POWER AT THE GRASS ROOTS MONITORING PUBLIC WORKS IN … · 2017-11-27 · အစိုးရအရာရ ွိမ်ားႏ ွင့္ကန္ထ႐ိုက္တာမ်ားအား

ISS သည Woodrow Wilson School ၏ ျပညသ႕ေရးရာ ႏင ႏငငတကာေရးရာဌာန ႏင the Bobst Center for Peace and Justiceတ႕ ပးေပါငးေဆာငရြကသည အစအစဥျဖစသည www.princeton.edu/successfulsocieties. ေဝဖနအၾကျပေပးရန ႏင ဤ စာတမးပါ နမနာျဖစရပမား ကမညသ႔အသးျပေနသည စသညအခကအလကမားေဝမရန စာဖတသမားက ISS က - [email protected] သ႕ ဖတေခၚပါသည။ 1

POWER AT THE GRASS ROOTS း

MONITORING PUBLIC WORKS IN ABRA, PHILPPINES, 1986-1990

အေျခခလတနးစား၏ အခြငအာဏာ -

ဖလစပငႏငင၊ အကဘရာ ေဒသမ ျပညသ႕ေဆာကလပေရးလပငနးမားက ေစာငၾကညစစေဆးျခငး၊

၁၉၈၆ - ၁၉၉၀

အကဥးခပ ၁၉၈၀ ခႏစမား၏ အေစာပငးတြင၊ ဖလစႏငင၏ ေဝးလေဒသမားရ လမးမားႏင အျခားအေျခခ

အေဆာကအအမား ညဖငးဆးဝါးေနခသည အေျခအေနသည စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက

အဟန႔အတားျဖစၿပး၊ ေဒသတြငး၌ တနးတညမမႈ မရျခငးက ပမျမငမားလာေစခသည။ အဓက

ျပနာတစခမာ ဗဟအစးရသည ကၽြနးေပါငး ၇၁၀၀ ပါဝငဖြ႕စညးထားသည ဤေဝးလေခါငသ

ကၽြနးစ ေဒသမား၌ ၎ကယတင ေဆာငရြကခသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမခကမားက လကလ

ၾကည႐ႈ စစေဆး ႏငစြမး မရချခငး ျဖစသည။ ၁၉၈၆ ခႏစတြင သမၼတ ကရာဇြန အကြႏ က

ရပရြာလထ အလပအကငႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (Community Employment and Development

Program) က စတငေဆာငရြကခပါသည။ ဤအစအစဥက အစးရ၏ ေကးလကေဒသ ျပညသ႔

ေဆာကလပေရး လပငနးအစအစဥမား၌ စမခန႔ခြပ နညးလမးက ေျပာငးလပစႏငခသည။

သမၼတအကြႏ၏ အစးရအဖြ႕သည ႏငငသားမားအား ေဆာကလပေရးလပငနးမား၏ တးတကမႈ

ႏင အရညအေသြးက ေစာငၾကညစစေဆးႏငရန စြမးအားျဖည ျမငတငေပးခသည။ Luzon ကၽြနးမ

ႀကးေပၚရ ေျမာကပငး အကဘရာ ခ႐ငတြင ေစတနာဝနထမးျပညသ ႏစဒါဇငခန႔သည

ေကာငးမြနသည အစးရျဖစေရးအတြက အကဘရာမ တာဝနသႏငငသားမား (Concerned

Citizens of Abra for Good Government) ဟသည အဖြ႕တစခက ဖြ႕စညးခသည။ အဖြ႕သည

အစးရအရာရမားႏင ကနထ႐ကတာမားအား ၎တ႔၏ အလပတာဝနမားက မနမနကနကန၊

မေဖာကမျပနဘ လပႏငေစရန ရညရြယဖြ႕စညးျခငးျဖစသည။ ၁၉၈၇ ခႏစတြင အဖြ႕သည ဗဟ

အစးရအဖြ႕အစညးမားထသ႔ မၿပးစးသည စမခက ၂၀ ႏင ပတသက၍ သတေပးႏႈးေဆာခၿပး၊

တငျပ သည သကေသအေထာကအထားက အေျချပ၍ လသထငရားစစမးစစေဆးမႈ တစရပျဖင

ေဒသႏအရာရအခ႕က စစမးေမးျမနးေစခသည။ ဆကလက၍ အဖြ႕သည သမၼတအကြႏ၏

ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥ ေအာကမ စမခက တစရာ ခန႕က ေစာငၾကပၾကည႐ႈခပါသည။ အဖြ႕သည

၁၉၈၈ ခႏစတြင သမၼတ၏ တရားဝငထတျပနခးကးမႈက ရရခသညအျပင ျပညတြငးႏင

Rushda Majeed ေအာငျမငေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမားအတြက ဆနးသစတထြငမႈမား

© 2014, Trustees of Princeton University ကးကားမႈပစမားႏင အသးျပရာတြင လကနာရမညအခကမားအတြက ဤစာတမးအဆးတြင ႏင႔ www.princeton.edu/successfulsocieties တြင ေဖာၿပထားသည။ 2

ႏငငတကာမ အသ အမတျပမႈ ကလညး ရရခသည။ ေနာက ဆယစႏစ ႏစခ တငေအာငပင

Concerned Citizens အဖြ႕သည ၎တ႔၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားကဆကလကတးခ႕ခ ၿပး

လမးမား၊ ေကာငးတညေဆာကမႈမား၊ ဆညေျမာငးစနစမားႏင တတားမား အပါအဝင ပဆေငြ

သနး ၃၀၀ (US$ 7 million) ပမာဏရသည အေျခခအေဆာကအအ စမခကေပါငး ၆၀၀ ေကာ က

ေစာငၾကပၾကည႐ႈစစေဆး ႏငခပါသည။ ဤျဖစရပေလလာခကတြင တက႐ကအနးကပ တာဝနခ

ေစမႈ ပစတစခ ျဖစသည ႏငငသားမား၏ ေစာငၾကညစစေဆးမႈ၌ ၾကေတြ႕ရေလရေသာ စနေခၚမႈ

မားအား ေလလာ တငျပထားပါသည။

ဤျဖစရပေလလာခကအား ဖလစပငႏငင၊ မနလာၿမ႕ႏင အကဘရာခ႐င Banguedၿမ႕တ႔၌ ေတြ႕ဆ ေမးျမနးခကမားက အေျချပ၍ Rushda Majeed က ေရးသားျပစခပါသည။ ဇလင၊ ၂၀၁၃ တြင ထတေဝသည။ ကမၻာဘဏ၏ အကအည ျဖင Myanmar Multi-Donor Trust Fund မ ကခကာ ျမနမာဘာသာသ႔ ျပနဆထားျခငး ျဖစသည။

နဒါနး ၁၉၈၇ ခႏစ အေစာပငးတြင ဖလစပင ႏငင

ေျမာကပငး အကဘရာ ခ႐ငမ ႏငငသား မားသည

ေဒသတြငး သတငးစာ တစေစာင ျဖစသည

Norluzonian Courier သတငးစာ တြငပါရသည

ထတျပနေၾကညာခက တစခေၾကာင လြနစြာ အအား

သငခၾကရသည။ ထတျပနေၾကညာခကတြင ျပညသ႔

ေဆာကလပေရးႏင လမးမႀကးမား ဥးစးဌာန

(Department of Public Works and Highways) ၏

အကဘရာ ခရင႐းသည ဗဟ အစးရ ရနပေငြျဖင

ေဆာငရြကသည အေျခခ အေဆာကအအ စမခက

၂၀ က ေဆာငရြက ၿပးစးခၿပ ျဖစေၾကာငး ေရးသား

ထားပါသည။ ေကာငးမြနသည အစးရျဖစေရးအတြက

အကဘရာမ တာဝနသႏငငသားမား အဖြ႕

(Concerned Citizens of Abra for Good

Government (CCAGG ဟ ေဒသတြငး၌

ေခၚေဝၚၾကသည)) ၏ တြဖကနာယကျဖစသ Pura

Sumangil ႏင သ၏ လပေဖာကငဖက မားက

လကေတြ႕အေျခအေနက ပ၍ သထား ၾကပါသည။

“ကၽြနမတ႔ ေစာငၾကညေနတ ပေရာဂက အမားစက

ၿပးစးသြားၿပလ႔ အစရငခထားတာေတြ႕ရတယ။ ဒါေပ

မယ ပေရာဂက တစခ႕က အခမ စေနတနးပ ရေသး

တယ။ တစခ႕က တစဝကတစပက၊ တစခ႕ဆရင

စေတာင မစရေသးဘး။ အခလ အစရငခတာ က

အရမး ေဒါသ ထြကတယ” ဟ သက ေျပာသည။

သတငးစာတြင ပါရသည ဥးစးဌာန ခ႐င႐းမ

ထတျပနခကႏင အမနတကယ စြမးေဆာငမႈအေန

အထားတ႔ ကြာဟေနခသညက ၾကညျခငးျဖင

အဘယေၾကာင ေကာငးဆရာမားႏင ရပေရးရြာေရး

လႈပရား ေဆာငရြကသအခ႕မ Concerned Citizens

ဟ ေခၚသည အဖြ႕တစခက လြနခေသာ

လအနညးငယခန႔က ဖြ႕စညးခရေၾကာငး က နားလည

ႏငေပသည။

Sumangil တ႔၏ ႏငငသားမားကယတင ပါဝင

ေဆာငရြကသည အစအစဥ (citizen-run program)

သည အကဘရာ၏ ေတာငဘက ကလမတာ ၃၀၀

အကြာမ ႏငင၏ ၿမ႕ေတာ ျဖစသည မနလာ တြင

အေကာငအထညေဖာခသည အစးရ၏ အစအစဥ

တစခ အေပၚတြင အေၾကာငးရငးခ၍ ေပၚေပါကခ

သညဟ ဆႏငပါသည [ေျမပက ေနာကဆကတြတြင

ၾကညပါ] ။ ၁၉၈၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ဖလစပင ႏငင

၏ သမၼတသစ ကရာဇြန အကြႏ (Corazon Aquino)

က ရပရြာလထ အလပအကငႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ

(Community Employment and Development

Program (CEDP)) က စတငေဆာငရြကခသည။

အလပအကငအခြငအလမး တးျမငရန ႏင အစးရ

လပငနးမားတြင ႏငငသားမား၏ ပးေပါငးပါဝင မႈ က

တြနးအားေပးမည တစႏစၾကာ အစအစဥ တစခ

ျဖစသည။ အစအစဥသည အထးသျဖင ေကးလက

ေဒသမား၌ လယယာမေစးသ႔ သြားရာလမးမား၊



ကနးမာေရးေဆးခနးမား၊ ေကာငးအေဆာကအဥး

မား ႏင ဆညေျမာငးစနစမား စသည အတနအသင

ေသးငယေသာ အရြယအစားျဖစသည တညေဆာက

ေရးလပငနးမားတြင ေဒသခ အလပသမားမား

အတြက အလပအကငမား ဖနတးေပးရန အဓက

ရညရြယ ျခငးျဖစသည။ အစးရအဖြ႕အစညးမားအေန

ျဖင အသးျပရမည ရနပေငြမားက မနမနကနကန

အသးျပေၾကာငး ေသခာေစရနအတြက အစအစဥက

ရပရြာလထအား လပငနးတးတကမႈက ေစာငၾကည

စစေဆးရန ဖတေခၚခသည။ တစႏစအၾကာတြင

အစအစဥ ၿပးဆးသညအခါ ဤစမးသပေဆာငရြက

မႈသည အလားတ အစအစဥမားစြာ အတြက အေျခခ

ပစ တစရပ ျဖစလာခပါသည။

အစးရ၏ စမကနးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစ ျဖစ

သည အမးသား စးပြားေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရး အာဏာပင

အဖြ႕ (National Economic and Development

Authority (NEDA)) က သမၼတ၏ အစအစဥက

တာဝနယကြပကခၿပး ျပညသ႕ေဆာကလပေရးႏင

အေဝးေျပး လမးမႀကးမားဥးစးဌာန (Department of

Public Works and Highways) ျဖင နးကပစြာ

ေဆာငရြကခသည။ ၁၉၈၆ - ၈၇ တြင အကြႏအစးရ

သည CEDP အစအစဥအတြက ပဆေငြ ၉၀၆၄ သနး

(US$ 178 million) ခထားေပးခသည။ ရနပေငြ၏

ထကဝက ေကာ ျဖစသည ပဆ ၅၁၃၂ သနး (US$

101 million) က အေျခခအေဆာကအဥး စမခကမား

အတြက ျပညသ႕ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမား ဥးစးဌာနသ႔ တက႐ကေပးအပခသည။

ေဒသႏရ လအပခက မားက သရဆးျဖတႏငရန

အတြက ဥးစးဌာနမ တာဝန ခကယစားလယမားသည

barangays (ဖလစပငႏငင၏ အေသးငယဆး

အပခပေရး အဆငက ေခၚဆ ျခငးျဖစသည။

ေကးရြာမားႏင အလားတျဖစသည) အရာရမားျဖင

တငပငေဆြးေႏြး ခပါသည။ ထ႔ေနာက အမးသား

စမကနး အာဏာပင အဖြ႕က ေဒသ၊ ခ႐င ႏင ၿမ႕နယ

ဖြ႕ၿဖးေရး ေကာငစ မား၏ အကအညျဖင အၾကျပ

တကတြနးခကမားထမ အေလးေပးေရြးခယ ခပါ

သည။

အမးသားစမကနးအာဏာပငအဖြ႕မ ထပတနး

အရာရမားသည CEDP အစအစဥက ေရးဆြျပငဆင

ရာတြင စမခကမားက ကညေစာငၾကပၾကည႐ႈမည

ရပရြာလထအဖြ႕မား (community groups) ဖြ႕စညး

ခန႔ထား ႏငရနအတြက ႏငငတစဝနးလးရ အစးရ

မဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား (NGOs) က

ဆကသြယခသည။ အာဏာပငအဖြ႕သည National

Citizens’ Movement for Free Elections

(NAMFREL) မ ေစတနာဝနထမးမားက ခန႔ထား ရန

ဆကသြယခသည။ ၁၉၈၃ ခႏစတြင တညေထာငခ

ေသာ ဘကမလကသည ေရြးေကာကပြ ေစာငၾကည

ေရး ကြနယကတစခ ျဖစေသာ NAMFREL သည

ဖလစပင ႏငငတစဝနးလးတြင ေဆာငရြကေနသည

အဖြ႕တစချဖစသည။ ထအဖြ႕သည ေစတနာဝနထမး

မားက စစညး၍ မစာရငးသြငးျခငး၊ ေရြးေကာကပြ

အသပညာေပးျခငး၊ ေရြးေကာကပြ ျပျပငေျပာငးလ

ေရး ႏႈးေဆာတကတြနးျခငး၊ မ႐ေစာငၾကညျခငးႏင မ

ေရတြကျခငး စသညတ႔က ေဆာငရြကေနသည အဖြ႕

ျဖစသည။ ၎၏ ကယျပနလသည ကြနယကမ

တဆင CEDP စမခကမားအတြက ေဒသအေျခစက

ေစတနာ ဝနထမးမားက ရရႏငမည ျဖစသည။

ဖလစပငႏငငရ အျခားေသာ အဖြ႕အစညးမား

စြာကသ႔ပင NAMFRELသညလညး ႐မနကစသလက

အသငးေတာျဖင မားစြာဆကစပ ပတသက လကရပါ

သည။ အထးသျဖင ေကးလကေဒသမား တြင ျဖစၿပး

အသငးေတာနယေျမတငးတြင NAMFREL အသငး

မား ရပါသည။ ကြယလြနခၿပးျဖစသည Bangued

ၿမ႕နယ ဂဏးအပ ဘနးေတာႀကး bishop Artemio

Rillera (၁၉၉၃ - ၂၀၀၅) သည အကဘရာမ

အသငးေတာ ဘနးေတာႀကးမား၏ သဘာပတ အျဖစ

ေဆာငရြကခၿပး အသငးေတာအား ခ႐ငအတြက

လအပသည ေစတနာဝနထမး ေျမာကမားစြာက

စစညးေပးႏငရန ေဆာငရြကေစခသည။ NAMFREL

မ ေစတနာဝနထမး တစဥးျဖစၿပး တာဝနသႏငငသား



မား အဖြ႕တြင ၁၉၈၆ မ ၁၉၈၈ အထ တြဖကနာယက

ျဖစသ Carmelita Bersalona က “ကကသလစ

အသငးေတာဟာ NAMFREL ရ႕ ဖြ႕စညးပမာ

အလြနအားေကာငးတ အငအားစ တစခ ျဖစပါတယ။

သကဆငရာ အသငးေတာ သာသနာနယ ေတြမာ

ရတ ဘနေတာႀကးအမားစဟာ NAMFRELမာ ပါဝင

ေဆာငရြကေနတာပါ” ဟ ဆသည။

၁၉၈၆ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလတြင ႐တတရက

ျပလပခသည ေရြးေကာကပြအတြငး NAMFREL

သည အကဘရာ၌ မ႐ေစာငၾကညသမားက

စစညးခသည။ ထေရြးေကာကပြသည People Power

Revolution ဟေခၚသည လထအကြလႈပရားမႈႀကးက

ျဖစလာေစခၿပး၊ ထစဥက အာဏာရငျဖစသ ဖာဒနန

မားက႔စက ျဖတခ၍ အကြႏက သမၼတအျဖစ

တငေျမာကႏငချခငးျဖစသည။ ထ႔ေနာကတြင

NAMFREL မ ေစတနာဝနထမးမားသည အဖြ႕အစညး

၏ ကြနယကႏင ၎တ႔၏ ႏငငေရးဆငရာ ကၽြမးကင

မႈမားက အသးျပၿပး ခ႐ငအတြငးမ ျပညသ မားအား

သမၼတအသစ၏ အစအစဥတြင အကးခစားႏငေစရန

အတြက ပါဝငကညေပးႏငေၾကာငး နားလည သေဘာ

ေပါကခၾကသည။

Sumangil က “၁၉၈၆ မာ သမၼတ ေရြးေကာက

ပြ ၿပးဆးသြားတအခါမာ၊ ကၽြနမတ႔တေတြဟာ လပ

စရာေတြ အမားႀကးရတယဆတာ နားလည သေဘာ

ေပါကတ အတြက အလပေတြ ရပလကဖ႔ စတမကး

ဘ ဆကလပခၾကတယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ အဖြ႕က

ေကာငးမြနေသာ အစးရျဖစေရးအတြက အကဘရာမ

တာဝနသ ႏငငသားမား (Concerned Citizens of

Abra for Good Government) လ႔ အမည

ေပးခတယ။ ေကာငးမြနတ အစးရျဖစေရးက ငါတ႔ရ႕

ပငမ အလပပလ႔ ကၽြနမတ႔တေတြ ေျပာခတယ” ဟ

ေျပာျပသည။

စနေခၚမႈ (THE CHALLENGE) ၁၉၈၆ ခႏစ၌ Concerned Citizens အဖြ႕တြင

ဆရာ/ဆရာမမား၊ ပါေမာကၡ မား၊ ဘနးေတာႀကးမား၊

အငဂငနယာမားႏင သတငးေထာကမား စသည

အမာခ ေစတနာဝနထမး ၂၅ ဥး ခန႔ ပါဝငခသည။

အဖြ႕ဝငမားသည စကပးေရး၊ ရပရြာစညး႐းလႈ႕ေဆာ

ေရး၊ ေဆာကလပေရးႏင သစေတာဆငရာ ကစၥရပ

မားတြင အထးကၽြမးကငမႈ ရၾကသည။ Sumangil က

အဖြ႕အစညး၏ တြဖက နာယကအျဖစ ဥးေဆာငခၿပး

အျခားတြဖက နာယက တစဥးမာ Bersalona

ျဖစသည။ တညေထာငသမားတြင Aniceta Baltar ၊

Eric Basa ၊ Irene Bringas ၊ Leticia Madriaga ၊

Merla Ruiz ႏင Elizabeth Valera တ႔လညး

ပါဝငၾကသည။1

အဖြ႕၏ အလပက အေထာကအကျဖစေစရန

ဥက႒မားျဖစၾကသည Sumangil ႏင Bersalona

တ႔သည ၎တ႔၏ နားလညကၽြမးကငမႈႏင ေဒသ

တြငး၊ ႏငငအတြငးမ အဆကအသြယမားက အသးခ

ခၾကသည။ Sumangil သည ဘနေဂြ႕ၿမ႕ (Bangued)

ရ Divine Word College ၏ သေတသနႏင

ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး ဒါ႐ကတာ ျဖစၿပး၊ Bersalona မာ

Manila ရ ဖလစပင တကသလ မ ပါေမာကၡ တစဥး

ျဖစၿပး အကဘရာ ဇာတပင ျဖစသည။ ၎တ႔ႏစဥး

စလးမာ မမတ႔ခ႐င တြင လမးမားႏင အျခားအေျခခ

အေဆာကအဥးမား ပမေကာငးမြနရန လအပလကရ

ေၾကာငးက အထးပင နားလညသရထားၾကသည။

ဧရယာအကယအဝနး ကလမတာ ၄၂၀၀ ရၿပး၊

လဥးေရ ၁၈၀ ၀၀၀ ခန႔ ေနထငသည အကဘရာ ခရင

သည ဖလစပငႏငငတြင ဆငရႏြမးပါးမႈ အရဆး ခ႐င

မားအနက တစခ ျဖစပါသည။ အမေထာငစ ၅၆%

(သ႔မဟတ လဥးေရ၏ ၆၀%) မာ အစးရက

သတမတထားသည ဆငးရမြေတမႈ မဥးေၾကာငး

(poverty line) ျဖစေသာ တစႏစလင ပဆ ၁၀၂၈၀

(US$300)၏ ေအာကတြင ကေရာကလကရခ

သည။2 ထထပသည သစေတာမား၊ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးန

ႏင ထးေကာကမား စသျဖင သယဇာတမား ကြယဝ

သည ေဒသ ျဖစေသာလညး ေဒသချပညသအမားစ

သည ဆနစပါး စကပးျခငးႏင ရာသအလက ဝါး



လပငနး လပျခငး တ႔မ ဝငေငြက အဓက ရာေဖြ

ရရၾကသည။

လယသမားမားႏင အလပသမားမား အတြက

၎တ႔၏ ထတကနမားက ခ႐ငႏင ေဒသတြငး ေစး

ကြကမားသ႔ သယယပ႔ေဆာငရန လမးမား လအပ

ေနခသည။ အေဝးလဆး ေဒသမားတြင ေနထငၾက

သည ေဒသခ ဌာေနတငးရငးသား လမးမားအတြက

ေဆး႐မား၊ ေကာငးမားသ႔ သြားလာႏငမည လမးမား

လအပေနခသည။ ႏငင၊ ခ႐င၊ ၿမ႕နယ ႏင barangay

(ရပ/ေကး) အဆင လမးမား ၂၅၀၀ ကလမတာနးပါး

ရသညတင ကတရာ၊ ကြနကရစစသျဖင လမးအမာ

ခငးထားႏင ျခငး မရခပါ။ အခ႕ေသာ ေဒသခရပရြာ

လထမားက သဘာဝပတဝနးကငႏင ေငြေၾကး

ကနကမႈမားအရ ေကာကစရစ ႏင ေျမသားလမး

မားက ပမလလားၾက ေသာလညး အကဘရာခ႐င

သည တငဖြနး မနတငး ရာသျဖစသည ေမလမ

ေအာကတဘာ အၾကားတြင တကစားပကစးမႈဒဏက

ခႏငရညရသည ကတရာ/ ကြနကရစ လမးအမာမား

က လအပေနခပါသည။ ခရင အတြငးမ ၿမ႕နယ ၂၇

ခအနက ၁၁ ခ မာ ေတာငတနး ေဒသမားတြင

တညရၿပး မးရာသ အတြငး၌ ခ႐င၏ ၿမ႕ေတာႏင

စးပြားေရးအခကအခာ ျဖစေသာ ဘနေဂြ႕ သ႔

သြားလာႏငျခငး မရခပါ။3

Divine Word College တြင စာသငၾကားပ႔ခခ

သျဖစၿပး၊ Concerned Citizens က အတတည

ေထာငခသ တစဥးျဖစသည Madriaga က “လမး

ေတြက အေျခခလအပခကပေလ။ လမးေကာငး

ေကာငးမရဘန႕ ေတာငေပၚကေန ထတကနပစၥညး

ေတြကဘယလသယမလ။ဆရာ၊ဆရာမေတြ၊ ကေလး

ေတြ ေကာငးက ေရာကဖ႔ ရြ႕ေတြေျမေတြ ေခာေနတ

ေျမလမးကေန လမးေလာကသြားေနရတာ ဘယ

ေလာက ဒကၡေရာကသလ စဥးစားၾကညပါ။ ဘနေဂြ႕

မာပ ေဆး႐ရ တာေၾကာင လေတြ နာမကနးျဖစရင

ဘယလသြားလာမလ စဥးစားၾကညပါ။ ဒလမးေတြရ႕

အေနအထားန႕ဆရင ေဆး႐ကမေရာကခင လမးမာပ

ေသရလမမယ။” စသျဖင လမးမား သည ႏငငသား

မား၏ ကနးမာေပာရႊငမႈ အတြက အေရးႀကးလ

ေၾကာငး အေလးထားရငးျပသည။

အစးရမ ေဖာကလပေသာ လမး ႏင တတား

စမခကမားစြာမာ ၿပးစးျခငးမရဘ အစရငခစာ စာရြက

အေပၚတြငသာ တညရေနခသည။ အဘယေၾကာင

ဆေသာ ကနထ႐ကတာမားႏင ေဒသႏရအရာရမား

က အစးရရနပေငြမားက အလြသးစားျပလပထားၾက

ေသာေၾကာငျဖစသည။ “ဒေနရာမာ လမးေဖာကၿပး

သြားၿပ ဆၿပး [တစခ႕အရာရေတြ န႕ သတငးစာေတြ

ကေန] အစရငခတာက ၾကားရတတပါတယ။

တကယက အဒေနရာမာ ဘာမ မလပရေသးပါဘး။”

ျပညသ႔ေဆာကလပေရးႏင လမးမႀကးမား ဥးစးဌာန

သည ပမနအားျဖင လမးအသစမား ေဖာကလပျခငး

သ႔မဟတ ကယကယျပန႔ျပန႔ ျပငဆငျခငးမားက ၂၅

ႏစမ တစႀကမ ျပလပေလရပါသည။ “လမးတစခက

ေဖာကၿပးသြားပါၿပဆၿပး [တကယေတာ မၿပးပါ]

အစရငခၿပးသြားရင၊ ေနာက ၂၅ ႏစ ၾကာေအာင

လေတြခမာ လမးေကာငးေတြ အေပၚသြားလာ ေနရ

မယအစား ေႏြရာသဆရင ဖနထၿပး၊ မးရာသဆရင

ရြ႕ဗြကေတြထေနတ လမးေတြအပၚမာ သြားလာေနရ

တာပါ။” ဟ သက ေျပာျပသည။

အကဘရာမ ႏငငေရးသမား မားစြာသည

အစးရကနထရကစာခပမားက ေလလဆြသည

ေဆာကလပေရး ကမၸဏပငရငမား ျဖစၾကသည။ “ဒ

ႏငငေရးသမားေတြက အျခားဟနျပ ကနထ႐ကတာ

ေတြက သးထားတာပါ။ အစးရစမခကေတြရ႕

ကနထ႐ကတာ ဆသ ေတြက ၾကညလကရင သတ႔ရ႕

ေဆြမးနးစပေတြ၊ လပေဖာကငဖကေတြ ျဖစ ေနတာ

ေတြ႕ရပါလမမယ။ ေဆာကလပေရး အတြက အသးျပ

မယ ကနမာပစၥညး ဆင ပငရငေတြက အစေပါ။

တကယလ႔ ရငက ဆပကနထ႐က ယထားၿပး

ပစၥညးပစၥယလလာရင ဒႏငငေရးသမားေတြရ႕

ေဆြမးနးစပ ကနမာပစၥညး ဆငကပ သြားဝယရ

လမမယ။ ဒါက လတငးလလ သေနတ ကစၥပ။” ဟ

Madriagaက အထးကယကး စးပြား အခတ

အဆကမား (network of special interests)



အေၾကာငးက စတပကလကပကျဖင ေဝဖန

ေျပာသည။

အစးရဝနထမးအခ႕ကလညး ႏငငေရးသမား

မားႏင ၎တ႔၏ ကနထ႐ကတာမားတ႔ျဖင ပးေပါငး၍

ရနပေငြမားက အလြသးစား ျပလပၾကသည။ လမး

စမခကမား၌ အလြသးစားျပလပျခငးသည ရနပေငြ

မား၏ ၂၀ မ ၄၀ ရာခငႏႈနး အထ ျဖစႏငပါသည။

အကငပကျခစားသည လႊတေတာအမတမား၊ ၿမ႕ဝန

မား၊ barangay အပခပေရးမးမား သ႔မဟတ လမး

အငဂငနယာမားသည အျမတအစြနးမားလသည

အစးရ ကနထ႐ကစာခပမားက ေရြးခယေပးအပျခငး

အတြက လာဘေပးေငြမားစြာက အတထထညႏငခ

ၾကသည။ 4 စမခကကနထ႐ကစာခပမားက ရရၿပး

ေနာက ကနထ႐ကတာမားသည ၎တ႔ ေဖာကလပ

ရမည လမးအရည၊ အလပသမားစရတ၊ ပစၥညး

ကရယာမား ငားရမးျခငး ႏင အခြနအေကာကမား

စသျဖင စမကနး၏ သတမတခကမားမ ေသြဖည၍

၎တ႔ အျမတအစြနးမားမား ရရေရးအတြကသာ

ဥးတည လပေဆာငေလ ရခပါသည။ 5 စမခကမား

တစဝက တစျပကသာၿပးစး သ႔မဟတ စပင မစတင

ရေသး ေသာလညး အထကအရာရမားႏင ေဒသခ

ႏငငေရးသမားမားက လမးမႀကးမားဆငရာ ခ႐ငဌာန

အရာရမားအား ဗဟ႐းသ႔ ေဆာကလပေရး

စမခကမား ၿပးစးေၾကာငး ဖအားေပး အစရငခေစ

ခသည။

လကရအေနအထားက ပကျပားရနႀကးပမး

သည မညသမဆ ေဘးကငးလျခေရးမာ အလြန

စးရမရသည စနေခၚမႈ တစခ ျဖစခသည။ အကဘရာ

၏ ႏငငေရးဆကစပ အၾကမးဖကမႈ ႏင ႏငငသားမား

အေပၚ ၿခမးေျခာကမႈ စသည သမငးေၾကာငးမားအရ

Concerned Citizens အဖြ႕အတြက ေဘးအႏရာယ

ကေရာကႏငသည အလားအလာမားစြာ ရေနခပါ

သည။ ၁၉၂၀ ခႏစမားကတညးက အကဘရာတြင

အမးအႏြယအပစႏစခက ႏငငေရးရာထးေနရာမား

က ထနးခပႏငေရးအတြက ယဥၿပငလာခၾကၿပး၊ 6

၁၉၆၀ ခႏစမားတြင အျခားအပစမားစြာကလညး

ဤယဥၿပငမႈအတြငး ပါဝငလာခသည။ ပထမဥးဆး

မတတမးတငႏငသည ေရြးေကာကပြဆကစပ

အၾကမးဖကမႈမာ ၁၉၆၅ တြငျဖစၿပး အကဘရာ

အလယပငးၿမ႕တစၿမ႕၏ ဒတယၿမ႕ေတာဝန လပၾက

ခခရျခငးျဖစသည။7

ဘနေဂြ႕ ၿမ႕ေတာ ႐မနကကသလစ ဂဏးအပ

ဘနးေတာႀကး Leopoldo Jaucian က “အကဘရာရ႕

ႏငငေရးက မးဆကအလက အေမြဆကခလာခၾက

တာျဖစတယ။ မဘေတြက ႏငငေရးသမားေတြျဖစရင

သားသမးေတြကလညး ႏငငေရးမာ ပါဝငလာၾက

တယ။ ဒါက မသားစ အေရးကစၥတစခ ျဖစလာတယ။

ဒါအျပင ႏငငေရးသမားေတြ အားလးဟာ မသားစ

ေလး၊ ငါးခေလာကထမာ ေတာစပ ပါဝငေနၿပး၊

အားလးဟာ ေသြးအရ၊ လကထမးျမားမႈအရ အျပန

အလန ဆကႏြယမႈ ရေနၾကပါတယ။ အဒေတာ ဒမာရ

တ ႏငငေရးဆတာက မသားစခငး ၿပငဆငေနၾကတ

ဟာပ” ဟ ဆသည။ မနလာၿမ႕ရ Ateneo School of

Government ၏ ႏငငေရး ဒမကေရစႏင ျပျပင

ေျပာငးလေရး အစအစဥက ထတျပနသည အစရငခ

စာ တစေစာငအရ အကဘရာခ႐ငမ အဓက ႏငငေရး

မသားစမားတြင လကနကအျပညအစတပဆငထား

သည အပစ ၁၀ ဖြ႕ ရေၾကာငးသရၿပး8 ေရြးေကာကပြ

ကာလမားတြင မၾကာခဏဆသလ ၿပငဘကမား

အခငးခငးအၾကား အၾကမးဖကမႈနညးလမးက သး

ျခငးႏင ၿခမးေျခာကမႈျဖင အာဏာဆကထနးျခငးမား

ျဖစေပၚေနခသည။

ထမသားစမားသည ေသနတဝယရန၊ လဆး

လမကမားငားရနႏင မဝယရန အတြက အစးရစမ

ကနးမားမ ရနပေငြမား အသးျပခၾကသည။

တပမေတာ ဗလခပႀကးေဟာငး တစဥးျဖစသည

Edgar Gurrea က “ႏငငေရးသမားေတြအေနန႕

ဘယေရြးေကာကအတြကမဆ ဘ႑ာအရငးအျမစ

အႀကးမားဆး စေဆာငးလ႔ရတာက လမႈဝနေဆာငမႈ

စမခကေတြပေလ။ လယယာကေန ေစးက

လမးေဖာက တာမး န႔ ေဒသခရပရြာလထအတြက

အကး သကေရာကမႈရမယ အျခား စမခကေတြေပါ။



ဒလေတြက စမခကရနပေငြ ၄၀% ေလာကကပ

အသးျပၿပး၊ ကနတာက ေျဖာင ပစလကတာပါပ” ဟ


Ateneo School မ အစးရ၏ ဝနေဆာငမႈ

ေပးျခငးဆငရာ စြမးေဆာငမႈက အကျဖတဆနးစစ

သည သေတသန အစအစဥ၏ ဒါ႐ကတာျဖစသ Joy

Aceron က “အကဘရာက လေတြ ေျပာေလရတ

စကားတစခရတယ။ ေငြရႏငတ ကစၥ ႏစခရ တယတ။

တစခက ႏငငေရး၊ ဘာလ႔လဆေတာ ရငအေနန႔

ေရြးေကာကပြ ဝငၿပငတာ ဒါမမဟတ ႏငငေရးသမား

ေတြအတြက ဝနေဆာငမႈ ေပးတာလပလ႔ရတယ၊

ေနာကတစခကေတာ အသဘအမ (funeral hourse)

ဖြငဖ႔တ။ အကဘရာက ႏငငေရး သမားေတြဟာ

သတ႔ ကယသတ႔ လကနကသးၿပး ကာကြယဖ႔ေတာ

ဘယေတာမ လကမေႏးဘးရင။” ဟ ေျပာျပပါ သည။

ၿခမးေျခာကျခငးႏင အၾကမးဖကျခငးအႏရာယ

မားေၾကာင ႏငငသားမားသည အကငပကျခစားမႈက

ထတေဖာေျပာဆရန ေၾကာကရြ႕ေနခၾကပါသည။

Sumangil က “အစးရထက လတစခ႕က ရင

သြားေမးခြနးထတရင ေနာကေန႔မာ ရငက လမးေဘး

မာ ေသေနတာက ေတြ႕ရလမမယ။ ဒါက လေတြက

အရမးက ေၾကာကရြ႕တနလႈပေစပါတယ။ ဒါေၾကာင

လညး လေတြက ခပဆတဆတပ ေနၾကတာေပါ” ဟ


ထ႔အျပင ေဒသခမားစြာမာ ၎တ႔က အလပ

အကငရရေအာင ႏငငေရးသမားမားက ကညေပးခဖး

သည ေကးဇးကလညး ရေနပါသည။ “ႏငငေရးသမား

ေတြအေပၚမာ ေကးဇးအေကြးတငတ အစဥအလာ

ကလညးရေနတယ။ ‘ရငက ကၽြနမက အလပေပး

ထားတအခါ ရငေကးဇး ကၽြနမအေပၚမာ ရသြားၿပ၊

ကၽြနမတစခခလပမယဆတအခါ ဟတ၊မဟတ ရငဆ

က ခြငျပခက ေတာငးရေတာမယေလ’။ အဒေတာ

ဒါက ဆငးရသားေတြအတြက ဆငးရျခငးန႕ ခခႏင

စြမးမရျခငးဆတ သသရာလညေနေတာတာပ။

ထတေဖာ ေျပာဆဖ႔၊ ေဝဖနဖ႔ ယၾကညမႈ ရေတာမာ

မဟတဘး။” ဟ Madriaga က သးသပျပသည။

လကနကကငပနကနမႈ သမငးေၾကာငး

ကလညး ဤအေျခအေနကပ၍ ႐ႈပေထြးေစပါသည။

၁၉၇၀ ႏင ၁၉၈၀ ခႏစမားတြင အကဘရာခရငသည

ဖလစပင ကြနျမနစပါတ၏ လကနကကငတပဖြ႕ျဖစ

သည ျပညသ႔တပမေတာသစ (NPA) ႏင ဖလစပင

တပမေတာတ႔အၾကား တကပြမား ျဖစပြားခရာတြင

ၾကားညပခရသည။ Cordillera တငးေဒသႀကးဟ

စေပါငး ေခၚေဝၚသည အကဘရာႏင ေျမာကပငးမ

အျခား ခ႐ငငါးခတြင သပနအဖြ႕မားက ေဒသခဌာေန

တငးရငးသား အပစမားျဖင ပးေပါငး၍ တငးရငးသား

တ႔ဘးစဥ၊ ေဘာငဆက အသးျပခသည ေျမယာမား

က ေရလႊမးမးမႈ အႏရာယျဖင ၿခမးေျခာကေနေသာ

ဆည တညေဆာကမည အစအစဥႏင ထငး႐ႈး

သစေတာမားက ျပနးတးေစသည စာရြကႏင စက

စက႐ တ႔က ဆန႔ကငကန႔ကြက ခၾကသည။

ဤသ႔ေသာ အခကအခအဟန႔အတားမား ရ

သညတင အကဘရာခ႐ငသည ေစတနာဝနထမး

ေဆာငရြကလစတရသည သမငးေၾကာငးရခပါသည။

၁၉၇၀ ခႏစမားတြင အကဘရာ လငယ အစညးအ႐း

မ အဖြ႕ဝငမားသည အမးသားေရြးေကာကပြ

ေကာမရင၏ ႏငငသား လက႐းမား အျဖစ ေစတနာ

ဝနထမး ေဆာငရြကခၾကသည။ ေဒသတြငး၌

လႈ႕ေဆာ စညး႐းေရးသမားမားအျဖစ သၾကေသာ

အစညးအ႐း၏ လငယေခါငးေဆာငမားႏင ညႏႈငး

ေရးမးမားက ၿမ႕နယ တစခစတြင တာဝနခထား

ေပးခသည။ လငယအဖြ႕၏ ဥက႒အျဖစ တာဝနထမး

ေဆာငခဖး သည Bersalona က “ကၽြနမတ႔မာ

သယဇာတေတြ ေပါမားရ႕သားန႕ တးတကသင

သေလာက တးတကမႈ မရတာက လေတြရ႕ စတပါ

ဝငစားမႈ မရတာေၾကာငပ” ဟ ေျပာသည။ လငယ

အစညးအ႐းအဖြ႕အဝငမား သည NAMFREL အဖြ႕

ဝငမားျဖစလာၾကၿပး၊ ေနာက ပငးတြင Concerned

Citizens ၏ ေစတနာဝနထမး မားျဖစလာခၾကသည။

တ႔ျပနမႈတစခက မေဘာငသြငးျခငး (FRAMING

A RESPONSE)



Concerned Citizens ၏ တညေထာငသ

အဖြ႕ဝငမားသည အစးရက တာဝနခမႈရေစရနႏင

ခ႐ငအတြငး ဝနေဆာငမႈမား တးတကလာေစေရး

အတြက နညးလမးမားက စဥးစားခၾကသည။ တည

ေထာငသတစဥးျဖစသ Barlar က “ကၽြနမတ႔ အဖြ႕က

ေကာငးမြနေသာအစးရျဖစေရးအတြက အကဘရာမ

တာဝနသ ႏငငသားမား ဆၿပး နာမညေပးခတယ။

ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔က ပြငလငးျမငသာ

ၿပး၊ တာဝနခမႈရတ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကလ႔ရတ အစးရ

တစရပက ပါဝငကညေပးခငလ႔ပါ။ အဒအခနတနးက

ေတာ ဒါက ၾကားရေလမရတ အယအဆတစခပါပ။”

ဟ ဆသည။ “အစးရက ကၽြနမတ႔ စနေခၚၾကညခင

ခတယ။ ျပညသ႔ေရးရာဝနေဆာငမႈေတြက မနမနကန

ကန၊ ေကာငးေကာငးမြနမြန ေပးေနရ႕လား၊ ျပညသ

ေတြရ႕ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက တကယျဖစရ႕လား

ဆၿပး ေသခာေအာငေပါ။” ဟ သက ျဖညစြကေျပာ

သည။

ေမးစရာရလာခသညမာ ၎တ႔အေနျဖင

စြမးေဆာငရည (capacity) က မညသ႔ တညေဆာက

မညနညးဟသည ေမးခြနးပင။ အဖြ႕ဝငမားအေနျဖင

တကတြနးအားေပးမႈႏင အကအညက နးနးကပမပင

ရရခပါသည။ Concerned Citizens အဖြ႕၏ အဖြ႕

အစညး အစအစဥေရးဆြမႈႏင လႈပရားေဆာငရြကမႈ

မားက ဖလစပငႏငင၏ ႏငငေရးယဥေကးမႈ အစဥ

အလာ၌ အခငအမာ ရပတညထားၿပးျဖစသည ႐မန

ကကသလစ အသငးေတာ၏ အေျခခအတျမစမား

ေပၚတြင တညေဆာကျခငးျဖင အသငးေတာ သည

(အမားအားျဖင တရားဝငပါဝငျခငး မဟတ

ေသာလညး) အဖြ႕အတြက အလြန အေရးႀကးသည

အခနးက႑တြင ပါဝငခသည။ ႏငင၏ အျခားေဒသ

မားကသ႔ပင အကဘရာေဒသရ ႏငငသား ၈၀% မာ

႐မနကကသလစ ဘာသာဝငမားျဖစၾကၿပး၊ 9 ကန

ႏငငသားမားမာ အျခားေသာ ခရစယာန ဘာသာဝင

မားႏင ႐းရာ ယၾကညမႈ ကးကြယသမားျဖစၾကသည။

ခ႐ငအတြငး အသငးေတာ သသနာနယ ၂၂ ခ ရၿပး၊

ေဝးလေခါငသသည ၿမ႕နယမား၌ပါမကန အကဘရာ

ေဒသေန ျပညသမားက အခနမေရြး ကညေဆာင

ရြကေပးႏငသည ဘနးေတာႀကးမား၊ ေစတနာဝန

ထမးမား အပစလက အျမအသငရပါသည။ အသငး

ေတာသည ေကာငးမား၊ ေဆး႐မားႏင အေသးစား

လပငနးမားအတြက သမဝါယမအသငးမား အပါ

အဝင အလပအကင အစအစဥမားက ရနပေငြပပး

ျခငး၊ ကယတငေဆာင ရြကျခငးမား လပေဆာငသည

အျပင ေရဒယ အသ လႊငဌာနတစခ ႏင Abra Today

အပတစဥ သတငးစာ တ႔ကလညး ပငဆငပါသည။

အစးရမ ေဆာငရြကမႈ မရသည ကစၥမားက

အသငးေတာက ဝငေရာကေဆာငရြကခရသည။

“အစးရကသာ လအပတာေတြက တ႔ျပနေဆာငရြက

မယဆရင အသငးေတာက ဒါေတြက လကလပေနခ

စရာမလပါဘး။ ႏငငအတြက နစနာတာေတြ မျဖစဘး

ဆရင အသငးေတာက ဝငပါေနစရာ အေၾကာငး

မရပါဘး။” ဟ Sumangil က ေျပာသည။ ထ႔အျပင

အသငးေတာသည ႏငငေရး အငအားစမားအၾကား

ဘကမလကသည ၾကားခေဆာငရြကေပးရသလညး

ျဖစပါ သည။10

Concerned Citizens ၏ အမာခ အဖြ႕ဝင

မားစြာမာ အသငးေတာ ဂဏးအပ ဘနးေတာႀကး၏

သာသနာနယအတြငးမ ပရဟတလပငနးမားေဆာင

ရြကသည လမႈေရးစငတာမားတြင အလပအျဖစ

သ႔မဟတ ေစတနာဝနထမးအျဖစ ေဆာငရြကခၾကဖး

သမားျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင Sumangil သည

ဂဏးအပ သာသနာနယအတြက ၁၉၇၀ ခႏစမစ၍

လပကငေပးခသျဖစသည။ ဤသ႔ လပကငေနရငး

ႏႈတကပတေတာ ေကာလပ (Divine Word College)

မ ပညာေရးဘြ႕တစခက ရရခ ျခငးျဖစသည။

ထ႔ေနာက အဆပါ ေကာလပတြင ျပနလည သငၾကား

ပ႔ခေပးၿပး၊ အေဆာငမးအျဖစလညး တာဝနယ

စမခန႔ခြခသည။ အျခားအဖြ႕ဝငမားသညလညး ရမန

ကကသလစ အသငးသားမားဆငရာ အဖြ႕အစညး

တစခ ျဖစသည ႏႈတကပတေတာအဖြ႕အစညး

(Soceity of Divine Word) ႏင ဆကစပပတသကမႈ

ရၾကပါသည။ ယငးႏႈတကပတေတာ အဖြ႕အစညး



သည ဘနေဂြ႕ၿမ႕ရ Divine Word College

ကဖြငလစသည အဖြ႕အစညးျဖစၿပး အျခား

နယပယမားစြာတြငလညး အေရးႀကးသည အခနး

က႑ တြင ပါဝငပါသည။

ဘာသာတရားသည ေစတနာဝနထမးမားစြာ

အတြက အေရးႀကးလသည ေစေဆာမႈတြနးအား တစ

ခ လညး ျဖစပါသည။ Madriaga က “ေစတနာဝန

ထမးအမားစက ေကာလပ၊ အသငးေတာ န႕

ဘနးေတာႀကးေတြဆကေနေရာကလာတ သေတြပါ။

ဒလေတြက အစးရက ႏငငေရးနညးလမး န႕

မတကခကလတအတြက ကၽြနမတ႔ဆ လာေရာက

ပးေပါငး ပါဝငၾကတာျဖစပါတယ။ Concerned

Citizens အဖြ႕မာ ဘအေျခခတညခက တစခ ရတယ

ဆတာ ေတြ႕ရတယ။ အဒါကေတာ ကာလၾကာရည

ရေနခၿပးျဖစတ အစးရ အငစတကးေတြက ေျပာငးလ

လ႔မရတအခါမာ ဒါက အေျပာငးအလျဖစေစဖ႔ အျခား

ေသာ နညးလမးတစခ ဆတာပါပ။ လထအဖြ႕

အစညးတစခအေနန႕ ဆရင လပႏငစြမး ရမယ ဆၿပး

ကၽြနမတ႔ ေတြးခတယ” ဟ ေျပာျပပါသည။

NAMFREL ဗဟ႐း၏ အၾကျပ တကတြနး

ခကမားအေပၚ ယၾကညအားထား၍ အမးသား

ဖြ႕ၿဖးေရး အာဏာပငအဖြ႕ (NEDA) က Concerned

Citizens အဖြ႕က ဖတဖကအဖြ႕အစညး အျဖစ အသ

အမတျပ လကခေပးခသည။ ၁၉၈၇၊ ဇနနဝါရတြင

NEDA ၏ ညႊနၾကားေရးမးခပျဖစသ Solita Collas-

Monsod ႏင ဘတဂကႏင စမခန႔ခြမႈ ဥးစးဌာန

(Department of Budget and Management) မ

အျခားအရာရမားသည ခ႐ငအတြငးမ ဖြ႕ၿဖးေရး အစ

အစဥမားက ေစာငၾကညစစေဆးရန Concerned

Citizens အဖြ႕ျဖင သေဘာတညခကတစရပက ေရး

ထးခပါသည။

ထ႔ေနာက Concerned Citizens အဖြ႕ဝင

မားသည စစညးျပငဆငျခငး (organization) ႏင

စညး႐းလႈေဆာျခငး (mobilization) ၊ လပငနးအစ

အစဥမား (programs) ၊ လပငနးေထာကပပ႔ေဆာင

ေရး (logistics) ၊ ပညာေပးျခငး (education) ၊

သေတသန ႏင မတတမးတငျခငး (research and

documentation) ၊ ဥပေဒေရးရာ (legal) ႏင မဒယာ

(media) ဟသည လပငနးရပမားက တာဝနယ

ေဆာငရြကႏငရန ေကာမတမား အသးသး ဖြ႕စညးခ

သည။ ေကာမတတစခစတြင အဖြ႕ဝင သးဥးမ

ငါးဥးပါဝငပါ သည။ နာယကႏစဥး၊ ဘ႑ာထနး၊

စာရငးစစႏင အတြငးေရးမးတ႔ျဖင အဖြ႕၏ နဂ

ဖြ႕စညးပ ျပညစေအာင ျဖညစြကခန႔ထားခသည။

အဖြ႕ဝငမားက အငဂငနယာတစဥးအျဖစ လပကင

သ Bringas က အဖြ႕၏ေစာငၾကညစစေရးေရး

လႈပရားေဆာငရြကမားအား ဥးေဆာငေစရန ဆးျဖတ

ခသည။ Basa က ေစတနာ ဝနထမးမား စစညး၊

စညး႐းေရးအတြက တာဝနခ အျဖစ၊ Baltar က

သငတနးေပးျခငးက စမခန႔ခြသ အျဖစ အသးသး

တာဝနယခသည။

အဖြ႕၏ ကနဥးတာဝနတြင CEDP စမခက

မား၊အကဘရာမျပနာအခကအခ၏ အေနအထား

ႏင အဖြ႕၏အစအစဥမား အေၾကာငးက သတငးျဖန႔

ေဝျခငး ပငျဖစသည။ Concerned Citizen အဖြ႕သည

အစးရ၏ အစအစဥႏင ပတသကၿပး အေကာင

အထညေဖာမည စမခကအေရအတြက၊ အကဘရာ

သ႔ ဝငေရာကလာမည ရနပေငြပမာဏ စသည

သတငးအခကအလကမားက ျဖန႔ျဖးေပးခသည။

“NEDA န႕ ဘတဂက၊ စမခန႔ခြမႈ ဥးစးဌာနေတြန႕

ကၽြနမတ႔ သေဘာတညခက ေရးထးၿပးတ အခါမာ

ေဆာငရြကမယ စမခကေတြရ႕ အေသးစတ အခက

အလကေတြက ပႏပမဒယာန႕ ေရဒယကေန ျဖန႔ေဝ

ခတယ။ စမကနးေတြရ႕ ရနပေငြ ပမာဏ ကလညး

အႏစခပၿပး ေဖာျပေပးခတယ။ အကဘရာက လေတြ

က ဒ ၁၉၈၆-၈၇ မာ ဒေလာကမားတ ေငြပမာဏ က

အကဘရာ အတြက သးမယ ဆတာသရေတာ

သပက အၾသေနၾကတယေလ။ သတ႔က ‘ ၾကညစမး

အရငတနးကေကာ ေငြေတြ ဘယေလာကမား ဝငခ

တာလ၊ ငါတ႔ျပညသေတြကႏပခ ခေနရတာပ။ အစးရ

ထ လေတြဟာ သတ႔ကယကးအတြက ငါတ႔က

အျမလစလ႐ႈထားတာပ’ ဆၿပး ေျပာၾကတယ။ ဒါက



လအမားစအတြကေတာ ရာေဖြေတြ႕ရခကႀကး တစခ

ေပါ” ဟ၍ Sumangil က ျပနလညေျပာျပသည။

Concerned Citizens ၏ အမာခအဖြ႕ဝငမား

သည အကဘရာ၏ စနေခၚမႈ ျမငမားသည ႏငငေရး

ေရစးေၾကာငးအတြငး ထနးေၾကာငး ေမာငးႏငႏငရန

အေျခခစညးမဥးမားက သတမတထားခၾကပါသည။

စညးလးညညြတမႈကေအာငျမငေရးအတြက

အေရးအႀကးဆးေသာ လအပခက ျဖစပါသည။ အဖြ႕

ဝငမားသည ပမနေတြ႕ဆၿပး လႈပရားေဆာငရြကမႈ

မား၊ တးတကမႈအေျခအေန၊ အခကအချပနာ

မားႏင ပတသကၿပး ေနာကဆးအေျခအေနမားက

မေဝ အသေပးရန ဆးျဖတခၾကၿပး၊ အားလးပါဝင

သေဘာတညမႈျဖငသာ ဆးျဖတခကမားက ခမတရန

သေဘာတ ဆးျဖတခၾကသည။ Sumangil က

“အဖြ႕ဝင အသးသးဆမာ ႐ႈျမငသးသပမႈ အမးမးရ

ေနတာက ကၽြနမတ႔ရ႕ အားသာခကပ။ မားေသာအား

ျဖင ခငမာတညတၿပး၊ ေကာငးမြနတ ဆးျဖတခက

ေတြက ခမတႏငခပါတယ။” ဟဆသည။ အဖြ႕ဝငမား

သည အဖြ႕အတြငး တငပငေဆြးေႏြးဆးျဖတခကမား

က အဖြ႕၏ အတြငးေရးအျဖစ လ႕ဝကထားရန

သေဘာ တခၾကသည။ Sumangil က “တကယလ႔

တစခ႕ အေၾကာငးေတြအေပၚမာ တစဥးန႕ တစဥး

သေဘာထားခငးမတကဆငတာေတြ ျဖစခရင

ေတာငမ ႏငငေရးသမားေတြက သြားေျပာျပတာမး

ေတာ လးဝ မလပပါဘး။ သတ႔တေတြက အဒါက

သးၿပး ကၽြနမတ႔ အဖြ႕ပကရာပကေၾကာငး လပၾက

လမမယေလ။ ကၽြနမတ႔တေတြ သေဘာထား

ကဥးေျမာငးမယဆရင၊ အဖြ႕အတြငးက နားလညမႈလြ

တကစၥေတြက ကၽြနမတ႔က သပမနးတ ႏငငေရး

သမားေတြဆ သြားအသေပး လကမယ ဆရင၊

ကၽြနမတ႔ အဖြ႕အစညးက ၿဖခြဖ႔ အခြငအေရးရသြား

မာေပါ” ဟ ေျပာသည။

အမားယၾကညလကခမႈရရေရး သညလညး

အဖြ႕အတြက အလြန အေရးႀကးေသာ အျခား ကစၥ

တစခ ျဖစသည။ အမအခကငးေစေရးႏင ပေရာဖက

ရငနယကစြာ ေဆာငရြကသည ဂဏသကၡာ တစခက

ရရရန အတြက အဖြ႕၏ ေစာငၾကညသမားသည ၎

တ႔၏ ေပးရသည အခနအတြက အခေၾကးေငြ ရယခ

ျခငးမရသညအျပင စမခကလပငနးခြငမားသ႔ သြား

ေရာကၾကည႐ႈရာတြင ကနထ႐ကတာမားထမ အစား

အေသာက အပါအဝင မညသည အရာမ လကခရယ

ျခငး မျပခပါ။ သြားလာ၊ စားေသာကစရတမားက

ကခႏငရနအတြက အဖြ႕အစညးသည ရနပေငြျမင

တငေရးမားက ေဆာငရြကခၿပး၊ ေထာကခပပးသမား

ႏင အသငးေတာထမ အလေငြမား လကခခသည။

CEDP အစအစဥ၏ လမးညႊနခကမား

ေအာကတြင အမးသားဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစသည မတ

ဖက NGO အဖြ႕အစညးမားက သငတနးမား၊

ေဒသႏရ စမခက စာရငးမားႏင တညေနရာမား၊

အေကာငအထညေဖာမည ေအဂငစမားႏင ပတ

သကၿပး သတငးအခကအလကမား ပပးေပး ခသည။

ထ႔အျပင ဘတဂကႏင စမခန႔ခြမႈဥးစးဌာနကလညး

စမခကမား၏ ကနကစရတ ေၾကညာခကမားႏင

ရနပေငြ လႊအပမည အခနဇယားအစအစဥမားက

ပပးေပးခသည။ NGO မားသည စမခကမား၏

တးတကမႈ အေနအထားက မတတမးတငၿပး NEDA

ႏင အေကာငအထညေဖာသည ေအဂငစမားသ႔

ပမန အစရငခတငျပေပးရန တာဝနရပါသည။ NGO

မားမ ေစာငၾကညသမားအေနျဖင စမခကဆက

တစခ တြင ေဒသချပညသမားက အလပခန႔အပမႈ

အေရအတြက၊ အလပလပရက အေရအတြက ႏင

ရရသည ဝငေငြပမာဏ တ႔ကလညး မတတမးတငရန

တာဝန ရပါသည။

NGO မား၏ အစရငခစာမား၌ စမခကမား

အတြငး နညးလမး တကမျဖစသည အေနအထားမား

ေပၚေပါကေနပါက ေျဖရငးႏငဖြယရသည အၾကျပ

တကတြနးခကမားကလညး ထညသြငးတငျပရပါ

သည။ ထ႔အျပင သတမတထားသည စညးမဥးမား

အရ ပါဝငသည ေစာငၾကည NGO မားအေနျဖင

စမခကတစခက ရနပေငြ ထပမျဖညသြငးျခငးမျပမ

လကရအေန အထားသည လကခႏငဖြယ တးတကမႈ

ရေၾကာငး သကေသခအတညျပ ေပးရမညျဖစသည။



စမခကကနထ႐ကတာမားအေနျဖင ေစာငၾကည

အဖြ႕မားက အဆငဆငေသာ စမခက လပငနးမား

အမနတကယ ၿပးစးမႈရေၾကာငး အတညျပေပးၿပးမ

သာ ပကဆရရႏငမည ျဖစသည။ အစအစဥ၏ စညး

မဥးမားအရ NGO မားသည စမခကမား၌ ခန႔ထား

သည ေဒသခ အလပသမား အေရအတြက၊ ျပညသ႔

ေဆာကလပေရး လပငနးမားမ ယငးအလပသမား

မားရရသည ဝငေငြအေနအထား ႏင အလပလပ

သည ရကအေရအတြကမားကလညး သတငးအခက

အလက စစညး ေပးရမည ျဖစသည။

NEDA က မတဖက NGO မားအတြက

ေဆာကလပေရး စမခကမား ေစာငၾကည စစေဆး

ျခငးဆငရာ သငတနးမားက ပ႔ခေပးခသည။ သးရက

တာ ေဆြးေႏြးပြ (seminars) မားတြင စမခက ဆငရာ

အေသးစတအခကအလကမားက သရ နားလည

ေစျခငး၊ အစးရ၏ စညးမဥး၊ လပထးလပနညး မားက

သငၾကားေပးျခငး၊ စမခက စကဝနးမား (project

cycles) က ရငးျပျခငး၊ ေစာငၾကညစစေဆးျခငး

(monitoring) ဆငရာ နညးစနစမားက ပေဖာ

ရငးလငးျခငး၊ အစရငခစာ ေရးသားမႈ လမးညႊန

ခကမားက သတမတျခငး၊ အစးရေအဂငစမား၏

တာဝနမားက နားလညေအာင ရငးလငးျခငး၊ စာရငး

စစေဆးမႈ လပထးလပနညးမားက ျခ ငရငးလငးျခငး၊

ႏငငသားႏင အစးရ မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကျခငး

၏ သေဘာ သဘာဝ က ေဆြးေႏြးျခငး စသညတ႔

ပါဝင ပါသည။ ေဆြးေႏြးပြမားအတြငး သငတနးပ႔ခသ

မားက NGO မားႏင ဗဟအစးရတ႔အၾကား ပြငလငး

လြတလပစြာ ဆကသြယႏငေစရမညဟ အာမခေျပာ

ၾကားခၾကသည။

အလပစတငျခငး (GETTING DOWN TO

WORK) ဖြ႕စညးတညေဆာကပ ႏင လပပငခြငမား

ရရၿပျဖစသညအတြက Concerned Citizens အဖြ႕

သည ေနာကတစဆငအျဖစ အပငပနးခရမည

အလပက ပါဝငကညေပးႏငသည ေစတနာဝနထမး

မား ရာေဖြရနပငျဖစသည။

ေစာငၾကညသမား ခန႔အပစေဆာငးျခငး (Recruiting monitors) စမခကမားေစာငၾကညရနအတြက အဖြ႕ဝင

စေဆာငးျခငးမာ ပထမဥးစားေပး လပငနး ျဖစသည။

“အဖြ႕ဝငစေဆာငးတာက NAMFREL ကေနပ စတငခ

တယ” ဟ Sumangil က ေျပာသည။ “ကၽြနမတ႔ရ႕

ေစတနာဝနထမးေတြျဖစတ ေကာငးသားေတြ၊

ကၽြမးကငသေတြ၊ ဘနးႀကးေတြ၊ လယသမားေတြ၊

အမရငမေတြ န႕ ေကာငးမေနေတာတ လငယေလး

ေတြ စသျဖင အားလးက ဒခ႐ငထကလေတြခညး ျဖစ

ပါတယ” ဟ ဆသည။ အသငးေတာနယေျမ တာဝနခ

မားကလညး Concerned Citizens ၏ ေဒသႏရ

တာဝနခ မားအျဖစ ေဆာငရြကေပးခၾကသည။

အဖြ႕သည ေစတနာဝနထမးမား ရရႏငရန

မဒယာကလညး အားကးအားထားျပခရသည။

“ေစတနာဝနထမးေတြ စေဆာငးႏငဖ႔ Sumangil န႕

ဂဏးအပ ဘနးေတာႀကးတ႔ က ေရဒယမာ ေၾကညာ

ေျပာဆခတယ” ဟ Ruiz က ေျပာသည။ ဘနးေတာ

ႀကးမားက အသငးေတာနယေျမမားအတြငး ျပလပ

သည Concerned Citizens ၏ အစညးအေဝးမားက

ကည စစဥေဆာငရြကေပးခၿပး အဖြ႕၏ လပငနးမား

အေပၚ ေထာကခ ေျပာဆေပးခၾကသည။ ဘနးေတာ

ႀကးအခ႕က ေစတနာဝနထမး အဖြ႕ဝငမားက ကယ

တင စေဆာငးေပးခၾကသည။

Concerned Citizens အေၾကာငးက သတငး

ျဖန႔ေဝရနႏင barangays (ရပ/ေကး) မားမ ေစတနာ

ဝနထမးမား ရာေဖြခန႔အပႏငရန အတြက အဖြ႕ဝင

မားသည အကဘရာေဒသအႏ႔ ၿမ႕၊ ရြာမားတြင

ညေနပငး ရပရြာ အစညးအေဝးမား ျပလပခၾကသည။

အစညးအေဝးမားတြင မၾကာခဏဆသလပင Basa

ႏင လႈ႕ေဆာစညး႐းေရး ေကာမတအဖြ႕ဝငမားသည

စတဝငစားမႈ ရသမားက ညနကသနးေခါင တင

ေအာငပငေျပာဆရငးျပခၾကရသည။ ႏငငသားမားက



လညး ထအစညးအေဝးမားတြင ေဒသႏရစမခကမား

ႏင ပတသက၍ ၎တ႔၏ စးရမပပနခကမားႏင

သတငးအခကအလကမားက ေျပာဆေဆြးေႏြးခၾက

သည။ “အစပငးမာ လေတြက Concerned Citizens

of Abra for Good Government အဖြ႕က

သတ႔ျပနာေတြက ၾကားနာေပးမယ အဖြ႕အစညး

တစခအျဖစ မတယခတယ” ဟ Basa က ေျပာသည။

အေစာပငး၌ ေစတနာဝနထမး စေဆာငး

ျခငးမာ ခကခခပါသည။ Basa က အခကအခ ႏစရပ

က ျပနလညေျပာျပသည။ “လတငးက ေၾကာကရြ႕ေန

ၾကတယ။ ၿပးေတာ ကၽြနမတ႔မာ ပကဆမရေတာ

ေစတနာဝနထမးရဖ႕က အရမးခကခခတယ” ဟ

ဆသည။ ရပရြာလထ၏ ေစတနာဝနထမးကညမႈက

အျမတေစထနးထားႏငရန ခကခေသာလညး အမာခ

အဖြ႕ဝငမားသည ေစာငၾကညေရးလပငနးက

ဆကလက ေဆာငရြကႏငခသည။ Basa က

“ေန႔တငးနးပါး ကၽြနေတာ အလပလပခတယဗ။

အစရငခစာေရးဖ႔ေလာကပ ႐းကေရာကျဖစတယ။

ကၽြနေတာ က ဒရပရြာ လထေတြထမာပ ႀကးျပငး

လာခရတယလ႔ ေျပာရမလပ။ Sumangil ကလညး

ကၽြနေတာတ႔န႕ အတလကလာပါတယ။ တစခါ

တစေလ ကရငေတာ ကၽြနေတာတ႔ အဖြ႕ ဝငေတြ

ခညးေပါ။” ဟ ေျပာျပသည။

အဖြ႕အစညးအေပၚ အမားယၾကညလကခမႈ

တးတကလာၿပး၊ေကာငးမြနသညဂဏသတငးေၾကာင

ေစတနာဝနထမးစေဆာငးရသညမာ ပမ လြယကလာ

ခပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၁၉၈၈ ခႏစတြင၊ Divine

Word College တြင စာသငၾကားပ႔ခေပးေနသည

အဖြ႕ဝငမားက ေကာငးသားမားအား Young

Concerned Citizens of Abra for Good

Government (YCCAGG) ဟသည လငယ အဖြ႕က

ကညဖြ႕စညး ေပးႏငခသည။ Bringas က “YCCAGG

အဖြ႕က လမးေတြက ဘယလ ေစာငၾကညရမယ

ဆတာ လမးညႊနျပသေပးခတယ။ ဒလငယအဖြ႕ဝင

ေတြက ကၽြနမတ႔ စမခကေတြ တးခ႕တအခါ စေန၊

တနဂၤေႏြေတြမာ လာေရာကကညေပးၾကတယ။

ဥပမာေျပာရရင တစႏစမာဆရင ေကာငးသား

တစရာ ေကာအျပင၊ အမးသမးအဖြ႕အစညးေတြ န႕

ေတာငသလယသမားအပစေတြ လာကေပးၾကတာ

မး ရခတယ။ ဒလေတြအားလးက အကဘရာ ကပါပ။

Young Concerned Citizens မ ေစတနာ

ဝနထမးမားသည ေစာငၾကညအလပမားက ၎တ႔

ကယတင စတငေဆာငရြကလာခၾကသည။

ေကာလပေကာငးသားဘဝတြင ေစတနာဝနထမး

စတငေဆာငရြကခၿပး ေနာကပငးတြင အဖြ႕ဝင

ဝနထမးတစဥးျဖစလာခသ Paz Bumogas က

“ေစာငၾကညေရးသြားတအခါ CCAGG က ကၽြမးကင

ပဂၢလတစေယာကေလာကန႔ပ သြားၿပး ကၽြနမတ႔

ကယတငလပၾကညခတယ။ တကယလ႔ စမခကက

သပမႀကးဘး၊ ေစာငၾကညေရးကလညး ကၽြနမတ႔

လငယအဖြ႕က ကယဟာကယ လပႏငစြမး ရတယ

ဆရင အထးတလည ႀကးၾကပတာမရဘ ကယတင

သြား လပခတာပါပ” ဟ ေျပာျပသည။ ေစတနာဝန

ထမးလငယမားသည စမခကမား၏ အခနဇယားမား

ႏင အပတစဥ ေနာကဆးအေျခအေနမားက အဖြ႕ဝင

ဝနထမးမားထမ ရရခၾကသည။ ေကာငးသားလငယ

အဖြ႕မ အဖြ႕ဝငမားစြာမာ ေနာကပငးတြင မခငအဖြ႕ ၌

ဝငေရာကလပကငခၾကသည။

Concerned Citizens သည ေစာငၾကညေရး

လပငနးမား ပ၍တးလာသညအေလာက ေစတနာဝန

ထမးမားက ဆကလကစေဆာငးခပါသည။ “ရပရြာ

ေစတနာ ဝနထမး အေရအတြက ဘယေလာကရရ

မယဆၿပး ရညမနးသတမတထားတာေတာ မရပါဘး။

ဒါေပမယ ေစာငၾကညေရး လပတအခါမာ ေစတနာ

ဝနထမးေတြရဖ႔ ရပရြာ လထ စညးေဝးပြေတြက

ညပငး မာ လပပါတယ။ အဒေတာ ေန႔ပငးမာ ေစာင

ၾကညေရးအလပေတြက လပၿပး ညပငးမာ ေစတနာ

ဝနထမး စေဆာငေရးက လပရပါတယ။ ဒလန႕ပ

ေစတနာဝနထမးေတြ တးခ ႕ရရေအာင လပႏငခတာ

ပါ” ဟ Bumogas က မတခကျပ ေျပာသည။

သငတနးေပးျခငး (Training)



NEDA သငတနးက တကေရာကခသည

Concerned Citizensမ အငဂငနယာမားက ေစတနာ

ဝနထမးအသစမားက လမးမားႏင အေျခခ

အေဆာကအအ စမခကမားက မညသ႔ ေစာငၾကည

စစေဆးရမညက သငတနးေပးခသည။ ထသငတနး

မားက ရကသတပတမားစြာ ခြ၍ ေပးချခငးျဖစသည။

“တစခါတစေလမာ အငဂငနယာေတြက သငတနးက

တစႀကမတညးန႕ ေပးလကလ႔မရဘး။ ဘာေၾကာငလ

ဆေတာ ေစတနာဝနထမး လပခငတသေတြက

သငတနးက တစႀကမတညး ေတာကေလာကတက

ဖ႔ အခနမေပးႏငၾကဘးေလ။ အငဂငနယာေတြက

သငတနးက သးပငး ခြ လပၿပး တစပငးက သးရက စ

ၾကာပါတယ။ ပထမဆးအပငးက ေစတနာဝနထမး

စတငတ အပတရ႕ ရကတစရကမာ စလပၿပး ကယရ႕

အေကာငး၊ အဆး အေတြ႕အၾကေတြ မေဝရတယ။

ေစာငၾကညေရးလပငနးရ႕ ဥပေဒေရးရာ အျခခေတြ

အေၾကာငး ေျပာတယ။ ဒတယ အပငးကေတာ

ဒတယ အပတထမာ လပၿပး အေျခခအေဆာကအအ

စမခကေတြ ေစာငၾကညေရးအတြက နညးစနစပငး

ဆငရာ ေတြ သငၾကားပါတယ။ သငတနး တတယ

ပငး က တတယေျမာက အပတ ထမာ လပၿပး

နးစပရာ အေျခခအေဆာကအအ စမခကေတြက

သြားၿပး လကေတြ႕ ေစာငၾကည တာေတြ လပရ

ပါတယ။” ဟ Bumogas က ရငးျပသည။

Bringas ႏင အျခားအဖြ႕ဝငမားက NEDA ၏

အစရငခတငျပမႈ သတမတခကမားက ေဒသႏရ

ေနာကခ အေျခအေနျဖင လကေလာညေထြျဖစရန

ျပငဆငမြမးမခသည။ “သာမနလေတြအသးျပႏငမယ

လြယက႐းရငးတ ပစ တစခက ေရးဆြခတယ။ ဥပမာ

- လမးတစခ အတြကဆရင၊ ကၽြနမတ႔ထညသြငး စဥး

စားရမာက လမးအရည၊ ထထမႈ၊ အလပသမား

လအပခကေတြ၊ ၿပးေတာ စမခက အေကာငအထည

ေဖာဖ႔ ဘယႏစရက အခနယရမလ စတာေတြ ပါဝင

ရမယ။” ဟ ဆသည။ လကခႏငသည ေကာကစရစခ

အရြယအစား၊ ကနၾကမးပစၥညးမား၏ သန႔စငမႈ၊

ဘလပေျမ တစအတလင အသးျပရမည ေကာက

စရစခ ပမာဏ၊ ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆင လမးမား

၏ အထႏင အနက စသည အေသးစတ အခက

အလကမားက သငတနးအတြငး Bringas ႏင

အျခားအဖြ႕ဝငမားက NEDA ၏ လမးညႊနခကမားမ

ေကာကႏႈတ၍ သငၾကားပ႔ခေပးခသည။ ထ႔ေနာက

လကေတြ႕ သငခနးစာမားျဖင သငတနးက ျဖညစြက

ပ႔ခခသည။

“ေစာငၾကညေရးအတြက သြားတအခါမာ

လမးအရညတငးဖ႔ စတးလေပႀကးေတြ ယသြားပါ

တယ။ ေနပပမာ လမးေလာကရငးေပါ” ဟ Bringas

က ျဖညစြက ေျပာျပသည။ အငဂငနယာေတြက

ေစာငၾကညသေတြက လမးသား ထထညက ဘယလ

တြကခကရမယဆတာ သငေပးတယ။ ေျမသား

တး/ဖ႔/ညတာ (earthwork) ဆရင လမး အတြက

ကဗမတာ ဘယေလာက ေျမသားတးထတထားလ

ဆတာ သရမယ။” ဟ ဆသည။

အစးရ၏ အေသးစတ အစရငခစာပစမား

(detailed report forms) က ေဒသခ ေစတနာ

ဝနထမးမား အတြက အခနကန လပနး ျဖစေစသျဖင

Bringas ႏင အဖြ႕ဝငမားသည ပစမားက ႐းရငး

လြယကေအာင ျပငဆငၿပး ေစတနာဝနထမးမားက

၎တ႔၏ ေဒသႏရ ဘာသာစကားျဖင ေဆာငရြက

ခကမားအား ဇတေၾကာငးျပန အစရငခစာ

(narrative reports) မားသာ ေရးသားေစပါ သည။

Sumangil က “ကၽြနမတ႔ထက အငဂငနယာေတြ ဟာ

NEDA က ေပးထားတ အေသးစတၿပး၊ ပညာရပ ဆန

တသငတနးက ႐းရငးလြယကေအာင ႀကးစားျပင

ဆငခတယ။ အစရငခစာအတြက ျဖညရမယ

အကြကေတြက အမားႀကးပါပ။ ဒါက သာမန

ႏငငသားေတြအတြက ဆရင မလြယဘးေလ။” ဟ

Sumangil က ေျပာသည။ ေနာကမသာ အငဂငနယာ

မားက အစးရ၏ အစရငခ စာ လအပခကပစမားႏင

ကကညေအာင ျပနလည ေရးသားချခငး ျဖစသည။

သငတနးအတြငး၌ Concerned Citizens မ

ပ႔ခသမားသည အသစခန႔အပထားသည ေစာငၾကည

သမားအား အရာရမား သ႔မဟတ ကနထ႐ကတာမား



ထမ စားစရာျဖစပါေစ၊ ေသာကစရာျဖစပါေစ လးဝ

လကမခရန ေျပာၾကားထားခသည။ Sumangil က

“စမခက လပငနးခြငေတြက သြားၾကညတအခါမာ

အမားသးသြားလာေရးစနစကပ သးပါတယ။

ကနထ႐ကတာေတြန႕ အေကာငအထညေဖာတ

အစးရေအဂငစတ႔က ေကြ းေမြးျပစတာက လကမခပါ

ဘး။ ကယယလာတာကပ စားပါတယ။ ဒါက ကၽြနမတ႔

ရ႕လမးညႊနအေျခခမတစခပ ျဖစပါတယ။ ဘာေၾကာင

လဆေတာ သတ႔ေကၽြးတာေမြးတာ စားၿပးရင ေစာင

ၾကညေရးမာ ဘာေတြေတြ႕ရထားလ ဆၿပး ေမးၾက

လမမယ။ အဒလ အေပးအယလပရမယ အေန

အထားမးက ေရာကလ႔ မျဖစဖးေလ။” ဟ ေျပာသည။

မဒယာမတဆင ေထာကခသအငအားစ တညေဆာကျခငး (Building a constituency through the media) “အသပညာဗဟသတဆတာ စြမးအားပ

ဆတာရယ၊ အဒ အသပညာဗဟသတက မဒယာ

ကေန ရႏငတယ ဆတာက အမာခအဖြ႕က ေကာငး

ေကာငးသပါတယ။” ဟ Concerned Citizens

အဖြ႕ဝငလညး ျဖစသ၊ အသငးေတာ သာသနာပင

ေရဒယ ဌာန ၏ မနေနဂာလညး ျဖစသ Ruiz က ေျပာ

သည။ “ကၽြနမတ႔က လေတြက ဒရပရြာ ပတဝနးကင

မာ ေဆာငရြကေနတ အစးရစမခကေတြအေၾကာငး

အသေပးဖ႔ ဆးျဖတခတယ။ ဒါမပ ျပညသ ေတြက

ေစာငၾကညေရး မာ ပါဝငလာႏငမာေလ။ အဖြ႕အေန

န႕ မဒယာက ေကာငးေကာငး အသးခႏငခတယ” ဟ

ဆသည။

အသငးေတာသာသနာ၏ ေရဒယသတငး

ဌာနသည တနဖးရလေသာ မဒယာတစခ ျဖစေၾကာငး

သကေသျပခပါသည။ ထစဥက အကဘရာတြင

အငတာနက သ႔မဟတ လကကငဖနး ဝနေဆာငမႈ

မား မရခသျဖင ေရဒယႏင သတငးစာမားသည

သတငးႏင အခကအလကမားအတြက အဓက

မဒယာ ရငးျမစမားပငျဖစသည။ အသငးေတာပင

ေရဒယဌာနသည ခ႐င၏ နယေျမအားလး နးပါးသ႔

ေရာကရေအာင ထတလႊငႏငၿပး၊ Concerned

Citizens ၏ ေဆာငရြကခကမား အေၾကာငးက ျဖန႔

ေဝေပးခသည။ ထ႔ျပင ေရဒယ ဌာန၏ အသငးေတာ

ျဖငဆကစပမႈက အဖြ႕အေပၚ အမား ယၾကညလကခ

မႈက တညေဆာကႏငေစခ သည။ Baltar က “ဒါက

အသငးေတာ သာသနာပင ေရဒယဌာနျဖစၿပး၊

ဘကမလကတ ေရဒယ ျဖစပါတယ။ သ႔မာ နား

ေထာငသ ပရတသတ ကယကယျပန႔ျပန႔ရပါတယ။

လေတြက ဒေရဒယက သတငးမန ရငးျမစ တစခ လ႔

႐ႈျမငထားၾကတာပါ။” ဟ ေျပာသည။ ထပမ၍ အကး

ေကးဇးရရခသညအရာမာ Concerned Citizens

႐းခနးႏင ေရဒယဌာနတ႔သည အသငးေတာပင

အေဆာကဥး တစခတညးတြင အေပၚထပ၊ ေအာက

ထပ ျဖစေနျခငးပငျဖစသည။ အဖြ႕မ ဝနထမးမား

အေနျဖင သတငးေထာကမား၊ သတငးေၾကညာသ

မားက လြယလြယကက ေတြ႕ဆ ႏငခပါသည။

ေရဒယဌာနသည Concerned Citizens

အတြက နားေထာငသ အမားဆး (prime) အခန

တြင အပတစဥ မနစ ၃၀ စာ သးသန႔အခနတစခ

ေပးခသည။ ေငြၾကပေနသည ၎တ႕ အဖြ႕အတြက

ေတာ အတငးထက အလြန ဟ ေျပာရမညပင။ Baltar

က “ကၽြနမတ႔မာ ပကဆက ရတာမဟတဘး။

ဒါေပမယ မနစ ၃၀ စာ ေရဒယ အစအစဥေလး တစခ

ရခတယ။ ဒေခတကာလ ႏႈနးထားန႔ ဆရင ပဆ

၁၂၀၀၀ [US$200] ကမယ။ ကၽြနမတ႔က အလကား

ရခတာ ေလ။” ဟ ဆသည။ ပတငသမား (Echoes)

ဟ အမညေပးသည ထအသလႊင အစအစဥက

အပတစဥ စေနေန႔တငး ထတလႊငခၿပး တနလၤာေန႔

တြင ျပနလညထတလႊငေပးခသည။ တငဆကသမား

က သမၼတ အကြႏ၏ အစအစဥမ ရနပေငြ ပပးသည

ျပညသ႔ေဆာကလပေရး စမကနးမား၏ အေသးစတ

အခကအလကမားျဖန႔ေဝျခငး၊ ေစာငၾကညေရး လႈပ

ရားမႈမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေတြ႕ရခကမား

အစရငခတငျပျခငး၊ ေရ႕တြင ျပလပမည အစညး

အေဝးမားက ေၾကညာျခငးႏင ျပညသလထထမ



အကအညေတာငးချခငး စသညတ႔က ထတလႊင

တငဆကခသည။

Concerned Citizens သည အသငးေတာ

သာသနာပင အပတစဥထတ Abra Today

သတငးစာ ကလညး အသးခ ခၾကသည။ အဆပါ

သတငးစာသည ထတေဝျဖန႔ခလာခသညမာ ႏစ

ေပါငး ၂၀ ရခၿပျဖစသည။ Concerned Citizens

အဖြ႕ဝငမားက သတငးစာတြင အဖြ႕အစညး၏

လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက ေဖာျပသည Abra

Monitor ဟ ေခၚေသာ က႑ တစခက ပမနရယၿပး

ပါဝင ေရးသား ခၾကသည။

Concerned Citizens တြင ေစတနာဝနထမး

လာေရာက လပကငသည ဂာနယလစမားက ဤ

အခြငအေရးမားက ရယ၍ အကငပကျခစားမႈႏင

ႏငငေရး အေနအထားမားက ေဆြးေႏြးခၾကသည။

“အဒအခနတနးက တငဆက ေၾကညာသ ေတြက

အသလႊငအစအစဥမာ ဒကစၥေတြ ေဆြးေႏြးရ မာက

ေၾကာကရြ႕ေနခပါတယ။ အဒါက ကၽြနမတ႔ရ႕

အသလႊင အစအစဥပါ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ

ေတြက ထပတကရငဆငၿပး၊ ကစၥရပေတြက ေျပာဆ

သးသပရတာျဖစေတာ အေတာက ေလးေလး

နကနက ရပါတယ။ ကၽြနမဆရင အစရငခရမယ

ဟာရယ၊ ေမးရမယ ေမးခြနးေတြရယက ျပငဆငတ

အခါမာ လေတြပေျပာလာေအာင၊ ထငျမငခက

ေပးလာေအာင၊ ပါဝငလာေအာင တကတြနးေပးႏင

မယ ပစမးျဖစေအာင လပရပါတယ။ ကစၥရပေတြက

ေတာ ပြငပြငလငးလငး ေျပာဆ ေဆြးေႏြးတာပါပ။

အႏရာယရႏငတ ေဆြးေႏြးမႈဆရငေတာငမေပါ” ဟ

Baltar က ေျပာပါသည။

ထအေစာပငးမ ေစတနာဝနထမးမားသည

ရပရြာေနျပညသမားကလညး ဇာတညႊနးမား ေရး

သားေစ၍၊ အသလႊင အစအစဥ တြင ပါဝငတငဆက

ရန တကတြနးအားေပးၿပး ေလကငသငၾကားေပးခၾက

သည။ Basa က “ကၽြနေတာတ႔က အေလးထားေဖာျပ

ခငတ အေျခအေနက ဇာတလမးဆနဆနျဖစေအာင

ဇာတညႊနးေရးတယ။ အမားအားျဖငေတာ ဇာတညႊနး

ေတြက လာဘေပး၊ လာဘယန႕ အကငပကျခစားတ

အေၾကာငးအရာေတြပါ။” ဟ ေျပာသည။ Sumangil

ကလညး “သတငးေဆာငးပါးေတြ၊ ဇာတညႊနးေတြ န႕

ေဝဖနသးသပခကေတြ စသျဖင သတငးစာမာ ပႏပ

ျဖန႔ေဝတာ၊ ေရဒယမာ အသလႊငတာေတြေၾကာင

ကၽြနမတ႔တြနးေနတ ကစၥက ထငရား၊ လသမားလာ

ေစခတယ။” ဟ ဆသည။

သတငးအခကအလကရရေရး အဟန႔အတားမား ၾကားမ လပငနးေဆာငရြကျခငး (Working around barriers to information) ၁၉၈၇ ခႏစ အေစာပငးတြင Concerned

Citizens အဖြ႕သည NEDA ထမ ေဒသႏရစမခကမား

စာရငးႏင ဘတဂကႏင စမခန႔ခြမႈ ဥးစးဌာနထမ

စမခက ဘတဂကမားႏင ေပးအပမည အခနဇယား

မားက လကခရရခပါသည။ သ႔ေသာလညး စမခက

တစခက ေစာငၾကညရနအတြက အဖြ႕အေနျဖင

ေဒသရ ျပညသ႔ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမား ဥးစးဌာန ခ႐င႐းထမ စမခကတစခ

ခငးစ၏ လပငနး အစအစဥ သ႔မဟတ အေသးစတ

အခကအလကမား က ရရရန လပါသည။ သ႔မသာ

ေစတနာဝနထမးမား သည လပငနးအစအစဥတြင

ေဖာျပထားသည အေသးစတ အခနဇယားမားအရ

ေဆာကလပေရး စမခက၏ တးတကျဖစထြနးမႈက

တကဆငစစေဆး ၾကညႏငမည ျဖစသည။

ထသ႔ စမခကတစခ၏ အေသးစတအခက

အလကမားက ရယႏငေရးမာ မလြယကလပါ။ “အမး

သားဖြ႕ၿဖးေရး ေအဂငစ က ေပးဖ႔ ညႊနၾကားထားရင

ေတာငမ လပငနး အစအစဥ က ခ႐င႐းက မေပးဘး။

ကၽြနမတ႔တေတြက နားမလညဘ ဝင႐ႈတတသေတြ၊

ၾကဖန အျပစရာတ သေတြဆၿပး ေျပာၾကတ အစးရ

အရာရေတြ ရပါတယ။ အငဂငနယာမဟတတ

ေစာငၾကညသေတြက သတ႔ အေပၚကေန ၾကည႐ႈ

စစေဆးမယ ဆတ ကစၥက လးဝ သညးမခႏငၾကဘး”

ဟ Sumangil က ေျပာျပသည။



ႏငငသားမားအဖြ႕သည ဤျပနာက

တက႐က ေတြ႕ဆျခငးျဖင ရငဆငေျဖရငးခသည။

အဖြ႕ဝငမားသည အရာရမားထ သြားေရာက၍ ဥပေဒ

စညးမဥး၊ စညးကမးမားႏင ပတသကၿပး သတေပး

ခသည။ ထ႔အျပင မဒယာႏင အသငးေတာတ႔က

အကအညေတာငးခ၍ ကလနကဆနလပေသာ

အစးရဝနထမးမားက ဆန႔ကငသည လထစညးေဝး

လႈ႕ေဆာမႈမား ျပလပခသည။ Baltar က “အဒအခန

တနးက ထပတက ရငဆငတ နညးလမးက ထေရာက

ခပါတယ။ ကၽြနမတ႔မာ ဒလမးေၾကာငးကလြရင

တျခား ေရြးစရာမ မရခဘကး။ အဒေတာ မဒယာန႕

အသငးေတာကေနတဆင ဖအားေပးႏငဖ႔က ႀကး

စားခတယ။ ဘနးေတာႀကးေတြက တရားေဟာစငျမင

ကေန ေၾကညာခကထတတယ။ အေျခချပညသေတြ

ဆ ေရာကေအာင မသြားဘးဆရင ကၽြနမတ႔ရ႕

ႏႈးေဆာတကတြနးအားေပးေရး လပငနးက ေရ႕ဆက

ႏငဖ႔ ဆတာ မလြယပါဘး။ ကၽြနမတ႔ရ႕အငအားဟာ

အေျခချပညသကေန ေပၚေပါကလာခတာပ မဟတ

လား။ အလမ မဟတရင ကၽြနမတ႔ အဖြ႕လညး

ဒေလာကထ ရပတညေနႏငမယ မဟတဘး” ဟ ထ

အခနမားက ျပနလည ေျပာျပသည။

ဤနညးဗဟာမားသညပင အခ႕ေသာ

အေျခအေနမားတြင အလပမျဖစေသာေၾကာင

Concerned Citizens အဖြ႕ဝငမားသည ရႏငသည

နညးလမးမားက ရာၾကစဥးစားရပါသည။ Sumangil

က “ေၾကာငက အေရခြခြာဖ႔ နညးလမး အမားႀကးရ

ပါတယ။ ရပရြာလထဆသြားၿပး ကၽြနမတ႔ ေမးတယ ၊

‘ဒစမခက ဘယတနးက စသလ၊ ဒါန႔ ပတသကၿပး

ဘာ သထားသလ၊ ဒစမခကမာ လဘယေလာက

အလပလပေနလ၊ လပတာ ဘယေလာကၾကာၿပလ၊

တစေန႔ လပအားခ ဘယေလာကရသလ၊ ဘယလ

စကႀကးေတြ၊ ကရယာေတြ သးသလ’ စသျဖင

ေပါေလ” ဟ ေျပာသည။ ထမ ရရေသာ အေျဖမား၏

အကအညျဖင ေစာငၾကညသမားသည ခန႔မနး

ကနကစရတမားက တြကဆ ႏငခသည။ ဥပမာအား

ျဖင စကႀကးငားရမးသမားက နာရအလက ငားရမးခ

ေပးရပါသည။ စကကရယာမား အငားခသည

ဆပကနထရကတာမားသညလညး အလားတပင

ျဖစသည။ သလသညမားက တတကက ေမးျခငးျဖင

ေစတနာဝနထမးမားသည ရကအေရအတြက တစခ

တြင စကကရယာ ႏင အလပသမား အတြက ကနက

သးစြသည ပမာဏက ခန႔မနးႏငၿပး၊ ၎က ဘတဂက

ႏင စမခန႔ခြမႈ ဥးစးဌာနထမ ရရထားသည ဘတဂက

ျဖင ႏႈငးယဥ ၾကညႏငပါသည။

အစးရအရာရမားက Concerned Citizens

ျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ျငငးဆနသည အခါတြင

အဖြ႕ဝငမားသည တစခါတစရ၌ ၎တ႔လခငသည

သတငးအခကအလကမားက တရားဝငမဟတသည

လမးေၾကာငးမားမ တဆင ရယခရသည။ အဖြ႕၏

အေျခချပညသလထက ကယစားျပသည သေဘာ

သဘာဝႏင ခ႐ငတစခလးတြင အသအျမငဖြငေပး

ရန ႀကးပမးခကမားေၾကာင ေနရာတငးတြင ေထာက

ခသမား ရရလာခပါသည။ ျပညသ႕ေဆာကလပေရး

ႏင လမးမႀကးမား ဥးစးဌာနအတြငး၌ပင အဖြ႕က

ေထာကခအားေပးသမား ရလာပါသည။ Sumangil

က “အကငပကျခစားတာေတြက စတပကလကပက

ျဖစ ေနတ ဥးစးဌာနထက အတြငးလေတြ ပ႔ေပးတ

အခကအလက စာရြကစာတမးေတြေၾကာင အဖြ႕ရ႕

အလပက ဆကလက တးတကေအာင လပေဆာင

ႏငခတာပါ” ဟ ဆသည။

ေစာငၾကညေရးအဖြ႕က ဥးေဆာငသ

Bringas က သတငးအခကအလကမားက လ႕ဝက

စြာ ရယခရသည ျဖစရပဥပမာတစခက “အစးရဝန

ထမး တစခ႕က ေျပာငေျပာငတငးတငးေတာ မပါဝင

ရေပမယ ကၽြနမတ႔က အေထာကအကေပးခတယ။

Sumangil က အျပညအစပါတ ဖငတစခ လ႕ဝကၿပး

ေပးခတ အစးရဝနထမး တစေယာကက ကၽြနမ မတမ

ပါေသးတယ။ အဒဖငမာ စမခကစာရငးေတြ၊ ေျပစာ

ေဘာကခာ ေတြ စသျဖင ပါပါတယ။” ဟ၍ ေျပာျပ

ပါသည။



ေဒသခ အရာရမားက ရငဆငျခငး (Taking on local officials) ၁၉၈၇ တြင Norluzonian Courier

သတငးစာပါ ေဆာငးပါးမ ျပညသ႔ေဆာကလပေရး

ႏင အေဝးေျပးလမးမႀကးမား ဥးစးဌာန၏

ေဆာငရြကၿပးစးမႈ စာရငးက Concerned Citizens

အဖြ႕ဝငမားက အႀကးအကယ ေဒါသထြကေစခ

သည။ အဖြ႕ဝငတစဥးလညးျဖစၿပး ေရဒယ

သတငးေထာကတစဥး လညး ျဖစသ Baltar က

“ဒေဆာငပါးပါလာတ အခနကာလေတြတနးက

အလပသမားေတြ၊ စမခက ေတြက တကယ မရဘ

အရျပတာက လပေနက ကစၥပါပ။ ဒါေပမယ စမခက

အခ ၂၀ ထမာ မစတငရေသးတာရယ၊

မၿပးေသးတာရယ က အမားစ ဆတာ ကၽြနမတ႔က

အေသအခာ သေနခတာေလ” ဟ ထအခနက

ျပနေျပာျပသည။ အဖြ႕သည ဤကစၥ ႏငပတသကၿပး

အေရးယေဆာငရြကရန ဆးျဖတခ ၾကသည။ ပးတြ

ဥးေဆာငနာယက Sumangil က “အကဘရာ ဟာ

အဒတနးက သပက ဆငးရတ ေဒသပါ။ အခလညး

ဆငးရတနးပါပ။ ဒါေပမယ လြနခတ ၂၅ ႏစက ဘယ

ေလာကေတာင ပဆးခ မလ ဆတာ စဥးစားၾကညလ႔

ရပါတယ။ ဒကစၥန႔ပတသကၿပး ကၽြနမတ႔ အေရးယ

ေဆာငရြကဖ႔ ဆးျဖတတာဟာ ကၽြနမတ႔ မရဆငးရ

သားေတြက ဒလ လပခငတငး လပေနလ႔ မရဘးလ႔

ျပခငလ႔ပါပ။ ဆငးရ နမကေနရတာက ကၽြနမတ႔

စတကနလၿပ” ဟ ေျပာသည။

အဖြ႕သည အဆငျမငအရာရမားထ ၎တ႔

၏ စးရမပပနမႈမားက တစဆငတက၍ မတငျပမ

ပထမဥးစြာ ျပညသ႕ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမား ဥးစးဌာန၏ ေဒသ႐းသ႔ သြားေရာက

ေတြ႕ဆခၾကသည။ ေဒသ႐းက ၎တ႔၏ တငတနး

ခကမားက အေရးစကျခငး မျပေသာေၾကာင အဖြ႕

သည ဗဟ႐း ႏင ႏငငေတာ သမၼတ႐းသ႔ တငျပခ

ၾကသည။ အဖြ႕ဝငမားသည အမးသားဖြ႕ၿဖးေရး

ေအဂငစမ အရာရ မားထသ႔လညး စာေရးသား၍

သတငးစာပါ အစရငခစာႏင ပတသက၍ အသေပး

ခသည။ NEDA မ အကဘရာ ေဒသ စမခကမား

အတြက ႀကးၾကပေရး တာဝနခ ျဖစသ Wilfredo De

Perio က “အကဘရာကေန NEDA က စာတစေစာင

ေရာက လာတယ။ ဥးစးဌာနက ၿပးစးၿပး ျဖစသညလ႔

အစရငခထားတ စမခကေတြရ႕ အေကာငအထည

ေဖာ ေဆာငရြကမႈဟာ ျပနာေတြ ရေနပါတယ

ဆၿပး ေရးထားပါတယ။” ဟ ျပနလည ေျပာျပသည။

Concerned Citizens အဖြ႕သည ၎တ႔၏

တငၾကားခကက ပပးရန စမခကဆကမားမ ခငမာ

သည သကေသ အေထာကအထားမားက စေဆာငးခ

သည။ အဖြ႕ဝငမားသည ေစတနာဝနထမး အဖြ႕

ေလးဖြ႕ျဖင ဆကမားက ခြခပါသည။ အဖြ႕တစခစတြင

ဥးေဆာငသ၊ မတတမးတငသ ႏင ရပရြာလထ

စညး႐းသ တ႔ပါဝင ပါသည။ အဖြ႕အသးသးသည

ဓာတပမားျဖင မတတမးတငရယၿပး၊ ေဒသခမားက

လညး ကမးကနလႊာမားတြင လကမတေရးထးေစခ

သည။ “အဖြ႕ေတြ ျပနလာတအခါမာ ျဖစရပ

ဇာတလမးေတြ အမားႀကးပါလာတယ။ အဒေတာမ

ကၽြနမတ႔ သလကရတာက ဒစမခကေတြက စမ

ခန႔ခြမႈ အလြအေခာ ျဖစေန႐ သကသကမဟတဘး။

ေငြအေခာငရေပါက ရလမး (milking cow) ျဖစေန

ပါလား ဆတာကေပါ” ဟ Sumangil က ေျပာသည။

Sumangil ႏင အျခား အဖြ႕ဝငမားသည

ျပညသ႔ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပးလမးမႀကးမား

ဆငရာ အတြငးေရးမး Vincent Jayme ထသ႔

ေပာကဆးေနသည ရနပေငြမားႏင ပတသက၍

အစရငခတငျပခၿပး၊ ေတြ႕ဆခြငျပပါရန စာေရးသား

ေတာငးဆ ခၾကသည။ ၁၉၈၇၊ မတလတြင မနလာ၌

ေတြ႕ဆခြငရသညအခါ၊ Concerned Citizens

ကယစားလယမားက ၎တ႔၏ ေတြ႕ရခကမားက

အတညျပ စစေဆးႏငရနအတြက အကဘရာသ႔

အဖြ႕တစဖြ႕ ေစလႊတ၍ အတညျပ စစေဆးေပးပါရန

Jayme က ေတာငးဆခသည။ “အတြငးေရးမးက

စာရငးစစ အဖြ႕တစဖြ႕ ပ႔ေပးမယလ႔ ေျပာတယ။

ဘယေတာလေတာ မေျပာဘး။ ေနာကေတာ

စာရငးစစအဖြ႕ကၿမ႕ က ခကျခငး ေရာကခလာေတာ



အေတာက အၾသသြားရတယ” ဟ Sumangil က

ေျပာသည။ ေဒသခအရာရမားႏင အျခားသကဆငသ

မားက မကျမငသကေသမားက လာဘေပးစညး႐း

ျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငးမား ႀကတငမျပလပႏငေစရန

စစမးစစေဆးေရးမ းမားသည ဧၿပလတြင လာေရာက

မည ေန႔ရကမားက လ႕ဝကထားခပါသည။ စစမး

စစေဆးမႈေၾကာင စာရငးစစအဖြ႕ႏင ေစာငၾကညသ

မား ႏစဖြ႕စလးတြင အႏရာယမား ရလာခသည။

လပငနးအစအစဥမား၊ စမခက အေသးစတအခက

အလကမား ႏင ဘတဂကမားက စစေဆးစဥႏင

စမခကဆက မားသ႔ သြားေရာကၾကည႐ႈရာတ႔တြင

အဖြ႕ဝငမားသည ၿခမးေျခာကမႈ မားက ၾကေတြ႕ခ

ၾကရသည။ တစႀကမတြင စာရငးစစမးမားသည

စမခကဆက တစခသ႔ သြားေရာက ၾကည႐ႈကာ

ၿပးစးလနးတြင ၎တ႔ စးလာသည ကား၌ ကညဆရာ

မား ေတြ႕သျဖင ျမနျမနဆနဆနပင ျပနခၾကရသည။

ခ႐ငအငဂငနယာ ႏင လကေထာက ခ႐င

အငဂငနယာတ႔ အပါအဝင အကဘရာမ အငဂငန

ယာ ၁၁ ဥး က ဥးစးဌာန၏ အပခပေရးအဖြ႕ မ

စစမးစစေဆးရာ၌ Concerned Citizens ႏင

စာရငးစစမ းမား၏ အစရငခစာမားသည အေျခခ

အခကအလကမား ျဖစလာခပါသည။ ဖလစပင

ႏငငရ အစးရ အဖြ႕အစညးမား၏ အသးစရတက

စာရငးစစေဆးရန အဓကတာဝနရသည ဗဟအဖြ႕

အစညးျဖစေသာ စာရငးစစေကာမရင ကလညး

အဆပါ စမခကမားက စစမးစစေဆးခၿပး၊ ၎၏

ေတြ႕ရခကမားအား သကေသ အေထာကအထားမား

သ႔ ထပျဖညေပးခသည။ Sumangil က “အလြ

သးစားျပလပတ အငဂငနယာ ေတြက ကၽြနမတ႔

ကယတင အမႈဖြငဖ႔ဆတာက ျငငးလကပါတယ။

ျပညသ႕ေဆာကလပေရးန႕ အေဝးေျပး လမးမႀကး

မားဥးစးဌာနအေနန႕ ဥးစးဌာနရ႕ ဂဏသကၡာက

ျပနဆယႏငဖ႕ ကယတင တငခကဖြငပါလ႔ ကၽြနမ

တ႔က ေျပာလကတယ။ ကၽြနမတ႔ CCAGG အဖြ႕က

ေတာ သကေသအျဖစ ေဆာငရြကေပးဖ႔ လလ

လားလား န႕ အသငရေနပါမယလ႔ ေျပာလကပါတယ။

အဒကစၥက အကဘရာမာေတာ အတေအာ

ေသာငးနငး ျဖစခရတ သတငး ပါပ” ဟ ေျပာသည။

တရားစြဆျခငးက အကဘရာအစား မနလာ

တြင ျပလပခသညအေပၚ Sumangil က ခးမႊမးသည။

“အတြငးေရးမ း Jayme က စာရငးစစအဖြ႕ရ႕ အစရင

ခစာ က အေျချပၿပး တငခကဖြငေတာ၊ ကၽြနမတ႔က ဒ

အပခပေရးဆငရာ အမႈက မနလာမာ ၾကားနာ

စစေဆး ေပးပါလ႔ ေတာငးဆလကတယ။ မနလာ

ဆတာ ကၽြနမတ႔ဆကေန ေဝးပါတယ။ ဒါေပမယ

အဒေနရာဟာ ပလျခတယ၊ ပၿပး တရားမတမႈ

ရႏငမယ ဆတာ သလ႔ပါ။ ေဒသတြငး ႐းကေတာ

ေလးနာရ ေလာကပ သြားရတ La Union ခ႐ငထက

San Fernando ၿမ႕မာဆေတာ နးလြနးတယ။ အဒက

အရာရေတြ အေတာမားမားကလညး အငဂငနယာ

ေတြရ႕ ေဆြမးေတြ၊ မတေဆြေတြ ျဖစေနတာေၾကာင

တရားစရငတ ျဖစစဥက အလြယတက လႊမးမးမႈ ရႏင

ပါတယ” ဟေျပာျပသည။

၁၉၈၇ ဇြနလတြင စတငခသည ၾကားနာမႈ

မားအတြငး သကေသမားအျဖစ ေဆာငရြကရန

ေစာငၾကညသမားသည မနလာၿမ႕သ႔ ပမန သြား

ေရာက ခၾကရပါသည။ “မနလာက သြားတ အေခါက

တငးမာ ဂစကားတစစးက ငားသးခၾကတယ။ ကၽြနမ

တ႔ အဖြ႕ အေယာက ၂၀၊ ဒါမမဟတ ၂၀ ေကာေပါ။

ညေန ၆ နာရ ေလာကက ဒကေန ထြကၿပး မနလာ က

မနကခငး ေစာေစာမာ ေရာကတယ။ ေရာကတအခါ

သစပငေတြ ေအာက ထငၿပး ထတလာတ ထမငးေတြ

စားၾကတယ။ အကဘရာကလေတြက အရမးေစတနာ

ေကာငးၾကတယ။ ကၽြနမတ႔အတြက ဟငးသးဟငး

ရြကေတြ၊ ပသးေတာငအစညးေတြ ၊ ဆနေတြ စသျဖင

ေပးလကၾကတာပါ။ အဒါေတြက စားစရာအျဖစ

ခကျပတၿပး ယလာရတာေပါ။ လအေတာမားမားက

လညး ဒအမႈမာ ဝငေရာက သကေသခခၾကပါတယ။

ဘာေၾကာငလ ဆေတာ ဒါကလညး သတ႔ရ႕ တကပြ

ပကး။” ဟ Sumangil က ထအခနက ျပနေျပာငး

ေျပာ ျပသည။



စြပစြခရသည အငဂငနယာမားက ၎တ႔

သည စမခကမားက ၿပးစးေၾကာငး အစရငခခမသည

မာ မသးရေသးသည ပကဆမားက ေနာကတစႏစ

ဘတဂကစကဝနးတြင သးရန ထနးသမးထားျခငး

ေၾကာင ျဖစေၾကာငး ေလာကလခၾကသည။ (အစးရ

၏ စညးမဥးမားအရ ဘ႑ာေရးႏစတစခ အတြငး

ကနေအာင မသးႏငသည ပကဆက ဗဟ အစးရ

ဘ႑ာတကသ႔ ျပနလည ေပးအပရပါသည) ျပညသ႕

ေဆာကလပေရး ခ႐င႐းမ အငဂငနယာ Adamson

Gumangan က “ႏငငေတာရ႕ ဘ႑ာေငြေတြက

ကၽြနေတာတ႔ မသးခပါဘး။ သတ႔က ဒပကဆေတြ

ကၽြနေတာတ႔ အသးျပၿပး အပထထညလကတယ လ႔

ယဆေနၾကတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔က

ဒစမခကေတြ အတြကကပ ပကဆေတြက မသးျဖစ

ခတာပါ။ ႏငငေတာ ဘ႑ာတကက ပကဆေတြ ျပန

လႊ မေပးခငလ႔သာ ဒလ လပခမတာပါ။” ဟ ဆသည။

ဘ႑ာတကသ႔ ပကဆမား ျပနလႊေပးခရပါက

ေဒသ႐းအေနျဖင ေနာက ဘ႑ာေရးႏစ အတြက

ဘတဂကမား ေတာငးခရာတြင အေၾကာငးျပခက

ေပးႏငရန ခကခသြားမည ျဖစသညဟ သက


အငဂငနယာမားက အျပစေဖာဆးမမႈ

(reprimand) ျပလပခေသာလညး Concerned

Citizens အဖြ႕က ေတာ မေကနပႏငခပါ။ “ကၽြနမတ႔

ေဒါသထြကခပါတယ။ အျပစေဖာဆးမတာေလာကက

အရမးက ေပာ ေပာငး ညငသာ လြနးပါတယ။ ဒါဟာ

အကဘရာ ျပညသေတြအေပၚ နစနာေစခတ သတ႔ရ႕

ဂဏသကၡာမတ လပရပေတြအတြက လးဝ ကကညမႈ

မရ ပါဘး။ ဒအငဂငနယာေတြက အကဘရာျပညသ

ေတြအေပၚ ထခကနစနာမႈေတြျပခတာက ျပကရယျပ

လကတာပါပ” ဟ Sumangil က ေျပာသည။

အယခဝငခရာတြင ၁၉၈၇ ႏဝငဘာလတြင

ထတျပနခသည တတယေျမာက စရငဆးျဖတခက

အရ အငဂငနယာ ၁၁ ဥးက ေပါဆမႈျဖင

အျပစရေၾကာငး ဆးျဖတခၿပး ေနရာ ေျပာငးေရြ႕ျခငး

သ႔မဟတ ငါးလမ ကးလအထ လစာမေပးဘ

ရာထးခထားျခငး တ႔က ျပလပခသည။ အငဂငနယာ

ခပႏင ဒတယအငဂငနယာခပ တ႔အား ခ႐ငအတြငး

တာဝနထမးေဆာငခြင က တားျမစခသည။

Concerned Citizens အဖြ႕ဝငမားသည

ရာထးခထားျခငးက လေလာကသည အျပစေပးမႈဟ

မယဆေသာလညး ဤစရငခကသည စတဓာတ

ေရးရာ ေအာငပြတစခ ျဖစသညဟ အသအမတျပ

လကခခၾကပါသည။ အဖြ႕သည ခ႐ငႏင

လကေထာက အငဂငနယာခပ တ႔က ခ႐ငသ႔ ျပန

မလာေစရန ေစာငၾကည ခပါသည။ Sumangil က

“သတ႔က အကဘရာက ျပနလာႏငဖ႔ သတ႔ရ႕

ႏငငေရးသမား မတေဆြေတြကေနတဆင ႀကးပမး

ပါေသးတယ။ အဒလ ျပနလာဖ႔ ႀကးပမးေနတယ

ၾကားတငး ကၽြနမတ႔က ေတာငးဆစာေတြ ေရးၿပး

သတ႔ အကဘရာက ျပနဝငမလာႏငေအာင တားဆးခ

တယ။” ဟ ဆသည။

ေစာငၾကညစစေဆးျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး (Monitoring and reporting) အေစာပငးတြင ေအာငျမငမႈမား ရရခၿပး

ေနာက Concerned Citizens ေစတနာဝနထမးမား

သည ဆကလက၍ စမခက အေကာငအထညေဖာမႈ

မားက ေစစပစြာ ေစာငၾကပၾကည႐ႈခၾကပါသည။

စမခက စာရငးမား၊ ဘတဂကမား ႏင လပငနး

အစအစဥမား ျပညစစြာျဖင အမားအားျဖင အမရငမ

မားႏင ေကာငး သားမား ပါဝငသည ေစာငၾကညေရး

အဖြ႕ မားသည စမခကအေနအထားမားက တရားဝင

အခက အလကမားျဖင တကဆငစစေဆးရန ဆက

လက ကြငးဆငးေဆာငရြကခၾကသည။ ေတြ႕ရခက

မားကမတတမးတငခၿပး၊ အလပသမားအေရအတြက

ႏင ေဆာကလပေရး အရညအေသြးတ႔အေပၚ အထး

အေလးထား ေစာငၾကည စစေဆးခသည။

အဖြ႕ဝငဝနထမးမားက ေစတနာဝနထမး

မား၏ ေတြ႕ရခကမားက စစေဆး အတညျပေပးပါ

သည။ လပငနးခြငမားသ႔ သြားေရာကရယခသည

သတငးအခကအလကမားႏင လပငနးအစအစဥမား



တြငပါရသည ကနထ႐ကဆငရာ အေသးစတ အခက

အလကမားက ႏႈငးယဥျပျခငးသည NEDA သ႔ တငျပ

သည Concerned Citizens အစရငခစာမား၏

အေျခခ ပစ ပငျဖစပါသည။ Baltar က ဘလပေျမ က

ရညညႊနးရငး ဥပမာတစခ ေပးသည - “လပငနး အစ

အစဥအလက သတမတထားတ ေရာစပမႈ ပမာဏ

အတငး ျဖစရမယ။ ဆပါစ႔ လပငနးဆကတစခဟာ

သတမတထားတ ေရာစပအညႊနးန႕ ကကညမႈ

မရေၾကာငး ရာေဖြေတြ႕ရတာမး ျဖစရငျဖစမယ။

ဘလပေျမ နညးနညးပ သးထားတာေၾကာင လမး ရ႕

အရညအေသြးက သတမတစခနစညႊနးထက နမ

ေနမယဆရင လမးမကႏာျပငမာ အကကြေၾကာငး

ေတြရေနတာမး ျဖစရငျဖစမယ” ဟ ဆသည။ ၁၉၉၀

ခႏစမ ျဖစရပဥပမာတစခတြင ကနထ႐ကတာမား

သည အကဘရာႏင ကပလကတညရေသာ Ilocos

Sur ခ႐င အၾကားမ ၄.၅ ကလမတာ အရည လမး

တစခက ဘလပအနညးငယ ျဖင သာ ေရာစပ ေဖာက

လပခသည။ ေစာငၾကညေရးျပလပသည ေစတနာ

ဝနထမးမားက လပငနးဆကမ ဘလပေျမအတ

အေရအတြကက ေရတြကၾကညခၿပး၊ ကြနကရစ ေရာ

စာ (ေကာကမႈန႔ႏင ေကာကစရစခ) မား ကသာ

ပလြနေအာင ထညသြငး အသးျပထား သညက

စစေဆး ေတြ႕ရခသည။

အဖြ႕ဝငဝနထမးမားသည တစခါတစရတြင

အေရးကစၥမားက ေျဖရငးႏငရနအတြက နညးလမး

မား တထြငၾကဆ ခရသည။ Bringas က “တစခါ

တစရမာ ကၽြနမတ႔ သြားၾကညတအခနမာ အလပက

ၿပးစးႏင ၿပးသား ျဖစေနတာမးေတြရတယ။ ဘလပ

ေျမ ဘယေလာက သးထားသလ ကၽြနမတ႔ မသရ

ေတာဘး။ ဥပမာ - ေကာကစရစခ ကးအတ မာ

ဘလပေျမ တစအတ သးရတယေလ။ ဒါေပမယ

ကြနကရစ အထ က တငးတာၾကညၿပး ဘယလ လပ

ထားလ ဆတာ ေျပာလ႔ရပါတယ။” ဟ ဆသည။

ကနးဂဏနးအခကအလကမားက စစညးၿပး

ေနာက၊ အဖြ႕သည အစရငခစာ အျပညအစက

ျပငဆင၍ ျပညသ႔ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမားဥးစးဌာန ႏင NEDA သ႔ တငသြငးခ

ပါသည။ ဥးစးဌာန က ေစာငၾကညသမား၏ ေတြ႕ရ

ခကမားက စစေဆး ၿပးေနာက ကနထ႐ကတာ

မားအား လမးက ကြနကရစ ျပနခငးၿပး ကတရာ

ထပပးလႊာအသစ တငရန ညႊနၾကားခသည။

ဗဟအစးရအရာရမားသည လြတလပစြာ

ဆကသြယႏငေၾကာငး ေျပာဆခသည အတငး

ကတကဝတက တညခ ပါသည။ အမးသားဖြ႕ၿဖးေရး

ေအဂငစမ De Perio က “အကဘရာက Concerned

Citizens အဖြ႕ဟာ CEDP အစအစဥန႔ ပတသကၿပး

သတငးအခကအလက လအပတ အခနတငး

ကၽြနေတာ က ဖနးေခၚပါတယ။ စမခကေတြမာ

အဆငမေျပတာ တစခခရရငလ ကၽြနေတာက လမး

ေျပာ ပါတယ။ ပမနအားျဖငေတာ သးလပတတငးမာ

သ႔တ႔က အစရငခစာပ႔ေပးတယ။ ဒါေပမယ ဒသးလ

ပတ ၾကားထမာလညး အခနမေရြး ေပးပ႔ႏငပါတယ။”

ဟ ေျပာျပသည။

နညးလမးတကမဟတသည အေျခအေန

မားရေနပါက Concerned Citizens အဖြ႕သည

NEDA၊ ျပညသ႔ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမားဥးစးဌာန၊ တငၾကားစာမားလကခရာ

အစးရ႐း ႏင စာရငးစစ ေကာမရင စသည အစးရ

အဖြ႕အစညးမားစြာသ႔ တငၾကားခကမား ေပးပ႔ပါ

သည။ “စာရငးစစေကာမရငရ႕ ေဒသ႐းန႕ ဗဟ႐းေတြ

က သြားေတြ႕တယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သတ႔က

အစးရ ဘ႑ာ အသးျပမႈက စစေဆးဖ႔အတြက

တာဝန အရဆး အဖြ႕ ျဖစလ႔ပါ။” ဟ Sumangil က

ေျပာသည။ မၾကာမခဏ ဆသလပင ေကာမရင၏

စစေဆး ေတြ႕ရခကမားသည Concerned Citizens

အဖြ႕၏ ေစာငၾကညေရးအလပက ပ၍ ခငမာ

အားေကာငး ေစခၿပး၊ တရားဝငစစမးစစေဆးမႈမား

တြင သကေသ အေထာကအထားမား ျဖစလာခ

သည။

ကနဥးတြင Concerned Citizens မ

ေစတနာ ဝနထမးမားသည သတမတထားသည

အတငး ျပတျပတသားသား၊ တငးတငးကပကပ



ေဆာငရြကသည ခဥးကပပနညးလမးက အသးျပခ

ၾကသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကျခငးေၾကာင ၎တ႔သည

အစးရစမခကမားႏင ပတသကၿပး အေတြ႕အၾက

မရေၾကာငး၊ နားမလညၾကေၾကာငး ေပၚလြငေနသည

ဟ အစးရအရာရမားက သးသပၾက သည။ ျပညသ႕

ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပးလမးမႀကးမား ဥးစး

ဌာန ခ႐င႐းမ အငဂငနယာတစဥးျဖစသ Edwin

Bringas (Irene Bringas ႏင အမးမေတာပါ) က

Concerned Citizens မ ေစာငၾကညသမား သည

အေစာပငးကာလမားတြင အလြန တငးၾကပ ျပငးထန

စြာ ေဆာငရြကခသညဟ ေျပာသည။ “အဒတနးက

႐ကသေလးတစေခာငး ေပာကေနရငေတာင သတ႔

ေတြက ျပနာရာတယဗာ။” ဟ သက ေျပာသည။

“ကၽြနေတာတ႔အတြက ဝနထပဝနပးႀကးတစခ ျဖစ

လာတယ။ မရညရြယဘန႕ တစခချဖစသြားတယ

ဆရငေတာင သတ႔က ကၽြနေတာတ႔က အကငပက

ျခစားေနတယ၊ အလပမလပဘး လ႔ပ ယဆေနၾက

တာကး။” ဟ ေျပာျပသည။

သ႔ေသာလညး ေစာငၾကညသမားသည

ေဆာကလပေရးလပငနး၏ေဆာငရြကပ အေလအထ

မား၊ အစးရ ကနထ႐ကစာခပမား ႏင အစးရ၏

စညးမဥးမားက ပမနားလည သရလာခသည

အေလာက ၎တ႔၏ သေဘာထားမားသညလညး

ပမ ေပာေပာငး ညငသာ လာခပါသည။ Edwin

Bringas က “အစပငးမာသတ႔က ထပတကေစးႏႈနး

ကနကစရတေတြ (markup costs) [သြယဝက

ကနကစရတေတြ (indirect costs)] က လပငနး

အစအစဥထ ထညတြက ရတယဆတာက နားမလည

ၾကဘး။ သတ႔က ဒါက မလအပဘးလ႔ ယဆေနၾက

တယ။ ဒါေပမယ ဒါက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ စနစပေလ၊

ကၽြနေတာတ႔က ဒအတငး လကလပမပ ရမာေလ။

စစမးစစေဆးတ စမခကေတြအတြက စစေဆးေတြ႕ရ

ခကေတြက သတ႔က အစရငခတငျပဖ႔ လပတအခါမာ

ကၽြနေတာတ႔က သတ႔႐းက သြားၿပး ဒ အျပစအနာ

အဆာေလးေတြကေတာ ျပငေပးပါအး ဆၿပး

သြားေျပာရတယ” ဟ ေျပာျပပါသည။

ဥးစးဌာနအရာရမားႏင ေစာငၾကညသမား

သည တျဖညးျဖညးခငးျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကလာ

ႏငခပါသည။ အငဂငနယာ Gumangan က

“အေစာပငးမာေတာ ဒါက ကၽြနေတာတ႔အတြက

ခကခတ အရာ တစခပ။ ဒဖြ႕စညးပ အစအစဥက

ကၽြနေတာတ႔ အကၽြမးတဝငမရဘးေလ။ ဒါေပမယ

ဆကဆေရးက တးတကလာခပါတယ။ သတ႔က

ကၽြနေတာတ႔ဆကေန စမခက စာရြကစာတမးေတြ

ေတာငးတယ၊ လပငနးဆက ထက သြားၾကညတယ၊

အစရငခစာေတြ ျပငဆငတယ၊ ၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔

မတတမး ဌာနစတက ေပးပ႔ပါတယ။” ဟ ေျပာသည။

အစရငခစာမား ရရသညအခါ ဥးစးဌာန အရာရ

မားသည ေစာငၾကညသမား၏ ေတြ႕ရခကမားက

စစေဆးရန ဝနထမးမားသ႔ ေပးပ႔ၿပး၊ ကနထ႐ကတာ

မားအား လအပခကမား ရပါက ျပငဆငရန ညႊနၾကား

ပါသည။

Sumangil က အဖြ႕ႏစခသည အေျခခတည

မႈ က ရာေဖြႏငခသည ဟ ဆသည။ “[ေဒသမ] အစးရ

ဝနထမးေတြက ကၽြနမတ႔ဟာ သတ႔က သကသကမ

တကခကေနတာမဟတဘးဆတာရယ၊ ေစာငၾကည

ေရး လပတာဟာ တကယေတာ သတ႔အတြက

အေထာကအက ျဖစတယဆတာက အသအမတျပ

လကခလာၾကပါ တယ။ ဗဟအစးရရ႕ အသအမတ ျပ

မႈန႕ ဆခးျမငမႈေတြကလညး သတ႔က သေဘာထား

ေပာေျပာငး ရငကကသေတြ ျဖစလာေစပါတယ။” ဟ

ဆသည။

အဆငအားလးမ ျပျပငေျပာငးလ လစတ

ရသည အစးရအရာရမားကလညး ကနထ႐ကတာ

မားက စမခန႔ခြရာတြင ေစာငၾကညေရး အဖြ႕၏

အစရငခစာမားက အသးခႏငေၾကာငး သေဘာ

ေပါကလာ ခၾကသည။ “စမခကေတြက ထနးခပထား

တ ႏငငေရးသမား တစခ႕က ရနပေငြေတြ ျမနျမန

ထတေပးဖ႔ အတငးကာေရာ ေတာငးဆလာတ

အခါမာ ဥးစဌာနအရာရေတြက Concerned Citizens

ရ႕ အစရငခစာ မထြကေသးဘန႕ ရနပေငြမထတ

ေပးႏငေသးဘးဆၿပး ျပနေျပာတတၾကတယ။



ကၽြနေတာတ႔က အကာအကြယ ယတာေပါ။ ရနပေငြ

ထတေပးဖ႔အတြကကလညး ကၽြနေတာတ႔ရ႕

အစရငခစာေတြ လအပတယေလ။” ဟ Basa က


စနစတက ဖြ႕စညးတညေဆာကျခငး (Institutionalization) ေငြေၾကးအရငးအျမစမားျပညစလေလာကမႈ

သပမရလသည Concerned Citizens အဖြ႕သည

ေစတနာဝနထမးမား၏အကအညႏငအတ အတန

အသငေသာ ရနပေငြ ရာေဖြေရး လႈပရားမႈမားျဖင

ဆကလကရပတညခသည။ Sumangil က “တစခါ

တစရမာ ကၽြနမတ႔ဟာ တစခ႕မတေဆြေတြက

‘ရငတ႔ ကေလးက ေရျဖနးမဂၤလာျပ ကငပြနးတပပြ

(christening party) လပမယလ႔ၾကားတယ။

ကၽြနမတ႔ ခကျပတေရး လပေပးပါရေစ’ ဆၿပး

ေမးျမနးရတယ။ ပဆ ၁၀၀၀ ေလာက ရရငေတာင

အရမး ဝမးသာပါတယ။ အဒေငြန႕ ေစာငၾကညေရး

ကစၥေတြ ဆကလပလ႔ ရတယေလ။ တစခ႕ျပညသ

ေတြက သတ႔ရ႕ ေခၽြးႏစာ ပကဆေလးေတြန႕ ကည

ေပးၾကတာလညး ရပါတယ။ ကၽြနမတ႔ဟာ ဘယေတာ

မ ႏငငေရးသမားေတြ ဆက အကအည မေတာငးခဖး

။ ကၽြနမတ႔အဖြ႕ထက ဝငေငြဖလတသေတြကလညး

ရကရက ေရာေရာ ကညေပးခပါတယ။ အဖြ႕ဝငေတြ

ဟာလညး မမားလတ အသငးဝငေၾကးက ပမန ေပးခ

ၾကတယ။ အျခားေစတနာဝနထမးေတြကလညး ညစာ

စားပြ၊ ကပြေတြျပလပၿပး ရနပေငြ ရာေပးခၾက တယ။”

ဟ ေျပာျပသည။

အသငးေတာဂဏးအပ သာသနာနယႏင

ႏႈတကပတေတာ အဖြ႕အစညး (Society of Divine

Word) တ႔ကလညး ေငြေၾကးႏင ပစၥညးပစၥယမား က

ေထာကပကညခသည။ “ဂဏးအပ ဘနးေတာႀကး

အပါအဝင၊ အသငးေတာဘနးေတာႀကးေတြကလညး

ဂ႐တစက ကညေပးခၾကတယ။ ေျပာရရင သတ႔

ေၾကာငသာ ဆကလကရပတညႏငခတာပါ” ဟ Basa

ကေျပာသည။ ေစတနာဝနထမးမားသည ေစာငၾကည

ေရးလပငနးမားအတြက ႏႈတကပတေတာ အဖြ႕

အစညးပင ကားတစစးျဖင ေဝးလေဒသ မားသ႔ သြား

ေရာကခၾကၿပး အသငးေတာမားတြင တညးခခၾက

သည။

အဖြ႕အစညးသည အစပငးတြင အစးရထမ

သငတနးႏင လမးညႊနမႈ အကအညမားကသာ ရရခ

ေသာလညး၊ ေနာကပငးတြင အစးရ၏ မတဖက NGO

အျဖစ ေပးအပေငြ အနညးငယက စတင ရရခသည။

၁၉၉၀ ခႏစမား၏ အလယပငးတြင ခ႐ငႏင ေဒသ

ဆငရာ ေစာငၾကညေရး ေကာမတမားသည ဗဟ

အစးရထမ ႏစစဥ ပဆ ၆၀၀၀၀၀ (US$21,000) မ

ပဆ ၁ သနး (US$36,000) အၾကား ရရလာခပါသည။

ေဒသတြငးေကာမတ၏ အဖြ႕ဝငျဖစသညအေလာက

Concerned Citizens သညလညး ရယသညဆ႐မ

ပမာဏျဖစသည ပဆ ၁၀၀၀၀ (US$360) က ႏစစဥ

စတင ရရခပါသည။

၁၉၈၈ ခႏစတြင စနစတကဖြ႕စညးတည

ေဆာကျခငး ေျခလမးတစခ အျဖစ Concerned

Citizens အဖြ႕သည ဖလစပငႏငင ေငြေခးသကေသခ

လကမတ ႏင အတခနး ေကာကမရင (Securities and

Exchange Commission) တြင အစရယယာပင

မဟတေသာ (nonstock)၊ အျမတအစြနးအတြက

မဟတေသာ(nonprofit) အဖြ႕အစညးအျဖစ မတပ

တငခၿပး လြတလပသည အရပဘကလမႈ အဖြ႕

အစညးတစခ ျဖစလာခသည။ အသငးေတာေအာကရ

အသငးအဖြ႕တစခ အျဖစမ သျခား ခြထြကႏငခ

သည။11

၁၉၉၀ ခႏစသ႔ေရာကခနတြင Concerned

Citizens အဖြ႕ သည အကဘရာတြင အခငအမာ ရပ

တညလကရေနၿပ ျဖစသည။ အဖြ႕သည ေစတနာဝန

ထမးမားက ပမန စေဆာငးၿပး၊ ေဆြးေႏြးပြမား၊

အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြမားျဖင ေစတနာဝနထမးမားက

ေလကင သငတနး ေပးႏငခသည။ သငတနး၏

သငခနးစာတြင သခၤာအေျခခႏင အငဂငနယာ

ေဖာျဖလာမား၊ လပငနးအစအစဥမား၊ အေျခခ

အေဆာကအအ အမးအစားမား၊ ႏငငသား တာဝန၊



ႏင စမခကမားမ ရရမည လမႈ အကးေကးဇးမား

စသည ပ႔ခမႈမား ပါဝငပါသည။ အဖြ႕သည ဥပေဒ

ေရးရာႏင ပညာေရး ေဆြးေႏြးပြမားကလညး ပမန

ကငးပျပလပခသည။ ထ႔အျပင အဖြ႕သည ေပါဆ

သ႔မဟတ အလြသးစားျပလပသည အစးရဝနထမး

မားႏင ႏငငေရးသမားမား ရလာပါက ရပရြာျပညသ

လထဘကမ လကပါေဆာငရြကမႈမားက ဆကလက

လပေဆာငခသည။ ဥပမာအားျဖင ၁၉၉၀ ခႏစတြင

ၿမ႕ေတာဝန ႏစဥးျဖင ရငဆငသည အမႈ အပါအဝင

အမႈ ေလးခ တြင လကပါ ေဆာငရြက ေပးခသည။

(အခနကနေငြပနး ျဖစသညအတြက အဖြ႕သည

တရားရငဆငျခငးက ေနာကဆးနညးလမး အျဖစသာ

ထားရရနႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈႏင လထ

ဖအားနညးလမးမားျဖငသာ ျပနာမားက ေျဖရငးဖ႔

ႀကးစားရန ထႏစတြင ဆးျဖတခသည။) အဖြ႕အေပၚ

အမားျပညသ၏ ယၾကညလကခမႈ တးတကလာခ

သညႏငအတ မနလာၿမ႕တြင အဆကအသြယမား

ခတဆက ႏငခၿပး ၿမ႕ေတာရ အဖြ႕အစညးမား၊

တကသလမား ထမ အၾကဥာဏႏင အကအညမား

မေဝျခငး၊ ေတာငးချခငး တ႔က မၾကာခဏ ျပလပႏင

ခသည။

အဟန႔အတားမားက ေကာလႊားျခငး

(OVERCOMING OBSTACLES) Concerned Citizens ေစတနာဝနထမးမား

၏ ေဆာငရြကခကသည ခ႐ငအတြငးရ ႏငငေရး

သမားမား၊ ကနထ႐ကတာမား ႏင အဆငျမင အစးရ

အရာရမား စသည အငအားႀကး အကးစးပြား အပစ

မားျဖင ထပတက ရငဆငခရပါသည။ Concerned

Citizens ၏ ေစာငၾကည အစရငခစာတြင ညဖငး

သည လပေဆာငမႈမားက ေဖာထတတငျပထားပါက

ကနထ႐ကတာမားသည အစရငခစာက ျပငဆင ေရး

သားရန အဖြ႕က ဖအားေပးခသည။ ေစာငၾကညေရး

ေခါငးေဆာငသျဖစသည Irene Bringas က “ကၽြနမ

တ႔ အစရငခစာထမာ ေဖာျပထားတ အမားျပငဆင

ခကေတြက ကနထ႐ကတာေတြက မထညေစခငဘး

။ ဖနးေတြ အမားႀကးဝငလာတယ။ အစရငခ စာက

ျပငေရးေပးပါဆၿပး တစခါ တစေလ ၁၅ မနစ က

တစႀကမေလာကေခၚတယ။ ၿမ႕ထ ကၽြနမတ႔

ကားေမာငး သြားတအခါမာေတာင လမးမာ တားၿပး

ၿခမးေျခာက တယ။” ဟ ဆသည။

ေစတနာဝနထမးမားသညလညး လပငနး

ဆကမားသ႔ သြားရာတြင အေႏာငအယက အဟန႔

အတားမားက ၾကခရသည။ အေႏာငအယကေပးျခငး

သ႔မဟတ လာဘေပးျခငး တ႔က မၾကာခဏ ရငဆင

ရသျဖင ေစတနာဝနထမးမားမာ ေစာငၾကညေရး

အလပမားေဆာငရြကရာတြင ၎တ႔၏ ေဘးကငးလ

ျခေရးက စတပ ခၾကရပါသည။ “တစႀကမမာ ဆရင

ကၽြနမတ႔ ေစာငၾကည အဖြ႕ ေခါငးေဆာင Irene

Bringas န႕ ဥက၏ Mely [Camelita] Bersalona တ႔

ကားတစစးစ ေရ႕ဆငေနာကဆင သြားတ လမး

ေၾကာငး တစခမာ တစေယာကေယာကက Mely ရ႕

ကား ဆတငကထက ပလစစတစအတေတြ ထည

သြားေလေရာ” ဟ Sumangil က ျပနလည ေျပာျပ

သည။

အျခားအဖြ႕ဝငမားကလညး Concerned

Citizens စတငေဆာငရြကစဥက ခကခခသည အခန

မားက ျပနလညေျပာျပသည။ “အသက အႏရာယ

ၿခမးေျခာကတာေတြက ကၽြနမတ႔အတြကေတာ

မဆနးေတာပါဘး” ဟ အဖြ႕တညေထာငသ တစဥး

ျဖစသည Madriaga က ေျပာသည။ သ႔ေသာလညး

ၿခမးေျခာကမႈမားက ေစတနာဝနထမးမားက မရပ

တန႔ ႏငခပါ။ “ၿခမေျခာကခခရတယ။ ဒါေပမယ

ေျခာကတငး ေၾကာကေနလ႔ မျဖစဘးေလ။ ကယ

လပေနက ႏႈးေဆာ တကတြနး စညး႐းတ ကစၥေတြ

ဆကလပေနတာပါပ” ဟ Baltar က ေထာကခ ျဖည

စြက၍ ေျပာသည။

အဖြ႕၏ အားသာခကမာ လအငအား

ျဖစသည အတြက အမာခ ေစတနာဝနထမး အဖြ႕ဝင

မားသည သြားလာရာတြင သးဥး ႏင အထက ျဖင

သာ သြားရန ဆးျဖတခသည။ Baltar က “အဒတနး

က ကၽြနမတ႔ CCAGG ရ႕ ေခါငးေဆာငတစဥးက သတ



ဖ႔ ၾကစညေနတယဆၿပး ေကာလဟာလ ေတြထြက

ေနတယေလ။ အသကအႏရာယ ၿခမးေျခာကမႈေတြ ရ

ေနတာေၾကာင ဘယသမ တစဥးတစေယာကတညး

အျပင မသြားဖ႔ မခမတခရတယ။ သပက အႏရာယ

မားတ အခနပါ။ ဘနးေတာႀကးေတြေတာငမ ကၽြနမ

တ႔အဖြ႕က ေထာကခအားေပးေၾကာငး ေၾကညာခက

ေတြ ထတေပးခရတယ။” ဟ ဆသည။

အသကခႏၶာထခကမညအတြက စးရမ

ထတလန႔မႈမား ၾကားမပင ေစတနာဝနထမးမားသည

ဆကလကခတကႏငခၾကသည။ Divine Word

College မ Valera က “ေသမေလာကေၾကာကတာ

ေပါ။ ကၽြနမတ႔အားလးမာလညး မသားစေတြ ရတယ

ေလ။ ေၾကာကေပမယလညး အစညးအေဝးေတြက

သြားတာပါပ။ အဒတနးက အထးသျဖငေတာ

ေကာငးသားေတြက သပက သတရၾကပါတယ။” ဟ


အခ႕ေသာ ေစတနာဝနထမးမားမာ

ႏငငေရး ၾသဇာအာဏာႀကးသည မသားစမားမ ျဖစ

သည။ “ကၽြနေတာကေတာ မၿခမးေျခာကၾကဘး။

ကၽြနေတာက ဒေဆြမး အသငးအဝငးထကပ

ဆေပမယ အျခား တစဖကမာ လာလပတသေပါ။

ဒါက ကယကငတရား ဆငရာ ေရြးခယမႈပေလ။” ဟ

Basa က ေျပာသည။ အျခားအဖြ႕ဝငမားစြာသည

လညး ၾသဇာအာဏာႀကး သည ေဆြမးအသငးအဝငး

မား ရၾကပါသည။ “အျခားသေတြလညး အလပါပ။

ပေကာငးတ အကဘရာ ျဖစလာဖ႔ဆတ ကၽြနေတာ

တ႔ရ႕ အပမကေတြ အတြက ကယကး စြန႔ဖ႔ အသင

ပါပ။”

Concerned Citizens အဖြ႕၏ အသငးေတာ

ႏင ႏႈတကပတေတာ အဖြ႕အစညး တ႔ျဖင ဆကစပ

ပတသကေနျခငးက အဖြ႕ဝငမားအတြက ခငမာသည

အကာအကြယတစခ ျဖစခသည။ “ကၽြနမတ႔ အဖြ႕

ေနာကမာ အသငးေတာ ရေနတယေလ။ အသငး

ေတာက ထခကေအာငလပရင သတ႔ ဇာတသမးသြား

ရမယဆတာက ႏငငေရးသမား ေတြက ေကာငး

ေကာငး သပါတယ။ ႏငငေရးေလာက မာ သ႔တ႕

အနာဂတေပာကသြားမာေပါ။” ဟ Madriaga က

ေျပာသည။ Sumangil ကလညး အသငးေတာ၏

လႊမးမးမႈေၾကာင သတ႔အဖြ႕ ေဘးကငးလျခခရျခငး

ျဖစေၾကာငး အသအမတျပ ေျပာသည။ “ကၽြနမတ႔

တြနးေနတ အေရး က ကကသလစ အသငးေတာက

ေထာကခအားေပးေနလ႔သာေပါ။ မဟတရင အေျခ

အေနေတြက တစမးတစဖ ျဖစရငျဖစေနမာ။ အဖြ႕ဝင

အမားစကလညး ကကသလစဘာသာဝငေတြပါ။

အသငးေတာရ႕ ၾသဇာလႊမးမးမႈသာ မရခရင ႏငငေရး

သမားေတြဟာ ဒထကပဆးလမမယ။” ဟ ဆသည။

Concerned Citizens သည အျခား စမခက

အခ႕ကလညး တးခ႕ေဆာငရြကခၿပး အစးရ

ေအဂငစမားစြာျဖင မတဖကေဆာငရြကမႈမားက ပမ

အားျဖညခကာ၊ အဖြ႕၏ ဂဏသတငးက ေဒသတြငး

ႏင မနလာၿမ႕ေတာအထပါ ပ႕ႏ႕ခငမာ ေစခသည။

အေရးပါအရာေရာကသည အဖြ႕အစညး တစခ

ျဖစလာၿပး၊ ျပညတြငးေရာ၊ ျပညပတြငပါ အဖြ႕က

သရလာၾကသညအခါ ၿခမးေျခာကမႈမားႏင လာဘ

ထးျခငးမားလညး တျဖညးျဖညး ေပာကကြယ

သြားပါသည။ Sumangil က “မနလာၿမ႕ေတာမာ

တရားဝငခးကးခရတာ၊ ဆခးျမငခရတာေတြေၾကာင

အကဘရာမာရတအစးရ႐းေတြကလညး ကၽြနမတ႔က

အသအမတျပလာခတယ။” ဟ ေျပာသည။

အေစာပငးႏစကာလမားတြင လကနကကင

ေတာလနေရး ပဋပကၡမားေၾကာင Concerned

Citizens ၏ ေစာငၾကညေရး လပငနးအခ႕

အေႏာငအယကျဖစခရပါသည။ အဖြ႕အေနျဖင

ပဋပကၡ သကေရာကရာ နယေျမမားတြင လပကင

ေဆာငရြကႏငမည နညးလမးအခ႕က စဥးစားဖနတး

ခရသည။ ဘနေဂြ႕ၿမ႕နယ ပတဝနးကင နယေျမမား

တြင ေစတနာဝနထမးမားသည တစခါတစရ၌

သပနမားႏင အစးရ စစသညမား၏ အျပန အလန

ပစခတမႈမား အၾကားတြင ပတမေနခသည။

ထအခနက လငယေစတနာဝနထမးတစဥး ျဖစသည

Bumogas က “ေသလနးပါး အေတြ႕အၾကက

ေတာငေပၚၿမ႕ျဖစတ Lacab မာ ၾကခရတယ။ အဒမာ



ကၽြနမတ႔က လမးတစခ ဖြငတာက ေစာငၾကညေနခ

တာပါ။ တကပြျဖစေနတာက မရပမခဘ အလပၿပးတ

အထ လပေနခမတယ။ ေသနတပစသေတြ စၾကားရ

ေတာ အေလာကထ တကပြ ျပငးထနမယလ႔ မထင

မဘး။ ကၽြနမတ႔ ထခကဒဏရာ မရခပါဘး။ ဒါေပမယ

ရပရြာထက ျပနတအခါမာ လေသအေလာငးေတြ

အမားႀကးေတြ႕ရေတာ ေၾကာကလန႔ ေနခတယ။

ဒါေပမယ ဒအေတြ႕အၾကက ကၽြနမတ႔အလပေတြက

တားဆးႏင စြမးမရပါဘး။ အဒတနးက တကပြေတြက

အႏ႕အျပား ျဖစေနတာပေလ။ ဘယအခနတကပြ

တစခ ျဖစမလဆတာ ႀကတငမ မသႏငတာကး။

ကၽြနမတ႔ရ႕ ေစာငၾကညေရး လပငနးေတြကေတာ

ဆကလပေနရမာပေလ။” ဟ ျပနလညေျပာျပပါသည။

Sumangil က “အဒအခနတနးက စစတပန႕

NPA ရ႕ တကပြေတြက အရမးျပငးထန ပါတယ။

ၿငမးခမးေရး ရဖ႔ ခကခေနခတ အေျခအေန ျဖစေပ

မယ လမးေတြက ေဖာကလပေနဆ ျဖစတာေၾကာင

ေစာငၾကညတာက သတန႔ ဆကလက လပေဆာငခ

ပါတယ။ NPA တပဖြ႕ေတြန႕ လမးမာ ဆေတြ႕တအခါ

သတ႔က ‘ေဒၚေဒၚ ကၽြနေတာတ႔က မျမငဘး၊

မေတြ႕ဘး၊ ဟတတယေနာ’ လ႔ သတေပးတယ။

ကၽြနမတ႔က လညး ‘ဟတက၊ ကၽြနမတ႔ ဘယသ႕က မ

မေတြ႕မပါဘးရင’ လ႔ ျပနေျပာရတယ။” ဟ

ထအခနက ျပနေျပာငးေျပာျပသည။

၁၉၈၇ ခႏစတြင အဖြ႕သည သမၼတ အကြႏ

၏ ဖတၾကားမႈအရ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားသ႔

တကေရာကခပါသည။ အကြႏအစးရအဖြ႕သည

လကနကကငေတာလနေရး အဖြ႕မားျဖင ေစစပ

ညႏႈငးႏငမည နညးလမးမားက လအပေနခခန ျဖစ

သည။ အဖြ႕သည ရပရြာသ႔ ျပနလာမည သပနတပဖြ႕

ဝင မားက လြတၿငမးခမးသာခြငေပးေရး အစအစဥ

အတြက ညႏငးေဆာငရြကေပးရာတြင အေရးႀကး

သည ေနရာမ ပါဝငေဆာငရြကေပးခသည။ ၿငမးခမးမႈ

မရဘ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ မရႏငဟ လကခယၾကည

ထားသညအေလာက အဖြ႕သည ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥ

ဆငရာ သမၼတ အၾကေပး႐း (Office of the

Presidential Adviser on the Peace Process) ၏

ၿငမးခမးေရးအစအစဥ အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကမႈ တြင အနးကပ ပါဝငကညေပးခသည။

Sumangil က “ေစာငၾကညေရး ခရးစဥေတြ

အတြငးမာ ကၽြနမတ႔ ေတြ႕ဆခဖးတ NPA အဖြ႕ဝင

ေတြဟာ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက ဖနတးေပးတ ဒမ

ကေရစနညးက ေနရာ (democratic space) က

လကခႏငဖြယရတ အေျခအေနတစခလ႔ နားလည

လာခပါတယ။ အစးရက ကမးလမးတ လြတၿငမးခမး

သာခြင အစအစဥ ကလညး ရယ ခၾကတယ။ CCAGG

ဟာ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥရ႕ နယဘကေတြမာ ျပလပ

တ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈ မားစြာမာ တကကြစြာ ပါဝငခ

တယ။ ကၽြနမတ႔ဟာ အကဘရာမာရတ လြတၿငမး

ခမးသာခြငဆငရာ ေဒသႏရ ဘတအဖြ႕မာလညး

အဖြ႕ဝငေတြ အျဖစ တကကြစြာ ပါဝငခတယ။” ဟ


အဖြ႕သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ရပရြာ

တညေဆာကေရး၌ ၎၏ ပါဝငမႈ အခနးက႑

ေၾကာင ၁၉၉၄ ခႏစတြင ယခငသမၼတ ကေတာ

ေဟာငး၏ အမညက ဂဏျပ၍ ခးျမငေသာ Aurora

Aragon Quezon ၿငမးခမးေရးဆက ရရခသည။

အထးသျဖင ေတာလနေရးတပဖြ႕မားက ေထာကခမႈ

မားျပားသည ေတာငတနးေဒသမား၌ သြားေရာက

ေဆာငရြကခကမား ေၾကာင ျဖစသည။ 12 ေစစပ

ညႏႈငးေဆြးေႏြးလာခရာတြင Luzon ေျမာကပငး၌

Cordillera အပခပေရး တငးေဒသႀကး ဖြ႕စညး

တညေထာငရနႏင အပစအခတရပစရန တျဖညး

ျဖညး ဥးတညလာခပါသည။ (၂၀၁၃ ခႏစတြင

အကဘရာနယ ေဒသအခ႕တြင အနမစားအဆင

လကနကကင ပနကန လႈပရားမႈ ဆကလက

ျဖစပြားခပါသည။)

ရလာဒမားက ဆနးစစအကျဖတျခငး

(ASSESSING RESULTS) CEDP အစအစဥ ၁၉၈၇ တြင ၿပးဆးသည

အခါ၊ NEDA သည ၁၉၈၆ ခႏစတြင စမခကေပါငး



၂၂၈၂၈ ခႏင ၁၉၈၇ ခႏစတြင ၂၉၇၉၆ ခ တ႔က

ဖနတး အေကာငအထညေဖာႏငခပါသည။ အစအစဥ

သည တစႏငငလးတြင အလပအကငအခြငအလမး

မားျမငတင ေပးခရာတြင ေအဂငစ၏ မတတမးမား

အရ ၁၉၈၆ ခႏစ၌ အလပအကင ေပါငး ၄၅၄၀၀၉ ခ ၊

၁၉၈၇ခႏစ တြင ၄၄၈၃၃၀ ခ တ႔က ဖနတးေပးႏငခ

ေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ (အခ႕ေသာ ေလလာခကမား

တြငမ အလပအကငဖနတးႏငမႈ ထထကမားစြာ

နညးပါးသညက ေတြ႕ရသည။ ၁၉၈၆ မ ၁၉၈၇

အၾကားတြင အလပသစ ၁၃၀၀၀၀ ခန႔သာ ရေၾကာငး

ေတြ႕ရသည။13)

၁၉၈၇ မ ၂၀၀၆ ခႏစအတြငး အကဘရာ

တြင Concerned Citizens ေစတနာ ဝနထမးမား

သည ပဆ သနး ၃၀၀ (US$7 million) တနဖးရသည

အေျခခအေဆာကအဥး စမခက ၆၀၀ ေကာက ေစာင

ၾကည စစေဆးေပးႏငခပါသည။ 14 စမခကမားတြင

၁၉၈၇ ခႏစ၌ CEDP စမခက အခ ၁၀၀ ႏင

ေနာကႏစမားတြင barangay (ရပ/ေကး) စမခက

၁၄၅ ခ၊ ၿမ႕နယ စမခက ၂၉ ခ၊ ခ႐င စမခက ၄၆ ခ

ႏင ႏငငေတာ လမးမႀကး ၁၇ ခ တ႔ ပါဝငပါသည။

ထ႔အျပင ေစတနာ ဝနထမးမားသည ေကာငး

အေဆာကအဥး ၁၄၉ ခ၊ ေရတြငး ၁၂၃ တြငး၊

ေရႀကးမႈ ထနးခပ စမခက ၄၂ ခ ႏင တတား ၁၉ စငး

တ႔ကလညး စစေဆး ခၾကသည။15

အဖြ႕၏ေစာငၾကညေရး ေဆာငရြကခက

ေၾကာင စမခကအခ႕၏ နညးပညာ ခြတယြငးမႈမား

က ေဖာထတေပးႏငခသည။ ဥပမာအားျဖင ေဝးလ

ေခါငသ ၿမ႕ျဖစသည Tubo မ ဆညေျမာငးစနစ

အလြအမားမား ႏင ခ႐ငႏစခက ဆကသြယသည

ႏငငအဆင Abra-Kalinga လမးမႀကးတြင ေကာကစ

ရစခမား မပါဝငျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ ၁၉၉၆ ခႏစ

တြင ေစာငၾကညသမားသည ပဆ ၈.၂၆ သနး

(US$300,000) ကနကသည Sinalang ေရာငကြငး

တတားက အရညအေသြး မျပညမေၾကာငး အစရငခ

တငျပခသည။ Concerned Citizens ၏ အစရငခစာ

ႏငအတ စာရငးစစေကာမရင၏ ေနာကဆကတြ

စစမးစစေဆးမႈမားမ တဆင ေကာမရင၏ တကတြနး

ခကအရ ျပညသ႕ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပး

လမးမႀကးမား ဥးစးဌာနမ အရာရမားက တရားစြ

ဆမႈမား ျပလပ ခသည။16 မနလာမ အရာရမားသည Concerned

Citizens ၏ ထေရာကသည စြမးေဆာငမႈက အျခား

ေဒသမားမ အလားတ အဖြ႕မားျဖင ႏႈငးယဥၿပး

အာ႐စကမလာခသည။ အကဘရာ ေဒသ တာဝနခ

ျဖစသည NEDA စမခကအရာရ De Perio က “The

Concerned Citizens of Abra for Good

Government အဖြ႕ဟာ အဖြ႕အစညးေတြအားလးထ

က အေကာငးဆးထမာ ပါပါတယ။ သတ႔အဖြ႕ဟာ

ျမနျမနဆနဆန၊ ထထေရာကေရာက လပႏငတယ။

အျမတမး အခနမ အစရငခတငျပတယ။ သတ႕

တေတြဟာ စမခကအေကာငအထညေဖာတာေတြက

ေစာငၾကညစစေဆးဖ႔ အရမး စတအားထကသနၿပး၊

ဒစမခကေတြ ေအာငျမငမႈရဖ႔ ႏစျမပၿပး လပၾက

တယ” ဟ သးသပသည။

၁၉၈၈၊ ေဖေဖာဝါရတြင သမၼတ အကြႏက

Concerned Citizens အဖြ႕အား “ရပရြာလထ

အလပအကငအခြငအလမးႏင ဖြၿဖးေရးအစအစဥ

(CEDP) ၏ စမခကမားက ေစာငၾကည စစေဆးျခငး

ျဖင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး၌ တကကြစြာ ပါဝငခေသာ

ေၾကာင ေဒသ - ၁ ၌ အထးခၽြနဆး NGO ဆ” က ခး

ျမငခသည။

ထပမ၍ အျခား ဆခးျမငမႈမား၊ အသအမတ

ျပမႈမားက ဆကလကရရခသည။ ၁၉၈၉၊ ဒဇငဘာ

တြင အကဘရာခ႐ငမ ျပညသ႕စးပြားေရး ေကာငစႏင

ကနသြယေရးႏင စကမႈ ဥးစးဌာနတ႔ကလညး

အေျခခအေဆာကအဥးလပငနးမား ေစာငၾကည

ျခငးျဖင ခ႐ငအတြက စးပြားေရး အကးျဖစထြနးမႈမား

ရရေစခေသာေၾကာင အဖြ႕၏ ေဆာငရြကခကမားက

တရားဝင အသအမတ ျပေပးခသည။ ၂၀၀၀

ခႏစတြင Concerned Citizens အဖြ႕သည

Transparency International အဖြ႕ႀကး၏ Integrity

Award ဆ က “ေကာငးမြနသည အပခပမႈ ရရေရး



အတြက လာဘေပး၊ လာဘယႏင အကငပက

ျခစားမႈက တကဖကသည အဖြ႕အစညးမား”

အမးအစား အတြက တစကမၻာလးမ အဖြ႕ေလးဖြ႕က

ေရြးခယခးျမငသည အနက တစခက ရရခသည။

၂၀၀၅ ခႏစတြင ဖလစပငႏငင တငၾကားစာမား

လကခသည ႐း ကလညး Concerned Citizens အား

အေကာငးဆး မတဖက အရပဘကလမႈ အဖြ႕အစညး

မားအနက တစဖြ႕အျဖစ တရားဝင အသအမတျပခ

သည။

ႏငငသားတ႔၏ ေစာငၾကညမႈ တစခတညး

ျဖင ျပနာအားလးက ေျဖရငးေပးႏငသညေတာ

မဟတပါ။ Concerned Citizens က ေစာငၾကညေရး

လပငနးမားက ဆကလကေဆာငရြကခေသာလညး

အကဘရာေဒသမ ႏငငအဆငႏင ခ႐ငအဆင လမး

မား၏ ၇၅% မာ ၂၀၁၂ ခႏစအထ ကြနကရစ/

ကတရာ ခငးထားႏငျခငး မရေသးပါ။ 17

ဖြ႕ၿဖးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ႀကးမားသည

စနေခၚခကမားက အကဘရာတြင နက႐ႈငးသည

အေျပာငးအလမားျဖစေရးအတြက အဟန႔အတား

ျဖစေနဆပင။ ဥပမာဆရလင အစးရ၏ ညႊနးကနးမား

အရ ဆငးရမြေတမႈ သည နာတာရညျပနာ တစခ

ျဖစေနခသည။ ၂၀၀၆ ခႏစတြင အမးသား

စာရငးအငး ေပါငးစပ ညႏငေရး ဘတအဖြ႕

(National Statistical Coordination Board) က

အကဘရာ က ဖလစပငႏငငရ အဆငးရဆး ခ႐င ၁၀

ခအနက နဝမ အဆငးရဆး ခရငအျဖစ သတမတခ

သည။ အမေထာငစ ၅၀.၁% က ဆငးရမႈ

သတမတခက မဥး ျဖစေသာ တစႏစဝငေငြ ပဆ

၁၇၉၀၀ (US$390) ၏ ေအာကသ႔ ေရာကေန

ခပါသည။ 18 ဘတအဖြ႕၏ အခကအလကမားအရ

Cordillera တငးေဒသႀကးတစခလး၌ ၂၀၀၃

ခႏစတြင ဆငးရမႈ ၂၅.၈% ရခရာမ ၂၀၀၈ ခႏစတြင

၂၈.၈% သ႔ ပမတးလာေၾကာငး ညႊနျပေနပါသည။19

ေရြးေကာကပြၿပ ငဆငမႈမား ပမ ျပငးထန

ၾကမးတမးလာသည အေလာက ၂၀၀၀ ခႏစမားတြင

ႏငငေရး ဆငရာအၾကမးဖကမႈမား အျမငဆး ျဖစလာ

ခသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၀၁ မ ၂၀၀၉ ခႏစအၾကား

တြင ထငေပၚေကာၾကားသည ႏငငေရးသမား

အေယာက ၃၀ ခန႔ အကဘရာတြင အသတခခရပါ

သည။ ၂၀၀၇ ခႏစ ေရြးေကာကပြ တစခတညး၌ပင

ေရြးေကာကပြ ဆကစပ အၾကမးဖကမႈ (election-

related violence) အမႈအခငး ၃၀၀ ေကာ ရခရာတြင

၁၂၉ ဥး အသတခခရၿပး၊ ၁၇၇ ဥး ထခက ဒဏရာရရခ

ေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ 20 ၂၀၀၈ ခႏစတြင ဖလစပင

အမးသား ရတပဖြ႕၊ ေဒသ႐း၏ အဆအရ Cordillera

တငးေဒသ ႀကးတြင ျဖစပြားသည လသတမႈမား

အားလး၏ ၆၀% မာ အကဘရာတြင ျဖစပြားျခငး

ျဖစေၾကာငး သရသည။21

ေျပာငးလလာသည ဆကသြယ၊ ဆကဆမႈမား (Changing relationships) ေဆာကလပေရးစမခကမားတြင ျပနာ

မား ဆကလကရေနဆ ျဖစေသာလညး အဖြ႕၏

ေစာငၾကညမႈေၾကာင အျပနအလနထနးေကာငး

စစေဆးမႈ (checks and balances) မား တးတက

လာခသညဟ ကာလရညၾကာ ေဆာငရြကခသည

ေစတနာ ဝနထမးမားက မတခက ျပ ေျပာသည။

“အကငပကျခစားတာေတြ လးဝ မရေတာဘးလ႔

မေျပာႏငေပမယ၊ အရငထက ေလာနညးသြားၿပ

လ႔ေတာ ေျပာႏငပါတယ။ မၾကာေသးခင ကပ

ကၽြနမတ႔ စမခကတစခက ေစာငၾကညခတအခါ မာ

စခနစညႊနးမမတာက ေတြ႕ရပါတယ။ သတ႔က

ဘလပေျမအတအေရအတြကက လပငနးအစအစဥ

ထကအတငး မဟတဘ ေလာၿပး သးထားတာပါ။

အဒက ကြနကရစ တးက မနလာ က ပ႔ၿပး စစေဆး

ေစတအခါမာ ဒါဟာ စခနစညႊနး မျပညမေၾကာငး

အတညျပႏငခတယ။ အဒေတာ ဒကြနကရစက

ျပနဖယၿပး၊ အသစ ျပနေဆာကဖ႔ ဥးစးဌာနက

ကနထ႐ကတာ က လမးေျပာပါတယ။ ကနကစရတ

ကလညး ကနထ႐ကတာကပ ကခရမာပါ။” ဟ

Velara က ေျပာျပသည။



ျပစမႈကးလြနသည အရာရမားကေပးသည

ျပစဒဏမားမာ ၎တ႔ကးလြနသည အမားမားႏင

ယဥလင ကကညမႈ အျမတမးေတာ မရလပါ။ ဥပမာ -

Concerned Citizens က ၁၉၉၆ ခႏစ Sinalang

ေရာငကြငး တတား ၏ အရညအေသြးက ေမးခြနး

ထတေသာအခါ ျပညသ႕ေဆာကလပေရးႏင အေဝး

ေျပးလမးမႀကးမား ဥးစးဌာနသည စြပစြ ခရသည

အငဂငနယာက တာဝနေပါဆမႈျဖင တစလသာ

ရာထးဆငးင ျပစဒဏခခသည။ 22 အဆပါတတား

သည ၁၉၉၇ ခႏစတြင ေတာငကေရျဖင ေမာပါ

ပကစး သြားခပါသည။

ျဖစရပဥပမာအမားစတြင ကနထ႐ကတာ

မား၊ ေဒသႏရ အရာရမားႏင အဖြ႕၏ ဆကဆေရး

သည အခနၾကာလာသညႏင အမ တးတကလာခ

သညက ေတြ႕ရပါသည။ ယခငက အတကအချပခ

ေသာ အရာရမားသညလညး ေစာငၾကညသမားျဖင

ပးေပါငးေဆာငရြကလာခၿပး၊ အစးရရနပေငြမား

ထတမေပးမတြင တးတကမႈက ဆနးစစအကျဖတ

ေပးရမည ေဒသညႊနၾကားခကအတြက ေစာငၾကည

အစရငခစာမားက အေျချပေဆာငရြကခၾကသည။

ေစာငၾကညသမားက ၎တ႔အေနျဖင မဟာဗဟာ

ကလညး ျပငဆငေျပာငးလခသညဟ ဆသည။

Sumangil က “အစပငးမာေတာ ကၽြနမတ႔က သတ႔က

ရငဆင တကခကခတာေပါ။ ဒါေပမယ အခအခနမာ

ေတာ အျပသေဘာေဆာငတ ထေတြ႕ဆကဆမႈ

(constructive engagement) က အသးျပရမယ

ဆတာ နားလည သြားပါၿပ။ အျပသေဘာေဆာငတ

ထေတြ႕ဆကဆမႈက ကငသးဖ႔ ေျပာငးလလကတာ

ဟာ အေတြ႕အၾကကေန ေပၚထြကလာတာပ ျဖစပါ


သ႔ေသာလညး ျခြငးခက အေျခအေနမားက

ေတာ ရစျမပင။ ခ႐ငအတြငးမ အခ႕ေသာ ၿမ႕အပ

ခပေရး အဖြ႕မားက ျပငပအကအညက ရယရမညဆ

သည အယအဆက လးဝ လကသငမခႏငၾကပ၊

Concerned Citizens အဖြ႕က ခါးခါးတးတး ျငငးဆန

ၾကခပါသည။ ဥပမာအားျဖင Danglas ၿမ႕အပခပေရး

ေကာငစသည Danglas ရ စမခကမားအား

Concerned Citizens အဖြ႕မ လာေရာက စစေဆး

ၾကည႐ႈျခငးက တားျမစသည ဆးျဖတခက တစခ

ထတျပနခသည။ ထတျပနခကတြင Concerned

Citizens ၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈသည ၿမ႕နယ၏

“တညၿငမမႈပကျပားေစျခငး၊ စညးလးမႈပကျပားေစ

ျခငး ႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အဟန႔အတားျဖစသျဖင”

ဟဆသည။23

ထ႔အျပင အစအစဥ၏ အခ႕ေသာ အစတ

အပငးမားမာ အခနၾကာလာေသာအခါ ပကျပယ

သြားခရသည။ ၁၉၉၀ ခႏစမား အလယပငးက

ေကာလြနလာသည အခါတြင ေဒသႏရအရာရမား

သညကနထ႐ကတာ မားက ေငြေပးေခရနအတြက

Concerned Citizens ၏ အစရငခစာက မေစာင

ေတာပါ။ ၎တ႕ဘကမ ၾကညလင ဥးစးဌာနအေနျဖင

တးတကမႈ အစရငခစာက ေစာငေနရငး ေငြေပးေခမႈ

က ေႏာငေႏး ၾကန႔ၾကာေန၍ မျဖစပါ။ Edwin Bringas

က Concerned Citizens သည အျခားအစးရအဖြ႕

အစညးမားျဖငလညးပးေပါငး၍ အဖြ႕၏ လႈပရား

ေဆာငရြကမႈမားက တးခ ႕လာခေသာေၾကာင စမ

ခက အားလးက လကလ ၾကည႐ႈစစေဆးႏငျခငး

မရေတာဟ ဆသည။ “သေဘာတညခကက အလလ

ပကျပယသြားတာပါပ။ CCAGG ဟာ ဥးစးဌာန မာ

ျပျပငေျပာငးလမႈေတြ ျဖစေပၚခတာကလညး ေတြ႕

ျမငခၿပးပါၿပ။ သတ႔မာ ကၽြနေတာတ႔ စမခကေတြ

အားလးက ေစာငၾကည စစေဆးေပးဖ႔ အခနလညး

မရဘးေလ။ ကနထ႐ကတာေတြကလညး ေငြေပးေခ

မ ျဖစမာ။” ဟ သက ေျပာသည။

Concerned Citizens ကလညး ျပညသ႕

ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပးလမးမႀကးမား ဥးစး

ဌာန၏ ေဒသအတြက ညႊနၾကားခက ျဖစသည

ဥးစးဌာနက ရနပေငြ ထတမေပးမ အဖြ႕၏ ေစတနာ

ဝနထမးမားမ ေလလႏင စမခက တးတကမႈ

အေျခအေနက ေစာငၾကညတငျပရန လပပငခြငေပး

ထားသညက လကနာရန အတငး ေျပာဆေနျခငး

မရေတာပါ။ ကနထ႐ကစာခပမား ေလလပစ ေရြး



ခယရာတြင အဖြ႕ဝငမား လာေရာကၾကည႐ႈသျဖင

ပစၥညးဝယယေရးအပငးက ပမ လြတလပေအာင

ဖြငေပးႏငခေသာလညး ကနထ႐ကစာခပမား

ေရြးခယ ေပးအပရာတြင သမာသမတကေၾကာငး

အာမ မခႏငခပါ။ Valera က “တစနညးေျပာရရင

ေတာ ပြငလငးျမငသာမႈ ပရသငပါတယ။ ဘာေၾကာင

လဆေတာ စမခကကနထ႐ကတာေတြက ႀကတင

ၿပး ေရြးခယ ထားတာမးမျဖစသငဘးေလ။ ဒါေပမယ

အရာရေတြက ကနထ႐ကစာခပေတြက သတ႔

လလားတ ကနထ႐ကတာက ရသြားေအာင တစ

နညးနညးန႕ေတာ လပတာပ။ တစခါတစေလေတာ

လညး ကၽြနမတ႔က အဒါက သပအေလးထား

မေနေတာပါဘး။ စမခကကမနမနကနကန အေကာင

အထညေဖာႏငဖ႔ပ လတာပါ။” ဟ ေျပာ သည။

တစခနတညးမာပင Concerned Citizens

အဖြ႕ဝငမားက အဖြ႕အစညး၏ စညး႐းတကတြနးေရး

လပငနးက ႏငငသားမား၏ ႏႈနးစမားႏင အျပအမ

စ႐ကမား ေျပာငးလေရးအတြက အေထာကအပျဖစ

ခသညဟ ဆသည။ Baltar က “အရငတနးကဆရင

လေတြက ကယရထားတ အေနအထားက အလြယ

တက လကခလကတာပ။ ဒါေပမယ ကၽြနမတ႔က

သတ႔က ေမးခြနးေတြ ေမးတတလာေအာင ၊ အစးရ

အရာရေတြန႕ ထေတြဆကဆတတလာေအာင

သငၾကားေပးခတယ။ ဒါက သတ႔ရ႕ အခြငအေရးပ

ေလ။ ျပညသ႕ဘ႑ာဆတာ ေစာငၾကပ စစေဆးခရ

မာပ၊ တာဝနခမႈ ရရမာပ။ ကၽြနမတ႔က အစးရ

အရာရေတြဆကေန တာဝနခမႈက ေတာငးဆ

ခတာပါ။” ဟ ဆသည။

“စမခကေတြက ေစာငၾကညစစေဆးဖ႔

စတငခရတာက ေလထနေရဆန တကပြတစခလပါ။

ဒေရ႕ေဆာငလမးျပခတ လႈပရားေဆာငရြကမႈက

အကဘရာရ႕ ဆတဆတေနတတတ ယဥေကးမႈက

ခးဖကပစခတယ။ အခနတစခက ေရာကေတာ

ဒေစာငၾကညေရးလပငနးဟာ လလမလညစေတြက

တားဆးဖ႔ ထေရာကတ နညးစနစ တစခဆတာ

ကၽြနမတ႔က သကေသျပႏငခတယ။ အခဆရင

အစးရလပငနးေတြက အေကာငအထညေဖာေပးတ

သေတြဟာ အစးရစမခကေတြန႔ပတသကၿပး ျပညသ

က သခငတ ေမးခြနးေတြက ျပနေျဖေပးရမယဆတာ

က လကခေနၾကပါၿပ။” ဟ Sumangil က ျဖညစြက


တးခ႕မႈႏင ေရရညတညတခငျမမႈ (Expansion and sustainability) အဖြ႕အစညးတစခ အျဖစ Concerned

Citizens ၏ ေအာငျမငမႈက အဖြ႕၏ အစးရအဖြ႕

အစညး မားစြာျဖင ပးတြေဆာငရြကခသည လပငနး

မားျဖငလညး တငးတာ ႏငပါသည။ အဖြ႕သည ၁၉၉၃

မ ၁၉၉၇ အထ ပတဝနးကငႏင သဘာဝသယဇာတ

ဥးစးဌာနျဖင ပးတြ၍ သစေတာစမခန႔ခြမႈ စမကနး

တစခ အတြက ရပရြာလထက စစညး၊ စညး႐းခပါ

သည။ ၁၉၉၈ ခႏစႏင ၁၉၉၉ တ႔တြင ပညာေရး ဥးစး

ဌာနျဖင မလတနးႀကေကာငးမားက ေစာငၾကည

စစေဆးခသည။ ၂၀၀၀ ခႏစတြင ဖလစပငႏငင

စာရငးစစ ေကာမရင၏ တာဝနခမႈ ျမငတငေရး အစ

အစဥ ၏ အစတအပငးတစရပ အျဖစ၊ အဖြ႕သည

ေကာမရငျဖင ပးေပါငး၍ အကဘရာရ ေဒသႏရ

အစးရ အဖြ႕အစညးမားအား ႏငင၌ ပထမဆးျဖစ

သည ျပညသပးေပါငးပါဝငသည စာရငးစစေဆးမႈ

(participatory audit) က စစဥေဆာငရြကေပးခ

သည။ ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥ (UNDP) က

ရနပေငြ ပပးေပးခ သည အဆပါ စာရငးစစေဆးမႈတြင

ျပညသ႔ ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပးလမးမႀကး

မား ဥးစးဌာန၏ လမးစမခက ၂၃ ခ ႏင

ပတဝနးကငႏင သဘာဝ သယဇာတ ဥးစးဌာန ၏

ရပရြာလထ စမခက မားပါဝငပါသည ။

အဖြ႕သည လယယာစကပးမႈ ျပျပင

ေျပာငးလေရး ဥးစးဌာန (Department of Agrarian

Reforms) ျဖင ၂၀၀၂ ခႏစမစတင၍ ျပျပငေျပာငးလ

ေရး ႀကးပမးမႈမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကခသည။

၂၀၀၃ ခႏစတြင Concerned Citizens အဖြ႕သည

ဆငးရမြေတမႈ တကဖကေရး အမးသားေကာမရင



(National Anti-Poverty Commission) ျဖင

ေဒသႏရ ဆငးရမႈ ေလာခေရး စမခကမားက ေစာင

ၾကည စစေဆးေပးခသည။ ၂၀၁၃ ခႏစတြင

အဖြ႕အစညးသည အကဘရာတြင ေဆာငရြကေသာ

ဗဟအစးရ၏ စသတမတခက ျပညလင ေငြေပး

သည အစအစဥ (conditional cash transfer

program) က ေစာငၾကညစစေဆးခသည။ ထ

ေဆာငရြကခကမားအျပင အဖြ႕သည NAMFREL ၏

ေဒသခ အသငးအဖြ႕ အျဖစ ေလးႏစ တစႀကမ

ျပလပသည ေရြးေကာကပြမားက ေစာငၾကည

ေပးခၿပး၊ ေရြးေကာကပြ ပညာေပး အစအစဥမားက

လညး ဥးေဆာငျပလပပါသည။

ဤသ႔ေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားရေန

ေသာလညး Concerned Citizens အဖြ႕ဝငမားက

အစးရသည သတ႔၏ လပငနးမားက အေထာက

အကျဖစေအာင ပမကညေပးခသငသညဟ ဆသည။

“NEDA ကေန Monsod ထြကသြားေတာ ေနာက

ေရာကလာတ အႀကးအကက ျပညသလထက

စြမးအားျဖည ျမငတငေပးတ စညး႐ႈးလႈပရားမႈေတြ

လပတာက သပၿပး မပပးေပးဘး။ သမၼတ ကရ

(ကရာဇြန အကြႏ) အစးရအဖြ႕လကထကတနးက ရခ

ဖးတ အရာက မရေတာဘး။ ျပညသလထက

စြမးအားျဖည ျမငတငေပးဖ႔ ဗဟအစးရဘကက

ေရရည ေဆာငရြကေပးတာ မရဘး။ ကေကာငးခင

ေတာ ကၽြနမတ႔က အျခား စညး႐းေဆာငရြကတ

လပငနးေတြမာ ပါဝငတာကေန နညးပညာပငး

ကၽြမးကငမႈေတြ ရလာခတယ။ ဒါေၾကာငပ အေရးကစၥ

အမးမးက တးခ႕ေဆာငရြကႏငခၿပး၊ အဆျပ

ေလာကလႊာေတြ ေကာငးေကာငး ျပငဆငတငျပ

ႏငခလ႔ ခထ ဆကလက ရပတညေန ႏငတာေပါ။” ဟ


လပငနးမားက ဆကလကတညတေစရနႏင

ေစတနာဝနထမးအေျချပ ပစထကေကာလြန၍ လပ

ေဆာငႏငရနအတြက အဖြ႕အစညးသည ေဆာငရြက

မႈ အမားအျပား အတြက အလ ရင ေထာကပေငြမား

(donor grants) မား က ေလာကထား ေတာငးခခၾက

သည။ “[ေစတနာဝနထမးမားျဖစေသာ] အဖြ႕ဝင

ဝနထမးေတြက ဝငေငြရတအလပလပဖ႔ ႏႈတထြက

ခြင ေတာငးလာတ အခနတစခက ေရာကလာခ

တယ။ ကၽြနမတ႔တေတြ ေစတနာဝနထမးျဖစခၾကတာ

ဟာ ေကာငးမြနတ အရာတစခပါ။ ဒါေပမယလညး

သတ႔က လာၿပးရင ျပနထြကသြား ၾကတာေလ။

ေစတနာ ဝနထမးေတြန႕ လပရတ အခါ ကၽြနမတ႔က

အခနန႕ ေငြေၾကး ရငးႏးျမပႏထားရတယ ။ သတ႔က

အစညးအေဝးေတြ၊ ကြနဖရငေတြဆ လႊတ တယ။

အစးရလပငနးစဥေတြမာ အကၽြမးတဝင ျဖစေအာင

လပေပးတယ။ ၿပးေတာ သတ႔က လကလႊတ

လကရတ အခါကေတာ တစျခားသေတြက အသစ

ျပနစ ၿပး ေလကငသငၾကားေပးရျပနတယ။ ဒါေၾကာင

အဒ အခနမာ ကၽြနမတ႔ ေလးေလးနကနက စၿပး

စဥးစားမ တယ။ ငါတ႔ဒအတငး အေႏာငအဖြ႕ လးဝ

ကငးတ သ ေတြ (purists) အျဖစန႕ ဆကေနသြားလ႔

ေတာမရ ေတာဘး။ လ႕အဖြ႕အစညးအေပၚမာ ငါတ႔န႕

ေမာမနးခက အျမငေတြ ထပတညတ အဖြ႕အစညး

ေတြဆကေန ရနပေငြ ေလာကမ ျဖစမယ ဆၿပး

စဥးစားခၾကတယ။” ဟ Sumangil က ရငးျပသည။

၁၉၉၁ ခႏစတြင Oxfam Canada က

Concerned Citizens က Luzon ကၽြနးေျမာကပငး၌

ငလငေဘး ကယဆယေရးႏင ျပနလည ေနရာခထား

ေရး အစအစဥတြက ရနပေငြ စတင ပပးေပးခသည။

ေနာက ဆယစႏစ ႏစခ အတြငးတြင Concerned

Citizens သည UNDP ၊ ၿဗတသေကာငစ၊

ကမၻာဘဏ၊ the Partnership for Transparency

Fund၊ the Organization for Economic Co-

operation and Development ႏင the Asia

Development Bank စသည အဖြ႕အစညးမားထမ

စမကနးရနပေငြ ရယခပါသည။ ထရနပေငြမား

ေၾကာင အဖြ႕အစညးသည အခနျပည ဝနထမးမားက

လစာျဖင ခန႔ထားႏငခၿပး လပငနးမားက ဆကလက

ထနးသမးထားႏငခသည။



သငခနးစာမားက ျဖန႔ေဝေပးျခငး (Broadcasting lessons) ႏစေပါငးမားစြာအတြငး ရရခသည

သငခနးစာမားက ျဖန႔ေဝႏငရနအတြက Concerned

Citizens သည ႏငင၏ အျခားေဒသမားမ အလားတ

အဖြ႕မားျဖင အတပးေပါငးေဆာငရြကျခငး ႏင

လမးညႊန ျပသျခငးမားျဖင အဖြ႕၏ နယပယက

ခ႕ထြငခသည။ အကဘရာမ အသငးေတာသာသနာ

နယ အျခစက အမားစပါဝငသည အဖြ႕ ၃၀ ႏင

ေျမာကပငးခ႐ငမားမ အဖြ႕ႏစဖြ႕တ႔ ပးေပါငးပါဝငၿပး

၂၀၀၃ ခႏစတြင တညေထာငခသည ေကာငးမြန

ေသာ အပခပမႈ ျဖစေပၚေရးအတြက Luzon

ေျမာကပငးေဒသ ပးေပါငးအဖြ႕ (Nothern Luzon

Coalition for Good Governance) က အဖြ႕ဝင

ျဖစသည Concerned Citizens ထမ အေျခခ

ေဆာကအအ ေဆာကလပေရး စမခကမား

ေစာငၾကညျခငးႏငပတသကၿပး အကအညႏင

သငတနးမား ေပးရန ေတာငးခခသည။

၂၀၀၆ ခႏစတြင အဖြ႕သည အဖြ႕အစညး ၂၄

ခ ပးေပါငးပါဝငသည ပြငလငးျမငသာမႈ ႏင တာဝနခ

မႈ ကြနယက (Transparency and Accountability

Network) ျဖင ပးေပါငးၿပး Road Watch ဟ

ေခၚသည ႏငငအဆင လမးေဆာကလပေရးလပငနး

ေစာငၾကညမႈ စမကနးက ဥးေဆာငခသည။ အျခား

ေသာ မတဖက အဖြ႕မားႏင အတ Concerned

Citizens သည ေစတနာဝနထမး တစရာခန႔က ေဒသ

အသးသးတြင လမးမား ေစာငၾကညရန သငတနးေပး

ခသည။ ၂၀၀၇ ခႏစသ႔ ေရာကသညအခါတြင

အဖြ႕အစညးသည ခ႐င ၁၅ ခတြင တာဝနခကယစား

လယမား သ႔မဟတ မတဖက အဖြ႕မား ရေနခၿပ

ျဖစသည။ 24 ၂၀၁၀ ခႏစတြင အဖြ႕သည ႏငင၏

ပငမကၽြနးႀကးျဖစသည Luzon ၏ ေဝးလသည

ေတာငပငး ေဒသရ Bicol မ အေျခခ အေဆာကအအ

စမခကမားက ေစာငၾကပၾကည႐ႈရနအတြက

ေစာငၾကညသ ၃၅ ဥးက ေလကင သငတနးေပးခပါ

သည။

Road Watch မ စစဥညႏႈငးေရးမ းမားသည

Concerned Citizens ၏ ေအာကေျခလတနးစား

အေျချပနညးလမးက ေလလာသငယခၾကရပါသည။

ကြနယကမ အမႈေဆာင ဒါ႐ကတာ Vincent Lazatin

က “သတ႔ အဖြ႕အစညးဟာ ေဒသခ ေစာငၾကညသ

ေတြက စြမးအားျဖည ျမငတငေပးတာန႕ ပတသက

လာရင ျပတျပတသားသား၊ ေသေသခာခာ

လပတယ။ အစပငးမာ ေဒသခေစာငၾကညသ ေတြက

ကၽြနေတာတ႔က အစရငခစာေတြ ေပးမယ။ ကၽြနေတာ

တ႔က ဒါက ဝနႀကးဌာနဆ တငျပမယေပါေလ။

ဒါေပမယ Concerned Citizens က အဒလသြား

ေနရင အရမေနာကကသြားၿပး လမးတညေဆာက

တာကလညး ၿပးသြားလမမယလ႔ ေျပာတယ။

ေစာငၾကညသေတြဟာ ပထမဆး ေဒသခ အရာရေတြ

န႕ ထေတြ႕ ဆကဆသငတယလ႔ သတ႔က

အၾကျပတယ။ ရညၾကာစြျမေနတ ျပနာ ေတြက

ေနာကပငးမာ ပၿပး ဆးလာ ႏငပါတယ။ ဒါေပမယ

ကၽြနေတာတ႔က ေအာကေျခက ကစၥေတြက အရင

ေျဖရငးရမယ။” ဟ ဆသည။

သ႔ေသာလညး ပးေပါငးအဖြ႕မ မတဖကအဖြ႕

ဝငမားက Road Watch လပငနးမား

ေဆာငရြကရာတြင Concerned Citizens ၏

တငးကပ၊ ျပငးထနလြနးသည နညးလမးက

မေရြးခယခၾကပါ။ “Concerned Citizens အဖြ႕ဝင

ေတြက ျပညသ႕ေဆာကလပေရးန႕ အေဝးေျပးလမးမ

ႀကးမား ဥးစးဌာနရ႕ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မရတ

ေဒသ႐းန႕ ထပတကရငဆငခၿပး ၾကမးတမးခကခ တ

ပတဝနးကငမာ ျဖတသနးခရတာေလ။” ဟ Latizan

က သးသပသည။ “ႏငငအဆငမာ ေဆာငရြကတ

အခါမာကေတာ၊ အခကအခမရဘးရယေတာ မဟတ

ဘးေပါ၊ ဒါေပမယကၽြနေတာတ႔က ဒစနစထမာ

လကေလာညေထြျဖစေအာင ေဆာငရြကခတာပါ။

ကၽြနေတာတ႔ရ႕ လပကငပနညးလမးက ပးေပါငးပါဝင

မႈန႕ မတဖကေဆာငရြကမႈက ဥးတညတပစျဖစပါ




ထပတကရငဆငမႈ နညးလမးအစား

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ေရြးခယခေသာေၾကာင

Road Watch အစအစဥသည Concerned Citizens

လပခသလ မဒယာ၏ဖအားကသးရနသပမလြယကခ

ေၾကာငး Lazatin က ေျပာသည။ “ႏငငအဆငေဆာင

ရြကရတအခါမာ ျပနာတစခက မဒယာမာ

ကယကယေလာငေလာငပါဝငလာၿပး အရာရေတြ

အခကေတြ႕၊ အရကရတာမး ျဖစမလာခငမာ ဥးစး

ဌာနက ကငတြယေျဖရငးတာမး ျဖစေစခငတယ” ဟ

သက ဆသည။ “ဥးစးဌာနရ႕ လပထးလပနညးေတြန႕

ေျဖရငးေဆာငရြကႏငစြမးရလားဆတာက အရင

ၾကညခငေသးတယ။ မရေတာမပ မဒယာဆ သြားဖ႔

ေပါ။ ဒါေပမယ ျပနာ အမားစကေတာ ကၽြနေတာ

တ႔ စတေကနပေလာကေအာင ေျဖရငးေပးခပါတယ

။” ဟ ဆသည။

သ႔ေသာလညး အစးရတြင ပြငလငးျမငသာ

မႈ ႏင တာဝနခမႈ ပမျဖစေပၚေရး အတြက ၂၀၀၀ခႏစ

ႏစလညပငးတြင အလ ရငအဖြ႕အစညးမား (donor

agencies) က စတင တြနးအားေပး ေဆာငရြကလာခ

ၾကရာတြင၊ အျခားအဖြ႕အစညးမားအတြက မေဝရန

သငခနးစာမား ရရထားၿပး ျဖစသည Concerned

Citizens အဖြ႕သည ဥးစးဥးေဆာငေနရာတြင

ရေနခပါသည။ Baltar က “ကၽြနမတ႔ လပခၾကတ

အခနတနးက ကၽြနမတ႔က ပြငလငးျမငသာမႈ၊

တာဝနခမႈဆတာေတြ ေျပာခတာ မဟတပါဘး။

ျပညသလထပးေပါငးပါဝငမႈ ရရေရးအတြက ေျပာဆ

လပကငခၾကတာျဖစပါတယ။ ေနာကေတာ ပြငလငး

ျမငသာမႈ၊ တာဝနခမႈဆတ အယအဆေတြ ေခတစား

လာပါ တယ။ အဒအတြက စနမနာ ျဖစရပေတြက

ရာေဖြတအခါမာ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးေတြက

ကၽြနမတ႔အဖြ႕က ေတြ႕ပါတယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ အေတြ႕

အၾကေတြက အျခားသေတြက မေဝေပးဖ႔ ဖတၾကားခ

ရပါတယ။ ဒါေတြက ကၽြနမတ႔ရ႕ လပကငပ

အယအဆေတြက ထထေရာကေရာက ျဖန႔ေဝေပးႏင

တ နညးလမးေတြပေလ။” ဟ ေျပာပါသည။

ျပနလညသးသပခကမား (REFLECTIONS) ေကာငးမြနသညအစးရ ျဖစေရးအတြက

အကဘရာမ တာဝနသႏငငသားမား (Concerned

Citizens of Abra for Good Government) အဖြ႕၏

ေခါငးေဆာငမားက ေစာငၾကညေရးလႈပရားေဆာင

ရြကမႈမားက ဆကလကထနးထားႏငချခငးမာ

အေၾကာငးအခကမားစြာေၾကာင ျဖစေၾကာငး ေျပာပါ

သည။ ရပရြာျပညသမားက စစညးႏငချခငးႏင

အရနသင ရေနသည မားစြာေသာ ေစတနာဝနထမး

မားသည အဓကကေသာ အေၾကာငးအရငးမားျဖစ

သညဟ ဆသည။ တညေထာငသတစဥးျဖစသည

Leticia Madriaga က “ဒါက ကၽြနမတ႔ရ႕ အားသာ

ခကပ။ ျပညသ႔အဖြ႕အစညးမားစြာဟာ ဒေနရာကေန

စတငသငတယ။ အစးရတာဝနထမးေဆာငေနတသ

မဟတေပမယလညး အေျပာငးအလအတြက ျပညသ

ေတြ ပါဝငေဆာငရြကလ႔ရပါတယ။” ဟ ေျပာသည။

မဒယာက ထေရာကစြာ အသးခႏငခသျဖင

Concerned Citizens ၏ ေဆာငရြကခကမား က ပ႕ႏ႔

သရေစခၿပး၊ အေျခချပညသလထ၏ ေထာကခ

အားေပးမႈက ရရေအာင လပေဆာငႏငခသည။

သတငးေထာကတစဥးျဖစၿပး၊ ေစတနာဝနထမးလညး

ျဖစသ Aniceta Baltar က “တကတြနးစညး႐းတ ကစၥ

ေတြက အမားအားျဖင ေရဒယန႕ သတငးစာကေနပ

လပခတာပါ။ မဒယာကသာ အားမကးခရင ကၽြနမတ႔

အခေရာကေနတ ေနရာမာ ရေနမယ မဟတဘး။

အစးရအရာရေတြက ဖအားေပးစရာရလာရင ေရဒယ

ဌာနက သြားၿပး ျဖစေနတ ပမနမဟတတ ကစၥေတြက

ထတေဖာေျပာပစလကတာပ။ အဒါက အေတာ

အလပျဖစပါတယ။” ဟ ဆသည။

ျပညတြငးႏင ႏငငတကာမ အသအမတျပမႈ

မားကလညး ေစတနာဝနထမးမားက တြနးအားေပး

ႏငခၿပး၊ အဖြ႕အစညးႏင အဖြ႕ဝငမားအေပၚ အမား

ျပညသ၏ ယၾကညလကခမႈ ရရေစခသည။ အျခား

တညေထာငသ အဖြ႕ဝငတစဥးျဖစသည Elizabeth

Valera က “၁၉၈၈ ခႏစမာ သမၼတကယတင ခးျမင

ခတ ဆ က ရရၿပးတေနာကမာ ကၽြနမတ႔ဟာ အဖြ႕



အစညးေပၚမာ ပႏစျမပၿပး လပလာခၾကတယ။” ဟ

ျပနေျပာငး ေျပာျပသည။

Concerned Citizens ၏ အသငးေတာက

အေျချပ၍ ေဆာငရြကချခငးကလညး အဖြ႕၏ ကနဥး

ရပတညႏငစြမးႏင ေအာငျမငမႈ အတြက လြနစြာ

အဓကကခပါသည။ Edwin Bringas ကသ႔ေသာ

အစးရ အရာရမားက သးသပခသညမာ “သတ႔အဖြ႕

ဆကလက ရငသနရပတညႏငခတာက အမား

ျပညသရ႕ ယၾကညလကခမႈေၾကာငပ။ သတ႔က

အသငးေတာန႕ ခတဆကထားၿပး လပေတာ အမား

ယၾကည လကခမႈက ရတယ။ ဒ အကဘရာမာက

ဘယသမဆ ဂဏးအပဘနးေတာႀကး ေျပာတာဆရင

နားေထာငၾကတယ။” ဟ ျဖစသည။ Concerned

Citizens အဖြ႕က ႐မနကကသလစ အသငးေတာမ

ေငြေၾကးပပးမႈ၊ ႐းေနရာ၊ မဒယာ အသးျပခြင ႏင

ပစၥညး ပစၥယ မားေၾကာင အဖြ႕သည အေစာပငးႏစ

မားတြင တညတညၿငမၿငမ ေရ႕ဆကႏငခပါသည။

ထ႔အျပင အသငးေတာ၏ ေကာေထာကေနာကခ

ေၾကာင ေစတနာဝနထမးမားအား ထခကအႏရာယ

မျဖစေအာင ကာကြယေပးႏငခ သည။

Concerned Citizens ၏ ေအာငျမငမႈသည

ကာလရညၾကာ ႏစျမပလပကငခသည ေခါငးေဆာင

မားေၾကာင ျဖစသညဟ မတဖကအဖြ႕မားက သးသပ

ၾကသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ အေစာပငးတြင Concerned

Citizens မ အသက ၇၁ ႏစ ရၿပျဖစသည

ဥးေဆာငနာယကျဖစသ Pura Sumangil သည

အဖြ႕အစညးက ဥးေဆာငခသညမာ ၂၇ ႏစ ရခၿပ

ျဖစၿပး ျပညတြငးႏင ႏငငတကာမပါ အသအမတျပမႈ

ရရထားသ ျဖစသည။ Road Watch ၏

အမႈေဆာငဒါ႐ကတာ Vincent Lazatin က “Pura

Sumangil ဟာ ဥးေဆာငႏငစြမးန႕ ၾသဇာလႊမးမး

ႏငစြမးက ေပါငးစပထားတ သတစေယာကပါ။ သက

တကယ အမာခ ႏႈးေဆာေရး သမားတစေယာကပါပ။

၁၂ နာရၾကာတ မနလာ အသြားအျပန ခရးက

ေန႔ခငးျပန သြားႏငတသျဖစပါတယ။ သန႕အတ

ဒအဖြ႕အစညးက စတငထေထာငခသေတြကလညး

အခထ ရေနတနးပါပ။” ဟ ဆသည။

သ႔ေသာလညး ေရရညတြင ဆကလက

ရပတညႏငရနအတြက Concerned Citizens

အေနျဖင အဖြ႕အစညးအတြငးမ ဥးေဆာငမႈႏင စမ

အပခပမႈ ဖြ႕စညးပမားက ပမအားေကာငးလာေစေရး

အတြက အေလးထားေဆာငရြကရမည ျဖစသည။

အဖြ႕အစညး က ၁၉၈၆ ခႏစကတညးက ဥးစး

ဥးေဆာငျပလာခသည Sumangil ႏင အျခား

ေခါငးေဆာငမားက ၎တ႔ အနားယၿပးေနာကတြင

အဖြ႕အစညးသည ေရရညတညတခငျမရန

လေၾကာငး သေဘာေပါက နားလညထားၾကပါသည။

the Partnership for Transparency Fund ၏

ရနပေငြျဖင အမာခအဖြ႕သည ဘတအဖြ႕တစခက

၂၀၁၁ ခႏစတြင ဖြ႕စညး ခသည။ အမာခအဖြ႕

အဖြ႕ဝငမားက ဥက႒၊ အမႈေဆာင ဒါ႐ကတာ ၊

ဒတယ ဥက႒ ႏင အျခား စမခန႕ခြေရး ရာထး ၇ ခက

ႏစစဥ ေရြးေကာက တငေျမာကေပးခသည။

အကဘရာ၏ ၾကမးတမးခကခသည

ေနာကခ အေျခအေနႏင လေလာကမႈ မရသည

အစးရ ဝနေဆာငမႈမားေၾကာင အဖြ႕အစညးသည

အခနးက႑မားစြာတြင မျဖစမေန ပါဝငေဆာငရြကခ

ရသည။ သ႔ေသာ လညး အဖြ႕အစညး၏ မားေျမာငလ

ေသာလပငနးမားေၾကာင စမခကမား အသးသးတြင

အခန၊ ေငြ၊ လ စသည အရငးအျမစမား အားနညး

လာခသည။ Valera က “တစႀကမမာေတာ ကၽြနမတ႔

ေဆြးေႏြးျဖစခၾကတယ။ ငါတ႔ဘာေၾကာင အေရးကစၥ

ေပါငး မားစြာက လပေနၾကရတာလေပါ။ ဥပမာ

ေျပာရရင ကၽြနမတ႔ဟာ ဇဝမးစမးကြ ကစၥမာ

ပါဝငေနသလ၊ နယနမတ အျငငးပြားတ ကစၥေတြ

ကလညး ေျဖရငးေပးေနရျပနတယ။ ငါတ႔ ဘာေၾကာင

အျခား အရပဘက လမႈအဖြ႕ေတြလ ကစၥတစခတညး

အေပၚမာ အာ႐စကမလပႏငတာလေပါ။ ဒါေပမယ

လညး ျပနာေတြက မားျပားလြနး တယ။ ျငငးဆန

ဖ႔ မလြယခဘး” ဟ ရငးျပပါသည။ ထပတးလာသည

စမကနးမားေၾကာင အဖြ႕အစညးသည မလရညမနး



ခကမားထကပင ေကာလြန၍ တးခ ႕လပကင ေနၾက

ရပါသည။

အဖြ႕အစညး၏ လပငနးမားက အစးရ

ဝနေဆာငမႈ၏ လစဟာကြကက ကညျဖညေပးခေသာ

လညး ခ႐ငအတြငး ေရရည ဖြ႕စညးတညေဆာကပ

အေျပာငးအလမားျဖစေအာင ေဆာငရြကႏငချခငး

မရဟ အဖြ႕ဝငမားႏင ေလလာသးသပသမားက

ေျပာဆသည။ ေစတနာဝနထမးေဟာငး တစဥးျဖစသ

Eric Basa က “ခးျမငခခရတ ဆေတြအရေျပာရရင

Concerned Citizens of Abra အဖြ႕ဟာ

ေအာငျမငမႈေတြ အမားႀကးရေအာင လပႏငခတာပါ။

ဒါေပမယ လပစရာေတြက အမားႀကးကနေနဆပါပ။

လာဘေပးလာဘယ၊ အကငပကျခစားမႈေတြ ရေန

ဆပါ။ အစးရအေနန႕ Concerned Citizens of Abra

က တကကြၿပး၊ အျပသေဘာေဆာငတ ဝငေရာက

ေဆာငရြကမႈေတြ လပသာေအာင စစဥဖနတးေပးႏင

ဖ႔လပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔က လပခငလပါတယ

ဆရငေတာငမ ဝငေရာကေဆာငရြကႏငဖ႔ အစးရ

ဖြ႕စညးတညေဆာကပေတြက ခြငမျပရင ကၽြနေတာ

တ႔က အကန႔အသတန႕ပ လပႏငမာျဖစတယ” ဟ

ဆသည။

မနလာမ ေလလာသးသပသမားကလညး

ဖြ႕စညးတညေဆာကပ အေျပာငးအလမား မရျခငးက

စတပကလကပက ညညးညၾကသည။

Government Watch အဖြ႕မ Joy Aceron က

“Concerned Citizens of Abra အဖြ႕ဟာ ၾကၾကခ

ရပတညမႈ၊ ေရရညတညတမႈေတြအရၾကညရင

ေအာငျမငမႈအရဆး အဖြ႕အစညးေတြထက တစခ

ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ အကးသကေရာကမႈ ဘာျဖစခ

လတာက ၾကညဖ႔လပါတယ။ အကဘရာေဒသဟာ

ခခနထ ဆငးရေနတနးပါ။ အဖြ႕အစညးဟာ သတ႔ရ႕

ဝနေဆာငမႈေတြက ဆကလကတညတေအာင

လပေဆာငႏငခပါတယ။ ဒါေပမယ ခ႐ငကေတာ

ဆငးရ ေနဆျဖစပါတယ။ ဖြ႕စညးတညေဆာကပေတြ

ဟာ ေျပာငးလမႈ မရေသးပါဘး။” ဟ သးသပသည။

၂၀၁၃ ခႏစတြင ေစတနာဝနထမးမားသည

အကဘရာ၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတြင ပါဝငေဆာငရြက

ေရးအတြက ပမျမငမားသည ရညမနးခကမားက

ဆကလက ခမတ ခၾကသည။ Basa က “ကၽြနေတာ

တ႔ဟာ စြမးအားျဖည ျမငတငေပးတ သေတြျဖစတယ

လ႔ ယၾကညထားပါတယ။ ျပညသ ေတြက စေပါငး

ေဆာငရြကတတလာေအာင ကၽြနေတာတ႔ ကညေပး

ခၾကတယ။ အစးရစမခကေတြအေၾကာငး သတငး

အခကအလကေတြ ေပးခၾကတယ။ ျပညသ ေတြဟာ

ကယအကးခစားရမာျဖစတ ကစၥေတြက ပၿပး သျမင

လာခၾကပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အစခရးဟာ

လာဘေပး လာဘယ၊ အကငပကျခစားမႈက

တကဖကဖ႔သာ ျဖစေပမယ၊ ပမေကာငးမြနတ

အကဘရာေဒသ ျဖစလာေရးအတြက ကၽြနေတာတ႔

တေတြ ႀကးစားၿပး ထညဝငသယပးေပးခၾကပါတယ။”

ဟ ဆပါသည။

Rashda Majeed ေအာငျမငေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမားအတြက ဆနးသစတထြငမႈမား

© 2014, Trustees of Princeton University ကးကားမႈပစမားႏင အသးျပရာတြင လကနာရမညအခကမားအတြက ဤစာတမးအဆးတြင ႏင႔ www.princeton.edu/successfulsocieties တြင ေဖာၿပထားသည။

ေနာကဆကတြ - ဖလစပငႏငင၊ အကဘရာေဒသ ေျမပ

© Eugene Alvin Villar, 2003.

ေအာငျမငေသာ လ႔အဖြ႔အစညးမားအတြက တထြငဆနးသစမႈမား (Innovations For Successful Societies-ISS)

အစအစဥက ၿဖစရပနမနာ ေလလာထားမႈမားႏင အျခားထတေ၀မႈမားက သတမတလမးညႊနခကမားႏငညေသာ

ေအာကေဖာျပပါအသးျပမႈအတြက ကနကစရတမရေစဘ ရရႏငပါသည။ ISS အခကအလကသမးရာ website

ကစတကးအႀကဥာဏမား၏ ဘဏတစခအျဖစ အသးျပရန ရညရြယၿပး၊ မတညေသာ ျပျပငေျပာငးလေရး

နညးဗဟာမား၏ အားနညးခက၊ အားသာခကမားကလကေတြ႔ကငသးေနသမားႏင ပညာသငဆရေကာငးသား

မားက သးသပႏငရနႏင ဆကစပစဥးစားရမညအေၾကာငးအရာမား၏ အကးသကေရာကမႈမားက ခနဆႏငရန

ျဖစပါသည။ ျဖညစြကလေသာေခါငးစဥမားႏင စဥးစားရနေမးခြနးမား၊ ျပငဆငခကမား၊ ၿဖစရပနမနာ ေလလာ

ခကမားက မညသ႔အသးျပလကရသည စသည စာဖတသ၏ တန႔ျပနမႈမားက ISS က ႀကဆပါသည။

[email protected].

အသးျပရနသတမတခကမား

ISS၏ websiteမ မညသညစာရြကစာတမးကမဆ လကခရယျခငးမျပမ၊ အသးျပမညသမားသည

ထစာရြကစာတမးမားရရႏငေစရန သတမတခကမားကဖတ႐ႈ၍ သေဘာတလကခရမညျဖစသည။

သတမတခကမားတြင www.princeton.edu/successfulsocieties ႏင Princeton တကသလမ ရရႏငသည

သတငးအခကမားကအသးျပလသည မညသမဆႏင Princeton တကသလအၾကားတြင ဥပေဒဆငရာ

သေဘာတညခကတစခပါ၀ငပါသည။

ဤသတငးအခကအလကမားကလႊေျပာငးလကခရယျခငး သ႔မဟတ အသးချခငးျပလပရာတြင

အသးျပသမားအေနျဖင-

(က) website မ လႊေျပာငးလကခရယထားသည စာရြကစာတမးက အေမရကနႏငငမပင ခြငဥပေဒ

(Title 17, United State Code) ျဖင ကာကြယထားေၾကာငးသရၾကပါသည။

( ခ ) ၎စာရြကစာတမးမားကပညာေရးႏင သကဆငေသာ၊ ပညာရငဆနေသာ၊ စးပြားေရး

မဟတေသာ ရညရြယခကမားအတြကသာအသးျပၾကပါမည။

( ဂ ) ဤသတငးအခကအလကမား၏ မညသညအပငးကမဆ အျခားတတယ အဖြ႔အစညး ထသ႔

ေရာငးချခငး၊ လႊေျပာငးျခငး၊ ခြေ၀ျခငး၊ ခြငျပခကျဖင ထတေပးျခငး၊ ငားရမးျခငး သ႔မဟတ

အသေပးျခငးတ႔ ျပလပမညမဟတပါ။ (တတယအဖြ႔အစညး၏ website တြင

ျပနလညထတေ၀ျခငး သ႔မဟတ ျပသျခငးျပလလင Princeton တကသလ၏ ISS အစအစဥ

သ႔မဟတ စာၾကညတကထမ တကျပတသားေသာ၊ စာျဖငေရးသားထား ေသာ၊ ခြငျပခက

လအပမညျဖစသည)

(ဃ) ဤစေဆာငးထားသည သတငးအခကအလကမား ေပါငးစပပါ၀ငသည သ႔မဟတ

မျငမးထားသည ထတေ၀မႈမား၊ တငျပခကမား သ႔မဟတ အျခားဆကသြယ လပေဆာငမႈ

မားအားလးတြင ထသတငးအခကအလကမားမာ ISS website မ ရရေၾကာငးက

အသအမတျပေဖာျပပါမည။ အႀကျပလသည ကးကားေဖာျပခက ပစမာ ေအာကပါအတငးျဖစ

ပါသည-

[စာေရးသ (ေဖာျပထားလင)], [ေခါငးစဥ],Innovations For Successful Societies, Princeton

University, http://princeto.edu/successfulsocieties မ ရရသည။ [website မ ရရသညေန႔]

( င ) ကစၥရပအလက ေလလာခကတြင အသးျပထားသည ကးကားခကမားသည ေတြ႔ဆေမးျမနး

ခရသ၏ ပဂၢလေရးဆငရာအျမင႐ႈေထာငျဖစေၾကာငးသရၾကပါသည။ စေဆာငး ထားသည

သတငးအခကအလကမား၏ တကမနကနမႈအတြက ႀကးပမး ထားေသာလညး Princeton

University သည online မ ရရသည မညသညသတငးအခကမားအတြကမဆ တကမနကနမႈ၊

ျပညစမႈ၊ အခနမမႈ သ႔မဟတ အျခား၀ေသသ လကၡဏာမားအတြက အာမခမညမဟတပါ။

( စ ) အခကအလကစေဆာငးသမးသည ပစႏင/ သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာႏင website က

ျပငဆငမည၊ ေနာကဆးအေျခအေနႏင ကကညေအာငျပလပမည သ႔မဟတ အခန

ကာလအလက မြမးမမညကသရၾကပါသည။

(ဆ) အခကအလကမားသမးထားရမႈကရယရနႏင အသးျပရနမာမမတ႔၏ ကယပင

စြန႔စားမႈျဖစေၾကာငးလကခပါသည။ သမးထားမႈမ အခကအလကမားကအသးျပျခငးမ

ေပၚေပါကလာသည မညသညဆး႐ႈးမႈမား သ႔မဟတ ပကစးမႈမားအတြကမဆPrinceton

University တြင တာ၀နရေစမညမဟတပါ။ သမးထာမႈစနစ၏ လပေဆာင

ခကႏငပတသကေသာမညသညမားယြငးမႈ သ႔မဟတ ေပာကဆးမႈအတြကမဆ Princeton

University က တာ၀နမရပါ။

ISS သည Princeton University ၏ Woodrow Wilson ျပညသ႔ေရးရာႏင ႏငငတကာေရးရာေကာငးႏင

Bobst Center for Peace & Justice တ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကသည အစအစဥ တစချဖစပါသည။ Woodrow Wilson

ေကာငးသည ျပညသ႔၀နထမးအလပမားအတြက ေကာငးသားမားက ျပငဆငေပးၿပး မ၀ါဒပငးႏင အပခပမႈပငးတြင

ပညာရပပငး သေတသနလပငနးမားကပပးေပးပါသည။ ၿငမးခမးေရးႏင မတမႈအတြက Bobst Center ၏

ရညမနးခကမာ ႏငငမားအတြငးႏင နယျခားတစေလာက လးတြင တငးရငးသားဓေလထးစႏင

ဘာသာေရးယၾကညမႈ မားအတြက ႏစဖကနားလညမႈႏင ေလးစားမႈမ တဆင ၿငမးခမးေရးႏင တရားမတမႈဆငရာ

အေၾကာငးတရားမား တးပြားလာေစရနျဖစပါသည။

Gabriel Kuris ေအာငျမငေသာလ႔အဖြ႕အစညးအတြက ဆနးသစေျပာငးလမႈမား

ရညညႊနးကးကားခကမား 1 Other founding members were Adelia Astudillo, Maritess Beñas, Fr. Adonis Bringas, Michael Paredes, Olive Tuzon, Aurelia Velasco, and Flora Velasco. 2 The National Statistical Coordination Board provides provincial-level data from 1997 onward 3 Pura DC. Sumangil, “The Role of a Non Government Organization as a People’s Watchdog: The Case of the Concerned Citizens of Abra for Good Government,” 1991, 21. 4 Eric C. Batalla, “Deinstitutionalizing Corruption in the Philippines,” 2000, 16. 5 Ibid. 6 “Selected Parts of Political Democracy and Reform Program (PODER) Report on Abra Election-Related Violence,” Ateneo School of Government, 2011, 3. 7 PODER Report, 6. 8 Ibid. 9 1994 data from the Diocese of Bangued cites 82% Catholics in the province, http://www.cbcponline.net/bangued/index.html. 10 PODER Report, 26. 11 Luz Rimban, “Helping Communities by Monitoring Infrastructure: A Case Study of the CCAGG in the Philippines,” Concerned Citizens of Abra for Good Government, 2012, 9. 12 Gopathampi Krishnan, “Comparative Case Study on Social Accountability Initiatives: Inception, Evolution and Sustainability” (unpublished), Affiliated Network for Social Accountability in South Asia. Dhaka, Bangladesh: Institute of Governance Studies, BRAC University, 2011, 11. 13 Brendan Luyt. “The Politics of JICA in the Philippines.” Journal of Contemporary Asia 2007, 387. 14 Rimban, 3. 15 Rimban, 4. 16 Karen Sirker and Sladjana Cosic, “Empowering the Marginalized: Case Studies of Social Accountability Initiatives in Asia,” World Bank Institute, 2007, 48. 17 Rimban, 2. 18 PODER Report, 10. 19 Ibid, 12. 20 Maribel Buenaobra, “Changing the Landscape of Politics in the Philippines,” 14 October 2009. 21 Rimban, 2. 22 Krishnan, 14. 23 Danglas Municipal Resolution No. 09, Series of 1990. 24 Sirker and Cosic, 49.

Documents

POWER AT THE GRASS ROOTS MONITORING PUBLIC WORKS IN … · 2017-11-27 · အစိုးရအရာရ ွိမ်ားႏ ွင့္ကန္ထ႐ိုက္တာမ်ားအား