Embed Size (px)
Citation preview
Programi për investime prioritare mjedisore
Korniza strategjike dhe ligjore e BE-së për sektorin e mbeturinave.
Parimet e BE-së për menaxhimin e integruar tëmbeturinave.
Prishtinë, 24 shkurt 2008
Ruslan Zhechkov, REC
Projekt i financuar nga Komisioni Evropian (KE)
www.rec.org
Përmbajtja• Strategjia tematike mbi Parandalimin dhe Reciklimin e Mbeturinave (2005)• Gjenerimi i MSW. Relacioni me GDP• Trajtimi i mbeturinave në BE• Hierarkia e opsioneve për menaxhimin e mbeturinave • Direktiva Kornizë për mbeturinat• Direktiva Kornizë e reviduar për mbeturinat• Planet për menaxhimin e mbeturinave• Përfshirja e të gjithë gjeneruesve të mbeturinave në sistemin e menaxhimit të mbeturinave• Direktiva për deponitë e mbeturinave• Historia moderne e menaxhimit të mbeturinave• Pakoja e masave brenda WLD-së• Ndalesa e deponive dhe viti i hyrjes në fuçi të kësaj ndalese• Mbyllja e deponive• Mbledhja selektive e fraksioneve të MSW• Sfidat financiare për Shtetet Kandidate dhe Kandidate Potenciale• Përgjegjësitë për menaxhim të mbeturinave• Qasja rajonale ndaj menaxhimit të MSW• Qasja e publikut ndaj menaxhimit të mbeturinave• Parimi i përgjegjësive të prodhuesve• Direktiva mbi paketimin• Pakoja e mundshme e masave• Direktiva mbi mbeturinat e rrezikshme
www.rec.org
Strategjia tematike për parandalimin dhe reciklimin e mbeturinave (2005)
• Mbeturinat paraqesin një industri tejet të madhe: 1.5 milion vende pune dhe qarkullim prej 100 milion euro në EU-25;
• Është shënuar progres substancial në politikat e menaxhimit të mbeturinave gjatë 30 viteve tëfundit;
• Mbeturinat vlerësohen si burim nga industria; ripërdorimi, reciklimi dhe kthimi i energjisërregullohen; paketimi, ELV, WEEE, BMW;
• Megjithatë, volumi i mbeturinave është në rritje dhe mbetet problem aktual;
www.rec.org
Gjenerimi i mbeturinave komunale. Relacioni me GDP.
•Gjenerimi i mbeturinave komunale në BE (2006)
•MT
•LV
•ES•LT
•HU•EU-15
•CY
•SI
•CZ•PL
•SK•RO
•BG
•0
•100
•200
•300
•400
•500
•600
•700
•800
•900
•0 •5000 •10000 •15000 •20000 •25000 •30000 •35000•GDP per capita ('000 EUR)
•Mbe
turin
ape
r cap
ita (
kg/v
it)
Burimi: Eurostat, Jaspers
www.rec.org
Trajtimi i mbeturinave në BE, në vitin 2005
Handling of Municipal Waste in the EU (2006)
0% 20% 40% 60% 80% 100%
EU (15 countries)SloveniaSlovakiaRomania
PolandMalta
LithuaniaLatvia
HungaryEstonia
Czech RepublicCyprus
Bulgaria
RecyclingIncinerationLandfill
Burimi: Eurostat, Jaspers
www.rec.org
Hierarkia e opsioneve për menaxhimin e mbeturinave (DKM e re)
•Burimi: Politika e BE-së për mbeturina. Tregimi pas strategjisë, Komisioni Evropian
• Ndryshimi: përgatitja për ripërdorim; rikuperimet tjera, p.sh. rikuperimi i energjisë
www.rec.org
Politikat dhe legjislacioni në BE• Direktiva kornizë mbi mbeturinat2006/12/EC• Direktiva kornizë e reviduar mbi mbeturinat 2008/98/EC• Direktiva mbi deponitë e mbeturinave 1999/31/EC • Direktiva mbi paketimin 94/62/EC• Direktiva mbi zgjyrën nga kanalizimi 86/278/EEC• Rregullimi për bartjen e mbeturinave (EEC) No 259/93 • Direktiva mbi veturat që kanë arritur fundin e jetëgjatësisë 2000/53/EC• Direktiva mbi mbeturinat elektronike dhe të pajisjeve elektronike (WEEE) 2002/96/EC• Kufizimet në përdorimin e disa substancave të rrezikshme nga Direktiva mbi
mbeturinat elektronike dhe të pajisjeve elektronike 2002/95/EC• Direktiva mbi mbeturinat nga aktivitetet minerare2006/21/EC
Tekstet mund t’i lexoni në adresën:http://ec.europa.eu/environment/waste/index.html.
www.rec.org
Shtjellim i politikave të ardhme në BE
• Implementimi i plotë i legjislacionit ekzistues;• Thjeshtësimi dhe modernizimi i legjislacionit: largimi i
barrës së panevojshme administrative• Fillimi i të shtjellimit të tërë ciklit jetësor nga politikat mbi
mbeturinat. Minimizimi i ndikimit mjedisor përmes kësaj;• Promovimi i parandalimit të sajimit të mbeturinave;• Dijenia më e mirë dhe niveli më i lartë i informatave të
marra;• Zhvillimi i standardeve të përbashkëta referuese për
reciklimin;
www.rec.org
Direktiva Kornizë mbi mbeturinat 2006/12/EC(1)
• Problemet: mungesa e definimit të qartë për mbeturinat – kur ato shndërrohen në produkt, si kthehen dhe deponohen; masa për parandalimin e mbeturinave; stimulimi i qasjes për tërë jetëgjatësinë;
Mbulon: • Parimin që ndotësi duhet të paguaj – kostoja e hudhjes duhet të
bartet nga përdoruesi i produktit apo prodhuesi i tij• Masat e hudhjes së mbeturinave në një mënyrë të sigurt (BAT pa
kosto të shtuar); shmangia nga dampingut (projekti ynë bie këtu)• Planet për menaxhimin e mbeturinave• Çdo gjenerues i mbeturinave duhet t’i nënshtrohet skemave të
grumbullimit• Lejet e duhura për grumbulluesit publik dhe privatë të mbeturinave;
llojet dhe sasitë e mbeturinave, kushtet teknike, siguria dhe metodat e trajtimit;
www.rec.org
Planet për menaxhimin e mbeturinave
• Autoritetet kompetente janë të obliguar t’i hartojnë PMM-të;
• PMM: lloji, sasia dhe origjina e mbeturinave; kushtet teknike, aranzhimet speciale për rrjedhat; venddeponimet;
• PMM: kostoja e rimëkëmbjes; operatorët; masat për inkurajimin e përzgjedhjes, renditja dhe trajtimi
• Mbeturinat e rrezikshme – PMM e veçantë• Mbeturinat nga paketimi – kaptinë specifike
www.rec.org
Procesi i planifikimit Procesi i planifikimit
Vrojtimet e përgjithshme
Sfondi
Statusi
Planifikimi
Implementimi
Revidimi i planitProcesi i
konsultimit
Procesi i konsultimit
Procesi i konsultimit
Burimi: Baltic Environmental Forum
www.rec.org
Përfshirja e të gjithë gjeneratorëve tëmbeturinave në sistemin e MM
• Rregulli: secili gjenerator i mbeturinave (amvisëri dhe afarizëm) duhet mbuluar nga sistemi i grumbullimit
• Do të jetë sfidë për shtetet e reja anëtare, shtetet kandidate dhe kandidate potenciale
• Në zonat rurale mbulimi mund të jetë madje edhe në nivel të ulët prej 10%
• Gjendja është më e mirë në zonat urbane• Përmirësimi i nivelit të mbulimit të popullatës nga
shërbimet duhet të shkojë krahas (apo para) përmirësimeve tjera të sistemit, siç është për shembull ndërtimi i deponive
www.rec.org
Direktiva e reviduar kornizë mbi mbeturinat 2008/98/EC (1)
• E domosdoshme: të definohen qartë mbeturinat, rimëkëmbja dhe hudhja e tyre; masat për parandalimin e sajimit të mbeturinave; stimulimi i qasjes së jetëgjatësisë; fokusi në parandalim dhe ripërdorim.
• Mbeturinat – substanca apo objekte të cilat hudhen nga bartësi apo ka për qëllim të hudhen nga ai apo duhet tëhudhen nga ai.
• Menaxhimi i mbeturinave – grumbullimi, transportimi, rimëkëmbja dhe hudhja e mbeturinave, përfshirë kujdesin e mëpastajmë dhe veprimet nga shpërndarësit dhe brokerët;
• Mbeturinat nuk janë më të tilla pasi të kenë kaluar nëpër veprimtarinë e rimëkëmbjes, përfshirë reciklimin…por gjithashtu kur substancat (objekti) përdoret për qëllime specifike për të cilat ekziston treg;
• Parashtrohet ‘përgjegjësia e shtuar e prodhuesve’
www.rec.org
Direktiva e reviduar kornizë mbi mbeturinat 2008/98/EC (2)
• Inkurajon ripërdorimin dhe reciklimin dhe përcakton themelimin e sistemeve të ndara të grumbullimit;
• Fuqizon parimin ‘ndotësi paguan’ dhe parimet e vetëpërmbajtshmërisë dhe përafrimit ligjor
• Përcakton ‘ndalesën për përzierjen e mbeturinave tërrezikshme’ me mbeturina tjera dhe përcakton etiketimin e HZW
• Grumbullimi i ndarë i vajrave të zeza• Inkurajon grumbullimin e ndarë të bio-mbeturinave• Përcakton adoptimin e programeve për parandalimin e
ndotjes.
www.rec.org
Direktiva mbi deponitë e mbeturinave (1999/31/EC) (1)
• Parimet kryesore: - Deponimi i sigurt – përmban kushtet relevante teknike.
Lidhet me Direktivën IPPC (96/61/EC); - Inkurajon parandalimin, reciklimin dhe ripërdorimin;- Parimi që ndotësi paguan;- Shmangia nga ‘dampingu’- Zvogëlimi i sasive të mbeturinave dhe rrezikshmërisë së
tyre në deponi;- Standarde më të larta teknike që shpjejnë deri tek kostoja
më e lartë e deponimit;- Zvogëlimi i deponimit të mbeturinave që janë biologjikisht
të degradueshme;- Definimi i mbylljes së deponisë;- Parimi i përafrimit dhe vetë-përmbajtshmërisë – rrjeti
adekuat i integruar i stabilimenteve të trajtimit (rasti ynë)
www.rec.org
Direktiva mbi deponitë e mbeturinave (1999/31/EC) (2)
• Duhet të hartohen strategjitë kombëtare për zvogëlimin e BMW që shkon në deponi.
• Strategjitë përcaktojnë standardet/caqet. • (5 vite – 75% të 1995; 8 vite – 50% të 1995; 15 vite –
35% të 1995)• Mbeturinat që nuk pranohen në deponi – të lëngshme,
eksplozive, korrozive, nga spitalet, gomat. • Klasat e deponive – të rrezikshme (për mbeturinat e
rrezikshme); të parrezikshme (për mbeturinat komunale), për mbeturina inerte;
• Lejet e detajuara për operatorët e deponive. Parakushtet (sasia e mbeturinave, kapacitetet, përshkrimi i lokacionit, metodat për parandalimin dhe zvogëlimin e ndotjes, planet e propozuara për operim, monitorim dhe kontrollim, planet për mbyllje dhe procedurat pas trajtimit;)
www.rec.org
Direktiva mbi deponitë e mbeturinave (1999/31/EC) (3)
• Kostoja e deponimit – të gjitha kostot e themelimit, operimit dhe mbylljes do tëpasqyrohen në pagesën për deponim.
• Procedurat e pranimit të mbeturinave (dokumentacioni përkatës nga operatori)
• Mbyllja dhe pastrajtimi – kur kushtet e lejes tëjenë përmbushur, sipas autorizimit nga CA. Pas mbylljes, operatori është përgjegjës për kujdesin e mëpasmë për një periudhë të caktuar.
• Përmirësimi i kushteve në deponitë ekzistuese (plani kushtëzues për CA)
www.rec.org
Historia moderne e menaxhimit tëmbeturinave – lëvizjet e para (1)
• DE dhe FL – të parët që bënë lëvizjet• Stimuli kryesor – konsumi i ngritur dhe gjenerimi i
mbeturinave – presioni i lartë nga publiku dhe mbi baza shëndetësore.
• DE inicoi hierarkinë e mbeturinave në vitin 1986 dhe grumbullimin e ndarë të mbeturinave biologjike – 1993; menaxhimin me qark tëmbyllur dhe deponimin e sigurt – 1996;
• FL inicoi grumbullimin e ndarë të mbeturinave biologjike në fillim të viteve 90-a.
www.rec.org
Historia moderne e manxhimit tëmbeturinave – hyrja në BE (2)
• FI, HU dhe EE – hyrja në BE – masë kryesore stimuluese për inicimin e masave moderne për menaxhimin e mbeturinave
• FI – 1996-1998 – vendimet mbi deponitë dhe grumbullimin e ndarë të disa mbeturinave (gomat, paketimet, letrat, C&D)
• EE, HU – problemet me lokacionet e deponive – proces i suksesshëm - EE (148 – 2000 deri 37 – 2004)
• Ndalimi i deponimit të mbeturinave biologjike të patrajtuara –EE (2004); HU (2003);
• Sfidë e madhe financiare – EE dhe HU është dashur tëfinancojnë zgjidhjen e të gjitha problemeve nga e kaluara dhe investimet në infrastrukturën e re për një periudhë 10-vjeçare;
• IT – zgjidhjet për deponitë në të njëjtën kohë me EE dhe HU; hierarkia e mbeturinave dhe grumbullimi i ndarë (1997); çdo rajon – program për zvogëlimin e BMW në deponi;
www.rec.org
Transpozitimi i Direktivës për Deponi tëMbeturinave sipas shteteve
• Gjermania – shteti i parë që përcaktoi limitin për përmbajtjen organike në mbeturinat që duhet deponuar (1993)
• Finlanda, Flanders – gjithashtu i kanë paraprirë WLD-së –strategjitë e hershme për largimin e BMW nga deponitë nëvitet e 90-a (hyrja në BE – masë nxitëse për Finlandën)
• Flanders – shumica e masave para WLD-së• EE, HU – hyrja në BE – masa kryesore nxitëse për
transpozitim;• EE – rreg. për mbylljen e deponive të vjetra (2001); ndalimi i
deponive me mbeturina të patrajtuara (2004)• Italia – transpositimi në 2003 – përcaktimi i objektivave për
BMW
www.rec.org
Pakoja e masaveEE FI FL DE HU IT
Pagesa e përdoruesit për menaxhim tëmbeturinave
√ √ √ √ √ √
Pagesa për produkte mjedisore √
Taksa për deponi √ √ √ √
Taksa për asgjësim me djegie √
Ndalesa e deponive √ √ √ √ √ √
Grumbullimi i bio-mbeturinave ndaras √ √ √ √ √ √
Përgjegjësia e prodhuesit/marrëveshja vullnetare për mbeturina të letrës
√ √ √
Përgjegjësia e prodhuesit për mbeturina nga paketimet
√ √ √ √ √ √
www.rec.org
Ndalimi i deponive dhe viti i hyrjes nëfuçi
EE Ndalimi i deponimit të mbeturinave të pasortuara komunale (2004)
FI Ndalimi i deponimit të mbeturinave nga amvisëritë dhe mbeturinave tëngjashme nga industria dhe shërbimet, nga të cilat pjesa më e madhe e mbeturinave të degradueshme biologjikisht nuk janë grumbulluar ndaras; dhe mbeturinave të patrajtuara paraprakisht (1997)
FL Ndalimi i deponimit të mbeturinave të cilat nuk mund të reciklohen apo digjen (1998). Kriteri për të dalluar mes mbeturinave të djegshme dhe tëpadjegshme është përcaktuar në 6% (EC 2005). Ndalimi i djegies së disa mbeturinave të caktuara (1998): mbeturinat e grumbulluar ndaras që mund të reciklohen përveç disa mbeturinave shumëkalorike të cilat përdoren me qëllim të sajimit të energjisë nga burimet e ripërtëritshme; mbeturinat e pasortuara industriale dhe nga amvisëritë.
DE Ndalimi i deponimit të mbeturinave me përmbajtje organike, TOC < 3% (1993). Ndryshuar në vitin 2001. Vlera më të larta të limit lejohen për mbetjet nga MBT.
HU Ndalimi i deponimit të mbeturinave organike (2003).
IT Ndalimi i deponimit të mbeturinave me vlerë të caktuar kalorike prej 13GJ/ton (2003) dhe disa mbeturinave tjera, në pajtim me Direktivën e Deponive.
www.rec.org
Mbyllja e deponive të vjetra
• Sjell përfitime të shquara mjedisore dhe shëndetësore
• Shkon krah për krah me sigurimin e shërbimeve tëgrumbullimit dhe transportimit për tërë popullatën
• Autoriteteve lokale duhet tu sigurohen burimet e garantuara të financimit për të realizuar këtëveprimtari
• Legjislacioni i mirë me përgjegjësi mirë të definuaraështë i domosdoshëm
• Përfshirja e palëve me interes është tejet e rëndësishme
www.rec.org
Grumbullimi selektiv i fraksioneve tëMSW-së
• Ekziston në të gjitha shtetet anëtare të BE-së• Vegël e rëndësishme për parandalimin e deponimit
të mbeturinave• Është e zakonshme për letër, karton, plastikë dhe
qelq• Rrallë përdoret për mbeturina komunale që
degradojnë biologjikisht në NMS – për shkak tëmungesës së traditës
• Nevoja për të zgjeruar rrjetin e pikave për grumbullimin e mbeturinave
• Komunikimi aktiv dhe ngritja e vetëdijes janë tëdomosdoshme për të edukuar popullatën për këtëçështje
www.rec.org
Sfidat financiare për shtetet kandidate dhe kandidate potenciale
Të hyrat
• Aplikim i dobët i parimit Ndotësi Paguan • Përgjegjësia e prodhuesit ende nuk zbatohet
Shpenzimet
• Ndërtimi i WLD – deponitënë pajtim; • Mbyllja e deponive dhe lokacionet që nuk janë nëpajtim;• Të gjitha këto shpenzime do të investohen brenda njëperiudhe relativisht tëshkurtër;
www.rec.org
Përgjegjësitë• Sajimi i politikave në nivel kombëtar;• Implementimi i politikave në nivel komunal. Komunat janë
përgjegjëse për grumbullimin, transportimin dhe deponimin e mbeturinave.
• Sfidat për komunat:- Mungesa e kapaciteteve njerëzore;- Mungesa e resurseve financiare për zbatimin e
përgjegjësive ligjore• Inspektoratet përgjegjëse për zbatim• Me rëndësi: të definohet në ligj ndarja e përgjegjësive mes
niveleve të ndryshme administrative sa i përket planifikimit, dhënies së lejeve dhe zbatimit të legjislacionit që mbulon çështjet e mbeturinave
www.rec.org
Qasja rajonale ndaj menaxhimit të MSW (1)
Përfitimet• Është dëshmuar që ështëmënyra më efektive për koston që bart• Rajonet mund të arrijnë tëkenë deponitë në pajtim me BE• Sistem dominues në Evropëme shumë praktika të mira • Komunat mund të mbledhin në një vend burimet financiare dhe njerëzore
Sfidat• Konfliktet politike mes komunave• Kërkohet një sistem mëkompleks dhe rrjedhimisht një nivel më të lartë tëorganizimit dhe bashkëpunimit• Sfidat ligjore të ndërlidhura me krijimin e organeve komunale
www.rec.org
Qasja rajonale ndaj menaxhimit të MSW (2)
• Kërkohet nga ligji apo realizohen vullnetarisht –qasje të ndryshme;
• Format e organeve rajonale – ndërmarrje publike, shoqata ndër-komunale, kompani
www.rec.org
Qëndrimi i publikut ndaj menaxhimit tëmbeturinave
• EE dhe HU – para vitit 1989 – menaxhimi i mbeturinave është shërbim pa pagesë – ndryshim i ngadalshëm i qëndrimit që atëherë; rikthimi i materialit – një qasje e pranuar në masë të gjerë;
• HU – pranim i ulët i asgjësimit me djegie; sindromi NIMBY gjatë përzgjedhjes së lokacioneve për deponi;
• EE - asgjësimi me djegie pranohet – do të zëvendësojëenergjinë nga djegia e vajrave; nuk ka probleme serioze me përzgjedhjen e lokacioneve për deponitë – komunikim i mirë me publikun;
• FI – opinioni mbi asgjësimin me djegie ka evoluar nga vitet e 70-a me BAT, standarde më strikte sa i përket emetimeve dhe debate mbi ndryshimet klimatike;
www.rec.org
Komunikimi sa i përket menaxhimit tëmbeturinave
• Nevoja për një strategji për komunikim aktiv me qytetarët nga qeveria (në nivel kombëtar dhe komunal);
• Komunikimi aktiv nga niveli kombëtar tek komunat;
• Komunikimi intensiv mes komunave
www.rec.org
Parimi i përgjegjësisë së prodhuesit
• Obligimi që personat që vënë në treg të mira tëcaktuara të sigurojnë edhe grumbullimin e kthimin e tyre.
• Kryesisht zbatohet Direktiva mbi Paketimin, veturat në fund të jetëzgjatjes së tyre dhe gomat e vjetra
• (Estonia) industria dhe zyrat më mirë mbulohen nga organizatat prodhuese se sa amvisëritë
www.rec.org
Direktiva e paketimit (94/62/EC)
• Ka për qëllim parandalimin e prodhimit tëmbeturinave nga paketimet
• Inkurajon sistemet e ripërdorimit të paketimit• Direktiva përcakton standardet për rikthim dhe
reciklim;• Inkurajon sistemet për kthimin, grumbullimin dhe
rikthimin e mbeturinave;
www.rec.org
Pakot e mundshme të masave (shembuj nga Estonia)
• Garanton grumbullimin dhe kthimin• Sistemi ‘take-back’• Implementimi i sistemit të depozitimit• Detyrimet shtesë për paketimin• Përjashtimi nga detyrimet shtesë në rast të
normave të larta të kthimit
www.rec.org
Direktiva për mbeturinat e rrezikshme (91/689/EEC)
(1)• Një nga aktet ligjore më të vjetra BE-së mbi mbeturinat• Dallimi mes mbeturinave të rrezikshme dhe të
parrezikshme• Të gjitha mbeturinat i nënshtrohen WFD-së• Mbeturinat e rrezikshme, përveç mbeturinave nga
amvisëritë, gjithashtu i nënshtrohen kësaj HWD.• Përcakton kushte më strikte për menaxhimin e
mbeturinave• Mbeturinat e rrezikshme duhet regjistruar dhe identifikuar;• Kushtet e lejeve për impiantet për deponimin e
mbeturinaveBurimi: EMS Consulting
www.rec.org
Direktiva për mbeturinat e rrezikshme (91/689/EEC)
(2)• Inspetimet periodike të të gjitha stabilimenteve për
trajtimin e mbeturinave të rrezikshme (prodhuesit, kompanitë e trajtimit) që mbulojnë në veçanti origjinën dhe destinacionin e mbeturinave
• Transportuesit dhe të gjitha stabilimentet që trajtojnëmbeturinat e rrezikshme duhet të mbajnë dosje në të cilat regjistrojnë të gjitha aktivitetet e veta dhe këto të dhëna t’i vënë në dispozicion të autoriteteve kompetente
• Shtetet anëtare duhet t’i publikojë planet për menaxhimin e mbeturinave të rrezikshme dhe Komisioni do t’i vlerësojë këto plane.
Source: EMS Consulting
