1

REPUBLIKA E SHQIPERISE

UNIVERSITETI “ALEKSANDER MOISIU”

FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE DHE JURIDIKE

DEGA “ADMINISTRIM PUBLIK”

PUNIM DIPLOME

Hapat drejt Menaxhimit

të Ri Publik

PUNOI : OLTA DEDEJ UDHËHEQËS: Lektor ARIAN DEDEJ

kopje

2

Përmbajtja faqe

Abstrakt………………………………………………………………………………………….3

Falenderime……………………………………………………………………………………...4

KAPITULLI 1: Modeli tradicional ne administrimin publik.

1.1 Modeli burokratik i Administrimit Publik................................................................................5

1.2.a Argumenti i eficences-racionale të Ëeber………………………………………………….6

1.2.b Argumenti i përmasës së suksesit të Mises…………………………………………………6

KAPITULLI 2: Menaxhimi i ri publik.

2.1 Përkufizimi dhe konteksti brenda të cilit u shfaq Menaxhimi i Ri Publik…………………….7

2.2 Karakteristika Themelore të Menaxhimit të Ri Publik………………………………………..8

KAPITULLI 3: Reforma të Menaxhimit Publik. 3.1 Masat për të Rigjallëruar Administratën Publike…………………………………………….9

3.2 Rëndësia e reformave në Menaxhimin Publik………………………………………………..12

3.3 Roli i sistemeve politike në realizimin e reformave...................................................................16

3.4 Sistemet Politike dhe Kryerja e reformave.................................................................................

KAPITULI 4: Menaxhimi I Cilësisë Në Sektorin Pulik

4.1 Përkufizimi i cilësisë................................................................................................................23

4.2 Menaxhimi i Cilësisë në Administratat Publike të Europës nëpërmjet përfshirjes së

qytetarëve.................................................................................................................................25

4.3 Modelet e cilësisë.....................................................................................................................26

4.4 Menaxhimi për Cilësinë në Administratat Publike…………………………………………..28

4.5 Sfidat e ardhshme të implementimit të Menaxhimit të Cilësisë.............................................29

KAPITULLI 5: Informatizimi nje aspekt i rendesishem i menaxhimit publik

5.1.Sistemi i administrimit publik elektronik në Shqipëri.............................................................30

5.2 E-govement,qeverisja elektronike...........................................................................................32

5.3 Shërbimet publike (E-services)................................................................................................34

5.4 Zyrat e infomacionit të qytetarëve pranë bashkive..................................................................36

5.5. Informatizimi i bashkive........................................................................................................37

Konkluzione dhe rekomandime.....................................................................................................41

Bibliografi .....................................................................................................................................44

kopje

3

I. Abstrakt

Reforma në Administratën Publike është tendencë globale. Sot nuk ka shoqëri që nuk mundohet të reformoj sistemin

e vet administrativ në mënyrë që të jetë me efikas, më produktive, më transparente dhe më e përgjegjshme ndaj

nevoja vetë qytetarëve .

Përmirësimi i performancës dhe kapacitetit të çdo institucioni publik është kritik për çdo administrim politik, i cili

përpiqet të zmadhojë performancën e qeverisë në tërësi.

Ka ekzistuar gjithnjë një debat nëse konceptet që aplikohen në sektorin privat mund të transferohen edhe në atë

publik në mënyrë të plotë. Edhe pse ekspertë të Menaxhimit argumentojnë se organizatat e mëdha përballen me të

njejtat probleme burokratike sikurse autoritetet publike, më kritikët mendojnë se këto dy sektorë operojnë nën

kushte krejt të ndryshme (Halachmi, 1995).

I. Abstract

Public Administration Reform is the global trend. Today there is no society that tries to reform its administrative

system in order to be more efficient, more productive, more transparent and more responsive to the needs of the

citizens.

Improving the performance and capacity of every public institution is critical to any political administration, ëhich is

trying to increase the performance of the government as a ëhole.

There ëas alëays a debate if the concepts are applied in the private sector can also be transferred to the public in full.

Although management experts argue that large organizations face the same bureaucratic problems as public

authorities, most critics believe that these tëo sectors operate under very different conditions (Halachmi, 1995).

kopje

4

Falenderime

Ky punim vjen si nje punim përmbyllës të një ciki studimesh ne Programin Master Shkencor në

Administrim Publik.

Fillimisht dua të falenderoj personat më të afërt për mua, famijen time që me mirëkuptimin e

tyre më kanë ndihmuar në realizimin e këtij punimi.

Mirënjohje dhe falenderim te vecantë për udhëheqësin e temës lektorin , Z. Arian Dedej i cili me

kontributin , profesionalizmin dhe përkushtimin e tij më ka dhënë të gjithë suportin e nevojshëm

për përfundimin e ketij punimi.

kopje

5

KAPITULLI 1 : MODELI TRADICIONAL NË ADMINISTRIMIN PUBLIK

Përmirësimi i performancës së qeverisë ka qenë në qendër të kërkimit dhe politikave të

administrimit publik në këto 20 vitet e fundit. Qeveritë kudo në botë po kërkojnë që të

përmirësojnë performancën e tyre me kusht që të shfrytëzojnë burimet njerëzore, rezultatet e

programeve, kënaqësinë e konsumatorit, pjesëmarrjen qytetare, korrupsionin, transparencën,

përgjegjësinë dhe në përgjithësi të gjenerojnë me shumë kënaqësi totale. Megjithatë, shumica e

politikave dhe kërkimeve kanë qenë më shumë të fokusuara në qeverinë si e tërë ose në

programe dhe shërbime publike të veçanta, sesa në kapacitetin institucional të organizatave

publike.

Administrata publike si në teori dhe në praktikë i ka fillesat në fund të shekullit të

nëntëmbëdhjetë. Parimet themelore për modelin tradicional të administratës publike përfshijnë

teorinë e burokracisë të Max Ëeber. Ky model tradicional është karakterizuar nga; administrimi

nën kontrollin zyrtar/ formal të lidershipit politik, të bazuar në rreptësisht në një model hierarkik të

burokracisë, me personel nga zyrtarët e përhershëm, zyrtarë neutralë dhe anonimë, të motivuar

nga interesi publik, duke shërbyer çdo pjesë të qeverisë në mënyrë të barabartë, dhe jo duke

kontribuar në politikë, por thjesht administrojnë këto politika që vendoset nga politikanët.(Ibid)

Edhe pse AP tradicional është duke u zëvendësuar tani nga ai i ashtuquajtur si Menaxhimi i Ri

Publik, model tradicional i administratimit publik mbetet ende si ai më gjatë i qëndrueshëm dhe

teoria më e suksesshme e menaxhimit në sektorin publik. Vetëm se në kohët e fundit, teoritë dhe

praktikat e saj po konsiderohen tanimë si të modës së vjetër dhe nuk janë më relevante për

nevojat e një shoqërie që ndryshon me shpejtësi.

1.1 Modeli Burokratik

Ëeber e përcaktoi burokracinë si një tip ideal organizimi ku caktohen kufijtë prej një strukture

sunduese ligjore në të cilën bëhen përpjekje përmes nje stafi administrativ.

Karakteristikat bazë të këtij modeli, hierarkia e kontrollit, sektorët dhe specializimi i detyrave,

puna në proçedura dhe normat e ngritura, dhe rregjistrimi i të gjitha aktiviteteve të performuara,

lehtësojnë, sipas Ëeber, mjeshtërinë komplekse dhe të panumërt të aktiviteteve. (Blau, 1987)

Burokracia mund të përcaktohet gjithashtu në termat e organizimit strukturor, ose karakteristikave

të sjelljes. Bazuar në fokusin strukturor, një organizatë burokratike paraqet karakteristikat

strukturore të mëposhtme:

Një hierarki autoriteti e mirëpërcaktuar

Departamente të ndara sipas specializimit funksional

Një sistem rregullash që përfshin të drejtat dhe detyrimet të pozicionit përkatës

Një sistem proçedurash të cilat udhëzojnë sjelljen në situata të caktuara

Pamundësia e përcaktimit të lidhjeve ndërpersonale

Përzgjedhja e marrjes në punë dhe ngritja në detyrë bazuar në kompetencat teknike

Dy argumenta kryesor konsiderohen në favor të modelit burokratik:

kopje

6

1. Argumenti i efiçencës-racionale të Ëeber

2. Argumenti i përmasës së suksesit të Mises

1.1.a Argumenti i eficençës-racionale të Ëeber

Ëeber tregon që modeli burokratik është forma më racionale dhe efiçente e administratës, duke

marrë parasysh kompleksitetin dhe madhësinë e aparatit të shtetit.

Rregulli dhe standartizimi i modelit sjell përmirësime të rëndësishme mbi humbjen e burimeve

dhe mbrojtjen e tyre. Megjithatë ky argument ka një rrjedhë. Sistemi burokratik fokusohet më

shumë në racionalitetin dhe efiçencën e mënyrave sesa në përmbushjen e qëllimeve. Ç’do

organizatë i nevojitet të jetë efiçente, por më shumë e rëndësishme është që ajo të jetë efektive. Në

botën e sotme ka një theks të vogël në efiçencën, dhe ekonomitë e shkallës, dhe më shume

vëmendje është drejtuar në fleksibilitetin dhe në arritjen e rezultateve.

Në të vërtetë, modeli burokratik është një barrierë për efektivitetin, fleksibilitetin dhe krijimin e

vlerës.Struktura proçeduriale dhe normative e modelit burokratik vështirëson arritjen e rezultateve.

Vështirësitë e punonjësve në takimet e pritura të cilat kërkojnë punën të mbaruar prej tyre, ka

lejuar të krijohet një ndjenjë dekurajimi dhe morali të ulët. Ata shpeshherë e gjejnë veten në një

kurth rregullash dhe rregulloresh i cili pengon zhvillimin e tyre personal dhe ndrydh

krijueshmërinë e tyre. Më të mirët janë pak të paguar dhe largohen, më të këqinjtë janë të

mbipaguar dhe qëndrojnë. (Robert Klitgaard, 2005).

1.1.b Argumenti i përmasës së suksesit të Mises

Mises shpjegon manaxhimin burokratik si manaxhimin e punëve, i cili nuk mund të shqyrtohet

prej kalkulimeve ekonomike. Ai shënon që në administratën publike nuk ka një çmim tregu për

arritjet. Nuk ka një njësi matëse për të matur suksesin. Objektivi i administratës publike nuk mund

të matet në terma të parasë, dhe nuk mund të kontrollohet prej metodave llogaritëse. Kjo e bën të

domosdoshme që zyrat publike të operojnë sipas principeve absolute, kjo në ndryshim të

principeve të cilat aplikohen për motive përfitimi. (Mises, 1996)

Mises argumenton se është një iluzion të përmirësuarit e efiçencës në administratën qeveritare

përmes teknikave të manaxhimit privat, sepse aplikimi i këtyre teknikave kushtëzohet prej

ekzistencës së një metode ekonomike e kalkulimit të performancës. Kjo llogaritje ekziston në

sektorin privat – fitim/humbje – por jo në administraten publike. “Trajta e organizimit burokratik

në administratën publike është e nevojshme sepse metodologji për kalkulimin e performancës në

sektorin publik, nuk ekzistojnë”. (Mises, 1996)

Evoluimi i teknikave manaxheriale private (manaxhimi strategjik, matja e performancss, etj) dhe

informacioni teknologjik (Sistemi informacionit, Inteligjenca e biznesit, Proçesi i manaxhimit të

Biznesit, etj) do të thyejnë këtë paradigmë.

kopje

7

KAPITULLI 2: MENAXHIMI I RI PUBLIK

2.1 Përkufizimi dhe Konteksti Brenda të cilit u shfaq Menaxhimi i Ri Publik

Menaxhimit të ri publik është një filozofi menaxhimi e përdorur nga qeveritë që 1980 në

përpjekje për të modernizuar sektorin publik. Menaxhimit të ri publik është një term i gjerë dhe

shumë kompleks i përdorur për të përshkruar valën e reformave të sektorit publik në mbarë botën

që nga viti 1980. I bazuar në Zgjedhjen publike dhe shkollat menaxheriale menaxhimit i ri publik

kërkon të theksojë efikasitetin në sektorin publik dhe efiçiencën e kontrollit që qeveria ka mbi të.

Supozimi kryesor në reformat e Menaxhimin e Ri Publik është se orientimi i tregut në sektorin

publik do të çojë në raport kosto –efiçencë më të lartë për qeveritë, pa pasur efekte anësore

negative në objektiva dhe faktorë të tjerë.

Menaxhimit të ri publik reflekton një ndryshim në qëndrim. Kjo është një term që i referohet për

të reformuaratë çka ka ndodhur në sektorin publik.Ideja ishte për të bërë sistemin publik të

funksiononjë si sektori privat. NPM është përcaktuar nga disa autorë modernë si një kombinim i

ndarjes, dis agregimit (ndarjen e burokracive të mëndha në të vogla, e më të fragmentuara),

konkurrencës (në mes agjensive publike të ndryshme , dhe midis agjensive publike dhe firmave

private) dhe stimulimit.Menaxhimit të ri publik është përcaktuar në mënyra të ndryshme., Si një

vizion, një ideologji apo si një pako e qasjeve të veçanta të menaxhimit dhe teknikave (shumë

prej tyre të huazuara sektori nga privat -fitimprurës) (Pollitt, 1994:1). NPM është parë në këtë

mënyrë si një trup i mendimit menaxherial (Ferlie et al., 1996:9) ose si një sistem ideologjik

mendimit bazuar në ide të gjeneruara në sektorin privat dhe të importuara në sektorin publik

(Hud, 1991, 1995). Shfaqja e menaxhimit të ri publik (NPM) ështëi lidhur me rolin e ndryshuar të

shtetit dhe kërkesave në rritje në të gjithë botën për praktika më të mira të qeverisjes (Sharma,

2007; 4).

Kriza e shtetit të mirëqenies çoi në pyetje rreth rolit dhe karakterit institucional te shtetit. Tani

është duke u bërë e qartë se në shumicën e vendeve në zhvillimin , reformat në administratën

publike dhe menaxhimit janë shtyrë fort nga presionet e jashtme dhe kanë ndodhur në kuadër të

programeve te përshtatjes strukturore.

Era e ndryshimit drejt reformave të tregut dhe pluralizmit politik, që ishte gjithëpërfshirës ne

pothuaj të gjithë botën perëndimore në vitet 1980, dhe rënia e komunizmit, i dërgoi mesazh të

rëndësishëm vendeve më të zhvilluara që ishin në krizë që dhe ata duhet gjithashtu të

reformoheshin . Reformat e reja të Neë Public Management kanë qenë mbresëlënëse, sepse ato u

përhapën globalisht brenda një kohe të shkurtër . Pritja dhe miratimi i reformave të reja të

administrimit publik në të gjithë globin nuk është uniforme. Deri në vitin 1980, NPM ishte parë

gjerësisht si fenomen prezent në vendet e zhvilluara, veçanërisht në ato anglo -Saksone,

fenomen. Megjithatë nga 1990 aplikimet e varianteve të teknikave dhe praktikave të NPM janë

vërejtur dhe në disa vende në zhvillim.

kopje

8

2.2 Karakteristika Themelore të Menaxhimit të Ri Publik:

Karakteristika thelbësore të Menaxhimit të Ri Publik kanë qenë përcaktuar në mënyra të

ndryshme nga shkrimtarë të ndryshëm të Administrimit Publik. Elementet kyçe përfshijnë forma

të ndryshme të menaxhimit decentralizues brenda shërbimeve publike (për shembull, krijimi i

agjencive autonome dhe delegimi i buxheteve dhe kontrollit financiar), duke rritur përdorimin e

tregjeve dhe konkurrencës në ofrimin e shërbimeve publike (p.sh., kontraktimin apo lloje

mekanizmash të tjera të tregut), dhe rritje theksit në rezultate, performancë dhe orientimit ndaj

konsumatorëve. NPM karakterizohet nga theksi që vendos në reduktimin dhe de-rregullimin e

burokracisë, mekanizmat e tregut të punësimit ose subjektet gjysmë-tregtare për të kryer veprime

të ndryshme qeverisë, bartjen e përgjegjësisë në nivele më të ulta dhe të jashë organizatave dhe

nxitja e fuqisë punëtore të mendojnë në Termat sipërmarrëse (Carroll 1998:402) NPM tenton

haptazi të rregullojë problemet e qeverisë si besimi i ulët i publikut, dështimet e burokracisë ,

hartimit të programeve të dobëta dhe deficititeve të performancës.

Sharma analitikisht vlerëson NPM si një paradigmë të re që kërkon të ngulisë një qasje të re në

administratën tradicionale publike për të theksuar efikasitetin, rritjen e produktivitetit,

përmirësimin e shpërndarjes së shërbimeve, dhe përgjegjshmërisë (2006:4). Në mënyrë

përmbledhëse , ai argumenton se NPM mbron de-burokratizimin, fleksibilitetin, inovacionin,

mbështetjen në sektorin privat, krijimi e një mjedisi të përshtatshëm për rritjen e ndërmarrjeve

private, si dhe përdorimin e mjeteve të tjera të ndryshme nga bureaucracia publike për ofrimin e

shërbimeve përmes kontraktimit të jashtëm . Ai shton se NPM mbron delegim në nivelet më të

utla , ose ndarje të drejtë të drejtave dhe përgjegjësive, partneriteti publik privat, mbështetja e

konkurrencës dhe në forcat e tregut. Ai gjithashtu mbështet fuqizimin, vendos theksin mbi

rezultatet,pjesmarrjen publike dhe decentralizimit, endos vtheks më të madh në masat për rritjen

e produktivitetit dhe përdorimin e teknikave moderne të tekonologjise, informacionit dhe

komunikimit dhe e-qeverisjes (Ibid p.130, duke cituar Bertucci et al. 2003; Hughes, 2003; Kaul,

2000).Në krahasim me teoritë e tjera të menaxhimit publik, NPM është më e orientuar drejt

rezultatev edhe eficencës përmes menaxhimit më të mirë të buxhetit publik. NPM synon të arrijë

konkurrencën përmes aplikimit , ashtu siç është në sektorin privat, edhe për organizatat e sektorit

publik, duke theksuar parimet ekonomike dhe lidershipin.

Menaxhimi i ri publike trajton perfituesit e shërbimeve publike si klientë (tjetër paralel me

sektorin privat) dhe anasjelltas qytetarët si aksionerë. Ka një konsensus të përgjithshëm në mesin e

shumë dijetarëve që Menaxhimi Ri Publik pohon se tregu dhe jo qeveria, është shpërndarësi më i

mirë i burimeve; individët janë gjyqtarët më të mirë të mirëqenies së tyre, dhe se teknikat e

menaxhimit të sektorit privat mund të jetë të dobishme për të përmirësuar performancën e qeverisë

(Hodge 2006, Hughes 2003). Megjithatë Ekziston një mosmarrëveshje në lidhje me idenë se

individët janë gjyqtarët më të mirë të mirëqenies së tyre duke u bazuar në besimin se janë disa

raste individët në të cilat nuk mund të gjykojë mirë në mirëqenien e tyre dhe në këto situata të

qeveria është ajo e cila duhet të bëjë gjykim në emër të qytetarëve të saj për ofrimin e mallrave

sipas meritës dhe mbrojtjen e mirëqenies së tyre.

kopje

9

KAPITULLI 3: REFORMAT ADMINISTRATIVE

E ardhmja e administratës publike qëndron në institucionin e masave që synojnë jo vetëm të

rikonfirmojnë rolin zhvillimor të administratës publike dhe mbrojtjen e vlerave të saj themelore,

por gjithashtu në rikonfigurimin e organizatave të shërbimit publik në më të hapura,

pjesëmarrëse, ndarje të njohurive, inovacionin dhe sistemeve të orientuara drejt rezultateve dhe

shpërndarjes efikase të shërbimeve të ofruara.

Reformat e menaxhimit të ri publik priten që të mbështesin reformat më të gjera shoqërore

përfshirë këtu dhe reformat politike ekonomike që synojnë de-rregullim të ekonomive dhe

shoqërive të vendeve në zhvillim. Ka pritje që reforma të tilla mund të ndihmojë për të lehtësuar

varfërinë .

3.1 Masat për të Rigjallëruar Administratën Publike

Sot administaratat pubilke ndryshojnë nga ato të mëparshme në kushtet e theksit që i japin jo

vetëm me zbatimin e "biznesit" dhe " Teknikat e kënaqësisë së konsumatorit ' por edhe në

fortifikimin e vlerave themelore të shërbimit publik dhe etikës. Reforma e Administratës Publike

mund të jetë shumë gjithëpërfshirëse dhe mund të përfshijë ndryshime në fusha të tilla si

strukturat organizative, decentralizim, menaxhimi i personelit, financave publike, rmenaxhimimit

në bazë të rezultatit, reformave rregullative dhe disa të tjera si do të diskutohen më poshtë :

3.1. a Decentralizimi:

Në shumë vende, decentralizimi ofron kontekstin në të cilin janë dërmarrë ndërhyrjet e

reformave administrative . Një pengesë shumë e madhe në disa iniciativa të decentralizimit është

mungesa e kapaciteteve administrative të administratës publike në nivel lokal dhe mungesa e

linjave të llogaridhënies të kësaj administrate për njerëzit lokal. Që qeveritë e decentralizuar të

rezultojnë të suskesshme është e nevojshme të jetë një qendër për të mundësuar këtë, kështu që

vëmendja duhet të përqëndrohet në, për shembull, mekanizmat e transferimit fiskal; mekanizmat

për sigurimin e planifikimit dhe buxhetimit në nivel lokal dhe për i integruar në planifikimin dhe

buxhetimin kombëtare, sistemet për monitorimin dhe mbikqyrjen buxhetit dhe regjimet e duhura

të burimeve njerëzore. Mangësia e përbashkët në lidhje me decentralizimin është se, ajo

automatikisht nuk mund të çojë në përmirësimin e rezultateve për të varfërit dhe grupet tjera në

nevojë; në mungesë të kuadrit efektivë të përgjegjësisë lokale disa zyrtarë vendas mund të

devijojnë fondet për përfitime personale; kapacitet të kufizuar të Qeveritë lokale mund të pengojë

marrjen vendim dhe ofrimit të shërbimeve lokale.

3.1.b Zvogëlimi dhe Ristrukturimi i Makinerisë Qeveritare

Ekziston një nevojë për ridizenjimin punës dhe rishpërndarjes së funksioneve midis

departamenteve të qeversë me objektivin e reduktimit të vëllimit të shërbimeve publik (fuqisë

punëtore). kjo mund të përfshijë ndryshime në strukturën e brendshme të departamenteve,

rialokim të funksioneve brenda departamenteve, alokim të funksioneve tek organe të tjera të jo në

departamentet e tjera ministrale, me krijimin e agjencive ekzekutive dhe privatizimin e

kopje

10

ndërmarrjeve shtetërore. Përmes privatizimit te ndërmarrjeve shtetërore, administrata publike

mund të ketë sukses në pakësimin dhe zvoglimin e rolin të saj në një madhësi të menaxhueshme.

Kjo pastaj do të cojë në reduktimin e shpenzimeve të qeverisë ndërsa rrit efikasitetin në ofrimin

e shërbimeve dhe përmirësimin e performancës. Përveç kësaj, mjete të reja, sidomos ato në bazë të

Teknologjisë së Informacionit e Komunikimit, kanë hapur mundësi të reja për koordinimin më të

mirëë të degëve të ndryshme të qeverisë dhe për forcimin e një lidhjen më të drejtpërdrejtë midis

qytetarit dhe qeverisë.

Megjithatë, zvogëlimit makinerisë qeveritare ka shkaktuar edhe kritika dhe rezistenca si psh

Sharma që argumenton se, shkurtimi i personelit në shërbimin publik merr dimensione politike

dhe pavarësisht nga meritat e saj shndërrohet në një çështje politike në vendet demokratike. Ai

shton se disa vendime të tilla janë të vështira për të zbatuar për shkak të rezistencës nga

Bashkimet e Sindikatave existuese (2007: 27 ).Shqetësimi më i rëndësishëm këtu duhet të jetë që

qeveria të jetë efiçente , facilituese, dhe e përshtatshme për rrethanat e saj se sa thjesht e vogël siç

pretendohet.

3.1. c Teknologjitë e Informacionit dhe Komunikimit dhe E- qeverisja:

Ndërtimi i kapaciteteve të sektorit publik në informacion,inivacion dhe Teknologji është

vendimtar në mënyrë që të shfrytëzohen mundësitë e globalizimit. Teknologjitë e Informacionit

dhe Komunikimit (TIK) siguron mjete gjithnjë e më të fuqishme të procesit që mund të vendoset

për të adresuar problemet tradicionalisht te zhvilluara në mënyra të reja. Teknologji të tilla si

informacion Ëide Area Netëorks dhe në internet, mund të transformojë ndërveprime të qeverisë

me qytetarët, bizneset, dhe pjesë të tjera të qeverisë. Megjithatë, fokusi duhet të jetë më pak në

teknologjinë në vetvete dhe më shumë në transformimin dhe riorganizimin e funksioneve dhe

ndërveprime që mundëson. Përmes dislokimit të qëndrave të shërbim më afër klientëve, klientët

me partnerët, e-qeverisja thjeshtëson dhe mundëson ofrimi më të mirë të shërbimit ndaj

përdoruesve , lidhje të përmirësuara dhe më ekonomike me biznesin, dhe menaxhimin më efikas

dhe rigoroz të bizneseve të qeverisë. Për shembull, kioska të kompjuterizuar në Indi për

komunitetin japin informacione themelore, dokumenta apo formate të nevojshme për qytetarët

në fshatrat rurale, duke kursyer kohë dhe para njerëzve dhe zgjerimin gamën e shërbimeve në

dispozicion në nivel lokal. Përveç përmirësimin e marrëdhënieve me publikun, e-qeveria mund të

çojë në përmirësimin e punës së brendshme të një administrate.

3.1.d Nënkontraktimi dhe Transferimi (Outsourcing): një mjet për ofrimin e

shërbimeve publike nëpërmjet burimeve të tjera përveç burokracisë publike.

Qeveritë në vendet në zhvillim mund të forcojë administratën e tyre publike duke kontraktuar-

dhe transferuar aktivitetet jo thelbësore tek firmat e sektorit privat. Nën kontraktimi dhe

transferimi i referohen procesit të blerjes së mallrave ose shërbimeve nëpërmjet marrëveshjeve

kontraktuale nga privatët ose organizatat jofitimprurëse.Termi kontraktues nga jashtë është

përdorur shpesh në mënyrë specifike për të treguar proçesin kontraktues që synon blerjen e

mallrave dhe shërbimeve që më herët janë dhënë nga qeveria apo mendohej të ishin si pjesë e

përgjegjësisë së qeverisë për ti ofruar. Ideja themelore këtu është për të zvogëluar aktivitetin e

shtetit dhe të përdorimit të konkurrencës si një mjet për të siguruar çmimin më të mirë dhe

efikasitetin. Qeveria duhet të lejojë sektorin privatë të ofrojë shërbime, ndërsa ajo merret me

punë të tjera . Nje studim nga Banka Botërore (2008) arrin në përfundimin se që kontraktimi të

jetë i suksesshëm, qeveritë duhet të kërkojnë të nxisin konkurrencën në tregun e ofruesve, të

kopje

11

prezantojnë mekanizma për sigurimin e transparencës në procesin e përzgjedhjes për të shmangur

korrupsionin, dhe krijimin e sistemeve të forta për monitorimin e performancës.

3.1.e De-burokratizimi

Deburokratizimi si një nga komponentët e menaxhimit të ri publik synon të përgjigjet mangësive

strukturore në sektorin publik nëpërmjet thjeshtimit dhe ridizenjimit te proceseve burokratike, me

qëllim të rritjes së efikasitetit dhe përmirësimin e aftësisë për t'iu përgjigjur nevojave të qytetarëve

në lidhje me ofrimin e shërbimeve publike. Kjo nuk do të thotë të bësh gjëra që janë larg me

burokracinë, kuadrit ligjor, rregullave dhe burimet legjitime të autoritetit, por të mbash nën

kontroll ndikimin negativ të model ideal të burokracisë sipas Ëeber (Sharma Op cit.f.23 ).

Qeveritë në vendet në zhvillim e kanë të nevojshme të adresojnë dhe të sigurojnë mjetet juridike

për efektet negative të burokracisë të tilla si, proçedura të gjata të panevojshme, korrupsioni dhe

arrogancë e shërbyesve publik në raport me klientët si dhe forcimi i makinerisë së administratës së

tyre publike.

3.1.f Privatizimi:

Privatizimi si qendra e menaxhimit të ri publik i referohet çdo mjeti, mënyre, për rritje të

dispozitave private në ato që më parë ishin menduar si mallra dhe shërbime publike. Në pjesën

më të madhe të literaturës sotme , privatizimi është barazuar me heqjen e të drejtës totale e

mallrave ose shërbimeve (për shembull shitjen e ndërmarrjeve publike). Megjithatë, në spektrin e

tij me të gjerë, privatizimi përfshin të gjitha masat dhe politikat që synojnë forcimin e rolit të

sektorit privat në ekonomi duke përfshirë kontraktimin, kontratat e menaxhimit, dhënia me qira,

partnership publike- Privatë dhe shumë të tjera (Sharma, 2007: 28 ). Privatizimi kërkohet për të

rritur efikasitetin, për të përmirësuar produktivitetin, zvogëlojë sektorin publik, promovomin e

konkurrencës, stimulimin e sektorit privat, si dhe në lehtësimin e qeverisë nga humbja që sjellin

ndërmarrjet shtetërore.

Megjithëse shumë vende kanë përqafuar privatizimin( dhe rasti i Shqipërisë), eksperienca tregoi

se në shumicën e rasteve privatizimit nuk kanë arritur objektivat e synuara. Korrupsioni, gjatë

procesit të vlerësimit dhe të shitjes së ndërmarrjeve shtetërore ishte në mesin e pengesave për

realizimin e objektivave të privatizimit,. shumë ndërmarrje publike pasi u privatizuan u zhdukën.

Sharma rekomandon që roli i qeverisë nuk duhet të përfundojë pas zbatimit të planeve të

privatizimit, por duhet të vazhdojë (edhe pse në një formë të ndryshuar) për të mbrojtur interesin

publik duke monitoruar performancën e ndërmarrjeve të privatizuara dhe sektorit privat në

përgjithësi.

kopje

12

3.2 Rëndësia e reformave në Menaxhimin Publik dhe sfidat e saj .

Reformat në menaxhimin publik janë menduar gjithmonë si një levë drejt një qëllimi

përfundimtar, dhe jo si një përfundim në vetvete ose për të qënë më të saktë mund të themi se ato

shërbejnë si një mjet drejt shumë përfundimeve. Këto përfshijnë pakësimet e shpenzimeve të

tepërta publike, përmirësimin e cilësisë së shërbimeve publike, bërjen më eficientë të

operacioneve qeveritare si dhe rritjen e mundësive që politikat e përzgjedhura e të implementuara

do të bëhen efektive.

Drejt rrugës për të arritur këto objektiva të rëndësishme, reformat e menaxhimit publik, gjithashtu

mund të shërbejnë si një numër i madh qëllimesh të ndërmjetme, si forcimi i kontrollit të

politikave mbi burokracinë, çlirimi i zyrtarëve publike nga shtrëngimet burokratike apo ngurtësia e

mendimit të tyre, për të menaxhuar dhe rritur besueshmërine e qeverisë tek qytetarët me anë të

politikave dhe programeve te tyre.

Një pjesë tjetër jo më pak e rëndësishme janë përfitimet simbolike të reformave menaxheriale. Për

politikanët këto përfitime konsistojnë në faktin që “njerëzit i shohin duke realizuar atë çka kanë

premtuar. Shpallja e reformave, kriticizmi i burokracisë, lavdërimi i teknikave të reja të

menaxhimit, premtimet që përmirësojnë shërbimin në të ardhmen - të gjitha këto ndihmojnë

politikanët që të tërheqin vëmendjen e “favorshme”.

Nëse reforma menaxheriale do të prodhojë realisht një qeverisje më pak të kushtueshme dhe më

shumë eficiente, me shërbime të cilësisë më të lartë dhe me programe efektive si dhe në të njëjtën

kohë do të rrisë në kontrollin politik, të lejojë menaxherët të menaxhojnë të bëjnë qeverisjen më

transparente, atëherë është llogjike që kjo reformë të trumpetohet fuqishëm. Por për fat të keq,

gjërat nuk janë aq të thjeshta. Janë të shumta rastet që tregojnë që reformat në menaxhimin publik

kanë shkuar keq. Ato kanë dështuar në krijimin e përfitimeve të premtuara, madje në shumë raste

kanë gjeneruar afekte anësore negative, të cilat kanë bërë që proçedurat administrative të

përkeqësohen në krahasim me më parë.

Rrugë të tjera në përmiresimin e performancës qeveritare, përfshijne reformat politike (si

ndryshime në sistemin elektoral apo proçedurat legjislative) dhe ndryshime thelbësore në politikat

më kryesore (si politikat e menaxhimit makroekonomik, reformat ne tregun e punës apo

ndryshimet e rëndësishme në politikat sociale).

Një kombinim i tillë reformash psh: Zelanda e Re, e cila kombinon reformat menaxheriale me

ndryshimet si në politikat makroekonomike ashtu dhe në sistemin elektoral.

Por i gjithë ku proçes bëhet edhe më i vështirë pasi nuk është lloji i punës që i përshtatet

politikanëve të shtresave të larta, të cilët janë më tepër të interesuar për rezultate që arrihen shpejt

ose deri në zgjedhjet e ardhshme. Vëmendja e politikanëve ndryshon nga një çështje në tjetrën në

një mënyrë aq të shpejtë, krahasuar këtu dhe më kohën që duhet për të realizuar ndryshimet e

mëdha organizacionale. Kjo ka qënë gjithmonë arsyeja e kundërshtive ndërmjet nevojave të

politikanëve për “të bësh diçka për të bërë reklamë” dhe organizmit të reformave për kohë,

përkushtim dhe vazhdimësi.

kopje

13

Sipas një raporti të OECD, “Qeverisje për të Ardhmen”, 2002, pyetjes “Pse nevojitet një reformë

për Menaxhimin Publik”, mund t’i jepet përgjigje në tri mënyra.

Së pari, qeveritë duhet të jenë të lidhura me shoqëritë. Qëllimi i reformës në këtë aspekt është t’i

bëjë qeveritë më tepër përgjigjëse ndaj nevojave dhe kërkesave të shoqërisë. Reforma tek

Menaxhimi Publik ka si qëllim të sigurojë më mirë, më shpejt dhe më shumë shërbime për

shoqërinë. Përveç, cilësisë, sasia dhe shpejtësia nuk janë kopetencat e vetme të reja që kërkon

shoqëria nga qeveritë. Me përshpejtimin e ndryhimeve në shoqëri, qeverive u duhet të jenë në

gjendje t’u përgjigjen ndryshimeve në kërkesë me zgjidhje të reja.

Së dyti, qeverive u duhet reforma për të rivendosur besimin e munguar ndaj tyre. Ato duhet të

ofrojnë më shumë mundësi zgjedhjeje, demokraci dhe transparencë. Për këtë u duhet të punojnë

fuqishëm në sferën e poltikave publike, të përforcojnë komunikimin dhe lidhjen me qytetarët.

Se treti, reforma në menaxhimin publik vjen si rrjedhojë e trysnive të reja. Forcat e jashtme

ushtrojnë presion ndaj qeverive për t’i shërbyer publikut të gjërë. Në vazhdim të kësaj ideje,

ndërvarësia më e madhe midis ekonomive ndërkombëtare, “hapja” e shoqerive dhe rritja e

rëndësisë së marrëveshjeve dhe strukturave ndërkombëtare, rrisin kompleksitetin dhe

dimensionet e këtyre forcave të jashtme. Përsa kohë që qeveritë operojnë në një mjedis me

kërkesa të reja, reforma është një proçes i përgatitjes për adaptimin e qeverive ndaj rolit të tyre të

ri në një shoqëri që po ndryshon.

Sfidat më të zakonshme përballë një situate të tillë për vendet Europiane si për shembull,

shërbime të përmirësuara, të shpejta dhe me kosto të ulëta, optimizimi i besimit qytetar tek

qeveria dhe menaxhimi i presioneve të reja, mund të përkthehen në një listë kërkesash për

veprim nga ana e qeverive dhe administratave të tyre1:

1. Administratat duhet të fokusohen në integrimin, i cili lidhet me menaxhimin midis

qeverive të ndryshme. Kjo kërkon që qeveritë të adresojnë çështje që respektojnë kufijtë

përtej atyre organizacionalë në një mënyrë ndër-qeveritare efiçente. Një shembull, për

këtë mund të gjendet në poltikën e zinxhirit ushqimor, ku garantimi i sigurisë së

ushqimeve kërkon koordinimin e interesave ekonomike të agrikulturës dhe shitësve me

interesat e mjedisit dhe të shëndetit. (Schofield & Shaoul, 2000)

2. Kërkesa e dytë për qeveritë është vizioni dhe kapaciteti për të zhvilluar një pamje

strategjike të interesit publik. Kjo kërkon vendosjen e projekteve afatshkurtra në një

perspektivë afatgjatë në kontekstin e kufizimeve të buxhetit dhe pikëpamjeve të

qytetarëve dhe shoqërisë si e tërë. Një çështje e rëndësisëhme për shembull është rritja e

moshës së popullsisë në vendet perëndimore. Impakti mbi mirëqënien sociale të Europës

është i konsiderueshëm ndaj qeverive u duhet të kenë një vision afatgjatë strategjik, i cili

të përkthehet në veprime konkrete afatshkurtra brenda limiteve të buxhetit. (Boeri &

Tabellini, 2001).

3. Efektiviteti i qeverisë përfshirë këtu ekonominë dhe efiçensën vjen si kërkesë tjetër në

kuadër të nevojës për përmirësim të menaxhimit publik. Sfida e sotme për qeveritë është

1 Bouckaert, Ormond & Peters, 2000, pp. 7-16

kopje

14

ndërtimi i një pakoje më të gjërë lidhjesh dhe rrjetash me qëllim implementimin e

suksesshëm të programeve publike dhe arritjes së rezultateve të dëshiruara. Rritja e

suksesit së partneriteteve publike-private ilustron përfshirjen e burimeve private për

qëllime publike. Në vijim të këtij partneriteti qeverisë i duhet të tregohet e kujdesshme në

rolin që do të luajë aty për të qenë sa më efektive. Për këtë mund të sjellim shembullin e

shqetësimit qeveritar për furnizimin me ujë tek qytetarët, ku operacionet kryesore

zotërohen nga ajo dhe ato anësore mund të privatizohen. (Seppala et al., 2001). Në

vazhdim, nisur nga eksperienca e shumë vendeve mund të thuhet se ekzistojnë modele të

ndryshme të partneritetit publik-privat që varen nga diferencat midis shteteve të

ndryshme. (Nelson, 2001)

4. Kërkesa tjetër për qeveritë është përshtatja e vendit me prirjet për ndërkombëtarizim dhe

influencimi i të tjerëve për përfitime të përbashkëta. Me zbehjen e kufijve, vendet e vogla

kane relativisht më shumë përfitime nga rregullimet ekonomike dhe organizative, si

rrjedhojë e impakteve të jashtme mbi koordinimin e të gjitha aktiviteteve qeverritare.

Brenda Europës krijimi i Euro-zonës është rasti më i spikatur i ndërkombëtarizimit ku

qeveritë kombëtare humbasin aftësinë e tyre për të ndërmarrë veçmas politika monetare

kombëtare. (Trichet, 2001)

5. Besimi dhe legjitimiteti që bazohet në ndërtimin e marrëdhënieve të reja. Edhe pse disa

vende gjenden në ne pozicione më të favorshme lidhur me këta dy faktorë, mund të

thuhet se asnjë qeveri nuk ka imunitet ndaj rënies së besimit. (Eurobarometer, 1995). Nga

ky konstatim, lindin kërkesat për veprime paraprake nga ana e qeverive për të shfaqur

angazhim të përgjegjshëm ndaj qytetarëve dhe për t’i treguar atyre se institucionet

publike kujdesen për nevojat e tyre2.

6. Kërkesa e fundit sipas autorëve të sipërpërmendur është përgjigjshmëria në termat e

adaptimit ndaj ndryshimit. Më shume së anjëherë, një mjedis i paparashikueshëm kërkon

qeveri, të cilat kanë kapacitetin të analizojnë përpara, të zbulojnë tendencat dhe të

mendojnë në mënyrë kreative rreth mënyrave të formimit të politikave dhe institucioneve

të duhura që do t’i përgjigjen ndryshimit.

Natyrisht, që shtete të ndryshme i janë përgjigjur ndryshimeve dhe sfidave të sipërpërmendura në

mënyra të ndryshme. Këto forma të menaxhimit të ri publik mund të rezultojnë në katër grupe

kryesore strategjish të mirëmbajtjes, modernizimit, marketingut dhe minimizimit, në të gjitha

fushat e menaxhimit dhe politikave.3

a) Mirëmbajtja, nënkupton “eliminimin e kontrolleve tradicionale, shkurtimin e

shpenzimeve, bllokimin e punësimeve te reja, drejtimin e fushatave kunder korrupsionit

dhe pergjithesisht të nxjerrësh në pah sistemin e administrimit dhe ligjit.4 Administrata

europiane është një shembull i strategjisë së “mirëmbajtjes”.

b) Modernizimi i sistemit administrative është një opsion i dytë, që mund të realizohet duke

sjellë mënyra më fleksibile të buxhetimit, menaxhimit, llogaritjes dhe shpërndarjes së

2 OECD, 2001a

3 Pollit & Bouckaert, 2000

4 Pollit & Bouckaert, 2000, p.176

kopje

15

shërbimeve tek qytetarët. Këto ndryshime në administrim mund të huazohen nga sektori

privat por shoqërohen nga disa ndryshime në sistemin politik. Vendet nordike për

shembull, mbështeten fuqishëm në “modernizimin” si strategji për reformën.

c) Trajektorja e tretë e reformës për sektorin publik është orientimi nga tregu nëpërmjet

institucionalizimit të sa më shumë tipeve të mekanizmave të tregut privat brenda sektorit

publik. Organizatat e sektorit publik janë krijuar për të konkuruar me njëra tjetrën me

synim rritjen e efiçensës dhe të përgjigjshmërisë ndaj qytetarëve. Kjo gjithashtu,

implikon një penetrim të sistemit administrativ tek kultura, vlerat dhe praktikat e sektorit

privat.

d) Opsioni i katërt është minimizimi i sektorit publik. Kjo nënkupton kalimin e sa më shumë

detyrave publike tek tregu nëpërmjet privatizimit dhe nënkontraktimit. Në Britaninë e

Madhe, gjendet një kombinim i strategjisë së minimizimit dhe orientimit nga tregu nën

qeverisjen konservatore nga vitet 80’. Më pas, Z.Blair u zhvendos drejt strategjisë së

“modernizimit” me dokumentin zyrtar të vitit 1999 “Modernizimi i Qeverisë”. (Pollit &

Bouckaert, 2002).

kopje

16

3.3 Roli i sistemeve politike në realizimin e reformave

Modeli i reformave të menaxhimit publik shfaq një shqetësim mbi karakteristikat e sistemit politik

dhe administrativ ekzistues, si dhe influencat mbi proçesin e ndryshimeve menaxheriale. Këto

sisteme sigurojnë terrenin “topografinë” mbi të cilën duhet të kalojnë reformat.

Është normale që shtete të ndryshme të kenë karakteristika “topologjike” të ndryshme, dhe si

pasojë sfida të ndryshme për kryerjen e reformave. Në tabelën e mëposhtme do të paraqesim

shtete me regjime politike-administrative të ndryshme për të krahasuar 5 tiparet kyçe të këtyre

sistemeve që janë :

I. Struktura bazë e shtetit

II. Natyra e Qeverisjes ekzekutive

III. Marrëdheniet ministër/ nëpunës i lartë publikë

IV. Filozofia dhe Kultura e Qeverisjes

V. Diversiteti i Politikave Këshëllimore

I. Struktura bazë e shtetit

Ekzistojne 2 dimensione bazë. I pari i referohet shkallës së shpërndarjes vertikale të autoritetit, pra

sesi autoriteti është i ndarë ndërmjet niveleve të ndryshme të qeverisjes. Përgjatë këtij dimensioni

ngrihen 3 tipe kryesore:

Shtetet unitare të centralizuara

Shtetet unitare të decentralizuara

Shtetet federale

Dimensioni i dytë përfshin shkallët e koordinimit horizontal në nivelet e qeverisjes qëndrore, që

do të thotë sesa janë të aftë sektorët e ekzekutivit për të “punuar së bashku” duke siguruar që të

gjithë ministritë të ecin bashkë me të njëjtin drejtim. Ky dimension varion nga koordinimi i lartë

në fragmentim të dukshëm. Ndarja vertikale e autoritetit tenton të jetë më e madhe brënda shteteve

federale dhe më e vogël brenda shteteve unitare e të centralizuara. Në një shtet unitar nuk ka

ndarje konstitucionale të pushtetit të shtetit. Qeverisja qëndrore ka sovranitet edhe pse një ose disa

pjesë të autoritetit mund të delegohen. Në një shtet federal konstitucional ekzistojnë disa ndarje të

autoriteteve, si psh: në SHBA ndërmjet qeverisë federale dhe pushteteve të vetë shteteve të

ndryshme.. Brenda shteteve unitare kemi disa ndarje që mund të jenë shtete tepër të centralizuara

si psh :Franca deri në 1980 kur u bënë dhe reformat decentralizuese, Zelanda e Re dhe Anglia),

ndërsa të tjerat janë shtete të decentralizuara (vendet nordike ku qeverisjet lokale kanë pavaresi

nga qeverisja qendrore). Po si reflektohen këto ndryshime në reforma?

Reformat në shtetet federale dhe në shtetet unitare të decentralizuara tentojnë të jenë më pak të

shpërndara në liri veprimi dhe më pak uniforme në praktikë sesa në shtetet e centralizuara. Në

shtetet federale entitetet e veçanta federale janë të afta të shkojnë në drejtime të ndryshme ose të

paktën jo të gjithë në të njëjtin drejtim në të njëjtën kohë. Shtetet federale kanë avantazhin se ato

formojnë “laboratorë natyrale” ku një aspekt reforme mund të tentohet në një shtet, ndërsa një

aspekt tjetër në një shtet tjetër.

kopje

17

Një tjetër ndryshim ndërmjet këtyre sistemeve të ndryshme është dhe fokusi në reformat

menaxheriale. Shtetet unitare të centralizuara janë të përfshira me shume ne sherbimet publike si:

edukimi, kujdesi shëndetësor sesa në shtetet federale e të decentralizuara. Këto mund t’i drejtojnë

shtetet e centralizuara drejt nje fokusi të ngushë në kërkim të outpute-ve të sherbimeve specifike,

sesa drejt shqetesimeve më strategjike me impakte politike në drejtime më të gjera. Sigurisht që

edhe shqetesimet buxhetore janë të pranishme. Nëse qeveria qëndrore është përgjegjëse për

mbarëvajtjen e shërbimeve shëndetësore si: siguria sociale, kujdesi shëndetësor apo arsimimi janë

këto shërbime që do të zënë dhe vendin më të madh në buxhet edhe nëse ka presione për kufizimin

e shpenzimeve atëhere përsëri mbi këta sektorë Ministria e Financave do të kthejë vëmendjen e

saj. Efektet e decentralizimit të gjerë në shtetet unitare kanë tendencë të jenë të njejta me ato të

shteteve federale, që do të thotë që mundësitë për qëllimet e reformave menaxheriale për t’u

zgjeruar ose uniformiciteti i aplikimit të tyre është reduktuar. Finlanda dhe Suedia janë shtete të

decentralizuara, ndërsa Zelanda e Re dhe Anglia kanë qënë tepër të centralizuara.

II. Natyra e qeverisjes ekzekutive

Cilido të jetë qëllimi i qeverisjen qëndrore sesi do të arrihet ky qëllim do të varet nga zakonet e

punës dhe bindjet e këtij ekzekutivi. Disa nga llojet e qeverisjes janë:

a. Maxhoritare – ku 1 parti merr më shume se 50% të vendeve legjislative;

b. Koalicionet – kur dy ose më shumë parti mbajnë minimalen fituese më shumë se 50% të

vendeve legjislative;

c. Kabinetet minoritare – kur partia ose partitë që formojnë ekzektuvin mbajnë më pak se

50% të vendeve legjisative;

d. Koalicionet e mëdha – kur partitë shtesë përfshihen në ekzekutiv përtej numrit të kërkuar

për një koalicion minimal-fitues;

Pjesën më të madhe të shteteve, sistemi elektoral nxjerr rezultate të drejta, të qëndrueshme dhe

kështu ekzekutivi ndërton një qeverisje me zakone të fiksuara mire. Në terma të përgjithshëm këto

“zakone” tentojnë të jenë më shume të orientuara drejt konsensusit. Ndikimet për reformat e këtij

menaxhimi publik kanë një luhatje të madhe dhe janë gjithmonë e më pak të realizueshme, kur

kalojmë nga një kategori në tjetrën (nga maxhoranca në koalicionin e madh). Nëse ekzaminojmë

qeveritë e pastra maxhoritare si Australia, Kanadaja, Zelanda e Re e Anglia, dhe t’i krahasojmë

këto me rregjimet konsensuale (Finlanda dhe Hollanda). Ka pak dyshime se qellimet dhe

intensiteti i reformave menaxheriale janë më të mëdha në grupin e parë. Reformat e thella

strukturale në aparaturat e administratës publike tentojnë të jenë më pak të vështira në regjimet

maxhoritare sesa në ato konsensuale. Arsyeja më e madhe për këtë është se të tilla ndryshime

zakonisht krijojne “fitimtare” dhe “humbës” dhe sa shumë konsensual të jetë rregjimi aq më

shumë ka mundësi që të interesat e humbësve të paraqiten direkt në ekzekutiv duke tentuar të

ndalojnë, pengojnë ose vonojnë ndryshimet e propozuara. Rregjimet konsensuale jane më pak

fleksibël e më pak të afta për reforma të mëdha e radikale. Pra siç thamë forma e ekzektuvit do të

shkaktojë ndryshime në stade të ndryshme të proçesit të reformës.

Së pari, influencon shkallën e levës që mund të krijohet për të hedhur një program reforme;

Së dyti, mund të prekë stabilitetin e reformës gjate kohës që ajo implementohet;

Së treti, mund të ketë gjithashtu një ndikim në drejtim të “pronësisë” të permasave të

reformës.

kopje

18

Nëse reformat propozohen nga një opinion politik i bazuar në konsensus, ato mund të nënkuptojnë

një legjimitet në nëpunësit civile qe do ta zbatojnë atë. Nëse reforma propozohet si një instrument

doktrinar nga një parti e vetme atëherë nëpunësit civilë mund të rezistojnë çdo “pronësie” duke i

parë ato me keqardhje.

III. - Marrëdheniet ministër/ nëpunës i lartë public

Në të gjitha shtetet, reformat më të mëdha të menaxhimit publik, zakonisht përfshijnë si

politikanët ekzekutiv (Këshilli i Ministrave) dhe nëpunësit e lartë publikë. Gjithsesi marrëdheniet

ndërmjet këtyre 2 grupeve variojnë nga një shtet në tjetrin. Kështu përcaktojmë dy dimensione të

mëdha:

Së pari, çështja nëse karrierat e politikanëve janë të ndara apo të integruara me karrierat e

mandatit veç nëpunësve të lartë publike;

Së dyti, eshte çështja sesa te politizuara janë pozicionet e nëpunesve të lartë të shtetit,

pozicionet të cilat mund të jenë të politizuara edhe nese karrierat e tyre janë të ndara nga ato të

politikanëve.

Kur karrierat e ministrave dhe nëpunësve të lartë integrohen me njeri-tjetrin, kryerja e reformave

në nivele të larta do të arrihet më lehtë sesa ne rastin kur rrugët e tyre janë krejtësisht të ndara.

Edhe politizimi i vendeve të larta, inflencon në reforme pothuajse në të njëjtin drejtim. Kur

zëvendësimi i madh i vendeve të nëpunësve civile bëhet në shkallë të gjerë, sipas partive politike

së re që merr pushtetin. Kjo mund të shkaktojë instabilitet në proçesin e reformës Në veçanti ky

efekt do të ndalonte reformën administrative, pasi informatizimi i administratës dhe proçedurave

operacionale kërkon të paktën disa vite derisa te rivendoset funksionimi normal.

IV. Filozofia dhe kultura e qeverisjes

Pjesa më e madhe e sistemeve të administrates publike, mund te jetë e formës “Rechtsstaat” ose

“interes publik”. Rechtstaat është model anglosankson, nga prespektiva e të cilit shteti është një

forcë qëndrore e integruar në shoqëri, dhe shqetësimi kryesor i tij është përgatija, shpallja dhe

përforcimi i ligjeve. Për pasojë nëpunësit civilë (pjesa më e madhe e tyre) do të trajnohen e

perzgjidhen nga fusha e jurisprudencës, duke krijuar kështu një administrate ligjore specifike. Në

një kulturë të tillë, veprimet si të nëpunësve civile ashtu dhe të qytetarëve vendosen në kontekstin

e përputhshmërise dhe të korrektësisë nga ana ligjore. Një lajthitje në një sistem të tille do të

kërkojë një hierarki të gjykatave administrative. Vlerat tipike të këtij këndvështrimi përfshijnë

respektin për autoritetin e ligjit, si një forcë sociale e nevojshme e integruese, e cila kujdeset për

barazinë në kuptim e barazisë përpara ligjit.

Ne kontrast me të, modeli i interesit publik i vendos shtetit nje rol më pak dominant ne shoqeri.

Ketu qeveria (dhe jo me “shteti”) shikohet si një e keqe e domosdoshme, fuqitë e së cilës nuk janë

më absolute, dhe ku ministrat dhe nëpunesit e tjerë duhet në mënyrë të vazhdueshme të raportojnë

punën e tyre para parlamentit ose organeve te tjera publike. Sigurisht që ligji është një perbëres i

domosdoshëm i qeverisjes, por që proçedurat dhe kënveshtrimet e veçanta të tij nuk jane

mbizotëruese si në modelin Rachsstaat.

Të gjithë qytetarët janë nën ligjin, por ligji është zakonisht në prapaskenë dhe shumë nga

nëpunësit e larte civilë nuk kanë trajnimin speciale për ligjet. Nëpunesit civilë shihen si qytetarë të

thjeshtë që punojne për organizatat qeveritare të thjeshta që punojnë për organizatat qeveritare dhe

kopje

19

jo si një kartë e veçantë speciale me një mision të lartë për të përfaqësuar “shtetin”. Proçesi i

qeverisjes shihet si një mjet për të fituar miratimin apo besimin e popullit. Në terma të

përgjithshëm pritet që në sistemin Rechtsaat, te jetë më pak i prekshëm dhe më i ngadalshëm në

kryerjen e reformave krahasuar me sistemin e interesit publik. Kjo sepse ndryshimet menaxheriale

kërkojnë gjithashtu ndryshime në ligjet, kulturën e vendit sepse dhe nëpunësit e lartë publik sado

të trajnuar mund t’i shikojnë këto ndryshime më të vështira, sesa nëpunësit e tjerë gjeneralistë të

drejtuar drejt arritjes së performancës.

V. Burimet e këshillimeve politike

Aspekti final i sistemit administrativ, ndryshimet e të cilit çojnë ndryshime në kryerjen e

reformave janë burimet e këshillave politike (këtu i referohemi eskluzivisht këshillimeve mbi

çështjet e reformave administrative).

Në parim, organi ekzekutiv mund të marrë këshilla menaxheriale nga një masë e madhe burimesh,

nisur fillimisht nga partitë e veta politike, nga nëpunesit e vetë të lartë apo konsulentët

menaxherialë, nga specialistët akademikë nga koorporatat e biznesit etj.

Sa më e gjerë shkalla burimeve të këshillave aq më shumë mundësi kanë këto ide të reja sidomos

ato që vijnë nga jashtë sektorit publik, të “bien ne veshët e ministrave” në formë bindëse dhe

influencuese. Le të shohim diferencat midis Francës dhe Anglisë gjatë viteve 1980. Në Francë

politikat e reformave buruan nga brënda rrjeteve të zakonshëm – anetarët e “grand corps”,

nënpunësit e lartë dhe politikanët.

Në Angli, Mrs Thatcher duke qenë se njihte shumë mirë mendimet e nënpunësve civilë të

administratës i kerkon idetë e reja për reformën jashtë këtij grupi duke ju drejtuar grupeve të

ekspertëve përkatës (think –tank ) të djathtë.

Në Gjermani shumë projekte reformash kanë nga vetë brendësia e shërbimit publik shpeshherë të

këshilluar nga akademikë specialistë të Institutit të Shkencave Administrative. Në ShBA u krijuan

ekipe që përfshinin biznesmenë për të propozuar ndryshime në administratën federale, më i

famshmi ishte “komisioni Grace” komision i cili nxori rekomandime për përmiresimim e

efiçiencës, edhe pse implementimi i shumë prej këtyre ideve nuk funksionoi brënda segmenteve

skeptike të burokracise federale.

Në Finlande reformat e menaxhimit publike ne dekadën 1987 ju dedikuan më shumë mendimeve

të nëpunësve të lartë publike. Bashkëpunimet nga jashtë, pra nga bota e biznesit ishte e rrallë, me

përjashtim të ndonjë rasti të veçantë. Në Hollandë reformat u ndërmorën, pasi u ngritën komisione

këshillimore që përfshinin nënpunës civilë, akademikë, grupe apo individë nga bota e biznesit –

duke rezultuar kështu në një “treg “ të pasur me ide dhe këshilla, apo rezultat që japin feed-back

që në stadet fillestare te proçesit-veçanërisht në perceptimet e elitës se çfarë tipe ndryshimesh janë

të dëshirueshme dhe të arrtishme. Në praktikë, rezultatet përfundimtare të reformave janë shpesh

të vështira per t’u identifikuar. Teoria dhe realiteti mund të jenë shumë të vështira për t’i bashkuar.

Edhe pse strukturat e reja administrative mund të jenë të sakta është shpesh e vështirë thuajse e

pamundur të identifikohet se deri ku, ato mund t’i atribuohen reformave paraardhëse.

kopje

20

3.4 Kontradiktat në reformat e menaxhimit publik

Më poshtë do të pershkruajmë tetë kontradiktat më të shpeshta gjatë reformave të menaxhimit

publik, ku katër të parat janë në nivel të të gjithë sistemit të administimit të sektorit publik,

ndersa kater te tjerat janë në nivel të operacioneve specifike.

A. Rritja e kontrollit politik mbi burokraciëe/liria e menaxherëve për të menaxhuar /fuqizimi

i shërbimit të konsumatorit

Problemi që shtrohet në këto tre pohime është ky: “Si mund t’u jepet liri më e madhe veprimi

menaxherëve dhe në të njejtën kohë të rritet kontrolli i ministrave, e të detyrohen të jenë më të

përgjegjshëm ndaj konsumatorit? “

Është e pamendueshme që të tre cepat e këtij trekëndëshi te forcohen ne te njejten kohe, pa

ndodhur kontradita. Gjithsesi mund të interpretohen këto kërkesa në mënyrë që koncepti i

pushtetit dhe autoritetit të mos ketë shumën zero. Le ta shohim në ketë aspekt: Menaxherët mund

të kenë liri më të madhe veprimi mbi menaxhimin e burimeve të tyre (të kombinojnë inputet dhe

proçeset në mënyra të ndryshme inovative), dhe në të njëjtën kohë ministrave j’u ofrohet një

përshkrim i qartë i arritjeve të ardhura nga këto risi. Në këtë mënyrë edhe politika edhe

menaxherët rrisin kontrollin e tyre, edhe pse në drejtime të ndryshme. Në të njëjtën mënyrë mund

të fuqizohet konsumatori, duke i rritur aksesin mbi informacionin rreth performancës së

shërbimeve, si dhe duke përmirësuar mënyrat e ankimeve, dhe rritur pjesëmarrjen e tyre në

planifikimin e përparësinë e shërbimeve me mekanizma të ndryshme. Keshtu në të njëjtën kohë

menaxherët kanë lirinë të rregullojnë sipas vizionit të tyre burimet në mënyrat e propozuara për të

maksimizuar kënaqësinë e konsumatorit. Keshtu të tre grupet (politikanët, menaxherët e shërbimit

publik dhe përdoruesit e këtyre shërbimeve) mund të kenë kontroll më të madh, secili në mënyrën

e vet, duke bërë që shuma e pushtetit të mos jetë më zero, por të variojë, e secili të jetë fitimtar.

Por si mund të arrihen këto?

Si fillim politikanët duhet të kufizojne ndërhyrjet e tyre në sferën e menaxhimit (alokimet

dhe kombinimet e burimeve, motivimi i stafit, vendosja e strukturave të përshtatshme

organizacionale, etj. ), e të mjaftohet në vlerësimin e rezultateve dhe kryerjen e veprimeve.

Së dyti, prioritetet dhe objektivat e krijuara nga lideret politik duhet të jenë të qarta e të

arsyeshme, duke u përputhur me kërkesat dhe pritshmërinë e konsumatorëve.

Së treti të gjitha nivelet e organizatave duhet te punojne per te njejtat grup objektivash, si

nje trup i vetem. Arritja e koordinimit ndermjet tipeve dhe niveleve te ndryshme te organizates,

eshte nje nga faktoret me te rendesishem per realizimin e objektivave.

B. Promovimi i fleksibilitetit dhe inovacioneve /Promovimi i besimit të qytetarëve dhe rritja

e legjitimitetit

Kontradikta ndërmjet këtyre dy çështjeve nuk është shumë e dukshme. Tensioni lind në ato situata

ku vazhdimësia, besimi dhe parashikueshmëria, jane cilësitë më të dallueshme nga pjesa më e

madhe e përdoruesve të shërbimeve. Në të tilla rrethana entuziazmi për ndryshime të

vazhdueshme dhe futjen e risive nuk do të behej produktiv. Mund të linde konfuzioni dhe

mosbesimi. Problemet me risitë teknologjike, për shembull, janë se ato kërkojnë përdorues dhe

sigurues të sherbimeve me aftësi të reja që të jenë në gjendje ti përdorin ato, dhe kjo është tepër e

vështirë për kategori të ndryshme te popullatës. P.sh. ne Londër, sipas një politike të caktuar u

kopje

21

vedosën disa qëndra të vogla automatike, elektronike, informacioni për publikun, me synimin për

zgjeruar shërbimet dhe ekonomizimin e stafit. Por nuk erdhi reagimi i pritur. Pjesa më e madhe e

përdoruesve ishin gra nën 40 vjeç dhe të moshuar, të cilët kishin vështirësi në përdorimin e

keybordeve dhe ekranit. Vështirësi pati dhe informacioni voluminoz që përkthehej në të gjithë

gjuhët etnike. Shumë grupe etnike kishin një kulturë e cila lidhte besimin me komunikimin e

drejtpërdrejtë me punonjësit e informacionit. Për këto arsye, këto qëndra automatike,

diskriminonin gratë, të moshuarit, e disa grupe etnike. Një shembull tjetër ishin ndryshimet që u

bënë mbi skemat e pensioneve, në shumë vënde, inovacionet e të cilave sollen pakënaqësi, dhe

bënë më pak të besueshme aftësitë e shtetit për tu kujdesur për moshat e thyera, duke gjeneruar

ankth në popull, si dhe duke bërë që të përfitonin kompani private pensionesh nga konfuzioni i

krijuar. Këto kontradikta jo shumë të pakapërcyera, bënë që menaxherët e shërbimit publik të

balanconin divergjencat e krijuara duke vepruar në disavantazh të disa sektorëve të komunitetit,

për të përmirësuar shërbimin e ofruar në të tjerë sektorë.Në sisteme ku ndryshimet teknologjike

janë të shpejta, kontradikta mund të zgjidhet nga risitë teknologjike nëse ato implementohen me

kompetencë.

C. Qeveri të përgjegjshme / Privatizimi

Si mund të bëhen qeveritë më të përgjegjshme e ti përgjigjen dëshirave të publikut, nëse në të

njëjtën kohë ato lënë kontrollin e ndërmarrjeve të mëdha publike, gjë që do të thotë të reduktojnë

aftesitë e tyre për të ndikuar në ekonomi e në sigurimin e shërbimeve specifike.

Në 1995 qeveria konservatore e Anglisë kishte privatizuar thuajse gjysmën e sektoreve publik dhe

afersisht 650.000 punëtorë i kaluan sektorit privat. Privatizimi në një këndvështrim e bën shtetin të

duket gjithmonë e më shumë “parazitar”. Ai nuk ka më në dorë prodhimin e shërbimeve dhe

krijimin e përfitimeve. Ai humb kontaktin direkt me botën industriale apo prodhimin e shërbimeve

komerciale, duke marrë informacion rreth botës nga jashtë, pa benefitin e eksperiencës së

drejtpërdrejtë më të. Sigurisht nëse privatizimi është ajo që do publiku, atëherë futja e tij në

politikat e qeverisë do të rriste “përgjegjshmërinë” dhe “përgjigjshmërinë” e qeverisë ndaj

publikut, siç ishte rasti i privatizimit të Telekomit në UK. Por në rastin e ujësjellësit dhe

hekurudhave po në UK, masat e privatizimit, të cilat ishin kundër opinionit publik, sollen

pakënaqësi.Është tepër e rëndësishme që qeveria të argumentojë privatizimet e domosdoshme para

publikut, duke shpjeguar që regjimi synon ruajtjen e interesit publik në çështjet në fjalë.

D. Decentralizimi i autoritetit menaxherial / Përmirësimi i koordinimit të programeve

Problemet këtu janë pak a shumë të ngjashme me pikën e mësipërme. Kalimi i autoritetit në

nivelet e mëposhtme dhe jashtë organizatës rrit veshtirësitë në koordinim. Edhe këtu në shumë

raste tentohet të arrihet marrëveshja në mënyrë që humbjet të jenë më të vogla se përfitimet.

E. Përmirësimi i cilësisë / Reduktimi i kostove

“Cilësia ëshë falas, pasi ajo gjithmonë paguan vetveten”. Kjo shprehje e thënë në një konference

menaxheriale mund të jetë e vërtetë për organizatat tregtare që operojnë në në treg konkurues, por

nuk vlen shumë për sektorin publik.

Ekuacioni kosto/cilësi është një pasqyrim – në nivel shërbimesh specifike – në çeshtjet e

marrëdhenieve ndërmjet kursimit të parasë dhe përmirësimit të performancës. Skemat e

kopje

22

përmirësimit të cilësisë nënvleresohen, duke marrë më pak resurse sesa realisht kanë nevojë, pasi

nuk shihen të kontribuojnë në mënyrë direkte në suksesin konkurrues. Gjithsesi mund të arrihet në

marrëveshtje ne rastet kur menaxheret, në një konteks të veçantë, u drejtohen risive teknologjike

(perfshirë këtu edhe menyra te reja te organizimit të stafit) për të rritur produktivitetin dhe

përmiresuar komunikimin me përdoruesit e shërbimeve, cilësia mund të rritet dhe kostot të

reduktohen.

kopje

23

KAPITULI 4: MENAXHIMI I CILËSISË NË SEKTORIN PULIK

4.1 Përkufizimi i cilësisë.

Menaxhimi i cilësisë, në terma të thjeshta mund të shprehet përmes kuptimit të vetë termit

“cilësi”. Nga literatura në fushën e Menaxhimit të cilësisë të autorëve të ndryshëm mund të

thuhet se nuk ekziston një përkufizim i vetëm për cilësinë, duke qenë se përkufizime të ndryshme

janë të përshtatshme të përdorura në rrethana të ndryshme por ajo që vlen më shumë për studimet

mbi menaxhimin e cilësisë janë pikëpamjet që autorët e ndryshëm kanë mbi termin “cilësi”.

“Cilësia është përshtatje për përdorim’, (Juran, 1979: 2-2). Sipas, autorit Crosby (1979:17),

“Cilësia është konformitet ndaj kërkesave”. Ajo është një marrëveshje e parashikuar për

uniformitet dhe varësi me kosto të ulëta duke ju përshtatur tregut, (Deming, 1982, cituar në

1993). Më tej, studiues të tjerë si Feigenbaum, (1983:3), cilësinë e përkufizojnë në thelb si: “një

mënyrë e menaxhimit të organizatës”. Gjashtë vite më vonë, Oakland i dha një kuptim më

praktik këtij termi duke nënkuptuar më këtë të fundit “përmbushjen e kërkesave konsumatore”.

Pas viteve 90’, me krijimin e Standarteve Ndërkomëtare ISO, mund të gjendet një përkufizim më

standart i termit “cilësi’, ku sipas përkufizimit Ndërkombëtar të Standartit, “cilësia është totali i

karakteristikave të një entiteti që shfaqet në aftësinë e tij për të kënaqur nevojat e shprehura apo

të nënkuptuara”, (ISO 8482; 1994: vii ). Standartet japoneze për Industrinë, fjalën “entitet” të

përdorur nga ISO e zëvëndësojnë me fjalën “të mira dhe shërbime”, duke nënkuptuar me cilësi,

“sistemin e prodhimit në mënyrë ekonomike të të mirave dhe shërbimeve, të cilat kënaqin

kërkesat e punonjësve”.

Ndër vite, janë propozuar përkufizime të ndryshme me theksin në aspekte të ndryshme të

cilësisë. Sipas Juran, kemi një përkufizim nga këndvështrimi i një inxhinieri, (p:sh …përshtatje

për përdorim). Duke vazhduar më tej, Deming u fokusua mbi prodhimin dhe fleksibilitetin në

rritje të tij, gjë që reflekton interesin dhe background-in e tij në fushën e statistikave, megjithëse

“14 pikat e cilësisë”, të rekomanduara prej tij e shtrijnë cilësinë përtej, në një arenë më të gjerë.

Përkufizimi i Crosby i ngjashëm me atë të Juran, lidhet me kërkesat dhe përdorimin ndërsa ai i

studiuesit Feigenbaum e zgjeron më tej kuptimin e këtij koncepti në një mënyrë të menaxhuarit

të organizatës dhe fillon për herë të parë të theksojë atë që më vonë do të quhet Menaxhim i

Cilësisë Totale.

Sipas Fjalorit Ndërkombëtar të Anglishtes, të Cambridge, fjala cilësi nënkupton “karakteristikat

apo vetitë e diçkaje, apo dikujt” ose, “standart i ekselencës së diçkaje, shpesh një standart i

lartë”. Sipas këtij përkufizimi një cilësi produkti kuptohet si standart i lartë apo thjesht si cilësi

dhe i njëjti kuptim mund të përdoret edhe në kontekstin e shpërndarjes së shërbimeve.

Pas sqarimit të konceptit të cilësisë sipas këndvështrimeve nga autorët kryesorë që kanë dhënë

kontributin e tyre në fushën e Menaxhimit të Cilësisë, mund të thuhet se kuptimi i këtij termi ka

avancuar nga një përkufizim i bazuar tek produkti, i cili e ka origjinën në sektorin e prodhimit

drejt përkufizimit me bazë tek klienti, ku ky i fundit inkorporon njëkohësisht shërbimet brenda

sektorit të shërbimeve dhe gjithashtu elementët e shërbimit të produktit që prodhohet. Për

qëllime të kësaj çështjeje përkufizimi i Oakland (1989:3), “Cilësia është plotësimi i kërkesave të

konsumatorit”, është më i përshtatshëm.

kopje

24

Menaxhimi i cilësisë në një kontekst organizacional do të jetë aplikimi i disa praktikave dhe

teknikave të caktuara, të cilat sigurojnë se produkti final apo output i një organizate qoftë ky një

produkt apo shërbim është i një standarti të lartë. Në nivel organizate, variablat të cilat ndikojnë

në cilësinë e një produkti apo shërbimi përfshijnë ata faktorë që influencojnë mbi organizatën në

tërësinë e saj së brendshmi dhe së jashtmi.

Në analogji me sektorin privat, cilësia ka luajtur gjithnjë një rol në administratën publike, më pak

të shprehur se në sektorin privat, por kuptimi i saj ka evoluar përgjatë viteve të fundit.

Në sektorin publik autori Beltram dallon tri faza në evoluimin e cilësisë që janë:

- Cilësia në sensin e respektimit të normave dhe proçedurave

- Cilësia në sensin e efektivitetit

- Cilësia në sensin e kënaqësisë konsumatore

Në rastin e parë, cilësia nënkupton mungesën e arbitraritetit apo shprehja e tij në mënyrë pozitive

si korrektesë formale. Natyrisht, në këtë përkufizim referimi tek përdoruesit ose konsumatorët

mungon. Kjo mënyrë e të kuptuarit të cilësisë në administrimin publik korrespondon me termat e

hershëm të cilësisë që e cilësojnë atë si konformitet teknik ndaj specifikimeve në industri.

Kuptimi i cilësisë në sektorin publik ka ndryshuar në fund të viteteve 1960 kur menaxhimi me

anën e objektivave fitoi popullaritet në administratën publike. Cilësia në sferën publike ende

përfshinte objektivin për mungesën e gabimeve por gjithashtu ajo filloi të lidhej me qëllimin/një

produkt/shërbim. Ky përkufizim i cilësisë ka ekuivalentin e tij në përkufizimine famshëm të

Juran “përshtatshmëri për përdorim”.

Në fillimet e viteve 80’ koncepti i “cilësisë totale” i aplikuar në sektorin privat u transferua në

atë publik në Amerikën e Veriut dhe në Europën Perëndimore, duke konsideruar kënaqësinë e

konsumatorit si pikë reference për shkallën e cilësisë që arrihej. Megjithatë kjo nuk nënkupton që

të gjitha vendet e Europës Perëndimore aplikuan të njejtin koncept për cilësinë në sektorin

publik. Edhe pse shumë agjensi publike janë të familjarizuara me konceptin e cilësisë së biznesit

ende administrata publike në disa vende të Europës e redukton cilësinë me respektimin e ligjit.

Veçanërisht vendet me traditë administrative ligjore.

Në shumë vende, në administrimin publik një peshë mjaft të rëndësishme e zë gjërësisht sektori

ekonomik i cili përfshin punësimin dhe prodhimin e të mirave dhe shërbimeve. Si rrjedhojë, nuk

mund të mbetemi indiferent ndaj Menaxhimit të Cilësisë në administrimin publik.

Sektori publik Shqiptar shpesh ka përjetuar eksperiencën e shërbimeve të cilësisë së ulët, gjë e

cila ka çuar në gjenerimin e pritjeve të ulëta për qytetarët. Rezultati ka qënë një pakënaqësi dhe

përpjekje pa krye por jo shumë veprim real.

Pas viteve 90’ situata mori një drejtim tjetër. Shqipëria duket se po bën përpjekje për

modernizimin e sektorit publik dhe rritjen e cilësisë së shërbimeve publike, në kuadër të

përpjekjeve për integrimin në BE, që gjithashtu ushtron presion për zgjerimin e kapaciteteve

administrative. Shqipërisë i duhet të ndërmarrë hapat e saj të parë në drejtim të implementimit të

Menaxhimit të Cilësisë dhe për këtë mund të mbështetet në eksperiencën e vendeve të tjera.

Menaxhimi i cilësisë ka kaluar në një evolucion të rëndesishëm, nga thjesht inspektimi i

produkteve deri tek krijimi i një vizioni plotësisht ndryshe për strategjinë e organizatave. Rritja e

kopje

25

cilësisë në biznes, është ndjekur nga zhvillime të tilla edhe në sektorin publik. Këto zhvillime

janë prezente në disa vende të Europës dhe Sh.B.A. Ai i ofron zgjidhje problemeve të inefiçensës

dhe cilësisë së dobët në shpërndarjen e shërbimeve. Për më tepër, eksperienca ndërkombëtare

tregon se Menaxhimi i Cilësisë është një mjet i fuqishëm për ndërtimin e kapaciteteve në

sektorin publik.

Shqipëria po bën ndoshta hapat e para në drejtim të menaxhimit të cilësisë përsa kohë që

standartizimi dhe e-qeverisja përbëjnë disa hapa të rëndësishëm të implementimit të menaxhimit

të cilësisë. Në Shqipëri, ku gjenden rrënjë të thella të inefiçensës administrative, burokracisë dhe

neglizhencës ndaj nevojave të konsumatorëve, hapat legjislative janë të nevojshme për të

promovuar cilësinë në administratë dhe për të ndihmuar transformimin e burokratëve në nëpunës

publik. Trajnimi në këtë rast është një çështje qëndrore për kërkesat lidhur me cilësinë.

Sektori i administrimit publik ofron një seri mjetesh që sigurojnë cilësinë, ku mund të përfshihen

ISO 9000, marrëveshjet qytetare, modelet ekselencës në cilësi, Fondacioni Europian për

Menaxhimin e Cilësisë dhe Karta e Vlerësimit të Përbashkët (CAF), një kornizë e përbashkët për

cilësisnë e adoptuar në BE, etj. Pavarësisht se cili model i menaxhimit të cilësisë përzgjidhet,

cilësia e shërbimeve publike mbetet një çështje kryesore për modernizimin e axhendës publike.

4.2 Menaxhimi i Cilësisë në Administratat Publike të Europës nëpërmjet përfshirjes së

qytetarëve

Menaxhimi i cilësisë në administratën e vendeve Europiane është zhvendosur nga këndvështrimi

i prodhuesit drejt fokusit tek qytetarët/konsumatorë. (Pollitt & Bouckaert, 1995). Rrugët

dinamike për të përfshirë konsumatorët/qytetarët e shërbimeve publike me qëllim për të paraprirë

perceptimet, pritjet dhe përkushtimin e tyre përmes pjesëmarrjes aktive ka qenë një strategji e

zakonshme për arritjen e nivelit legjitim të cilësisë dhe kënaqësisë tek shërbimet publike.

(OECD, 2001b). Kështu, nga marrëdhënie tradicionale burokratike dhe hierarkike, kemi

marrëdhënie të reja më pluraliste. (Peters & Savoie, 2000).

Roli i qytetarëve ka qenë pasiv. Prirjet e reja të administrimit publik, sjellin më shumë përfshirje

të qytetarëve dhe aktorëve të tjerë të përfshirë në mënyrë institucionale apo edhe ad hoc, në

prodhimin, shpërndarjen dhe vlerësimin e shërbimeve publike. Ky ndryshim i rolit të

konsumatorëve ka një impakt në të gjithë ciklin e politikave dhe të menaxhimit. Më parë cikli i

politikave dhe i menaxhimit kontrollohej dhe dominohej nga politikanët dhe administratorët.

Gjithnjë e më shumë konsumatorët/qytetarë po përfshihen në këtë cikël menaxhimi dhe

politikash në faza të ndryshme (dizenjimi, vendimet, implementimi, monitorimi dhe vlerësimi),

sikurse . Qytetarët/konsumatorë kthehen në bashkë-dizenjues, bashkë-prodhues dhe bashkë-

vlerësues.

Konsultimi me qytetarët është thelbësor përgjatë ciklit të politikës dhe menaxhimit. Ky

konsultim sipas OECD mund të përkufizohet një marrëdhënie e dyanshme në të cilën qeveria i

flet qytetarëve dhe qytetarët i japin feedback-un e nevojshëm asaj. Kjo marrëdhënie bazohet

detyrën primare të qeverisë për parashikimin e pritjeve të qytetarëve dhe grumbullimin e

informacionit5. Këto pritje të qytetarëve po përdoren gjithnjë e më shumë si inpute gjatë proçesit

5 OECD, 2001b

kopje

26

të formulimit të politikave. Qeveritë përdorin instrumente të ndryshme për kërkimin e feedback-

ut rreth çështjeve të politikave publike, (P.sh tryezat e opinioneve dhe vëzhgimet), ose rreth

drafteve të politikave dhe të ligjeve. Ato gjithashtu mund të përdorin mjete konsultimi të cilat

sigurojnë nivele më të larta të ndërveprimit me grupe të vogla qytetarësh, (p,sh, dëgjesat publike,

grupet e fokusit, takimet me publikun, panelet qytetare, ëorkshops, etj). Angazhimi i qytetarëve

në zhvillimin e politikave dhe pjesëmarrja aktive e tyre kërkon përdorimin e mjeteve të veçanta

për lehtësimin e të mësuarit, e debatit dhe krijimin e drafteve të propozimeve konkrete, (p. sh.

forumet qytetare, konferencat e konsensusit, juritë e qytetarëve, etj).6

Përgatitja e “Librit të Bardhë Qeveritar mbi Politikën e Edukimit”, (1999 deri 2000) në

Republikën Çeke na jep një ilustrim të këtij konsultimi në fazën e dizenjimit të politikës.

Ministria e Edukimit inicioi një diskutim mbarëkombëtar përmes dëgjesave publike, intervistave

me deputetët dhe tryezat e rrumbullakta me grupet e interesit për edukimin. (OECd, 2001a).

Referendumet janë shembulli më i qartë i bashkë-vendimarrjes. Parashikimet kushtetuese për

referendum gjenden në disa vende të Europës si Francë, Luksemburg, Zvicër. Referendumi

mund të vendoset me ligj, (p.sh. Spanjë), mund të jetë rastësor për ndryshimet e kushtetutës,

(p.sh. Zvicra). Rezultatet e referendumeve për nga natyra mund të jenë detyruese, (p.sh. Polonia)

ose këshilluese, (p.sh. Finlanda), megjithatë, rezultatet kanë qartësisht një rëndësi morale dhe

impakt në vendimarrjen qeveritare.7

Në fund mund të thuhet se ekziston edhe përfshirja e qytetarëve në vlerësimin e programeve

publike dhe rezultateve të tyre. Vrojtimet dhe pyetësorët për kënaqësinë konsumatore përfshihen

në fazën e vlerësimit të politikës. Shumë prej këtyre pyetësorëve dhe vrojtimeve ndërmerren

mbi baza ad hoc, por në disa raste ndërmerren rregullisht. Një ilustrim premtues lidhur me këtë

përqasje të qëndrueshme është “Paneli i Njerëzve”, në Britani, i cili u ngrit në vitin 1998 nga

Grupi për Modernizimin e Shërbimeve Publike, pjesë integrale e Zyrës së Kabinetit. Paneli

përbëhej nga 5000 anëtarë të publikut të cilët përfaqësonin popullin e Britanisë në termat e

moshës, gjinisë, rajonit dhe shumë indikatorëve të tjerë demografikë. Më pas, këtij paneli iu

shtuan edhe 1000 anëtarë të tjerë ku 830 prej tyre u rekrutuan nga minoritetet etnike. Paneli i

Njerëzve përdorej për të vlerësuar njëkohësisht politikat dhe shërbimet publike në Britani

(http://ëëë.cabinet-office.gov.uk).

4.3 Modelet e cilësisë

Në këtë çështje do të trajtohet shkurtimisht, një përshkrim i shkurtër i modeleve të ndryshme për

menaxhimin e cilësisë në sektorin publik dhe përdorimin e tyre në këtë sektor.

Së pari, Organizata Ndërkombëtare për Standartizimin (ISO), është një federatë mbarëbotërore

me trupa kombëtarë standartesh nga më shumë se 40 vende. Misioni i ISO është promovimi i

zhvillimit të standartizimit dhe aktiviteteve të lidhura me të, në botë, me vizionin për të lehtësuar

shkëmbimet ndërkombëtare të të mirave dhë shërbimeve dhe për të zhvilluar bashkëpunimin në

fushat e aktiviteteve intelektuale, shkencore, teknologjike dhe ekonomike. ISO 9000 janë një set

standartesh për sistemet e menaxhimit të cilësisë të pranuar përqark botës. Aktualisht, më shumë

6 OECD, 2001a

7 OECD, 2001, p.16

kopje

27

se 90 vende kanë përshtatur ISO 9000 si standarte kombëtare në biznese dhe në sektorin public.

Standartet ISO janë më shumë të përdorura në biznese për t’u siguruar që produktet dhe

shërbimet që blihen prej organizatave të cilat janë të regjistruara me një standart të përshtatshëm

ISO 9000 përkojnë me nivelin e kërkuar të cilësisë. Në vazhdim të kësaj ideje, rishikimi i

standartit, i objektivave të cilësisë dhe përmirësimi i vazhdueshëm i cilësisë bashkë me

monitorimin e kënaqësisë konsumatore janë të nevojshme për të treguar përkujdesje ndaj

nevojave të konsumatorëve.

ISO mbështetet në një sistem auditi për të krijuar siguri që organizata po arrin kërkesat që

përshkruhen në standart. Auditimi përfshin inspektimin e dokumenteve dhe regjistrimeve që

përbëjnë një sistem cilësie. Rëndësia më e madhe qëndron tek inspektimi i mënyrës sesi individët

brenda organizatës punojnë dhe njohuritë që ata kanë për operacionet dhe sistemin e caktuar të

menaxhimit të cilësisë.

Së dyti, Matrica e Pikëve të Balancuara (BSC), që u krijua nga autori Kaplan dhe Norton. Kjo

matricë përbën një sistem menaxhimi i cili i mundëson organizatave të qartësojnë vizionin dhe

strategjinë e tyre dhe t’i përkthejnë ato në veprime konkrete. (Kaplan&Norton, 1992). Gjithashtu,

ky model siguron feedback rreth proçeseve të biznesit të brendshme dhe njëkohësisht rreth

rezultateve të jashtme të tyre. (Kaplan & Norton, 1993). BSC-ja sugjeron që organizatat duhet të

gjykohen nga katër perspektiva, të zhvillojnë instrumentat matëse të cilësisë, të mbledhin të

dhëna dhe t’i analizojnë ato në varësi të secilës prej perspektivave. Këto perspektiva janë

konsumatorët, financa, proçesi dhe inovacioni & të mësuarit.

Së treti, Themelimi Europian për Menaxhimin e Cilësisë (EFQM), i cili u krijua në fund të viteve

80’ nga 14 kompani të mëdha europiane dhe në vitin 1992 prezantoi modelin e saj të ekselencës

si një kornizë të përbashkët për vleresimin e organizatave në kuadër të çmimit europian për

cilësinë. EFQM ndryshoi formatin e tij në Prill, të vitit 1999, si përpjekje për t’iu përshtatur më

tepër sektorit publik. Aktualisht, ky themelim është bërë pika themelore për çmimet kombëtare

dhe rajonale të cilësisë.

Së katërti, Korniza e Përbashkët e Vlerësimit (CAF), është një model me të njëjtat dimensione si

modeli EFQM, i cili u dizenjua në vitin 1999. Kjo skemë e menaxhimit të cilësisë synon

vlerësimin e cilësisë tek administratat publike në Europë. I ndërtuar, posaçërisht për sektorin

publik, ai inkorporon pikat kryesore të EFQM-së dhe kriteret gjermane për çmimin e cilësisë

(Engel, 2002). Ky model është aplikuar në mënyrë të sukseshme në shumë vende anëtare të BE-

së dhe të Europës Qëndrore dhe Lindore (Bauer, 2002; IPSG, 2002)

Së pesti, Modeli i Ekselencës për Shërbimet Publike (PSEM) është një kornizë tjetër për vet-

vlerësimin, i cili fokusohet në sektorin publik, edhe pse nuk është shumë i njohur apo i përdorur.

PSEM ka 14 dimensione: strategjinë dhe planet, lidershipin, burimet, proçeset, njerëzit, rezultatet

e burimeve, rezultatet e efiçencës, rezultatet e njerëzve, raportimin e shërbimit, outputet e

shërbimit, kënaqësinë e shërbimit, rezultatet e programit, kënaqësinë e programit, të politikës dhe

të qeverisjes. Ky model përfshin edhe vlerësimin e politikës ndaj ka një qëllim më të gjërë.

(Public Futures, 1998)

Një përqasje tradicionale ISO fokusohet më shumë tek inputet dhe aktivitetet ose proçeset. BSC

mund të përfshijë qytetarët si konsumatorë të së mirës publike, deri në një farë mase por jo

plotësisht. Ndërsa, modelet EFQM dhe CAF kanë potencialin të përfshijnë qytetarët

kopje

28

konsumatorë ndaj përputhen më shumë me mënyrën më pjesëmarrësë të përmirësimit të sektorit

publik. PSEM është një model jo shumë i njohur ndaj mund të gjendet në kuadratin katër.

4.4 Menaxhimi për Cilësinë në Administratat Publike

Menaxhimi i cilësisë është njëra anë e medaljes. Çfarë është gjithashtu e rëndësishme është

menaxhimi për cilësinë. Menaxhimi për cilësinë në administrimin publik kërkon jo vetëm

ekzistencën e shpërndarjes më të mirë të shërbimeve por edhe perceptime të përmirësuar dhe

pritje të larta për këto shërbime. (Bouckaert, 1995b). Supozimi i përgjithshëm është që këto tri

koncepte mund të ngrenë nivelin e besimit në qeveri në nivel optimal (OECD, 2000).

Hipoteza e mësipërme mund të avancojë në dëshirën e politikë-bërësve për të shkuar përtej

Menaxhimit të Cilësisë Totale dhe të zhvendosen në Menaxhimin e Kënaqësisë Totale madje

edhe në Menaxhimin e Besimit Total. Natyrisht që kjo do të varej nga sistemi politiko-

administrativ. Në disa vende, si Vendet Skandinave, parimi është të besohet tek qeveria dhe

mosbesimi është një përjashtim. Ndërsa, në Sh.B.A, pozicioni është i kundërt: mosbesimi është

rregulli dhe besimi është përjashtimi (Hardin, 2002). Megjithatë, fokusi nuk duhet asnjëherë të

bjerë në besimin apo mosbesimin e verbër tek qeveritë por të synojë optimalen e tyre (p.sh. një

nivel funksional besimi në një sistem të veçantë politiko-administrativ).

Besimi dhe Kënaqësia si një funksion i Shpërndarjes së Shërbimeve, Perceptimi dhe Pritjet

Drejtimi për

përmirësimin e

shpërndarjes së

shërbimeve

Drejtimi për

përmirësimin e

perceptimit

Drejtimi për

përmirësimin e

pritjeve

Rruga drejt

kënaqësisë

Rruga drejt besimit

optimal në qeveri

kopje

29

4.5 Sfidat e ardhshme të implementimit të Menaxhimit të Cilësisë në Administrimin Publik.

Duke u fokusuar më shumë mbi cilësinë apo kënaqësinë nuk është thjesht një shtesë në listën

ekzistuese për menaxhimin e ri publik, as edhe një çështje vetëm teknike që do të ndikonte tek

proçedurat dhe proçeset e brendshme të administrimit. Të vendosësh cilësinë në axhendën

menaxheriale është prezantimi për herë të parë i disa aktorëve të rinj, si qytetarët-konsumatorë.

Gjithashtu, kjo nënkupton riformulimin e roleve për nënpunësit civilë si menaxherë dhe si

politikanë. Një qeverisje dhe shërbim civil cilësor ndikon shoqërinë dhe si rrjedhojë edhe çështjet

politike. Këto implikime shpien në pyetjen se çfarë qeverisje na nevojitet dhe në cilën shoqëri.

Importimi i koncepteve cilësi dhe kënaqësi, nënkupton zgjerimin e axhendës së reformës dhe

modernizimit të administrimit publik. Kjo përbën ndoshta edhe sfidën e vërtetë të qeverive. Këto

sfida mund të jenë si më poshtë:

1. Nuk është nevoja për një model të vetëm cilësie por për një objektiv të qartë për

cilësinë/kënaqësinë/besimin. Modelet për cilësinë mund të zhvillojnë një cikël të të

mësuarit.

2. Fokusi nuk duhet të jetë tek praktika “best” përsa kohë që është statistikisht i pamundur

ky pozicion për administratën; fokusi duhet të jetë tek praktikat e mira dhe më të mira.

3. Menaxhimi i cilësisë së shërbimeve dhe i politikave është gjithashtu një çështje politike

përveç se një çështje teknike. Duhet të përfshihet në axhendën politike të qeverisë.

4. Duhet të ekzistojë një lidhje midis cilësisë dhe reformës dhe pozicionit të ligjit publik;

çështja është se sa po ndryshon ligji për publikun dhe për privatin dhe si po ndërvepron

menaxhimi me ligjin.

5. Duhet të ekzistojë reflektimi mbi supozimet bazë të menaxhimit të cilësisë. Ekziston një

model harmonik apo konfliktual midis aktorëve të ndryshëm të përfshirë (politikanëve,

administratorëve, qytetarëve/konsumatorë)?

6. Një pyetje thelbësore është transferimi i modeleve dhe i teknikave dhe i praktikave të tyre

më të mira. Transferimi mund të organizohet midis vendeve, niveleve qeveritare dhe

tipeve të shërbimeve apo fushave të politikave.

7. Efektiviteti i implementimit të modeleve të cilësisë mund të jetë i suksesshëm në një

masë të gjerë nëse ekzistojnë politika mbështetëse brenda nivelit qëndror të qeverisjes të

cilat sigurojnë një kornizë të menaxhimit të cilësisë dhe një përkushtim të fortë drejt

cilësisë nga ana e menaxherëve të lartë të agjencive publike.

8. Proçesi i përmirësimit të cilësisë mund të fillojë pa implementimin e parimeve kryesore

administrative të Hapësirës Administrative Europiane, por nuk mund të përfundohet pa

një reformë të plotë në këtë fushë.

9. Emergjenca e një kulture të fortë ligjore dhe menaxheriale krijon kushte të veçanta për

funksionimin e modeleve të cilësisë.

kopje

30

KAPITULLI 5: INFORMATIZIMI NJE ASPEKT I RENDESISHEM I MENAXHIMIT

PUBLIK

Infrastruktura e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit (TIK) përbën një faktor kyç për

formimin/ndërtimin dhe zhvillimin e shoqërisë së informacionit. Politikat në fushën e

infrastrukturës synojnë nxitjen e zhvillimit të infrastrukturës së TIK në mënyrë që ajo të jetë e

disponueshme në kushte të barabarta, jo diskriminuese dhe me çmime të përballueshme, në

mënyrë që të gjithë qytetarët të përfitojnë nga teknologjitë e informacionit dhe të komunikimit

me qëllim shtimin e njohurive, rritjen e efektshmërisë dhe të transparencës në administratën

publike. Në këtë këndvështrim ka një legjislacion të pasur të zhvilluar kryesisht vitet e fundit, për

të realizuar një rregullim të kësaj fushe, në çdo aspekt të tij. Ligji Nr. 9918, datë. 19.5.2008, i

komunikimeve elektronike, i hartuar në përputhje me acquis communitaire (paketa e direktivave

të vitit 2002), përbën një hap të rëndësishëm në kuadër të iniciativave të qeverisë për

liberalizimin e plotë të tregut të telekomunikacioneve. Ai shënon dhe një moment të rëndësishëm

për heqjen e barrierave hyrëse në treg përmes kalimit nga regjimi i licensave individuale në atë të

autorizimit të përgjithshëm. Ky ligj garanton të drejtën e sipërmarrësve për ofrimin e shërbimeve

dhe rrjeteve të komunikimeve elektronike. Një parim bazë në këtë ligj është ai i neutralitetit

teknologjik. Rrjetet e komunikimeve elektronike që kërkojnë përdorimin e burimeve të kufizuara

si frekuencat, pajisen me të drejtën e përdorimit të tyre dhe numri i të drejtave të përdorimit

kufizohet vetëm në rastet kur mundësitë e dhënies në përdorim janë të kufizuara. Zbatimi i këtij

ligji, kërkon hartimin e një kuadri rregullator efektiv si dhe plotësimin me një sërë aktesh

nënligjore. Plotësimi dhe përmirësimi i kuadrit ligjor e rregullator në vijimësi krijojnë mundësi

për ofrimin e shërbimeve të reja të favorizuara nga progresi teknologjik dhe konvergjenca

teknologjike dhe nxitjes së konkurencës në treg.

5.1 Sistemi i administrimit publik elektronik në Shqipëri.

Administrimi publik paraqet një fenomen social domethënës që ka qenë objekt i kerkimit

ndoshta që nga fillimi i saj dhe që gjithmonë do të jetë i lidhur me ngjarjet aktuale. Kjo mund të

konsiderohet të jetë një nga instrumentet institucional për funksionimin e përmbushjes së shtetit,

ose funksionimin e njësive të qeverisjes vendore. Eshtë e vështirë të specifikohet përkufizimi

perfekt i administrimit publik, megjithatë, kryesorja e përkufizimit dhe ofrimit të disiplinave

shkencore të ndryshme që janë dakort me këtë, në përgjithësi, administrimi publik është një lloj

specifikimi i punëve të ndërtimit të qëllimit.

Bota është në mes të një informacioni dhe revolucioni teknologjik. Për këtë qëllim, është ngritur

infrastruktura e nevojshme informative, qëllimi kryesor është përshpejtimi i proçesit të

informatizimit të organeve shtetërore dhe sigurimin e operacioneve më të efektshme. Rrjeti i

komunikimit të të dhënave të organeve shtetërore është vendosur lart, një numër i zgjidhjeve

funksionale janë bërë (Infoklip, procedura legjislative etj), dhe projektet e IFC-se (International

Finance Corporation) janë në fazën e zhvillimit të informacionit si mbështetje për integrimin e

Republikës së Shqipërisë në BE. Integrimi gradual i Shqipërisë në BE dmth përshpejtim i

procesit të përshtatjes dhe unfifikimin e infrastrukturës së informacionit në organet shtetërore.

Qeveria Shqiptare ka miratuar një strategji 2007-2013 mbi transaksionet elektronike në

administratën publike. Dokumenti do të formojnë një bazë për kalimin e administratës publike

kopje

31

shqiptare të shoqërisë së informacionit në katër vitet e ardhshme me një theks mbi transaksionet

elektronike. Kështu Shqipëria do të jetë në zhvillim të vazhdueshëm për të arritur stadet e

krahasueshme me vendet në zhvillim, të cilët janë shumë të vetëdijshëm se tranzicioni i

shoqërisë së informacionit është e vetmja rrugë e mundshme për të ardhmen. Strategjia

parashikon futjen e transaksioneve elektronike në proçedurat e brendshme të administratës

publike dhe të gjitha shërbimet e rëndësishme administrative për personat fizikë dhe juridikë.

Qëllimi kryesor i prezantimit të transaksioneve elektronike është që të sigurojë qasje të thjeshtë,

të shpejtë, të cilësisë dhe të lirë për qytetarët dhe subjekteve tregtare për të informacionit në

administratën publike dhe shërbimet. Kjo siguron transparencë më të madhe dhe efikasitetit në

funksionimin e administratës publike. Ajo do të bëhet fizikisht e mundur nëpërmjet një portali

shtetëror të vetëm, një pikë uniforme e afrimit në administratën publike, e cila do të ofrojë një

gamë të shërbimeve dhe informatave 24 orë në ditë në një format të thjeshtë dhe user-friendly.

Portali i vetëm shtetëror do të sjellë informacion dhe shërbime për të gjitha nënportalet. Portalet

do të ofrojnë informacion për punonjësit personat fizikë dhe juridikë të administratës publike.

Këto Portale do të sigurojnë qasje në të gjitha llojet e të dhënave publike të tilla si informacion

mbi legjislacionin, prokurimet publike, detyrimi tatimor, detyrimet fiskale, të pronësisë, të

punësimit, procedurat, treguesit statistikore dhe të ngjashme, si dhe të dhëna të cilat do të jenë të

hapur vetëm për përdoruesit e autorizuar ose të atyre që janë të shqetësuar për të dhënat.

Qytetarët do të gjejne portale shërbimi në interes te tyre dhe do të jenë në gjendje të përdorin

shërbimet e veçanta nga komoditeti i shtëpisë së tyre. Pa ndonjë rradhë të panevojshme ata do të

jenë në gjendje të marrin leje të ndryshme, vendimet dhe opinionet, deklarojnë tatimin mbi të

ardhurat, të paguajë gjobat dhe të kërkojnë punë. Para kryerjes së një shërbimi ose ekzekutimin e

një procedure, një procedurë e identifikimit dhe autorizimit do të duhet për të kaluar, me anë të

nënshkrimeve elektronike me ndihmën e kartave te identitetit( elektronike) të cilin qytetarët do të

jenë në gjendje ta marrin nga njësitë e tyre administrative në të gjithë Shqipërinë. Ndër shërbimet

e para do të jetë ajo e prokurimeve publike elektronike ndjekur nga çertifikatat e ndryshme dhe

deklaratat nga tatimet, doganat dhe digitalizimi i dokumentacionit të pronës. Në vitet e ardhshme

proçedurat më të të ndërlikuara do të shfaqen në formate elektronike. Shteti do të transformohet

kështu nga të qenit një trup autoritar në një trup shërbim qytetar-miqësor.

Gjatë zhvillimit të teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, janë vërejtur idetë e

shërbimeve praktike në administratë. Në ditët tona të tilla ide janë përhapur veçanërisht nga

termat si e-government, ose e-governance. Përdorimi specifik i këtyre termave është ndoshta i

unifikuar vetëm brenda grupit individual të kërkimit nga organizatat ndërkombëtare. OECD 2003

tradicionalisht punon me termin E –Government që është përcaktuar si një mjet për të arritur një

qeverisje me të mirë. Përmirësimet potenciale lidhen me përmirësimet e eficençë, forcimit të

cilësisë së shërbimit, të ardhura me efektive, pregatitje e agendave të reformuara, përmirësim i

besimit etj. E-Governance është përcaktuar si një përdorim për sektorin publik të teknologjisë së

informacionit dhe komunikimit me ndihmën e përmirësimit të shpërndarjes se informacionit dhe

sherbimit, inkurajimin e qytetarëve pjesëmarrës në proçesin e vendim-marrjes dhe bërjen e

qeverisjes më efektive, trasparente, dhe të përgjegjëshme. Disa autorë si ( Sakoëicz) e

konsiderojnë e-governance të jetë forma më e lartë e qeverisjes elektronike, veçanërisht për

shkak të theksimit në potencialin pjesëmarrës që mund të forcojë legjitimitetin e formave të

kopje

32

demokracisë, nëpërmjet përzjerjes së tyre me format e instrumentat e demokracisë direkte. Eshtë

e mundur të kërkojmë që të dyja termat janë të lidhura për shërbimet publike me qëllim të

përmirësimit të cilësisë veçanërisht nëpërmjet thjeshtëzimit, rritjes së shpejtësisë, reduktimin e

kostos, bërjen e ndërveprimit të nevojshëm me komode, rritjen e transparencës etj.

Funksionimi i formës elektronike të administrimit publik derivon nga forma e funksionimit të

shtetit ose një njësie të vetëqeverisjes. Administrimi publik elektronik për më tepër supozohet të

funksionojë në akordance dhe për qëlllimin e objektivave që kanë qenë kërkuar nga normat

legale. Brenda sistemit administrativ, forma e saj elektronike është e lidhur me një grup të

aktiviteteteve të rregulluara ose të atyre që lehtësimi i shërbimit për publikun të bëhet mbi baza

të mospërfitimit. Midis administrimit publik dhe atij elektonik mund të gjenden analogji

përshembull- përgjithësimi i Stillman 2005 mund të jetë i dobishëm këtu. “Administrimi publik

elektronik është një pjesë e rëndësishme e degës ekzekutive të qeverisë (ende kjo është e lidhur

me një mënyrë të rëndësishme me degën legjislative dhe juridike). Rezultat i një formulimi dhe

një zbatimi të politikave publike një pjesë e zbatimit në një rang të konsiderueshëm ë

problemeve që shqetësojnë qeniet njerëzore dhe përpjekjet njerëzore bashkëpunuese. Një fushë

që mund të jetë diferencuar në disa mënyra nga administrimi publik. Prodhimi i të mirave dhe

shërbimeve për publikun. Rrënjët në ligj sikurse dhe shqetësimet të mbahen jashtë ligjit (

Stillman 2005)

5.2 E-govement,qeverisja elektronike.

E- Government është një term gjithëpërfshirës, i përdorur për përshkrimin e të gjitha llojeve të

ndërveprimeve elektronike midis qeverisë dhe qytetarëve (G2C), qeverisë dhe bizneseve (G2B),

si edhe qeverisë, ministrive e agjencive përkatëse(G2G). Mundësitë dhe përparësitë e ofruara nga

TIK dhe teknologjitë e reja të përfshira, ofrojnë një potencial të pamasë, sikurse shumë

aplikacione të dedikuara premtojnë funksionim të shpejtë, efikas dhe të duhur të të gjithë

institucioneve dhe agjencive të lidhura në rrjet. Përgjatë secilës fazë të ushtrimit të autoritetit në

vend sigurohet një shkallë e lartë e transparencës, duke ruajtur standarde të larta për sa i përket

shërbimit ndaj qytetarëve.

Qeverisja elektronike është një proçes i gjatë i cili kalon nëpër disa faza të tilla si shpërndarja e

informacionit në rrugë elektronike përmes prezencës në ëeb deri tek transformimi i plotë i

mënyrës së qeverisjes përmes ofrimit të shërbimeve publike online në mënyrë të sigurtë, të

besueshme, lehtësisht të aksesueshme dhe me një pjesëmarrje aktive të qytetarëve dhe biznesit.

Urgjenca e E-Qeverisjes ka qenë e kushtëzuar nga zhvillimi i shpejtë i informacionit shoqërisë.

Në thelb të qeverisjes elektronike duhet të konsiderohet përgjigja ndaj nevojave moderne të

shoqërisë dhe sfidat e diktuara nga modernizimi. Njerëzit janë të gatshëm për të marrë të njëjtin

nivel të shërbimeve nga institucionet publike siç sikurse marrin nga ana e bizneseve.

Tradicionalisht E-Qeverisja i referohet përdorimit nga agjencitë qeveritare të informacionit

teknologjitë e internetit (Ndër ofruesit më të mëdhenj të shërbimit internet në vend mund të

përmendim: Abcom, Albania Online, Abissnet, Albtelecom, Pronet,etj.) se kanë aftësinë për të

transformuar marrëdhëniet me qytetarët, bizneset.

kopje

33

Këto teknologji mund të shërbejnë për zgjidhjen e një shumëllojshmëri problemesh të ndryshme

si :

a) një shpërndarje më të mirë të shërbimeve qeveritare për qytetarët;

b) marrëdhëniet e përmirësuara ndërmjet biznesit dhe industrisë;

c) Forcimin e dijes tek qytetarët përmes afrimit të informatave, ose

menaxhimit më efikas të qeverisë.

Përfitimet që rrjedhin mund të jetë më pak korrupsion, rritjen e transparencës, komoditet me të

madh, rritjen e të ardhurave, dhe /ose reduktim të kostos.

Qeverisja elektronike në Shqipëri është në fazat e para të zhvillimit të saj por disa nga arritjet e

deritanishme janë: Rrjeti qeveritar GOVNET, i realizuar me mbështetjen e UNDP dhe

Komisionit Europian. Në sajë të këtij projekti, ministritë, departamentet e qeverisë shqiptare si

edhe dy organizata të shërbimit publik (gjithsej 26 institucione) janë lidhur përmes një rrjeti me

fibër optike të shpejtësisë së lartë. Aktualisht zhvillimet e këtij rrjeti kanë bërë të mundur

përdorimin e programeve të mëposhtme: Planifikimi i buxhetit afat mesëm (PBA). Sistemi i

menaxhimit të burimeve njerëzore nga DAP (HRMS). Sistemi elektronik për kontrollin e

gjendjes gjyqësore të qytetarëve i Ministrisë së Drejtësisë (SEMD).

Të gjitha ministritë kanë faqen e tyre të internetit dhe një bazë të dhënash elektronike ku

prezantohen aktet ligjore dhe nënligjore, të rejat mbi aktivitetin e çdo ministrie, dokumenta

strategjike duke realizuar kështu shpërndarjen e informacionit në rrugë elektronike. Publikimi

elektronik i fletores zyrtare dhe legjislacionit si dhe ofrimin e shërbimit elektronik për deklarimin

e gjendjes gjyqësore. Kompjuterizimi dhe monitorimi i zbatimit të angazhimeve të marra nga

qeveria në kuadrin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit. Në informatizimin e procesit të

vlerësimit të ecurisë së zbatueshmërisë së MSA dhe procesit të përafrimit të legjislacionit

tregohet kujdes për përmirësimin e vazhdueshëm të sistemit të teknologjisë së informacionit (IT)

për mundësimin e shërbimeve “on line“në informimin për ecurinë e procesit të integrimit. Me

mbështetjen e GTZ, është ngritur një sistem informacioni për çmimet e produkteve bujqësore,

kryesisht perime dhe fruta në disa tregje të mëdha të vendit si Tiranë, Korçë, Fier etj. Të dhënat

e përpunuara hidhen në faqen zyrtare të ministrisë, por ky sistem nuk ofron shërbime online.

Ka përfunduar sistemi i informacionit të kontrollit kufitar në 14 pika kalimi kufitare. Krijimi i një

sistemi bashkëkohor të gjendjes civile me anë të kompjuterizimit të regjistrave themeltare; Puna

e deritanishme në drejtim të shpërndarjes së informacionit në rrugë elektronike ka ndikuar

pozitivisht për rritjen e transparences në qeverisje. Qeveria është angazhuar në një program të

gjerë reformash që synojnë rritjen e transparences, luftën kundër korrupsionit dhe llogaridhënien.

Një kujdes i veçantë po tregohet nga qeveria për krijimin e infrastrukturës së shoqërisë së

informacionit dhe veçanërisht në realizimin e pajisjes së qytetarëve me karta identiteti dhe

pasaporta elektronike (PKI).

Nga Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit është bërë vlerësimi i situatës së

inftrastrukturës së TIK në administratën qendrore nga ku janë nxjerrë dhe nevojat për përmirësim

të saj.

kopje

34

5.3 Shërbimet publike (E-SERVICES)

Shërbimet publike dhe efektiviteti i shpërndarjes së tyre kanë një efekt të madh në zhvillimin

ekonomik social të një vendi. Në proçesin e trans-formimit të shoqërisë në një shoqëri të

informacionit ofrimi i këtyre shërbimeve nëpërmjet teknologjive të informacionit, në mënyre

efektive, të shpejtë, transparente, të sigurtë dhe në përputhje me nevojat dhe kërkesat e

qytetarëve dhe biznesit, është shumë e rëndësishme.

Ne mund të kuptojmë demokracinë elektronike, si aftësi e shoqërisë së informacionit të ri për të

rritur nivelin dhe cilësinë e njerëzve në pjesëmarrjen e proceseve demokratike. [Garson, 1999].

Shërbimet e qeverisjes elektronike janë një nga lehtësuesit kryesorë të demokracisë elektronike.

Tashmë ekzistojnë një seri e shërbimeve te qeverisjes elektronike, të cilat ju ofrojnë qytetarëve

një mënyrë të re të qasjes së informacionit, mundësitë e reja të komunikimi me pushtetit qendror

dhe lokal dhe forma të reja të bashkëpunimit në strategjinë e tyre dhe formimin e politikave.

Shërbimet Elektronike ndryshojnë shumë në të gjitha fushat e operimit te qeverisjes qendrore

dhe vendore. Kjo është e qartë nga tabela 1, e cila tregon një klasifikimi të mundur te shërbimeve

elektronike qeveritare.

Fusha/ funksioni Sherbimi

informacionit

Sherbimi

Komunikimit

Sherbimi i

transaksionit

Jeten e perditeshme

Informacioni në

shtëpi, punë, edukim,

shëndetësi, kulturë,

trasnport etj

Diksutime për pyetje

që i kushtohen jetes

se përditëshme

Psh, bileta rezervimi

në kinema,

rregjistrimi në kurse

etj.

Tele- administrimi

Drejtoria e sherbimit

publik

Guide e procedurave

administrative

Rregjistri publik dhe

databaza.

Kontakti me e-mail i

nënpunësve të

administratës publike

Nënshkrimi i formës

elektronike. ( karta e

identitetit)

Pjesemarrja

politike

Ligjet, programet

politike, letrat

parlamentare,

Vazhdimësia e

informacionit në

proceset e

vendimarrjes

Diskutimi për

çështjen politike

Kontaktimi me e-

mail i politikanëve

Referenca

Zgjedhjet

Sondazhe mbi

opinione

Klasifikimi i mësipërm ose topologjia siç është quajtur ndryshe shpërndan shërbimet elektronike

te qeverisë në tre fushat e punës së qeverisë dhe në tre funksionet e shërbimit te tyre, e cila është

e lehtë për t’u kuptuar dhe është mbështetur me disa shembuj praktik. Një ekzaminim i përciptë

e tabelës na jep një konceptim te asaj që shërbimet elektronike të qeverisë janë sa të gjera dhe të

kopje

35

ndryshme, kështu që kemi përdorur atë si një mjet në kërkimin tonë për vlerësimin e lehtë dhe të

thjeshtë e nivelit të qeverisjes elektronike shërbimet e zhvillimit.

• Prokurimet publike dhe prokurimi elektronik.

Ligji i ri “Për prokurimet publike” mundëson prokurimin elektronik. Platforma e prokurimit

elektronik është një aplikim i bazuar në rrjet, që mbështet automatizimin e aktiviteteve të

tenderimit. Ky sistem mundëson transaksionet ndërmjet institucioneve publike shqiptare dhe

komunitetit kombëtar e ndërkombëtar të biznesit. Sistemi ofron përgatitje dhe administrim të

sigurt, efikas e transparent të të gjithë dokumentave që lidhen me procesin e tenderimit, duke

mënjanuar formën e dorëzimit të dokumentacionit në letër dhe duke siguruar një rrjedhë të sigurt

të të dhënave përgjatë gjithë proçesit. Platforma e prokurimit elektronik është një pikë aksesi për

te interesuarit, biznesin, për të gjitha ministritë e linjës dhe autoritetet kontraktore. Operatorët

ekonomikë mund të përdorin shërbimet e ofruara për të lokalizuar garat e prokurimit dhe për të

marrë pjesë në to në një formë tërësisht elektronike.

Për menaxhimin e riskut financiar është krijuar Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare, i cili

fokusohet në identifikimin, matjen, parandalimin dhe eleminimin e hershëm të shkallës së

rreziqeve kryesore që kërcënojnë performancën e tregut. Është bërë progres në lidhje me

mbikëqyrjen e tregut të sigurimeve, pa lënë në harresë pensionet private dhe letrat me vlerë.

Megjithatë është i nevojshëm përmirësimi dhe zhvillimi i infrastrukturës së teknologjisë së

informacionit për ngritjen e një platforme raportimi dhe mbikëqyrjeje të tregjeve të sigurimeve

dhe të pensioneve private. Është ngritur gjithashtu Grupi Këshillimor i Stabilitetit Financiar i cili

synon koordinimin e të gjitha aktiviteteve në këtë fushë.

• Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve ka filluar të ofrojë për kompanitë e mëdha shërbimin për

deklarimin dhe kryerjen e pagesave “on-line”. Sipas një vrojtimi të kryer nga IDRA mbi biznesin

e madh rezulton se 24% e bizneseve jashtë Tiranës dhe 9% të bizneseve në Tiranë, kanë si burim

kryesor të informacionit faqen e internetit të Drejtorisë së Pergjithshme të Tatimeve. Ndërkohë

përqindja e bizneseve që shkarkojnë formularët e deklarimit nga faqja e interneti është 4% gjë që

lidhet me besimin ende të ulët.

• Në sistemin doganor përmes sistemit “ASYCUDA++ (sistem automatik i përpunimit të të

dhënave gjatë procesit të zhdoganimit) është bërë i mundur përpunimi në kohë reale i deklaratave

doganore, zhdoganimi më i shpejtë i ngarkesave, si dhe është përmirësuar kontrolli mbi të

ardhurat duke siguruar dhe një informacion më të saktë dhe të azhornuar për tregtinë e mallrave.

Aktualisht në sistem përpunohen 99 % të transaksioneve në shkallë vendi. Avantazhet e sistemit

qëndrojnë në përpunimin automatik të deklaratave doganore, që nga moment i regjistrimit dhe

deri te pagesa, kryerjen unike të procedurave doganore në të gjitha degët doganore, lidhjen e

degëve doganore me qendrën, mbylljen elektronike të tranziteve, përpunimin e një numri shumë

të madh të dhënash dhe prodhimin e raporteve me të gjera statistikore, kryerjen e automatizuar të

analizës së riskut dhe shumë funksione të tjera.

• Në sektorin e shëndetësisë (e-health). Ka filluar puna për krijimin e një sistemi informacioni

për Menaxhimin e Paketës Statistikore Shëndetësore, nga Ministria e Shëndetësisë në

bashkëpunim me ISKSH. Gjithashtu puna ka filluar edhe për shtrirjen e Sistemit të Menaxhimit

të Aktivitetit Shëndetësor në Shërbimin Parësor me fonde të parashikuara në buxhetin e vitit

kopje

36

2008. Po kështu me mbështetjen e Bankës Botërore janë parashikuar disa projekte si krijimi i një

sistemi të integruar informacioni kombëtar për shëndetin. Pavarësisht këtyre përpjekjeve në

drejtim të ofrimit të shërbimit shëndetësor perms rrugëve elektronike apo e-shëndetësia (e-

health) mbetet shumë për të bërë.

• Në sektorin e kulturës (e-kulturë). Sipas përcaktimeve në planin buxhetor afatmesëm, nga

Ministria e Turizmit do të bëhet instalimi i rrjetit të internetit në të gjitha institucionet e varësisë

dhe trajnimi i personelit për të përmirësuar shërbimet dhe shkëmbimin e informacionit. Synohet

të bëhet katalogimi informatik i pasurive kulturore të luajtshme dhe të paluajtshme, në pronësi

shtetërore dhe private; lidhja në rrjet e institucioneve të menaxhimit të trashëgimisë mes tyre, si

dhe me pikat doganore me qëllim shfrytëzimin e informacionit nga studiuesit dhe kontrollin e

lëvizjes së pasurive kulturore të paluajtshme; dalja në internet e një pjese të bazës së të dhënave

të pasurive të kataloguara, me qëllim shfrytëzimin e tyre nga publiku.

• Në sektorin e punësimit, me anë të një projekti të financuar nga Qeveria suedeze është ngritur e

një sistem i teknologjisë së informacionit për punësimin në rajonin e Tiranës dhe Korçës. Me anë

të këtij sistemi është bërë e mundur ofrimi i shërbimit të punësimit për punëdhënësit përmes

publikimit të ofertave të punës dhe për punëkërkuesit duke ju dhënë më shumë mundësi kërkimi

për vende të lira pune. Zhvillimet e deri tanishme në drejtim të ofrimit të shërbimeve publike

elektronike (e-services) tregojnë që jemi ende në fazat e fillimit në rrugën për krijimin e një

shoqërie të informacionit. Ende nuk ka një zhvillim në ofrimin e shërbimeve publike elektronike

për shëndetin, bujqësine, sektorin e punësimit, kulturës etj. Mundësimi i këtyre shërbimeve

përmes rrugëve të komunikimit elektronik është i rëndësishëm për të realizuar një qeverisje më të

mirë, efiçente dhe transparente, të hapur për bashkëpunim me qytetarët dhe komunitetin e

biznesit, dhe që do të inkurajojë prosperitetin ekonomik dhe social në tre drejtime kryesore:

Qeveri – Qytetare (G2C); Qeveri – Biznes (G2B) dhe Qeveri – Qeveri (G2G).

5.4 Zyrat e infomacionit të qytetarëve pranë bashkive

Fillimisht qëndrat e informimit të qytetarëve janë ngritur në bashkëpunim me Programin e

Administratës Publike në Shqipëri, të financuar nga “USAID”. Pikënisje ishte nevoja për të

kontribuar në hapjen e bashkive ndaj komunitetit, për të futur përvoja dhe praktika të reja që do

të mundësonin zbatimin e reformave në fushën e decentralizimit. Ngadalësia e vërejtur në

proçesin e decentralizimit kishte krijuar mangësi në realizimin e transparencës ndaj publikut,

cilësinë e shërbimeve që ofroheshin dhe mënyrën e përdorimit të fondeve. Për të nxitur një

administratë publike të përgjegjshme dhe transparente, Fondacioni “Soros” i dha një mbështetje

të fuqishme krijimit të qendrave apo zyrave të informimit të qytetarëve në shumë bashki të

interesuara. Në qendrat e informimit të qytetarëve pranë bashkive u ngritën struktura që

lehtësojnë komunikimin dypalësh bashki-qytetarë. Programi i financuar nga “ Soros” ka

mbështetur gjithsej 14 bashki ose 21.5% të numrit të përgjithshëm të bashkive për të ngritur dhe

vënë në funksionim projekte të kësaj natyre. Modelet e krijura janë zyra të thjeshta informimi në

Kuçovë, Gramsh, Rrëshen, Lezhë, Përmet, Këlcyrë; qendra të specializuara si qendra për

shërbime sociale dhe informacion në bashkinë e Elbasanit apo zyra për lehtësimin e proçedurave

të liçensimit në Kuçovë dhe Berat; qendra të integruara informimi në Durrës, Shkodër, Pogradec,

kopje

37

Korçë, Sarandë. Projektet janë zbatuar në zona të ndryshme të vendit dhe bashkitë kanë përfituar

nga shkëmbimi i përvojave mes tyre.

Projektet e kësaj natyre kanë patur për qëllim t’i shërbëjnë si qytetarëve për zgjidhjen më të

shpejtë dhe efektive të problemeve të tyre individuale apo kolektive, po kështu edhe vetë

bashkive e punonjësve të tyre për të dhënë një shërbim më të shpejtë e të kulturuar, e për ta bërë

ketë sa më të organizuar e praktik. Konkretisht, qendrat apo zyrat ofrojnë informacion bazë mbi

veprimtarinë e zyrave të ndryshme në bashki, mbi veprimtarinë dhe vendimet e këshillit

bashkiak, realizojnë komunikim me të mirë me mediat vendore, komunitetin e biznesit dhe

komunitetin në tërësi, si dhe tërheqin mendimet e komunitetit për probleme të ndryshme që kanë

të bëjnë me përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të ndryshme që jep bashkia.

5.5. Informatizimi i bashkive, konkretisht Bashkia Durres

Paralelisht dhe në përforcim të proçesit të rritjes së transparencës ndaj publikut u ndërmor

informatizimi i tre prej bashkive më të mëdha në vend, asaj të Tiranës të Durrësit dhe asaj të

Shkodrës. Qëllimi kryesor i këtyre projekteve ka qënë forcimi i kapaciteteve menaxhuese të

bashkive dhe rritja e cilësisë së shërbimeve për qytetarët. Projektet përfshinin të gjithë sektorët e

rëndësishëm të bashkive: sektorët e financës dhe ndihmës ekonomike duke bërë të mundur

hedhjen në sistem të të dhënave për bizneset dhe info për ata që marrin ndihmë ekonomike,

seksionin e shërbimeve publike dhe urbanistikës duke mundësuar arshivimin elektronikisht të

dokumentave të mëparsheme, arshivën dhe protokollin, zyrën juridike, krijimin e faqeve të

internetit të bashkive, etj. Ato parashikonin kompjuterizimin dhe informatizimin e bashkive.

Futja e teknologjive të reja të informacionit dhe ndërtimi i bazave të të dhënave për secilën nga

bashkitë, të realizuara nëpërmjet këtij projekti, jo vetëm që kanë krijuar dhe rritur kapacitetet e

bashkive për informim dhe shërbim më të mirë ndaj qytetareve, por edhe kanë nxitur punonjësit

e bashkive për t’iu përshtatur sa më shpejt kërkesave të kohës për funksionimin e një

administratë efiçiente dhe profesionale. Projekte të ngjashme, janë zbatuar në periudhën 2004-

2005 edhe në bashkitë Sarandë, Pogradec dhe Elbasan.

Krahas projekteve të informatizimit të plotë, janë inicuar dhe projekte më të vogla informatizimi

duke synuar në përmirësimin e shërbimeve në sektorë të veçantë të bashkive. Një nga projektet e

zbatuara ka qenë ai i informatizimit të zyrave të gjendjes civile. Përmes këtyre projekteve është

bërë i mundur informatizimi i plotë i regjistrave të gjendjeve civile në bashkitë e vendit me

synim përmirësimin e shërbimit dhe krijimin e një modeli për menaxhim më të mirë të këtyre

regjistrave. Modelet e krijuara janë patur parasysh nga Ministria e Pushtetit Vendor dhe

Decentralizimit në kuadër të projektit për informatizimin e regjistrit të shtetasve në të gjithë

Shqipërinë për të vazhduar me pregatitjen e kartave të idenitetit dhe pashaportave biometrike.

Nga analiza e ëeb-faqeve ne mund të përcaktojmë qëllimin dhe larminë e informacionit dhe

shërbimeve të tjera, të cilat janë në dorë të qytetarëve. Kemi gjetur se mundësitë nuk janë të

barabarta për të gjithë qytetarët në lidhje me vendin e tyre të jetesës, sepse organet e veçanta

qeveritare janë paraqitur në mënyra të ndryshme në internet. Shumë komuna (62%) dhe rrethe

administrative (38%) nuk kanë faqeve të internetit në të gjithe vendin. Gjithashtu kuptohet se

aksesueshmëria e informacionit dhe shërbimet e tjera nuk varet nga niveli i zhvillimit gjeografike

të fushë të caktuar as edhe nga madhësia e rrethit të caktuar administrative ose komunat, sepse

kopje

38

me të vërtetë nje faqe e mirë ëebi mund të gjenden edhe në rrethe të vogla apo të komunave te

largëta ose qendrat administrative. Sigurisht, aksesi i informacionit në nivel shtetëror është i

barabartë për të gjithë qytetarët, por informacioni është i ndarë në lidhje me fushën e tyre,

cilësinë në përputhje me kërkesat e veçanta individuale.

Për qytetarët, prania e internetit është jo vetëm një gjë e veçantë e organizimit të qeverisë, por

edhe përmbajtja e faqeve ëeb ka një rëndësi të madhe. Informacionet në faqet e internetit duhet të

jenë të sakta dhe pyetjet duhet të mbulohen tërësisht ose tu japin zgjidhje problemeve. Vetëm

kështu mundet që qytetarët te përdorin informacionin dhe të shpëtojne veten e tyre duke fituar

më tej nga marrëdhënia me pushtetin lokal.

Vihet re se ka disa gabime apo informacione të vjetëruara (të pa perditësuara) mbi ëeb-faqe, por

kjo është gjithashtu e qartë se nuk ka mjaft informacion të plotë, e cila do të ndihmonte në

zgjidhjen e problemeve te qytetarëve që nga fillimi deri në fund.

Struktura dhe qartësia te ëeb faqeve për një organ qeveritar është i një rëndësie të veçantë për

aksesin e informacione të ndryshme dhe shërbimeve të tjera. Në disa “site” ne mund të kërkojmë

për të gjetur informacion brenda ëeb sitit me shpejtësi dhe me lehtësi.Eshtë për të ardhur keq që

këto shërbime nuk janë më të përhapura sot në shekullin e teknologjisë, megjithëse duhet

theksuar që ne kaluam nga një vend në tranzicion në një vend në zhvillim dhe duke dashur të

perfaqësojmë veten denjësisht si një vend që kerkon integrimin në BE po përqafojmë modelet më

të mira të prezantimit të adminsitrimit publik elektronik si në nivele qëndrore dhe ato vendore.

Bashkitë nuk janë të përfaqësuara mjaftueshëm në internet sikurse ministritë apo qarqet

administrative dhe ka disa arsye për këtë situatë.

Është e habitshme se ka pothuajse kaq shumë njerëz që kanë marrëdhënie të mira me kryerjen e

procedurave administrative online (sidomos brezi i ri) nëpërmjet shkarkimit të formularëve të

aplikimit. Prandaj shembull i një bashkie, i cili ofron disa forma interaktive për mjedisin dhe

planifikimin urban procedurave dhe planeve urbane, është më shumë se mbresëlënës.

Librat e vizitorëve nëpërmjet formave interaktive nuk janë të rralla tashmë sepse shumë nga

qytetet kulturore apo bregdetare turistike kanë në ëebin e tyre, mundësisht në faqen e parë të tyre

një përmbledhje historiko-kulturore të qytetit të tyre duke përshkruar vendet që duhen vizituar.

Qytetarët mund të përdorin këto shërbime për të dërguar pyetje, vërejtje dhe sugjerime në lidhje

me përmbajtjen e faqeve ëeb dhe më e rëndësishmja për aktivitetet, politika dhe strategjitë e

bashkive. Por në diskutime interaktive me qytetarët mund të diskutojmë tema të ndryshme.

Shërbime të tilla mund të përmirësojnë partneritetin ndërmjet qytetarëve dhe bashkisë, kështu që

të shpresojmë që ata do të jenë më të shpeshta në të ardhmen. Shërbimet bashkiake elektronike

janë shumë më të ndryshme se shërbimet e rretheve administrative. Ata ndërhyjnë jo vetëm në

fushën e tele-administrimit, por edhe në fushën e jetës së përditshme dhe të pjesëmarrjes politike.

Nga ana tjetër shërbimet që i përkasin shërbimeve të informacionit gjatë një eksperimenti u vu re

se disa forma të zbatimit të shërbimeve më të avancuara si forma interaktive, librat e vizitorëve,

forume dhe diskutime janë shembuj shumë interesante ku bashkitë u mundësojnë qytetarëve që

të bashkëpunojnë në mënyrë aktive në veprimtaritë e tyre

kopje

39

Permbatja e faqes së ëebit të Bashkisë

Bashkia e Durrësit ka prezantuar projektin që tashmë është në zbatim e sipër për informatizimin

e shërbimeve të Bashkisë së Durrësit gjë që do të sjellë lehtësira të mëdha për qytetarët durrsakë.

Ky projekt është i ndarë në tre faza dhe aktualisht ka përfunduar faza e parë dhe po punohet për

fazën e dytë të tij. Vlera e këtij projekti është 75 milion lekë të rinj dhe kompania implementuese

është INTECH + e cila ka si partner kompaninë gjigande ORACLE sfida e së cilës Smart Cities

po aplikohet në Durrës duke e bërë qytetin e Durrësit pionier të “Oracle-Smart Cities” në

Ballkan. Me këtë system të ri të implementar do të ndryshojë në mënyrë rrënjësore përcjellja e

informacionit tek qytetarët, marrëdhëniet e qytetarëve me bashkinë e Durrësit. Me këtë program i

hapet rrugë një marrëdhënieje të re me 47 mijë familjet që banojnë në Durrës, që kanë nevojë për

shërbime e që paguajnë taksa; me rreth 4 mijë biznese të vogla që zhvillojnë aktivitet në Durrës;

me rreth 6 mijë biznese që zhvillojnë aktivitet në Durrës, që kanë nevojë për shërbime. Pra janë

më shumë se 100 mijë komunikime të reja që do të bëhen me 205 mijë banorët e qytetarët.

Me këtë program i krijohet mundësi qytetarëve të marrin përgjigje shteruese për nevojat e tyre në

qendrat e njësive administrative si dhe në një rrjet kioskash informuese që do të instalohen në

qytet. Me këtë program do të aftësohet ofrimi përgjigjeve kujtdo në të gjitha kanalet e

komunikimit që përdorin qytetarët në jetën e tyre të përditshme. Brenda një kohe të shpejtë

qytetarët e Durrësit do ta kenë të zakonshme të marrin përgjigje edhe me email, edhe me SMS,

edhe me internet, edhe me call center.

Dua të shfrytëzoj këtë mundësi që t’u drejtohem autoriteteve qendrore që të zhvillojmë programe

të përbashkëta, në funksion të përmirësimit të cilësisë në shërbim ndaj qytetarëve.

Qëllimi i këtij sistemi është të ofrojë informacion të bollshëm, të plotë, koherent, të saktë, të

shpejtë dhe të arritshëm me të gjitha mjetet moderne të komunikimit që tregu ofron sot si dhe të

ndiqet me vëmendje e të reagohet me shpejtësi më mjete të reja të mundshme.

Ky projekt informatizimi është në fazën e dytë të tij ndërkohë që ka përfunduar faza e parë e cila

përfshiu ndërtimin e sistemit të menaxhimit financiar, burimeve njerëzore dhe pagat, platformën

e tipit ERP (planifikimi i resurseve të institucionit). Në këtë fazë të dytë po punohet për

kopje

40

ndërtimin e një platforme të integruar të tipit CRM (administrimi i kontaktit të informatizuar me

qytetarët dhe bizneset).

Tashmë në Bashkinë e Durrës janë të informatizuara sektori i financave, departamenti i taksave,

burimet njerëzore dhe pagat, protokoll-arkiva ndërkohë që po punohet në këtë fazë të dytë për

informatizimin e marrëdhënieve me publikun dhe faza e tretë ka të bëjë me krijimin e një rrjeti të

përbashkët me të gjitha institucionet e tjera. Së bashku me Departamentin e Thesarit të Ministrisë

së Financave, USAID-i ka modifikuar sistemin e kompjuterizuar të thesarit, në mënyrë që t’u

mundësojë njësive vendore ku proçesi ka filluar akses në të dhënat elektronike ditore që kanë

lidhje me të gjitha të ardhurat tatimore dhe jo-tatimore të shpërndara sipas zërave në llogarinë e

qeverisjes vendore. Gjithashtu, USAID-i po punon me Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve që

t’u mundësojë njësive të qeverisjes vendore akses në të dhënat elektronike të qarkullimit të

tatimpaguesit, bazuar në kuponat e kasave regjistruese për ato biznese që ndodhen brenda

kufijëve të tyre territorialë.

Informatizimi i shërbimeve të Bashkisë së Durrësit, është model që do të synohet të ndiqet nga

10 bashki të vendit. Ky sistem mundëson një administrim më efiçient dhe më efikas të vjeljes së

tatim-taksave dhe ofrimit të shërbimeve, që do të rezultojnë në të ardhura më të mëdha nga

tatim-taksat për bashkinë dhe në shërbime më të mira për qytetarët.

kopje

41

KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

Sektori i administratës publike ka qenë objekt i kritikës së shumtë në të gjithë botën.

Arsyeja është e njëjtë kudo - tatimpaguesit duan të shohin në mënyrë efikase dhe te lirë,

funksionimin e pushtetit ekzekutiv. Ky vullnet i qytetarëve shqiptar është aq i qarte sa edhe stili

burokratik i punës i cili është trashëguar, gjurmët e të cilit ende janë të rrënjosur thellë në

shoqëri.

Në përputhje me shkallën relativisht të ulët të popullsisë për përdorimin e internetit nga njëra

anë dhe dëshira për të patur me pak humbje kohe, transparence, efiçence të shërbimeve kundrejt

qytetarëve si në lidhje me organet e qeverisjes qëndrore dhe vendore, Përgjigja sigurisht është

pozitive.

Por është e vërtetë se fillimisht duhet të përdoren fushata të sensisbilizimit të qytetarëve për

këtë akses të ri, duhet të pasjisen të gjitha organet e rretheve administrative që të mundësojnë

krijimin e një ëeb- faqe që ë jetë i dobishëm si dhe duhet të mundësohet përditësimi i

informacioneve në faqet ekzistues të ëeb-it me qëllim që aty të gjenden informata të dobishme,

cilësore por dhe të mjaftueshme.

Forca lëvizëse e-government do të duhet të jetë aplikimi elektronik për qëllime të menaxhimit të

administratës publike, me fjalë të tjera përdorimi IT-së me efektivitet për menaxhimin e

informacionit dhe krijimin e marrëdhënieve të përmirësuara me konsumatorët, partnerët dhe

furnizuesit. Kjo lloj reforme në administratën publike të Bashkisë Durrës do të ndihmojë për

fillimin e zbatimit të këtyre vendimeve dhe, mbi të gjitha, të bashkëpunimit me qytetarët.

Gjatë dekadës së fundit, vendet anë e mbanë botës kanë ndërmarrë reforma me qëllimin e

përmirësimit të lidhjeve dhe efektivitetit të shërbimeve publike, dhe cilësinë e menaxhimit të

sektorit publik. Një aspekt i cili paraqitet kyç në proçeset reformative të shumta, është fokusi në

rezultate.

E ardhmja e administratës publike qëndron në institucionin e masave që synojnë jo vetëm të

rikonfirmojnë rolin zhvillimor të administratës publike dhe mbrojtjen e vlerave të saj themelore,

por gjithashtu në rikonfigurimin e organizatave të shërbimit publik në më të hapura,

pjesëmarrëse, ndarje të njohurive, inovacionin dhe sistemeve të orientuara drejt rezultateve dhe

shpërndarjes efikase të shërbimeve të ofruara

Reformat në menaxhimin publik janë menduar gjithmonë si një levë drejt një qëllimi

përfundimtar, dhe jo si një përfundim në vetvete ose për të qënë më të saktë mund të themi se ato

shërbejnë si një mjet drejt shumë përfundimeve. Këto përfshijnë pakësimet e shpenzimeve të

tepërta publike, përmirësimin e cilësisë së shërbimeve publike, bërjen më eficientë të

operacioneve qeveritare si dhe rritjen e mundësive që politikat e përzgjedhura e të implementuara

do të bëhen efektive

Reformat e menaxhimit të ri publik priten që të mbështesin reformat më të gjera shoqërore

përfshirë këtu dhe reformat politike ekonomike që synojnë de-rregullim të ekonomive dhe

shoqërive të vendeve në zhvillim. Ka pritje që reforma të tilla mund të ndihmojë për të lehtësuar

varfërinë

kopje

42

Nëse reforma menaxheriale do të prodhojë realisht një qeverisje më pak të kushtueshme dhe më

shumë eficiente, me shërbime të cilësisë më të lartë dhe me programe efektive si dhe në të njëjtën

kohë do të rrisë në kontrollin politik, të lejojë menaxherët të menaxhojnë të bëjnë qeverisjen më

transparente, atëherë është llogjike që kjo reformë të trumpetohet fuqishëm.

Por për fat të keq, gjërat nuk janë aq të thjeshta. Janë të shumta rastet që tregojnë që reformat në

menaxhimin publik kanë shkuar keq. Ato kanë dështuar në krijimin e përfitimeve të premtuara,

madje në shumë raste kanë gjeneruar afekte anësore negative, të cilat kanë bërë që proçedurat

administrative të përkeqësohen në krahasim me më pare.

Përmirësimi i përgjegjshmërisë dhe transparencës së Bashkisë Durrës nuk mund të arrihet pa e

ndryshuar Bashkinë në një organizatë transparente dhe të përgjegjshme.

Burokracia tradicionale dhe kultura e orientuar nga rregullat duhet të transformohet në orientimin

ndaj rezultateve, fleksibilitetit, etikës dhe transparencës. Performanca e lartë në një organizatë

publike është një organizatë e cila krijon vlerë publike në terma afatgjatë dhe afatshkurtër.

Një orientim ndaj rezultateve i administratës së Bashkisë paraqet, një mënyrë krejtësisht të

ndryshme të menduari dhe menaxhuari, përmes të gjitha aspekteve të qeverisjes dhe mënyrës se

si u drejtohet qytetarëve të saj dhe stakeholder-save kryesor. Për të qenë efektiv, duhet menduar

se nevojitet të jesh i përfshirë brenda kulturës së brendshme organizacionale në të gjitha nivelet.

Veç kësaj, kultura nevojitet gjithashtu që të jetë e inkorporuar me qytetarët, dhe stakeholder-s për

të arritur përgjegjshmëri si rezultat.

Bashkia Durrës nevojitet të përcaktojë qëllimet afatgjata dhe afatshkurtra. Burimet duhet të

fokusohen në punën reale, sesa në punën false e cila zhvillohet jashtë zakoneve organizacionale.

Në mënyrë që të arrihet një performancë e përgjithshme e qeverisjes lokale çështja kryesore

është të përmirësohet performanca e programeve publike.

Në mënyrë të përmbledhur, do të rendisim disa konkluzione dhe rekomandime, të cilat

mendojmë se duhet të merren në konsideratë në procesin e rritjes së performancës në

menaxhimin dhe administrimin e shërbimit civil.

Rekomandimet sigurojnë një ide për hapat e mëtejshëm që duhet të ndiqen në kuadër të

përmirësimit të efiçencës në komunikimin elektronik dhe shërbimet elektronike që Bashkia

mund të ju ofrojë qytetarëve janë:

- Bashkia duhet të praktikojë komunikimin me qytetarët nëpërmjet faqes së saj të internetit

duke i informuar ata për çështje të ndryshme nëpërmjet informacioneve të përditësuara.

Kjo do të ketë si rezultat krijimin e kulturës së komunikimit elektronik ndërmjet bashkisë

dhe qytetarëve si dhe informimin e qytetarëve për një mënyrë të re marrje informacioni

dhe shërbimesh.

- Administrata e Bashkisë duhet të pajiset e gjitha në një periudhë të shkurtër me sistemin

elektronik të ndërveprimit qytetarë administratë bashkiake në të gjitha instancat, pra

gjithëpërshirja e tyre në sistemin elektronik.

- Administrata e Bashkisë duhet të rrisë shpejtësinë e komunkimit elektronik, në mënyrë të

pavaruar duke përdorur lidhjen me internet nga kompani që sigurojnë shpejtësi instalimi,

marrë në konisderatë që shumica e tyre kanë një shpejtësi mesatare të linjës ADSL të

internetit.

kopje

43

- Administrata e Bashkisë duhet të ndërrmarrë masat teknike të nevojshme për të siguruar

që interneti të punoj gjithë kohën, sepse ndërprerjet shkaktojnë pengesa gjatë punës apo

kohës pas punës.

- Duhen ende trajnime shtesë për shërbimet elektronike që do të ofrohen nga administrata e

Bashkisë, sepse të tilla shërbime pasohen nga ndryshime të vazhdueshme që

përmirësohen cilësisht pasi teknologjia përparon.

- Përdorimi i shërbimeve elektronike duhet të bëhet i mundur nga specialist të

administratës bashkiake për të korrigjuar gabimet që lidhen me hyrjen në rrjet të të gjithë

korrespodencës me qytetarët si dhe përditësimin e faqes së internetit me të dhënat e

rëndësishme të informacionit.

Krahas ecurisë së deritanishme në drejtim të qeverisjes elektronike janë vërejtur edhe një sërë

problemesh dhe nevojash për përmirësime të mëtejshme:

• Rritja e ndërgjegjësimit dhe e njohurive në të gjitha nivelet e administratës bashkiake për

rëndësinë e përdorimit të teknologjisë së informacionit në proçesin e qeverisjes elektronike për

një qeverisje vendore më të mirë;

• Përmirësimi i infrastrukturës së teknologjisë së informacionit për administratën bashkiake;

• Përcaktimi i standarteve me qëllim rritjen e efektivitetit në punë dhe uljen e kostove

operacionale;

• Rritja e kapaciteteve, burimeve njerëzore të teknologjisë së informacionit dhe kualifikimi i

vazhdueshëm të tyre

kopje

44

BIBLIOGRAFI DHE REFERENCA

Hood, C. (1995) Contemporary public management: A neë global paradigm, Public Policy

and Administration , 10(2):104 -117.

Hughes O. E. (2003) Public Management and Administration, Third Edition, London and

NeëYork, Palgrave: Macmillan.

Klein, R. and Day, P. (1992): Hoë organisation measure success: The use of performance

indicators in government, London, Routletdge

Lane, J. E. (2000) Neë Public Management, Neë Fetter Lane, London, Routledge.

Politt, C. and Bouckaert, G. (2000) “Public Management Reform: A Comparative Analysis”,

Oxford University Press, Neë York, US

Pollitt, C. (1993); Managerialism and the Public Services: The Anglo-American Experience, 2nd

edition, BlackËell, Oxford.

Sharma K. C. (2006): “Improving Public Administration through Neë Public Management: The

Experience of Botsëana” in Nicholas Aëortëi and Eduardo Sitoe (Eds.), Maastricht, Netherlands,

Shaker Publishing BV.

Sharma K. C. (2007) ‘Global Trends in Neë Public Management: Challenges and Constraints

Confronted by Developing Countries,’ in Administrative Change, Vol. XXXIV No.2 &

Vol.XXXV No.1, January - December, 2007, pg.20 –40.

Raporti i monitorimit të Shqipërisë në Proçesin e Stabilizim -Asociimit

Plani i Qeverisë Shqiptare për përafrimin e legjislacionit dhe zbatimin e Marrëveshjes së

Stabilizim -Asociimit 2005

Aftësitë Menaxheriale A. Koxhaj

Strategjia Ndërsektoriale e reformës në Administratën Publike 2008-2013

Strategjia e NOSA-s, Integrimi Europian 2006-2008

Ligji nr.9131, datë 08.09.2003 “Për Rregullat e Etikës në Administratën Publike”.

Cikël Botimesh nga Botimi i EIPA “Administrata në Tranzicion “Modernizimi i

Administratës Publike në tre vënde (Hollandë, Irlandë dhe Francë).

Shqipëria dhe Bashkimi Europian, botim i Institutit të Studimeve Ndërkombëtare

Progres Raporti i Komisionit Europian për vitin 2011

Mbi zbatimin e ligjit “Për Statusin e Nëpunësit Civil”, shkruajtur nga Gary J. Reid.

Manuali Strukturave

United Nations E-Government Survey 2012, E-Government for the People.

Strategjia Ndërsektoriale për shoqërinë e informacionit 2008-2013.

ëeb-sitet:

ëëë.pad.gov.al

ëëë.itap.gov.al

ëëë.këshilliministrave.al

kopje

45

ëëë.minfin.gov.al

ëëë.oecd.org/puma/sigma

ëëë mitik.gov.al

ëëë.durres.gov.al

ëëë .unpan.org/e-government

kopje