PRENOSNICI SNAGEPrenosnik predstavlja skup funkcionalno povezanih mašinskih elemenata čiji je zadatak prenošenje i transformacija mehaničke energije i ugaone brzine od izlaznog vratila pogonske mašine do radne mašine. Prema principu rada, prenosnici mogu biti: mehanički, hidraulički, pneumatski i električni.Mehanički prenosnici prenose energiju pomoću rotacionog kretanja.Podela mehaničkih prenosnika: Prema načinu prenošenja kretanja: mehanički prenosnici kod kojih se kretanje prenosi trenjem: frikcioni prenosnici, kaišni prenosnici, prenosnici užetom mehanički prenosnici kod kojih je kretanje prenosi zahvatom: zupčasti prenosnici, lančani prenosnici.Prema položaju pogonskog i gonjenog vratila:

prenosnici s neposrednim kontaktom između pogonskog i gonjenog elementa: frikcioni prenosnici, zupčasti prenosnici.

Prenosnici s posrednom vezom između pogonskog i gonjenog elementa: kaišni prenosnici, lančani prenosnici, prenos užetom

Osnovna veličina prenosnika je prenosni odnos I predstavlja odnos ugaonih brzina pogonskog i gonjenog elementa:

i=ω1ω2

=n1n2

Ako je ω1>ω2, onda je i>1, a za prenosnik kažemo da je reduktor, jer smanjuje (redukuje) ugaonu brzinu.Ako je ω1<ω2, onda je i<1, a za prenosnik kažemo da je multiplikator, jer povećava (multiplicira) ugaonu brzinu.Ako je i≠ const , onda za prenosnik kažemo da je varijator.FRIKCIONI PRENOSNICI Osnovne karakteristikeFrikcioni prenosnici spadaju u grupu mehaničkih prenosnika snage.Prenos obrtnog momenta i kretanja ostvaruje se neposrednim dodirom i trenjem dodirnih površina pogonskog i gonjenog elementa. Zbog toga, kod frikcionih prenosnika, može doći do proklizavanja i puzanja.Frikcioni prenosnici su najjednostavnije sredstvo za prenošenje kretanja i snage.

Najjednostavniji frikcioni prenosnik sastoji se od dva točka koja su međusobno pritisnuta određenom silom Fn.Obimna (tangencijalna) sila na točku:

Uslov da ne dodje do proklizavanja na dodirnim površinama, čime se obezbedjuje prenos obrtnog momenta , je:

F µ > F t ; µ F n > F t

Ako je obimna sila veća od sile trenja dolazi do proklizavanja jednog točka po drugom, tj. do proklizavanja usled preopterećenja.Sila pritiska Fn se ostvaruje i održava određenim mehanizmom (opruge, poluge i dr.) i ne može se menjati neograničeno. Prednosti frikcionih prenosnika: jednostavna izrada (cilindri, konusi i dr), malo međuosno rastojanje, konstantan prenosni odnos, niski troškovi održavanja, laka montaža i demontaža,rad je tih i bešuman, bez zujanja karakterističnog za zupčanike, svi udari i preopterećenja se amortizuju proklizavanjem frikcionih točkova, promena smera obrtanja i ugaone brzine gonjenog vratila,kontinualna promena prenosnog odnosa, lako i brzo uključivanje i isključivanje. Nedostaci frikcionih prenosnika: veliko opterećenje vratila i ležaja prenosnika, klizanje na dodirnim površinama, neravnomerno trošenje dodirnih površina, kao posledica klizanja,povećanje temperature i habanje dodirnih površina, teško je ostvariti tačan prenosni odnos, potreban je uređaj za ostvarivanje sile pritiska na dodirnim površinama.Podela frikcionih prenosnika:

frikcioni prenosnici sa stalnim(konstantnim) prenosnim odnosom

frikcioni prenosnici sa mogućnošću promenesmera obrtanjaFrikcioni prenosnici nalaze primenu kod mehanizama, mlinova, frikcionih presa i svih uređaja kod kojih nije bitna tačnost prenosnog odnosa. U novije vreme frikcioni prenosnici nalaze sve širu primenu u gradnji menjača sa kontinualnom promenom brzine.

Frikcioni prenosnici sa konstantnim prenosnim odnosomCilindrični frikcioni prenosnici sa ravnim dodirnim površinama

Ukoliko su dodirne površine točkova idealno tačno izrađene i ako se poklapaju sa kinematskimpovršinama, obimne brzine oba točka su međusobno jednake. U praksi postoji odstupanje radnih površina od kinematskih, pa položaji tačaka dodira odstupaju od kinematske površine. Zato se javlja razlika u brzinama i dolazi do tzv. kinematskog klizanja.Materijali za izradu frikcionih točkovaMaterijali za frikcione točkove treba da poseduju sledeće osobine:- veliki modul elastičnosti kako bi se sprečile deformacije na mestu dodira točkova;- veliki koeficijent trenja kako bi se ostvarila što veća sila trenja i omogućilo prenošenje većihobimnih sila,- veliku otpornost na kontaktni pritisak i habanje kako bi prenosnik imao što duži radni vek.

frikcioni prenosnici sa promenljivim prenosnim odnosom (varijatori)