1

SEKRETARIATI I KËSHILLIT TË INVESTIMEVE

Tiranë, 10 Nëntor 2020

1/5/2021

Potenciali i Investimeve në Agro-përpunim

2

PËRMBAJTJA

I. OBJEKTI DHE METODOLOGJIA

II. GJETJE KRYESORE

III. REKOMANDIME

1/5/2021

PROBLEMI

3

Sektori i Bujqësisë

Kontribon me rreth 22% në Vlerën e

Shtuar

Rritje të eksporteve edhe gjatë Covid-19

(14% gusht 2020)

Fruta/Perime/BMA të mirëpozicionuara në tregjet eksportit

Rritje të vlerës së shtuar në eksportet bujqësore

Stimulim të investimeve në Agro-përpunim

Shqyrtimi i Potencialeve për rritje të investimeve në agro-përpunim me fokus:

4 nën-sektorë të përzgjedhur

Sfidat kryesore të kompanive

Nevojat kryesore të kompanive

4

OBJEKTIVI

Desk-research

• Raportet, kombëtare dhe ndërkombëtare, ligje/akte nënligjore

• Analiza të të dhënave zyrtare nga burimet dytësore

• Të dhëna nga takime direkte me aktorë dhe ekspertë të sektorit

• Mungon një listë e projekteve të donatorëve

Konsultime &Grupe Pune

• Grup pune i përbashkët MFE-MBZHR

• Takime në platformën ZOOM

• Komente nga Anëtarë dhe Partnerë të KI

• Takime direkte me aktorë të ZV dhe ekspertë të sektorit

2 Pyetësorë

• Me 42 kompani

• 26 intervista direkte

• 16 online

• Me Sistemin Financiar

• BSH

• 8 Banka të nivelit të dytë

• 3 fonde garancie

5

I. METODOLOGJIA

“A keni plane për të bërë investime të konsiderueshme në 24 muajt e ardhshëm?”

6

33 nga 42 ndërmarrje planifikojnë të bëjnë investime të konsiderueshme në 24 muajt e ardhshëm, (46% deri në 100 000 Euro) kryesisht me subvencione (32%), burime personale (30%) dhe hua bankare (30%)

Nëse “po”, në çfarë vlere? Nëse “po”, me çfarë burimesh?

II. Trendi i të dhënaveKontributi në GDP (in %)

Imp/Exp Agrobiznese (në mln lek)

➔ Eksportet e agrobiznesit janë

rritur ndjeshëm, kryesisht në

perimet e freskëta dhe BMA;

➔ Në 2019 përfaqësuan 11,8%

të eksporteve totale të vendit,

me një rritje të

konsiderueshme krahasuar

me vetëm 8,7% në 2015 dhe

pak më pak se 3% në 2005.

➔ Sektori bujqësor - kontribuon me 18,9% në PBB-

në e vendit (në 2019), rreth 22% në vlerën e

shtuar dhe mbulon 36,4% të punësimit të

përgjithshëm

II. Trendi i të dhënave

Kontributi në VSHB (in %) ➔ Vlera e përgjithshme e prodhimit të nënsektorit agro-

përpunues është rritur me rreth 8,4% (kumulative

2019/2015) duke arritur deri në 70.031 milion lekë në

2019.

➔ Prodhimi organik ka filluar të fitojë interes si nga potenciali

i eksportit, ashtu edhe nga kërkesa në rritje e konsumatorit

vendas - Sipas të dhënava të MBZHR, ka 81 ferma në

Shqipëri që kanë marrë certifikim organik në vitet e fundit.

➔ Strukturat bujqësore janë të vogla, shumë të fragmentuara

dhe me një prodhimtari mjaft të ulët, duke përjashtuar

serrat në perime dhe ullinjtë – ka afërsisht 351.600 ferma

kanë madhësi mesatare 1,2 ha, të copëtuara në 3-5

parcela me madhësi dhe cilësi të ndryshme të tokës.

Lënda e parë

● Treg i fragmentuar● Çmime të larta ● Cilësi jo uniforme ● Sasi të pamjaftueshme

Bashkëpunim dhe Integrim i pakët

● Pak bashkëpunime formale ● Pak besim në modele organizimi ● Pak njohuri për ekzistencën e organizimeve

Sfida nëAgropërpunim

● Kompani të vogla dhe të mesme të përfshira në një grup kompleks aktivitetesh me teknologji modeste

● Informalitet i lartë në tregun vendas ● Shumica e produkteve eksportohen në vendet e BP dhe vende me fuqi blerëse

të ulët● Standard/Cilësi e ulët ● Kosto paketimi dhe kosto të tjera transaksioni të larta

III. GJETJE KRYESORE

● Trend rënës në kreditimin nga sektori bankar (2017-2020)● Skemat e sigurimeve bujqësore janë një mjet akoma i pazhvilluar● Trend rënës i pranisë gjeografike të bankave tregtare● Pakënaqësi me garancitë/kolateralin e kërkuar dhe kohën e miratimit

të kredive● Çështjet e lidhura me pronën dhe paqëndrueshmëria e

furnizimit/cilësisë së lëndëve të para – pengesa kryesore për investimet e reja

● Marrja e certifikatave fitosanitare● Miratimi i legjislacionit që mbështet produktin vendas “Made in

Albania”

III. GJETJE KRYESORE

Sfidat në Aksesin në Financim

Sfida në Aspektet Institucionale dhe Ligjore

DOMATJA- Rritje e sip së kultivuar dhe prodhimit, veçanërisht në serra

- Rritje e konsiderueshme e eksportit të domates së freskët

- Përpunim i limituar dhe teknologji modeste

GËSHTENJA- Rritje e konsiderueshme e eskporteve të gështenjës së papërpunuar

- Përpunim i limituar dhe teknologji modeste

LËNGJET E FRUTAVERritje e konsiderueshme në zinxhirin e vlerës së frutave duke zënë rreth 22% të prodhimit të përgjithshëm bujqësor, por ka një përpunim të limituar

BMA

- Traditë e fortë në prodhim dhe eksport

- Më shumë se 95% që mblidhet dhe kultivohet eksportohet

- Përpunim i limituar por teknologji në përmirësim

4 POTENCIALE TË PROPOZUAR – GJETJET KRYESORE

DOMATJA

- Domate të thata, salca dhe lëngjet e domates

- 560,000 EURO investim nevojitet për plotësim të kërkesës së tregut për salcë domate – Skeda Teknologjike

GËSHTENJA

- Produkt i freskët dhe Industri përpunimi

- 8 milion EURO investim nevojitet për plotësim të kërkesës së tregut

LËNGJET E FRUTAVE

- Kërkesë e lartë në tregun vendas

- Investim në industrinë e qelqit (paketimi zë 40% të kostos)

BMA

- Bimë medicinale dhe aromatike dhe vajra esenciale

- 8 milion EURO investim nevojitet për plotësim të kërkesës së tregut – Skeda Teknologjike

4 POTENCIALE TË PROPOZUAR - MUNDËSITË PËR INVESTIM

REKOMANDIME

III. REKOMANDIME: Bashkëpunimi, Integrimi i Zinxhirit të Vlerës dhe Furnizimi me Lëndë të Parë

14

Thjeshtezim i procedurave administrative, incentivaadministrative për regjistrimin e tokës dhe lejet e ndërtimit përanëtarët e kooperativës/organizata të fermerëve; padyshimduke ruajtur respektin e veçantë për të drejtat e pronës private.

Incentiva fiskale për organizimet e fermerëve (d.m.th. taksamë të ulëta lokale/të pronës etj).

Skema të mbështetjes së kreditimit (d.m.th. skema të garancisë dhe norma preferenciale të interesit bankar për aplikimet për kredi nga kooperativa/organizime).

Të nxitet bashkëpunimi mes fermerëve

15

Bujqësi me kontratë dhe

prodhim në shkallë të gjerë

Skema të reja mbështetëse

Skema qeveritare të sigurimit për prodhimin e kontraktuar në shkallë të

gjerë

Domate, BMA dhe Fruta

Bimët Medicinale

Zbatimi i incentivave për marrjen me qira të tokës publike për prodhim të destinuar për përpunim

Përdorim të këtyre produkteve në sektorin

farmaceutik shqiptar

Domate për përpunim

Zbatimi i skemave mbështetëse duke stimuluar

kultivimin e domateve në fushë të hapur

Orientim më i mirë për fermerët për të diversifikuar

prodhimin e fermave në fushë të hapur dhe për të

rritur efikasitetin e përdorimit të tokës

Gështenja

Futja e skemave mbështetës për rehabilitimin e pyjeve

ekzistuese

Mbrojtja kundër sëmundjeve të cilat nuk mund të bëhen

vetëm nga fermerë individualë

Rritje të mbështetjes për mbjelljen e pemishteve të

reja të gështenjave dhe arrave

Agrumet

Të rriten skemat e granteve dhe skemat e mbështetjes së

kredisë për investime në mbjelljen e pemishteve të

reja

Skema garancie dhe norma preferenciale të interesit

bankar

III. REKOMANDIME: Bashkëpunimi, Integrimi i Zinxhirit të Vlerës dhe Furnizimi me Lëndë të Parë

Të nxitet rritja e integrimit të zinxhirit të vlerës dhe furnizimit me lëndë të parë

III. REKOMANDIME: Informacion mbi Tregun

16

Krijimi i një Njësie të Inteligjencës sëTregut për të siguruar informacion tëpërditësuar mbi nevojat aktuale tëtregut të brendshëm dhe të jashtëmsa i përket produkteve në përdorim tëfreskët ose në industrinë e përpunimit

AIDA

AZHBR

Universiteti Bujqësor

Në bashkëpunim me NJVQV, shoqatat ebiznesit, shoqatën e eksportit, UniversitetinBujqësor, etj., të organizohentakime/trajnime praktike duke informuarfermerët.

Trendet në fushën e bujqësisë dhe tëpërpunimit për investime potencialeve sipaskërkesës së tregut për eksport

Cilat janë produktet që kërkohen nga tregundërkombëtar, për përdorim të freskët ose nëindustrinë e përpunimit duke synuar përditësiminnë kohë të prodhimit aktual të të njëjtit lloj nënjë shkallë të gjerë

Mbështetje për zhvillimin e eksporteve shqiptare nëBE/tregje me vlerë më të lartë

Të mundësohet pranimi i certifikatës reciproke fitosanitare

për eksportet bujqësore

Përshpejtim të modernizimit dhe akreditimit të laboratorëve

ekzistues dhe të rinj të testimit

Mbështetja e politikave të integruara të promovimit që mundësojnë një kalendar të

konsoliduar dhe transparent të panaireve ndërkombëtare

Investim në promovimin e produkteve shqiptare në tregjet

ndërkombëtare

Përmirësimi i cilësisë sëprodukteve/ standardeve nëpërputhje me praktikat më tëmira

Sa i përket certifikimit organik, të mbështeten investimet drejt

cilësisë së produktit dhe standardizimin përmes skemave mbështetëse për Global G.A.P., Organike, Certifikime Bio për

perime, fruta dhe BMA, Fair Wild për BMA

Zbatimi i kontrollit mbi cilësinë dhe përdorimin e inputeve

bujqësore (pesticide, herbicide dhe plehra) pasi ato ndikojnë

drejtpërdrejt në cilësinë/standardet e produktit

përfundimtar

Stimulimi i investitorëve nëfabrika për prodhimin e paketimit të qelqit

Përpunim Frutave

Përpunim domateve

Përpunim gështenjave

Përpunim BMA

Prioritizimi i nënsektorëveprioritar tepërpunimit/Diversifikimi iskemave mbështetëse tëgranteve dhe produktevebankare

Përpunim Frutave

Përpunim domateve

Përpunim gështenjave

Përpunim BMA

III. REKOMANDIME: Cilësia dhe Konkurrenca

III. REKOMANDIME: Menaxhimi i Biznesit, Operacionet dhe Arsimimi

18

Zhvillimi i profileve të investimeve (shih shtojcat) dhekartave teknologjike në agro-përpunim që të lehtësohenvendimet dhe aktivitetet e investimeve.

Të investohet në zvogëlimin e mospërputhjes së aftësive- përmes arsimimit profesional bujqësor(platform),trajnimit profesional dhe programeve të të mësuaritgjatë gjithë jetës për të formuar punonjës të aftë nëagrobiznes dhe personel professional.

Ndryshimi dhe harmonizimi i ligjit nr. 106/2016 “Për prodhimin biologjik,etiketimin e produkteve biologjike dhe kontrollin e tyre”me dispozitat eRregullores së BE 2018/848 “Për prodhimin organik” e cila pritet të hyjë në fuqinga 1 Janar 2021

Miratimi i projektligjit “Për vreshtat dhe verën” i cili ka qenë objekt i njoftimitdhe konsultimit publik që prej qershor të vitit 2020

Rritje e kapaciteteve të AKU në verifikimin e përputhshmërisë dhe kontrollin eprodukteve me Emërtim Origjine, Tregues Gjeografik dhe Specialitet Tradicionalte Garantuar

Harmonizimi i të dhënave për Agropërpunimin mes të gjithë institucioneveraportuese, MBZHR, INSTAT, DPD, QKB; BSH, Bankat e nivelit dytësor etj përanaliza më të mira sektoriale dhe orientim të politikave

III. REKOMANDIME: Çështje Institucionale dhe Ligjore

Skemat e garancive nuk janë atraktive për shkak të kostove

Thjeshtimi i procedurave dhe ulja ekostove administrative të këtyreskemave, mund t’i bëjë ato mëtërheqëse dhe do të lehtësonteqasjen në financim për një numër mëtë madh biznesesh.

Krijimi i skemave të mbulimit të Sigurimeve për produktet e biznesit bujqësor duke prezantuar shtetin si ndërmjetës

Të konsiderohet Sektori i Sigurimeve, MBZHRsugjerohet të ketë një bazë informacioni mbitë dhënat, rreziqet për secilin nën-sektorbujqësor, tabelë me të dhëna për kohën,reshjet e shiut, luhatjet e temperaturës, pshnëpërmjet bashkëpunimit me stacionet esinjalizimit dhe investimeve që menaxhojnëriskun në bujqësi.

III. REKOMANDIME: Aksesi në Financim

DISKUTIME

● Agropërpunimi (lëndë të para “unike” në këtë moment) - për maksimizimin eprodhimit dhe investimeve të Produkteve Shqiptare.

● A mund të rritet vlera e shtuar në vend për Bimët Mjekësore dhe Aromatike,Arrorët dhe Fruta/perimet për të krijuar produkte të vitrinës shqiptarekonkurruese në tregjet rajonale dhe botërore?

● Cilat ndërhyrje (qeveri-biznes-donator në nivel sektori) janë të nevojshme përtë mirëqeverisur sektorët dhe për të përshpejtuar NVM-të agropërpunuesepër të zgjeruar investimet aktuale dhe /ose të reja? Si të maksimizojmëpotencialet duke u fokusuar në imazhin e vendit, skemat e funksionimit tëtregut, zëvendësimin e importeve, informalitetin, rritjen e aksesit nëfinancim, zhvillimin e forcës së punës?

FALEMINDERIT!www.investment.com.al

221/5/2021