitirme sanat m?GEN SOKRATES - Szn geliine gre, hangisi olursa...YABANCI - Pek gzel, Sokrates. Verilecek ad zerinde kl krk yarmamay srdrrsen, yan ilbilgin daha zenginleir. Dediin gibi ad sorununu bir yana brakalm. imdi bak bakalm, sr linde yetitirmenin iki tr olduunu, aratrmamzn bu iki tr zerine deil de, yalnzca bilduunu bana gsterebilir misin?GEN SOKRATES - Bir deneyeyim. Sanrm bir insanlarn, bir de hayvanlarn ynetimi vardr.YABANCI - Ne abuk, ne de keskin bir bulu, Sokrates. Ama bir yanla dtn. Bundan byle elizden geldii kadar byle yanllardan saknalm.GEN SOKRATES - Ne yanl?YABANCI - Bir parann ayn zamanda bir tr olup olmadn hesaba katmakszn, bir tr olutur paray ayrarak tek bana daha byk baka paralarn karsna koymayalm. Ayrdmz helmaldr. Aratrmann konusunu brlerinden hemen ayrmak phesiz ok gzel olur ; ama dorula... Demincek, szn dnp dolap insana gelip dayanacan anlaynca, dncenin gidiini b ileri srdn ayrmann doru olduunu sandn. Gerekte ise kk kesimler tehlikelidir. Yarlerlemek daha gvenlidir. Byle gidilirse, trn niteliklerini bulmak umudu da daha artar; bizim aratrmamz iin her eyden nemli olan da budur.GEN SOKRATES - Ne demek istediini pek kavrayamadm, yabanc.YABANCI - Senin yaradlnda bir insann hatr iin daha ak konumaya alrm. Hibir e ileri sremem, ama sorunu daha iyi aydnlatabilmek iin biraz daha ilerlememiz gerekiyor.GEN SOKRATES - Deminki blte, sence ne gibi bir yanl yaptk?YABANCI - Bu yanl tpk, insan trn blmlere ayrrken, bu yre halknn ayrld gibi aeri kendi balarna bir tr olarak ayryorlar, aralarnda hibir ballk olmayan, tek dil ko btn br insan trlerini bir araya koyuyorlar. Bunlarn hepsine birden ''barbar'' dedikleri iin de hepsinin tek bir trden olduunu sanyorlar. Ya da, saylar ayrrken on bin saysnden ayrarak onu bir tr diye alyorsun; geri kalanlar da tek bir ad altnda topladn iinlarn tek bir tr olduunu sylyorsun. Oysa, saylar tek ve ift olarak ya da insan trn kkek olarak ayrrsan; Lidyallar, Frigyallar ve br kabileleri dnyann baka kavimlerinde her biri bir tr olan paralara blmek artk olanakl olmad zaman ayrrsan, daha iyi, dahl, blmleri birbirine daha eit bir blme yapm olursun.GEN SOKRATES - ok doru, yabanc, ama blm ile trn bir olmadn, birbirlerinden ayr eha aka nasl belirtmeli?YABANCI - mr adamsn, Sokrates. Bu istediini o kadar kolay bir ey mi sanyorsun? Asl konumuzdan zaten epeyce saptk, sen daha da uzaklaalm, istiyorsun. imdi geriye, asl konumuza dnmek daha doru olur. Sonra, bir bo vaktimizde bu yeni yolu aratrrz. Sakn sana tam r aklama verdiimi de sanma ha!GEN SOKRATES - Neyin aklamasn?YABANCI -Tr ile blm arasndaki ayrln.GEN SOKRATES - Peki, dediklerin neydi yleyse?YABANCI - Bir tr olan ey, zorunlu olarak bir blmdr ; ama bir blmn ayn zamanda bir trzorunlu deildir. te, Sokrates, benim grmdr diye ileri srecein gr her zaman bu olmGEN SOKRATES - Peki, dilediin gibi olsun.YABANCI - Bilmek istediim bir ey daha var.GEN SOKRATES - Nedir?YABANCI - Konumuzdan sapp da buralara kadar uzaklamazdan nce neredeydik? Yanlmyorsam "srlerin yetitirilmesini hangi noktadan blmeli" sorusundaydk. Sen hemen buna hazr bir yant olarak, iki tr canl varlk olduunu syledin: bir insan tr, bir de btn br hayvanGEN SOKRATES - Doru.YABANCI - O zaman farkna vardn ki bylece bir blm ayrp bir yana braktn, br kalanlden hayvan adn verdiin zaman, onlar hep bir trdendir sandn.GEN SOKRATES - Bunu da iyi fark etmisin.YABANCI - Ey gzpek tartmac! Akll olduunu sandmz baka bir hayvan da, sz gelii biarlklar blmlere ayracak olsayd, senin gibi blerdi. lkin, turna trn ayrarak btn koyard; bylece kendi trn ykseltirdi. Kalan varlklar, iinde insanlar da olduu halde, aya yar, onlar iin de hep birden belki hayvan adndan baka bir ad bulamazd. Biz buna benzer yanllardan saknmalyz.GEN SOKRATES - Nasl saknabiliriz?YABANCI - Hayvan trnn btnn blmeye kalkmazsak, byle yanllara daha az deriz.GEN SOKRATES - Gerekten, bundan saknmalyz.YABANCI - te deminki yanla dmemize neden buydu.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Kuramsal bilginin ynetici blmn ''sr halinde hayvanlarn yetitirilmesi'' ad toplamtk, deil mi?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Bu blmenin kendisi, hayvan trnn ayn zamanda yabanl ve evcil olarak blnmesi dektir. Evcilletirilebilecek yaratlta olan hayvanlara uysal, evcilletirilemeyenlere de yabanl denir.GEN SOKRATES - Sonra?YABANCI - Bizim aratrdmz bilgi de oldu olas uysal hayvanlarla ilgilidir, hem de sr hae yaayan hayvanlarla...GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - O halde, demin yaptmz gibi hayvanlarn, hepsini birden ele alarak blmlere ayrya kalkmayalm. Devlet bilgisine abucak varmakta acele etmeyelim. Bu bize, atalar sznn iaret ettii zorlua mal oldu.GEN SOKRATES - Hangi zorlua?YABANCI - Acele ettiimiz iin iimiz abuk yrmedi.GEN SOKRATES - Bu bize iyi bir ders olsun, yabanc.YABANCI - Olsun. imdi, birlikte yetitirmeyi blmlere ayrmak iine yeniden balayalm. Belkbylece szn gelimesi, o kadar istekle aradn eyi sana daha kolayca bulduracak. Haydi, sbakalm.GEN SOKRATES - Ne syleyeyim?YABANCI - Kanmca konuulduunu ok iittiin bir eyi. Nil kylarnda yce kraln glckleri balklar kendi gzlerinle grdn sanmyorum, ama kendi lkende havuzlarda yetitirilen bai grmsndr.GEN SOKRATES - Elbette grdm. brlerini de bakalarndan ok duydum.YABANCI - Thesalia ovalarnda gezmedinse bile, oralarda kaz ve turna srleri yetitirildiini herhalde iitmi, iittiklerine de inanmsndr.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Sana bunlar sormam, byle srler halinde yetitirilen hayvanlarn hem kara, hem su hayvanlar olduunu belirtmek iindir. GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Benim gibi sen de "birlikte yetitirme bilgisi su hayvanlar srlerinin yetitirilmesi ve kara hayvanlar srlerinin yetitirilmesi olarak ikiye blnmelidir" der misin?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Krallk bilgisinin bu iki blmnden hangisinde olduunu sormaya da hacet yok, bu besbelli deil mi?GEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Karada yetien srlerin nasl blneceini de kim olsa bilir, yle deil mi?GEN SOKRATES - Nasl blnr?YABANCI - Uanlar yryenlerden ayrt ederiz.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Siyasal hayvan nerede arayacaz? Bir budala bile onun yryen bir varlk olduunu bilmez mi?GEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Bir ift saynn yar yarya blnmesi gibi, yryen hayvanlarn yetitirilmesi de bGEN SOKRATES - Evet.YABANCI - una iaret edeyim ki burada, szmzn erimek istedii blme ya da snfa giden r. Biri, kk bir paray kesip byn bir yana brakmak yolu, daha kestirme bir yol ; tekbildiince ortadan blelim diye koyduumuz ilkeye daha uygun, fakat daha uzun bir yoldur. Hangisini istersen onu seebiliriz.GEN SOKRATES - kisini de kullanamaz myz?YABANCI - Bir arada m? Sorduun eye bak! Srayla, birbiri ardnca kullanrsak elbette olur.GEN SOKRATES - yleyse srayla, ikisini de kullanalm.YABANCI - Sonuna yaklatmz iin bu pek zor olmaz. Balangta ya da ortalarda olsaydk bu yerine getirmekte duraksardm. Ama imdi dilediin gibi olsun. Henz dinken uzun yoldan balayalm, daha iyi ilerleriz.GEN SOKRATES - Dinliyorum.YABANCI - Evcil, yryen hayvanlar doa iki snfa ayrmtr. GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre?YABANCI - Birinciler boynuzludur, tekiler boynuzsuzdur.GEN SOKRATES - yle.YABANCI - Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi de buna uygun olarak ikiye ayrlr ; imdi ikisini de tanmla bakalm. Bu blmlere ad bulmaya kalkarsan fazla dolambal bir ie giriolduunu anlayacaksn.GEN SOKRATES - Ne diyeyim, yleyse?YABANCI - yle: Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi ikiye blnsn; biri boynuzlu srboynuzsuz sryle ilgili olsun.GEN SOKRATES - Btn bu dediklerin byk lde kantlanmtr; bunun iin doru olarak kabulz.YABANCI - Besbelli ki kral boynuzsuz bir srnn obandr.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Bu boynuzsuz blm kollara ayrmaya, kraln olan krala vermeye alalm m?GEN SOKRATES - Her ne biimde olursa yapalm.YABANCI - ataltrnakl olup olmadklarna gre mi, yoksa birbirleriyle iftleip iftlemedik gre mi ayralm? Bilmem anlatabildim mi?GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Demek istiyorum ki atlarla eekler doal olarak iftleip oalrlar.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Ama boynuzsuz srnn geri kalan bu ekilde oalmaz.GEN SOKRATES - O da doru.YABANCI - Devlet adam hangi tre bakar? Kark tre mi, saf tre mi?GEN SOKRATES - Saf tre, elbette.YABANCI - Bunu da deminki gibi blmeliyiz, sanrm.GEN SOKRATES - Evet, blmeliyiz.YABANCI - Evcil ama sr halinde yaayan hemen her hayvan tr artk paralarna blnm olduki tr kald. nk kpeklerin sr hayvanlar arasnda saylacaklarn pek sanmyorum.GEN SOKRATES - Elbette saylmaz. Ama bu kalan iki tr nasl ayracaz?YABANCI - Theaitetos ile senin gibi iki geometri rencisinin kullanmas uygun olan bir ayrt etme ls vardr.GEN SOKRATES - Nedir o?YABANCI - ap ve yine apn ap.GEN SOKRATES - Anlayamadm.YABANCI - nsan nasl yrr? Gc iki ayak olan bir ap olarak deil mi?GEN SOKRATES - yle.YABANCI - brlerinin gc de iki kere iki olduuna gre, apn ap denemez mi?GEN SOKRATES - Elbette. Ne demek istediini imdi anladm gibi...YABANCI - Bu blmelerle, Sokrates, byk bir aka daha yapm oldum.GEN SOKRATES - O da ne?YABANCI - nsanoullar yaratklarn en ba bo, en hafif olan ile ayn snfa dt, onunlaGEN SOKRATES - Farkndaym. Ne acayip bir raslant!YABANCI - En yava olann sona kalacan da tahmin edersin ya?GEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Bir sonu daha kyor ki o bundan gln. Srsyle dolap duran kral, havada yaaunda insanlarn en ustas olan ku avcsyla rakip oluyor.GEN SOKRATES - Sahi.YABANCI - te sana Sokrates, bilgici ( sofist ) zerine yaptmz aratrmada sylediklerimiuluunu gsteren daha belirli kantlar.GEN SOKRATES - Neyin doruluunu gsteriyor?YABANCI - Dialektik yntemin, kiilere aldrmadn, by kn stne koyamadn, her nulara vardn gsteriyor.GEN SOKRATES - Anladm.YABANCI - imdi, senin sorman beklemeden kendi dileimle, seni kestirme yoldan kraln tanmna gtreceim.GEN SOKRATES - Haydi bakalm.YABANCI - lkin, kara hayvanlarn iki ayakl ve drt ayakl olarak ayrmalydk, diyorum. Mad yalnzca kanatl sr insanlarla ayn snfa dyor, iki ayakllar da tyl olan ve olmayan blnce, insanlar ynetmek sanat da aydnlanm olurdu; o zaman ynetici ya da devlet adamtaya karr, arabac gibi yerine oturtur, devletin gemini de eline verirdik, zira bu da onun iidir.GEN SOKRATES - Pekl. Bana borcunu dedin, yani sz sonuna eritirdin, demek istiyorum. Bu ana yoldan ayrlmak da, cabas oldu.YABANCI - imdi en baa dnelim. Devlet adamnn sanatn tanmlayan halkalar birbirine balaGEN SOKRATES - Hay hay, yapalm.YABANCI - Balangta dediimiz gibi, saf bilginin bir yneten ya da emreden ksm var. Kendi adna satta bulunan kimseye benzeterek bu ksmdan da bir kendiliinden emreden ksm kardn nemli kollarndan biri yaayan hayvanlarn ynetimidir; sonra daha da daraltarak, sr halinde hayvanlarn ynetimi ve yryen hayvan srlerinin ynetimi ksmlarn elde ettik. Bu sonbalca blm boynuzsuz, yryen hayvanlarn ynetimidir. Bu blmde de bir para var ki suan bir terim altna konabilir: Saf tr hayvanlar gtmek. En son blm, insanlarn gdlmesi. ki ayakllarla uraan ve bizim aradmz, sonunda imdi bulduumuz sanat, krallk ve devlite budur.GEN SOKRATES - Hi phe yok.YABANCI - Sahiden senin bu dediini baardk m dersin, Sokrates?GEN SOKRATES - Neyi?YABANCI - "Gerekten dileimizi yerine getirdik mi?" demek istiyorum. te yle bir tartma ptk ama bana yle geliyor ki aratrmamz iyice gelitiremedik ; bu noktada baarszla uGEN SOKRATES - Anlayamyorum.YABANCI - u anda aklmdan geen dnceleri her ikimiz iin aydnlatmaya alacam.GEN SOKRATES - Dinliyorum.YABANCI - obanlk sanatnn ok eitleri vardr. Bunlardan biri belli bir sry konu edinen sanat deil midir?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Konumamzda bunu, atlarla br hayvanlarn deil, insanlarn bir arada yetitirilme sanat olarak tanmladk, deil mi?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Ama kral btn br obanlardan ayrt eden u farka bak.GEN SOKRATES - Neyi demek istiyorsun?YABANCI - br obanlardan herhangi birinin, srnn ynetimini kendisiyle paylamak isteyen, ylatn ileri sren bir rakibi var mdr?GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamyorum.YABANCI - Demek istiyorum ki tccarlar, iftiler, ekmekiler, bedeneitimciler, hekimler, hepsi insanlarn obanlar dediimiz devlet adamlaryla boy lmeye kalkacaklar; insanlark ya da ynetmek iini de kendilerinin grdn, hem de sadece srsn deil, yneticileri derini syleyecekler.GEN SOKRATES - Byle sylemekte hakl deiller midir?YABANCI - Pekl hakl olabilirler, iddialarna sayg gsterelim. Yalnzca undan emin olalm er bakmdan srsnn biricik besleyicisi ve hekimi olabilen bir obana kar kimse byle benzir hak ileri sremez. Hayvanlarn oban kendisi iftletirir, dourtur, baka hi kimse bilgibu dalnda onun kadar uzman deildir. Doalarnn olana lsnde hayvanlar elendiren mziandr. Sesiyle ya da alglarla, hi kimse ondan daha iyi srsn avutamaz ve sakinletiremeznel olarak tm hayvan yetitirenler iin ayn eyi syleyebiliriz.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Ama bu dediin doruysa, kraln tam ve su gtrmez bir tanmn verdik saylabilir myn iddiada olan binlerce kimse arasndan insan srsnn oban ve yetitiricisi olarak onu se hakl myz?GEN SOKRATES - Hi deiliz.YABANCI - Devlet adamn, evresini dolduran, onunla ayn payeyi paylamak isteyen br insanlardan koparp ayrmadka ve onu, btn farkllyla ortaya koymadka, demin kraln ne oldurtmi olsak bile, devlet adamnn tam bir betimlemesini yapamam olduumuzdan phelenmekte, ndan dolay endie duymakta hakl deil miyiz?GEN SOKRATES - Haklyz.YABANCI - Szlerimizin bizi kk drecek bir sonuca varmasn istemiyorsak, Sokrates, ite aarmalyz.GEN SOKRATES - Her ne pahasna olursa olsun byle bir sonutan saknmalyz.YABANCI - yleyse sorumuzu bir baka noktadan ele alalm, baka bir yoldan ilerleyelim.GEN SOKRATES - Hangi yoldan?YABANCI - Gel istersen, szlerimize biraz oyun enisi verelim. ok tannm bir masaln bykburada kullanabiliriz. Sonra blmlere ayrma zincirlemesini yeniden ele alrz.Amalanan dorua eriinceye kadar eski yoldan gideriz, byle gerekmiyor mu?GEN SOKRATES - Kesinlikle.YABANCI - yleyse, ocuklarn yapt gibi sen de anlatacam masal btn dikkatinle dinle. Z elencelerini brakal ok yl olmad herhalde...GEN SOKRATES - Dinliyorum.YABANCI - u gemi zamanlarn birok yks arasnda, Atreos ile Thyestes arasndaki kavgada n ey anlatlr durur. Bunlar sen de iitmisindir, hl da aklndadr, elbet.GEN SOKRATES - Altn koyun harikasn m sylemek istiyorsunuz?YABANCI - Hayr onu deil, yknn bir baka ksmn. Hani gnele yldzlar bir zamanlar batdan batarlarm. Sonra tanr, Arteos'un yann tuttuu iin, onlarn bu hareketini tersine ev bugnk durumuna getirmi.GEN SOKRATES - Evet, bunu da anlatrlar.YABANCI - Kronos'la ilgili bir sr yk vardr.GEN SOKRATES - Gerekten, pek ok vardr.YABANCI - Eskiden insanlar insandan deil, topraktan doarlarm. Bunu da iittin mi?GEN SOKRATES - Bu da eski bir ykdr.YABANCI - Btn bu sylenceler, hem de alacak daha binlercesi, hep bir kaynaktan gelir. Bu yklerin birou, bu kadar uzun zaman geince unutulmutur; bazlar da ayr ayr paralarabtn bunlarn kaynann ne olduunu kimse sylememitir. imdi, biz syleyelim. nk bu ykununu aydnlatacak.GEN SOKRATES - Pek gzel. Umarm, hibir eyi eksik brakmadan yky tam anlatrsn.YABANCI - Dinle yleyse. Bir zaman Tanr kendisi evrenin gidiine yn verir, bu gidii ynetir; sonra bir zaman da, belli alar geip bittikten sonra, evreni kendi gidiine brakr. Yaratc, daha balangta evrene akl ve can vermi olduu iin, evren kendiliinden geri dneynde dnmeye balar. Geriye dnme eilimi, evrende doutan, zorunlu olarak vardr; bunun da deni udur.GEN SOKRATES - Nedir?YABANCI - Ancak en tanrsal eyler deimeden, olduklar gibi kalrlar da ondan. Cisim, bu eylerden deildir. Gkyz ve evren dediimiz eyler, Yaratcdan mutlu armaanlar alm olmaklte, gene cisim yaradlndadrlar. Bunun iin deimenin bsbtn dnda kalamazlar. Ama onllanak derecesinde tektir, bir yerdedir, bir eittendir. Bundan tr onlar yalnzca ters ynde dnmek zorundadrlar, bu da deimenin en az derecesidir. Ancak btn hareket eden eylerin yaratcs kendiliinden hareket edebilir. Bu yaratcnn evreni bir kez bir ynde, bir kez deir baka ynde hareket ettirdiini dnmek de yersiz olur. yleyse, ne evren her zaman kendiliinden hareket eder demeliyiz, ne tanr tarafndan srayla iki kart ynde hareket ettiriliyor demeliyiz, ne de istekleri biribiriyle atan iki tanr evreni dndryor, demeliyiz. Yalnca bir olanak kalyor ; o da, demin dediim gibi, bir zaman evreni tanrsal olan dtan bir erk ynetir ; yaratc ona taze hayat ve lmezlik verir; sonra bir zaman da ba bo brak saysz alar boyunca ters ynde hareket eder. Bu ikinci hareketin nedeni, evrenin tam bir denlik halinde ve ok byk olmas, hem de en kk eksen zerinde dnmesidir.GEN SOKRATES - Senin bu evren anlayn akla ok uygun geliyor.YABANCI - imdi bir dnelim; btn bu insan artan eylerin nedeni olduunu sylediimiz bu anlattklarmdan karmaya alalm. Bu olay bence udur.GEN SOKRATES - Nedir?YABANCI - Zaman zaman evrenin hareketinin tersine dnmesidir.GEN SOKRATES - Bu nasl bir nedenle olur?YABANCI - Bu yn deitirmeyi, evrenin urad deimeler iinde en by, hem de en tam saGEN SOKRATES - yle grnyor.YABANCI - Herhalde bu deime o srada dnyada olan insanlarn hayatnda pek byk deiikliklur.GEN SOKRATES - Bu eit deimeler olabilir elbette.YABANCI - Biliyorsun ki ok eitli, hem de byk, nemli deimeler birdenbire olursa, hayvanr ok zor hayatta kalabilir.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Bundan tr hayvanlarn birou yok olur ; bu, insanlarn yaamn da etkiler. nsancak az bir say kalr, bu kalanlar da birok yeni, nemli olaylarla karlarlar; en ok, biayla ki bu, imdi bulunduumuz devrin tersine dnld zaman ortaya kar.GEN SOKRATES - Nedir o?YABANCI - lkin, btn hayvanlarn ya duraklad, doa yalanmaz oldu. Sonra tersine dnd; gtazelemeye balad. Yallarn ak salar yeniden koyulat; sakall adamlarn yzleri dzgnln ald. Tam genlik anda olanlarn bedenleri daha da yumuad, kld; gece gndz duierek hem aklca, hem bedence yeni domu ocuklar haline geldiler. Daha sonra eridiler, bsbtn kayboldular. O srada deimelerin sarsntsyla lenlerin bedenleri de abucak ayn geirdi. Gzden kayboldu gitti.GEN SOKRATES - yi ama yabanc o zamanlar hayvanlar nasl yaratlyordu? Biri tekinden naslouyordu?YABANCI - phe yok ki, Sokrates, o zamanlar hayvanlarn biri tekinden doarak oalmas diyeir ey yoktu. Topraktan doduu yklerde anlatlan rk ite o zamanlar yayordu. Onlar topralard. Bugn, haksz yere, deerden dp artk doru olduuna inanlmayan bu olay, geen aen yakn olan atalarmz haber verdiler. Bak ykde anlatlanlar birbirini nasl tutuyor. Yalie dnmesinden sonra toprakta yatan llerin yeniden canlanmas geliyor. Evrenin tersine dnmesiyle birlikte lenlerin hayat da geri dnyor. Dalan bedenleri yeniden bir araya geliyor. Mezarlarndan kalkyorlar, hayatlarnn tersi sra yayorlar, meer ki llerin bazlaraka tarafa ekmi olsun... Bu gelenee gre onlar zorunlu olarak topraktan kmtr ve ''top doma insan'' adn tayorlar. te yukardaki masal bunlar anlatyor.GEN SOKRATES - Bu anlattklarn daha ncekilerle birbirini tutuyor. Ama Kronos'un zamanndaki hayat, evrenin o dneminde mi yoksa imdiki dneminde miydi ? Gnele yldzlarn gidilee ortaya kan deiiklik her ikisinde de olmu olmal.YABANCI - Szleri iyi anlamsn. Hayr, o dediin a, insanlarn kullanmas iin her eyin k meydana geldii a, evrenin bu iinde olduumuz dnemine deil, daha nceki dnemine raslar.amanlar btn evrenin gidiini tanr dzenlerdi. Evrenin ksmlar, imdi de baz yerlerde old, daha kk tanrlarn emrine verilmiti. eitli trden, eitli hayvan srlerinin obanld. Bunlar gttkleri varlklarn her ihtiyacn karlayabiliyorlard. Aralarnda zorbalk, bban yemek, sava, kavga gibi durumlar olmazd. Byle bir durumun dourduu iyilikleri sylek olsak, binlerce ey saymak gerekir. Gelenein dediine gre, insan, kendiliinden hayata gelirdi. Bunun da nedeni uydu : O zamanlar tanr kendisi insanlarn obanyd, onlar ynetii ; tpk imdi br varlklara oranla insann tanrsal bir varlk olduu, daha aa trden hgibi... Tanrnn ynetimi altnda baka ynetim biimleri, kadnlara ocuklara sahip kmak di yoktu, nk btn insanlar topraktan douyor, gemii hi hatrlamyorlard. Bununla birliktnlara bol bol rn veriyordu. nsanlar yetitirmeden, aalarda meyveler ve btn br bitkileiliklerinden yetiiyordu. nsanlar ou zaman ak havada, plak yayorlard; mevsimler gaye insanlarn yataklar da yoktu; bol yetien otlardan oluan yumuak ynlar stnde yatarlaros'un zamannda insan hayat ite byleydi, Sokrates. Zeus'un ynetiminde olduu sylenen bughayatmzn ne olduunu kendi grgnle biliyorsun. Bu ikisinden hangisinin daha mutlu bir hayat olduunu syler misin, syleyebilir misin?GEN SOKRATES - Olanaksz.YABANCI - ster misin, yleyse, senin yerine ben bir seim yapaym?GEN SOKRATES - Hay hay.YABANCI - Kronos'un yetitirmeleri, o sonsuz bo zamanlarn ve kendilerinde olan, yalnzca insanlarla deil, hayvanlarla da konumak yetisini, btn o frsatlar, felsefeyi gznnde rak kullansalard ; hem birbirleriyle, hem hayvanlarla konuarak, zel bir gc olan her doa parasndan bir eyler renselerdi, o insanlarn bugnk insanlardan bin kere daha mutlu klar yargsna varmak zor olmazd. Ya da, onlar sadece tkabasa yiyip iselerdi, imdi onlaranlatm olduunu sandmz masallar birbirlerine ve hayvanlara anlatarak vakit geirselerdince gene sorumuza yant vermek kolay olurdu. Ama o an bilgi ve tartma sevgisini bize iyice anlatacak birini buluncaya kadar, bu konuyu brakalm, daha iyi olur. Yalnzca bu mythosu neden eip ortaya kardmz syleyelim ki asl konuma konumuzu srdrelim. Evren yani deime zaman gelince, btn o topraktan doan rk ldkten, her bir ruh kendi doum zii tamamlayp belirli kez topraa ekildikten sonra, evrenin yneticisi dmeni brakt, olup bitenleri seyrettii kesine ekildi. Evrene gelince, kader ve olutan beri var olan eilim evrenin hareketini tersine evirdi. En byk erkin ynetiminde pay alan daha kk tanrlar daolup bitenlerden haberleri olduu iin, kendi ynetimlerindeki blmleri salverdiler. Evren birdenbire byk bir sarsntyla geri dnp, batanbaa ters ynde gitmeye zorland iin hek eden byk bir yer sarsnts oldu. Yeterli bir zaman getikten sonra kargaa, karklk, ysona erdi. Dinginlie kavuan evren yeniden duruldu; her zamanki, dzenli gidiine gene girdi. Hem kendisinin, hem de stnde yaayan btn varlklarn ynetimi gene evrenin kendisin idi ; yaratcs ve babas olan erkin uyarlarna, anmsad oranda, uygun olarak ynetiyordlduka tam anmsyordu, fakat zaman getike bellei zayflad. Bu zayflamann nedeni, evrenia maddenin bulunmasyd. Bu, bugnk dzene erimeden nce, karmakark olan ilk doada vardiyi olan her ey yaratc tanrdan gelmitir, ama daha nceki bir durumdan ktlkler, kusurlalmtr ; bunlar ilkin evrene, ondan da hayvanlara geti. Hayvanlarn yetitirilmesinde evren tanrdan yardm grd srece, ktlk az, iyilikse oktu. Tanrdan ayrlp evren kendi baer ey olduka iyi gitti, ama zamanla unutkanl artt, eski dzensizlik gene patlak verdi, b o ilk grkemiyle ortaya kt. Bylece iyilikler azald, evrene karan ktlklerse oald.da olan her eyin batan baa yok olmas tehlikesi belirdi. Bunun zerine, her eye dzen veren tanr, evrenin zor durumunu grerek, evreni altst eden frtnayla her eyin rndan kacz karklklarla yok olacandan korkarak yeniden dmenin bana geti. Bu geirilen dnemden, yerinden kan paralar bir araya toplad, onard ; evreni lmez, yok olmaz bir duruma getirdi. te yknn hepsi bu; kraln ne olduu konusunda bir rnek vermek iin ilk ksm yeter.ugnk kuaklar zincirine dnd zaman insanlarn ya gene durdu, sonunda da daha ncekinin r deime oldu. Hemen hemen ortadan kaybolmu olan kk yaratklar byd, yeryznde yeni doalar aard; lp yeniden topraa gmldler. Evrenin durumuna uygun olarak, ona yknerek hHer eyin belirmesi, oalmas ve beslenmesi evrenin durumuna uymak zorundayd, nk topraktaibir hayvann baka bir yaratc varlktan domasna izin verilmiyordu. Evrenin gelimesi nase kendi buyruuna brakldysa, benzer bir hareketin basncyla, paralar da kendiliklerinden lmak, bymek, beslenmek zorunda kalmlard. Konumamzn gerekten sonuna geldik. Daha aaanlar konusunda onlarn deimeden nceki durumlar ve deimenin nedenleri konusunda sylenec birok ey olabilirse de insanlar konusunda sylenecek fazla bir ey yoktur; arta kalan o az ksm da bizim iin daha ilgi ekicidir. nsanlar, onlara bakan tanrnn bakmndan yokslunca, aciz ve savunmasz kaldlar. Doutan sert doal olan, gittike de yabanllaan hayvanonlar paralad. nsanlar bu ilkalarda beceriden, ara ve gereten yoksundular. Bir zamanlakendiliinden yetien yiyecek eyler artk yetimiyordu; insanlar da o zamana kadar zorda kalmadklar iin nasl yetitireceklerini bilmiyorlard. Btn bu nedenlerden dolay byk bindeydiler. Derken tanrlar eski sylencede anlatlan armaanlar, gerekli olan retim ve eitle birlikte, insanlara verdiler. Prometheus, atei; Hephaistos ile birlikte alt Athene, sanatlar; brleri de tohumlar ve bitkileri verdiler. nsan hayatnn gelimesine yarayan hey bunlardan kt. Dediim gibi, tanrlarn ilgisi ve yardm insanlardan esirgenince, hayatlagidiini kendileri dzenlemek zorunda kaldlar ; tpk uyduklar ve ykndkleri evrensel varli insanlar da kendi kendilerinin yneticisi oldular ; o deitii gibi onlar da durmadan deitiler ; bazen bir biimde, bazen bir baka biimde durmadan yaadlar, bydler. ykneter artk; deminki konumamzda kral ve devlet adamn tanmlarken ne kadar yanldmz g.GEN SOKRATES - Dediin bu byk yanl da nedir?YABANCI - ki yanl vard ; biri daha kk, bryse ok daha byk bir yanl.GEN SOKRATES - Ne demek istedin?YABANCI - Demek istiyorum ki bugnk hayat zinciri ve bugnk kuaktan olan bir kralla devlet adam nedir diye sorulurken, biz daha nceki hayat zinciri iinde bulunan bir insan srsnn obanndan sz ettik. Bir de onun btn devletin yneticisi olduunu hi aklamadysa gerein hepsi bu kadar deildi, sylediklerimiz pek anlalr gibi de deildi; bununla biikte sylediimiz kadar doruydu ; bunun iin ikinci yanl birincisi kadar yanl olmad.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Yalnzca aratrmamzn hedefi olan gerek obana btn tekilerin rakip olduunu g deil, fakat bu san almaya deer o kimseyi daha aka grebilmek iin mythos'u ie kartrdmz rnee gre, insanlara bakmak grevi btn obanlar iinde yalnzca ondadr.GEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Tanr-obann nitelii kralnkinden de yksektir, diye dnmekten kendime alamyorurates. Bugn yeryzndeki devlet adamlarnn kiilii uyruklarnnkine pek benziyor, krallar dlar gibi bytlp eitiliyorlar.GEN SOKRATES - Gerekten yle.YABANCI - Ama gene de onlar incelemek gerek. Grelim bakalm, tanr-oban gibi onlar da uyruklarnn stndeler mi, yoksa onlarla ayn dzeydeler mi?GEN SOKRATES - Evet, bir bakalm.YABANCI - Neyse, anmsar msn?... Tek tek deil de, sr halinde hayvanlara kendiliinden-emretme sanatndan szetmi ve ona sr yetitirme sanat demitik.GEN SOKRATES - Evet, anmsyorum.YABANCI - te onlarda bir yanl yaptk. Snflandrmamzn iine devlet adamn hi koymadkmadk. Bizim snflarmzda onun bir yeri olmadn fark bile etmedik.GEN SOKRATES - Bu nasl oldu?YABANCI - Btn teki obanlar srlerini ''yetitirirler''; oysa bu, devlet adam iin kullan uygun terim deildir; hepsine uygun gelen bir ad bulmalyz.GEN SOKRATES - Eer byle bir kelime varsa... dediin dorudur.YABANCI - Niye? Srlere ''bakmak'' terimi hepsi iin kullanlamaz m? nk bu terim beslemeka da herhangi trden bir baka i grmek anlamna gelmez. Srlere bakmak, onlar ynetmek ya nlar evirip evirmek dersek, bir szckle hepsini kapsam oluruz. O zaman devlet adamn, buonunun gerektirdii zere, btn tekilerle bir arada sayabiliriz.GEN SOKRATES - ok haklsn, ama blme iinde bundan sonraki adm hangisidir?YABANCI - nce srleri ''yetitirmek'' sanatn, kara ya da su hayvanlar srleri, kanatl yanatsz, kark ya da saftrden, boynuzlu ya da boynuzsuz olmasna gre ayrdmz gibi, sranatn da ayn ayrmlara gre snflandrrz, bylece tanmmzn iine bugnn krallklar mi olur.GEN SOKRATES - Bunu anlyorum, ama sonra ne olacak? Onu bilmek isterim.YABANCI - Szck, srlerin beslenmesi ya da yetitirilmesi yerine, ''ynetimi'' olsayd, hi mse devlet adamnda insanlara bakmak iinin bulunmadn ileri sremezdi. Bununla birlikte, insanlar beslemek sanat sz edilmeye deer bir sanat olmad, olsa bile, birok kiinin, he bir kraldan nce ve daha byk lekte bu sanata sahip kaca iddias, yerinde bir iddiadrGEN SOKRATES - ok doru.YABANCI - Ama insan toplumuna bakmak ve genel olarak insanlarn zerinde egemenlik kurmak konusunda krallk bilgisinin nne hibir bilgi geemez, daha byk bir hak iddia edemez.GEN SOKRATES - Gerekten yle.YABANCI - kincisi, incelememizin sonunda byk bir yanl yaptmz da kabul etmeliyiz, SokGEN SOKRATES - O da nedir?YABANCI - ki ayakllar beslemek ya da yetitirmek diye bir sanatn varlndan pek emin olsabile, sanki artk bu hususta sylenecek daha fazla bir ey yokmu gibi, buna krallk ya da siyaset sanat demek iin bir neden grmyorum.GEN SOKRATES - Byle bir ey yok.YABANCI - Demin de dediimiz gibi, ilk grevimiz, ''beslemek''ten ok ''bakmak'' anlamn verecek bir biimde adn deitirmektir. Sonra da blmeye balamaktr; nk hl yaplacak oe bulunabilir.GEN SOKRATES - Bunu nasl yapacaz?YABANCI - lkin tanr-oban, insan ynetici ya da bakcdan ayrrz.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - nsana verilen ynetme sanat da yeniden ksmlara blnmelidir.GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre?YABANCI - Gnll ve zorla olmak ilkesine gre.GEN SOKRATES - Neden?YABANCI - nk, yanlmyorsam burada bir yanl yaptk. Saflkta, kral ile tyrannos'u bir araoyduk, oysa hkmet biimleri gibi kendileri de birbirlerinden btn btne ayrdrlar.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - yleyse, dediim gibi, bu yanl dzeltelim ve insanlara bakmay gnll ve zorla olkesine gre ikiye blelim.GEN SOKRATES - Olur.YABANCI - Sert hkmdarlarn ynetimine "tyrannos"luk, ynetmeye istekli iki ayakllarn gnlimine de siyaset dersek, kendisinde bu ikinci trden ynetim sanat olan bir kimsenin gerek kral ve devlet adam olduunu ileri sremez miyiz ?GEN SOKRATES - yle sanyorum ki Yabanc, artk devlet adam konusunu tamamlam olduk.YABANCI - Keke olsaydk Sokrates; ama bu ite senin kadar kendimi de tatmin etmeliyim. Bence kraln betimlenmesi henz tamamlanm deildir. Eserlerinin baz blmlerini aceleyle artl bir biimde ileyen, sonra da o blmleri dzeltmek iin zaman yitiren heykeltralar gz de biraz acelemiz yznden, biraz da nceki yanlmz aa vurmakta gsterdiimiz yce isem de kralla ilgili parlak rnekler kullanlmas gerektiini sandmz iin, harika denecek b masal parasn ele aldk, gerektiinden daha fazlasn da kullanmak zorunda kaldk. Bu konumamzn almasna neden oldu ama gene de hikyeyi bir trl sonuna getiremedik. Tartan bir varln bir resmine benzetilebilir, yle bir resim ki kenar izgileri olduka iyi izilmi, ama renklerin uyumlu karmasyla oluan canlla henz kavumam. Akll kimseler can szle izilerek anlatlmasn, boya ya da herhangi bir sanat eseriyle gsterilmesine ye tutarlar; aklla izleyemeyen kimselere ise sanat eseri daha uygun gelir.GEN SOKRATES - ok doru ama bir trl ortadan kaldramadmz u kusur ya da eksiklik neredna da bildirmeni isterim.YABANCI - Aziz dostum, yksek dnceler rnek (1) kullanlmadan honut edici bir biimde anlamazlar. Herkes her eyi dte gibi biliyor, uyannca aklnda hibir bilgi kalmyor.GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamadm?YABANCI - Korkarm ki bilgi deneyimimiz konusunda ortaya bir soru atmakla yanl yaptm.GEN SOKRATES - Neden?YABANCI - nk kullandm rnek bir baka rnein yardmn gerektiriyor.GEN SOKRATES - Peki syle, benden ekinme.YABANCI - Mademki dinlemeye hazrsn, syleyeceim. Biliyoruz ki, ocuklar, yazya ilk baladar zaman...GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - En ksa ve en kolay hecelerde her harfi olduka iyi tanr ve onlar doru olarak gsterebilirler.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - Ama, baka hecelerde, onlar tanmaz, yanlr ve yanl sylerler.GEN SOKRATES - Kesinlikle.YABANCI - O halde onlara, henz bilmediklerini retmek iin en kolay, en amaz yol, benim gstereceim yol deil midir?GEN SOKRATES - Hangi yol!?YABANCI - lkin onlara her harfi doru olarak tandklar kmeleri gstermek; bunu yaptktan sra henz bilmedikleri kmeleri gstermek; daha sonra da her iki kmeyi birbiriyle karlatrak, harflerin her iki kmede de ayn biim ve yaplta olduunu gstermek; onlar yanltan kmannda, harfleri tandklar kmeleri gstere gstere, kout olarak gsterilenler gzlerinde bek oluncaya kadar bunu srdrmek. Bylece onlar, bu rnekler yardmyla hangi harf iin olursa olsun, hangi hecede bulunursa bulunsun, baka olan bakalarndan baka olarak, ayn olan da hep ayn ve deimez bir biimde heceleyeceklerdir.GEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - O halde imdi daha iyi anladk; bir rnei oluturan ey, yeni ve ayr bir kmede, aolarak bulunan bir enin her iki kmede doru olarak tannmas ve her iki kmede bulunmasnnlarn bir tek doru kavramda toplanmasn olanakl klmasdr.GEN SOKRATES - yle grnyor.YABANCI - O halde, bazen bileiklerin eleri konusunda gerei bulan, bazen de baka bileiklerin btn eleri zerine yarglarnda saptan ve kmelerin u ya da bu eleri zerine, aradnya varabilen; fakat ayn eler gerein aprak ve g heceleri iine konulduu zaman onlauhumuzun, btn eylerin elerinde ayn aknlk ve yanlmalara sapmasna hayret edecek miyiGEN SOKRATES - Niye hayret edelim?YABANCI - yleyse, dostum, bir kez yanl kandan hareket edince, en ufak da olsa, bir gerek parasna ulamak, bylece de bilgi edinmek olana var mdr?GEN SOKRATES - Artk yoktur.YABANCI - O halde seninle ben, zel ve kk bir rnekten genel olarak rneklerin ne olduunu grmeyi denedikten sonra, imdi kk konular zerinde denenen, ayn yntemi daha nemli olan lk konusuna uygularsak ; bylece de yeniden, rnein yardmyla devlet ilerine doru drstnn ne olduunu tanmaya, dolaysyla dten uyankla gemeye abalarsak, kukusuz fena etmeGEN SOKRATES - Tamamyla doru.YABANCI - O halde gene biraz nce sylediimize dnelim: Krallk trnn elinden devlet yneti almak iin binbir rakip arpyor demitik, imdi onu tekilerden ayrmak iin hepsini uzaklerek; asl bu ii baarmak iin bir rnee gereksinmemiz olduunu sylemitik.GEN SOKRATES - Ayrmak gerek, kukusuz.YABANCI - Devlet sanatnn grd i trnden bir i gren ve onunla karlatrnca kkllan hangi sanat rnek olarak alabiliriz? ster misin Sokrates, elimizde bir ey bulunmadna gre daha iyisini buluncaya kadar Zeus'un izniyle, dokumacl ele alalm? Sonra beni ersen btn dokumacl da almayalm; nk belki yn dokumas yetecektir; setiimiz blm, aradmz gsterecektir.GEN SOKRATES - Neden gstermesin?YABANCI - Evet, mademki bundan nce her konuyu blmlere, sonra blmleri de gene blmlere aydk, o halde niin imdi ayn eyi dokumaclkta da yapmayalm? imdiki aratrmamzda iimizer an nce gelmek iin neden bu sanat da en ksa yoldan incelemeyelim?GEN SOKRATES - Dorusu anlamadm.YABANCI - Ben anlattka, yantn alacaksn.GEN SOKRATES - Pekl.YABANCI - O halde, yaptmz ya da kazandmz her ey ya bir ie yarar, ya da bizi bir dertrur. Koruyucular ya tanrlk ya da insanlk, panzehirler ya da savunma aralardr. Savunma aralarndan bazlar sava zrhlar, bazlar ise snaklardr. Snaklar da ya gnee karda scaa kar korumalardr. Korumalar da ya tavanlardr, yahut da kumalar. Kumalar da ya aa konan hallar, yahut da rtlerdir. rtler de ya bir tek paradan, yahut da birok paradanaplmtr. Birok paradan yaplanlardan bazlar dikili, bazlar dikisiz olarak birlemia bitkilerin verdii iplerden ya da kldan yaplmtr. Kldan yaplm olanlardan bazlar sula yaptrlr. Bazlar da yabanc maddesiz balanr. Birbirine bal paralardan bireik olara biz giysi adn veririz. zel olarak giysilerle uraan sanata gelince, biraz nce devlete bakan sanata siyaset dediimiz gibi bu yeni sanata, konusuna gre terzilik sanat diyeceiz. Bundan baka dokumacln en nemli blm giysi dikmeye yaradna gre biraz nceallk sanat siyaset sanatndan ancak adyla ayrld gibi dokumaclk da terzilik sanatndandyla ayrlr.GEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - imdi elbise dokuma sanatndan bu ekilde sz ederken, onu yeter derecede tanmlayp tanmlamadmz grelim, fakat akrabas olan birok sanattan ayrlm olmasna karn, mu sanatlardan ayrt edilmediini grmemek iin de kr olmal.GEN SOKRATES - Kimdir bu akrabalar, syler misin?YABANCI - Gryorum ki sylediimi dinlemedin. Demek gerisin geriye dnmek ve bandan balamagerekiyor. nk akrabaln ne olduunu iyi kavramyorsun; biraz nce duvara konanla tabana kayrarak, hal yapmay bir yana braktmz zaman, dokuma sanatndan akrabas bir sanat ayrGEN SOKRATES - Anladm.YABANCI - Ayn ekilde ketenden, kendirden ve benzetmeyle bitki ipi dediimiz btn eylerden yaplan elbiselerin yaplmasn da bir yana braktk. Sonra kee yapma sanatyla en tannmaclk olan, delerek ve dikerek birletirmek sanatn da ayrdk.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Sonra bir tek paradan yaplm kumalar hazrlayan krkl ; ister evlerin yapgi bir yap iin olsun, ister akan sular rtmek iin baka sanatlarda olsun tavanlar yapmay; btn bunlar bir yana braktk. Bunlarla birlikte, bizi hrszlklarla saldrlara kar kore aralar salayan btn sanatlar; kapak yapan, kap takan ve marangozluk sanatnn zel bln sanatlar da braktk. Savunma aralarn hazrlayan byk ve aprak bir sanatn blm ol. Ayn ekilde, konusu panzehirler olan btn by sanatn da darda brakp ancak sanrm, k; ynden, koruma aralar yaparak bizi soua scaa kar koruyan ve dokuma sanat adn alaGEN SOKRATES - yle sanyorum.YABANCI - Bununla birlikte evladm, daha sonuna varmadk; nk giysi hazrlama iinin en ba yer alan, kuma dokumaktan baka bir ey yapyor gibidir.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Dokumak, aslnda rmektir.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Fakat burada ilk i toplu ve bir arada skm olan ayrmaktr.GEN SOKRATES - Ne demek istedin?YABANCI - Tarama sanatnn yapt ii. Ya da taramaya dokuma demeye mi kalkacaz?GEN SOKRATES - Asla.YABANCI - Ar ile algac hazrlamak da ayn deil midir? Buna dokuma demek geleneklere ve geree kar gelmek olmaz m?GEN SOKRATES - phesizYABANCI - Genel olarak basma sanatyla dikme sanatnn da giysiyle hibir ilgisi olmadn secek miyiz, yoksa bunlarn da tekiler kadar dokuma sanat olduunu kabul edecek miyiz?GEN SOKRATES - Asla.YABANCI - Bununla birlikte, btn bu sanatlar giysiye bakmak, giysi yapmak iinde dokuma sanatyla yaracaklardr, byk pay ona vermekle birlikte kendileri de bir pay isteyeceklerdir.GEN SOKRATES - Kesinlikle.YABANCI - Onlardan sonra, dokumacln kulland aralar yapan sanatlar da hi deilse, her kuman yardmc nedenleri olduklarn syleyeceklerdir sanrm.GEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - Dokumacln, setiimiz dokumaclk blmnn tanm, yn giysilerle uraan btn en nemli yeri hemen ona verince, yeter derecede belirtilmi olacak mdr? Ya da sylediimiz doru olmakla birlikte btn rakiplerini bir yana atmadka karanlk ve eksik kalmayacak mdr?GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Tartmamzn sonuna gtren bir yoldan gitmek istiyorsak imdi bunu yapmamz gerekm mi?GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - yleyse ilkin, oluturulan her eyin iki sanatn ii olduunu gz nne alalm.GEN SOKRATES - Hangi sanatlar?YABANCI - Biri oluturmann yalnzca yardmc nedeni, teki asl nedeni.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Yaplan eyi kendileri yapmad halde, onlarsz kendi iini grmesine olanak olmay aralarn vericisi btn sanatlar ancak yardmc nedenlerdir, asl eyi yapanlar ise asl nedrdir.GEN SOKRATES - Bu blme doru.YABANCI - Sonra iler, mekikler gibi giysi yapmada yardmc baka btn aralar veren sanatlahepsine yardmc adn vereceiz, dorudan doruya giysi yapmakla uraanlara da nedenler diyeGEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - Bu sonuncular arasndan ykama, dikme ileriyle giysiyle ilgili btn ilere geni hazrlk sanatnn bir blm gzyle bakmak, hepsini basma sanat ad altnda toplamak ok doGEN SOKRATES - Evet.YABANCI - te yandan da tarama sanat dokuma sanat ve asl giysinin yaplmasyla ilgili btner, herkese belli bir tek sanat olutururlar, o da yn ileme sanatdr.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - Tarama ii, mekiin yapt iin yarsdr. Amac karan ayrmak olan btn iler,meye aitti. Sonra biz daima her eyde iki byk sanat ayrt ettik: toplama sanat ile ayrma sanat.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Ayrma sanatna, taramada szn ettiimiz btn iler girer, nk yn ya da iplerimekikle, orada elle yaplan i, sylediimiz btn adlar alr.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - imdi, toplama sanatnda, gene yn sanatna ait bir blm alalm; orada bulduumuz aa sanatnn blmlerine gelince, hepsini bir yana brakalm. Bylece, yn ilemeyi de iki blayran blm, toplayan blm.GEN SOKRATES - Peki blelim.YABANCI - Yn ilemeye giren bu toplama blmn de, dokumaclk sanatn kavramak istiyorsak,gerekir Sokrates.GEN SOKRATES - Evet blmek gerekir.YABANCI - phesiz, blmeliyiz. inin de ya burmak yahut aprazlamak olduunu sylemeliyiz.GEN SOKRATES - yi anlamadm. Sandma gre burmadan sz ederken eriin ipliinin ilenmesinYABANCI - Yalnz eriin ipliinden deil, argan ipliinden de sz ediyorum. Yoksa sonuncuyu,urmadan elde etmek iin bir ara var mdr?GEN SOKRATES - Hayr.YABANCI - yleyse bu ilerin her birini inceden inceye z. Belki byle bir zmleme aradnyacaktr.GEN SOKRATES - Nasl yapmal ?YABANCI - yle: Tarama ile elde edilen eyler arasnda uzunluk ve enlilii olan biri vardr ki ona kaba iplik diyoruz.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - te, ile bkld ve salam bir iplik yapld zaman onun eriin iplii olduunu gren sanata da erii yapan sanat diyeceksin.GEN SOKRATES - Peki.YABANCI - Ama, ancak gevek birer iplik oluturan ve birbiri iine girmek iin hazrlamada da gerilmelere dayanabilmek iin gereken yumuakla sahip btn paralar, diyelim ki arganikleridir, bunlarn dzenlenmesini salayan sanat da arga sanatdr.GEN SOKRATES - Peki.YABANCI - te bylece dokumacln bizi ilgilendiren blm tamamyla aydnland. Gerekten ak giren toplama ii bir kuma oluturacak ekilde arla arga birletirdii zaman kuman tysi adn veriyor, onu oluturan sanata da dokumaclk sanat diyoruz.GEN SOKRATES - Pekl.YABANCI - Peki yleyse, neden dokumaclk arla arga aprazlamak sanatdr diye derhal yan Niye byle bir daire iinde dndk ve bir sr gereksiz ayrmalar yaptk?GEN SOKRATES - Bana kalrsa yabanc, sen gereksiz bir ey sylemedin. YABANCI - Buna amyorum; ama dostum, bakalar gereksiz bulabilirdi. Onlarnkine benzer bir hastalk daha sonra seni de yakalasa hi de garip olmazd. Dinle, btn bu tr sorunlarda yerinde olan dnceler unlardr.GEN SOKRATES - Anlat.YABANCI - lkin genel olarak aryla eksii inceleyelim; bylece bizimkiler gibi konumalarda ok uzun ya da ok ksa sylenen eyleri zamannda vmek ya da yermek iin bir kural elde edez.GEN SOKRATES - yleyse inceleyelim.YABANCI - leri srdm dnceleri asl bu eylere uygulamak doru olur sanrm.GEN SOKRATES - Hangi eylere?YABANCI - Uzunlua, ksala, fazla ya da eksik olan her eye; nk l sanat btn bunlaraum.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - yleyse bu sanat da iki blme ayralm; byle bir blme, gttmz ama iinde zoGEN SOKRATES - Bu blme neye dayanyor, syler misin?YABANCI - una: Bir yandan byklkle kkln biribiriyle ilikisi, te yandan da, oluun (asl zorunluluklar.GEN SOKRATES - Nasl?YABANCI - Baka bir ilikiye gre deil de, ancak kkle kyaslaynca bye byk, bykle kdoal deil mi?GEN SOKRATES - Evet, phesiz.YABANCI - Ama insanlar arasnda szde olsun, ite olsun iyilerle ktlerin ayrln gerekte gsteren ey, doru ly aan ey, yahut da ondan aaya den ey deil midir?GEN SOKRATES - yle.YABANCI - yleyse, bykle kn iki trl varl, iki trl ls vardr: yle ya, biraz sylemekle kalmayp, daha ok imdi yaptmz gibi, bir yandan birbirleriyle, te yandan da e olan ilikilerini ayrmalyz.GEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Byn z ancak kn zyle ilikili olur da hibir eyle ilikili olmazsa o zailikisi olmaz, deil mi?GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Byle bir gr bizi sanatlarla, yarattklar eserleri yok etmeye gtrmez mi? stele aratrmamzn konusu olan devlet bilgisiyle gzden geirdiimiz dokumacl ortadan kaldr sanatlar iin doru lnn altnda ya da stnde kalan ey, var olmayan bir ey deildir, am eydir. Sanatlar onu yarattklar eserlerden uzaklatrmak isterler. Bylece ly koruyarakerini iyi ve gzel klarlar.GEN SOKRATES - Bu belli.YABANCI - Ama devlet sanatn ortadan kaldrrsak, krallk bilimi zerine aratrmamz kmaz girmez mi?GEN SOKRATES - Ona kuku yok.YABANCI - O halde, nasl bundan nce, Bilgicide (Sofist) yokluu zorla var kldksa, -nk youun varl, dnmzn biricik snayd- imdi de, ok az yalnzca kendi aralarnda dmak zorundayz. nk bu noktada anlamadka, devlet adamnn varln itiraz d brakmak GEN SOKRATES - yleyse nce yaptmz burada da elimizden geldii kadar yapmaya alalm.YABANCI - Ama bu, Sokrates, tekinden daha byk bir i. tekinin ne kadar vaktimizi aldn unutmadk. Ama bu sorun zerinde imdiden unu doru olarak syleyebiliriz.GEN SOKRATES - Neyi?YABANCI - Yukarda sylediimiz doru l ilkesine bir gn salt doruluun ne olduunu kantlhta olacaz. Bana yle geliyor ki imdi uratmz sorunda, bir yandan sanatlarn gerek e yandan da bykle kn yalnzca birbirlerine oranla deil, doru lnn olumasna oranleri sren dnce ve ona dayanan kantlama hem dorudur, hem de bu kantlama yeter. nk doranatlar da vardr; ama ikisinden biri yoksa, hibiri yoktur.GEN SOKRATES - Doru, ama sonra?YABANCI - l sanatn, dediimiz gibi blmek iin, phesiz onu aadaki blmlere ayrmama saynn, uzunluun, enliliin, derinliin, kalnlklarn kendi kartlaryla lld sanatuna, yerindeye, gerekliye, en ileriye, en gerinin tam ortasnda bulunan doru lye gre olan sanatlar korduk.GEN SOKRATES - te phesiz iki geni blm; hem de biribirinden ok farkl.YABANCI - Gerekten Sokrates, akl banda birok kimsenin, derin bir gerek gibi yinelemekten holandklar u "l sanat var olan her eye uygulanr" sz yok mu, ite imdi biz de oiz. Dorusu, btn sanat eserlerinin, herhangi bir biimde, lde pay vardr. Ama insanlar nleri incelemek iin trlere ayrmaya alkn deildir; bunun iin, bu trl ller ne kadar fa olsunlar onlarn benzediklerine hkmederek ayn olduklarn sylerler; blmlerine ayrmadk eylerde de tam tersini yaparlar. Oysa dorusu, birtakm eyler arasnda bir ortaklk grnceu ortaklk iinde trleri oluturan btn ayrmlar ayrt etmedike bu eyleri elden brakmamagibi ; bir oklukta bir sr benzemezlikler grnce de, sakl bulunan btn akrabalk izgilerricik bir benzerlik iine kapatp bir trn znde toplamadan nce, ondan yz evirmemek ve vamek gereklidir. Fakat eksiklikler zerine de, fazlalklar zerine de bu kadar yeter. Yalnzca burada iki trl l sanat bulduumuzu bilelim ve bunlarn neden ibaret olduklarn s anmsayalm.GEN SOKRATES - Anmsayalm.YABANCI - Szmz bitirdikten sonra yalnzca imdiki sorunla deil, genel olarak bu trl tarla ilgili baka bir konumaya geelim.GEN SOKRATES - Hangi konumaya?YABANCI - Diyelim ki bize u soruluyor: Okuma renen birine filan ya da falan szcn hangi harflerden olutuu sorulduu zaman, bu aratrma ona, srf bu ayr sorunu zsn diye mi, yokca dilbilgisi sorunlarn zme gcn kazanmas iin mi yaptrlr, ne dersin?GEN SOKRATES - Karlaaca btn sorunlar zebilmesi iin yaptrlr kukusuz.YABANCI - O halde, devlet adam zerine aratrmamz iin ne diyeceiz? Aratrmay, srf ona imizden tr m, yoksa karlaaca her trl konu zerinde en iyi dialektiki olmas iin m?GEN SOKRATES - Bunun iin olduu apak.YABANCI - Dorusu, akl banda bir kimse, srf dokumaclk akyla dokumacln tanmn arale sanrm ki herkesin bilmedii bir ey vardr, o da udur: Baz varlklarn duyulara arpan ayca grlen doal benzerlikleri vardr, bu varlklardan birinin aklanmasn isteyenlere, -uuzun nedenlere kadar gitmeden, ii kolayca halletmek istersek- bu benzerlikleri gstermek hi de g olmayacaktr. Ama en byk, en deerli varlklara gelince; onlar zerinde insra ak bir dnce ya da ak bir sezgi vermek iin sizi sorguya eken ruhu doyurabilecek, rumerakn doyurmak iin u ya da bu duyuya balanabilecek hayaller yoktur. Bunun iin, her eyin nedenini gstermeyi de, anlamay da renmeye almal. nk varlklarn en by, en gzlar bize ancak akl aka gsterebilir. Baka hibir ey gsteremez. u anda sylediklerimizu varlklar zerinedir. Fakat konu ne olursa olsun, kk rnekler zerine almaktan daha koGEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - yleyse bu konu zerine ne iin bu kadar uzun konutuumuzu aklmzdan karmayalmGEN SOKRATES - Niin?YABANCI - Dokumaclk, evrenin gerisin geriye hareketi, bilgici, dolaysyla da yokluun varl zerine uzun tartma canmz skt iin. yle ya, uzun olduklarn hissediyorduk, hlnzca fazla deil, gereksiz olacaklar korkusuyla, kendi kendimize kyorduk. Bundan byletrl skntlardan kurtulmak iin ikimiz de bu noktalara iaret ettik, bunu bil.GEN SOKRATES - Anlald. Sen yalnzca devam et.YABANCI - O halde, sen de ben de, imdi syleneni anmsayarak hangi konu zerinde olursa olsun konumalarmzn ksalk ya da uzunluunu, asla geniliklerine gre deil, l sanatngzden karmamak gerektiini sylediimiz blmne uygunluuna gre yermeli ya da vmeliyiz.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Ama her eyi bu kurala uydurmak da gerekmez. nk gereksiz ve anlamsz uzunluk bir yana braklrsa, szlerimizin uzunluunu, beenilmek isteine uydurmaya hi de gereksinimiz yoktur; verilen bir sorunun zmn en kolay, en abuk bulmak yoluna gelince; akl onu birinci sraya deil, ikinci sraya koymay ve trlere ayrmay reten ynteme daha fazla, hepsi deer vermeyi buyuruyor; sonra ok uzun bir sz dinleyenin kafasn daha ok altryorsa, edeniyle sabrszlanmadan sonuna kadar devam etmeyi emrediyor; bizimkiler gibi konumalarda szn uzayp gitmesini beenmeyen ve konunun evresinde dolamamz doru bulmayan bir akarsnda da sabrszlanmamal; tartmann uzunluunu eletirdikten sonra abucak ve hemen gzin vermemeli; bu eletiriyi yapann, ksa szn dinleyenleri dialektie daha yetili klacan dnceyle kantlamada daha usta bir hale sokacan gstermesi gerekir. Baka nokta zerine lecek eletiri ya da vglere gelince, bunlara hi aldrmamal; dahas onlar dinliyor bile geli. Zaten sen de benim gibi dnyorsan bunun zerine konumann bu kadar yeter. imdi dokuneimizi uygulamak iin devlet adamna dnelim.GEN SOKRATES - Hakkn var, dediin gibi yapalm.YABANCI - Kral, benzeri btn sanatlardan, ayrca da srlerle uraanlardan ayrmtk. imdkendi iinde yardmc sanatlarla yetitirici sanatlar kalyor; ilkin onlar birbirlerinden ayrmamz gerekiyor.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Onlar ikiye blmenin g olduunu biliyor musun? Niin gtr; lerledike daha iyiGEN SOKRATES - Peki, ilerleyelim.YABANCI - Mademki ikier ikier blemiyoruz, kurbanlar bler gibi yanyana blelim, nk eldeldii kadar ikiye yakn bir sayda blmek gerekiyor.GEN SOKRATES - Peki, burada nasl davranacaz?YABANCI - Biraz nceki gibi. Biliyorsun, dokumacla ara salayan btn sanatlar yardmc ssrasna koymutuk.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - imdi de ayn eyi yapacaz, ama daha geni olarak; kentte ufak ya da byk bir arapan btn sanatlar yardmc sanatlar srasna konmaldr; nk, onlarsz ne devlet, ne de delur, fakat krallk sanatnn ilerinde hibir paylar olmadn da syleyebiliriz.GEN SOKRATES - Evet, yoktur.YABANCI - Dorusu, bu tr tekilerden ayrmaya kalkmak g bir itir; nk unun ya da bununsylenmeyecek hibir ey yoktur, denilebilir. Bu hi de yabana atlr bir dnce deildir. Bubirlikte, devlette bulunan eyler arasnda, ayr zden bazlar vardr ki zerine syleyecek s.GEN SOKRATES - Ne dedin?YABANCI - tekinden baka zellikleri vardr; nk bunlar, ara gibi, yetitirmek iin deil,leni korumak iin yaplmtr.GEN SOKRATES - Nelerdir onlar?YABANCI - Atete ya da atesiz hazrlanan kuru ya da ya maddeleri koymak iin yaplan, yalnzca ''vazo'' adn verdiimiz eyler trdr bu; kukusuz pek zengin bir tr. Bildiime gre demle hibir ilgisi yoktur.GEN SOKRATES - Ona kuku yok.YABANCI - imdi de tekilerden bsbtn ayr nc bir nesne trn gzden geirelim: Karada ezgin ya da duraan, deerli ya da deersiz olsun bir tek ad vardr. nk dayanak olmak iinmtr, hep de bir eye oturak olur.GEN SOKRATES - Nedir o?YABANCI - Tat dediimiz ey; devlet sanatnn deil daha ok dlger, mleki ya da demirci GEN SOKRATES - Sezdim.YABANCI - Bu trden sonra, bunlardan ayr, daha nce sylediimiz eylerin ounu, giyeceklilahlarn byk ksmn, duvarlar, toprak ya da ta btn snaklar, baka byle bir sr ayrt etmek gerekmez mi? Madem ki btn bunlar snmak iin yaplmtr, onlara, hakl olarakapsayan "snak" adn verebiliriz. Daha dorusu, biroklar, devlet adam sanatndan ok mima dokumaclk sanatna girer.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - Beinci tr olarak da ss, resim ve resimle mzik yardmyla yaplan btn taklitlerbul etmek gerekmez mi? Bu eserlerin zevkimize hizmetten baka bir amac yoktur; onlar bir tek ad altnda toplamak yerinde olur.GEN SOKRATES - Hangi ad?YABANCI - Elence ad, sanrm.GEN SOKRATES - Ona kuku yok.YABANCI - Tek bana hepsine uygun olan ad budur, nk hibirinin ciddi bir amac yoktur, hepsininki elencedir.GEN SOKRATES - Bunu da olduka iyi anladm.YABANCI - Fakat sylediimiz btn sanatlarn yardmyla eserleri oluturan gereci salayan, ksi de baka birok sanatlardan kan, eitli tr de altnc olarak almayacak myz?GEN SOKRATES - Neden sz etmek istiyorsun?YABANCI - Altndan, gmten, madenlerden karlan btn eylerden; baltann, budamann salaetiliin verdii btn eylerden... Sonra buna bitkilerin kabuklarn soyma ile hayvan derisi yzen saralk sanat, mantar, papirs ve urganlar hazrlayan benzer sanatlar yani kark uturacak basit trleri salayan sanatlar topluluunu katalm. Bundan bir btn kurar, ona da insann ilk kazanc deriz; henz her trl bileimden uzak, hi de krallk biliminin rn olm kazan...GEN SOKRATES - Peki.YABANCI - Yiyecee, bedenimize kararak blmlerinin etkisiyle bedenin blmlerini beslemek gde olan btn eylere gelince... Bunlarla yedinci bir tr oluturarak adna beslenme sanatlar demek gerekmez mi? Daha gzel bir ad bulursak, o baka. Bunlarn hepsini devlet sanatna yklemekten ok iftilik, avclk, beden eitimi, hekimlik, ahlk srasna koymakla daha m oluruz.GEN SOKRATES - Ona phe yok.YABANCI - Bylece evcil hayvanlar bir yana, sahip olabildiimiz btn mallar bu yedi trde gsterdik. Nitekim bak: lkin, baa konmas gereken ilk maddeleri, sonra ara, vazo, tat, s elence ve beslenmeyi syledik. Bu trlerden birine sokmak olanakl olmasna karn, unuttuuz, nemi az eyleri burada ele almyoruz. Szgelii para, mhr, damga snfndan olanlar gibilerin deerleriyle boy lebilecek bir trleri yoktur; buna karlk bazlar ss, bazlar ebilir; phesiz glkle ama iyice ekince birleeceklerdir. Kleler bir yana, evcil hayvanla gelince,onlar, daha nce zmlediimiz bir sanata girecektir ki o da sr yetitirme sanatdGEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Geriye klelerle hizmet edenler kmesi kalyor; bunlar arasnda, iplik yapan, pamuk atan yahut da sylediimiz baka ileri gren kimselerin kuma dokumakta dokumac ile yara girdikleri gibi, kralla da ayn eyde yara girdiklerini grr gibi oluyorum. Yardmc z btn tekilere gelince; sylediimiz sanatlarla birlikte krallk ve devlet adamlndan ayrklatrlmlardr.GEN SOKRATES - yle grnyor.YABANCI - Haydi imdi geriye kalanlar ele alalm. Onlar zerine de daha salam bir bilgi edinmek iin yakndan gzden geirelim.GEN SOKRATES - Peki, haydi.YABANCI - lkin, buradan yargya vardmza gre, hizmetilerin en ok hizmeti olanlar, grd bulunduklar durumlar bakmndan, dndmzn tamamyla tersidirler.GEN SOKRATES - Kimlerdir onlar?YABANCI - Bunlar, satn alnan ya da buna benzer bir yolla sahip olunan kimselerdir. Bunlara tartmasz, kle diyeceiz. Bunlarn krallk sanatnda en ufak bir paylar yoktur.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - Peki ama, sylediimiz kimselerin hizmetine isteyerek giren, bazen pazar yerlerinde, bazen de kara ya da deniz yoluyla bir kentten baka bir kente giderek iftilikle, teki sanatlar arasnda tayc ve datc grevi yapan; mala karlk para, parayn sarraf, tccar, gemici, perakendeci denilen serbest vatandalarn da devlet sanatnda yerleri var mdr, dersin?GEN SOKRATES - Belki, hi olmazsa ticaret siyasetinde.YABANCI - Herhalde, nlerine gelenin hizmetine girdiklerini grdmz gndelikilerle aylkllk iinde pay aldklarn grmek tehlikesi yoktur.GEN SOKRATES - Bunu nasl dnrz ki?YABANCI - Ama her zaman baz resmi ve dinsel ilerimizi gren kimseler iin ne diyeceiz?GEN SOKRATES - Hangi kimseler? Hangi iler?YABANCI - Btn eliler ve grdkleri i nedeniyle yazma bilgisi edinmi btn kimseler; sonramu hizmetleriyle ilgili baka bir sr ii pek iyi yerine getiren baka kimseler. Ya bunlar iin ne diyeceiz? GEN SOKRATES - Onlara da kent devletlerinin balar deil, biraz nce dediimiz gibi, grevlileri diyeceiz.YABANCI - Devlet sanatnn en belli bal adaylarnn bu yandan balarn kaldracan syledum sanrm. Oysa onlar herhangi bir hizmet kolunda aramak kukusuz bize pek tuhaf grnd.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - yleyse, henz mihenk tana vurmadklarmza daha da yaklaalm. lkin kehanetle uhizmet biliminin bir parasna sahip olanlar ele alalm; nk onlarn, insanlar yannda tanrcs olduklar syleniyor.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - te yandan rahipler de, halkn inandna gre, bizim admza tanrlara istedikleri anlar sunmay, bize yardmlarn yollamalarn salamak iin gereken dualar etmeyi bilirler.ki i de bir hizmet sanatna girer, sanrm.GEN SOKRATES - yle grnyor.YABANCI - yleyse amacmza gtren yolun zerindeyiz. nk, phe yok, rahiplerle khinler hmselerdir, grdkleri iin bykl orannda bir saygnlklar vardr. Nitekim Msr'da, rahimayan bir kral saltanat sremez. Aa tabakadan biri zorla kralla ykselmise, saltanatta tunabilmek iin, rahipler snfna girmek zorundadr. Hellenlerde de, bu yksek din hizmetlerinin en nemlilerini grmek ii, en yksek devlet adamlarna emanet edilmitir. Sylediklerim, lkemizde daha aka grlyor. nk burada en hametli, en eski ulusal gelenek derecesine lar sunmak ii, yazgnn kralla ykselttii devlet adamlarna der.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - O halde imdi, yazgnn setii u krallarla rahipleri, hizmetileriyle birlikte inceleyelim; sonra, teki adaylar bir yana braklnca ortaya kan pek kalabalk yeni sry de alm.GEN SOKRATES - Kimi demek istiyorsun?YABANCI - Pek garip kimseleri kukusuz.GEN SOKRATES - Bu da ne?YABANCI - lk bakta, birok boylu bir rk. Bu adamlarn birou arslanlara, kentauroslara veu trden baka canavarlara, biroklar da satyrlere ya da gc az ama ok kurnaz hayvanlara benzer; gzn krpmaya vakit kalmadan d grnlerini, zelliklerini deitirirler. imdi, ta Sokrates: Bu adamlarn ne olduunu imdi biliyorum.GEN SOKRATES - Anlat.. Acayip bir ey bulmua benziyorsun.YABANCI - Evet, nk nesneleri hep acayip gsteren bilgisizliktir. Biraz nce bamdan geen buydu. Devlet ileri evresindeki grltl kalabal grnce aaladm.GEN SOKRATES - Hangi kalabalk?YABANCI - Btn bilgicilerin en by, bu sanatn en ustas olanlar. Aradmz da aka ggerek devlet adamlaryla gerek krallardan, g de olsa, ayrmak gerekir.GEN SOKRATES - Gerekten, yakasn brakmamalyz.YABANCI - Ben de yle dnyorum. Haydi, syle.GEN SOKRATES - Neyi ?YABANCI - Monarklk bildiimiz ynetim biimlerinden biri deil midir? GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Monarklktan sonra ufak bir topluluun hkmeti, yani oligarklk gelir sanrm.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - nc devlet ekli de demokratlk denilen, byk kalabaln beylii deil midir?GEN SOKRATES - Besbelli.YABANCI - Bu biim de kendilerinden doan iki yeni adla be olmaz m?GEN SOKRATES - Hangi adlar?YABANCI - Bu hkmetlerde neyin egemen olduunu gzden geirerek; yani, zor mu yoksa zgrlk yoksulluk mu yoksa zenginlik mi, yasa m yoksa yasadlk m, hangisinin egemen olduunu gzd geirerek; ilk iki hkmetten her birinin ikiye blnd grlr. Monarkln iki tr olduverilir: tyrannosluk ile krallk.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - Bir kent-devlette g ufak bir zmrenin elinde bulunursa, buna aristokratlk ya da oligarklk diyoruz.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Demokratla gelince, sorun deiiyor: Kitle ister zenginlere zor kullanmadan ya da zorla emretsin, ister yasalar saysn ya da saymasn, kimse ona hibir zaman baka bir ad takmak istemiyor.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Ama, gerek hkmetin, u ''bir; birka; birok; zenginlik ile yoksulluk; bamllklk yazl yasa ya da yasadlk'' szleriyle tanttmz hkmetlerden biri olduunu sanyoGEN SOKRATES - Dorusu, neden sanmayalm?YABANCI - Sorunu aadaki bakmdan, daha ak biimde gzden geir.GEN SOKRATES - Hangi bakmdan?YABANCI - Balangta sylediimiz zerinde anlatk m, yoksa anlamadk m?GEN SOKRATES - Ne dedin?YABANCI - Krallk ynetimi bir bilimdir demitik sanrm.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - yle herhangi bir bilim deil, ama baka bilimler arasnda ortaya kardmz hem ei, hem ynetici bir bilim.GEN SOKRATES - Evet.YABANCI - Bu yol gsterici bilimde de cansz varlklarn ynetimiyle canl varlklarn ynetimbirbirinden ayrdk; hep bu ekilde ble ble imdiki noktaya vardk; geri bilimi gzden kaa yeter aklkla da henz tantamadk.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - yleyse, ilkelerimize uygun gitmek istiyorsak, bu hkmet biimlerini ayrmaya yarayacak niteliin ne "birka" ya da "birok", ne zgrlk ya da bamllk, ne de yoksulluk yenginlik olmayp bir bilimin varl olduunu gstermeliyiz.GEN SOKRATES - Bunu grmezlikten gelemeyiz.YABANCI - yleyse, bundan byle ortaya kan sorun udur: nsanlar ynetmek bilimi -ki bilimlin en gcdr ve elde edilebilen en byk bilimdir- bu hkmet biimlerinden hangisinde bulunu nk hangi rakipleri bilgili kraldan uzaklatrmak gerektiini grmek istiyorsak, bu bilimi incelemeliyiz; bunlar, gerekten hi de devlet adam olmadklar halde devlet adam olduklarnsyleyerek biroklarn da buna inandran rakipleridir.GEN SOKRATES - Evet, tartmann daha nce gsterdiine gre, dorusu bu ayrma gereklidir.YABANCI - Peki sen, bir devlette kalabaln byle bir bilimi edinebileceine inanyor musun?GEN SOKRATES - Nasl inanabilirim?YABANCI - On bin kiilik bir devlette, yz ya da elli kiinin bu bilimi edinebileceini sanyor musun?GEN SOKRATES - yle olsayd, devlet sanat sanatlarn en kolay olurdu. Pek iyi biliyoruz ki btn Hellenler arasnda on bin kii iinde bu lde bir kral bulmak yle dursun, satran e bulmak gtr. nk sylediimize gre, krallk bilgisine sahip olan kimse, krallk etsin ekral adn alacaktr.YABANCI - yi ettin de anmsattn. Yanlmyorsam, bundan u kyor: Gerekten, gerek bir hkbyle bir hkmetin ynetimini bir tek, ya da iki, ya da az sayda adamda aramaldr.GEN SOKRATES - Buna diyeceim yok.YABANCI - Ama ister uyruklarna zor kullanmadan ya da zorla emretsinler, ister yazl yasalara gre ya da yasasz ynetsinler, isterse zengin ya da yoksul olsunlar, imdi d hkmetlerini bir sanata gre ynettike, bunlar ba olarak tanmak gerektir. Hekimler iin ledir! ster bizi kendi rzamzla, isterse bir yerimizi yontarak, yakarak ya da actarak zorla iyi etsinler, ister yazl kurallara uysunlar, isterse uymasnlar, ister yoksul, ister zengin olsunlar, iimizi temizlesin ya da baka bir ekilde bizi zayflatsn, ya da imanlatsnlar, btn bunlar, bedenin iyilii ve onu kt iken daha iyi klmak ve daima baastalar kurtarmak iin olmak kouluyla, bizi bir sanata gre tedavi ettike onlara hekim demekte en ufak bir saknca bile grmyoruz. te, baka herhangi bir emir verme sanat gibi, hekimlik sanatnn da doru tanmn nerede aramak gerektiini gryoruz, sanrm.GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - yleyse hkmetler arasnda biricik doru hkmet, yalanc deil, gerek bir bilime balarn bulunduu hkmet olmas gerekiyor. Bu balarn yasalara gre, ya da yasalara bakmadayruklarnn gnl rzasyla ya da zorla ynetmeleri, yoksul ya da zengin olmalar, btn bunlakuraln deerlendirilmesinde hesaba katlmaz.GEN SOKRATES - Peki.YABANCI - Bu balarn, ister devleti temizlemek ve saln korumak iin unu ya da bunu lda da srmesi gereksin, ister devleti kltmek iin kovandan oul salar gibi, darya kollar ya da devleti bytmek iin yabanclar ieri sokmas ve yeni yurttalar edinmesi gereksin, oar devleti bilim ve dorulukla koruduka, kendileri de elden geldii kadar iyi kaldka byle bir hkmet, gzmzde biricik doru hkmet olacaktr. Adlarn sylediimiz teki hkmetlr ne doru ne de gerek hkmetlerdir. Sadece taklittirler. Yasalar iyi olanlar, iyi taklit edenler, kt olanlar da kt taklit edenlerdir. O kadar.GEN SOKRATES - Dorusu Yabanc sylediklerin bana pek doru grnyor ama, bir noktada glsz hkmet, bak bunu anlamadm.YABANCI - Tam benim sana soracam zaman sen bana sordun, Sokrates. nk dncelerimi kabul iyor musun, yoksa bunlar arasnda beenmediin bir tanesi var m diye sormak zere idim. Sen benden nce atldn: Yasasz bir hkmet doru mudur, yoksa deil midir? imdi bunu bilmek artmak istiyoruz.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Her ne kadar yasalarn bir noktaya kadar kral ii olduu apaksa da, bununla birlikte en iyisi gc yasalara deil, bilgili bir krala vermektir. Biliyor musun, niin?GEN SOKRATES - Niin? Syler misin?YABANCI - nk yasa en yararl emirler verecek biimde, herkes iin en iyi, en doru olan ayamanda asla kapsayamaz. nk insanlarla onlarn ileri arasndaki ayrlk, sonra insana ait hr eyin hibir zaman olduu yerde durmamas, hibir sanata, hibir konu zerinde, her zaman ve her durum iin doru, mutlak bir kural koymak olanan vermiyor. Bu nokta zerinde anlatk,anrm.GEN SOKRATES - Anlamaz olur muyuz?YABANCI - Oysa yasann, tpk kendinden emin kara cahil, buyurduuna kar kimseye az atrm ya da bu durum iin daha iyi ve kendi buyruklarnn nceden grmedii yeni bir durum karsnile bir soruya katlanamayan bir adam gibi, bu mutlak kural kurtarmaya uratn gryoruz.GEN SOKRATES - Doru sylyorsun: yasa her birimize kar gerekten senin sylediin gibi davr.YABANCI - yleyse her zaman mutlak kalann hibir zaman mutlak olmayana uymas olanaksz deil midir?GEN SOKRATES - Korkarm yledir.YABANCI - Yasa en doru kural deilse niin yasa karmak zorunda bulunuyoruz? Nedenini bulmamz gerek.GEN SOKRATES - Elbette.YABANCI - Baka devletlerde olduu gibi, sizde de srf yar dncesiyle kou ya da baka oyuenlendii ortak spor gsterileri yok mudur?GEN SOKRATES - Olmaz olur mu, hem de binbir trls var.YABANCI - yleyse, bu trl gsterileri bilim kurallarna gre yneten beden eitimi retmenl verdii emirleri hatrlayalm.GEN SOKRATES - Hangi emirleri?YABANCI - O, tek durumlarn inceliklerine girerek, herkes iin ayr ayr emirler vermez; yalnzca kaba taslak bir gzle bakarak genel olarak bedene yararl emirler verir, durumlarn okluuyla kiilerin okluunu gz nne alr.GEN SOKRATES - Evet, yle.YABANCI - Bylece gerekte, spor yapanlarn hepsinden ayn abay ister; kouda, grete, bakorlarda hareketleri ayn zamanda balatr, ayn zamanda durdurur.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - O halde, yasa koyan iin de ayn yargya varabiliriz: O da, btn sr iin verdii lerde, uyruklarna doruluk ve karlkl anlamaya dayal devlerini buyururken, hibir zamaniiye ayr ayr uyan bir kural kullanamaz.GEN SOKRATES - Herhalde yle.YABANCI - O daha ok durumlarn okluu ile kiilerin okluuna gre kurallar koyacaktr sanre, ister yazl yasalar karsn, ister yazsz yasalar kabul ederek ulusal geleneklere yasa ersin, gene hep, her biri iin toptan bir yasa yapacaktr.GEN SOKRATES - Doru.YABANCI - Evet, doru. nk Sokrates, yasay koyan, her kiiye yapmas gerekeni noktasna noksna gstermek iin, hayatnn her annda her bir kiinin yannda nasl bulunabilir? Bence krailgisine gerekten sahip bir kimse, bunu yapabildii gn, artk bu szde yasalar yazarak kendi eliyle kendine engel olmak zahmetinden kurtulaca apak bir eydir.GEN SOKRATES - Hi deilse sylediimize gre kukusuz, yabanc.YABANCI - Syleyeceimize gre daha da kukusuz, dostum.GEN SOKRATES - Ne syleyeceksin?YABANCI - unu: Bakt ya da yetitirdii kimselerden uzun zaman uzak kalacan sand bir a hazrlanan bir hekim ya da beden eitimi retmeni, hastalarnn ya da rencilerinin verdi akllarnda tutamayacana inanarak, yazl bir reete ya da izlence brakmak istemez mi?GEN SOKRATES - Evet, ister.YABANCI - Ama hekim umduundan daha ksa sren bir yolculuktan sonra hastasnn yanna dner de hastasn rzgrlarn, mevsimlerin gidiinde beklenmedik baka bir deime yznden daha iyiumda bulursa, yazl emirlerinin yerine bakalarn vermekten ekinir mi? Yoksa, kendisi baka bir reete vermeyerek, hastalar da reeteye kar gelerek, -sanki yalnzca bu reeteler hekimlie ve sala uygun, baka her davran sala ve hekimlie aykr imi gibi- eski reetek olmadnda inat m edecektir? Bilim ve sanatta byle davranmak, yasa oluturma tarzn bs duruma sokmaz m?GEN SOKRATES - Sokmaz olur mu?YABANCI - Ama, ayr ayr devletlerde, kendi yasa yapclarnn yasalar altnda yaayan insan iin buyurulmu, yazl ya da yazsz bu trl yasalar, doru ve eri zerine olur da, sonra iyi bilen yasa yapcnn kendisi, ya da onun yetkisine sahip biri yurduna dnerse, o zaman, ilk duyurduklarn deitirmek ona yasak m olacaktr? Byle bir yasak, teki durumdakindedaha gln olmaz m?GEN SOKRATES - Olmaz olur mu?YABANCI - Biroklarnn bu konuda ne dediini biliyor musun?GEN SOKRATES - Hemen aklma gelmiyor.YABANCI - Oysa gzel ve dzgn bir sz etmiler. Diyorlar ki: Atalarn yasalarndan daha iyi yasalar biliyorsak, onlar kendi yurdumuzda yurttalardan her birini ayr ayr inandrdktan sonra koymaya hakkmz vardr, baka trl olmaz.GEN SOKRATES - Peki, haklar yok mu?YABANCI - Belki. Ama, bir adam kar da, daha iyi yasalar, oylarn almadan zorla yurttalara kabul ettirmeye kalkarsa, byle g kullanmaya ne ad vereceiz, syler misin? Yok, dur! Daha nceki rneklerimize dnelim.GEN SOKRATES - Ne demek istedin?YABANCI - inin uzman bir hekim, ocuk olsun, yal bal bir erkek ya da kadn olsun, yazl bakmadan ve hastasn inandrmak iin de uramadan, daha iyi bir tedaviye zorlarsa, o zaman bu zorlamaya ne ad vereceiz? Sanata kar ilenmi bir hata, zararl bir yanlma adlarndanaka bir ad verebilir miyiz? Zorlamann kurban olann da, hekim tarafndan salna zararl ata aykr bir tedaviye zorlandn sylemekten baka her eyi sylemeye hakkmz olmayacak mGEN SOKRATES - Sylediin katksz gerek.YABANCI - Devlet sanatnda da hata ileyene ne ad veriyoruz? Ona namussuz, kt, yoldan sapm demiyor muyuz? GEN SOKRATES - yle diyoruz.YABANCI - O halde, daha doru, daha yararl, daha gzel bir biimde hareket etmek iin yazl ya da gelenekten gelen yasay bozmaya zorlanan kimseler, bu zordan yakndklar zaman, yaknmalarnn gln olmasn istemiyorlarsa, duruma gre, zor kullananlarn, kurbanlarna kara, hakszca, kt davrandn sylemekten baka her ey sylemeye haklar olmayacak m?GEN SOKRATES - Pek doru.YABANCI - Ama zoru kullanan zenginse, zor dorudur, yoksulsa yanltr m demek gerekir? Yoksa, bir ba, ister yurttalar szle inandrmaya alsn ya da almasn, ister zengin ya sun, isterse yazl yasalara uysun ya da uymasn yararl iler grd zaman, bunda iyi ve bilir adamn uyruklarnn ilerini grrken her zaman gz nnde tuttuu, doru bir ynetimin air? Tpk bir kaptann dikkatini hep gemi ve gemidekilere vererek, bir yasaya uymak yle dursun, tam tersine kendi bilgisini yasa bilerek kendisiyle birlikte yolcular da kurtarmas gibi; devletin dmenini bu ilkeye gre evirebilen balar da, sanatlarna yasadan stn bir g vererek, doru hkmeti bylece gerekletirmeyecekler midir? Akll balarn yurttalar arasnda esinini akl ve bilimden alan tam bir dorulukla davranmak, yalnzca onlar korumay deil, olduklarndan daha iyi klmak iin de almay gerektiren bu biricik vral uyguladka yanlma tehlikesine dmeden her eyi yapabilecekleri doru deil midir?GEN SOKRATES - Son sylediine bir diyecek yok.YABANCI - Ama una da bir diyecek yok.GEN SOKRATES - Neye?YABANCI - Kim olursa olsun, byk bir insan kitlesi, devleti aklla ynetebilmek iin hibir zaman byle bir bilime tamamyla sahip olamayacaktr. Tam tersine, bu biricik doru hkmeti ufak bir zmreden, birka kiiden, dahas tek bir kiiden beklemek gerekir; teki hkmetlerde doru hkmetin bazen iyi, bazen kt taklitleri demeli.GEN SOKRATES - Bununla ne demek istiyorsun? Dorusu biraz nce de bu taklitten bir ey anlamadm.YABANCI - Byle bir sorunu ortaya attktan sonra bu nokta zerinde yaplan yanl gsterecek rde, adamakll incelemeden bir yana brakmak tehlikeli olurdu.GEN SOKRATES - Hangi yanl?YABANCI - Arayacamz udur: yle kolayca bilinir ve bulunur bir ey olmasa da yine yakalamaya alalm. Bizce tanmladmz hkmetten baka doru hkmet bulunmadna gre; tekilndan almak, bylece en doru olmasa da, bugn doru bulunan yapmak zorunda kaldklarn grmsun?GEN SOKRATES - Neyi?YABANCI - Devlette herhangi bir kimsenin yasalara kar bir ey yapmaya kalkmasn yasak etmek, kalkacak olan da lm cezasna arptrmak ve en ar ikencelere uratmak zorunda kaldun? Biraz nce anlattmz birinci ilke bir yana braklnca, bu ikinci olarak gelen en doru gzel ilkedir. imdi anlatmamz gereken, ikinci sraya koyduumuz bu ilkenin nasl yerletiir, deil mi?GEN SOKRATES - Kukusuz.YABANCI - yleyse yine kral olmak iin yaratlm balarn betimlemesini yapmay her istediim gzmzde canlanan hayallere dnelim.GEN SOKRATES - Hangi hayaller onlar?YABANCI - Gerek kaptanla birok adama bedel olan hekimlere dnelim. Bunlar bir sahnedeymi gibi tasarlayalm.GEN SOKRATES - Nasl bir sahne?YABANCI - yle: Hepimizin onlardan ne mthi eziyetler ektiimizi sylediimizi varsayalm. mlerden biri ya da teki, iimizden birini kurtarmak istedii zaman, birincisi gibi ikincisi de onu kurtaryor! ama ona erefsizce davranmak istedikleri zaman da, onu dolandrarak ilalarn ancak ufak bir ksmn hastann yararna kullandklar ya da hi de kuar, geri kalann hepsini kendi yaknlar iin kullandklar gibi, gerekten bir hara olan par isteyerek ona kt bakyorlar; stelik de son olarak hastann akrabalarndan ya da dmanlarn para alarak zavally ldryorlar. Kaptanlara gelince: Onlar da ayn trden binbir ktlk ar; denize aldklarnda sizi ssz bir yerde brakmak iin bir numara eviriyor, koca denizitasnda yanl hareketler yaparak sizi denize atyor ve daha bir sr hainlikler yapyorlar. di btn bunlar syledikten sonra aramzda konuarak yle bir karar aldmz dn: Bu iki efendiye, kime olursa olsun, efendi olarak emretmesine artk izin vermeyeceiz; ya btn ulus, ya da yalnzca zenginler toplanarak, iten anlamayanlara, her snftan halka, gemicilik ve hekimlik zerine dnce syletecek, hekimlik ilalaryla aralarn hastalarda nasnmamz gerektiini, ister denizde gitmek, ister yolculuun tehlikelerinden, rzgr ve deniz ya da korsan tehlikelerinden saknmak, son olarak da uzun gemilerle uzun gemilere kar deniz savana tutumak iin gemilerle gemicilik aralarn kullanmak gerektii zerineceiz. Kalabaln ister hekimler ya da kaptanlarn dnceleriyle, ister iten anlamayan zavrn dncesiyle olsun, bu konu zerine verdii kararlar da tatan stunlar ya da mermer levh zerine yazacaz, ya da yazmadan onlara ulusal geleneklerin gcn vereceiz. Bylece bundanle btn gelecek boyunca, denizcilikte olduu kadar hekimlikte de onlara ayak uyduracaz.GEN SOKRATES - Tuhaf eyler sylyorsun, dorusu.YABANCI - Sonra her yl, ulusun bana ister zenginler, isterse halk arasndan kurayla seilen balar getireceiz; bylece, baa geenler de gemileri kullanmakta olduu kadar hastaliyi etmekte de, yazl yasaya gre emir vereceklerdir.GEN SOKRATES - Bu sylediklerin tekilerden daha garip dorusu.YABANCI - imdi unu dn bakalm: Devlet adamlarndan her birini, sresini bitirince; ister den hazrlanm bir listeye gre zenginler arasndan, isterse dorudan doruya halk arasndan rayla seilen yarglardan kurulmu bir mahkeme nnde, yaptklarnn hesabn vermeye armaada isteyen kimse balar, kendi sreleri iinde gemileri yazl yasalara ya da atalarn eski greneklerine gre kullanmamaktan sulu bulacaktr. Hastalar iyi edenlere kar da ayn sula bulunmaya izin verilecektir. Ayn yarglar mahkmlarn ekecekleri cezayla deyecekleri paray da saptayacaklar.GEN SOKRATES - Dorusu bu adamlara emretmeyi kendi gnlyle kabul eden bir kimse bu cezay da, bu paray demeyi de hak etmitir.YABANCI - Dahas var. Btn bu sylediklerimizden baka, u yasay da kabul etmek gerekecektir: Kim kaptanlk sanatyla denizcilik bilimini ya da salk kurallarn, yellerle scak ve souerinde hekimliin elde ettii gerei yazlm yazdan baka bir yerde arar da bu konular zerilginlik taslarsa; ona ne hekim, ne de kaptan denecek, sadece havada konuan geveze bir bilgici olduu sylenecektir. Sonra, onu genleri batan karyor diye sulayarak, gen yasalara uymakszn denizcilik bilimi ve hekimlikle urama, bylece gemilere ya da hastalara ii bilerek emretme konusunda kandrdn syleyeceklerdir. Yurttalar mahkemeye vermetkisinde olanlardan rasgele biri de onu mahkemeye verecektir; mahkeme de, genlere ya da yallara yasalarda yazlan aa grerek reticilik yapt kansna varnca onu en ndracaktr. nk kimsenin yasalardan daha bilgili olmaya asla hakk yoktur. nk kimse heki salk bilgisini, dmencilii, gemicilii bilmez deildir. nk lkede yerleen yazl yasalri herkes renebilir Sokrates. Bu bilimlerle askerlik bilimi ya da avcln baka herhangi bir tr, resmi ya da taklidin baka herhangi bir blm, marangozluk ya da baka herhangi bir ev eyas yapma sanat, iftilik ve her trl aalk iin de byle olsayd; beygir ya da hitirmeyi, tanrlar bilimi ya da onlara hizmet biliminin herhangi baka bir blmn, tavla oyununu, ister kuramsal, ister dzeye, katya, harekete uygulanan pratik saylar biliminin btnn, ksaca btn bunlarn yazlm yasalarla ynetildiini grseydik, sanatla ynetiasayla bu biimde ynetilen btn bu ilerin durumu ne olurdu?GEN SOKRATES - Her trl aratrmay yasak eden bu yasayla kovulan btn sanatlarn bir daha lmek umudu olmakszn ortadan kaybolduunu greceimiz ve imdi bile pek zor olan hayatn artbsbtn ekilmez olaca apaktr.YABANCI - yle bir dnceye de ne dersin? Bu sanatlardan her biriyle uramay yazl yasanuruu altna koyduumuzu ve bu buyurucu yasay, seimle ya da ad ekmeyle saptanan baa kabul ettirdiimiz zaman da bu hibir ey bilmeyen ban yazl yasaya hi aldrmadn ve para ak yasann buyruuna kar davrandn dnelim. Bu, ncekinden daha byk bir ktlk olmaz