Upload
others
View
19
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi
Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi
Giriş:
• Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun yaşlanması, diyabetlihasta sayısının giderek artması sonucu dünyada ve ülkemizde salgınhaline gelmiş önemli bir halk sağlığı sorunudur.
• Ülkemizde erişkinlerde KBH prevalansı %15.7 dir.
• Sık görülmesinin yanı sıra ;morbidite ve mortalitesi yüksek olan,yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, sağlık bütçesine büyük yük getirenbir hastalıktır.
CREDIT: Türkiye KBH Prevalans Çalışması
Am J Kidney Dis. 2001;38:443–64.
• Uluslararası geçerliliği olan anketlerle yapılan çalışmalarda KBH’ daböbrek hastalığı olmayanlara göre yaşam kalitesinin daha kötü olduğugösterilmiştir.
• KBH’da prediyaliz döneminden itibaren tedavi ve bakımın kaliteliolması son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) hastalarında morbidite vemortaliteyi etkilemektedir.
• Prediyaliz döneminde elde edilen yaşam kalitesi verileri tedavininplanlanmasında önemlidir .
BMC Nephrol. 2012;13:19.
Health Qual Life Outcomes. 2011;9:7.
• Bu çalışmanın amacı; KBH olan hastalarda yaşam kalitesinin ve yaşam
• kalitesine etkili faktörlerin değerlendirilmesidir.
Materyal –Metot:• Bu kesitsel çalışma Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniğinde
takipli 211 KBH’da Mart 2016- Haziran 2016 tarihleri arasında yapıldı .
• Çalışmaya alınma kriterleri;
• 1)KBH tanısı olması,
• 2)Böbrek nakli öyküsünün olmaması,
• 3)18 yaşından büyük olması
• Dışlanma kriterleri;
• 1)Araştırma anketine anlamada yetersizlik,
• 2)Anketi uygulanmasını etkileyebilecek nörolojik bozukluklar,
• 3)Aktif kanser, infeksiyon veya inflamatuar hastalığı olanlar
• Anketin yapıldığı gün hastaların ;sosyodemografik verileri, yaş, cinsiyet, ekhastalıkları, KBH etyolojisi, boy, kilo, kullandığı ilaçlar ve laboratuvar testleri kayıtedildi.
• Yaşam kalitesini değerlendirmek için Kısa Form (Short Form-36, SF-36) YaşamKalitesi Anketi kullanıldı SF-36 Ware tarafından 1987 yılında yaşam kalitesinideğerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir .
• Ülkemizde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması 1999 yılında Koçyiğit ve arkadaşlarıtarafından yapılmıştır .
• SF-36, Genel sağlık kavramlarını içerir. Sağlık durumunun olumsuz ve olumluyönlerini değerlendirir. Son 4 haftayı göz önünde bulunduran ölçek, 36 maddedenoluşur. Fiziksel ve mental sağlık sorgulamaları, 8 boyutun ölçümünü sağlar.
Med Care 1992;30(6):473-483.
İlaç ve Tedavi Dergisi 1999;12:102-106.
• Fiziksel Sağlık Grubu:
• Fiziksel fonksiyon (sağlık sorunları nedeniyle fiziksel aktivitede kısıtlanma, 10 madde),
• Fiziksel rol güçlüğü (sağlık sorunları nedeniyle günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlanma, 4 madde),
• Ağrı (2 madde) ,
• Genel sağlık (kişinin genel olarak sağlığını değerlendirmesi, 5 madde).
• Mental Sağlık Grubu:
• Canlılık (enerji/vitalite, 4 madde),
• Sosyal işlevsellik (2 madde),
• Emosyonel rol güçlüğü (duygusal rol, 3 madde),
• Mental sağlık (genel ruhsağlığı, 5 madde).
• Puanlama 100 puan üzerinden yapılmaktadır ve alınan puanlar herbileşen için 0 ile 100 puan arasında değişmektedir.
• Bu ölçekte yüksek puanlar sağlıkta daha iyi bir düzeyi işaret ederken,düşük puanlar sağlıktaki bozulmayı göstermektedir.
• Fiziksel ve mental sağlık skorları, her bir grup için SF-36 alt ölçekpuanlarının ortalamaları alınarak hesaplanır.
Bulgular:• KBH –EPI formülü ile hastalar evrelere ayrıldı. Hastaların %59,2’si Evre1-3 ,
%40,8’i Evre 4-5 olarak saptandı.
• Hastaların böbrek hastalığı etyolojileri;
• %38,3 diyabetik nefropati,
• %15,6 hipertansif nefropati,
• %9 nefrolitiyazis,
• %7,6 kronik glomerülonefrit,
• %15,3 idiopatik,
• %14,2 polikistik böbrek hastalığı ve diğer genetik hastalıklar olarak tesbitedilmiştir.
Tablo 1: Grupların klinik – laboratuvar bulguları özellikleri
Evre 1-3n:125
Evre 4-5n:86
p
Mean±SD Mean±SD
Yaş 57± 13 55±13 0.449
GFR(ml/dak) 48.60±17.10 21.20±5.67 <0.001*
Proteinüri (spot idrar) 0.73±1.16 1.98±1.68 <0.001*
Albumin 4.06±0.39 3.91±0.39 0.009*
Hemoglobin 13.13±1.52 12.03±1.68 <0.001*
HbA1c 6.69±1.71 6.37±1.32 0.181
25 OH D vit 19.05±11.22 17.61±14.69 0.564
Ferritin 75.38±115.55 110.66±156.57 0.062
VKİ 28.11±4.79 28.39±5.13 0.695
Evre 1-3n:125
Evre 4-5n:86
Diyabetik Nefropati 35(%28) 22(%25,5)
Hipertansif Nefropati 14(%11,2) 19(%22,09)
Nefrolitiyazis/Pyelonefrit 11(%8,8) 10(%11,6)
Kronik Glomerülonefrit 10(%8) 6(%6,9)
Genetik 26(%20,8) 10(%11,6)
İdiopatik 29(%23,2) 19(%22,09)
Tablo 2 : Hastaların Evrelere göre KBH etyolojileri
Tablo 3: Evrelere göre yaşam kalitesinin değerlendirilmesi
Evre 1-3 Evre 4-5 p
Mean±SD
Fiziksel Fonksiyon 62.16±23.50 57.62±23.80 0.171
Fiziksel Rol Güçlüğü 23.30±22.24 13.81±20.11 0.002*
Emosyonel RolGüçlüğü
21.33±16.88 18.60±15.85 0.238
Enerji-Canlılık 45.40±27.75 45.06±24.79 0.927
Ruhsal Sağlık 64.90±23.54 64.09±23.26 0.807
Sosyal İşlevsellik 68.00±29.89 65.41±32.24 0.549
Ağrı 70.40±31.08 65.55±31.32 0.268
Genel Sağlık Algısı 45.56±24.23 40.81±24.31 0.164
Yaş
r p
Fiziksel Fonksiyon -.166* 0.016
Fiziksel RolGüçlüğü
-.161* 0.019
Emosyonel RolGüçlüğü
-.160* 0.020
Enerji-Canlılık -.028 0.683
Ruhsal Sağlık .140* 0.042
Sosyal İşlevsellik -.023 0.743
Ağrı -.061 0.379
Genel Sağlık Algısı .112 0.104
Tablo 4:Yaş ve yaşam kalitesi parametreleri arasında korrelasyon analizi
GFR Albumin Hemoglobin HbA1c 25 OH D vit
r p r p r p r p r p
FizikselFonksiyon
.136* .048 .188** .006 .178** .010 -.147* .044 .210* .028
Fiziksel RolGüçlüğü
.201** .003 .197** .004 .215** .002 -.085 .247 .166 .084
Emosyonel RolGüçlüğü
.102 .140 .093 .177 .102 .141 -.059 .420 .032 .745
Enerji-Canlılık .041 .555 .185** .007 .201** .003 -.142 .053 .174 .070
Ruhsal Sağlık .039 .572 .193** .005 .170* .013 -.035 .634 .136 .157
Sosyal İşlevsellik .038 .578 .274** .000 .146* .034 -.092 .211 .166 .085
Ağrı .060 .389 .141* .041 .145* .036 -.096 .190 .144 .137
Genel Sağlık Algısı
.054 .437 .183** .008 .167* .015 -.119 .103 .135 .161
Tablo 5: Laboratuvar parametreleri ile yaşam kalitesi parametreleri arasında korrelasyon analizi
Tartışma:
• KBH; başlangıç evresinden diyaliz veya böbrek nakli aşamasına kadarhastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen ciddi bir halk sağlığısorunudur.
• Böbrek transplantasyonu yapılan hastalarda çoklu immunsüpresifkullanımı ve gelişen enfeksiyonlara rağmen diyaliz hastalarına göreyaşam kalitesi daha iyi bulunmuştur.
• Prediyaliz hastalarında herhangi bir makine ve diyalize bağlıolmamalarına karşın ; aneminin gelişmesi, hastalıkla beraber ruhsalsıkıntıların olması ve sosyal koşulların değişmesi ile yaşam kalitelerietkilenir.
• Çalışmamızda KBH’da fiziksel sağlığın mental sağlığa göre daha çok etkilendiğini saptadık.
• Bulgular daha önce yapılan çalışmalarla benzerdir.
• GFR azaldıkça Fiziksel fonksiyon ve Fiziksel rol güçlüğünün anlamlı olarak azaldığını saptadık (p<0.05).
Health Qual Life Outcomes. 2011;9:7.
• İtalya’dan Migardi ve ark. 246 HD hastasında yaşam kalitesinideğerlendirmek için SF-36 testini kullanarak yaptıkları çalışmada, fizikselkomponent skoru ile yaş arasında ileri derecede anlamlı ilişki tespitetmişlerdir . Ancak mental komponent skoru ile ilişkisinin daha az olduğunubildirmişdir. Blake ve ark. İle Moreno ve ark. da benzer sonuçlar bildirmiştir.
• Çalışmamızda literatürle uyumlu olarak yaş ile Fiziksel fonksiyon ve Fizikselrol güçlüğü arasında anlamlı negatif korrelasyon saptanmıştır, ancak bizimçalışmamızda mental komponent olan emosyonel rol güçlüğünde de yaşarttıkça anlamlı azalma tesbit edilmiştir.
J Nephrol. 2000; 13(2):142-149.
Nephrol Dial Transplant 1996. 11:125-129.
• Anemi ; bilişsel ve mental işlevlerin bozulması, halsizlik , istahsızlık, egzersiztoleransında azalma, seksüel fonksiyonda azalma ve kardiyovasküler sistemdehastalık gelişimi ve mortalite açısından yaşam kalitesini önemli ölçüdeetkilemektedir.
• Yapılan çalışmalarda aneminin ciddiyeti arttıkça yaşam kalitesinin azaldığı KBH dagösterilmiştir.
• Albumin; malnutrisyon parametresi olarak kullanılmaktadır.
• Çalışmamızda Albumin, hemoglobin değerleri ile hem fiziksel hem de mentalsağlık parametreleri arasında anlamlı pozitif yönde ilişki saptanmıştır.
• Brennan ve ark. tarafından son dönem böbrek yetmezliği hastalarında yapılan birmetaanalizde albüminle yaşam kalitesi arasındaki ilişki gösterilmiştir.
Clin J Am Soc Nephrol. 2008;3(6):1759–68.
Clin J Am Soc Nephrol. 2009;4(8):1293–301.
• Son dönem böbrek yetmezliğinin en sık sebebi olan diyabetiknefropati bizim hastalarımızda da en sık KBH nedeni olaraksaptanmıştır (%27).
• HbA1c nin yaşam kalitesi üzerine etkisine baktığımızda ; HbA1carttıkça fiziksel fonksiyon skorlarının azaldığını saptadık. Bununlailgili daha önce yapılan bir çalışmaya rastlamadık.
• D vitamini düzeyi ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi inceleyen birçokçalışma var ancak prediyaliz hastalarda yapılmış bir çalışmayarastlayamadık.
• D vitamini düzeyi yüksek olanlarda kas gücünün daha fazla ve düşmeriskinin daha az olduğunu gösteren birçok çalışma vardır.
• D vitami düzeyini hastalarımızda ortalama 18,48±12,65 ng/mL olarak saptadık. D vitamini düzeyini ile Fiziksel fonksiyon skorları arasında anlamlı, pozitif yönde bir korrelasyon saptandı (r:0.210 p:0.028).
J Clin.Invest. 2006;116:2062-2072
Mayo Clin Prac. 2006;81:353-373
• Çalışmanın kısıtlılıkları:
-Nefroloji prediyaliz takibinde olan, KBH eğitim programına tabi KBH’dayapıldığı için sonuçlar tüm topluma genellemez.
-Kesitsel bir çalışma olduğu için sonuçlar sadece çalışmanın yapıldığıdöneme aittir. Zamanla değişen sonuçlar karşılaştırılamamıştır.
Sonuçlar:
• GFR azaldıkça hastalarımızın özellikle fiziksel sağlık skorlarıdüşmektedir.
• Hemoglobin, albümin, HbA1c ve 25OH Vitamin D düzeyleri KBH dayaşam kalitesini etkilemektedir.
• Prediyaliz hastalarda yaşam kalitesinin ölçülmesi ve takibi tedavietkinliğimizi değerlendirmek için bir parametre olmalıdır.