Racunarski softverRacunarski softver

Antonije LasicAntonije Lasic

Aleksa KuzicAleksa Kuzic

UvodUvod

Da bi racunarski sistem mogao da radi Da bi racunarski sistem mogao da radi pored hardvera mora biti opremljen i pored hardvera mora biti opremljen i odgovarajucim programima koji ce njima da odgovarajucim programima koji ce njima da upravljaju.upravljaju.

Ova komponenta racunarskog sistema Ova komponenta racunarskog sistema

zove se zove se softversoftver (software). (software). Softver se moze podeliti u tri karegorije:Softver se moze podeliti u tri karegorije:

1. Operativni sistemi;1. Operativni sistemi; 2. Sistemski softver;2. Sistemski softver; 3. Aplikacioni programi.3. Aplikacioni programi.

1.1. Operativni sistemiOperativni sistemi

2.2. Sistemski softverSistemski softver

3.3. Aplikacioni programiAplikacioni programi

Nazad Nazad

Operativni sistemOperativni sistem

Operativni sistem je kompleksan programski sistem Operativni sistem je kompleksan programski sistem sastavljan od skupa programa koji treba da obezbedi lako sastavljan od skupa programa koji treba da obezbedi lako i efikasno koristenje racunara.i efikasno koristenje racunara.

Bez operativnog sistema hardver racunara, makar se Bez operativnog sistema hardver racunara, makar se sastojao od svih komponenata koje su najbolje u datom sastojao od svih komponenata koje su najbolje u datom trenutku na trzistu, predstavlja samo obicno, sa trenutku na trzistu, predstavlja samo obicno, sa stanovnistva primene racunara neupotrebljivu, stanovnistva primene racunara neupotrebljivu, gvozdjuriju.gvozdjuriju.

Operativni sistemi se klasivikuju sa razlicitog Operativni sistemi se klasivikuju sa razlicitog stanovnistva, koje se medjusobno ne iskljucuju:stanovnistva, koje se medjusobno ne iskljucuju:

1. sa stanovnistva broja programa koji mogu da budu u 1. sa stanovnistva broja programa koji mogu da budu u memoriji memoriji >>>>>>

2. sa stanovnistva broja korisnika koji mogu istovremeno 2. sa stanovnistva broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste racunar da koriste racunar >>>>>>

3. sa stanovnistva nacina zadavanja komandi 3. sa stanovnistva nacina zadavanja komandi >>>>>> 4. sa stanovnistva prenosivosti na razlicite arhitekture 4. sa stanovnistva prenosivosti na razlicite arhitekture

racunara racunara >>>>>> NazadNazad

Sa stanovnistva broja programa koji mogu da Sa stanovnistva broja programa koji mogu da budu u memoriji, operativni sistemi se dele budu u memoriji, operativni sistemi se dele na: na:

1.1. Monoprogramski - monoprocsni Monoprogramski - monoprocsni (jednoprocesni) - ovaj operativni sistem (jednoprocesni) - ovaj operativni sistem omogucava da racunar drzi u memoriji i omogucava da racunar drzi u memoriji i izvrsava samo jedan program.izvrsava samo jedan program.

2.2. Multiprogramski - multiprocesni Multiprogramski - multiprocesni (viseprocesni) - ovaj operativni sistem (viseprocesni) - ovaj operativni sistem omogucava da se u centralna memorija omogucava da se u centralna memorija racunara nalazi istovremeno vise programa, racunara nalazi istovremeno vise programa, od kojih u svakom trenutku moze da radi od kojih u svakom trenutku moze da radi samo jedan. samo jedan.

Nazad Nazad

Sa stanovnistva broja korisnika koji Sa stanovnistva broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste mogu istovremeno da koriste racunar, operativni sistemi se dele racunar, operativni sistemi se dele na: na:

1.1. Jednokorisnicki (singleuser) – kod Jednokorisnicki (singleuser) – kod ovih opetarivnih sistema, racunar ovih opetarivnih sistema, racunar moze da koristi samo jedan moze da koristi samo jedan korisnik.korisnik.

2.2. Visekorisnicki (multiuser) – kod Visekorisnicki (multiuser) – kod ovih operativnih sistema, na ovih operativnih sistema, na racunaru moze istovremeno biti racunaru moze istovremeno biti prikljuceno i do nekoliko stotina prikljuceno i do nekoliko stotina korisnika.korisnika.

NazadNazad

Sa stanovnistva nacina zadavanja Sa stanovnistva nacina zadavanja komandi, operativni sistemo se dele na:komandi, operativni sistemo se dele na:

1.1. Operativni sistem komandnog tipa – kod Operativni sistem komandnog tipa – kod ovog tipa posle ukljucenja racunara na ovog tipa posle ukljucenja racunara na ekranu se dobija odredjen znak koji se ekranu se dobija odredjen znak koji se

naziva naziva promptprompt. Ovim znakom sistem . Ovim znakom sistem obavestava da je spreman da primi obavestava da je spreman da primi komandu.komandu.

2.2. Graficki operativni sistemi – kod ovog Graficki operativni sistemi – kod ovog tipa najcesci nacin zadavanja komandi je tipa najcesci nacin zadavanja komandi je pokazivanjem na nju. Pri tome komanda pokazivanjem na nju. Pri tome komanda ima oblik slicice ili teksta koji se nalazi u ima oblik slicice ili teksta koji se nalazi u nekom spisku.nekom spisku.

NazadNazad

Sa stanovnistva prenosivosti na Sa stanovnistva prenosivosti na razlicite arhitekture racunara, razlicite arhitekture racunara, operativni sistemi mogu da budu:operativni sistemi mogu da budu:

1.1. Prenosivi (portable) – Ovi operativni Prenosivi (portable) – Ovi operativni sistemi mogu da se koriste, sa malim sistemi mogu da se koriste, sa malim izmenama, na razlicitim arhitekturama izmenama, na razlicitim arhitekturama racunara.racunara.

2.2. Neprenosivi – vlasnicki (proprietary) – Neprenosivi – vlasnicki (proprietary) – Ovi operativni sistemi su projektovani Ovi operativni sistemi su projektovani tako da mogu da rade samo na tako da mogu da rade samo na odredjenom modelu racunara.odredjenom modelu racunara.

NazadNazad

Sistemski softverSistemski softver

Osim operativnog sistema za Osim operativnog sistema za normalno koriscenje racunara normalno koriscenje racunara potrebni su i drugi programi koji potrebni su i drugi programi koji koriste svi ili veci broj korisnika koriste svi ili veci broj korisnika racunara a nazivaju se sistemski racunara a nazivaju se sistemski softver.softver.

Ovoj kategoriji pripadaju:Ovoj kategoriji pripadaju:1.1. Programi prevodioci;Programi prevodioci;2.2. Veznici;Veznici;3.3. Razliciti usluzni programi.Razliciti usluzni programi.

Programi prevodiociProgrami prevodioci Programi za prve racunare pisani su u masinskom jeziku.Programi za prve racunare pisani su u masinskom jeziku. Naredbe ovog jezika sastojale su se od nizova jedinica i nula koje su Naredbe ovog jezika sastojale su se od nizova jedinica i nula koje su

oznacavale stanje bitova u memoriji racunara.oznacavale stanje bitova u memoriji racunara. Naravno da je pisanje ovakvih programa bilo vrlo tezak posao, podlozan Naravno da je pisanje ovakvih programa bilo vrlo tezak posao, podlozan

greskama.greskama. To je navelo tadasnje programere da izmisle To je navelo tadasnje programere da izmisle simbolicki jeziksimbolicki jezik.. Postupak prevodjenja je automatizovan tako sto je napisan program koji Postupak prevodjenja je automatizovan tako sto je napisan program koji

kao ulazne podatke ucitavao program napisan u simbolickom jeziku i kao ulazne podatke ucitavao program napisan u simbolickom jeziku i zamenjivao ih naredbama masinskog jezika, tako da je rezultat rada ovog zamenjivao ih naredbama masinskog jezika, tako da je rezultat rada ovog programa bio program u masinskom jeziku.programa bio program u masinskom jeziku.

Ovaj program za prevodjenje nazvan je Ovaj program za prevodjenje nazvan je asemblerasembler.. S obzirom na to da su u to vreme arhitekture racunara bile razlicite, za S obzirom na to da su u to vreme arhitekture racunara bile razlicite, za

svaki racunar postojao je poseban simbolicki jezik koji je zavisio od svaki racunar postojao je poseban simbolicki jezik koji je zavisio od arhitekture racunara.arhitekture racunara.

Da bi se olaksalo pisanje programa, a i njihova prenosivost s jednog Da bi se olaksalo pisanje programa, a i njihova prenosivost s jednog racunara na drugi, razvijeni su programski jezici koji su bili blizi racunara na drugi, razvijeni su programski jezici koji su bili blizi korisnicima u odredjenim oblastima.korisnicima u odredjenim oblastima.

Koristeci se recnikom i ovim pravilima pisan program koji je bio gotovo Koristeci se recnikom i ovim pravilima pisan program koji je bio gotovo nezavisan od arhitekture racunara.nezavisan od arhitekture racunara.

Ovakav program zove seOvakav program zove se izvorniizvorni (source)(source) programprogram.. Medjutim, da bi program napisan u nekom od ovih jezika mogao da se Medjutim, da bi program napisan u nekom od ovih jezika mogao da se

izvrasava morao je da se prevode u masinski jezik.izvrasava morao je da se prevode u masinski jezik. Za ovo prevodjenje koristio se poseban program prevodilac nazvan Za ovo prevodjenje koristio se poseban program prevodilac nazvan

kompajler kompajler (compiler).(compiler). Program prevodilac je ucitavao program napisan u Program prevodilac je ucitavao program napisan u izvornom jezikuizvornom jeziku kao kao

ulazne podatke, a kao rezultat rada davao program u masinskom kodu.ulazne podatke, a kao rezultat rada davao program u masinskom kodu. NazadNazad

VezniciVeznici

Veznici (drajveri) Veznici (drajveri) su programi za koriscenje su programi za koriscenje razlicitih perifernih jedinica i drugih uredjaja.razlicitih perifernih jedinica i drugih uredjaja.

Svaki uredjaj koji se prikljucuje na racunar (npr. Svaki uredjaj koji se prikljucuje na racunar (npr. stampac) mora da ima i odgovarajuci program koji stampac) mora da ima i odgovarajuci program koji se zove se zove veznik (drajver)veznik (drajver) i koji komande date iz i koji komande date iz nekog programa (npr. procesora teksta) prema nekog programa (npr. procesora teksta) prema nekom usvojenom standardu, prevodi u komande nekom usvojenom standardu, prevodi u komande koje uredjaj razume.koje uredjaj razume.

Ovi programi dobijaju se kupovinom Ovi programi dobijaju se kupovinom uredjaja i instaliraju prilikom instalacije uredjaja i instaliraju prilikom instalacije uredjaja.uredjaja.

Usluzni programi olaksavaju korisnicima Usluzni programi olaksavaju korisnicima pojedine poslove koji se cesto obavljaju.pojedine poslove koji se cesto obavljaju.

NazadNazad

Aplikacioni programiAplikacioni programi