PRENATAL TANI PRENATAL TANI YÖNTEMLERİNİ ÇEVRELEYEN YÖNTEMLERİNİ ÇEVRELEYEN

ETİK SORUNLARETİK SORUNLAR

Yrd Doç Dr Sevsen CebeciYrd Doç Dr Sevsen CebeciFatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi

Aile Hekimliği Ana Bilim DalıAile Hekimliği Ana Bilim Dalı

Birçok anne-baba adayı için gebelik Birçok anne-baba adayı için gebelik süreci hoş ve heyecanlı bir süreci hoş ve heyecanlı bir bekleyişken, bazıları için bu dönem, bekleyişken, bazıları için bu dönem, onların, biraz da aile ve arkadaş onların, biraz da aile ve arkadaş çevresinin katkıları ile doğacak çevresinin katkıları ile doğacak çocuklarında bedensel veya zihinsel çocuklarında bedensel veya zihinsel bir anormallik olabileceği endişesi ile bir anormallik olabileceği endişesi ile geçen bir süreçtir. geçen bir süreçtir.

Bugün biliniyor ki her 40 Bugün biliniyor ki her 40 yenidoğan'dan bir tanesinde yenidoğan'dan bir tanesinde konjenital anomaliye rastlanmaktadır.konjenital anomaliye rastlanmaktadır.

Bu anomaliler basit bir cerrahi Bu anomaliler basit bir cerrahi müdahale ile düzeltilebilecek "yarık müdahale ile düzeltilebilecek "yarık damak"tan, yaşamı tehdit edici damak"tan, yaşamı tehdit edici "anensefali"ye kadar değişiklik "anensefali"ye kadar değişiklik gösterebilmektedir.gösterebilmektedir.

Tıp teknolojilerinde geçtiğimiz birkaç Tıp teknolojilerinde geçtiğimiz birkaç on yılda kaydedilen gelişmeler bugün on yılda kaydedilen gelişmeler bugün anne-baba adaylarına dünyaya anne-baba adaylarına dünyaya gelecek çocuklarının bedensel gelecek çocuklarının bedensel veve zihinsel sağlığı zihinsel sağlığı veve kişisel özelliklen kişisel özelliklen hakkında birçok bilgi hakkında birçok bilgi sağlayabilmektedir. sağlayabilmektedir.

Fetusta bedensel ve zihinsel Fetusta bedensel ve zihinsel anormallikler, enfeksiyon ve ilaçlara anormallikler, enfeksiyon ve ilaçlara maruz kalma, kromozom anomalileri gibi maruz kalma, kromozom anomalileri gibi faktörler de dahil bir çok sebepten faktörler de dahil bir çok sebepten olabilmektedir. olabilmektedir.

Bu anomalilerin tesbit edilmesine yönelik Bu anomalilerin tesbit edilmesine yönelik yapılan testlere ve yapıldığı zamanlara yapılan testlere ve yapıldığı zamanlara kısaca değinilmesi konunun daha iyi kısaca değinilmesi konunun daha iyi anlaşılması ve tartışılması açısından anlaşılması ve tartışılması açısından önem taşımaktadır.önem taşımaktadır.

Bu tekniklerden en yaygını olan ultrasonografı, Bu tekniklerden en yaygını olan ultrasonografı, gebeliğin 16. haftasında yapılmakta ve fetal gebeliğin 16. haftasında yapılmakta ve fetal gelişim, çoğul gebelikler ve fiziksel anomaliler gelişim, çoğul gebelikler ve fiziksel anomaliler hakkında bilgi vermektedir. hakkında bilgi vermektedir.

Diğer bir yaygın tanı yöntemi olan Diğer bir yaygın tanı yöntemi olan amniyosentez, gebeliğin 16-18. haftalarında amniyosentez, gebeliğin 16-18. haftalarında yapılmakta ve nöral tüp defekti ve kromozom yapılmakta ve nöral tüp defekti ve kromozom anomalileri de dahil olmak üzere birçok fetal anomalileri de dahil olmak üzere birçok fetal problem hakkında bilgi sağlamaktadır. problem hakkında bilgi sağlamaktadır.

Bu yöntemin benzeri ve biraz daha Bu yöntemin benzeri ve biraz daha gelişmişi olan K V B (Koryon Villus gelişmişi olan K V B (Koryon Villus Biyopsisi), amniyosenteze göre biraz Biyopsisi), amniyosenteze göre biraz daha erken aşamada, 9-12. haftalar daha erken aşamada, 9-12. haftalar arasında yapılabilmekte ve arasında yapılabilmekte ve amniyosentezdekine benzer sonuçlar amniyosentezdekine benzer sonuçlar vermektedir. vermektedir.

Dikkat edileceği üzere en erken evrede Dikkat edileceği üzere en erken evrede yapılan KVB (Koryon Villus Biyopsisi) bile yapılan KVB (Koryon Villus Biyopsisi) bile gebeliğin 8. haftasından sonra gebeliğin 8. haftasından sonra yapılmaktadır, ancak bu işlemin yapılmaktadır, ancak bu işlemin zamanlaması bile, fetusun “etik” olarak bir zamanlaması bile, fetusun “etik” olarak bir birey olarak kabul edilebileceği ve yaşama birey olarak kabul edilebileceği ve yaşama hakkı açısından erişkin bir insan ile eşdeğer hakkı açısından erişkin bir insan ile eşdeğer tutulması gerektiği görüşü göz önüne tutulması gerektiği görüşü göz önüne alındığında başlı başına bir etik sorunu alındığında başlı başına bir etik sorunu oluşturmaktadır. oluşturmaktadır.

Bu testlerin uygulanmasındaki Bu testlerin uygulanmasındaki muhtemel dört ana amaçmuhtemel dört ana amaç

1.1. Anne-baba adayım, özürlü olarak dünyaya Anne-baba adayım, özürlü olarak dünyaya gelecek olan çocuklarının doğumuna gelecek olan çocuklarının doğumuna hazırlamak. hazırlamak.

2.2. Tıbbi problemi saptanan fetusun 'intrauterin' Tıbbi problemi saptanan fetusun 'intrauterin' tedavisini yapmak, veya bebeğin doğumdan tedavisini yapmak, veya bebeğin doğumdan sonra yaşama şansını arttırmak amacı ile sonra yaşama şansını arttırmak amacı ile acil girişimde bulunulabilecek özel birimlere acil girişimde bulunulabilecek özel birimlere sahip bir sağlık kurumuna göndermek. sahip bir sağlık kurumuna göndermek.

3.3. Özürlü olduğu belirlenen fetusun hayatının Özürlü olduğu belirlenen fetusun hayatının sonlandırılmasına imkan vermek. sonlandırılmasına imkan vermek.

4.4. Anne-baba adayının bilgilenmesini Anne-baba adayının bilgilenmesini sağlayarak 1, 2 ve 3. seçenekler arasında sağlayarak 1, 2 ve 3. seçenekler arasında kendilerine en uygun tercihi yapmalarına kendilerine en uygun tercihi yapmalarına olanak tanımaktır.olanak tanımaktır.

İngiltere'de Sağlık ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının İngiltere'de Sağlık ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının hazırladığı resmi bir raporda; "Özürlü insanlar hazırladığı resmi bir raporda; "Özürlü insanlar topluma büyük bir yük olduğundan, hamilelik topluma büyük bir yük olduğundan, hamilelik sırasında yapılan testler her ne kadar masraflı bile sırasında yapılan testler her ne kadar masraflı bile olsa sonuçta ekonomik açıdan karlıdırlar" olsa sonuçta ekonomik açıdan karlıdırlar" denmektedir. denmektedir.

Bu yaklaşım ilk anda uygulanabilir gibi görünse de, Bu yaklaşım ilk anda uygulanabilir gibi görünse de, toplumun en hassas üyeleri olan özürlü insanları toplumun en hassas üyeleri olan özürlü insanları incitme ihtimali, ve sosyal-hukuk devletinin temel incitme ihtimali, ve sosyal-hukuk devletinin temel değerlerine aykırı olması nedeniyle son derece değerlerine aykırı olması nedeniyle son derece sakıncalıdır.sakıncalıdır.

Sağlık hizmetleri verilirken kar- yarar analizlerinin Sağlık hizmetleri verilirken kar- yarar analizlerinin ön plana çıkarılması sağlık elemanlarının etik ön plana çıkarılması sağlık elemanlarının etik açıdan doğru davranış kalıpları içinde kalmasını açıdan doğru davranış kalıpları içinde kalmasını güçleştirici bir faktördür. güçleştirici bir faktördür.

PrenatalPrenatal tanı yöntemleri tartışılırken tanı yöntemleri tartışılırken ele alınması gereken diğer bir konu ele alınması gereken diğer bir konu da, bu uygulamada öncelikli olarak da, bu uygulamada öncelikli olarak kimin yararının gözetildiğidir. kimin yararının gözetildiğidir.

Bunun için bir kaç aday Bunun için bir kaç aday bulunmaktadır:bulunmaktadır:

1.1. fetus -yani dünyaya gelecek çocuk-, fetus -yani dünyaya gelecek çocuk-,

2.2. anne-baba adayı, anne-baba adayı,

3.3. doğacak çocuğun yaşayacağı çevre veya doğacak çocuğun yaşayacağı çevre veya genel anlamda toplumgenel anlamda toplum

Bu amaçlardan yalnızca bir tanesi, fetusun Bu amaçlardan yalnızca bir tanesi, fetusun yaşam şansını arttırmaya ve durumunu yaşam şansını arttırmaya ve durumunu iyileştirmeye yönelik olduğu için, fetusun iyileştirmeye yönelik olduğu için, fetusun yararına yöneliktir.yararına yöneliktir.

Oysa tüm amaçlara genel olarak bakıldığında, Oysa tüm amaçlara genel olarak bakıldığında, teorik olarak, temelde anne-baba adayının teorik olarak, temelde anne-baba adayının yararının gözetildiği fark edilecektir. yararının gözetildiği fark edilecektir.

İlk bakışta her 4 seçenek de anne-baba İlk bakışta her 4 seçenek de anne-baba adayının bilgilendirildikten sonra, rızası adayının bilgilendirildikten sonra, rızası alınarak (informed consent) yapılan işlemler alınarak (informed consent) yapılan işlemler gibi görünmektedir. gibi görünmektedir.

Oysa yapılan bir çok araştırma bunun Oysa yapılan bir çok araştırma bunun uygulamada hiç de idealize edildiği gibi uygulamada hiç de idealize edildiği gibi olmadığını göstermektedir.olmadığını göstermektedir.

Her şeyden önce prenatal tanı yöntemlerinin Her şeyden önce prenatal tanı yöntemlerinin ortaya çıkması, evrendeki en doğal ortaya çıkması, evrendeki en doğal süreçlerden biri olan hamileliğe bakışı süreçlerden biri olan hamileliğe bakışı değiştirmiştir. değiştirmiştir.

Günümüzde hamilelik adeta sürekli takibi ve Günümüzde hamilelik adeta sürekli takibi ve (gerektiğinde) tedavisi gereken bir hastalık gibi (gerektiğinde) tedavisi gereken bir hastalık gibi algılanmaya başlamış ve hamile kadınlar da algılanmaya başlamış ve hamile kadınlar da kendilerine biçilen bu rolü kabullenmişlerdir. kendilerine biçilen bu rolü kabullenmişlerdir.

Bugün gerek hekimler, gerekse hamile kadınlar Bugün gerek hekimler, gerekse hamile kadınlar prenatal tanı yöntemlerini hamileliğin 'ayrılmaz prenatal tanı yöntemlerini hamileliğin 'ayrılmaz bir parçası' olarak görür hale gelmiştir. bir parçası' olarak görür hale gelmiştir.

Şüphesiz bu, insanlık tarihindeki en eski ve en Şüphesiz bu, insanlık tarihindeki en eski ve en doğal olaylardan birisi olan hamileliğe karşı doğal olaylardan birisi olan hamileliğe karşı doğru bir yaklaşım değildir.doğru bir yaklaşım değildir.

Prenatal test uygulamasının ayrılmaz Prenatal test uygulamasının ayrılmaz parçalarından birisi de, anne-baba parçalarından birisi de, anne-baba adaylarına verilmesi gereken danışmanlık adaylarına verilmesi gereken danışmanlık hizmetleridir. hizmetleridir.

Bu hizmetlerin nasıl olması gerektiği Bu hizmetlerin nasıl olması gerektiği konusunda bir çok öneride bulunulmuştur.konusunda bir çok öneride bulunulmuştur.

Bunların birleştiği en temel nokta, bu Bunların birleştiği en temel nokta, bu hizmetlerin 'yönlendirici' değil hizmetlerin 'yönlendirici' değil 'bilgilendirici‘ olmasının gerekliliğidir.'bilgilendirici‘ olmasının gerekliliğidir.

Yani hamile kadının böyle bir testi 'kabul Yani hamile kadının böyle bir testi 'kabul etmeme' gibi bir 'hakkı' da olmalıdır.etmeme' gibi bir 'hakkı' da olmalıdır.

Bunun yanında sağlık elemanları söz Bunun yanında sağlık elemanları söz konusu testin neden yapıldığı, testin konusu testin neden yapıldığı, testin taşımış olduğu riskler (örneğin; düşük taşımış olduğu riskler (örneğin; düşük riski, fetusun sakatlanması riski gibi) ve riski, fetusun sakatlanması riski gibi) ve fetusta sakatlık saptanıp gebeliğin fetusta sakatlık saptanıp gebeliğin sonlandırılmasına karar verilirse sonlandırılmasına karar verilirse uygulanacak küretaj yöntemi uygulanacak küretaj yöntemi konusunda hamile kadını mutlaka konusunda hamile kadını mutlaka bilgilendirmelidir.bilgilendirmelidir.

PrenatalPrenatal tanı yöntemleri uygulamaya tanı yöntemleri uygulamaya girdiği günden bu yana danışmanlık girdiği günden bu yana danışmanlık hizmetlerinde, bu hizmeti verenler ile hizmetlerinde, bu hizmeti verenler ile hizmeti alanlar (anne adayları) arasında bir hizmeti alanlar (anne adayları) arasında bir yarar çatışması gözlene gelmiştir. yarar çatışması gözlene gelmiştir.

Danışmanlık hizmetlerinde kadını gerekli Danışmanlık hizmetlerinde kadını gerekli şekilde bilgilendirmek ve onun kendi özerk şekilde bilgilendirmek ve onun kendi özerk kararını (autonomous decision) vermesini kararını (autonomous decision) vermesini sağlamak yerine, kadının testleri alması ve sağlamak yerine, kadının testleri alması ve eğer fetusta bir anormallik saptanırsa eğer fetusta bir anormallik saptanırsa gebeliği sonlandırması fikri verilmeye gebeliği sonlandırması fikri verilmeye çalışılmıştır. çalışılmıştır.

İngiltere gibi, hastaların İngiltere gibi, hastaların bilgilendirilmesine daha fazla dikkat bilgilendirilmesine daha fazla dikkat edildiği düşünülen bir ülkede bile, resmi edildiği düşünülen bir ülkede bile, resmi olarak yaptırılan bir araştırmada, olarak yaptırılan bir araştırmada, amniyosentez uygulanan 112 kadınla amniyosentez uygulanan 112 kadınla görüşüldüğünde bunlardan 28 tanesinin görüşüldüğünde bunlardan 28 tanesinin (%24) amniyosentezin taşımış olduğu (%24) amniyosentezin taşımış olduğu düşük riskinden haberdar olmadığı, 96 düşük riskinden haberdar olmadığı, 96 tanesinin (%86) ise bunun dışında bir tanesinin (%86) ise bunun dışında bir riskten haberdar olmadığı saptanmıştır. riskten haberdar olmadığı saptanmıştır.

DOĞUM ÖNCESİ CİNSİYET DOĞUM ÖNCESİ CİNSİYET SEÇİMİNDE ETİK SORUNLARSEÇİMİNDE ETİK SORUNLAR

Kimi genetik hastalıklar cinsiyet Kimi genetik hastalıklar cinsiyet kromozomuna bağlı olarak geçiş kromozomuna bağlı olarak geçiş göstermekte, bunların bazıları erken göstermekte, bunların bazıları erken dönemde ölümle sonuçlanmaktadır. dönemde ölümle sonuçlanmaktadır.

Bu hastalıkların sık görüldüğü Bu hastalıkların sık görüldüğü ailelerin olası risklere karşı bebeğin ailelerin olası risklere karşı bebeğin cinsiyetinin önceden belirlenmesi cinsiyetinin önceden belirlenmesi isteği tıbbi nedenlere dayanmaktadır.isteği tıbbi nedenlere dayanmaktadır.

Genellikle uygulamada bu amaçlarla Genellikle uygulamada bu amaçlarla yapılan cinsiyet seçimine önemli bir yapılan cinsiyet seçimine önemli bir direnç bulunmamaktadır. direnç bulunmamaktadır.

Uygulamaların bu amaçlarla Uygulamaların bu amaçlarla yapılmasının yapılmasının etiketik ve pratik olarak ve pratik olarak diğerlerine göre "daha kabul diğerlerine göre "daha kabul edilebilir" olduğu dile getirilmektedir.edilebilir" olduğu dile getirilmektedir.

Öte yandan cinsiyet seçiminin tıbbi nedenler Öte yandan cinsiyet seçiminin tıbbi nedenler dışında, yalnızca ailenin isteğine bağlı olarak dışında, yalnızca ailenin isteğine bağlı olarak da yapılması, sorunun korkulan bir boyutunu da yapılması, sorunun korkulan bir boyutunu gündeme getirmesi bakımından uyarıcı gündeme getirmesi bakımından uyarıcı niteliktedir. niteliktedir. Doğacak bebeğin cinsiyeti, önceden belirlenmesi Doğacak bebeğin cinsiyeti, önceden belirlenmesi

"elzem" bir hastalık değildir; aynı zamanda o satın "elzem" bir hastalık değildir; aynı zamanda o satın alınması planlanan bir teknoloji ürünü de değildir. alınması planlanan bir teknoloji ürünü de değildir.

Böyle bir kullanım genetik teknolojinin sağladığı Böyle bir kullanım genetik teknolojinin sağladığı olanakların, ayrımcılığa uygun bir araç halini olanakların, ayrımcılığa uygun bir araç halini almasına yol açacaktır. Doğacak bebeğin almasına yol açacaktır. Doğacak bebeğin cinsiyetinin önceden saptanmasına yönelik cinsiyetinin önceden saptanmasına yönelik istemler, tıp dışı nedenlere dayandığında istemler, tıp dışı nedenlere dayandığında genellikle cinsiyet ayrımcılığı kapsamında genellikle cinsiyet ayrımcılığı kapsamında değerlendirilmektedir. değerlendirilmektedir.

Belirli bir cinsiyetteki bebeğin tercih Belirli bir cinsiyetteki bebeğin tercih edilmesinde iki temel neden olabileceği dile edilmesinde iki temel neden olabileceği dile getirilmektedir. getirilmektedir.

Bunlardan ilki, bir cinsiyetin diğerine göre Bunlardan ilki, bir cinsiyetin diğerine göre doğumsal olarak daha değerli olduğu inancı, doğumsal olarak daha değerli olduğu inancı,

İkincisi de belirli bir cinsiyetteki çocuğun, ana-İkincisi de belirli bir cinsiyetteki çocuğun, ana-baba için önem taşıyan bazı konuların yaşama baba için önem taşıyan bazı konuların yaşama geçirilmesinde daha iyi bir araç olabileceği geçirilmesinde daha iyi bir araç olabileceği düşüncesidir. düşüncesidir.

Bunların her ikisinin de cinsiyet ayrımcılığı Bunların her ikisinin de cinsiyet ayrımcılığı anlamı taşıdığı vurgulanmaktadır.anlamı taşıdığı vurgulanmaktadır.

Bu durum pek çok geri kalmış ülke iyi bir Bu durum pek çok geri kalmış ülke iyi bir "pazar" konumundadır: "pazar" konumundadır: Eldeki verilerin hatalı yorumlanması, genetik Eldeki verilerin hatalı yorumlanması, genetik

teknolojinin kötüye kullanılmasına yol teknolojinin kötüye kullanılmasına yol açabilecektir. açabilecektir.

Cinsiyetten sonra neyi seçeceğiz? Genetik tarama Cinsiyetten sonra neyi seçeceğiz? Genetik tarama ve müdahale çalışmalarının "genetik içerik ve müdahale çalışmalarının "genetik içerik bakımından üstün insanlık yaratma ideali" bakımından üstün insanlık yaratma ideali" (eugenic) yönünde uygulanmayacağı nasıl (eugenic) yönünde uygulanmayacağı nasıl güvenceye alınacaktır? güvenceye alınacaktır?

Sağlığın toplumsal olarak geliştirilmesi için kısıtlı Sağlığın toplumsal olarak geliştirilmesi için kısıtlı kaynakların doğru önceliklerle kullanılması kaynakların doğru önceliklerle kullanılması gerekmektedir. Bu durum, özellikle ülkemiz gibi gerekmektedir. Bu durum, özellikle ülkemiz gibi gelişme yolundakilerde son derece önemlidir. gelişme yolundakilerde son derece önemlidir.

Cinsiyet seçimi girişiminin başarısız olması, Cinsiyet seçimi girişiminin başarısız olması, gebeliğin sonlandırılması istemlerine yol gebeliğin sonlandırılması istemlerine yol açacaktır. Diğer olasılık istenmeyen bir açacaktır. Diğer olasılık istenmeyen bir bebeğin dünyaya getirilmesidir. Her iki durum bebeğin dünyaya getirilmesidir. Her iki durum da arkasından yeni sorunlar getirmektedir.da arkasından yeni sorunlar getirmektedir.

Yüksek bedeller ödeyerek bebeğinin Yüksek bedeller ödeyerek bebeğinin cinsiyetini önceden saptamaya çalışan ana-cinsiyetini önceden saptamaya çalışan ana-babaların, gebeliğin sonlandırılması istemine babaların, gebeliğin sonlandırılması istemine direnmek güç olacaktır. Bu noktada hem direnmek güç olacaktır. Bu noktada hem bebek, hem de anne açısından sorunlar bebek, hem de anne açısından sorunlar ortaya çıkmaktadır. ortaya çıkmaktadır.

Bugün yalnızca az sayıda merkezde Bugün yalnızca az sayıda merkezde gerçekleştirilen koryon villus örneklemesi gerçekleştirilen koryon villus örneklemesi dışında, bebeğin cinsiyetini gebeliğin dışında, bebeğin cinsiyetini gebeliğin sonlandırılmasına yasal olarak izin verilen sonlandırılmasına yasal olarak izin verilen süre içinde saptayabilecek bir yöntem süre içinde saptayabilecek bir yöntem bulunmamaktadır. bulunmamaktadır.

Girişimsel uygulamaların tümü hem anne, Girişimsel uygulamaların tümü hem anne, hem de bebek için önemli riskler hem de bebek için önemli riskler taşımaktadır.taşımaktadır.

Cinsiyet belirlemesi, gebeliğin Cinsiyet belirlemesi, gebeliğin sonlandırılması açısından yasal sonlandırılması açısından yasal olarak uygun sınırlarda yapılabilse olarak uygun sınırlarda yapılabilse bile, "cinsiyet ayrımına dayalı düşük bile, "cinsiyet ayrımına dayalı düşük yaptırılması" etiğe uygun görülemez. yaptırılması" etiğe uygun görülemez. Günün birinde cinsiyet seçiminin Günün birinde cinsiyet seçiminin

yaygınlaşması, kolay ulaşılabilir olması, yaygınlaşması, kolay ulaşılabilir olması, cinsiyetler arasındaki doğal dengenin cinsiyetler arasındaki doğal dengenin bozulmasına yol açacaktır. bozulmasına yol açacaktır.

Bizim ülkemiz gibi cinsiyet tercihinin ağırlıkla Bizim ülkemiz gibi cinsiyet tercihinin ağırlıkla (ve hatta kesinlikle) "erkek" olduğu ülkelerde (ve hatta kesinlikle) "erkek" olduğu ülkelerde çeşitli ticari görünümlere bürünmüş bu çeşitli ticari görünümlere bürünmüş bu uygulamaların neler getirip, neler götüreceği uygulamaların neler getirip, neler götüreceği sosyokültürel ve ekonomik boyutları yanı sıra sosyokültürel ve ekonomik boyutları yanı sıra etik açıdan da tartışılmalıdır.etik açıdan da tartışılmalıdır.

Bu tartışmaların geliştirilerek yaygınlaşması, Bu tartışmaların geliştirilerek yaygınlaşması, verimli sonuçlar verecek yönde ilerlemesi verimli sonuçlar verecek yönde ilerlemesi toplumsal normların gözden geçirilmesi toplumsal normların gözden geçirilmesi açısından da yararlı olacaktır.açısından da yararlı olacaktır.

referanslarreferanslar

TIBBİ ETİK AÇISINDAN "DOĞUM ÖNCESİNDE TIBBİ ETİK AÇISINDAN "DOĞUM ÖNCESİNDE CİNSİYET BELİRLENMESİ"CİNSİYET BELİRLENMESİ"

TT J MED ETHİCS 1995,2-3:85-89J MED ETHİCS 1995,2-3:85-89SELMİN GÖLPINAR, BERNA ARDA, SELMİN GÖLPINAR, BERNA ARDA,

PRENATAL TANI YÖNTEMLERİNİ ÇEVRELEYEN PRENATAL TANI YÖNTEMLERİNİ ÇEVRELEYEN ETİK SORUNLARETİK SORUNLAR

T KLİN J MED ETHİCS 1998. 6: 69-72 ŞAHİN A K S T KLİN J MED ETHİCS 1998. 6: 69-72 ŞAHİN A K S O YO Y