Pozytywne poradnictwo zawodowePozytywne poradnictwo zawodowe-- od diagnozowania przeciwwskazań od diagnozowania przeciwwskazań

do odkrywania talentówdo odkrywania talentów

Violetta PodgórnaInstytut Pedagogiki

Uniwersytet Wrocławski

Modele poradnictwaModele poradnictwa(A(A. . Kargulowa, 1986)Kargulowa, 1986)

�� Dyrektywne Dyrektywne �

�

�� DialogoweDialogowe

�� LiberalneLiberalne

� �

��

Formy organizacji pracy a poradnictwoFormy organizacji pracy a poradnictwo

Kontekst

Problemy poradnictwa zawodowego

Wg J. Guicharda (2005)

Modele poradnictwa Wg B. Wojtasik (2003)

Profesjonalny system Profesjonalny system pracypracy

Jaki wybrać zawód (a wcześniej Jaki wybrać zawód (a wcześniej

ścieŜkę kształcenia), w którym ścieŜkę kształcenia), w którym

miałbym największe szanse miałbym największe szanse

odniesienia sukcesu?odniesienia sukcesu?

poradnictwo zawodowe dyrektywne(doradztwo) – podejmowanie decyzji za jednostkę

badanie preferencji, udzielanie informacji

FordyzmFordyzmW jakich sytuacjach zawodowych W jakich sytuacjach zawodowych

Poradnictwo karierowe/ edukacyjno-zawodoweEdukacja do planowanie kariery zawodowej

Poradnictwo Ŝyciowe/ biograficzne/ liberalno-terapeutyczne

Wspieranie w indywidualnym uczeniu się (re)konstruowania biografii , scalania epizodów Ŝycia

w spójne historie, uczenie się tolerancji lęków i niepewności

FordyzmFordyzmmógłbym podjąć pracę?mógłbym podjąć pracę?

Techniczny system Techniczny system pracypracy

Jak dokonać bilansu róŜnych Jak dokonać bilansu róŜnych

doświadczeń i zdefiniować doświadczeń i zdefiniować

projekty osobiste i zawodowe?projekty osobiste i zawodowe?

Globalizacja, chaosGlobalizacja, chaos

Jak moŜliwie najlepiej stawiać Jak moŜliwie najlepiej stawiać

czoło licznym tranzycjom czoło licznym tranzycjom

wyznaczającym bieg Ŝycia?wyznaczającym bieg Ŝycia?

Wymiar etyczny i Wymiar etyczny i moralny poradnictwa moralny poradnictwa

całoŜyciowegocałoŜyciowego

Jak dobrze ukierunkować swoje Jak dobrze ukierunkować swoje

Ŝycie w społeczeństwie?Ŝycie w społeczeństwie?

Tradycyjne ujęcie poradnictwa Tradycyjne ujęcie poradnictwa zawodowegozawodowego

�� "długofalowy proces, którego treścią jest: informowanie o róŜnych "długofalowy proces, którego treścią jest: informowanie o róŜnych rodzajach pracy zawodowej i drogach przygotowania do niej; rodzajach pracy zawodowej i drogach przygotowania do niej; rozpoznawanie, ukierunkowywanie i kształtowanie zainteresowań, rozpoznawanie, ukierunkowywanie i kształtowanie zainteresowań, skłonności, uzdolnień, motywacji i postaw zawodowych jednostek, skłonności, uzdolnień, motywacji i postaw zawodowych jednostek, ocenianie ich cech psychofizycznych i stanu zdrowia; konfrontowanie tych ocenianie ich cech psychofizycznych i stanu zdrowia; konfrontowanie tych indywidualnych danych z wymaganiami i zapotrzebowaniem społecznym indywidualnych danych z wymaganiami i zapotrzebowaniem społecznym na kwalifikowane kadry, sterowanie samooceną i doradzanie”na kwalifikowane kadry, sterowanie samooceną i doradzanie”indywidualnych danych z wymaganiami i zapotrzebowaniem społecznym indywidualnych danych z wymaganiami i zapotrzebowaniem społecznym na kwalifikowane kadry, sterowanie samooceną i doradzanie”na kwalifikowane kadry, sterowanie samooceną i doradzanie”

Szajek S., System orientacji i poradnictwa zawodowego, 1989Szajek S., System orientacji i poradnictwa zawodowego, 1989

�� udzielanie pomocy w wyborze zawodu przez poradę (znaczenie węŜsze)udzielanie pomocy w wyborze zawodu przez poradę (znaczenie węŜsze)

�� działania wychowawcze przygotowujące do podejmowania decyzji działania wychowawcze przygotowujące do podejmowania decyzji zawodowych (znaczenie szersze)zawodowych (znaczenie szersze)

�� poradnictwo jako system działań, podejmowanych przez poradnictwo jako system działań, podejmowanych przez

specjalistów w instytucjach (znaczenie systemowe)specjalistów w instytucjach (znaczenie systemowe)

B. Wojtasik, Doradca zawodu, 1993B. Wojtasik, Doradca zawodu, 1993

Dominujący modelDominujący model

Poradnictwo dyrektywne

dominująca rola doradcy –eksperta

lub informatora

diagnoza

działaniajednorazowei techniczneprzynoszące

wymierne korzyści

logika szkolnanie jest

powiązana z logiką Ŝyciową

diagnozai określanie

przeciwwskazań(narzędzia)

informacjai przekaz treści

(systemy)

Logika szkolna a logika ŜyciowaLogika szkolna a logika ŜyciowaTalent według logiki szkolnejTalent według logiki szkolnej

�� Logika wyborów szkolnych zasadniczo Logika wyborów szkolnych zasadniczo róŜni się od logiki wyborów ŜyciowychróŜni się od logiki wyborów Ŝyciowych

�� podstawowe podstawowe rodzaje argumentacjirodzaje argumentacjia/ ścieŜki gładkiea/ ścieŜki gładkie

b/ ścieŜki b/ ścieŜki rezygnacjirezygnacji

(B. Dumora, 2005)(B. Dumora, 2005)

ŚcieŜki „gładkie”ŚcieŜki „gładkie”

�� droga droga dobrych uczniówdobrych uczniów �� sukces na drogach edukacyjnych sukces na drogach edukacyjnych jest jest oczywisty; planuje się kolejny etap kształcenia, a oczywisty; planuje się kolejny etap kształcenia, a przyszłość przyszłość zawodowa naturalnie zawodowa naturalnie w niego wyniknie; argumentacja oparta na w niego wyniknie; argumentacja oparta na „logice „logice doskonałościdoskonałości”;”;„logice „logice doskonałościdoskonałości”;”;

�� droga uczniów droga uczniów ponoszących ponoszących poraŜkę w szkoleporaŜkę w szkole �� postawa postawa pragmatyczna pragmatyczna –– wyznaczane wyznaczane są cele są cele moŜliwe do osiągnięcia („po moŜliwe do osiągnięcia („po najmniejszej linii oporunajmniejszej linii oporu…”);…”);

�� droga uczniów droga uczniów ponoszących ponoszących poraŜkę poraŜkę oparta oparta nana „logice „logice złudzenia”złudzenia” �� wybór podtrzymany wbrew rzeczywistym wybór podtrzymany wbrew rzeczywistym wynikom;wynikom; myślenie irracjonalnemyślenie irracjonalne

ŚcieŜki rezygnacjiŚcieŜki rezygnacji

�� logika logika rezygnacjirezygnacji -- dokonywanie kolejnych dokonywanie kolejnych �� logika logika rezygnacjirezygnacji -- dokonywanie kolejnych dokonywanie kolejnych wyborów o coraz mniejszej waŜnościwyborów o coraz mniejszej waŜności

�� wcześniejsze wcześniejsze wybory zmieniają się i jawią się wybory zmieniają się i jawią się jako marzenia lub szukanie po omacku, jako marzenia lub szukanie po omacku, podmiot szuka wyboru podmiot szuka wyboru zastępczego, zastępczego, strategie strategie mniejszego mniejszego złazła

Nie wystarczy mieć talent,Nie wystarczy mieć talent,

„Dojrzewalnia talentów”„Dojrzewalnia talentów”

Talent

Identyfikacja

RozwójWykorzystanie

Nie wystarczy mieć talent,Nie wystarczy mieć talent,trzeba go jeszcze odkryćtrzeba go jeszcze odkryć

i pozwolić mu się rozwijać!i pozwolić mu się rozwijać!MotywowanieUtrzymanie

Odkrywanie Odkrywanie i rozwijanie talentówi rozwijanie talentów

�� Formalizowane Formalizowane �� refleksyjna postawa wobec swoich aktywnościrefleksyjna postawa wobec swoich aktywności

•• Dostrzeganie sposobności Dostrzeganie sposobności �� pojawiających się w danym kontekście pojawiających się w danym kontekście •• Dostrzeganie sposobności Dostrzeganie sposobności �� pojawiających się w danym kontekście pojawiających się w danym kontekście oraz tworzenie nowych okazji do rozwoju talentóworaz tworzenie nowych okazji do rozwoju talentów

•• Słuszne inwestowanie Słuszne inwestowanie �� kapitał kariery kapitał kariery

Poradnictwo karieryPoradnictwo kariery

„„proces interpersonalnyproces interpersonalny, ,

którego celem jest którego celem jest którego celem jest którego celem jest

towarzyszenietowarzyszenie jednostce jednostce

w sytuacji rozwoju kariery” w sytuacji rozwoju kariery”

(Brown, Brooks za: Paszkowska(Brown, Brooks za: Paszkowska--Rogacz, 2002, s. 13)Rogacz, 2002, s. 13)

PoradnictwoPoradnictwo„Proces, w którym dwie (lub więcej) osoby oddziałują na siebie „Proces, w którym dwie (lub więcej) osoby oddziałują na siebie

za pomocą bezpośredniej komunikacji, modyfikując nawzajem za pomocą bezpośredniej komunikacji, modyfikując nawzajem

swoje zachowanie. Komunikacja ta zbudowana jest na swoje zachowanie. Komunikacja ta zbudowana jest na

całkowitym całkowitym zaufaniuzaufaniu, jest wymianą znaczących symboli , jest wymianą znaczących symboli

werbalnych i pozawerbalnych między jej uczestnikami.” werbalnych i pozawerbalnych między jej uczestnikami.”

(Kargulowa, 2004, s. 47) (Kargulowa, 2004, s. 47) (Kargulowa, 2004, s. 47) (Kargulowa, 2004, s. 47)

Relacja Dialog ZaufanieRelacja Dialog Zaufanie

Pozytywne poradnictwo Pozytywne poradnictwo zawodowezawodowe

� fortologiczne (fortis – siła) – Strümpfer (2005)

� agatologiczne (agatos – dobro) – Tischner (1982)

� asystujące, pedagogiczne

� pozytywne – skoncentrowane na dobrym Ŝyciu i podnoszeniu jakości Ŝycia� pozytywne – skoncentrowane na dobrym Ŝyciu i podnoszeniu jakości Ŝycia

� określenie „pozytywne” nie oznacza, Ŝe model tradycyjny jest negatywny

Cele:

� optymalizacja funkcjonowania jednostki i zbiorowości

� budowanie i rozwijanie osobistego potencjału ludzi oraz budowanie dobra

społeczności

Dobre Ŝycie = szczęście / poczucie sensu Ŝycia + wartościowe osiągnięcia Dobre Ŝycie = szczęście / poczucie sensu Ŝycia + wartościowe osiągnięcia

Poradnictwo tradycyjne Poradnictwo pozytywne

jednostka słaba jednostka silna

koncentracja na słabościach

(i ich usuwaniu)

diagnoza przeciwwskazań

koncentracja na sile

(i jej wzmacnianiu)

odkrywanie zasobów

diagnoza i zrozumienie problemu zrozumienie klienta

rozwiązywanie problemów budowanie rozwiązań

koncentracja na przeszłości koncentracja na przyszłości

poszukiwanie „prawdziwych wyjaśnień” poszukiwanie tworzonych sensów

analizowanie przyczyn poszukiwanie moŜliwości

nacisk na ryzyko � analiza poraŜki nacisk na siły człowieka � analiza sukcesu

podejmowanie decyzji za jednostkę

współpraca, wzajemność,

współodpowiedzialność

dialog

opracowanie własne na podstawie: De Jong P., Kim Berg I.(2007); Guichard J, Huteau M. (2005),

Milner J., O’Byrne P. (2007), Stewart J., Milt T. (2005)

Optymalny modelOptymalny model

logika szkolnawpisana w logikę

Ŝyciową

odkrywanie moŜliwości

(zasoby)

partnerstwo doradcy i klienta

(zaufanie) budowanierozwiązań

Poradnictwo pozytywne

poradnictwo zawodowejako proces długofalowy

prowadzący do refleksyjnego budowania toŜsamości

dialog jako podstawowa

metoda pracy doradcy

Program edukacyjny rozwijania sił Program edukacyjny rozwijania sił ((strenght-based development)

Etapy

1. Identyfikacja własnych talentów – analiza zamiłowań, pragnień, tęsknot, pasji, spontanicznych reakcji na wyzwania, automatycznie narzucających się rozwiązań problemów, działań, które odczuwane są jako naturalne i przynoszące zadowolenie;jako naturalne i przynoszące zadowolenie;

2. Integracja odkrytych talentów z obrazem własnej osoby i systemem wartości;

3. Gromadzenie wiedzy potrzebnej do rozwijania talentów oraz eksperymentowanie z róŜnymi sposobami jej wykorzystania w tak wielu dziedzinach Ŝycia, jak to tylko moŜliwe.

(Hodges, Clinton 2004)

KonstruktywizmKonstruktywizm

1. subiektywne formy toŜsamości (J.Guichard)1. subiektywne formy toŜsamości (J.Guichard)�� całość sposobów byciacałość sposobów bycia, działania i współdziałania w powiązaniu z określonym , działania i współdziałania w powiązaniu z określonym

wyobraŜeniem siebie w danym kontekściewyobraŜeniem siebie w danym kontekście

�� całość form lub figur, w których klient sam siebie wyobraŜacałość form lub figur, w których klient sam siebie wyobraŜa, , postrzega i definiujepostrzega i definiuje

�� budowanie siebie jest procesem dynamicznymbudowanie siebie jest procesem dynamicznym

2. model 2. model „„Life DesignLife Design”” ( M. Savicas, J. Guichard i in.)( M. Savicas, J. Guichard i in.)

�� głównymgłównym celemcelem działańdziałań jestjest pomaganiepomaganie osobomosobom ww budowaniubudowaniu własnegowłasnego JAJA ww róŜnychróŜnychwymiarachwymiarach ŜyciaŜycia

� budowanie na bazie posiadanego potencjału

� wykorzystanie talentów i moŜliwości

Pozytywne poradnictwoPozytywne poradnictwowymaga zmiany myśleniawymaga zmiany myślenia

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę

Bibliografia:Bibliografia:

� De Jong P., Kim Berg I.(2007), Rozmowy o rozwiązaniach. Podręcznik, Księgarnia

Akademicka, Kraków

� Guichard J., Huteau M. (2005), Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego,

Impuls, Kraków

� Kargulowa A. (1986), Poradnictwo jako wiedza i system działań, Wyd. U.Wr., Wrocław

� Kargulowa A. (2004), O teorii i praktyce poradnictwa, PWN, Warszawa� Kargulowa A. (2004), O teorii i praktyce poradnictwa, PWN, Warszawa

�� MilnerMilner J., J., O’ByrneO’Byrne P. (2007), Poradnictwo krótkoterminowe: narracje i rozwiązania, P. (2007), Poradnictwo krótkoterminowe: narracje i rozwiązania,

(red.) Jo (red.) Jo CamplingCampling, Zysk i , Zysk i SS--KAKA

� Trzebińska E. (2008), Psychologia pozytywna, Wyd. Akademickie i Profesjonalne,

Warszawa

� Tischner J., (1982), Myślenie według wartości, Znak, Kraków

� Szajek S. (1989), System orientacji i poradnictwa zawodowego, Warszawa

�� Stewart J., Stewart J., MiltMilt T. (2005); Słuchanie dialogiczne: lepienie wzajemnych znaczeń, [w:] T. (2005); Słuchanie dialogiczne: lepienie wzajemnych znaczeń, [w:]

Mosty zamiast murów, Stewart J. (red.), PWN, Warszawa Mosty zamiast murów, Stewart J. (red.), PWN, Warszawa

� Wojtasik B. (1993), Doradca zawodu. Studium teoretyczne z zakresu poradoznawstwa,

Wyd. U. Wr., Wrocław

�� Wojtasik BWojtasik B. (2003); . (2003); Refleksyjne konstruowanie kariery Ŝyciowej w ponowoczesnej Refleksyjne konstruowanie kariery Ŝyciowej w ponowoczesnej

codzienności, codzienności, Teraźniejszość Teraźniejszość –– Człowiek Człowiek -- EdukacjaEdukacja, Numer , Numer SpecjalnySpecjalny