Upload
truongquynh
View
218
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
RECENZENTProf. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa
PROJEKT OKŁADKIMarcin BruchnalskiNa okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium MedicumFot. Jacenty Urbaniak
OPRACOWANIE GRAFICZNE RYCINJacenty UrbaniakJerzy Walocha
© Copyright by Jerzy Walocha, Janusz Gorczyca& Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved
Nowa edycja Anatomii Prawidłowej Człowieka jest kontynuacją i rozwinięciem poprzednich wydań serii podręczników pod redakcją prof. Andrzeja Skawiny. Wprowadzono niezbędne poprawki merytoryczne i całość wzbogacono o nomenklaturę anglojęzyczną.
Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicz-nych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.
ISBN 978-83-233-3582-5
www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Pamięci Profesora
dr. hab. med. Andrzeja Skawiny
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
SPIS TREŚCI
Okolice brzucha ..................................................................................................................................................... 11Ściany brzucha ....................................................................................................................................................... 14Pochewka mięśnia prostego brzucha ............................................................................................................ 21
Kresa biała ........................................................................................................................................................ 22Kanał pachwinowy ........................................................................................................................................ 23Więzadło pachwinowe ................................................................................................................................. 26Naczynia tętnicze ścian brzucha .............................................................................................................. 27Żyły ścian brzucha ......................................................................................................................................... 27Odpływ chłonki ze ścian brzucha ............................................................................................................ 28Nerwy ścian brzucha .................................................................................................................................... 28
Przepukliny .............................................................................................................................................................. 29Podział przepuklin ze względu na lokalizację .................................................................................... 30
Jama brzuszna ........................................................................................................................................................ 34Zachyłki jamy otrzewnowej ............................................................................................................................... 39Sieć mniejsza ........................................................................................................................................................... 41Sieć większa ............................................................................................................................................................. 42Torba sieciowa ........................................................................................................................................................ 43
Otwór sieciowy ............................................................................................................................................... 43Przedsionek torby sieciowej ...................................................................................................................... 43Cieśń ................................................................................................................................................................... 43Jama właściwa torby sieciowej ................................................................................................................. 44Zachyłek górny torby sieciowej ................................................................................................................ 44Zachyłek śledzionowy torby sieciowej .................................................................................................. 44
Przestrzeń przedotrzewnowa ........................................................................................................................... 47Struktury jamy brzusznej związane z wydzielaniem dokrewnym ....................................................... 48Rozwój cewy pokarmowej ................................................................................................................................. 49Losy rozwojowe krezek ....................................................................................................................................... 55Rozwój steku ........................................................................................................................................................... 56Rozwój wątroby ..................................................................................................................................................... 58Rozwój trzustki ....................................................................................................................................................... 60Rozwój śledziony ................................................................................................................................................... 61Żołądek ..................................................................................................................................................................... 62
Położenie .......................................................................................................................................................... 62Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 64Budowa ............................................................................................................................................................. 64Umocowanie (więzadła otrzewnowe żołądka) .................................................................................. 66Unaczynienie ................................................................................................................................................... 67Unerwienie ....................................................................................................................................................... 70
Jelito bezkrezkowe – dwunastnica ................................................................................................................. 71Położenie .......................................................................................................................................................... 71Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 72Budowa ............................................................................................................................................................. 74
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
8
Wątroba .................................................................................................................................................................... 75Położenie .......................................................................................................................................................... 75Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 76 Budowa ............................................................................................................................................................. 76Powierzchnia trzewna .................................................................................................................................. 78Umocowanie ................................................................................................................................................... 80Otrzewna wątroby ......................................................................................................................................... 80Unaczynienie ................................................................................................................................................... 82Unerwienie ....................................................................................................................................................... 84
Krążenie wrotne wątroby ................................................................................................................................... 85Żyła wrotna ...................................................................................................................................................... 85Krążenie oboczne. Połączenia krążenia systemowego i krążenia wrotnego wątroby ......... 88
Drogi żółciowe ........................................................................................................................................................ 91Pęcherzyk żółciowy ....................................................................................................................................... 91Przewód żółciowy wspólny ........................................................................................................................ 93
Trzustka ..................................................................................................................................................................... 96Położenie .......................................................................................................................................................... 96Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 97Budowa ............................................................................................................................................................. 97Umocowanie ................................................................................................................................................... 98Unaczynienie ................................................................................................................................................... 99Unerwienie ....................................................................................................................................................... 99
Śledziona .................................................................................................................................................................. 100Położenie .......................................................................................................................................................... 100Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 101Budowa ............................................................................................................................................................. 101Umocowanie ................................................................................................................................................... 101
Pień trzewny ............................................................................................................................................................ 102Tętnica żołądkowa lewa .............................................................................................................................. 103Tętnica wątrobowa wspólna ...................................................................................................................... 103Tętnica śledzionowa ..................................................................................................................................... 105
Jelito cienkie............................................................................................................................................................ 107Jelito krezkowe – jelito czcze i kręte ....................................................................................................... 108Unaczynienie ................................................................................................................................................... 111Unerwienie ....................................................................................................................................................... 111Uchyłek Meckela ............................................................................................................................................ 112
Zastawka krętniczo-kątnicza ............................................................................................................................. 113Położenie ......................................................................................................................................................... 113Budowa ............................................................................................................................................................. 113
Jelito grube .............................................................................................................................................................. 114Budowa ściany jelita grubego ................................................................................................................... 114Jelito ślepe, kątnica ....................................................................................................................................... 115Wyrostek robaczkowy .................................................................................................................................. 117Okrężnica wstępująca .................................................................................................................................. 119Zgięcie wątrobowe okrężnicy ................................................................................................................... 120Okrężnica poprzeczna ................................................................................................................................. 121Zgięcie śledzionowe okrężnicy ................................................................................................................. 122
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
9
Okrężnica zstępująca.................................................................................................................................... 122Okrężnica esowata ........................................................................................................................................ 123Odbytnica ......................................................................................................................................................... 124
Unerwienie jelita grubego ................................................................................................................................. 131Odpływ chłonki z jelita grubego ..................................................................................................................... 132Różnice między jelitem cienkim a jelitem grubym ................................................................................... 133
Morfologiczne i czynnościowe cechy mięśniówki przewodu pokarmowego ....................... 134Tętnica krezkowa górna ...................................................................................................................................... 135Tętnica krezkowa dolna ...................................................................................................................................... 137Układ chłonny brzucha ....................................................................................................................................... 139Przestrzeń zaotrzewnowa .................................................................................................................................. 142Nerka .......................................................................................................................................................................... 144
Położenie .......................................................................................................................................................... 144Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 144Budowa ............................................................................................................................................................. 146Przekrój czołowy nerki ................................................................................................................................. 148Powstawanie moczu ..................................................................................................................................... 152Wady rozwojowe nerki ................................................................................................................................ 153Umocowanie ................................................................................................................................................... 153Unaczynienie ................................................................................................................................................... 153
Moczowód ............................................................................................................................................................... 155Położenie .......................................................................................................................................................... 155Przebieg i sąsiedztwo ................................................................................................................................... 155Budowa ............................................................................................................................................................. 156Wady rozwojowe moczowodu ................................................................................................................. 156Unaczynienie ................................................................................................................................................... 156
Rozwój nerki ............................................................................................................................................................ 157Nadnercze, gruczoł nadnerczowy ................................................................................................................... 160
Położenie .......................................................................................................................................................... 160Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 160Budowa ............................................................................................................................................................. 160Unaczynienie ................................................................................................................................................... 160Unerwienie ....................................................................................................................................................... 161
Aorta brzuszna ....................................................................................................................................................... 162Żyła główna dolna................................................................................................................................................. 165Splot trzewny .......................................................................................................................................................... 167Splot międzykrezkowy ........................................................................................................................................ 171Splot krezkowy dolny .......................................................................................................................................... 172Splot podbrzuszny górny ................................................................................................................................... 173
Piśmiennictwo ...................................................................................................................................................... 175Spis rycin ................................................................................................................................................................. 177
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
OKOLICE BRZUCHA(abdominal regions, regiones abdominis)
Pod pojęciem „brzuch” rozumiemy ściany brzucha i jamę brzuszną wraz ze znajdu-jącymi się w niej narządami.
Struktury szkieletowe, takie jak kręgosłup, łuki żebrowe, grzebienie biodrowe oraz kości łonowe, stanowią podłoże – miejsca przyczepu dla ścian jamy brzusznej. Służą jako miejsce przyczepu mięśni brzucha.
W jamie brzusznej znajdują się liczne narządy, które rzutujemy na ściany brzucha, a zwłaszcza na ścianę przednią. Znajduje się tutaj znaczna część przewodu pokarmo-wego, część struktur układu moczowego (nerki oraz części moczowodów), a także gruczoły (wątroba, trzustka, nadnercza) i narządy związane z krążeniem (śledzio-na). Część jelita cienkiego i grubego jest położona w miednicy. Z opisowego punktu widzenia istotne wydaje się wyróżnienie szczególnych okolic, które będą pomocne w umiejscowieniu – rzutowaniu poszczególnych struktur. Celem ułatwienia omawiania położenia narządów wyznacza się na przedniej ścianie brzucha umowne linie o prze-biegu poziomym (dwie) i pionowym (także dwie), które dzielą brzuch na okolice. Linie o przebiegu poziomym biegną:
• przez najniższe punkty łuków żebrowych (tzw. linia podżebrowa – subcostal line, linea subcostalis);
• przez kolce biodrowe przednie górne (tzw. linia międzykolcowa – interspinal line, linea interspinalis).
Linie te dzielą przednią ścianę jamy brzusznej na trzy poprzecznie ułożone pasy (okolice):
• nadbrzusze (epigastrium);• śródbrzusze (mesogastrium);• podbrzusze (hypogastrium).
Linie o przebiegu pionowym są wyznaczane przez brzegi boczne mięśni prostych brzucha (u dołu biegną one przez połowę długości więzadła pachwinowego).
W ten sposób wymienione powyżej okolice zostają podzielone na trzy części każda: a) nadbrzusze dzieli się na: nadbrzusze właściwe (epigastric region, regio epi-
gastrica), leżące w środku, oraz dwie okolice podżebrowe (hypochondriac region, regiones hypochondriacae) (ku tyłowi sąsiadują z okolicami podłopatkowymi);
b) śródbrzusze dzieli się na: okolicę pępkową (umbilical region, regio umbili-calis), leżącą w środku, i dwie okolice boczne (lateral region, regiones laterales) (ku tyłowi przedłużają się w okolice lędźwiowe);
c) podbrzusze dzieli się na: okolicę łonową (pubic region, regio pubica) i dwie okolice pachwinowe (inguinal regions, regiones inguinales).
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
12
Jama brzuszna ku górze sięga poza łuki żebrowe w obręb kostnych struktur klatki piersiowej. Jest zamknięta od góry przez przeponę. Ku dołowi natomiast przechodzi w miednicę większą, która stanowi dolne, niezamknięte zakończenie jamy brzusznej. Miednica większa (false pelvis, pelvis major) przechodzi w miednicę mniejszą (true pelvis, pelvis minor). Miednica mniejsza jest zamknięta od dołu przez mięśnie i powięzie.
Regio epigastrica – epigastric regionRegio hypochondriaca – hypochondriac regionRegio umbilicalis – umbilical region
Regio lateralis – lateral regionRegio inguinalis – inguinal regionRegio pubica – pubic region
Ryc. 1. Okolice przedniej ściany brzucha – według Graya
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
13
Granicą oddzielającą ścianę przednią brzucha od kończyny dolnej jest rowek pa-chwinowy (inguinal sulcus, sulcus inguinalis), któremu odpowiada leżące głębiej więzadło pachwinowe (inguinal ligament, ligamentum inguinale).
Charakterystyczną strukturą na ścianie przedniej brzucha jest pępek (umbilicus), będący blizną po zagojonym miejscu, w którym sznur pępowinowy dochodził do przedniej ściany jamy brzusznej; rzutujemy go na wysokości krążka międzykręgowego L3/L4 (jego położenie zależy od stanu napięcia powłok brzucha i obfitości tkanki podskórnej i tłuszczowej).
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych