PSİKO SOSYAL 2013

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

1/50

PSKOSOSYAL TEHLKELER, RSKLERSALIK ETKLER VE KORUNMA

YOLLARI

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

2/50

Mesleki tehlikeler ve stres

Biyolojik,Biyomekanik,

Kimyasal,

Fiziksel (+radyolojik)Psikososyal

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

3/50

Uluslararas alma rgt (ILO)

Psikososyal tehlikeleri;

doyumu, i rgtlenmesi ve ynetimi,evresel ve rgtsel koullar ile iilerinuzmanl ve gereksinimleri arasndaki

etkileim temelinde tanmlamtr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

4/50

Psikososyal tehlike;

tasarmnn,

i rgtlenmesinin

ve ynetiminin

ve gerekletirildii toplumsal ve evresel koullarn

psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol amapotansiyeli tayan boyutlardr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

5/50

in Strese Yol Aan zellikleri

KATEGOR TEHLKEY BELRLEYEN KOULLAR

N YAPILDII KOULLAR VE EVRES (CONTEXT)

rgtsel kltr ve ilev letiim, sorun zme, kiisel geliim olanaklar yetersiz,rgtsel amalar belirsiz.

rgtsel rol Rol belirsizlii, rol atmas, kiilerle ilgili sorumluluk.

Kariyer geliimi Kariyer durgun ve belirsiz; yetersiz, abartl kariyer, dkcret, i gvencesiz. e verilen toplumsal deer yetersiz.

Karar serbestisi /Denetim Yetersiz katlm ve i zerinde denetimin olmamas.

te kiiler aras ilikiler Sosyal ve fiziksel yaltlmlk, kiiler aras atma, stlerleyetersiz iliki, yetersiz sosyal destek.

/ ev atmas ve evdeki beklentilerin atmas, evde yetersiz destek,

ikili kariyer atmas.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

6/50

in Strese Yol Aan zellikleri

KATEGOR TEHLKEY BELRLEYEN KOULLAR

N ER (CONTENT)

evresi ve donanm Donanmn ve kuruluun gvenilirlii, uygunluu,

ulalabilirlii, bakm ve onarm ile ilgili sorunlar.

Grev tanm Tekdze, tekrarlayc i, paralanm i, anlamsz i, vasfszi, ite belirsizlik.

yk / i hz te ar ya da yetersiz yklenme, hz denetleyememe,yksek zaman basks.

alma Saatleri Vardiyal alma, deimez alma saatleri, uzun, belirsiz,asosyal i saatleri.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

7/50

(atsuryoku) : stress, pression

: pression, to dominate

: ryoku => g (force),

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

8/50

Stres

Mhendislik yaklam:

Kiinin evresinin kiiye ykledii yktr. Stres kiide olan deil, kiiye olandr.

Bir semptomlar dizisi deil, nedenler dizisidir.

Sklkla geri dnmldr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

9/50

Stres

Fizyolojik yaklam: Selye (1950-56) Biyolojik sistemdeki zgl olmayan

deiiklikleri kapsayan zgl bir sendromla ortaya kandurum.

1.aama : alarm durumu 2. aama: direnme aamas,

3. aama: da vurma aamasdr.

Fizyolojik yantn tekrarlanmas, younlamas veya uzamasvcuttaki ypratc etkiyi artrr, uyum hastalklarnn ortayakmasna neden olur.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

10/50

Stres

Fizyolojik yaklam:

Scheuch (1996); ve d evredeki deiikliklere uyumsalama abasndaki insann psikofizyolojik etkinlikleridir.Stres, organik ilevlerde, psikolojik ilevlerde insann sosyalevresiyle etkileimi srasnda ortaya kan homeastatik

durum bozulmasna tepkisel bir etkinlik olarak alglanr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

11/50

Stres

Psikolojik yaklam:

Bu yaklam ILO nun psikososyal tehlikeler ve WHO nuniyilik hali tanmlaryla da rtr.

Etkileme kuramlar ve Etkileme kuramlar vardr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

12/50

Stres

Psikolojik yaklam: Etkileme kuramlar:1.Kii-evre uygunluu kuram:

inin tutum ve yeteneinin iin gereklerini karlama dzeyi,alma evresinin iinin gereksinimlerini karlama dzeyi ve

zellikle de i dzeninin iinin bilgi ve becerilerini

kullanmasn destekleme dzeyi,

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

13/50

Stres

Psikolojik yaklam:

Etkileme kuramlar:

2.stem-denetim modeli: in gereklerinin ar, iteki karar

verme yetkisinin dk olduu durumlarda salk ve idoyumu azalr. Yksek istemin, dk denetim ve yetersizdestek ile birlemesinin olumsuz etkiyi artrd, yksekdestein ise stres ynetiminde etkili bir ara olduu ne

srlr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

14/50

Stres

Psikolojik yaklam:

Etkileme kuramlar:

Ar abaya karn yetersiz dl almak (yksekmaliyet-dk kazan) strese yol aar.

1.Deer bime kuram: ilk aama kiinin yzletii ve evreninparasn oluturan istemin kaynaklarn temsil eder. kinci aamakiinin bu istemleri yetenei ile ilikilendirerek alglamasntemsil eder ve bu ilk deer bimedir. nc aamay, baa

kmay da kapsayan bu stres durumunun tannmasna elik edenpsikolojik ve fizyolojik deiiklikler temsil eder. Bu aama stresinkiiyi etkiledii aamadr. Drdnc aamay baa kmannsonular oluturur. Beinci aama ise dier drt aamaya geribildirimin ortaya kt aamadr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

15/50

Stres Psikolojik yaklam:

Etkileme kuramlar:

2. Baa kma kuram:

a)Toplumsal destek arama,

b) Geveyerek veya dikkat datarak erteleme,

c) Sorunla ba edebilmeyi salayacak yeterlilie ulamak,

d) Sorunu ussallatrmak,e) Spirtel (manevi) mutabakat ile destek salamak.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

16/50

Stres

Psikolojik yaklam:

Etkileme kuramlar:3. Bireysel ve grupsal farkllklar kuram:Bireysel farkllklar yaratan deikenlerin hem deer bime

srecinin paras hem de stres-salk ilikisinin hafifletilmesindeetkili olduklar saptanmtr.

A tipi davran:

* almaya gl bir adanmlk ve kendini iine kaptrma,

Zaman basksnn farknda olma ve zamana kar yarma, Gl bir yarma duygusu ve belirgin bir saldrgan olma eilimi.

Korunmasz gruplar; (risk gruplar)

Seme; (stresli olanlarn iten ayrlmas)

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

17/50

Stres Reaksiyonlar

Fiziksel sonular;akl sal, kalp, dolam, solunum,sindirim, kas iskelet ve baklk sistemlerini deetkiledii; bu etkilerin hormonal sisteminetkilenmesine bal olarak ortaya ktdnlmektedir.

Davransal sonular;madde bamll (sigara, ay,kahve, gda, alkol, uyuturucu vb.); uyku bozukluklar,

absenteizm.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

18/50

Stres Reaksiyonlar

Akl sal;

ide zevk almama,lgi ve istek azalmas, kknlk gibi ksa sreli duygulanm ve duygudurum

deiikliklerine yol aabilir. Bunlara sklkla etkin sorun zme davranlar ya da

geici zm retmeye ynelik ar hareketlilik veyadurgunluk, sknty bedene ynlendirme gibi

(psikosomatik) yaknmalar elik eder. evresel risk etmenleri sreklileirse bu deiiklikler

kalclar ve giderek tkenme, psikoz veya depresyongibi kalc bozukluklara dnebilir.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

19/50

Stres Reaksiyonlar Kalp-dolam sistemi bozukluklar; Bu etki strese bal hormonal deiikliklerle (adrenalin,

noradrenalin ve kortizol) veya stresle birlikte art gsterensigara ve iki ime, ar ve kt beslenme gibi salkszdavranlar sonucu ortaya kmaktadr.

Bu durum kan basncnn ve kalp hznn artmasyla kendinigsterir.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

20/50

Stres Reaksiyonlar Sindirim sistemi bozukluklar;Akut stresin mide asit salgs zerine deiik etkileri vardr.

Vardiya sistemi ile alanlarda; midede ikinlik, dolgunluk

hissi, geirme, bulant gibi yaknmalara yol aan hazmszlki stresine bal olabilir.

lser olmayan dispepsi, spastik kolon (BS) gibi sindirimsistemi rahatszlklarnn i stresi ile ilikili olabildii

bildirilmitir.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

21/50

Stres Reaksiyonlar

Kas-iskelet sistemi bozukluklar; stresi ile boyun, omuz, kol ve srt kaslarnda ve

eklemlerinde ortaya kan yaknmalar arasnda iliki olduugsterilmitir.

Allagelmi monoton ilerdeki semptomlar dikkat isteyenilerden daha fazla olabilir.

Baklk sistemi:

stresi baklk sistemini zayflatr ve kiinin bulachastalklara kar direncini azaltr

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

22/50

Stres Reaksiyonlar

Davransal Sonular; Sigara, ay, kahve, alkol tketimi ve madde bamll stresli

ilerde, stresle baa kma yntemi olarak artmakta veyaygnlamaktadr. Ancak stres azaltc etki ksa erimli

olmakta ve bu etki hzla ortadan kalkmaktadr. Kafein youn alma etkinliinde dayankll ksa sreli

olarak artrmakla birlikte, bu dnemi ar yorulmaya baltkenme izler.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

23/50

Stres Reaksiyonlar

Davransal Sonular; Uyku bozukluklar:En yaygn olan uykusuzluktur.

Stres en nemli geici uykusuzluk nedenlerindenbiridir. Uykuya ge dalma, ksa srelerle uyanma,uykunun toplam sresinde ksalma, kalitesiz uykudier uyku bozukluklardr. stresi ve vardiya ileilikisi gsterilmitir.

Absenteizm:Yaplan aratrmalarda (iten kalma) ilei stresi arasnda dorudan iliki gsterilememitir.Hatta iten kalmaya yol aan stresin i deil, i d

stres olduunu gsteren almalar vardr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

24/50

ile ilgili akl hastalklar

ZEHRL MADDE MARUZYETNE BALI PSK BOZUKLUKLAR:

Kurun buharlar, karbonmonoksit, klorlu zcler,iyonizan nlar, ykseklik, derinlik, bakteri ve virsler

gibi etmenlerin yol at akut ya da kronikansefalopatiler genellikle geri dner. Bulgular;konfzyon, dikkat, konsantrasyon, bellek ve ynelimbozukluklar, perseksyon deliryumu ile iitsel, bazen de

grsel varsanlarla giden bouffes dlirantes olarakadlandrlan tablodur.

Cva, karbon dislfid, toluen, arsenik, kurun gibi

kimyasallarn psikoza yol at bilinmektedir.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

25/50


SRE LE SINIRLI, TEKRARLAYICI N YOL ATII NEVROZLAR:

Telefon santralinde, yaz, hesap makinesi ve bilgisayarla

alanlarda tanmlanm olan i nevrozlar, asteni,uyuma ve uyanma gl ve kalitesiz uyku biimindeortaya kan uyku bozukluklar, irritabilite ile ortayakan miza bozukluklar, ansefalopatiler, sk spontan

dk ile sonulanan genel yaygn sinirsel yorgunluksendromu ve ie bal ama i dnda ve istem d olarakortaya kan davransal veya szel stereotipilerlebelirginleen mesleki lapsuslar olarak kmelenebilir.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

26/50


DOYUMSUZLUK:

Doyumsuzluk kiinin tarihsel gemii, tbbi-psikiyatrik

yks ve yaps ile balantl olarak, perseksyonsendromu ile birlikte gelien bir nevrotik yetmezlik yada psikotik atak sreci biiminde de ortaya kabilir.Ancak, iten kaynaklanan basklarn bu gelimeye

yapt katknn belirlenmesi gtr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

27/50


TATL, EMEKLLK VE SZLK PSKOPATOLOJS:

Ar youn i temposunda alan bir iinin olaan

psiik ileyiine kavumas iin gnlerce, haftalarcadinlenmesi gerekir.

Pek ok doyumsuzluk ve psikosomatik bozuklukdinlenme dnemlerinde ve tatillerde aa kar.

Ayn durum, etkin yaam dnda isizlik ve emeklilik

dnemlerinde de yaanr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

28/50


DEPRESYON:

in srdrlebilmesi iin istein bastrlmas ve skntyadirenilmesi sklkla depresyona yol aar.

Benin deersizlemesi, toplumsal ilikilerden ve ou etkinlikten

zevk almama akut depresyon ncesi durumu tanmlayan, tbbimuayene, ila kullanmn gerektiren ve iten kalmaya yol aanbulgulardr.

On iiden ikisi tm yaamlar boyunca bir depresif dnem ile

kar karya kalacak ve her on iiden birisi ise iten ayrkalmasna neden olacak dzeyde ciddi klinik bir depresif epizod

yaayacaktr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

29/50


ESANSYEL DEPRESYON VE SOMATK HASTALIKLAR:

Biyolojik dzen bozukluklaryla balayan ve kimi zamanlmle de sonulanabilen hastalklarla ve

komplikasyonlarla ilerleyen bir srecin balangcdr.Somatik hastalklar ise; organik etyolojisigsterilemeyen, uzun sreli bedensel yaknmalarlaseyreden hastalklardr. Bir baka deyile; ruhsal olan

rahatszln bedensel yoldan ifade edilmesidir.{Fibromiyalji S., Kronik Yorgunluk S., ok saydakimyasal duyarllk, Fonksiyonel Barsak S. (rritablkolon, Gastro-zefageal refl, Non-lser dispepsi), Non-kardiyak gs ars, retral S., Pelvik ar}

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

30/50


E BALI ANKSYETE:

i zerinde denetimi olmayan ve ar psikolojik baskaltnda kalan iiler anksiyete bozukluklaryla kar

karya kalrlar.Anlamsz korkular, takntlar, panik ataklar, rahatszlkduygusu, ar yorgunluk hali, konsantrasyon azalmas,kas gerginlikleri, uyku bozukluklar anksiyete

yaknmalardr. Pek ok lkede bu yaknmalar aypsayld ya da iinin damgalanmasna yol at iin dilegetirilemez ya da daha kabul edilebilir bedensel belirtilerile da vurulur.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

31/50


TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUU:

Kiinin gndelik yaam iin olaan d saylan, kiiyiezen beklenmedik ve genellikle yaam tehdit eden bir

yaralanmayla ya da lmle sonulanm, sklkla iddetde ieren ve kiide korku, dehet ve aresizlik yaratan birolay (i kazas, saldr vb.) yaadnda ya da o olaya tankolduunda veya bu olay sonrasnda, donup kalma,

psikolojik ve sosyal geri ekilme, bata fke ataklarolmak zere duygular denetleme gl ve yaananolay veya durumu yeniden yaama bulgularyla ortayakan bozukluklardr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

32/50


STRESE BALI TKENMLK SENDROMU:

alma temposu ve i yk alann var olankapasitesini at durumlarda, bu koullara bir sre

dayanabilen ii, bir sre sonra tkenir. inin almagds azalr, ar yorgunluk, sindirim sistemiyaknmalar, kas ve eklem arlar, ba ars, eitli deriyaknmalar, aklanamayan kalp-dolam sistemi

yaknmalar, uyku bozukluklar, abuk sinirlenme, cinselilev bozukluklar, zgvensizlik, toplumdan geriekilme sreci depresyonla sonulanr. Kiilik zellikleri,aile ii sorunlar gibi d zellikler sreci hzlandrr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

33/50


KAROSH-AIRI ALIMAYA BALI LM:

Bu olgularda lm nedeni beyin veya kalp

damarlarndan birinde kanamaya yol aan dolamsistemi sorunlardr. Genelde bu nedenle lenlerin iininok ar olduu, sosyal destein zayf olduu, iini seven,iine bal, dinlenme srelerini bile kullanmayan hatta

salk muayenesi bile yaptrmayan kiiler olduuanlalmtr.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

34/50


E BALI PSKOZLAR:

Psikozlarn toplumda grlme skl % 1 den daha azdr.Salkl ii etkisi gz nne alndnda alanlarda buorann daha da dmesi beklenir. Gndelik yaametkinliklerini ve almay engelleyen bir akl hastaldr.

Tedavi sonras ie dn nemli bir sorundur.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

35/50

ALIMANIN OLUMLU SALIK ETKLER

almak kiiyi byk dertten kurtarr; yoksulluk, aylaklkve dedikodu Voltaire

almak, retim yapmak, i evresinde yeni bir topluluktadeiik kiilerle sosyal ilikilerde bulunmak, bir kiininpsikososyal sal zerinde olumlu etkiler yapar.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

36/50

Stres Ynetimi

Kiisel Stres Ynetimi:

1. Geveme (nefes alma eg. meditasyon, zihinsel geveme)2. Egzersiz (Haftada 3 kez 45er dakika)

3. Diyet4. Davran deiiklikleri

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

37/50

Stres Ynetimi

rgtsel Stres Ynetimi:

1. Denetim (iinin iini denetleyebilmesi)2. Katlm (alanlarn rgt ii bilgi akna katlmlar)

3. zerklik (hiyerarik yap yerine alma ekiplerinesorumluluk)4. Esnek alma programlar (iverenler iin de

ekici

iilere de yksek i doyumu salayabilir)

Ak l S l S l d Y i S jil i

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

38/50

Akl Sal Sorunlarnda Ynetim Stratejileri

nleme

Tr

Mdahale Dzeyi

alma evresi Kiisel zellikler

Ve Salk ktlar

Birincil Grev ieriini yenidentasarlamak,

letiimi yeniden yaplandrmak

ile ilgili sorunlartanmlayp zebilmeleri iinbir ii grubunu eitmek

kincil Akl sal sorunlar ortayaktnda yaplacak olanla ilgilipolitika,

letmede zellikle risk gruplarnaynelik danmanlk hizmetleri

Stres ile baa kma eitimi

ncl Kiinin (tedavi sonras) iyerineuyumunun salanmas- mesleki

rehabilitasyon

Kiisel danmanlk hizmeti

Kiinin medikal ya da

psikoterapisi

S l k l i l h l d l

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

39/50

Salk, yalnzca insanlarn hasta olmama ya da zrlolmamalar deil ayn zamanda bedensel, ruhsal ve sosyalynden tam iyilik halidir. WHO

Biyolojik

Kaltsal etmenler

Temel fizyolojik sreler

lev kaybEtkilenen organ

Hastaln nitelii

Hastaln iddeti

Hastann ya

Hastann evresi

Hastann yaam evresi

Psikolojik

Hastal alglama ekli

Kiililik yaps

Ego savunma dzenekleriStresle ba etme kapasitesive gc

Obje ilikilerinin olgunluu

Yaam dnemi

Daha nceki psikiyatrik vepsikososyal uyum, yetenek

Daha nceki hastalkyaantlamas ve deneyimi

Yaam idealleri

Psikososyal

Medeni durumu

Aile ilikilerinin dinamii

Kiisel, kltrel tutumlarDeer yarglar

Aile ve toplumdaki yeri vestats

Aile ve toplumun tutumlar

nsanlar aras ve meslekseluyum ve ilevleri.

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

40/50

NLEMETR

MDAHALE DZEY

alma evresi Kiisel zellikler ve Salkktlar

BirincilKoruma

Grev ieriini yeniden tanmlamakletiimi yeniden yaplandrmak

ile ilgili sorunlar tanmlaypzebilmeleri iin bir iigrubunu eitmek

kincilKoruma

Akl sal sorunu belirtileri ortayaktnda yaplacak olanla ilgilipolitikaletmede zellikle risk gruplarna

ynelik danmanlk hizmetlerinigelitirmek

Stresle baa kma eitimi

nclKoruma

Kiinin iyerine uyumunun salanmas Kiisel danmanlk hizmetleriKiinin tedavisi ya dapsikoterapi

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

41/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

42/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

43/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

44/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

45/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

46/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

47/50

i eri

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

48/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

49/50

7/29/2019 PSKO SOSYAL 2013

50/50

Documents

PSİKO SOSYAL 2013