Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats · PDF file၁၁၁၁။။၁၁။ ၁၁။ က်မ္းကုိးက်မ္းကုိးက်မ္းကုိး

This PRIO Paper is also available in English: ISBN 978-82-7288-471-9

PRIO PAPER Independent • International • Interdisciplinary

Ashley South Ashley South

Peace R

esearch In

stitute O

slo (P

RIO

) PO

Box 9

229 G

rønlan

d, N

O-0

134 O

slo, N

orw

ay V

isiting A

ddress: H

ausm

anns gate 7

Cen

tre for th

e Study o

f Civil W

ar (CSC

W)

Peace R

esearch In

stitute O

slo (P

RIO

) PO

Box 9

229 G

rønlan

d, N

O-0

134 O

slo, N

orw

ay V

isiting A

ddress: H

ausm

anns gate 7

Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats

ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရး AလားAလာမား:

AခြငAလမး ႏင ျခမးေျခာကမမား ရေလေဆာကဒ Aက


This paper examines the peace process in Myanmar from the perspectives of the Myanmar government and Army, and non-state armed groups, as well as ethnic na-tionality political and civil society actors and conflict affected communities. It ar-gues that this is the best op-portunity to resolve ethnic conflicts in the country since the military coup of 1962. However, the peace process will not ultimately succeed unless the government demonstrates a commitment to engage on the political is-sues which have long struc-tured armed conflicts in My-

anmar, and can also bring fighting to an end in Kachin and Shan States. The paper sketches different - sometimes contested - posi-tions regarding the peace process in Myanmar, on the part of different ethnic ac-tors, and analyses their strat-egies. It goes on to describe and discuss some of the winners and losers in the peace process. The paper ar-gues that, in order to build a sustainable and deep-rooted peace process, it is necessary to involve conflict-affected communities and civil socie-ty organisations and above-

ground ethnic political par-ties; it is also necessary to re-imagine peace and conflict in Myanmar as issues affecting the whole of society, includ-ing the Burman majority. The paper concludes by sketching a ‘framework agreement’, by which the government and representa-tives of minority communi-ties could move onto a sub-stantial political discourse.

ISBN

: 978-8

2-7

288-4

94-8

T

he A

yeyarwad

y River,

Myan

mar.

Photo

: Esp

en Skran

Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats | 1


ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရး AလားAလာမား: AခြငAလမး ႏင ျခမးေျခာကမမား Aကရေလေဆာကဒ Ashley South

ဤ PRIO စာတမးက ျမနမာႏငင ႏငငေရး AေျပာငးAလ ႏင ယငး၏ တငးရငးသား ပဋပကၡမားAေပၚ Aကးသကေရာကမက ေလလာသးသတသည PRIO စမခက၏ AစတAပငး တစခAျဖင ေနာေ၀း ႏငငျခားေရး ၀နႀကး႒ာန ရနပေငြ ေထာကပမျဖင ထတေ၀သည။ ယခ စာတမး၏ Aေစာပငး ထတေ၀ခသည မရငးမားက ၂၀၁၂ AေျပာငးAလမား ႏင ျမနမာ ေခါငးစUျဖင ေဟာငေကာင တကသလတြင ကငးပသည ႏငငတကာ ပညာရငမား ကြနဖရင (ဇြန၁၈-၂၀ ၂၀၁၂ခႏစ) တြင တငျပခသည။ Aလားတ PRIO ႏင ျမနမာ ျငမးခမးေရး ဗဟ႒ာနတ႔ ပးတြ ကငးပသည ႏငငေရး AေျပာငးAလမားက ျမနမာႏငငတြင ျငမးခမးေရးက ေဖၚေဆာငႏငမညလား ေခါငးစUျဖင ရနကနတြင (ေAာကတဘာ ၁၃-၁၄ ၂၀၁၂ခႏစ) တငျပခသည။ Aကရေလေဆာကဒ (www.ashleysouth.co.uk) သည တသးပဂၢလ စာေရးဆရာ ႏင Aတငပငခ ျဖစျပး၊ ျမနမာႏငင ႏင Aေရ႕ေတာငAာရ တငးရငးသား ႏငငေရး ႏင လသားခငး စာနာမဆငရာ ကစၥရပမားက Aထးျပ ေလလာသည။ ယခ ေလာေလာဆယတြင သသည ျမနမာ ျငမးခမးေရး ပပးကညမ AစAစU Myanmar Peace Support Initiative တြင တာ၀နထမးေဆာင ေနပါသည။ ဤစာတမးပါ AယAဆမား ႏင ေလလာဆနးစစခကမားျဖင ပတသကျပး စာေရးသ တစUးတညးတြငသာ တာ၀န ရေလသည။

2 | Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats

Peace Research Institute Oslo (PRIO) Hausmanns gate 7 PO Box 9229 Oslo NO-0134 Oslo, Norway Tel. +47 22 54 77 00 www.prio.no

PRIO encourages its researchers and research affiliates to publish their work in peer-reviewed journals and book series, as well as in PRIO’s own Report, Paper and Policy Brief series. In editing these series, we undertake a basic quality control, but PRIO does not as such have any view on political issues. We encourage our researchers actively to take part in public debates and give them full freedom of opinion. The responsibility and honour for the hypotheses, theories, findings and views expressed in our publications thus rest with the authors themselves. © Peace Research Institute Oslo (PRIO), 2012 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced. Stored in a retrieval system or utilized in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without permission in writing from the copyright holder(s). ISBN 978-82-7288-494-8 Translation into Burmese by Khine Win Cover design: www.studiosju.no

Cover Photo: The Ayeyarwady River, Myanmar, Espen Skran.


မာတကာမာတကာမာတကာမာတကာ

၁။၁။၁။၁။ AႏစခပAႏစခပAႏစခပAႏစခပ 5 ၂။၂။၂။၂။ နဒါနးနဒါနးနဒါနးနဒါနး 7 ၃။၃။၃။၃။ AဓကAဓကAဓကAဓက စနေခၚစနေခၚစနေခၚစနေခၚမမားမမားမမားမမား 11 ၄။၄။၄။၄။ ေနာကခေနာကခေနာကခေနာကခ သမငးသမငးသမငးသမငး 15 ၅။၅။၅။၅။ ၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂----ျငမးခမးေရးAတြကျငမးခမးေရးAတြကျငမးခမးေရးAတြကျငမးခမးေရးAတြက AလားAလာမားAလားAလာမားAလားAလာမားAလားAလာမား 19 ၆။၆။၆။၆။ ျမနမာျမနမာျမနမာျမနမာ AစးရAစးရAစးရAစးရ ႏငႏငႏငႏင တပမေတာတပမေတာတပမေတာတပမေတာ 25 ၇။၇။၇။၇။ တငးရငးသားမား၏တငးရငးသားမား၏တငးရငးသားမား၏တငးရငးသားမား၏ AဓကAဓကAဓကAဓက ဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမား 27 ၈။၈။၈။၈။ ျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရး လပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUက ဖကဆးႏငသမားဖကဆးႏငသမားဖကဆးႏငသမားဖကဆးႏငသမား 37 ၉။၉။၉။၉။ ျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရး လပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUက ပပးကညျခငးပပးကညျခငးပပးကညျခငးပပးကညျခငး---- 39 ထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာင မျပလပျခငးမျပလပျခငးမျပလပျခငးမျပလပျခငး ၁၀။၁၀။၁၀။၁၀။ ေရေရေရေရ႕႕႕႕လပငနးစUမားလပငနးစUမားလပငနးစUမားလပငနးစUမား 45 ၁၁။၁၁။၁၁။၁၁။ ကမးကးကမးကးကမးကးကမးကး 51 ၁၂။၁၂။၁၂။၁၂။ လကနကကငလကနကကငလကနကကငလကနကကင AဖြAဖြAဖြAဖြ႔႔ ႔႔AစညးမားAစညးမားAစညးမားAစညးမား စာရငးစာရငးစာရငးစာရငး 53



AႏစခပAႏစခပAႏစခပAႏစခပ ဤစာတမးသည ျမနမာႏငငတြင ေပၚေပါကလကရသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက၊ ျမနမာ Aစးရ ႏင တပမေတာ၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၊ တငးရငးသား ႏငငေရးပါတမား၊ Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား ႏင လကနကကငပဋပကၡ ျဖစပြါးေနသည နယေျမေဒသ မားAတြငးရ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၏ ရေဒါငAျမင Aသးသးမ ေလလာဆနးစစထားပါသည။ ဤစာတမးတြင ယခAခနAခါသည ျမနမာႏငငတြင တပမေတာမ ႏငငေတာ Aာဏာက စတငသမးယခသည ၁၉၆၂ခႏစမစျပး တငးရငးသား ပဋပကၡက ေျဖရငးရန Aေကာငးဆး AခနAခါ ျဖစသညဟ ေ၀ဖန ေထာကျပထားပါသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာ Aစးရ Aေနျဖင လကနကကင ပဋပကၡမား၏ Aဓက Aေႀကာငးရငး ႏငငေရး ျပသနာက ေျဖရငးရန သႏၵ႒ာန ခထားျခငး မရပါက ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည Aဆးစြနထ ေAာငျမငမ ရရႏငမည မဟတေခ။ သႏၵ႒ာနခထားမလညး ကခငျပညနယ ႏင ရမးျပညနယတ႔တြင ျဖစပြါးလကရသည တကပြမားက Aဆးသတေစႏငမည ျဖစသည။ ျမနမာ Aစးရ၏ ျငမးခမးေရး Aကးေတာေဆာငမား ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aႀကား ေကာငးမြနသည ဆကဆေရးက ၂၀၁၂ခႏစ ေAာကတဘာ-ႏ၀ငဘာလAတြငး တညေဆာကႏငျခငးAားျဖင ႏငငေရး Aပငးတြင Aေရးပါသည တးတကမက ျဖစေပၚေစခသည။ မညသည ပစ ႏင မညသည Aခနတြင စတAားထကသနစြာ စတငမညက မသရရေသာလညး ျမနမာAစးရသည ႏငငေရးAရ ေဆြးေႏြးမမား ျပလပရန သႏၵ႒ာန ခထားပ ရေလသည။ AမးမးAဖဖAားျဖင ျမနမာAစးရAတြက AတကAခမားျဖင ေဆြးေႏြး ညႏငးမမား ျပလပသည ႏငငေရး စကား၀ငးမားက စတင AေကာငAထညရျခငးသည၊ ျမနမာတပမေတာမ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚ ေလးစားလကနာေAာင ျပလပရျခငးထက ပမလြယကေလသည။ ကခငလြတေျမာကေရးAဖြ႔(ေကAငA)ျဖင မႀကားေသမက ေဆြးေႏြး ညႏငးမမားသညလညး လရာခရးမေရာကဘ၊ ျမနမာျပည ေျမာကပငး တြင စးရမဘြယရာ လကနကကင ပဋပကၡမား ဆကလကျဖစပြါးလက ရေနျခငးသညသာ AကးရလာဒAျဖစ ကနရခေလသည။ ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရးလပငနးစUႏငပတသကျပး၊ ကြျပားျခားနားသည Aျမငမား(တခါတရ AျငငးပြါးလကရသညAျမငမား)က ဤစာတမးတြင တငးရငးသားေခါငးေဆာငမား ေနရာမ တငျပထားျပး၊ ယငးတ႔၏ မဟာဗဟာမားကလညး ေလလာဆနးစစ ထားပါသည။ ဆကလက၍လညး ဤျငမးခမးေရးလပငနးစUတြင ပါ၀ငသည AကးAျမတ ရရသမား ႏင ဆးရးသမားကလညး ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။ ဤစာတမးတြင ေရရညတညတခငျမျပး Aျမစတြယႏငသည ျငမးခမးေရးလပငနးစUတခ ေပၚထြနးလာရန၊ ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၊ AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား ႏင ေျမေပၚတငးရငးသား ႏငငေရးပါတမား ပါ၀ငရန လAပသညဟလညး ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။ ထ႔ျပင ျငမးခမးေရး ႏင


ပဋပကၡကလညး၊ ျမနမာလမားစမားAပါA၀င တမးသားလး၏ ျပသနာမားAေနျဖင ရျမငရန လAပေႀကာငးကလညး တငျပထားပါသည။ ဤစာတမးAား ျမနမာAစးရ ႏင တငးရငးသား လနညးစမားAႀကား၊ ပမေလးနကသည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမမား ျပလပႏငရန လAပသည မေဘာငသေဘာတညခကတခက ေရးဆြတငျပျခငးျဖင နဂးခပထားပါသည။


နဒါနး။နဒါနး။နဒါနး။နဒါနး။ လတတေလာ ျမနမာႏငငတြင ေဆာငရြကလကရသည ျငမးခမးေရးလပငနးစUသည Aႏစငါးဆယခန႔Aတြငး တငးရငးသား ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရန၊ ဤဒကၡဆငးရမား ခစားေနရသည တငးျပညAတြက Aေကာငးဆးေသာ AခြငAလမးပင ျဖစေလသည။ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမား မျပလဘ ရေနသည ေနရာေဒသမားတြင ျပညသလထ၏ AေျခAေနမားသည တးတကေကာငးမြနလာသညက ေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာျငားလညး ပဋပကၡမား ျမစဖားခရာ ႏငငေရး၊ စးပြါးေရး ႏင လမေရးျပသနာမားသည လြယကစြာ ေျဖရငးႏငသည Aရာမားေတာ မဟတေခ။ Aျမစတြယေနသည ပဋပကၡ၏ AေျခခAေႀကာငးတရားမားက ေျဖရငးရန ျမနမာAစးရ ႏင လကနကကငတငးရငးသား Aဖြ႔AစညးမားAေနျဖင သတ ႏင စတကးစတသနး ရရနလAပေလသည။ ထသ႔မဟတလင လကရ AခြငAလမး ျပတငးတခါးသည ျငမးခမးေရးလပငနးစU၏ AရနAဟန ကဆငးသြားျခငးႏငAတ ျပနလည ပတပငသြားမညျဖစေလသည။ ျငမးခမးေရးလပငနးစU ပကျပယသြားမသည၊ သမၼတႀကး Uးသနးစန၏ ျပျပငေျပာငးလေရး AစAစUAေပၚတြင ဆးကးမားစြာ ျဖစေပၚႏငေလသည။ တငးရငးသား ပဋပကၡမားက ေျဖရငးႏငျခငးမ Aမားဆး Aကးေကးဇး ရရသမားမာ ကာလရညစြာ ျဖစပြါးေနသည လကနကကင ပဋပကၡမား၏ ဒဏက Aမားဆးခစားရသည ေဒသခ Aရပသား တငးရငးသားလနညးစမားပင ျဖစေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး လကနကကင ပဋပကၡျဖင ဆကစပပတသကေနသမားထမ Aခ႕ေသာ သမားသည မမတ႔၏ Aတကသာ ေရ႕တနးတငျပး လကနကကင ပဋပကၡမား ဆကလကျဖစပြါးေနျခငးက လလားလကရေနသည။ ထသမားထတြင လကရAစးရ ေဆာငရြကလကရသည ျပျပငေျပာငးလေရးမား၏ AတငးAတာ ႏင ေျပာငးလမႏနးက မႀကကႏစသကသည ယခငစစAစးရAဖြ႔၀ငမား ႏင လငျမနစြာ ေျပာငးလေနသည Aေထြေထြ AေျခAေနတြင ၄ငးတ႔Aေနျဖင ေနရာရရန မလြယကျဖစေနသည AတကAခ Aပစမားမ ပဂၢလမား ပါ၀ငေလသည။ Aကယ၍ ျမနမာAစးရAေနျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေသြဖမသြားဘ၊ တႏငငလးAတငးAတာျဖင ျငမးခမးေရး ရရႏငမည AေျခAေနမား ျဖစေပၚေစမည ႏငငေရး သေဘာတညခကမား ခပဆႏငပါက Aဆပါ ျငမးခမးေရးလပငနးစUက ထခကဖကဆးႏငသမားAေနျဖင ျငမးခမးေရးလပငနးစUက သသာထငရားစြာ ေႏာကယကဖကဆးႏငလမမည မဟတေခ။ ႏငငတကာAသငးA၀ငးသည (Aနညးဆး Aေနာကႏငငမားသည) ျပျပငေျပာငးလေရး ႏင ျငမးခမးေရးလပငနးစUမားက AခငAမာ ေထာကခလကရသညက ၂၀၁၂ခႏစ ႏ၀ငဘာလ၁၂ရကေန႔၌ Aေမရကန သမၼတ ဘရကAဘာမား၏ ခစႀကညေရးခရးစUက သကေသျပခသည။ လကနကကင ပဋပကၡမား ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငချပးခနတြင၊Aစးရေပၚ၌ Aထးသျဖင တငးရငးသားလနညးစမားသည ယႀကညမ မရသေလာက ျဖစေနေလသည။ ယႀကညမ


တညေဆာကႏငရနAတြက တငးရငးသားမား၏ စးရမပပနမားျဖင သကဆငသည ေလးနက သည ႏငငေရးေဆြးေႏြးမ လပငနးစUက ျမနမာAစးရAေနျဖင စတငသငေလသည။ Aေကာငးဆးစတငရနမာ ႏငငေရး စကား၀ငးမားAတြက လပထးလပနညး၊ AစAစU ႏင Aခနကာလ သတမတရန ျဖစေလသည။ ကခင ႏင ရမးျပည Aခ႕ေဒသမားတြင ဆကလကျဖစပြါးလကရသည လကနကကင ပဋပကၡမားက Aဆးသတရနလညး လAပ ေလသည။ AတကAခမားျဖင ႏငငေရးAရ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငးမား စတငျခငး ႏင လကနကကင တကပြမားက ျမနမာျပည ေျမာကပငးတြင ရပတန႔ျခငးျဖင ျမနမာAစးရ၏ တႏငငလးတြင ျငမးခမးေရး ေပၚထြနးေရးAတြက AေလးAနကထားေႀကာငးက ျပသႏင ေလသည။ Aနမဆး ေရတမသည AလယAလတ ကာလထ သမၼတ Uးသနးစန ႏင သ၏ AႀကေပးမားAတြက AတကAခAပစမားျဖင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမမား ျပလပရန AေတာAတန လြယကႏငလမမည။ Aမနစငစစ သသာထငရားသည တးတကမမားက မႀကာေသမ AခနAတြငး ျဖစေပၚေစခေလသည (ေAာကတြငဖတပါ)။ သ႔ေသာျငားလညး ႏစဘက Aဖြ႔Aစညးမားရ သေဘာထား တငးမာသမား၏ ေႏာကယကႏငမမားက မနးဆႀကညထားပါက၊ ေရရညတညတခငျမႏငမည ႏငငေရး သေဘာတညခက ရရရနမာ လြယကသည Aရာမဟတေခ။ ထAတြကေႀကာင လာမညလမားတြင ျမနမာAစးရAေနျဖင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားက စတငရနမာ၊ ယငး၏ ျငမးခမးေရး AစAစUက ျမနမာတပမေတာမ လကနာေဆာငရြကရန ျပလပျခငးထက ပမလြယကႏငသညက ေတြ႔ရေကာငးေတြ႔ရလမမည။ စးပြါးေရး ျပျပငေျပာငးလမမား ျပလပရန AလငAျမန လAပခက AပါA၀င၊ ျပသနာ AမားAျပားသည ကနရေနလမမည ျဖစေလသည။ ထ႔Aျပင မႀကားေသးမက ရခင ျပညနယတြင ျဖစပြါးခသည ေႀကာကမကဖြယ Aႀကမးဖကမမားသည၊ တငးရငးသား ႏင ႏငငေရးAရ ကြျပားျခားနားမမားက ေကာငးစြာ မထနးသမးႏငပါက AေျခAေနမားသည မညမ ဆး၀ါးသြားေစႏငသညက ညႊနျပေနျခငး ျဖစေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး လကရေဆာငရြကလကရသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည တငးရငးသား လကနကကင ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရန၊ စစတပAပခပမ စတငခသည ၁၉၆၂ခႏစ မတငမကဘ၊ ျမနမာသမငး တေလာကတြင Aေကာငးဆး AခြငAလမးျဖစေလသည။ လကခႏငဘြယရာ မယႀကညမမားရေနေသာလညး ၄ငးတ႔ ကယစားျပလသည ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင သကဆငသည ျပသနာမားက ေျဖရငးရန၊ တငးရငးသား လကနကကငAဖြ႔Aစညးမားသည လကရ AခြငAလမးက Aရယ၍ ျမနမာAစးရ ႏင ေဆြးေႏြးညႏငးသငေလသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငျခငးျဖင တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည ၄ငးတ႔ႏင ထေတြ႔ဆကဆမ ပကျပယသြားေသာ ေဒသခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားျဖင ျပညလည ထေတြ႔ဆကဆႏငမည ျဖစျပး၊ Aဓက ႏငငေရး ဇာတေကာငမားAျဖင ျပညလည တညေဆာကႏငမည ျဖစေလသည။ ဤAခြငAလမးက


မယပါက တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ဆကလကျပး ဖယကUထားျခငးက ခရမည ျဖစေလသည။ ထ႔Aျပင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေထာကခမ မျပျခငးသည ျမနမာAစးရ၏ Aေထြေထြ ျပျပငေျပာငးလေရး AစAစUကပါ ထခက ႏငေလသည။ Aခ႕ေသာ တငးရငးသား ေခါငးေဆာငမားAေနျဖင ယငးတ႔သည Aနာဂတတြင ဒမကေရစစနစႏင Aည ေရြးေကာကတငေျမာကခရသည Aစးရျဖင ပမေကာငးမြနသည သေဘာတညခကက ေဆြးေႏြးညႏငးႏငလမမညဟ ထငေကာငးထငႏငေသာလညး၊ Aနာဂတတြင Aာဏာရလာမည Aစးရသည ျပညတြငး ႏင ႏငငတကာ၏ AသAမတျပမက ျမငမားစြာ ရရႏငလမမည ျဖစေလသည။ Aဓပၸါယမာ တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင တငးရငးသားAေရးAေပၚ စာနာမ မရေကာငး မရႏငသည ဗဟAစးရ Aသစမား၏ ကမးလမးသမက လကခရမည AေျခAေန ျဖစေလသည။ AျပစAနာAဆာ မညမပင ရေစကာမ၊ ျပျပငေျပာငးလေရး လလားသည လကရ Aစးရသည တငးျပည၏ ကာလရညႀကာစြာ ျဖစပြါးေနသည လကနကကင ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရန AေလးAနကရျပး၊ ေျဖရငးရနလညး တြနးAားေပးထားေလသည။ Aနာဂတ Aစးရမားတြင ထသ႔ တြနးAား ႏင ေဆာငရြကလစတ ရမညဆသညမာ မေသျခာ မေရရာေပ။ ၄ငးတ႔ ကယစားျပလသည ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင သကဆငသည ျပသနာမားက ေျဖရငးရန၊ တငးရငးသား လကနကကငAဖြ႔Aစညးမားသည လကရ AခြငAလမးက Aရယ၍ ျမနမာAစးရ ႏင ေဆြးေႏြးညႏငးသငေလသည။ ဤAခြငAလမးက မယပါက တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ဆကလကျပး ဖယကUထားျခငးက ခရမည ျဖစေလသည။ ထ႔Aျပင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေထာကခမ မျပျခငးသည ျမနမာAစးရ၏ Aေထြေထြ ျပျပငေျပာငးလေရး AစAစUကပါ ထခက ႏငေလသည။ AတကAခ Aဖြ႔မားမ Aခ႕ေသာ ပဂၢလမား Aေနျဖင လကရ စစတပ၏ ေထာကခမျဖင Aာဏာရရလာသည AစးရAား AငAားခန႔ေAာင ျပလပျခငးသည ႏငငေရးAရ ေAာငျမငမ ရရျခငး ျဖစသညဟ ထငျမငႏငေသာလညး၊ ထသ႔ AငAားခန႔ေAာင ျပလပျခငးသည လကရ ဒမကေရစ Aသြငကးေျပာငးေရး လပငနးစUက ဆး၀ါးစြာ ထခကသြားေစႏငေလသည။ ထပသးေခါငးေဆာငးပငး၏ တြကခကမမားAျပင၊ ေရရညတညတခငျမျပး Aျမစတြယသည ျငမးခမးေရးက ရရရန၊ ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား၏ ပးေပါငးပါ၀ငမက လAပေလသည။ ယငးတ႔၏ ပးေပါငးပါ၀ငမက ရရရန နညးလမးတစလမးမာ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ခပဆထားေသာ ျငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားက ေဒသခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမားျဖင ပါ၀ငဖြ႔စညးထားသည ေစာငႀကပႀကညရေရးAဖြ႔မားမ ေစာငႀကပႀကညရျခငး ျဖစေလသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ေျမေပၚ တငးရငးသာ ႏငငေရးပါတမားကလညး ကယျပန႔စြာ ပါ၀င လပေဆာငခြင ေပးAပသငေလသည။



AဓကAဓကAဓကAဓက စနေခၚမမားစနေခၚမမားစနေခၚမမားစနေခၚမမား ျငမးခမးေရးလပငနးစUAား Aဓက စနေခၚေနမမားသည ၁။ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ေလးနကသည ႏငငေရးAရ ေဆြးေႏြးမမား စတငေရး (ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ျမငတငျခငး) ၂။ AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား ႏင ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားက ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငလာေAာင ေဆာငရြကျခငး (ျငမးခမးေရး လပငနးစUက နကရငးလာေAာင ျပလပျခငး) ၃။ ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ ျငမးခမးေရး AစAစUAေပၚ ေထာကခရန စတAားထကသနေႀကာငးက ျပသႏငရနတ႔ျဖစသည။ AစးရAတြက Aဓက ရငဆငေနရသည စနေခၚမသည ၂၀၁၅ခႏစတြင တႏငငလ၌ လြတလပ၍ တရာမတျပး Aႀကမးမဖကသည ေရြးေကာကပြမား ကငးပေရး ျဖစေကာငး ျဖစႏငသည။ ထေရြးေကာကပြမားမ ေကာငးစြာလညပတႏငသည ျပညေထာငစAဆင ႏင တငး/ျပညနယAဆင Aစးရ Aသးသး ေပၚထြနးလာမည။ Aျခားရငဆငရႏငသည ျပသနာမားကေတာ Aထးသျဖင ႏငငေတာ Aာဏာ ထနးခပမ၏ AစြနးAျဖားမာ ရေနသည လကနကကင ပဋပကၡဒဏခ ေဒသမားတြင လAပေနသည ထေရာကသည Aပခပစမမ ႏင တရားUပေဒ စးမးေရးတ႔က တညေဆာကျခငး ျဖစေလသည။ Aဆပါ ေဒသမားရ Aရပသားမားသည Aစးရ ႏင Aစးရမဟတသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညး Aသးသးမ Aာဏာပငမား၏ AပခပေရးေAာက မႀကာခဏ ေရာကရႀကရေလသည။ ေAာကတြင ေဖၚျပထားသကသ႔ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ေဆြးေႏြးညႏငးလကရသည AပစAခတ ရပစေရး သေဘာတညခကမားသည Aဆပါ ျပသနာမားက ေျဖရငးလာႏငလမမည။ ယခင ပဋပကၡဒဏခ ေ၀းလသည AရပေဒသမားAတြငးသ႔ ၀ငေရာကလာမည သဘာ၀ သယာဇတမား၊ သတတးေဖၚေရးလပငနးမား ႏင ဆကစပသည စးပြါးေရးလပငနးမားက ထနးခပရန လAပမ ႏင ဆကစပသည ျပသနာျဖစေလသည။ ဤကစၥသည မႀကာမက Aာဏာခြေ၀ေပးထားျခငးခရသည တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယAစးရမားAား စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငးျဖင သကဆငသည Aဓက AေႀကာငးAရာ ျဖစသငေလသည။ တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယAဆငမားတြင တငးရငးသား ႏငငေရးပါတမားသည AေတာAသင ေျပာေရးဆခြင ရေလသည။ ျမနမာAသြငကးေျပာငးေရး ေရရညတညတခငျမရန မရမျဖစ လAပသည Aရာကေတာ စးပြါးေရး ျပျပငေျပာငးလမ ျဖစေလသည။ တႏငငလးAတငးAတာ ႏင ပဋပကၡဒဏခ ေAာကေျခေဒသမား ၂မးစလးAတြက စးပြါးေရး ျပျပငေျပာငးလမ ျပလပရန လAပေလသည။ စးပြါးေရး ျပျပငေျပာငးလမ ႏင AလပAကင AခြငAလမးမား ဖနတးေပးႏငျခငးသည


ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင Aထးသျဖင လငယမားAတြက စးပြါးေရး ႏင လ႔Aဖြ႔Aစညးတြင Aကးစးပြါး ဆကစပပတသကမမား ပမရလာမညျဖစျပး၊ Aႀကမးဖက Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ပးေပါငးပါ၀ငျခငး (ႏငငေရး ရညမနးခကမား သ႔မဟတ ပဂၢလက ရညမနးခကမားAတြက)က Aစားထးႏငလမမညျဖစသည။ ထAတြကေႀကာင Aသက ေမြး၀မးေႀကာငး ႏင Aျခားသငတနးမား Aထး လAပေလသည။ တငးရငးသား လနညးစမား၏ ေဒသမားတြင AေျခခAေဆာကAAမား ဖြ႔ျဖးတးတကေရးAတြက AေကာငAထည ေဖၚႀကမည စမခကမားတြင မမတ႔ မညသည Aခနးက႑မ ပါ၀ငေဆာငရြကကမညက Aစးရ၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၊ Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ႏငငေရးပါတမားမ ပဂၢလမားAားလး AေလးAနက စUးစားထားရနလညး လAပေလသည။ Aဆပါ ဖြျဖးေရး စမခကမားမ AကးAျမတ AမားAျပား ရရႏငေသာလညး၊ ယငးတ႔သည Aထးသျဖင ထခကလြယသည ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားက ေဘးဒကၡေပးႏငေလသည။ ေနာကထပ ထငရားသည စနေခၚမ တစခကေတာ Aစးရ Aဖြ႔Aစညးမား၊ လပထးလပနညးမား ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAတြငးရ Aဖြ႔Aစညး Aသးသး ႏင လပထးလပနညးမားAႀကား Aျပသေဘာ ပးေပါငးေဆာကရြကေရး ႏင AယAဆမား ညႏငးေရး ျဖစသည။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညး AမားAျပားတြင ေငြေႀကးAငAား၊ လAငAား၊ ပစၥညးAငAား Aျမတေစ လAပေနသည Aစးရပစ Aဖြ႔Aစညးမားရႀကသည။ Uပမာ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး ႏင ေဒသႏရ Aပခပေရး Aဖြ႔Aစညးမား ျဖစသည။ ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင Aဆပါ Aစးရမဟတသည ေဒသႏရ Aပခပေရးဆငရာ Aဖြ႔Aစညးမားသည ႏငငေတာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင မညသ႔ဆကဆ ေပါငးစညးမညဆသညက ေျဖရငးရန မဆထားႏင ေဆြးေႏြးေျပာဆျခငးပင မရေသးေခ။ လကနကကင ပဋပကၡမား ျဖစပြါးခသည ေဒသမားAတြက Aဆပါကစၥသည Aေရးႀကးသည ကစၥျဖစေလသည။ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားသည Aာဏာပင Aမးမး၏ AပခပမေAာကသ႔ ေရာကရႀကေလသည (Aစးရ၊ ျမနမာတပမေတာ၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညး တစဖြ႔ သ႔မဟတ AမားAျပား၊ ျပညသ႔စစ Aဖြ႔မား ႏင Aျခား ႀသဇာAာဏာရသမား)။ ပဋပကၡ နယေျမေဒသမားAတြငးရ ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးရသမား ႏင Aျခား ရပရြာAဖြ႔AစညးမားAတြက လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားေAာကရ Aပခပေရး Aဖြ႔မား ႏင ယငးတ႔၏ ၀နထမးမားသည ပမ၍ တရား၀ငသလ၊ Aစးရ Aဖြ႔Aစညးမားထကလညး ပမထေရာကသညဟ ယဆႀကသည။ Aထကတြငမတခကခခသလ သသာထငရားသည AတငးAတာတခထ ျမနမာႏငင၏ AစးရUးေဆာငသည ျပျပငေျပာငးလေရးမားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚတြင မတညေနေလသည။ လကရႀကးပမးAားထတမမားက နကရငးေစရန ႏင ကယျပန႔စြာ လပေဆာငႏငမာသာ၊ ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ AရနAဟနက ထနးသမးထားႏငမည ျဖစေလသည။ ပထမဆးAေနျဖင ျငမးခမးေရးလပငနးစUတြင ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား၊ ႏငငေရးAဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမား ကသ႔ေသာ AျခားAကးစးပြါး ဆကစပပတသကေနသမား၏ ပးေပါငးပါ၀ငမက တးခ႕ရန လAပသလ၊ ျငမးခမးေရးလပငနးစUတြင Aမးသမးမား တနးတပါ၀ငႏငရနလညး


လပေဆာငရမည ျဖစေလသည။ ေရရညတညတခငျမသည ျငမးခမးေရးAတြက AပစAခတ ရပစေရး ႏင ယငးတ႔ျဖင သကဆငသည လျခေရးကစၥရပမား (Uပမာ ႏစဘကတပမား ေနရာခထားေရး၊ ႏစဘကတပမား လကနာရမည ကင၀တမား ႏင AပစAခတရပစ ေရးမားက ေစာငႀကပႀကညရျခငး) ျဖငသာ မလေလာကဘ၊ ႏငငေတာ ႏင လ႔Aဖြ႔AစညးAတြငး ျဖစေပၚေနသည ပဋပကၡမားျဖင သကဆငသည ပမကယျပန႔သည လမေရး ႏင ႏငငေရး ျပသနာမားကလညး ေျဖရငးရန လAပေလသည။ လကရ ျငမးခမးေရးလပငနးစU၏ AရနAဟနက Aခန Aကန႔Aသတမရ ထနးသမး ထားႏငမည မဟတေခ။ ေလးနကျပး ေရရညတညတမည ျငမးခမးေရးသည Aစးရ ႏင လကနကကငAဖြ႔မားမ ေပးထားသည ကတက၀တမားက ေလးစားလကနာမ Aဆင ေျပာငးလျခငးျဖငသာ ေပၚထြနးလာႏငမည ျဖစေလသည။ လကနကကင Aဖြ႔မားAတြက စနေခၚမ ေနာကတခကေတာ လကရ Aလြနထးျခားျပး ျမနဆနသည ျမနမာႏငင၏ AေျပာငးAလ AေျခAေနမားAႀကားတြင Aေရးပါသည AပစမားAျဖင AသAမတျပ ပါ၀ငႏငေစရန ရညမနးခကႏင A၀ငဂြငကေAာင ႀကးပမးရမညAခက ျဖစေလသည။ လကနကကငAဖြ႔မားAေနျဖင ႏငငေရး ပငမေရစးေႀကာငးAတြငးသ႔ ျပနလည၀ငေရာကရန ႏင သကဆငရာ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၏ ေမာမနးခကမား၊ လလားေတာငတမမား (ႏင နစနာခကမား) က ကယစားျပရန AခြငAလမး နညးပါးသညက ေတြ႔ရသည။ ျမနမာႏငင၏ ႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငျပျဖစသည လကနကကင ပဋပကၡမားႏင သကဆငသည Aဖြ႔Aစညး Aားလးသည Aႀကမးဖကမမား ႏင ဖြ႔ျဖးမေႏာငေႏးမတ႔က Aဆးသတျပး ျငမးခမးေရး တညေဆာကရန ယခAခနAခါက AမAရ ဆတကငသငေလသည။ ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရးလပငနးစUသည ျပညတြငးAဖြ႔မား Aခငးခငးသာ ေဆြးေႏြးညႏငးကသည သေဘာသဘာ၀ရသျဖင ႏငငတကာAသငးA၀ငး၏ Aခနးက႑ သည Aကန႔Aသတျဖငသာ ရေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး ႏငငတကာ AသငးA၀ငးAေနျဖင Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAား ႏငငတကာ လ႔AခြငAေရးမား ႏင လ႔သားခငးစာနာမဆငရာ UပေဒမားAရ ေပးAပထားသည ကတက၀တမား ႏင တာ၀နမားက ေလးစားလကနာရန၊ ႀကာျမငေနျပျဖစသည လကနကကင ပဋပကၡမားက Aဆးသတရန ႏင Aဓက AပစမားAားလးမ လကခႏငသည ႏငငေရး သေဘာတညခက ရရေAာင ႀကးပမးရန ဆကလက တကတြနး သငေလသည။ ႏငငတကာ AသငးA၀ငးသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ယႀကညမတညေဆာကရန ျငမးခမးေရး တညေဆာကမဆငရာ AစAစUမားက ပပးကညႏငျပး၊ တခနတညးမာပင ျပညသမား လလားေတာငတေနသည ျငမးခမးေရး ေပၚထြနးေရးက Aမနတကယ ေဆာငရြကလစတ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားတြင ရမရကလညး စမးသပႏငေလသည။



ေနာကခသမငးေနာကခသမငးေနာကခသမငးေနာကခသမငး ျမနမာႏငငတြင ဗမာမဟတသည တငးရငးသားမးက လUးေရ စစေပါငး၏ Aနညးဆး ၃၀ရာခငႏနးခန႔ ရေလသည။ ကလနေခတ မတငမက လမးေရး-ဘာသာစကား မတ ကြျပားမမားသည လမ-ႏငငေရး AဆငAတနးျပ AမတAသားမား၏ တခေသာ Aသြငလကၡဏာ ျဖစခသည။ လမးေရး၏ ႏငငေရးAရ Aေရးပါမက ကလနေခတAတြငး AေလးAနကျဖစေAာင ျဖစလပခသည။ ထAတြကေႀကာငလညး လြတလပေရး ရရမည ၁၉၄၈ခႏစေလာကတြင လမးေရးသည ႏငငေရး Uးတညခက၏ Aဓက AဆးAျဖတေပးသည Aရာျဖစလာခသည (ေတလာ ၁၉၈၂)။ လြတလပေရး ရရခါနးတြင တငးရငးသား လမးစ ေခါငးေဆာငမားသည ႏငငေရး၊ စးပြါးေရး AရငးAျမစမား ရရႏငရန ႏင ယငးတ႔႔ကယစားျပသည AပစမားAတြက တရားမတမ ႏင တနးတညမ ဆကဆေရးတ႔Aတြက ေတာငးဆမမားႏငAတ ယငးတ႔၏ လမးမားက သမးသြငး စညးရးခႀကသည။ ျမနမာ ႏင တငးရငးသားလမးစ ေခါငးေဆာငမားAႀကား လြတလပေရးရယရာတြင Aသြငကးေျပာငးေရးဆငရာ သေဘာတညခကတခက ေAာငျမငစြာ ရရေAာင ေဆြးေႏြးညႏငးႏငျခငး မရခသျဖင ၁၉၄၀ခႏစမား ေႏာငးပငးကာလတြင လကနကကင Aႀကမးဖကမမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ေပၚေပါကလာခသညက ေတြ႔ရသည။ ကရငAမးသား AစညးAရး (ေကAနယ) လကနကကငပနကနမ စတငသည ၁၉၄၉ခႏစ ဇနန၀ါရလAခနတြင တငးျပညသည ႏစေပါငး၆၀ခန႔ ႀကာျမငခသည ျပညတြငးစစ လမးေႀကာငး ေပၚတြင တညတညႀကး တညရေနျပ ျဖစေလသည။ ျမနမာႏငငတြင ျဖစပြါးခသည လကနကကင ပဋပကၡတြင ကယျပန႔ျပး ဆး၀ါးသည လ႔AခြငAေရး ခးေဖါကမမား ရခသညက ထငရားစြာ ေတြ႔ရေလသည။ ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားလမးမား ေနထငသည ေကးလကေဒသမားသည ဗမာ လမားစမားက လႊမးမးခပကငထားသည စစတပAစးရ(ေဟာမန ၁၉၉၉) ႏင တစဒါဇငခန႔ေသာ လကနကကင ေသာငးကနးသ Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ျဖစပြါးခသည လကနကကင ပဋပကၡမား၏ ဆးကးမားက ႏစေပါငး၅၀ေကာ ခစားခရပါသည။ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ကြနျမနစမား ႏင တငးရငးသား သပနမားသည ႏငင၏ ေဒသAေတာမားမားက ထနးခပထားခႀကပါသည။ ၁၉၇၀ခႏစမားမစျပး လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည ယငးတ႔ ကယျပန႔စြာ ထနးခပထားခသည လြတလပသည နယေျမေဒသမားက လကလႊတခရျပး၊ AကးဆကAားျဖင နယစပေဒသမားတြင ႏငငေရး ႏင လသားျခငးစာနာမဆငရာ ျပသနာ မားက ျဖစေပၚေစခပါသည။ မးဆကေပါငးမားစြာ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားသည ဖကစးျခငး၊ စတဒဏရာမား ရရျခငး ႏင ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးရမမားက ႀကေတြ႔ခစားခရပါသည။ ၂၀၁၁ခႏစတြင ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးရသ (Aငဒပ) စစေပါငး ၅၀၀၀၀၀ခန႔ ႏငင


Aေရ႕ေတာငပငး တခတညးတြင ရသညဟ ခန႔မနးႀကျပး၊ ထငး-ျမနမာ နယစပတေလာကရ ဒကၡသညစခနးမားတြင AမားAားျဖင ကရငဒကၡသည စစေပါငး ၁၅၀၀၀၀ခန႔ (တဘဘစ ၂၀၁၂) ေနထငလကရသညဟ သရသည။ ျပးခသည ၁၂လAတြငး AပစAခတရပစေရး ေဆြးေႏြးညႏငးမမားAျပးတြင ႏငင Aေရ႕ေတာငပငးရ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပး Aေရ Aတြကသည သသာထငရားစြာ ေလာကခေသာလညး (တဘဘစ ၂၀၁၂)၊ ကခင ႏင ရခငျပညနယမားတြင လမးေရး ႏင ျပညတြငစစေႀကာင ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးရသ Aေရ Aတြကသည မားစြာတးပြါးခေလသည။ ျပးခသည ၁၉၉၀ခႏစမားAတြငးက ေရးထးခေသာ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခက မားသည ပဋပကၡဒဏခ Aရပသားမားက မားစြာ ေAးခမးေစခသည။ ၁၉၈၉ခႏစတြင ျပလခသည ဗမာျပညကြနျမနစ ပါတ(စပဘ)က ပနကနျပး ခြထြကလာခေသာ တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင Aဆပါ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမားက စတငခေလသည။ Aဆပါ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခက ခပဆထားႀကသည Aဖြ႔မားတြင AငAား ၂၀၀၀၀ရ ၀ျပညေသြးစညးညညႊတေရးAဖြ႔ (ယဒဗယAကစေA) လညးပါ၀ငသည။ ယငးသည ျမနမာႏငငတြင AငAားAႀကးမားဆး လကနကကင Aဖြ႔Aစညး ျဖစလာခေလသည။ Aျခားေသာ Aဓက AပစAခတရပစေရး သေဘာတစာခပမား ခပဆထားႀကသည Aဖြ႔မားမာ ကခငလြတေျမာကေရးတပမေတာ (၁၉၉၄) ႏင မြနျပညသစပါတ (AနAမAကစပ ၁၉၉၅)တ႔လညး ပါ၀ငသည။ Aဆပါ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမား (စစေပါငး ၂၅ဖြ႔ခန႔ရ) ခပဆထားမေႀကာင တငးရငးသားလမးစမား ေနထငရာ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားတြင AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား (ျပနလည) ေပၚေပါက လာခေလသည (South ၂၀၀၈: Aခနး ၅)။ သ႔ေသာလညး စစAစးရသည တငးရငးသား ကယစားလယမား၏ ႏငငေရး ေတာငးဆမမားက ေဆြးေႏြးညႏငးရန စတမျပငးျပခေခ။ ထAတြကေႀကာင Aျပသေဘာေဆာငသည ျဖစေပၚတးတကမမား ရခေသာလညး၊ ၁၉၉၀ခႏစမားAတြငးက ခပဆခသည AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမားသည တငးရငးသား Aမးသားေရး၀ါဒမား ႏင Aစးရတ႔Aႀကား ရေနသည မယႀကညမက မဖယရားႏငခေခ (Transnational Institute ၂၀၁၂)။ ၂၀၀၉ခႏစတြင Aစးရ တပမေတာ စစတငးမးမား၏ တကရက ကြပကမေAာကတြငထားရမည နယျခားေစာငတပဖြ႔မားAျဖင AပစAခတရပစ ထားသည လကနကကင Aဖြ႔မားက ေျပာငးလခငးသညAခါတြင Aစးရ ႏင AပစAခတရပစထားသည လကနကကငAဖြ႔AစညးမားAႀကား ယႀကညမသည ပမပကျပား ခေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး ယဒဗယAကစေA၊ ကးကန႔၊ ေကAငA ႏင AနAမAကစပ AပါA၀င AငAားေကာငးသည AပစAခတရပစထားသည လကနကကင Aဖြ႔ Aစညးမားသည Aဆပါ နယျခားေစာငတပ AစAစUက ဆန႔ကငခႀကသည။ ျမနမာတပမေတာသည ကးကန႔Aဖြ႔Aား AငAားျဖင Aႏငယချပး လကနကျဖတခေလသည။ ျပးလင ႏငငေတာထနးခပမေAာကရ ျပညသ႔စစAျဖစ ဖြ႔စညးေပးခေလသည။ ျမနမာတပမေတာ ႏင ေကAငAAႀကား တကပြမား ျပနလည ျဖစပြါးခသည


(၂၀၁၁ႏစလညပငးမစတငျပး)။ ယဒဗယAကစေA ႏင AနAမAကစပတ႔ကေတာ AရငAတငး ထားရခေလသည။ ၂၀၁၀ႏ၀ငဘာလတြင စစတပေကာေထာကေနာကချဖင Aာဏာရရလာသည Aရပသားတပငး AစးရAဖြ႔သည Aတတက Aစးရမားျဖင လး၀ မတသညက ေတြ႔ရသည။ AတကAခ Aဖြ႔Aစညးမားသည (လကနကကင Aဖြ႔Aမားစ ႏင Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပ) ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ပါရသည AခကAခ႕က ဆကလက ကန႔ကြကလက ရေသာလညး၊ ဤဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား တငးရငးသားလမးမား Aဓက ေနထငသည ျပညနယ၇ႏစခAား Aကန႔Aသတျဖင Aာဏာက ခြေ၀ေပးသညဟ ရျမငႀကေလသည။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြမားသည ႀကးမားသည ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမမားAတြက AလားAလာမရဟ သးသတျပး၊ ေAာငဆနးစႀကည ႏင Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပတ႔က သပတေမာက ခႀကသည။ တႏငငလးတြင ၀ငေရာကယUျပငႏငသည AတကAခပါတ မရသညAတြက စစတပေကာေထာကေနာကခ ျပညေထာငစ ႀက႕ခငေရး ႏင ဖြ႔ျဖးေရးပါတသည ျပညေထာငစ Aဆင လႊတေတာႏစရပစလး (Aထက ႏင ေAာကလႊတေတာမား) ႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ လႊတေတာ ၁၄ခစလးတြင Aမတေနရာ Aမားဆးရရျပး လႊမးမး ထားႏငခသည။ မတသားဘြယရာမာ လြတလပသည တငးရငးသား ပါတမားမ ကယစားလယ ၁၈၂Uးတ႔ ေရြးေကာကပြမားတြင Aႏငရရျခငး ျဖစေလသည။ ထAေတာAတြငး ေဒသဆငရာ သတမန AခငးAကငးတြင ျမနမာႏငငAား Aာဆယ Uက႒ ရာထးက ၂၀၁၄ခႏစတြင ရယရန Aာဆယ Aဖြ႔ႀကးမ ၂၀၁၁ခႏစ ႏ၀ငဘာလတြင တာ၀န ေပးAပခေလသည။ ျမနမာAစးရမားသည ပထ၀ႏငငေရးဆငရာ ေနရာယမမား ႏင သဘာ၀ သယဇာတမား ရာေဖြထတေဖၚျခငးဆငရာ လပပငခြငမား ေပးAပျခငးျဖင ေဒသဆငရာ ႏငငမား မမတ႔Aစးရမားက ေထာကခAားေပးရန၊ Aႏၵယ၊တရတ ႏင Aာဆယ (Aထးသျဖင ထငး)တ႔Aႀကား ခနခြငလာညျခငးက ကြမးကငစြာ လပေဆာငႏငသညက ေတြ႔ရသည (ေရာဘတ ၂၀၁၀၊ သန႔ ၂၀၁၁)။ ၂၀၁၁ခႏစတြင ျမနမာAစးရသည တရတႏငင၏ ႀသဇာလႊမးမးမမ ကငးေ၀ရန၊ ခပခြာခြာေနခသည။ ထကသ႔ တရတလႊမးမးမမ ဖယခြာျခငးက Aေမရကနႏငငမ AကးAျမတ ျဖစထြနးရန Aားတကသေရာ ရေလသည (ႏငငတကာ ပဋပကၡ Aဖြ႔ ၂၀၁၂)။ Aသစေပၚထြနးလာသည ႏငငေရး AေနAထားသည ျမနမာႏငငတြင ျငမးခမးေရး ရရရန AခြငAလမးမားက ဖနတးေပးႏငခသည။ သ႔ေသာလညး ေကာျဖတရမည စနေခၚမ AမားAျပားလညး ရဆျဖစေလသည။



၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂: ျ: ျ: ျ: ျငမးခမးေရးငမးခမးေရးငမးခမးေရးငမးခမးေရး AလားAလာမားAလားAလာမားAလားAလာမားAလားAလာမား ျမနမာႏငငသည ၁၉၆၂ခႏစ စစတပမ Aာဏာသမးယသည Aခနမစတငျပး မညသည Aခါႏငမ မတညသည ႏငငေရး ေျပာငးလမမားက ႀကေတြ႔ေနရေလသည။ သမၼတ Uးသနးစနသည ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစUက Uးေဆာငလကရျပး၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညး ႏစဒါဇငေကာမ Aမားစျဖင AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမား၊ နဂမလ AပစAခတရပစေရးမားက ျပနလညAတညျပျခငးမား ႏင ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး လပငနးစU စတငရနတ႔က ေဆာငရြကလကရသည။ ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ Aႏစသာရက သမၼတ၏ ၂၀၁၁ခႏစ ေမလ၁ရကေန႔တြင ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ေျပာႀကားခသည မန႔ခြနးတြင ေတြ႔ရႏငသည။ သမၼတက Aားလးပါ၀ငႏငမည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက(ေမလ၂ရကေန႔ထတ ျမနမာAလငး သတငးစာ) ချပခေလသည။ ႏငင၏ သမငးတြင ပထမဆးAႀကမAျဖင ႏငငေတာ AႀကးAကမ တငးရငးသား AတကAခ Aဖြ႔မား၏ Aဓက ေတာငးဆခကမားက မAားျဖင လကခခေလသည။ ယငးတ႔မာ ဖယဒရယႏငငေတာ ႏင ကကညသည ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ျပငဆငေရးဆငရာ ျဖစႏငေခမား သ႔တညးမဟတ သသာထငရားသည Aာဏာက ေဒသႏရ Aစးရမားသ႔ ခြေ၀ေပးေရးတ႔ ျဖစသည။

ယငးမန႔ခြနးAျပး လAနညးငယAတြငး Aစးရသည လႊတေတာAား ယငးႏငသကဆငသည လပငနးတာ၀နမား ေဆာငရြကခြငျပျခငး၊ ႏငငေရး AကUးသားမားAား လႊတေပးျခငး၊ AတကAခ Aပစမားျဖင နားလညမ တညေဆာကျခငး (Uပမာ ေဒၚေAာငဆနးစႀကည ႏင Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပ)၊ လထလပရားမက Aစးရ၏ တန႔ျပနမ (Uပမာ သဘာ၀ ပတ၀နးကင ႏင လမဘ၀က ဖကဆးႏငသည Aေျခခ AေဆာကAAမား တညေဆာကေရး စမခကမားက ဆငးငျခငး) ႏင ဆငဆာ ႏင လြတလပစြာေျပာဆခြင၊ လြတလပစြာ AသငးAဖြ႔မား ဖြ႔စညးခြငဆငရာ ေျဖေလာမမား AပါA၀င ျပျပငေျပာငးလေရးမားက AေကာငAထည ေဖၚခသည။ ထျပျပငေျပာငးလေရးမား၏ Aဓက နမတ သေကၤတမာေတာ ၂၀၁၂ခႏစ Eျပလ ၁ရကေန႔တြင ကငးပခသည ႀကားျဖတ ေရြးေကာကပြမားတြင Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပက ၀ငေရာက Aေရြးခချပး လစလပသည Aမတေနရာမားတြင ၂ႏစရာမလႊ၍ Aားလးက Aႏငရရျခငး ျဖစေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး ထAလငAျမန ျပျပငေျပာငးလေနသည AခနAတြငး Aျခား Aျပသေဘာ မေဆာငသည တးတကျဖစေပၚမမားလညး ရသညက ေတြ႔ရသည။ ၂၀၁၁ခႏစ ဇြနလတြင ျမနမာျပည ေျမာကပငးရ Aဓက ကခငလကနကကင Aဖြ႔Aစညး ေကAငက စစေရးAရ


ထးစစဆငမမား စတငချပး၊ ၁၇ႏစႏစႀကာ AပစAခတရပစေရး ပကျပယခေလသည။ လကနကကင ပဋပကၡ ျပနလည ျဖစပြါးျခငး၏ AကးရလာဒAျဖင ျမနမာ-တရတ နယစပတေလာက လေပါငး ၈၀၀၀၀ခန႔ AးမAမမ ျဖစခရျပး၊ ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ေနရပစြနခြာထြကေျပးရသမားလညး တကပြမား ျဖစပြါးေနသည နယေျမမားAတြငး ႏင Aစးရ ထနးခပထားသည နယေျမမားတြင ရေနေလသည (လ႔AခြငAေရး ေစာငႀကညေရးAဖြ႔ ၂၀၁၂)။ သ႔ေသာျငားလညး ၂၀၁၁ခႏစေႏာငးပငး ႏင ၂၀၁၂ခႏစတြင ၀၊ မငးလား၊ ခငး၊ ရမး၊ ပA႔၀AပါA၀င လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင Aႀက AပစAခတရပစေရး သေဘာ တညခကမား သ႔တညးမဟတ လကရ AပစAခတရပစထားသည Aဖြ႔မားျဖင ျပနလညAတညျပျခငးမားက ျပလပခႀကသည။ Aဆပါ ထငရားသည ျဖစေပၚ တးတကမမားသည နဂ ရပေထြးျပးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ AေနAထားက ပမ ရပေထြးသြားေစသည။ ၂၀၁၂ခႏစ ႏစလညပငးတြင Aဓက လကနကကင Aဖြ႔Aစညး ၁၁ဖြ႔Aနက ေကAငAမလႊ၍ ၁၀ဖြ႔ျဖင AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကမား ရရခ ေလသည။ Aျခား တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ AေနAထားသည ပမ မေသခာ မေရရာေပ။ ကနနယျခားေစာငတပဖြ႔မားသည (Aခ႕ေသာ လကနကကငAဖြ႔မား၏ Aဖြ႔၀ငမားသည ေတာျပနချခငး သ႔မဟတ AရပသားAျဖစခယျခငးရ) Aနညးဆး Aမညခ ျမနမာ တပမေတာ၏ ကြပကမေAာကတြင ရေလသည။ ထAစးရလကေAာကခ နယျခားေစာငတပ တပရငးေပါငး ကရငျပညနယတခတညးတြင ၁၅တပရငး ရေလသည။ နယစပေဒသမားတြင (ရမးျပညနယ တခတညးတြင မဟတေသာလညး Aထးသျဖင ရမးျပညနယတြင) ေဒသခ ျပညသ႔စစမားသည စးပြါးေရးAရ၊ စစေရးAရ Aေတာ Aာဏာ ရေလသည။ ၄ငးတ႔သည ျမနမာတပမေတာႏင မဟာမတ ျပလပ၍၊ Aဖြ႔ေတာေတာ မားမားသည ေမာငခလပငနးမားတြင ပါ၀ငပတသကေနခႀကသည (Aထးသျဖင မးယစေဆး၀ါး ေရာငး၀ယျခငး)။ တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖငသာ AပစAခတရပစေရးမား ျပလပခသည မဟတေခ။ ၂၀၁၂ခႏစ ႏစလယပငး ႏင ႏစကနခါနးတြင ၀နႀကး UးေAာငမငးသည ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား တပUး (ေAဘAကစဒဖကဖ) ႏငလညး ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးခပါသည။ ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား တပUး (ေAဘAကစဒဖကဖ)သည ၁၉၈၈ခႏစ ဒမကေရစ လပရားမမားက စစတပမ ရကစကႀကမးႀကတစြာ ႏမနငးAျပး နယစပ ေဒသမားသ႔ တမးေရာငလာႀကေသာ ျမ႕ေပၚAေျခစက ဒမကေရစ လပရားသ ေကာငးသား မားျဖင ဖြ႔စညးထားသည Aဖြ႔Aစညးျဖစျပး၊ ယငးသည စစAစးရက ဆန႔ကင တကခက ေနသညမာ ႏစေပါငး၂၅ႏစေကာ ႀကာျမငချပ ျဖစေလသည (Aဆပါ ၂၅ႏစတာ ကာလAတြငး ေAဘAကစဒAကဖသည ေခါငးေဆာငပငး ႏင မ၀ါဒပငးတြင AေျပာငးAလမားစြာ ရခေလသည)။ ထAျပင ၂၀၁၂ခႏစAတြငး ျပညေျပး ဒမကေရစ ေထာကခသ


ႏငငေရးသမားမား ႏင လပရားသမားသည Aစးရႏင ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးခႀကျပး၊ AကးရလာဒAားျဖင ၄ငးတ႔ထမ ထငရားသည ပဂၢလမား ျပညေတာျပနခႀကသည။ Aခ႕ေသာ Aဆပါ ပဂၢလမားသည ထငး၊ Aႏၵယ ႏင Aေနာကႏငငမားတြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ေနထငခႀကသမား ျဖစေလသည။

၂၀၁၂ခႏစ ကနဆးခါနး Aခနထ သမၼတ၏ ျငမးခမးေရး ကယစားလယAဖြ႔ ေခါငးေဆာင သမၼတရး ၀နႀကး UးေAာငမငးသည (Aျငမးစား ဗလခပ ႏင ယခင မးရထား ၀နႀကးေဟာငး) လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားက မဟာမတ တပေပါငးစ Aေနျဖင ေဆြးေႏြးမ မျပဘ၊ တစဖြ႔ခငးစသာ ေဆြးေႏြးညႏငးသည မ၀ါဒက ကငစြ ထားခသည။ UးေAာငမငး၏ လပငနးတာ၀နမား ႏင ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ေဖၚေဆာငေရးAဖြ႔တ႔Aား Aစးရတပငးျဖစသည ျမနမာျငမးခမးေရး ဗဟ႒ာနမ စတငတညေထာငသည Aခန ၂၀၁၂ခႏစ ေAာကတဘာလမ စတင၍ ပပးကညခေလသည။ ျမနမာျငမးခမးေရး ဗဟ႒ာနသည ယခင Aစးရ မဟတသည Aဖြ႔Aစညး AနဂA ျမနမာ Aးဂရကစ၏ ျငမးခမးေရး AေထာကAကျပ လပငနးမားက မေဘာငခမတ ဖြ႔စညးထားသည Aဖြ႔Aစညးျဖစသည။ တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားဘကတြင ေရာယကဆကႏြယေနသည မဟာမတ Aဖြ႔၂ဖြ႔က ၄ငးတ႔Aား ကယစားျပ၍ ဖြ႔စညးတညေထာငထားပါသည။ ယငးတ႔မာ ျပညေထာငစ တငးရငးသား လမးမား ေကာငစ (လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၊ Aရပဘက ႏင ႏငငေရး Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ဖြ႔စညးထားသည ကယျပန႔သည တငးရငးသား AတကAခ မဟာမတAဖြ႔) ႏင ညညႊတေသာ တငးရငးသား လမးမား ဖယဒရယ ေကာငစ (၂၀၁၂ခႏစ မတငမထ AပစAခတရပစရန သေဘာမတညခေသာ ထငရားသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ဖြ႔စညးထားသည ယAနဖကAစေခၚ မဟာမတAဖြ႔ တ႔ျဖစသည။

ေလလာသးသပသမား ႏင ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငသည ဇာတေကာင Aမားစက UးေAာငမငး ႏင သ၏Aဖြ႔သည ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚ AေလးAနကရသညဟ လကခယႀကညထားႀကသည။ သ႔ေသာလညး ယငးတ႔၏ လပေဆာငႏငစြမး Aေပၚတြငေတာ သသယ ရႀကေလသည။ AစးရAေပၚတြင ယႀကညမ Aထး ကငးမလက ရေနေသးသည။ Aထးသျဖင ျမနမာ တပမေတာက ျဖစေလသည။ စတဓါတကဆငးျခငး ႏင နစနာခကမားသည တငးရငးသား လမးမား ေနထငရာ ေဒသမားတြင ဆး၀ါးစြာ ျဖစေပၚလက ရျပး ယငးတ႔က ျဖစေစသည Aေႀကာငးရငးမားကေတာ ဆး၀ါးသည ဆငးရမြေတမ၊ ဖြ႔ျဖးမေႏာငေႏးျခငး ႏင လကနကကင ပဋပကၡမားAတြငး ကယျပန႔သည လ႔AခြငAေရး ခးေဖါကမမားေႀကာင ျဖစေလသည။ ယငးေဒသမားတြင ဗဟ Aစးရ၏ Aာဏာက ကယစားျပသည Aဖြ႔Aစညးမာ ျမနမာ တပမေတာသာ ျဖစျပး၊ ေဒသခမားက လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aပခပေရး ႒ာနမားAား Aစးရ သ႔မဟတ တပမေတာတ႔ထက ပ၍ တရား၀ငသည ယငးတ႔Aား ကယစားျပသညဟ ယဆထားႀကသည။


သ႔ေသာျငားလညး ေဒသခ ရပရြာAဖြ႔Aစညး AမားAျပားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ AသးAပြငမားက ရရ ခစားခႀကရသည။ AပစAခတ ရပစေရး ခငျမေနသည နယေျမ ေဒသမားတြင ခရး သြားလာရန ယခငကထက ပမ လြယကလာခသည။ ယခငက ရြာသရြာသားမား Aေနျဖင စစတပ ႏင ေသာငကနးသမား၏ မတရား ျပကငမ ခရမညက စးရမ ေႀကာကရြ႕ေနခႀကရသည။ ၂၀၁၂ခႏစတြင ခရး သြားလာမမားAေပၚ တားျမစခကမားက သသာစြာ ေျဖေလာေပးခသညAတြက ရြာသရြာသားမား Aေနျဖင ယခငကထက ပမ လြတလပစြာ သြားလာႏငသလ၊ ယငးတ႔၏ လယယာေျမမားတြငလညး Aခနမားစြာ ေနထင ႏငခသည။ ယငးတ႔၏ လယယာေျမမားမ ထြကကနမားကလညး ေစးကြကသ႔ တငပ႔ ေရာငးခ ႏငခသညက ေတြ႔ရသည။ ႏငငေရး ေခါငးေဆာငမားAတြက Aဆပါ Aကးေကးဇးမားသည သသာထငရားသည Aရာမား မဟတဟ ယဆႏငေသာလညး၊ ေဒသခ ျပညသမားAတြက Aငမတန ႀကးမားသည Aကးေကးဇးမား ျဖစေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး ပဋပကၡဒဏခ နယေျမ ေဒသမားတြင လ႔AခြငAေရး AေျခAေနသည ႏငငတကာ စခနစႏနးမားျဖင ကကညရန မားစြာ တးတကရန လAပလကရေသးသည။ ထAေတာAတြငး ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည ႏငငေတာAဆင ေခါငးေဆာငပငး၏ ျပျပငေျပာငးလမက ေဆာငရြကႏငမ Aေပၚ မားစြာ တညမ ေနေလသည။ Aစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလမမားက ေႏာငယကေနသည Aရာမားကေတာ Aျမစတြယေနသည ေရးရးစြ-Aာဏာရင Aဖြ႔Aစညး ယUေကးမ ႏင နညးပညာ လAပမတ႔ ျဖစေလသည။ ျမနမာ တပမေတာAေနျဖင ခမတထားသည မ၀ါဒမားက AေကာငAထညေဖၚရန ႏင Aရပသား Aဖြ႔Aစညးမားက ထေထာငရန လAပေလသည။ သမၼတသည ကတက၀တ မားစြာက ေပးAပချပး ျဖစေလသည။ ျပညသမားတြင ေမာလငခကမားသည တးပြါးလကရျပး၊ AေျပာငးAလႏင ပတသကျပး ေဆြးေႏြးေျပာဆမမား ရေနခပါသည။ Aကယ၍ Aစးရ ႏင ယငး၏မတဘကမား Aေနျဖင ေပးထားသည ကတက၀တမားAတငး မေဆာငရြက ႏငပါက ျပညသမား Aေနျဖင စတပကAားေလာသြားမည ျဖစေလသည။ ျမနမာႏငင၏ ျပျပင ေျပာငးလေရး လပငနးစUAား ဟငးေပါငးAး Aဖးက ဖြငလကသညႏင တသညဟ ႏငးယU ႏငေလသည။ ႏစေပါငး၅၀ေကာ တငးမာမမား ျဖစေပၚေနသည လ႔Aဖြ႔Aစညးတြင၊ လမးေရး ႏင Aျခား နစနာခကမားသည ေႏာကယကဖကဆးႏငသည Aကးဆကမား ႏငAတ လြယလြယကကပင လကလာႏငေလသည။ နမနာ တချပရလင ရခငျပညနယ ေဒသAခ႕တြင မႀကာေသးမက ျဖစပြါးခသည Aႀကမးဖကမမား ႏင လမးေရး မနးတးမတ႔ပင ျဖစသည။ Aဆပါ AျဖစAပကမားက ကြႏပတ႔Aား ပဋပကၡသည Aစးရ၊ ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aႀကားတြငသာ ရသညမဟတဘ၊ တငးရငးသား လမးစ AသငးA၀ငးမားAႀကားတြငလညး လမးေရး Aႀကမးဖကမမား ရႏငသညဆသညက ျဖစေလသည။ ေႀကာကမကဘြယ Aႀကမးဖကမမား ရခငျပညနယတြင ျဖစပြါးမသည ဤစာတမးျဖင တကရက မသကဆငသည ရပေထြးသည ကစၥရပ ျဖစေလသည။ လမးျခား မားAား မယႀကညမ၊ ႏငငသားျဖစမဆငရာ ႏငငေရး၊ လ၀ငမ ႀကးႀကပေရး ႏင


ကယစားျပမတ႔ျဖင သကဆငသည ကစၥရပ ျဖစေလသည။ Aဆပါ ျပသနာမားAား ေဒသဆငရာ ႏင ႏငငေတာAဆင ႏငငေရးသမားမားက ယငးတ႔Aား ေထာကခမ ရရေAာင စညးရးလပေဆာမတ႔ေႀကာင ပမဆး၀ါးေစခသည။ Aဆပါ AျဖစAပကမားသည နဂမလ တငးမာမမားက Aသးခ၍ ျပျပငေျပာငးလေရးမားက ဖကဆးရန Aႀကမးဖကမမားက ေသြးထးလ႕ေဆာေနသည ေဘးမ Aဖကမားထမ Aခ႕ျဖစေလသည။ ယငးAဖကမားတြင ယခင Aစးရတြငးမ ေျပာငးလမ AတငးAတာ ႏင ျမနႏနးက မႀကကႏစသကသမားလညး ပါ၀ငေလသည။ သ႔ေသာလညး ယငးတ႔သည လတတေလာတြင ေဘးဖယခရထားျခငး ႏင/သ႔မဟတ စးပြါးေရး မကလးမားျဖင စညးရးသမးသြငးထားျခငးတ႔ ခထားရႀကပါသည။



ျမနမာAစးရျမနမာAစးရျမနမာAစးရျမနမာAစးရ ႏငႏငႏငႏင တပမေတာတပမေတာတပမေတာတပမေတာ ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင Aဓက စးရမပပနစရာ ရသညမာ Aစးရ ျငမးခမးေရး ကယစားလယမားက သေဘာတ ခမတထားသည လမးစUAတငး ျမနမာ တပမေတာက မလကနာမညက ျဖစေလသည။ Uပမာျပရလင ရမးျပညေတာငပငး တပမေတာျဖင ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမား ၃ႀကမ ကငးပAျပးတြင၊ တကပြေပါငး ၃၀ (မႀကာေသးမ ေမလ၁၉ရကေန႔က ေနာကဆးတႀကမ) ျဖစပြါးခေလသည။ ရမးလမး ဒသမၼတ ေဒါကတာ စငးေမာကခမး Uက႒Aျဖင ေဆာငရြကသည ျပညေထာငစAဆင ျငမးခမးေရး ေဖၚေဆာငေရး ေကာမတတြင ဒတယ ကာကြယေရး Uးစးခပ ႏင Aျခား Aဆငျမင တပမေတာ Aရာရမား (Aာဏာထြားသည စစတငးမးမား AပါA၀င)က ထညသြငးျခငးသည ျမနမာ တပမေတာ၏ ျငမးခမးေရးAေပၚ သႏၶ႒ာနခထားမက ျပသရန ရညရြယျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ျငမးခမးေရး ရယထားသည နယေျမမားတြင တကပြမား ဆကလက ျဖစပြါးေနျပး၊ ယငးAခကသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက AကပAတညး ျဖစေစေလသည။ Aခ႕ ေနရာမားတြင လကနကကင Aဖြ႔မား၏ တပမးမားက ျမနမာစစတပက တကပြါးမား ျဖစပြါးေAာင ရနစတတေသာလညး၊ AမားAားျဖင ျမနမာ စစတပမ ရနရာျခငး ျဖစေလသည။ Aစးရ ႏင ေကAငAAႀကား AပစAခတ ရပစေရး သေဘာတညခက ခပဆျပး ၁၇ခႏစ Aႀကာ ၂၀၁၁ခႏစ ဇြနလတြင တကပြမား ျပနလည ျဖစပြါးေနသည ကခင ပဋပကၡသည Aဆး၀ါးဆး ျဖစေလသည။ Aကယ၍ Aဆပါ ကခင ပဋပကၡက မေျဖရငးႏငပါက ျငမးခမးေရး လပငနးစU တခလး ႏင ျမနမာႏငင၏ လကရ ျပျပငေျပာငးလေရး AစAစU တခလးကပါ Aႏရာယ ကေရာကႏငေလသည။ ေနာကထပ သတထားရမည Aခကမာ သမၼတ ႏင သ၏ ျငမးခမးေရး ကယစားလယမားသည ရသားမ ႏင ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသား ပဋပကၡမား ခပျငမးရန Aေျဖရာလသည ဆႏၵ ျပငးျပစြာ ရသညဆသညမာ ထငရားေသာလညး၊ ယငးတ႔၏ ျပသနာမားAေပၚ နကနစြာ နားလညမ မရျခငး ျဖစေလသည။ ဤသညမာလညး AထးAဆနး မဟတေပ။ ယငးတ႔Aားလး သည Aျငမးစား တပမေတာ Aရာရႀကးမားျဖစသလ၊ ဗမာ လမားစ Aဖြ႔၀ငမားလညး ျဖစေသာေႀကာင ျဖစသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစU ပမ ေလးနကသည Aဆငသ႔ ေရာကရရန၊ ျမနမာ ႏငငေရး ေခါငးေဆာငမားသည တငးရငးသားမား၏ လလားခကမား ပမ နကနစြာ နားလညရန လAပသည။ ထAျပင ယငးတ႔Aား ကယခငးစာမ ႏင/သ႔မဟတ ထကသ႔ ကယခငးစာ နားလညသမားက ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ထညသြငးျခငးတ႔ ျပလပရနလညး လAပသည။


Aထးသျဖင Aစးရ ကယစားလယမားသည တငးရငးသား ပဋပကၡ ျဖစရျခငး Aေႀကာငးရငးမာ စးပြါးေရး ဖြ႔ျဖးတးတကမ ေနာကကျခငးေႀကာင ျဖစသညဟ ေျပာဆျခငးေႀကာင တငးရငးသား ေခါငးေဆာင Aခ႕ႏင မတပကခရသည။ သငတငသည ဖြ႔ျဖးတးတကမသည ေ၀းလျပး ပဋပကၡဒဏခ ေဒသမားAတြက လAပသညဆသညမာ ေသခာေသာလညး၊ ယငးသည တငးရငးသား ပဋပကၡ၏ Aဓက Aေႀကာငးရငးေတာ မဟတေခ။ တငးရငးသား လနညးစမားAတြက ကယပငျပ႒ာနးပငခြင ႏင လ႔AခြငAေရးမားAား ေလးစားလကနာမ သည ဖြ႔ျဖးေရး ရပေငြမား သ႔မဟတ စးပြါးေရး AခြငAလမးမား ရရျခငးထက ပမ Aေရးႀကး ေလသည။ ဤေလလာသးသတခကသည Aမးသား ရငႀကားေစေရး ႏငပတသကျပး ကယျပန႔သည စးရမ ပပနမက ျဖစေစပါသည။ Aစးရ ႏင တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား AပစAခတ ရပစေရး ႏင ျငမးခမးေရး သေဘာတစာခပမား ခပဆရန လAပေသာလညး၊ ထာ၀ရ ျငမးခမးေရး ရရရန ယငးတ႔သည မလေလာကေခ။ လAပသညမာ ဗမာ လမားစ ကယစားလယမား ပါ၀ငျပး ယငးတ႔မ ညေနာင တငးရငးသားမားျဖင ဆကဆေရးမားက ျပနလည သးသတမည ေလးနကျပး ကယျပန႔သည Aမးသား စကား၀ငးမားျဖစသည။ မႀကာေသးမက ရခငျပညနယတြင ျဖစပြါးခသည Aႀကမးဖကမမားက ျပညသမား၏ ပါ၀ငမ AစUAလာ AနညးAကUးသာ ရသည ျမနမာႏငငတြင ထကသ႔ေသာ လပငနးစUသည မညမ ခကခမညဆသညက ျပသေနေလသည။ ထသတထားရမည Aခကမား ရေနေသာလညး၊ လကရ Aခနသည ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား ပဋပကၡမား ႏင ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကာေျငာငးချပ ျဖစသည Aႀကမးဖကမမား၏ Aေမြဆးက ေျဖရငးရန ႏစေပါငးမားစြာAတြငး Aေကာငးဆး AခြငAလမးပင ျဖစေလသည။ ကယျပန႔သည ျပျပငေျပာငးလေရးမားလပင ျငမးခမးေရး လပငနးစUသညလညး သမၼတ ႏင သ၏ Aနးကပ Aႀကေပးမား Aေပၚ မားစြာ တညမေန ေလသည။ တငးရငးသား လမးမားဘကတြငလညး လပဂၢလေပၚ မတညသည ႏငငေရး ႏင ေကးဇးရင-ေကးဇးခ ဆကဆေရးမားသည လႊမးမးလက ရေလသည။


တငးရငးသားတငးရငးသားတငးရငးသားတငးရငးသားမား၏မား၏မား၏မား၏ AဓကAဓကAဓကAဓက ဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမားဇာတေဆာငမား ျမနမာႏငင တငးရငးသား လမးမား၏ AသငးA၀ငးမားသည AေသြးAေရာင စညလသည။ Aဓက ဇာတေကာငမားထတြင လကနကကင Aဖြ႔မားလညး ပါ၀ငသည။ ယငးတ႔ထတြင ႏငငေရး ရညမနးခက Aနညးငယ သ႔တညးမဟတ လး၀ မရသည နယေျမခ ျပညသ႔စစမား လညးပါ၀ငသလ (Uပမာ ရမးျပညနယတြင AမားAျပား ရသည)၊ ႏငငေရးAရ ရငကငသည Aဖြ႔Aစညးမားလညး ပါ၀ငသည။ AငAား Aေတာငတငးဆး ၀ျပည ေသြးစညးညညႊတေရး Aဖြ႔ကသ႔ေသာ ကြနျမနစပါတ မ ခြထြကလာသည Aခ႕ေသာ Aဖြ႔Aစညးမားသည ကယပင AပခပခြငAတြက ႀကးပမးေနကသည Aဖြ႔မားျဖစသည။ ယငးတ႔၏ ေခါငးေဆာငမားသည Aဓက စးပြါးေရး လပငနးႀကးမားတြင Aကးစးပြါးမား ရေနႀကသည (မးယစေဆး၀ါး ေရာငး၀ယေရးတြငပါ)။ Aျခား Aဖြ႔မားသည ႏငငေရးAရ ပမ ရငကကမရျပး ဖယဒရယ ႏငင တညေထာငေရးက Aျမငဆး သႏၶ႒ာန ခထားႀကသည။ ထAဖြ႔မားထတြင သမငးေႀကာငးAရ ႏင ႏငငေရးသကၤတAရ Aေရးႀကးဆး လကနကကင Aဖြ႔Aစညးျဖစသည ေကAနယ ကသ႔ေသာ Aဖြ႔မားလညး ပါ၀ငသည။ ျမနမာႏငငရ ေသာငးကနးသAဖြ႔မား၏ Aကင စရကမားက ေကAနယတြင ေတြ႔ရရသည။ ေကAနယသည ကရငလမးမားထမ မးႏြယစတခ (စေကာ စကားေျပာ ခရစယာန ကရငမား) ကလႊမးမးထားေသာလညး၊ ယငးသည ခရစယာန၊ ဗဒၶဘာသာ ႏင နတကးကြယသ ဘာသာစကားကြ Aမးမး ေျပာဆသည ကရငလမး AားလးAား ကယစားျပလေလသည။ ေကAနယသည ကရငAသငးA၀ငး AမားAျပား (Aထးသျဖင ခရစယာန ကရငမား)က စညးရးသမးသြငးႏငမ Aားေကာငးေသာလညး၊ ယငး၏ ခရစယာနမဟတသည ကရငမား ႏင စေကာမဟတသည ကရငမားက ကယစားျပႏငသည AရညAေသြးကေတာ ျပသနာရႏငေလသည (South 2011)။ ထAျပင ကမာၻမာရသည လကနကကင ပဋပကၡမားတြင ပါ၀ငပတသကေနႀကသည လကနကကင Aဖြ႔မားလပင၊ ျမနမာႏငငရ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aဖြ႔၀ငမား သညလညး လကနကစြကငရျခငး Aေႀကာငးရငးမားတြင စစမနသည လမ-ႏငငေရး နစနာခကမား ႏင ရညမနးခကမား ပါ၀ငသလ၊ ခငမာသည စးပြါးေရး Aေႀကာငးရငးမားလညး ပါ၀ငေလသည (ေလာဘ ႏင နစနာခကမား Aေပၚ Aေျခခ လ႕ေဆာမမား)။ ထAတြကေႀကာင Aခ႕ေသာ AပစAခတ ရပစေရး လလားသ လကနကကင Aဖြ႔မားမ ပဂၢလမားသည စးပြါးေရး မကလးမားေႀကာင လလာျခငး ျဖစသညဆသညမာ မထးဆနးေပ။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေထာကခAားေပးေနသမားသည ထAခကမား ႏင ဆကစပသည ထခက နစနာလြယသည ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင Aျခား ဆကစပပတသကသမား၏ စးရမ ပပနမမားကလညး သထားသငေလသည (ေAာကတြင ဖတရပါ)။


Aျခား Aဓက တငးရငးသား ဇာတေကာငမားထတြင ေျမေပၚ တငးရငးသား ႏငငေရး ပါတမားလညး ပါ၀ငသည။ ယငးတ႔ထမ Aခ႕သည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင Aမတေနရာ Aေတာမားမား Aႏငရရခေလသည။ သ႔ေသာလညး ယငးတ႔Aား ယခAခနထ ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငခြင မရရခေခ။ Aျခား Aေရးပါသည Aဖြ႔မားကေတာ တငးရငးသား ရပရြာမား Aတြငးႏင Aခငးခငးတ႔တြင လပရားလပကငေနကသည Aစးရ မဟတသည Aဖြ႔Aစညးမား (AနဂA)၊ ရပရြာAေျချပ Aဖြ႔Aစညးမား(စဘA) ႏင စနစတက ဖြ႔စညးမထားသည AသငးAဖြ႔မား ႏင ရပရြာAေျချပ ကြနရကမားလညး ပါ၀ငေလသည။ ဘာသာေရးသည တငးရငးသား လမးမား၏ သေကၤတလကၡဏာျဖစသည ေနရာေဒသမားတြင ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား ႏင ယငးတ႔၏ ကြနရကမားသညလညး Aေရးပါသည Aခနးက႑တြင ရေလသည။ ျပညတြငး ဇာတေကာငမားက ေယဘယAားျဖင ၂မးခြျခား ႏငေလသည။ ျပညတြငးတြင လပငနးမား ေဆာငရြကေနကသမား ႏင နယစပ ႏင Aမနးခငး ႏငငမားတြင Aေျခစကသည AတကAခ ကြနရကမားက Aေျချပသမားဟ ၂မး ခြျခားႏငသည။ ေနာကဆးAပစကေတာ သာမန ျပညသမား၊ Aရပသားမားျဖစသည။ ယငးတ႔သည Aေရးမႀကးသညေတာ မဟတေခ။ လကနကကင ပဋပကၡဒဏက ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ခစားခႀကရသည တငးရငးသား ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမား (ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးရသမား၊ ဒကၡသညမား ႏင ျပညေျပးမားလညး) ပါ၀ငသည။ ေယဘယAားျဖင ျမ႕ေပၚ ႏင ႏငငရပျခား Aေျခစက Aရပဘက Aဖြ႔ Aစညးမားသည သတငး မဒယာတြင မႀကာခဏ ေဖၚျပခကရျပး၊ Aာဏာပငတ႔Aား ခUးကပရနလညး လမးေႀကာငးမား ရႀကေလသည။ ျမ႕ေပၚ ႏင ႏငငျခား Aေျခစက Aဖြ႔Aစညးမား ႏင မတကြျပား ျခားနားသညကေတာ ေကးလကေဒသ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင Aျခား သာမန ျပညသမားသည ဖယကUျခငး ခရေလရျပး၊ ေဆြးေႏြး ေျပာဆမမားတြငလညး ယငးတ႔၏ သေဘာထားမားက တငျပခြင မရႀကေပ။ ထAတြကေႀကာင ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ AသးAပြငမားက Aမားဆး ခစားႀကရမည ဖယကUျခငး ခထားႀကရသည ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၏ Aသသည စနစတက ဖြ႔စညးထားသည (AမားAားျဖင ရနပေငြ ေတာငတငးႀကသည) AတကAခ ႏင ႏငငေရး လပရားသ Aဖြ႔မား၏ ဆညသမားႀကားတြင ေပကကြယသြားႀကေလသည။ ေနာကထပ Aေရးပါသည ဇာတေကာငမားကေတာ စးပြါးေရးက႑ ျဖစသည။ ေAာကတြင ေဆြးေႏြးထားသကသ႔၊ ဤက႑တြင လကနကကင ပဋပကၡ ျဖစပြါးေနသည တငးရငးသားမားေနထငရာ ေဒသမားတြင လပကငေနႀကသည ႏငငေတာAဆင ျပညတြငး (ႏငငတကာ စးပြါးေရး လပငနးႀကး Aခ႕) ကပၼဏႀကးမား ႏင ေဒသခ ကပၼဏမားလညး ပါ၀ငေလသည။ ယငးတ႔သည Aစးရ၊ ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားမ စစတငးမးမား ႏင ခတဆကမ ရႀကေလသည။


ယခ AကUးခး၍ ျငမးခမးေရး လပငနးစUျဖင ဆကစပပတသကေနသမားက တငျပျခငးသည ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ Aေရးႀကးသည AစတAပငးျဖင မတဆကေပးလကျခငးပင ျဖစသည။ လတတေလာတြင ေဆြးေႏြးပြမားတြင လကနကကင Aပစ ၂ချဖစသည ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမားသာ ပါ၀ငေနႀကသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေAာင ျပလပရန လAပျပး၊ ေဆြးေႏြးပြမားတြင ႏငငေရး Aဖြ႔Aစညးမား၊ AရပဘကAဖြ႔Aစညးမား ႏင ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားက ထညသြငးရန Aေရးႀကးေလသည။ Aခ႕ေသာ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည တငးရငးသား Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ႏငငေရး Aဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမား ႏင ေဆြးေႏြးတငပငမမား ျပလပေနႀကသည။ ေဒသခ မား၏ ပးေပါငးပါ၀ငမက ျမငတငရနAတြက Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ခပဆထားေသာ AပစAခတရပစေရး သေဘာတစာခပမားပါ Aခကမားက ႏစဘက Aဖြ႔Aစညးမားက လကနာျခငး ရမရ ေစာငႀကပႀကညရရန ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားက စစညးႏငေလသည။ Uပမာတငျပရလင ေမလ ၇ရကေန႔က ျမနမာ Aစးရ ႏင ခငးAမးသား တပUးတ႔Aႀကား ခပဆခေသာ AပစAခတရပစေရး သေဘာတညခကတြင ခငး ခရစယာန ဘရားေကာငးမားမ Aမးသား ႏင Aမးသမးမားက AပစAခတရပစေရးက ေစာငႀကပ ႀကညရရန တာ၀နေပးAပခေလသည။ Aလားတ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၏ ကယစားလယမား က AပစAခတရပစေရးက ေစာငႀကညႀကညရသည AစAစUမားက ရမး၊ ကယား/ ကရငန ႏင ကရင ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင ထညသြငး ေဆြးေႏြးလက ရေလသည။ တခနတညးမာပင မြနျပညသစပါတ ႏင ကရငန Aမးသား တးတကေရး ပါတတ႔သည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ပမ သေဘာေပါက နားလညရန ႏင ေဒသခမား၏ စးရမ ပပနမမားက ပမသရရန မြန ႏင ကရငန ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင တငပငညႏငးမမား ျပလပခႀကသည။ ရပရြာ Aဖြ႔AစညးမားAား ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငလာေစျခငးသည၊ တငးရငးသား Aပစမား၏ Aေျခခ နစနာခကမား ႏင ေမာလငခကမားက ေျဖရငးေပးႏငမည လမးေႀကာငးေပၚသ႔ ေရာကရလာမည ျဖစသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသား ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရနမာ လကနကကင ရငဆငတကပြမားက ရပတန႔ေAာင ျပလပျခငး တခတညးျဖင မလေလာကေခ။ စတနဖးမား ႏင Aေျခခ လကၡဏာမား ေျပာငးလရန လAပသည။ Aထးသျဖင ဗမာ လမားစမားဘကမ ေျပာငးလရန လAပသည။ ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား ပဋပကၡက ေျဖရငးရနAတြက Aေျခခကသည Aခကကေတာ မတကြျပားသည ျငမးခမးေရးႏင ဆကစပပတသကေနသမားထမ Aဓက Aပစမား လကခႏငမည ႏငငေရး သေဘာတညခက ရရဘ႔ ျဖစေလသည။ Aထးသျဖင ျမနမာ Aစးရ၊ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားမ ေခါငးေဆာငမား လကခႏငသည ႏငငေရး သေဘာတညခက ျဖစရမည။ ႏငငေရး သေဘာတညခက ရရရန ျမနမာ Aစးရ၏ လပေဆာငခကမားသည


Aျပသေဘာေဆာငေသာလညး၊ AတကAခမားက လကမခလင ေAာငျမငမ ရရမည မဟတေခ။ ဤသညမာ ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ Aဓက ျပသနာ ျဖစေလသည။ တငးရငးသား ႏငငေရးသမားမားထတြင AယAဆ ၂မး၂စား (သ႔မဟတ စ ရပတညခကမား ) ကေတြ႔ႏငသည။ ပထမ Aပစ၀င ႏငငေရးသမားမားသည လကနကကင ပဋပကၡက Aဆးမသတမ ႏငငေရး သေဘာတညခကက Aရင ရယရန လAပသညဟ ယႀကညႀကသည။ ဤရပတညခကသည ညညႊတေသာ တငးရငးသား လမးမား ဖယဒရယ ေကာငစ ႏင ေကAငA(ေကAငAသည မဟာမတ တပေပါငးစAေပၚ မားစြာ လႊမးမးႏငသည) တ႔၏ ရပတညခကျဖစသည။ ဤ Aားလးရရငရ သ႔မဟတ တခမမယ ဆသည ရပတညခကက တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားထမ Aခ႕က စြကငထားႀကသည။ Aခ႕ေသာ လကနကကင Aဖြ႔မားတြင Aဖြ႔တြငး တငးမာမမားသည ပဋပကၡAဆငသ႔ ေရာကရခသည။ နမနာျပရလင ေကAနယ ေခါငးေဆာငပငးတြင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ဆကလက တကတြနး လပေဆာငလသမား ႏင ေရ႕ဆကမသြားလသည ပမ သသယႀကးသည တငးမာသမားAႀကား ႀကးမားသည Aကကြေႀကာငး ရေနေလသည။ တငးမာသမား၏ ေတာငးဆမမားသည ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား၏ သေဘာထားမားက ေရာငျပန ဟပတပေသာလညး၊ ယငးေတာငးဆမမားသည လကေတြ႔မကတတေပ။ သ႔ေသာျငားလညး ကမာၻတြင ႏငငေရး သမားမားသည ယငးတ႔၏ မဆႏၵရငမား၏ ေထာကခမ ေလာနညးသြားမညက သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ လပရားမ Aတြငးမ ပဂၢလမား၏ မလလားAပ သည တန႔ျပနမမား ရရမညက စးရမ ထပလန႔သျဖင၊ Aျခားတစဘကက လကမခႏငသည ရပတညခကမားကလညး စြကငတတႀကေလသည။ ထAတြကေႀကာင လကနကကင Aဖြ႔Aစညး AမားAျပားသည တငးမာသမား ႏင ပမ လကေတြ႔ကသည ေခါငးေဆာငမားAႀကား ပဋပကၡ ျဖစပြါးျပး AကြAျပမား ရေနေလသည။ လကေတြ႔ သမားမားသည ေရရညတညတမည ႏငငေရး သေဘာတညခက ရရရန ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင ပါ၀င ေဆြးေႏြးလသည။ ယငးတ႔Aေနျဖင ျငမးခမးေရး ဆသညမာ သတျဖင ေျဖးေျဖးခငး ေကာငးမြနသည ဆကဆေရး တညေထာငျခငး၊ ႏစဘကစလး ေရ႕သ႔ တလမးခငးဆ တကလမးျပး ယႀကညမက တညေဆာကျခငးျဖင ဆြတခးႏငသည Aရာဟ ယဆသည။ ဤခညးကပပAရဆလင ျငမးခမးေရး ႏင ႏငငေရးAရ Aေျဖရာမဆသညမာ Aႀကမးဖကမမား Aဆးမသတမ၊ စတကးစတသနးျဖင သေဘာတလ႔ ရသည Aရာ မဟတေပ။ စစမနသည ယႀကညမ ႏင ျငမးခမးေရးသည AျပနAလန ဆကဆျခငးျဖငသာ ေပၚေပါကလာႏငသည။ သ႔ေသာလညး လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ ေခါငးေဆာငမားAေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ရနသမားက ယႀကညလာသညAခါတြင ၄ငးတ႔၏ ေသြးေသာက ရေဘာမားမ ယႀကညမ ကငးမလာႏငသည Aႏရာယ ရေလသည။ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ လကနကကင AတကAခ Aဖြ႔Aစညးမားသည ရနသAေပၚ ဘ မယႀကညမျဖင စညးလးညညႊတမက တညေဆာကထားကျခငး ျဖစေလသည။ Aဆပါ


ဘမယႀကညမ ေလာနညးလာသညAခါ ရနသျဖင AျပနAလန ဆကဆမတြင တကတကႀကြႀကြ မပါ၀ငသ ေခါငးေဆာငမား Aေနျဖင သစၥာေဖါကခ ရသညဟ ခစား ရႏငသည။ ယငးျပသနာက Aားေကာငးသည ေခါငးေဆာငမ တခတညးျဖင ေကာလႊား၍ မရႏငေခ။ ကယျပန႔သည ေဆြးေႏြးတငပငသည လပငနးစUမား၊ ပြငလငးျမငသာမ ႏင ႀကးမားသည စတရညသးခမတ႔ လAပေလသည။ Aထကတြင ေဖၚျပခသလ ျမနမာႏငင၏ လကနကကင ပဋပကၡမားတြင ပါ၀ငပတသက ေနသAားလးသည ႏငငေရး၊ လသားခငးစာနာမ ႏင စးပြါးေရးဆငရာ လAပခကမား ႏင လလားခကမား ေပါငးစပျပး ေစေဆာမေႀကာင လကနကကငစြ လာႀကျခငး ျဖစသည။ Aခ႕ေသာ တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔မားသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရသမား ႏင ဒကၡသညမား AပါA၀င ေဒသခ ျပညသမားက ထနးခပထားေလရသည။ Aထးသျဖင ထငးနယစပတေလာက Aေျခစကသည လကနကကင Aဖြ႔မား ျဖစသည။ ဒကၡသည စခနးမားသည ယငးတ႔Aတြက တပသား ႏင ရကၡာ စေဆာငးေရး ေနရာမား ျဖစလာသည။ တခနတညးမာပင နယစပ Aေျချပ AေထာကAပ ေပးAပသည AစAစUမားသည ျမနမာႏငင Aေရ႕ေတာငပငးတြင လပရားေနႀကသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားက AတငးAတာ တခထ AသAမတျပမ ေပးAပခသည (South ၂၀၁၁)။ ဒကၡသည စခနးမား ႏင ေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငရသမားက နယစပျဖတေကာ AေထာကAပေပးသည AစAစUမား ထငးနယစပတေလာက တညရေနျခငးသည လကနကကင ပဋပကၡ တညျမ ေနရျခငး၏ Aဓက Aေႀကာငးရငးဟ မဆလႏငေသာလညး ျပညတြငးစစ၏ ရပရြာAဖြ႔AစညးမားAေပၚ ရကခတမမားက သကသာေစရန ရညရြယျပး AေကာငAထည ေဖၚေနႀကသည Aဆပါ ႏငငတကာ လသားခငးစာနာမဆငရာ AေထာကAပမား၊ ယငးတ႔က ေပးAပသည Aဖြ႔Aစညးမား ႏင Aလရငမားသည ျပညတြငးစစ ရညႀကာမက AေထာကAကျပ ေနသမား ျဖစေနေလသည (South ၂၀၁၂း Horstmann ၂၀၁၁)။ နယစပ Aေျချပ ပဋပကၡတြင ပါ၀ငပတသကေနသမားAတြက ႏငငတကာ AေထာကAပမား ေပးAပျခငးသည ထငးနယစပတေလာကရ Aငမတန ထခကလြယသည လသားမားက လသားခငးစာနာမဆငရာ AေထာကAပမား ေပးAပမ၏ ရညရြယမထားသည ရလာဒတခ (AမားAားျဖင) ျဖစေလသည။ ထကသ႔ ျဖစသညမာလညး ျမနမာႏငငတခတညးတြငသာ မဟတေခ။ မႀကာေသးမ Aခနထ Aလရငမား Aေနျဖင AေထာကAပမား ေပးAပရန Aျခား နညးလမးမား သပမရေခ။ ျငမးခမးေရ လပငနးစU AရနAဟန ရလာသညႏငAမ ပဋပကၡတြင ပါ၀ငပတသကေနသမားက AေထာကAပမား ေပးAပေနသည နယစပ Aေျချပ Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ေပးAပသည AစAစUတငးသည ျငမးခမးေရး ျမငတငေရးက Aေထာက Aကျပေစရမည။ လကနကကင ပဋပကၡ ျဖစပြါးေနသည ေနရာေဒသမား Aတြငးရ တငးရငးသား လမးမား၏ ရပရြာAဖြ႔Aစညး AမားAျပားသည တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားက


ေထာကခႀကသည (မကစစမတ၍ေတာမဟတ)။ သ႔ေသာျငားလညး လကနကကင Aဖြ႔မား၏ ေခါငးေဆာငAခ႕သည ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငေဆြးေႏြးျခငးျဖင ယငးတ႔က ေထာကခAားေပးေနႀကသည ေဒသခမားက ထနးခပထားႏငမ ႏင ေထာကခAားေပးမ ဆးရးသြားမညက စးရမႀကသည။ Aဘယေႀကာငဆေသာ Aရပသားမားသည Aစးရ ႀသဇာ လႊမးမးမ ႀကးမားသည ေနရာေဒသမားတြင ေျပာငးေရြ႕ Aေျခခေနထငကမည ျဖစေသာေႀကာင ျဖစသည။ Aျခား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ ေခါငးေဆာငမားကေတာ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAား AခြငAလမး တခAျဖင ရျမငသးသပသည။ ယငးတ႔ႏင AဆကAသြယျပတသြားသည ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ႏင ျပနလည ဆကဆရနႏင ယငးတ႔Aေနျဖင ျမနမာႏငင၏ ပငမ ႏငငေရး ေရစးေႀကာငးတြင ပါ၀ငသည Aဓက ဇာတေကာငမားAျဖင ျပနလညတညေဆာကရန ယငးတ႔၏ ေနာကဆး AခြငAလမးလညး ျဖစေကာငးျဖစႏငေလသည။ ဤေလလာသးသပခကသည ႏငငေရးAရ တရား၀ငမ ကစၥက စUးစားဘ႔ လလာေလသည။ ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမားသည တငးရငးသား ပါတမားAပါA၀င AားလးAတြက လြတလပျပး တရားမတ လမမညဟသည ေမာလငခကမား Aေပၚတြင မားစြာမတညေနေလသည။ Aခ႕ေသာ တငးရငးသား ပါတမားသည Aတတ ႏင လကရ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားမ Aဖြ႔၀ငမားႏင ခငမာသည AဆကAသြယမား ရႀကသလ၊ Aခ႕သညလညး လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAတြက တနညးတဖ ျပငဘကမား ျဖစေလသည။ သမငးေႀကာငးAရ စစAစးရက တရား၀င Aစးရဟ AသAမတ မျပခႀကေခ။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားကလညး ျပညသမားက ႏငငေရးAရ ယႀကညမရေႀကာငးက ျပသရန မေတာငး ဆခေခ။ သ႔ေသာလညး Aစးရသည ျပညတြငး ႏင ႏငငတကာ၏ AသAမတျပမ တရား၀ငမက ရရလာသညႏငAမ AတကAခမားAတြက လကနကစြကငရျခငးက Aေႀကာငးျပခကေပးရန ခကခလာလမမည ျဖစသည။ ထေႀကာင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ျပညသလထ၏ ေထာကခမ ရရလမမညဟ ယႀကညမ မရခလင ယငးတ႔Aေနျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည ယငးတ႔၏ တရား၀ငမ ႏင Aာဏာက ထခကဖကဆးႏငသညက စးရမလမမည။ ထAတြကေႀကာငလလညး ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငေဆြးေႏြးရန ခတခတန ျဖစေနလမမည။ သ႔ေသာျငားလညး ျမနမာႏငင (ႏင Aေရ႕ေတာငAာရတြင) တြင ႏစေပါငးႏစဆယေကာAတြငး ျဖစေလျဖစထ ရသညမာ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည တေန႔တျခား ေဘးေရာကသြားကသည သ႔တညးမဟတ ႏငငေရး ပါတမားAျဖင ေျပာငးလသြားႀကေလသည (Tornquist et al ၂၀၁၂)။ ထေႀကာင ေနာငလာမည ၁ႏစ၂ႏစသည လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAတြက ျငမးခမးေရး သေဘာတညခက ရရရန ႏင ေဘးသ႔ ဖယကUျခငး မခရဘ ႏငငေရး AငAားစမားAျဖင ရပတညႏငရန ေဆြးေႏြးညႏငးဘ႔ ေနာကဆး AခြငAလမး ျဖစေကာငးျဖစႏငသည။


လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင လကရAစးရထက ဒမကေရစAရ တရား၀ငမ ပမရမည ၂၀၁၅လြန Aစးရ (Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပ Uးေဆာငရန AလားAလာမား)ျဖင ေဆြးေႏြးညႏငးျခငးျဖင ပမေကာငးမြနသည AေပးAယ ျဖစေပၚႏငမညလား သ႔တညးမဟတ Aေကာငးဆး AေပးAယ လပရနမာ ယခAခနလား ဆသညက ႏငငေရးAရ တြကခကျပး မျဖစမေန ဆးျဖတရမည ျဖစသည။ ေAာငဆနးစႀကည Uးေဆာငသည Aစးရသည ျမငမားစြာ ႏငငတကာ ႏင ျပညတြငးမ ေထာကခမ တရား၀ငမက ရရႏငေလသည။ ထတရား၀ငမက Uာဏပညာ ႀကးမားစြာ Aသးျပႏငသလ၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ေဆြးေႏြး ညႏငးရာတြင Aမးသား ဒမကေရစ Aဖြ႔ခပ Uးေဆာငသည Aစးရသည တပမေတာႏင ဆကဆေရး မပကေစရနAတြက ပAသာစးရသည AေပးAယလပရန ေနရာတြင ရႏငေလသည။ ထကသ႔ စUးစားတြကခကႀကညပါက လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင လကရ Aစးရျဖင ေဆြးေႏြးညႏငးျခငးက ေနာငတကလာမည Aစးရျဖင ေဆြးေႏြး ညႏငးျခငးထက ပမ Aသာစးရႏငေလသည။ လကရ Aစးရ Aဖြ႔ ေခါငးေဆာင Aမားစသည ၂၀၁၅ Aလြနတြင Aစးရ Aဖြ႔တြငးႏက ရေနလမမည မဟတေခ။ ထAတြကေႀကာင ယငးတ႔သညလညး ေရ႕လာမည ၂ႏစAတြငး ႏငငသမငးတြင ဂဏသကၡာရသည ေနရာမားတြင ကနရေနေစရန ယငးတ႔၏ ႏငငေရး Aေမြက တညေဆာကရမည ျဖစသည။ ဤAခကေႀကာင လကရ Aစးရသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင Aလပျဖစႏငသည AေပးAယလပရန မကလးမား ပမ ရေလသည။ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား AားလးAတြက Aျခား AတားAဆးကေတာ ယငးတ႔၏ Aားနညးသည Aပခပ စမမ စြမးရည ႏင နညးပညာ မရျခငး ျဖစေလသည။ Aဓက ဇာတေကာငးမားသည AပစAခတ ရပစေရး ေနာကပငးကာလတြင ပဋပကၡဒဏခ ေဒသမားသ႔ ၀ငေရာကလာမည ျပငပႏငငမားမ သဘာ၀ သယဇာတ ထတလပေရး လပငနးႀကးမားက စမခန႔ခြရန ႏငငေရးAရ UးေဆာငUးရြက ျပလမ မရ သ႔မဟတ လကေတြ႔ မညသ႔ စမခန႔ခြရမညက ဗဟသတ မရႀကေခ။ ကေကာငးစြာပင ထကသ႔ေသာ စးရမ ပပနမမားက တစတတေဒသAားျဖင သကသာရာရေစသည Aေႀကာငးကေတာ တငးရငးသား လမး Aပစမား Aတြငး ႏင Aခငးခငးႀကားတြင တညရေနသည တေန႔တျခား တးတက မားျပားလာသည AရပဘကAဖြ႔Aစညးမားပင ျဖစသည။ သယဇာတ ေပါႀကြယ၀သည နယစပ ေဒသမားတြင ယငးတ႔၏ မညသ႔မညပ ထတယသးစြသည ဆသညက ေစာငႀကပ ႀကညရသည တာ၀နက ရပရြာAေျချပ Aဖြ႔Aစညးမား ႏင AနဂAမားက Aဓက Uးေဆာင Uးရြက ျပရမညျဖစသည။ ကာလရညႀကာ တညတခသည AပစAခတ ရပစေရး Aခနကာလ ၁၉၈၉-၁၉၉၅ခႏစ Aတြငးတြင AငAားႀကး လကနကကင Aဖြ႔Aစညး Aမားစသည လကနက ဆကလက စြကငထးႀကျပး၊ နယေျမေဒသ Aေတာမားမားက ထနးခပထားႀကသည။ ၄ငးတ႔ ထနးခပထားသည နယေျမမားတြင ၄ငးတ႔သည AစစAမန ေဒသႏရ Aပခပေရး Aဖြ႔မား


Aေနျဖင လပရား ေဆာငရြကႀကသည။ ထကသ႔ ေဒသႏရ Aပခပေရး တာ၀နမားက AပစAခတ ရပစေရး Aဖြ႔က ဆကလက တာ၀နယ ေဆာငရြကေနသည နယေျမေဒသကေတာ ရမးျပညေျမာကပငး တြင တညရသည ၀ျပညေသြးစညးညညႊတေရးတပ (ယဒဗယAကစေA) ထနးခပထားသည နယေျမမားျဖစသည။ လကရ ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည လကနကကင Aဖြ႔မားAား ၄ငးတ႔ ထနးခပထားသည နယေျမမားAား ဆကလက ထနးခပခြင ျပမညလား သ႔မဟတ ယခင လကနကကင Aဖြ႔၀ငမားသည ႏငငေရး Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင Aသြငကးေျပာငးျပး Aစးရ ထနးခပထားသည နယေျမမားAတြငး ေနထငသည ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ျပနလည ဆကဆေရး တညေဆာကျခငးက ျပႏငမညလားဆသညက ေစာငႀကညရမည ျဖစသည။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည ယငးတ႔၏ ေခါငးေဆာငမားက ပါတ ႏငငေရးသမားမား ျဖစလာခနတြင၊ လကနကမား စြန႔လႊတျခငး သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ တပမားAား ျမနမာ တပမေတာျဖင(မားစြာ ေျပာငးလသြားမညဟ ယဆရသည)ေပါငးစညးျခငး ျပလပမလပ ဆသညမာ မေရရာ မေသခာေသးေခ။ ထကသ႔ ပါတ ႏငငေရး လပေဆာငသည Aခါမသာ ယခင လကနကကင Aဖြ႔၀ငမားသည ယငးတ႔ ကယစားျပလသည ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aားေပး ေထာကခမ ရမရဆသညက စမးသပ ႏငလမမည ျဖစသည။ ကခင ျပသနာသည ၀ေရာဓ ျဖစေစသည။ ၁၇ႏစႀကာ AပစAခတ ရပစေရး ျပးသညေနာက ၂၀၁၁ခႏစမ စတင၍ ျပညတြငးစစ ျပနလည ျဖစပြါးခသည။ Aသစတဖန ျဖစပြါးသည လကနကကင ပဋပကၡေႀကာင ေကAငA (Aထးသျဖင ၄ငး၏ လကနကကငတပ ေကAငေA)သည ကခငလမးမား၏ တးတကမားျပားလာသည ေထာကခမက ျပနလည ရရလာသည (မညသည ေရြးေကာကပြမဆတြင ၄ငးတ႔သည ကယျပန႔သည ေထာကခမက ရရႏငသည)။ လကရ ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားက ယငးတ႔ လကရ ထနးခပထားသည နယေျမမားက ဆကလက ထနးခပခြငေပးသည Aဆငထက ေကာလြနမည ဆပါက၊ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAႀကား ႏငငေတာ ႏင ႏငငေတာ ျပငပ လကနကကင Aဖြ႔မား၏ Aပခပေရး စနစမားAႀကား မညသ႔ ေပါငးစညးရမညက ေဆြးေႏြးညႏငးရန လAပလာေလသည။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညး Aမားစသည ကနးမာေရး၊ ပညာေရး ႏင Aပခပေရး က႑မားတြင Aနမဆး Aေျခခ စနစမားက တညေဆာကခႀကသည။ ေကAနယ၊ မြနျပညသစ၊ ေကAနပပ၊ ေကAငေA ႏင Aျခား စနစတက တညေထာငထားသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားတြင Aဆပါ စနစမားက တညေဆကထားသညမာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငျပ ျဖစျပး ေဒသခမား၏ ေထာကခAားေပးမက ရရထားသည။ မႀကာေသးမကစျပးလညး ႏငငတကာ Aလရငမား၏ ေထာကပမကလညး ရရထားႀကသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစU၏ AစတAပငး တခ Aေနျဖင ႏငငေတာ ႏင ႏငငေတာ ျပငပရ Aပခပစမမ စနစမားက မညသ႔ ကငတြယ ေပါငးစညး သြားမညက ေစာငႀကညရမည ျဖစေလသည။


ဤေလလာသးသပခကမားက ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင AကးAျမတ ရရႏငသမား ရသလ၊ နစနာႏငသမားလညး ရေႀကာငးက သတေပးေနေလသည။ လကနကကင ပဋပကၡ ခပျငမးမမ AကးAျမတ Aမားဆး ရရမည သမားမာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ဒကၡ ဆငးရမား ခစားခႀကရသည Aရပသားမား ႏင ေနရပသ႔ ျပနႏငႀကမည ေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငရသမား ျဖစႀကသည။ ျပညတြငးစစ ျပးဆးသြားျခငးသည တရား၀င စးပြါးေရး လပငနးမားAတြကလညး ေကာငးေလသည။ သ႔ရာတြင တငးရငးသား ရပရြာAဖြ႔Aစညးမားသည AပစAခတ ရပစေရးမားAျပး သယဇာတ ထတလပသည လပငနးမား၊ Aေျခခ AေဆာကAAမား တညေဆာကသည စမကနးႀကးမားေႀကာင သဘာ၀ ပတ၀နးကင ပကစးမ ႏင လမေရးဆငရာ Aကးဆကမား ရရလာမညက စးရမ ပပနမမား ရေနသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက Aႏရာယဟ ရျမငသမားထတြင ပဋပကၡ ျဖစစUတြင Aဓက ပတသကသမား ပါ၀ငေလသည။



ျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရး လပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUကလပငနးစUက ဖကဆးပစႏငသမားဖကဆးပစႏငသမားဖကဆးပစႏငသမားဖကဆးပစႏငသမား Aထကတြင ေဖၚျပခသကသ႔ ျမနမာႏငငတြင ျဖစေပၚေနသည ပဋပကၡမား၏ Aဓက Aေႀကာငးရငး ႏငငေရး၊ လမေရး ႏင စးပြါးေရး ျပသနာမားက လြယကစြာ ေျဖရငးႏငလမမည မဟတေခ။ နကနျပး လAဖြ႔Aစညး၏ Aေျခခ ျပသနာမားက ေျဖရငးရန Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည သတ၊ ေတြးေတာဆငျခငUာဏ ႏင ကြမးကငမတ႔က Aသးျပရမည ျဖစေလသည။ ထသ႔မဟတပါက ျငမးခမးေရး လပငနးစU AရနAဟန ေလာနညးလာသညႏငAတ လကရ AခြငAလမး ျပတငးတခါးသညလညး ျပနလည ပတသြားမည ျဖစေလသည။ ကမေကာငးစြာပင Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား ႏစဘကစလးတြင လကနကကင ပဋပကၡ Aဓြန႔ရညျခငးမ AကးAျမတ ျဖစထြနးသမား ရေလသည။ AတAက သတငး AခကAလက မရရႏငေသာလညး၊ ယခင စစAစးရAတြငးတြင ျပျပငေျပာငးလမမား၏ AတငးAတာ ႏင ႏနးက မႀကကႏစသကသမား ရသလ၊ ထငး ႏင ျပညပႏငငမားရ ျပညေျပး Aခ႕သညလညး မႀကကႏစသကကပါ။ ႏစေပါငးမားစြာႀကာေAာင ျမနမာ စစAစးရက ဆန႔ကငေနသမား Aေနျဖင ျပညပ Aေျချပ ႏင နယစပတေလာက ဖြ႔စညးထားသည AတကAခ Aဖြ႔မားAား ေထာကချခငးမတပါး Aျခားေရြးစရာ မရေပ။ ႏငငAတြငး Aျပသေဘာေဆာငသည ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလမမားAတြက ေရြးစရာလမး မရခသည Aတြက ႏငငတကာ AနဂAမား ႏင Aလရငမား (ဘာသာေရး ႏင လသားျခငးစာနာမဆငရာ Aဖြ႔Aစညး ၂မးစလး)သည နယစပရ AတကAခ Aဖြ႔မားက ေထာကပျခငးျဖငသာ တငးတမ ေရာငရေနရေလသည။ ထကာလAတြငးတြင AစးရAား ဆန႔ကငျခငးသည ဘ၀ေနနညး တချဖစလာခသည။ နယစပAေျချပ Aဖြ႔Aစညးမားသည ျမနမာႏငငႏင ပတသကသည ေဆြးေႏြးမမားက လႊမးမးထားႀကျပး၊ Aလေငြမားကလညး ယငးတ႔ထသ႔သာ စးဆငး ေစေလသည။ ယခAခါ ႏငငတြငးတြင ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစU Aရနရလာသျဖင၊ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမမားသညလညး Aလရငမား၏ ရနပေငြမားႏငAတ နယစပမသည ျပညတြငးသ႔ ေရႊ႕လာခေလသည။ ဤAေျခAေနတြင နယစပAေျခစက Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ေရြးစရာ လမး၂သြယ ရေလသည။ Aနာဂတ ျမနမာႏငငတြင ယႀကညလကခႏငသည Aဖြ႔Aစညးမား Aျဖင ျပနလည ဖြ႔စညးတညေဆာကမညလား သ႔တညးမဟတ တေန႔တျခား ေဘးသ႔ ဖယကUျခငး ခရျပး Aမကေဒါသမားထြကေနမညလား ဆသညက ျဖစေလသည။


နယစပရ ရပရြာAေျချပAဖြ႔Aစညးမားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစU ႏငပတသကျပး စးရမ ပပနမမားက ဖြငဆျပခသည။ Aထးသျဖင ယငးတ႔ စးရမပပနသညမာ ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမား ႏင Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား Aေနျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငႏငမ မရျခငး ႏင Aစးရ Aေနျဖင ေလးနကသည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမမား မျပလပျခငး ျဖစသည။ ထAျပင ျမနမာ တပမေတာက ကခင ႏင ရမးျပညနယ ေနရာAခ႕တြင ထးစစမား ဆငႏြေနသညAတြက တႏငငလး AတငးAတာျဖင ေဒါငစဘကစ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေဆြးေႏြးရန ခကခမည ျဖစေလသည။ ကဆးစြာပင Aဆပါ စးရမပပနမမားသည နယစပ Aေျချပ Aဖြ႔Aစညးမား၏ ေဒါသတႀကး ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေထာကခသမားက တကခက ေ၀ဖနသမားႀကားတြင နစျမပသြားခသည။ Aျခားေသာ နယစပ Aေျချပ Aဖြ႔ Aစညးမားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက Aျပသေဘာ တန႔ျပနခႀကျပး၊ Aစးရ ထနးခပထားသည နယေျမမားတြင ေျမေပၚ လပငနးမား တရား၀င လပေဆာငရန ျပညတြငးသ႔ ျပန၀ငကရန ႀကးပမးေနႀကသည။


ျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရးျငမးခမးေရး လပငလပငလပငလပငနးစUAားနးစUAားနးစUAားနးစUAား ပပးကညျခငးပပးကညျခငးပပးကညျခငးပပးကညျခငး---- ထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာငထခကနစနာေAာင မျပလပျခငးမျပလပျခငးမျပလပျခငးမျပလပျခငး ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ႏငငတကာ Aဖြ႔Aစညးမားသည Aေရးပါေသာလညး၊ ယငးတ႔၏ Aခနးက႑သည Aကန႔Aသတ ရေလသည။ ဤသညမာ Aဓက လပေဆာငမမား ႏင ျငမးခမးေရး လပငနးစUႏင ဆကစပပတသကေနသမားသည ျပညတြငးကသာ ျဖစေသာ ေႀကာင ျဖစသည။ ျမနမာ ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ႏငငတကာ ႏင ျပညတြငးမ (ႏငငAေတာမားမားတြင) ႀကား၀င ေစစပညႏငးေပးျခငး မရျခငးသည Aျခား ႏငငမားႏငမတ ထးျခားေနသည Aခက ျဖစေလသည။ Aစးရသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင AျပနAလန ဆကသြယေရး လမးေႀကာငးမား တညေဆာကခသည။ သေဘာတညခကမားက ခပဆခေသာလညး၊ ၂၀၁၂ခႏစ ဒဇငဘာလတငေAာင ႏငငတကာ၏ Aခနးက႑သည တခါတရ ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင ေလလာသAျဖစ ဖတေခၚခရျခငးေလာကသာ ရေလသည။ နညးပညာ ႏင ရနပေငြ AေထာကAပ Aနညးငယ ပါ၀ငသည။ ဤပစသည ႏငငတကာမ ႀကား၀င ေစစပေျဖရငးေပးသည ၁၉၉၁ခႏစ ကေမာၻဒးယား ျငမးခမးေရး သေဘာတညခက ႏင ၂၀၀၅ခႏစတြင Aာခ လြတေျမာကေရး လပရားမ ႏင Aငဒနးရား Aစးရတ႔Aႀကား ဖငလန သမၼတမ ႀကား၀င ေစစပေျဖရငးေပးခသည (Tornquist et al ၂၀၁၂) Aာခ AေျခAေနတ႔ျဖင ကြာျခားေလသည။ ျမနမာ ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည ဖလစပင ႏငင၏ ျငမးခမးေရး လပငနးစUႏငလညး ကြာျခားေလသည။ ဖလစပငႏငငတြင မေလးရား Aစးရမ ဖလစပင Aစးရ ႏင မရစ တ႔Aႀကား ညႏငးေပးခသည။ Aလားတ ေနာေ၀ႏငငမလညး Aစးရ ႏင ကြနျမနစသပနမား Aႀကား ေစစပညႏငးေပးခသည။ ျမနမာ AေျခAေနသည ထငးႏငငႏင ပဆငတေလသည။ ထငးAစးရသည ေတာငပငး မေလးလမး မြတစလင သပနမားႏင AမားAားျဖင မေAာငျမငခသည ေဆြးေႏြးပြမားစြာက Uးေဆာင ကငးပခေလသည။ Aမနးခငး ၂ႏငင၏ Aဓက ကြာျခားခကကေတာ ျမနမာ Aစးရသည တငးရငးသား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ရငဆငေနရေလသည။ ယငးသည AပစAခတ ရပစေရးမားက ထေရာကစြာ ညႏငးႏငခသည Aေတြ႔Aႀကလညး ရေလသည။ Aခ႕ေသာ တြကခကမမားAရ ျမနမာ Aစးရသည လကနကကင Aဖြ႔Aစညး ၂၀ျဖင တျပငနကတညး ေဆြးေႏြးညႏငးေနသညဟ ဆသည။ ျမနမာႏငင ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ႏငငတကာ၏ Aခနးက႑သည Aကန႔Aသတျဖငသာ ရသညက ျမနမာ Aာဏာပငမား၏ ျပညတြငးေရးတြင ျပငပမ ၀ငေရာကစြကဖက ေနသညဟေသာ ႏစေပါငးမားစြာက ရေနခသည သသယစတက သေဘာေပါက နားလညရန လAပသည။ ကခင ပဋပကၡတြင ႏငငတကာမ Aစးရ ႏင ေကAငAတ႔Aႀကား ႀကား၀ငေစစပရန ႀကးပမးမမားသညလညး မႀကာေသးခငထ မေAာငျမငခေခ။


ျငမးခမးေရး လပငနးစUAား Uးေဆာငမျပသညထက ႏငငတကာ၏ Aခနးက႑သည ပပးကညသည Aဆငတြငသာ ရေလသည။ ပမ ျမငသာျပး ထငရားသည ႀကား၀င ေဆာငရြကမကေတာ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ AပစAခတ ရပစေရး သေဘာတညခကမားက ပပးကညျခငးျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚ ယႀကညမ ရလာရန ရညရြယခကျဖင တညေထာငထားသည ျမနမာ ျငမးခမးေရး ပပးကညမ AစAစU (AမပAကစAင) ျဖစေလသည။ ျမနမာ Aစးရမ ေနာေ၀း AစးရAား ျငမးခမးေရး လပငနးစUAား ပပးကညရန ေမတာရပခခသျဖင ၂၀၁၂ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင AမပAကစAင က တညေထာငချခငး ျဖစသည။ ထAခနမစ၍ Aျခားႏငငမား၏ Aစးရမား ႏင Aလရငမားလညး ပါ၀င ပတသကလာခသည။ AမပAကစAငသည ျမနဆနသည AေျပာငးAလမားႀကားတြင ႏငငေရးAရ လပေဆာငရမည Aရာမားက AလငAျမန တန႔ျပနရန ႀကးပမးခသည။ AမပAကစAငသည လကနကကင ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမား၊ Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား၊ Aစးရ ႏင Aစးရ မဟတသည ႏငငေရး ႏင လကနကကင Aဖြ႔မားမ ပဂၢလမားျဖင AစUတစက ေလးနကသည ေဆြးေႏြးတငပငမမား ျပရန သႏၶ႒ာန ခထားပါသည။ ပဋပကၡျဖင ဆကစပပတသကေနသ Aသးသးျဖငလညး ေဆြးေႏြးတငပငျခငး ႏင သတငး AခကAလကမားက မေ၀သြားရနကလညး သႏၶ႒ာန ခထားပါသည။ AမပAကစAငသည ထခကနစနာလြယသည ေဒသခ ျပညသမား ႏင Aျခား မတဖကမားAား ပမ Aႏရာယ ကေရာကႏငသည AေျခAေနမးသ႔ (Aနာဂတတြင ျငမးခမးေရး လပငနးစU ပကျပားသြားျခငးေႀကာင ကေရာကႏငသည Aႏရာယမး AပါA၀င) ေရာကရေAာင ျပလပမည မဟတေခ။ AမပAကစAငသည ေဒသခ မတဖက Aဖြ႔Aစညးမား (ရပရြာ Aေျချပ Aဖြ႔Aစညးမား ႏင လကနကကင Aဖြ႔မား) Aား ရခင၊ခငး၊ ရမး၊ ကရင ႏင မြန၊ ပခး ႏင တနသၤာရ တငးေဒသႀကး/ျပညနယမားတြင ေAာကေဖၚျပပါ က႑မားျဖင သကဆငသည စမခကမား AေကာငAထည ေဖၚေဆာငႏငရန ပပးကညလက ရသည။ ယငးတ႔မာ လကနကကင Aဖြ႔မား၏ ဆကဆေရးရးမားက Aကန႔Aသတျဖင ပပးကညျခငး၊ ရပရြာ Aေျချပ AပစAခတ ရပစေရး ေစာငႀကပႀကညရမမားက ပပးကညျခငး၊ လကနကကင Aဖြ႔မား ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ေဆြးေႏြးတငပငမက ပပးကညျခငး၊ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚတြင ယႀကညမရလာေစရန AေကာငAထညေဖၚသည စမးသပ ႏင Aျခား စမခကမား ႏင ထခကနစနာလြယသည ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား ျပနလည ထေထာငေရးAတြက AကAညမား ေပးAပျခငးတ႔ျဖစသည။ AမပAကစAငကသ႔ေသာ ႏငငတကာ၏ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAား တန႔ျပနမ ၁၆ခသည ၁၉၉၀ခႏစမားAတြငးက ခပဆခသည AပစAခတ ရပစေရးမားက ႏငငတကာမ ပပးကညမ မျပချခငးကသ႔ Aမားမး ထပမန မမားေစရန ရညရြယခက ပါ၀ငသည။ ထသ႔ ယခင AပစAခတ ရပစေရးမားက ႏငငတကာမ ပပးကညမ မျပခသညAတြက ျငမးခမးေရး ျပလပျခငး(peace-making)မသည AစစAမန ျငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး(peace-building) AေျခAေနက ဖနတးရန AခြငAလမးက လကလႊတဆးရးခရသည (South ၂၀၀၈၊ Aခနး ၃)။


AမပAကစAင ကသ႔ေသာ AစAစUမးက ထေထာငျပးသညAခါတြင Aလရငမားသည ေပးAပထားသည ကတက၀တAတငး ေဆာငရြကရန လAပသည။ ထAျပင လေလာကသည AရငးAျမစမားက ျငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးျဖင သကဆငသည စမခကမားAတြက ပပးကညသြားရန လAပသည။ AရငးAျမစမားတြင ႏငငေရးAရ ေထာကခAားေပးမ၊ ေငြေႀကး ရနပေငြမား ႏင သငေတာသည ကြမးကငသ ပညာရငမားလညး ပါ၀ငသည။ ထAျပင Aလရငမား ႏင သတမနမားသည ျမနမာ Aစးရက ႏငငေရးAရ ေဆြးေႏြးမမား ျပလပရန ႏင ကခင ႏင ရမးျပညနယမားတြင ျဖစပြါးေနသည လကနကကင ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရနမာ မရမျဖစ Aေရးႀကးေႀကာငး သတေပးရနလညး လAပသည။ Aထကတြင ေဖၚျပခသလ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚ သသယရသမားတြငလညး ခငလသည သသယျဖစေစသည စးရမပပနမမား ရေနသည။ ထစးရမပပနမမားAား ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ပကစးေAာင ျပလပခြင ေပးAပခပါက Aမားႀကးတခက ကးလြနရာ ေရာကေပသည။ ျပးခသည ဆယစႏစ တစခေကာAတြငးတြင ျမနမာႏငငသည လ႔AခြငAေရးႏငသကဆငသည AသငးA၀ငးတြင ေရပနးစားသည AေႀကာငးAရာ ျဖစခေသာလညး၊ ထလ႔AခြငAေရး ကစၥမလြျပး ႏငငတကာ AသငးA၀ငးတြင AမားAားျဖင မသကးကြ ျပျခငးခခရသည။ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစUက ျမနမာႏငငAေပၚ AငAားႀကး ႏငငမား စတ၀ငစားလာေAာင ႏးဆြ ေပးခေလသည။ ယငးစတ၀ငစားမႏငAတ တငးရငးသား ျပသနာမားကလညး သသာ ထငရားလာေစခသည။ ဤAခြငAလမး ျပတငးတခါးသည Aျမတေစ ပြငဟေနမည မဟတေခ။ ေပးဆပရမည ေလာငးေႀကး တနဖးသည ျမငမားေလသည။ ျမနမာ Aစးရ Aေနျဖင Aေျခခ လ႔AခြငAေရးမား ႏင တရားUပေဒ စးမးေရးက ေလးစားလကနာသည AစးရAျဖင ယငး၏ ပရပက ျပနလည တညေဆာကႏငလင၊ ယငးသည ျမနမာႏငငလ ႏငငတကာမ ဖယကUျခငး ခထားရသည ႏငငမးAတြက ႀကးမားသည ေAာငျမငမႀကး ျဖစေလသည။ ထသ႔ ပရပေကာငး တညေဆာကျခငးျဖင ျမနမာႏငငသည တရတႏငင၏ ႀသဇာ စက၀နးAတြငးမ ဖယခြာလာလမမညဟ ယဆရသည။ ထသ႔ တရတ ႀသဇာ စက၀နးေAာကမ ျမနမာႏငင ဖယခြာလာျခငးသည AေနာကႏငငမားAတြက ပထ၀ႏငငေရး မဟာဗဟာ ရညမနးခက ျဖစေလသည။

စးပြါးေရးစးပြါးေရးစးပြါးေရးစးပြါးေရး ႏငႏငႏငႏင////သသသသ႔႔ ႔႔မဟတမဟတမဟတမဟတ ဖြဖြဖြဖြ ႔႔ ႔႔ျဖးေရး။ျဖးေရး။ျဖးေရး။ျဖးေရး။ Aစးရ ႏင တငးရငးသား Aဖြ႔AစညးမားAားလး (လကနကကင Aဖြ႔မား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ေနာကဆး ပဋပကၡဒဏခ ရပရြာAဖြ႔Aစညးမား)Aတြက Aဓက စနေခၚမ တခမာ လကနကကင ပဋပကၡဒဏခ ေဒသမားတြင ေဆာငရြကေနႀကသည စးပြါးေရး ႏင ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးမား ျဖစသည။ ထလပငနးမားတြင ေဒသခ စးပြါးေရး လပငနးမား မသည ႏငငေတာAဆင ကပၼဏႀကးမား ႏင ႏငငတကာ ကပၼဏမား၊ စးပြါးေရး လပငနးႀကးမား ပါ၀ငသည။


Aထကတြင ေဖၚျပခသလ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငခသည လကနကကင ပဋပကၡ ႏင ဖြ႔ျဖးမ ေႏာငေႏးျခငးတ႔ေႀကာင စးပြါးေရး ဖြ႔ျဖးတးတကမ၊ AလပAကငမား ဖနတးေပးႏငရန ႏင Aသက ေမြး၀မးေႀကာငး သငတနးမားက AထးလAပေလသည။ တငးရငးသား လမးစမား ေနထငသည စစေဘးဒဏခ ေဒသမားသည ထငရားသည သဘာ၀ သယဇာတမား ေပါႀကြယ၀သည ေနရာမား ျဖစေလသည။ Aခ႕ကစၥရပမားတြင (Uပမာ သစ ႏင ငါးလပငနး) ေဒသAတြငးတြငပင တနဖးျမငလပငနးမား ထေထာင လပကငႏငေလသည။ ဗဟ ႏင ေဒသႏရ Aစးရမားႀကား ၀ငေငြက Aခးက ခြေ၀ရန AလားAလာရသျဖင Aခ႕ေသာ ကစၥရပမားတြငမ (Uပမာ သဘာ၀ဓါတေငြ႔ ႏင ေရနသကမား) ျပညေထာငစAဆင ဘ႑ာေရး ၀နႀကး႒ာနမ ခမတေပးသည ၀ငေငြသည AခကAခာ ကေပသည။ ကAားေလာစြာပင ေ၀လသည ေဒသမားတြင ေဆာငရြကေနႀကသည လပငနးႀကးမား ႏင ရငးႏးျမပႏမမားသည AမားAားျဖင သဘာ၀ သယဇာတမား ထတယသည လပငနးမား ျဖစႀကသည။ ႏငငေရး ႏင လကနကကင Aဖြ႔ ေခါငးေဆာငမား လာဘလာဘမား ရႀကသညကလႊ၍ ေဒသခမား Aေနျဖင AကးAျမတ Aနညးငယသာ ရရႀကသည။ ပဋပကၡတြြင ပါ၀ငပတသကေနသမားက AပစAခတ ရပစေရးမား ျပလပရန ေစေဆာတကတြနးခကမားမာ စစပနးျခငး၊ ႏငငေရး ရညမနးခက ႏင AေပးAယ လပလစတ သ႔တညးမဟတ လသားျခငး စာနာမ စတဆႏၵမားသာ မကဘ၊ စစေရး ႏင ႏငငေရး ေခါငးေဆာငမား၏ စးပြါးေရး AခြငAလမးမားမ AကးAျမတမား ရလမလညး ပါ၀ငသည။ ယငးတ႔ထတြင သဘာ၀ သယဇာတမားက ေခါငးပျဖတျခငးလညး ပါ၀ငေလသည။ ထကသ႔ သယဇာတ ထတယသည လပငနးႀကးမားသည လမပတ၀နးကင ႏင သဘာ၀ ပတ၀နးကင ၂ခစလးက ထခက နစနာေစေလသည။ စစေဘးဒဏခ ေဒသမားတြင Aထး စးရမေနသညမာ တငးရငးသား လမးစမား ေနထငသည ျမနမာႏငင Aေနာကျခမး၊ ေျမာက ႏင Aေရ႕ျခမးမားတြင တညေဆာကရန စစUထားသည ေရAားလပစစ စမကနးမား ျဖစေလသည။ AမားAားျဖင ယငးစမကနးမားက ေရးဆြရာတြင လေလာကသည လမ ပတ၀နးကင ႏင သဘာ၀ ပတ၀နးကငAေပၚ ထခကနစနာႏငမမားက ဆနးစစေလလာထားမမား မရႀကေပ။ Aျခား စးရမပပနမားကေတာ နယစပေဒသမားတြင ေဆာငရြကေနႀကသည သတတးေဖၚေရးလပငနးမား၊ ေရရညမတညတႏငသည သစထတ လပမမား (ကယျပန႔စြာ သစထတလပႏငရန ယခငက မေရာကရႏငခသည ေဒသမားတြင လမးကြနရကမား တးခ႕ေဆာကလပႏငသည။ ယငးသ႔ ေဆာကလပျခငးသည ေဒသခမား Aတြကလညး ေစးကြကသ႔ ေဒသထြကကနမားက တငပ႔ ေရာငးခႏငရန AခြငAလမးကလညး ဖနတးေပးေလသည။ AေကာငးAဆး ေရာယကေနသည Aရာျဖစသည) ႏင စးပြါးျဖစ လယယာ စကပးေရး လပငနးႀကးမား (Aထးသျဖင ေတာငပငးတြင ဆးAနး ျခမား) ႏင ယငးတ႔ႏငဆကစပျပး ေျမယာသမးမမား ျဖစသည။


ျမနမာႏငငတြင (ေဒသတြငးတြငလညး) Aႀကးဆး Aေျခခ AေဆာကAA ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးကေတာ ကရင ျပညနယေတာငပငး တနသၤာရ ေဒသ (မြန၊ ထား၀ယ ႏင ဗမာမား ေနထငရာ ေဒသမားလညးပါ၀င) တြင စစUထားသည စမကနး ျဖစေလသည။ ဤစမကနး ကေတာ ထား၀ယ စမကနး ျဖစသည။ Aဆပါ စမကနးတြင ကပၸလ ပငလယ ကမးေျခေပၚတြင ေရနက ဆပကမး တညေဆာကျခငး၊ Aႀကးစား စကမဇန တညေဆာကျခငး ႏင Aမနးျခငး ထငးႏငငႏင ဆကသြယမည လမး ႏင Aျခား Aေျခခ Aေျခခ AေဆာကAAမား တညေဆာကျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။ ဤစမကနး၏ ပထမ Aဆင တခတညးကပင Aေမရကန ေဒၚလာ ၁၃ ဘလယခန႔ ကနကမညဟ ခန႔မနးထားႀကသည။ ထငးႏငငမ သဘာ၀ ပတ၀နးကငက ထခက ပကစးေစသည စကမလပငနးမား ေျပာငးေရြ႕လာမညက ႀကျမငျပး၊ သသသာသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငAေပၚ စးရမပပနမမား ရေနခေလသည။ Aျခား ေပၚေပါကလာႏငသည ျပသနာမားကေတာ Aလပသမားမား၏ ရပငခြငမား မရရျခငး ႏင လယယာေျမမားက လယလပသ ေတာငသမားထမ AတငးAကပ သမးယျခငးတ႔ ပါ၀ငေလသည။ ယခင ျမနမာႏငငတြင AေကာငAထညေဖၚခသည Aႀကးစား Aေျခခ AေဆာကAA တညေဆာကေရး စမကနးႀကးမားေႀကာင ေဒသခမား၏ ေကးရြာမား ေရြ႕ေျပာငးခရမ ႏင ယငးတ႔Aေနျဖင ပမ ထခကနစနာလြယျခငး Aစရသည ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးမားေႀကာင ျဖစရသည ျပသနာမားျဖင ရငဆငခရသည။ ျမနမာ ႏင ထငးႏငငတ႔Aႀကား ႏငငေရး စးပြါးေရးAရ ဆကဆမမား တးတကမားျပား လာသညႏငAမ၊ ထငးႏငငAတြက ျမနမာႏငင Aေရ႕ေတာငပငး ေဒသမား တညျငမေရးသည ပမ Aေရးပါလာေလသည။ ထAတြကေႀကာင ေကAနယ ႏင Aျခား လကနကကင Aဖြ႔AစညးမားAေပၚတြင ထငး၏ ဖAားေပးမသညလညး တးတကမားျပားလာမည ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ ကရင ႏင Aျခား တငးရငးသားမားAတြက Aဆပါ စးပြါးေရး ဖြ႔ျဖးတးတကေရး စမကနးမားက ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ႏငငေရး ေခါငးေဆာငမားက မညကသ႔ ရပတည တန႔ျပနမညနညး ဆသညAေပၚ မတညေနေလသည (South ၂၀၁၁)။ ႏငင၏ Aျခား တဘကတြငလညး ျမနမာႏငငတြင တရတ၏ Aႀကးမားဆး ရငးႏး ျမပႏမျဖစသည သဘာ၀ ဓါတေငြ႔ ပကလငး တညေဆာကျခငး ႏင ယငးႏငဆကစပ Aေျခခ AေဆာကAA စမခကမား (ရထား ႏင လမး စမခကမား) ျဖစေလသည။ ယငးပကလငးသည Aႏၵယ သမဒၵယာေပၚရ ရခင ကမးရးတမးမသည ပငလယထြကေပါက မရသည ယနနျပညနယထ ရညလားသည။ ေရႊသဘာ၀ဓါတေငြ႔ပကလငး စမခကသည ပထ၀ႏငငေရး မဟာဗဟာAရ Aထး Aေရးပါေလသည။ ယငးစမခကAရ တရတႏငငသည ျမနမာႏငင၏ သဘာ၀ဓါတေငြ႔မားက ထတယခြင ရရမည ျဖစသလ၊ Aကပကငျခငး ခရႏငသည မဟာဗဟာက မလကာ ေရလကႀကားက ျဖတစရာမလေတာဘ တရတျပည Aေရ႕ပငး ပယလယထြကေပါကမားသ႔ ကနပစၥညးမားက တငပ႔ႏငရနလညး Aႏၵယ သမဒၵရာသ႔လညး ထြကေပါက ရရသြားမည ျဖစသည။ သ႔ေသာ Aျခား တရတ ႏင ႏငငေတာ


ေကာေထာကေနာကချပထားသည Aေျခခ AေဆာကAA စမခကမားလပင ေရႊသဘာ၀ ဓါတေငြ႔ စမကနးသညလညး Aျငငးပြါးစရာမား ရေနေလသည။ Aဘယေႀကာငဆေသာ ေဒသခ ရခင ႏင Aျခား ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားက ေျမသမးမမား၊ တရားမတျခငး မရသည ေလာေႀကးေငြ ေပးမမား၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကင ထခက ပကစးမမား ႏင Aျခား ထခက နစနာႏငသည Aကးဆကမား ရရမညက စးရမပပနမမား ရေနသျဖင ျဖစသည။


ေရေရေရေရ႕႕႕႕လမးစUမားလမးစUမားလမးစUမားလမးစUမား Aစးရ ႏင ယငး၏ ယခင စစေျမျပင ရနသမားသည ကနUး ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမမား ျပလပေနႀကသည။ ကခငျပညနယမလြျပး ေနရာ Aႏ႔Aျပားတြင တကပြမား ျဖစပြါးမသည သသသာသာ ကဆငးသြားခသည။ Aခ႕ေနရာမားတြင လး၀ ရပဆငးသြားခသည။ တခနတညးမာပင AပစAခတ ရပစထားသည လကနကကင Aဖြ႔မားသည ဆကဆေရးရးမား ဖြငလစရန ျပငဆငေနကသည။ ႏငငတကာ AသငးA၀ငးသည ေဒသခမား UးေဆာငUးရြကျပသည စမခကမားက ပပးကညျခငးျဖင တန႔ျပနခႀကသည။ ယငးစမခကမား မတဆငလညး ျငမးခမးေရး လပငနးစUAေပၚတြင ယႀကညမ ရလာေစရန စမးသပေလလာေနႀကသည။ စစေဘးဒဏခ ရပရြာမားAားလညး AေထာကAပမား ေပးAပခသည။ သ႔ေသာလညးဘ ပမ ကယျပန႔သည ႏငငေရး သေဘာတညခက မရရခပါက၊ Aဆပါ Aျပသေဘာေဆာငသည တးတကျဖစေပၚမမားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ဆကလက ထနးသမးထားႏငရန လေလာကသည Aေႀကာငးရငးမားေတာ မဟတေခ။ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည ႏငငတကာ မတဖက Aဖြ႔Aစညးမား၏ စနစတက Aားေပးကညမျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ေနာကထပတဆင မတကလမးႏငခပါက၊ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ပကလပကစး လပလသမား Aားေကာငးလာမည ျဖစျပး၊ AႏစငါးဆယAတြငး ျငမးခမးေရး ရရရန Aေကာငးဆး AခြငAလမးမားက ဖကဆးပစ လကမည ျဖစသည။ Aစးရ၊ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ယငးတ႔၏ မတဖက Aဖြ႔Aစညးမားသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင ပါ၀ငသည Aေျခခမားက မနကနစြာ ထားရႏငလငေတာင၊ လမးေရး Aဓကရဏးမား ရခင ႏင Aျခား ေဒသမားတြင ျဖစပြါးႏငသည AေျခAေနမား ႏငAတ ျမနမာ ဗဒၶဘာသာ Aမးသားေရး၀ါဒ ျပနလည ေခါငးေထာငလာႏငသည Aႏရာယ ရေနေသးသည။ ႏငငေတာသမၼတသည တငးရငးသားမား၏ စးရမပပနမမားက ေျဖရငးလသည ဆႏၵ ရေႀကာငးက ထတေဖၚျပသခသည။ ေမးျမနးစရာမာ ႏငငေရး လပငနးစU မညသညAခနတြင စမညနညး ႏင မညသ႔ စမညနညး ျဖစေလသည။ Aကယ၍ ႏငငေတာ Aစးရသည Aဓကကသည ႏငငေရး ပေဟ႒မားက ေျဖရငးခလင၊ တငးျပညAတြငးရ တငးရငးသားမား Aႀကားတြင Aေကာငးျမငစတ AမားAျပား ေပါကဖြားလာမည ျဖစသည။ ေလးနကျပး Aဓပၸါယရသည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပရန Aခနကာလ သတမတရန ႏင ႏငငေရး ျပသနာမားက တငျပရန Aခနကာလ ကေရာကလာျပ ျဖစသည။ Aစးရ ျငမးခမးေရး Aကးေဆာငမားက ၂၀၁၂ ခႏစကနပငး ႏင ၂၀၁၃ ႏစUးပငးတြင ေလးနကျပး Aဓပၸါယရသည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမား စတငရန AလားAလာရေႀကာငး ေျပာႀကားခသည။ Aဆပါ ေဆြးေႏြးညႏငးမမားတြင ပါ၀ငမည AေႀကာငးAရာမား ႏင မညသ႔မညပ ေဆြးေႏြးကမည


ဆသညမာ ရပေထြးသည ကစၥရပျဖစသလ၊ Aျငငးပြါးစရာ ကစၥလညး ျဖစေလသည။ သ႔ေသာျငားလညး သကဆငသAားလး ပါ၀ငႏငသည ႏငငေရး စကား၀ငးမားက တငးရငးသား ကယစားလယမားျဖင ကငးပျခငးျဖင Aစးရသည ျမနမာႏငငတြင ႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငေနျပျဖစသည လမေရး၊ စးပြါးေရး ႏင ႏငငေရး ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရန သႏၶ႒ာန ခထားေႀကာငးက ျပသႏငလမမည ျဖစသည။ သမၼတ၏ ျငမးခမးေရး AကးေတာေဆာငAဖြ႔ ေခါငးေဆာင ၀နႀကး UးေAာငမငး ႏင ညညႊတေသာ တငးရငးသားမား ဖယဒရယ ေကာငစမ ကယစားလယမားAႀကား ထငးႏငင ခငးမငျမ႕တြင ၂၀၁၂ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၉ရကေန႔က Aလြတသေဘာ ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြတြင ထကသ႔ေသာ လမးေႀကာငးသစက ေဖါကလပႏငခသည။ ထေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြတြင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမား ျပလပရန မAရ သေဘာတညခသည (၂၀၁၂ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၁၉ရကေန႔ထတ ရမးသေတာဆင သတငးစာတြင ေဖၚျပခသည)။ UးေAာငမငးသည ညညႊတေသာ တငးရငးသားမား ဖယဒရယ ေကာငစ AပါA၀င သကဆငရာ Aဖြ႔မားAားလးျဖင ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးရန ဆႏၵရေသာလညး၊ AစးရAေနျဖင လကနကကင Aဖြ႔မားAား ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ျပငဆငေရး ကစၥရပမားက ေျဖရငးရန Aဆငျမင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမား မကငးပမ လကနကစြန႔ရန ႏင တရား၀င ႏငငေရးပါတမား Aျဖစ ရပတညရန ေတာငးဆေနဆ ျဖစသည။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား ဘကကလညး ပငမ ႏငငေရး ျပသနာမားက ေျဖရငးရန တစဖြ႔ခငး မဟတဘ၊ Aဖြ႔Aားလးပါ၀ငသည ပးတြ AစညးAေ၀းမား ကငးပရန ေတာငးဆခသည။ တစဖြ႔ခငးစ ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပသည မဟာဗဟာသည ေAာငျမငခေသာလညး၊ Aစးရ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား Aားလးပါ၀ငသည ပးတြ ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပရန ခငလသည လကေတြ႔ Aေႀကာငးျပခက ရေလသည။ သငေတာသည တငးေဒသႀကး/ျပညနယAဆင သေဘာတညခကမားျဖင တငးရငးသား လမးတစမး ႏင သကဆငသည Aခ႕ေသာ ျပသနာမားက Aပစ တစAပစခငးစ ေဆြးေႏြးေျဖရငး သြားႏငသည။ သ႔ေသာလညး တငးရငးသားမား ႏင ႏငငတစႏငငလး ရငဆငေနရသည ပငမ ႏငငေရး၊ လမေရး ႏင စးပြါးေရး ျပသနာမားကေတာ ျပညေထာငစ Aဆင မ၀ါဒ ခမတျခငးျဖငသာ ေျဖရငးႏငလမမည။ Aမနစငစစ လကနကကင တစဖြ႔ခငးစျဖင သ႔မဟတ ရပရြာAဖြ႔Aစညး တခခငးစျဖင Aလြတသေဘာ သေဘာတညခကမား ခပဆျခငးသည လကေတြ႔ မကသလ၊ စမ ခန႔ခြရနလညး ခကခေလသည။ ေAာငျမငဘ႔ရနလညး ခကခေလသည။ နမနာ ျပရလင ဖယဒရယစနစ ထေထာငရန၊ Aာဏာက ေဒသႏရ Aစးရမားသ႔ ခြေ၀ေပးျခငး၊ ဘာသာစကား ႏင သကဆငသည မ၀ါဒ၊ ေျမယာႏငဆငသည AခြငAေရးမားတ႔ျဖင သကဆငသည သေဘာတညခကမား ခမတရနျဖစသည။ ထAတြကေႀကာင Aကယ၍ ေလးနကျပး Aဓပၸါယ ရသည ႏငငေရး သေဘာတညခကမား ရရဘ႔ဆလင Aစးရသည တငးရငးသား ေခါငးေဆာငမားAားလး ႏင ပးတြ ေဆြးေႏြးရန လAပသည။ ထကသ႔ေသာ ပးတြ ေဆြးေႏြးပြမားတြင Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမား၊ ေျမေပၚ ႏငငေရး ပါတမား ႏင


စစေဘးဒဏခ ရပရြာAဖြ႔AစညးမားAား ပါ၀ငခြင ျပျခငးျဖင ျငမးခမးေရး လပငနးစUက ပမ ေလးနကေAာင ျဖညဆညးေပးႏငေလသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစU ရငဆငေနရသည ေနာကထပ Aဓက စနေခၚမကေတာ ျမနမာ တပမေတာက ျငမးခမးေရး လပငနးစU AစAစUAတငး လကနာရန ျဖစျပး၊ ကခင ႏင ရမးျပညနယမားတြင လကနကကင ပဋပကၡ Aဆးသတရန ျဖစသည။ Aေျဖ AျပညAစ မေပးႏငေသာလညး ေလးနကျပး Aဓပၸါယရသည ႏငငေရး စကား၀ငးမား ကငးပျခငးျဖင Aစးရသည ေကAငA၏ ေတာငးဆမ တချဖစသည AပစAခတ ရပစေရးမား မျပလပခင ေလးနကျပး Aဓပၸါယရသည ႏငငေရး သေဘာတညခက ခမတရနဆသည ေတာငးဆမက ျဖညဆးႏငမည ျဖစသည။

သေဘာတညခကသေဘာတညခကသေဘာတညခကသေဘာတညခက မေဘာငမေဘာငမေဘာငမေဘာင ခမတရန။ခမတရန။ခမတရန။ခမတရန။ မႀကာေသးမ Aခနထ ျငမးခမးေရး လပငနးစUသည Aစးရ၏ AစAစUမားသာ ျဖစျပး၊ Aျခား ဆကစပပတသကေနသမားမ ယငးAစAစUမားAား တန႔ျပနခကသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAား Aျခား ျငမးခမးေရးျဖင ဆကစပပတသကေနသမား၏ ရပတညခကမားက ရငးလငးျပတသားစြာ ထညသြငး၍ မေဘာင ခမတရန Aေရးႀကးေလသည။ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား ႏင Aျခား AတကAခ Aဖြ႔မားသည မညမပင ေကာငးစြာ ေရးဆြထားသညျဖစေစ၊ Aစးရ တဘကတညးက တငသြငးသည ျငမးခမးေရး Aေျဖက လကခမည မဟတေခ။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUက လကနကကင Aဖြ႔မား၊ တငးရငးသား ႏငငေရး ႏင Aရပဘက Aဖြ႔Aစညးမားမ ပဂၢလမား၏ သေဘာထား ရပတညခကမားက ထည႔သြငး စUးစားသည၊ ေလးစားတနဖးထားသည မေဘာငAတြငး ထညသြငးရန လAပသည။ ယငးAဖြ႔Aသးသး၏ AစစAမန သေဘာထား ရပတညခကမားက လပငနးစU ခမတရာတြင ႏင ေဆြးေႏြးမည AေႀကာငးAရာမားက သတမတရနAတြက ထညသြငးစUးစား ရမညျဖစသည။ ေရ႕သ႔ဆကလက ေလာကလမးႏငရနAတြက ႏစဘကစလးသည ေျပာငးလြယျပငလြယျဖစရန လAပသည။ AတကAခမား၏ Aခက ၆ခကပါ လမးျပ ေျမပတြင Aစးရက လကခရန AလားAလာ မရသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ဖကသမးရန ေတာငးဆခက ပါရသည။ တခနတညးမာပင တငးရငးသား ေခါငးေဆာင AမားAျပားက ေျပာႀကားေနသည ႏစေပါငးမားစြာ တငးရငးသားမား၏ ေတာငးဆမျဖစသည ဖယဒရယ စနစ တခထေထာငရနက၊ ျမနမာ Aစးရ Aေနျဖင AသAမတျပရန ႏင Aျပသေဘာ တန႔ျပနရနလညး လAပသည။ သ႔မာသာ ျမနမာ ႏငငေရး ျပသနာမား ေျပလညမညျဖစသည။ ျငမးခမးေရး လပငနးစUAတြက မဟာဗဟာ ခမတရာတြင ပငလ စာခပက ရညညႊနးျခငးသည နမတ ျပယဒ ျဖစေလသည။ ရညညႊနးသညမာ တငးရငးသား ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရန ေလးနက၍ Aဓပၸါယရသည ေဆြးေႏြးမ လAပသည ဆသညက ျဖစသည။ ပဋပကၡမားက ျဖစေပၚေစသည Aေျခခ Aေႀကာငးရငးမားက ေျဖရငးဘ႔ဆလင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ


ကစၥလညး ပါလာမညျဖစျပး၊ ယငးက ျပငဆငေရးပါ ပါလာႏငေလသည။ ေနာကထပ Aဓကကသည AေႀကာငးAရာ တခကေတာ လျခေရး က႑ ျပျပငေျပာငးလေရး ျဖစသည။ ပဋပကၡလြနကာလတြင ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား မညသည Aခနးက႑တြင ရမညဆသညက မေျဖရငးဘ၊ ျပညသAမားက ယႀကညမရသည ေရရညတညတမည ျငမးခမးေရး လပငနးစUတခက ေဖၚေဆာငရန ခကခလမမည ျဖစသည။ တငးရငးသားမား Aတြငး ယႀကညမ တညေဆာကရန လAပသည (တငးရငးသား လမးတစမး Aတြငး၊ တငးရငးသား လမးမား Aခငးခငး Aႀကား ႏင တငးရငးသား လနညးစမား ႏင ျမနမာမားAႀကား)။ Aလားတပင မတကြျပားသည ဘာသာေရး Aပစ၀ငမား Aႀကား ယႀကညမ တညေဆာကရန လAပသလ၊ ႏငငေတာ ႏင လ႔Aဖြ႔Aစညး Aႀကားတြငလညး (Aထးသျဖင Aရပသားမား ႏင တပမေတာ Aႀကား) တညေဆာကရန လAပသည။ ျမနမာ တပမေတာႏင ပတသကလင၊ ခမတသငသည မဟာဗဟာသည ျငမးခမးေရး လပငနးစUတြင တပမေတာ ပါ၀ငလာရန ျဖစသည။ Aတတကြ ရငးႏးစြာ ဆကဆႏငသည AခြငAလမးမားက ဖနတးေပးရန ျဖစသသည (Uပမာ ပဋပကၡႏင ပတသကျပး တကရက ေဆြးေႏြးညႏငးမမား ျပလပျခငးမး မဟတဘ၊ ေလလာေရး ခရးမား Aတတကြ သြားေရာကျခငး၊ သငတနးမား Aတတကြ တကေရာကျခငးျဖင ဆကစပသည AေျခAေနမားတြင AျပနAလန ဆကဆေရးမားက တးျမငေပးရန)။ ယႀကညမက ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားသ႔ ႏငငတကာ ေလလာသမားAား တကေရာကခြငျပျခငး ႏင ႀကားေန (ႏငငတကာ) Aဖြ႔တစဖြ႔က ျငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားက ေစာငႀကပႀကညရခြင ျပျခငးတ႔ျဖင တညေဆာကႏငေလသည။ Aထကတြင ေဖၚျပခသလ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားသည Aဓက ဇာတေဆာငမား ျဖစေနေသာလညး၊ Aျခား ဆကစပပတသကသမားကလညး ျငမးခမးေရး လပငနးစU Aတြငးသ႔ ေခၚေဆာငလာရမညျဖစသည။ ထသ႔ ျပလပရန Aဆငမားစြာပါ၀ငသည ေဆြးေႏြးညႏငးမ လပငနးစU လAပသည။ Aႀကျပထားသည ေရ႕လမးစUမာ သေဘာတညခက မေဘာငတစခက ေရးဆြခမတရန ျဖစေလသည။ ယငးမေဘာငက ေဆြးေႏြးညႏငးမမား၏ လပထးလပနညးျဖင သေဘာထားျပး၊ မတညသည ဆကစပ ပတသကသမားသည ယငးတ႔ သေဘာတညႏငသည Aဆငမား ႏင သေဘာမတႏငသည Aဆငမားက ေလလာသးသပႏငေလသည။ ႏစဘက Aကးစးပြါး တညသည ဘဆခက ကလညး AလငAျမန ရာေဖြျခငးထက ပမ ေကာငးမြနေလသည။ ႏငငေတာ ႏင လ႔Aဖြ႔Aစညး Aႀကား ႀကးမားသည ကြာျခားခကမား ႏင လကနကကင ပဋပကၡသည လြယကစြာ ေျဖရငးႏငသည Aရာမားေတာ မဟတေခ။ မေဘာင သတမတထားသည သေဘာတညခကက Aသးျပျပး ျပသနာမားက ေလလာသးသပႏငေလသည။ လငျမနစြာ Aေျဖရာျခငးထက ပမ


ေကာငးမြနး၍၊ Aေျဖမားသညလညး ေရရည သကဆငရာ Aဖြ႔AစညးမားAားလး ပါ၀ငသည ေဆြးေႏြးမမားမသာ ေပၚထြကလာႏငေလသည။ Aဆပါ သေဘာတညခက မေဘာကမသည Aစးရ၊ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား (AပစAခတ မရပစရေသးသည ေကAငAကသ႔ Aဖြ႔မားလညးပါ၀င) ပါ၀ငသည လပငနး ေကာမတမား ေပၚေပါကလာႏငေလသည။ ထAထတြင ထပသး AစညးAေ၀မား ႏင လပငနးေကာမတAဆင AစညးAေ၀မားလညး (Aလပရေဆြးေႏြးပြမား၊ စာတမးဖတပြမား၊ သငတနးမားလညး ပါ၀င) ပါ၀ငႏငေလသည။ လပငနး ေကာမတAဆင AစညးAေ၀းပြမားသည ေဆြးေႏြးမည AေႀကာငးAရာမားက သတမတလမမည ျဖစသည။ Uပမာ-

• ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ျပငဆငေရး (AေခၚAေ၀ါမားက ဂရျပမညျဖစသည။ Uပမာ ဖယဒရယ)

• ေျမယာဆငရာ AခြငAေရးမားျဖင သကဆငသည ျပသနာမား (Aသမးဆညးခ ေျမယာမားAတြက ေလာေႀကးေငြ ရပငခြင ႏင/သ႔မဟတ ျပနလည ရပငခြင သ႔မဟတ AတငးAကပ ေရြ႕ေျပာငးလပသားမား စြန႔လႊတသြားသည ေျမယာမားAတြက ေလာေႀကးေငြ ရပငခြင ႏင/သ႔မဟတ ျပနလည ရပငခြင AပါA၀င)

• သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စညးမUးမား ႏင သဘာ၀ သယဇာတမား စမခန႔ခြေရး (ဗဟ ႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ AစးရမားAႀကား ၀ငေငြ ခြေ၀ေရးကစၥ AပါA၀င)

• ဘာသာစကားဆငရာ မ၀ါဒ ႏင ပညာေရး (Aစးရ Aပခပေရး စနစ၊ တရားစရငေရး စနစ ႏင ေကာငးမားတြင လနညးစမား၏ ဘာသာစကားမား၏ AဆငAတနး ႏင ႏငငေတာ ျပငပ တငးရငးသားမား၏ ပညာေရး စနစမား၏ AေျခAေနမား AပါA၀င)

• တငးရငးသား လကနကကင တပဖြ႔မား ဖကသမးေရး၊ လကနကစြန႔ေရး ႏင ျပနလည ထေထာငေရး ႏင ျမနမာ တပမေတာ ႏင လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aခနးက႑ AပါA၀င)

• ေျမျမပဗးမား ဖကဆးရန ကစၥ (တငးရငးသား လမးမား ေနထငရာ၊ စစေဘးဒဏခ ေဒသမားသည ကမာၻေပၚတြင ေျမျမပဗးမား Aမားဆး တညရသည ေနရာမား ျဖစသည)

• ေဒသႏရ ႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ Aဆင Aပခပစမမ ႏင တရားUပေဒ စးမးေရး (တရားစရငေရးႏင ပတသကသည Aဖြ႔Aစညးမားက လကလမးမရန ေဆာငရြက ရာတြင လကနကကင Aဖြ႔မား ႏင ဆကဆေရးရးမား၏ Aခနးက႑ ႏင ယငးလကနကကင Aဖြ႔မား Aေနျဖင လကရ Aစးရ ႏင တပ Aဖြ႔Aစညးမား ႏင လပထးလပနညးမားက မညသ႔ ဆကဆမညဆသည AပါA၀င)

• ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာင ရသမား ႏင ဒကၡသညမား ျပနလည ေနရာခထားမ (ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရသမား သ႔မဟတ Aျခား ရပရြာ Aဖြ႔Aစညးမားသည ယခငက


ပငဆငသ ရျပးသား ေနရာမားတြင၊ ပငရငမားေနရပစြန႔ခြာတမးေရာင ရသညAခနတြင ၀ငေရာက ေနထငမမား AပါA၀င)

• စးပြါးေရး ဖြ႔ျဖးတးတကမ၊ AလပAကင AခြငAလမးမား ဖနတးျခငး ႏင သကေမြး၀မးေႀကာငး သငတနးမား

Aဆပါ နညးလမးသည AစးရAား လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမားျဖင ပးတြ ေဆြးေႏြးႏငသလ၊ Aကယ၍ မညသညAခနတြင မညသ႔ တရား၀င ညညႊတေသာ တငးရငးသားမား ဖယဒရယ ေကာငစျဖင ေဆြးေႏြးမညဆသည Aခကက ေျပာငးလြယျပငလြယ ထားႏငေလသည။ Aထကတြင တငျပခသည AေႀကာငးAရာမားက Aဓက စးရမ ပပနမ တစခက ေပၚေပါကလာေစသည။ ယငးမာ လကနကကင Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aစးရ ပစ Aပခပေရး Aဖြ႔Aစညးမား ႏင ႏငငေတာ Aဖြ႔AစညးမားAႀကား (Uပမာ ေကAနယ၏ ေျမယာ မတပတင႒ာန၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး Aဖြ႔မား-Aခ႕Aဖြ႔မားက ထေထာငထားသညမာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကာျမငချပ ျဖစသည) မညသ႔ေသာ ဆကဆေရးက တညေဆာကျပး၊ မညသ႔ လကတြ လပေဆာငသြားမည ဆသညက ျဖစသည။ ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားသည ပမျပး ထငရားစြာ ႏငငေရးႏင သကဆငသည Aဆငသ႔ ေရာကရသည Aခါတြင ေဒသႏရ Aပခပစမ ကစၥရပမားက ထညသြငးရမည ျဖစသည။ လပငနး ေကာမတသည Aဆပါ ကစၥရပမားက ေလလာသးသပရန Aတငပငခ AစညးAေ၀းပြမားစြာက ကငးပမည ျဖစသည။ ထသ႔ ကငးပရျခငး၏ ရညရြယခက တခမာေတာ တငးရငးသားမား၏ နစနာခကမား ႏင စးရမပပနမမားက လမားစက သရရန ျဖစျပး၊ ဗမာ လမားစမား၏ စးရမ ပပနမမားကလညး တငးရငးသားမား နားလညေစရန ျဖစသည။ ညႏငးေဆြးေႏြးပြမားတြင လမားစ ကယစားလယမား ႏင တငးရငးသားမား၏ Aရပဘက ႏင ႏငငေရး Aဖြ႔Aစညးမားမ ေခါငးေဆာငမား၊ ကြနရကမား AပါA၀င ကယျပန႔သည Aႀကျပ တငျပခကမားက ေတာငးခသငေလသည။ ဤAဆငျပးလင ပမ Aလပသေဘာ ညလာခမား ကငးပျခငး ျပလပရမည။ ထညလာခမားတြင လပငနး ေကာမတ၏ Aစရငခစာမားက Aမားျပညသ ေလလာ ေဆြးေႏြးႏငရန တငျပမည ျဖစသည။ ပးတြ ေကာမရင တခက လပငနး ေကာမတမား၏ ေတြ႔ရခကမားက ထညသြငးႏငရန ထေထာငႏငေလသည။ လAပလင Aဆပါ ေကာမရငသည ဖြ႔စညးပက ျပငဆငရန Aႀကျပႏငသလ၊ Aျခား သငတငသည နညးUပေဒ ႏင AေကာငAထည ေဖၚေဆာငေရးဆငရာ လပေဆာငရန လAပသညမားကလညး Aႀကျပႏငေလသည။ ေနာကဆးAဆငတြင ပငလညလာခသစႀကးက ထAႀကျပ တငျပထားသည AစAစU မားက ေထာကခ Aတညျပရန ကငးပႏငသည။ ေနာကဆကတြ Aေနျဖင လႊတေတာကလညး ယငးAစAစUမားက ထပေလာငး ေထာကခ Aတညျပမည ျဖစသည။


ကမးကးကမးကးကမးကးကမးကး Central Intelligence Agency (CIA). "The World Factbook." Accessed 4-10-2012: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/countrytemplate_bm.html. de Waal, Alex. 2009. Protecting Civilians in Fragile States. Paper read at Presentation to Oxfam-Novib, 21 September, at The Hague. Duffield, Mark. 2008. "On the Edge of ‘No Man’s Land’: Chronic Emergency in Myanmar [Working Paper 1 - independent report commissioned by the Office of the UN RC/HC, Yangon and UNOCHA, New York]". Centre for Governance and International Affairs, University of Bristol. Goodhand, Jonathon. 2006. Aiding Peace? The role of NGOs in armed conflict. London: Lynne Rienner. Horstmann, Alexander. 2011. "Humanitarian Crisis, Religious Nationalism, and Religious Competition: Buddhist and Christian Karen in the Thai–Burmese Borderland". Encounters. International Journal for the Study of Culture and Society 4: 191-213. Houtman, Gustaaf. 1999. "Mental Culture in Burmese Crisis Politics: Aung san Suu Kyi and the National League for Democracy". Monograph Series 33. Tokyo University of Foreign Studies, Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa. Tokyo. Human Rights Watch. 2012. Untold Miseries: Wartime Abuses and Forced Displacement in Burma’s Kachin State. Human Rights Watch. http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/burma0312ForUpload_1.pdf. International Crisis Group. 2012. "Reform in Myanmar: One Year On". Asia Briefing No.136. Jakarta/Brussels. Keen, David. 2008. Complex Emergencies. Cambridge: Polity Press. Kramer, Tom. 2007. "The United Wa State Party: Narco-army or Ethnic Nationalist Party? ". Policy Studies 38. East-West Center. Washington, DC. Lall, Marie and Ashley South. in press. "Comparing models of non-state ethnic education in Myanmar: the Mon and Karen national education regimes". Journal of Contemporary Asia. Rieff, David. 2002. A Bed for the Night: Humanitarianism in Crisis. London: Vintage. Roberts, Christopher. 2010. ASEAN’s Myanmar Crisis: challenges and the pursuit of the security community. Singapore: Institute of South East Asian Studies. Robinne, François and Mandy Sadan. 2007. "Social Dynamics in the Highlands of Southeast Asia: reconsidering Political Systems of Highland Burma". In Brill Handbook of Oriental Studies Section 3, edited by E.R Leach.


Sadan, Mandy. 2013. Being & Becoming Kachin: Histories Beyond the State in the Borderworlds of Burma. Oxford: Oxford University Press. (British Academy Postdoctoral Fellowships Monographs) (In Press). 34 | Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats

Slim, Hugo. 2007. Killing Civilians: method, madness and morality in war. London: Hurst. Smith, Martin. 1999. Burma: insurgency and the politics of ethnicity. 2 ed. London: Zed Books. South, Ashley. 2008. Ethnic Politics in Burma: states of conflict. London: Routledge. South, Ashley. 2011 . "Burma’s Longest War: anatomy of the Karen conflict". Transnational Institute. Burma Centre Netherlands. Amsterdam. South, Ashley. 2012. "The Politics of Protection in Burma". Critical Asian Studies 44 (2): 175-204. Taylor, Robert. 1982. "Perceptions of Ethnicity in the Politics of Burma". Southeast Asian Journal of Social Science 10 (1): 7-22. Terry, Fiona. 2002. Condemned to Repeat? The paradox of humanitarian action. Ithaca: Cornell University Press. Thailand Burma Border Consortium. 2012. "Program Report 2012: January to June". Bangkok. Thant Myint U. 2011. Where China meets India: Burma and the new crossroads of Asia New York: Farrar, Straus and Giroux. The Border Consortium. 2012. "Changing Realities, poverty and displacement in South East Burma/Myanmar”. Bangkok. Törnquist, Olle, Prasetyo, Adi, Birks, Stanley & Teresa (eds). 2012 (2nd edition). Aceh: The Role of Democracy for Peace and Reconstruction. PCD Press. Transnational Institute. 2012. "Burma at the Crossroads: Maintaining the Momentum for Reform". Burma Policy Briefing No.9. Burma Centrum Nederland. Amsterdam. Walton, Matthew. 2008. "Ethnicity, Conflict, and History in Burma: The Myths of Panglong", Asian Survey 48,6: 889-910 News Sources Cited

• The New Light of Myanmar

• The Irrawaddy

• Shan Herald Agency for News


လကနကကငလကနကကငလကနကကငလကနကကင AဖြAဖြAဖြAဖြ႔႔ ႔႔AစညးမားAစညးမားAစညးမားAစညးမား စာရငးစာရငးစာရငးစာရငး AတေကာကAတေကာကAတေကာကAတေကာက AမညAမညAမညAမည AျပညAစAျပညAစAျပညAစAျပညAစ လကနကကငတပလကနကကငတပလကနကကငတပလကနကကငတပ AမညAမညAမညAမည AပစAခတAပစAခတAပစAခတAပစAခတ

ရပစသညႏစရပစသညႏစရပစသညႏစရပစသညႏစ ေAဘAကစဒAကဖ ျမနမာႏငငလးဆငရာ

ေကာငးသားမား ဒမကရကတစ တပUး

ေAAယလပ ရခင လြတေျမာကေရး ပါတ

ရခင လြတေျမာကေရး တပမေတာ (ေAလယေA)

၂၀၁၂ခႏစ Eျပလ ၅ရက

ေAAနစ ရခင Aမးသား ေကာငစ

ရခင တပမေတာ (ေAေA) ေAAနစ Aဖြ႔၀င

စAနAကဖ ခငးAမးသား တပUး ခငး Aမးသား တပမေတာ ၂၀၁၂ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၆ရက

AတခAာပ Hongwawatoi Restoration Party

ေကAငA ကခင လြတေျမာကေရး Aဖြ႔

ကခင လြတေျမာကေရး တပမေတာ(ေကAငေA)

(၁၉၉၄-၂၀၁၁)

ေကေကA ကလထးေဘာ ကရင Aဖြ႔

ဒမကရကတစ ကရင ဗဒၶဘာသာ တပမေတာ (ဒေကAေA)

(၁၉၉၄-၂၀၁၀) ၂၀၁၁ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၃ရက

ေကAနAယလပ ကယမး ျပညသစ ပါတ ကယမး ျပညသစ တပမေတာ (ေကAနAယလေA)

ေကAနပပ ကရငန Aမးသား တးတကေရး ပါတ

ကရငန တပမေတာ ၂၀၁၂ခႏစ မတလ ၇ရက

ေကAနယ ကရင Aမးသား AစညးAရး

ကရင Aမးသား လြတေျမာကေရး တပမေတာ (ေကAနAယလေA)

၂၀၁၂ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၁၂ရက

ေကပစ ကရင ျငမးခမးေရး ေကာငစ

ေကAနယ/ကရင ျငမးခမးေရး ေကာငစ

၂၀၁၂ခႏစ ေဖေဖၚ၀ါရလ ၇ရက

ဒမကရကတစ ၁၉၈၉


AနဒေAေA/AးAးAကစ တငးရငးသားမား မဟာမတ တပမေတာ/ရမးျပည Aေရ႕ျခမး (မငးလား)

စကတငဘာလ ၇ရက-၂၀၁၁ခႏစ

AနAမAကစပ မြနျပညသစ ပါတ မြနAမးသား လြတေျမာကေရး တပမေတာ

၁၉၉၅ခႏစ ေဖေဖၚ၀ါရလ ၁ရက-၂၀၁၂

AနAနစ နာဂ Aမးသား ေကာငစ

AနAကစစAန-ေက နာဂျပည Aမးသား ဆရယလစ ေကာငစ-ကပပလနး Aပစ

၂၀၁၂ခႏစ Eျပလ ၉ရက

ပAနလယလA ပA႔ပ Aမးသား လြတေျမာကေရး Aဖြ႔

ပA႔ပ Aမးသား လြတေျမာကေရး တပမေတာ (ပAနလယလေA)

၂၀၁၂ခႏစ ႀသဂတလ ၂၅ရက

ပAကစလယလAကဖ ပေလာငျပည လြတေျမာကေရး တပUး

တAနလယလေA (တAနး Aမးသား လြတေျမာကေရး တပမေတာ)

AာစAကစAကစ ရမးျပည ျပနလည ထေထာငေရး ေကာငစ

ရမးျပည ေတာငပငး တပမေတာ (AကစAကစေA-ေတာငပငး)

၂၀၁၁ခႏစ ဒဇငဘာလ ၂ရက

AကစAကစAနပလယလA ရမးျပည တငးရငးသား ျပညသမား လြတေျမာကေရး Aဖြ႔

AကစAကစပပ ရမးျပည တးတကေရး ပါတ

ရမးျပည ေျမာကပငး တပမေတာ (AကစAကစေA-ေျမာကပငး)

၂၀၁၂ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၂၈ရက

ယဒဗလယAကစပ ၀ျပည ေသြးစညး ညညႊတေရး ပါတ

၀ျပည ေသြးစညး ညညႊတေရး တပမေတာ

၁၉၈၉ခႏစ စကတငဘာလ ၆ရက-၂၀၁၁

ဒဗလယAနA ၀Aမးသားမား Aဖြ႔ ၀Aမးသား တပမေတာ


AစးရAစးရAစးရAစးရ ထနးခပထားသညထနးခပထားသညထနးခပထားသညထနးခပထားသည နယျခားေနယျခားေနယျခားေနယျခားေစာငတပမားစာငတပမားစာငတပမားစာငတပမား AျဖငAျဖငAျဖငAျဖင ေျပာငးလဖြေျပာငးလဖြေျပာငးလဖြေျပာငးလဖြ႔႔ ႔႔စညးခသညစညးခသညစညးခသညစညးခသည ယခငယခငယခငယခင လကနကကငလကနကကငလကနကကငလကနကကင AဖြAဖြAဖြAဖြ႔႔ ႔႔AစညးမားAစညးမားAစညးမားAစညးမား ဒေကဘေA ဒမကရကတစ ကရင ဗဒၶဘာသာ တပမေတာ (Aခ႕ေသာ တပဖြ႔မားသာ) ေကဒေA ကခင ကာကြယေရး တပမေတာ ေကAနဒေA ကရငန Aမးသား ကာကြယေရး တပမေတာ ေကAနဂ ကယမး Aမးသား တပမေတာ ေကAနပAယလAကဖ ကရငန Aမးသားမား လြတေျမာကေရး တပUး ေကပAကဖ ကရင ျငမးခမးေရး တပဖြ႔ လယလေAဒဗလယပဂ လဆနးေAာ ၀ ျငမးခမးေရး Aဖြ႔ AမေAAမဒ မြနတပမေတာ (ျမတခရင) AမAနဒေAေA မြနAမးသား ဒမကရကတစ မဟာမတ တပမေတာ AနဒေA-ေက ဒမကရကတစ ပါတသစ-ကခင ပAနA ပA႔ပAမးသားAဖြ႔ စာရငးတြငစာရငးတြငစာရငးတြငစာရငးတြင ထညသြငးမထားေသာထညသြငးမထားေသာထညသြငးမထားေသာထညသြငးမထားေသာ AဖြAဖြAဖြAဖြ႔႔ ႔႔မားမားမားမား

• Aမညေပးမထားသည Aစးရ ေကာေထာကေနာကခ ျပညသ႔စစ Aဖြ႔မား (Uပမာ ရမးျပည ေတာငပငးတြင လယနစငး Uးေဆာငသည မာကးယနး ပAမAကဖ)

• Aျခား လကနကကင တပဖြ႔မားျဖင ပးေပါငးသြားေသာ လကနကကင Aဖြ႔မား (Uပမာ ရမးျပည Aမးသား တပမေတာသည ရမးျပည ျပနလညထေထာငေရး ေကာငစျဖင ပးေပါငးသြားခသည)

This PRIO Paper is also available in English: ISBN 978-82-7288-471-9

PRIO PAPER Independent • International • Interdisciplinary

Ashley South Ashley South

Peace R

esearch In

stitute O

slo (P

RIO

) PO

Box 9

229 G

rønlan

d, N

O-0

134 O

slo, N

orw

ay V

isiting A

ddress: H

ausm

anns gate 7

Cen

tre for th

e Study o

f Civil W

ar (CSC

W)

Peace R

esearch In

stitute O

slo (P

RIO

) PO

Box 9

229 G

rønlan

d, N

O-0

134 O

slo, N

orw

ay V

isiting A

ddress: H

ausm

anns gate 7


ျမနမာႏငင၏ ျငမးခမးေရး AလားAလာမား:

AခြငAလမး ႏင ျခမးေျခာကမမား ရေလေဆာကဒ Aက


This paper examines the peace process in Myanmar from the perspectives of the Myanmar government and Army, and non-state armed groups, as well as ethnic na-tionality political and civil society actors and conflict affected communities. It ar-gues that this is the best op-portunity to resolve ethnic conflicts in the country since the military coup of 1962. However, the peace process will not ultimately succeed unless the government demonstrates a commitment to engage on the political is-sues which have long struc-tured armed conflicts in My-

anmar, and can also bring fighting to an end in Kachin and Shan States. The paper sketches different - sometimes contested - posi-tions regarding the peace process in Myanmar, on the part of different ethnic ac-tors, and analyses their strat-egies. It goes on to describe and discuss some of the winners and losers in the peace process. The paper ar-gues that, in order to build a sustainable and deep-rooted peace process, it is necessary to involve conflict-affected communities and civil socie-ty organisations and above-

ground ethnic political par-ties; it is also necessary to re-imagine peace and conflict in Myanmar as issues affecting the whole of society, includ-ing the Burman majority. The paper concludes by sketching a ‘framework agreement’, by which the government and representa-tives of minority communi-ties could move onto a sub-stantial political discourse.

ISBN

: 978-8

2-7

288-4

94-8

T

he A

yeyarwad

y River,

Myan

mar.

Photo

: Esp

en Skran

Documents

Prospects for Peace in Myanmar: Opportunities and Threats · PDF file၁၁၁၁။။၁၁။ ၁၁။ က်မ္းကုိးက်မ္းကုိးက်မ္းကုိး