IASCInter-Agency Standing Committee

နညးပညာရပဆငရာ လမးညြန

လသားျခငးစာနာမႈ အကအညေပးေရး လပငနးစဥမားတြင ကား၊မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈအား ထညသြငးေဆာင႐ြကျခငး လပငနးလမးညႊန

ေဘးအႏရာယ ေလာခေရး၊ ၾကခငမႈ ျမႇငတငေရး၊ ျပနလညထေထာငရာ အကအညေပးေရး

ေနထငစရာ၊ အေျခခေနထငမႈႏင ျပနလညထေထာငေရး

ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကေရး

စခနး ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈႏငစခနး စမခန႔ခြမႈ

ပညာေရး

စားနပရကၡာဖလေရးႏင စကပးေရး

ကနးမာေရး

အးအမ၊ ေျမယာႏင ဥစၥာပစၥညး

အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ

အာဟာရ

ကာကြယေစာငေရာကမႈ

ေရ၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင တစကယေရ သန႔ရငးေရး

This Myanmar edition of ေရ၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင တစကယေရ သန႔ရငးေရး is published by UNFPA Myanmar in 2017. This is a translation from the English edition of Guidelines for Integrating Gender-Based Violence in Humanitarian Action: Reducing risk, promoting resilience and aiding recovery, Water, Sanitation and Hygiene, first published in 2015.

These GBV Guidelines were independently translated by UNFPA Myanmar. myanmar.unfpa.org

1

သရရန အေရးႀကးသည အခက

အၾကမးဖကခရသမား၊ ထခကဒဏရာရမႈမား၊ ေရ ၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး ႏင တစကယေရ သန႔ရငးေရး (WASH)

အေရးေပၚအေျခအေနတစခအတြငးတြင အစအစဥ ေကာငးစြာေရးဆြထားေသာ WASHအစအစဥမားႏင ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားသည လငပငးဆငရာ ကးလြနေစာကားခရသမားအဖ႔ ၎တ႔၏ ထခက ဒဏရာမားက ေျဖရငးရနသာမက ဝငးဝနးကရ႕ျပစတငႏငေျခမားက အနညးဆးျဖစေစရန အတြကလညး အေထာကအက ျဖစႏငပါသည။ အၾကမးဖကခရသ အမးသမးႏင အမးသားမားသည WASH ဆငရာ အထး ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမအသးျပႏငရန လအပေကာငး လအပႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎တ႔၏ ဆးလမးေၾကာငး၊ လငအဂၤါ ႏင/သ႔မဟတ စအလမးေၾကာငး ဒဏရာမားသည ေဆးေၾကာသန႔စငျခငးႏင တစကယေရသန႔ရငးေရးဆငရာ အေျခခလပေဆာငမႈမားက ခကခေစကာ အခနမားစြာ ၾကာႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ၎တ႔သည ဆးဝမးယကမႈမားအတြက အသးျပရန ဂြမးထပမားကသ႔ လသးပစၥညးမား (NFIs)က ထပေဆာငးလအပေကာငး လအပႏငၿပး ထပစၥညးမားအား လ႕ဝကစြာျဖင လကရ႕ျခငးမခရႏငသည နညးလမးျဖင ပပးေပးသငပါသည။

(UNHCR, Personal Communication မ ေပးေသာ အခကအလက၊ ၂၀၁၄ခႏစ စကတငဘာလ)

စမခကစကဝနးတစေလာကလးတြင ကားမ လမႈက႑ကြျပားမႈက အေျခခသည အၾကမးဖကမႈ/ ကား၊ မ ေရးရာ အေျချပအၾကမးဖကမႈ (GBV) မားအတြက ဥးတည ေဆာငရြကေပးျခငး

ေလလာ အကျဖတျခငး၊ ဆနးစစစတျဖာ ေလလာျခငး၊ အစအစဥ ေရးဆြျခငးတ႔တြင

GBV အတြက အဓက ထညသြငးစဥးစားရန အခကမား

ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ေမးခြနးမားသည WASH လပေဆာငသမားမ ေလလာအကျဖတမႈ အမးမးႏင ပမန ေစာငၾကညၾကပမတမႈမားက လပေဆာငရာတြင ေရြးခယထညသြငး စစမးစစေဆးႏငေသာ နယပယမားအတြက အၾကျပခကမား ျဖစပါသည။ ေလလာအကျဖတမႈမား ျပလပရာတြင WASH လပေဆာငသမားသည တတႏငသမ အျခားက႑မား ႏငသာမက GBV ကၽြမးကငပညာရငမားႏငပါ အတတကြ လကတြကာ က႑စ၊ ပညာရပေပါငးစ ပါဝင ေဆာငရြကသည ေလလာမႈမား ျဖစသငပါသည။ စစမးစစေဆးရမည နယပယမားသည ေအာကတြင အေသးစတေဖာျပထားသည အဓက လပေဆာငရမည ၃ ခက ျဖစသည အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကျခငး၊ အစအစဥေရးဆြ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ မဝါဒမားႏင ဆကသြယျခငး၊ သတငးအခကအလက မေဝျခငးမားႏင ခတဆကေနပါသည။ WASH အစအစဥမားအား အစအစဥေရး ဆြရာတြင GBV အႏရာယ ကာကြယေရးႏင ေလာပါးသြားေစေရး ေဆာငရြကႏငရနအတြက လအပေသာ သတငး အခကအလကမားက ေပးႏငရနအလ႔ငာထနယပယမားမ ရရလာေသာ သတငးအခကအလကမားအား ခြျခမးစတျဖာဆနးစစသငပါသည။ အစအစဥသစမား ေရးဆြေသာအခါ သ႔မဟတ လကရအစအစဥမားအား ျပငဆငညႇႏႈငးေသာအခါ ထသတငးအခကအလကမားမ ကငတြယေျဖရငးေပးရန လအပသည ဥးစားေပးလပငနးမားႏင ကြာဟခကမားက မးေမာငးထးျပႏငပါသည။

2

အစအစဥေရးဆြျခငးႏင အႏရာယကငး၍ ကငဝတႏင ညညြတေသာ ေလလာအကျဖတမႈ၊ အခကအလကစမခန႔ခြမႈ၊ မေဝမႈတ႔ႏင စပလဥးေသာ ေယဘယသတငးအခကအလကမားက ရရလပါက အပငး ၂ - ဥးတညအေၾကာငးအရာ နယပယမား လမးညႊန၏ ေနာကခ အခကအလကမားက ၾကညပါရန။

သငခနးစာ

အႏၵယတြင အမားသးသန႔ရငးေရး ဝနေဆာငမႈေနရာမားသည မားေသာအားျဖင ဒဇငးပစ ေကာငးစြာ ဆြထားမႈ မရျခငးႏင ျပျပငထနးသမးမႈ ညဖငးျခငးတ႔ေၾကာင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားသည ထေနရာမားတြင လငပငးဆငရာ ထပါးေႏာငယကမႈ၊ ကးလြနေစာကားမႈႏင မေတာမတရားျပမႈမားက ခရႏငေျခမား ပါသည။ ေယာကားေလးမားႏင အမးသားမားသည အမားသး အမသာမားတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအား စကၾကညျခငး၊ ေခာငးၾကညျခငးႏင ထပါးေႏာငယကျခငးတ႔ ျပလပၾကပါသည။ ရနလၿပး ေဘးကငးလျခမႈမရေသာ ပတဝနးကငမားေၾကာင အမးသမးမားႏင မနးကေလး မားသည အခ႕ေနရာမားတြင ေရခပရမညက ေၾကာကရႊ႕ၾကပါသည။ ေရစးေရလာမေကာငးျခငးႏင အမႈကပမားေၾကာင လသြား လမးမားမာ ကဥးေျမာငးေနသညအတြက အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားသည ျဖတသြားျဖတလာျပရငး ေယာကားေလးမား၊ အမးသားမားႏင ပြတကာသကာ ထျခငး ၊ ျငျခငး စသညအျဖစမား တးပြားေစပါသည။

(Women in Cities International. Jagori 2011. Gender and Essential Services in Low-Income Communities: Report findings of the Action Research Project – Women’s rights and access to water and sanitation in Asian cities)<www.idrc.ca/Documents/105524-Gender-and-Essential-Services-in-Low-Income-Communities-Final-Technical-Report.pdf> မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

ဆနးစစေလလာအကျဖတမႈအတြက အဓက ဥးတညအပစမား

► WASH မ အဓကပါဝငပတသကသမား- အစးရမား၊ ေဒသဆငရာ WASH ေကာမတမား၊ ေဒသခေခါငးေဆာငမား၊ လသားခငးစာနာမႈလပသားမား၊ GBV ၊ ကား၊ မ ေရးရာႏင ကြျပားစလငမႈဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမား

► ထခကခစားရသမားႏင ရပရြာလထမား ► ေနရပစြန႔ခြာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသညအေျခအေနႏင ဒကၡသည အေျခအေနမားတြင လကခ

ေနရာေပးထားေသာ အမရငလထ

3

ေမးျမနးစစမးရန ျဖစႏငေျခရေသာ အေၾကာငးအရာ နယပယမား (မတခက - ဤစာရငးမာ စလငျပညစျခငးမရေသးပါ)

WASH အစအစဥေရးဆြေဆာငရြကျခငးႏင ဆကႏြယေသာ နယပယမား

ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင ေခါငးေဆာငမႈ

က) ေခါငးေဆာငမႈရာထးမားအပါအဝင WASH ဝနထမးမား၏ အမးသားႏငအမးသမး အခးမာ မညသ႔ရနညး။ ► အမးသမးဝနထမးမားအား သငတနးေပးရနႏင အလပထြကမသြားေအာင ထနးထားႏငသည စနစမား

ရေနပါသလား။ ► အမးသမးဝနထမးမား၏ အလပအကငႏငစပလဥး၍ ၎တ႔အတြက GBV အႏရာယတးပြားေစႏငေသာ

ဓေလထးစ သ႔မဟတ လျခေရးဆငရာ ကစၥရပတစစတစရာ ရပါသလား။

ခ) အမးသမးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယကေရာကႏငေျခရသည အပစမားသည WASH ႏငဆကႏြယေသာ ရပရြာလထ လႈပရားမႈမား (လထေရစမခန႔ခြမႈႏင သန႔ရငးေရးေကာမတမား၊ စသည) တြင ပါဝငေဆာငရြကေနပါသလား။ ၎တ႔သည ျဖစႏငပါက ေခါငးေဆာငမႈ ေနရာမားက ရရထားပါသလား။

ဂ) WASH တ႔ျပနေဆာငရြကမႈတြင ဥးစးဥးေဆာငျပ လပေဆာငေနသမားသည GBV ကာကြယေရးႏင ေလာနညးေစေရး မဟာဗဟာမားအား ၎တ႔၏ လပငနးမားတြင ထညသြငးေဆာငရြကရနအတြက ႏငငတကာ စႏႈနးမား (ဤလမးညႊနမားအပါအဝင) က နားလညသရထားပါသလား။

ယဥေကးမႈႏင လမႈအသငးအဝငး၏ စသတမတခကမားႏင အေလအထမား

ဃ) ကား၊ မ ေရးရာ၊ အသကအရြယတ႔ႏင ဆကႏြယေသာ WASH တာဝနဝတရားမားမ အဘယနညး (ဥပမာ - ေရခပျခငး၊ သေလာငျခငးႏင သန႔စငျခငး၊ အညစအေၾကးစြန႔ပစျခငး၊ သန႔ရငးေရးလပျခငး၊ ကေလးမား၏ တစကယေရ သန႔ရငးေရးအတြက တာဝနယရျခငး၊ ေလာဖြပျခငး၊ WASH ဆငရာ ဝနေဆာငပစၥညး အေဆာကအဥးမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင စမခန႔ခြျခငး စသည)

► ေရက အသးျပပအမးမးမာ အဘယနညး။ အထးသျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား မညသ႔ သးစြၾက မညနညး (ဥပမာ - ေသာကသးျခငး၊ ခကျပတျခငး၊ သန႔ရငးေရး၊ ဥယာဥစကပးျခငး၊ ေမြးျမေရး စသည)

► မသားစဝငမားႏင ရပရြာလထမားၾကား ေရခြေဝသးစြမႈ ပစမားမာ အဘယနညး (မေဝသးစြျခငး၊ အေရအတြကႏင အရညအေသြးအပါအဝင)။

► ေရသးစြမႈႏင စပလဥးေသာ ဆးျဖတခကမားအား မညသ႔ ခမတပါသနညး။ မညသက ခမတပါသနညး။

င) အမသာ၊ ေရခးခနး၊ အဝတေလာရာေနရာ၊ မးဖေခာငႏင ေရေပးေဝသည ေနရာမားအား တညေဆာကရာတြင အမးအစား မားက မဆးျဖတမ ထညသြငးစဥးစားေလရသည ဥးစားေပးမႈမားႏင ယဥေကးမႈအေလအထမားမာ အဘယနညး။

► ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထအတြက WASH အေလအထမားႏင ဆကႏြယေသာ ယဥေကးမႈ၊ လမးစႏင ကား၊မ ကြာျခားခကမားမာ အဘယနညး။ (ဥပမာ - မစင ေဆးေၾကာသန႔စငသည အမးမးေသာ အေလအထမား၊ ဘရားဝတျပခနးမားႏင နးေသာ ေလာဖြပေဆးေၾကာသည ေနရာမား စသည)

► အေရးေပၚအေျခအေနမတငမတြင လထ၏ ေရႏင သန႔ရငးေရးဆငရာ အေလအထမားမာ အဘယနညး။ ► အေရးေပၚအေျခအေနတြင WASH အေလအထမားႏင ဆကႏြယေသာ အခ႕အခနးက႑မားက မညသ႔

ေျပာငးလသငသည သ႔မဟတ ေျပာငးလႏငသညဆသည အၾကျပခကမား ရပါသလား။

4

ေမးျမနးစစမးရန ျဖစႏငေျခရေသာ အေၾကာငးအရာ နယပယမား (မတခက - ဤစာရငးမာ စလငျပညစျခငးမရေသးပါ)

စ) အေရးေပၚအေျခအေနကာလသည အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယ ကေရာက ႏငေျခရသည အပစမား၏ WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမမႈအေပၚ မညသ႔ သကေရာက ႏငသနညး။

► အေရးေပၚအေျခအေနမတငမႏင ႏႈငးစာလင ၎တ႔၏ တစကယေရသန႔ရငးေရး အေလအထမားအေပၚ မညသ႔ သကေရာကမႈ ရပါသနညး။

► အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားအႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အပစမားအား အမသာမား၊ ေရခးရာေနရာမားက အသးျပျခငး သ႔မဟတ ေရခပျခငးမားက မျပလပႏငေအာင တားဆထားေသာ အတားအဆးမားမာ အဘယနညး။ (ဥပမာ - သးသန႔လျခစြာ သးစြႏငမႈ မရျခငး၊ ထပါးေစာကားခရမညက ေၾကာကရြ႕ျခငး၊ ေန႔ဘကသ႔မဟတ ညဘကရ ေဘးအႏရာယမလျခေသာ အခနမား၊ စသည)

► အေရးေပၚအေျခအေနေၾကာင WASH လအပခကအသစမား သ႔မဟတ အပထပေဆာငး လအပလာမႈမား ရပါသလား။ အထးသျဖင ခႏၶၶၶၶာကယ ထခကမႈႏင ဒဏရာမားေၾကာင ျဖစပါသည။

အေျခခအေဆာကအဥး

ဆ) လကရ ေရအရငးအျမစမာ အဘယနညး။ ယငးသည အရညအေသြးသာမက အေရအတြကအရပါ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ စႏႈနးမားႏငအည လေလာကမႈ ရပါသလား။

ဇ) အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယကေရာကႏငေျခရသည အပစမား၏ ေရခပသည သ႔မဟတ အျခားေသာ WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားက အႀကမေရ မညမ အသးျပေနပါသနညး။

► ေန႔တစေန႔၏ မညသည အခနတြင အသးျပၾကသနညး။ ► တစေန႔လင WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားဆသ႔ နာရေပါငးမညမ အသြားအျပနလပရပါသနညး။ ► ထအခကမားသည မညသညနညးလမး(မား)ျဖင GBV အႏရာယၾကေတြ႕ရႏငေျခအား ပမ ဆးရြားေစပါ

သနညး။ ► ကေလးမား၊ အထးသျဖင မနးကေလးမားသည WASH ႏငဆကႏြယေသာ တာဝနမားေၾကာင

ေကာငးမတကႏင ျဖစေနပါသလား (ဥပမာ - ေရခပျခငး)

စ) ေရက သတမတထားေသာ အခနမားတြင ခြတမးျဖငေပးသည အေျခအေနမားတြင - ► သတမတထားေသာ အခနမားသည ေရခပရန တာဝနရသမားအတြက အဆငေျပၿပး ေဘးကငးသည

အခနမား ျဖစပါသလား။ ► ေရေပးေဝသည ေနရာမားသည ရနျဖစျခငး ႏင/သ႔မဟတ ေရရရန အခနၾကာျမငစြာ ေစာငဆငးရျခငးမား

မျဖစပြားရေအာင ကာကြယႏငေလာကေသာ အေရအတြက ရပါသလား။ ► ေရက သယယပ႔ေဆာငရန မညသည နညးလမးမား ရပါသနညး။ ထနညးလမးမားက လကလမးမ

အသးျပခြင မညသ႔အား ေပးထားပါသနညး (ဥပမာ - အမးသားမားသည စကဘးမား၊ ျမငးမား သ႔မဟတ ေမာေတာဆကကယမားက အသးျပရန ပမ ဥးစားေပးခရပါသလား၊ ကေလးမားႏင သကႀကးရြယအမား အတြက ပမေသးငယေသာ ေရပးမား ရရႏငပါသလား၊ စသည)။

ည) ေရက ထရပကားမားျဖင သယယပ႔ေဆာငေပးျခငးျဖစပါက သယလာေသာေရမားက ခေပးသည ေနရာမား သည အဆငေျပၿပး ေဘးကငးပါသလား။

5

ေမးျမနးစစမးရန ျဖစႏငေျခရေသာ အေၾကာငးအရာ နယပယမား (မတခက - ဤစာရငးမာ စလငျပညစျခငးမရေသးပါ)

ဋ) ေရေပးေဝသည ေနရာမား၊ အမသာမား၊ အျခား WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈေနရာမားသ႔ အကြာအေဝးမာ အဘယနညး။

► သြားရမည ခရးလမးေၾကာငးသည ေဘးအႏရာယကငးရငးပါသလား။ ► ေဘးအႏရာယကေရာကႏငသည လျခမႈမရေသာ ေနရာေဒသမားတြင လျခေရးကငးလညသည စနစ

သ႔မဟတ လထေစာငၾကညမႈစနစတစခ ရပါသလား။

ဌ) WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈေနရာမားသည ေဘးကငးလျခမႈ ရပါသလား။ ► အလငးေရာငလလေလာကေလာက ရပါသလား (ဥပမာ - လပစစမးမရသည အခနမားတြင မးအလငးေရာင

ေပးႏငေသာ အျခားနညးလမးမား၊ မးသးမား အလအေလာကရမႈ၊ စသည)။ ► ထေနရာမားတြင သးသန႔လျခမႈ လေလာကစြာ ရပါသလား။ ► ေရခးခနး၊ အမသာမားအား အတြငးမ ဂကထးႏငေသာ တခါးမား တပဆငထားပါသလား။ ► ယငးတ႔အား ေနရာတငးတြင တစေျပးညအသးျပေသာ ဒဇငး ႏင/သ႔မဟတ မသနစြမးသမား (ဥပမာ

- ခႏၶာကယမသနစြမးမႈ၊ ထခကဒဏရာရမႈ၊ အျမင သ႔မဟတ အျခားအာရခအဂၤါမား ခ႕ယြငးမႈ၊ စသည) အပါအဝင လအားလး လကလမးမအသးျပႏငေၾကာငး ေသခာေစရနအတြက ဆေလာသလ တညေဆာကထားေသာ ေနရာထငခငးမား ျဖစပါသလား။1

► ယငးတ႔သည ထခကခစားရေသာလထ၏ ရပငခြငမားႏင လအပခကမားက ျဖညဆညးေပး ႏငေလာက ေအာင လေလာကသည အေရအတြက ရပါသလား (ဥပမာ - Sphere စႏႈနးမားအရ အမးသားမားအတြက အခနးတစခနး ကန႔ထားေပးတငး အမးသမးမားအတြက အခနး ၃ ခနး ထားရရမည ဟသညအခးက အသးျပျခငး)

► မသားစသး အမသာမား ရပါသလား။ ► အမသာမားအား လအမား ဘအျဖစ သးစြရပါက အမးသားမားႏင အမးသမးမားအတြက သးသန႔ခြထား

ကာ သသာထငရားစြာ အမတအသားျပေပးထားျခငး၊ သးသန႔လျခေစျခငးႏင သငေတာသည အကြာအေဝး မား ျခားထားျခငးတ႔ ျပလပေပးထားပါသလား။

ဍ) မညသည သန႔ရငးေရးေထာကပပစၥညးႏင တစကယေရသန႔ရငးေရးပစၥညး အမးအစားမားအား အမးသမးမား ႏင မနးကေလးမားက ျဖန႔ေဝေပးရန သငေတာပါသနညး။ အထးသျဖင ရာသေသြးေပၚျခငးႏင ဆကႏြယေသာ ပစၥညးမား ျဖစပါသည။

► ထပစၥညးမားအား ရရႏငပါသလား၊ ျပနလညျဖညတငေပးႏငပါသလား၊ ပမနျဖန႔ေဝေပးႏငပါသလား။ ► ထပစၥညးမားအား ျဖန႔ေဝသည အခနႏင လပငနးစဥသည အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေပၚ GBV

အႏရာယကေရာကႏငေျခက ပမ ျမငမားေစႏငပါသလား။ ► သန႔ရငးေရးပစၥညးမားအား သန႔စငရန သ႔မဟတ စြန႔ပစရနအတြက လေလာကၿပး သးသန႔လျခမႈရေသာ

နညးလမးမား ရပါသလား။

ဎ) လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရၿပး ဒဏရာမား ရရထားေသာ အမးသားမားႏင အမးသမးမားအတြက မညသည သန႔ရငးေရးေထာကပပစၥညးႏင တစကယေရသန႔ရငးေရးပစၥညး အမးအစားမား လအပပါမညနညး။ ထပစၥညးမားအား ၎တ႔အတြက လ႕ဝကထနးသမးေပးၿပး အမားကရ႕ျခငး မခရမည ပစမးျဖင ျဖန႔ေဝေပးႏငေသာ နညးလမးမား ရေနပါသလား။

1 အစဥလကနာသငေသာ ပစတဒဇငး ႏင/သ႔မဟတ ဆေလာေသာ ေနရာထငခငးမားအေၾကာငး ထပမသလပါက ေနာကဆကတြ ၄ မ အဓပၸါယဖြငဆခကမားက ၾကညပါ။

6

ေမးျမနးစစမးရန ျဖစႏငေျခရေသာ အေၾကာငးအရာ နယပယမား (မတခက - ဤစာရငးမာ စလငျပညစျခငးမရေသးပါ)

WASH ဆငရာ မဝါဒမားႏငဆကႏြယေသာ နယပယမား

က) GBV ကာကြယေရးႏင ေလာပါးေစေရး မဟာဗဟာမားအား WASH အစအစဥမား၏ မဝါဒမား၊ စႏႈနးမားႏင လမးညႊနမား ထတြင ေပါငးစပ ထညသြငးထားပါသလား။

► အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမားသည ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားႏင လအပခကမားအား (အထးသျဖင GBV ႏငဆကစပ၍) ကငတြယေျဖရငးေပးေသာ WASH မဝါဒမား၊ စႏႈနးမားႏင လမးညႊနမားက ေရးဆြရာတြင အဓပၸါယရစြာ ပါဝငေဆာငရြကေနပါသလား။ ၎တ႔သည မညသည နညးလမးမားျဖင ပါဝငေဆာငရြကေနပါသနညး။

► ထမဝါဒမား၊ စႏႈနးမားႏင လမးညႊနမားအား အမးသမးမား၊ မနးကေလးမား၊ ေယာကားေလးမားႏင အမးသားမားက ဆကသြယေျပာဆမႈရပါသလား (လအပပါက သးျခားစခြလက)။

► ထမဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက လအပေသာ ကၽြမးကငမႈမား ရေစရန WASH ဝနထမးမားအား စနစတက ေလကငသငတနးေပးထားပါသလား။

ခ) ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆင မဝါဒမားသည အမးသမးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယကေရာကႏငေျခရသည အပစမားအား WASH က႑တြင ေဘးကငးစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငမႈ (ဝနထမးမားအေနျဖငျဖစေစ၊ ရပရြာလထအေျချပအပစမားထတြင ပါဝငျခငးျဖငျဖစေစ စသည) က အဟန႔အတားျဖစေစသည ခြျခားဆကဆမႈ အေလအထမားက ကငတြယေျဖရငးေပးပါသလား။

ဂ) ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆင WASH က႑ မဝါဒမားႏင အစအစဥမားတြင GBV ႏင ဆကႏြယေသာ ေဘးအႏရာယ ေလာခေရး မဟာဗဟာမား ကပါ ေပါငးစပထညထားပါသလား ထမဟာဗဟာမားက ေရရည သးစြသြားႏငရနအတြက ရနပေငြမား ခြေဝခထားေပးပါသလား။

► ထပတလလ ျဖစပြားေလရေသာ သဘာဝေဘးအႏရာယျဖစသည အေျခအေနမားတြင ကၽြမးကငပညာရင တစဥးမ အစးရအား WASH ႏင ဆကႏြယေသာ GBV အႏရာယေလာခေရးဆငရာ အၾကမားေပးရန အတြက မဝါဒဆငရာ ျပ႒ာနးခကတစခ ရပါသလား။

WASH ဆငရာ ဆကသြယေျပာဆျခငးႏင သတငးအခကအလက မေဝျခငးတ႔ႏင သကဆငေသာ နယပယမား

က) WASH ဝနထမးမားအား ေအာကပါတ႔ႏင စပလဥး၍ သငတနးမား ေပးၿပးျဖစပါသလား - ► ကား၊ မ ေရးရာ၊ GBV၊ အမးသမးအခြငအေရး /လ႕အခြငအေရးမား၊ လမႈအသငးအဝငးမ ဖယကဥထားမႈႏင

လငမႈေရးရာ ကစၥရပမား ► အၾကမးဖကခရသမားအား အႏရာယရႏငေျခက သတငးပ႔တငၾကားရနႏင ေစာငေရာငကသမႈမား

ရယရန အတြက ၄ငးတ႔၏ အခြငအေရးႏင ေရြးခယမႈမားအေၾကာငးက ကငဝတႏငအည လၿခစတခ၍ လ႕ဝကခက ထနးသမးမႈရရျဖင သတငးအခကအလကမားေပးရာတြင ပပးႏငသညနညးလမးမား

7

ေမးျမနးစစမးရန ျဖစႏငေျခရေသာ အေၾကာငးအရာ နယပယမား (မတခက - ဤစာရငးမာ စလငျပညစျခငး မရေသးပါ)

ခ) WASH ႏင ဆကႏြယေသာ လထတြငး ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈလပငနးမားသည အေထြေထြ လျခေရး ကစၥမားႏင GBV အႏရာယ ေလာခေရးမားအေၾကာငး အသပညာမားက လထအတြငးတြင ျမငတကလာ ေစပါသလား။

► အသပညာေပးမႈမားတြင အၾကမးဖကခရသမား၏ အခြငအေရးမား (ဝနေဆာငမႈေပးသညအဆငႏင ရပရြာလထ အဆငမားတြင လ႕ဝကထနးသမးေပးမႈမား အပါအဝင)၊ အႏရာယျဖစႏငေျခက သတငး ေပးပ႔ရမည ေနရာမားႏင GBV အတြက ကသေစာငေရာကမႈမားက မညသ႔ ရယမညဆသညတ႔ႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမား ပါဝငပါသလား။

► ဤသတငးအခကအလကမားအား အသကအရြယအလက၊ ကားမအလက၊ ယဥေကးမႈအရ သငေလာေသာ နညးလမး မားႏင ပပးေပးပါသလား။

► အမးသားမား၊ အထးသျဖင ရပရြာလထေခါငးေဆာငမားသည လထႏးေဆာစညးရးမႈလပငနးမားတြင အေျပာငးအလက ေဖာေဆာငေပးသမားအေနျဖင ပါဝငေဆာငရြကေနပါသလား။

ဂ) တစကယရညသန႔ရငးေရးႏင ပတဝနးကငးသန႔ရငးေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈဖရမမားသည အသကအရြယ၊ ကား၊ မ ေရးရာႏင ယဥေကးမႈအရ သငေလာေသာနညးလမးမားျဖင ကငးပေနျခငး ျဖစပါသလား။ ယငးတ႔အား အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမား ပါဝင တကေရာကႏငၿပး တကေရာကသမားသည GBV ကစၥရပမားအား ေၾကာကရႊ႕စးရမျခငးကငးစြာ တငျပ ေဆြးေႏြးႏငပါသလား (ဥပမာ - လ႕ဝကထနးသမးေပးျခငး၊ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား ပါဝငေဆြးေႏြးသည အပစမားတြင အမးသမးမားအား ကညပပးသမားအျဖစ ထားရေပးျခငး၊ စသည)

8

သငခနးစာ

ေဟတတြင ေရႏငသန႔ရငးေရး လအပခကမားအား ေလလာအကျဖတရာတြင လထ၏ ကား၊ မ ေရးရာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ က႑မားအား မားစြာ လစလခပါသည။ အလငအျမနေလလာအကျဖတမႈ အဆင ၁ ႏင ၂ တြင မညသညေမးခြနးကမ ကား၊မေရးရာ သ႔မဟတ GBV အေၾကာငး ေမးျမနးထားျခငး မရပါ။ စြမးေဆာငရညမား ေလလာအကျဖတမႈစမခက (ACAPS)တြင ေဟတအတြက ကား၊ မ ေရးရာတာဝနခတစဥး ရၿပး သမက ကား၊ မ ေရးရာကစၥရပမားတြက တကမႈရေသာ အစရငခစာတစေစာငက ေလလာမႈမ ေတြ႕ရခကမားက စတျဖာဆနးစစရာတြင အေထာကအကျဖစေစရနအတြက ေရးသားခပါသည။ ကား၊ မ ေရးရာ တာဝနခသည အလငအျမန ေလလာမႈအစရငခအျပညအစအား ေလလာခၿပး ပ႔ေအာပရငစအျပငဘကရ အမသာမား၏ ၈၃ ရာခငႏႈနးသည ကားမသးသန႔ခြျခားေပးထားျခငး မရေၾကာငးႏင ၈၄ရာခငႏႈနးသည မးအလငးေရာင လေလာကစြာ ထြနးေပးထားျခငး မရေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ သ႔ေသာ ကနဥး လအပခကမားက အလငအျမန ေလလာသည ေနာကဆးအစရငခစာတြင ကား၊ မ ေရးရာဆငရာ လအပသည အခကအလကမား ပါဝငျခငး မရသညအတြက စမကနးေရးဆြရာတြငလညး ထညသြငးစဥးစားႏငျခငး မရခပါ။ ရလဒအေနျဖင WASH လပေဆာငခကမားသည ထေရာက အကးရျခငး မရေၾကာငး ကား၊ မ ေရးရာတာဝနခက ယဆပါသည။ အဓက ျပနာမာ အမသာမားသည ကား၊ မ သးသန႔ ခြျခား ထားမႈမရျခငး၊ လျခမႈ လေလာကစြာ မရျခငး၊ ေနထငသည ေနရာမားႏင ေဝးကြာလြနးျခငး၊ မးထြနးမထားျခငး၊ ဂကထး ၍မရျခငးႏင ယဥေကးမႈႏင မေလာညျခငး (ဥပမာ - လမားသည ထင၍မရပါ) တ႔ ျဖစပါသည။ ထအခကမားက အမသာမားက အသးျပစဥ လငပငးဆငရာ ထပါးေစာကားမႈႏင ကးလြနတကခကမႈမား ျဖစေပၚႏငသည အႏရာယက တးပြားေစႏငပါသည။ အဓက ကာကြယေစာငေရာကေရး ကစၥရပမားျဖစသည လငပငးဆငရာ ကးလြနတကခကမႈမားသည စခနးေနရာမား၏ ၂၉ ရာခငႏႈနး (၂၁ ေနရာတြင ၆ ေနရာ) တြင ျဖစေပၚေၾကာငး တငၾကားမႈမား လကခရရခပါသည။

(Mazurana, D., Benelli, P., Gupta, H., ႏင Walker, P. August 2011. ‘Sex and Age Matter: Improving humanitarian response in emergencies. Feinstein International Center, Tufts University, pp. 79–80, <www.care.org/sites/default/files/ documents/sex-and-age-disag-data.pdf> မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

ေအာငျမငရန အလားအလာေကာငးေသာ လပေဆာငခက

ဆမာလယာတြင UNICEF ၏ WASH ၊ ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ပညာေရး က႑မား အတတကြ စစညးကာ ရာသေသြးေပၚခန တစကယေရကနးမာေရး စမထနးသမးမႈဆငရာ စစတမးတစခအား ေကာကယခပါသည။ ရညရြယခကမာ ကေလးမား အမေထာငျပျခငးက ေလာခရန၊ မနးကေလးမား ေကာငးဆကတကႏငေၾကာငး ေသခာေစရနႏင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ ဂဏသကၡာက ထနးသမးေပးရနတ႔ ျဖစပါသည။ စစတမးသည ရာသေသြးေပၚခန တစကယေရကနးမာေရး စမထနးသမးမႈ (လစဥသးပစၥညး အမးအစား၊ အတြငးခ အမး အစား၊ ဆပျပာ၊ ေရ စသညတ႕အား လကလမးမအသးျပႏငမႈ)က အဓကထား ေကာကယျခငး ျဖစေသာလညး ထစစတမးက အခြငေကာငးယကာ မညသည ပစၥညးအမးအစား မားသည ဂဏသကၡာက ထနးသမးေပးႏငေၾကာငး ႏင ဂဏသကၡာႏငလျခမႈအတြက အဝတအထညႏင ပစၥညးပးမား (dignity kits) တြင ထညသြငးေစလသည ပစၥညးမားအေၾကာငးကပါ စစတမးတြင ေမးျမနး ခပါသည။ UNICEF သည စစတမးေဆာငရြကမႈတြင dignity kits မားက အဓက ပပးသျဖစသည အမးအကာ က႑ကပါ ပါဝငေဆာငရြကေစခပါသည။ စစတမးရလဒမားႏင က႑မားၾကား ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ အတငးအတာအား က႑မား အားလးက ေကနပခၾကပါသည။

(ရညၫႊနး- Information provided by UNICEF Somalia Child Protection Section, Personal Communication, August 2014)

9

အရငးအျမစမား ရာေဖြစေဆာငးျခငးအတြက GBV ဆငရာ အဓက

ထညသြငးစဥးစားရန အခကမား

ေအာကတြငေဖၚျပထားေသာ အခကအလကမားသည CCCM ဆငရာ စမကနးမားအတြက GBV ႏငဆငေသာ အရငးအျမစမားက ရာေဖြစေဆာငးရန အဆျပလႊာမား မၾကမးျပစရာတြင အေရးႀကးေသာ စဥးစားရနအခကမားက အထးျပ ေဖၚျပထားသည။ အေရးေပၚအေျခအေန မျဖစပြားမ သ႔မဟတ အေရးေပၚအေျခအေနႏင အေရးေပၚ အေျခအေန ျဖစပြားၿပးေနာက ျပနလညထေထာငေရး၊ ဖြ႕ျဖးတးတကေရးတ႔အတြက ရနပေငြေတာငးခသညအခါ အဆျပလႊာမားတြင GBV အႏရာယကေရာကႏငေျခမားႏင ပတသကေသာ အသပညာမားက သရမႈက ထငဟပ၍ ထအႏရာယမားအတြက ဥးတညေဆာငရြကႏငမည နညးဗဟာမားကပါ တငျပႏငပါက ထအဆျပလႊာမားအား ပမ အားေကာငး ခငမာေစပါသည။

က။ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာ လအပခကမားအား လႊမးျခရႈျမငမႈ

► အဆျပလႊာတြင WASH ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငးႏငဆကစပကာ GBVႏင ဆကႏြယေသာ လျခေရးဆငရာ အႏရာယကေရာကႏငေျခမား၊ ကာကြယေစာငေရာကေပးျခငးဆငရာ လအပခကမားႏင ေဘးဒဏခလထ၏ ရပငခြငမားအား တငျပထားပါသလား။

► အမတြငးႏင ရပရြာလထတြငးရ WASH ဆငရာ တာဝနမားအား နားလညသရကာ ကား/မ၊ အသကအရြယ၊ မသနစြမးမႈႏင အျခားေသာ သကဆငရာ ထခကလြယသည အခကမားအလက ခြျခားမတတမးတင ထားပါသလား။ အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယကေရာက လြယသည အပစမား၏ အႏရာယကေရာကႏငေစေသာ အခကမားက နားလညသရ ေဖာျပထားပါ သလား။

► ‘GBV’ ဟ ေယဘယသးႏႈနးျခငးထက GBV ပစမား (လငပငးဆငရာ ကးလြနေစာကားမႈ၊ ရငးႏးေသာ အတေနအေဖာမ အၾကမးဖကမႈႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ လငပငးဆငရာ ေခါငးပျဖတမႈ၊ ထပါး ေႏာငယကမႈ) အား သးျခား ေဖာျပကာ ဆနးစစေလလာထားပါသလား။

အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမား

ရနပေငြ ရရေစေရးထက ပလြနေသာ အေၾကာငးမား

‘အရငးအျမစမားအား ရာေဖြစေဆာငးျခငး’ ဆသညမာ ရနပေငြမားက ရယရနသာမက လ႕စြမးအား အရငးအျမစမား၊ ေထာကပပစၥညးမားႏင အလရငမား၏ ကတကဝတမားကပါ တးျမႇငႏငရန ႀကးပမးျခငး ျဖစသည။ အရငးအျမစမား ရာေဖြစေဆာငးျခငးဆငရာ ထညသြငးစဥးစားရမည ေယဘယအခကမားက ထပမ ရရႏငရနအတြက အပငး (၂) မ အဓကအေၾကာငးအရာနယပယအလကလမးညႊန၏ ေနာကခ အခကအလကမားတြင ၾကညပါ။ ေအာကပါ `ညႇႏႈငးေဆာငရြကျခငး´ ေခါငးစဥေအာကတြင အျခားေသာ လသားခငး စာနာမႈဆငရာ က႑မား/မတဖကမားႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးျခငးျဖင အရငးအျမစမားက ေဆာၾသ စညးရးႏငရနအတြက မဟာဗဟာအခ႕အား ထပေဆာငးတငျပထားပါသည။

10

ခ။ စမခက၏ ကးေၾကာငးဆေလာမႈ ► အေရးေပၚအေျခအေနအတြက ျပငဆငရန အဆျပလႊာမၾကမး ျပစသညအခါ

• GBV အႏရာယျဖစႏငေျခေလာချခငးက ထညသြငးထားေသာ WASH တ႔ျပနေဆာငရြကမႈအား အလငအျမန ျပလပႏငရနအလ႔ငာ ႀကတငသမးထားရရမည အသကအရြယ၊ ကားမ၊ ယဥေကးမႈမားႏင သငေလာ ကကညေသာ ေထာကပပစၥညးမားက ႀကတငခန႔မနးေဖာျပထားပါသလား (ဥပမာ - ရာသေသြးေပၚျခငးအတြက သန႔ရငးေရး ေထာကပပစၥညးမား၊ ေရခးခနး၊ အမသာမားက ခတရန ခငခေသာ ေသာမား၊ အမသာမားအတြက မးလးမား၊ အဝတေလာရန၊ မးဖေခာငသးရနႏင ေရခးရန ေထာကပပစၥညးမား၊ လျခေသာ တခါးမားႏင အေႏာငအယကကငးစြာ သးသန႔ေနႏငမႈအတြက ျခခတရန ပစၥညးမား၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမား အဆငေျပလြယကစြာ အသးျပႏငသည လကႏပေရစပစကႏင ေရပးမား၊ မသနစြမးသမား ၏ လကလမးမႏငမႈက အေထာကအပျဖစေစေသာအရာမား၊ စသည)

• GBV အႏရာယျဖစႏငေျခက ေလာပါးသကသာသြားေစမည WASH အစအစဥအတြက ေဘးကငး လျခေသာ ဒဇငးပစႏင လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈမားက အစးရ၊ WASH ဝနထမးမားႏင လမႈအသငးအဝငးအပစမားအား သငတနးမား ျပငဆငကငးပေပးႏငရနအတြက မဟာဗဟာ တစခ ရၿပးျဖစပါသလား။

• လထတြငးသ႔ GBV ႏငဆကႏြယေသာ သတငးအခကအလကမား ျဖန႔ေဝႏငသည ပစၥညးမားက ပစ အမးမး၊ ဘာသာစကားအမးမးျဖင (ဥပမာ- ဘေရးလမကမျမငစာမား၊ သေကၤတသးဘာသာ စကား၊ ရးရငးေသာ ပျပသတငးစကားမား၊ ရပပမား စသည) ရရႏငရနအတြက ထပေဆာငးကနကစရတမား ရပါသလား။

► အေရးေပၚအေျခအေနအတြက တ႔ျပနေဆာငရြကေပးရန အဆျပလႊာမၾကမးျပစသညအခါ • WASH အစအစဥမားသည GBV အႏရာယႏငၾကေတြ႕ႏငေျခက မညသ႔ ေလာပါးသြားေစႏငေၾကာငးက

ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပထားပါသလား (ဥပမာ - တညေနရာႏင ဒဇငးပစမားအရ)။• အသးျပမည မဟာဗဟာမားသည Sphere လကစြစာအပတြင ပါရေသာ စႏႈနးမားႏင ကကည

ပါသလား။• WASH က႑တြင အမးသမးဝနထမးမားအတြက ေဘးကငးလျခၿပး ထေရာကေသာ လပငနးခြင

ပတဝနးကငအေျခအေနမား ဖနတးေပးရနအတြက ကနကစရတမား ထပေဆာငးလအပပါသလား (ဥပမာ - အလပတာဝနျဖင ခရးသြားလာရာတြင အမးသမးဝနထမးအား တစဥးတညး မသြားေစျခငး သ႔မဟတ အမးသမးဝနထမးႏငအတ အမးသားမသားစဝငတစဥးက အေဖာလကေပးဖ႔ ပပး ေပးျခငး)။

► အေရးေပၚအေျခအေနၿပးဆးခနႏင ျပနလညထေထာငေရးအတြက အဆျပလႊာမၾကမးျပစသညအခါ• GBV အႏရာယကေရာကႏငေျခရသမား၏ ေဘးကငးလျခမႈႏင ဘ၀သာယာအဆငေျပမႈတ႔အတြက

ေရရညမဟာဗဟာမားႏင အခ႕ေသာ GBV အမးအစားမားအား ေလာခရန ေရရညႀကးပမးအားထတမႈမားတြင စမခကမ မညသ႔ ပါဝငကညမည ဆသညက ရငးရငးလငး ေဖာျပထားပါသလား။

• အဆျပလႊာသည ေရရညတညတမႈက ေသခာေစရန ရပရြာလထႏငအတ ေဆာငရြကပါမညဆေသာ ကတကဝတျပမႈ က ထငဟပေဖာျပပါသလား။

11

ဂ။ စမခကအား ရငးလငးေဖာျပျခငး ► အဆျပသည လပငနးမားသည GBV ႏင ဆကႏြယေသာ လပငနးမားက ေပါငးစပထညသြငးရနအတြက

လမးညႊနသေဘာတရားမား ႏင အဓက ခဥးကပေဆာငရြကရန နညးလမးမားက ထငဟပပါသလား။ (လ႕အခြငအေရးက အေျခချခငး၊ အၾကမးဖကမႈ ခစားခရသက ဗဟျပေဆာငရြကျခငး၊ ရပရြာလထ အေျချပျခငး၊ စနစမားက အေျခချခငး)

► အဆျပသညလပငနးမားတြင အရငးအျမစမားက ထေရာကမားျပားေစရနႏင နညးဗဟာက ေဆာငရြကႏငရနအတြက အျခား လသားခငးစာနာေထာကထားမႈေဆာငရြကသမား၊ က႑မားႏင ခတဆကမႈမား ပါဝငပါသလား။

► အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အပစမားအား WASH ဝနထမးမားအျဖစ တာဝနထမးေဆာငေစျခငးႏင ရပရြာလထအေျချပ WASH ႏင စပလဥးေသာ ေကာမတမားတြင ပါဝငေစျခငး အပါအဝင ၎တ႔၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈႏင လပပငခြငေပးျခငးတ႔အား စမခကမ အားေပး/ေထာကပပါသလား။

လကေတြ႕အေကာငအထညေဖၚရာတြင အဓက ထညသြငးစဥးစားရမည GBV ဆငရာ

အခကမား

လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအည လအပေသာအေျခအေနမားတြင WASH ဆငရာအစအစဥမားက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာေသာအခါ ထညသြငးစဥးစားရမည GBV ႏင ဆကႏြယေသာ အခကအခ႕က ေအာကတြင ေဖာျပထားပါသည။ ထအခကမားအား အေျခအေနတစခခငးစအလက ဆေလာသလ ေျပာငးလ ျပငဆငရမညျဖစၿပး ဥးတညလထ၏ မရမျဖစလအပေသာ လ႕အခြငအေရးမား၊ ထတေဖာေတာငးဆလာေသာ လအပခကမားႏင ေဖာထတသတမတထားေသာ အရငးအျမစမားက အစဥအၿမ ထညသြငးစဥးစားရပါမည။

WASH ဆငရာ စမကနးေရးဆြရာတြင GBVအႏရာယေလာခေရးအား ေပါငးစပထညသြငးျခငး

၁။ ေရႏင သန႔ရငးေရး ေထာကပပစၥညးအေဆာကအဥးမားက ေနရာချခငး၊ ဒဇငးထတျခငး၊ တညေဆာကျခငးႏင ထနးသမးေစာင ေရာကျခငးမား၊ တစကယေရသန႔ရငးမႈက အားေပးျမႇငတငေသာ လပငနးမားတြင အမးသမးမားႏင အျခားေသာ အႏရာယက ေရာကႏငေျခရသည အပစမားက ဝနထမးမားႏင ေခါငးေဆာငသမားအျဖစ ပါဝငေဆာငရြကပါ။ (ပါဝငမႈေၾကာင လျခေရးအႏရာယ သ႔မဟတ GBV အႏရာယ ပမျမငမားေစႏငသည အေျခအေနမားတြင လအပသလ သတျပေဆာငရြကရန)

► WASH စမကနးဝနထမးမားတြင အမးသမးဝနထမး ၅၀ ရာခငႏႈနး ပါဝငေစရနႀကးပမးျခငး၊ ေဘးကငးလျခေသာ WASH ေထာကပပစၥညးမားအား ထနးသမး ေစာငေရာကျခငး၊ လပငနးလညပတမႈႏင လပငနးတညေဆာကေရးတ႕တြင အမးသမးမားက ပမနသငတနးႏင လပငနးခြငသငတနးမားေပး၍ ဥးေဆာငမႈရာထးမား ရယႏငလာေစရန ႏင သငတနးျပနလည ပ႔ခႏငေစရန ဥးတညပပး ေပးရမည။

► အမးသမမား (သငေတာသညေနရာမားတြင ဆယေကာသကမနးကေလးမား)သည လထအေျချပ WASH ေကာမတမား၊ ႏင စမအပခပမႈအဖြ႕တ႔တြင တကၾကြစြာ ပါဝငေစရမည။ ရပရြာတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ အခနးက႑က ေျပာငးလရနႀကးစားျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငဖြယရေသာ တငးမာမႈမားက သတထားရမည။ လအပပါက အမးသားမား၏ ပပးမႈက ရရရန ၄ငးတ႔ႏင ေဆြးေႏြးဖလယမႈမား ျပလပရမည။

12

► WASH ဝနထမးမား၊ေခါငးေဆာငမႈႏင သငတနးဆရာရာထးမားထတြင အႏရာယကေရာကလြယသည အပစမားမ လမားက ထညသြငးခန႔ထားရမည။ စမကနးမားတြင ထခကလြယမႈဆငရာ အေရးကစၥမားအား လေလာကစြာ ကယစားျပ၍ ကယတငေျဖရငးေပးႏငရန ၄ငးတ႔ထမ ပါဝငကညမႈမား ရယရမည။

ေအာငျမငရန အလားအလာေကာငးေသာ လပေဆာငခက

ေမာရကရ ကမၻာဘဏ၏ ေကးလက ေရေပးေဝမႈႏင သန႔ရငးေရးစမခကသည “ထးတမးစဥလာအရ ေရခပရနက တာဝနယရေသာ မနးကေလးမား၏ ဝနထပဝနပး”က ေလာခေပးရန ရညရြယလပေဆာငပါသည။ စမခက အေျချပေသာ ျပညနယ ၆ ခတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ ေရခပရာတြင အသးျပရသညအခနအား ၅၀ မ ၉၀ ရာခငႏႈနးအထ ေလာခႏငခပါသည။ ေရက ပမ အဆငေျပလြယကစြာ လကလမးမရရမႈေၾကာင ေလးႏစ အတြငး မနးကေလးမား၏ ေကာငးတကမႈႏႈနးသည ၂၀ ရာခငႏႈနး တးလာခပါသည။

(World Bank. 2003. Report No. 25917, <www-wds.worldbank.org/servlet/WDSContentServer/WDSP/IB/2003/06/17/000090341_20030617084733/Rendered/PDF/259171MA1Rural1ly010Sanitation01ICR.pdf>) မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

၂။ အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမားအတြက ေရ ရရႏငမႈႏင လကလမးမမႈတ႔ တးတကေစမည နညးဗဟာမားက ကငသးပါ။

► Sphere စႏႈနးမားအရ ေရရယႏငသည ေနရာမားသည ေနထငသညေနရာမားႏင မတာ ၅၀၀ ထက ပမေဝးေစရန ႀကးပမးေဆာငရြကေပးရမည။ မးဖေခာငမားတြင ေရရရအသးျပႏငေအာင ေဆာငရြကမေပးႏငပါက မးဖေခာငမားအား ေရရယႏငသည ေနရာမားမ မတာ ၅၀၀ ထက ပမေဝးေစရန ပေဖာစစဥေပးရမည။

► လကႏပေရစပတငစက(တကင)မားႏင ေရပးမားသည အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား အဆငေျပ လြယကစြာ အသးျပႏင ေၾကာငး ေသခာေစၿပး ေရခပရန သးစြသညအခနက နညးနငသမနညးေအာင စစဥေရးဆြေပးရပါမည။

► ေရက ခြတမးျဖင သ႔မဟတ သတမတထားေသာအခနမားတြင စပတငေပးသည ေနရာမား၌ အခန ဇယားမားက အႏရယခစားခရသည လထမားႏင တငပငကာ ေရးဆြပါ။ သတမတခနမားသည အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင ေဘးအႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမားအတြက အဆငေျပၿပး ေဘးကငးလျခသညအခနမား ျဖစသငၿပး ေရက မညသညေနရာ၊ မညသည အခနတြင ရရႏငေၾကာငး သတငးအခကအလကမားက အသးျပသမားအား ျပညျပညစစ အသေပးထား သငပါသည။

► ေနရပစြန.႔ခြာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသညအေျခအေနႏင ဒကၡသညအေျခအေနမားတြင မေဝသးစြရေသာ ေရအရငးအျမစမားေၾကာင တငးမာမႈမားက ေလာခႏငရနအတြက ေဘးအႏရယကေရာကခခရသည လထအား လကခထားရေသာ ရပရြာလထမားႏင လကတြလပကငရပါမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထတငးမာမႈသည ေရခပသမား (မားေသာအားျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား) အား တကခက ခရႏငသည အႏရာယက ပမ တးပြားေစမည ျဖစေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

13

အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမား

မသနစြမးသမားလသားခငးစာနာမႈ အကအညလအပေသာ အေရးေပၚအေျခအေနမားတြင မသနစြမးသမားႏင သကႀကးရြယအမားသည WASH ေထာကပပစၥညးဝနေဆာငမႈမားက အသးျပရန ႀကးပမးေသာအခါ စနေခၚမႈမားက ပမ ရငဆငၾကရပါသည။ မသနစြမးေသာ အထးသျဖင မနးကေလးမားႏင အမးသမးမား (သကရြယႀကးေသာ အမးသမးမားအပါအဝင)သည အမးသမးျဖစေနရျခငး၏ ထခကလြယမႈေၾကာင သာမက ၎တ႔၏ လပကငနငစြမး အကန႔အသတရမႈမားေၾကာငပါ ထခကခစားၾကပါသည။ သကႀကးရြယအမားႏင မသနစြမးသမားအတြက WASH ဝနေဆာငပစၥညးအေဆာကအဥးမား အသးျပႏငမႈအား ရပဝတပငးဆငရာအရ လကလမးမေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးနညးျဖင ျမႇငတငအားေပးသငသလ ေဒသမားသ႕ သြားေရာက ကညေဆာကရြကမႈမားကလညး ထဝနေဆာငမႈအေဆာကအဥးမားက ၄ငးသကႀကးရြယအမားႏင မသနစြမးသမား အသးျပရန အားေပးရာေရာကသည။ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး သ႔မဟတ တစကယေရ သန႔ရငးေရးအတြက သတငးအခကအလက၊ ပညာေပးႏင ဆကသြယေရး (IEC) ပစၥညးမားအား သကႀကးရြယအႏင မသနစြမးသမား ရရအသးျပႏငေစရန ျပလပထားသငပါသည (ဥပမာ - အျမငအာရခ႕ယြငးသမားအတြက နားေထာငႏငေသာ ပစၥညးမား)။ လျခေရးႏင လကလမးမအသးျပႏငေရး ကစၥရပမားက ေစာငၾကညေလလာႏငရနအတြက ရပရြာလထတြငးရ သကႀကးရြယအမား၊ မသနစြမးသမားႏင အစညးအေဝးမား ပမနကငးပသငပါသည။ လကလမးမအသးျပႏငေရးလပေဆာငခကမား (ဒဇငးပစႏင အသးခမႈမား) တြင ေရေပးေဝသည ေနရာမားႏင ေရေပးေစမႈမား၊ ေရစပတငစကဒဇငး၊ ေရပးမား၊ အမသာႏင ေရခးရာေနရာမားအတြက အဝငဝတြင ဆငေျခေလာမားပါသည ဒဇငး၊ အမသာ၊ ေရခးခနးမားရ အခနးငယမားတြင ေနရာ ကယကယဝနးဝနးရေစျခငး၊ အမသာခမားႏင လကကငမား၊ စသည) တ႔က ထညသြငးစဥးစားေပးသငပါသည။

(ရညၫႊနး- Information provided by Handicap International, Personal Communication, 7 February 2013. For more information on making WASH facilities accessible, see Handicap International’s Disability Checklist for Emergency Response: www.handicapinternational.de/fileadmin/redaktion/pdf/disability_checklist_booklet_01.pdf>)

► ေရေပးေဝရာတြင ေရရညဆကလကေပးေဝသြားႏငရန အေထာကအကျပသည ပစမားျဖင ေပးေဝ ရပါမည။ အနာဂတတြင ေရျပတလပမႈမား ျဖစေပၚလာေၾကာင အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင ထခကလြယေသာ အျခားအပစမားအား GBV အႏရာယကေရာကႏငမႈမ ကာကြယတားဆးေပးရန ျဖစပါသည။• ေျမေအာကေရအရငးအျမစမားအား အလြနအမငး ထတယသးစြျခငးက ကန႔သတျခငး• စခနးတြငးေနထငသမားအား ေရက ေခၽြတာသးစြရန တကတြနးအားေပးျခငး• ထခကပကစးလြယေသာ ေရအရငးအျမစမားရသည ဒကၡသည/ IDP စခနးမားတြင

မးေခါငေရရားမႈအတြက ႀကတငျပငဆငသည ရပရြာလထအေျချပ စမကနးမား ေရးဆြမႈက ပပး ကညေပးျခငး (ဥပမာ - ေကးလကေဒသမားတြင မးေရခသည ေနရာမား တညေဆာကသည စမခကမား)

၃။ WASH ဆငရာအေဆာကအဥးမား၏ လျခမႈ၊ သးသးသန႔သန႔ရ၍ အေႏာငအယကကငးမႈႏင ဂဏသကၡာရမႈတ႔က အျမငမားဆး ရရေစမည နညးဗဟာမားအား ကငသးအေကာငအထညေဖာပါ။

► အသကအရြယ၊ ကား/မႏင ယဥေကးမႈတ႔ႏငအည WASH အေဆာကအဥးမား (အမသာမား၊ အဝတေလာရာ၊ ခကျပတရာႏင ေရခးသည ေနရာမားအပါအဝင) က ေဆာကလပရနအတြက ေဒသခတ႔၏ အသပညာႏင အေလအထမားက အေျချပကာ ေဆာငရြကပါ။ ဝနးကငသန႔ရငးေရး၊ တစကယေရ သန႔ရငးေရးတ႔ႏင ဆကႏြယေသာ ယဥေကးမႈစမားႏင အေလအထမားက ထညသြငး စဥးစားပါ။ (ဥပမာ - အမသာမား ေဆးေၾကာရန မညသ႕တြင တာဝနရေၾကာငး မတသားရန၊

14

အမးသားမား ေဆးေၾကာေသာ အမသာမားက အသးျပရန အမးသမးမား သကေတာငသကသာ ရ၊ မရ မတသားရန၊ စသည)

► ထခကခစားရေသာလထႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ WASH အေဆာကအဥးမားအား ေဘးကငးေသာ ေနရာမားႏင ေနအမမားမ ေဘးကငးစြာ လာေရာကႏငေသာ အကြာအေဝးမားတြင ထားရရ ပါမည (ဥပမာ - Sphere စႏႈနးမားႏငအည အမသာမားသည ေနအမမားႏင မတာ ၅၀ ထက ပမေဝးဘ အမသာတစလးလင အမားဆး လ ၂၀ ဥးကသာ အသးျပေစျခငး)။ ယငးတ႔အား မသနစြမးသမားလညး အသးျပႏငေၾကာငး ေသခာေစရပါမည။

► WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမား အတြငးႏင အျပငတြင မးအလငးေရာင လေလာကစြာ ရရေစ ရပါမည။လပစစမးမရ လငပင မးအလငးေရာင ရရႏငမည နညးဗဟာမားက ေဖာထတပါ။ ဥပမာ - • အေရးေပၚအေျခအေနအေစာပငးကာလမားတြင ယာယမးမား သ႔မဟတ ေနစြမးအငသးမးမား

ပပးေပးျခငး• ေရႀကးျခငး သ႔မဟတ အျခားေသာ သဘာဝေဘးအႏရာယမား ကေရာကခနတြင လပစစမး

အစားထး နညးလမးမားက ရာေဖြပပးေပးျခငး• မသားစမား/လတစဥးခငးစအား လကႏပဓာတမးမား ပပးေပးျခငး

► မသားစအလကအသးျပႏငေသာ သ႔မဟတ ကား/မ သးသန႔ခြျခားေပးထားေသာ ယဥေကးမႈႏင ေလာညသည အမသာမားႏင ေရခးခနးမားက ေဆာကလပေပးပါ။ ရပပမားႏငေရာ စာမား ေရးသား၍ပါ ရငးလငးသသာစြာ အမတအသားျပ ခြျခားေပးထားပါ။ ထအေဆာကအဥးမားတြင တခါးမား၊ ခငခသည အတြငးဂကမား၊ သးသန႔ရေစရန ျခစညးရးမားႏင အျခားေသာ လျခေရးဆငရာ အစအမမား ရရပါမည။ အမးသမးႏင အမးသားမားအတြက အမသာ၊ ေရခးခနးအကန႔မား အခးအား အစအစဥေရးဆြႏငရနအတြက ကား/မခြျခားျပထားေသာ ကနးဂဏနးမားက အသးျပပါ (Sphere စႏႈနးမားအရ ခန႔မနးေျခ ၃း၁ က အသးျပပါ)။

► ထခကခစားရေသာလထသည WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားသ႔ အတနအသင ေဝးလေသာ ခရးက သြားရသည အေျခအေနမားတြင ထလမးခရးမားတစေလာက ေဘးအႏရာယကငးရငးေရးနညးဗဟာမားက ေရးဆြေဆာငရြကေပးပါ (ဥပမာ - လမးတစေလာက လျခေရးကငးမားလညေပးျခငး၊ လကပါေစာငေရာကေပးသည စနစမား၊ လထေစာငၾကညမႈစနစမား၊ စသည)။ ထနညးဗဟာမား ေရးဆြႏငရနအတြက လထ၊ လျခေရးဝနထမးမား၊ ၿငမးခမးေရးထနးသမးေပးသညတပဖြ႕မား (သငေလာသညေနရာမားတြင) ႏင အျခားသကဆငရာ က႑မား (အသကေမြးမႈ၊ CCCM ႏင ကာကြယေစာငေရာကမႈ)

► ညေမာငသြားေသာအခါ အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမားသည အမသာမားႏင အျခား ကနးမာေရးႏငညညြတျပး သန႔ရငးသည

ေအာငျမငရနအလားအလာေကာငးေသာလပေဆာငခက

Oxfam ၏ ၂၀၀၇ခႏစ၊ ေဆာလမြနကၽြနးဆနာမ အတြက တ႔ျပနေဆာငရြကမႈတြင လထစညးရးေရးမး အမးသမးမားမ သရလကရသညမာ ရပရြာထမ အမးသမးမားသည အဝတေလာသည ေနရာမားတြင သးသန႔လျခမႈ မရဘ ျဖစေနမညက စးရမပပနေနသည အခကျဖစပါသည။ ထအခကအား စမအပခပေရး ပငးသ႔ တငျပၿပးေနာက သကဆငရာအမးသမးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ သးသးသန႔သန႔ရၿပး အေႏာငအယက ကငးေစရနႏင လျခသညဟေသာ ခစားခကက ျဖစေပၚေစရနအတြက အကာအရမား တညေဆာကေပးခပါသည။

(Oxfam 2011. Gender Equality and Women’s Rights in Emergencies, p. 57 မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

15

အေဆာကအဥးမား (WASH)အား အသးမျပရေတာသည အေျခအေနမားတြင ေနအမအဆငတြင ပပးေပးႏငမညအရာမားက စဥးစားပါ (ဥပမာ - အးမား၊ မစငပးအမသာမား၊ စသည)။

အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမား

လငေျပာငးထားသမားအမးသမးအျဖစသ႔ လငေျပာငးထားသမားသည အမးသမးမားအတြက သတမတေပးထားေသာ ေနရာမားက အသးျပျခငးမ ယဥေကးမႈအရ တားျမစပတပငခရေလရပါသည။ သ႔ေသာ အမးသားမား၏ ေနရာမားတြငလညး အၾကမးဖကမႈႏင ကးလြန ေစာကားမႈမားက ခရႏငေျခမာမ အလြနျမငမားပါသည။ ထနညးတ အမးသားမားအျဖစ လငေျပာငးထားသမားသညလညး ကား/မခြျခားသတမတထားေသာ ေနရာမားမ ဖယကဥခၾကရၿပး ထေနရာမားက အသးျပရန ႀကးပမးပါက အၾကမးဖကမႈက ခရႏငေျခမာ အလြန ျမငမားလပါသည။ ျဖစႏငပါက LGBTI ကြမးကငသမား၏ အကအညျဖင WASH လပေဆာငသမားသည လငေျပာငးထားသမား၏ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လအပခကမားအား WASH အစအစဥမားမ ျဖညဆညးေပးႏငရနအတြက ေဒသခ လငေျပာငးသအဖြ႕အစညးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးသငပါသည။ ဥပမာ မၾကာေသးမကမ တတယေျမာက ကား၊မအပစ တစခက တရားဝငအသအမတျပခေသာ နေပါတြင ထးတမးစဥလာအရ ကား/မခြျခား သတမတထားေသာ ေနရာမားက အသးျပရန အဆငမေျပသမားအား ကညရန နညးလမးတစခ အေနျဖင တတယေျမာကကား၊ မ ေရးရာ အပစအတြက ေနရာမားပါ ထညသြငးထားသည အမသာမားက တညေဆာကေပးခပါသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေသာ နညးဗဟာမားသည ယဥေကးမႈႏင ေနာကခအေျခအေနမားေပၚမတညကာ အလြနသတထား ေဆာငရြကရျခငးျဖစၿပး အခ႕ေနရာမားတြင လငေျပာငးထားသမားအတြက GBV မား ပမ၍ပင ျမငမားလာေစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင လငေျပာငးထားသမားအတြက ေဘးအႏရာယေလာခေရး နညးဗဟာမားက အေကာင အထညမေဖာမ ေဒသခလထမား၊ ေဒသခ LGBTI ကြမးကငသမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရန အလြနအေရးႀကးပါသည။

(ရညၫႊနး- Information provided by Duncan Breen, Human Rights First, Personal Communication, 20 May 2013; and Knight, K. 2012. ‘Nepal Flushes Out Genderism’, <www.huffingtonpost.com/kyle-knight/nepal-flushes-out-genderism_b_1464279.html>)

၄။ တစကယေရသန႔ရငးေရးႏင ဆကႏြယေသာ ပစၥညးမားအား သကၡာရစြာ လကလမးမအသးျပႏငေၾကာငး ေသခာ ေစေအာင ျပလပပါ။

► မးဆကပြားႏငေသာ အသကအရြယရ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအတြက ရာသေသြးမားက စပယစြန႔ပစႏငရန သငေတာေသာ ပစၥညးမားက ျဖန႔ေဝေပးပါ။ • ယဥေကးမႈႏင အကကညဆး ပစၥညးမားက သတမတေဖာထတႏငရနအတြက အမးသမးမားႏင

မနးကေလးမားအား တငပငေဆြးေႏြးပါ။• အေရးေပၚအေျခအေနတစေလာကလးႏင အသစေရာကရလာသမားအားလးအတြက အတြငးခမား၊ အမး

သမးလစဥသးပစၥညးမားႏင အျခားသန႔ရငးေရးပစၥညးမားအား ပမန ျဖန႔ေဝေပးပါ။• အေရးေပၚအေျခအေနေနာကပငးတြင ထပစၥညးမား ဆကလကရရႏငေအာင ပပးကညပါ (ဥပမာ

- အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ လပေဆာငသမားႏင လကတြကာ ေစးကြကေလလာဆနးစစမႈတစခ ျပလပျခငးျဖင သန႔ရငးေရးေထာကပပစၥညးမားအား အေသးစားစးပြားေရးလပငနးတစခအျဖစ ေဒသတြငးမာပင ထတလပႏငမည အလားအလာမားက သတမတေဖာထတေပးျခငး)

• ထပစၥညးမားအား ေဝငေပးသညအခနႏင လပငနးစဥသည အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေပၚ GBV အႏရာယမား ပမ ကေရာကလာႏငေျခမရေၾကာငး ေသခာေစရပါမည။

16

► လငပငးဆငရာအၾကမးဖကခခရ၍ ဆးလမးေၾကာငး၊ မးပြားလမးေၾကာငး သ႔မဟတ အစာေဟာငးအမ ပကစးသြားမႈက ခစားေနရေသာ (ခြစတကသမႈခယရန လအပႏငေသာ) အမးသားႏင အမးသမးမားသည ဆးဝမးယစးမႈအတြက အသးျပရသည ဂြမးထပမားက ဂဏသကၡာရရျဖင၊ လ႕ဝကစြာ လကလမးမအသးျပႏငေအာင လပေဆာငေပးရမည။

► သန႔ရငးေရးပစၥညးမား စြန႔ပစရနအတြက ပးမားက အမးသမးအမသာမားတြင ထညသြငး ေပးထားျခငးျဖင အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကလြယေသာ အျခားအပစမား သည တကခကခမႈ သ႔မဟတ ထပါးေစာကားခရမႈ အႏရာယမား ျမငမားသည ေနရာမား သ႔မဟတ အခနမားတြင ထပစၥညးမားက စြန႔ပစရန မလေအာင ကာကြယေပးရပါမည။ လငပငးဆငရာ ကးလြနတကခကခရေသာ အမးသားမားကလညး အမားကရ႕ခရျခငးမား အနညးဆး ျဖစေစရန အတြက ဆးဝမးယစးမႈအတြက အသးျပေသာ တစခါသးဂြမးထပမား စြန႔ပစရန ပးမားက အမးသားအမသာမားတြင ထားေပးရပါမည။ သန႔ရငးေရးပစၥညးမားက ပမနစြန႔ပစရငးလငးသည စနစမားက ေရရညခေအာင ေဆာငရြကရပါမည။ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက အတြငးခ အဝတအစားမားႏင သန႔ရငးေရးပစၥညးမားက ေလာဖြယရန သးသန႔ေနရာမား စစဥေပးၿပး အဝတလနးသည ႀကးတနးမားလညး ရရပါမည။

အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမား

တစကယေရသန႔ရငးေရးႏင အရကသကၡာအတြက အဝတအထညႏငပစၥညးပးမား (dignity kits)တစကယေရသန႔ရငးေရးပစၥညးပးမားအား အေရးေပၚအေျခအေနအစတြင မားေသာအားျဖင WASH အစအစဥမား၊ တစကယေရသန႔ရငးေရး အားေပးျမႇငတငသမား၊ CCCM ႏင ကာကြယေစာငေရာကေရး ဝနထမးမားက ပပးေပးပါသည။ ထပစၥညးပးမားတြင လတစဥးအတြက သန႔ရငးမႈက တးတကေစေသာ ပစၥညးမား ပါဝငပါသည (ဥပမာ - ဆပျပာ၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက လစဥသးပစၥညးမား၊ သြားပြတတႏင သြားတကေဆး၊ စသည)။ အျခားတစဖကတြင သကၡာႏငလျခမႈအတြက အဝတအထညႏင ပစၥညးပးမားကမ ကနးမာေရး သ႔မဟတ ေနထငစရာ၊ အေျခခေနထငမႈႏင ျပနလညထေထာငေရး (SS&R) လပေဆာငသမားမ ျဖန႔ေဝေပးပါသည။ ယငးတ႔သည လစဥသးပစၥညးမားအျပင အသကအရြယ၊ ကား/မ၊ ယဥေကးမႈႏင ကကညေသာ အဝတအထညႏင အျခားပစၥညးမား (ဥပမာ -ေခါငးေဆာငးပဝါမား၊ တဘကျခထညမား၊ ဝစမား၊ လကႏပဓာတမးမား၊ အတြငးခမားႏင ကယပငပစၥညးမားက ေလာဖြယ ေဆးေၾကာရန ပးငယမား၊ စသည) ကပါ ပပးေပးျခငးျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ ဂဏသကၡာ၊ ေလးစားမႈႏင လျခေရးမား တးျမငလာေစရန ရညရြယပါသည။ ထပစၥညးမား အားလးက တတႏငသမ အမားဆး ျဖန႔ေဝေပးႏငၿပး ကြာဟခကမား သ႔မဟတ မလအပဘ လပငနးထပေနမႈမားက ေရာငရားရနအတြက တစကယေရသန႔ရငးေရး လပေဆာငသမားသည သယယ ေထာကပပ႕ေဆာငေရးမား၊ ကနးမာေရးလပေဆာငသမား၊ SS&R လပေဆာငသမားႏင နးကပစြာ လကတြ လပေဆာငရန အလြနအေရးႀကးပါသည။ ထပစၥညးပးမားက ဒဇငးဆြရာတြငလညး အသငေတာဆး ပစၥညးမားက ထညသြငးေပးႏငရန၊ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားတြက အႏရာယကေရာကႏငေျခမား ျမငမားလာျခငး မရေအာင ျဖန႔ေဝေပးရမည အေကာငးဆးအခနႏင လပငနးစဥက သတမတႏငရနအတြက အႏရယကေရာက ျခငးခခရသညလထႏင တြဖကေဆာငရြကရပါမည။

(United Nations Children’s Fund. 2007. ‘Hygiene Promotion in Emergencies: A briefing paper’. WASH Cluster,<www.unicefinemergencies.com/downloads/eresource/docs/WASH/WASH%20Hygiene%20Promotion%20in%20Emergencies.pdf> မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

17

WASH မဝါဒမားတြင GBV ေလာချခငးက ထညသြငးေဆာငရြကျခငး

၁။ WASH အစအစဥမား၏ မဝါဒမား၊ စႏႈနးမားႏင လမးညႊနမားတြင သငေလာေသာ GBV တားဆးကာကြယေရးႏင အႏရာယေလာခေရး နညးဗဟာမားက ထညသြငးပါ။

► WASH စမကနးမားႏင လပငနးမားတြင (၁) GBV က တားဆးကာကြယ၍ ေလာခေပးၿပး (၂) အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားအႏရာယကေရာကလြယေသာအပစဝငမားမ ဝနထမးမား ဥးေဆာငသမားအျဖစ ပါဝငေဆာငရြကျခငးက ပပးေပးေသာ စမကနးမဝါဒမား ေဖၚထတ၍ အေကာငအထညေဖၚရပါမည။ ၄ငးတ႔တြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငႏငသည။• WASH ဝနထမးမား၏ ကေလးမား ျပစေစာငေရာကမႈဆငရာ မဝါဒမား• အမးသမးမားအား တနးတညမ အလပခန႔အပရန စႏႈနးမား• GBV ျဖစပြားမႈမားတြင အခကအလကမားက ကာကြယေပးထားၿပး လ႕ဝကခကထနးသမးမႈျဖင

မေဝေပးရန လပထးလပနညးမား• လငမႈဆငရာအျမတထတမႈႏင ေခါငးပျဖတမႈကစၥမားအတြက ေအဂငစမား၏ သတငးပ႔ရန၊

စစမးစစေဆးရနႏင စညးမဥးအရအေရးယရန လပငနးစဥမားႏင သကဆငသည ဆေလာေသာ သတငးအခကအလကမား

► ထသတငးအခကအလကမားက WASH ဝနထမးမား၊ ေကာမတမားႏင စမအပခပမႈအဖြ႕မားအၾကား ကယျပန႔စြာ ျဖန႔ေဝထားရန ႏင သငေလာေသာေနရာမားတြင ႏငငႏင ေဒသအလက ဘာသာစကားမားျဖင ပမကယျပန႔ေသာ လထအတြငး ျဖန႔ေဝေပးထားရန (ဘေရးလမကမျမငစာ၊ လကဟနေျခဟနျပ သေကၤတ ဘာသာစကား၊ စာမတတသမားအတြက ရပပမား ပါဝငေသာ ပစတာမား၊ လထအစညးအေဝးမားတြင ေၾကညာျခငး စသညျဖင လကလမးမ ရယႏငေသာ နညးလမးမား အသးျပ၍)

၂။ WASH ႏင ဆကႏြယေသာ ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆင မဝါဒမားႏင စမကနးမားတြငGBV အႏရာယေလာခေရး နညးဗဟာမားက ေပါငးစပထညသြငးရန အသေပးေဆြးေႏြးျခငးႏင ေရရညတညၿမရနအတြက ရနပေငြမား ခြေဝခထားေပးပါ။

► အမးသမးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမားသည WASH က႑တြင (ဝနထမးမား ႏင/သ႔မဟတ အၾကေပးမားအျဖစ၊ လထအေျချပအပစဝငမားအျဖစ၊ စသည) ေဘးကငးစြာ ပါဝငေဆာငရြက ႏငမႈက အဟန႔အတားျဖစေစေသာ ခြျခားဆကဆသည အေလအထမားအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက အစးရမား၊ ထးတမးစဥလာေခါငးေဆာငမားႏင အျခားပါဝငပတသကသမားအား ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးႏင မဝါဒမား၊ စမကနးမားအား ျပနလညျပျပငျခငးတ႔က ကညပပးေပးပါ။

► ႏငငအဆင WASH မဝါဒမားႏင စမကနးမားတြင GBV ႏငဆကႏြယေသာ လျခေရး ေဆာငရြကခကမား (ဥပမာ - ေရေပးေဝသည ေနရာမားႏင အျခားေသာ အမားျပညသသး WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားအား ေဘးကငးလျခရာတြင ထားရျခငးႏင ေစာငၾကညေလလာျခငး ဆငရာ လပေဆာငခကမား) ပါဝငေၾကာငး ေသခာေစရပါမည။

► GBV ႏငဆကႏြယေသာ မဝါဒမားႏင စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက နညးဗဟာ မား ေရးဆြႏငေအာင သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနမားအား ကညပပးေပးပါ။ ရပရြာလထ၏ ပပးမႈက ရရရနႏင အျပငးအထနဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမား ေလာနညးေစရနအတြက ထမဝါဒမားႏင စမကနး မားသည ရပရြာလမႈအသငးအဝငးမားအား မညသ႔ မညသ႔ အကးျပႏငေၾကာငး အဓကထားေသာ အသျမႇငတငေရး လႈပရားမႈမားက ေဆာငရြကပါ။

18

WASH ဆင၇ာ ဆကသြယေျပာဆေရးႏင သတငးအခကအလကမေဝေရးတြင GBV

အႏရာယေလာခေရးက ထညသြငးေဆာငရြကျခငး

၁။ အၾကမးဖကခရသမားအတြက ေဘးကငးလျခၿပး လ႕ဝကထနးသမးေပးသည သငေတာေသာ ကသေစာငေရာကမႈ စနစမား (ဥပမာ - ညႊနးပ႔ရနလမးေၾကာငးမား) က သတမတေဖာထတႏငရနအတြက GBV ကၽြမးကင ပညာရငမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး ႏင WASH ဝနထမးမားသည အၾကမးဖကခရသမားအား မညသညေနရာမ ကညပပးမႈမား ရရႏငေၾကာငး သတငးအခကအလကမားက ေပးႏငေလာကသည အေျခခကၽြမးကငမႈမား ရေၾကာငး ေသခာေအာင ျပလပပါ။

► ထခကခစားရေသာလထႏင ထေတြ႕ဆကသြယေဆာငရြကေနေသာ WASH ဝနထမးမားအားလးတြင အၾကမးဖကခရသမားအား ကသေစာငေရာကမႈႏင ကညပပးမႈမားအတြက မညသညေနရာသ႔ လႊေျပာငး ညႊနးပ႔ရမညဆသည စာျဖင ေရးသားထားေသာ သတငးအခကအလကမား ရေနေၾကာငး ေသခာေစရပါမည။ အၾကမးဖကခရ သမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားဆငရာ သတငး အခကအလကမားကလညး အခနႏင တစေျပးညျဖစေစရနပမန ျပငဆငျဖညစြက အသေပးေနရပါမည။

► ထခကခစားရေသာလထႏင ထေတြ႕ဆကသြယေဆာငရြကေနေသာ WASH ဝနထမးမားအားလးက ကားမ ေရးရာ၊ GBV၊အမးသမးမား၏ ရပငခြငမား/လ႕အခြငအေရးမား၊ လမႈအသငးအဝငးမ ဖယကဥထားမႈႏင လငမႈေရးရာကစၥရပ မားႏင စတပငးဆငရာ ေရးဥးျပစေစာငေရာကမႈမား (ဥပမာ- အၾကမးဖကခရသမား၏ ရပငခြငမား၊ အႏရာယျဖစႏငေျခအား သတငးေပးပ႔ႏငသည နညးလမးအမးမးႏင ရယႏငသည ကသ ေစာငေရာကမႈမားႏငစပလဥးသည သတငးအခကအလကမားအား ေဘးကငးစြာ၊ ကငဝတႏငညညြတစြာ၊ လ႕ဝကထနးသမးစြာျဖင ပပးေပးႏငမည နညးလမးမား) တ႔က ေလကငသငတနးမား ေပးပါ။

၂။ WASH အစအစဥမားသည WASH က႑အတြငးႏင ပမကယျပန႔သည လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အသငးအဝငးတြငးရ အျခားေသာ မတဖကမားအား GBV ဆငရာ သတငးေပးပ႔မႈမားက မေဝေပးရာတြင ေဘးကငးလျခေရးႏင ကငဝတဆငရာ စႏႈနးမားက လကနာေၾကာငး ေသခာပါေစ။

► အၾကမးဖကခခရသမား၊ ၎တ႔၏ မသားစမား သ႔မဟတ ရပရြာလထမားအား မညသမညဝါဆသညက ေဖာျပ သရေစျခငး မရေစဘ သ႔မဟတ လျခေရးဆငရာ ေဘးအႏရာယကေရာကေစျခငး မရေစဘ မေဝႏငရနအတြက ေအဂငစအတြငးႏင ေအဂငစမားၾကား သတငးအခကအလကမေဝမႈဆငရာ စႏႈနးမားက ခမတပါ။

၃။ တစကယေရသန႔ရငးေရး အားေပးျမႇငတငမႈႏင အျခားေသာ WASH ႏငဆကႏြယသည လထတြငးကြငးဆငး ေဆာငရြကမႈမားတြင GBV သတငးစကားမားက ေပါငးစပထညသြငး ျဖန႔ပါ။

► လထတြငး ကြငးဆငးေဆာငရြကသည WASH ကြငးဆငးလပငနးမား (ဥပမာ ရပရြာေဆြးေႏြးပြ၊ အလပရေဆြးေႏြးပြ၊ ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင အစညး အေဝးမား၊ GBV သတငးအခကအလကျပစျခငး)တြင GBV အေၾကာငး ရပရြာအား အသေပးျခငးက ထညသြငးရန GBV ကြမးကငသႏင ပးေပါငးေဆာငရြကပါ။• အသပညာေပးျခငးတြင ကာကြယေရးဆငရာ အေၾကာငးအရာ၊ ထခကခစားခရသမား၏

အခြငအေရး (ဝနေဆာငမႈမားႏင ရပရြာအတြငး လ႕ဝကခကထနးသမးေပးေရး အပါအဝင)၊

19

အႏရာယက သတငးပ႔ရမည ေနရာႏင GBV အတြကမညသ႔ ျပစေစာငေရာကမႈခယရမညတ႔က ပါဝငပါေစ။

• လကလမးမေစရန ကြျပားေသာပစအမးမးႏင ဘာသာစကားမားက အသးျပပါ။ (ဥပမာ - ဘေရးလမကမျမငစာ၊ လကဟနေျခဟနျပ သေကၤတဘာသာစကား၊ ရပပကသ႔ေသာ ရးရငးသညသတငးေပးမႈစသည)

• အသကအရြယ၊ ကားမ၊ ဓေလထးစတ႔ႏင လကေလာညေထြျဖစေစရန သတငးအခကအလက ျပစရာႏင ျဖန႔ေဝရန နညးဗဟာမား ေဖာထတရာတြင အမးသမး၊ မနးကေလး၊ ေယာကားေလးႏင (လအပလငသးျခားစ)မား ပါဝငလပေဆာငပါေစ။

► အမသာ၊ ေရခးခနးမားအား ကားမသးသန႔ ခြထားရန အေရးႀကးပက ေဆြးေႏြးရနအတြက ရပရြာ လထႏင လကတြလပကငပါ။ အထးသျဖင မေဝသးစြရေသာ သ႔မဟတ အမားျပညသသး အမသာ၊ ေရခးရာေနရာမား ျဖစပါသည။ ထသ႔ ခြျခားသးစြမႈက ေလးစားလကနာေၾကာငး ေသခာေစရနအတြက ရပရြာအေျချပလပငနး ယႏရားတစခကလညး ထားရေပးရပါမည။

► GBV တားဆးကာကြယေရးႏငဆကႏြယေသာ WASH ပညာေပးလပငနးမားတြင အေျပာငးအလက ေဖာေဆာင သမားအေနျဖင အမးသားမား၊ အထးသျဖင ရပရြာလထေခါငးေဆာငမားက ပါဝင ေဆာငရြက ေစရပါမည။

► ဝနးကငသန႔ရငးေရး၊ တစကယေရသန႔ရငးေရးတ႔ႏင ဆကႏြယေသာ ေဆြးေႏြးပြဖရမမားႏင ပညာေပးအလပရေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင ေဘးအႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ အျခားအပစမား ေဘးကငးစြာ ပါဝငႏငေရးအတြက ၎တ႔ ရငဆငၾကေတြ႕ရသည အတားအဆးမား က ထညသြငးစဥးစားပါ (ဥပမာ- သြားေရးလာေရး၊ အစညးအေဝးအခနႏင ကငးပရာေနရာ၊ ပါဝငတကေရာကျခငးအား ဆန႔ကငကန႔ကြကခရႏငေျခမား၊ ကေလးထနးေနရျခငးမား၊ မသနစြမးသမား လကလမးမႏငမႈ၊ ရာသေသြးေပၚခန အသးျပရန သန႔ရငးေရးေထာကပပစၥညး မားအား လကလမးမမျခငး၊ စသည)။ တကေရာကသမားသည GBV ကစၥရပမားအား စတခလကခ တငျပေဆြးေႏြးရေစရနအတြက ေဆြးေႏြးပြဖရမမားအား အသကအရြယ၊ ကား/မ၊ ယဥေကးမႈမားႏင ကကညေစမည နညးဗဟာမားက ကငသးပါ (ဥပမာ - လ႕ဝကထနးသမးေပးျခငး၊ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအား သးသန႔ခြကာ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးေစရာတြင ကညပပးေပးသမားအျဖစ အမးသမး မားက ထားရေပးျခငး၊ စသည)။

► WASH အမႈထမး၊ အရာထမးမားအတြက ကငဝတႏငစပလဥးသည သတငးအခကအလကမားက လထအား ပပးေပးထားပါ။ WASH အမႈထမး၊ အရာထမးမား ကးလြနသည လငပငးဆငရာ အျမတထတမႈႏင မေတာမတရားျပမႈမားက မညသည ေနရာသ႔ သတငးပ႔တငၾကားရမညကလညး အသေပးထားပါ။ လငပငးဆငရာ အျမတထတမႈႏင မေတာမတရားျပမႈမားက တားဆးကာကြယျခငး ဆငရာ သငတနးမားက ဝနထမးမားႏင မတဖကမားအတြက သငေတာသလ ကငးပေပးပါ။

20

အျခားေသာ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ က႑မားႏင

ညႏႈငးေဆာငရြကျခငးအတြက GBV ဆငရာ အဓက ထညသြငးစဥးစားရန အခကမား

ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ၏ ပထမအဆငအေနႏင WASH ဆငရာ စမကနးေရးဆြသမားသည GBV ဆငရာ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ အစအမတစခက ရာေဖြရန ျဖစသည။ သ႔မသာ ႏငငတြငးတြင ရရႏငမည GBV ကၽြမးကငသမားက သတမတေဖၚထတႏငမည ျဖစသည။ WASH ဆငရာ ဝနထမးမားမ ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကႏငေစရန GBV ကၽြမးကငသမားထမ အကအညေတာငးခရပါမည။

► WASH ဆငရာ စမကနးမားႏင ဆကႏြယ၍ GBV အႏရာယျဖစႏငေျခမားက စစေဆးသည ဆနးစစေလလာမႈမားက ေရးဆြေဆာငရြကရနႏင ထအႏရာယျဖစႏငေျခမားအား ေလာခရန နညးပညာမားက CCCM လပငနးေဆာငရြကသမားႏင အတေရးဆြရန။

► WASH ဝနထမးမားအား ကား၊ မ ေရးရာ၊ GBV၊ လ႔အခြငအေရး၊ အမးသမးအခြငအေရးႏင ဆငေသာ အေရးကစၥမားအတြက ၿပးျပညစေသာ သငတနးမားေပးရန။

► WASH ဝနထမးမားထ သတငးပ႔တငၾကားလာႏငသည GBV အၾကမးဖကခသမားအတြက လျခစတခရ၍ လ႕ဝကထနးသမးေပးသည အျပင သငေလာသည ကသေစာငေရာကမႈမားကပါ ေပးႏငမညေနရာအား ေဖၚထတသတမတထားရန။ အၾကမးဖကခရသမားအား ေဖးမကည တ႔ျပနေဆာငရြကေပးရန အတြက လအပေသာ အေျခခကၽြမးကငမႈႏင သတငးအခကအလကမားက CCCM ဝနထမးမားအား ပပးေပးထားရန။

► ထခကခစားရေသာ လထအတြက WASH ႏငဆကႏြယ၍ ကား၊ မ ေရးရာ၊ GBV၊ လ႔အခြငအေရးႏင အမးသမး အခြငအေရး စသညတ႔အတြက သငတနးမားႏင အသပညာ ျမႇငတငမႈမားက ျပလပေဆာငရြကေပးရန

► အမးသမးမား၊ ဆယေကာသကမားႏင ကေလးမားအတြက သကေတာငသကသာ ခနားစေဝးႏငသည ေနရာမားအတြက ေရြးခယေသာ ေနရာႏင ပစဒဇငးတ႔မာ ေဘးကငးလျခ စတခရေစရနအတြက သငေလာေသာ အၾကဥာဏမားေပးရန

ထ႔ျပင WASH ဆငရာ အစအစဥေရးဆြေဆာငရြကသမားသည GBV အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ထပမ ေလာခ သြားႏငရနအတြက အျခားေသာ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈက႑မားႏင ခတဆက ေဆာငရြကသငပါသည။ အျခားက႑မားႏင ညႇႏႈငးေဆာငရြကရနအတြက အၾကျပခကအခ႕အား ေအာကတြင ေဖာျပထားပါသည (သကဆငရာ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ တ႔ျပနေဆာငရြကေပးမႈတစခတြင တကၾကြစြာ ပါဝငေဆာငရြက ေနၾကသည က႑မားအလက ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြကရန ျဖစသည)။ ဇယားတြင မပါရေသာလညး ကား၊ မ ေရးရာ၊ စတကနးမာေရးႏင စတပငးႏင လမႈေရးဆငရာ ပပးမႈ (Mental Health and Psychosocial Support - MHPSS)၊ HIV ၊ သကရြယၾကးသႏင သဘာဝပတဝနးကငတ႔အတြက ေဆာငရြကေနေသာ မတဖကမား ရသညေနရာမားတြင WASH ဆငရာ လပေဆာငသမားသည ၎တ႔ႏငလညး ညႇႏႈငးေဆာငရြကသငပါသည။ GBV ႏင ဆကႏြယေသာ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈတာဝနဝတရားမားအေၾကာငး ေယဘယသတငးအခကအလကမား ပမ ရရႏငရနအတြက အပငး (၂) - အဓက အေၾကာငးအရာ နယပယမားလမးညႊန၏ ေနာကခအခကအလကမား-တြင ၾကညပါ။

21

ေအာငျမငရန အလားအလာေကာငးေသာ လပေဆာငခက

၂၀၀၉-၂၀၁၀ ခႏစတြင ကြနဂဒမကရကတစသမၼတႏငင၊ ေျမာကပငးကဗျပညနယရ အစအစဥတစခသည GBV တားဆး ကာကြယေရး၌ WASH၊ ကာကြယေစာငေရာကမႈ၊ ကနးမာေရးက႑မားႏင ခတဆကေဆာငရြကခပါသည။ သးသန႔လျခေသာ အမသာမား မရျခငးေၾကာင ေရ၊ မလာ၊ ဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင GBV ၾကား ခတဆကမႈသည သသာထငရားစြာ ေပၚလြငလာခပါသည။ အမးသမးတြင ေရြးခယစရာမရသညအတြက အေလးသြားရန လမျမငႏငေသာ ေနရာမားက ရာၾကရပါသည။ မားေသာအားျဖင ညဘကတြင ၎တ႔ ေနအမမားႏင အေတာအတနေဝးေသာ ေနရာမားတြင အေလးသြားရသညအတြက လငပငးဆငရာ ကးလြနတကခကခရႏငေျခမာ ျမငမားလာခပါသည။ ထ႔ျပင အမးသမးမားသည ရြာအျပငရ ေခာငးသ႔ ေရခပသြားေသာအခါတြငလညး အဓမၼျပကငမႈအပါအဝင အၾကမးဖကမႈမားကလညး ရငဆငရပါသည။

ထအစအစဥသည နယပယသးခတြင အဓက စးစကေဆာငရြကပါသည။ ကနးမာေရး၊ WASH ႏင ကာကြယေစာငေရာကမႈတ႔ ျဖစပါသည။ WASH သည အမားျပညသႏငသကဆငေသာ ေနရာမား (ဥပမာ - ေကာငး၊ ေဆးရ၊ ကနးမာေရးဌာန၊ ေစးမား) တြင အေျခခ WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားက ေဆာကလပေပးျခငး၊ ကနးမာေရးပညာေပးျခငးမား ႏငအတ အမႏင ဝနးကငသန႔ရငးေရးကပါ အားေပးျမႇငတငျခငး၊ ေရေပးေဝရာေနရာမားအား စနစတက ပစေရးဆြျခငးႏင ထနးသမးေစာငေရာကျခငး (ဥပမာ- လသြားလမးမား ရငးျခငး၊ ေရေပးေဝရာေနရာမားအား ပမေဘးကငးလျခေစရန ျခစညးရးမား ေဆာကလပကာရထားျခငး၊ ေရထြကေကာငးရန ေဆာငရြကျခငး၊ စသည) ႏင ေနအမမားမ သငေလာသည အကြာအေဝးေနရာတြင အမသာမားက ေဆာကလပျခငးတ႔က အဓကေဆာငရြကပါသည။

ထ႔ျပင ကာကြယေစာငေရာကေရးေကာမတမားကလညး ဖြ႕စညးတညေထာငကာ အမးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ရပရြာလထေခါငးေဆာင၊ ဘရားေကာငးအဖြ႕ဝငမား၊ ေဒသခအာဏာပငမား၏ ကယစားလယတစဥးႏင ရတပဖြ႕တ႔အား ပါဝငေဆာငရြကေစပါသည။ ထေကာမတမား၏ ရညရြယခကမာ ရပရြာလထအတြငး လငမႈဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ယငး၏ အကးသကေရာကမႈမားအေၾကာငး သရနားလညမႈမား ျမႇငတငေပးရန၊ GBV ႏင HIV က ခတဆကေပးရန၊ မညသည လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈကမဆ ရႈတခရနႏင လမားသည မမတ႔ကယ မမ မညသ႔ ကာကြယေစာငေရာကႏငေၾကာငး အသပညာမားက မေဝေပးရနတ႔ ျဖစပါသည။ ၎တ႔သည ေရေပးေဝရာ ေနရာဌာနမားႏင လာေရာကရာ လမးမားက ေစာငၾကညေလလာၿပး အဓမၼျပကငခရမႈ တငၾကားခကမားအတြက ပထမဆး ဆကသြယရမည ေနရာအား ရပရြာထတြင ထားရေပးျခငး၊ ေဆးကသမႈႏင စတပငးဆငရာ အားေပးပပးမႈမား ရရႏငေအာင ကညေပးျခငးမားက ေဆာငရြကပါသည။

အမးသမးမားသည လပငနးစဥအားလးတြင အေျခခကေသာ အစတအပငးတစခအျဖစ ပါဝင ေဆာငရြကၾကပါသည။ ဥပမာ - ေရေပးေဝေသာ ေနရာႏင ကာကြယေစာငေရာကမႈ ေကာမတမားတြင အဖြ႕ဝငမားအျဖစႏင ေနအမမားရ အမသာမားအတြက ေနရာေရြးခယျခငးႏင အစစဥပစေရးဆြျခငးတ႔တြင ပါဝငေဆာငရြကၾကျခငးျဖစသည။ WASH ၊ ကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ကနးမာေရး အစအစဥမားက ေပါငးစပေဆာငရြကျခငးသည ေကာငးကးရလဒအမးမးက ရရေစေၾကာငး ေတြ႕ရရသညအတြက ယခအခါ ထနညးလမးက အျခားေနရာမားတြငလညး မတပြားယ သးစြေနၾကပါသည။

(Adapted from House, S., Cavill, S., Ferron, S., and Sommer, M. ‘Violence, Gender and WASH: A practitioner’s toolkit – Making water, sanitation and hygiene safer through improved programming and services’. WaterAid/SHARE, <http://r4d.dfid.gov.uk/pdf/outputs/ sanitation/Violence_Gender_and_WASH_SHARE_presentation.pdf> မ မျငမး ထတႏႈတေဖၚျပသည။)

22

ေရ၊ ဝ

နးက

ငသ

န႔ရငး

ေရးႏ

င တ

စကယ

ေရ သ

န႔ရငး

ေရး (

WAS

H)

စခနး ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ ႏင

စခနး စမခန႔ခြမႈ (CCCM)

► CCCM လပေဆာငသမားႏင ေအာကပါတ႔က လကတြလပေဆာငပါ -

• GBV အႏရာယကေရာကႏငေျခရသမား၏ လအပခကမားႏင လျခေရး

အတြက ပပငေနရမႈမားက အေျချပကာWASH ဝနေဆာငပစၥညး အေဆာက

အအမားက ပစေရးဆြ၊ ေနရာခကာ ေဆာကလပပါ။

• GBV သတငးစကားမားက ေပါငးစပထညသြငးထားေသာ တစကယေရ

သန႔ရငးမႈျမႇငတငေရး လပငနးမားက ကညပပးေပးပါ (ဥပမာ - ႀကတင

ကာကြယျခငး၊ အႏရာယျဖစႏငေျခအား မညသညေနရာသ႔ သတငးပ႔ကာ

ကသေစာငေရာကမႈ မားက မညသ႔ ရယရန)

• ေရအရငးအျမစအသးျပမႈမားတြင ေရႊ႕ေျပာငးလာသမားအား

လကခထားေသာ ရပရြာလထမားကပါ ပါဝငေဆာငရြကေစရပါမည။

• မးဆကပြားႏငေသာ အသကအရြယရသည အမးသမးမားႏင

မနးကေလးမား အတြက သန႔ရငးေရးႏင လစဥသးေထာကပပစၥညးမားက

စဥဆကမျပတ ျဖန႔ေဝေပးႏငရန ကညပါ။ အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏

အခြငအေရးမား ဖြငဟေျပာလာေသာ လအပခကမားႏငအည လစဥသး

ပစၥညးမားအား ေလာဖြပရန သ႔မဟတ စြန႔ပစရန စနစမားအား အစအစဥ

ေရးဆြေပးပါ။

• လျခေရး၊ လကလမးမအသးျပႏငေရးႏင GBV အျဖစအပကမားအတြက

WASH ေနရာမားက ေစာငၾကညေလလာပါ။

ကေလးသငယ ကာကြယေစာငေရာကမႈ

► ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကေရး လပေဆာငသမားႏင လကတြကာ

ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကပါ။

• ကေလးေပာေနရာမားအတြငးႏင အနးအနား၊ လထစေဝး အပမးေျဖရာေနရာ

မားႏင အျခားေသာ ကေလးသငယ ကာကြယေစာငေရာကေရးဌာန မားတြင

ေဘးကငးလျခေသာ WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားက ပစေရးဆြ

ေဆာကလပပါ။

• ေရခပယရရႏငေသာ ေနရာမားႏင အမသာမားသ႔ သြားရာ

လမးေၾကာငးမားက ေစာငၾကညေလလာကာ ကေလးမားအတြက

အႏရာယကေရာကလာႏငသည ေနရာမားက အေလးေပးေစာငၾကညပါ။

ပညာေရး

► ပညာေရးက႑ႏင လကတြကာ သငၾကားေရးဌာနမားတြင GBV အႏရာယက

ေလာခရနအတြက ကား/မခြျခားထားေသာ၊ ေဘးကငးလျခေသာ၊ လကလမးမ

အသး ျပႏငေသာ၊ WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားက ပစေရးဆြေဆာက

လပပါ။

► GBV သတငးစကားမားက ေပါငးစပထညသြငးထားေသာ တစကယေရ

သန႔ရငးေရးမႈျမႇငတငေရးအစအစဥမားက ေဆာငရြကပါ (ဥပမာ - ႀကတင

ကာကြယျခငး၊ အႏရာယျဖစႏငေျခအား မညသညေနရာသ႔ သတငးပ႔ကာ

ကသေစာငေရာကမႈမားက မညသ႔ ရယရန)။

စားနပရကၡာႏင စကပးေရး

► ခကျပတရန၊ စကပးရနႏင ေမြးျမေရးမားအတြက ေရက လကလမးမ

အသးျပႏငေအာင စားနပရကၡာဖလေရးႏင စကပးေရး လပေဆာငသမားႏင

လကတြကာ ေစာငၾကညေလလာပါ။

23

ေရ၊ ဝ

နးက

ငသ

န႔ရငး

ေရးႏ

င တ

စကယ

ေရ သ

န႔ရငး

ေရး (

WAS

H)

ကနးမာေရး

► ကနးမာေရးလပေဆာငသမားႏင လကတြကာ ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကပါ -

• အၾကမးဖကခရသမားအတြက ေဘးကငးလျခၿပး လကလမးမေသာ ကနးမာ

ေရးဌာနႏင ေဆးရမားတြင ကားမသးသန႔ခြျခားေပးထားေသာ WASH

အေဆာကအဥးမားအား ပစေရးဆြ ေဆာကလပပါ။

• သငေလာသညေနရာမားတြင သကၡာႏင လျခမႈအတြကလအပေသာ အဝတ

အထည ႏင ပစၥညးပးမား ျဖန႔ေဝပါ။

အသကေမြးဝမးေကာငး

► ေအာကပါတ႔တြင အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပေဆာငသမားက

ကညပပးေပးပါ။

• ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး၊ ေရႏတေျမာငးမား ရငးလငးျခငး၊ ေရႏင

သန႔ရငးေရး စနစမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငး မားတြင GBV

အႏရာယ ကေရာကႏငေျခရသမားအတြက အလပေပးကာ လပခ ရေစျခငး

အစအစဥမား ေဆာငရြကေပးျခငး

• WASH အစအစဥမားႏင ဆကႏြယေသာ လပငနးကၽြမးကငမႈ

သငတနးမားအား GBV အႏရာယကေရာကႏငေျခရသမားက

ဥးတည ကငးပေပးျခငး (အသက အရြယ၊ ကားမႏင ယဥေကးမႈအရ

သငေတာေသာ ေနရာမားတြင)၊ အထးသျဖင ၎တ႔အား ဆးျဖတခကခမႈ

လပငနးစဥမားတြင နညးပညာႏင စမခန႔ခြမႈေနရာမားတြင ပါဝငႏငေစရန

ျဖစသည။

• တစကယေရသန႔ရငးမႈႏင အမးသမးသး သန႔ရငးေရးပစၥညးမား ထတလပ

ရနအတြက ေစးကြကေလလာမႈမား ေဆာငရြကျခငး

အာဟာရ

► အာဟာရ လပေဆာငသမားႏင လကတြကာ ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကပါ -

• သငေတာသည ေနရာမားတြင တစကယေရသန႔ရငးမႈျမႇငတငေရးႏင GBV

သတငးစကားျဖန႔ေဝမႈမား (ဥပမာ - ႀကတငကာကြယျခငး၊ အႏရာယ ျဖစႏင

ေျခအား မညသညေနရာသ႔ သတငးပ႔ကာ ကသေစာငေရာကမႈမားက

မညသ႔ ရယရန) အား ႏ႕စ႕အရြယႏင ကေလး အာဟာရေကၽြးေမြးေရး

အစအစဥမားတြင ေပါငးစပ ထညသြငးပါ။

• အာဟာရေကၽြးေမြးေရးဌာနမားတြင ေရခပယႏငသညေနရာမားႏင ကား/မ

ခြျခားထားေသာ အမသာမားက ပစေရးဆြေဆာကလပပါ။

ကာကြယ ေစာငေရာကေရး

► WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားအတြငးႏင ပတဝနးကငရ လျခေရး

ကစၥရပမားက ေစာငၾကညေလလာရာတြင ကာကြယေစာငေရာကေရး

လပေဆာငသမားႏင ညႇႏႈငးလပေဆာငပါ။ (အထးသျဖင ဒဇငးပစႏင

သကဆငေသာ ကစၥရပမား)

► WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားသ႔ အသြားအျပနလမးခရးမားတြင

အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ

အျခားအပစမား၏ ေဘးကငးလျခေရးအတြက ေဒသခ တရားဥပေဒစးမးေရး

ေဆာငရြကသမားအား မတဖကမားအျဖစ ခတဆကထားပါ။

24

ေရ၊ ဝ

နးက

ငသ

န႔ရငး

ေရးႏ

င တ

စကယ

ေရ သ

န႔ရငး

ေရး (

WAS

H)

ေနထငစရာ၊ အေျခခေနထငရာႏင ျပနလညထေထာငေရး

(SS&R)

► ေအာကပါတ႔အတြက SS&R လပေဆာငသမားႏင လကတြေဆာကရြကပါ။

• WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားအား ေနထငရာေနရာမားအားလးႏင

ေဘးကငးလျခေသာ အကြာအေဝးမားတြင ထားရရန အစအစဥေရးဆြပါ။

အထးသျဖင အမးသမးမား၊ မသနစြမးသမားႏင အျခားအႏရာယကေရာက

ႏငေျခရေသာ အပစမား ေနထငရာ ေနရာမားအတြကျဖစပါသည။

► Dignity kits မားက သငေတာသလ ျဖန႔ေဝေပးပါ။

စမခကစကဝနးတစေလာက ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင

ဆနးစစသးသပျခငးအတြက GBV ႏင စပလဥးသည အဓက ထညသြငးစဥးစားရန

အခကမား

ေအာကတြငေဖၚျပထားေသာ အညႊနးကနးမားမာ ဤအေၾကာငးအရာနယပယတြငပါရသည ေထာကခအၾကျပခက မားေပၚတြင အေျခခထားျခငးျဖစၿပး စလငျပညစျခငး မရေသးပါ။ ဤအညႊနးကနးမားက စမကနး သကတမး တစေလာက ေဆာငရြကခေသာလပငနးမား၏ တးတကမႈႏင ရလဒမားက တငးတာရန အသးျပႏငပါသည။ ေနာကဆးရညရြယသညမာ ထေရာကမႈရေသာ စမကနးျဖစေစရနႏင ထခကခစားရေသာ လထအတြက တာဝနခ ယမႈက တးတကေစရန ျဖစသည။ ‘အညႊနးကနးမား၏ အဓပၸါယသတမတခက’ သည အညႊနးကနးက တငးတာရန လအပေသာအခကအလကမားက ေဖၚျပသည။ ‘ျဖစႏငေျခရသည အခကအလကရငးျမစ’ သည က႑ သ႔မဟတ ေအဂငစအေနႏင လအပေသာ သတငးအခကအလကမား ေကာကယႏငရန လကရ ရေနေသာ ရငးျမစမားက အၾကျပ ေပးပါသည။ ‘ပနးတင သတမတခက’ မာ ေအာငျမငမႈရေအာင အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငရနအတြက သတမတေပးထားေသာအဆင ျဖစပါသည။ `အေျခခအညႊနးကနးမား´မာ စမကနး၏ အေစာဆးအခနမားတြင ေကာကယျပး ေနာကထပတငးတာမႈမားအတြက ရညညႊနးအမတအျဖစ သးရနျဖစသည။ လပငနးရလဒ´ (Output) မာ လပငနးတစခမ ထြကေပၚလာသည ျမငသာသည လတတေလာ ရလဒျဖစသည။ `စမကနးရလဒ´ (Outcome) မာ လမႈေရး၊ အမအကငႏင ပတဝနးကင အေျခအေန တးတကေျပာငးလမႈမားက တငးတာပါသည။ လပငနးပနးတင က လပငနးတစခ မေဆာငရြကမ သတမတသငျပး စမခကအား ေဆာငရြကစဥတစေလာက စမခက၏ အခနအတငးအတာ၊ ရရႏငေသာ ရငးျမစမားႏင ေနာကခအေျခအေနတ႔အေပၚ အေျခခ၍ လကရအေနအထားႏင သငေလာေစရန ညႇႏႈငးျပငဆငႏငသည။

ဤအေၾကာငးအရာနယပယက ကယစားျပသည သကဆငရာက႑မားမ အညႊနးကနးမားက ေကာကယသငၿပး အစရငခစာပ႔သငသည။ အညႊနးကနးအခ႕အား ထက႑၏ ကယပငလမးညႊနခကႏင ရငးျမစမားမ ရရႏငသည။ (ဇယား၏ ေအာကေျခတြငၾကညပါ။) ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက ပမသရလပါက အပငး(၂) - အဓက အေၾကာငးအရာ နယပယအလကလမးညႊန၏- ေနာကခအခကအလကမား- တြငၾကညပါ။

အညႊနးကနးမားက ျဖစႏငသညအတငးအတာအထ အသကအရြယ၊ ကားမ၊ မသနစြမးမႈ ႏင အျခား ထခကလြယမႈ အခကမားအရ ခြျခားေဖၚျပသငသည။ အႏရာယကေရာကလြယေသာ အပစမား၏ ထခကလြယမႈႏင စပလဥး၍ ပမ သရလပါက အပငး (၁) - မတဆက တြငၾကညပါ။

25

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

ဆနးစစျခငး၊ စတျဖာေလလာျခငး ႏင အစအစဥေရးဆြျခငး

WASH အကျဖတ ဆနးစစေလလာမႈမားတြင GBV ေမးခြနးမားက ထညသြငးျခငး2

GBV လမးညႊနမားမ GBV ႏငဆကႏြယ ေသာ ေမးခြနးမား* ပါဝငသည WASH

ဆနးစစေလလာမႈႈ အေရအတြက x ၁၀၀ _________________ WASH ဆနးစစမႈအေရအတြက

* ဆနးစစေလလာမႈႈႈ၏ ေမးခြနးမားတြင ဆေလာသလ ျပျပငထညသြငးႏငသည ေလလာရမည GBV နယပယမားအား စာမကႏာ (၁)တြင ၾကညပါ။

ဆနးစစမႈ အစရငခစာ မားႏင လပငနး အေထာကအကမား (ေအဂငစအဆင သ႔မဟတ က႑အဆင)

၁၀၀%

ဆနးစစေလလာမႈတြင အမးသမးမား ပါဝငေဆာငရြကမႈ

ဆနးစစေလလာမႈႈႈတြင ပါဝငေျဖဆသည အမး သမး အေရအတြက x ၁၀၀_______________________

ေလလာမႈတြင ပါဝငေျဖဆသ အေရအတြက

ႏင

ဆနးစစမႈအဖြ႕၏ အမးသမးအဖြ႕ဝင အေရအတြက x ၁၀၀ ________________________

ေလလာမႈ အဖြ႕ဝင အေရအတြက

ဆနးစစမႈအစရငခစာမား (ေအဂငစ သ႔မဟတ က႑အဆင)

၅၀%

WASH အေဆာကအဥးမား အတြငးႏင ပတဝနးကငရ GBV အႏရာယ ျဖစေစ ႏငေသာ အခကမားအား ေဘးဒဏခလထႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈ2

ကားမ၊ အသကအရြယ အလက ခြျခားကာ တငပငေဆြးေႏြးမႈ

WASH အေဆာကအဥးမားအတြငးႏင ပတဝနးကငရ GBV အႏရာယ ျဖစေစ ႏငေသာ အခကမားအား ထခကခစား ရေသာ လထႏင တငပငေဆြးေႏြးသည နညးျဖင ဆနးစစေလလာအကျဖတရန သတမတထား ေသာ WASH အေဆာကအဥးေနရာ အေရအတြက x ၁၀၀ _____________________________ WASH အေဆာကအဥးေနရာ အေရအတြက

အဖြ႕အစညး ဆငရာ မတတမးမား၊ ဥးတညအပစ ေဆြးေႏြးပြမား (FGD)၊ သတငး အခကအလက ေပးႏငသႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား (KII) ၊

၁၀၀%

2 အဖြ႕အစညးေပါငးစ အၿမတမးေကာမတ - ၂၀၁၂ ခႏစ ႏ၀ငဘာ ၃၀၊ ႏငငအဆငတြင အစအဖြ႕ ညႏႈငးေဆာငရြကမႈ အတြက ရညညႊနးရန ေမာဂး IASC ၏ ေျပာငးလမႈ အစအစဥ ရညညႊနး စာရြကစာတမး <https://interagencystandingcommittee.org/system/files/legacyfiles/%20Reference%20module%20for%Cluster%Coordination.pdf>

26

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

WASH အေဆာကအဥးမား ေနရာချခငးႏင ဒဇငးပစေရးဆြျခငး မျပမ အမးသမးမား ပါဝငေဆာငရြကမႈ3

အေရအတြကဆငရာ - WASH အေဆာကအဥးမား

ေနရာချခငးႏင ဒဇငးပစေရးဆြျခငး မျပမ တငပငေဆြးေႏြးခရေသာ ထခကခစား

ရေသာ လထထမ အမးသမး အေရအတြက x ၁၀၀ _________________________

WASH အေဆာကအဥးမား ေနရာချခငးႏင ဒဇငးပစေရးဆြျခငး မျပမ

တငပငေဆြးေႏြးခရေသာ ထခကခစား ရေသာ လထအေရအတြက

အရညအေသြးဆငရာ - WASH အေဆာကအဥးမား ေနရာချခငး ႏငစပလဥး၍ အမးသမးမားႏင မနးက ေလးမားသည ၎တ႔၏ ပါဝငေဆာငရြက ႏငမႈအတငးအတာအား မညသ႔ ထငျမင ပါသနညး။ မညသည တ႔က ပစေရးဆြမႈလပငနးစဥတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား ပါဝငမႈက တးတကေစသနညး။ဤလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈအတြက အဟန႔အတားမားမာ အဘယနညး။

အဖြ႕အစညး ဆငရာ မတတမးမား၊ FGD၊ KII

ကြငးဆငး သညအခါ ဆး ျဖတ ရန

GBV ခစားခရသမားက ညႊနးပ႔ရန လမးေၾကာငးက ဝနထမးမား၏ သရမႈ

GBV အၾကမးဖကခရသမားအတြက လႊ ေျပာငးညႊနးပ႔မႈလမးေၾကာငးႏငပတသက၍ ေမးျမနးရာတြင မနကနစြာ ခကခငး ျပနလည ေျဖဆႏငေသာ

WASH ဝနထမး အေရအတြက x ၁၀၀ ________________________

စစတမး ေကာကယၿပးေသာ WASH ဝနထမး အေရအတြက

စစတမး ၁၀၀%

3 ကလသမဂၢလသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာ ညႇႏႈငးေရးရး (United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအညႊနးကနးမား မတတမးဌာန (Humanitarian Indicators Registry) <www.humanitarianresponse.info/applications/ir/indicators>

27

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

အရငးအျမစမားအား ရာေဖြစေဆာငးျခငး

WASH ရနပေငြအဆျပ လႊာမား သ႔မဟတ နညးဗဟာမားတြင GBV အႏရာယေလာခေရးအား ထညသြငးျခငး

GBV လမးညႊနမားမ GBV အႏရာယ ေလာခေရး ရညရြယခက၊ လပငနး

သ႔မဟတ အညႊနးကနး အနညးဆးတစခ ထညသြငးထားေသာ WASH

ရနပေငြ အဆျပလႊာ သ႔မဟတ နညးဗဟာ အေရအတြက x ၁၀၀

__________________________ WASH ရနပေငြအဆျပလႊာ သ႔မဟတ

နညးဗဟာ အေရအတြက

အဆျပလႊာမား ျပနလညဆနးစစျခငး (ေအဂငစ အဆင သ႔မဟတ က႑အဆင)

၁၀၀%

အဆငသင အသးျပႏင ရန ႀကတငသမး ထားရ ေသာ GBV အႏရာယ ေလာပါးေရး ေထာကပ ပစၥညးမား ရရႏငမႈ

သေလာငထားရမည အနမဆးအဆငမား ထက နညးပါးေနေသာ GBV အႏရာယ

ေလာပါးေရး ေထာကပပစၥညး အေရအ တြက x ၁၀၀

______________________ GBV အႏရာယေလာပါးေရး

ေထာကပပစၥညး အေရအတြက

အစအစဥ ေရးဆြမႈ ႏင ဝယယမႈ မတတမးမား၊ ခန႔မနးမႈ မတတမးမား

၀%

WASH ဝနထမးမားအား GBV လမးညႊနမားက ေလကငသငတနး ေပးျခငး

GBV လမးညႊန သငတနးတြင တက ေရာကခေသာ WASH

ဝနထမးအေရ အတြက x ၁၀၀ _____________________WASH ဝနထမးအေရအတြက

သငတနးတက ေရာကသမား စာရငး၊ အစညးအေဝး မတတမး၊ စစတမး (ေအဂငစ အဆင သ႔မဟတ က႑အဆင)

၁၀၀%

28

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး

► စမကနး ေရးဆြျခငး

လထအေျချပ WASH ေကာမတမားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈ

အေရအတြကဆငရာ -လထအေျချပ WASH ေကာမတမားတြင ပါဝငေဆာငရြကေနေသာ ထခကခစား ရေသာ လထထမ အမးသမးအေရအတြက x ၁၀၀ ____________________________ လထအေျချပ WASH ေကာမတ မားတြင ပါဝငေဆာငရြကေနေသာ ထခကခစားရ ေသာ လထအေရအတြက

အရညအေသြးဆငရာ - အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားသည လထအေျချပ WASH ေကာမတမားတြင ၎တ႔၏ ပါဝငေဆာငရြကႏငမႈ အတငးအတာအား မညသ႔ ထငျမင ပါသနညး။အမးသမးမားႏင မနးကေလး မား၏လထအေျချပ WASH ေကာမတ မားတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငမႈအား မညသညတ႔က တးတကေစသနညး။အမးသမးမား ပါဝငမႈအတြက အဟန႔အတားမားမာ အဘယနညး။

စခနးေနရာ စမခန႔ခြမႈ အစရငခစာ၊ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငမႈ ေျခရာခဇယား (DTM), FGD, KII

၅၀%

WASH အစအစဥမားမ အမးသမးဝနထမးမား

WASH အစအစဥမားမ အမးသမး ဝနထမးမား အေရအတြက x ၁၀၀ __________________________ WASH အစအစဥမားမ ဝနထမးမား

အေရအတြက

အဖြ႕အစညးဆငရာ မတတမးမား

၅၀%

29

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

WASH ဝနေဆာင အေဆာကအဥးမား အတြငးႏင ပတဝနးကငရ GBV အႏရာယ ျဖစေစ ႏငေသာ အခကမား

ဝနေဆာင အေဆာက အဥးမားဆငရာ အခကအလကမားအား ေရေပးေဝသည ေနရာ၊ ေရခးခနး/အမသာ၊ အခန၊ တညေနရာ အလက ခြျခားပါ။

အေရအတြကဆငရာ -WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမား

အား လကလမးမ အသးျပႏငမႈ အေၾကာငး ေမးျမနးေသာအခါ GBV အႏရာယၾကေတြ႕ရမည အေရးက

ပပနစြာ ေျပာဆေသာ ထခကခစားရေသာ လထ အေရအတြက x ၁၀၀

________________________ WASH

ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမားအား လကလမးမ အသးျပႏငမႈ အေၾကာငး ေမးျမနးခသည ထခကခစားရေသာ

ျပညသလထအေရအတြက

အရညအေသြးဆငရာ - WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမား အား လကလမးမအသးျပရာတြင ထခကခစားရေသာလထသည GBV အႏရာယမ ကငးေဝးကာ လျခသညဟ ခစား ရပါသလား။ ထခကခစားရေသာ လထသည WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမား အတြငးႏင ပတဝနးကငရ မညသ႔ေသာ ေဘးကငးလျခမႈဆငရာ အေရးကစၥမားက ထတေဖာေျပာျပၾကပါသနညး။

စစတမး ေကာကယျခငး၊ FGD၊ KII ၊ လထပါဝင ေဆာငရြကေသာ ေလလာမႈ

၀%

ေနထငရာေနရာမားမ မတာ ၅၀၀ အတြငး ေရရယႏငေသာ ေနရာအား လကလမးမမႈ

ေနရယႏငေသာ ေနရာမားႏင မတာ ၅၀၀ အကြာအေဝးအတြငး ေနထငေသာ ထခကခစားရေသာ

လထအေရအတြက x ၁၀၀ ___________________________

ထခကခစားရေသာ လထအေရအတြက

တကရက ၾကညရႈ ေလလာျခငး

ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

ေဘးဒဏခရေသာ ေဒသတြင ေသာ ပတထားႏင ေသာ ကား/မ သးသန႔ခြျခား ထားသည WASH ဝနေဆာင အေဆာကအဥးမား တညရေနမႈ4

သတမတထားေသာ ေဘးဒဏခေဒသမား တြင ေသာပတႏငေသာ ကား/မသးသန႔

ခြျခားထား သည (မေဝသးစြရပါက) WASH ဝနေဆာငအေဆာကအဥးမား

အေရ အတြက x ၁၀၀ _______________________ သတမတထားေသာ ထခကခစားရေသာ

ေဒသမား အေရအတြက

DTM ၊ လအပခကမား ေလလာအကျဖတမႈ၊ ေဘးကငးလျခမႈ အေျခအေန စစေဆးျခငး

၁၀၀%

4 Sphere စမခက၊ ၂၀၁၁Sphere Handbook: Humanitarian charterand minimum standards in humanitarian response, <www.spherehandbook.org>.

30

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

WASH အေဆာကအဥး မားတြင မးအလငးေရာင ရရႏငမႈ

မးအလငးေရာင ရရသည WASH အေဆာကအဥးမား အေရအတြက x ၁၀၀

___________________________ WASH အေဆာကအဥးမား

အေရအတြက

တကရက ၾကညရႈေလလာျခငး၊ ေဘးကငးလျခမႈ အေျခအေန စစေဆးျခငး

ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

မးဆကပြားႏငေသာ အသကအရြယရသည အမးသမးမားအတြက ယဥေကးမႈႏင ကကညေသာ လစဥသးပစၥညးမား ျဖန႔ေဝမႈ

သတမတထားေသာ အခနတစခအတြငး ယဥေကးမႈႏင ကကညေသာ လစဥသး

ပစၥညးမားက လကခရရသည အမးသမး အေရအတြက x ၁၀၀ ____________________________

သတမတထားေသာ အခနတစခအတြငး မးဆကပြားႏငေသာ အသကအရြယ

ရသည အမးသမးအေရအတြက

စစတမး၊ FGD ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

► မဝါဒမား

WASH မဝါဒမား၊ လမးညႊနမားႏင စႏႈနးမားတြင GBV တားဆးကာကြယေရးႏင ေလာခေရး နညးဗဟာမား ပါဝငေစျခငး

GBV လမးညႊနမားမ GBV ကာကြယေရး ႏင ေလာပါးေရး

နညးဗဟာမား ပါဝင ေသာ WASH မဝါဒမား၊ လမးညႊနမား သ႔မဟတ စႏႈနးမား အေရအတြက x ၁၀၀

_____________________________ WASH မဝါဒမား၊ လမးညႊနမား သ႔မဟတ

စႏႈနးမား အေရအတြက

စာအပ၊ စာေပ၊ မတတမးမားအား ျပနလညဆနးစစ ေလလာျခငး (ေအဂငစအဆင၊ ႏငငအဆငႏင ကမာၻလး ဆငရာအဆင)

ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

ဆကသြယေျပာဆမႈမားႏင သတငးအခကအလက မေဝမႈမား

GBV အစရငခစာမားအား မေဝေပးရာတြင လ႕ဝကခက ထနးသမးရန စႏႈနးမားက ဝနထမးမား၏ သရမႈ

ေမးျမနးရာတြင GBV အမႈကစၥမားဆငရာ သတငး အခကအလကမား မေဝမႈတြင

အၾကမးဖကခရသ မညသမညဝါ ဆသည က သရသြားႏငေသာ အခကအလက

မားအား မေဖာျပသငေၾကာငး မနကနစြာ ခကခငးေျဖဆႏငေသာ ဝနထမးမား အေရအတြက x ၁၀၀ _________________________

စစတမးတြင ပါဝငေသာ ဝနထမးအေရ အတြက

စစတမး ေကာကယျခငး (ေအဂငစ သ႔မဟတ အစအစဥ အဆင)

၁၀၀%

31

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင

အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး အဓပၸါယ

သတမတခကအခကအလက

ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ

င

အေျ

ခခ

လပင

နးရလ

ဒ

စမက

နး ရ

လဒ

GBV ညႊနးပ႔စနစအေၾကာငး အခကအလကမားက WASH ဆငရာ ကြငးဆငးလပငနး မားတြင ပါဝငေစျခငး

GBV အႏရာယျဖစႏငေျခမားက မည သညေနရာသ႔ သတငးပ႔ႏငမည၊ အၾကမး ဖကခရသမားအတြက ကသေစာငေရာက မႈမားက မညသညေနရာတြင လကလမး မ ရရႏငမညဟသည သတငးအခကအ လကမားပါဝငေသာ လထတြငးကြငးဆငး ေဆာငရြကသည WASH လပငနးအစ အစဥမား အေရအတြက x ၁၀၀ / လထ တြငး ကြငးဆငးေဆာငရြကသည WASH လပငနးအစအစဥမား အေရအတြက

စာအပ၊ စာေပ၊ မတတမးမားအား ျပနလညဆနးစစ ေလလာျခငး၊ သတငးအခက အလကေပးႏငသႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးျခငး (KII), စစတမး (ေအဂငစ အဆင ႏင က႑အဆင)

ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

► ညႇႏႈငးေဆာငရြကျခငး

GBV အႏရာယေလာခ ေရး လပငနးမားအား အျခားက႑မားႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးကာ ေဆာငရြကျခငး

GBV အႏရာယေလာခေရး လပငနးမား* အတြက တငပငေဆြးေႏြးခေသာ WASH မဟတသည က႑ အေရအတြက x ၁၀၀ / သကဆငရာ လသားခငးစာနာစြာ တ႔ျပန ေဆာငရြကတစခတြင ပါဝငေသာ WASH မဟတသည က႑အေရအတြက

* က႑မား စာရငးႏင GBV အႏရာယ ေလာခေရး လပငနးမားအေၾကာငးက စာမကႏာ (၁) တြင ၾကညပါ။

KII၊ အစညးအေဝး မတတမးမား (ေအဂငစ သ႔မဟတ က႑ အဆငမ)

ကြငးဆငး သညအခါ ဆးျဖတရန

32

အရငးအျမစမား

အဓက အရငးအျမစမား

► For a checklist for ensuring gender-equitable programming in the WASH sector, see Inter-Agency Standing Committee (IASC). 2006. Gender Handbook in Humanitarian Action, <https://interagencystandingcommittee.org/system/files/legacy_files/IASC%20Gender%20Handbook%20%28Feb%20 2007%29.pdf>

► House, S., Cavill, S., Ferron, S., and Sommer, M. 2014. ‘Violence, Gender and WASH: A practitioner’s toolkit – Making water, sanitation and hygiene safer through improved programming and services’. WaterAid/SHARE, <http://r4d.dfid.gov.uk/pdf/ outputs/sanitation/Violence_Gender_and_WASH_SHARE_presentation.pdf>

► Global WASH Cluster. 2009. WASH Accountability Resources: Ask, listen, communicate. New York: Global WASH Cluster, <www.hapinternational.org/pool/files/wash-accountability- handbook.pdf>

► Handicap International. 2008. Disability Checklist for Emergency Response, <www.handicap- international.de/fileadmin/redaktion/pdf/disability_checklist_booklet_01.pdf>.

► Oxfam. 2010. Ideas That Work: Preventing violence against women through water and sanitation interventions in early emergency response, <http://policy-practice.oxfam.org.uk/ publications/Ideas-That-Work-A-gender-WASH-and- emergencies-toolkit-334900>

► Sphere Project. 2011. Sphere Handbook: Humanitarian charter and minimum standards in humanitarian response, <www.spherehandbook.org>

► UN-Water. 2006. ‘Gender, Water and Sanitation: A policy brief’. Developed by the Inter-Agency Task Force on Gender and Water (GWTF), <www.unwater.org/downloads/ unwpolbrief230606.pdf> House, S., Cavill, S., Ferron, S., and Sommer, M. 2014. ‘Violence, Gender and WASH: A practitioner’s toolkit – Making water, sanitation and hygiene safer through improved programming and services’. WaterAid/SHARE, <http://r4d.dfid.gov.uk/pdf/ outputs/sanitation/Violence_Gender_and_WASH_SHARE_presentation.pdf>

ထပေဆာငး အရငးအျမစမား

► Global WASH Cluster. The Global WASH Cluster provides an open and formal platform for humanitarian WASH actors to work together to address key weaknesses in the WASH sector as a whole. A range of resources can be accessed through <www.washcluster.net>

► For information on menstrual hygiene in emergencies, see: House, S., Mahon, T., and Cavill, S. 2012. Menstrual Hygiene Matters: A resource for improving menstrual hygiene around the world. London, UK: WaterAid, co-published with 17 other organizations, <www.wateraid.org/what-we-do/our-approach/research-and-publications/view-publication?id=02309d73-8e41- 4d04-b2ef-6641f6616a4f>

► Halcrow, G., Rowland, C., Willetts, J., Crawford J., and Carrard, N. 2010. ‘Working

33

effectively with women and men in water, sanitation and hygiene Programmes’. Resource guide. Sydney, Australia, <www.inclusivewash.org.au/_ literature_68164/Working_effectiveley_with_women_and_men_in_water_and_sanitation_programs>

► The Inter-Agency Task Force on Gender and Water (GWTF). The Task Force’s objectives are to promote gender mainstreaming in the implementation of the Millennium Development Goals (MDGs) related to water and sanitation and the Johannesburg Plan of Implementation (JPOI) at the global, regional, national, local and utility levels. It also promotes coherence and coordination of activities by UN-Water members and partners in this area. Task Force activities reflect a long-term strategy and ongoing process of gender mainstreaming, which informs the design and implementation of national planning documents.

► For more information, see: <www.unwater.org/activities/ task-forces/water-and-gender/en>

► Office of the Special Adviser on Gender Issues and Advancement of Women. 2006. Gender, Water and Sanitation: Case studies on best practices. New York, United Nations, <www. un.org/waterforlifedecade/pdf/un_gender_water_and_sanitation_case_studies_on_best_practices_2006.pdf>

► For information on Dignity Kits, see: <https://ochanet.unocha.org/p/Documents/Dignity%20Kit%20%20(Final).pdf>

► For information on Hygiene Kits, see United Nations Children’Fund. 2007. ‘WASH-Related Non-Food Items: A briefing paper’. WASH Cluster HP project, <www.unicefinemergencies.com/ downloads/eresource/docs/WASH/WASH%20Hygiene%20 Promotion%20in%20Emergencies.pdf>

► Mercy Corps. 2008–2009. Water, Sanitation and Hygiene Guidelines, www.mercycorps.org/sites/default/files/ WASH%20Guidelines.pdf>

► Mehrotra, S.T. 2010. A Handbook on Women’s Safety Audits in Low-Income Urban Neighbourhoods: A focus on essential services. New Delhi, India: Jagori and Women in Cities International, <www.jagori.org/wp-content/uploads/2006/01/ Handbook1.pdf>

► OHCHR Special Rapporteur Website: <www.ohchr.org/EN/Issues/WaterAndSanitation/SRWater/Pages/SRWaterIndex. aspx>

► Oxfam. 2013. Oxfam Minimum Requirements for WASH Programmes, <http://policy- practice.oxfam.org.uk/publications/oxfam-minimum-requirements-for-wash-programmes-mrwash-300134>

► WaterAid is an international non-governmental organization whose mission is to transform lives by improving access to safe water, improved hygiene and sanitation in the world’s poorest communities. For more information see: <www.wateraid.org/ uk/what-we-do/the-crisis>.

► For a publication by WaterAid on considering equity and inclusion in WASH projects, see: <www.wateraid.org/~/media/ Publications/equity-and-inclusion-framework.pdf>

► Water, Engineering and Development Centre. Barrier analysis and accessibility and safety audit tools, <https://wedc-knowledge.lboro.ac.uk/collections/equity-inclusion/general.html>

► United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 2014. Puberty Education and Menstrual Hygiene Management. Good Policy and Practice in Health Education, Booklet 9. UNESCO, France, <http://unesdoc.unesco.org/ images/0022/002267/226792e.pdf>

► United Nations Children’s Fund. 2011. Water, Sanitation and Hygiene for Schoolchildren in Emergencies: A guidebook for teachers. UNICEF, USA, <www.unicef.org/disabilities/files/WASH_in__Schools_in_Emergencies_Guidebook_for_ teachers_.pdf>

<www.gbvguidelines.org>

<http://gbvaor.net> <https://interagencystandingcommittee.org>

IASCInter-Agency Standing Committee