Quan trac - phan tich - bao cao hien trang moi truong

CHƯƠNG V:QUAN TRẮC, PHÂN TÍCH VÀ BÁO CÁO

HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www.clce.fr/Documents/EglyInfo40/EglyInfoMai2008_html_2b284479.gif&imgrefurl=http://www.clce.fr/Documents/EglyInfo40/EglyInfoMai2008.html&usg=__Egjop03aoiWIGYMAUBe-wHGFnyY=&h=2048&w=1957&sz=53&hl=vi&start=1&zoom=1&tbnid=HFXVi4ObJmNtJM:&tbnh=150&tbnw=143&ei=LdiCTpbbBMiZiAePkoiLDw&prev=/search?q=ph%C3%A2n+t%C3%ADch&hl=vi&sa=X&imgrefurl=http://www.unicom.com.vn/category.aspx?cat_id=1&w=433&h=455&ndsp=18&biw=1280&bih=669&tbs=simg:CAQSEglIFMH4qhVBMCH4ZcOW62Ai8A&tbm=isch&itbs=1

QUAN TRẮC, PHÂN TÍCH VÀ BÁO CÁO HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNGNhững thông tin môi trường chính xác, đáng tin

cậy, có hệ thống và cập nhật là những luận cứ khoa

học rất quan trọng của quá trình xây dựng một

cách đúng đắn và có hiệu quả các chiến lược, chính

sách, cũng như kế hoạch hành động phát triển bền

vững và bảo vệ môi trường.

Những thông tin môi trường thường được trình bày

một cách có hệ thống, cùng với các phân tích đánh

giá trong các báo cáo hiện trạng môi trường hàng

năm.

Vì vậy tiến hành quan trắc môi trường và lập báo

cáo hiện trạng môi trường của mỗi địa phương hay

toàn quốc gia là các hoạt động quan trọng trong

lĩnh vực quản lý môi trường.

Các nội dung chính:

1)QUAN TRẮC VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG

2)LẬP BÁO CÁO HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG

I. QUAN TRẮC VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG

1. Đối tượng và mục đích của quan trắc, phân

tích MT

Quan trắc môi trường là các biện pháp khoa học,

công nghệ và tổ chức, bảo đảm kiểm soát một cách

hệ thống các trạng thái và khuynh hướng phát triển

các quá trình tự nhiên hoặc nhân tạo với nhiều quy

mô và nhiều loại đối tượng.

Quan trắc môi trường còn là các biện pháp tổng hợp

để kiểm soát đối tượng ô nhiễm; bao gồm việc đo

đạc, ghi nhận và kiểm soát thường xuyên liên tục các

hiện tượng tự nhiên và nhân tạo (các loại hình và

nguồn gốc các chất ô nhiễm trong môi trường cũng

như công tác quản lý môi trường và kế hoạch sử

dụng tài nguyên).


tích MT

Như vậy, Quan trắc và phân tích môi trường là quá

trình quan trắc và đo đạc thường xuyên với mục tiêu

đã được xác định đối với một hoặc nhiều chỉ tiêu về

tính chất vật lý, hóa học và sinh học của các thành

phần môi trường, theo một kế hoạch lập sẵn về thời

gian, không gian, phương pháp và quy trình đo

lường, để cung cấp các thông tin cơ bản, có độ tin

cậy, độ chính xác cao và có thể làm căn cứ để đánh

giá diễn biến chất lượng của môi trường, cũng như

để so sánh trạng thái môi trường nơi này với nơi kia.




tích MT

Thành phần môi trường là không khí, nước, đất, âm

thanh, ánh sáng, đất, …., các hệ sinh thái, các khu

dân cư, khu bảo tồn thiên nhiên, …, di tích lịch sử và

các hình thái vật chất khác.

Mục đích của quan trắc và phân tích môi trường là

quan trắc và theo dõi sự biến đổi về chất lượng môi

trường theo thời gian và không gian, nhằm đánh giá

động thái của môi trường.

Đối tượng quan trắc trực tiếp của hệ thống trạm quan

trắc môi trường gồm thành phần môi trường có tính

biến đổi rõ rệt theo thời gian, không gian như: không

khí, khí quyển; nước trong lục địa; biển và ven bờ;

đất; chất thải rắn; tiếng ồn; phóng xạ và điện từ ...


2. Quan trắc và phân tích môi trường trên thê

giới và hệ thống kiểm soát môi trường toàn

cầu

Quan trắc và phân tích môi trường không khí

Hệ thống trạm nền Quan trắc và phân tích ô nhiễm

không khí toàn cầu có hai loại:

Trạm kiểm sóat môi trường nền cơ bản được đặt ở

những nơi có không khí trong sạch, trên núi cao của

thế giới và ngoài hải đảo. Đo đạc các tham số khí hậu, tại các trạm này còn tiến hành đo đạc CO2 thành phần

hóa học nước mưa, bức xạ, N02, CO, ôzôn tổng số và

ôzôn bề mặt, phóng xạ và soi khí.

Trạm kiểm sóat môi trường nền vùng được bố trí ở

những nơi có không khí trong lành, xa các thành phố

và khu công nghiệp; trung bình diện tích khoảng

500.000 km2 lãnh thổ có 1 trạm nền vùng. Nếu bố trí

các trạm như trên thì toàn bộ trái đất của chúng ta

cần khoảng 1.000 trạm loại này.



cầu

Quan trắc và phân tích môi trường không khí

Hệ thống Quan trắc và phân tích môi trường quốc gia

được thiết kế phù hợp với điều kiện của từng nước.

Loại trạm này được quy họach theo ô vuông với diện

tích 50x50km2.

Trạm Quan trắc và phân tích môi trường thành phố

được tổ chức với nhiều điểm đo khác nhau. Các thông số cần kiểm soát là: bụi lơ lửng, SO2, NOx,

CO và thành phần hóa học chủ yếu của khí quyển.

Chương trình theo dõi khí quyển toàn cầu (GAW) thuộc WMO đo các chất khí nhà kính như CO2, CFCs,

CH4, NO2, O3 v.v...



thông tin

lập kế hoạch

thiết kế

chương trình

thiết kế

mạng lưới

lấy mâu

phân tích

trong phòng

TN

xử lý số liệu



cầu

Quan trắc và phân tích môi trường nước

Các hoạt động quan trắc và phân tích môi trường

nước diễn ra ngoài hiện trường và phân tích trong

phòng thí nghiệm.

Để thu thâp được thông tin cần phải tiến hành hoạt

động gồm:

lập kế hoạch, thiết kế chương trình, thiết kế mạng

lưới, lấy mâu, phân tích trong phòng thí nghiệm và xử

lý số liệu.

Muc tiêu hoạt động là Cung cấp những số liệu tin cậy và Kiểm soát hiện trạng môi trường nước đã thực hiện

theo các thông số như: nhiệt độ, pH, DO, TSS, độ

đục, COD,…



cầu

Hệ thống Quan trắc và phân tích môi trường toàn cầu

Hệ thống Quan trắc và phân tích môi trường toàn cầu

GEMS được thiết lập từ năm 1974 theo sáng kiến của

UNEP, nhằm khuyên khích và phối hợp quốc tế để

kiểm soát ô nhiễm môi trường toàn cầu.

Mạng lưới GEMS theo dõi những biến đổi trong thành

phần khí quyển và hệ thống khí hậu, ô nhiễm nước

ngọt, nước biển và đại dương, ô nhiễm không khí,

thực phẩm, phá hủy rừng, suy giảm tầng ôzôn, mưa

axit, sự hình thành chất khí nhà kính v.v...




cầu

Hệ thống Quan trắc và phân tích lắng đọng axít vùng

Đông Á

Lắng đọng axít là vấn đề nhiễm bẩn môi trường

nghiêm trọng nhất, không chỉ vì mức độ ảnh hưởng

tới cuộc sống của con người và các hệ sinh thái, mà

còn vì quy mô tác động của chúng đã vượt ra khỏi

phạm vi kiểm soát của mỗi quốc gia.

Lắng đọng axit đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đối

với các hệ sinh thái dưới nước và trên cạn. Hiện tượng

lắng đọng axit thường gắn liền với các hoạt động đại công nghiệp phát thải ra SO2 và N02 rất lớn, đây là

nguồn gốc gây ra lắng đọng axit.

Đã có rất nhiều nước tham gia hệ thống EANET ở

Đông Á./



3. Hệ thống quan trắc và phân tích môi trường ở

VN

(QT&PTMT) là một hoạt động quan trọng của công

tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường thể hiện

tại các Điều 94 – 105 của Luật BVMT năm 2005 "Tổ

chức, xây dựng, quản lý hệ thống quan trắc, định ky

đánh giá hiện trạng môi trường, dự báo diễn biến môi

trường."

Từ năm 1994, Bộ KHCN&MT (nay là Bộ Tài nguyên &

Môi trường) đã từng bước xây dựng Mạng lưới các

trạm QT&PTMT quốc gia.

Ngoài Mạng lưới QT&PTMT Quốc gia, hàng chục địa

phương trong nước cũng bắt đầu xây dựng và bước

đầu đưa vào hoạt động các trạm QT&PTMT địa

phương. /


VN

Các nguyên tắc về xây dựng mạng lưới QT&PTMT

QT&PTMT quốc gia ở nước ta tuân thủ các nguyên tắc

sau đây:

• Mạng lưới QT&PTMT quốc gia được quản lý thống

nhất trên phạm vi cả nước, trực thuộc Bộ Tài

Nguyên Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ và

Bộ NN&PTNT. Và được thể hiện trên các phương

diện:

-Địa điểm quan trắc, thời gian, tần suất quan trắc,

quy trình, kỹ thuật quan trắc, thủ tục quan trắc, hồ

sơ, xử lý số liệu, tổng hợp, báo cáo v.v... được quy

định thống nhất trong toàn mạng lưới.

-Phương pháp đo lường và phân tích các thông số

môi trường ở tất cả các trạm phải thống nhất theo

tiêu chuẩn quy phạm của Việt Nam.

-Toàn bộ kết quả QT&PTMT của mỗi trạm đều

được định ky báo cáo về Bộ TNMT theo cùng một

khuôn mâu thống nhất toàn mạng lưới và được bảo

mật theo quy chế bảo mật đối với các tài liệu điều

tra cơ bản.

-Thiết lập mạng lưới thông tin tự động hóa thống

nhất, kết nối tất cả các trạm với Cục Môi trường

trong khuôn khổ Mạng thông tin quản lý môi

trường Việt Nam (ENNET)./



VN



sau đây:

• Bộ TNMT sẽ tiếp tuc phối hợp tối đa với các Bộ

Ngành và các địa phương trong việc xây dựng mạng

lưới QT&PTMT quốc gia. Các nguyên tắc phối hợp

như sau :

-Về thiết bị quan trắc và phân tích môi trường:

các Trạm sẽ tận dụng các thiết bị sẵn có của cơ

quan và được Bộ TNMT đầu tư thiết bị bổ sung để

đáp ứng yêu cầu của quan trắc và phân tích môi

trường.

-Về nhân lực : do các cơ quan chủ quản bố trí cán

bộ kiêm nhiệm dài hạn hoặc tuyển hợp đồng lao

động khoa học dài hạn. Số cán bộ làm việc của các

Trạm này cần có trình độ chuyên môn thích hợp,

làm việc ổn định lâu dài ở Trạm.

-Về kinh phí : mọi chi phí cho hoạt động

QT&PTMT của Trạm là từ ngân sách nhà nước, do

Bộ KHCN&MT cân đối và phân bổ cho Trạm hàng

năm./



VN



sau đây:

• Bộ TNMT sẽ tiếp tuc phối hợp tối đa với các Bộ

Ngành và các địa phương trong việc xây dựng mạng

lưới QT&PTMT quốc gia. Các nguyên tắc phối hợp

như sau :

-Các trạm được thành lập trên cơ sở Biên bản

thỏa thuận liên Bộ giữa các Bộ/Ngành/Địa phương

liên quan và Bộ TNMT.

-Quy chế hoạt động của các Trạm do Bộ TNMT

ban hành trên cơ sở sự nhất trí của các

Bộ/Ngành/Địa phương hữu quan và được ghi nhận

tại Biên bản thỏa thuận liên Bộ.

-Hoạt động quan trắc của các Trạm do Bộ TNMT

chỉ đạo thống nhất và quản lý trực tiếp.

-Về tổ chức hành chính, Trạm chịu sự quản lý của

các cơ quan chủ quản, về hoạt động QT&PTMT

Trạm chịu sự quản lý của Bộ TNMT.



VN



sau đây:

• Mạng lưới QT&PTMT quốc gia được xây dựng từng

bước, vừa hoạt động vừa củng cố và phát triển dần;

-Chất lượng quan trắc và phân tích môi trường

được phát triển dần từ thấp đến cao, mục đích là

dần dần đạt trình độ khu vực và quốc tế.

-Xây dựng các trạm trọng điểm và các trạm chủ

chốt trước, sau hoàn thiện dần, mở rộng mạng lưới

quan trắc về quy mô.

• Mạng lưới QT&PTMT quốc gia hợp tác với các

mạng lưới QT&PTMT của các nước khác trong khu

vực và thế giới./



BỘ TÀI NGUYÊN MÔI TRƯỜNG

TỔNG CỤC MÔI TRƯỜNG

CÁC TỔ CHỨC QUỐC TẾ

CÁC BỘ/ NGÀNH/ ĐỊA

PHƯƠNG

Các trạm vùng đất

liền

Các trạm vùng biển

Các trạm chuyên đề

Các trạm địa

phương

Phòng TN môi

trường


VN

Quy hoạch mạng lưới QT&PTMT nước ta

• Cơ cấu tổ chức của mạng lưới quan trắc và phân

tích môi trường quốc gia gồm các đơn vị sau đây:

-Trung tâm đầu mạng ở Cục Môi trường.

-Các Trạm QT&PTMT vùng trong đất liền (vùng

1, 2, 3 ... gồm các trạm đo tác động MT và trạm đo

nền MT).

-Các Trạm QT&PTMT vùng biển (vùng 1, 2,...

gồm các trạm đo tác động môi trường và trạm đo

nền môi trường biển).

-Các Trạm QT&PTMT chuyên đề;

-Các Trạm QT&PTMT địa phương;

-Phòng thí nghiệm môi trường./


VN


• Chức năng nhiệm vu của Trung tâm đầu mạng:

- Lập kế hoạch xây dựng và phát triển mạng lưới

QT&PT MT quốc gia và quản lý thực thi kế hoạch

đó.

- Lập và thực hiện kế hoạch công tác QT&PT MT

hàng năm.

- Quản lý trực tiếp kinh phí QT&PT MT của toàn

quốc.

- Quản lý mạng lưới trạm QT&PT MT (địa điểm quan

trắc,...).

- Quản lý và lưu trữ các dữ liệu cơ bản về kết quả

QT&PT MT.

- Lập báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia.

- Thông tin hiện trạng môi trường.

- Quan hệ quốc tế về mặt QT&PT môi trường./



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PT MT Vùng:

- Thực hiện nhiệm vụ QT&PT môi trường ở một vùng

lãnh thổ biển hay vùng đất liền, định ky báo cáo kết

quả quan trắc môi trường cho Cục Môi trường để

thực hiện quản lý môi trường quốc gia.

- Hỗ trợ kỹ thuật cho các trạm QT&PT môi trường địa

phương trong vùng.

- Hỗ trợ cho các phòng hay trung tâm quản lý môi

trường của các Sở TNMT về công tác quan trắc,

phân tích môi trường, kiểm tra, kiểm soát và thanh

tra môi trường.



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PTMT Vùng:

- Huấn luyện kỹ năng và nghiệp vụ cho các quan trắc

viên môi trường trong vùng.

- Tổng hợp và phân tích các kết quả quan trắc do

trạm vùng quan trắc và kết quả quan trắc của các

trạm địa phương trong vùng quan trắc để báo cáo

Cục Môi trường.

- Hàng năm lập báo cáo hiện trạng môi trường của

vùng.

- Thông tin môi trường.



VN



Phần đất liền hiện có 3 trạm vùng :

- Trạm vùng 1: ở miền Bắc - đặt ở Trung tâm Môi

trường Đô thị và Khu công nghiệp, Đại học Xây

dựng Hà Nội.

- Trạm vùng 2: ở miền Trung - đặt ở Viện Kỹ thuật

Nhiệt đới và Bảo vệ môi trường.

- Trạm vùng 3: ở miền Nam - đặt ở Trung tâm Công

nghệ và quản lý môi trường, Đại học Quốc gia TP

Hồ Chí Minh.



VN



Phần biển ven bờ hiện cố 4 trạm vùng :

- Trạm vùng 1 - vùng biển ven bờ phía Bắc - Đặt ở

Phân viện Hải dương học Hải Phòng.

- Trạm vùng 2 - Vùng biển ven bờ miền Trung - Đặt ở

Trung tâm Khảo sát, NC và tư vấn môi trường biển,

Viện Cơ học.

- Trạm vùng 3 - Vùng biển ven bờ phía Nam - Đặt ở

Viện Hải dương học Nha Trang.

- Trạm vùng 4 - Vùng biển xa bờ - Đặt ở Phòng Hóa

học, Quân chủng Hải quân và Viện nghiên cứu Hải

sản Hải Phòng./



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PTMT địa

phương:

- Tiến hành QT&PT môi trường trong phạm vi lãnh

thổ của địa phương.

- Thực hiện kiểm kê, kiểm soát và thanh tra môi

trường ở địa phương.

- Định ky báo cáo kết quả QT&PT môi trường cho

Trạm vùng để Trạm vùng tổng hợp báo cáo cho Cục

Môi trường.

- Hàng năm lập báo cáo hiện trạng môi trường của

địa phương./



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PTMT chuyên

đề:

Có nhiệm vụ quan trắc và phân tích một hay một số

thành phần môi trường có tính đặc thù nào đó. Như

sau :

- 4 trạm quan trắc mưa axit: Lào Cai, Quảng Ninh,

Quảng Ngãi và Biên Hòa.

- 2 trạm quan trắc ô nhiễm đất nông nghiệp: nhiệm

vụ chủ yếu của các trạm này là kiểm tra ô nhiễm

môi trường do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đối với

đất và nước mặt.

- 3 trạm QT&PTMT phóng xạ

- Trạm QT&PTMT các hồ chứa nước, như Hòa Bình,

Trị an,…/



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PTMT nền

không khí:

Là QT&PT chất lượng không khí chưa bị tác

động ô nhiễm do hoạt động của con người gây ra ở

vùng đó.

Trạm "nền không khí" cần đặt ở vùng nông

thôn, xa các nguồn ô nhiễm công nghiệp từ 40 - 60

km và xa các nguồn ô nhiễm sinh hoạt và giao thông

chính từ 1 km trở lên.

Do đặc điểm địa hình nước ta, sẽ xây dựng 3

trạm "nền không khí" như sau : Trạm Vườn quốc gia

Cúc Phương; Trạm ở Tp. Đà Lạt; Trạm ở nông thôn

Đồng Tháp Mười.

Chỉ có Trạm nền ở Vườn quốc gia Cúc Phương

hoạt động./



VN


• Chức năng nhiệm vu của Trạm QT&PTMT nước đầu

nguồn:

Trạm đầu nguồn nước là QT&PT chất lượng

nước đầu nguồn ở các hệ thống sông chính của nước

ta và kiểm soát ô nhiễm nước do các nước láng giềng

gây ra đối với nguồn nước mặt ở nước ta.

Ở nước ta có 9 hệ thống sông chính, nên cần có

các trạm quan trắc nước đầu nguồn như: sông Hồng;

sông Đà; sông Lô; sông Mã; sông Cả; sông Ba; sông

Đồng Nai; sông Cửu Long.

Hiện nay ở nước ta chưa tiến hành QT&PT môi

trường nước đầu nguồn./



VN


• Chức năng nhiệm vu của phòng thí nghiệm môi

trường:

Thống nhất phương pháp đo lường và phân tích

các chất ô nhiễm theo TCVN và QCVN, nhưng trong

QCVN hiện nay còn nhiều chất ô nhiễm môi trường

chưa có tiêu chuẩn về phương pháp đo và phân tích,

vì vậy cần phải nghiên cứu áp dụng các phương pháp

theo ISO hoặc tham khảo các nước khác cho phù hợp

với khả nâng thiết bị và kỹ thuật của nước ta./



VN


• Danh muc các loại trạm quan trắc trong Bản đồ hệ

thống trạm quan trắc Môi trường Quốc gia:

- Trạm Quan trắc và Phân tích môi trường

(QT&PTMT) đất miền Bắc

- Trạm QT&PTMT đất miền Nam

- Trạm QT&PTMT đất Tây nguyên và Nam Trung bộ

- Trạm QT&PTMT vùng đất liền 1





VN




- Trạm QT&PTMT vùng ven biển 1 miền Bắc (Trạm

QT&PTMT biển Đồ Sơn)

- Trạm QT&PTMT vùng ven biển 2 miền Trung (Trạm

QT&PTMT biển miền Trung)

- Trạm QT&PTMT vùng ven biển 3 miền Nam (Trạm

QT&PTMT biển miền Nam)

- Trạm QT&PTMT vùng biển khơi 4 (Quân chủng Hải

quân)

- Trạm QT&PTMT vùng biển khơi 5 (Viện nghiên cứu

Hải sản)



VN




- Trạm QT&PTMT Mưa axit 1



- Trạm QT&PTMT Hóa học - Phóng xạ 1



- Trạm QT&PTMT Lao động - Viện Y học lao động và

vệ sinh môi trường,…./



VN

Địa điểm quan trắc (địa phương)

• Địa điểm quan trắc của các trạm môi trường vùng

đất liền:

Các trạm vùng đất liền là các trạm quan trắc

tác động môi trường do nguồn ô nhiễm công nghiệp

và đô thị (giao thông và sinh hoạt đô thị) gây ra. Vì

vậy địa điểm quan trắc của các trạm này tập trung

vào các vùng phát triển công nghiệp và đô thị hóa tập

trung của quốc gia.

Ứng với mỗi địa điểm cần quan trắc môi trường

cần bố trí các điểm theo các đối tượng như môi

trường không khí, nước, giao thông./




VN


• Địa điểm quan trắc của các trạm môi trường vùng

biển:

Ngoài một số điểm "nền" của môi trường nước

biển các điểm quan trắc môi trường biển còn lại là

nhằm QT&PT sự nhiễm bẩn của môi trường biển ven

bờ và nước biển ngoài khơi do các hoạt động khai thác

dầu khí, giao thông,... gây ra.

Sự nhiễm bẩn của biển ven bờ chủ yếu do sông

thải ra và các hoạt động kinh tế trên biển, đặc biệt là

hoạt động giao thông và khai thác dầu khí. Vì vậy các

điểm quan trắc ô nhiễm biển còn là các điểm cửa

sông và các cảng lớn./



VN


• Trạm đo QT&PTMT chuyên đề (mưa axít, phóng xạ,

…)

Thực hiện quan trắc một hay một số thành phân

môi trường đặc biệt, ví dụ: quan trắc nền, quan trắc

mưa acid, quan trắc ô nhiễm công nghiệp, quan trắc ô

nhiễm nông nghiệp, quan trắc phóng xạ,…

• Điểm đo đầu nguồn: Điểm đo cụ thể được quy

hoạch theo vị trí các trạm thủy văn hiện có ở địa

phương.

• Điểm đo nền môi trường không khí: Vị trí các điểm

đo cụ thể được quy hoạch theo vị trí các trạm khí

tượng sẵn có ở địa phương./



VN

Các thông số quan trắc

• Môi trường không khí

Các thông số được quan trắc là : Bụi lơ lửng, khí S02, CO, N02; ờ một số nơi đo thêm C02, H2S, hơi axit,

chì.

Từ các trị số đo trên tiến hành xác định nồng độ

các chất ô nhiễm trung bình giờ (trị số max trong

ngày), trung bình 8 giờ và trung bình 24 giờ để so

sánh với các trị số theo tiêu chuẩn cho phép (TCVN).

Song song với việc quan trắc ô nhiễm không khí

cần tiến hành đo lường các thông số khí hậu như tốc

độ gió, hướng gió, nhiệt độ và độ ẩm, áp lực khí

quyển./



VN


• Nước mưa: Phân tích các thành phần : pH, N02

- , S042-,

NO3-, CL-, NH4

+, Na+, Ca2+, Mg2+, K+, P043+.

• Tiếng ồn giao thông

Đo trị số mức ồn trung bình tương đương và trị

số cực đại của tiếng ồn. Thời gian đo liên tục 24 giờ

trong ngày hoặc tối thiểu là từ 6 giờ sáng đến 18 giờ

chiều. Mỗi giờ đo 3 lần, mỗi lần đo kéo dài 10 phút.

Đo bằng máy tích phân tiếng ồn tương đương, đơn vị

đo là dBA./



VN


• Môi trường nước mặt luc địa:

Các thông số quan trắc bao gồm: Nhiệt độ, pH,

hàm lượng cặn lơ lửng, độ đục, độ dân điện, tổng độ khoáng hóa, oxy hoa tan, BOD5, COD, NH4

- , N03-,

NO2-, P04

3-, Cl, tổng lượng sắt, tổng số coliform.

• Môi trường biển ven bờ:

Tại mỗi trạm biển tiến hành quan trắc các

thông số thủy hóa, chất lượng nước, sinh vật và hải

văn: dòng chảy, nhiệt độ, độ muối, pH, DO, độ đục, TSS, COD, BOD, NO3

-, P043- , SiO3

2-, coliform,…, thuốc

trừ sâu trong nước và trong trầm tích./



VN


• Môi trường nước biển xa bờ :

Các thông số quan trắc là : Hàm lượng dầu,

nhiệt độ, độ muối, độ dân điện, pH, độ đục.

• Quan trắc độ phóng xạ trong không khí và nước :

Các thông số quan trắc : Phóng xạ môi trường

của lớp không khí gần mặt đất, phóng xạ của môi

trường nước, hàm lượng các đồng vị phóng xạ trong

mâu chất rắn, hoạt độ phóng xạ trong mâu lương

thực, thực phẩm./



VN


• Môi trường đất:

Đối với các trạm đất quan trắc các thông số sau: pHH2O, pHKCl , hữu cơ tổng số, %N, %P205, %K20,

NH4+, NO3

-, P205 dễ tiêu, CEC, %BS, Ca2+, Mg2+, K+ ,

Fe3+, Al3+, 4 chỉ tiêu kim loại nặng (Cu, Cd, Pb, Hg), 8

chỉ tiêu thuốc trừ sâu, tổng các loại vi sinh vật, vi sinh

vật có hại.

• Rác thải:

Thông số quan trắc: tổng lượng rác thải trong

ngày của mỗi thành phố, tổng lượng rác thải thu gom

được; phân tích rác thải theo tỷ lệ % trọng lượng các

thành phần cơ bản trong rác thải./



VN

Tần suất quan trắc

Tần suất quan trắc càng dày thì giá trị số liệu

quan trắc càng cao, số liệu thu thập được càng phản

ảnh chân thực hiện trạng môi trường, nhưng đồng

thời cũng đòi hỏi chi phí về tài chính, nhân lực và

thiết bị quan trắc càng lớn./


4. Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài

nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2020

Muc tiêu tổng quát

Xây dựng mạng lưới quan trắc tài nguyên và

môi trường quốc gia bảo đảm thống nhất trên phạm vi

cả nước, đồng bộ, tiên tiến và từng bước hiện đại, đáp

ứng nhu cầu thu thập và cung cấp thông tin, số liệu

điều tra cơ bản về môi trường, tài nguyên nước, khí

tượng thủy văn, phục vụ có hiệu quả cho công tác xử

lý, khắc phục ô nhiễm môi trường, dự báo, cảnh báo,

phòng, tránh, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra,

phát triển mạnh và bền vững kinh tế - xã hội của đất

nước./




Muc tiêu cu thể cho từng giai đoạn

• Giai đoạn 2007 - 2010:

- Xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức, bộ máy quản

lý và điều hành; đào tạo bổ sung đội ngũ quan trắc

viên, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của mạng lưới quan

trắc tài nguyên và môi trường quốc gia;

- Bổ sung, sửa đổi các quy định, quy trình, quy phạm,

chỉ tiêu quan trắc một cách đồng bộ, đáp ứng được

yêu cầu, nhiệm vụ quan trắc của từng lĩnh vực tài

nguyên và môi trường cụ thể;

- Củng cố và từng bước hiện đại hoá các trạm quan

trắc tài nguyên và môi trường hiện có; xây dựng và

đưa vào vận hành ít nhất 1/3 số trạm dự kiến xây mới,

trọng tâm là những khu vực, những yếu tố quan trắc

có nhu cầu cấp bách phục vụ phòng chống thiên tai

và bảo vệ môi trường;

- Xây dựng, củng cố, nâng cấp các trung tâm thông

tin, tư liệu môi trường, tài nguyên nước, khí tượng

thủy văn; tăng cường năng lực và bảo đảm truyền tin

thông suốt giữa các trạm quan trắc, các trung tâm

thông tin, tư liệu tài nguyên và môi trường; tạo lập,

quản lý và khai thác có hiệu quả cơ sở dữ liệu quan

trắc tài nguyên và môi trường./





• Giai đoạn 2011 - 2015:

- Tiếp tục củng cố và hiện đại hoá các trạm quan trắc

tài nguyên và môi trường đã có; xây dựng và đưa vào

vận hành ít nhất 1/2 số trạm còn lại;

- Nâng cấp cơ sở dữ liệu tài nguyên và môi trường,

bảo đảm thông tin thông suốt, đồng bộ, có hệ thống

và độ tin cậy cao;

- Tiếp tục đào tạo bổ sung đội ngũ quan trắc viên, đáp

ứng đủ nhu cầu cán bộ của mạng lưới quan trắc tài

nguyên và môi trường quốc gia./





• Giai đoạn 2016 - 2020:

- Hoàn thành việc xây dựng và đưa vào hoạt động có

hiệu quả các trạm quan trắc trong Quy hoạch, bảo

đảm tính hợp lý, thống nhất, đồng bộ, hiện đại của

mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc

gia;

- Nâng cao năng lực đội ngũ quan trắc viên, kỹ thuật

viên và cán bộ quản lý, đáp ứng tốt yêu cầu hoạt động

của mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường

quốc gia./




Phạm vi của Quy hoạch

Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài nguyên

và môi trường quốc gia đến năm 2020 được giới hạn

trong khuôn khổ mạng lưới quan trắc hoạt động tương

đối ổn định, lâu dài và việc quan trắc có thể kết hợp

được giữa các lĩnh vực môi trường, tài nguyên nước và

khí tượng thủy văn. Các trạm quan trắc mang tính đặc

thù, phục vụ riêng cho dự báo, cảnh báo về các hiện

tượng thiên tai nguy hiểm như lũ quét, sóng thần,

động đất và các loại thiên tai khác sẽ được bổ sung,

xây dựng theo từng đề án riêng./




Các thành phần cơ bản của mạng lưới quan trắc

Mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc

gia được chia thành các mạng lưới chuyên ngành:

(i) Mạng lưới quan trắc môi trường - gồm quan trắc

môi trường nền và quan trắc môi trường tác động;

(ii) Mạng lưới quan trắc tài nguyên nước - gồm quan

trắc tài nguyên nước mặt và quan trắc tài nguyên

nước dưới đất;

(iii)Mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn - gồm

quan trắc khí tượng, quan trắc thủy văn và quan

trắc khí tượng hải văn.

II. LẬP BÁO CÁO HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG

1. Lập báo cáo hiện trạng môi trường là gì?

Hiện trạng môi trường (HTMT) của khu vực

hoặc quốc gia là trạng thái môi trường chủ yếu trên 2

phương diện: Tình trạng vật lý - sinh học và tình trạng

kinh tế - xã hội.

Báo cáo hiện trạng môi trường cung cấp một

bức tranh tổng thể về 2 phương diện đó và sự hiểu rõ

về tác động của các hoạt động của con người đến tình

trạng của môi trường, cũng như các mối quan hệ của

chúng đến sức khỏe và phúc lợi kinh tế của con

người./



Muc tiêu của lâp báo cáo hiện trạng môi trường

là hỗ trợ quá trình ra quyết định về phát triển bền

vững thông qua việc cung cấp các thông tin môi

trường tin cậy. BCHT được thực hiện dựa trên các

thông tin khách quan, tổng hợp và đánh giá có cơ sở

khoa học về tình trạng và xu hướng môi trường, kể cả

tầm quan trọng của chúng. Ba đặc trưng cơ bản là:

a) Trình bày, đánh giá và tổng hợp các dữ liệu có chất

lượng cao để tạo ra các thông tin có ý nghĩa;

b) Phát triển thông tin xu hướng theo thời gian, không

gian;

c) Xem xét quan hệ giữa môi trường và kinh tế - xã hội

trong khuôn khổ phát triển bền vững./



• Báo cáo HTMT chỉ có tác dụng giảm độ rủi ro của

việc đưa ra các chính sách và hành động không bền

vững.

• Công tác lập báo cáo HTMT (i) phải bao gồm việc

phân tích hiện trạng và các xu hướng trong môi

trường và các hệ quả của chúng; (ii) phải đánh giá

và thể hiện được các mối liên quan và tác động của

các xu hướng này đến sức khỏe con người, đến nền

kinh tế và các hệ sinh thái; (iii) phải đánh giá được

các đáp ứng hiện tại và tiềm tàng của xã hội đối với

các vấn đề môi trường đang tồn tại.

• Các đánh giá phải dựa trên các dữ liệu định lượng

và sự phân tích với mức độ tổng hợp tối đa./



Các muc tiêu đặc trưng của báo cáo HTMT (3):

• Nâng cao nhận thức và hiểu biết cho tất cả những

người liên quan về các xu hướng và hiện trạng môi

trường cũng như các nguyên nhân và hậu quả của

chúng;

• Cung cấp cơ sở để hoàn thiện quá trình ra quyết

định ở tất cả các cấp, từ các cá nhân cho đến các

chính phủ và các tổ chức quốc tế;

• Tạo phương tiện đo lường bước tiến bộ hướng tới sự

bền vững./



Các kết quả có thể rút ra từ báo cáo HTMT:

Báo cáo HTMT có thể cảnh báo sớm về các vấn đề

môi trường cấp bách và xác định những thiếu hut về

kiến thức và thông tin làm cản trở sự hiểu biết về hiện

trạng và xu hướng môi trường;

Báo cáo HTMT vừa góp phần vào việc đánh giá các

đáp ứng của xã hội đối với các vấn đề môi trường

thông qua việc đánh giá hiệu quả của các chính sách

và chương trình hành động, vừa khuyến khích việc

đưa các xem xét về môi trường vào quá trình phát

triển các chính sách kinh tế và xã hội;

Báo cáo HTMT có thể góp phần vào quá trình xây

dựng tiềm lực theo các mức độ khác nhau./



Một báo cáo HTMT thành công có thể đáp ứng các

yêu cầu sử dung sau đây:

• Thường xuyên cung cấp những thông tin chính xác,

kịp thời và với tới được về tình trạng cũng như triển

vọng về mồi trường của quốc gia cho các tổ chức

công cộng, chính phủ, phi chính phủ và các cấp

chính quyền ra quyết định.

• Tạo điều kiện phát triển, tổng hợp và thông báo

một tập hợp các chỉ thị và chỉ số môi trường quốc

gia.

• Cho phép cảnh báo kịp thời về các vấn đề môi

trường gay cấn, cũng như đánh giá các kịch bản có

thể xảy ra trong tương lai.





• Thông báo về hiệu quả của các chính sách và

chương trình được thiết kế nhằm đáp ứng các thay

đổi về môi trường, kể cả những tiến bộ đạt được

trong việc thực hiện các mục tiêu và tiêu chuẩn môi

trường.

• Góp phần đánh giá sự tiến bộ của quốc gia nhằm

đạt tới sự bền vững sinh thái.

• Tạo ra một cơ chế để tích hợp các thông tin môi

trường, xã hội và kinh tế với mục tiêu cung cấp một

bức tranh rõ ràng về HTMT của quốc gia.





• Xác định các thiếu hụt trong sự hiểu biết của quốc

gia về tình hình và xu hướng môi trường và kiến

nghị về chiến lược nghiên cứu và QT&PT môi

trường nhằm khắc phục các thiếu hụt này.

• Giúp các cấp ra quyết định có đầy đủ thông tin để

đánh giá được các hệ quả sâu rộng về môi trường

của các chính sách và kế hoạch xã hội, kinh tế và

môi trường, cũng như thực hiện các cam kết quốc

tế về bảo vệ môi trường của quốc gia./


2. Các đặc trưng của quá trình Lập báo cáo

HTMT

Nội dung Báo cáo HTMT phải phản ánh những vấn đề

sau:

• Thông tin về môi trường phải được định vị rõ ràng

trong khuôn khổ của phát triển bền vững.

• Trọng tâm là các vấn đề môi trường có mối liên

quan đến các yếu tố kinh tế - xã hội phải được trình

bày rõ.

• Chỉ ra các áp lực dân đến sự thay đổi của môi

trường và phải bao gồm cả thông tin về chất lượng

môi trường lân tài nguyên thiên nhiên./



HTMT

Một đặc điểm quan trọng của quá trình lâp báo cáo

HTMT là

• Phải có tính chất mở, được tư vấn và tổng hợp (có

sự tham gia của nhiều thành phần liên quan).

• Gắn liền với việc áp dung cách tiếp cân hệ sinh

thái.

• Thấy trước và dự báo trước các hệ quả trong tương

lai của các áp lực trong môi trường;

• Cung cấp mối liên kết giữa : (i) Các nhà khoa học

và nhân tố sản sinh ra dữ liêu kiến thức; (ii) Người

sử dung báo cáo và nhà lãnh đạo.

• Phải mở rộng các hình thức của các sản phẩm để

thỏa mãn đầy đủ hơn nhu cầu của các nhà lãnh

đạo./



HTMT

Vai trò của công tác lâp báo cáo HTMT là

• Công tác lập báo cáo HTMT là một công cụ quan

trọng để thỏa mãn các nhu cầu này cho cả các nước

đang phát triển lân các nước phát triển.

• Công tác lập báo cáo HTMT là đưa ra các thông tin

tin cậy, dễ hiểu và kịp thời đến những người cần các

thông tin đó bằng các hình thức thích hợp./


3. Những nguyên tắc chỉ đạo quá trình lập BC

HTMT

• Các thông tin chính xác và khoa học.

• Trình bày một cách không định kiến và trung thực.

• Có sự hợp tác và thỏa thuận với các thành phần có

liên quan.

• Phải bao gồm cả thông tin về các vấn đề ở cấp vùng

(Quốc gia, Quốc tế).

• Phải dựa trên sự đánh giá các vấn đề về thông tin

môi trường theo các nguyên tắc phát triển bền

vững về mặt sinh thái.

• Phải theo một khung cấu trúc quan niệm dùng cho

đánh giá HTMT như trả lời các câu hỏi cơ bản sau:

Điều gì đang xảy ra?; xảy ra ở đâu?; Tại sao xảy ra?;

Xảy ra như thế nào? …


3. Những nguyên tắc chỉ đạo quá trình lập BC

HTMT

• Phải tính đế công tác "nâng cao nhận thức của

người dân" về bảo tồn các hệ sinh thái cho phát

triển bền vững;

• Cung cấp đánh giá tác động tổng thể của các hoạt

động của con người, xã hội đến môi trường và tài

nguyên thiên nhiên ở mức địa phương, quốc gia,

tiểu khu vực, khu vực và toàn cầu.

• Phải rõ ràng, dễ hiểu, có nghĩa là phải trình bày các

mối quan hệ phức tạp và nghiêm trọng giữa môi

trường vật lý - sinh học và kinh tế - xã hội bằng

ngôn ngữ bình dân./


4. Người sử dụng và các sản phẩm của BC HTMT

Dưới đây là danh mục những người sử dụng dùng tin

về HTMT:

• Công chúng nói chung, cũng như một số nhóm cộng

đồng đặc biệt;

• Hệ thống giáo dục quốc dân;

• Các nhóm công nghiệp;

• Các cấp ra quyết định của nhà nước;

• Các nhà lập kế hoạch và quản lý tài nguyên thiên

nhiên;

• Các cơ quan xuất bản và truyền thông;

• Các tổ chức quốc tế.

Ứng với mỗi tượng có các hình thức tài liệu BC HTMT

khác nhau, như: Báo cáo, tờ rơi, báo cáo tóm tắt,.../


5. Cơ sở dữ liệu về hiện trạng môi trường

Các dữ liệu nền để so sánh sự thay đổi.

• Các dữ liệu cơ sở (các thông tin vật lý - sinh học và

KTXH);

• Các dữ liệu vật lý - sinh học bao gồm các dữ liệu về

khí quyển, không khí, địa hình, địa chất, thủy văn,

nước, đất, thực vật và động vật.

• Các dữ liệu kinh tế - xã hội bao gồm các số liệu về

dân số, sức khỏe, nghèo đói, giáo dục, các ranh giới

hành chính, sử dụng đất, thương mại, hạ tầng kỹ

thuật, các khu dân cư.

Công cụ thông tin địa lý và viễn thám liên kết các dữ

liệu vật lý - sinh học và kinh tế - xã hội thành những

thông tin có ích dưới dạng các chỉ thị và tiêu chí phản

ánh các vấn đề cấp bách./



Các chỉ thị về môi trường có thể được phân chia thành

3 nhóm chính :

a) Các chỉ thị áp lực mô tả các "áp lực" lên môi

trường, áp lực này có thể là tích cực hoặc tiêu cực và

được tạo ra bởi con người;

b) Các chỉ thị hiện trạng thể hiện chất, lượng và sự

phân bố của các tài nguyên thiên nhiên và môi trường

về phương diện vật lý;

c) Các chỉ thị đáp ứng dùng để đo lường các hành

động đáp ứng lại các vấn để môi trường nảy sinh. /



Các chỉ thị có thể thông báo sự việc tốt lên hay xấu đi,

các vấn đề có trở nên trầm trọng hơn hay không, hoặc

các chính sách hiện thời có đạt được mục tiêu mong

muốn không.

Việc chọn lựa các chỉ thị là một bước quan trọng

trong lập báo cáo hiện trạng môi trường. Các bước

chọn các chỉ thị :

a) Liệt kê các vấn đề ưu tiên và các thông số liên

quan;

b) Các chuyên gia và chuyên viên quản lý nhà nước

nghiên cứu danh mục và góp ý, bổ sung;

c) Hội thảo và nghiên cứu thí điểm để chọn lọc các chỉ

thị cần;

d) Sử dụng thử nghiệm các chỉ thị sau đó rút kinh

nghiệm để bổ sung và cải tiến./


6. Khung cấu trúc khái niệm dùng cho BC

HTMT

Mô hình "Áp lực - Hiện trạng - Đáp ứng" của OECD

hiện nay là khung cấu trúc khái niệm được áp dụng

nhiều nhất trong các báo cáo HTMT.

Áp lực

Môi trường tài

nguyên

Hiện trạng môi trườngKhông khí

Nước Đất

Tài nguyên thiên nhiênCác hệ sinh thái

Đô thị và nông thôn

Họat động của con người

Sản xuất-thương mại-Tiêu thụNăng lượng

Giao thông vận tảiCông nghiệpNông nghiệpLâm nghiệp

Các ngành khác

Đáp ứng xã hộiLuật pháp

Chiến lược, chính sách Công nghệ mới

Kiểm sóat ô nhiễmThay đổi tiêu thụ

Các công ước Quốc TếNội dung khác

ÁP LỰC TRẠNG THÁI

ĐÁP ỨNG

Thôn

g tin

Các

đáp

ứng

xã

hội

(Các

quy

ết đ

ịnh

– hà

nh đ

ộng)

Thông tin

Các đáp ứng xã hội

(Các quyết định – hành động)

Nguồn: Cục Môi trường Ôxtrâylia, 1994


7. Áp dụng khung cấu trúc khái niệm "Áp lực -

Hiện trạng - Đáp ứng" để lập báo cáo hiện

trạng đối với từng thành phần môi trường

Mô tả và phân tích tổng quát những diễn biến và xu

hướng môi trường và các nguồn tài nguyên:• Khí quyển và khí hậu;

• Môi trường đất;

• Môi trường nước lục địa;

• Môi trường biển và ven bờ;

• Rừng;

• Đa dạng sinh học;

• Dân số, nghèo đói & môi

trường;

• Môi trường đô thị;

• Công nghiệp và môi

trường;

• Năng lượng và môi

trường;

• Giao thông và môi

trường;

• Môi trường nông thôn;

• Chất thải rắn./


8. Sự phát triển của công tác lập báo cáo HTMT

Công tác lập báo cáo HTMT bắt đầu phát triển vào

cuối những năm thập kỷ 70, nhằm đáp ứng những mối

quan tâm của xã hội về chất lượng môi trường và về

sử dụng tài nguyên thiên nhiên và hình thành từ áp

lực của công chúng và cộng đồng hướng tới một xã

hội lành mạnh và bền vững.

“Quyền được biết" của công chúng càng nhấn mạnh

qua việc cung cấp thông tin môi trường thông qua báo

cáo HTMT.

Gần 45 năm qua chính phủ các nước, các tổ chức

quốc tế, các tổ chức phi chính phủ và khu vực tư nhân

đã biên soạn rất nhiều các báo cáo HTMT với quy mô

từ toàn cầu đến từng địa phương.


8. Sự phát triển của công tác lập báo cáo HTMT

Các tổ chức quốc tế, UNEP, Hiệp hội quốc tế về Bảo

tồn thiên nhiên (IUCN), Tổ chức Hợp tác và phát triển

kinh tế (OEDC) và ủy ban Kinh tế và xã hội Châu Á -

Thai Bình Dương (ESCAP), đã đưa công tác lập báo

cáo HTMT thành một trong những nhiệm vụ của

mình.

Ở nước ta việc lập báo cáo HTMT được tiến hành từ

sau khi ban hành Luật Bảo vệ Môi trường. Từ năm

1994 đến nay, hàng năm Bộ TNMT đều tiến hành lập

báo cáo HTMT để trình Quốc hội. Theo sự chỉ đạo của

Bộ TNMT, từ năm 1998 các địa phương, tỉnh, thành

trực thuộc trung ương và một số Bộ/Ngành đã tiến

hành lập báo cáo HTMT địa phương hoặc Bộ/Ngành

mình./

CÂU HỎI CỦA CHƯƠNG

1) Quan trắc và phân tích môi trường là gì?, mục tiêu và

thành phần của quan trắc và phân tích môi trường?

2) Tóm tắt nội dung (chính) của các thành phần quan trắc

& phân tích môi trường?

3) Theo sơ đồ mạng lưới QT&PT môi trường Quốc gia, hãy

nêu nhiệm vụ chính của các thành viên và những mối

quan hệ giữa chúng?

4) Lập BCHT môi trường là gì ?, các nội dung chính của

báo cáo và những vấn đề chính gì báo cáo và người lập

báo cáo cần tập trung lưu ý?