Przewód pokarmowy Gruczoły układu pokarmowego

Układ pokarmowy

Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu

Pasywny pasaż pokarmu

Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube

Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

JAMA USTNA Błona śluzowa

§ Śluzówka żująca – wokół zębów, podniebienie twarde, górna powierzchnia języka – miejsca narażone na silne tarcie w trakcie żucia – nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący

§ Śluzówka wyścielająca – błona śluzowa warg, policzków, podniebienie miękkie, dno jamy ustnej

§ Śluzówka specjalna – błona śluzowa grzbietu języka, pełni jednocześnie funkcję żującą oraz zmysłowąnabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

Funkcje błony śluzowej jamy ustnej

ü Osłaniająca –nabłonek nieprzepuszczalny dla drobnoustrojów (oprócz wirusów), rogowacenie komórek nabłonka.

ü Odnawiająca – równowaga między tworzeniem nowych komórek, a ich złuszczaniem się.

ü Obronna – pełni ją wydzielana ślina (lizozym, IgA) ü Smakowa - kubki smakowe z komórkami będącymi

receptorami smaku.Komórki czuciowe

Komórkimacierzyste

Brodawki liściaste

Kubek smakowy

v Receptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni) v Komórki podporowe (niedojrzałe

komórki smakowe) v Komórki prekursorowe (kom. bazalne)

Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)

50 - 150

Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych

Funkcje błony śluzowej jamy ustnej

ü Resorpcyjna – zdolność wchłaniania pewnych związków chemicznych (nitrogliceryna, alkohol, cyjanek potasu, środki rozpuszczalne w tłuszczach), wykorzystywana w celach terapeutycznych. Największa zdolność wchłaniania – dolna powierzchnia języka

ü Czuciowa – w błonie śluzowej obecne receptory dotyku (ciałka Ruffiniego), ucisku (ciałka Vater-Pacciniego), bólu, ciepła, zimna.

ü Wydzielnicza – liczne drobne gruczoły ślinowe w całej jamie ustnej (oprócz głównych gruczołów ślinowych).

Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

vGruczoły wargowe v Gruczoły policzkowe v Gruczoły podniebienne v Gruczoły językowe

Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

Bodźce działające na zakończenia nerwowe ü Psychiczne ü Zapachowe

Trzy pary dużych gruczołów ślinowych:

v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne

v Podżuchwowe – bodźce termiczne

v Podjęzykowe – bodźce chemiczne

Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka

Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej Przewody śródzrazikowe

Wstawka Odcinki prążkowane

Komórki mioepitelialne

Ślinianka przyuszna

Znaczenie kliniczne Oprócz produkcji śliny jest głównym miejscem docelowym dla wirusa wścieklizny i wirusa świnki. Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań: • zapalenie jąder • zapalenie opon mózgowych

Ślinianki mieszane Podżuchwowa Przewaga komponenty surowiczej

Cewka

Półksiężyc surowiczy

Odcinek prążkowany

EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowanyze ślinianki myszy

Stymuluje: ü proliferację różnych typów komórek nabłonkowych ü proces biosyntezy białka ü agregację rybosomów, formowanie polisomów

Podjęzykowa

Przełyk

Błona śluzowa 1

Błona podśluzowa 2

Błona mięśniowa 3

Błona surowicza lub przydanka 4

12

34

Schemat budowy ściany części trawiącej

Tętnica

Błona mięśniowa

Błona podśluzowa

Błona śluzowa

Tkanka limfoidalna

Duży gruczoł

Żołądek

Jelito cienkie

Jelito grube

Błona surowicza

Nabłonek żołądka

Kosmki i nabłonek Jelita cienkiego

Nabłonek jelita grubego

Żołądek

Dołki

Gruczoły

Dno i trzon

Odźwiernik

Błona śluzowa

Błona podśluzowa

Błona mięśniowa

Wpust

Błona śluzowa żołądka

§ Nabłonek jednowarstwowy walcowaty – powierzchnia gruczołowa

Śluz wydzielają: Nabłonek powierzchniowy Komórki gruczołów wpustowych Komórki szyjki gruczołów właściwych Komórki gruczołów odźwiernikowych

OdźwiernikWpust

Trzon

Gruczoły właściwe żołądka

Komórki okładzinowe

Komórki główne

1. Komórki śluzowe szyjki 2. Komórki macierzyste3. Komórki okładzinowe4. Komórki główne 5. Komórki dokrewne

Gruczoły właściwe żołądka

Komórki główne Podobne w strukturze do komórek gromadzących ziarna zymogenu (pepsynogen). Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa) → pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana przez acetylocholinę. Egzocytoza pepsyny bardzo szybka.

Komórki okładzinowe Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12. ØBardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –dostarczają ATP dla transportu H+ ØKanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami ØH-K-ATP-aza (80% białek błonowych mikrokosmków)

Jelito cienkie Dwunastnica Jelito kręte

Błona śluzowa KosmkiKosmki

Krypty jelitowe

Błona podśluzowa

Gruczoły dwunastnicze (Brunnera)

Błona śluzowa • Tkanka łączna właściwa • Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne)

Komórki nabłonka jelitowego

§ Enterocyty z rąbkiem prążkowanym § Limfocyty śródnabłonkowe § Komórki kubkowe

(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)§ Komórki kępkowe § Komórki M § Komórki endokrynowe

Grudka limfatyczna

Komórki krypt jelitowych

§ Komórki macierzyste § Enterocyty § Komórki kubkowe § Komórki kępkowe § Komórki Panetha § Komórki endokrynowe

Enterocyty

Komórki kubkowe

Komórki PanethaŻyją ok. 20 dni. Gromadzą zymogen Wydzielina ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami. üTNFα - prozapalna ) infekcja, uszkodzenie tkanki üLizozym – odcina wiązania peptoglikanu bakterii (brak w kom. człowieka) ü Defenzyny

Jelito grube

Wyrostek robaczkowy

Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita. Właściwości absorbcyjne - środki uspokajające, przeciwbólowe, steroidy.

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation

Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów

Cechy: § Zawierają aminy i ich prekursory § Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza

aminokwasowa) § Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu § Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu

niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) § Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo, że

tworzy duży gruczoł dokrewny jest mało poznany.

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Cechy: § Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez

nią produkowany (immunohistochemia)

§ Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej

E

Błona podstawna

E

Część zewnątrzwydzielnicza trzustki

Ø Trypsynogen 1, 2 i 3 Ø Chymotrypsynogen Ø Proelastazy 1 i 2 Ø Proteaza E Ø Kalikreinogen Ø Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 ØAmaylaza Ø Lipaza

Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle – komórki śródpęcherzykowe. 1500-3000 mL/dobę izotonicznego zasadowego płynu – woda, jony, proteazy.

Nukleazy: ØDeoksyrybonukleaza ØRybonukleaza

Inhibitory proteaz

Enterokinaza

Trypsynogen → Trypsyna Aktywacja kaskadowa

Wątroba

Hepatocyty dwujądrzaste

Hepatocyty w blaszkach

Zraziki anatomiczne

Naczynia zatokowe

Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada)

1 – 1,5 kg

Żyła

Przewód żółciowyTętnica

Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna

Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe

Włókna retikulinowe

Hepatocyt

Śródbłonek

Powierzchnia międzykomórkowa

Powierzchnia zatokowa

Powierzchnia kanalikowa

30 µm długości 20 µm szerokości

Zrazik anatomiczny

Zrazik portalny

Gronko

Zrazik portalny (wrotny)

Ogranicza te części wszystkich zrazikówklasycznych, które wydzielają żółć dojednego przewodu żółciowegomiędzyzrazikowego.Unaczynienie – naczynia międzyzrazikowe

Przepływ żółci – od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi – z obwodu zrazika do żyły centralnej

Gronko wątrobowe

1 Strefa stałej czynności

2 Strefa pośrednia

3 Strefa stałego spoczynku

Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej, leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych.

Żyła centralna

Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość – bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórekü tłumaczy proces regeneracjiüwyjaśnia wiele zmian patologicznych

Inne populacje komórki wątroby

Komórki Browicza-Kupffera

Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15%

Komórki ziarnkowe (pit)

Światło naczyń zatokowych

Komórki śródbłonka naczyń zatokowych

Śródbłonek nieciągły okienkowy

Inne populacje komórki wątroby Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito)

Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie mezenchymalne. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A. Fizjologiczna funkcja w odpowiedzi na regulatory: ü wychwyt i uwalnianie retinoidów ü synteza i sekrecja białek matrix pozakom. i proteoglikanów ü sekrecja czynników wzrostu i cytokin ü regulacja średnicy światła sinusoidy

W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera –proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny)

Marskość wątroby

Funkcje wątrobyWątroba pełni ok. 100 różnych funkcji

Ø Wytwarzanie żółci (600 – 1200 mL/dobę). Żółć – woda, kwasyżółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy,lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne.Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie transportowane do wątroby(krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina – toksyczny produkt rozpadudegradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza-Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną a albuminami ikatalizują koniugację bilirubiny do formy rozpuszczalnej (glukuronidubilirubiny). Uwolnienie większej ilości glukuronidu lub wolnej bilirubiny –żółtaczka.

Ø Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi (80-120 mg%)

Funkcje wątroby

Ø Wytwarzanie białek – ok. 90% białek krwi. Czynniki procesukrzepnięcia krwi – fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna,białka dla funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszącemetabolity, albuminy, globuliny (bez Ig), α-fetoproteina. Syntetyzująlipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna(EPO).

Ø Gromadzenie witamin – w dużych ilościach A, D i B12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A – 10 m-cy Wit. D – 4 m-ce Wit. B12 – 12 m-cy

Funkcje wątroby

Ø Unieczynnianie hormonów steroidowych

Ø Regeneracja – komórki owalne (macierzyste), zlokalizowane w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych (przewodziki Heringa). Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podojenie hepatocytów.

Ø Przeszczepy

Ø Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym

Pęcherzyk żółciowy

Kamienie żółciowe

Nabłonek jednow-wy walcowaty Funkcje:

• zatężanie (do 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami • uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe

Cholestaza – nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta(wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa – kamienie żółciowe)