PROCENA POTREBA EKONOMSKOG RAZVOJA

OPSTINE PIROT I BABUSNICA

PROFIL ZAJEDNICE

Pirotski okrug se nalazi na jugoistoku Srbije :

• U okrugu živi 105.654 stanovnika, na teritoriji od 2.764 km², (43 st./km2)(Popis 2002)

• U sastavu okruga su 4 opštine- Babušnica (15.734 stanovnika)

- Bela palanka (14.381)

- Dimitrovgrad (11.748)

- Pirot (63.791)

• Pored 4 opštinska sedišta, u sastavu okruga je i 216 sela• Sastav stanovništva po nacionalnoj pripadnosti Srbi - 74,70%, Bugari – 14,50%, Jugosloveni – 7,11%, Romi - 2%, ostali - 1%

Pirotski okrug

Pirot je gradsko naselje u opštini Pirot, u sastavu Pirotskog okruga. Prema popisu iz 2002. godine bilo je40.678 stanovnika (prema popisu iz 1991. godine bilo je 40.267 stanovnika). Pirotska opština imapovršinu 1.235 km², u njoj se nalazi preko sedamdeset naselja, među kojima je i grad Pirot. Prema

popisu iz 2002. godine u opštini Pirot je živelo 63.791 stanovnika. U samom gradu danas živi oko 40.000stanovnika. Oko 27.000 stanovnika živi u selima opštine Pirot. Pominje se još u starim rimskim kartama izII veka n.e. kao Mutatio Turres, Grci ga nazivaju Pirgos, a Srbi u XIV veku mu daju ime Pirot.

Nadmorska visina sedišta opštine (mnm) 368m

Opseg nadmorskih visina u opštini (min-max) 368m - 1080m

Geografska dužina 22o 36', istočno od Griniča

Geografska širina 43o 09', severno od Ekvatora

Opština Pirot nalazi se na jugoistoku Srbije između Niša i Sofije, na Koridoru 10 koji povezuje Evropu saAzijom. Površine 1235 km², prosečne maksimalne temperature 18,42°C i prosečne minimalnetemperature 5,95°C. Teren je planinski 40%, zatim slede brdski i ravničarski sa po 30%.

Adresa opštine Srpskih vladara 82

Telefon-fax 010/332-354, 332-244, faks 313-901

Web-site www.pirot.rs

e-mail opštine kabinet@pirot.rs, finansije@pirot.rs

Kroz opštinu prolaze magistralni auto putevi, interkontinentalni magistralni pravac, evropski autoput E-70, železnica-interkontinentalni magistralni pravac Turska-Balkan.

Pirot je udaljen od Beograda 330 km, od Niša 75 km, od Sofije u Bugarskoj 70 km, a od graničnog prelazaGradina 35 km. Graniči se sa opštinama Dimitrovgrad, Babušnica, Bela Palanka, Knjaževac i RepublikomBugarskom u dužini od 65 km. Pirotsku kotlinu preseca reka Nišava, ali i dve međukontinentalnekopnene magistrale: železnička pruga Niš-Sofija i magistralni put Niš-Dimitrovgrad. Upravo zbog takvogpoložaja, Pirot je bio, a i danas je ostao tranzitno mesto gde se susreću i prolaze ljudi raznih kultura inacionalnosti.

Na prostoru opštine uočavamo tri reona: planinski, koji je i najzastupljeniji i obuhvata 40%, te brdski iravničarski sa po 30% od ukupne površine. Šume koje zauzimaju 34% ukupne površine, livade, pašnjaci,jezera, čista pitka voda, endemske biljke, park prirode na Staroj planini, sve su to značajni prirodniresursi. Livade i pašnjaci čine 62% poljoprivrednog zemljišta i predodređuju ovaj kraj za stočarskuproizvodnju. Obradivo zemljište se nalazi u dolinama pored reke Nišave i Jerme.

Na bogatstvo istorijskog nasleđa ukazuje činjenica da se na teritoriji opštine nalazi 26 spomenika kulture,od kojih su neki sa liste UNESCO-a. Stara planina i njeni sadržaji, kanjon Jerme i Temštice, manastiri,tvrđava-Momčilov grad, muzej Ponišavlja, Pirotsko kulturno leto, izletišta, samo su neki od turističkihmotiva kojima ovo područje obiluje.

Po popisu iz 2002. godine opština Pirot je imao 63.791 stanovnika i prosečnu gustinu naseljenosti od 52st./km² što je ispod republičkog proseka. U gradu živi 40.678 stanovnika ili 67% (na prostoru pod GP-om), a u selima 23.113 ili 33% stanovništva. Na teritoriji opštine postoji 71 selo.

Stanovništvo

Pol

M U Š K I Ž E N S K IUKUPNO

Popis 1991 Popis 2002 Popis 1991 Popis 2002 Popis 1991 Popis 2002

Urbano 20.175 20.243 20.092 20.435 40.267 40.678

Seosko 13.982 11.758 13.409 11.355 27.391 23.113

Starosna struktura

BROJ STANOVNIKA PROCENAT

Popis 1991 Popis 2002 Popis 1991 Popis 2002

0-4 godina 3.866 2.620 5,71 4,11

5-19 godina 12.263 10.630 18,12 16,66

20-59 godina 51.304 34.142 75,83 53,52

Preko 60 godina 14.346 15.984 21,20 25,06

Između dve popisne godine došlo je do pada broja stanovnika sa 67.658 na 63.791. Vitalni događajipokazuju da iz godine u godinu stopa mortaliteta prevazilazi stopu nataliteta te se javlja negativanprirodni priraštaj koji iznosi –5.3, ali je ipak viši nego priraštaj u regionu koji iznosi –8.1. Prosečna veličinadomaćinstva je 2.8 u odnosu na 3 člana koliko je iznosila 1991. godine. U današnje vreme prisutna jedvosmerna migracija ka razvijenijim mestima, regionima ili inostranstvu. Broj radnika na radu uinostranstvu je 2002. godine bio 882, a broj izbeglica registrovanih 1999. godine je 742. U odnosu na1991.godinu primetna je i znatna migracija iz sela u prigradska naselja. Posmatrajući stepen urbanizacije

samo sa demografskog stanovišta, odnosom broja stanovnika na području pod GP-om i ukupnog brojastanovnika, dolazi se do srednjeg nivoa urbane razvijenosti od 0,7.

Za razliku od većine opština Istočne Srbije koje se nalaze u stadijumu “najdublje demografske starosti”,opština Pirot je nešto u boljoj poziciji jer je karakteriše “duboka demografska starost”. Prisutan je apso-lutni i relativni porast broja stanovnika iz kategorije starog stanovništva, dok broj školske dece opada.

Radno sposobna populacija kao bitna pretpostavka socio-ekonomskog razvoja čini oko 65% sta-novništva, ali je učešće nezaposlenih u njoj oko 20%. U radno intenzivnoj privredi u kojoj preovlađujunisko akumulativne grane, struktura zaposlenih je nepovoljna, jer veliki deo radne snage čine PKV i KVradnici.

Važni ekonomski podaci:

Razvijena sva infrastruktura, osim gasovoda Dominantan Tigar AD, akcionarsko društvo sa 4.831 akcionarom, na dan 30. april 2009.

Institucionalni investitori poseduju 37%, državni fondovi 34 % i 29% akcionara su fizička lica. Tigarkorporacija zapošljava 2.023 radnika , Tigar tyres 2.300 radnika i IO Prvi maj, tekstilna industrija sa1.538 radnika. Investicioni prioriteti su razvoj turizma (ulaganje u Staru planinu), zdrava hrana,manufakturna proizvodnja, razvoj malih i srednjih preduzeća

Postojeće institucije privrede su banke, osiguravajuća društva, kancelarija Privredne komore. Priopštini postoji odeljenje za privredu i finansije. Prioritet i angažovanje opštine je na otvaranjukancelarije za privredni razvoj u Pirotu

Najvažniji strani investitor do sada je Mišelin iz Francuske u delu Industrijskog parka koji pripadaSlobodnoj zoni Pirot. U sklopu zone postojeći investitor Tigar AD bavi se gumarskom industrijom,'Elise pro' proizvodnja kozmetičkih proizvoda (zauzetost 360m²) i Novadis proizvodnjaribolovačkog pribora (zauzetost 600 m², izgrađeno 200 m²)

U toku je završetak izrade Plana detaljne regulacije i Glavnih projekata saobraćajnica uIndustrijskom parku Pirot

Odlukom br.06/4-07 od 30.01.2007.opština Pirot utvrđuje da je od opšteg interesa izgradnjaindustrijskog parka na katastarskim parcelama: 2171, 2170/1, 2170/2, 2170/3, 2170/4, 2169/1,2169/3, 2168/1, 2168/2, 2168/3, 2167/4, 2164, 2163, 2162, 2161, 2160, 2159, 2158, 2157, 2156,2155, 2154, 2153, 2152, 2151, 2150, 2149, 2148, 2147, 2146, 2145, 2144, 2143, 2142, 2141, 2140,2139,/1, 2138/1, 2137/1, 2137/2, 2137/3, 2137/4, 2136, 2135, 2134, 2133, 2180, 2181, 2182,2183, 2184, 2185, 2186, 2187, 2188, 2189, 2190, 2191, 2192/1, 2192/2, 2193, 2194, 2195, 2196,2166, 2165, 2197, 2198, 2199, 3223/1, 3224/1, 6568/2, 6568/7, 6568/8, 6568/9, 6568/10, 1086 i6623/1 u KO Pirot van varoš. Ova Odluka nije potvrdjena na republičkom nivou.

Cena naknada za komunalno opremanje zemljišta u okviru Slobodne zone 1.600 dinara pokvadratnom metru kao i planska cena zakupa za neuređeno zemljište 0,3 EUR/m²,uređenozemljište za rad na otvorenom 0,5 EUR/m², zemljište pod objektima 1,0 EUR/m². Politiku cenapotrbno je stalno preispitivati, kako bi se obezbedila konkurentnost na domaćem i inostranomtržištu. Pogodnosti za izgradnju u Industrijskom parku regulisane su Odlukom So Pirot od30.04.2008.

Među pokazateljima dostignutog privrednog rasta opštine izdvaja se društveni proizvod koji je u2002. godini iznosio 5.281.302.000,00 din. odnosno 83.830.190 €. Društveni proizvod opštine poglavi stanovnika je godine 2002. iznosio 82.779,00 din. odnosno 1.315 €. Pirot je uvek imao znatnoveći društveni proizvod po glavi stanovnika u odnosu na ostale opštine iz okruženja.

Red.br.

Teritorija opštine Pirot 2006. godina 2007. godina

1 Broj privrednih društava - ukupno 416 433

2 Broj zaposlenih (AOP 605) - ceo broj 10.641 10.020

3Poslovni prihodi (AOP 201)- iznos u hiljadama dinara

20.618.157 22.271.353

4Broj privrednih društava koja su ostvarila netodobitak (AOP 229 >0)

228 232

5Neto dobitak (AOP 229)- iznos u hiljadama dinara

577.873 1.298.505

6Broj privrednih društava koja su ostvarila netogibitak (AOP 230 >0)

107 119

7Neto gubitak (AOP 230)- iznos u hiljadama dinara

756.558 560.071

Pored konstantnog opadanja ukupnog broja stanovnika, broj nezaposlenih stalno raste. Lica koja tražeposao čine oko 12% ukupnog broja stanovnika opštine i dominira kategorija lica sa I, a slede oni sa III i IVstepenom SSS. Pored nezaposlenosti, ograničenja su u nepostojanju institucije lokalnog garancijskogfonda, agencije i fonda za razvoj, strateških dokumenata. Mogućnosti leže u prirodnim resursima,geostrateškom položaju, postojanju Slobodne carinske zone, blizini Niša i Sofije.

Najizraženiji problemi sa kojima se opština Pirot suočava su veliki broj stvarno nezaposlenih i tehnološkoi organizaciono zaostajanje. Iz tog razloga aktivnosti na pospešivanju osnivanja i funkcionisanja malih isrednjih preduzeća, sektora radnji, razvoj poljoprivrede i izmena strukture postojećih privrednihkapaciteta, se moraju intenzivirati i staviti u funkciju tehnološkog i ekonomskog progresa i zapošljavanja.

Problemi organizacione i tehničke prirode u preduzećima kao što su: potreba promene kvalifikacione ikadrovske strukture, edukacija postojećeg kadra, potreba bolje tehničko-tehnološke opremljenosti,zastarelost i istrošenost opreme i mehanizacije, neophodnost uvođenja ekonomskog poslovanja i štobrže organizacione i svojinske transformacije, takođe predstavljaju niz ograničavajućih faktora.

U skladu sa dokumetom "Informacije o stanju privrede u Opštini Pirot" iz juna 2007. koju je za potrenesednice SO Pirot uradila stručna služba Opštine Pirot kao i naknadnom analizom, došlo se do sledećihpodataka:

"Ekonomsku bazu opštine čini industrija čije je učešće u društvenom proizvodu dominantno. Strukturaprivrede u opštini se dugi niz godina nije menjala. Prema zadnjim sagledavanjima i dalje najveće učešćeima industrija ( preko 40%), zatim poljoprivreda, trgovina, saobraćaj i građevinarstvo, dok ostali sektoriimaju relativno mali udeo.

Nosioci privrede u gradu su sledeća preduzeća: Tigar MH i Tigar AD Korporacija, IO „Prvi maj“ koja sesvrstavaju u velika preduzeća, i mala i srednja preduzeća i to: Blagoje Kostić „Crni Marko“, Hladnjača,Gali, Jupiter, Zlatko Jovanović, Slobodna zona Pirot, Progres, Peksim i dr.

Najpoznatije i najveće preduzeće u opštini je Tigar, odnosno Tigar Ad i Tigar tyres U Tigar AD Zapošljava2.023 radnika i bavi se proizvodnjom putničkih guma, guma za laki i teški saobraćaj, guma zapoljoprivrednu mehanizaciju, unutrašnje gume, proizvodnjom hemijskih proizvoda, lepila, proizvodnjomuntenzilija i obuće, gumeno – tehničke robe i dr., dok Tigar tyres zapošljava oko 2.300 radnika.

Tigar je prva srpska kompanija koja se početkom aprila našla na zvaničnom tržištu Beogradske berze,odlukom Komisije za listing „A“ i kotaciju koja je ustanovila da ova firma ispunjava kriterijume definisanePravilnikom o listingu Beogradske berze.

IO „Prvi maj“ je privatizovana. Kompanije Irve investicije i Jabuke preuzele su sredinom aprila 2007.godine ovo preduzeće. „Prvi maj“ je kupljen za 1,75 miliona EUR-a, uz obavezu investicija od oko4.000.000 EUR. Broj zaposlenih je 1.538 radnika.

AD „Slobodna zona“ Pirot kao inkubator razvoja malog i srednjeg biznisa ima veliki uticaj na privlačenjestranih investicija obzirom da poseduje i materijalne, kadrovske i infrastrukturne resurse. Opština je dalaznačajne podsticaje za razvoj biznisa u zoni oslobađajući je za period od 10 godina od taksi pri dobijanjugrađevinskih dozvola, priključaka na infrastrukturu i drugo. SO Pirot je trenutno vlasnik oko 13,5% akcijau zoni i to je najbolji vid javno privatnog partnerstva u Srbiji. Indicija je da Slobodna zona i budućiIndustrijski park Pirota prerastu u objedinjenu Ekonomsku zonu Pirot.

U okviru srednjih preduzeća zastupljene su privredne grane i to: industrija, trgovina, građevinastvo,ugostiteljstvo.

U okviru malih preduzeća zastupljene su kožarska, tekstilna, prehrambena industrija. Najveći broj malihpreduzeća u opštini su iz privatnog sektora i to mahom registrovanih za proizvodnju i trgovinu na veliko imalo i uvoz- izvoz.

Podaci koji se odnose na proces privatizacije preduzeća iz pirotskog okruga za period od 2002. do 2009.godine, ukazuju na sledeće:

Ukupno je privatizovano 23 preduzeća sa područja pirotskog okruga, pri čemu je najveći broj (14preduzeća) iz opštine Pirot

Ukupan iznos ostvaren kroz ove transakcije je oko 5.500.000 EUR

Broj zaposlenih koji rade u preduzećima koja su dobila privatnog vlasnika iznosi približno 5.000(od toga je više od polovine iz kompanije Prvi Maj, koja je ujedno i prodata za najveći iznos)

Proces promene vlasništva je obavljen u različitim oblastima poslovanja, tako da sunajzastupljenije delatnosti – trgovina, ugostiteljstvo, prehrana, građevinarstvo, proizvodnja bojai lakova, tekstilna, veterinarska, kao i informativna delatnost

Broj zaposlenih sa visokom stručnom spremom iznosi oko 3% (150 zaposlenih), što ukazuje da seradi o prevashodno radno intenzivnim procesima koji se odvijaju u preduzećima koja su bilapredmet privatizacije

Izuzimajući navedenu privatizaciju Prvog Maja, najveći broj preostalih preduzeća je kupljen odstrane fizičkih lica, domaćih poslodavaca, tako da nije došlo do značajnijeg priliva kapitala itehnologija iz inostranstva.

U Poletu je sproveden stečajni postupak. Od strane Tigra je kupljen poslovni prostor, dok su radnici otišlina Tržište rada bez socijalnog programa gde ostvaruju prava po Zakonu. U preduzeću „LjubomirKartaljević“ u toku je stečajni postupak. Socijalni program je sproveden za deo radnika, ostali su uradnom odnosu bez ikakvih prenadležnosti. U Dragošu je sproveden delimično socijalni program kao i uPiroteksu. Po socijalnom programu u Dragošu je isplaćeno oko 70.000.000,00 dinara, a u Piroteksu oko90.000.000,00 dinara. I u jednom i u drugom preduzeću vodi se u radnom odnosu od 120-150 radnikakoji ne ostvaruju nikakva prava odnosno prividno su zaposleni. U Piroteksu je preduzeće „Vulko“ D.O.O.Beograd pokrenulo proizvodnju i zaposlio 22 radnika koji su većinom bivši radnici Piroteksa. Galanteks jekupljen od strane privatnog preduzeća Gali koje je uposlilo oko 40-ak radnika.

Pored napred navedenih preduzeća socijalni program sproveden je pre privatizacije i u IO“Prvi maj“,dosta se trgovalo akcijama stečenim u procesu privatizacije pogotovu Tigra po kom osnovu je u BudžetuOpštine u 2006. godini ostvareno više od 1.300.000,00 dinara, međutim mali broj je od ostvarenihprihoda pokrenuo akciju „otpremninom do posla“. Postoji malo samoinicijative i pokušajasamozapošljavanja i pokretanja sopstvenog biznisa. Raspoloživi podaci iz banaka i Fonda za razvojgovore da je naše područje na zadnjem mestu u rangiranju i da je sa ovog područja ubedljivo najmanjezahteva, može se slobodno reći i da ih nema.

Najvažniji problemi sa kojima se opština Pirot suočava su zasigurno veliki broj stvarno nezaposlenih,tehnološko i organizaciono zaostajanje privrednih preduzeća.

SWOT ANALIZA

SWOT analiza je nezaobilazan i često ključni korak u izradi svake strategije. Ona je osnova zauspostavljanje dugoročne strategije razvoja. Njen razvoj je zasnovan i gradi se na informacijama kojedobijamo iz osnovne/situacione analize i ciljeva koji su obuhvaćeni analizom:

• Snage (Strenghts) i Slabosti (Weaknesses) – proizašle su kao rezultat internih analiza kojima jesagledan trenutni položaj lokalne zajednice i njene privrede u odnosu na pojedina kritična pitanja.Prednosti i slabosti lokalne zajednice moraju biti realno procenjene i obavezno stavljene u uporednikontekst sa ostalim konkurentskim zajednicama, tj. njihovim prednostima i slabostima u domenuprivrednog razvoja.

• Mogućnosti (Opportunities) i Pretnje (Threats) – rezultat su eksternih analiza, kroz koje suidentifikovane i ocenjene ključne šanse i opasnosti koje predstavlja spoljašnje okruženje. Međuspoljašnjim faktorima neophodno je sagledati sve one segmente koji su izvan zone uticaja lokalnezajednice – ekonomske promene na međunarodnom i nacionalnom nivou, regulatorne i zakonskeizmene, socijalne i političke aspekte, kao i demografske i tehnološke promene.

SWOT analiza je najčešće korišćena metodologija za pravljenje slike stanja koja prikazuje gde se opštinanalazi sada i kuda želi da ide. Suštinski je zasnovana na analizi i materijalima sakupljenim u ovomkontekstu. U nedostatku statističkih podataka ili u slučaju nepouzdanosti i tačnosti kvantitativnihpodataka, ona može biti kompletirana kvalitativnim podacima sakupljenim putem istraživanja i/ili krozkonsultacije. Veliki doprinos kvalitetnoj izradi same Strategije ekonomskog razvoja Pirota i SWOT analizikoja je njen sastavni deo, predstavljali su podaci koji su obezbeđeni kroz proces Istraživanja i prikupljanjapodataka za potrebe formiranja Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj Pirota.

SWOT analiza ističe snage koje se mogu nadograditi; slabosti koje treba imati u vidu, i ako je mogućeprevazići ih; šanse na koje se može uticati, te pretnje koje je potrebno minimizirati.

U procesu skiciranja SWOT analize, snage i slabosti su određene pre identifikacije šansi i pretnji. Ovoomogućava povezivanje prilika i snaga (prednosti) i eventualno pretnji i slabosti. Šanse i pretnje ne moguostati same, nepovezane pojedinosti. Ove potrebe moraju biti opravdane i objašnjene.

Korišćenjem ove tehnike, pokušali smo da rangiramo različite sadržaje ove četiri kategorije SWOT analizei to po važnosti i značaju. To je pomoglo da dođemo do uređene liste razvojnih potreba i potencijalaPirota, a istovremeno smo naglasili i principe opštinske politike razvoja.

SNAGE

Relativno povoljan geografski položaj – na samoj granici sa EU, na Koridoru X

Pirot je sedište okruga i najrazvijenija opština u njegovom sastavu

Urađen Generalni plan Pirota – urbanistički osnov za razvoj

Pogodne lokacije za izgradnju novih postrojenja (greenfield i brownfield)

Ekonomska zona sa mogućnostima poslovanja u režimu slobodne zone

Pristupačni uslovi i cene za ulaganje

Inovirana opštinska administracija, spremnost za uspostavljanje partnerstva sa privatnim

sektorom

Veliki resursi slobodne radne snage

Park prirode Stara Planina – ogroman potencijal za razvoj turizma

Tradicija male privrede i zanatstva

Osposobljenost komunalnih sistema da posluju kao profitabilna preduzeća i ostvaruju značajna

investiciona ulaganja

Zadovoljavajući procenat naplativosti komunalnih usluga

Bogatstvo u pitkim vodama

Hidro-potencijali za proizvodnju električne energije u mini hidro-elektranama

Oblasti sa nedirnutom prirodom - zdrava sredina za život

Veliko šumsko bogatstvo

Pašnjaci i livade kao značajan resurs za razvoj stočarstva

Ljudski resursi i multikulturna zajednica, kao jedinstvo različitosti na jednom prostoru

Moderan i razvijen zdravstveni centar kome gravitira ceo okrug

Razvijen kulturni život sa bogatom pozorišnom scenom i drugim kulturnim sadržajima

Brojnost komunalnih sistema koji pružaju zadovoljavajući stepen usluga svojim korisnicima u

odnosu na okruženje

Tradicija i istorijska baština

SLABOSTI

Velika migracija stanovništva, odlazak mladih obrazovanih kadrova

Nedovoljan priliv investicija i broj novih radnih mesta

Nekonkurentnost domaćeg proizvoda i gašenje tradicionalnih delatnosti koje su

bile simbol Pirota

Stepen pripremljenosti urbanističko-projektne dokumentacije i nedostatak

konkretnih projekata i programa

Neadekvatno kvalifikovana radna snaga – visok broj nekvalifikovanih

Obrazovanje koje ne prati potrebe privrede, nedostatak visoko obrazovnih

ustanova

Nedovoljno iskorišćenje prirodnih potencijala za privlačenje turista i ulagača

Nedostatak kapaciteta za smeštaj – podjednako u gradu i na selima

Nepovezanost poljoprivrednih proizvođača radi zajedničkog nastupa i

iskorišćenja potencijala

Rad na crno, siva ekonomija

Nedostatak savremenih tehnologija za održivo korišćenje raspoloživih prirodnih i ljudskih resursa

Nedostatak motivacije usled nepostojanja podsticajnih mehanizama

Velika stvarna nezaposlenost u koju pored broja zvanično prijavljenih da traže posao treba uračunati

i nekoliko hiljada fiktivno zaposlenih koji imaju radno mesto, ali ne rade

Problemi sa kapitalnim infrastrukturnim objektima; svi mostovi su sa ograničenom nosivošću zbog

dotrajalosti i nemogućnosti njihove rekonstrukcije

Veliki problemi u komunalnoj infrastrukturi ruralnih sredina

MOGUĆNOSTI

Proces približavanja Evropskoj Uniji – iskorišćenje blizine granice, završetak kraka Koridora X,

predpristupni fondovi EU

Regionalizacija Srbije, decentralizacija i novo pozicioniranje Pirota

Politička stabilnost, saradnja sa republičkim organima

Donošenje propisa koji bitno utiču na lokalni razvoj (Zakon o planiranju i izgradnji, Zakon o putevima,

Zakon o povraćaju imovine opštinama, Zakon o lokalnoj samoupravi, Zakon o poljoprivrednom

zemljištu,...)

Makroekonomska stabilnost

Monetarna politika i bankarski sistem

Carine i trgovinski sporazumi sa susednim zemljama

Olakšavanje viznog režima – mogućnost razvoja trgovine i turizma, koristi od putnika u tranzitu

Komplementarnost prirodnih i ljudskih resursa na regionalnom nivou

Saradnja sa privrednicima iz okruženja, udruživanje na bazi klastera

Geostrateška pozicija opštine - komparativna prednost Pirota i osnova za uspostavljanje i razvijanje

održivih, funkcionalnih i organizacionih veza u regionu, npr. EuroBalkan

Intenziviranje aktivnosti lokalne uprave u susret afirmaciji preduzetničkih modela u upravljanju

opštinom kao i u mogućem pravcu povećanja fiskalne autonomije i nadležnosti opština u oblasti

obrazovanja, socijalne i zdravstvene politike

Urbanizacija sela

Saradnja na regionalnim infrastrukturnim projektima; regionalna deponija, reciklažni centar, sistem

za prečišćavanje otpadnih voda, vodovod, gasovod, elektrifikacija železnice

Brendiranje lokalnih proizvoda kao razvojna mogućnost za revitalizaciju starih zanata i poljoprivrede,

ali i za nove projekte

PRETNJE

Politička nestabilnost i usporavanje procesa reformi

Status Kosova, saradnja sa Haškim tribunalom, odnosi sa EU

Globalna ekonomska kriza i smanjen priliv stranih investicija

Stopa prirodnog priraštaja, trend starenja radne populacije

Nedostatak održivih izvora finansiranja, kao posledica nedovoljne stope privrednog rasta

Ekonomska i monetarna nestabilnost na nivou države i regiona

Nepovoljna kreditna politika, izmena poreskih propisa

Korupcija i siva ekonomija

Problem državnog vlasništva nad građevinskim zemljištem, spor proces denacionalizacije,

povraćaja imovine i restitucije

Neujednačen razvoj u okruženju, brži razvoj Niša

Slab priliv kapitala i podizanja nivoa tehnološke opremljenosti, kroz proces privatizacije

Nedovoljan stepen jedinstvenosti tržišta i nezadovoljavajući razvoj tržišne ekonomije

Nespremnost lokalne privrede za usvajanje novih standarda u poslovanju (ISO, HACCP, EURO)

Neusaglašenost sistema obrazovanja sa zahtevima privrede i sa evropskim standardima

Nedovoljna informatička opremljenost i obučenost stanovništva

Nizak procenat aktivnog znanja stranih jezika

Opasnost od ekološkog zagađenja, zbog putnog i železničkog transporta Koridorom X

Nedovoljna svest o potrebi poštovanja propisa o zaštiti životne sredine

Nadležnosti i funkcije Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj

Marketing

Priprema, inoviranje i distribucija promotivnih materijala Organizacija promotivnih manifestacija Učešće na sajmovima i privrednim izložbama Organizacija i/ili učešće u informativnim kampanjama o važnosti direktnih stranih investicija i

promociji poslovnog koncepta koji se odražava na lokalnu zajednicu Predstavljanje lokalne samouprave na regionalnom, državnom i međunarodnom nivou, u

aktivnostima vezanim za LER.Održavanje postojećih, privlačenje novih i širenje lokalnih poslovnih aktivnosti

Stalni kontakt sa predstavnicima investitora (domaćih i stranih) Sistematski pristup u odnosima sa potencijalnim investitorima Organizacija obilazaka privrednih potencijala, za potencijalne investitore.

Kontakti i direktna podrška lokalnoj poslovnoj zajednici

Dnevni kontakti sa lokalnim preduzetnicima, organizacija istraživanja u cilju unapređenjanjihovih poslovnih sposobnosti

Procena i vrednovanje mogućnosti za jačanje kapaciteta instrumenata podrške LER Pružanje pravne i tehničke podrške, davanje saveta i blagovremeno pružanje informacija Kreiranje trening programa za početnike u biznisu i poslovna udruženja Organizacija treninga za MSP i preduzetnike u oblasti pisanja projekata i pripreme

dokumentacije za kreditne zahteve Pružanje pomoći lokalnim preduzetnicima u registraciji i preregirstraciji Promovisanje koncepta preduzetništva i javno - privatnih partnerstava Podrška procesu strateškog planiranja Dnevna komunikacija sa Savetom za strateško planiranje Praćenje aktivnosti i sastanaka Saveta Nadzor nad realizacijom projekata proisteklih iz Strateškog plana za LER.

Podsticaj finansiranja

Kontakti sa poslovnim bankama koje imaju filijalu u opštini u cilju korišćenja podataka safinansijskog tržišta i adekvatnog informisanja predstavnika lokalne poslovne zajednice

Identifikacija trenutnih finansijskih kapaciteta i preporuka najpovoljnijih finansijskih paketausluga i kredita, korisnicima usluga Kancelarije za LER

Priprema preporuka za kreiranje lokalnih mikrofinansijskih i garantnih šema.

Unapređenje radne snage

Saradnja sa Nacionalnom službom za zapošljavanje (NSZ) – opštinskom filijalom Priprema i realizacija edukativnih programa za instruktore i konsultante u oblasti LER i

preduzetništva

Priprema baze podataka raspoložive radne snage na području opštine Priprema obuka i prekvalifikacija u skladu sa potrebama investitora Pružanje informacija nezaposlenima u vezi mogućnosti za pokretanje sopstvenog biznisa,

potrebama investitora i programima samozapošljavanja.Priprema i nadzor u realizaciji projekata od značaja za LER

Analiza uslova na tržištu i mogućnosti za pokretanje novih razvojnih projekata Kontakti sa međunarodnim organizacijama i donatorima Istraživanje mogućnosti za finasiranje razvojnih programa Priprema, upravljanje i realizacija razvojnih projekata.

Savetodavna funkcija - Predlaže Skupštini i Predsedniku opštine /Gradonačelniku

Stimulativne mere za otvaranje novih MSP i privlačenje stranih investicija Regulative (pravilnici, naredbe i uputstva) u oblasti ekonomskog razvoja Mere za poboljšanje sopstvenih izvora prihoda Poboljšanje radne sposobnosti i stvaranje jednakih mogućnosti za žene i ugrožene grupe Povećanje stope zaposlenosti i smanjenje siromaštva Poboljšanje inspekcijskih procedura koje utiču na ekonomski razvoj Pruža mišljenja za usvajanje i sprovođenje Lokalnih investicionih programa Podnosi inicijative za pripremanje i modifikovanje opštinskih planova i uspostavljanje

industrijskih i tehnoloških zona i poslovnih inkubatora.Održava i unapređuje odnose sa centralnim institucijama odgovornim za

EKONOMSKI RAZVOJ

Radi sa nadležnim republičkim organima i institucijama Sarađuje sa regionalnim trgovinskim komorama, lokalnim/regionalnim institucijama nadležnim

za ekonomski razvoj, poslovnim udruženjima i civilnim sektorom Predlaže socijalne programe i programe za zapošljavanje mladih u saradnji sa Nacionalnom

službom za zapošljavanje Zarad poboljšanja pristupa poslovnim informacijama, u saradnji sa Republičkim zavodom za

statistiku, Republičkim geodetskim zavodom i drugim telima i organizacijama, uspostavlja iodržava objedinjeni informacioni sistem sa statističkim podacima i informacijama od značaja zaposlovanje, ekonomski razvoj i smanjenje nezaposlenosti

Radi sa drugim gradovima i opštinama, razmenjuje najbolje prakse i preduzima aktivnosti zausklađivanje razvojnih mera sa drugim opštinama.

Stvaranje i održavanje baze podataka

Priprema baze podataka o raspoloživom stručnom osoblju Baza podataka o lokalnim kompanijama Baza podataka o novim i postojećim domaćim i stranim investitorima

Baza podataka o mogućnostima za privatizaciju Baza podataka o slobodnom opštinskom vlasništvu, zemljištu pogodnom za izgradnju

industrijskih postrojenja.

PRIVREDNI RAZVOJ (MSP, POLJOPRIVREDA I TURIZAM)

Ekonomsku bazu opštine čini industrija čije je učešće u ukupnom društvenom proizvodu privrede uvekbilo dominanatno i povremeno prelazilo 50%. Najveći privredni subjekti su "Tigar"AD sa 2.023zaposlenih , „Tigar tyres“ sa 2.300 zaposlenih i industrija odeće ”Prvi maj” u tekstilnoj industriji sa oko1.538 radnika. Industrija je imala najveće učešće u narodnom dohotku privrede sa 43,78% godine 2001,a zatim slede poljoprivreda, trgovina, saobraćaj, građevinarstvo. Ona apsorbuje i najveći broj radnika,oko 15% ukupnog stanovništva. Međutim realnost su danas neupošljeni industrijski kapaciteti.

Trenutne ekonomske tokove karakteriše uspešno poslovanje preduzeća “Tigar” KorporacijaAD. i Tigartyres, a posebnu pažnju je potrebno posvetiti toku procesa privatizacije zbog potencijalno velikihmogućnosti priliva kapitala, ali i socijalnih tenzija zbog nezaposlenosti i neredovnih primanja.

Podaci koji se odnose na do sada obavljeni proces privatizacije preduzeća iz pirotskog okruga, za periodod 2002. do 2009. godine, ukazuju na sledeće:

Ukupno je privatizovano 23 preduzeća sa područja pirotskog okruga, pri čemu je najveći broj (14preduzeća) iz opštine Pirot

Ukupan iznos ostvaren kroz ove transakcije je oko 5.500.000 EUR Broj zaposlenih koji rade u preduzećima koja su dobila privatnog vlasnika iznosi približno 5.000 (od

toga je više od polovine iz kompanije Prvi Maj, koja je ujedno i prodata za najveći iznos) Proces promene vlasništva je obavljen u različitim oblastima poslovanja, tako da su najzastupljenije

delatnosti – trgovina, ugostiteljstvo, prehrana, građevinarstvo, proizvodnja boja i lakova, tekstilna,veterinarska, kao i informativna delatnost

Broj zaposlenih sa visokom stručnom spremom iznosi oko 3% (150 zaposlenih), što ukazuje da seradi o prevashodno radno intenzivnim procesima koji se odvijaju u preduzećima koja su bila predmetprivatizacije

Izuzimajući navedenu privatizaciju Prvog Maja, najveći broj preostalih preduzeća je kupljen od stranefizičkih lica, domaćih poslodavaca, tako da nije došlo do značajnijeg priliva kapitala i tehnologija izinostranstva.

Kao značajan podatak treba pomenuti kupovinu imovine Gradske mlekare(nemački kapital) kao iimovinu Preduzeća Ljubomir Kartaljević u stečaju (grčki kapital)

Prikupljeni podaci koji se odnose na planiranu privatizaciju privrednih društava iz pirotskog okrugatokom 2009. godine, ukazuju na sledeće:

Privredna društva koja do sada nisu prešla u privatno vlasništvo trenutno zapošljavaju blizu 1.500radnika, što nije zanemarljiv broj u ukupnom broju zaposlenih

Najveći broj privrednih društava je sa sedištem na teritoriji opštine Pirot (10 firmi od ukupno 14 kojesu u planu privatizacije)

Preovlađuju trgovinska preduzeća, kao i preduzeća iz oblasti tekstilne i građevinske delatnosti Veoma je uočljiv nizak procenat učešća zaposlenih sa visokom stručnom spremom u navedenim

preduzećima (približno 3%). Ovo ukazuje da se radi o firmama koje se oslanjaju na radno intenzivanproces poslovanja, sa malo tehnoloških inovacija. Takođe, evidentno je da se ovako nisko učešćevisokokvalifikovane radne snage pojavljuje kao konstanta (ranije privatizovana 23 preduzećapokazuju identičan raspored), te se mora ozbiljno voditi računa o kadrovskim potencijalima celogpirotskog okruga.

Sektor privatnih radnji je vrlo interesantan za ovu opštinu. U Pirotu je početkom 2004. godine bilo neštoviše od 1.000 aktivnih radnji i taj broj je imao uspone i padove u poslednjih pet godina. Najzastupljenijesu radnje u trgovini (više od 50 %), zanatstvu i ličnim uslugama i ugostiteljstvu. Poreski propisi su dovelido zatvaranja mnogih radnji, posebno tezgi na robnoj pijaci.

Problemi organizacione i tehničke prirode u preduzećima kao što su: potreba promene kvalifikacione ikadrovske strukture, edukacija postojećeg kadra, potreba bolje tehničko-tehnološke opremljenosti,zastarelost i istrošenost opreme i mehanizacije, neophodnost uvođenja ekonomskog poslovanja i štobrže organizacione i svojinske transformacije, takođe predstavljaju niz ograničavajućih faktora.

Uvidom o udokument "Informacije o stanju privrede u Opštini Pirot" razmatrane na Skupštini u junu2007, kao i naknadnom analizom došlo se do sledećeg stanja privrede:

- Ekonomsku bazu opštine čini industrija čije je učešće u društvenom proizvodu dominantno. Strukturaprivrede u opštini se dugi niz godina nije menjala. Prema zadnjim sagledavanjima i dalje najveće učešćeima industrija (preko 40%), zatim poljoprivreda, trgovina, saobraćaj i građevinarstvo, dok ostali sektoriimaju relativno mali udeo

- Nosioci privrede u gradu su sledeća preduzeća: Tigar tyres i Tigar AD Korporacija, IO „Prvi maj“ koja sesvrstavaju u velika preduzeća, i mala i srednja preduzeća i to: Blagoje Kostić „Crni Marko“, Pionir-Marmil, Hladnjača, Gali, Jupiter, Zlatko Jovanović, Slobodna zona Pirot, Peksim i dr.

- Najpoznatije i najveće preduzeće u opštini je Tigar AD i Tigar Mh.

Broj zaposlenih Tigar Ad Korporacija na dan 31.12.2008.

Društvo Broj zaposlenih

Tigar AD 193

Tigar Obuća 916

Tigar Poslovni Servis 179

Tigar Tehnička Guma 263

Tigar Hemijski Proizvodi 75

Trgovačka Mreža 181

Ostali 320

Ukupno 2.127

Stanje na dan 31.12.2008.

Broj zaposlenih preduzeća „Tigar tyres” je 2.300.

Tigar je prva srpska kompanija koja se početkom aprila našla na zvaničnom tržištu Beogradskeberze, odlukom Komisije za listing „A“ i kotaciju koja je ustanovila da ova firma ispunjavakriterijume definisane Pravilnikom o listingu Beogradske berze.

IO „Prvi maj“ je privatizovana. Kompanije Irve investicije i Jabuka preuzele su sredinom aprila2007. godine ovo preduzeće. „Prvi maj“ je kupljen za 1,75 miliona EUR-a, uz obavezuinvesticija od oko 4.000.000 EUR. Broj zaposlenih u 2009 godini je 1.538.

AD „Slobodna zona“ Pirot kao inkubator razvoja malog i srednjeg biznisa ima veliki uticaj naprivlačenje stranih investicija s obzirom da poseduje i materijalne, kadrovske i infrastrukturneresurse. Opština je dala značajne podsticaje za razvoj biznisa u zoni oslobađajući je za periodod 10 godina od taksi pri dobijanju građevinskih dozvola, priključaka na infrastrukturu i drugo.SO Pirot je trenutno vlasnik oko 13,5% akcija u zoni i to je najbolji vid javno - privatnogpartnerstva u Srbiji. Indicija je da Slobodna zona i budući Industrijski park Pirota prerastu uobjedinjenu Ekonomsku zonu Pirot.

U okviru srednjih preduzeća zastupljene su privredne grane i to: industrija, trgovina,građevinarstvo, ugostiteljstvo.

U okviru malih preduzeća zastupljene su kožarska, tekstilna, prehrambena industrija. Najvećibroj malih preduzeća u opštini su iz privatnog sektora i to mahom registrovanih zaproizvodnju i trgovinu na veliko i malo i uvoz- izvoz.

Poljoprivredna proizvodnja na području opštine Pirot, dugoročno posmatrano, ima tendenciju pada izaostaje u odnosu na realne mogućnosti koje su određene raspoloživim agroekološkim i drugimuslovima. Na obim i strukturu poljoprivredne proizvodnje poslednjih godina prošlog i na početku ovogveka bitno su uticali sledeći činioci:

a) Pretežan broj poljoprivrednih gazdinstava (domaćinstava) su mešovita i staračka i ona senajvećim delom orijentišu na naturalnu proizvodnju

b) Prosečna površina gazdinstava je relativno mala, sa velikim brojem usitnjenih parcela, što u znatnojmeri poskupljuje upotrebu mehanizacije i otežava efikasniju organizaciju radnih procesa

c) Muška radna snaga je većim brojem u dugom periodu bila zaposlena u industriji i izvan područjaopštine, tako da su na imanjima uglavnom radili starci i žene

d) Mali je broj specijalizovanih robnih gazdinstava

e) Struktura poljoprivredne proizvodnje je pretežnim delom naturalnog karaktera, zbog čega senedovoljno koriste raspoloživi kapaciteti, a posebno tržišni instrumenti.

Navedenim činiocima treba dodati i onaj zajednički za Republiku u celini: u dugom periodu investicije upoljoprivredi su znatno niže od njenog učešća u društvenom proizvodu.

Strategija lokalnog ekonomskog razvoja je u pozitivnoj koorelaciji sa Strategijom razvoja poljoprivredeopštine Pirot:

Predlog Strategije se sastoji iz dva dela. U prvom delu analizirani su uslovi, mogućnosti i ograničenja zarazvoj poljoprivrede na području opštine Pirot, koji su klasifikovani u pet osnovnih grupa: (1)agroekološki, (2) demografski, (3) tehničko-organizacioni, (4) društveno-ekonomski, (5) tržišni.

Završna ocena navedenih uslova data je primenom SWOT analize, koja se u ekonomskoj nauci smatrajednom od najsavremenijih metoda analize i koja na pregledan način stavlja u odnos snage i slabostisame opštine prema mogućnostima i pretnjama koje joj nameće okruženje. SWOT analiza nam takođesluži da se opcije razvoja Opštine lakše prepoznaju i bolje procene.

U drugom delu dokumenta definisani su vizija, opšti i posebni ciljevi Strategije, zatim pravci razvoja,programi i projekti grana i linija poljoprivredne proizvodnje i na kraju predložena rešenja najznačajnijihekonomskih, infrastrukturnih i drugih delatnosti koje znače «uslov svih uslova» za brži i potpuniji razvojagrara u ovom kraju.

Osnovni ciljevi Strategije su:

1. Povećati obim i ekonomske rezultate u poljoprivednoj proizvodnji i preradi poljoprivrednihproizvoda, u skladu sa raspoloživim resursima, održivim razvojem, komparativnim prednostimapodručja i evropskim standardima kvaliteta.

2. Transformisati dominirajuću naturalnu (pretežnim delom) u robnu poljoprivrednu proizvodnju.

3. Ublažiti negativne demografske tendencije u ruralnim delovima opštine.

Kada su u pitanju grane i linije poljoprivredne proizvodnje, rezultati analize (u prilogu) nedvosmislenoukazuju da strateški značaj za područje opštine Pirot ima stočarstvo i to linije govedarstvo, ovčarstvo ikozarstvo. Druge linije stočarske proizvodnje (svinjarstvo i živinarstvo) nemaju strateški, ali imajunesporan ekonomski značaj.

Radi realizacije ciljeva u ovom dokumentu su predložene konkretne mere, programi i projekti, kao imogući izvori finansiranja istih. Takođe, predloženi su i optimalni kapaciteti, kao i način obezbeđenjapotrebnih količina stočne hrane.

Kao oblast vrlo blisko vezana za poljoprivredu je i ruralna ekonomija čime se otvara mogućnost razvoja iu ovoj oblasti. Ruralna ekonomija podrazumeva mrežu ekonomskih aktivnosti koje pokrivaju sela ivaroši, a mogu da uključe i gradove.

Opština Pirot nema usvojenu Strategiju ruralnog razvoj ali je na njenoj teritoriji je uspostavljenaKancelarija za ruralni razvoj

Opština Pirot nesporno poseduje značajne turističke resurse na svojoj teritoriji, a zajedno sa onima ususednim opštinama ima realne šanse za dobro pozicioniranje na turističkom tržištu. U ciljusagledavanja značaja turizma za opštinu potrebno je sagledati sledeće aspekte:

Analiza postojećeg stanja i razvoja turizma opštine PirotU dosadašnjem privrednom razvoju opštine, turizam nije bio tretiran kao strategijska grana, niti su unjegov razvoj ulagana zančajnija sredstva. S toga je razumljivo što ni prihodi od turizma nisu učestvovaliu značajnijoj meri u ukupnim prihodima opštine. Razlozi su brojni, ali prevashodni razlog je veoma lošamaterijalna baza, odnosno loša turistička infrastruktura i neorganizovan nastup opštine Pirot naregionalnom i nacionalnom turističkom tržištu. Konstatovano je da je turizam značajan za razvoj opštinei sveukupni napredak njenog stanovništva, te da su potrebna veća ulaganja u opremanje i uređenjeprostora i osposobljavanje turističkih kapaciteta za prijem većeg broja turista. Sa druge strane, poželjnoje da se simultano sa pomenutim akcijama sprovodi i odgovarajući marketing program turističkedestinacije Pirot, zasnovan na temeljno urađenoj situacionoj analizi i marketing strategiji.

Analiza konkurentnostiKada je u pitanju konkurencija,opština Pirot se može posmatrati kroz direktnu i indirektnu konkurenciju.

Direktna konkurencija

Opština Dimitrovgrad-zahvaljujući očuvanoj prirodnoj sredini ima potencijale za razvoj eko turizma izahvaljujući postojanju Zvonačke banje poseduje dobru osnovu i za razvoj banjskog turizma.Takodjeprednost ove opštine je i granični prelaz Gradina zbog velikog broja tranzitnih turista.Na teritoriji oveopštine je i veći deo kanjona reke Jerme kao i manastir Poganovo u njegovom središtu.Dimitrovgrad senada osvajanju proizvodnje zdrave hrane i razvoja seoskog turizma.

Opština Knjaževac-Na teritoriji ove opštine se nalazi vrh Babin zub i istoimeni sportsko-rekreativnicentar,koji se treba uključiti u ponudu Pirota.Ovakva situacija,gde jedan turistički resurs dele dve opštineje dobar primer kako bi trebalo na nivou lokalne samouprave da se razvijaju odnosikomplementarnosti.Ova opština poseduje još uvek neafirmisanu Rogošku banju koja se može svrstati upotencijalne konkurentske prednosti opštine.

Geografski položaj Pirota se smatra povoljnim ,pre svega zbog tranzitnog položaja prema koridoruBeograd-Niš-Pirot-Dimitrovgrad-Sofija.Takodje konkurentnijom ovu opštinu čini i reka Nišava koja jepredisponirala važnu saobraćajnu komunikaciju što je pozitivno uticalo na ukupan položaj opštine.Zatose često za Pirot kaže da je to „kapija istoka i kapija zapada“.Jedna od prednosti je i razvoj Stare planinekao turističke regije sa izuzetnim prirodnim vrednostima.Zato se geografski položaj Pirota zajedno saprirodnim i antropogenim resursima smatra jednim od najznačajnijih faktora turističke valorizacijePirota.

Prednosti i nedostaci

Prednosti opštine Pirot: Nedostaci opštine Pirot:

-tranzitni položaj u odnosu na put Niš-Sofija

-veliki potencijal u prirodnim turističkim resursima

-dobro očuvana životna sredina

-atraktivni antropogeni turistički resursi

-etnografsko nasledje i arhitektura

-veliki broj izletišta i turističkih lokaliteta

-Zavojsko jezero,reke

-kulturne manifestacije

-nedovoljno iskorišćeni turistički resursi

-nepostojanje organizovanog nastupa na tržištu

loša saobraćajna infrastruktura

-loši smeštajni kapaciteti

-loša komunalna opremljenost izvan grada

-nepostojanje izgradjenog turističkog imidža

-slabi higijenski uslovi

-nedovoljna primena savremenih tehnologija

-nepostojannje promotivnih aktivnosti...

Ciljevi razvoja i oblici razvoja turizma na teritoriji opštine Pirot

Ciljevi razvoja:

1.očuvanje i unapredjivanje turističkih i drugih resursa Pirota

2.kreiranje turističkih vrednosti kroz integralan turistički proizvod Pirota

3.razvoj komplementarnih vidova turizma Pirota

4.podizanje nivoa kvaliteta turističkih i ugostiteljskih usluga

5.razvijanje predstave tj.turističkog imidža o Pirotu kao turističkoj destinaciji

6.priprema preduzetnika i drugih nosioca turističke ponude

Ostvarenje ovih ciljeva zajedno,u dugom roku,rezultiraće većom satisfakcijom potrošača.

Oblici razvoja:

omladinski i ekskurzioni turizam

ekoturizam

seoski turizam

tranzitni turizam

poslovni turizam

izletnički turizam

Vizija razvoja turizma

Predstavlja pružanje ukupnog zadovoljstva turista kroz kvalitet i kvantitet ponudjenih turističkih ipratećih usluga uz skladan društveni,privredni i kulturni razvoj turističke destinacije.Ovako definisanavizija turističke destinacije Pirot odražava fazu životnog ciklusa turističke industrije,omogućavaostvarivanje ciljeva paralelno sa ostvarivanjem ekonomskih ciljeva i uvažava veći uticaj sociokulturnihfaktora.

Posmatrajuci parametre dosadasnjeg razvoja opstine Pirot, kao I trendove, dolazimo dazakljucka da je opstina Pirot srednje razvijena opstina sa ogromnim potencijalima I povoljnimgeografskim polozajem. Svetska ekonomska kriza 2008. Godine ostavila je nesaglediveposledice, ne samo na razvoj opstine, vec citave drzave. Vodeci privredni stubovi smanjili sumogucnost uposljavanja nove radne snage, a sa druge strane I mogucnost inovacije , investicije Iprivrednog rasta.

Ono sto ce u buducnosti predstavljati osu buduceg privrednog razvoja je svakao Koridor 10, cijise zavrsetak planira za kraj 2013.godine. Uz to, lokalna samouprava intezivno radi nauspostavljanju industrijske I jacanju slobodne zone Pirot, kao jedan od modela privlacenjastranih investitora. Sa druge strane, vodeci se dosadasnjim razvojem, potencijalima I Masterplanom Stare planine, ovaj prostor u buducem razvoja treba da predstavlja centar razvojaturisticke privrede u jugoistocnom delu Srbije, sto ce se pozitivno odraziti na celokupni region Iopstine na kojima se prostire stara planina. Na kraju zakljucak I preporuka je da su tri najvaznijegrane na kojima bi trebalo zasnivati buduci privredni razvoj opstine: industrija, poljoprivreda Iturizam, sto se donekle poklapa sa studijama I planovima stranih investitora.

MAPA RESURSA OPŠTINE BABUŠNICA

Opšti podaci

Opština Babušnica se nalazi u brdsko-planinskom reonu jugoistocne Srbije u dolini reke Lužnice,na 43.03 severne geografske širine i 22.25 istocne geografske dužine. Reka Lužnica gradiLužnicku kotlinu koja ima nadmorsku visinu izmedu 470 i 520 metara. Opština Babušnicaobuhvata Lužnicku kotlinu, deo zvonackog kraja (Derekul) i gornje Zaplanje na površini od 529km2. Opština Babušnica Granici se sa teritorijom opština: Dimitrovgrad, Pirot, Bela Palanka,Gadžin Han, Vlasotince, Crna Trava, a izlaskom na granicu prema Bugarskoj (u dužini od 16 km)svrstava se u grupu pogranicnih opština. Teritorija Opštine Babušnica spada u nerazvijeneopštine Srbije. Ovo podrucje suoceno je sa kumuliranim ekonomskim (bez industrijskihkapaciteta, kolaps velikih sistema, nerazvijeno preduzetništvo, spor proces privatizacije),strukturnim (visoka nezaposlenost), socijalnim I demografskim problemima (intenzivnodemografsko pražnjenje). Veliki problem je i nerazvijenost poslovne infrastrukture. Drugi faktor,važan za buduci razvoj opštine jeste blizina bugarske prestonice, Sofije i reginalnog centra Niš.Osim strateškog znacaja za celi okrug, ovi centri mogu da se posmatraju i kao izvori investicija,usmereni na valorizaciju strateških prednosti pogranicne teritorije. Trece, kroz region ili u

njegovoj blizini, prolaze važni transportni i infrastrukturni koridori, koji imaju bitnu ulogu zarazvoj celog regiona i jugoistocne Evrope. U pirotskom okrugu najveci znacaj imaju slededikoridori: koridor 10c, kao deo panevropskog Koridora 10 kroz našu zemlju, predstavlja najkraciput kojim je Evropa povezana sa Bliskim Istokom. On predstavlja osnovnu putnu arteriju Evrope.medunarodni put E-75 (Budimpešta-Subotica-Beograd-Niš-Skoplje-Atina) koji je jedan odnajbitnijih I najprometnijih transportnih koridora. To je saobracajni pravac koji objedinjava svepravce iz zapadne, severne i srednje Evrope prema Grckoj i maloj Aziji. U Nišu se racva naautoput ka Solunu i Atini I Sofiji-Istambulu. medunarodni put E-80 (Niš-Bugarska granica).Površinsku hidrografsku mrežu cine manji vodotokovi koji Lužnicom i Tegošnicom oticu kaVlasini I Južnoj Moravi, a Jermom ka Nišavi i Južnoj Moravi. U opštini babušnica se nalazinekoliko kraških vrela sa oko 3000 l/s medu kojima se izdašnošcu isticu vrela Ljuberade. Odposebnog je znacaja kraško termalno vrelo Zvonacke Banje sa 280 C na izvorištu. U opštiniBabušnica zastupljen je kraški reljef u kome dominiraju vrtace i kraške doline. Isticu se dvamorfološka elementa: Lužnicka kotlina i obodni planinski predeli, a cela opština pripada brdskoplaninskoj oblasti sa oko 80% površine, odnosno 420 km2 je u intervalu iznad 500 m nadmorskevisine, dok preostali deo ima ravnicarski karakter.

Nepovoljna geografska konfiguracija terena znatne površine brdsko planinskog dela izdvajajujake procese erozije zemljišta što oslabljuje infrastrukturnu povezanost, posebno južnih delovaopštine (Crvena Jabuka, Rakov Dol, Radosin). U Lužnickoj kotlini dominira umerenokontinentalna klima do planinske klime. Poljoprivredno zemljište na teritoriji opštine je oko30.000 hektara od cega su 50% oranice, 46% livade i 4% višegodišnji zasadi. Šumsko zemljište jena oko 20.000 hektara. Glavne saobracajnice su: regionalni put Niš – Bela Palanka – Babušnica –Zvonce (jedan ogranak) I Niš – Pirot – Dimitrovgrad – Zvonce (drugi ogranak); magistralni putPirot – Babušnica – Vlasotince – Leskovac i mreža lokalnih puteva koja je razgranata ali lošegkvaliteta kolovoza.

Lokacija: Opština Babušnica se nalazi u Pirotskom okrugu, jugo-istocno od Pirota, granici se sa:na severu Opštinom Bela Palanka, na severo-istoku Opštinom Pirot, na istoku OpštinomDimitrovgrad, na jugu Republikom Bugarskom i Opštinom Crna Trava i na zapadu OpštinamaVlasotince i Gadžin Han. Udaljenost od Beograda: 311 km

Stanovništvo

Populacija: 15.734 Urbano: 4.563; Ruralno: 11.171

Nacionalni sastav stanovništva: Srbi – 14.141, Crnogorci - 2, Jugosloveni - 56, Bugari – 1.017,

Muslimani – 1 , Romi – 128 , Hrvati - 6 , Makedonci – 5, Ostali – 378.

Ekonomske aktivnosti: Industrija ( ali do sada je privatizovano samo jedno gradevinskopreduzece, dok je za ostala preduzeca privatizacija spora i još uvek neizvesna), poljoprivreda (uglavnom samo naturalna proizvodnja hrane sa malim viškovima koji se prodaju na lokalnojzelenoj pijaci), trgovina, mala i srednja preduzeca i uslužne delatnosti ( veliki je broj “Pecalbara”koji se bave gradevinskim poslovima širom zemlje)

Opštinska skupština: Skupština koja broji 37 odbornika.

Opšti podaci – tabelarni prikaz

Naselja Stanovnistvo

OpstinaPovrsina

Km2 broj

Prosecnapovrsina

Km2

ukupnoNa

1km2

Katastarskeopstine

Regisrtovanemesne

zajednice

Mesnezajednice

Babusnica529 53 10.0 14222 27 51 53 8

Opstina1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002 2006

Babusnica 37532 37312 34316 29053 23072 19226 15626 14222

Stanovnistvo staro 15 i vise godina prema skolskoj spremi, po popisu 2002. godini

Opstina ukupnoBez

skolskespreme

1-3osnovne

skole

4-7razredaosnovne

skole

Osnovnoobrazo

vanje

Srednje

Obrazo

vanje

Vise

Obrazo

vanje

Vise

Obrazo

vanje

Nepoznato

Babusnica 14038 1794 711 3709 3595 3445 351 219 214

EKONOMSKA STRUKTURA I EKONOMSKI RAZVOJ

Opšte ekonomske karakteristike

Ekonomska razvijenost

Na 1000 stanovnika

Opstina

Drustveniproizvod postanovniku

(2005)god

Narodnidohodak postanovniku

(2005)god

Prosecnigodisnjiprirastaj

stanovnika

1991-2002god

Zaposlenalica

Nezaposlenalica

31.12.2006

Babusnica 71395 63656 -17.9 123 138

Društveni proizvod po stanovniku u opštinama pirotskog okruga je dvostruko manji odrepublickog proseka (u Republici Srbiji on je 2005. godine iznosio 144.109 dinara), izuzimajuciopštinu Pirot. U odnosu na njegovu vrednost iz 2000. godine (2000. godine iznosio je: u opštiniBabušnica 19.505din., u opštini Bela Palanka 17.856 din., u opštini Dimitrovgrad 21.422 din., uopštini Pirot 35.809din.), zapaža se da se trostruko povecao ( u Republici se on u istom periodupovecao cetiri puta). Narodni dohodak po stanovniku u opštinama pirotskog okruga (izuzimajuci

opštinu Pirot) je duplo manji od narodnog dohodka u Republici Srbiji (njegova vrednost uRepublici 2005. godine je 123.474dinara). U odnosu na vrednost narodnog dohodka postanovniku 2000. godine (2000. godine iznosio je: u opštini Babušnica 25.446 din., u opštini BelaPalanka 17.223 din., u opštini Dimitrovgrad 16.839 din., u opštini Pirot 30.995 din.), dohodak jeutrostrucen u opštini Pirot i udvostrucen u ostalim opštinama okruga. Opština Babušnica spadau drugu grupu nerazvijenih podrucja-podrucje sa posebnim razvojnim problemima.U ovojopštini je pored strukturnih problema, u dužem vremenskom periodu, prisutan I procesintenzivnog demografskog pražnjenja. Ovu opštinu karakteriše: intenzivno demografskopražnjenje (smanjenje broja stanovnika za više od 40% u periodu 1971. do 2002. godine),strukturni problemi u privredi, pogranicni položaj. Na taj nacin, opština Babušnica spada ugrupu demografski ugroženih podrucja.

Najvažnije privredne grane u Opštini Babušnica:

poljoprivreda, tekstilna industrija, trgovina, Industrija gradevinskog matrijala, metalna,gumarska.

Poljoprivreda i šumarstvo

Stanovništvo spada u grupu glavnih društvenih faktora koji uticu na razvoj poljoprivrede. Jer, ododnosa ljudi u proizvodnji, od primene nauke i tehnike zavisi stepen razvijenosti poljoprivrede.Praksaje pokazala da i najnepovoljnije prirodne uslove covek može korigovati i svojim radombitno poboljšati, i obrnuto. Kada su u pitanju ruralna podrucja Opštine Babušnica, naglamigracija mladih u potrazi za boljim uslovima života i ostajanje starackog stanovništva useoskim sredinima jedni su od najbitnijih faktora koji su izazvali deagrarizaciju ovih sredina.Usitnjenost parcela i poseda poiljoprivrednih gazdinstava je drugi bitan faktor koji negativnoutice na poljoprivrednu preoizvodnju, naime na teritoriji Opštine Babušnica, prosecna velicinaposeda poljoprivrednog gazdinstva iznosi oko 3 ha, a prosecna velicina parcele iznosi oko 22ara, što negativno utice na mogucnost primene agrotehnickih mera, adekvatne mehanizacije,melioracije i rentabilnost poljoprivredne proizvodnje, što namece potrebu za komasacijom iukrupnjavanjem poseda, kao bitnim preduslovom za razvoj poljoprivredne proizvodnje.

Industrija

Ako se uopšte može govoriti o postojanju industrije u babušnickoj opštini do 1941. godine, ondasu to manji objekti skromnih kapaciteta sa relativno malim brojem radnika, bez tehnicke podelerada, ali se zbog svoje prednosti nad zanatskim radnjama donekle mogu ubrojiti u industrijskeobjekte na ondašnjem stepenu razvoja. Svojom pojavom i proizvodima uticali su na odredenepromene u životu stanovništva Pirotskog okruga. U opštini Babušnica nagli razvoj zapoceo jeposle 1944.godine odnosno 1959.godine, kada su u njoj proradili prvi industrijski pogoni :Industrija gradevinskog i vatrostalnog materijala „Suva planina“ I industrija hemijskih i metalnihproizvoda „Lužnica“. Rudnik kamenog uglja „Nova Jerma“ u Rakiti I Metalsko preduzece i livnica„Balkan“ u Velikom Bonjincu su bili jedini industrijsko-rudarski kapaciteti, prvenci u ono vremeu opštini. Osim spomenutih industrijskih preduzeca, u privredni život Babušnice, do krajaosamdesetih godina ukljucili su se i drugi industriski kapaciteti (Industrija konfekcije„Tekstilkolor“, Fabrika unutrašnjih automobilskih guma „Tigar“), kao i druge znacajnije radneorganizacije s podrucja tercijarnih, komunalnih i vanprivrednih delatnosti: Trgovinsko preduzece„Angropromet“, Poljoprivredna zadruga „Jedinstvo“, Komunalno uslužno preduzece„Komunalac“, Dom narodnog zdravlja, Srednjoškolski centar „Vuk Karadžic“ i druge.

Najvažnije industrijske grane danas, su:

Tekstilna industrija: izvozno je orijentisana posebno u prodaji gotove konfekcije, trikotažnihodevnih predmeta. Najveci proizvodaci i izvoznici u grani po proizvodima su: “”Lisca” Babušnica-ženski veš, kupaci program, “Standard –Lego” Babušnica.

Gumarska industrija: “Tigar” Pirot i “Tigar”Babušnica

Industrija gradevinskog materijala: “Jupiter”Pirot, Beton-stil Babušnica,

Metalna industrija: D-kompani Babušnica

Dohodak od industrije u opštini Babušnica ucestvuje sa 55.2%. U industriji je 2006.godine bilozapošljeno 49.2 % ukupno zapošljenog stanovništva.

Turizam

Turisticki potencijali i resursi

Arheološka nalazišta - u selu Strelcu (opština Babušnica) postoje ostaci jednog utvrdenja u

cijoj je blizini pronadena, 1906. godine, rimska vojnicka oprema.

S u v a p l a n i n a je dugacka 42 km i široka 15 km. Pruža se od niške kotline na severu do

doline Lužnice na jugu. Mogucnosti za turisticko iskorišcavanje Suve planine su brojne. Najvecumorfološku specificnost predstavlja potkovicasti greben na kome se nalazi najviši planinski vrh,Trem od 1.810 m. Ukupne je dužine oko 24 km, a sa njegovih ivica se obrušavaju vertikalnestene visoke preko 800 m.

Površ Valožja je kraška zaravan, površine oko 57 km2, iza Potkovicastog grebena, visine 1.400-1.500 m. Izbrazdana brojnim vrtacama, škrapama i ’’valogama’’ (uvalama). Oblast bez otokezahvata površinu od 20 km2). Medutim, i pored suve površine, unutrašnjost i podnožje obilujevodom koja se javlja u vidu brojnih kraških izvora i vrela.

Zvonacka banja. Iako poznata još starim Rimljanima, voda Zvonacke Banje kao da je posleturskog perioda, 1903. godine ponovo otkrivena. Dugo je služila samo lokalnom stanovništvu,dok 30-ih godina XX veka nisu pocele da se grade privatne vile, pored muškog i ženskogkupatila. Sportski bazen je izgraden tek 1961. godine, a po izgradnji hotela ''Mir'', 1987. godinei renoviran. Voda Zvonacke Banje potpomaže lecenje: nervnih bolesti, bolesti lokomotornogaparata, povišenog krvnog pritiska, menadžerskih bolesti, upalnih priomena na ocima,klimaktericnih tegoba. U današnje vreme, kada se živi vrtoglavom brzinom i sa stresom kaoredovnom pojavom, boravak u banji može imati zaista ‘’cudotvorne moci’’. Šetnje trasiranim‘’stazama zdravlja’’, uživanje u tišini, kupanje u toploj vodi, dijetalna ishrana, smiruju napetostigradskog coveka . Pored toga, banja ima izvanredne predipozicije i za kongresni, ekskurzioni iturizam lica treceg doba. Poželjno je na adekvatan nacin sjediniti boravak u banji sa posetomostalim motivima u okolini Još uvek je nedovoljno turisticki afirmisana, opremljena i posecena.U njenoj okolini nalaze se atraktivni i prirodni i antropogeni turisticki motivi koncentrisani udolini Jerme, poseduju odredene smeštajne kapacitete, te kao takva ima sve elemente zaposebno posmatranje u turistickom smislu.

Asenovo kale, koje se nalazi nedaleko od Zvonacke Banje, predstavlja ostatke temelja i zidova

srednjevekovnog utvrdenja na istaknutoj steni u reljefu (1032) sa desne strane Zvonacke reke.

Tvrdava je bila oblika cetvorougaonika dugog oko 40 m, sa zidovima debljine oko 2 m, od

tesanog bigra. Posetioci ovih ruševina mogu uživati u predivnom pogledu na panoramu banje,selo zvonce, planinu Stol, Vlašku planinu, ali i Bugarsku sa Rilom na horizontu. Sam vrhpristupacan je samo sa jedne strane do koje vodi planinarska staza.

Tradicionalna izložba priplodnih grla stoke je manifestacija koja ima za cilja da promovišestocarsku proizvodnju na teritoriji opštine. Održava se na dan opštine 13.oktobra. Izložba ima

lokalni karakter.

Vurdijada- izložba mlecnih proizvoda. To je manifestacija lokalnog karaktera. Održava se na

dan opštine 13.oktobra.

Lužnicki letnji festival-LUFES. Održava se u toku leta jula ili avgusta meseca. Lokalnog je

karaktera.

Lužnicko kulturno leto je najveca kulturna manifestacija u opštini. Podrazumeva izložbe slika,

likovne kolonije... održava se u toku leta jula ili avgusta meseca.

Dohodak i životni standard

Narodni dohodak po delatnostima ukazuje na cinjenicu da industrija donosi najviše prihodagodišnje. Dohodak iz industrije u ukupnoj privredi regije iznosi 55.2%. Ucešce primarnog sektorau dohodku je 26.6%. Dohodak iz gradevinarstva u ukupnoj privredi je 1.3%. Trgovina na veliko imalo ucestvuje u narodnom dohodku 6.1%.

Tržište rada karakteriše visoka nezaposlenost, velika prikrivena nezaposlenost, nisko ucešcezaposlenosti u privatnom sektoru i relativno dobra mobilnost radne snage gradevinske struke.Nezaposlenost ima dugorocni, strukturni i tranzicioni karakter. Visoka stopa registrovanenezaposlenosti, prikrivena zaposlenost (višak zaposlenih) ukazuje na izuzetno nepovoljnusituaciju na tržištu rada pre svega strukturnu nezaposlenost i njen dugorocni karakter.

Od ukupnog broja zaposlenih 49 % su žene. Zaposleni u preduzecima, ustanovama, zadrugama iorganizacijama cine 88.8.% . Privatni preduzetnici, lica koja samostalno obavljaju delatnost izaposleni kod njih cine 11.2%. Primarne delatnosti angažuju stanovništvo zaposleno u

poljoprivredi, šumarstvu, lovu i ribolovu - 1.3%.

Sekundarne delatnosti zapošljavaju stanovništvo u rudarstvu, industriji, gradevinarstvu Iproizvodnom zanatstvu. Najveci broj zaposlenih je upravo u sekundarnom sektoru 54.3%.

Zaposlenost posmatrana po delatnostima ukazuje na cinjenicu da je najveci broj stanovnikazaposlen u industriji 40.1%

Veliki procenat stanovnika zaposlen je u oblasti trgovine (8.5%) i zdravstva (8.4%) Tercijarnedelatnosti obuhvataju stanovništvo koje radi u neproizvodnim privrednim granama: trgovini,turizmu, ugostiteljstvu, uslužnom zanatstvu, saobracaju, bankarstvu - 9.1%. U okviru tercijarnogsektora, trgovina zapošljava najveci broj stanovnika. Kvartarne delatnosti okupljaju licazaposlena u društvenom funkcionalnom sektoru: školstvu, zdravstvu, nauci, kulturi, odbrani idrugo. Nivo zaposlenih u kvartarnom sektoru je 19.4%. Razlog ovakvog stanja jeste veliki brojzaposlenih u zdravstvu (6.6%) i obrazovanju (5.6%).

Broj lica koja traže zaposlenje 1956 ( stanje 2006.godine), što je 1.7 % ukupne nezaposlenostiSrbije. Stopa nezaposlenosti je 33.5%.

Struktura registrovanih nezaposlenih lica je nepovoljna-u strukturi nezaposlenih 82.6 % cekaposao više od jedne godne. Najvece ucešce u registrovanoj nezaposlenosti prema dužinicekanja na zaposlenje imaju lica koja prvi put traže zaposlenje (35.5%), zatim slede ona kojacekaju od 1 do 2 godine (25.8%), ona koja cekaju do 1 godine (23.4%), 2-3 godine (15.8%), 3-5godina (12.7%), 5-8 godina (7.7%), 9-10 godina (3.5%) i lica koja cekaju preko 10 godina (11%).

Najveci broj nezaposlenih lica posmatrano prema starosti ima kategorija lica starosti 31-40godina (24.8%) i lica starosti 41-50 (25.1%). Prema polnoj strukturi najvece ucešce uregistrovanoj nezaposlenosti cine žene (51.2%) i to starosti od 41 do 50 godina (26.9%) .Nezaposlenost posmatrana prema strucnoj spremi pokazuje da je 45.9 % lica bez kvalifikacija.Poredenjem ovih podataka sa podacima za Republiku Srbiju može se zakljuciti da je u pirotskom

okrugu znatno više registrovanih nakvalifikovanih lica u odnosu na republicki prosek koji iznosi

31.9%.

S.W.O.T. ANALIZA

Na osnovu prikupljenih podataka koji prikazuju trenutno stanje u pojedinim oblastima, odnosnodaju osnovu za procenu lokalne privrede, uradena je zakljucna S.W.O.T. analiza opštineBabušnica, odnosno analiza osnovnih snaga, slabosti, mogucnosti i pretnji sa kojima se suocavaopština Babušnica. Snage i slabosti predstavljaju interne (unutrašnje) faktore, odnosno internuanalizu koja treba da ukaže na to šta su prednosti a šta nedostaci opštine, dok pretnje imogucnosti predstavljaju eksterne (spoljne) faktore, odnosno eksternu analizu koja treba daindentifikuje potencijalne pretnje razvoju kao i da ukaže na to šta su šanse, odnosnomogucnosti opštine. Snage i mogucnosti predstavljaju pozitivne, dok slabosti i pretnjepredstavljaju negativne faktore ekonomskog razvoja. Ukrštanjem internih snaga i slabosti samogucnostima i pretnjama identifikovali smo sledecu S.W.O.T. analizu za :

SNAGE:

Geografski položaj (blizina saobracajnog

koridora E10, E75, E80 i blizina

Bugarske granice)

Iskustvo sa stranim investitorima

5 srednjih firmi

Oko 30 mikro i malih firmi

Oko 150 preduzetnickih radnji

Oko 1.500 registrovanih poljoprivrednih

gazdinstava

Registrovana poljoprivredna udruženja

(stocari i vocari)

Prirodni resursi pogodni za razvoj

SLABOSTI:

Veoma mali poslovni imidž opštine

Delimicno uspela privatizacija

Neadekvatna poslovna infrastruktura

(Industruska zona, voda,struja, putevi,

kanalizacija)

Nedostatak kvalifikovane radne snage

Nedostatak obrtnih sredstva za rad

preduzeca

Nedostatak investicionionog kapitala

Nemanje poslovnog info centara i mreže

za poslovno lobiranje

Usitnjeni poljoprivredni posedi

organske poljoprivrede

Turisticki potencijal

Zvonacka Banja

Turisticke manifestacije

Migracija mladih

Nemanje kancelarije za Lokalni

ekonomski razvoj

MOGUĆNOSTI:

Novi investitori

Rast svetskog i evropskog trzišta

organskih proizvoda

Donatorska sredstva IPA

PRETNJE:

Svetska ekonomska kriza

Republicka administracija

Veliki gradovi

Lobi drugih interesnih grupa

Konkurencija na novim tržištima

Vizija ekonomskog održivog razvoja opštine Babušnica je da svoje prirodne iposlovne potencijale usmeri na izgradnju savremene ekološke opštine podbrendom LUŽNICKA OAZA kako bi se ubrzao rast postojecih i pospešilo osnivanjenovih lokalnih preduzeca, preduzetnickih radnji i poljoprivrednih gazdinstava iuspostavila puna zaposlenost stanovnika opštine Babušnica.

STRATEŠKI CILJEVI

Ciljevi preciznije pokazuju kakve rezultate zajednica želi postici. Ciljevi su mnogo više opisni i

konkretni nego vizija i treba da se dirketno vežu za nalaze do kojih se došlo procenom lokalne

privrede. Na osnovu analiza stanja, S.W.O.T. analize, definisanih kriticnih pitanja i vizije opštineBabušnica, clanovi radnih grupa i saveta za izradu lokalne ekonomske strategije definisali su 4cilja koja, u periodu od 2010. do 2020. godine, treba realizovati kako bi opština Babušnicapostala ekonomski srednje razvijena opština u Srbiji.

PREGLED STRATEŠKIH CILJEVA:

Strateški cilj 1.

Stvaranje uslova za razvoj poslovne infrastrukture kao preduslov za preoblikovanje lokalneekonomije opštine Babušnica.

Strateški cilj 2.

Stvaranje uslova za ubrzani razvoj lokalnih preduzeca i preduzetnickih radnji koji rade uindustriji prerade i izvoza organskih poljoprivrednih proizvoda, eko turistickoj industriji iindustriji usluga.

Strateški cilj 3.

Stvaranje uslova za efikasno iskorišcenje prirodnih ekoloških resursa, organske poljoprivrede Iubrzani razvoj lokalnih poljoprivrednih gazdinstava, poljoprivrednih udruženja i zadruga

Strateški cilj 4.

Stvaranje uslova za poboljšanje života i poslovanja u seoskim naseljenim mestima opštineBabušnica.

MERE I AKTIVNOSTI

Strateški cilj 1. Stvaranje uslova za razvoj poslovne infrastrukture kao preduslov zapreoblikovanje lokalne ekonomije opštine Babušnica

Broj mere Naziv mere

1.1 Pripremne aktivnosti za razvoj poslovne infrastrukture

1.2 Osnivanje Kancelarije za promociju lokalnog održivog ekonomskog razvoja

opštine

1.3 Podizanje kapaciteta komunalnog preduzeca i poboljšanje

komunalnih usluga gradanima i privrednim subjektima

1.4 Reorganizacija industrijske zone Babušnica

1.5 Renoviranje centralne gradske zone i osnivanje zone unapredenog poslovanja

1.6 Podizanje kapaciteta opštinske turisticke organizacije Babušnica

1.7 Podizanje kapaciteta obrazovnih institucija u opštini Babušnica

1.8 Izgradnja AKVA PARKA – BISER BABUŠNICE (kompleksa bazena za

kupanje)

1.9 Izgradnja ekološke turisticke destinacije ZVONACKA BANJA

1.10 Uspostavljanje bolje saradnje sa republickom Vladom i

nacionalnim institucijama kako bi se razvila poslovna

infrastruktura u opštini Babušnica

Strateški cilj 2. Stvaranje uslova za ubrzani razvoj lokalnih preduzeca i preduzetnickihradnji koji rade u industriji prerade i izvoza organskih poljoprivrednih proizvoda, ekoturistickoj industriji I industriji usluga

Broj mere Naziv mere

2.1 Osnivanje preduzetnicko inovativnog centra za razvoj LUŽNICKA OAZA

2.2 Uspostavljanje regionalne privredne manifestacija LUŽNICKI EKO

POSLOVNI SABOR

2.3 Osnivanje biznis inkubatora opštine Babušnica

2.4 Uspostavljanje eko zdravstvenog i SPA turizma u opštini Babušnica

Strateški cilj 3. Stvaranje uslova za efikasno iskorišcenje prirodnih ekoloških resursa,organske poljoprivrede i ubrzani razvoj lokalnih poljoprivrednih gazdinstava,poljoprivrednih udruženja I zadruga

Broj mere Naziv mere

3.1 Osnivanje Centra za razvoj organske poljoprivrede u Pirotskom okrugu

3.2 Podizanje kapaciteta poljoprivrednih udruženja u opštini Babušnica

3.3 Uvodenje i održavanje standarda dobre poljoprivredne prakse u

registrovanim poljoprivrednim gazdinstvima opštine Babušnica

3.4 Unapredenje poljoprivredne proizvodnje u registrovanim poljoprivrednim

gazdinstvima opštine Babušnica

3.5 Izgradnja lokalne veletržnice i unapredenje prodaje i izvoza organskih

poljoprivrednih proizvoda

Strateški cilj 4. Stvaranje uslova za poboljšanje života i poslovanja u seoskim naseljenimmestima opštine Babucnica

Broj mere Naziv mere

4.1 Osnivanje lokalnih akcionih grupa (LAG) u selima opštine Babužnica

4.2 Osnivanje lokalnih teritorijalnih ravojnih saveza u selima opštine Babušnica

4.3 Obnova infrastrukture u selima opštine Babušnica

4.4 Revitalizacija kulturnog nasleda u selima opštine Babušnica

Razvojne mogucnosti i izazovi

Ekonomski razvoj opštine u prethodnom periodu karakteriše orijentacija na razvoj industrije,kao I privatna inicijativa u oblasti trgovine. No, usled problema oko privatizacije, industrija je umedjuvremenu postala i glavna slabost opštine. Slabosti su još i poljoprivreda, s obzirom na toda je njen razvoj potpuno zapostavljen i odvija se uglavnom na usitnjenim, starackim isitnorobnim

gazdinstvima, kao i ne razvijanje turizma. Vece šanse za ekonomski razvoj opština ima samo urazvoju: industrije, zanatstva, poljoprivrede, šumarstva, lovne privrede, vodoprivrede, turizma irudarstva. Sa tim u vezi neposredne razvojne opasnosti leže u negativnim trendovimademografskog razvoja I migracionim kretanjima.

Poljoprivreda je jedna od tri glavne strateške mogucnosti održivog razvoja Babušnice, za cijirazvoj postoje dobri prirodni uslovi. Medutim, nedostaje radno sposobno stanovništvo, krupniposedi I parcele i brojni drugi uslovi da bi se poljoprivreda mogla razvijati na tržišnimprincipima. Klimatski I zemljišni uslovi, kao i vodni potencijali, pogoduju stocarstvu i vocarstvu.

Slabosti su i nepostojanje kooperacije proizvodnih i tržišnih asocijacija, obzirom da za oveaktivnosti

ne postoje radno sposobni i veci proizvodjaci (privatna gazdinstva i preduzeca u oblastiprometa,

prerade i proizvodnje), nedostatak znanja u oblasti tehnologije i tržišne proizvodnje,nepostojanje

skladištenja, prerade, promocije (robne marke) i distribucije. Turizam, kao treci potencijalninosilac razvoja opštine Babušnica, ako bi se ozbiljno shvatio, mogao bi doprineti promocijinjenih komparativnih prednosti, narocito valorizaciji resursa poljoprivrede, lovne privrede, itd...

Perspektive za buducnost

Opština Babušnica ima osnovne preduslove da postane privredno razvijenija opština, u kojojposeban znacaj ima konfekcijska proizvodnja, (pre svega donjeg veša i miderske robe saevropski priznatom markom) i proizvodnja ostalih odevnih predmeta, proizvodnja u gumarskoj,hemijskoj i opekarskoj industriji na nivou proizvodnje kakav postižu MSP.

Geografski položaj, klimatski i prirodni uslovi, uticu na to da je naša opština još uvek ekonomski

zdrava i cista životna oaza. Proizvodnja zdrave hrane, kao i intenzivan razvoj stocarstva ivocarstva, eksploatacija šuma i šumskih plodova, prestavlja izazov za mlade školovane ljude dase opredeljuju za ovakvu vrstu proizvodnje. Misija lokalne samouprave Babušnice je daangažovanjem prirodnih i ljudskih resursa obezbedi ekonomski i duhovni razvoj zajednice ukojoj ce gradjani živeti udobnije u zdravoj životnoj sredini.

Viziju razvoja opštine Babušnica možemo ostvariti zahvaljujuci vrednostima naše lokalnezajednice, pre svega:

odgovornom odnosu lokalne vlasti prema problemima lokalne zajednice i njenoj spremnostida

se upusti u rešavanje svihi životnih pitanja svojih gradjana;

ukljucivanje svih gradjana u aktivnosti koje imaju za cilj poboljšanje životnih uslova;

javnost u radu i pošten odnos u obavljanju svih poslova;

jedinstvo, odanost i medjusobno uvažavanje;

korektan odnos sa svim subjektima i prema ciniocima lokalnog razvoja.

Strateške ciljeve koji iz ovakvog pristupa proizilaze, treba ostvariti u orijentaciji na aktivanpristup izazovima razvoja i pracenju vizije opštine kao realnog dostignuca tokom odredjenogvremenskog perioda.

Ti ciljevi su:

smanjenje iseljavanja ljudi iz opštine;

povecanje nataliteta;modernizacija ulica i puteva;

poboljšanje vodosnabdevanja;

unapredjenje lokalne samouprave;

bolje funkcionisanje službi i institucija;

razvoj kultunog i sportskog života u opštini.

Prethodno naznaceni strateški ciljevi se ocenjuju kao realni za ovu sredinu i neophodni zapoboljšanje standarda stanovništva. Njihovim ostvarivanjem Babušnica bi se svrstala medjurazvijenije opštine I bila bi interesantna za život i rad mladih kako iz ove, tako i iz drugih sredina.

RAZVOJNE MOGUCNOSTI – IZVOD IZ PREDLOGA OPŠTINSKOG STRATEŠKOG

AKCIONOG PLANA 2009-2011 GODINA KOJI SE UGRADUJU U STRATEGIJU

LOKALNOG EKONOMSKOG ODRŽIVOG RAZVOJA OPŠTINE BABUŠNICA

Osnovni problem i struktura problema u opštini

Osnovni problem održivog razvoja opštine Babušnica su trendovi demografskog kretanjastanovništva koje karakteriše stalna migracija u druge delove Srbije. Zbog toga danas nateritoriji opštine imamo znatan manjak mladih do 15 godina (10,8% - Srbija 15,7%), narocitofertilnog i aktivnog ženskog stanovništva od 15 do 60 godina (46,1% - Srbija 59,8%), srazmernoveliki udeo stanovnika oba pola koji imaju nerešen porodicni (bracni) status, veoma visok udeo

starackih domacinstava i stanovnika starijih od 60 godina (38,8% -Srbija 22,5%) narocito uselima i niska stopa prirodnog priraštaja stanovništva jer je mortalitet veliki (1,95%) a natalitetstanovništva (0,51%) na nivou ispod proste reprodukcije.

Drugi kritican problem održivog razvoja je nepostojanje bilo kakve lokalne strategije razvojaindustrije, poljoprivrede, turizma, agrokompleksa ili jakih asocijacija poljoprivrednika (zadruga,

udruženja) kao osnovne predpostavke svakom održivom razvoju brdsko-planinskih oblasti uSrbiji. Strucna institucija Opštinskog menadžera koja bi trebala da bude nosilac strategijeodrživog razvoja opštine u ime lokalne samouprave nije sistematizacijom u opštinskoj upraviobuhvacena, iako je predvidena Zakonom o lokalnoj samoupravi.

Treci kritican problem održivog razvoja su putevi (ukupno 220 km), a narocito deo Magistralnog

autoputa Pirot-Babušnica-Vlasotince-Leskovac (koridor 10) u dužini od oko 25(+50) km, kojipreko prevoja Kruška spaja Babušnicu sa Pirotom kao centrom regiona i delom evroazijskogkoridora Niš- Sofija-Istanbul. Put nije graden po savremenim inženjerskim principima, niti zaputnu brzinu od 120 km/h, i ne dozvoljava optimalno odvijanje putnickog i teretnog saobracaja,narocito zimi i u kišnim mesecima.

Sekundarna putna mreža regionalnih i opštinskih puteva je u mnogo gorem stanju. Nešto boljasituacija je sa seoskim putevima, kao vrlo znacajnom faktoru razvoja intenzivne poljoprivrede,koji se stalno popravljaju i asfaltiraju prema, ili cak iznad, skromnih materijalnih mogucnostiopštine, pre svega zahvaljujuci samodoprinosu lokalnih zajednica. I ove saobracajnice odstupajuod inženjerskih normativa, i javljaju se problemi u održavanju.

Razvojne mogucnosti

Industrija je prva od tri glavne strateške mogucnosti održivog razvoja opštine i samog gradaBabušnice. Industrija u gradu je locirana po zonama (tri) od kojih su dve inkorporirane u užegradsko jezgro, a jedna je smeštena na periferiji. Sve vece firme su još u društvenom vlasništvu.Proces privatizacije je na pocetku. PP “JUPITER-IZGRADNJA” Babušnica je do sada jedinoprivatizovano društveno preduzece. Ukupan broj preduzeca stagnira, a zbog predstojeceprivatizacije izostaje I njihov dalji razvoj (izgradeno je samo jedno novo malo privatnopreduzece za proizvodnju betonske galanterije za poplocavanje). Sve fabrike imaju jakuperspektivu ukoliko se privatizuju (osim DP BALKAN i DP LUŽNICA koje bi trebalorestrukturirati). Ne postoji konkretno planiranje i strategija razvoja nove industrije. Sveindustrijske firme (osim DP BALKAN) se nalaze u gradu. Znacajne firme su:

1.1. DP TIGAR-Pirot, Babušnica, Fabrika unutrašnjih guma, (radi smanjenim

kapacitetom),

1.2. DP LUŽNICA, Babušnica, Hemijska i industrija plastike, (radi smanjenim kapacitetom),

1.3. DP BALKAN-MIN Holding Niš,Veliko Bonjince, Fabrika metalnih delova, (ne radi),

1.4. DP IMT-STANDARD Boljevac, Babušnica, Fabrika poljoopreme, (radi smanjenim

kapacitetom),

1.5. DP LISCA, Babušnica, Fabrika donjeg ženskog veša (izvozi u kooperaciji sa firmom

Lisca-Slovenija),

1.6. DP PRVI MAJ-STANDARD, Babušnica, Fabrika konfekcije (izdata u najam nemackom

državljaninu)

1.7. DP TEKSTILKOLOR, Babušnica, Fabrika sportske konfekcije (ne radi),

1.8. DP CIGLANA, Babušnica, Fabrika opekarskih proizvoda u stecaju, (izdata u najam PP

JUPITER iz Pirota),

1.9. DP RUKOTVORINE, Proizvodnja rucno cvorovanih tepiha (u likvidaciji, ne radi),

1.10. PP D-KOMPANY, Babušnica, Proizvodnja kalupa za gumarsku industriju, i BETONSTIL,

Babušnica/s.Izvor, Proizvodnja betonskih elemenata za poplocavanje.

Poljoprivreda

Poljoprivreda je druga od tri glavne strateške mogucnosti održivog razvoja Babušnice.Poljoprivredno zemljište zauzima oko 56 % od 529 km2 teritorije opštine ili oko 30 000 ha. Odtoga je oko 15 000 ha oranica i oko 15 000 ha samoniklih livada, koje se mogu koristiti zaslobodno stocarenje i proizvodnju sena za zimsku ishranu stoke, kao i za ekstenzivno vocarstvo.

a) Stocarstvo je jedna od komparativnih prednosti teritorije ali je u stalnom opadanju zbogpoljoprivredne politike i nepostojanja strategije održivog razvoja agrokompleksa.

Ne postoje farme krupne stoke, ali oko 60-tak domacinstava rade organizovani tov junadi za

firmu PP SIM-IMPEKS iz Bele Palanke sa 20-120 grla ili ukupno 600-1 000 grla po turnusu.

Postoje jedna stara i 2 nove društvene farme ovaca i koza kapaciteta od 1 500 do 3 000 ovaca Ikoza po turnusu. One ne rade punim kapacitetom ili su izdate privatnim zakupcima (Crni vrh-

Bacov Dol ZZ Zvonce; Bacov Dol ZZ Babusnica; Veliko Bonjince ZZ"Sloga" izdata privatnomzakupcu). Postoji i privatna farma svinja u Donjem Striževcu sa oko 1 000 grla. Farme se nekoriste optimalnim kapacitetom zbog kolapsa mesnih zemljoradnickih zadruga uzrokovanihprivrednom i demografskom krizom.

b) Klimatski i zemljišni uslovi, i vodoprivredni potencijali, pogoduju ekstenzivnom i intenzivnom

vocarstvu. Medjutim, na podrucju opštine ne postoje osnovni uslovi za održivi razvoj vocarstva,osim rudimentarne poljomašinske industrije (DP IMT-STANDARD).

c) Posebno je izražen nedostatak likvidnog preduzeca ili zadruge, koji bi se bavili otkupom Irazmenom poljoprivrednih proizvoda, snabdevanjem poljoprivrede i lokalnih trgovinskih radnji,proizvodnjom u oblasti agrokompleksa i održivim razvojem poljoprivrednih resursa opštine.

Turizam i ugostiteljstvo

Turizam je treca od tri glavne strateške mogucnosti razvoja opštine Babušnica. Turizam, ako bise ozbiljno shvatio mogao bi doprineti promociji opštine i njenih komparativnih prednosti,narocito valorizaciji resursa poljoprivrede i izvoza zdrave hrane, kao i lovne privrede.Ogranicavajuci faktori turizma su loša putna mreža, nedostatak atraktivne turisticke ponude,infrastrukturni i ekološki problemi.

a.) Turisti se ne zadrzavaju u Babušnici (430 m/nv), iako hotel "Crni Vrh" (23 ležaja) ima leputerasu u samom gradskom centru, jer su u njemu za sada smeštene izbeglice kojima se uBabušnici grade kuce. Potencijalno interesantan sportski centar (koji bi mogao biti medu prvih200 od 4.000 u republici) ima godinama nezavršen plivacki bazen i pratece objekte; Nedostajuteniska igrališta i teren za mini-golf a to su kao individualni sportovi važni za turizam. Zbogomladine i turizma gradu treba ureden park u centru, sa cvecem, zelenilom i lepim decijim

igralištem, kao i drvece i cvece po cistim ulicama.

b.) Sada je jedini turisticki centar u opštini Zvonacka Banja (670 m/nv) sa lekovitomradioaktivnom termo-mineralnom vodom kojom su još stari Rimljani lecili razne živcane,reumaticne i koronarne bolesti. Hotel MIR "B" kategorije (270 ležaja) koji drzi DP UTP SRBIJA-PIROT, sa plavim bazenima na strmoglavoj steni, svež nezagaden vazduh, velicanstvena priroda,zaista predivan kanjon reke JERME sa malim pravoslavnim Manastirom Sv. Jovana Bogoslova izXIV veka oslikan originalnim freskama iz XV veka koji održava muško bratstvo i jagnjetina saražnja u obližnjoj šumskoj gostionici dopunjuju turisticku ponudu za one koji ne vole opasnostilova, speleologije, planinarenja i državne granice.

c.) Intresantna izletišta su još: dobro ocuvan utvrdeni Šanac iz 1892/93.godine na brdu Jeremijau ataru sela Donji Striževac (3 km od Babušnice); interesantan klanac i recica Divljane saManastirom Sv.Dimitrija i manjim veštackim jezerom izmedju Babušnice i Bele Palanke,Manastir Sv. Petke na brdu Groban u ataru sela Gorcinci iznad same Babušnice, klanac Lužnicesa vrelom Komaricki vir (koje je nažalost varvarski kaptirano za potrebe grada Niša) i seloLjuberada sa starom zanatskom caršijom i starim vodenicama, prirodni rezervat duboke, strme iuske doline reke Tegošnice, planinarenje na: Crni Vrh 1.163 m i Zeleni vrh 1.553 m na StarojPlanini, Talambas 1.255 m, Golemi Stol 1.239 m impozantnog izgleda, i najviši planineRUJgranici sa Bugarskom, a za lovce i 20.000 ha šuma i šikara.

Komparativne prednosti opštine

Lokacija opštine je jedna od komparativnih prednosti za one koji žele mir, cistu, lepu inezagadenu prirodu, svež vazduh, zdravu hranu i prijatne ljude, upravo zato što je van glavnihputnih pravaca, a ipak relativno blizu evroazijskog koridora 10.

Istorijski nalazi potvrduju da su ljudi ovaj prostor naseljavali još u davna vremena a domacestanovništvo je komparativne prednosti ovih krajeva cenilo sve do velikih svetskih ratova, kadasu ratovi i posleratne društveno-politicke i privredne prilike pokrenule negativna migracionakretanja.

Negativan razvoj ljudskih resursa i potencijala nije nerešiv sa aspekta održivog razvoja ali jerešavanje ovog problema uslovljeno promenom našeg mentaliteta.

Prirodni resursi opštine osim zemljišta i šuma, bar prema dosadašnjim pocetnim istraživanjimanisu veliki ali ni beznacajni, narocito poljoprivredni i srodni resursi. Valorizacija ovih resursazahteva pre svega napore lokalne zajednice.

Zakljucak

Opština Babušnica se nalazi u brdsko-planinskom reonu jugoistocne Srbije u dolini reke Lužnice,na 43.03 severne geografske širine i 22.25 istocne geografske dužine. Srbije Opština BabušnicaGranici se sa teritorijom opština: Dimitrovgrad, Pirot, Bela Palanka, Gadžin Han, Vlasotince,Crna Trava, a izlaskom na granicu prema Bugarskoj (u dužini od 16 km) svrstava se u grupupogranicnih opština. Teritorija Opštine Babušnica spada u nerazvijene opštine Srbije.

Najvece ucešce u registrovanoj nezaposlenosti prema dužini cekanja na zaposlenje imaju licakoja prvi put traže zaposlenje (35.5%). Osnovni problem održivog razvoja opštine Babušnica sutrendovi demografskog kretanja stanovništva koje karakteriše stalna migracija u druge deloveSrbije. Zbog toga danas na teritoriji opštine imamo znatan manjak mladih do 15 godina (10,8% -Srbija 15,7%).

Trenutno najzastupljeniija je tekstilana industrija, tj. konfekcijska proizvodnja i ostalih odevnihpredmeta.

Turizam, ako bi se ozbiljno shvatio mogao bi doprineti promociji opštine i njenih komparativnihprednosti, narocito valorizaciji resursa poljoprivrede i izvoza zdrave hrane, kao i lovne privrede.Ogranicavajuci faktori turizma su loša putna mreža, nedostatak atraktivne turisticke ponude.Vece šanse za ekonomski razvoj opština ima samo u razvoju: industrije, zanatstva,poljoprivrede, šumarstva, lovne privrede, vodoprivrede, turizma i rudarstva.

Zbog neuspesno izvrsene privatizacije danas u Babusnici ne rade, ranije veoma uspesnapreduzeca kao sto su:

- DP LUŽNICA,

- DP IMT-STANDARD,

- DP BALKAN-MIN,

- DP PRVI MAJ-STANDARD,

- DP TEKSTILKOLOR,

- DP CIGLANA,

- DP RUKOTVORINE.