“Ti idi pravim putem, kao što ti je naređeno, i nek tako postupe i vjernici koji su uz tebe,

i obijesni ne budite, jer On dobro vidi ono što radite”

Kur’an

• Podgorica • godina IV • broj 12 • decembar 2004. •viti IV • numri 12 • dhjetor 2004. 1

„I poziv„I pozivaj laj l jude jude na hadždž...”na hadždž...”

DDžžeebbeelluurr--rraahhmmeett,, AA rr ee ff aa tt

S povodom•••

Arafatovo preseljenje na Ahiretpalestinsko pitanjeIntervju sa palestinskim ambasadorom g. Aqelom

str. 6,7

Generalni sekretar UN-a Ko-fi Anan izjavio je na Naučnomskupu na temu »Diskiminacijaprotiv islama: Obrazovanjem katoleranciji i razumijevanju«, odr-žanom u sjedištu UN-a u Njujor-ku, 9. decembra ove godine, dasu istorijska događanja uticalada se mnogi muslimani širomsvijeta osjećaju progonjenim ipogrešno shvaćenim.

On je rekao da su muslimanizabrinuti za svoja prava, doda-jući da se oni čak pribojavaju iza svoje živote i bezbjednost.

Šef UN-a je takođe kazao dase mnogo toga trebaodstraniti u našimshvatanjima, kaošto su stereotipi uglavama mnogih,uključujući i medi-je, i dodao: »Čestose na islam gledakao na jedan krutisistem, među-t im ,

i islam, kao i druge religije sa-drži mnoštvo različitosti«. On jerekao da se i sljedbenici islamarazlikuju na one koji podrž-avaju razvoj, na konzervativce ina sljedbenike umjerenih stru-ja.

Anan kaže da su u mnogimprilikama principi islama izobl-ičeni, i da se nedjela nekolicinezalutalih uzimaju za predstavuove drevne vjere.

- Evropska civilizacija ne biuznapredovala u svom razvojutoliko koliko jeste, da njeni na-učnici nisu koristili dostignuća i

literaturu muslimana u sre-dnjem vijeku i kasnije,kazao je Anan i zaključioda se svaka strategija zaborbu protiv neprijatelj-stva prema islamu moraoslanjati na edukaciji sv-ih naroda, ne samo zadobrobit islama, kada

se istina najzad spoz-na, već i za dobro-

bit svih vjera itradicija.

Kofi Anan o anti-islamskoj diskriminaciji

Istinom do razumjevanja

M.D.

Sfidë e kohës

Xhamia eMarinarëve në Ulqin

faqe 9

dr Jusuf el - Karadavi

Provođenje noći upokornosti Gospodaru

str. 18

Bajramska čestitka reisa IZ Rifata ef. Fejzića

Islam nalaže mirstr. 2

Razvoj islamske mislistr. 3,4

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 2DRUGA STRANA

Redakcijski kolegijum – urednici: Jusuf Đoković, Bajro Agović, Omer Kajošević, Džemo Redžematović Stručni konsultant: Idris Demirović Lektori: Zuvdija Hodžić, Brunilda Brasha "ELIF" izlazi na bosanskom i albanskom jezikuAdresa: "Elif", Gojka Radonjića 42, P.Fah 54, 81000 Podgorica · Tel/fax: 381 81 623 813, fax: 381 81 623 812 · E-mail: redakcijaelif@cg.yuUplata: Žiro račun za Crnu Goru 55100-672-8-383 Mešihat Islamske zajednice,za inostranstvo: Field 56A: COBADEFF Commerzbank AG Frankfurt, Field 57A: /400876894701 EUR PDBPYU2P Podgorička banka ad Podgorica, Field 59: /22498080-02039257 MESIHAT ISLAMSKE ZAJEDNICE CRNE GORE PODGORICA SERBIA AND MONTENEGRO; sa naznakom "Za Elif"Uvjerenjem Ministarstva Kulture br. 05-2079/2, «Elif» je oslobođen plaćanja poreza na dodatnu vrijednost Štampa: NJP "Pobjeda" · Rukopisi i fotografije se ne vraćaju

Izdavač: Mešihat Islamske zajednice uRepublici Crnoj GoriGlavni i odgovorni urednik: Muharem Demirović

Pod pokroviteljstvom kraljaMaroka Muhammeda VI, emiru-l-mu’minina, Ministarstvo za va-kufe i islamska pitanja nastaviloje proteklog ramadanu-l-ekremasa lijepom praksom organizova-nja ramazanskih predavanja, du-rus hasenijje. Ovoj svojevrsnoj is-lamskoj naučnoj akademiji pris-ustvovala je mnogobrojna elitnaulema iz islamskog i drugih dje-lova svijeta, od Japana i Indije doEvrope i Amerike.

Program institucije Durusa,po svom sadržaju, sadržavao jedva djela:

-Predavanja koja se održavajuu Kraljevom Dvoru u Rabatu ko-ja počinju učenjem Kur’ana, der-som predavača i dovom koju učisam kralj. Ispred kralja, na ću-rrsu je predavač i ostala stranaulema, s desne strane su amba-sadori muslimanskih zemalja, a slijeve marokanska ulema. Međupomenutim ambasadorima je iambasador naše zemlje dr Meh-med Bećović. Ova predavanja seodržavaju između ikindije i akš-ama i direktno se prenose prekoprvog kanala državne televizije.Ciklus ovogodišnjih predavanjaje otvorio dr. Muhammed SejjidTantavi, šejhu-l-azhar. Za zaklju-čno predavanje je bio predviđendr. Ali Džum’a, egipatski mufti-ja, kako sam od njega lično saz-

nao, ali ono nije održano zbogkraljevog odlaska na dženazuemira od Emirata, šejh Zejd binSultana.

-Predavanja koja pozvanaulema održava na univerzitetima,kulturnim ustanovama, velikimdžamijama i vjerskim tribinamau Rabatu, Fesu, Marakešu, Kaza-blanci i dr. Ovaj program obu-hvata i razne vjerske manifestac-ije, poput takmičenja iz svih dis-ciplina učenja Kur’ana za sve uz-raste, veče kasida i slične sadr-žaje koji obogaćuju vjerski život.

Maroko je veoma značajnamuslimanska zemlja sa oko tri-

deset i pet miliona stanovnika,od kojih 98,7% čine muslimani,1,1% kršćani i 0,2% jevreji.Muslimani su sunnije. Slijedemalikijski mezheb, a ima i vjer-skih bratstava derviških redova,uglavnom šazilija i tidžanija. Odsticanja nezavisnosti 1956. god-ine, a naročito zadnjih godina,islam doživljava svoj preporod,čemu svakako doprinosi rad isla-mskih univerziteta u Fesu i Ma-rakešu. Islamski univerzitet“Karavijin” u Fesu, gradu koji sesmatra duhovnom prijestoni-com, je najstariji u islamskomsvijetu.

Ovogodišnja organizacija du-rus hasenijje je bila na najvišemnivou, a gostoprimstvo zaslužujesve riječi hvale.

Od domaćina, zvaničnika, sa-znao sam prijatnu vijest da su od-nosi između naše zemlje i Mar-oka zadnjih godina veoma uzna-predovali, naglašavajući u tomeznačajnu ulogu ambasadora Beć-ovića, koji je, svojim cjelokupnimislamskim, kulturnim i naučnimprofilom i komunikativnošćuopravdao poziv posredovanja uzbližavanju među narodima, civi-lizacijama i državama.

Sa područja Jugoistočne Evr-ope programu durus hasenijjeprisustvovao je dr. Mustafa Cer-ić, reisu-l-ulema BiH i dr RedžebBoja, dekan Fakulteta islasmkihstudija u Prištini.

Moje prisustvo od petnaestakdana u okviru Programa durusapredstavljalo je izuzetnu prilikuza susret sa ulemom, u tolikombroju i na jednom mjestu, i da,na licu mjesta, osjetim ritam ra-mazanskog života u ovoj dragojzemlji. Pored naučno-islamskihtema koje su sačinjavale suštinuovog skupa, moji nastupi i raz-govori su sadržavali neizbježnopitanje za animiranje dugogodiš-njih prijatelja i novih poznanikaza zauzimanje po pitanju Medr-ese u Crnoj Gori. I.D.

- Poštovani vjernici, esselamu alejkumve rahmetullahi ve berekatuhu,

Dragi Allah nam je dao da dočekamo jošjedan bajram. Većina muslimana je dane inoći blagoslovljenog mjeseca Ramazan prov-ela u pokornosti Gospodaru. Naše vjersko dje-lovanje, ojačano u ovom mjesecu uvijek je do-brodošlo i tako trebamo kontinuirano raditi.Sustezanjem od jela, pića i činjenja ružnihdjela, iskreno se nadam da smo se samod-isciplinovali i prisjetili miliona gladnih ljudi usvijetu koji trebaju našu, i pomoć drugih ljudi.

Poštovani vjernici, trudite se da budeteneimari, obnovitelji, i branitelji dobra, mira,koegzistencije, te međusobnog uvažavanja irazumijevanja, jer je približavanje Bogu cilj

svih nas. To približavanje je poput brdačijem vrhu streme svi. da li će se osvajanjetoga vrha postići na ovaj ili onaj način, zav-isi od izbora ljudi. Na tom putu se raspozna-je raznolikost religija, a mislim da to u sebikrije istovremeno ozbiljnost i atrakciju.

Zar nas Bog nije od zemlje sve stvorio izar nas neće ponovo u nju vratiti?

Zar nismo svi potomci praoca Adema ipramajke Have?

Pred Bogom smo svi jednaki i samo semožemo dijeliti na one koji su bogobojaznii one koji to nisu. Nas sve grije isto Sunce,obasjava isti Mjesec i svi udišemo isti vaz-duh. Svi želimo da nas zaobiđe nesreća, asreću svi priželjkujemo. Svi imamo jedno

srce, zato ostavimo u njega prostor za ljubavi dobrotu, a ne za mržnju i zlobu

Naša vjera islam nalaže mir, tolerancijui suživot sa drugim ljudima.

Na kraju se, i u vaše ime obraćam Alla-hu, dž.š., dovom:

Gospodaru naš, ne dozvoli da nas zavarauspjeh, niti poraz baci u očaj. Podsjećaj nasda je neuspjeh samo iskušenje koje prethodiuspjehu. Gospodaru naš, ako se ogriješimoo ljude, podari nam snagu izvinjenja, a akose ljudi ogriješe o nas, podari nam snaguoprosta. Podsjećaj nas da je tolerancijanajveći stupanj moći, a želja za osvetom prviznak slabosti. Gospodaru naš, ako mi zabo-ravimo Tebe nemoj Ti zaboraviti nas!

Bajramska čestitka reisa IZ Crne Gore, Rifata efendije Fejzića

Islam nalaže mirNjujork, SAD

Susret predstavnikaVlade Crne Gore i BošnjakaSjeverne Amerike

Sredinom oktobra uAstoriji (Njujork), sastali suse predstavnici crnogorskeVlade sa predstavnicimaBošnjaka u Sjevernoj Ame-rici. Delegaciju Vlade CGsačinjavali su DDrraaggaann SSeekk--uulloovviićć, pomoćnik ministrainostranih poslova, ddrr MMii--llaann VVuukkččeevviićć, direktor cen-tra za iseljenike Vlade CrneGore i ZZuuvvddiijjaa HHooddžžiićć,književnik iz Crne Gore ijedan od osnivača Alman-aha. Oni su sa predsjedni-kom UO Kongresa Boš-njaka Sjeverne Amerike,DDžžeemmaalloomm HHoottoomm i predsj-ednikom Islamske asocija-cije Bošnjaka Sjeverne Am-erike, BBaajjrraamm eeff.. MMuulliiććeemm,razgovarali o nizu obo-strano korisnih i važnih pi-tanja. Crnogorska delegaci-ja je napomenula da su od-nosi Crne Gore i BiH praviprimjer dobrosusjedskihodnosa. Jedan od dobrihprimjera dogovaranja je ipokrenuto pitanje dviju dr-žava o dvojnom državljans-tvu, kazali su gosti iz CrneGore. U ovim razgovorimaje bilo riječi i o nedavno us-vojenim državnim simboli-ma Crne Gore, kao i o bu-dućem državno-pravnomstatusu.

Gosti i domaćini su nakraju ispoljili pozitivne uti-ske ove posjete, i izrazili po-trebu za budućom saradnj-om.

U Maroku uz ramazan

KKrraalljj MMuuhhaammmmeedd VVII -- eemmiirruu--ll--mmuu’’mmiinniinn ii IIddrriiss DDeemmiirroovviićć

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame3 ISLAMSKA MISAO

PPRREETTHHOODDNNEE NNAAPPOOMMEENNEE

Uzvišeni Allah je Svoj govor ljudskom rodupreko Svoga Poslanika započeo pozivomna znanje i čitanje naznačavajući ih po-

laznom tačkom, kamenom temeljcem i ključemčovjekovog ozdravljenja. On, u 704 ajeta, spomi-nje znanje i izvedenice te riječi, a 230 puta navo-di Kur'an kao Knjigu koja pokazuje put do znan-ja. Određujući islam vjerom za čovjeka, Allah, uKur'anu, 63 puta spominje čovjeka, 7 puta, rije-čima porijekla, Ademove sinove i 240 puta pon-avlja riječ ljudi. Ovim, Kur’an, kao jedini izvorapsolutne istine, naglašavajući čovjekovu ulogu injegov intelektualni napor, postavlja za cilj sta-lno poboljšavanje čovjekovog ličnog i društvenogpoložaja, sagledavanjem svih životnih situacija usvijetlu Istine. Ako islam shvatimo kao funkciju,sveobuhvatan vjerski, etički, društveni, političkii ekonomski sistem u životu muslimana, ondakoncept šerijata najjasnije odražava taj sistem.Cjelokupni sistem Allahove Objave temelji se naosnovi da čovječanstvo treba da uredi svoj moral-ni i društveni život u skladu sa Zakonom koji jeBog saopštio ljudima preko Svojih Poslanika, od-nosno konačnosti poslanstva Muhammeda, a.s.Upravo zbog ovog faktora, pojam Božije Volje seiz apstraktne ideje pretvara u praktičan sistem,te cijelo zdanje islamskog načina života izrastana toj osnovi. Prema ovom konceptu – preciziraEbu-l-a’la Mevdudi (1903-1979\ Islamic Law andConstitution), učenje svih ranijih Allahovih Posl-anika uključena su, uz brojne važne dodatke i iz-mjene, u učenja našeg Poslanika. Stoga, ova uče-nja jesu jedini izvor Božanske upute i prava, jernikakva dalja uputstva u vidu Objave neće doći.Samo Božanski propisi predati ljudima prekoMuhammeda, a.s., sačinjavaju Vrhovni Zakon ko-ji predstavlja Božiju Volju, stvarnog Suverena.Ovaj Zakon ostavio nam je Poslanik u dva oblika:

prvi, Kur'an koji utjelovljuje, od riječi doriječi, upute i zapovijedi Allaha i koji je Njegovanepatvorena riječ;

drugi, idealno ponašanje Muhammeda, a.s.,što se označava kao Sunnet, koji razjašnjava,obrazlaže i primjenom tumači značenja Kur ana.

U stvari, Poslanik nije bio samo prenosilacBožije riječi ljudima, već i od Boga postavljenivođa, upravljač i učitelj ( Kur'an, 3:164), poslatda objasni ( Kur’an, 16: 44,64) i protumačiAllahov Zakon svojim riječima i djelima, da biljudi razumijeli njegov stvarni značaj, da odgojipojedince i preobrazi ih u disciplinovanu zajed-nicu i, tako, ustanovi idealna civilizacija na nače-lima islama. Ovo cjelovito djelo Poslanika,Sunnet, uz Kur’an predstavlja Vrhovni Zakon,koji se u islamskoj terminologiji označava kao“šerijat”. Kur’an sasvim jasno poriče čovjekupravo na slobodu odlučivanja u pitanjima u koji-ma su odlučili Allah i Njegov Poslanik: “ KadaAllah i Poslanik Njegov nešto odrede, onda nivjernik ni vjernica nemaju pravo da po svom na-hođenju postupe. A ko Allaha i Njegova Poslani-ka ne posluša, taj je sigurno skrenuo s pravog pu-ta“. (Kur‘an, 33: 36). Šerijat ( terminološki: pra-vi put, zakon- propis, staza, put do vode, put do-brog života) u pravnoj terminologiji znači skupnormi koje su sadržane u glavnim izvorima isla-mskog učenja (Kur’an i Sunnet) ili su iz njihizvedene, kako ukazuje sam Kur’an (5:48): “… Iti im sudi prema onome što Allah objavljuje i nepovodi se za prohtjevima njihovim, i ne odstupajod Istine koja ti dolazi; svima vama smo zakon ipravac propisali...“ Potrebno je praviti razliku iz-među onoga što se u islamu smatra Božijim za-konom, šerijat, i između ljudskog razumijevanja

tog Zakona, fikh. Fikh (terminološki: shvatanje,razumijevanje) označava pravnu nauku o propi-sima iz oblasti djelovanja izvedenih iz samosta-lnih dokaza. (dr Rešad Hasan Halil i dr Abd Al-Fettah Abdullah Al- Beršumi, Es- sami fi tarihi-t-tešrii-l-islami). Šerijat je, dakle, Allahova neprom-jenljiva ustanova o vjeri, njenim temeljima i ne-promjenljivim vrijednostima, ono što je Onpropisao za Svoje robove, dok je fikh, kao naukao granama, sekundarnim pitanjima- proizvod lju-dskog napora, promjenljiv i podložan vremenu,prostoru i promjenljivim okolnostima, jer jeAllah Zakonodavac, a ne fakih (dr MuhammedImare, Eš-šeriatul islamijje vel-almanijjetul-garbi-jje). Ovu razliku, šerijatski pravnici su stalnoimali na umu, čuvajući se da ne bi karakteristikeBožijeg zakona protegli na ljudsku procjenu, jerje moguća promjena samo ljudskih elemenataprava, dok intervencija u Božanske norme rušisam koncept prava zasnovanog na Objavi. Me-đutim, kako se Božji zakon u stvarnosti primjen-juje onako kako su ga protumačili i razradili pra-vnici, termin šerijat se poistovjetio sa terminomfikh (dr Fikret Karčić, Društveno- pravni aspektislamskog reformizma). Odnos obavezujućeg Te-ksta-nass Kur’ana i Sunneta i nihovog tumačen-ja izražava relacije Božanskog i ljudskog, apsolu-tnog znanja i relativnog, čvrstog i promjenljivog,pri čemu važi načelo: “Nema mjesta idžtihaduako postoji obavezni tekst”. U određenim stvari-ma, kada Kur’an i Sunnet postavljaju jasne i be-zuslovne naloge i propisuju posebna pravila po-našanja, tada ni pravnik, ni sudija, ni zakonoda-vno tijelo, čak ni Zajednica vjernika u cjelini-Ummet, ne mogu izmijeniti naročite naloge Šer-ijata. To, istovremeno, ne znači da u ovoj sferinije ostavljeno mjesto normativnoj djelatnostiljudi. Ona će se izražavati kroz: tačno i pravilnootkrivanje onoga što Zakon jeste, njegove pri-rode i domašaja; ustanovljenje njegovih značen-ja i ciljeva; istraživanje okolnosti za koje je Zakonnamijenjen i načina njegove primjene na prak-tične probleme; razradu manje važnih pojedi-nosti u slučaju da su odredbe Zakona isuviše saž-ete za trenutnu primjenu u stvarnom životu, kaoi određivanje mjere primjenljivosti u izuzetnimokolnostima.

Cjelina normativnog procesa, koji čini pra-vni sistem islama dinamičnim a razvitak u pro-mijenjenim okolnostima mogućim, predstavljarezultat posebnog oblika naučnog istraživanja iumnog napora što se u terminologiji islama nazi-va “idžtihad“, koji, pravnotehnički, označava“misaonu radnju koja traži ulaganje krajnjeg um-nog napora u otkrivanju i izvođenju, odnosnodedukovanju skrivenih propisa u samom Tekstui stvarnu namisao propisa u odnosu na dati prob-lem ili slučaj“. Lice koje je meritorno za bavljen-je ovom radnjom zove se “mudžtehid“. Pogrešanje utisak onih koji misle da je idžtihad nezavisnoizražavanje ličnog mišljenja, budući da mu-džtehidovo normiranje, u osnovi, proizilazi iz te-meljnog Zakona. Uspostavljanjem metodologijeprava-usuli fikh, sredinom II/VIII vijeka, fikh jepromijenio karakter ličnog mišljenja i aktivnostii postao struktuirana disciplina čiji je rezultatbio sistem znanja standarizovan i ustanovljenkao objektivni sistem, pravna nauka. Zadatakstvaralačkog tumačenja Šerijata, obzirom nanužnost posjedovanja obrazovnih i intelektual-nih pretpostavki, može izvršiti samo manji diokompetentnih osoba, te je zbog toga tokom vre-mena dobio status skupne obaveze- farzi kifaje.Ova obaveza nije mogla biti ograničena samo naneke generacije i na određena vremenska razdo-blja, jer ako je Tekst-nass konačan, društveni i

individualni odnosi i situacije nijesu isti u svimsvojim pojedinostima i njihovo razjašnjavanje jeaktuelno sve dok postoje ti različiti odnosi, a onimoraju postojati sve dok postoji ljudski rod. Toomogućava da šerijatsko pravo, odnosno fikh,kao vjerko pravo utemeljeno na glavnim vjersk-im izvorima, ima univerzalni karakter, bez prost-ornih i vremenskih ograničenja. Nesporno je dašerijat, da bi u oblasti životnih i društvenih po-slova u svim situacijama bio ostvarljiv, zahtijevaljudsko djelovanje kroz kreativno tumačenje iz-vora prava, odnosno idžtihad. Idžtihad se, među-tim, ne odnosi i na oblast ibadeta. Ebu Ishak Eš-Šatibi (umro 790/1388.), u “El-Muvafekatu”,spominje načelo da se “propisi o ibadetima razli-kuju od onih koji se tiču opštih poslova života…Ibadet je neposredno vezan za jasnu naredbu iBožiju volju. Razlog ovog razlikovanja je u tomešto u opštim ovosvjetskim stvarima mi razumommožemo doći do pravog puta. Međutim na po-dručju ibadeta razum nas ne vodi. On nam nećereći kako da budemo najbliži Gospodaru “. Istotvrdi i Imam Al-Gazali (450/1058-505/1111.) ka-da kaže: “Nikakva dužnost ne potiče od razumanego od šerijata“ (El-iktisad fi-l-i‘tikad). To se jed-nostavno izražava kroz pravilo da je u životu svedozvoljeno, osim što je šerijat zabranio, a u iba-detu je sve zabranjeno, osim onoga što je šerijatpropisao.

IIDDžžTTIIHHAADD II TTAAKKLLIIDD

Proces oblikovanja i stvaralačkog tumačenjašerijata u prvo doba islama kretao se uzlaznomlinijom.

Prva faza, nazvana “zakonodavnim period-om islama“ predstavlja period Poslanikovog po-slanstva kada je šerijat objavljen u obliku tekstaKur’ana, protumačen od strane AllahovogPoslanika, odnosno period nastajanja šerijata.Osnovni način saznanja šerijata je bio Vahj, a nje-govo tumačenje i primjena je bila u rukama Mu-hammeda,a.s. Njegovi postupci imaju karakterobaveznih pravnih rješenja-precedenata i ukazu-ju narednim generacijama na to kako je šerijatprimjenjivan u konkretnim društvenim okolnos-tima. Kur'anski koncept po kome su ljudi sub-jekt a ne objekt prava, detaljno je razradio i do-sljedno sprovodio u praksi. Djelovao je kao nare-dbodavac, zatim u ulozi apelacionog sudije, ali ikao učitelj koji u svakodnevnoj praksi pokazujeput praktične primjene šerijata, kroz dosljednuprimjenu kur'anskog principa šura – međuso-bnog dogovaranja i konsultovanja u pitanjima odznačaja za zajednicu, čija rješenja, bar indirekt-no, nijesu regulisana Objavom. Poslanikova po-sebnost, uprkos njegove ljudske dimenzije, ogle-dala se u tome što njegova eventualna pogrešnaprocjena odmah nailazi na korekciju od straneObjave, jer Allah ne dozvoljava da on bude napogrešnom putu. Ondje gdje je Kuran reagovaona njegove riječi, odluke i postupke, Muha-mmed,a.s. se odmah korigovao, a gdje Ku'ran nereaguje, to znači da je pogođena Božija volja. Ta-ko se dolazi do Sunneta kao volje Božije izraže-ne mimo Kurana, a kroz riječi i postupke poslje-dnjeg Poslanika. I pravna mišljenja Poslanikovihashaba iz ovog perioda su obavezujuća ukolikosu potvrđena od samog Poslanika, čime su zagr-nuta autoritetom sunneta-sunneti takriri. Isla-msko zakonodavstvo ovog perioda bilo je usm-jereno na rješavanje stvarnih slučajeva iz realnogživota.

Fazu hulefai-rašidina (10-40h/631-660.) ka-rakteriše bliska povezanost s vremenom BožijegPoslanika i dalje formiranje prava u uslovimaširenja islamske države i susreta s novim kultura-

ma i pravnim sistemima, pa se u središtu, u ne-promjenjenim okolnostima, pojavljuju tradici-onalisti (ehli hadis), a u perifernim djelovima, uIraku, zbog raznovrsnosti društvenih odnosa isvakodnevnog života, a time i potrebe za većimintelektualnim naporima, pojavljuju racionalisti-slobodni mislioci (ehli-re’j). Ovo mišljenje u tojfazi nije bilo sistematizovano u forme pravnetehnike. Jedinstvo nosilaca javnih ovlašćenja ipoznavalaca šerijata olakšava proces normiranjanovih pojava oslanjanjem na izvore šerijata imišljenje (re’j) pojedinaca i grupa.

Najznačajniju etapu oblikovanja islamskepravne nauke i obrazovanja pravnih škola preds-tavlja period doba vladavine Emevija i ranih ab-asidskih halifa, između 40.g.h. i zadnjih godinatrećeg vijeka h./660.do 10.vijeka n.e./. Dola-skom Emevija na vlast ukinut je izborni hilafet iuspostavljena monarhija. U početku, fikh se po-čeo njegovati i oblikovati u krugovima pobožnihučenjaka koji su bili izvan vladajuće strukture,daleko od emevijskog dvora Damaska, u Medinii Kufi. U II i III vijeku hidžre intenzivira se dje-latnost na području prava. Zato ovaj period pred-stavlja apsolutnu otvorenost vrata idžtihada, očemu svjedoči podatak o postojanju devetnaestrazličitih škola pravnog mišljenja. (Mislim da jepodatak kojeg navodi G. Makdisia o postojanjuoko pet stotina različitih škola pravnog mišljenjapretjeran, i da se ne odnosi na škole mišljenja,nego na pravnike pojedince). Činjenica je da jebogata stvaralačka djelatnost pravnika dovela dopojave jednog od najinteresantnijih fenomena uvjerskoj istoriji islama. To je mezheb, koji se naj-približnije prevodi kao pravna škola. Najistaknu-tiji pravnici-mudžtehidi kritički pretresaju do-stignute rezultate pravne misli, dalje ih razrađu-ju i sistematizuju, vlastitim razvojnim putevima,koji su bili uslovljeni različitim načinom života idrugačijom problematikom i potrebama sredine.To su Ebu Hanife (80-15).h/699-766.) koji je ute-meljitelj iračke racionalističke škole, Malik (90.ili 97-179.h/712-795.) hidžaske tradicionalnepravne škole, Šafija (15o-204.h/767-820.) koji sesmatra sintezom iračke i hidžaske pravne škole iAhmed ibn Hanbel (164-241.h/780-855.) koji jeviše poznat kao muhaddis, ali zbog pravnih rje-šenja i metodologije kojom se služio uzima kaomudžtehid. Mora se naznačiti da ranije nedefin-isano “slobodno mišljenje”-re’j (kako se i dalječesto interpretira), metodom idžtihada postajesistematizovano pravno mišljenje koje se koristiposebnim pravnim tehnikama, pa je re’j stručnomišljenje pravnika (dr Mahmud Šeltut, El islamuakidetun ve šeriah). Po ovim mudžtehidima sunazvani mezhebi, priznate četiri pravne škole,hanefijska, malikijska, šafijska i hanbelijska,koje su poznate kao “ehli sunnet ve-l-džema’at”.Unutar pravnih škola tumačen je šerijat i obliko-vane su različite verzije pravnog sistema. Razlikeu tumačenju-hilaf postale su predmet učenih po-lemika-munazara, u toku kojih su u praksi osta-jali samo oni stavovi koji su bili valjano argumen-tovani. Nedovoljno utemeljena ili ekstremna tu-mačenja su u areni sučeljavanja nestajala i pada-la u zaborav.

Sistem tumačenja izvora prava kod ovih mu-džtehida je bio logički i strukturalno gotovo per-fektan, te je, kao takav, izazvao divljenje kasnijihpravnika. Međutim, niko od njih nije tvrdio da jebio bezgrešan, a neka njihova rješenja su očitobila i pogrešna. Ovo upućuje na zaključak da sučetvorica osnivača pravnih škola bili ljudi čija su

Razvoj islamske misli - kratak prikaz -

Nastavak na sljedećoj strani

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 4ISLAMSKA MISAO

rješenja podložna kritici i promjenama. To, me-đutim, ne znači stvaranje nekog novog mezhebai odbacivanje svega onoga do čega su oni došli,već samo ukazuje da je idžtihad nužan u nekimsvojim pojedinostima koje traži vrijeme i dru-štvene potrebe. Bavljenje ovim poslom, bilo ukojem vremenu ili prostoru, ne može biti prepu-šteno svakome. U pravnoj nauci su postavljeniuslovi za bavljenje idžtihadom koji se odnose nalični i naučni profil mudžtehida kao i na pred-met samog idžtihada. Muhammed Mahfuz (El-fikru-l-islamij el-muasir ve ruhanatu-l-mustakbel)navodi staru konstataciju da “ko ne poznaje raz-like, nijhovu suštinu, on nije osjetio miris fi-kha“. Doda li se tome da su svi ovi mudžtehidiimali za cilj dostizanje istine, a da su razlike pr-oizvod metoda interpretacije jezičkih, logičkih,istorijskih i sistemskih datosti, naučnog idžtiha-da i pluralizma mišljenja i razumijevanja i, kaotakve, ne postoje samo među njima, nego i ukrugu unutar istog mezheba, a da se one ne od-nose u jasnim i čvrstim temeljima na kojima po-čiva islam i jedinstvo muslimana, nego u grana-ma-drugorazrednim pitanjima (furu) i partiku-larizmima (džuzijjat), onda pitanja, poput onih -zašto četiri mezheba, zašto razlike, koji je ispra-vniji i zašto ih ne objediniti u jedan mezheb – suisključivo proizvod neznanja. Jer, razlike u me-zhebima su, u stvari, milost, širina i olakšica zaUmmet (Rabitatu-l-alemi-l-islamij, Medželletu-l-medžmei-l-fikhi-l-islamij). I nijesu razlike u odre-đenim pitanjima isključiva karakteristika njiho-vih pravnih rješenja: nekada su razlike izmeđuŠafije i Malika, a Ebu Hanife se slaže s jednimod njih, a nekad između Malika i Ebu Hanife, aŠafija se slaže s jednim od njih, dok nekad su iz-među Šafije i Ebu Hanife, a Malik se slaže s jed-nim od njih. Međusobna slaganja između hane-fija i šafija su češća u odnosu na malikije (IbnHaldun, Mukaddima). Kod teoretičara prava pre-ovladava mišljenje da svi oni koji nemaju sposob-nosti da se bave idžtihadom treba, u svojim vjer-skim dužnostima, da se pridržavaju svom, jed-nom, mezhebu, a pojedincu nije dozvoljen telfik-elekticizam, koji podrazumijeva da iz različitihmezheba uzima samo ono što je za njega pogod-nije i lakše, služeći se na taj način pravnim lu-kavstvima-hijel(dr Vehbeh Ez-Zuhajli, El-fikhu-l-islamij ve edilletuh). Kombinacija propisa od dvaili više mezheba, slijedeći u jednom dijelu jedn-og, a u drugom drugog mudžtehiha je nedozvol-jena i tehnički neizvodljiva. Da bi se ovo lakšerazumjelo, poslužiće ovaj primjer: ako neko uabdestu, slijedeći Šafiju, potire dio glave, a poEbu Hanifi i Malika smatra da nenamjerni i nes-trastveni dodir žene ne kvari abdest pa, s takvimabdestom, klanja takav abdest nije ispravan ponijednom od spomenutih imama, zato što poŠafiji pomenuti dodir kvari abdest, a po EbuHanifi nema abdesta bez potiranja četvrtine, apo Maliku cijele glave, pa je, takvom kombinaci-jom, dotična osoba bez abdesta - i bez namaza.

Islam je tokom ova tri vijeka prošao periodvelikog sukoba mišljenja i doktrina i konačno po-stigao stabilnost, zahvaljujući pojavi čvrste tradi-cionalne struje. Funkciji “žive tradicije“ pridru-žena je originalna misao idžtihada kako bi društ-vo moglo nastaviti svoju funkciju, jer je njenomorganizmu, da bi bio djelotvoran, potrebno i je-dno i drugo. Kada je ta tačka bila dostignuta ikada je težak i buran period uobličavanja bio za-vršen, onda je nastupio zastoj. Premda su sviimami-mudžtehidi, odnosno mezhebi, zagovar-ali otvorenost idžtihada, njegova vrata se zatvara-ju. Tokom istorije pojedini vladari proglašavajuodređene mezhebe zvaničnim, uz koje se vezujumase i definitivno zatvaraju vrata idžtihada.

Period od IV/X vijeka je period taklida, sli-jepog slijeđenja ili imitiranja, koji, uprkos perio-da osporavanja teorije taklida koji počinje saXIII/XIX vijekom i traje do danas, suštinski, jošnije okončan. Tokom IV/X vijeka muslimanskipravnici smatraju da su temelji i glavni obrisifikha konačno formulisani i spontano zaključujuda je apsolutni idžtihad nestao, pa se tokomV/XI vijeka zatvaraju vrata idžtihada (insidad ba-

bu-l-idžtihad). Pravnici II-III/VIII-XIX vijeka suproglašeni klasičnim autoritetima i «apsolutnimmudžtehidima» ( al-mudžtehidu-l-mutlak). Glav-nim razlozima takve odluke smatraju se strah odidejne dezintegracije muslimanskog društva ivanjska ugroženost. Prvobitno tumačenje konce-pta taklida je podrazumijevalo prihvatanje odre-đenih tumačenja na osnovu autoriteta pravnikakoji ga je formulisao, a ne na osnovu dokaza na-đenih u samim izvorima, iz prostog razloga štobi bilo utopijski očekivati da svaki pojedinac bu-de tumač i kreator prava, jer bi se time obesna-žila ideja prava kao objektivnog, hijerarhizova-nog sistema normi i pravne vlasti, pa se prakti-kovalo da masa slijedi tumačenje autoritativnihpravnika. Međutim, od IV/X vijeka savremenipravnici se vezuju za tumačenja prethodnika, afunkcija idžtihada uzmiče pred priklanjanjemautoritetima, imamima mezheba, čime, pojamtaklida sada dobiva novo značenje.

U prvoj etapi ovog perioda vrši se detaljizi-ranje fikha. Rješavaju se pojedinačna pitanja uokviru tumačenja određene pravne škole (idžti-had fil-mes’ele). Najznačajnije ime iz tog periodase smatra Ibn Džerir Et-Taberi (umro 330/941).Vladavina teorije taklida imala je za posljedicuprogresivnu idealizaciju i glorifikaciju islamskeprošlosti i formalizaciju pravne misli. Pravna na-uka je izgubila vezu sa stvarnošću i pretvorila seu suhoparni akademizam. Međutim, i u ovomperiodu pojavili su se pravnici koji su pozivali naodbacivanje taklida. Takvi su bili sljedbenici uga-sle zahirijske pravne škole Ibn Tejmije (umro728/1327) i Ibn Kajjim El-Dževzi (umro751/1350). I pored ovih usamljenih poziva zaotvaranje vrata idžtihada, teorija taklida ostaćejoš za duži period neosporena.

Padom Bagdada, prema većini autora, nas-tupa ukidanje političkog jedinstva musliman-skog svijeta i početak doba stagnacije. Pravniciovog perioda se angažuju u pisanju komentara iglosa na djela prethodnika, a pravna nauka gubivezu sa stvarnošću i pretvara se u suhoparni aka-demizam. Ovaj pojam donekle razbija IbrahimEl-Halebi (umro 950/1459) koji se ne ograniča-va samo na komentarisanje ranijih tekstova. Zasistematizaciju dotadašnjeg pravnog nasljeđa,vrijedno je spomenuti zbornik El-Fetava el-Hin-dije, doprinos Timurija u Indiji.

Početkom XIII/XIX vijeka počinje periodosporavanja taklida koji traje do danas. Za raz-liku od prethodnog perioda kada su ovi naporibili sporadični, u ovo doba oni postaju opšta po-java. Još u toku XII/XVIII vijeka javljaju se obn-oviteljski pokreti, u krajevima u kojima je živjelatradicija ranog islamskog egalitarizma, koji ospo-ravaju ideju taklida. To su bili vehabije u Arabiji,fulani u zapadnoj Africi, mehdije u Sudanu,idrisije i senusije u sjevernoj Africi i obnoviteljs-ki pokreti u Indiji. U literaturi se oni označavajukao predmodernistički ili reformistički, puritan-ski, ortodoksno-reformistički ili fundamentalis-tički pokreti. Ovaj posljednjiji naziv zapadnog jeporijekla, upotrijebljen u Americi za protestante,i nije primjeren islamskim pokretima. Ova razli-čitost u nazivima, posebno u zapadnoj literaturi,u kojoj se oni nazivaju prema njihovim osnivači-ma, može da zbunjuje čitaoce, jer, oni sebe nazi-vaju «zagovornicima jednosti»(ehlu-t-tevhid)-vehabije, a «sljedbenicima tradicije Poslani-ka»(ehlu-l-hadis)- indijski ortodoksni obnovitelji.Njihov revivalizam se odražava u opredjeljenjuda “obnove “ili “ožive“ praksu ranog islama.Svojevrstan fenomen, kao reakcija na izazoveunutar tadašnjeg muslimanskog društva, kao štosu opšta dekadencija, moralna labavost i sujevje-rna kultna mistika, korumpiranost vođa i novo-tarije kod neukih masa, predstavlja pojava pokre-ta u samoj Arabiji koji je postao čuven pod nazi-vom “vehabizam”. Njegov osnivač Muhamed b.Abdu-l-Vehab (1115-1201/1703-1786), u mlado-sti pristalica sufizma, pod uticajem spisa IbnTejmije, postaje gorljivi protivnik primjesa sujev-jerja, sufijskih intelektualnih doktrina, kako ihtumači Ibn el-Arebi, i suprotstavlja se autoritetusrednjovjekovnih škola. On i njegovi sljedbenici

zauzimaju strog fundamentalan stav, u tom smi-slu što u tumačenju Kurana i Sunneta kao ma-terijalnih izvora šerijata, odbacuju kijas- analog-ni metod rasuđivanja u tumačenju ovih izvora.Podstičući nezavisno rasuđivanje- idžtihad u od-nosu na pitanja koja nijesu direktno obuhvaćenaTekstom, pribjegli su krutošću pojedinih pravn-ih rješenja, otvaranjem vrata liberalnijim tuma-čenjima u odnosu na ona do kojih je ulema dola-zila putem načela analognog rasuđivanja-kijasa.Fazlu-r- Rahman tvrdi da se, zbog toga, na dužustazu, pokazalo da je njihov idžtihad manje do-slovan i restriktivan nego kijas uleme. Vehabijskipokret je, uz Kuran i Sunet, smatrao postupakprvih tri generacija muslimana (Es-selef es-salih)trećim autentičnim izvorom šerijatskog prava. Uopštem smislu, ove tri postavke se ne ograničava-ju samo na jedan pokret, nego predstavljaju ana-logni okvir islamskog reformističkog mišljenja.Nanovo uspostavljeni idžtihad treba da se izraziputem stalne refleksije koja ide ka izvorima, aod njih prema stvarnosti, zatim opet od stvarnos-ti prema izvorima. Ovaj vijek je bio svjedok inte-lektualne ortodoksije, ili ortoprakse, i preko ve-likog jemenskog učenjaka, Muhamed ibn AliŠevkanija (1172-1250/1750-1834). On, takođe,ukazuje na obnavljanje ortodoksije, njegovo dje-lo “Nejlu-l-evtar “ postaje stjecište mislilaca ili lu-ka za one koji žele da pobjegnu od okova slijepogprihvatanja taklida. Značajna je uloga drugihobnoviteljskih pokreta iz tzv. periferifernog isla-ma ali je to pitanje, i zbog prostora, za posebnustudiju.

Od prvih godina XVIII vijeka započeo je pr-odor evropskih kolonijalnih sila u muslimanskezemlje da bi se taj proces političkog, ekonom-skog i kulturnog potčinjavanja okončao prvih de-cenija XX vijeka. Posmatrano u cjelini, u ovomrazdoblju, izdvajaju se tri tendencije: preuziman-je evropskog prava, prožimanje šerijatskog i evr-opskih prava i pokušaj osavremenjavanja isla-mske misli i pravne nauke. Pedesete godine XIXvijeka se smatraju početkom prve faze prodoraevropskog, svjetovnog prava u pravni sistem mu-slimanskih zemalja, uspostavljanjem dvojstva pr-ava, preuzimanjem civilnih sudova u mnogimoblastima islamskog prava. U Osmanskoj carevi-ni, donošenjem Hatt-i humajuna l856. prodirefrancusko zakonodavstvo, a u Egiptu evropskopravo se recipira od l883.godine. Tadašnji musli-manski učenjaci i najveći dio muslimanskih ma-sa smatra da je bolje da mnoge grane šerijatskogprava ostanu bez primjene, nego dopustiti stra-nom faktoru da mijenja nepromjenljive propisefikha, pa je tako šerijat ostao da živi u svijesti vje-rnika kao idealno pravo primjenjivano u ”zlatnodoba islama“. Ukidanje hilafeta 1924. označavanovi period u istoriji islama koji karakteriše pret-varanje šerijata u vjerski i moralni kodeks zboggubitka pravne sankcije, tako da teorija taklidabiva prinudno prevladana. Muslimanski svijet jena prodor vanjskih ideja, po egipatskom autoruMuhamedu el-Behiju ( El-fikru-l-islami el-hadithve silatuhu bi-l-isti’mari-l-garbi), početkom XXvijeka, reagovao pribjegavanjem reformizmu ko-ji se razdvojio u dva ogranka: ogranak vjerskeobnove ( el-islah ed-dini) i ogranak nacionalneborbe (el-islah el- kavmi). Prvi su se okrenuliKur’anu, Sunnetu i uzoru rane muslimanske za-jednice (selefije), a drugi zapadnoj misli i isku-stvu (tedždid). Od druge do četvrte decenijeovog vijeka, među reformistima modernistimaodražavaju se različita shvatanja islama i funkci-je islamskog prava u društvu:

Ortodoksne reformiste zastupa Abduhuovučenik, Muhamed Rešid Rida (1865-1935) kojiideje islamske reforme tumači preko lista “Me-nar”. Posebno se zauzimao pitanjima hilafetaneposrednim angažovanjem na sveislamskim ko-nferencijama u Meki (1926) i Jerusalimu (1931).Njegove ideje reforme društva dalje razrađujeHasan El-Benna (1906-1949), osnivač Društvamuslimanske braće (Džemaatu-l-ihvani-l-muslim-in) koji proširenjem i pojednostavljenjem selefitendencija više se priklanja programu akcija ne-go skolastičkih doktrina;

- Svjetovne moderniste (mudžeddidun) zast-upaju svršenici evropskih univerziteta ali i seku-larizovani vjerski intelektualci. Njihov intelektu-alni pristup – tedždid, u značenju svjetovnogevropskog modernizma, koji je za ortodoksne re-formatore značio proces vjerske obnove putemidžtihada, sada dobija novo značenje. Ovom kru-gu su pripadali Ahmed Lutfi Sejjid, Ali Abdurr-azik, Husejn Hejkal,Taha Husejn, Mustafa Ka-mil, Abdurrezak Senhuri i drugi;

Između ortodoksnih i svjetovnih reformistanalazi se plejada učenjaka vjerskih modernistakoji pitanje reforme šerijatskog prava shvatajukao zadatak obnove idžtihada. Oni su ponudiliviše od teorijskog obrazloženja legitimnosti nov-og tumačenja glavnih izvora i pravnih mišljenjaizdatih u krutom ili liberalnom duhu. Vjerskimodernisti, među kojima su neki bili najbriljant-niji učenici M. Abduhua, imali su poseban uticaju to vrijeme u javnom životu Egipta. Među nji-ma su Muhamed Mustafa El-Meragi (1881-1945),Mahmud Šeltut (1893-1963), Muhamed FeridVedždi (1875- 1954) i drugi. Vjerski modernistisu nastavili držati šerijatsko pravo za okosnicuislama i zalagati se za njegovu primjenu u mode-rnim društvenim uslovima, kako bi direktno do-prinijeli intelektualnom preporodu savremenogislama- vjera, a ne objašnjavanje ili formulisanjevjere, izvjesnost a ne diskurzivni sadržaj misli.Proces sekularizacije i kvazi-sekularnih režimaod pete do sedme decenije XX vijeka, nanovo suosnažili pitanje islamskog reformizma. Novi XVvijek hidžre, a time i XXI v.n.e. počinju u znakuprobuđene svijesti obnove islama i islamskeprakse i idžtihada u tumačenju i primjeni islam-skog prava. Mišljenje da je XIX, a posebno XXvijek, doba izraženog ateizma, a da će narednikarakterisati obnova teizacije, očituje se u prim-jeru islama.

UUMMJJEESSTTOO ZZAAKKLLJJUUČČKKAA

Islam se od svog nastanka suočavao sa duho-vnim i intelektualnim izazovima. Čak i ObjavaKurana djelimično se ocrtava na pozadini izazovakoji su islamu upućivali sljedbenici ranije objavl-jenih religija. Tokom II-III/VIII-IX vijeka u islamuse pojavio niz intelektualnih i misaonih kriza, odkojih je najozbiljnija bila ona koju je prouzrokov-ao helenistički intelektualizam. Islam je te krizeuspješno razriješio i muslimani su u to vrijeme os-tali psihološki nepobjedivi, politički gospodari sit-uacije i nesputani u svojoj tradiciji. Potpuno dru-gačija je bila situacija u vrijeme djelovanja zapad-nih uticaja na islam u XII/XVIII, a naročito uXIII/XIX vijeku. Prva faza ovog uticaja bila je poli-tička i vojna, u kojoj su muslimani bili pobijeđeni.Poslije toga su uslijedili vjerski i politički napadi,posredstvom različitih kanala i različiti po ste-penu i intenzitetu. Najdirektniji izazovi potekli suod misionara, evropske misli i zapadne kritike sa-mog islama. Raznovrsni elementi ovog fenomenaostavili su određen utisak da je islam nesposobanda se iznutra obnovi bez “pozajmljivanja“ od Za-pada. Dalji tok islamske misli svjedočio je da je tajutisak potpuno pogrešan. Proces islamske obnovena osnovama Kur’ana i Sunneta, započet još prije200 godina, sa Ševkanijem, Afganijem, Al-Kevak-ibijem, Abduhuom, Ridaom, En-Nusrijem, IbnBadisom, Al-Mevdudijem, Al-Bennaom, Ebu Zeh-reom, Hasan Ahmed Hallafom i skorije El-Gazali-jom, Sejjid Sabikom, Jusuf Al- Kardavijem i drugi-ma daju smjer misli islamske obnove koja će,polazeći od Univerzalne Poruke islama, uravnote-ženim idžtihadom, koji se odnosi na oživljavanječvrstog i nepromjenljivog i afirmaciju istorijskipromjenljivog, dati istinski odgovor i originalna,nepatvorena i jedino ispravna rješenja za potrebei izazove prostora i vremena, ovih i budućih.

Pokušaj da se razvoj islamske misli obuhvatijednim novinskim člankom je koliko apsurdan,toliko i nezahvalan. Na tu tematiku pisane suknjige i knjige. Ovaj pokušaj ima za cilj da onimasa oskudnim poznavanjem ove tematike pružiletimičan uvid. Ako se u tome i djelimično uspje-lo – zahvalnost pripada Uzvišenom Allahu dž.š.

II.. DDeemmiirrii

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame5 ISLAMSKE TEME

Dolaskom islama i poja-vom Muhammeda, a.s,žena postaje punopravni

član ljudske zajednice. Na prvommjestu se zabranjuje zakopavanježive ženske djece, što je bio ob-ičaj predislamskih Arapa, polia-ndrija se za sva vremena ukida,poligamija se ograničava i strogouslovljava. Prve riječi Objave ob-avezuju kako muškarca tako iženu na učenje i bavljenje nauk-om, zašto imamo potvrdu u Ku-r'anu, gdje Uzvišeni Allah kaže:«Uči u ime Gospodara tvoga kojistvara». (Al-Aleq:1)

Žena je u potpunosti izjedn-ačena sa muškarcem po pitanjuprava i obaveza kao člana društ-vene zajednice, zašto imamo po-tvrdu u Kur'anu: «O ljudi bojtese Gospodara svoga, koji vas odjednog čovjeka stvara, a od nje-ga je i drugu njegovu stvorio…»(Nisa: 1)

Što se tiče braka, islam pri-daje braku veoma veliku važn-ost, kao porodici i odgoju djecekako muške tako i ženske, bezrazlike. Žena kao glavni i najčas-niji stub porodice nosi najvećiemanet i teret u porodici, uprav-o zbog njene obaveznosti za od-goj svojih nasljednika, djece, sh-odno hadisu Resulullaha u ko-me on kaže: «Žena je pastirica ukući svog muža». (Muttefequnalejhi). Dakle, žena je ta kojačuva kuću, odgaja djecu, vaspita-va ih u skladu sa propisima isla-ma, čestita je i dobra prema rod-bini, prijateljima i komšijama.

Najdublja i najplemenitijabit žene je majčinstvo. Znajućiulogu majke i njen trud koji ula-že od začeća, rađanja, dojenja,podizanja i odgoja djeteta, Mu-

hammed, a.s., je na mnogomjesta i mnogo puta govorio dase majci treba pokloniti posebnapažnja. Jedan čovjek je Poslani-ku, a.s., rekao: «Allahov Poslani-če, ko je najpreči za moje lijepodruženje i ponašanje prema nje-mu»? Alejhiselam reče: «Tvojamajka». Čovjek tada reče: «Ako poslije nje»? »Tvoja majka»,odgovori on. «Ko poslije nje»?Ponovo upita čovjek, «Tvoja ma-jka», ponovo odgovori Poslanik,čovjek ponovo upita: «Ko poslijenje»? Resulullah, a.s., tada reče:«Tvoj otac». (Muttefequn alejhi)

Majka koja je odgojena u isl-amu, donosi dijete na svijet i na-stoji da ga odgoji u najčistijoj vj-eri, islamu, da ga oplemeni i ob-likuje karakter svom djetetu, bu-dućem članu ljudske zajednice,disciplinuje ga i ne dopušta muda svoje hirove sprovodi u djelo.Majka treba da bude strpljiva,nježna, povjerljiva i iskrena pre-ma svojoj djeci kako bi ona ste-kla povjerenje u nedaćama i na-šla utočite kod nje. Jedno od na-jizraženijih moralnih svojstavaMuhammeda, a.s., jeste milost

prema drugima a posebno pre-ma djeci. Jedna od njegovih pe-dagoških izreka koju treba dasvaka majka prihvati jeste: «Na-ma ne pripada onaj ko nema mi-lost prema djeci i ko ne poštujestarije». (Ahmed)

Osim ovih vaspitno-odgojn-ih mjera trebamo napomenutida majka (roditelji) ne smiju pra-viti razliku između sinova i kće-ri, jer Uzvišeni Allah, dž.š, dajedjecu kao blagodat koju niko nemože podariti niti promijeniti,niti odbiti kao i On dž.š., uKur'anu kaže: «On poklanja že-nsku djecu onom kome hoće, akome hoće – mušku ili im daje imušku i žensku a koga hoće uč-ini bez poroda. On, uistinu svezna i sve može». (Aš-Šura: 49-50)

Potvrdu za ove kur'anske ri-ječi takođe nalazimo i u hadisuResulullaha, a.s., u kome se ka-že: «Kome se rodi kćer, pa je ži-vu ne zakopa, niti je ne ponizi,niti daje prednost sinu – to jestmuškoj djeci nad svojim kćeri-ma, Allah će ga radi nje uvesti uDžennet». (El-Hakim)

Znati kako pravilno odgojiti

svoje dijete najbolje možemovidjeti iz sljedećeg primjera:kada je jedan Arap došao Muha-mmedu, a.s., da traži lijek za sv-og neposlušnog sina, Muha-mmed, a.s.., ga je upitao: «Ka-kva si odgojna sredstva upotrije-bio»? On mu poče pričati, kakoje dijete tukao, zatvarao, kažnja-vao ga gladovanjem, istjerivaoga iz kuće i dr., a Muhammed,a.s., ga upita: «Jesi li dijete upu-ćivao na namaz, jesi li ga učioda klanja namaz, da se Allahumoli, da li si obavljao namazskupa sa njim»? On odgovori danije. Tada Resulullah, a.s., odgo-vori: «Ti si do sada obraćao pa-žnju više na djetetovu kožu, ne-go na dušu. Preporučio bih ti daod sada sa njim klanjaš nama-ze».

Iz ove predaje možemo za-ključiti da je djeci od malenaneophodan zdrav, dobar i pravi-lan odgoj da bi bili zdrave i če-stite ličnosti, kojim je na prvommjestu zadovoljan UzvišeniAllah, dž.š., a onda i cijela zajed-nica.

AAmmeellaa BBeeććiirroovviićć

čini samo Jedinom Bogu».Pored Kefijevog, postoje i

druge definicije ihlasa, kao: - «Usklađivanje tajne nam-

jere sa javnim govorom i djeli-ma»,

- «Da je on samo humano idobro djelo»,

- «Da je ihlas proizvod sva-kog lijepog i valjanog djela»,

- «Da je izbjegavanje svihružnih i nevaljalih djela»,

- «Da je pročišćenje srca odsvake pomutnje koja čovjeka ga-nja da drugome nanese štetu iborba da ta šteta ne dođe doizražaja».

Džurdžani definiše ihlaskao:» odlučnost da za djela kojačiniš ne tražiš drugog nadzorni-ka i svjedoka osim Boga».

Imajući u vidu citirana mišl-jenja i definicije, da se zaključitida je razlika, primjera radi,između mudžahida na Allaho-vom putu i običnog borca koji uNjega ne vjeruje u tome što mu-džahid, kada kreće u boj, krećes čistim nijetom u cilju postizan-ja Allahove bliskosti, ljubavi i

nagrade, za razliku od ovog dru-gog koji, i kad žrtvuje svoj život,čini to s ciljem ispunjavanja lič-nih želja, prohtjeva i pohlepe zaplijenom, odnosno prisvajanjemtuđeg imetka na nepravedan izloban način.

Nalazimo da s tim u veziUzvišeni Allah kaže:

««VVii iimmaattee ppoouukkuu ii uu ssttooccii::MMii vvaamm ddaajjeemmoo ddaa iizz uuttrroobbaa nnjjee--nniihh mmlliijjeekkoo ččiissttoo ppiijjeettee,, kkoojjee nnaa--ssttaajjee oodd ggrriizziinnaa uu bbuurraagguu ii oodd kkrr--vvii--uukkuussnnoo oonniimmaa kkoojjii ggaa ppiijjuu»»..

Komentatori Kur'ana nav-ode da je ovim ajetom iskazanazapanjujuća moć Stvoritelja sve-ga postojećeg Koji nas zadivljujeSvojom mudrošću, sveobuhvat-nošću i milošću ukazanoj premačovjeku.

U stvaranju hranljivih mate-rija za čovjeka, kojemu je datoda se obilno napaja i naslađujeukusnim mlijekom, zaista je po-uka za sve koji razum imaju, da

krajnje iskreno, skrušeno i poni-zno zahvaljuju SvevišnjemStvoritelju Koji ih naslađuje tomhranljivom i pitkom materijom.

Riječi Svevišnjeg:: ««KKoojjee nnaass--ttaajjee oodd ggrriizziinnaa uu bbuurraagguu ii oodd kkrr--vvii»»,, dokaz su moći koja pripadasamo Njemu, Uzvišenom, sa ko-jim se ništa i niko upoređivatine može, jer je samo On taj Kojičini da se proizvede ukusno mli-jeko od grizina u buragu i krvi,a koje biva potpuno cisto i bije-lo, bez ikakvih drugih uočljivihboja i mirisa. Iako je stvorenood primjesa grizina u buragu inaročito izražene crvene boje imirisa krvi, mlijeko izlazi pot-puno čisto, bijelo i nepomiješa-no, zaštićeno branom i nevidlji-vim pregradama jedino MoćnogStvoritelja Allaha dž.š.

Ovim ajetom i primjeromizražena je moć i mudrost, kojamože pripadati samo Njemusveobuhvatnom, Gospodaru sv-ega postojećeg. To je pouka zasve one koji žele razumjeti, sp-

Odgojna uloga žene u islamu

I H L A SIzvor ihlasa je islam

oznati i uvidjeti da će praviihlas tj. iskren nijet biti onošto će se manifestovati čestitimdjelom, nepomiješanim, tj. čis-tim od primjesa nevaljalštine,kao sto je to ukusno bijelo mli-jeko čisto od grizina buraga,nečiste krvi i svih mirisa i bojazastupljenih u ovim dvejamamaterijama.

Komentator Alusi navodi daovaj ajet zapravo predstavlja,iskazuje i očituje prava čudesaSvemoćnog, izražene u vještinistvaranja i zaštite bjeline ove uk-usne mliječne hranljive materi-je, od svih uticaja grizina bura-ga, nečiste krvi i raznoraznolik-ih drugih neprijatnih mirisa iboja koje sadrze ove dvije mater-ije, kao i u kontroli i održavanjusvega postojećeg, o čemu gov-ori naredni hadisi kudsi:

- PPrreennoossii EEbbuu HHuurreejjrree ooddBBoožžjjeegg PPoossllaanniikkaa ss..aa..vv..ss.. ddaa jjeeUUzzvviiššeennii AAllllaahh uu hhaaddiissii kkuuddssiirreekkaaoo:: ««NNeeććee uužžiivvaattii mmoojjuu ppoo--

mmooćć oonnii kkoojjii ččiinnee ššiirrkk (koji pr-

aktikuju djela, da bi ih neko odljudi vidio i pohvalio, a ne zbogAllaha dž.š.), ppaa kkoo bbuuddee pprraakk--ttiikkoovvaaoo ddjjeellaa kkoojjaa ggaa ooddvvooddee ššii--rrkkuu,, ttjj.. mmeennii bbuuddee pprriippiissiivvaaooddrruuggaa,, ooddrreeććii ććuu ggaa ssee ii oossttaavviittii

«Ihlas» terminološki označa-va iskrenost, čistoću, čestitost inepomiješanost.

Veoma često planovi, ciljevii želje, odnosno prohtjevivećine ljudi bivaju pokretani upogrešnom smjeru, potaknutipromašenom svrhom i nam-jerom, zbog pomanjkanja ihlasakao motivacije.

Uloga Islama u ovom pogle-du je da čovjeka odgaja da svojadjela usklađuje sa čistomnamjerom koju će čestito gajitiu svome srcu. Plod iskrenogosjećanja i čistog nijeta čovjekstiče jedino željom da se svimsvojim, skrušenošću potaknu-tim djelovanjem, približiBožjem rahmetu, odnosnoubjeđenju da će Svevišnji samotakvim njegovim djelima bitizadovoljan. Ukoliko se, među-tim, čovjek prihvati bilo kojeobaveze, kojom nema namjerupostizanje Allahovog zad-ovoljstva, tada će na putu izv-ršavanja tog procesa osjećati ve-liki napor, umor, nezaintere-sovanost i nezadovoljstvo, a sveto radi toga sto prije pristupan-ja toj aktivnosti nije iskrenozanijetio da obavezu koju jepreuzeo izvrši radi postizanjaAllahove nagrade, ljubavi ibliskosti.

Ihlas, kako Kefefi kaže, zna-či: «Da se s pokornošću ibadet

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 6AKTUELNO

Jaser Arafat, MohammedAbdel-Raouf Arafat al-Qu-dwa al-Husseini rođen je

4. avgusta 1929. godine u Je-rusalemu, kako je i sam tvr-dio. Po drugim izvorima, ro-đen je u Kairu, 24. avgusta1929.godine.

Diplomirao je gradjevina-rstvo na kairskom Univerzite-tu 1956.g., nakon čega odlazina služenje vojnog roka u egi-patskoj vojsci, baš u vrijemerata oko Sueca. U toku studi-ja pristupa Muslimanskombratstvu, a postaje i predsjed-nik Unije palestinskih stude-nata.

1957.g. odlazi u Kuvajt iradi kao građevinski inžinjer.Izdaje časopis «Naša Palesti-na», kao priručnik za oslobod-ilačku borbu. Već 1959.g.,

mladi revolucionar formirapokret «Fatah» koji kasnijepostaje okosnica PalestinskeOslobodilačke Organizacije

(PLO). Fatah u januaru1965.g. izvodi i prvi napad naizraelske trupe.

Nakon što su 1967. u arap-

sko-izraelskom ratu Arapi iz-gubili obalu Gaze, Golanskuvisoravan i Zapadnu obalu,arapske zemlje se sve višeokreću Arafatu. Tako, Arafat1968.g. biva izabran za pred-sjednika PLO, kojem sepriključuju hiljade pristalica.Iste godine izraelska vojskanapada sjedište te organizacijeu Jordanu. 1969.g. Arafat fo-rmira baze gerilaca u Jordanu,u namjeri da otuda pokrenegerilski rat protiv Izraela, zb-og čega jordanski kralj Hu-sein, septembra 1970.g., pokr-eće vojsku protiv ArafatovePLO. U toj borbi stradaju hil-jade palestinskih civila, a PLObiva prinuđen da prebjegne uSiriju. Ovaj rat Jordana protivPalestinske Oslobodilačke Or-ganizacije pamti se kao CrniSeptembar. U cilju oslobađan-ja Palestine, Arafat i PLO po-kušavaju i iz Libana da izveduakcije na Izrael, ali vojno nad-moćniji neprijatelj u junu1982. g. napada i okupira dioLibana.

Prvo zvanično, međunaro-dno pojavljivanje Jasera Arafa-ta bilo je 13. novembra1974.g. u Ujedinjenim Nacija-ma, gdje održava istorijsko ob-raćanje:

- Donosim maslinovu gra-nčicu i pušku borca za slobo-du. Ne dozvolite da mi masli-nova grančica ispadne iz ruke.

Ostaće upamćene i drugenjegove izjave:

- Niko me ne može natje-rati da se predam i neću to vi-še da ponavljam. Ovdje samda bih se borio i da bih pobije-dio.

- Borba nije gotova. Nas-tavićemo je dok ne dođemo doJerusalema, glavnog gradanaše palestinske države.

1987.g. Palestinci se dižuna ustanak - Prva intifada. No-vembra 1988, Palestinsko Na-cionalno Vijeće PLO-a proglaš-ava nezavisnu državu Palesti-nu, sa Jerusalemom kao gla-vnim gradom. Te iste godine,Arafat se obraća GeneralnojSkupštini UN odbacujući «svevrste nasilja» i prihvatajućipravo Izraela da ima državu.Od strane nekih drugih pokre-ta za oslobođenje Palestine op-

tužen je za podrivanje borbeza nezavisnost.

U januaru 1993.g. Arafatpodržava upad iračkog predsj-ednika Sadama Huseina u Ku-vajt, čime, po mnogima, pravinajveću grešku u svojoj poli-tičkoj karijeri.

Godine 1993. Arafat potpi-suje Sporazum iz Osla sa iz-raelskim premijerom IsakomRabinom. Jevrejski ekstremis-ti ubijaju 1996.g. Isaka Ra-bina. Te iste godine Arafat jeizabran za predsjednika Pales-tinske Uprave.

Septembra 2000.g. ArielŠaron, još od ranije poznat pokrvavim napadima na Pales-tince, ulazi u džamiju Al-Aksau Jerusalemu. Bila je to inicja-lna kapisla za pokretanje Dru-ge intifade – ustanka palestin-skog naroda, koja još traje.

Nakon događaja od 11. se-ptembra 2001.g. u Njujorku,Arafat daje krv za žrtve tih na-pada, u znak solidarnosti sanjima. Predsjednik Buš, ipak,u junu 2002.g. objavljuje daArafata treba zamijeniti dru-gim čovjekom.

Od decembra 2001.g., izra-elske snage drže Arafata u zat-očeništvu u Ramali (Rama-llah), uz prijetnje da će ga ubi-ti ili protjerati. 2002.godineizraelska vlada ga proglašava«neprijateljem».

Jaser Arafat se 1991.g. ože-nio Suhom, koja je primila is-lam, i sa njom dobio kćerkuZahvu.

22. oktobra ove godine uRamali, Arafat klanja druguramazansku džumu. Bila je toi njegova posljednja.

Palestinski predsjednikJaser Arafat preselio je naAhiret 28. ramazana 1425.h./11.11 2004.g., u vojnoj bolniciPersi u Parizu, u 76. godiniživota.

Glavni odbor Fataha pred-ložio je Mahmuda Abasa, vođuPLO-a, za svog kandidata naizborima za predsjednika Pa-lestinske samouprave, koji ćese održati 9. januara 2005. go-dine.

MMuuhhaarreemm DDeemmiirroovviićć

Više od pola vijeka, od ka-da su Palestinci 1948.g. etni-čkim čišćenjem protjerani izsvoje zemlje, Jaser Arafat dr-žao je svojim rukama žerav-icu nade da će njihov život uizbjeglištvu biti zamijenjenživotom u nezavisnoj i slobo-dnoj Palestini. Pod talasimamora vojne i brutalne moćiIzraela, ta žeravica i dalje svij-etli. Njena svjetlost bez pre-stanka čini pitanje Palestinegorućom temom međunaro-dne zajednice do dana današ-njeg, iako bez rješenja. Nara-vno, bez slobodarskog duhasamog naroda, Arafatova bo-rba bila bi kratkog daha, alije njegova uloga velika.

Istorijski, Palestina je ob-last na istočnoj obali Sredoz-emnog mora. Djelovi te teri-torije danas su sastavni dje-lovi Izraela, Egipta i Jorda-na, a svega oko 20% te teri-torije (Zapadna obala i Gaza)nalazi se pod palestinskomsamoupravom. No i ta oblastje faktički pod izraelskomokupacijom, koja decenija-ma svjet-ske TV dnevnikepopunjava slikama porušen-ih kuća i naselja, ubijene dje-ce…

Nakon britanske kontro-le, novembra 1947. godine,Ujedinjene Nacije dijele Pale-stinu na jevrejsku i arapskudržavu, predviđajući 54% te-

ritorije za Izrael a 46% za Pa-lestinu. Ovo se dešava u peri-odu dok nad Evropom visihipoteka Holokausta iz IISvjetskog rata. Moglo bi sereći da se Jevrejima, koji sučinili oko 5% autohtonog sta-novništva Stare Palestine,čini ustupak u tom kontek-stu. Geopolitički, to se deša-va usred arapsko-islamskogsvijeta.

14. maja 1948. godineIzrael proglašava svoju drža-vu. Od tada nasilje u ovomdijelu svijeta ne prestaje. Svipokušaji za uspostavljanjemmira ostali su bezuspješni. Nimomenat kada Arafat prizna-je Izraelu pravo na postojanjeu, po Palestinu, nepovoljnimgranicama koje nudi među-narodna zajednica, ne zado-voljava apetite Izraela.

A pitanje Palestine jeveliko, i više od nje same.Ono je ispit pred cijelim čovj-ečanstvom!

Palestina je Sveta zemljasvih nebeskih religija; u njojje ključ njihovih odnosa.

Palestina je Kolijevka čov-ječanstva; u njoj se mora po-tvrditi njegova zrelost.

Palestina je Stari Svijet; unjoj je izazov i uslov za novisvijet!

Simbol palestinskog otpora

Jaser Arafat, mislim Palestina

AArraaffaatt,, iisspprreedd hhaaddžžeerruu--ll--eessvveedd,, nnaa hhaaddžžuu

MMeessddžžiidd aall--AAkkssaa

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame7 AKTUELNO/INTERVJU

EELLIIFF:: U Parizu, 11. novembra umro je pa-lestinski predsjednik Jaser Arafat. Osim bola ineizvjesnosti, šta će po Vama biti poslediceArafatovog odlaska za palestinski narod?

BBaaddeerr AAqqeell:: Mogao bih da kažem da jebol svih Palestinaca neizmeran. Odlaskompredsednika Arafata osetiće se velika prazni-na, međutim, s obzirom na svest našeg naro-da o stanju kroz koje prolazi i opasnostimakoje ga vrebaju on će biti kadar da pronađeodgovarajuće načine i postupke koji će muomogućiti da bezbolnije prevaziđe tu pukot-inu. Ovo potvrđuje ono što se do sada zbilonakon gubitka voljenog simbola. Sve vlastikoje su bile u nadležnosti rahmetli predsedni-ka: organizaciona, politička i administrativ-na, podeljene su u različite nadležnosti, takoda je gospodin Mahmud Abas izabran za pre-dsedavajućeg organizacione vlasti (PLO), agospodin Kadumi za predsednika FATAH-a,predsedavajući Zakonodavnog saveta položioje zakletvu za predsednika Nacionalne vlastina rok od 60 dana u toku kojeg će se organi-zovati izbori, i gospodin Ahmed Korea, prem-ijer, zadržao je svoj položaj i funkciju do nave-denih izbora. Na taj način naš narod je obez-bedio sebi kontinuitet i gladak prelaz vlasti,što ga je spaslo moguće nestabilnosti. Dakle,neizvesnost ostaje samo kako će Izrael da pos-tupi.

EELLIIFF:: Jaser Arafat je nesumnjivo obilježiodrugu polovinu prošlog vijeka predvodećiborbu za oslobođenje svog naroda. On je i do-bitnik Nobelove nagrade za mir. Međutim, na-kon 2000-te godine, javljaju se i oni koji ganazivaju «kočnicom mira». Da li je «ključ mi-ra», u stvari, ikada bio u njegovim rukama?

BBaaddeerr AAqqeell:: Kad bih hteo da budem kra-tak u odgovoru na ovo pitanje, onda bih po-čeo od kraja istog pa bih rekao «ključ mira»nije na žalost bio u njegovim rukama, iz pros-tog razloga što je on uvek bio inicijator miro-vnih ponuda, međutim, nikada nije dobio po-voljan odgovor. I da podsetim da je on izraža-vao volju celog naroda, ali naš narod je, kaošto se zna, doživljavao samo razočarenja i, ma-da nema potrebe, ipak ću navesti jedan mo-ment da bih podsetio zaboravne na spremno-st našeg naroda da živi u miru. Kad su talasijevrejskih izbeglica počeli da dolaze u Pa-lestinu za vreme i posle II svetskog rata naš ihje narod dočekivao gozbama, polazeći od togada su oni žrtve nacističkog terora. Međutim,kasnije je otkrio šta su te izbeglice došle datraže u Palestini. A kada je postalo jasno da titalasi izbeglica nisu ono za šta su sebe okval-ifikovali, već da su uzutpatori i kolonizatori,tek tada je naš narod počeo na njih da gledadrugim očima. A kad je postalo jasno da jemasovni dolazak tih «izbeglica» bio pripreml-jen i propraćen nastojanjima drugih faktora u

svetu kao i Rezolucijama, onda je postalo ja-sno da treba prakinuti sa sentimentalnim gle-danjem na njih i sebi zacrtati drugačiju linijuponašanja. Kada se, pak, ispostavilo da nemavajde od čekanja na pravdu od onih koji su zatu pravdu i zaduženi onda je uz efektivnu iodlučujuću ulogu svoje avangarde krenuo uodlučujuću borbu za povratak svojih prava.Borba palestinskog naroda koja je kombino-vala i politička sredstva i oružanu borbu podinicijativom rukovodstva predložila je da sespor za koji Izrael pretenduje da se odnosi nazemlju njegovih dedova, reši uspostavljanjemjedne laičke i demokratske države, u kojoj bisvi bez ikakve diskriminacije, živeli u miru isreći za sve. Izlišno je napomenuti da takav st-av nije naišao na pozitivan odgovor. Jasno jezašto je to tako. Mnogi znaju da je Izrael nas-tao iz sasvim drugih razloga od onih o kojimase govori. Jedina pozitivna okolnost koja ra-zotkriva prave razloge osnivanja Izraela je utome što svet u celini postepeno otkriva kak-va je priroda Izraela i, zašto je on stvoren.Prema tome Izraelci i oni koji ih podržavaju ifinansiraju, nisu raspoloženi da se dođe donekog mirovnog rešenja. Pa onda da se ne birazotkrili, postupaju po onom Napoleonov-om: Napad je najbolja odbrana.

Polazeći od gornjeg, ključ mira je zapravou rukama ovih drugih a ne Jasera Arafata,mada smo mi hteli da se do mira dođe zajedn-ičkom voljom i zajedničkim naporima.

EELLIIFF:: U jednom se svi slažu: Arafat je biovođa u pravom smislu te riječi. Hoće li pales-tinski narod moći da prevaziđe tu prazninu, iko bi mogao da ga naslijedi sa širokim legit-imitetom?

BBaaddeerr AAqqeell:: Gospodin Jaser Arafat je luč-onoša na putu za pravazilaženje nedaća kojesu zadesile palestinski narod, na njega se gle-da kao na oca nacije koju je on oživeo kao fe-niks iz pepela, pružajući joj mogućnost spasi-lačkog izlaska i kretanja u renesansu. Gos-podin Jaser Arafat je bio harizmatična ličnostpogotovo što je bio izvanrednog karaktera isposobnosti te je mogao da sjedini mnogo na-dležnosti i aktivnosti, radeći kao niko drugičak i po dvadeset časova dnevno. Zbog mno-gih kvaliteta ovog izuzetnog lidera retko da semože zamisliti nalaženje nekog njemu sličn-og. I stoga će se stvoriti praznina ali mi kaonarod, a posebno u našoj situaciji ispreplet-enoj i komplikovanoj moramo da pređemopreko rane i nastavimo borbu do ostvarenjaproklamovanih i vitalnih ciljeva. Njegove ide-je i reči služiće nam kao putokaz u daljoj bo-rbi.

EELLIIFF:: Petnaestog maja 1948. godine nateritoriji Stare Palestine koja je imala 5 % au-tohtonih Jevreja, proklamuje se država Izrael.

Ona sada drži pod okupacijom više od 80 %te teritorije. Palestinaca ima oko osam milio-na, od kojih su čak pet miliona izbjeglice šir-om svijeta. Stiče se utisak da je ceh Holokau-sta ispostavljen onima koji nisu imali udjela unjemu. Vaš komentar?

BBaaddeerr AAqqeell:: Aludirali smo u odgovoru najedno od prethodnih pitanja da Izraelci i onikoji ih podržavaju i finansiraju znaju zbog če-ga je Izrael uopšte stvoren. Prema tome bićenam indikativno u tom smislu ako se priseti-mo da je ta država, odnosno Izrael, nastao naosnovu rezolucije br. 181 UN iz 1947. godineo podeli Palestine između dve države: jednejevrejske i druge palestinske. Shodno navede-noj rezoluciji jevrejskoj državi je dodeljeno 56% ukupne teritorije Palestine a Palestincimaostalo. Od 1948. godine kada se realizovalarezolucija o podeli do 1967. godine Izrael se,zahvaljujući terorističkim akcijama jevrejskihterorističkih organizacija, proširio i prostiraona 78 % teritorije a 1967. godine okupirao jecelu Palestinu. Bez obzira što taj procenat od5 % autohtonih Jevreja deluje tako malo zapoduhvat proširenja i uzurpacije zemlje, ipak,kad se prisetimo da se dolaskom emigranatapovećao broj Jevreja u Palestini sa jedne stra-ne a s druge dosluh tadašnjih relevantnih silakoje su zažmurile pred onim što se zbivalo uPalestini i omogućilo Izraelcima da se ta eks-panzija i ostvari. Holokaust i ceh Holokaustaje zapravo jedna farsa sa kojom palestinski na-rod nema nikakve veze. Šta više istorija će po-kazati da je sve to bilo priprema za usađivan-je stranog tela na području Bliskog istoka, od-nosno u Palestini na početku a kasnije i šireod Palestine. Sve to radi ostvarenja i obezb-eđivanja kolonijalnih interesa na području. Utom smislu relevantna su dva dokumenta: a)Izrael dan danas nema niti definisanih grani-ca niti ustav. Još uvek je na dnevnom reducionistički slogan: «Od Eufrata do Nila». A utu svrhu drugi cionistički slogan: »Zemlja beznaroda narodu bez zemlje»; b) okupacija Ira-ka i ono šta se tamo zbiva ne može da se pos-matra iz perspektive van spomenute tj. proši-renja Izraela. To zapravo objašnjava upornoodbijanje Izraela da pristane na povratak pal-estinskih izbeglica, premda je povratak izbe-glica zagarantovan rezolucijom Saveta bezbe-dnosti br. 194 iz 1948. godine. Tu treba rećida je navedena rezolucija relevantna jer je iz-glasao Savjet bezbednosti a drugo ona je iz-glasana nakon nastanka države Izrael, a bilaje preduslov za prijem te novostvorene državeu OUN.

EELLIIFF:: Iskopavanjem tunela ispod Mesdži-du-l-Aksa Izraelci nastoje doći do arheološkihnalazišta, kako kažu velikog Solomonovoghrama, ne bi li «potvrdili» svoje korijene u Pa-lestini. Iako te iskopine nisu dale rezultate,postoji bojazan da je to uvertira za zauziman-je ovog islamskog hrama. Koliko je to realno?

BBaaddeerr AAqqeell:: Tvrdnja Izraela da nastoji dadođe do Solomonovog hrama je zapravo cinič-na jer Izrael vrlo dobro zna da je taj hram triputa uništavan. Izrael želi da uzdrma temelje

Mesdžidu-l-Aksa da bi izravnali šanse jedne idruge strane: tj. kad već neće moći da pron-ađu svoj hram onda barem da liše drugu stra-nu aduta koji se ogleda u Al-Aksa. A jasno jeda bi onda mogli da budu superiorni igrači upropagandi i diplomatskom delovanju, jer sui inače perfidni. Ostaje da se kaže da sve to umnogome zavisi od držanja svih relevantnihfaktora, uključujući posebno i islamski svet.Što se pak tiče Palestinaca, Al-Aksa predstavl-ja jednu od principijelnih stavki u borbi za ko-načno oslobođenje.

EELLIIFF:: Gospodine ambasadore, pitanje ko-je zaokupljuje sve nas je slobodna i nezavisnaPalestina?

BBaaddeerr AAqqeell:: Koristim ovu zgodnu prilikuda ukažem na činjenicu da slobodna i nezav-isna Palestina predstavlja naš sveti cilj kojimože da se ostvari bespoštednom borbom.Slobodna i nezavisna Palestina kada bude po-stala java neće biti pobeda samo nas Palesti-naca već i svih slobodarskih ljudi ovoga sveta.

Palestina je uzurpirana i okupirana zah-valjujući intrigama i zaveri belosvetskih moć-nika i ona je bila osuđivana od njih da budezaboravljena i izbrisana iz ljudskog pamćenja,uputio bih ljude na ovo što je gore naglašenokao cionistički slogan tj. «zemlja bez narodanarodu bez zemlje». Golda Majer, bivši premi-jer Izraela, išla je tako javno i suvereno kadaje tvrdila da uopšte ne postoje Palestinci. Mo-gu slobodno reći da je tragedija palestinskognaroda posledica cionističkih pretenzija daoni predstavljaju sve Jevreje koji mora da sevrate u zemlju svojih predaka, da se prisetimotvrdnje jednog zagriženog cioniste u mlado-sti, Artura Kostnera koji ubrzo otkriva da sucionističke teze najveći falsifikat u istoriji čo-večanstva. Znači, cionisti su se zalagali za«okončanje lutanja» Jevreja, ali na uštrb Pale-stinaca. Ovo stanje je izmenjeno i popravljenozahvaljujući – pored ključne uloge palestins-ke borbe – podršci i potpori slobodarskog de-la čovečanstva. S toga slobodna i nezavisnaPalestina će biti i njihova nagrada. Radi real-izacije ovog cilja mi ćemo, u daljoj borbi, vodi-ti računa i o korišćenju svih novih momenatana svim nivoima koji su se desili u svim sfera-ma svesti i realnosti, lokalno, regionalno i me-đunarodno, a koji otvaraju put ka nekomsvetlu na kraju tunela.

EELLIIFF:: I na kraju, želite li nešto da kažetešto nismo obuhvatili našim razgovorom?

BBaaddeerr AAqqeell:: Veoma mi je drago što ste sesetili da obavite ovaj intervju sa mnom i želimvam reći da je naše rukovodstvo upoznato savašim zalaganjima za unapređenje svega štodoprinosi pospešenju naše borbe prema kon-ačnom cilju. Moje lične simpatije prema vašojzajednici, vašim lepim običajima i gostoprim-stvu, a ne mogu zaobići ni lepotu vaših kraje-va. Želim vam mnogo, mnogo uspeha i srećei da Bog da, da vas u skorije vreme primimou goste u slobodnoj Palestini.

Intervjuisao:MMuuhhaarreemm DDeemmiirroovviićć

PPoovvooddoomm pprreesseelljjeennjjaa nnaa AAhhiirreett ppaalleessttiinnsskkoogg pprreeddssjjeeddnniikkaa JJaasseerraa AArraaffaattaa,, uurraazzggoovvoorruu zzaa EELLIIFF,, aammbbaassaaddoorr DDrržžaavvee PPaalleessttiinnee uu SSCCGG,, ggoossppooddiinn BBaaddeerrAAqqeell,, ggoovvoorrii oo pprroobblleemmaattiiccii PPaalleessttiinnee ii oo nnoossiiooccuu nnjjeennee bboorrbbee zzaa sslloobboodduu..

IINNTTEERRVVJJUU:: Palestinski ambasador u SCG, gospodin BBaaddeerr AAqqeell

Imamo uzor za borbudo konačnog cilja

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 8ZA POUKU

Prriiččaa AAbbdduullllaahh bb.. eell--MMuubbaarreekk rrhhmm..:: Za-putio sam se hodočastiti Allahov ha-rem u Mekki, i poselamiti Allahovog

Poslanika s.a.w.s., kad na određenom dijeluputa primijetih nešto crno, gdje mi se ukazaneka starija žena koja je bila u vunenom ogr-taču i feredži ...

RReekkoohh:: Es-selamu alejkum we rahmetul-lah!

OOddggoovvoorrii:: "Mir vama" biće riječi Gospo-dara Milostivog. (Jasin:58)

RReekkoohh:: Allah ti se smilovao, šta radiš naovome mjestu?

OOddggoovvoorrii:: Hvaljen neka je Onaj koji je ujednom času noći preveo Svoga roba iz Hra-ma časnoga u Hram daleki, čiju smo okoli-nu blagoslovili kako bismo mu neka zna-menja Naša pokazali. On, uistinu, sve čuje isve vidi. (El-Isra:1)

Vidjeh da je ona već obavila hadždž, asada cilja na put ka haremu Mesdžidul-Aksau Jerusalimu.

RReekkoohh:: Od kada si na ovome mjestu? OOddggoovvoorrii:: … tri noći … (Merjem: 10)RReekkoohh:: Ne vidim da imaš hrane kako bi

jela? OOddggoovvoorrii:: … i koji me hrani i poji; (Eš-

Šu’ara: 79)RReekkoohh:: Pa sa čime uzimaš abdest? OOddggoovvoorrii:: … a ne nađete vode, onda ru-

kama svojim čistu zemlju dotaknite … (El-Maide: 6)

RReekkoohh:: Imam nešto hrane, jesi li glad-na?

OOddggoovvoorrii:: … od tada postite sve do noći… (El-Beqarah: 187)

RReekkoohh:: Pa nije sada Ramazan? OOddggoovvoorrii:: … A onaj koji drage volje uči-

ni kakvo dobro djelo – pa, Allah je doistablagodaran i sve zna. (El-Beqarah: 158)

RReekkoohh:: Pa nama je dozvoljeno da nepostimo dok smo na putu.

OOddggoovvoorrii:: … a bolje vam je, neka znate,da postite. (El-Beqarah:184)

RReekkoohh:: Zašto ne razgovaraš sa mnomkao što ja razgovaram sa tobom?

OOddggoovvoorrii:: … on ne izusti ni jednu riječ,a da pored njega nije prisutan Onaj kojibdije. (Kaf: 18)

RReekkoohh:: Odakle si ti? OOddggoovvoorrii:: Ne povodi se za onim što ne

znaš! I sluh, i vid, i razum, za sve to će se,zaista, odgovarati. (El-Isra: 36)

RReekkoohh:: Pogriješio sam, oprosti mi. OOddggoovvoorrii:: Ja vas sada neću koriti: - reče

– Allah će vam oprostiti, od milostivih On jenajmilostiviji! (Jusuf: 92)

RReekkoohh:: Hoćeš li onda da te ponesem ov-om mojom devom, kako bi stigla karavanu?

OOddggoovvoorrii:: ... a za dobro koje učinite –Allah zna. (El-Beqarah: 197)

Spustio sam devu ... RReeččee:: Reci vjernici-ma neka obore poglede svoje … (En-Nur:30)Odmah sam oborio pogled s nje.

RReekkoohh:: Uspni se. Čim je krenula da uz-jaše, kamila se prepade i otrže, te joj poci-jepa malo odjeću.

RReeččee:: Kakva god vas nesreća zadesi, toje djelo ruku vaših … (Eš-Šura:30)

RReekkoohh:: Strpi sedok joj ne svežemnoge.

OOddggoovvoorrii:: … i učinismo da Sulejmanpronikne u to; (El-Enbija:79)

Svezao sam devu, i rekoh joj: Penji sesada! Nakon što se popela, rreeččee:: "Hvaljenneka je Onaj koji ja dao da nam one služe,mi to sami ne bismo mogli postići. (Ez-Zuhruf:13)

Dohvatih za ular deve, te krenuh žurno,pjevajući. OOnnaa rreeččee:: U hodu budi odmjeren,a u govoru ne budi grlat … (Lukman:19), teusporih hodajući polako, uzgred pjevušećipo malo. RReeččee:: … a iz Kur’ana učite ono štoje lahko … (El-Muzzemmil:20)

RReekkoohh:: Dato mi je veliko dobro. OOddggoovvoorrii:: … a shvatiti mogu samo oni

koji su razumom obdareni. (El-Beqarah:269)Dok sam išao sa njom, uuppiittaahh jjee: Imaš li

muža? OOddggoovvoorrii:: O vjernici, ne zapitkujte o

onome što će vam pričiniti neprijatnosti akovam se objasni … (El-Maida:101)

Ušutio sam i nisam s njome više razgo-varao sve dok nismo stigli karavanu, ppaa jjoojjrreekkoohh: Evo je karavana! Koga imaš u njoj?

OOddggoovvoorrii:: Bogatstvo i sinovi su ukras uživotu na ovom svijetu … (El-Kehf: 46)

Shvatih da su joj u karavani djeca …RReekkoohh:: A šta oni rade u danima ha-

dždža?OOddggoovvoorrii:: … i putokaze, a i po zvijezda-

ma se oni upravljaju. (En-Nahl:16) Vidjeh da su oni vodiči na putu za Ha-

dždž, te se uputih s njome ka šatorima i no-siljkama.

RReekkoohh:: Evo ih šatori, koga imaš u njima? OOddggoovvoorrii:: … a Allah je uzeo Ibrahima

za prijatelja … (En-Nisa:125); … a Allah jesigurno s Musaom razgovarao; (En-Nisa:164); O Jahja, prihvati Knjigu odlučno ...(Merjem:14)

VViikknnuuhh:: O, Ibrahime, Musa! O, Jahja! -kad preda mnom izađoše mladići blistavipoput zvijezda. Nakon dužeg sjedenja sa nji-ma, opet će ona: Pošaljite, jednog od vas sovim srebrenjacima vašim u grad, pa nek vi-di u koga je najčistije jelo i neka vam od nje-ga donese hrane … (El-Kehf:19) Te ode je-dan od njih, kupi hrane, koju postaviše pre-da me, a ona reče: "Jedite i pijte radosni, zaono što ste u danima minulim zaradili!" (El-Hakka: 24)

RReekkoohh:: E sada mi je ova vaša hranaharam sve dok mi ne kažete nešto o njoj, terekoše: Ovo nam je majka, i ona evo već če-trdeset godina ne govori nikako drugačijeosim Kur’anom, iz straha da se ne bi ogri-ješila, te tako navukla na sebe srdžbu Milos-tivog, i neka je Hvaljen i Slavljen Moćni, Ko-ji radi ono što On hoće!

NNaappoosslljjeettkkuu rreekkoohh:: … To je Allahovablagodat koju će dati onome kome On hoće;a u Allaha je blagodat velika. (El-Hadid:21)

šejh KKaassiimm AAssuurr""NNiissaa''uunn ZZeekkkkiijjjjaattuunn DDzziiddddeenn""

Preveo s arapskog: SSeeaadd JJaassaavviićć

Žena koja govoriKur'anom!

Onaj koji je prvi došao na id-eju «mode» bio je veomapronicljiv trgovac. On je je-

dini koji je uspio da pridobije ženuda bez razloga izreže svoje haljine.

Kada su njene haljine bile du-ge, moda joj je iznijela kratku.

A kada su njene haljine bilekratke, moda joj je kreirala dugu.

Ovim elegantnim trikom nje-žno joj šapće u uho, da je dobro iza nju korisno - moja gospođo.Tvoja haljina ne ide u korak s mo-dom.

Uspio je da je uvjeri da od-baci svoju novu haljinu koju jekupila prije mjesec dana samozato što je plaa a moda je ultravi-oletna. Ili žuta, a moda crvena. Iliprostrana, a moda tijesna. Ili us-ka, a moda široka. Besprijekornomoda se neprestano ruga ženi uoči i njenoj sklonosti iluzijama.Jednom joj otkriva prsa. A jed-nom razgolićava noge. Nekad jojističe grudi a nekad joj ih ucrtavaiskakanjem kroz haljinu. Pone-

kad joj otkriva uzbudljivu rijekuizmeđu grudi... A ponekad joj ot-krije plećku a prekriva drugu.

Nekad... A nekada...Od faraonovih dana preko

Srednjeg vijeka doba Viktorije pado našeg atomskog doba... puto-vanje je koje ostavlja trag čuđenja... i trag ruganja.

Faraonova žena koja je obuk-la dugu usku haljinu pojavljujese, poput vihora, svome mužu,govoreći: Hajde! Dođi k meni! Gl-edaj u mene, ja sam izašla iz ri-jeke. Moja odjeća je priljubljenauz moje tijelo, reljefno se ukazujesvaki detalj.

Do žene Luja XIV koja stavljana glavu perje i oblači plašt i ogr-tač i steznik i pojas i čuva liniju.

Do energične žene koja nositanku haljinu koja pucketa i čegr-taljku i stavlja prsten na nos.

Do Indijke koja nosi raskošno– sari

I Egipćanke koja se ogrćeširokim šalom -melaju

I Arapkinje koja nosi ogrtač –abaju

I Parižanke koja nosi bikiniI današnje djevojke koja nosi

mini s rezom i maksi s rezom i st-avlja na oči široke debele naočalekoje imaju dupla stakla nalik ods-jaju mladog mjeseca, sličnog lađi.

Igrarija najsličnija lakrdiji.Neće dugo proći da se pojavi n-

va moda koja će konačno ženi krei-rati dugačku haljinu... i svađe u ku-ćama se izmijene, pa žena zaprijetisvome mužu da će tražiti razvodbraka zato što joj nije kupio pr-istojnu haljinu sličnu haljinamanjenih prijateljica... i da ne može iz-aći na ulicu bez dugačke haljine...zato što ljudi ukazuju na nju i smijujoj se jer je ona nazadna seljankakoja hoda bez dugačke haljine.

Sve je u svijetu mode mo-guće.

Žeđ za modelima tkanine iukus trgovaca, oboje zajedno,mogu da čine s nama šta hoće.

Moda sada nastoji da zavede

muškarca... Pošto je od njega na-pravila ženu sa dugačkom že-nskom frizurom i išaranim košul-jama i tijesnim pantalonama.

Na vidjelo je da trgovci ispisu-ju sadržaje za ruganje cijelom svi-jetu u lice.

Ko zna, možda su oni oštro-umni Židovi.

A ako kažu da je moda dioprotokola neke stare židovske po-rodice, nijesu pogriješili... Ona jenešto što je najsličnije zavjeri po-nižavanja čovjeka i iskorišćavanjanjegovog vremena, bogatstva i as-piracija, i sklonosti strastima i po-lnom nagonu da bi ga stalno dr-žao u stanju njegove animalnostikako bi mogao da ga jaše i isko-risti, kao što se životinja jaše i is-korišćava, i zadovoljava s njim sv-oje potrebe.

Najveći dio mode nema drugicilj osim predusretljivost polnimnagonima i buđenje strasti i ulje-pšavanje raširenih skrovišta sm-utnje, i smotanje pogleda raznim

zasljepljujućim bojama i uzbuđu-jućim smjerokaznim crtama ibrazdama i afrodizijskim parfe-mima... Ona stalno gospodari ču-lima da bi ih ritmički držala ve-zanim uz ular polnog nagona.

Nego ja predaleko idem kadaokrivljujem samo Židove... jer jeovo veoma staro pitanje, prije do-laska Židova na svijet.

Nije za prijekor samo trgovaceksploatator za podizanje ove kuleod ludog cirkusa... nego je svakiod nas, muškarac i žena, za ukor,kada dopušta da ga vezanog zavrat vuku strast i zaslijepljenost, iprepušta se ruci trgovca da ganavodi na slabost da bi na njojgospodario i iskorišćavao... a zatimodbacio, kao što se baca mačka nazemlju, ližući s uživanjem prstekoji su mu u tome pomogli, i osig-urava novčaniku da dalje otima.

Povjerujte mi da je to veomasramna stvar... stvar – ta koja sezove moda.

Preveo s arapskog: II.. DDeemmiirrii

dr Mustafa Mahmud

Kada će se za ženu pojaviti dugačka haljina

9 dhjetor 2004.

Në lokalitetin e Plazhëssë Vogël, në Ulqin, derinë vitin 1931 qëndronte

krenare duke stolisur me hijes-hinë e saj të rrallë këtë pjesë tëqytetit, Xhamia e Marinarëve.Në atë vit, 1931, mendjet e pan-dërgjegjshme urdhëruan prish-jen e saj, e shkaqet janë të versi-oneve të ndryshme, siç janë pë-rcjell deri në ditët e sotme. SSii--ppaass ggoojjëëddhhëënnaavvee ttëë qqyytteettaarrëëvveettëë vvjjeettëërr,, kkjjoo kkaa qqeennëë xxhhaammiiaammëë ee vvjjeettëërr nnëë kkëëttoo ttrroojjee,, ttëë ccii--llëënn ttuurrqqiitt ee kkaannëë ggjjeettuurr ttëë nnddëërr--

ttuuaarr kkuurr kkaannëë aarrddhhuurr nnëë UUllqqiinn,,mmee 11557711. Të dhëna të dokume-ntuara mbi datën e ndërtimit tësaj momentalisht nuk ka.

Me iniciativën e besimtarë-ve të këtij qyteti, vitin e kaluar(2003) Këshilli i Bashkësisë Is-lame Ulqin ka organizuar hulu-mtimet arkeologjike dhe arkite-ktonike të mbeturinave të kom-pleksit të dikurshëm të kësajxhamie. Kjo iniciativë nisi si pa-sojë e punëve fizike që u bënënë ndërtimin e objektit të ri afa-rist, në lokalitetin e restorantittë dikurshëm “Tri ribara”, mupranë themeleve të xhamisë,me ç’rast në thellësinë 1-1,5m ubënë të dukshëm themelet e njëndërtese të vjetër, të cilët mëvonë u konstatuan si pjesë ethemeleve të mbetura të Xha-

misë së Marinarëve. Hulu-mtimet u bënë pas lejes së mar-rur nga Enti për mbrojtjen emonumenteve kulturore ngaCetina dhe i udhëhoqi Qendrapër Kulturë Ulqin, gjegjësishtMuzeumi, nën udhëheqjen ezonjës Mileva Nikolaidis, drejto-reshë e Muzeumit, e cila bërinjë punë jashtëzakonisht tëçmuar për Bashkësinë Islametë Ulqinit dhe meriton të gjithafalënderimet njerëzore. Muzeu-mi formoi ekipin profesionalpër mbikqyrjen e këtyre punë-

ve, dhe përveç drejtoreshës sëpërmendur në grup u inkua-druan edhe z. Indira Dragovoja,arkitekte nga Ulqini, z. OmerPeroçeviq, arkeolog nga Tivari,z. Gazmend Çitaku, fotograf,dhe z. Gojko Peroviq, gjeome-tër. Gjatë hulumtimeve, qyteta-rët e ndërgjegjshëm i ofruan ek-ipit të përmendur edhe disa fo-tografi të vjetra, të cilat ndihm-uan shumë në gjetjen e shpejtëtë themeleve të xhamisë. Të gji-tha investimet rreth hulumti-meve, të cilat ishin rreth 6500euro, i mbuloi Bashkësia Isla-me Ulqin, ku shuma 5500 eu-ro, ishte kontribut i besimta-rëve e pjesa tjetër 1000 euro ës-htë huazuar nga arka e Këshill-it. Gropimet filluan më 29.04.2003 me prezencën e disa anta-

rëve të Këshillit të BashkësisëIslame Ulqin, disa imamëve, pë-rfaqësuesëve të Qendrës përkulturë, antarëve të grupit hul-umtues, gazetarëve dhe disaqytetarëve.

Me hulumtime u zbuluanthemelet e mureve të xhamisësi edhe një pjesë e mureve tëoborrit. Situata me mbeturinate mureve (themeleve) të xhami-së, qartë tregon se objekti afa-rist në ndërtim, pronë e MurtoMurtezës dhe të tjerëve, pjesër-isht i ka shkatërruar mbeturi-nat e pjesës jugore të xhamisë,gjegjësisht vetë sutereni i objek-tit shtrihet mbi sipërfaqen exhamisë 14,75 m dhe se objektidhe parcela urbanistike përfshi-jnë një pjesë të hapësirës sëoborrit të xhamisë në anën ju-gore dhe perëndimore.

Në mars të këtij viti, prona-rët e objektit afarist në ndërtimpërsëri rifilluan punimet nëobjekt, pa leje. Saktësisht, më11.03.2004 këtë lokalitet e viz-ituan kryetari i K.B.I. Ulqin Dr.Gani Karamanaga dhe ish-se-kretari i K.B.I. Ulqin, Suad ef.Ukoshata, dhe i gjetën punëto-rët duke punuar në objektin epronarëve të sipërpërmendur.Kërkuan të bisedojnë me pro-narët, por ata në atë momentnuk gjindeshin aty. Kryetaridhe sekretari i K.B.I. u njoftu-an nga z. Anton Pekaj, sekretarpër shërbime të inspekcionitpranë Kuvendit Komunal Ul-qin, se inspekcioni republikan indërtimtarisë ia ka ndaluarpunën. Disa ditë më vonë, injëjti inspekcion shkatërroi njëpjesë të objektit të sapondërtu-ar në krahun e xhamisë.

Në ndërkohë u bë ndërrimii Planit Detal Urbanistik -Qyteti Ulqin, dhe plani i rindër-timit-restaurimit të xhamisë -projekti ideor, i cili u hartuanga Indira Dragovoja, Suada Is-mailaga, arkitekte, Omer Peroç-eviqi dhe Mileva Nikolaidis, ar-keologë, u paraqit në diskutimpublik, i cili përfundoi më02.12.2004.

Se si do të rrjedhë puna emëtejme rreth kësaj xhamie,opinioni do të njoftohet nëkohë.

SSuuaadd UUkkoosshhaattaa

Sfidë e kohës

Xhamia eMarinarëve

MMaakkeettaa ee xxhhaammiissëë

Jo shumë kohë më parë, ek-spertët parashikuan formimin efshatit global, vendin ku, mendihmën e teknologjisë, njerëz-it përgjatë globit do të mund tëmarrin në çast informacionetdhe të dhënat rreth vendit dhekulturës së njëri tjetrit. Të mar-rin dhe shkëmbejnë, duke vler-ësuar dhe seleksionuar atë qëështë më e mira si për individinashtu edhe për bashkësinë.

Ja, fshati global nuk ështëmë vetëm një ëndërr apo dësh-irë e dikujt por është një realit-et që po merr formë aq sa të du-kshme dhe të qartë, aq edhepërshtjelluese dhe të frikshme.Rrjedhimisht bëhet pyetja se akanë efekt në individin këtondryshime globale dhe nëse po,çfarë janë ato?

Përgjatë dekadës së fundit,një numër analistësh dhe kom-entatorësh kanë diskutuar rre-th ndryshimeve në civilizimetnjerëzore. Një nga idetë më tënjohura dhe më të përhapuranë shkollat sociale perëndimoreështë teoria e modernizimit që:çdo shoqëri presupozohet të ev-oluoj nga shoqëria agrikultur-ore në atë industriale, nga trad-icionalja në atë moderne. Noc-ioni industrializim është bërëqëndror në interpretimet tonapër proceset globale sociale.Teza bazohet në idenë se zhvil-limi i shoqërisë perëndimoreparaqet modelin evolutiv uni-versal në historinë njerëzore –se hegjemonia e civilizimitperëndimor ka ndikim të paevi-tuar në pjesët e tjera të botës.

Më 1989 Francis Fukajama(Frances Fukuyama), në bazë tëndodhive të fundit historike,me konfidencë deklaroi tri-umfin e Kulturës Perëndimoresi dominuese dhe të pakontes-tueshme në mbarë botën, dukee identifikuar kohën si fundi ihistorisë.

Që nga Revolucioni Indust-rial e deri më sot janë bërë shu-më ndryshime sociale, ekonom-ike dhe politike. Janë krijuarmetropole të mëdha dhe qend-ra industriale të zhvilluara. Ja-në bërë emigrime dhe imigrimetë shumta duke ndryshuar stru-kturën e botës me theks nga ajo

rurale në atë urbane, duke zë-vëndësuar familjet e mëdha metë vogla e bile në disa raste ed-he martesen me bashkëjetesë.Futurologu Alvin Toffler argu-menton se duke ndyshuar nëthellësi strukturën e shoqërisëgjithashtu ndryshojmë edhenjeriun. Bota materiale dhe sh-pirtërore janë të ndërlidhura nëatë masë sa që ndryshimet nënjërën shkaktojnë ndryshimepo edhe në tjetrën.

Jeta shoqërore nuk është tëpërforcojë individin si të pava-rur, por të harmonizojë dhe tëmbështesë bashkësinë speci-fike. Bashkësinë e cila në qend-ër të vëmendjes do të ketëinteresin e çdo individi – pjesë-tari të saj.

Por, modernja po transfor-mon njeriun nga subjekti në ob-jekt, po bën që ai të jetë nevojëe masës e jo e kundërta. Edhepse Islami pohon se njeriu ësh-të qenie shoqërore dhe thërretnë xhemmaat (bashkësi) ai stre-son vlerën e çdo individi dukekrahasuar jetën e një personi tëvetëm me mbarë njerëzimin“… kush mbyt një njeri (pa tëdrejtë), pa pasë mbytur ai ndo-një tjetër dhe pa pasë bërë aindonjë shkatërrim në tokë,atëherë është si t’i kishte mby-tur gjithë njerëzit. E kush e ng-jall (shpëton) është si t’i kishtengjallur (shpëtuar) të gjithënjerëzit.” (Kur’an, 5:32)

Në vendimmarrje grupetjane më të kujdesshme se indi-vidët por nëse grupet tëhuajso-hen nga vizioni dhe qëllimi që ibashkon, atëherë, duke konside-ruar se vendimet e grupit janëmë të rrezikshme se ato të ind-ividit, ndodh fiasko si për grupinashtu edhe individin. Këtë embështesin bindshëm shumëkonflikte përgjatë historisë.

Sociologët dhe psikologëtargumentojnë se ekziston një li-dhje dinake mes asaj që ndodhnë botën rreth njeriut dhe asajqë ndodh brenda kokës së njeri-ut. Vetëpëlqimi global ndikonnë vetëperceptimin specifik. Pr-

Vrulli i kultures masive

Identiteti në krizë

Vazhdon në faqen vijuese

EELLIIFF islamske novinegazetë islame 10IDENTITETI NË PRAKTIKË dhjetor 2004.

andaj, për shkak të vrullit tëkulturës masive, sot njeriu ës-htë në krizën më të thellë të tij,në krizën e identitetit. Si të vis-hem, si të qethem, cilat syze tëmbaj, si të flas, si të mendoj, sitë ... ??? Nuk qëndron më pyet-ja të jesh apo të mos jesh, porkush jam dhe çfarë jam. Nësedo pyesim masën e rëndomtëse, si kush dëshiron të jesh si Aj-nshtajni, Njutoni apo ndonjëshkencëtar tjetër, pak përgjigjedo marrim, por nëse është nëpyetje Shfarcenegeri, RobertoBagjo apo Eminem, kandidatëtdo ishin në infinit, sepse këta,duke ju falenderuar mediave, ja-në rolmodelet në ditët e sotme.

Jetojmë në një kohë në tëcilën njeriu nuk mund të qën-drojë pasiv në takim me kul-turën e huaj të servuar nga tëhuajt. Vallë, a do t’i nënshtrohe-mi trysnisë së shekullit njëzete-një dhe në këtë proces të hum-bim jo vetëm formën tradicio-nale të jetuari por edhe vleratshpirtërore dhe të humbim ide-ntitetin. Në dilemën se a duhetizoluar veten dhe ngelur në ko-hë apo pa kusht të pranojmëatë që po ofrohet, përgjigjja dotë ishte se as njëra nuk ështëdomosdoshmëri, pasiqë ekzis-ton edhe e treta.

Ndryshimi nuk implikon pa-tjetër shkatërrimin e struktu-rave të vjetra dhe traditës, porprogres, vizion të ri si dhe inter-pretime të reja. Kur’ani kërkonnga muslimanët të ndryshojnë,në fakt e bën obligim mbi ta qëtë adaptohen në kushtet ndrys-huese. “Zoti nuk do e ndrysho-jë gjendjen e një populli pa e nd-ryshuar ata vetveten...”. (Ku-r’an, 13:11) Progresi është rezul-tat i edukimit dhe arsimit e jokopjimit të verbër. Prandaj edhenuk është për tu habitur që fjalae parë Hyjnore që u shpall nëLibrin e fundit të Tij është “Le-xo, në emër të Zotit i cili krijon...” (Kur’an, 96:1)

“Njihe veten”, paralajmëroifilozofi grek Sokrati, kursemaksima Islame thotë “Kushnjeh vetveten njeh Zotin”. Ekush njeh Zotin beson në Të.E, vetëm besimi në Zotin zbu-lon të gjitha misteret dhe i jepkuptimin e vërtetë jetës dhe vd-ekjes në këtë botë. Kjo e lartë-son individin në piedestalet mëtë larta të vetëvlerësimit dhebllokon ndjenjat pesimiste dhepamundëson zhgënjimin.

Njeriu pa koncept të qartëmbi veten është i humbur, e aiqë e njeh vetveten ndihet i lirëndërsa liria është pushtet.

IImmeerr GGrruuddaa

Ndër punët më të shenjtatek besimtarët konsiderohet tëmësohet dhe t’i mësohet dikujttjetër leximi i Kur’anit në gju-hën e shpallur, atë arabe. Kyaktivitet filloi me vetë shpalljene tij katërmbëdhjetë shekuj mëparë dhe vazhdon nëpër koh-ëra, duke përfshirë të gjitha ve-ndet ku jetojnë muslimanët.

Fakultetet e shumta nëpëruniversitete Islame merren ek-sluzivisht me studimin e Ku-r’anit. Ai mësohet në çdo med-rese si dhe në çdo mekteb nëmbarë botën Islame. Dhe mekëtë, në mes të tjerave merretedhe shoqata bamirëse turkeVakëfi Islamik me qendër nëStamboll. Kjo shoqatë filloi akti-vitetin e saj në vitet 50-ta dukesynuar që t’i mësojë brezit të riKur’anin dhe ta edukojw në fry-mën Islame, por gjithashtu ed-

he t’i ndihmojë studentët dukeiu ofruar vend strehim dhe ush-qim falas. Vetëm në qytetin eStambollit kjo shaqatë ka mbi150 konvikte, kurse aktivitetete saj janë të shtrira jo vetëm nështetet e Ballkanit dhe të Evro-

pës por gjithashtu edhe në kon-tinentin e Amerikës.

Me fillimet e demokracisënë Shqipëri shoqata menjëherëgjen vend si dhe nevojë, që edhemuslimanëve shqiptarë tiu ofro-hen shërbimet e tyre. Sot Vakëfi

Islamik Shqiptaro-Turk mban 8konvikte në qytetet kryesore tëShqipërisë në shërbim të mëshumë se 300 studentëve.

Me pëlqimin e Meshihatit tëBashkësisë Islame të Malit të Zidhe këshillit të Bashkësisë Isla-me në Tuz, shoqata fillon aktiv-itetin e saj edhe në Mal të Zi.

Fatih Kapllani, 23 vjeçaringa Stambolli, mbas 2 vjetëshërbimi në Përrenjas të Shqip-ërisë, caktohet nga qendra qëaktivitetin ta vazhdojë në Tuz.Nxënësit e parë nga Tuzi dhefshatrat përreth, numri i të ci-lëve shtohet gjithnjë e më shu-më, sapo kanë filluar mësimin eleximit të Kur’anit. Ata janë tëkënaqur me këtë rast, e këna-qësinë më të madhe e shprehvetë Kapllani i cili e sheh të she-njtë aktivitetin e tij.

OOmmeerr KKaajjoosshhii

Mësimi i Kur’anit në Tuz

Gjatë këtij viti, si kryeim-am i KBI të Tivarit, në bash-këpunim me Xhafer Xhafer-in, organizova mësim-besim-in në Muriq të Krajës. Ndiejkënaqësi të madhe që mendihmën e Allahut xh.sh. tëvazhdoj detyrën e përhapjessë fjalës së Tij me 53 nxënëstë moshave të ndryshme singa Muriqi i Poshtëm ashtuedhe nga ai i sipërm, nga Pi-nçiqi, Brisku, Ljara etj. Nxë-nësit treguan interesim tëmadh për t’a njohur Islamin.

Nuk mund të lë pa për-mendur edhe shembullin enjë vajze tetë vjeçare e cila

mbas përfundimit të orës sëzakonshme të mësim-besimit,u kthye në shtëpi të saj dhenxori të gjitha shishet me pijetë ndryshme alkoolike dhe ihodhi. Kur u pyet ajo për këtëgjest, me krenari u përgjigj:“E bëra këtë për arsye se fejajonë Islame e ndalon rreptë-sishtë alkoolin, dhe përmendidhjetë grupet e ndalesavesipas hadithit të Pejgamberita.s.”.

Ajo me këtë reagim mëmahniti jo vetëm mua, poredhe shumë besimtarë të tjerëtë kësaj ane.

M. Milaimi

Gjatë muajit të madhëruesh-ëm të Ramazanit në xhaminë eKrythës janë zhvilluar një sërëaktivitetesh fetare. Këtë xhamigjatë këtij muaji e vizituan edheshumë personalitete të fesë Isla-me të komunës dhe të Podgori-cës. Mysafirë ishte Myftiu HaxhiJusuf ef Gjokaj i shoqëruar meHafizin nga Stambolli, të cilët meligjiratë dhe këndim të Kur’anit efreskuan dhe kënaqen xhematin.

Duhet përmendur mbrëmjenfetare, ku morën pjesë personali-tete të fesë, si kryeimami i Ul-qinit Haxhi Rexhep ef Lika, krye-tari i Bashkësisë Islame së Ul-qinit dr. Gani Karamanaga, për-faqësuesi i Myftinisë së Shkodrës

Arben Hallumi, dhe shumë tëtjerë, ku me këtë rast iftar përmysafirët shtroi Imami i xhami-së, Haxhi Bajram Hajdari.

Pas faljes së namazit të Tera-visë, profesori i Teologjisë SuadUkoshata dhe Arben Hallumi ka-në mbajtur ligjërata të cilat u për-collën me mjaft interes nga tëpranishmit. Gjithashtu, me ligjë-ratën e saj kureshtje të madhezgjoi edhe Suela Kaca, psikologee diplomuar, në veçanti tek fem-rat.

Imami i xhamisë së Krythësduke i falënderuar mysafirët, pre-mton se kjo traditw do vazhdojedhe në të ardhmen.

Sabri Hali

TTeerraavviijjaa nnëë KKrryytthhëë

Aktivitete fetare në xhaminë e Krythës gjatë muajit tëmadhërueshëm të Ramazanit

Në Krythë gjithmonëtë mirëpritur

OOrrëë mmëëssiimmii

Nga Kraja

Frytet e mësim-besimit

KKrryyeeiimmaammii MM..MMiillaaiimmii mmee nnxxëënnëëssiitt ee mmëëssiimm--bbeessiimmiitt

EELLIIFFislamske novinegazetë islame11 PËR MËSIMdhjetor 2004.

• Të lexosh suren FFaattiihhaa 7 herë e të fitosh 9800 tëmira (sevabe).

• Të lexosh suren IIhhllaass (Kul huva-Llahun...) 21 herëe të fitosh sevabin e leximit të Kur’anit 7 herë.

• Të lexosh nnjjëë ffaaqqee nga Kur’ani fisnik, ose të mësoshpërmendsh një ajet të shkurtër.

• Të thuash ““LLAA IILLAAHHEE IILL--LLAALLLLAAHHUU VVAAHHDDEEHHUULLAA SSHHEERRIIKKEE LLEEHH.. LLEEHHUULL MMUULLKKUU VVEE LLEEHHUULLHHAAMMDDUU VVEE HHUUVVEE AALLAA KKUULL--LLII SSHHEEJJ--IINNKKAADDIIRR”” 20 herë, e shpërblimi për të është sikur tëlirosh 8 robër musliman.

• Të thuash ““SSUUBBHHAANNAALLLLAAHHII VVEE BBIIHHAAMMDDIIHHII””100 herë, e të falen mëkatet tua edhe sikur të ishinsa shkuma e detit.

• Të thuash ““SSUUBBHHAANNAALLLL--LLLLAAHHII VVEE BBIIHHAAMMDDIIHHIISSUUBBHHAALLLL--LLLLAAHHIILL AADDHHIIMM”” 50 herë, e këto dythënie janë të lehta për gjuhën, të rënda në pesho-jë (mizan), dhe të dashura tek Bamirësi ipërgjithshëm, All-llahu xh.sh.

• Të thuash ““SSUUBBHHAALLLL--LLLLAAHHII,, VVEELLHHAAMMDDUU LLIILL--LLAAHHII,, VVEE LLAA IILLAAHHEE IILL--LLAA LLLL--LLLLAAHHUU,, VVAA LLLL--LLLLAAHHUU EEKKBBEERR”” 20 herë, e këto janë fjalët më tëdashura tek Allahu i Lartësuar, më me vlerë dhemë me shumë peshë (mizan).

• Të thuash ““LLAA IILLAAHHEE IILL--LLAALLLL--LLLLAAHH”” 70 herë,kjo është fjala më e madhe, kush e ka këtë fjalë tëfundit në këtë botë hyn në xhennet.

• Të thuash ““LLAA HHAAUULLEE VVEE LLAA KKUUVVEETTEE IILL--LLAABBIILL--LLAAHH”” 50 herë, e ajo është thesar prej the-sarëve të xhennetit.

• Të thuash ““SSUUBBHHAANNAALLLL--LLLLAAHHII VVEE BBIIHHAAMMDDIIHHIIAADDEEDDEE HHAALLKKAAHHUU VVEE RRIIDDAA NNEEFFSSEEHHUU,, VVEEZZEENNEETT AARRSSHHEEHHUU VVEE MMIIDDAADDUU KKEELLIIMMAATTIIHH””15 herë, e këto fjalë janë shumë më të shpërblyrasesa madhërimi i Zotit dhe përmendja e Tij .

• Të thuash ““EESSTTAAGGFFIIRRUULLLL--LLLLAAHH”” 100 herë, e kjofjalë është shkak për faljen e mëkateve dhe hyrje nëxhennet, për largimin e fatkeqësive dhe lehtësimin

e punëve.• Të biesh ssaallaavvaatt mmbbii MMuuhhaammmmeeddiinn aa..ss.. 5500 hheerrëë, e

të bie salavat mbi ty Allahu xh.sh. 500 herë.• TTëë mmeeddiittoosshh, të mendosh për krijimin e qiejve dhe

të tokës dhe të bëhesh prej atyre që kanë arsye –intelekt, të cilët i lavdëron Allahu xh.sh..

• Të lleexxoosshh ddyy ffaaqqee nga libri i dobishëm, që me të eshton diturinë dhe të kuptuarit, që është rruga përnë xhennet.

• Të kontaktosh me anë të telefonit me të aaffëërrmmiitt, tëppëërrsshhëënnddeessëësshh besimtarin me selam dhe të pyesëshpër gjendjen e tij, t’i bbëësshh dduuaa Allahut xh.sh., tëuurrddhhëërroosshh nnëë ttëë mmiirrëë oossee ttëë nnddaalloosshh nnggaa ee kkeeqqjjaa(me metodë të mirë).Nëse njeriu e ka ndërmend këtë, do të mësohet që

shpesh ta përkujtojë Allahun xh.sh., dhe nuk do ta çojëkohën pa dobi.

Shqipëroi nga gjuha arabe: RRiiffaatt JJuussuuffii

Çfarë ke mundësi të bësh në një çast të vetëm!

Supozojmë që sot mësuatqë keni vetëm edhe një ditëpër të jetuar. Si do ta kalonitditën e fundit të jetës suaj?

Kjo pyetje është bërë edhe100 vjet më parë, shumë kohëpara se të bëheshin analizatpyetësore dhe vlerësimi i opin-ionit publik. Pyetësi iu drejtuashumë dijetarëve të shquardhe njerëzve të njohur për bes-nikëri dhe përgjigjet e tyre ibashkoi në një libër. Qëllimi ikëtij libri ishte t’i frymëzojënjerëzit për virtyte më të mira.

Përgjigjja më inspiruese is-hte nga njëri, që për ditën e fu-ndit të jetës së tij nuk kishtendonjë dëshirë që të shtontendonjë vepër të virtytshme. Aiishte muhadithi i madh AbdurRrahman ibn abi Na’um. Aitha: “Unë në ditën e fundit tëjetës sime nuk kisha për të nd-ryshuar asgjë nga programi imditor. Unë kaloj çdo ditë të jet-ës sime sikurse të ishte dita efundit e imja.”

Vdekja është çështja më esigurt e jetës. Sipas statistik-ave, në botë vdesin çdo orë rre-th 6,178 njerëz; ata janë nga tëgjitha moshat. Vdesin për shk-aqe të ndryshme, të njohura sidhe të panjohura për njerëzit.Për disa vdekje, arsyeja dihetnga të tjerët, ndërsa shumicavdesin në heshtje. Megjithatë,çdonjëri prej tyre e lë këtë botënë të njëjtën mënyrë. Vetëm nëkohën e caktuar nga Allahu igjithfuqishëm dhe, as shkencae as teknologjia nuk mund taparashikojë e as ta pengojë atë.

Është ekskluzivisht në duart eKrijuesit.

“O ju njerëz, nëse dyshonipër ringjalljen, atëherë mendo-ni krijimin tuaj. Ne u krijuamju prej dheu, pastaj prej uji, pa-staj prej një gjaku të ngjizur,pastaj prej një sa kafshatëmishi, që është krijesë e formu-luar ose e paformuluar, në më-nyrë që t’ju sqarojmë. Ne e pë-rqëndrojmë në mitër deri në njëafat të caktuar, e mandej u nxj-errim foshnjë dhe ashtu të arri-ni pjekurinë tuaj. Ka që dikushprej jush vdes herët, e dikush tëjetojë deri në pleqëri të thellë,në mënyrë që të mos dijë asgjënga dija që ka pasur.” (El-Haxhxh 22:5)

Vazhdimisht jemi dëshmi-tarë të vdekjes. Por, çuditëris-ht e injorojmë atë sikurse nukdo të na ndodh kurrë, apo sdotë na ndodh tani shpejt. Me-gjithëse vazhdimisht varrosimshokët tanë, kushërinjtë tanëmadje edhe anëtarët e familjessonë, por për veten mendojmëse do jetojmë përgjithmonë.Pra, qëndrimi ynë bie në ku-ndërshtim me logjikën e shën-doshë.

Në disa mënyra ne dalloj-më pashmangshmërinë e vdek-jes, madje edhe spontanishtpërgatitemi për të. Marrim sig-urime shtetërore dhe mendo-jmë për të afërmit tanë mbasvdekjes sonë, planifikojmë përndarjen e pronës dhe pasurisësonë. Bile, edhe shumë biznis-menë dhe qeveritarë përgati-sin plane kontigjente për të va-

zhduar zbatimet e operacione-ve të tyre në rast të humbjes sëliderëve.

Në fund të fundit kjo ështënjohja e vdekjes si fundi i kësajjete. Por, dështimi ynë qëndr-on në mosnjohjen e vdekjes sifillimi i një jete tjetër, jetës sëamshuar, ku do të korrim atëqë mbollëm në këtë botë.

Mësimet Islame tregojnë sendër të veçantat që e dallojnëtë zgjuarin nga të tjerët, ështëedhe njohja dhe përgatitja përjetën e amshuar. Siç thotë ed-he Profeti a.s.: “Me të vërtetë izgjuar është ai person i cili ko-ntrollon dëshirat e tij dhe për-gatitet për jetën pas vdekjes.”

Tregohet një histori e prek-shme për Behlulin, i cili përshkak të çiltërsisë së tij shihejsi i kundërt me zgjuarsinë dheshkathtësinë. Halifi Harun Ra-shid e lejonte Behlulin të hyn-te lirisht në oborrin mbretërortë tij, ndoshta ngaqë naiviteti itij ishte si zbavitje për halifin.

Një ditë Halifi i dhuroi atijnjë shkop për ecje, dhe i tha: “Ky shkop është për personinmë budalla në botë. Nëse shehndonjë njeri tjetër që e merit-on më shumë se ti dhurojaatij.”

Disa vite me vonë, HarunRashid ra shumë i sëmurë dheasnjë trajtim mjekësor nukmund ta shëronte atë. Behlulie vizitonte atë shpesh dhe in-teresohej për shëndetin e tij.Një ditë bashkëbisedimi i tyreshkoi kështu:

Haruni: “Asnjë ilaç spo më

shëron, po shoh se udhëtimiim i fundit po më afrohet.”

Behluli: “Ku doni të shko-ni?”

Haruni: “Do shkoj në Bo-tën Tjetër.”

Behluli: “Sa kohë do të që-ndroni atje? Kur do të kthehe-ni?”

Haruni: “Asnjë njeri nukkthehet kurrë nga ajo botë”

Behluli: “Pra, paskeni bërëpërgatitje të veçanta për këtëudhëtim. A keni dërguar ndon-jë grup special për t’ju priturkur të arrini atje?”

Haruni: “Jo Behlul, duhettë shkosh vetëm atje. Dhe jo,skam bërë asnjë përgatitje.”

Behluli: “Emir-ul-Mumin-un! Ti dërgoje ushtri të mëdhapër tu përgatitur kur bëje udh-ëtime madje edhe të shkur-tëra, dy tre ditëshe. Tani po sh-kon në një vend ku do të jetonipërgjithmonë dhe skeni bërëasnjë përgatitje paraprake!Mendoj se kam gjetur personinqë e meriton shkopin që ma kepas dhënë disa vite më parë.”

Mësimi i këtij tregimi vlenpër të gjithë ne. Ne mund tëmos jemi mbretër, por, prapë-seprapë përgatitemi për udhë-time madje edhe pak ditëshe.Po për përgatitjen e udhëtimittonë në jetën e pafundme, bo-tën tjetër?

Po sikur shqetësimi apomeraku ynë kryesor në këtëbotë të jetë çështja e Botës Tje-tër! Kjo padyshim do të ndrys-honte edhe jetën në këtë botë.Kjo botë është një shtëpi ënd-

ërrash, një iluzion. Këtu nukndëshkohemi në momentinkur bëjmë mëkatin, dhe kjo naqetëson neve me një siguri ma-shtruese me të cilën vazhdo-jmë pandërprerë. Por, vdekjaështë e kundërta e këtij iluz-ioni. Personi i cili din dhe rik-ujton se një ditë do të dalë paraAllahut xh.sh., dhe do të japëpërgjegjësi për të gjitha veprate tij, thjesht nuk mund të vazh-dojë të kundërshtojë Zotin.

Nga historia e Faraonit nemësojmë se kur ai vërejti se vd-ekja po i afrohet deklaroi bes-imin e tij në Zotin e Musait, kuvetëm pak para këtij momentiai u mashtrua nga iluzioni ivetëfuqisë së tij. Pendimi i tijishte shumë vonë, por historiae tij na tregon se si arrogancadhe rreptësia e tij u zhdukënkur u ballafaquan me vdekjen.

Është për tu habitur se sishumë nga konfuzionet tona,argumentet joserioze, justifi-kimet se pse nuk mund të bë-jmë këtë apo atë, apo, dembeli-zmi ynë i hapur, mund të zhd-uken kur përfytyrojmë vetv-eten tonë brenda në varr! Ku-jtimi i vdekjes zgjidh shumëçështje madje edhe të paqarta,përpara se të jetë shumë vonë.

Personi i cili, çdo ditë tëjetës e kalon sikurse të ishtedita e fundit e tij, është me tëvërtetë një person shumë imençur. Ky duhet të jetë qëlli-mi i të gjithë neve.

Nga KKhhaalliidd BBaaiigg,, IImmppaacctt IInntteerrnnaattiioonnaall ((1100)) 11999977

Shqipëroi BBrruunniillddaa BBrraasshhaa

Dita e fundit e jetës sime!

EELLIIFF islamske novinegazetë islame 12VËSHTRIM dhjetor 2004.

Për Islamin dhe çështjet e përhapjes së tijështë folur kryesisht në kontekstin negative.Një zhurmë e padëgjuar bëhet sot në botë ku-ndër Islamit, duke ia mveshur të zezat që ka-në ndodhur e sidomos që ndodhin gjatë kohësqë po kalojmë. Prandaj, në përgjithësi, gjithç-ka thuhet e shkruhet për të, qoftë nga indi-vidët në materiale të botuara si gazeta, revista,libra, në media elektronike etj., duke ia mve-shur Islamit gjithçka që në fakt nuk i ka sip.sh.: duke e cilësuar si kulturë e civilizimit tëprapambeturisë, fe që pengon modernizimin,pengon lirinë e të menduarit dhe të shprehu-rit, si religjion dhune, fe fanatike, afriko-azi-atike, apo më mirë fe e Lindjes, duke harruarse fetë e tjera si krishterimi apo hebraizmikanë lindur e kanë ardhur po nga Lindja.

Tek shqiptarët ndër akuzat që i bëhenIslamit akoma janë ato që kanë të bëjnë mepërhapjen e tij me dhunë në trojet tona. Këtojanë imponuar nga pushtuesit dhe si rrjedho-jë e kësaj propagande, janë thirrjet për tu rik-thyer në “fetë e të parëve tanë”.

Mënyra e ftesës në Islam ka qenë largnga gjakderdhja dhe përdorimi i shpatës.Rruga e përhapjes së fesë mbështetet mbifaktin se vetë fuqia e ftesës së vazhdueshmenë Islam është më e fortë se fuqia e shpates.All-llahu i Lartësuar në librin e Tij të funditKur’anin thotë: ““NNuukk kkaa ddhhuunnëë nnëë ffee”” (Bek-are 256), kurse në një ajet tjetër thotë: ““TThhiirrrr(Muhamed) nnëë rrrruuggëënn ee ZZoottiitt ddhhee kkëësshhiillllaa ttëëmmiirraa,, ddhhee ppoolleemmiizzoo nnëë mmëënnyyrrëë mmëë ttëë mmiirrëë..VVëërrtteettëë ZZoottii yytt ee ddii mmëë ssëë mmiirrii ttëënndd mmee uurrttëëssiikkuusshh ee kkaa ddeevviijjuuaarr rrrruuggëënn ee TTiijj ddhhee ppëërr aattaa qqëëjjaannëë uuddhhëëzzuuaarr”” (Nahl 125), ““TThhuuaajj aattyyrree ttëëcciillëëvvee uu ëësshhttëë ddhhëënnëë LLiibbrrii ppoo eeddhhee aannaallffaabbee--ttëëvvee:: aa ee kkeennii pprraannuuaarr IIssllaammiinn?? NNëëssee ee kkaannëëpprraannuuaarr,, ee kkaannëë ggjjeettuurr rrrruuggëënn,, ee nnëëssee ee rreeffuu--zzoojjnnëë,, ppëërr ttyy ëësshhttëë oobblliiggiimm tt’’ii llaajjmmëërroosshh,, AAllll--llllaahhuu ii sshheehh rroobbëërriitt ee vveett (dhe e di se çbëjnë)

““.. (Ali Imran 20)Kjo është esenca e thirrjes Islame, e gji-

thë kjo është paqe, liri dhe zgjedhje, pa dety-rim e pa dhunë. Është e vërtetë e pamo-hueshme se Islami nuk është përhapur meforcën e shpates, por është përhapur me for-cën e bindjes, me besimin e thellë të njerëzvenë drejtësinë e tij. Po të mos ishte ashtu, simund të shpjegohet hyrja e qindra milionavenë të nga populli Indian, Kinez, i Himalaje-ve, i Sumatrës (Indonezisë), ujdhesave të In-disë Lindore, Afrikës së Mesme? Ose, si be-suan miliona njerëz në Rusi, Poloni, Lituani,në Veri të Evropës? A thua kanë arritur shp-atat e muslimanëve në ato vende? Në vendete përmendura Islami depërtoji falë mision-arëve muslimanë, jo të armatosur me shpata,po me parime Islame, me tolerancë e bindje.(Dr. Mustafa Shek’a: vepra e cituar, fq.110 nëTakvimi 2002 fq. 245 Prishtinë)

Në lidhje me hyrjen e të krishterëve nëIslam pa presion ose dhunë, Tomas Arnoldinë veprën e tij paraqet letrën e patrikut Nas-tur Isho Iabh III që ia dërgoi Matran Seman-it, kryepeshkopi i Farisit. Pasi shpreh bren-gosjen e tij për konvertimin e shumë të kris-hterëve Persianë në Islam: “Vërtetë ArabëveAllahu u dha pushtetin e dynjasë, sikur po eshihni edhe ju dhe po e dini këtë realitet.Megjithatë ata nuk e luftojnë besimin e kris-hterë, por, përkundrazi sillen mirë me fenëtonë, i nderojnë priftërinjtë tanë, kanë kon-sideratë ndaj kishave dhe shtëpive që janëpronë e kishave. Atëherë, pse e kanë lënë be-simin e tyre populli i Mervit. Përkundrazi ata(arabët) u janë zotuar atyre të mbesin në atëqë janë të sigurt (për vetën dhe pronën etyre), duke e ndarë një pjesë të tregtisë përshtetin”. (Takvimi 2002 fq. 240)

Në lidhje me këtë çiro Truhelka thotë:“Është mendim i gabuar se Islami është për-

hapur me dhunë. Ekzistojnë argumente tëshumta të cilat e demantojnë këtë. Unë mu-nd të përmend vetëm një, e ai është se shek-ulli XIX nuk do të gjente asnjë të krishterëdhe asnjë kishë e manastir në Ballkan, sikurIslamizmi të përhapej me dhunë shtetërore”.(Sipas Muhamed Pirraku, tek Dituria Islamenr. 83 viti 1996 Prishtinë)

Shkencëtari anglez Tomas Karlajn i cilinë veprën e tij “Mbi heronjtë”, shkruar nëvitin 1840, ka thënë se: “Do të ishte i kotëçdo mendim për këtë botë, po që se e prano-jmë se qindra milion njerëz jetojnë e vdesinnë të për diçka që do të ishte mashtrim, shar-latinizëm dhe intrigë, për diçka që do të ishtee pavërtetë, sepse e pavërteta mund të ngad-hnjejë për një çast, mirëpo vetëm e vërtetamund ta ndezë botën, ashtu si e ndezi Muh-amedi. Sekreti i fuqisë dhe i përhapjes së fesëIslame qëndron në vërtetësinë e saj hyjnoredhe jo në shpatë, në të cilën insistohej nëEuropë si “argumentin” kryesorë kundërIslamit. Kjo nuk qëndron nga arsye të thjesh-ta, sepse edhe Islami kur u shpall, ishte zërii një njeriu: një njeri i vetëm kundër të gjithënjerëzve! Që ai ta marrë shpatën dhe të për-piqet ta propagandojë fenë e vet me të, do tëbënte shumë pak punë…” (Ali M. Basha “Isl-ami në Shqiperi gjatë shekujve” fq.19)

Kurse studiuesi i njohur i Islamit, Th. Ë.Arnold në “Thirrja në Islam” fq. 48 ka thek-suar se: “Në bazë të raporteve toleruese të ve-ndosura ndërmjet të krishterëve dhe arabëvemusliman, mund të konstatojmë se forca nukka qenë faktor në kalimin e të krishterëve nëIslam. Vetë Muhamedi ka lidhur aleancë medisa fise të krishtere dhe u përkujdes përson-alisht për mbrojtjen e tyre dhe sigurimin e lir-isë së shprehjes së tyre fetare, duke ia lënëklerit ato të drejta dhe atë ndikim të cilin e ka-në pasur më parë… Nga shembujt e përmen-

dur për tolerancën dhe lirinë të cilat mus-limanët ngadhnjimtarë ua kanë ofruar të kris-hterëve në shekullin e parë hixhrij dhe qëkanë vazhduar edhe më tej gjatë brezave të ar-dhshëm, në të vërtetë mund të përfundojmëse fiset krishtere që kanë përqafuar Islamin, ekanë bërë atë vullnetarisht dhe lirisht. Kursearabët e krishterë, të cilët edhe sot jetojnë nëmesin e bashkësive të mëdha muslimane, janëdëshmitarë të kësaj tolerance”. (Po aty fq. 19)

Islami ka hyrë edhe në Himalaje, Xhave-ta, Sumarta, Brunei, Filipine e vende të tjeranë mënyrë paqësore, pa u derdhur asnjë pikëgjaku. Mënyra e përhapjes së fesë ishtë përm-es tregtarëve musliman, të cilët ishin lidhurngushtë me banorët e atyre vendeve, ose pë-rmes misionarëve që ishin obliguar t’i shër-benin Islamit. Poashtu në Afrikë përhapja eIslamit u bë përmes misionarëve dhe tregta-rëve. Misionarët musliman hasën mirëkup-tim tek zezakët kur u tregonin atyre të vërte-tat që kishin të bënin me raportin Zot-Njeridhe se feja Islame është fe e natyrshme dhee lehtë. Afrikanët përqafonin fenë Islame,duke e konsideruar fe që nuk bën dallim nëmes të të bardhit e të ziut.

Këto janë disa nga shumë fakte e argum-ente të cilëtm konfirmojnë se Islami ështëpërhapur falë vetë besimit, dëshirës dhe bi-ndjes dhe jo me forcë siç pretendojnë keq-dashësit e fesë.

Dhuna e aplikuar mbi jomuslimanët përta përqafuar Islamin, që u ngjitet vetë musli-manëve dhe vetë Islamit, është shpifje e kul-luar pa mbështetje në fakte historike. Ajo ës-htë në kundërshtim me mësimin e Kur’anit:““NNuukk kkaa ddeettyyrriimm nnëë ffee,, rrrruuggaa ee ddrreejjttëë ëësshhttëëddaalllluuaarr sshhuummëë qqaarrttëë nnggaa aajjoo ee ppaaddrreejjttaa”” (Be-kare 256) dhe ““JJuu kkeennii ffeennëë ttuuaajj ee uunnëë kkaammffeennëë ttiimmee””.. (Kafirun 6)

Senad Maku

Feja islamea është përhapur me dhunë?

DDrr NNoorrmmaann CCiiggaarr,, RRoollii ii oorriiee--nnttaalliissttëëvvee sseerrbb ppëërr jjuussttiiffiikkiimmiinn eeggjjeennoocciiddiitt nnddaajj mmuusslliimmaannëëvvee nnëëBBaallllkkaann,, BBoottooii:: LLooggooss--AA,, SShhkkuupp--PPrriisshhttiinnëë--TTiirraannëë 22000033..

Ngjarjet në ish-Jugosllavi, lu-ftërat e zhvilluara, politika pushtu-ese, hegjemonizmi i politikës se-rbe dhe gjenocidi i bërë ndaj pop-ullatës së konfesionit Islam nëBosnjë e Hercegovinë ka zgjuarkureshtjen e intelektualëve, perso-naliteteve publike dhe atyre shke-ncore, të cilët kanë publikuar arti-kuj dhe studime të veçanta. Në ga-mën e këtyre studiuesve bën pjesëedhe dr.Norman Cigari, shkencë-tar, publicist, analist dhe hulu-mtues i njohur amerikan. Duke umbeshtetur në përvojën profesion-ale dhe qasjen intelektuale ai iështë prezentuar opinionit mestudimin “Roli i orientalistëve serbpër justifikimin e gjenocidit ndajmuslimanëve në Ballkan”, botuarnga Logos-A, në gjuhën shqipe nëvitin 2003.

Në qendër të këtij studimiështë Bosnja e Hercegovina përshkak të përmasave të viktimaveqë ndodhën aty, ndonëse konklu-zionet e njëjta gjithashtu vlejnëedhe për vendet e tjera të ish-Ju-gosllavisë me popullatë të madhemuslimane, siç është Kosova, Sa-nxhaku dhe vet Serbia. Nuk ka di-lemë se Bashkësia Muslimane eBosnjës e Hercegovinës është vik-timë e asaj çfarë mund të shëno-het me gjenocid, sipas çfarëdo no-rmeje të pranueshme juridike dhemorale. Shkaktari dhe qendra ekësaj tragjedie është ideologjia na-cionaliste serbe, e ngjyrosur rrep-tësisht dhe e inspiruar me orient-alizmin e kuptuar gjerësisht nëkuadër të mendimit gjithëpërfshi-rës.

Nuk ka dilemë se lidhja nëmes shkencës dhe pushtetit nukështë e re duke marrë parasysh qëorientalistët ishin shfrytëzuar dhepërdorur në vende dhe kohë të nd-ryshme, që ta sqaronin dhe ta për-krahnin politikën shtetërore ndaj

muslimanëve. Ndërkaq rrallëherëorientalizmi ka pasur lidhje direk-te me politikën, çfarë ka pasur mepolitikën e spastrimit etnik, siç qu-het zakonisht procesi i gjenociditnë Bosnjë e Hercegovinë. Ata që ibën të njohur orientalistët serbkuptohet për të keq është politikadhe qëndrimi i tyre ndaj muslima-nëve boshnjakë. Ata ishin në vijëne parë të frontit të lëvizjes antiIsla-me edhe më parë nga viti 1980dhe dukshëm i kanë kontribuargjenocidit kundër muslimanëve,duke e krijuar dhe duke e bërë tëpërshtatshëm dhe të pranishëmkëtë proces në të gjitha shtresat eshoqërisë serbe. Tashmë opinionii gjërë është i informuar se në fu-nd të viteve tetëdhjeta të shekullittë kaluar disponimi armiqësorndaj Islamit dhe incidentet antim-uslimane shtoheshin. Në vend qëti gjykonin trendet e tilla, naciona-listët serbë, ato i mbështetnin dhei arsyetonin, por edhe vet ata shp-esh ofronin urrejtje antimuslima-ne. Edhe pse akademikët serb sul-

monin edhe entitetet tjera, dukepërfshirë edhe kroatët, shqiptarët,romët, sllovenët dhe maqedonasit,megjithatë muslimanët ishin mëtë ekspozuar sulmeve të tilla in-telektuale, sepse pozita e tyre e pe-ngonte krijimin e Serbisë së Mad-he. Andaj në një situatë të tillë, fo-kusi politik i orientalistëve serbishte të harmonizonin aktivitetine tyre për nevojat e politikës ditoretë hegjemonizmit serb, ku ndajmuslimanëve formuan imazhinstereotip si faktor i huaj, inferiordhe kërcënues. Nga një atmosferëe tillë antiIslame në rrethana kurish-Jugosllavia filloi të shpërbëhetfillimisht me shkëputjen e Slloven-isë e më pas të Kroacisë në saj tëluftërave të filluara, gjenocidi ndajmuslimanëve në Bosnjë e Herce-govinë filloi me luftën në këtëmjedis në vitin 1992 që zgjati derinë vitin 1995.

Në saj të një qasje analitike au-tori analizon artikuj dhe botime tëndryshme të autorëve orientalistserb duke përfunduar se ata kanë

pasur një urrejtje të vazhdueshmepatologjike ndaj Islamit dhe popu-jve përkatës ne Siujdhesën Ballka-nike duke mos pasur guxim ele-mentar të kundërshtojnë politikëngjenocidale të pushtetit serb ndajmuslimanëve.

Libri “Roli i orientalistëveserb për justifikimin e gjenociditndaj muslimanëve në Ballkan”nga dr. N. Cigari për të parën herëështë botuar në gjuhën angleze nërevistën “Islamic quarterly: Re-vieë of Islamic culture” në Londërnë vitin 1994, ndërsa më pas ështëpërkthyer ne gjuhën boshnjakedhe botuar në Sarajevë në vitin2000, ndërsa në gjuhën shqipeështë përkthyer nga bashkëautorëtXhabir Hamiti dhe Nig’ jar Bajr-am Hoti, dhe botuar nga Shtëpiabotuese Logos-A, në vitin 2003.Dhe ne fund duhet thënë se për-veç përkthimit në shqip është bo-tuar edhe teksti në gjuhën anglezeqë është ndër botimet e rralla tekne.

ddrr NNaaiill DDrraaggaa

Orientalistët serb dhe gjenocidi ndaj muslimanëve

EELLIIFFislamske novinegazetë islame13 KUSHTIMdhjetor 2004.

Rexhep Ibrahimi, i njohur nëMalësi si Rexh Brahimi, pa dyshimishte një ndër personalitetet e shq-uara fetare të këtyre trojeve, i cilijetoi dhe veproi në kohën kur ishtee vështirë si të jetosh ashtu edhe tëveprosh.

Të përjetosh luftën dhe në fundtë mbijetosh pas saj, dhe më pasprapë luftë! Të bësh përpjekje që tësigurosh kafshatën e bukës por ed-he të mbash arsyen ishte e vështirae kohës.

Jo çdo kush mund të edukoheje jo më të edukojë, ndërsa RexhBrahimi ishte edhe i edukuar e ed-he edukonte brezin e ri, që shumë

kohë pas vdekjes së tij përcolli ngakujtesa fjalët, porositë dhe mësim-et fetare që ai ia la.

Ai nuk u edukua në moshën ere por, ashtu siç kërkojnë parimetedukative, u edukua njëzetë vjetëpara se të lind.

Brahim Gruda, i ati i Rexhës, sau bë i zoti i mendjes së vet, pranoiIslamin, besimin në Allahun xh.sh.dhe Muhamedin si pejgamber tëTij, dhe në rastin më të parë shpër-ngulet në Shkodër dhe në Stam-boll, ku edhe mëson fenë tek dije-tarët e asaj kohe, e që nuk ishin tëpaktë.

Brahimi kishte tre djem Ahme-

tin, Aliun dhe Rexhepin, ku i fun-dit vendosi që t’i përkasë grupitpër të cilën Allahu xh.sh. thotë:"Nga ju le të jetë një grup që thër-ret në atë që është e dobishme, ur-dhëron për punë të mbara dhe nd-alon nga e keqja. Të tillët janë atatë shpëtuarit." (Kur'an, 3:104).

Rexh Brahimi u lind më 6.05.1887. Që në moshë të re kishteinteresim të madh për mësimet is-lame me çrast edhe kreu mejtepinnë fshatin e lindjes. Katër vite merradhë mësoi tek imami i njohur iasaj kohe hafiz Hasan Haxhiabllah-oviq, që shërbente në Tuz.

Gjithashtu, sa herë që e shihte

të nevojshme, nuk hezitonte të ko-ntaktojë edhe dijetarët e Shkodrësdhe të Podgoricës.

Njihte gjuhën osmane dhe pj-esërisht edhe atë arabe, e këtë edëshmojnë librat e shumta që i për-dori për misionin e tij të shenjtë.

Misionin e filloi si muezin nëxhaminë e Dinoshës ndërsa, ngadata 1 janar 1919 e deri më 11 mars1937, kryen detyrën e imamit –mualimit po në Dinoshë. Më 11mars të atij viti nga ana e Naibit tëBashkësisë Islame të Mexhlisit nëShkup, me dekret nr. 924/1937emërohet si mualim i sibjan mek-tebit në Dinoshë ku punon deri më

31 dhjetor 1952. Mbas këtij viti pë-rveç punës si mualim i rikthehetdetyrës së imamit deri më 1968,shërbime në baza vullnetare, pa-siqë më 1952 u pensionua.

Rexhepi u martua dy herë, kume gruan e parë, Aishen e Suj Li-kut pati vetëm një vajzë kurse megruan e dytë, Bahrije Bajramin pe-së djem e tri vajza.

Më 29 tetor të vitit 1972, në na-tën e 22 të muajit të shenjtë të Ra-mazanit, pas faljes së namazit tëteravisë, Rexhep Ibrahimi ndërroijetë.

Jeta e tij veçoi dhe thellë nguli-ti në kujtesën e brezave të mëpass-

hëm mësimdhënien në mekteb. Koha, jo vetëm që e ka bërë Re-

xhën pjesë e të së kaluarës por, po-thuajse, edhe nxënësit e tij poash-tu, pasiqë vetëm ndonjë aty-këtuende jeton. E tek ata qëndron kujt-esa më e mirë rreth metodave qëRexha përdorte në mësimdhënie.Por, ajo që është e dukshme edhepër të tjerët është se nxënësit e tij,edhepse në të tetëdhjetat e tyre, le-xojnë Kur’anin në gjuhën arabe,pothuajse përmendsh, dhe plotëso-jnë mukabelen gjatë muajit të Ram-azanit sikur të kishin studiuar nëtokat arabe.

Omer Kajoshi

Rexh BrahimitBismilahi me ja filluaMe ndihmë t’Zotit vjerrshë me shkruaTia kushtoj një rahmetlisëQë shërbei n’rrugë t’PerëndisëQë udhëzoi shumë n’rrugë t’besimitHoxhës s’fshatit Rexhë Brahimit.

N’Dinoshë leu n’shtëpi besimtareMë vonë mësoi n’bazë vullnetareSepse e shynte forcë e rrallëMe u pajisë me mësim fetarëDetyrë vedit i ngarkojVendit t’vet t’i kontribuoj

Kohë e v’shtirë - ishte mjerimRrallë kush dinte shkrim leximN’këtë kohë hoxhë s’kishte n’katundPrandaj Rexha hiç su l’kundPor pranoj t’vihet n’shërbimPa kërkuar ndonji shpërblim

Se kursente Rexha vedinShpejt e hapi edhe mektebinGjenerata tue qitë n’dritëPër këtë si ka shumë meritë

N’kohna t’vështira me shërbimPor çdo herë ka pas guximQë t’veproj pa ndërpreT’i udhëzoj njerëzit në feT’mos çalltisin n’gjana t’kotaQë i sjedhë preokupim bota

Cilsi t’mira Rexha patS’la n’besim të hyj bidatNë çdo vend ku ai qëllojIshte i gatshëm të këshillojEdhe sot i përmendet msimiKa pas thanun Rexh Brahimi

Ndër shokë t’vetë kje si pishtarëGur i çmuem margaritarN’rrugë të Zotit gjatë n’shërbimPa pas rrogë e as shpërblimS’kërkoi rrogën Rexh BrahimiSe te Zoti është shpërblimi

Si imam e ka pas fatinT’mirë ta lën pas ahiratinEdhepse jetoi n’varfniNuk u shua hiç hovi i tijTue luftue me halle t’jetësN’tjetrën anë i shërben t’vërtetësGjithnji njerzit tue i udhëzue

Në çdo rast si me veprueTue me hjekë çdo dukuriQë n’besim shtjen çrregulli

I lumi ai që përhap dritënAi tek Zoti e ka meritënPërkujtojmë këtë rahmetliPast rahmetin shpirti i tijTue lutë Zotin këtë bamirëTa rradhisë me njerzë të mirë

T’mirë te Zoti e past pozitënSe Ai kujt s’ja hup meritënShpirtit tij ti japi shpëtimPër punë t’mirë sikur shpërblimQë ja dha çështjes t’besimit Pa u kursye n’fushë t’edukimit

Kush t’ket rast vjerrshën t’lexojRahmetlinë le ta kujtojShpirtit s’tij t’i knoj duaSi dhuratë nji fatiha

Jakup Hakramaj, 1992

Rexh Brahimi shembull praktik i da’ves

RReexxhh BBrraahhiimmii,, rreeiissuu--ll--uulleemmaa SS.. KKeemmuurraa,, kkrryyeettaarrii ii KKrryyeessiissëë iissllaammee hhffzz.. SShhuukkrrii BBaakkaallllii,, HHaalliill eeff.. SSeeffeerroovviiqqii ddhhee ttëë ttjjeerrëë

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 14IZ VJERSKOG žIVOTA

Početkom oktobra 2004. godine, gosp. ReljaJovančević, predsjednik Opštine Berane, prim-io je imama, Rahima ef. Muratovića i IsmetaĐečevića, predsjednika OIZ Berane.

U razgovoru sa gradonačelnikom, pred-stavnici Islamske zajednice su izrazili zahval-nost opštinskim organima koji su dodijelili novulokaciju od 1.200 m˛ za muslimansko groblje.

Dosadašnje groblje na Jasikovcu je popun-jeno tako da je nastao problem oko ukopa na

tom lokalitetu.Predstavnici Islamske zajednice su od

gradonačelnika takođe dobili saglasnost da seizvrši rekonstrukcija i sanacija starog mesdžida,sa mogućnošću da se isti obnovi u gabaritimaveć postojećeg. Ovo iz razloga, što mesdžid činijedinstveni primjerak kulturno - istorijskogstarog tipa gradnje u ovoj varoši.

Prema nepotvrđenim podacima podignutaje 1863. godine. Jedno vrijeme služila je zastanovanje socijalno ugroženih porodica (kadaje vlast oduzimala vakufska dobra putemnacionalizacije ili eksproprijacije. Islamskojzajednici je vraćen 1974. godine. Nakonpovraćaja i djelimične sanacije, služila je kaokancelarija Odbora, za klanjanje džuma, teravi-ja, održavanje vjerske pouke i druge vjerskepotrebe. U prizemnom dijelu zgrada se oslanjana pet drvenih stubova sa dva polukružna luka.Tu je dovedena voda čunkovima sa ĐurđevihStupova. Bio je to prvi vodovod kojim je neka-da tekla voda za potrebe ove varoši. Postojale sudvije česme i mala aluminijumska safa vezanalančićem na zidu. Iznad česama i danas postojinatpis-tarih ispisan turskim pismom na ploči,koji u prevodu znači:

“Česma gospodina Šehid Ogli MufetišAhmed Hamdi-paša, Rebiul-evvel 1300. god.”Datum odgovara januaru 1883.g.

Bajro Agović

Berane

Rekonstrukcija starogmesdžida

Mjesec ramazan obilježenje brojnim aktivnostima u plje-valjskim džematima. Pored re-dovnih vazova, koji su održava-ni obično prije teravije namazau sve četiri pljevaljske džamije,održani su i posebno priprem-ani programi povodom muba-rek noći Lejletu-l-Bedr i Lejl-etu-l-Kadr.

Uoči mubarek noći Lejletu-l-Kadr u Husein-pašinoj džam-iji je održan tradicionalni pro-

gram, koji je uspješno realizo-van. Tu noć je džamiju posjeti-lo više od 2000 vjernika. Poslj-ednji petak u ramazanu nakondžume namaza u Husein-paši-noj džamiji je obavljen zajedni-čkim kaza namazom, koji jeveć postao dio tradicije. Intere-sovanje za ovaj namaz, poredpljevaljskih džematlija, pokaza-li su i brojni gosti iz Prijepoljapredvođeni imamom i vjerouč-iteljem Sabahudin ef. Gojak-

om. Inače, tokom ramazanaPljevlja su posjetili reis IZ CG,Rifat ef. Fejzić, zatim dr ŠefikKurdić, dr Aćif Skenderović idrugi ugledni musafiri.

Bajram, kao krunu mjese-ca Ramazana, nagovijestili sukandilji sa pljevaljskih džamija,koji su goreli čitavu noć. Baj-ram namaz je obavljen na dvamjesta, u Husein-pašinoj i Riz-vanija džamiji, a zabilježen jedosad najveći broj klanjača.

Namaz iz Husein-pašinedžamije, kao i noć Lejletu-l-Ka-dr, direktno je prenosila lok-alna TV stanica ''Panorama''.Nakon Bajram namaza obavl-jen je masovan obilazak grad-skog groblja u Ravnima. Lijepovrijeme prvog dana Bajrama,omogućilo je da se obave bro-jni zijareti. Prvi dan Bajramapredsjednik SO-e Pljevlja Rad-oman Gogić, posjetio je OdborIZ-e Pljevlja, kojom prilikom jemuslimanskim vjernicima igrađanstvu čestitao ramazans-ki Bajram. Jakub Durgut

Pljevlja

Ispraćaj Ramazana

OObbjjeekkaatt mmeessddžžiiddaa((ffoottoo:: 11997799..))

U Kruševu, koje pripada Od-boru IZ Gusinje, završena je izg-radnja nove džamije. Njeni teme-lji su postavljeni u maju 2003.godine, a izgradnja je dovršenauoči proteklog mjeseca ramaza-na, te su se u njoj klanjale teravi-je.

Zemljište za džamiju pokloni-la su braća Ramiz i Amir Lju-cević iz Kruševa, a rađena jedobrovoljnim akcijama i prilozi-ma mještana i iseljenika sa ovogpodručja u SAD.

Džemailj Bektešević je, prili-kom posjete iseljenicima iz Kru-

ševa, u Njujorku pokrenuo inici-jativu za izgradnju ove džamije.Tom prilikom je formiran i Odb-or za prikupljanje sredstava. Ra-gip Čekić, koji živi u Njujorku,dao je veliki doprinos izgradnjiove džamije.

Inače, džematlije Kruševa susve do ove godine prevaljivali putod 3 km. do najbliže džamije uGusinju, ili su namaze klanjali pokućama. Sada je oko 80 domać-instava ovog sela dobilo svojudžamiju, koja je tokom čitavogramazana bila dobro posjećena.

Džemailj Bektešević

Gusinje

U Kruševu nova džamija

Slovenija

Novo odlaganjeizgradnje džamije

Ljubljana, 5. decembar - Opština Ljubljana je ponovo odložilagradnju jedine džamije u Sloveniji.

Prije više od 30 godina, 1969. g. muslimani koji žive u Slove-niji, predali su molbu za gradnju vjersko-kulturnog centra uLjubljani. Poslije burnih diskusija i potpisa koje su protivnici gr-adnje džamije sakupljali, da bi organizovali referendum o tompitanju, gradnja džamije je ponovo odložena.

Opština Ljubljana je utvrdila da zemljište, koje je trebalo dakrajem oktobra ponudi Islamskoj zajednici u otkup, u cjelosti napripada gradu. Dio zemljišta je u procesu denacionalizacije ipovratak nad njim zahtijeva red Lazarista. Slovenački muslimanisu se i ove godine za Bajram molili u sportskim halama, a opštinaLjubljana ne može da im saopšti do kada je odložen rok za grad-nju džamije, koji im je sama obećala da će biti ispoštovan. (B92)

PPlljjeevvlljjaa,, ppaannoorraammaa

NNoovvoossaaggrraađđeennaa ddžžaammiijjaa uu KKrruuššeevvuu

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame15 IZ VJERSKOG žIVOTA

U bjelopoljskom džematuje ove godine, pored mekteba

za najmlađe, organizovan i radsa starijom populacijom, odno-

sno sa svima koji žele učiti oislamu. Polaznici imaju mogu-ćnost učenja o osnovama isla-ma, zatim arapsko pismo i uče-nje Kur'ana.

Vjerska pouka za osnovce isrednjoškolce je ustaljena pra-ksa u ovim džematima, a čestasu i takmičenja polaznika prv-og i drugog stepena vjerske po-uke. Tim prilikama najboljimase uručuju nagrade. Ove go-dine, krajem ramazana održ-ana su takmičenja u Bistrici,Rasovu, Dobrakovu, Kanjamai gradskom džematu.

Potrebno je naglasiti dapetnaestogodišnja Ermina Diz-darević uspješno završava hat-mu pred svojom mualimomAmelom Bećirović, i to za ne-punih mjesec dana.

Primjer Ermine je pouka idrugim mekteblijama da onajkoji ustrajno i strpljivo radi uime Allaha dž. š. prevazilazisve tegobe. Tako nas i ČasniKur'an uči: «Ono što žele vjer-nici će postići» (Mu'minun: 1).

A. Bećirović

Intenzivna vjerska pouka u Bijelom Polju

„Ono što žele vjernici će postići“

Šerijatsko vjenčanje uBijelom Polju

Dvadesetpetog novembra ove.godine u Gradskoj džamiji uBijelom Polju obavljeno je šerijatsko vjenčanje između RašidaAvdića iz Bistrice i Almire Hot iz Bijelog Polja. Vjenčanje, uskladu sa šerijatom, obavio je imam Irfan ef. Hasanović, kojije prisutnima predočio važnost i prava braka u islamu.

MMuuaalliimmaa ssaa ppoollaazznniiccaammaa vvjjeerroonnaauukkee

Rožaje

Gradi se džamija na Bandžovom BrduU Petnjici tokom ramazana

Šerijatsko vjenčanje i potvrda pripadnosti islamuU jednoj od najstarijih dža-

mija u Petnjici i šire, inače ne-davno restauriranoj oko 90%džemata čini omladina. Uz ra-mazanske blagodati koje krasemubarek mjesec ramazan, pos-ebno je bilo svečano 2. novem-bra ove godine, kada je u pre-punoj džamiji nakon teravihnamaza obavljeno šerijatsko

vjenčanje. Vjenčani su mješta-nin Esad Novalić i Mirjam Ko-tnik iz Slovenije. Prisutne jeprijatno iznenadilo kada jemlada iz Slovenije izgovoran-jem Kelimei-šehadeta, iman-skih i islamskih šartova, mani-festovala pripadnost islamu.

«Zahvaljujem se Uzvišen-om Allahu dž.š. što mi je omo-gućio da svojom voljom i javnoprimim islam i potvrdim pripa-dnost islamu Kelimei-šehadet-om. Ovo mi je najsrećniji tren-utak jer mi je životna želja ost-varena da pripadam uzvišenojvjeri islamu» -kazala je Mirjamnakon vjenčanja. Ona je izabr-

ala sebi islamsko ime El-Emi-na. Iskrenost El-Emine potvr-đuje i njena skromnost o ugov-orenoj visini mehri-muadželeod 1.500 eura, a u skladu sahadisom Muhameda a.s. «Ola-kšavajte a ne otežavajte».

Husein Ramčilović

DDžžaammiijjaa uu iizzggrraaddnnjjii

Bosanski Brod, BiH

Otvorena HusejnijaBosanski Brod, 27. novembar – U Bosanskom Brodu je otv-

orena obnovljena džamija «Husejnija». Obnovu je pomogla iran-ska humanitarna organizacija BIRDS sa 60 hiljada KM.

Svečanom činu otvaranja prisustvovao je zamjenik reisu-l-ule-me hafiz Ismet ef. Spahić, muftija banjalučki Edhem ef. Čam-džić, ambasador Irana u BiH Seid Sadri , druge ugledne ličnostii brojni gosti. (MINA)

Bijeljina, BiH

Reagovanje Vakufske direkcijeSarajevo,11. novembar – Direktor Vakufske direkcije, Nezim

Halilović, uputio je pismo načelniku opštine Bijeljina u kojemupozorava na problem koji je nastao izvođenjem radova na pos-lovnom objektu u ul. Braće Lazić u Bijeljini. Ovaj objekat je u iz-vornom vlasništvu vakufa, koji je na temelju Zakona o nacional-izaciji oduzet i dodijeljen na korišćenje Sarajevskoj pivari koja jepočela nadgradnju ovog objekta.

-Kako bi preduzeli zakonom dopuštena pravna sredstva, mo-limo Vas da nam hitno dostavite sva eventualna izdata odobren-ja o nadgradnji na predratnom objektu Sarajevske pivare, kaže seu pismu direktora Vakufske direkcije. (MINA)

SSaa ššeerriijjaattsskkoogg vvjjeennččaannjjaa

Radovi na izgradnji nove džamije naBandžovom Brdu u Rožajama, koji su neda-vno započeti, teku prema očekivanjima. Ura-đeni su zemljani radovi, postavljeni temelji,kao i potporni zidovi. Biće to lijepa, potku-polna džamija koja će, osim prostora za mo-litvu, imati i učionicu za vjersku pouku,kancelariju, čajdžinicu, šadrvan, dva lokala idr.

U periodu ratnih stradanja, prilikom rušen-

ja Aladža džamije u Foči, Hakija Luboder uva-kufljuje svoje imanje na kojem se sada gradiova džamija.

Mještani su tokom ramazana klanjali terav-ije po skučenim privatnim kućama, i svojunovu džamiju s nestrpljenjem očekuju.

Povodom njene izgradnje organizuju se do-brovoljne aktivnosti i prikupljanje materijalnihsredstava, na koje se mještani nesebično odazi-vaju. Džemal Dacić

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 16OD MAŠRIKA DO MAGRIBA

New York, 28. novembar –U utorak 30. novembra otvore-na je prva muslimanska tele-vizija u USA. Optimalni cilj tetelevizije će biti izgradnjamostova između muslimana inemuslimana. Ideja o njenomotvaranju rodila se nakonnapada 11. septembra.«Bridges TV» će biti emitovanana engleskom jeziku sa nju-jorškim naglaskom. Njen dona-tor je Muzzammil Hassan,bivši bankar i biznismen pak-istanskog porijekla koji jedošao u USA 1979. godine,javlja Reuters.

Hassan je zacrtao biznisplan i pojačao potporu odameričkih investitora za kanal,koji će po njegovim riječimaimati 50.000 početnih pret-platnika putem kablovske tele-vizije i satelita. Sporazum je

potpisan sa Comcastom,najvećim kablovskim opera-torom u SAD, koji će omogući-

ti gledanje u cijeloj zemlji.Hassan ističe da će kanal bitifokusiran na dnevne događaje,

razonodu, obrazovne emisije ianimirane kur'anske priče.Takođe će emitovati dnevnevijesti i aktuelne programe,nastojeći da ponudi više objek-tivnosti od drugih.

Kanal je dobio jakupodršku vodećih musliman-skih ličnosti, uvjerenih da je tonajbolji način da se izmijenipogrešna slika o američkimmuslimanima. «Vjerujemo daće Bridges TV to ostvariti.Nadamo se da će ova smjelostbiti jako uspješna zbog svihAmerikanaca, kaže svjetskalegenda boksa, Muhamed Ali,koji je prihvatio islam 1965.godine. Izvršni direktorSavjeta za američko-islamskeodnose (CAIR), Nihad Awadkaže da će kanal poslati veomajasnu poruku američkom naro-du o pravoj suštini islama.

Prva muslimanska televizija u SAD

««NNaaddaammoo ssee ddaa ććee oovvaajj pprroojjeekkaattiimmaattii uussppjjeehhaa zzbboogg ssvviihhAAmmeerriikkaannaaccaa»»,, kkaažžee lleeggeennddaarrnnii AAllii

Ženeva, 28. novembar –Kako nam otkrivaju rezultatiankete koja je sprovedena unovembru većina anketiranihŠvajcaraca se slaže sa odobren-jem da muslimanke mogunositi hidžab na poslu. U listuSonntagsblick, 53% građanaŠvajcarske se izjasnilo za nošn-ju hidžaba na poslu, dok njih36% je bilo protiv, javlja fran-cuska novinska agencija(AFP). Anketa koju je organi-zovala istraživačka kompanijaIsopublic, otkriva da su Švaj-carci koji govore francuskimjezikom više uzdržani u veziodobravanja hidžaba na poslu,

u poređenju sa onima koji gov-ore njemačkim i italijanskimjezikom u ovoj zemlji.

Takođe, 76% ispitanikasmatra da muslimanska zajed-nica u Švajcarskoj trpi prijet-nje, dok 16% njih se sa tim neslaže. Istraživanje pokazuje dase oko 57% ispitanih jepodržalo muslimane koji suzahtijevali da njihova djeca učeu okviru vjeronauke o islamuumjesto standardnog religi-jskog obrazovanja. Ova evrops-ka zemlja je dom za 350.000muslimana koji predstavljaju4.5% populacije od ukupnodevet miliona stanovnika.

«Istraživanje je pokazalo da suŠvajcarci veoma tolerantnikada je u pitanju integracijamanjina», izjavio je za listFarhad Afsha, predstavnikkoordinacionog tijela islam-skih organizacija u Švaj-carskoj. Telefonska anketa ukojoj je učestvovalo 1.101 ljudiizmeđu 15 i 74 godina starosti,pokazala je da su Švajcarcipodijeljeni u mišljenju kada jeu pitanju dodjela zvaničnogstatusa islamu, isto kao što suzvanično priznate protestants-ka i katolička crkva. U tojanketi je 46% bilo za tu ideju,a njih 43% protiv. Islam jedruga po broju religija u Švaj-carskoj. Švajcarska vlada jeuvela vize za imame kojidolaze u zemlju tokom mjesecaRamazana, osim za misionaresa Al-Azhara. Integracija musli-manskih zajednica je od skoraglavna tema u nekoliko evrop-skih država. Nova studija otkri-va da se više od 80% Turaka uNjemačkoj osjeća diskrimin-isanim. Prošle nedjeljeNjemačka je predložila strate-giju za promovisanje musli-manske integracije u društvu.

Kairo, 22. novembar – Pre-ma The Independentu, vodeć-em britanskom časopisu, raz-ne forme islamofobije i rasnediskriminacije prema znatnombroju muslimanske zajednicesu u porastu od napada koji sedogodio 11. septembra. Nekih80% od ukupno 1.6 milionamoćne zajednice je, prema izv-ještajima, bilo u dodiru sa dis-kriminacijom i islamofobijom,javio je, pozivajući se na infor-maciju Open Society instituta.Izvještaj je izišao u ponedjeljakda bi bio u koincidenciji sa po-četkom desete Nedjelje islam-skog buđenja (IAW), izjavile sudvije trećine britanskih musli-mana žaleći se na nesporaz-ume, dok 32% kažu da su bilidiskriminisani na britanskimaerodromima zbog svoje vjere.List takođe otkriva da britans-ki muslimani spadaju međunajslabije situirane etničke gr-upe u zemlji kada je u pitanjusocijalni i ekonomski status.Stopa zapošljenosti kod njih iz-nosi 38%. Organizacija (IAW)je aktivna na polju iznalaženjarješenja između muslimana inemuslimana, te njihovog me-đusobnog razumijevanja i poš-tovanja.

Novi izvještaji bilježe po-rast od 302% Azijata koji su za-ustavaljani i kontrolisani podizgovorom terorističkog djelo-

vanja, uporedno sa 230% za cr-nce i 118% za bijelce. «Velikibroj stopiranja i kontrolisanja,i praznine u odnosu na brojkontrolisanih i aktuelnih hapš-enja, suđenja i osude, stvara sl-iku među britanskim muslima-nima da su nepravedno tretira-ni, i da su pod opsadom», kažese u izjavi. Muslimansko vijećeBritanije (MCB) je 25. septem-bra na 16 stranica izdalo vodičkoji pojašnjava proceduru kojuosoba mora poštovati ako budeuhapšena, ako joj se kuća pre-tresa ili ako je tokom policijskeoperacije ranjena. Britanskimuslimani se stalno žale namaltretiranje od strane policijei operacija «zaustavi i pretre-si», jer se to radi bez vidljivograzloga, ili zato što su musli-mani. Više od 35. 000 musli-mana je zaustavljeno i pretre-seno bez razloga prošle go-dine, dok je manje od 50 njihprocesuirano sudu. Taj broj seprije napada 11. septembra kr-etao do 2.000. Bivši britanskiparlamentarac je prošlog avgu-sta priznao da se antiteroristič-ki zakoni «disproporcionalno»koriste protiv muslimana.

Prema izvještaju i studija-ma vođenim od OSI u 2002.godini, jedan od tri britanskamuslimana misli da vladamalo čini da zaštiti njihovaprava.

Većina Švajcaraca odobravanošenje hidžaba na poslu

Rastuća islamofobija otuđuje britanske muslimane

Najveća džamijaAshgabat, Turkmenistan - Najveća džamija u Centralnoj

Aziji je otvorena u Kiptchaku, predgrađu glavnog grada Ash-gabata, rodnog mjesta Sabira Murada Nijazova, predsjedni-ka Turkmenistana. Džamija je ukrašena kur'anskim ajetimau unutrašnjoj strani zidova.

Otvaranju džamije je prisustvovalo oko 6.000 mještana,zajedno sa predsjednikom Nijazovim, ministrima i članovi-ma diplomatskog kora iz muslimanskog svijeta. Džamija jevelikog može prihvatiti 10.000 klanjača, a njena izgradnjakoštala ja 100 miliona dolara.

Pripremili: Dž.R. i M.D.

Žž eenneevvaa

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame17 OD MAŠRIKA DO MAGRIBA

Insan je Allahovo stvorenje ko-jeg je učinio zastupnikomNjegove riječi i zakona na Ze-

mlji. Sama riječ insan označavabiće koje je druželjubivo i kojemnije u prirodi da živi sam. Otudai neophodnost međuljudske sara-dnje u miru, ratu, zdravlju, bole-sti, imućstvu i siromaštvu. U sv-om ophođenju prema drugima,iskustvo ljudskih generacija je da-valo različite efekte koji su direk-tno uzrokovali razvoj ili stagnaci-ju određene civilizacije. Proces iishod takve saradnje kroz istorijuusko je povezan sa načinom sa-mog življenja koji se nekada crpioiz primitivnih, pozitivističkih, ikonačno Božjih zakona. Kvalitetživljenja je zavisio od kvaliteta isvrsishodnosti zakona. Kod insa-na-muslimana jedino se Božji za-kon prihvata i poštuje. Odnos pr-ema njemu može mijenjati nazivi u krajnjem slučaju bit insana-muslimana. Dopuštenje i zabrana(halal i haram) su Allahovi pre-rogativi u kojima čovjek nemaudjela, osim da ih poštuje.

Nije rijetko da se kod ljudidesi događaj koji se zbog svojevažnosti i atraktivnosti pamtigeneracijama. Da bi ovjekovječilitakve događaje ljudi ih prazniku-ju i zbog njih se vesele. Od davn-ina su ljudi imali razloge slavlja iveselja, kao i tuge i žalosti.

Po mišljenju šejha Atijje Sak-kara, praznici (Al-a'jad), se odno-se na događaje koji se vraćaju iponavljaju (jeudu) u društvu, se-lu i porodici. Slavljenje tih praz-nika je odraz interesovanja zadogađaje koji su se toga datumazbili. Prilike zbog kojih se slavikatkad bivaju čisto svjetovne, akatkad vjerske, ili poprimaju epi-tet vjerskog. Islam ne brani slavl-jenje ovodunjalučkih praznikasve dok je namjera u tome dobra,a način slavljenja u granicamašerijata. Što se tiče vjerskih pra-znika, naglašava Sakkar, oni ne-kada bivaju određeni Tekstom,

kao što su Ramazanski i Kurbanbajram, a nekada ne bivaju odre-đeni Tekstom, kao što su hidžra,isra i mi'radž, te mevlud Vjerovj-esnika, a.s. Praznici koji su Teks-tom određeni ujedno su reguli-sani i uslovljeni da se praznikujushodno šerijatu, te da ne izlaze izokvira vjere. Po pitanju praznikakoji nisu određeni Kur'anom iSunnetom Poslanika, a.s., učen-jaci su se podijelili na dva mišl-jenja: prvo mišljenje je da je slavl-jenje tih praznika zabranjeno tre-tirajući ih novotarijama i bid'ati-ma, a drugo mišljenje je da je nji-hovo slavljenje dozvoljeno, jer nepostoji Tekst koji ih zabranjuje.Oni koji zabranjuju njihovo slavl-jenje pozivaju se na hadis Muha-mmeda, a.s., kojeg prenosi Nesaii Ibn Hibban ispravnim lancemprenosilaca, da je Enes, r.a., re-kao: «Kada je došao Poslanik uMedinu, njeni stanovnici su im-ali dva dana u kojima su prazni-kovali, pa je Poslanik rekao: «All-ah je zamijenio vaše praznike bo-ljim praznicima: Ramazanskim iKurban bajramom». Zato su, ponjihovom mišljenju, svi praznici,osim dva bajrama, novotarije.Druga, liberalnija grupa učenja-ka odgovara da spomenuti hadisne ograničava praznike na tadva, već označava njihovu superi-ornost nad praznicima koji su ta-da bili preuzeti od Persijanaca, aoni su, kako nam to prenosi Ne-vevi u «Nihajetu-l-erbu», persijs-ka Nova godina, koja je u prol-jeće, i Jesenji festival, uključujućiuz to činjenicu da je džuma naz-vana praznikom (Idun). Ne pos-toji Tekst koji zabranjuje radov-anje i veselje u danima pored dvabajrama, jer je Kur'an zabilježioradovanje vjernika zbog pobjedeRimljana nad Persijancima, na-kon što su ovi prvi bili poraženi(početak sure Rum – Rimljani).Takođe, na to se može repliciratida nije svaka novotarija negativ-na, jer kada su se muslimani ok-

upili da klanjaju teraviju za jed-nim imamom, Omer, r.a., je tadarekao. «Divna li je ova novotarija(bid'at)!»

Nijedno praznikovanje nijezabranjeno sve dok je cilj i inten-cija u duhu šerijata i na načinslavljenja koje je u granicama šer-ijata. Nema nikakve štete u nazi-vanju nekog veselja praznikom(Al-a'jad), jer smisao ne leži u na-zivu već u onom što je nazvano(pojmu). Nažalost kod nas musli-mana se često pogrešno shvatajupojmovi bid'ata. Umjesto da bi-d'at bude zastupljen u našem živ-ljenju, on je zastupljen u vjeri;umjesto da taklid (imitiranje)bude zastupljen u našoj vjeri, onje zastupljen u našem životu, atrebalo bi obrnuto. Takav prist-up novonastalom problemu ćegarantovati i afirmisati vjerski isvjetovni napredak nas musli-mana i ljudi uopšte.

Kakav stav trebaju zauzetimuslimani u vrijeme nemuslima-nskih praznika prema nemusli-manima koji sa njima u miru ži-ve i koji ih ne napadaju, ne ubija-ju zbog vjere, ne iseljavaju iz ogn-jišta njihovih i ne pomažu drugeu tome? Na to pitanje najpriklad-niji odgovor je dao uvaženi šejhJusuf el-Karadavi:

«Allah, dž.š., je u dva ajeta usuri Mumtehine postavio zakonkoji određuje odnose muslimanasa drugim ljudima. Ti ajeti objav-ljeni su zbog idolopokloničkihpoliteista. U njima Allah, dž.š.,kaže: «Allah vam ne zabranjujeda činite dobro i da budete prav-edni prema onima koji ne ratujuprotiv vas zbog vjere i koji vas izzavičaja vašeg ne izgone - Allah,zaista, voli one koji su pravični -ali vam zabranjuje da prijatelju-jete sa onima koji ratuju protivvas zbog vjere i koji vas iz zaviča-ja vašeg izgone i koji pomažu dabudete prognani. Oni koji s njimaprijateljuju sami sebi čine neprav-du.» (Al-Mumtehine: 8-9)

Poslanik, a.s., je podsticaomuslimane na blag odnos premanemuslimanima, a upozorio jena silništvo i grubost u tome. Ka-da su neki Jevreji došli kod Pos-lanika, a.s.., pozdravili su ga rij-ečima: Es-sam alejke, Muhamme-de! Es-Sam znači propast i smrt.Aiša ih je čula i odgovorila im: Vealejkumus-sam i prokletstvo,Allahovi neprijatelji. Poslanik jeukori za takve riječi, a ona ga up-ita: Zar nisi čuo šta su rekli, Bo-žji Poslaniče? On reče: Čuo sam irekao im ve alejkum (i na vas),što znači da smrt dolazi i vamakao što dolazi meni. O Aiša,Allah voli blagost u svemu».

Dozvoljenost čestitanja nji-hovih praznika je jača ako oničestitaju muslimanima njihovepraznike, jer nam je naređeno dadobro djelo uzvratimo dobrimdjelom i da još ljepše uzvratimona pozdrav koji nam se upućuje,ili u najmanju ruku da istim ri-ječima otpozdravimo: «Kada poz-dravom pozdravljeni budete, lje-pšim od njega otpozdravite, ili gauzvratite». Ne priliči muslimanuda bude manje tolerantaniji i ple-menitiji od drugih: «Najveći vjer-nici su oni koji su najljepšeg mor-ala». Takođe, Poslanik, a.s., veli.«Poslan sam da usavršim pleme-nite ćudi kod ljudi». Prenosi seda je jedan vatropoklonik (Medž-usija) Ibn Abbasu rekao: Es-Sela-mu alejkum! Ibn Abbas mu je od-govorio: «Ve alejkumu selam verahmetullahi!» Neki ashabi musugerisaše: «Kažeš mu, ve rahme-tullahi!?» A on odgovori: «Zar uAllahovom rahmetu ne živi!?»

Dozvoljenost toga se još potv-rđuje kada želimo da pozivamonemuslimane u islam i njemu ihpribližimo i motivišemo da privo-le muslimane, a to se ne možerealizovati međusobnom netrpe-ljivošću. Poslanik, a.s., se lijepoodnosio prema mušricima Kur-ejša tokom mekkanskog perioda,unatoč njihovom zlostavljanju imržnji prema njemu i ashabima.Nema nikakve prepreke da immusliman, ili islamska organiza-cija, čestita, ili uputi pisanu čes-titku povodom nemuslimanskihpraznika. Ali ta čestitka ne smijeu sebi sadržavati simbole koji se

kose sa islamom, kao što je krst,jer islam negira ideju raspeća: «Anisu ga ni ubili ni raspeli, već imse pričinilo.» (An-Nisa: 157) Uo-bičajeno čestitanje u sličnimpovodima ne obuhvata nikakvupotvrdu njihovog uvjerenja, ili nepredstavlja zadovoljstvo njime,već su to tople riječi na koje suljudi navikli. Nema nikakve sme-tnje u primanju njihovog pok-lona i uzvraćanja takvih darovanjima, jer je Vjerovjesnik., a.s,primao poklone od nemuslimanakao što je bio Mukavkis, patrija-rh egipatskih Kopta, i dr. Uslovje da takvi pokloni ne budu ha-ram muslimanu, kao što je naprimjer alkohol ili svinjsko meso.Znam da su neki islamski pravni-ci, kaže Karadavi, strogi po pit-anju praznika Ehlu-l-kitaba i uče-stvovanja u njima. To je uradioIbn Tejmije u njegovom vrijedn-om djelu »Iqtidaus-sirati-l-muste-qim muhalifetun ehli-l-džehim».Ja se slažem sa njim u zabranislavljenja mušričkih i ehlu-kitabi-jskih praznika, od strane musli-mana kao što je bivalo da nekimuslimani slave Christmas istokao što slave Ramazanski i Kurb-an bajram, a možda i sa još višeushićenja. To nije dozvoljeno. Miimamo naše, a oni njihove pra-znike. Ali ne vidim ništa loše,nastavlja Karadavi, u čestitanjupraznika nemuslimanima od str-ane onih koji su sa njima pove-zani preko susjedstva, rodbine iliprijateljstva, te drugim međuljud-skim odnosima koje iziskujuljubav i lijepo održavanje vezakoje lijepi običaj i navika afir-mišu.

Ovo se tiče vjerskih prazni-ka, a što se tiče državnih prazni-ka, kao što je Dan nezavisnosti,ujedinjenja, ili međunarodnih,kao što je Dan majke, djece, rad-nika, omladine i sl., onda nemanikakve smetnje da musliman unjima učestvuje i drugom čestita,obzirom da je građanin te drža-ve. Međutim mora paziti na hara-me koji su prisutni u tim sveč-anostima.

Neka nam naši praznicibudu ispunjeni vjerom i vesel-jem!

DDžžeemmoo RReeddžžeemmaattoovviićć

P r a z n i c i

Melbourn, 28. novembar – Bivšatridesetogodišnja grafička dizajnerkaporijeklom iz Libana je prva policajkau stanici Victoria Police koja nosi hi-džab kao dio svoje uniforme. MahaSukkar je u novembru ove godine dip-lomirala na policijskoj Akademiji,zajedno sa 49 koleginica. Toj svečanos-ti je prisustvovala načelnica Christine

Nixon i ministar policije Andre Haer-meyer, javio je Herald Sun. «Policija jedizajnirala veo – poznat kao hidžab –da bi udovoljila zdravstvenim i bezb-jednosnim zahtjevima», kaže se ulistu. Specijalno dizajnirani hidžabodgovara religijskom, profesionalnomi sigurnosnom standardu, javlja aus-tralijski Associated Press. Australijski

muslimani sada predstavljaju prepoz-natljivi dio populacije u Viktoriji.Neke muslimanske organizacije pret-postavljaju da ima oko 350.000 musli-mana u Australiji. Islamsko vijeće Vik-torije (ICV) je asocijacija svih musli-manskih organizacija u Viktoriji čija jeuloga da australijskoj vladi i društvuuopšte, predstavi muslimane. Ona je

član Australijske federacije islamskihvijeća (AFIC) koja je predstavnik svihislamskih vijeća u Australiji.

U julu ove godine, australijski sud jeprihvatio žalbu australijskih muslima-na protiv sidnejskog Vijeća koje je odlu-čilo zabraniti izgradnju islamskog cen-tra pod izgovorom da nije kompatibilansa okolinom.

Australijskim policajkama dozvoljeno nošenje hidžaba

GLEDIŠTA

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 18SA MINBERE

Družimo se sa robovima Milostivog ikur'anskom levhom koju je Allah,dž.š., naslikao za Svoje robove da bi

na njoj prikazao primjer kojim ćemo biti za-dovoljni i kojim će On zadovoljan biti. Allah,dž.š., kaže: «A robovi Milostivog su oni kojipo Zemlji mirno hodaju, a kada ih bestidnicioslove odgovaraju: «mir s vama», i oni koji pr-ovode noći pred Gospodarom svojim na tlepadajući i stojeći».

Allah, dž.š., nam je isprva govorio o osob-nom stanju robova Milostivog, da su blagi, bezgordosti i oholosti, te da «po Zemlji mirnohodaju.» Takođe, govorio nam je o njihovomodnosu sa ljudima, a to je nezamaranje sabezumnicima i ostavljanje rasprave sa neznali-cama, osim da im kažu: mir s vama; «A kadaih bestidnici oslove kažu «mir s vama». Uovom dijelu ajeta Allah nam govori o njihov-om stanju sa Gospodarom, a to stanje se krijeu dijelu noći kada ona spusti svoj veo i kadaljudi odu na počinak. Tada dolazi do izražajanjihov kontakt sa Gospodarom, pa «provodenoći pred Gospodarom svojim, na tle padajućii stojeći», a to je najprimjetnija manifestacijanamaza: «Rob je najbliži Allahu kada je nasedždi, pa zato na njoj uvećajte dove». Oni suopisani padanjem na sedždu, jer tada radiAllaha, dž.š., stavljaju čela na zemlju. Stavljajuono isto čelo koje je uzdignuto i uzvišeno ikoje se rukuom, sedždom i strahopoštovanj-em ne poklanja stvorenju, već Allahu, dž.š.,priželjkujući pri tom Njegovu milost.

Istinu je rekao Allah, dž.š., kada je Svojerobove opisao riječima: «Da li je onaj koji unoćnim časovima u molitvi vrijeme provodi,padajući licem na tle i stojeći, strahujući odonoga svijeta i nadajući se milosti Gospodarasvoga…? Reci: «Zar su isti oni koji znaju i onikoji ne znaju? Samo oni koji pameti imajupouku primaju!» (Az-Zumer: 9) To je pravoznačenje znanosti. Takvo znanje obuhvatapoznavanje Allahove, dž.š., nagrade koju jepripremio za dobre robove i poznavanje ka-zne koju je pripremio za loše robove.

«Strepe od kazne na Ahiretu i žude zamilošću Svojeg Gospodara». Jedan je čovjekiz prve generacije muslimana imao slugu kojije noću klanjao, pa mu je na to rekao: «Doi-sta, tvoje klanjanje noću, utječe na tvoj raddanju». On mu na to odgovori: «Ja ništa pos-ebno ne radim! Kada se prisjetim Dženneta,uveća mi se čežnja za njim, a kada se prisje-tim vatre, uveća mi se strah od nje, pa kakoonda mogu spavati između straha koji me uz-nemirava i čežnje koja me izgara?»

Imam Ahmed, r.a., od Ibn Mes'uda pren-osi da je Vjerovjesnik, a.s., rekao: «Naš Gos-podar se zadivio dvojici ljudi: čovjeku koji jeu svojoj familiji radi namaza ustao iz posteljei čaršafa. Tom prilikom je Allah, dž.š., rekao:Pogledajte u Mojeg roba, ustao je iz postelje ičaršafa i izdvojio se od njegove drage i poro-dice iz želje i ljubavi prema Mojoj blagodati;i čovjeku koji se borio na Allahovom putu, pasu mu u toj borbi suborci pobijeđeni i spoz-nao je šta ga čeka zbog poraza, ali uprkos to-me nije pobjegao sa bojnog polja, već se vra-tio u boj i svoju krv prolio. Tom prilikom jeAllah, dž.š., rekao: Pogledajte u Mojeg roba,

iz čežnje i ljubavi prema Mojim blagodatimase vratio u borbu i u njoj poginuo».

Ovdje su u pitanju želja i strah. Želja pr-ema sevapima koje Allah, dž.š., daruje i strahod kazne kojom Allah, dž.š., kažnjava. To jeupravo glavni razlog napuštanja nježnog itoplog kreveta i tu se krije iskreno vjerovanjeAllaha, dž.š. Što se tiče drugog čovjeka, on seborio radi Allaha, dž.š., i primijetivši da sumu drugovi poraženi, vratio se u borbu i unjoj poginuo. Allah, dž.š., se zadivio tom dje-lu i melekima pohvalio toga čovjeka. Njih dv-ojica su borci (Mudžahidi) i podnosioci žrtve.Prvi je žrtvovao noć klanjajući, a drugi životboreći se u cilju zadovoljenja Allaha, dž.š.

Ljudi iz prve generacije muslimana suprovodili noć klanjajući sve do osvita zore.Tada bi jedan od njih govorio: «Gospodaru,meni sličan se stidi od Tebe zatražiti Džen-net, pa Te molim da me sačuvaš od vatre».Smatrali su da im ne priliči tražiti Džennet,pa su se zadovoljili traženjem zaštite od vatre!To su oni koje karakteriše strah i želja - strahod kazne i želja za Allahovim blagodatima.Oni se ređaju u safove da bi činili ruku i pa-daju Allahu na sedždu i mole Ga govoreći:«Provođenje besanih noći radi nekog drugogje uzaludno, a spavanje u njima bez zadobi-janja Tvoje milosti je gubitak».

Poslanik, s.a.v.s., bi, kako nam prenosiAiša, r.a., provodio noći pred Gospodarom utoj mjeri da bi mu stopala otekla, ili napuklaod dužine stajanja. Aiša, r.a., bi ga upitala:«Zašto to radiš kada ti je Allah oprostio pri-jašnje i kasnije grijehe? A on bi joj odgovorio:«Zar da ne budem rob zahvalni?!»

Jednog dana su Ubejd ibn Umejr i Ataibn Ebi Rebbah, otišli kod nje i upitali je:«Obavijesti nas o najčudnijem što si vidjelakod Božjeg Poslanika, s.a.v.s.». Ona je malozašutjela, a potom rekla: «U nekim noćima bimi rekao: «Aiša, pokrij me, hoću ovu noć daprovedem u bogoslužju svojem Gospodaru».Rekoh: «Tako mi Allaha, ja doista volim bitiu tvojoj blizini i volim ono što te čini sret-nim». Aiša, dalje nastavlja: «Zatim je ustao iočistio se, pa počeo da klanja. Nije prestajaoplakati sve dok mu se ne bi ovlažilo krilo. Ai-ša još kaže: Kada je sjedio ne bi prestao da pl-ače dok mu se ne bi ovlažila brada, a onda bijoš plakao u toj mjeri da se i zemlja ovlažila.Onda bi došao Bilal i zaučio ezan za namaz.Kada je Bilal vidio kako plače, upitao ga je:«O Božji Poslaniče, plačeš, a Allah ti je većoprostio prijašnje i kasnije grijehe». A on mureče: «Pa zar da ne budem rob zahvalni. Uovoj noći mi je objavljen ajet. Teško onom koga pročita, a ne razmisli o njemu: «U stvaran-ju nebesa i Zemlje, i u izmjeni noći i dana su,zaista, znamenja za razumom obdarene, zaone koji i stojeći i sjedeći i ležeći Allaha spom-inju i o stvaranju nebesa i Zemlje razmišljaju.«Gospodaru naš, Ti nisi ovo uzalud stvorio;hvaljen Ti budi i sačuvaj nas patnje u vatri!»

Takva je bila noć Poslanika, s.a.v.s., i ta-kvi su mu bili drugovi. Oni su žurili i pokuš-avali da provode cijelu noć pred Gospodar-om. Bilo je među njima koji se nisu zadovolj-avali da klanjaju polovinu ili trećinu noći, većsu htjeli klanjati cijelu noć, a Poslanik,

s.a.v.s., je pokušavao da ih odvrati od toga iuputi na umjerenost, kako bi to konstantnoradili, jer «Najmilija djela Allahu su ona kojase stalno čine, pa makar bila i mala». Njihoveambicije su bile jake, a želje kažeke, pa se nis-u ograničavali samo na farzove, već su voljelida na to dodaju nafile, kako bi uvećali svojkredit kod Allaha, dž.š.

Jedan od pravnika prve generacije, Ha-san ibn Salih je angažovao komšinicu dasluži njegovo pleme. Kada je nastupila zadn-ja trećina noći, ona je ustala i počela ih dozi-vati: ustajte na namaz! Oni joj rekoše: Jesmoli to dočekali sabah? Da li je nastupila zora?A ona ih upita: A da li vi to klanjate samosabah? Rekoše: Da. Mi ne klanjamo ništa dr-ugo, do obaveznih namaza. Ona se potom vr-ati prvom gazdi i reče mu: Prodao si me lju-dima koji nemaju udjela u noćnom bogoslu-žju. Tako ti Allaha, nemoj me tamo više vra-ćati!»

Tako su slobodni ljudi i robovi, muškarcii žene provodili cijelu noć u klanjanju.

Prošao jednom Ebu Hanife, a tada je kla-njao samo jedan dio noći, pored grupe ljudipa neki od njih pokaza prstom na njega i re-če: Eto, to vam je čovjek koji probdijeva cije-lu noć u klanjanju. A on na to reče: Tako miAllaha, ja se stidim od Allaha da budem opi-san nečim što ne činim. Nakon toga je cijelunoć provodio pred Gospodarom.

Bilo je i onih koji su provodili dio noći kl-anjajući. To je najbliže sunnetu i najblažetijelu. Vjerovjesnik, a.s., je rekao.: «Najdražinamaz Allahu je Davudov namaz, a najdražipost Allahu je Davudov post. On bi spavaopola noći, klanjao nakon toga trećinu, paspavao šestinu…»

On bi dakle, prespavao zadnji dio noći dabi ustao na namaz. Oni su pri tom pazili nadubinu noći, jer se u hadisu kaže: «Najboljinamaz nakon propisanih je namaz koji seobavi u dubini noći». Postoji predaja u kojojse kaže da Allah, dž.š., silazi svojim robovimau zadnjoj trećini noći i doziva ih govoreći:«Ima li molioca da udovoljim njegovoj molbi?Ima li nekog koji oprosta traži, pa da muoprostim? Ima li nekog ko nešto traži, pa damu se da? Ima li ovoga, ima li onoga…?»

To su trenuci svitanja i otkrovenja. Ako neko nema sreće klanjati pola, tre-

ćinu ili šestinu noći, onda neka pazi da klan-ja jaciju i sabah u džematu jer je Poslanik,s.a.v.s., rekao: «Ko klanja jaciju u džematu,kao da je klanjao polovinu noći, a ko klanjasabah u džematu kao da je klanjao cijelu noć.»

Poslaniku, s.a.v.s., je spomenut čovjekkoji je spavao cijelu noć sve dok nije osvanu-lo jutro. On je na to rekao: «Tome čovjeku sešejtan pomokrio u uši». Hasan kaže: «Doistaje njegova mokraća teška». Mnogo je ljudikoji su svoje uši učinili mjestom za šejtanovomokrenje.

Ljudi su poremetili red u svojem životu.Ranije su ljudi rano spavali i rano ustajali, alidolazak modernih aparata i prikazivanje fil-mova i serija na njima koje zadržavaju ljudedo pola noći, otežalo je ljudima ustajanje narani sabah. Namaz mora biti orijentir u ži-votu muslimana i mora biti termin u kojem

će se buditi iz sna kako bi iz ruku Allaha doč-ekali čisti rani sabah, prije nego ga duše grje-šnika zagade. U hadisu se navodi da je Pos-lanik, s.a.v.s., rekao: «Gospodaru moj, podariberićet mojem ummetu u podranjivanju».Buharija nam prenosi da je Vjerovjesnik, a.s.,rekao: «Kada čovjek zaspi šejtan zaveže zapotiljak njegove glave tri čvora. Prilikom sva-kog zavežljaja on kaže: Pred tobom je duganoć pa spavaj. Ako se čovjek probudi i spo-mene Allaha, dž.š., prvi čvor se odveže, akose abdesti, odveže se i drugi čvor, a ako klan-ja namaz odveže se i treći čvor, pa čovjek us-tane čio i trijezan. Ako tako ne postupi, ondaustane trom i mrzovoljan».

Poslanik, s.a.v.s., od nas želi da se nepredajemo šejtanu. Smanjenje količine hranei pića tokom noći, kako kaže Imam Gazali,navikava ljude da klanjaju.

«Oponašajte dobre ljude ako im nisteslični, jer je oponašanje dobrih ljudi uspjeh.»Musliman koji želi da oponaša dobre ljudemora se prisjetiti Ahireta, smrti i onoga štonakon toga slijedi. Neki bi ljudi pred spavan-je sebi govorili: «O ti koji dugo spavaš i koji sidugo u nemaru, pretjerano spavanje uzroku-je nesreću. Zaista je u kaburu, kada se spu-stiš u njega, spavanje koje se nakon smrti pr-odužava.»

Musliman se mora prisjećati Dženneta ivatre. Tavus je rekao: «Zaista prisjećanje nadžehennem raspršuje spavanje iz oka pobo-žnih ljudi». Čovjek mora misliti na Ahiret ižudjeti za milošću svojeg Gospodara. Posla-nik, s.a.v.s., kaže: «Klanjajte noću, jer je tonavika dobrih ljudi koji su prije vas bili. Pri-bližavanje vašem Gospodaru uklanja ružnepostupke i sankcionira grijehe».

Klanjanje u noći podrazumijeva klanjan-je od jacije do zore. Ako možeš klanjati u tomperiodu onda klanjaj, a ako ne možeš klanjatiprije zore, onda klanjaj nakon jacije. Klanjajkoliko možeš rekata: dva, četiri, šest, deset,dvanaest, a završi to klanjanje sa vitr nama-zom, jer doista zadnjem klanjanju u noći pris-ustvuju meleki. Musliman se mora okoristitiod noći i vremena u kojem se Allah, dž.š.,emanira robovima. On ne smije izgubiti udiou toj noći. Ako nema te sreće, onda, kakokažu neki prethodnici, neka barem ne budegrješan prema svojem Gospodaru danju.

To je najniži nivo pobožnosti. Najmanješto se od tebe traži jeste da obavljaš farzove.Allah, dž.š., je opisao da robovi Milostivog«Provode noći pred Gospodarom svojim natle padajući i stojeći», a nije ih opisao da pazena farzove, jer je to niži nivo u odnosu nanivo pravih i iskrenih robova.

Poslanik, s.a.v.s., je jedne prilike spo-menuo Džennet rekavši: «U njemu ima jednaodaja čija se vanjština vidi iz unutrašnjosti, aunutrašnjost od vanjštine. Na to Malik el-Eš'ari reče: «Čija će ona biti, o Božji Poslani-če»? On reče: «Bit će onoga koji bude imaolijepu priču, udjeljivao hranu i provodio noćiklanjanju dok drugi ljudi spavaju».

Abdullah ibn Selam kaže: Kada je Pos-lanik, a.s., prvi put stigao u Medinu, bio sammeđu ljudima koji su prvi pojurili da ga vide.Kada sam posmatrao njegovo lice vidio samda njegovo lice nije lice lažljivca. Prvo štosam od njega čuo bile su riječi: «O ljudi, širiteselam, udjeljujete hranu, posjećujte rodbinu,klanjajte noću dok ljudi spavaju, ući ćete uDžennet spokojno».

Molimo Allah, dž.š., da nas učini od ta-kvih ljudi. On čuje i blizu je.

Ovo kažem i molim Allaha, dž.š., da me-ni i vama oprosti.

Molite Ga odazvat će vam se!S arapskog preveo i priredio:

DDžžeemmoo RReeddžžeemmaattoovviićć

dr Jusuf el-Karadavi SSVVOOJJSSTTVVAA RROOBBOOVVAA MMIILLOOSSTTIIVVOOGG

Provođenje noći upokornosti Gospodaru

EELLIIFFdecembar 2004.islamske novine

gazetë islame19 REPORTAžA EELLIIFF

Uranim sabahskim sati-ma, melodični glas odj-ekuje između zidova

džamije u Dinoši. U mukloj ti-šini, tridesetak muškarca sjedei sa pažnjom slušaju mladoghafiza dok uči Kur'an. Oni susvakog ramazanskog jutra dola-zili da slušaju ovog mladića izTurske koji je u seoskoj džamijiučio mukabelu. Srećni što jenjihova džamija počastvovanaprisustvom hafiza, mahommlade dinoške džematlije, tru-dile su se da ramazanska atmo-sfera u njihovom selu ostanemladom hafizu iz Turske u naj-ljepšem sjećanju.

Legenda kaže da je Dinošadobila ime po arapskoj riječi"din", vjera. Mještani su se uvi-jek trudili da opravdaju ovupriču. Džamija u Dinoši sagra-đana je davne 1770.godine,nedaleko od tadašnje kule Bru-nčevića. Danas se smatra najs-tarijom džamijom u Malesiji.Iako se pouzdano ne zna ko jedobri vakif koji je podigao ovudžamiju, pod njenim krovomje uvjek bilo džemata. U seluse postilo, klanjali su se dnevninamazi i džume, obilježavalibajrami i klali kurbani. Mnogipoznati imami kao hafiz imuftija Šukurija Bakalović imještanin Redžep Đokaj, pred-vodili su dinoške safove.

U Tuzima,centralnom mje-stu ovog kraja, nalaze se još dv-ije džamije čija se starost mjerivjekovima. U centralnoj, Ća-zim-begovoj džamiji, sagrađ-enoj 1908. godine i danas seredovno klanjaju namazi. Ovadžamija je posebna i po tomešto ima dvije munare. Njen dr-ugi ukras je veliki broj mladihkoji redovno klanjaju u džem-atu. Kenan Pepić je jedan odnjih.

-U džematu ima oko dvade-setak momaka koji redovno kl-anjaju. Kroz druženje i razneaktivnosti trudili smo se da štoveći broj mladih dovedemo udžamije, kaže Kenan.

Tradiciju starih Tuzanakoji su Ćazim begovu džamijupodigli dobrovoljnim prilozi-ma, nastavljaju i članovi nevla-dine organizacije "Šeher". Tru-deći se da sačuvaju islamska

obilježja Tuza, članovi ove org-anizacije započeli su restaur-aciju tuške Stare džamije. Ovadžamija izgrađena je u 18. vije-ku, a prestala je da funkcioniše1931.godine. Nakon Drugogsvjetskog rata, džamiju je sveviše nagrizao zub vremena, paje bilo i prijedloga da se kam-eni nišani sa mezarja u dvoriš-tu džamije iskoriste za zidanjezadružnog doma. Pošto su semještani pobunili, odustalo seod tih nakana. Od 2002. go-dine u dvorištu Stare džamijeu Tuzima osjeća se radna atm-osfera.

-Do sada smo u izgradnjuuložili oko 70 hiljada eura, i dabi džamiju završili biće potreb-no još toliko. Podigli smo og-radu oko mezarja, završili prvii započeli drugi sprat, podiglimunaru visine 16 metara, kažekoordinator "Šehera", HarisRamović

On dodaje da se ova nevlad-ina organizacija angažovala naizgradnji džamije u Karabuš-kom polju kao i Osmanagićadžamije u Podgorici. Trenutnorade na izgradnji šadrvana ucentru Tuza. Pored džamije unaselju Karabuško polje, oddobrovoljnih priloga mještanarenovirane su i džamije u seli-ma Vranj, Vladne i podignutadžamija u selu Kodrbudan.

Da je u Malesiji uvjek bilodobrotvora koji nijesu žalilinovac za islam, govori i slučajHasana Cana Đokovića. Ovajprivrednik rođen u Milješu,već godinama živi u Americi.Svom selu podario je džamijukoju je u potpunosti podigaood svojih sredstava. Džamija jepodignuta za nepune dvijegodine.

Milješka džamija je otvore-na na dan kada je svečano po-stavljen kamen temeljac med-rese. Prema riječima sekretaraMešihata Islamske zajedniceCrne Gore, Bajra Agovića, tok-om proteklih godina podignu-ta je zgrada medrese, ali je zadovršenje radova potrebno jošdosta sredstava.

-Velika je potreba za ovomobrazovnom institucijom, jersve zemlje u našem okruženjuimaju medrese. Neke, poputBosne, i više njih. Crna Gora jeza sada jedina bivša jugoslove-nska republika koja nema me-dresu, i zbog toga su naši uče-nici prinuđeni da znanje stičuu okruženju ili inostranstvu,kaže Agović.

On dodaje da postoji potre-ba da institucija medrese štoprije zaživi kako bi se u doma-ćem dvorištu formirao vjerskiobrazovan kadar.

-Nema razvoja ni napretka

u vjerskom životu bez medr-ese. O tome dovoljno govori st-anje u našem okruženju, kažeAgović.

Pored Islamske banke zarazvoj iz Džede, za kapitalniprojekat izgradnje ove medre-se, značajna sredstva dali suAhmed Ahmatović iz Rožaja iHasan Đoković iz Milješa. Biloje i drugih priloga džematlijaširom Crne Gore. Agović toobjašnjava činjenicom da sumještani uglavnom koncentri-sani na izgradnju lokalnih icentralnih džamija, tako da nevide šta je trenutno prioritetza muslimane Crne Gore.Muslimani sa ovih prostorakoje je sudbina rasijala širomsvijeta do sada nijesu pokazalineko razumijevanje za pro-jekat medrese, i njihovi priloziza izgradnju ove institucijesvodili su se na simboličnedonacije.

Većina džematlija u Dinošikoji su ramazanske sabaheslušali hafiza iz Turske, svjesnisu koja je dobrobit medresekoja se gradi u susjednom selu.Muslimani Crne Gore, za kojese medresa i gradi, uživali bi ublagodatima ove obrazovneinstitucije. Tada bi naše dža-mije uljepšavali glasovi našihhafiza i imama.

SSaammiirr KKaajjoosshhaajj

Džamije u kojima safovi nijesu prazni

SSaa mmuukkaabbeellee uu TTuuzziimmaa

Put u AhiretO Svevišnji Gospodaru mojSa nebesa siđe melek tvoj

Tvom garibu da uzme dušuDok vjetrovi dunjalučki pušu

Rastanak sam željno iščekiv’oDa ugledam ljepotu Berzaha

O vatanu slavujevo gnijezdoRastajem se s tobom vječno

Majka plače miluje gazijuZa Ahiret odjeću mi šiju

Kiše liju, opustiše je dvoriTabut nose, tekbir se ori

U kabur mi spustiše tijeloumotano u platno bijelo.

Selman Ljačević

PutnikTek što kročih na zemlju,Proguta me njena utroba.Lice tek osjeti toplinu sunca,A pozva ga tama groba.Na desno uho ezan mi uče,Lijevo već talkin sluša.Prođoh kroz dunjaluk kaoputnik.Juče se rodih, a danas odlaziduša.Oni sa kojima se do juče smijah, Sad me ka mezaru nose.Oni koje do juče svojimblagom smatrah,Moje blago ostaće da troše.Iza mene stoji put, A predamnom čeka sud.

S. Kajoshaj

Moji roditeljiRoditelji moji, moja beskrajnaljubavnajdraža su bića, za našu sesreću bore.Oni su kao rijeka što stalnožubori.U njihovim srcima za ljubav jeutočištei za svu djecu najljepše prebi-valište.Roditeljska ljubav je namadar Allaha dž.š., našeg Zaštitnika i Gospodara.Zato, hvala Allahu,Uzvišenom i Samilosnomza svu ljubav ovoga svijeta,On će uvijek biti u srcu momei kad prođu ljubavi velike i male.

Dženana Ćorović, 14 godina,Bijelo Polje

Poezija

EELLIIFF decembar 2004.islamske novinegazetë islame 20ZADNJA STRANAEELLIIFF

KKiijjeevv, 24. novembar - U Ukrajini su otvorena dva islams-ka centra u različitim gradovima. Oba centra imaju odvojeneprostorije za djevojke i žene, salu za predavanje, odjeljenje zanedjeljnu školu, biblioteku i mjesto za klanjanje.

KKooppeennhhaaggeenn, 26. novembar– Vlada Danske je najavilauvođenje proučavanja nekih aspekata Časnog Kur'ana u sred-njim školama. Proučavanje će početi sljedeće akademskegodine, i teći će uporedo sa proučavanjem kršćanstva.

LLoonnddoonn, 28. novembar - Vlada Britanije je donijela noviprijedlog zakona koji će ući u skupštinsku proceduru. U tomprijedlogu se zahtijeva da se vjerska diskriminacija proglasivanzakonskom, što će biti u korist muslimana, jer su oninajviše izloženi diskriminaciji, posebno nakon događaja 11.septembra. Važeći zakon u Britaniji zabranjuje diskriminacijuna etničkoj i rasnoj osnovi, ali se ne odnosi na diskriminacijuna vjerskoj osnovi.

DDžžiiddaa, 11. decembar - U Džidi je ovih dana uveliko poče-lo pristizanje hadžija na međunarodnom aerodromu »KraljAbdulaziz«. Pripremljen je smještaj i organizovan prijevozhadžija u svete gradove Mekku i Medinu.

AAbbuu DDaabbii, 12. decembar - Dobrotvorna fondacija «Zejd» izAbu Dabija je odlučila sponzorisati o trošku šejha Zejda binSultana Al-Nahfana 600 hadžija iz te zemlje.

AGENCIJE

TRAGOM NEKADAŠNJIH DžAMIJA

Nikšićke džamije

Bunari - svjedoci jednog vremenaNikšić je od davnina bio zna-

čajno naselje i regionalnicentar. Nalazi se na pro-

metnoj raskrsnici puteva koji suvodili prema Albaniji, Hercegovi-ni, Dalmaciji, Kolašinu...

Pod osmanlijsku upravu ovajkraj je pao 1465. godine. Godine1470. osnovan je zaseban Herce-govački Sandžakat, a njegova teri-torija podijeljena na vilajete. Uoblasti Nikšića (Onogošta) spomi-nju se sljedeće nahije: Rudine, Ri-đani, Nikšić (Gračanica), Piva iBanjani. Po osnivanju novskog

(Herceg-Novi) kadiluka njemu supriključene neke nahije drinskogvilajeta. Nekim krajevima, gdjeosmanlije nijesu imali naročitoginteresa, davana je određena aut-onomija ali su imali materijalneobaveze prema osmanlijskoj upra-vi. Za svo vrijeme bitisanja u ov-im krajevima, Osmanlije su imalinajviše problema upravo na cr-nogorskim granicama i susjednimpograničnim oblastima. Nije bilogodine u kojoj se nije dogodio ne-ki sukob, bitka ili čarka. Poslijedugogodišnjih sukoba, uskočko-hajdučkih upada Crnogoraca, po-mognutih od Mlečana, osvajanj-em i gubljenjem ovih krajeva, na-kon Morejskog rata i Karlovačkogmira 1699. godine, osmanlijskevlasti počinju podizati utvrđenja.

Dolaskom na mjesto hercego-vačkog sandžak-bega, Redžep-pa-ša Šeić podiže nikšićki grad 1793.godine na mjestu srednjovjeko-vnog Onogošta.

Petar Šobajić u svom djelu“Nikšić-Onogošt”, reprint izdan-je, 1998. god. na strani 74-76 dajeopširan opis staroga Nikšića, kojise dijelio na Donji i Gornji Grad,na sjeverni veći i južni manji. Gr-ad se širio i van bedema. Uporedosa formiranjem varoši i čaršijepočelo je doseljavanje muslimanau ovu varoš. Redžep-paša Šeić jemeđu prvim nastanio muslimaneiz Novog i Risna, koji su poslijepada ovih gradova bili raseljeni ši-rom Hercegovine, zatim iz Grudai Kuča. Bilo je doseljenika iz Spu-ža, Podgorice, nešto manje iz Ko-

lašina, Ćeklića, Rožaja... U vreme-nu od 1701. do 1877. godine gradje bio naseljen muslimanima. Jo-van Cvijić kaže ''da je Nikšić bilanajsilnija muslimanska varoš naBalkanu''.

Nikšićki se grad dijelio na vi-še mahala. U Grudskoj mahali suživjeli Brunčevići, Đoljevići, Meh-mednikići i Maraši, u Piperskojmahali porodice izbjegle iz Pipe-ra: Hadžimanići, Mrke, Bauci,Durkovići i dr. Mahalu Ferizovićanaseljavali su stanovnici iz oko-line grada. Postojale su Spuška

mahala, Podgorička Mahala, Ma-hala Sefereragića, Mušovina (kojusu naseljavali Mušovići), Hercego-vačka Mahala u kojoj su doseljenistanovnica iz Risna i Novog (He-rceg Novog).

U Nikšiću su živjele i poro-dice Gaševića, od kojih je namapoznato ime alhamijado književn-ika i alima hafiza Saliha Gaševića,Gledići, Šabovići, Lačevići, Asovi-ći, Orahovci, Omerovići, Sefera-gići, Ajvazovići, Tuzovići, Strinići,Hodžići, Brunci, Redžići, Adžajli-ći, Hamzagići, Kapetanovići, Ba-šagići i dr.

Razvojem grada, gustom na-seobinom, širenjem van bedema,nastajala je potreba za gradnjomviše džamija. U varoši su bile če-tiri, a pet van grada koje su pripa-dale Nikšićkom kadiluku.

DDOONNJJOOGGRRAADDSSKKAA DDžžAAMMIIJJAA

Ime je dobila po mjestu na ko-me je bila podignuta, u Donjemgradu nikšićke tvrđave. Građenaje zajedno sa tvrđavom 1703. god-ine na prijedlopg tadašnjeg veziraHalil-paše, a prema fermanu Sult-an Mustafe II, za potrebe posade idoseljenika (muhadžira) iz Risna iNovog (Herceg Novog), dok nijeza njih podignuta druga džamijavan bedema nikšićke tvrđave.

Džamija nije imala svoga vak-ufa, jer su njeni službenici (ima-mi i hatibi) tretirani i plaćani kaočlanovi posade u tvrđavi.

Nedaleko od Starog grada,kod bunara Pašinac bila je naj-veća i najljepša nikšićka džamija,

zvana PPaaššiinnaa ddžžaammiijjaa. Podigao juje Mehmed –paša Gazija u prvojpolovini XVII vijeka. Po arhitek-tonskim osobinama, stilu i izgle-du upoređivala se sa Jašar-paši-nom džamijom u Prištini. Temeljidžamije se i danas mogu raspoz-nati. Još postoji bunar sa desnestrane ulaza na tom lokalitetu uulici Stojana Kovačevića. I danaskod građana Nikšića ovaj se bu-nar pominje imenom kojeg je no-sila džamija, Pašinac.

Pored ove dvije, u varoši je po-stojala i HHaaddžžiiddaannuuššiinnaa ddžžaammiijjaa.Nalazi se ispred samih glavnih gra-dskih vrata. Sagradio je prvi kapet-an nikšićke tvrđave Husein-aga.Turski dokumenti ga navode kaoKambribalioglu, a literatura kaoDanević. On je radio na razgranič-enju osmanskog teritorija nakonKarlovačkog mira i postavljen je zakapetana nakon izgradnje tvrđave.Iz nama nepoznatih razloga, smi-jenjen je sa te dužnosti, ali je namolbu naroda ponovo postavljen1118. h /1706. godine. Kasnije jeobavio hadž, pa se njegovi potomcinekada nazivaju i Hadžidanevići, adžamija Hadžidanuša.

U jednom od crnogorskih na-pada sa Rusima na Nikšić, džami-jska munara je djelimično sruše-na, pa se nazivala i Krnja džamija.Takva je prikazana na crtežu kojije objavio Evans. U haremu dža-mije nalazio se bunar, koji i sadapostoji. Taj se bunar koristio svedo izgradnje gradskog vodovoda.Od ulaza u džamiju, sa lijeve stra-ne postojalo je mezarje. Ispred vr-ata džamije na ćošku, bila je viso-ka kvadratna kula Hadžimusića,jedna od najvećih u gradu, koju jesrušio pop Đoka Mijušković i ozi-dao od njenog kamena vodenicuna Bistrici.

Hadžidanušina džamija se na-lazila između ulica Stojana Kova-čevića br. 50. i ulice Vuka Mićuno-vića. I danas postoji bunar koji jenekada bio u haremu džamije kaoi površina nekadašnjeg mezarjaod 552 m2. koja se pruža uzdužnoulicom Gavrila Principa, s jedne, ikuće Drašković Đorđija s drugestrane po širini od 14. metara.

Na lokacijama pomenutihdžamija nema podignutih objeka-ta, ali su iste uzurpirane u privat-nom i društvenom vlasništvu.

Na seoskom području nikši-ćkog kadiluka, odnosno kapetani-je, postojale su i džamije u Nudo-lu, u Crkvicama, Goranskom (Pi-va) i u Grahovu. O džamiji u Ka-zancima pisali smo u prošlom br-oju ''Elifa''.

Jedina džamija u Nikšiću injegovoj okolini sada je ona uGrudskoj mahali, koja je pod zaš-titom države.

BBaajjrroo AAggoovviićć

OOnnooggoošštt,, zziiddiinneessttaarroogg ggrraaddaa Prema izvještaju iračkog

Crvenog polumjeseca koji jeustupljen BBC-ju, nakon trinedjelje opsežnog napada ame-ričko-iračkih snaga, humani-tarna pomoć je počela pristiza-ti u Faludžu. Međutim, strahu-je se da je na hiljade ljudi izgu-bilo živote, pored onih porodi-ca koje su ostale bez osnovnihživotnih potrepština.

Od početka vojne akcije,hrana, voda i električna ener-gija su nedostupni u Faludži.Predstavnik iračkog Crvenogpolumjeseca je izjavio da samou jednoj ulici više od 60 ljudičeka humanitarnu pomoć. On

dodaje da je ova organizacijaotvorila predstavništvo u cen-tru grada koje će biti blizu oni-ma kojima je potrebna human-itarna pomoć.

Glasnogovornik UN-a Muha-mmed Nouri vjeruje da je višeod 6.000 Iračana izgubilo svoježivote u Faludži, tokom posljed-njih okršaja, dodajući da je gradzatrpan leševima. On tu scenunaziva «humanitarnom tragedi-jom», ali Amerikanci kažu dažrtava otpora ima samo 1.200.

Nuri kaže da još postojisporadična paljba između ame-ričko-iračkih snaga i otpora uraznim djelovima grada.

Irak: humanitarnakatastrofa u Faludži

IIzz FFaalluuddžžee