Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2. ULUSLARARASI KATILIMLIRADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ
23 – 25 Kasım 2017Ankara
RADYASYONDAN KORUNMADADOZ VE RİSK YAKLAŞIMLARI
(Yanlış bilinen gerçekler)
Prof. Dr. Doğan BOR
İÇERİK
Radyasyon ve sağlığa etkileri
Radyasyon Epidemiyolojisi
Yanlış bilinen bazı doğrular
Düşük Şiddette Radyasyon; Ne kadar düşük?
Riskleri nasıl ifade edelim?
RADYASYON
Nükte
10-6 1 105
İYONLAŞTIRICI RADYASON
α
β
γ,x+
++
+- +
---
--
-
--+
+-+ -
-
-+
+- + -- -
+
Dış Işınlamalar
Soğurulandoz
Türü Şiddeti
Enerjisi
β
+- + --
İç Işınlamalar
Beta Radyasyonu
α
+- + -- -+
+ +---- +-+ -
-
--+
Alfa Radyasyonu
+- + -- -
Gama Radyasyonu
Radyoaktif kaynağın deriye bulaşması (kontaminasyon) ,vücuda girmesi
γ
İYONLAŞTIRICI RADYASON
50%
13%
16%
21%
DOĞAL RADYASYON
Radon %50 (0.3 - 100 mSv/yıl)
İnsan vücudu %13 (0.1 - 1 mSv/yıl)
Kozmik %16 (0.15 - 0.8 mSv/yıl
Yer kabuğu %21 (0.4 - 300mSv/yıl)
400 foton/Sn15 000 foton/Sn
PotasyumRadyumPolonyumUranyum……..
7000 Bq
97%
%2,25
%0,16%0,64
%0,32
Tıbbi Uygulamalar
Radyoaktif Serpinti
Tüketici Ürünleri
Mesleki
Nükleer Santraller
YAPAY RADYASYON
•Nükleer santraller ve silahlar•Medikal ve endüstride kullanılan kaynaklar
(X-ışın tüpleri, yapay radyoaktif maddeler vs.)
Yapay radyasyon kaynaklarından maruz kalınan yıllık ortalama dozun oransal değerleri
RADYASYONUN ETKİLERİBİLGİ KAYNAKLARIMIZ
• Atom bombasından etkilenen ve hayatta kalan Japon toplumu
• Nükleer kazalar ve yapay radyasyondan etkilenen toplumlar
• Medikal ışınlama yapılan hastalar
• Mesleği nedeni ile sürekli radyasyondan etkilenen kişiler
• Çevresel faktörlere bağlı radyasyondan etkilenen toplumlar
Radyasyon epidemiyolojisi çalışmaları
Deneysel biyoloji araştırmaları
Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları
ATOM BOMBASI KURTULANLARI İLE YAPILAN RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR
LİFE SPAN STUDY-LSS-
• 1950’de başlatıldı ve 60 yıldan beri devam etmekte, 3 nesil kapsıyor
• Işınlanan grubun çeşitliliği (kadın , erkek , çocuk, yaşlı, hasta , sağlıklı)
• Doz dağılım aralığı: birkaç mSv –4 Sv (doğal radyasyon seviyesi- ölümcül doz)
30 000 kişinin aldığı doz (5-100 mSv) BT’ de karşılaşılan dozlar!
• Kontrol grubunun varlığı
• En büyük çalışma: 105.427 kişiyi kapsar
Işınlanmamış topluluk Işınlanmış topluluk
Doğal nedenlere bağlıKanser oranı %40
Doğal nedenler + radyasyona bağlıKanser oranı %45
İlave kanser oranı RR = %5
Radyasyon duyarlılığı, yaşam tarzı,
yaş ve cinsiyet dağılımları,
latent süre, diğer kanserojen nedenler
RADYOEPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR
A BOMBASI ÖMÜR BOYU TAKİP ÇALIŞMALARI - KANSER VE LÖSEMİ -
Toplam insan sayısı 86 611
Doğal nedenlerle 47685ölenler
Kanser ölümleri 10 929
Radyasyona bağlı 527kanser ölümleri
Katı organ kanser 440ölümleri
Toplam lösemi sayısı 296
Radyasyona bağlanan 87lösemi ölümleri
1950 - 2006 Nagasaki ve Hiroşima
Ozasa 2012
RADYASYON DOZUNA BAĞLI KANSER RİSKİJAPON TOPLUMU
0,5 1,0 1,50,0 2,0 2,5 3,0 3,5
0,0
0,5
1,0
1,5
Kolon dozu (Sv)
Brenner 2009
Radyasyona bağlıİlave kanser riski
(ERR)
RİSKLERİ NASIL TANIMLARIZ ?
Rölatif Risk (RR) = RIG / RNG
RIG : Işınlanmış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı
RNG : Işınlanmamış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı
İlave (excess) rölatif Risk ERR = RR – 1 = (RIG / RNG ) / RNG
RR > 1 ERR / Doz > 0 Risk Göstergesi :
DeterministikEtkiler
StokastikEtkiler
Radyasyon Dozu
EKSTRAPOLASYON
RADYASYONUN ETKİLERİLİNEER EŞİKSİZ TEORİ - LNT
Kanser ve GenetikHastalıklar
ERR
• Etki için eşik doz değeri yok• Etki olasılığı doz ile artar• Etkinin ciddiyeti doz ile ilgili değil• Tek bir foton bile hücre mutasyonuna neden olabilir• Latent süre lösemi için 5, katı organ kanserleri için 10 yıl
DNA Mutasyonu
STOKASTİK ETKİLERKANSER RİSKLERİNİN İFADE EDİLMESİ
Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv
1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişininÖlümcül kanser riski vardır
Akciğer grafisi :0.000002 Sv 1 – 2 / 1 000 000
Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000
Tanısal incelemelerde radyasyon dozları :
Etkin doz
DİĞER RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR
Çevresel faktörlerden kaynaklanan ışınlanmalarYüksek doğal fon radyasyona maruz kalanlarRadon ışınlaması
Yapay radyasyondan etkilenenlerRadyasyon kontaminasyonunun olduğu yerlerde yaşayanlarNükleer santrallerin yakınında yaşayanlar
Meslekleri gereği radyasyona maruz kalanlarMedikal ışınlanmalarRadona maruz kalan maden işçileriUçuş personeliNükleer tesis ve endüstri çalışanları
Hastaların ışınlanmalarıTanısal incelemeler (Radyoloji ve Nükleer Tıp)
ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR
Yüksek doğal fon radyasyonunda yaşayanlar
Küresel değer :1 -100 mSv / yıl0rtalama 2.4 mSv/yıl
Hindistan : 4,5 – 70 mSv / yıl
İran Ramsar : 0,7 – 131 mSv / yıl
Brezilya : 7 mSv / yıl
Hermetik etki
Doğal fon radyasyonunun çocuklara etkisi
Risk saptanmamıştır
Evlerde Radon ışınlanmalarına bağlı akciğer kanser riskleri
RR / 100 Bq / m3
Avrupa (17 çalışma) : 1,08 (1,03 – 1,16)
Kuzey Amerika (7 çalışma) : 1,1 (0,99 – 1,26)
Çin : (2 çalışma): 1.13 (1,01 – 1,36)
ICRP (17 / 20 çalışma) : RR > 1
ABD : Hermetik etki !!
ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR
YAPAY RADYASYONDAN ETKİLENENLER(Nükleer kazalar, atıklar, reaktör yakınında yaşayanlar)
Techa nehrindeki kontaminasyondan etkilenen 30 000 kişi (1949 – 1957)
Kemik iliği dozu : 0,42 Gy (0 – 9 Gy)
Lösemi : ERR /1 Gy = 2,2 (0,4 – 2,5) 0 – 100 mGy anlamlı değil
Diğer kanserler : ERR Gy = 0,61 (0,04 – 1,27)
Tayvan’da kontamine binalarda yaşayan 10 000 kişi (1983 – 2003)
1100 kişi: 4000 mSv900 kişi : 420 mSv8000 kişi : 120 mSv ve altı
SIR = 0,7 Hermetik etki
MADEN İŞÇİLERİ
ICRP’nin 9 kohort çalışması : 1,34 (0,82 – 2,13)
Alpha-Risk Projesi :
Çekoslovakya : 2,14 (1,21 – 3,18)
Fransa : 2,11 (0,78 – 3,44)
Almanya : 3,76 (2,13 – 5,39)
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
Akciğer kanseri
ERR / 100 WLM
Akciğer kanseri ERR / Gy : 7,1 ve 15,1
Karaciğer kanseriERR / Gy : 2,6 ve 29
Kemik kanserleriERR / Gy : 0,76 ve 3,4
200 mGy altı anlamsız
MAYAK Nükleer tesisinde çalışanlar
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
22 373 çalışan (1948 – 1982 )
NÜKLEER SANTRALLERDE ÇALIŞANLAR
INWORK Çalışması (2015 Sonuçları):
ABD, İngiltere, Fransa : 308 297 çalışan, 27 yıl izleme
Lösemi : ERR / Sv = 2,63 (1,5 – 4,27)
> 50 mGy kemik dozunda lösemi riski %15 artıyor !!
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
NÜKLEER SANTRALLERİN YAKININDA YAŞAYANLAR
Reaktöre 5 km yakın yaşayan çocuklarda lösemi artışı!!(KIKK çalışması)
Beklenen vaka 17, ortaya çıkan 37
Nüfus karışımı Enfeksiyon! Lösemi
!!!!!!!!!!!!
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
Genelde radyolog ve radyoloji teknisyenleri
Medikal ışınlamalar
ICRP tavsiyeleri1950 öncesi kanservakaları
1950 Sonrası hermetik etki
Sağlıklı çalışan etkisi !!
Doğal fon%83
Medikal%15
Tüketiciürünler
%2
Mesleki%0.3
Doğal fon%50
Tüketiciürünleri
%2
Mesleki%0.1
Medikal%48
Medikal ışınlama: 0,54 mSv/Kişi Toplam ışınlamalar 3,6 mSv/Kişi
Medikal ışınlama: 3.0 mSv/Kişi Toplam ışınlamalar 6.2 mSv/Kişi
TÜM KAYNAKLAR NEDENİ İLE TOPLUM IŞINLAMASI (ABD SONUÇLARI)
1982 2006
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
Günümüzde Medikal Işınlamalardaki Risk Grupları
Girişimsel inceleme yapan hekimler ve yardımcı personel
Bazı Nükleer Tıp Uygulamalarını yapan hekimler ve yardımcı personel
ICRP 118
Katarak için Deterministik sınır : 5 Gy 0,5 Gy
Lens için Yıllık Eşdeğer Doz Sınırı 150 mSv 20 mSv
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
Göz lensi için sınır değerlerin düşürülmesi2011 ICRP Önerileri
Meme kanserleri : ERR/Gy = 1,6 (1,2 - 2,6)
HASTALARIN IŞINLANMASI
Floroskopi ışınlamaları (1950 öncesi)
Kanada ve ABD’deki tüberküloz hastaları
Meme kanserleri : ERR/Gy = 0,61 (0,3 - 1,01)
Meme dozları : 790 mGy (0 – 6,4 Gy)
Skolyos incelemeleri
Meme dozları : ERR/Gy = 0,22 (0 – 1,7 Gy)
Çocukluk çağı ışınlamaları
Tine Capitis
Tiroid dozları : 90 mGy (40 – 400 mGy)
Tiroid Kanseri: ERR / Gy = 32,5 (14 – 57,1)
Kemik iliği dozları : 300 mGy
Lösemi ERR / Gy = 4,4 (0,7 – 8,7)
Kafatası ışınlamaları
Tiroid dozları : 62 mGy (40 – 70 mGy)
Tiroid Kanseri: RR / Gy = 3,3 (1,6 – 6,7) 5 yaş altındaki çocuklarda RR = 5,0
HASTALARIN IŞINLANMASI
Tüm kanserler: RR = 1,39 (1,3 – 1,49)
Lösemi: RR = 1,47 (1,33 – 1,67)
Fetüs ışınlamaları
Pelvimetre incelemeleri (1940 – 1960)
Fetüs dozları : 1,4 – 22 mGy
ICRP (2003)
RR = 1,02 (0,74 – 1,41)
OSSC çalışması: 10 mGy fetüs dozu
Tüm kanserler: ERR / mGy = 0,051 (0,028 – 0,076)
Metodolojiksorunlar
HASTALARIN IŞINLANMASI
Günümüzde Risk Grupları
HASTALARIN IŞINLANMASI
Çocuk ve genç hastalar
Hamileler ve doğurganlık potansiyelinde olan kadın hastalar
Bilgisayarlı Tomografi incelemeleri (BT, PET-BT)
Floroskopi ve Girişimsel incelemeler
Mamografi İncelemeleri
HASTALAR
İNCELEMELER
0.10
0.02
0.03
0.04
0.05
0.06
20 mSv
29mSv
34mSv
39mSv
47mSv
86mSv
Gruplandırılmış doz aralıkları (mSv)
Gru
pla
r iç
in E
RR
İstatistiksel anlamlıİstatistiksel anlamlı değil
BT Dozları
ATOM BOMBASININ DÜŞÜK DOZ BÖLGESİNDEKİ RİSKLERİ
İngiltere, Avusturalya, Çin : :883 400 çocuk hasta (< 20 yaş) 10 yıl izleme
Lösemi: RR = 2,09Beyin tümörü: RR = 2,5
BT İNCELEMESİ YAPILAN ÇOCUK HASTALARDA RİSKLER
Pears (2012)Mathewsn(2013)Huang (2014)
Almanya: 44 584 çocuk hasta (< 15 yaş)
12 lösemi ve 8 CNS tümörü Krille 201
İngiltere:
(Brenner 2007)
Kanser riskleri 0 yaş 5yaş 15yaş
BT abdomen %0,18 %0,15 %0,12Beyin %0,07 %0,05 %0,02
ABD: Ömür boyu kansere yakalanma riski (5 merkezde 15 yaş altı çocuklar).
Abdomen / pelvis incelemelerinde 1 /300 , 1 / 390Toraks incelemelerinde 1 / 330, 1 / 480
Miglioretti 2013
GİRİŞİMSEL İNCELEMELERDE HASTA DOZLARI NİÇİN YÜKSEK?
İncelemelerin kompleks olması
Hekimin deneyimi
Işınlama geometrisi
Sürekli ışınlama (floroskopi) modu
Dijtial sine görüntü sayısının çokluğu
Yüksek doz ışınlama modları
Floroskopi sisteminin tasarımı ve kullanılması
HastaEtkin doz aralıkları : 5 – 70 mSvCilt dozları : > 1-7 Gy !!Kanser riski 1/ 10000 – 1/1000
MAMOGRAFİ İNCELEMELERİ
Meme dozu 3 mGy
Işınlanan yaş Kansere yakalanma Kanser nedeniyle ölüm risk
30 9 – 12 (147 – 187) 1,9 – 2,4 (48 – 62)
40 5 – 7 (72 – 91) 1,3 – 1,7 (20 - 25)
50 2,6 – 3,3 (31 – 30) 0,7 – 0,9 (10 – 12)
İki memenin mamografi incelemesinde 100 000 kadında ömür boyu meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri
(Her yıl mamografi incelemesi yaptıran 100 000 kadında 80 yaşına kadar meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri)
NÜKLER GÜÇ REAKTÖRÜ KAZALARI
UNSCEAR 2005
ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI
• Toplam 237 reaktör işçisi hastanelik oldu
• 29 kişi radyasyonun akut etkileri sonunda öldü
• 134 akut radyasyon sendromu gözlendi
• 14 kişi 3 ay sonra öldü, TOPLAM 50 ÖLÜ
• Taranan 18 milyon dan yaklaşık 6000 kişide tiroit kanseri tespit edildi, 1800 çocuk hasta
• Tiroit kanserini neden olduğu ölü sayısı (2011 : 15 ölü)
• Işınlanan halkta lösemi de artış yok (Kuzey yarım kürede 50 yıl sonra 53 400 radyasyona bağlı kanser ölümü bekleniyordu!!!! )
• Karadeniz Bölgesinde kanser artışlarına neden olduğunu söylemek bilimsel açıdan mümkün değildir
ANCAK
• 350 bin kişi göçe maruz kaldı
• Depresyon ve akıl hastalıklarında artış
• Çok sayıda gereksiz kürtaj
ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI
GELECEĞE DÖNÜK TAHMİN:
En çok radyasyon alan 600.000 temizlik işçisinden 5000 kişi radyasyonun neden olduğu kansere bağlı ölüm olasılığı (%3’den az)
Diğer nedenlerle bağlı kanser ölümleri için beklenen sayı 150.000
FUKUSHİMA KAZASI
Reaktörün bulunduğu çevrede 1 – 10 mSvRadyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 50 mSv
Etkin dozlar
Tiroid dozları
Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 100 mSvYetişkinlerde : 1 – 10 mSvÇocuklarda: 200 mSv’e varan dozlar
Şehrin diğer kısımlarında yaşayanlarda:Yetişkinlerde : 1 – 10 mSvÇocuk ve bebeklerde: 10 – 100 mSv
Halkın aldığı dozlar
WHO 2012-13
En fazla kontamine olan yerlerde yaşayan çocuklarda ömür boyu kanser riskleri
Kadınlarda organ kanserleri %4Kadınlarda meme kanseri %6Erkeklerde lösemi %7Kadınlarda tiroid kanseri %70
FUKUSHİMA KAZASI
Reaktör çalışanlarının aldığı dozlar
Etkin dozlar 24 825 kişinin ortalama 12 mSv170 kişinin ortalama 140 mSv (100 mSv üzeri)
Tiroid dozları2 – 12 Gy (13 çalışanın)
Lösemi ve tiroid kanseri için yaşam boyu risk : %28Dolaşım sistemi hastalıkları riski %1
Zorunlu göçe bağlı olarak ölenler 1600 kişi
Kaza nedeniKazalar Ölümler Yaralılar
Nükleer reaktör kazaları 11 0 31
Askeri reaktör kazaları 8 33 179
Güç reaktörlerinde ki kazalar 2 31 255
Kritik reaktör kazaları 27 17 51
Araştırma reaktörlerindeki kritik kazalar 2 4 5
Hızlandırıcı kazaları 14 0 16
Radyoaktif maddelerin kaza sonucu yayılması 1 0 0
Radyoaktif maddelerin kazara vücuda girmesi 10 12 79
Işınlayıcı kazaları 24 8 33
Tıpta radyoterapi kazaları 31 70 228
Tıpta X-ışın kazaları 7 0 19
Robert Johnston 2011
DİĞER RADYASYON KAZALARI
(1) Kanser riski organlara göre değişiklik göstermektedir.
(2) Işınlanmanın erken yaşta olması, ilerleyen yaşlarda kanser olma riskini arttırmaktadır.
(3) Risk, kadınlarda erkeklere göre daha fazladır.
(4) Tüm kanserler birlikte değerlendirildiğinde risk, katı organlar için radyasyon dozunun bir değerinden sonra (bu değer tartışmalıdır) doğrusal artmaktadır.
(5) LSS grubunun üç nesilden beri süren sağlık taramaları (70000 kişi, radyasyonun genetik etkilerine yönelik bir kanıt vermemiştir.
(6) Radyasyona bağlı olarak kanser dışı hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.
RADYOEPİDEMİYOLOJİK BİLGİLERİN SONUÇLARI
Işınlanmış Japon toplumu, radyoterapi hastaları, radyasyon kazaları…
1
50 100
5
Kadın
Erkek
Kadın
Erkek
Toplumortalaması
Ömür boyukanser riski%ERR /Sv
10
15
Işınlama yaşı
RADYASYONA BAĞLI KANSER RİSKİICRP YAKLAŞIMI
1. Tüm Yaşlar : %5
2. İlk on yaş : %15
3. lk yirmi yaş: %8
4. Orta yaşlar : %1-2
Çocuklar 10 kez daha hassas
Tüm Gövdenin 1 Sv ışınlanması sonucunda ömür boyu kanser riski
LİNEER EŞİKSİZ TEORİNİN(LNT)
İRDELENMESİ
JAPONYA BİLGİLERİNİN KULLANILMASINDAKİ HATA KAYNAKLARI
Doz ve Doz Hızı (DDREF 1,5 – 2,5)Radyasyonun türü
Savaştan çıkmış Japon toplumuDozimetrik teknik, ışınlamanın geometrisi
Risk hesaplamalarının farklı popülasyonlarda kullanılması
?0,1- > 2Sv %16 (16 846)
< 100 mSv %84
ERR
Doz
KANSER RİSKLERİNİN HESAPLANMASINDAKİ BELİRSİZLİKLER
Kullanılan epidemiyolojik yönteme ve değerlendirmelere bağlı belirsizlikler (±%25)
Dozimetriye bağlı belirsizlikler (%30)
Risklerin farklı ırklara uyarlanmasına bağlı belirsizlikler (-%30 - +%65)
Riskin tüm yaşama projeksiyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)
Yüksek doz ile ani ışınlamada elde edilen risklerin düşük doz ve doz hızlarının
ekstrapolasyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)
Risk faktörleri ±3 kat değişebiliyor
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYONUN ETKİLERİSTOKASTİK ETKİLER
0,5 1,0 1,50,0 2,0 2,5 3,0 3,5
0,0
0,5
1,0
1,5
ERR
Kolon dozu (Sv)
ERR
0.1 0.2 0.30.0 0.4 0.5
1.1
1.0
1.2
1.3
1.4
1.5
Kolon dozu (Sv)
LNT YAKLAŞIMI DOĞRUMU ?
R = 0,98
R = 0,50
RADYOEPİDEMİYOLOJİ DE DETEKSİYON SINIRLARI
Işınlanmış ve kontrol gruplarında ki kişi sayısı
Etki
n d
oz
(mS
v)
510
-110010
010
110
110
210
210
410
410
310
310
610 710 810 910 1010 1110
IAEA
İstatistiksel nedenlere bağlı olarakRadyasyona bağlı kanser deteksiyonu
için teorik sınır(90% güvenlik aralığı)
10 mSv
1 mSv
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
NE KADAR DÜŞÜK !!
SINIRLARI NEDİR ?
RİSK NE KADAR YÜKSEK !!
DeterministikEtkiler
StokastikEtkiler
Radyasyon Dozu
EKSTRAPOLASYON
????
Mesleki ışınlamalarTanısal ışınlamalar
RR
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
DeterministikEtkiler
StokastikEtkiler
Radyasyon Dozu
EKSTRAPOLASYON !
???
EŞİK DEĞER VAR MI?
RR
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
DeterministikEtkiler
StokastikEtkiler
Radyasyon Dozu
EKSTRAPOLASYON !!
???
HERMETİK ETKİ VAR MI ?
RR
• Düşük seviyede ki radyasyonun insanın bağışıklık sistemini arttırması
• Düşük şiddetteki radyasyonun aşı etkisi (Adaptive response)
• Hasar görmüş hücrelerin kendilerini yok etme hızının artması (Apoptosis İşlemi)
• DNA hasarının önemli nedeni olan ROS hücrelerinin temizliği (Scavenging işlemi)
• Hücre –döngü- zamanını uzatması
• Hücresel yanıt yanında doku ya da tüm organ yanıtının önemli olması (Bystander Etki)
Cohen 2006
• Deneysel biyoloji araştırmaları
• Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları
LNT ile İLGİLİ TARTIŞMALAR!
Muller 1927 > 500 mGy
Tek bir fotonun bile kansere neden olma olasılığı vardır
LNT
DÜŞÜK ŞİDDETTE RADYASYONUN ETKİSİ
GENEL YAKLAŞIM
SONUÇ
100 mSv altında riskler saptanamayacak kadar düşük
AAPM, HPA, UNSCEAR
TANISAL GÖRÜNTÜLEMEDE RADYASYONUN ETKİLERİ KANSER RİSKLERİ
Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv
1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişininÖlümcül kanser riski vardır
Akciğer grafisi :0.000002 Sv 1 – 2 / 1 000 000
Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000
Tanısal incelemelerde radyasyon dozları :
Etkin doz
KANSER RİSKLERİ
Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle kanser teşhisi konulma riski:
% 40
Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle ölümle sonuçlanan kanser riski:
% 20 - 25
Hayat sürecinde radyasyona bağlı ölümcül kanser riski:% 1
RADYASYONA BAĞLI DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE ÖLÜMLERİ
(ERR/SV : %95 CI)
Kalp hastalıklar Dolaşım sistemi Serebral damar
Atom Bombası 0,14(0,06–0,23)Ö 0,11(0,05-0,17)Ö 0,09(0,01-0,17)ö
MAYAK1 0,27(0,05-0,5)Ö 0,46(0,36-0,56)H
Çernobil temizlik 0,4(0,05 – 0,78)İKH 0,18(-0,030,39)H 0,45(0,11-0,8)H
Alman uranyum -0,26(-0,6-0,05) 0,09(-0,06-0,8)
İngiltere Radyasyon çalışanları 0,26(-0,05-0,61)İKH 0,25(-0,01-0,54) 0,16(-0,42-0,91)
IARC 15 ülke Çalışmas -0,01(-0,59-0,69)İKH 0,09(-0,43-0,7) 0,88(-0,67-3,16)
(Ö: Ölüm, H: Hastalığa yakalanma, İKH: İskemik kalp hastalığı
RİSKLERİN SUNULMASI!
2007 Senesinde ABD’de yapılan toplam 72 milyon BT taraması sonucundaönümüzdeki 20-30 yıl içerisinde bu ışınlamaya bağlı olarak 29 000 yeni kanser
vakasının ortaya çıkabileceği ve bu hastaların 19 000’nin ölme riski olduğu belirtilmiştir.
A. Berrington Arch. Inter. Med. 2009
Ancak doğal nedenlere bağlı olarak 29 milyon kişinin zaten kansere yakalanma riski var
RADYO FOBİA !
RADYO HOBİA !
TOPLUMDA RADYASYON ETKİLERİ !!
RİSKLERİN SUNULMASI!
Sorular?
Bu incelemenin kanser riski nedir?
Ne kadar radyasyona maruz kalacağım ?
İçilen çaydaki radyasyon ne kadardır?
Yanıtlar : 10 mSv !!!!! 50 000 Bq !!!!!!
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
??????????
40 Kaşık tereyağı yenmesi100 adet Kömürde pişmiş biftek yenmesi2 gün İstanbul’da yaşanması1
1,5 tane Sigara içilmesi500 km Araba yolculuğu yapılması (ABD’de)2
1600 km Uçak yolculuğu yapılması0,02 mSv Radyasyona maruz kalınması
ÖNERİ !!
Farklı nedenlere bağlı ölüm risklerinin 1 / 1 000 000 olarak karşılaştırılması
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
Günde 20 sigara içmek 2370 % 30 (şişmanlık) 1300Tüm kazalar 435Otomobil kazaları 200Ev kazaları 95Doğal Radyasyon (1- 3 mSv/y) 8 Radyolojik inceleme 630 yıl 10 mSv /y 30Çernobil - Çay ( 1mSv) 0.01
Farklı risklere bağlı olarakinsan hayatından kaybedilecek gün sayısı
ÖNERİ !!
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
İşlem Etkin Aynı etkin dozda Eşdeğer doğal fon Doz (mSv) akciğer radyografi sayısı radyasyonun süresi
Tek akciğer filmi(PA) 0.02 1 3 günBel filmi 1.0 50 5 ayBT göğüs incelemesi 7.0 350 2.91 yılBT pelvis incelemesi 10.0 500 4.16 yılGirişimsel PTCA 15.0 750 6.23 yılTIPS 70.0 3500 29 yılBeyin PET (FDG 18) 14.1 705 5.84 yılKardiyak (Tl-201)1 40.7 2035 16.8 yıl
Bazı tanısal incelemelerde yetişkinlerin aldıkları etkin dozların, eşdeğer akciğer röntgen çekimindeki dozlar ve doğal fon radyasyonu ile karşılaştırılması
ÖNERİ !
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
Tek film göğüs incelemesi (0.05 mSv) 2.5 Beyin BT incelemesi (2 mSv) 100Pelvis Tomografisi (10 mSv) 500Girişimsel İnceleme (50 mSv) 2500Doğal Background (3mSv) 50
Doğal nedenler 400 000
Radyasyona bağlı ölüm risklerinin Doğal nedenlere bağlı kanser riskleri ile birlikte
1 / 1 000 000 olarak verilmesi
ÖNERİ !
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
Fletcher et al. Perspective on Radiation Risk in CT imaging. Abdominal Imaging 2012
YAŞAMDAKİ RİSKLER
Kalp HastalıklarıKanser
(Doğal nedenler)
Radon
Çocuk kazaları
İçme suyunda arsenik
Karın BT’dealınan doz
Kafa BT’dealınan doz
Araba kazaları
Kaz
alar
Gri
p Z
atu
reA
lzh
eim
er
Diy
abet
Do
laşı
m s
iste
mi h
asta
lıkla
rı
Felç