Ramiz zekaj zhvillimi i kultures islame gjate shekullit xx

N ë emër të A ll-llahut, të Gjithëmëshirshmit, M ëshiruesit!

ΖΗςΙΛΛΙΜΙ Ι ΚΥΛΤΥΡ⊄Σ ΙΣΛΑΜΕ ΤΕ ΣΗΘΙΠΤΑΡ⊄Τ ΓϑΑΤ⊄ ΣΗΕΚΥΛΛΙΤ ΞΞ

∆ρ. Ραµιζ Ζεκαϕ

Βοτυαρ νγα ΑΙΤΤΧ

Τ γϕιτηα τ δρεϕτατ ε κτιϕ λιβρι ι τακοϕν αυτοριτ δηε βοτυεσιτ

Φονδαχιονι ι Ρινισ Ισλαµε Χψριη ωωω.ισλαµισχηεν.χη ε−µαιλ: ινφο≅ισλαµισχηεν.χη 2


Παρατηνϕε ............................................................................................................................................................... 8 Κρευ Ι......................................................................................................................................................................14 Πολιτικα Αντιφεταρε ∆ηε Πασοϕατ Ε Σαϕ Μβι Κυλτυρν Ισλαµε Γϕατ Σηεκ. Ξξ ......................................................14 Θνδριµι Ι Πολιτικαϖε Τ Ηυαϕα Νδαϕ ∩σητϕεσ Σηθιπταρε ...................................................................................16 Κονϖερτιµι Ι ∆ετψρυαρ Με ∆ηυν ..........................................................................................................................17 Σηπρονσιµι Ι Τοκαϖε Τ Σηθιπταρϖε...................................................................................................................21 Περσεκυτιµετ Ε Κλεριτ ∆ηε Σηκατρριµι Ι Ινστιτυχιονεϖε Τ Κυλτιτ Ισλαµ.......................................................... 27 Σινϕαλετ Ε Παρα Νδαϕ Ρρεζικυτ Κοµυνιστ............................................................................................................. 29 Πρβαλλϕα Με Κοµυνιζµιν.................................................................................................................................... 32 Πυσητετι ∆ηε Λυφτα Ε Τιϕ Κυνδρ Φεσ .................................................................................................................. 39 Ξηαµια Ε ∆υρρσιτ Παρα Πρισηϕεσ...........................................................................................................................40 Σητετζιµι Ι Προναϖε Φεταρε ................................................................................................................................ 42 Ρεαγιµετ Ε Κλεριτ ................................................................................................................................................. 46 ςαζηδον Λυφτα Κυνδρ Φεσ.................................................................................................................................. 49 Κρευ Ιι.................................................................................................................................................................... 53 Αρσιµι Ισλαµικ Σηθιπ Ν Τρεϖατ Σηθιπταρε ........................................................................................................... 53 Αρσιµι Φιλλορ .......................................................................................................................................................... 53 Αρσιµι Ι Μεσµ Ισλαµικ........................................................................................................................................60 Μεδρεσετ Ν Μαθεδονι Βαριερ Κυνδρ Σηκοµβταριζιµιτ..............................................................................61 Μεδρεσεϕα Ε ∀Ισα Βευτ∀ Σηκυπ .............................................................................................................................. 64 Μεδρεσετ Ε Κοσοϖσ ςατρα Τ Εδυκιµιτ Φεταρ Ε Κοµβταρ ...............................................................................68 Μεδρεσεϕα Ε Υλτ ∀Αλαυδ−∆ιν∀ Πρισητιν...............................................................................................................70 Μεδρεσεϕα Ε Μεσµε ∀Αλαυδ−∆ιν∀ Πρισητιν ......................................................................................................... 72 Μεδρεσετ Βρενδα Σητετιτ Σηθιπταρ ...................................................................................................................... 78 Ρρϕετι Ι Μεδρεσεϖε Ν Τερριτοριν Ε Μβρετρισ Σηθιπταρε Ν ςιτετ 30 Τ ......................................................... 79


Μεδρεσεϕα Ε Πργϕιτησηµε − Τιραν ......................................................................................................................90 Πλανι Μσιµορ Πρ Τρε ςϕεττ Ε Αρσιµιτ Φιλλορ ..................................................................................................... 92 Αρσιµι Ι Λαρτ Ισλαµικ Σηθιπταρ (Φακυλτετι Ι Στυδιµεϖε Ισλαµε − Πρισητιν)...................................................... 96 Νδρτεσατ Ε Κυλτιτ Ισλαµ ∆ηε Ρολι Ι Τ Ψρε Ν Εδυκιµιν Φεταρ, Ετικ ∆ηε Κυτυρορ Τ Σηθιπταρϖε...................................................................................... 101 Ξηαµιτ Ε Παρα Ν Τροϕετ Τονα: ........................................................................................................................ 103 Ρολι Ι Ξηαµισ Ν Ασπεκτιν Σηπιρτρορ: .......................................................................................................... 107 Ρολι Σοχιαλ ∆ηε Σηοθρορ Ι Ξηαµισ................................................................................................................... 109 Ξηαµιτ Μ Τ Πρµενδυρα Ν Τερριτορετ Σηθιπταρε Τ Τρασηγυαρα Νγα Ε Καλυαρα ∆ηε Ατο Τ Νδρτυαρα Ν Σηεκ. Ξξ ............................................... 113 Κρευ Ιιι ................................................................................................................................................................. 116 Σητψπι Περιοδικ Φεταρ Ισλαµ Σηθιπ Ι Σηεκυλλιτ Ξξ Ν Τροϕετ Σηθιπταρε ∆ηε Ν ∆ιασπορ ................................................................................................................ 116 Σητψπι Ισλαµ Σηθιπ Ν Γϕψσµν Ε Παρ Τ Σηεκυλλιτ Ξξ ..................................................................................... 117 Σητψπι Ισλαµ Ν Γϕυην Σηθιπε Πασ Λυφτσ Σ ∆ψτ Βοτρορε ...........................................................................125 Βοτιµε Τ Νδρψσηµε Με Καρακτερ Φεταρ Ισλαµ Ν Γϕυην Σηθιπε...................................................................137 Κυρ∋ανι Ν Γϕυην Σηθιπε....................................................................................................................................142 Πρκτηιµε Τ Πϕεσσηµε Τ Κυρανιτ Βοτυαρ Ν Λιβρα Τ Νδρψσηµ ...............................................................145 Πρκτηιµε Τ Πϕεσσηµε Τ Κυρανιτ Βοτυαρ Ν Περιοδικ Τ Κοησ ..............................................................147 Λεξυεσιτ Ε Κυρανιτ Ν Τρεϖατ Σηθιπταρε (Κυρρατ − Ηαφιζτ) ..............................................................................149 Ηαδιτηετ Ν Γϕυην Σηθιπε .................................................................................................................................152 Λετρσια ∆οκυµενταρε Σηθιπε Πρ Περσοναλιτετιν Ε Προφετιτ Τ Ισλαµιτ......................................................... 161 ϑετσηκριµετ Κυσητυαρ Περσοναλιτετιτ Τ Προφετιτ .......................................................................................... 168 Τραϕτιµετ Ε Βεσιµιτ Ισλαµ, Ι Περσοναλιτετεϖε ∆ηε Νδικιµι Ι Τψρε Ν Κυλτυρν Κοµβταρε Νπρµϕετ ςεπριµταριϖε Λαικε 175 Κρευ Ιϖ ................................................................................................................................................................. 185


Φιγυρα Τ Σηθυαρα Ισλαµε ∆ηε Κοντριβυτι Ι Τψρε Ν Εδυκιµιν Κυλτυρορ ∆ηε Σηπιρτρορ Τ Σηθιπταρϖε..................................................................................... 185 Πρσοναλιτετε Τ Κυλτυρσ Ισλαµε Θ Καν ϑετυαρ Ε Κοντριβυαρ Ν Φυνδ Τ Σηεκ.Ξιξ − Γϕψσµα Ε Παρ Ε Σηεκ. Ξξ. ............................................................................................................................... 189 Σαιδ Ναϕδενι ........................................................................................................................................................ 189 Ηοξη ςοκα Ι ∆ιβρσ ........................................................................................................................................... 189 Ταηιρ Εφενδι Λλυκα Πισηταρ Ι Σηκολλιµιτ Σηθιπ Ν Κοσοϖ ................................................................................ 191 Καδρι Γϕατα ...........................................................................................................................................................193 ∆σηµορι Ι ∩σητϕεσ Κοµβταρε ..........................................................................................................................193 Μυλλα Ισυφ Κραϕα (Κραϕ, 1849 − Σηκοδρ, 1912)..................................................................................................194 Ηαφιζ Αλι Ριζα Υλθινακυ.......................................................................................................................................197 Αυτορι Ι Μεϖλυδιτ Σηθιπ .......................................................................................................................................197 Ηαζιζ Λιλα. Μσυεσι Ι Γοστιϖαριτ ∆ηε Ι Στρυγσ....................................................................................................199 Ηοξη Μυγλιχα Μαρτιρι Ι Αρσιµιτ Σηθιπ ...............................................................................................................199 Ηοξη ςοκα Περσοναλιτετι Ι Σηθυαρ Ρεξηεπ ςοκα............................................................................................. 200 Καδρι Λυτφυλλα Πρισητινα, Λυφτταρ Πρ Βασηκιµιν Κοµβταρ.............................................................................203 ςιλδαν Φαικ ∆ιβρα Μροϕτσι Ι Αλφαβετιτ Σηθιπ .....................................................................................................204 Ηοξη Ηασαν ςογλι Γϕυην Σηθιπε ∆ο Τα Μβροϕµ Εδηε Με Γϕακ ...................................................................206 Ηαξηι Αλι Ελβασανιτ Πρφαθσυεσι Ι Υνιτετιτ Κοµβταρ .....................................................................................207 Θαµιλ Βαλα ∆ρεϕτορι Ι Παρ Ι Μεδρεσεσ (Τιραν)...............................................................................................209 Μεηµετ Ακιφ Ερσοϕ Περσοναλιτετ Σηθιπταρο Τυρκ ................................................................................................ 210 Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρα (Αγολλι) Κοµεντατορι Μ Ι Μιρ Ι Κυρανιτ Ν Γϕυην Σηθιπε............................................ 211 Σαλι Νιαζι ∆εδε Κρψεγϕψσηι Βοτρορ Ι Βεκτασηινϕϖε ............................................................................................214 Μυλλα Ηασαν Μασυριχα Ηοξηα Ινοϖατορ ...............................................................................................................215 Ισµαιλ Νδροθι Νϕ ϑετ Κυσητυαρ Ισλαµιζµιτ ∆ηε ∩σητϕεσ Κοµβταρε.............................................................217


Ηαφιζ Ψµερ Σηεµσιυ Πρισητιν 1895 − Σαζλι 1945..............................................................................................219 Αριφ Σηαλα ςλλεζρ Μοσ Ε Βρακτισνι ∆ρενιχεν.....................................................................................................221 Βαβα Αλι Τοµορρι Νϕ Νγα ςικτιµατ Ε Κοµυνιζµιτ..........................................................................................222 Μαρυφ Αλ−Αρναυτι Σηκριµταρι Ι Σηθυαρ Αραβ Με Οριγϕιν Σηθιπταρε (1892−1948)..........................................223 Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι Υδηηεθσι Σηπιρτρορ, Πολιτικ Ε Υσηταρακ.........................................................................227 Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυτ Βυρρι Θ Νυκ Υ Μποσητ Νγα Περσεκυτιµετ....................................................................229 Ηαξηι Ηαφιζ Ισµετ ∆ιβρα Ι Αρρεστυαρ Πρ Βινδϕε Φεταρε ....................................................................................232 Αβδυληαθιµ Ηιθµετ ∆ογανι Πεδαγογυ Νγα Γοστιϖαρι ......................................................................................233 Ηαφιζ Αλι Κορα Ηοξηα Ι Πρνδϕεκυρ...................................................................................................................235 Περσοναλιτετε Τ Κυλτυρσ Ισλαµε Θ Καν Υσητρυαρ Ακτιϖιτετιν Ε Τψρε Εδηε Ν Γϕψσµν Ε ∆ψτ Τ Σηεκ. Ξξ...................................................................237 Σαδικ Βεγα ∆ρεϕτορ Ι Ρεϖιστσ ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀ ................................................................................................237 Φεριδ ςοκοπολα Πρφαθσυεσ Ι Μιστιιζµιτ Ισλαµ...............................................................................................239 Ηαξηι Ηαφιζ Μαηµυτ ∆ασηι Στυδϕυεσ Ι Απασιονυαρ ∆ηε Λιγϕρυεσ Ι Ρραλλ .......................................................240 Οσµαν Μυδερριζι Στυδιυσ Ι ςεπραϖε Λετραρε Με Αλφαβετ Αραβ ..........................................................................242 Ηαφιζ Αλι Κραϕα Τεολογυ Ι Λαρτ..........................................................................................................................243 Εσατ Μψφτια Περσονιφικιµι Ι Μοδεστισε ...............................................................................................................244 Μυλλα Ρεξηεπι ∆ρενιχε 1905 − 1976...................................................................................................................246 Ηακι Σηαροφι ∆ρεϕτορ Ι Ρεϖιστσ ∀Ζανι Ι Ναλτ∀...................................................................................................247 ςεξηι Βυηαραϕα Οριεντολογυ Με ∆ιµενσιονε Τ Μδηα....................................................................................248 Σαλι Εφενδι Μψφτια. Τηεµελυεσι Ι Θενδρεσ Ισλαµικε Σηθιπταρο − Αµερικανε....................................................250 Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ ∆εµοκρατι Ι Πακορρυπτυαρ......................................................................................................252 Βιναζε Καχαβαι−∆αυτι Ηοξηα Ηανµι ................................................................................................................253 Μυλλα Ισµαιλι Ατδηεταρ ∆ηε Φεταρ Ι Πατρεµβυρ..................................................................................................254 ςεϕσελ Ξηελαδιν Γυτα Φε Ε Ατδηε ϑαν Τ Πανδαρα ...........................................................................................256

Μυλλα Ζεκ Βρδψνα Νϕ ϑετ Πρ Βεσιµιν Ισλαµ, Αρσιµιµ Ν Γϕυην Αµταρε ∆ηε Κοµβιν Σηθιπταρ .........................................................................................258 Ηασαν Εφενδι Ναηι ∆ιϕεταρι, Μψδερριζι Γοϕµβλ ............................................................................................259 Ηαξηι Ρασηιδ Εφενδι Οσµανι Μσυεσ Ε Προφεσορ Ι Νδερυαρ ................................................................................261 Μυλλα Ηψσεν Λατιφι Τηεµελυεσ Ι Θενδρσ Σηθιπταρε Ισλαµε Ν Βρυκσελ............................................................262 Σηυαϕβ Μυηαρρεµ Αρναυτι Ηυλυµτυεσ Ι Νϕοηυρ Ι Λιβραϖε Τ Κυλτυρσ Ισλαµε..................................................263 Νασρυδ−∆ιν Αλβανι (Σηθιπταρι) Ηαδιτηολογυ Μ Ι Σηθυαρ Ι Κτιϕ Σηεκυλλι ........................................................266 Αβδυλκαδρ Αρναυτι Κολοσ Ι Κυλτυρσ ∆ηε ∆ιϕεϖε Ισλαµε...................................................................................269 Ηαξηι ςεηβι Συλεϕµαν Γαϖοι Στυδιυεσ Ι Απασιονυαρ ∆ηε Λιγϕρυεσ Ι Ρραλλ ...................................................270 Ηιλµι Μαλιθι (Σηεη Μαλα) Περσοναλιτετ Ι Σηθυαρ Φεταρ, Αρσιµορ ∆ηε Κοµβταρ ..............................................272 Ηαφιζ Σαβρι Κοι Πυντορι Ι Σηθυαρ Πρ Βεσιµιν Ισλαµ .....................................................................................274 Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι Περσοναλιτετ Ι Σηκενχσ Ισλαµε Ν Τ Γϕιτηα Μϕεδισετ Σηθιπταρε.................................... 277 Σηεριφ Αηµετι Πρκτηψεσι Ν Σηθιπε Ι Κυρανιτ.................................................................................................279 Ηοξηαλλαρ ∆ηε Μσυεσ Νϕκοησισητ, Θ Προϖυαν Εδηε Βυργϕετ Ε Σερβιτ...................................................... 281 Ραµαδαν Γοϖορι (Μυλλα Ραµα) .......................................................................................................................... 281 Η. Ηαϕδαρ Εφ. ϑασηαρι...........................................................................................................................................282 Σαδρι Πρεστρεσηι ...................................................................................................................................................283 Ηαξηι Ηαφιζ ϑακυπ ∆υγαγϕινι .............................................................................................................................283 Συµµαρψ .............................................................................................................................................................284


∀Να σηθιπταρτ, πρεϕ δο φεϕε θοφσηιµ, ϕεµι τ ταν ϖλλαζν γϕακυ δηε ϖλλαζν (ϖατανι) ατδηευ. ∆ο τ σηκοϕµ µβαρ ε µιρ σηοθ µε σηοθ σι ϕεµι τυε σηκυε, δο τ πυνοϕµ σ βασηκυ πρ λυλζιµιν ε ατδηευτ τον δηε δο τα µβροϕµ ατ µε γϕακυν τον.∀

Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ

∀Κεµι τρι φε, πορ κεµι ϖετµ νϕ Ατδηε τ πρβασηκτ, νϕ γϕακ ϖλλαζρορ, νϕ γϕυη, νϕ διελλ ε νϕ Ζοτ. ∆ετψρ µβι δετψρατ κεµι βασηκιµιν δηε µβροϕτϕεν ε ατδηευτ.∀

Μυλλα Ιδρισ Γϕιλανι

ΠΑΡΑΤΗ⊄ΝϑΕ

Στυδιµι µε τεµ ∀Ζηϖιλλιµι ι κυλτυρσ ισλαµε τε σηθιπταρτ γϕατ σηεκυλλιτ ΞΞ∀ πρφσηιν τρ ηαπσιρν ε τροϕεϖε σηθιπταρε σι δηε διασπορν, δυκε κοντριβυαρ κσητυ ν νϕοηϕεν ε βοτσ ισλαµε σηθιπταρε. Νγα πικπαµϕα κοηορε, στυδιµι ρροκ σηεκυλλιν ε φυνδιτ. Πορ, πρ ηιρ τ ϖαζηδιµσισ ε παραπρεγατιτϕεσ σ λεξυεσιτ βηετ νϕ ϖσητριµ ρετροσπεκτιϖ, πορ γϕιτηµον πα πρετενδιµιν θ τ βϕ οβϕεκτ αναλιζε σηεκυϕτ ε µπαρσηµ.

Πυνιµι σητ νϕ πρπϕεκϕε ε ανγαζηιµ σηυµϖϕεαρ ιντενσιϖ ηυλυµτιµεση ϕο ϖετµ ν αρκιϖατ δηε βιβλιοτεκατ ε Ρεπυβλικσ σ Σηθιπρισ, πορ δηε ν ατο τ µεδρεσεϖε τ Πρισητινσ ε τ Γϕακοϖσ, ν Ρεπυβλικν ε Κοσοϖσ, σι δηε ν βιβλιοτεκν ∀Ισηακ Βευ∀ τ µεδρεσεσ σ Σηκυπιτ δηε ατ τ Βασηκσισ Ισλαµε τ Ποδγοριχσ ν Ρεπυβλικεν ε Μαλιτ τ Ζι. Με αν λιδηϕεση τ νδρψσηµε, ϕαν


σηφρψτζυαρ εδηε βοτιµετ ε βρα νγα θενδρα Ισλαµε Σηθιπταρε ε Μιιγανιτ, σι δηε τ Νεω ϑερσεψτ ε τ Νεω Ψορκυτ τ ΣΗΒΑ−σ.

Θ κψ στυδιµ τε βηεϕ σα µ ι πλοτ, σητ µβαϕτυρ λιδηϕε εδηε µε θενδρα τ τϕερα τ διασπορσ σηθιπταρε, σι ατο τ Τοροντοσ (Καναδα), τ Βρυκσελιτ (Βελγϕικ) ετϕ., θ καν βρ βοτιµε τ κονσιδερυεσηµε, νδονσε ϕο τ πλοτα πρ τεµν θ σητϕελλοηετ ν πυνιµιν τον. Πο ασητυ, ϕαν πασυρ παρασψση εδηε βοτιµε τ τϕερα ν γϕυην σηθιπε τ ϖενδεϖε τ νδρψσηµε τ Λινδϕεσ.

Βιβλιογραφια πρ κτ τεµ σητ πργϕιτησισητ ε πασυρ. Αϕο πρφσηιν λιβρα, µονογραφι, πρµβλεδηϕε στυδιµεση ετϕ., τ χιλατ καν τραϕτυαρ κραηασ τ τϕεραση, εδηε σητϕε απο ασπεκτε τ κυλτυρσ ισλαµε ν πργϕιτησι δηε ασαϕ σηθιπταρε ν ϖεαντι. Ν κτ κυαδρ δο τ πρµενδιµ µατεριαλετ ε στυδϕυεσϖε σι: τ ∆ρ. Μυηαµετ Πιρρακυτ, ∆ρ. Ηακι Κασυµιτ, ∆ρ. ϑασηαρ Ρεξηεπαγιθιτ ετϕ., τ τεολογϖε δηε ηυλυµτυεσϖε σι: Ηφζ. Ιβραηιµ ∆αλλιυ, Ηφζ. Αλι Κορα, Βαβα Αλι Τοµορρι, Ιλο Μιτκ Θαφζεζι, Ηακι Σηαροφι, Σηεριφ Αηµετι, ςεηβι Ισµαιλι, ςεξηι ∆εµιραϕ ετϕ. Νϕκοησισητ κα εδηε αυτορ τ ηυαϕ θ καν πρεκυρ προβλεµιν φεταρ ισλαµ ν τρεϖατ σηθιπταρε, σιθ ϕαν: ∆ρ. Βρανκο Βαβιθ, Βοζηινα Ιϖανοϖιθ, Ροβερτο Μαροχο δελα Ροκα, Εδωιν Ε. ϑαχθυεσ ετϕ.

Πορ µε πρϕασητιµ τ νδονϕ κυµτεσε τ µβαϕτυρ ν νδονϕ τυβιµ τ στυδϕυεσϖε σηθιπταρ απο νδρκοµβταρ, δηε τ νδονϕ αρτικυλλι βοτυαρ ν νδονϕ ρεϖιστ, δερι µε σοτ νυκ εκζιστον νδονϕ πυνιµ απο µονογραφι ε πλοτ θ τ κετ βρ οβϕεκτ τ δρεϕτπρδρεϕτ κυλτυρν ισλαµε τε σηθιπταρτ. Πρϖε κσαϕ, τραϕτεσατ ε µσιπρµε, πα µοηυαρ κοντριβυτιν ε τψρε (σιδοµοσ τ ∆ρ. Ηακι Κασυµιτ), καν νϕ σρ µανγσιση τ καρακτεριτ νϕοησ ε µετοδολογϕικ, πορ θ νυκ ϕαν τ πακτα εδηε ατο θ καν νδικιµ τ νϕανσηµ οσε πραγµατικ. Κϕο ε φυνδιτ µ τεπρ ρεφλεκτον τεκ αυτορτ ε ηυαϕ.


Εδηε ν Ρεπυβλικν ε Σηθιπρισ πρ γϕατ σιστεµιτ σοχιαλιστ τοταλιταρ, κα πασυρ δισα βοτιµε κυσητυαρ φεσ ν πργϕιτησι δηε ασαϕ ισλαµε ν ϖεαντι. Νδρ τ τϕερα πο τ πρµενδιµ: ∀Ατειζµι σηκενχορ∀, βοτιµ ι Υνιϖερσιτετιτ τ Τιρανσ, (1986), ∀Ακυζοϕν φεν∀, βοτιµ ι Ινστιτυτιτ τ Λαρτ Πεδαγογϕικ τ Σηκοδρσ, ∀∩σητ φεϕα∀, ∀Ποπυλλι µποσητ φεν∀ ετϕ, πορ τ γϕιτηα κτο πυνιµε ι πρσηκον ν βοσητ − δενιγριµι ι φεσ, µοηιµι ι κυλτυρσ φεταρε, µαδϕε παραθιτϕα ε σαϕ σι αντικυλτυρ, θ ∀κα πασυρ πρ µισιον τ λεϕ ν ερρσιρ ε παδιϕε ποπυλλιν, τ πρλιγϕ συνδιµιν ε κλασαϖε τ πασυρα∀ετϕ.

Εδηε νδονϕ βοτιµ µε πρετενδιµε στυδιµορε, σι αρτικυλλι ∀Λυφτα φρονταλε κυνδρ φεσ ν ϖιτετ 60∀ ι χιλι νδονσε σϕελλ νϕ ινφορµιµ τ πασυρ φακτικ ε ϕεπ ταβλλο ηιστορικε πργϕιτησισητ ρεαλιστε, νυκ υ κα σηπτυαρ πολιτιζιµεϖε ε δεφεκτεϖε τ τϕερα τ κοησ.

Ν ηαρτιµιν ε στυδιµιτ τον ϕεµι νισυρ νγα γρυµβυλλιµι, πρζγϕεδηϕα, κλασιφικιµι δηε σιστεµιµι ι µατεριαλιτ φακτικ, µατερϕαλ κψ ι ϖϕελυρ νγα φονδετ αρκιϖορε δηε βιβλιοτεκαρε σι βρενδα, ασητυ δηε ϕασητ τερριτοριτ σηθιπταρ.

Ματεριαλι σητ σιστεµυαρ σιπασ τεµαϖε: Πολιτικα αντιφεταρε σλλαϖο−κοµυνιστε, ινστιτυχιονετ τεολογϕικε δηε ατο κυλτυρορε ισλαµικε, σητψπι, σι δηε πρσοναλιτετετ ε σηθυαρα τ κυλτυρσ.

Μβσητετϕα ν µετοδν ε αναλιζσ δηε τ σιντεζσ, κραηασ ασαϕ κραηασυεσε, κα µυνδσυαρ εϖιδεντιµιν ε δυκυριϖε κυλτυρορε τ ρεϕα, τ πανϕοηυρα οσε τ κεθιντερπρετυαρα νγα πολιτιζιµι θ ι σητ βρ νγϕαρϕεϖε ηιστορικε, προχεσεϖε κυλτυρορε. Κϕο µετοδ κα βρ τ µυνδυρ θ ζηϖιλλιµι ι κυλτυρσ ισλαµε τ σηιηετ ν ηαρµονι µε ζηϖιλλιµιν κυλτυρορ, ετικ ε σοχιαλ τ κρεϕτ ποπυλλιτ σηθιπταρ.

Φυνκσιονετ ε ινστιτυχιονεϖε τεολογϕικε κυλτυρορε τ ισλαµιτ ν Σηθιπρι, φλυκσι ι µασµεδιασ ισλαµε, κονχεπτοηεν ν φρψµν ε µιρκυπτιµιτ νδρκονφεσιοναλ (καρακτεριστικ πρ ϖενδιν τον), µε σψνιµιν ε


νϕ ηαρµονιε γϕιτηκοµβταρε, πορ, νϕηεραζι, ατο κονχεπτοηεν εδηε ν φρψµν ε µοσπαϕτιµιτ µε ιδετ ατειστε δηε φρψµν αντιφεταρε ε ατ κοµυνιστε.

ςεµενδϕε ε ϖεαντ ι σητ κυσητυαρ πασθψριµιτ τ ρρολιτ τ θενδραϖε ισλαµικε τ διασπορσ σηθιπταρε ν κονσολιδιµιν ε ϖετδιϕεσ κοµβταρε, κυνδρ ασιµιλιµιτ τ σαϕ.

Κυλτυρα ισλαµε τε σηθιπταρτ σι πϕεσ ε κυλτυρσ σ ποπυλλιτ σηθιπταρ πρ λεητσι σηικιµι σητ παρ ν κατρ σεγµεντε, θ πασθψροϕν προβλεµετ δηε ζηϖιλλιµετ ε σαϕ ν περγϕιτησι δηε κονκρετισητ: Πολιτικα αντιφεταρε σλλαϖο−κοµυνιστε δηε πασοϕατ ε σαϕ µβι κυλτυρν ισλαµε. Αρσιµι ισλαµικ ν τρεϖατ σηθιπταρε ν τ γϕιτηα ηαλλκατ ε τιϕ. Σητψπι ισλαµικ σηθιπ (ϖεπρα, στυδιµε οριγϕιναλε ε τ πρκτηψερα), δηε ε κατρτα περσοναλιτετετ ε κυλτυρσ ισλαµε.

Κτο πρβϕν κρερτ κρψεσορ τ πυνιµιτ, ι χιλι παραπριηετ νγα νϕ παρατηνϕε ηψρϕε µβι γϕενδϕεν ε κυλτυρσ ισλαµε δερι ν φιλλιµ τ σηεκυλλιτ ΞΞ, πολιτικατ αντιφεταρε τ σλλαϖο κοµυνιζµιτ δηε πασοϕατ ε σαϕ µβι κυλτυρν ισλαµε.

Ν κρευν ε παρ ϕεπετ νϕ ταβλλο ε πργϕιτησηµε λιδηυρ µε τ µβιϕετυαριτ ε δοκτρινσ ισλαµε δηε ρρολιν θ αϕο πατι ν ρυαϕτϕεν ε ιδεντιτετιτ κοµβταρ. Κτυ σιδοµοσ ϖιηετ τηεκσι µβι πολιτικατ αντιφεταρε τ σλλαϖο−κοµυνιζµιτ δηε πασοϕατ ε σαϕ µβι κυλτυρν ισλαµε, δυκε φιλλυαρ νγα φιλλιµι ι σηεκυλλιτ ε δερι τε ζηϖιλλιµι ι νγϕαρϕεϖε ν ϖϕεττ ε φυνδιτ πασ ρινγϕαλλϕεσ σ ινστιτυχιονιτ τ βεσιµιτ ν ϖενδ.

Ν κρευν ε δψτ τραϕτοηετ αρσιµι ισλαµικ. Σψτηι ι παρ ι κτιϕ κρευ ι κυσητοηετ αρσιµιτ τ υλτ (Μεϕτεπεϖε) ν τρεϖατ σηθιπταρε. Κυ τραϕτοηετ ρρϕετι, στρυκτυρα δηε αντ οργανιζατιϖε τ τιϕ. Πρσηκριµι ι αρσιµιτ φιλλορ ισλαµικ, πρ µυνγεσ τ δηναση φακτικε, παραθετ ϖεσητιρσι τ µδηα. ϑαν σηφρψτζυαρ αρκιϖατ ε µεσηιηατεϖε τ Κοσοϖσ, Μαθεδονισ ε Μαλιτ τ Ζι, πορ νυκ ϕαν πασθψρυαρ µεϕτεπετ ε ζονσ σ ∩αµρισ, κυ, σιπασ δσηµιϖε γοϕορε, κα πασυρ νϕ ρρϕετ τ φυθισηµ.


Ν ϖαζηδιµ τ κτιϕ κρευ κεµι σητϕελλυαρ αρσιµιν ε µεσµ ισλαµ (Μεδρεσετ), σηπρνδαρϕεν ε τιϕ ν τροϕετ τονα, δυκε υ νδαλυρ πρϖε εχυρισ ηιστορικε εδηε τε πλανετ ε προγραµετ µσιµορε τ τψρε. Γϕιτηασητυ βηετ φϕαλ πρ τεκστετ ε πρδορυρα ν κτ ηαλλκ σηκολλε. Πρπϕεκϕε ϕαν βρ πρ τ αναλιζυαρ πρµβαϕτϕεν ε τψρε. ∆οκυµενταχιονι πρ κτ ηαλλκ αρσιµι σητ εδηε µ ι πλοτ. Εχυρια ε κσαϕ ηαλλκε τ αρσιµιτ κα πασυρ βατιχατ δηε ζβατιχατ ε ϖετα, θ ϕαν κυσητζυαρ, σιδοµοσ, νγα κτηεσατ ηιστορικε. Νατψρισητ σηκολλατ ε µεσµε ισλαµε τ κτψρε ϖιτεϖε τ φυνδιτ γϕεϕν πασθψριµ µ τ γϕερ, σεπσε εδηε µατεριαλι σητ µ ι πλοτ. Πρ τ δην νϕ ιδε µ τ θαρτ λιδηυρ µε στρυκτυρν, οργανιζιµιν δηε ρολιν ε τψρε, ϕεµι νδαλυρ εδηε ν πρµβαϕτϕεν ε ρρεγυλλορεϖε δηε τ στατυτεϖε τ τψρε. Κτο σηκολλα νυκ καν θεν ιδεντικε ν σηυµ ασπεκτε, πρανδαϕ νε ϕεµι νδαλυρ, σιπασ ραστιτ, ν µεδρεσετ ε Κοσοϖσ, ν ατο τ Μαθεδονισ ετϕ.

Ν κτ κρε ν νϕ σψτη µ ϖετε κεµι τραϕτυαρ εδηε αρσιµιν ε λαρτ ισλαµικ. Φιζιονοµιν ε κτιϕ αρσιµι ε κεµι πρσηκρυαρ δυκε µαρρ σι µοδελ σηκολλν ε λαρτ τ αρσιµιτ ν Πρισητιν. Ελεµεντε τ αρσιµιτ τ λαρτ κα πασυρ εδηε µεδρεσεϕα ε πργϕιτησηµε ε Τιρανσ, γϕ θ ρεφλεκτοηετ ν προγραµιν ε σαϕ.

Νε κρευν ε τρετ τραϕτοηεν γϕερ βοτιµετ δηε σητψπι ισλαµικ σηθιπ ν τροϕετ δηε διασπορν σηθιπταρε. Πρ κτ να σητ δασηυρ τ βϕµ νϕ πυν τ µυνδιµσηµε, σεπσε αι σητ ι σηπερνδαρ ν πεσ κοντινεντε: ν Ευροπ, ν Αµερικ, ν Αζι, ν Αυστραλι δηε ν Αφρικ. Πρ λεητσι στυδιµι, ε παµ τ υδησ θ βοτιµετ µε καρακτερ φεταρ ν σηθιπ τ∋ι γρυποϕµ µβι βαζν ε φιζιονοµισ θ καν ατο: οργανετ ε σητψπιτ περιοδικ, τεκστετ µσιµορε πρ µσιµιν ε βεσιµιτ µψσλιµαν, πρκτηιµετ ε Κυρανιτ ν γϕυηεν σηθιπε, µεϖλυδετ ετϕ., δυκε δην κσητυ, πρ ηερ τ παρ, νϕ κλασιφικιµ ρραχιοναλ.

Ν κτ κρε, πρ ηερ τ παρ, αναλιζοηεν οργανε σητψπι ν µενψρ τ πλοτ. Πρ σιγυριµιν ε τψρε να σητ δασηυρ νϕ πυν ε µαδηε. Σηυµιχα δρρµυεσε ε κτψρε οργανεϖε ϕαν κρεϕτσισητ τ πανϕοηυρα πρ πυβλικυν σηθιπταρ, σι πρ σηεµβυλλ ∀Πρπϕεκϕα ϕον∀, θ δελ ν Νεω ϑερσψ , ∀∆ριτα ε Λαηορσ∀ ετϕ.


Νϕ ϖενδ τ ρνδσισηµ ν κτ καπιτυλλ ζν εδηε πρκτηιµετ ε πϕεσσηµε τ Κυρανιτ, τ Τεφσιριτ (κοµεντεϖε) τ Κυρανιτ, δηε, κραηασ τιϕ, εδηε τ ηαδιτηεϖε ν γϕυην σηθιπε. Γϕατ ηυλυµτιµιτ τ πρκτηιµεϖε τ Κυρανιτ ϕεµι νδεσηυρ εδηε µε δορσηκριµε τ περγατιτυρα νγα γρυπε τεολογση σηθιπταρ, τ χιλτ καν νϕοηυρ µιρ τερµινολογϕιν φεταρε δηε κορρεσπονδενχατ ε τψρε ν γϕυην σηθιπε. Κετυ ϕαν πρφσηιρ εδηε µεϖλυδετ, τ χιλατ, πρϖε ρνδσισ σ τψρε σι λετρσι φεταρε, παραθεσιν εδηε ϖλερα τ ϖεαντα γϕυησορε, σεπσε ϕαν σηκρυαρ νγα αυτορ τ κραηιναϖε τ νδρψσηµε τ Σηθιπερισ: νγα Σηκοδρα, Υλθινι, Κορα, Κοσοϖα, Τετοϖα, σι δηε νγα σηθιπταρτ ε διασπορσ ετϕ.

Ν κρευν ε κατρτ τραϕτοηεν περσοναλιτετετ ε κυλτυρσ ε φεσ ισλαµε, σι δηε νδιηµεσατ ε τψρε ν θσητϕεν κοµβταρε. Κτο φιγυρα ϕαν κλερικ τ σηθυαρ, σι Ηφζ. Ισµετ ∆ιβρα, Ηαξηι Αλι Ελβασανι; πρσοναλιτετε τ σηθυαρα ν λϖιζϕεν κοµβταρε, σι Ηοξηα Καδρι Πρισητινα, Ηαξηι ςεβι ∆ιβρα, Ισµαιλ Νδροθι ετϕ; σηκριµταρ δηε πυβλιχιστ, σι Ηφζ Αλι Κορα, Σαδικ Βεγα; οριενταλιστ τ σηθυαρ, σι ςεξηι Βυηαραϕα; υδηηεθσ σηπιρτρορ ε υσηταρακ, σι Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι; µιστικ δηε φιλοζοφ, σι Φεριτ ςοκοπολα, Βαβα Αλι Τοµορρι; ηοξηαλλαρ νοϖατορ, σι Μυλλα Ηασαν Μασυριχα ετϕ. Ν ραδητ ε κτψρε πρσοναλιτετεϖε πατι τ ατιλλ θ, µε πενδν ε τψρε τ φυθισηµε, παραλαϕµρυαν ρρεζικυν κοµυνιστ τρεερεκ σηεκυλλι µ παρ. ϑαν τ νϕοηυρα παµφλετετ ε Ηφζ. Αλι Ταρϕεσ, Ηφζ. Αλι Κορσ ετϕ.

Μεσ κτψρε φιγυραϖε, κεµι τραϕτυαρ εδηε φιγυρατ ε φεµραϖε, σι σητ αϕο ε Ηοξηα Ηανµιτ. Γϕιτησεϕ κεµι τραϕτυαρ ν κτ κρε δψζετ ε γϕασητ φιγυρα, ακτιϖιτετι ι τ χιλεϖε ρροκετ ν κυφιϕτ ε σηεκυλλιτ ΞΞ ε θ ϖϕεν δερι ν διτετ τονα. ∆υκε πασυρ παρασψση βοτιµιν ε κτιϕ µατεριαλι, κεµι γϕετυρ εδηε πορτρετετ ε σηυµιχσ πρεϕ τψρε.

Στυδιµι σητ ι παισυρ µε ρεφερενχα νγα λιτερατυρα ε σηφρψτζυαρ ν βιβλιοτεκα ε αρκιϖα τ νδρψσηµε.


Ν πρφυνδιµ τ κσαϕ παρασητρεσε ε νδιεϕ πρ δετψρ τ σηπρεη µιρνϕοηϕεν τιµε, ν ραδη τ παρ, πρ Ινστιτυτιν ε Ηιστορισ τ Ακαδεµισ σ Σηκενχαϖε τ Ρεπυβλικσ σ Σηθιπερισ, πρ νδιηµν ε δην, δυκε µ ϖν ν δισποζιχιον µατεριαλετ αρκιϖορε τ τιϕ. Γϕιτηασητυ ε νδιεϕ πρ δετψρ τ φαλνδεροϕ ∆ρεϕτοριν ε Αρκιϖαϖε τ Σητετιτ τ Ρεπυβλικσ σ Σηθιπρισ δηε νϕεκοησισητ αρκιϖατ ε Μεσηιηατεϖε τ Πρισητινσ, Σηκυπιτ, Ποδγοριχσ δηε τ µεδρεσεσ σ Σηκοδρσ, τ χιλτ µ καν ϖν ν δισποζιχιον δοκυµεντε τ ρνδσισηµε λιδηυρ µε τεµν ε µσιπρµε.

Σηπρεη µιρνϕοηϕεν τιµε νδαϕ δρεϕτοριτ τ Ινστιτυτιτ τ Ηιστορισ Ασ.Προφ. Κασεµ Βιοκυτ σι δηε σταφιτ τ δεπαρταµεντιτ τ σηεκ. ΞΞ πραν κτι ινστιτυτι πρ κονσυλτιµετ ε ϖψερα θ καµ βρ µε τα. Νϕκοησισητ ι ϕαµ µιρνϕοησ εδηε υδηηεθσιτ σηκενχορ Προφ.∆ρ. Σηεφικ Οσµανιτ ι χιλι µ κα νδενϕυρ αφρ γϕατ τρ κοησ θ καµ βρ κτ πυνιµ.

Πα πρετενδυαρ πρ νϕ σητεριµ τ κσαϕ τεµε, σηπρεσοϕµ σε κεµι βρ δικα τ µιρ πρ ατδηευν δηε κυλτυρν τον κοµβταρε.

Αυτορι

ΚΡΕΥ Ι ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΑΝΤΙΦΕΤΑΡΕ ∆ΗΕ ΠΑΣΟϑΑΤ Ε ΣΑϑ ΜΒΙ ΚΥΛΤΥΡ⊄Ν ΙΣΛΑΜΕ ΓϑΑΤ⊄ ΣΗΕΚ. ΞΞ

Σηεκυλλι ΞΞ, πρ κυλτυρν σηθιπταρε ν πργϕιτησι ε ατ ισλαµε ν ϖεαντι, σηνον νϕ κτηεσ χιλσορε ν τ γϕιτηα δρεϕτιµετ. ∆υκε θεν τρασηγιµταρε πρεϕ πεσ σηεκυϕση τ νϕ ϖεπριµταριε κυλτι δηε µβαρτσε ε


κυλτυρσ οριενταλε, αϕο τανι νδοδηετ παρα προβλεµεση ε ζηϖιλλιµεση τ τϕερα. Ισητε κϕο κοη θ βρι εδηε νϕ ηερ ακτυαλε ιδετ ε Ηασαν Ταησινιτ, Ψµερ Πριζρενιτ, Αβδψλ ε Σαµι Φρασηριτ, Ρεξηεπ ∆εµιτ ετϕ. πρ σηικιµιν ε ιντερεσαϖε τ κοµβιτ ν νϕ πριζµ τϕετρ.

Ηεθϕα ε Ηαλιφατιτ δηε πυσηιµι ι κτιϕ ινστιτυχιονι ισλαµικ πασ 13 σηεκυϕση, ε λα πα υδηηεθϕε θενδρορε σηπιρτρορε εδηε ποπυλλατν σηθιπταρε. Κσητυ θ µε Σηπαλλϕεν ε Παϖαρσισ σ Σηθιπρισ δηε µε κριϕιµιν ε σητετιτ σηθιπταρ, σαδοθ τ χυνγυαρ, οργανιζµατ φεταρε σι δηε ινστιτυχιονετ ε κυλτιτ δηε ατο αρσιµορε ισλαµικε υ νδοδην παρα δετψραση σηυµ υργϕεντε δηε σηυµ τ ρνδσισηµε λιδηυρ µε τ µβιϕετυαριτ ε δοκτρινσ σ τψρε δηε ρυαϕτϕεν ε ιδεντιτετιτ σηθιπταρ. Κσητυ Βεκτασηινϕτ µ 1922 υ βν τ παϖαρυρ νγα Τυρθια. Νδρσα βασηκσια συνιτε ε χιλα κισητε νδρπρερ λιδηϕετ µε Σταµβολλιν θ µε 1921, οργανιζοι κονγρεσιν ε σαϕ τ παρ µε 1923 δηε ζγϕοδηι µυφτιυν ε ϖετ µε σελι ν Τιραν, δηε Κσηιλλιν ε Λαρτ τ Σηεριατιτ. Ν στατυτιν ε κτι κσηιλλι θ υ βοτυα µε 1925 τηυηετ: ∀Κρψεταρι ι Κσηιλλιτ τ Ναλτ τ Σηεριατιτ πρφαθσον τρυπιν Μψσλιµαν ν Σηθιπνι µε τιτυλλιν ∀Μψφτι ι Πργϕιτησηµ∀.

Ν κτ κοη ν Σηθιπρι υ ζηϖιλλυα νϕ ϖεπριµταρι ισλαµε σηυµ ε µαδηε..., πρ ηερ τ παρ εδηε Κυρανι πρκτηεηετ ν γϕυην σηθιπε...Ν γυσητ τ ϖιτιτ 1929 ∀Ξηεµα−ατι Μψσλιµαν Σηθιπταρ∀ µβαϕτι κονγρεσιν ε δψτ ν Τιραν. Ατηερ ν Σηθιπρι ισηιν 1048 ξηαµι ακτιϖε, ν τ χιλατ πυνονιν 1315 νπυνσ. Νϕ νυµρ ι ρινισ σηθιπταρε υ δργυα θ τ µσοϕν Ισλαµιν ϕασητ ϖενδιτ, σιδοµοσ ν Εγϕψπτ. Υ τηεµελυα Κσηιλλι ι Λαρτ ι Βασηκσισ ν κρψε τ τ χιλιτ ισηιν εδηε κατρ µψφτινι τ τϕερα ( Σηκοδρσ, Τιρανσ, Κορσ δηε Γϕιροκαστρσ). Ν ϖιτιν 1929 βεκτασηινϕτ ν Κορ µβαϕτν κονγρεσιν ε τρετ ν τ χιλιν σηπαλλν παϖαρσιν ε τψρε σηπιρτρορε δηε αυτονοµιν ν συαζα τ Βασηκσισ Ισλαµε τ Σηθιπρισ.

Νγα κϕο δελ θαρτ σε ισλαµιζµι ν Σηθιπρι τρασηγοντε φορχα τ κυαλιφικυαρα ν φυσην τεολογϕικε σι δηε ν ατ τ αδµινιστρατσ (µψφτιλερ, καδιλερ, γυϖερνατορ, πολιτικαν), θ ισηιν τ λιδηυρ νγυσητ µε ιδεν ε παϖαρσισ δηε λιριµιτ κοµβταρ.


Ν Σηθιπρι εδυκιµι φεταρ, µεγϕιτησε κυλτιϖοηεϕ, νυκ θε ι οργανιζυαρ ν νϕ σηκαλλ τ µεριτυαρ. Σηκολλατ ε µεσµε, µεδρεσετ, θεν τ κυφιζυαρα. Ν φιλλιµ τ σηεκυλλιτ ΞΞ ν Σηθιπρι φιλλοι τ οργανιζοηεϕ αρσιµι ι µεσµ ισλαµικ. Πο ασητυ φιλλοι τ οργανιζοηεϕ ν κτ σηκαλλ εδηε ν δισα θενδρα τ Κοσοϖσ δηε ν Σηκυπ, νδρσα ν ∩αµρι υ πενγυα πλοτσισητ, σι δο τα σηοηιµ µ ποσητ. Μεγϕιτηατ, ποπυλλι ρυαϕτι µε ξηελοζι βεσιµιν δηε υσητροι ρρεγυλλισητ ριτετ φεταρε. Βινδϕετ, κονχεπτετ, σηαρτετ υ τρασηγυαν ν βρεζατ ε φυνδιτ εδηε ν ηεσητϕε. Ν ηεσητϕε πο ζηϖιλλοηεϕ νϕ λυφτ µε ατειζµιν, θ φιλλοι τ πρηαπεϕ ν Σηθιπρι, σιδοµοσ ν κυαδριν ε πρηαπϕεσ σ ιδεϖε κοµυνιστε.

Θ⊄Ν∆ΡΙΜΙ Ι ΠΟΛΙΤΙΚΑςΕ Τ⊄ ΗΥΑϑΑ Ν∆Αϑ ∩⊄ΣΗΤϑΕΣ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ

Ν φιλλιµ τ σηεκ. ΞΞ, νδρσα Περανδορια Οσµανε νυµροντε διττ ε φυνδιτ ν τερριτορετ ε Γαδισηυλλιτ Βαλλκανικ τ συνδυαρα πρεϕ σαϕ, ϖετδιϕα κοµβταρε τε σηθιπταρτ ισητε νγριτυρ ν σηκαλλν µ τ λαρτ. Σιτυατα ε ρε κρκοντε θ φορχατ ισλαµε τ νξιρρνιν ν παη εδηε νϕ ηερ ατο νενε κυρανορε δηε ατο ηαδιτηε, θ εϖοκονιν δασηυριν πρ ατδηευν, σι βαρρικαδ κυνδρ πρετενδιµεϖε τερριτοριαλε τ γρεκϖε ν ϕυγ δηε τ σλλαϖϖε ν ϖερι, κυνδρ πρετενδιµεϖε ιταλιανε πρ ζαπτιµιν ε νϕ πϕεσε τ βρεγδετιτ σηθιπταρ. Πολιτικα ε σητετεϖε φθινϕε ρρεζικοντε ν τ δψ κραητ ποπυλλσιν σηθιπταρε, ν µνψρ τ ϖεαντ ατ µψσλιµανε θ ισητε µ ε µαδηϕα ν νυµρ δυκε φιλλυαρ νγα Κοσοϖα, ν Πρεσηεϖ, Βυϕανοϖχ, Μεδϖεγϕ, δερι ν Μαλ τ Ζι (Υλθιν, Τιϖαρ, ετϕ.), δηε ν ιση−ρεπυβλικν ϕυγοσλλαϖε τ Μαθενονισ (ν ∆ιβρ, Τετοϖ, Κροϖ, Γοστιϖαρ, Κυµανοϖ ετϕ.) δηε ν ϖισετ ε ∩αµρισ, δερι ν Πρεϖεζ.


Κϕο ποπυλλσι σηθιπταρε µψσλιµανε, νν λακµιν δηε ιντερεσετ ε κτψρε φορχαϖε, ρρεζικοηεϕ τ ηυµβτε τεριτορετ, κοµβσιν δηε βασηκ µε τε βεσιµιν ε ϖετ.

∆ιπλοµαχια εϖροπιανε, ν µνψρ κρεϕτσισητ τ παδρεϕτ, ποπυλλσιν µψσλιµανε τ κτψρε τροϕεϖε, ε κονσιδεροντε σι ποπυλλσι τυρκε δηε τροϕετ ε σαϕ σι πλακ πρ τ κναθυρ φθινϕτ. Κσητυ ν τρψεζατ ε κσαϕ διπλοµαχιε τ δρεϕτατ ε ποπυλλατσ σηθιπταρε, πασ δο λυφτε τ ηυµβυρ νγα Τυρθια µβετεσηιν νπρ κµβ. Κϕο βρι θ σηθιπταρτ τ νγριηεν ν κµβ πρ τ µβροϕτ τροϕετ ε τψρε, σι τρασηγιµταρ λεγϕιτιµ τ τψρε, κα βρι θ ν βαλλιν ε λυφτσ τ ραδηιτεσηιν βρι νϕρι−τϕετριτ µψσλιµαν ε τ κρισητερ...∀Σηθιπταρτ, θοφτ τ βεσιµιτ µυσλιµαν απο τ βεσιµιτ κατολικ (κριστιαν Ρ. Ζ.), νυκ µυνδ (δηε νυκ δυηετ) τι ννσητροηεν συνδιµιτ τ νδονϕ σητετι σλλαϖ (...)∀.

ΚΟΝςΕΡΤΙΜΙ Ι ∆ΕΤΨΡΥΑΡ ΜΕ ∆ΗΥΝ⊄

Μασακρατ ε υσητρυαρα ν µνψρ µασιϖε κυνδρ βανορϖε υλθινακ, τιϖαρασ, κοσοϖαρ, διβραν, αµ ετϕ., ι αφρυαν µψσλιµαντ σηθιπταρ µε βασηκατδηεταρτ ε τψρε ϖλλεζρ κατολικ ε ορτοδοκσ, µε τ χιλτ ι βασηκονιν ιντερεσα τ πρβασηκτα ε κρψεσισητ: γϕυηα, γϕακυ ε τοκα.

Θνδριµι αντισηθιπταρ ι θεϖερισ σερβε, νδονσε πρπιθεϕ τ καµυφλοηεϕ, σηπρεηεϕ θαρτ εδηε ν υδηζιµετ ε µινιστρισ σ ϕασητµε δργυαρ κονσυϕϖε σερβ, ν τ χιλατ τηεκσοηεϕ ϖεανρισητ δοµοσδοσηµρια ε νδρηψρϕεσ σ µισιονερϖε σερβ τεκ αυτοριετετ τυρκε λιδηυρ µε αρµατιµιν ε πλοτ τ σηθιπταρϖε.


ςενδοσϕα ε αδµινιστρατσ υσηταρακε κισητε πρ θλλιµ, νγα νϕρα αν, σιγυριµιν ε σητετιτ σερβοµαλαζεζ, κυρσε νγα ανα τϕετρ, δβιµιν ν µασ τ σηθιπταρϖε πρεϕ τροϕεϖε τ τψρε αυτοκτονε µε αν τ σητψπϕεσ σ ϖαζηδυεσηµε δηε τ ζβατιµιτ τ µασακραϖε τ πργϕακσηµε µβι ποπυλλσιν ε παφαϕσηµε.

Πρεϕ σητψπιτ τ κοησ βηεϕ ε διτυρ σε ν Πονοσηεχ τ Ρεκσ σ Γϕακοϖσ, µαλαζεζτ καν µβψτυρ ε ϖραρ 165 ϖετα, ν µεσ τ χιλϖε γϕενδεσηιν εδηε γρα ε φµιϕ. Μαλαζεζτ, πασι ε καν µβαρυαρ κτ ϖανδαλιζµ, ∀φαµιλϕετ θ καν µβετυρ τ σηκρετα ι καν πρζν ϕασητ κυφιριτ∀.

Με αν τ νδρριµιτ τ δετψρυαρ τ εµραϖε τ νϕερζϖε, τ ϖενδβανιµεϖε τ τψρε ε τ πρκατσισ φεταρε δηε, δυκε πρδορυρ πρ κτ θλλιµ µϕετετ µ τ εγρα, πυσητυεσιτ σερβο−µαλαζεζ υ πρποθν θ τ κριϕονιν νϕ γϕενδϕε τ παδυρυεσηµε πρ ποπυλλσιν σηθιπταρε. Ν ραδητ ε κτψρε πυσητυεσϖε πρφσηιηεσηιν, πρϖε υσηταρϖε, εδηε νπυνσ χιϖιλ, ετνικ, ποπ ορτοδοκσ ε τ τϕερ. Τ γϕιτη σ βασηκυ υ ϖυν ν λϖιζϕε δηε δυκε πρδορυρ τερροριν ∀ε δετψρονιν ποπυλλσιν σηθιπταρε τ ρρετηιτ τ Πεϕσ ε τ Γϕακοϖσ τ καλοϕ ν φεν ορτοδοκσε, πρκατσισητ τ σλλαϖιζοηεϕ∀.

Σιπασ τ δηναϖε νγα βυριµετ αρκιϖορε, µε 10 µαρσ 1913, ν Λυγυν ε Βαρανιτ, 68 φαµιλϕε σηθιπταρε τ κονφεσιονιτ µψσλιµαν υ κτηψεν ν φεν ορτοδοκσε. Νδρκαθ, ν φσηατρατ ε ρρετηιτ τ Πεϕσ: Βρεστ, Νοϖοσελλ, Τρεβοϖι, ∆υβοϖ, ∆ρενοχ, Λλοθαν, Χαρραβρεγ, Λεσηαν, ∆ρεδηζ, Πετριθ, Ζαϕµοϖ, Πρελεπ, ϑαβλλανιχ, Κρυσηεϖ, Ισνιθ, Στρελλχ, Ραυσηιθ, Γλλογϕαν ε Κριτιχ υ κονϖερτυα ν φεν ορτοδοκσε τρ ποπυλλσια σηθιπταρε ε κονφεσιονιτ µψσλιµαν.

Φαµιλϕεϖε σηθιπταρε, ν ραδη τ παρ µεσηκυϕϖε, υ νδρροηεσηιν εµρατ µε χερεµονι νγα πριφτρινϕτ ορτοδοκσ απο νγα ∀κυµβαρτ ε χακτυαρ πρεϕ υσητρισ µαλαζεζε∀. Κψ παγζιµ ι πργϕιτησηµ ι ποπυλλσισ σηθιπταρε υ β κρψεσισητ ν Πλαϖ, Γυχι ε ϖισε τϕερα... Ν κτ προχεσ κονϖερτιµι Υκσηινι υ β ςυκασηιν,


Ραµα−Ραδε, Σελιµι−Σιµε, Ταηιρι−Τιηοµιρ, Ραµαδανι−Ραδιϖοϕ, Σαδικυ−∆ικα, Βαϕραµι−Βλλαγοϕ, Σηεφθετι−Σηθεπαν, Μιλαιµι−Μιλλοραδ ετϕ. Κψ ακτ υ ρυαϕτ εδηε ν κνγτ ε ποδγοριτ.

Ποπυλλατα σηθιπταρε µψσλιµανε ε µβετυρ νν πυσητιµιν σερβοµαλαζεζ οσε ατ γρεκ, πασ Λυφτσ Βαλλκανικε, υ πριϖυα νγα οργανιζιµι ι µτεϕσηµ αρσιµορ ι βεσιµιτ ν γϕυην σηθιπε δηε ινστιτυχιονετ αρσιµορε−κυλτυρορε τ τιϕ. Περσοναλιτετε τ σηθυαρα τ κυλτυρσ ισλαµε σηθιπταρε, ηοξηαλλαρ τ πρµενδυρ, ψλεµα τ διτυρ, αµ, κοσοϖαρ ε διβραν ετϕ., υ δετψρυαν τ µαρριν ρρυγν ε µργιµιτ οσε τι ννσητροηεν νδϕεκϕεϖε αντινϕερζορε: ϖρασϕεϖε, βυργιµεϖε, βαστισϕεϖε, δισκριµινιµεϖε, γραβιτϕεϖε ετϕ. Νϕ πϕεσ τϕετρ υ δετψρυα τ κονϖερτοϕ.

Τερρορι µαλαζεζ µβι ποπυλλατν σηθιπταρε ν ∆υκαγϕιν ε σιδοµοσ ακτι ι δηυνσ, θ υ υσητρυα µβι ποπυλλατν ε Λυγυτ τ Βαρανιτ πρ νδρριµιν ε φεσ, σισητε τϕετρ ϖε νϕ πρπϕεκϕε πρ ρεαλιζιµιν ε προγραµιτ σερβ σιπασ Ναερτανϕσ σ Γρασηανινιτ πρ σηκοµβταριζιµιν ε σηθιπταρϖε, πρκατσισητ πρ κολονιζιµιν ε Κοσοϖσ. Κψ ακτ σι δηε κριµετ ε παπαρα τ Σαϖ Βαταρεσ ν ραϕονιν ε ∆υκαγϕινιτ, βν βυϕ τ µαδηε ν θαρθετ νδρκοµβταρε. Σητψπι αυστρο−ηυνγαρεζ, αι ιταλιαν δηε τυρκ ι κυσητυαν ϖµενδϕε τ µαδηε ακτεϖε µαλαζεζε ν ∆υκαγϕιν, σι δηε ρεζιστενχσ σ σηθιπταρϖε πρ τ µοσ ε νδρρυαρ φεν. Νδρριµι ι φεσ νγα αϕο µψσλιµανε ν ορτοδοκσε σλλαϖε ννκυπτοντε σλλαϖιζιµιν ε πλοτ τ σηθιπταρϖε.

Ι βαλλαφαθυαρ µε πρεσιονιν νδρκοµβταρ, µβρετι ι Μαλιτ τ Ζι, Νικολλα Πετροϖιθ, µ ν φυνδ, υ δετψρυα τα πρανοντε σε τρ αρσεναλι ι δηυνσ πρ κονϖερτιµιν ε δετψρυεσηµ τ σηθιπταρϖε ν φεν ορτοδοκσε ισητε ινιχυαρ νγα ϖετ αι µε θλλιµ τ σηπρνγυλϕεσ σ πργϕιτησηµε τ σηθιπταρϖε νγα τοκατ ε οκυπυαρα δηε πρεµτοι σε δο τ ϕεπτε υρδηρ θ ακσιονι ι ∀κονϖερτιµιτ τ σηθιπταρϖε ν φεν ορτοδοκσε τ νδρπριτετ∀ δηε σε ∀ατρψρε θ τασηµ ϕαν παγζυαρ ορτοδοκσ δο τυ λεϕοηετ τ κτηεηεν ν φεν ε µπαρσηµε∀.


Λιδηυρ µε κτ, ϖιχεκονσυλλι αυστριακ ν Πριζρεν, Πεχελ, δο τ σηκρυαϕ σε ∀υ νδαλ νϕ αϖεντυρ ε σηµτυαρ ε σλλαϖϖε πρ σηκοµβταριζιµιν φεταρ τ σηθιπταρϖε δηε πρ ασγϕσιµιν ε τψρε µε αν τ σηπρνγυλϕεσ νγα τροϕετ ε τψρε στργϕψσηορε, θ ισητε εδηε πικσψνιµι ι σλλαϖϖε.

Ρεζυλτατ ι κτιϕ προχεσι σητ ραστι ι δψ φσηατραϖε ν ανν ε µαϕτ τ ρρυγσ, θ λιδη Πεϕν µε Ροζηαϕν (Χιγα δηε Βρεστοϖικυ) ποπυλλσια ε τ χιλαϖε νδονσε ϕαν µε οριγϕιν σηθιπταρε, ι µβαϕν πρ ορτοδοκσ σερβ.

Μιρπο, εδηε κτο ϖεπριµε απο σκενα τρισητυεσε τ σηοθρυαρα µε κριµε, θ ραν µβι σηθιπταρτ ε τ γϕιτηα µοσηαϖε ε γϕινιϖε γϕατ φυνδιτ τ σηεκυλλιτ ΞΙΞ ε φιλλιµ τ σηεκυλλιτ ΞΞ, νυκ αρριτν τ τηψεϕν θνδρεσν ε τψρε πρ τ µβαϕτυρ κοµβσιν ε φεν ε τψρε.

Κνγταρι ποπυλλορ ε πρσηκρυαν κσητυ κτ θνδρεσ:

Κρισι πυσηκα ε δαϕακυ,

ρρυγτ ε σηεηριτ ι µβυλοϕ γϕακυ.

Σαλι Βαϕρακταρι υ βρτετ,

Ου, βινι ϖλλαζν νσηαηαδετ,

εδηε νϕ γισητ ονε πρπϕετ

Ν δο φσηατ βυρρατ ϕαν βεσατυε

Με υ γρι ε µε υ χοπτυε,

Ε κυρρ φεν µοσ µε νδρρυε.


Ν αναλετ σερβε ε µαλαζεζε τηυηετ σε: ∀Κισητε νγα σηθιπταρτ µυσλιµαν θ, ποσα κρψθζοηεσηιν, ϖραπονιν ν νδονϕ λυµ δηε ι φρκονιν ατο πϕεσ τ τρυπιτ, τ χιλατ υα κισητε πρεκ Ποπι, δηε ι φρκονιν αθ σηυµ µε ρρ γϕερσα τ∋υ διλτε γϕακυ.∀

ΣΗΠΡΟΝ⊄ΣΙΜΙ Ι ΤΟΚΑςΕ Τ⊄ ΣΗΘΙΠΤΑΡ⊄ςΕ

Φιλλιµι ι σηεκυλλιτ ΞΞ ι γϕετι σηθιπταρτ ν νϕ πραπαµβετϕε τ τηεκσυαρ ν τ γϕιτηα ασπεκτετ. Επιλογυ ι τρακτατιτ τ φσηεητ τ Λονδρσ µ 1913 δηε ι τρακτατιτ τ παθσ τ ςερσαϕσ µ 1919 ι τηελλοϕ πασοϕατ πρ κοµβιν σηθιπταρ. ∀Υσητριτ πυσητυεσε σερβε, µαλαζεζε, βυλλγαρε δηε γρεκε ν ϖισετ σηθιπταρε τ πυσητυαρα γϕατ λυφτραϖε βαλλκανικε (1912−13) δηε γϕατ Λυφτσ σ Παρ Βοτρορε (1914−18) ρρνυαν ν τηεµελ µ σε 800 λοκαλιτετε σηθιπταρε, ϖραν οσε ι ζηδυκν πργϕιτηµον ρρετη 350.000 σηθιπταρ δηε νδοθν νγα ϖατρατ ετνικε µβι 500.000 τ τϕερ.

Νϕ γενοχιδ ι παπαρ εδηε ν µεσϕετ σητ υσητρυαρ µβι ποπυλλσιν σηθιπταρε, ν µνψρ τ ϖεαντ νγα κισηα ορτοδοκσε σλλαϖε ε γρεκε πρ κονϖερτιµιν ε δετψρυαρ τ τψρε ν ορτοδοκσ. Πρ κτ δσηµον εδηε στυδϕυεσϕα Εδιτ ∆υρηαµ: ∀Κισηα ορτοδοκσε (σηκρυαν αϕο) µε προγραµετ κυνδρ ιφυτϖε ν Ρυσι δηε µε βµατ ε σαϕ ν Βαλλκαν, µβαν τανι ρεκορδ πρ µιζοριτ φεταρε∀. Με δηϕετρα ϕαν νδρτεσατ ε κυλτιτ µψσλιµαν θ ϕαν σηκατρυυαρ ν τροϕετ σηθιπταρε τ µψσλιµανϖε τ Γρεθισ δηε τ ϑυγοσλλαϖισ.

Νϕ σεγµεντ τϕετρ ι πολιτικσ αντισηθιπταρε ε αντιισλαµε ι νδϕεκυρ νγα θαρθετ ϕυγοσλλαϖε δηε γρεκε σητ δηε λικυιδιµι ι τροϕε−πασυριϖε τ ϖακφεϖε ισλαµε. Με φορµα τ νδρψσηµε, τ µασκυαρα ε τ δρεϕτπρδρεϕτα, µε λιγϕε γϕοϕα πρ ζβατιµιν ε ρεφορµσ αγραρε, υ σηπρονσυαν σιπρφαθε τ τρα τοκε, θ ι πρκισνιν


ϖακφεϖε ισλαµε. Σηπρονσιµι ι τψρε φιλλοι θψση ν ϖιτιν 1919. ∆ισπονοηεν τ δηνα µβι κονφισκιµιν ε τοκαϖε τ δισα ξηαµιϖε ν ρρετηιν ε Σηκυπιτ, τ τοκαϖε τ τεθεσ σ Τετοϖσ, τ µψφτνισ σ Πριζρενιτ, ∀τ ϖαρρεζαϖε µψσλιµανε τ Σηκυπιτ, τ Τετοϖσ.., τ Καανικυτ, Κυµανοϖσ, Πρεσηεϖσ...∀.

Κτο τοκα, ν τ χιλατ υ ϖενδοσν κολον σερβ ε µαλαζεζ, πρβνιν σιπρφαθε τ κονσιδερυεσηµε. Γϕιτηασητυ πασ ϖιτιτ 1918 υ σηπρονσυαν δηε καλυαν ν δυαρτ ε σητετιτ ϕυγοσλλαϖ εδηε τοκα τ ποπυλλσισ ισλαµε θ αρριτν ν δηϕετρα µιϕρα ηα, βαρασ µε 3/4 ε τοκσ σ σηπρονσυαρ ν τ ασητυθυαϕτυρατ ∀ϖισε τ ϕυγυτ∀.

∀Νγα σιπρφαθϕα ε σιπρπρµενδυρ, µβι 192000 ηα υ σηπρονσυαν ϖετµ ν Κοσοϖ, κυ ∀ρεφορµα γοδιτι µβι 62000 φαµιλϕε, τοκα τ χιλατ καλυαν ν δυαρτ ε ελεµεντιτ ορτοδοκσ σλλαϖ, ϖενδασ οσε κολον...∀. Νϕλλοϕ σι θεϖερια ε Βεογραδιτ, αϕο ε Ατηινσ, ν βασηκπυνιµ τ νγυσητ µε κισην γρεκε−ορτοδοκσε, οργανιζοι σηπρνγυλϕετ ε δετψρυαρα τ ποπυλλσισ µψσλιµανε σηθιπταρε αµε δηε κονφισκοι τ τρα πασυριτ ε τψρε. ∀Υσητρια (γρεκε) ρρµβεντε γϕιτηκα γϕεντε τ σηθιπταρϖε µυσλιµαν. Σητπιτ ε κτψρε κυδο θ ισηιν, ι πλακιτι δηε ι δογϕι...Φαλτορετ ε µυσλιµανϖε δηε ϖαρρετ ε σηθιπταρϖε...ι πρισην. ∩αµριτ δηε τρ βανορτ ε τϕερ ισλαµ τ κραηιναϖε σηθιπταρε θ πατν φατιν ε ζι τ βινιν νν συνδιµιν ροβρυεσ τ κρψθταρϖε ατηινο−φαναριτ, υ χιλσυαν σι ποπυλλατ ε δορσ σ δψτ (υλτ); σι τ τιλλ ατα υ ζηϖεσην κρεϕτσισητ νγα δο ε δρεϕτ νϕερζορε δηε κοµβταρε...∀

Ν κτ µνψρ, θενδρα τ τρα τ βανυαρα, θ ισηιν τ παστρα ετνικισητ δηε νγα πικπαµϕα ε βεσιµιτ, υ σηνδρρυαν ν θενδρα κυ µβιζοτροντε ποπυλλσια σλλαϖε δηε αϕο γρεκε. Μεθ Σηθιπρια ε κυφιϕϖε τ 1913−σ κυφιζοηεϕ ν τ τρα αντ µε σηθιπταρ, Βεογραδι δηε Ατηινα υ τρεγυαν µϕαφτ ακτιϖε ν παστριµιν ετνικ τ ζοναϖε κυφιταρε µε Σηθιπριν, σι δηε ν ρρυγ−καλιµετ κρψεσορε ηεκυρυδηορε δηε αυτοµοβιλιστικε. ςετµ ν ζονν ε Ρραφσηιτ τ ∆υκαγϕινιτ, τ Φυση−Κοσοϖσ δηε τ ραϕονιτ τ Σηκυπιτ υ ϖενδοσν µε θινδρα κολον σερβ ν µβι 120000 ηα τοκ. ∆ερι ∀ν νντορ τ ϖιτι 1937 ν ϖισετ ε θυαϕτυρα ∀ϑυζηνα


Σρβιϕα∀ υ σολλν 46 000 φαµιλϕε κολονιστε (σερβε) µε 5−7 ανταρ τ χιλϖε ιυ νδαν τοκατ σηθιπταρε∀. Κσαϕ δυκυριε ι παραπριυ δοκυµεντι πραγµατικ ι ∆ρ. ςασο ∩υβριλλοϖιθιτ, παραθιτυρ µ 7 µαρσ 1937 ν Κλυβιν Σερβ τ Κυλτυρσ ν Βεογραδ, µβι Σηπρνγυλϕεν ε Αρναυτϖε, κυ ν µνψρ αναλιτικε ζβρτηεν κτο σψνιµε: κολονιζιµι ι κραηιναϖε ϕυγορε, µνψρα ε σηπρνγυλϕεσ, οργανιζιµι ι σηπρνγυλϕεϖε ν ρρετηινατ ε ∆ιβρσ, Πολλογυτ τ Ποσητµ ε τ Σιπρµ, µαλιτ τ Σηαρριτ, ∆ρενιχσ, Πεϕσ, Ιστογυτ, ςυιτερνιτ, Σταϖιχσ, Λλαπιτ, Γραανιχσ, Νεροδοµϕεσ, Γϕακοϖσ, Ποδγοριτ, Γορσ, Ποδριµϕεσ, Γϕιλανιτ, Καανικυτ.

Ρρετηι ϖραυ βυργοσι ρραηυ δογϕι πλακιτι

Πρισητινα δηε Λλαπι

4600 3650 350 1340 2490

ςυιτερνα 2179 2940 215 1463 2431

Φεριζαϕ 1690 3400 190 720 960

Πεϕα 1560 3800 240 714 1970

Πριζρενι δηε Λυµα

836 2700 120 770 1562


Γϕιλανι 680 2400 220 450 630

Πρεσηεϖα 260 970 85 180 240

Μιτροϖιχα 133 1700 30 42 104

Γϕακοϖα 68 200 25 56 78

Γϕιτησεϕ 12346 22160 1635 6125 10515

Ταβελ θ πασθψρον ρεπρεσιονιν σερβ µβι ποπυλλατν ε Κοσοϖσ

∆υκε ε τραϕτυαρ κτ προβλεµ ∆ρ. ςασο ∩υβριλλοϖιθι (ιση Μινιστρ ι Θεϖερισ Φεδερατιϖε, ανταρ ι Ακαδεµισ Σερβε τ Σηκενχαϖε δηε Αρτεϖε δηε, θ νγα ϖιτι 1970 δρεϕτορ ι Ινστιτυτιτ Βαλλκανολογϕικ τ Βεογραδιτ δηε ανταρ κορρεσποδεντ ι Ακαδεµισ σ Σηκενχαϖε τ ιση ΒΣ), τηεκσοντε: Νγα ρρετηετ ε µσιπρµ ∀ατο θ πρβϕν πψκν σηθιπταρε, πρ νε, ακτυαλισητ (ισητε ϖιτι 1937, σηνιµι ιµ Ρ.Ζ.) µ τ ρνδσισηµε ϕαν: Πεϕα, Γϕακοϖα, Ποδριµϕα, Γορα (∆ραγασηι), Σηαρρι, Ποδγορα, Ιστογυ δηε ∆ρενιχα, ν ϖερι τ Μαλιτ τ Σηαρριτ. Κτο ϕαν ρρετηε κυφιταρε δηε δυηεν σηπρνγυλυρ µε δο κυσητ. Ρρετηετ ν τηλλσι τ Καανικυτ, Γϕιλανιτ, Γραανιχσ, Λλαπιτ, ςυιτερνιτ ετϕ, µυνδσισητ δυηεν δοβσυαρ, σιδοµοσ αι ι Καανικυτ δηε ι Λλαπιτ, νδρσα τ τϕερατ δυηεν κολονιζυαρ γραδυαλισητ ε σιστεµατικισητ δηε κϕο δυηετ τ ρεαλιζοηετ γϕατ δηϕετϖϕεαριτ.∀


Αι ϖαζηδον µε σητϕελλιµε σε σι δυηετ βρ ∀Ποπυλλιµι ι κραηιναϖε τ σηπρνγυλυρα∀, χιλα δο τ ϕετ ∀Τεκνικα ε κολονιζιµιτ∀, ∀Μϕετετ φινανχιαρε∀. Σηπενζιµετ πρ σηπρνγυλϕε ∆ρ. ςασο ∩υβριλλοϖιθ ι λλογαριτ δερι ν 800 µιλιον διναρ. ∀Σηθιπταρτ ε σηπρνγυλυρ, (τηεκσον φονδαµενταλιστι σλλαϖ ∩υβριλλοϖιθ), δο τ λν ϕο ϖετµ τοκν, πορ εδηε σητπιν ε ϖεγλατ ε πυνσ... Γϕατ κριϕιµιτ τ κολονιϖε τ ρεϕα, ατϕε κυ τα λψπ νεϖοϕα, δυηετ τ πρδορετ φορχα υσηταρακε...∀ Τ γϕιτηα κτο αι ι θυαν ∀∆ετψρα στρατεγϕικε−υσηταρακε δηε εκονοµικε∀.

Στρατεγϕια ε ∩υβριλλοϖιθιτ δηε ε ατψρε θ ε µβσητετν νυκ κα νεϖοϕ πρ κοµεντ, µβασι αϕο παραθετ φαρε θαρτ σψνιµετ ασιµιλυεσε (ν µνψρν µ βαρβαρε) νδαϕ σηθιπταρϖε.

Προβλεµι ι σηπρνγυλϕεσ σ σηθιπταρϖε µψσλιµαν νγα ϑυγοσλλαϖια µβετι νϕ σψνιµ κονσταντ πρ θεϖεριν ϕυγοσλλαϖε. Ν ϖαζηδιµ τ κσαϕ πολιτικε µ 1938 υ ηαρτυα Κονϖεντα Τυρκο−ϑυγοσλλαϖε, πρ σηπρνγυλϕεν ε σηθιπταρϖε, ν βαζ τ σ χιλσ ∀Σητετασιτ ϕυγοσλλαϖ µε φε, κυλτυρ δηε πρκατσι µψσλιµανε...∀(Νενι 1) γϕιτησεϕ 40000 φαµιλϕε (νενι 3), δετψροηεσηιν τ λινιν τροϕετ ε τψρε τ ραϕονιτ τ Βανοϖινσ σ ςαρδαριτ, Βανοϖινσ σ Ζετσ, βανοϖινσ σ Μοραϖσ δηε τ εµιγρονιν δετψριµισητ ν Τυρθι. Βρενδα γϕασητ ϖϕετση δυκε φιλλυαρ νγα µυαϕι κορρικ 1939, δο τ ρεαλιζοηεϕ περιοδικισητ δο ϖιτ, νγα 1 µαϕι δερι µ 15 τετορ, εµιγριµι σι µ ποσητ: Γϕατ ϖιτιτ 1939 − 4.000 φαµιλϕε, 1940 − 6.000 φαµιλϕε, 1941 − 7.000 φαµιλϕε, 1942 − 7.000 φαµιλϕε, 1943 − 8.000 φαµιλϕε, 1944 − 8.000 φαµιλϕε.

Ν νενιν 6 τ κσαϕ κονϖεντε τηυηετ σηπρεηιµισητ: ∀ε γϕιτη πασυρια ε πατυνδσηµε ν φσηατ, ε χιλα υ τακον σηπρνγυλσϖε, δο τ µβετετ προν ε Θεϖερισ ϑυγοσλλαϖε...∀ Πρ ιρονι, ν νενιν 12, πρχακτοηετ σε κτα ννσητετασ ∀ηεθιν δορ νγα σητετσια ϕυγοσλλαϖε µε δσηιρ∀. Ν νενιν πασαρδησ λιγϕροηεϕ θ ∀Θεϖερια ϑυγοσλλαϖε µερρ πρσιπρ θ ατα τι τρανσπορτοϕ γρατισ δερι ν λιµανιν ε βαρκιµιτ τ τψρε ν Σελανικ∀ (Νενι 12).


Κϕο θε νϕ πολιτικ δισκριµινυεσε νδαϕ σηθιπταρϖε µψσλιµαν, θ σηοθροηεϕ µε νϕ δεµαγογϕι µακιαϖελικε. Πρ ρεαλιζιµιν ε σαϕ, ϑυγοσλλαϖια ϖυρι τρ αρσεναλιν ε σαϕ προπαγανδιστικ θ κισητε ν δισποζιχιον, τ σηοθρυαρ µε νϕ φονδ πρεϕ 800 µιλιον διναρση, θ πρφαθσοντε νϕ σηυµ τ µαδηε πρ ϑυγοσλλαϖιν.

∀Με θλλιµ τ σηποπυλλιµιτ τ ∩αµρισ νγα σηθιπταρτ, θεϖερια Γρεκε ε ασαϕ κοηε, ν κυαδριν ε κµβιµιτ µασιϖ τ ποπυλλσισ ρεσπεκτιϖε µε θεϖεριν τυρκε, ν ϖιτιν 1923 πρφσηιυ εδηε ελεµεντιν σηθιπταρ µψσλιµαν. Πϕεσα ε µβετυρ ε ποπυλλσισ σηθιπταρε µψσλιµανε υ τραϕτυα σι ελεµεντ δεστρυκτιϖ. Μαδϕε ν κοην ε δικτατυρσ φαµκεθε τ Ματακσαιτ αϕο ιυ ννσητρυα νϕ γενοχιδι τ ηαπυρ. Κρψθζατν ε εγρ αντισηθιπταρε ν ∩αµρι ε νδρµορρι σ φυνδι γϕενεραλι Ζερϖα. Βιλανχι ι κριµεϖε σητ τραγϕεδι: 2300 τ ϖραρ, πρεϕ τ χιλϖε 350 ισηιν γρα. Υ δβυαν 18150 ϖετα, υ δογϕν δηε υ σηκατρρυαν 5350 σητπι ετϕ. Κσητυ υ ζηδυκ πρανια ε σηθιπταρϖε µψσλιµαν ν ∩αµρι, γϕ θ πρβν νϕ κριµ ηιστορικ.∀

Ν µβαριµ τ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε, ν νντορ 1944, ∆ρ. ςασο ∩υβριλλοϖιθι παραθιτι πρσρι παρα υδηηεθϕεσ µ τ λαρτ τ ΛΑΝ∩ τ ϑυγοσλλαϖισ πλατφορµν ε ρε µβι ∀Προβλεµιν ε πακιχαϖε ν ϑυγοσλλαϖιν ε ρε∀. Αι νισεϕ νγα παριµι σε ∀ϑυγοσλλαϖια Φεδερατιϖε ∆εµοκρατικε µυνδ τ κετ παθ δηε νϕ ζηϖιλλιµ τ σιγυρτ ϖετµ ν θοφτ σε δο τ ϕετ ε παστρ ετνικισητ∀. Αι, δυκε ιυ ρεφερυ µετοδαϖε ναζιστε τ σηπρνγυλϕεσ µε δηυν τ µασαϖε τ ποπυλλιτ, δεκλαροντε: ∀ςετ Ραϕηυ ι Τρετ κα νδϕεκυρ νϕ πολιτικ βρυταλε κολονιζυεσε δυκε σηπρνγυλυρ µιλιονα ϖετ νγα νϕρι σκαϕ ι Εϖροπσ ν τϕετριν∀. Ν ϖιϕιµ σητοντε: ∀Εδηε νε δο τ κεµι τ δρεϕτ τ κρκοϕµ νγα αλεαττ ταν θ δηε σητϕα ε πακιχαϖε τονα τ ζγϕιδηετ ν κτ µνψρ, µε ανν ε σηπρνγυλϕεσ σ δετψρυαρ∀. ∀...νε, − δεκλαροντε ∩υβριλλοϖιθι, − δυηετ θ µε δο µιµ τ µαρριµ ετνικισητ Βακν, Κοσοϖν δηε Μετοηιν, δυκε δβυαρ µε κτ ραστ θινδρα µιϕρα ηυνγαρεζ δηε σηθιπταρ νγα σητετι ψν...∀. ∀Νδρσα ν Κοσοϖ δηε Μετοηι δυηετ τ νδρψσηοηετ µε τηεµελ πρβρϕα ε τψρε ετνικε∀ δυκε λινυαρ τηιρρϕεν θ ∀Υσητρια γϕατ οπεραχιονεϖε τ λυφτσ δυηετ τι


σπαστροϕ ν µνψρ τ πλανιφικυαρ ε πα µσηιρ πακιχατ κοµβταρε∀. Κτυ ε καν βυριµιν τρ ατο µασακρα µασιϖε θ υ βν µβι ποπυλλσιν σηθιπταρε, κρψεσισητ µψσλιµανε.

Ν παµυνδσι πρ τα ρεαλιζυαρ πλοτσισητ κτ πλαν δϕαλλζορ ε αντιηυµαν πρ αρσψε τ θνδρεσσ σ µασαϖε σηθιπταρε, ατα, ν µνψρα τ νδρψσηµε, υ ϖυν κυφιζιµε σηθιπταρϖε, δυκε µοσ ι λν τ ζηϖιλλοϕν κυλτυρν ε τψρε, εκονοµιν ε τψρε, ινστιτυτετ ε τψρε ετϕ. Ελεµεντι φσηαταρ µψσλιµαν νυκ κισητε ασνϕ πρκραηϕε. Αι γϕενδεϕ ι ϖετµ πρβαλλ φυρισ σερβε.

ΠΕΡΣΕΚΥΤΙΜΕΤ Ε ΚΛΕΡΙΤ ∆ΗΕ ΣΗΚΑΤ⊄ΡΡΙΜΙ Ι ΙΝΣΤΙΤΥΧΙΟΝΕςΕ Τ⊄ ΚΥΛΤΙΤ ΙΣΛΑΜ

Νϕ φενοµεν ι τιλλ ι νγϕασηµ κισητε νδοδηυρ εδηε ν ζονν ε ∩αµρισ, µε αµριτ µψσλιµαν. Κισηα γρεκε δηε αϕο σλλαϖε, πασι δσητυαν ν νδρµαρρϕετ ε τψρε πρ τι κονϖερτυαρ µψσλιµαντ ν τ κρισητερ ορτοδοκσ, σι εταπ ε παρ, δηε πασταϕ πρ τι σηκοµβταριζυαρ ατα, σι εταπ ε δψτ, φιλλυαν πρπϕεκϕετ πρ τ κοµπροµετυαρ δισα κατεγορι σοχιαλε σι: κλερικτ, ιφλιγαρτ, σητρεσατ ε πασυρα ν πργϕιτησι. Κσητυ θαρθετ σερβε, σιδοµοσ γϕατ ϖιτεϖε 1919 − 1921, κισηιν νδρµαρρ νϕ ακσιον βαρβαρ, θ ν ποπυλλ υ θυαϕτ µε εµριν ι φµιϕα τα τηιτη 24 ορ, δηε κυρ κα αρδηυρ πατρυλλα ε δψτ τ νϕϕτιν φµιϕ ε καν δρρµυαρ πρ τοκ, ε καν µβψτυρ δηε ε καν ηεδηυρ ν ζϕαρρ∀.

Σι ρεζυλτατ ι µλλεφιτ ορτοδοκσ γρεκ εδηε ζρι ι αµϖε µψσλιµαν ν ∩αµρι υ σηυα. Ποτηυαϕσε ασνϕ φαλτορε ισλαµε (ξηαµι) νυκ µβετι ν κµβ ν ∩αµρι. Ασνϕ κλερικ αµ νυκ πιπτιν. Γρεκτ ι ζγϕιδηνιν


ϖετ κλερικτ µψσλιµαν. ∩αµριτ µψσλιµαν υ σηπρνδαν ν Σηθιπρι, Τυρθι, ΣΗΒΑ, Εγϕιπτ ε ν δισα ϖενδε ισλαµικε.

∆υκε βρ φϕαλ πρ ϖυαϕτϕετ δηε µϕεριµετ ε βασηκατδηεταρϖε τ ϖετ, νϕ δσηµιταρ ι κοησ, νδρ τ τϕερα σηκρυαντε: ∀∩αµρια... πο λνγον νν νϕ συνδιµ τ ηυαϕ, ι χιλι ποπυλλσιν ε ατϕεσηµε πο ε µυνδον τιρανισητ∀. Γενοχιδιν θ πσυαν αµριτ ε πρσηκρυαν ν µνψρ δραµατικε Εδιτ ∆υρηαµι. Κσητυ ν ∩αµρι φεϕα δηε κυλτυρα ισλαµικε φιλλοι τ ϖενιτεϕ, σεπσε θαρθετ ζψρταρε γρεκε µε αν ακτεση ε δεκρετεση τ νδρψσηµε πενγυαν δο γϕ θ κισητε λιδηϕε µε κυλτυρν ισλαµε δηε νδργϕεγϕεν κοµβταρε σηθιπταρε. Ν κτ µνψρ ισλαµιζµι σηθιπταρ υ γϕετ παρα δισα αρµιθϖε νϕκοησισητ: ν Σηθιπρι παρα κοµυνιζµιτ, ν ϑυγοσλλαϖι παρα κοµυνιζµιτ δηε κισησ ορτοδοκσε σλλαϖε δηε ν Γρεθι (∩αµρι) παρα κισησ ορτοδοκσε γρεκε, αρµικε τραδιχιοναλε ε σηθιπταρϖε, σι δηε πολιτικσ ϖοριο−επιροτε.

Ν ϑυγοσλλαϖι υ πρποθν τυ µβψλλιν γοϕν ηοξηαλλαρϖε. Ν µνψρ τ ϖεαντ ατα υ πρποθν τ δεπρτονιν ν µεδρεσετ. Ηιστορια δσηµον πρ ϖεπριµε τ κσαϕ νατψρε. Με µετοδα νγα µ τ νδρψσηµετ ατα υ πρποθν τι λν µψσλιµαντ ν πραπαµβετϕε, δυκε υ µοηυαρ αρσιµιµιν, τ δρεϕτν ε πυνσ, δυκε ι λν κσητυ λαργ κυλτυρσ δηε, δυκε ιυ σηµανγυρ ϖετδιϕεσ κοµβταρε. Ατα βν µοσ θ δυκε σηφρψτζυαρ νϕ ρρετηαν σι πασοϕ ε κλεριτ τ παπργατιτυρ, τα κτηεϕν ποπυλλσιν µψσλιµανε ν νϕ ποπυλλσι τηϕεσητ φανατικε, θ µυνδ τ ννσητροηεϕ σα µ λεητ.

Ξηαµια ΦΕΤΗΙϑΕ ν Πριζρεν, ε νϕοηυρ ν ποπυλλ σι Ξηυµα Ξηαµια (ε νδρτυαρ µ 1445), ι σητ ρρζυαρ µιναρεϕα µ 5.6.1923 δηε ν ϖενδ τ σαϕ ι σητ νγριτ κµβαναρα. Σοτ φυνκσιονον σι κιση ορτοδοκσε σλλαϖε.


ΣΙΝϑΑΛΕΤ Ε ΠΑΡΑ Ν∆Αϑ ΡΡΕΖΙΚΥΤ ΚΟΜΥΝΙΣΤ

Πρϖε σηοϖινιζµιτ ορτοδοκσ φθινϕ φεϕα ε κυλτυρα ισλαµε υ πρβαλλν εδηε µε ιδεολογϕιν ε ρεγϕιµιτ κοµυνιστ. Προπαγανδα ε κοµυνιζµιτ, φιλλιµισητ, πρϖε βολσηεϖιζµιτ τ παρτισ κοµυνιστε σψνοντε εδηε γοδιτϕετ νδαϕ φεσ. Κϕο προπαγανδ αντιφεταρε υ ιντενσιφικυα σιδοµοσ ν ϖιτετ 20 δηε 30 τ σηεκυλλιτ τον. Αϕο υ πρηαπ εδηε ν Σηθιπρι, κρψεσισητ νπρµϕετ πρηαπϕεσ σ ιδεϖε κοµυνιστε ε πρκτηιµιτ τ λιτερατυρσ κοµυνιστε.

Κλερι µψσλιµαν σηθιπταρ µε Η. ςεηβι ∆ιβρν ν κρψε ε κυπτοι κτ σφιδ δηε υ σηπεϕτυα τ µαρρ µασα. Αι ρεφορµοι µεδρεσετ, µιρατοι πϕεσµαρρϕεν ε γρυασ µψσλιµανε ν ϕετν σηοθρορε, δυκε δεκρετυαρ ηεθϕεν ε περεσ, λεϕοι πρδοριµιν ε καπελεσ, οργανιζοι σητψπιν φεταρ ε τ τϕερα δηε ιυ κυνδρϖυα ιδεολογϕισ κοµυνιστε. Αι κυπτοι ρολιν ε κυλτυρσ ισλαµε σι νδρλιδησε τ Σηθιπρισ µε περνδιµιν δηε λινδϕεν, µαδϕε µε κυλτυρν µβαρ βοτρορε. Αι ε κυπτοι ποζιτν γϕεογραφικε, θ ζιντε Σηθιπρια ν κτ πϕεσ τ Εϖροπσ δηε ρολιν θ δυηεϕ τ λοζτε. Αι νυκ ε πα προγρεσιν περνδιµορ σι δικα τ ηυαϕ, πορ πα ν τ εδηε ατ πϕεσ θ ισητε νεγατιϖε, µοηυεσε, δεπρεσιϖε πρ σηοθριν ν πργϕιτησι.

Με Κρψεµψφτιυν ε παρ τ σηθιπταρϖε υ σολιδαριζυαν σηυµ πρφαθσυεσ τ ινετλιγϕενχιεσ Ισλαµε, σι θε Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ ετϕ. Κτα φεταρ ατδηεταρ τ φλακτ ε µσυαν ποπυλλιν σε σι δυηετ τ φλιϕοηετ πρ κοµβιν. ∀Πατριοτιζµα (τηοσητε Ηαφιζ ∆αλλιυ) ασητ νϕ φϕαλ ε σηενϕτ θ πρφσηιν σηπιρτιν ε τ γϕιτη ϖιρτυτεϖε νϕερζορε δηε κοµβταρε. Πρανδαϕ αι φατβαρδη θ χιλσοηετ µε φϕαλν πατριοτ, ασητ τεπρ ι λαϖδρυεσηµ, κυδο δηε πρεϕ κυϕδοηιτ, ρρφεηετ µε γισητ∀. Πορ, δυηετ την γϕιτηασητυ σε νϕ πϕεσ ε µιρ ε κλερικϖε, τ πακοµπλετυαρ νγα πικπαµϕα φιλοζοφικε ε τεολογϕικε, τ πραπαµβετυρ ν µενδιµε, νυκ αρριτν τι βϕν βαλλ οφενσιϖσ κοµυνιστε.


Ματεριαλετ θ βοτυαν Ηφζ. Αλι Κορα δηε Ηφζ. Αλι Ταρϕα κυνδρ κοµυνιζµιτ, νδονσε ϕαν µε ιντερεσ, νυκ υ νγριτν ν νιϖελετ ε νϕ λυφτε τ παεπυρ, τ αργυµεντυαρ, σηκενχορε. Ν ∀Ζανι ι Ναλτ∀, γϕιτηνϕ ε µ πακ βοτοηεσηιν αρτικυϕ τ κσαϕ νατψρε τεορικε. Λιδηϕετ θ υ κριϕυαν µε ϖενδε ισλαµικε σι µε Εγϕιπτιν, Πακιστανιν, Σιριν ετϕ, νυκ υ νγριτν ν ατ νιϖελ θ κρκοντε κοηα. Πορ ε ρνδσισηµε σητ σε ϖεπρατ ε Ηφζ. Ιβραηιµ ∆αλλιυτ, σι: ∀Τεφσιρι ι Κυρανιτ∀ ε τ τϕερα, λυαϕτν νϕ ρολ τ ρνδσισηµ ν υσητριµιν ε γϕυησ αµταρε πρ ρρϕεδηοϕ τ ζηϖιλλιµιτ τ κυλτυρσ ισλαµε ν µνψρ τ ϖεαντ ν τρεϖατ ε Κοσοϖσ.

Ν ϖιτιν 1934 Ηφζ. Αλι Κραϕα κισητε βοτυαρ µονογραφιν ε τιϕ ∀Α δυηετ φεϕα∀. Ν καπιτυλλιν ∀Ισλαµιζµι ε ατειζµι∀ τ κτιϕ µατεριαλι, αυτορι, ι νισυρ νγα ποζιτα τεολογϕικε τεορικε, δεβατον µε ατειζµιν ε προπαγανδυαρ νγα κοµυνισττ. Νδρ τ τϕερα σηκρυαν: ∀∩δο µψσλιµαν µ παρ σε δο γϕ βεσον σε Ρροζυλλιµι σητ ϖεπρα ε νϕ Κριϕυεσι.

Πυσητιµι ι Σηθιπρισ νγα Ιταλια φασηιστε υ δηα σηκασ κοµυνιστϖε θ προπαγανδν ε τψρε τα ιντενσιφικονιν ν κυαδριν ε Λυφτσ κυνδρ πυσητυεσϖε ναζιφασηιστ. Πρεµτιµετ ϕοσησε, νγα νϕρα αν, σκαµϕα δηε παδιϕα, νγα ανα τϕετρ, δηε ν µνψρ τ ϖεαντ θνια ν κρψε τ Λυφτσ ε Π.Κ.ΣΗ., ι δηα νϕ γοδιτϕε τ ρνδ φεσ ν πργϕιτησι δηε ν ϖεαντι ισλαµιζµιτ σι βεσιµ ι πϕεσσ µ τ µαδηε τ σηθιπταρϖε. Ν Κοσοϖ σητϕα µβετι µ νδρψσηε. Κοσοϖαρτ ι µβαϕτν τ παλκυνδυρα λιδηϕετ µε φεν.

Κοµυνιζµι φιλλοι τ δεπρτοϕ ν Σηθιπρι νπρµϕετ νϕ προπαγανδε τ οργανιζυαρ µιρ, νπρµϕετ λιτερατυρσ θ ϖιντε κρψεσηισητ νγα ϕασητ, ε χιλα µοηοντε φεν, µοηοντε Ζοτιν, νπρµϕετ ιδεσ σ βασηκιµιτ τ τ γϕιτη νϕερζϖε ν νϕ πυσητετ τ ϖετµ. Νϕ λιτερατυρ ε πασυρ ϖιντε νγα Κοµιντερνι, νατψρισητ ε κοντρολλυαρ δηε ε πρπυνυαρ ν ΒΡΣΣ. Παρυλλατ θ πρµβανιν κτο µατεριαλε, ισηιν καθ τρηεθσε σα φιλλυαν τ βϕν πρ ϖετε µϕαφτ τ ρινϕ τ σητρεσαϖε τ ϖαρφρα τ ποπυλλσισ. Πρεµτιµετ θ υ βηεσηιν πρ τ αρδηµεν, πρ βοτν ε ρε πα κλασα ε πα σηφρψτζυεσ, πρ µιρθνιε τ τ γϕιτηϖε ϕοσην


µασα τ τρα τ ρινϕση, σιδοµοσ νξνσ, σηεγερτ, πυντορ δηε δισα ιντελεκτυαλ. Νγα ανα τϕετρ, πρηαπϕα ε κοµυνιζµιτ γϕετι τερρεν τ πρσητατσηµ, σεπσε µυνγονιν βοτιµε τ νδρψσηµε µε καρακτερ φεταρ δηε φορµατ ε προπαγανδσ φεταρε κισηιν µβετυρ πραπα.

Ν ινστιτυχιονετ αρσιµορε, σι θεν µεϕτεπετ θ φυνκσιονονιν πραν ξηαµιϖε, ϖρτετ ϕεπεσηιν µσιµε φεϕε δηε παριµετ ε µοραλιτ ισλαµ, πορ ν ατο νυκ ζηϖιλλοηεϕ οσε νυκ πργατιτεσηιν νξνσιτ ν ατ σηκαλλ πρ τιυ κυνδρϖν µε δεβατ προπαγανδσ κοµυνιστε. Κοµυνισττ φιλλυαν τ πρηαπνιν σλλογανε σικυρ φεϕα πενγον θψτετριµιν, σε φεϕα σητ νϕ οπιυµ πρ ποπυϕτ, σε αϕο ε πενγον βασηκιµιν κοµβταρ ετϕ. Ν κτ µνψρ παρα υδηηεθσϖε τ Βασηκσισ Ισλαµε Σηθιπταρε δολι προβλεµι ι µαδη ι κονσολιδιµιτ τ µενδιµιτ ισλαµικ, τ κυλτυρσ ισλαµε, τ δεβατιµιτ πρ προβλεµε τεορικε, σι δηε πρ κυνδρϖνιε νδαϕ αρσεναλιτ τ φυθισηµ τ προπαγανδσ θ πο βηεϕ ν Σηθιπρι.

Με φιλλιµιν ε Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε δηε µε πυσητιµιν ε Σηθιπρισ, µψσλιµαντ ν πργϕιτησι υ ραδηιτν κυνδρ πυσητυεσιτ. Πυσητυεσιτ ιταλιαν βν νϕ πολιτικ δεµαγογϕικε πρ τι τρηεθυρ ατα νδαϕ πολιτικσ σ τψρε, φτυαν σηυµ κλερικ ν Ροµ, πρδορν σιµβολε τ νδρψσηµε (σηπατα ε ισλαµιτ), σηπρνδαν νδιηµ εκονοµικε, φυτν µσιµιν ε βεσιµιτ ν σηκολλ πρ τι ϕοσηυρ ατα νδαϕ πολιτικσ σ τψρε.

Μυσλιµαντ σηθιπταρ πρφιτυαν µε ζγϕυαρσι νγα κυσητετ ε ρεϕα τ κριϕυαρα νγα ζηϖιλλιµι ι λυφτσ, σιδοµοσ µε νδρψσηιµετ ε κυφιϕϖε. Ατα φορχυαν λιδηϕετ ε τψρε µε µψσλιµαντ σηθιπταρ τ Κοσοϖσ, τ τροϕεϖε σηθιπταρε τ Μαλιτ τ Ζι δηε τ τροϕεϖε σηθιπταρε τ ιση−Ρεπυβλικσ ϑυγοσλλαϖε τ Μαθεδονισ σι δηε µε ποπυλλατν αµε. ςαϕτϕε−αρδηϕετ, βασηκπυνιµι ι τψρε, φορχοι µ τεπρ λιδηϕετ δηε νδιηµοι ν νγριτϕεν ε νδργϕεγϕεσ κοµβταρε ν κτο ζονα. Νϕ πϕεσ ε λιτερατυρσ ν γϕυην σηθιπε, ε πανϕοηυρ µ παρ νγα ποπυλλατα ε ζοναϖε τ πυσητυαρα νγα ϑυγοσλλαϖια δηε Γρεθια, φιλλοι τ ηψϕ ν κτο ζονα δηε τ λοζ νϕ ρολ τ ρνδσισηµ ν πικπαµϕε κοµβταρε.



Π⊄ΡΒΑΛΛϑΑ ΜΕ ΚΟΜΥΝΙΖΜΙΝ

Ν ϖιτετ ε πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε, µε νδικιµετ ε φυθισηµε σλλαϖο−κοµυνιστε εδηε ν σητετιν αµ, υ ζηϖιλλυα νϕ λυφτ ε γϕιτηανσηµε κυνδρ φεσ ν πργϕιτησι, δυκε ε κυφιζυαρ ϖεπριµταριν φεταρε ν µνψρ γραδυαλε. Παρτια Κοµυνιστε Σηθιπταρε νδρµορι νϕ σρ µασαση ραδικαλε θ σψνονιν ϖενδοσϕεν ε σιστεµιτ σοχιαλιστ τοταλιταρ. Ν κυσητετ ε ϖενδοσϕεσ ε κονσολιδιµιτ τ κτιϕ σιστεµι, φεϕα ισλαµε ασητυ σικυρσε ι γϕιτη σιστεµι ι φεσ ν πργϕιτησι, πσοι γοδιτϕε τ νϕπασνϕσηµε τ χιλατ φιλλιµισητ ε δοβσυαν νδικιµιν δηε µ πασ ε νδαλυαν υσητριµιν λεγαλ τ σαϕ.

Ν λυφτν κυνδρ φεσ υ πρδορεν µετοδα ε φορµα τ χιλατ εϖολυαν σιπασ κυσητεϖε ηιστορικε δηε εταπαϖε τ νδρτιµιτ τ σιστεµιτ πολιτικ µονιστ. Ν ϖιτετ ε παρα πασ λιριµιτ υδηηεθϕα σηθιπταρε νυκ υ νγριτ τ νδαλοντε ν µνψρ κατεγορικε φεν ε ινστιτυχιονετ ε σαϕ. Νϕ ηαπ ι τιλλ ι νξιτυαρ δο τ σηκακτοντε πακναθσι ν ραδητ ε βεσιµταρϖε, µβι 75% ε τ χιλϖε ισηιν ισλαµ, δο τ σητοντε ραδητ ε κυνδρσηταρϖε νδαϕ ρεγϕιµιτ µαδϕε δο τ κοµπροµεντοντε γϕιτη πυνν πρ αρριτϕεν ε οβϕεκτιϖαϖε προγραµορε τ ΠΚΣΗ νδρτιµιν ε σιστεµιτ σοχιαλιστ τοταλιταρ. Ν κτ µνψρ αϕο υ ρυαϕτ νγα ∀τενδοσϕα ε ηαρκυτ∀ δηε νδοθι νϕ πολιτικ τ µοδερυαρ νδαϕ κτιϕ προβλεµι, θ µβσητετεϕ ν παριµιν σε ν λιδηϕε µε σητετιν φεϕα δο τ ισητε σητϕε πριϖατε, γϕ θ δο τ τηοσητε σε ασ φεϕα νυκ δο τ πρζιηεϕ ν πυντ ε σητετιτ δηε ασ σητετι νυκ δο τ πρζιηεϕ ν πυντ ε βρενδσηµε τ φεσ.

∆υκε ιυ πρµβαϕτυρ κσαϕ στρατεγϕιε ε τακτικε ΠΚΣΗ ρυαϕτι στατυσιν θ φεϕα κισητε φιτυαρ ν περιυδην ε µβρετρισ (1929) σιπασ τ χιλιτ φεϕα θε ε νδαρ νγα σητετι. Κψ ι φυνδιτ λιγϕρισητ µβαϕτι προρεγατιϖατ ε απροϖιµιτ τ στατυτεϖε τ κοµυνιτετεϖε φεταρε δηε ανγαζηιµιν πρ συβϖενχιον φινανχιαρ τ τψρε.

Ν κτο ρρετηανα κοµυνιτετι ισλαµ θ ν ϖιτιν ε παρ τ πασ λυφτσ βρι πρπϕεκϕε πρ σηριµιν ε πλαγϖε (δµεϖε) θ κισηιν πσυαρ νδρτεσατ ε κυλτιτ δηε σιστεµι ι φεσ ν πργϕιτησι σι δηε πρ οργανιζιµιν ε

ϖεπριµταρισ φεταρε. Φιλλιµισητ υ νγριτ νϕ κσηιλλ ι πρκοησηµ πρ πργατιτϕεν ε στατυτιτ τ ρι ι χιλι υ απροϖυα ν κονγρεσιν ΙΙΙ τ βεσιµταρϖε ισλαµ ν µαϕ τ ϖιτιτ 1945.

Στατυτι κονφιρµοντε βαζν σοχιαλε τ κοµυνιτετιτ θ πρβηεϕ νγα γϕιτη µυσλιµαντ ε Σηθιπρισ σι δηε σανκσιονοντε οργανε δρεϕτυεσε τ τιϕ. Οργανι µ ι λαρτ ισητε Κσηιλλι ι Πργϕιτησηµ ι πρβρ νγα κρψεταρι, 4 κρψεµψφτινϕ τ ζοναϖε δηε νγα νϕ πρφαθσυεσ πρ δο πρεφεκτυρ. Νϕκοησισητ υ µορν µασα πρ ϖνιεν ν φυνκσιον τ ξηαµιϖε δηε πρ τ µυνδσυαρ υσητριµιν ε χερεµονιϖε φεταρε. Νδονσε ν κυσητε τ ϖσητιρα µατεριαλε, µε νδιηµν ε πακυρσψερ τ βεσιµταρϖε, υ β ε µυνδυρ θ βρενδα νϕ κοηε τ σηκυρτρ τ ριπαροηεσηιν νδρτεσατ ε κυλτιτ.

Νδρσα κοµυνιτετι µυσλιµαν δηε βεσιµταρτ βνιν πρπϕεκϕε πρ υσητριµιν ε φεσ, σητετι ι ρι θ πο ινστιτυχιοναλιζοηεϕ, δυκε λεϕυαρ τ δρεϕτν δηε λιριν ε ϖεπριµταρισ φεταρε, ν τ νϕϕτν κοη γαραντοι εδηε τ δρεϕτν ε προπαγανδσ ατειστε αντιφεταρε. ∩δο σητετασ ν πρσητατϕε µε βοτκυπτιµιν ε τιϕ δηε δο οργανιζατε σηοθρορε, ν πρσητατϕε µε προγραµιν ε ϖετ, µυνδ τ ζηϖιλλοντε λιρισητ προπαγανδν ατειστε. Κραηασ νδαρϕεσ σ φεσ νγα σητετι υ β εδηε νδαρϕα ε σηκολλσ νγα φεϕα.

Ν κτ µνψρ φιλλιµισητ φεϕα λεϕοηεϕ τ υσητροηεϕ, πορ αϕο νδαλοηεϕ τ ϖεπροντε ν κυνδρσητιµ µε λιγϕετ ε σητετιτ. Κτο παριµε υ µισηρυαν ν κυσητετυτν ε παρ τ ΡΠΣΗ (Στατυτι) ν νενιν 18 τ σ χιλσ τηυηεϕ σε ∀τ γϕιτη σητετασϖε υ γαραντοηετ λιρια ε νδργϕεγϕσ δηε ε βεσιµιτ∀. Νϕκοησισητ Κυσητετυτα νδαλοντε πρδοριµιν ε φεσ πρ θλλιµε πολιτικε δηε φορµιµιν ε οργανιζαταϖε πολιτικε µβι βαζα φεταρε. Σι κοµυνιτετετ ε τϕερα φεταρε εδηε αι µυσλιµαν υ λα ι λιρ ν σητϕετ ε υσητριµιτ τ χερεµονιϖε φεταρε, πορ ϖετµ βρενδα κυφιϕϖε τ χακτυαρ µε λιγϕ.

∆υκε ι κονσιδερυαρ τ παµϕαφτυεσηµε ακτετ λεγϕισλατιϖε υδηηεθϕα κοµυνιστε σηθιπταρε νδρµορι νϕ σρ µασαση τ τϕερα θ ε κυφιζυαν µ τεϕ φεν. Ν κτ δρεϕτιµ νϕ γοδιτϕε τ ϖεαντ πρβνιν µασατ ν


ρραφσηιν εκονοµικ πρ δοβσιµιν ε ποζιταϖε εκονοµικε ε τ βαζσ µατεριαλε τ φεσ. Ν κυαδριν ε σηνδρριµεϖε ν φυσην εκονοµικε ν πργϕιτησι, ε τ µϕετεϖε τ προδηιµιτ ν ϖεαντι ιυ β φεσ µε ανν ε Ρεφορµσ Αγραρε.

Με αν τ κσαϕ Ρεφορµε σητετι ι σηπρονσοι εντετ φεταρε τ προϖενιενχεσ ισλαµε νγα 3,163 ηεκταρ τοκε δηε 61 000 ρρνϕ υλλινϕ.

Κϕο ρεφορµ δηε νϕ σρ µασαση τ τϕερα ν φυσην φισκαλε ε τ σητετζιµεϖε ε κυφιζυαν τεπρ βαζν εκονοµικε τ φεσ. Γϕιτηνϕ ν ρραφσηιν εκονοµικ νϕ γοδιτϕε τϕετρ ι δηα ινστιτυχιονεϖε φεταρε προεσι ι κοοπεριµιτ τ µϕετεϖε τ πυνσ ε τ προδηιµιτ ν βυϕθσι θ φιλλοι ν φυνδ τ ϖιτιτ 1946. Γϕατ κτιϕ προεσι ν εµρ τ υνιφικιµεϖε ε σιστεµεϖε τ τοκαϖε ινστιτυχιονεϖε φεταρε ιυ µορν σιπρφαθε τ τρα τοκε πα σηπρβλιµ οσε ν κµβιµ µε τοκα ιµπροδυκτιϖε.

Μασατ σητετρορε, πρ δοβσιµιν ε φεσ, µε καλιµιν ε κοησ πο σηκονιν ν καηϕε τ κυνδρτ µε στατυτιν εκζιστυεσ τ σαϕ. Με 26 νντορ 1949 δολι λιγϕι ι ρι πρ κοµυνιτετετ φεταρε. Αι νδονσε ι µβσητετυρ ν δισποζιτατ κυσητετυεσε µυνδσοντε νδρηψρϕεν δηε ϖνιεν ε φεσ νν κοντρολλιν ε σητετιτ. Κψ σψνιµ κονστατοηετ λεητ ν πρµβαϕτϕεν ε ραπορτιτ ϕυστιφικυεσ τ µιρατιµιτ τ τιϕ, κυ νδρ τ τϕερα τηυηετ σε ∀...παριµι ι µοσνδρηψρϕεσ ν πυντ ε φεσ δυηετ ιντερπρετυαρ σε φεϕα θενδρον ϕασητ σητετιτ... οσε σι σητετ βρενδα σητετιτ∀.

Νδρηψρϕα ε σητετιτ νδαϕ φεσ δυκετ εδηε νγα πρµβαϕτϕα ε δισα νενεϖε τ κτιϕ λιγϕι. Κσητυ νενι 12 υ δικτοντε ινστιτυχιονεϖε φεταρε ϕο εδυκιµιν φεταρ ε βεσιµταρϖε µε δασηυριν νδαϕ παρτισ σητετ, κυρσε λετρσιν ε προπαγανδν φεταρε ε ϖιντε νν κοντρολλιν ε σητετιτ. Πρϖε κσαϕ ν εµρ τ κριϕιµιτ τ νϕ φεϕε µβι βαζα κοµβταρε λιγϕι νδαλοντε µαρρδηνιετ ε δρεϕτπρδρεϕτα τ φεσ µε ινστιτυχιονετ ηοµολογε ϕασητ σητετιτ. Ατο µυνδ τ ρεαλιζοηεσηιν µε νδρµϕετσιν ε θεϖερισ. Ν Σηθιπρι υ νδαλυα νγριτϕα ε


δεγϖε, σηοθαταϖε ε υρδηραϖε φεταρε ε τϕερα, θενδρα δρεϕτυεσε ε τ χιλαϖε νυκ νδοδηεϕ βρενδα ϖενδιτ. Λιγϕι ι ϕεπτε τ δρεϕτ αβσολυτε θεϖερισ τ ϖενδοστε πρ τιτυλλαρτ ε κοµυνιτετεϖε φεταρε. Ν θοφτ σε νδονϕρι πρεϕ τψρε νυκ πλοτσοντε κριτερετ πολιτικε αϕο µυνδ τα πεζυλλοντε. Νδρψσηε νγα λιγϕι ι µπαρσηµ κψ λιγϕ ε λιντε εϖαζιϖε σητϕεν ε συβϖενχιονιτ φινανχιαρ τ φεσ. Ν τ τηυηεϕ ϖετµ ∀σητετι µυνδ τ νδιηµοντε φεν∀.

Κψ λιγϕ σηνοντε νϕ φαζ τ ρε ν µαρρδηνιετ ε φεσ µε σητετιν. Κοµπετενχατ ε ζβατιµιτ τ τιϕ ι µορι ν δορ νϕ ι ασητυθυαϕτυρ ∀Κοµιτετ πρ σητϕετ κλερικαλε∀ ι νγριτυρ πραν θεϖερισ.

Κψ κοµιτετ νγα νϕ οργαν ν χιλσιν ε κοορδινατοριτ γραδυαλισητ υ σηνδρρυα ν νϕ οργαν δικτατι µβι φεν, δυκε πρχακτυαρ εδηε οβϕεκτιν ε ϖεπριµταριϖε φεταρε. Πρµβαϕτϕεν ε λιγϕιτ θεϖερια σηπεϕτοι τα βϕ µενϕηερ τ νϕοηυρ. Αϕο υ κρκοι κοµυνιτετεϖε φεταρε τ ρισηικονιν στατυτιν ε βυξηετιν ε τψρε δυκε λινυαρ δικτατιν ∀ν λιγϕ σηπρεηετ ϖιϕα ε δρεϕτ ε πυσητετιτ ποπυλλορ νδαϕ κοµυνιτετεϖε φεταρε, πρανδαϕ πριτετ ρεσπεκτιµι ριγοροζ ι τιϕ∀.

Νϕ κυϕδεσ τ ϖεαντ βρι θεϖερια σηθιπταρε (κυπτοηετ νν υδηζιµετ ε υδηηεθϕεσ κοµυνιστε −Ρ.Ζ.) πρ πρζγϕεδηϕεν ε κυαδριτ φεταρ σιπασ κριτερεϖε πολιτικε. Κϕο κονστατοηετ ν δοκυµενταχιονιν ζψρταρ, κυ σηπεση νδεσηεν υδηζιµε τ σακτα µβι µνψρατ ε δεπερτιµιτ ν οργανετ δρεϕτυεσε τ φεσ τ ελεµεντεϖε ∀τ βεσυαρ∀. Πρ αρριτϕεν ε κτιϕ θλλιµι νπυνσ τ σητετιτ ε τ απαρατεϖε παρτιακε µερρνιν πϕεσ ακτιϖε ν φυσηατατ ε ζγϕεδηϕεϖε τ οργανεϖε δρεϕτυεσε φεταρε.

Νϕ δρεϕτιµ τϕετρ ι πολιτικσ σ ΠΠΣΗ ισητε νγυσητιµι ι σφερσ σ ϖεπριµταριϖε φεταρε, σηκυρτιµι ι περσονελιτ δηε ι ινστιτυχιονεϖε φεταρε. Ν νϕ θαρκορε τ θεϖερισ τ ϖιτιτ 1951, τηυηεϕ ηαπυρ σε ζγϕεριµι ι ϖεπριµταριϖε φεταρε βιντε νδεση µε πολιτικεν ε παρτισ ε τ πυσητετιτ, σεπσε ρριτ ινφλυενχν ε δογµσ φεταρε ν ποπυλλ δηε ζβεη αυτοριτετιν ε παρτισ.


Κψ λεγϕισλαχιον ν ηαπατ ε παρα τ ινσταλιµιτ τ σιστεµιτ σοχιαλιστ τοταλιταρ σηνοντε νϕ δοβσιµ τ ποζιτσ σ φεσ, πρβντε νϕ γοδιτϕε τρονδιτσε πρ γϕιτη ∀νδρτεσν∀ φεταρε δυκε ε λεητσυαρ λυφτν ε µτεϕσηµε.

Πρποσ λεγϕισλαχιονιτ ε µασαϖε τ τϕερα ν ρραφση πολιτικ δηε εκονοµικ πρ κυφιζιµιν δηε δοβσιµιν ε νδικιµιτ τ φεσ ν ϕετν σηοθρορε, νγα παρτια σητετ υ οργανιζυα νϕ φυσηατ ε γϕιτηανσηµε δηε ε ϖαζηδυεσηµε ατειστε ν πλανιν ιδεολογϕικ.

Μεγϕιτηατ νδονϕ οριεντιµ πρ πρυδενχ νδαϕ βεσιµταρϖε, σιδοµοσ ατψρε µυσλιµαν θ ισηιν µ τ σηυµτ, ε γϕιτη µασµεδια, σηκολλα, ινστιτυχιονετ ε τϕερα σητετρορε, οργανιζατατ σοχιαλε ηψν ν νϕ κονφροντιµ πα πρεχεδεντ µε ιδεολογϕιν φεταρε, θ σψνοντε δοβσιµιν ε φεσ, νδαλιµιν ε λετρσισ ε κυλτυρσ φεταρε ν πργϕιτησι, κυ ϖενδιν κρψεσορ κυπτοηετ ε ζιντε αϕο ισλαµε. ⊄σητ πρ κτ αρσψε θ υδηηεθϕα κοµυνιστε ν θερσηορ τ ϖιτιτ 1956, ν νϕ λετρ δρεϕτυαρ γϕιτη κοµιτετεϖε θαρκορε τ ΠΚΣΗ, πασι ϖιντε ν δυκϕε φακτιν σε ν ϖενδ γϕαλλνονιν ενδε σηυµ ριτε ε φεστα φεταρε, τ χιλατ ∀πενγονιν εχϕεν πρπαρα∀ υδηζοντε θ γϕατ πυνσ πρ πενγιµιν ε φεσταϖε φεταρε τ µοσ καλοηεϕ ν µασα αδµινιστρατιϖε. Κϕο γϕ τηεκσοντε αϕο δο τ αρριηεϕ ν σαϕ τ νϕ πυνε τ µαδηε βινδσε.

Ν κυσητετ κυρ ινστιτυχιονετ φεταρε ε ϖαζηδονιν ϖεπριµταριν ε τψρε πρ τ ρριτυρ νδικιµιν ε φεσ τεκ νϕερζιτ, νϕ ϖµενδϕε ε ϖεαντ ιυ κυσητυα εδυκιµιτ µε ιδεολογϕιν κοµυνιστε τ βρεζιτ τ ρι. Ν κτ δρεϕτιµ νϕ ρολ τ µαδη λυαϕτι σηκολλα. Πρ κτ θλλιµ υ µορν µασα πρ πρσητατϕεν ε προγραµεϖε ε τ τεκστεϖε µσιµορε ν µνψρ θ ν το τ µοσ ι βηεϕ ασνϕ λσηιµ βοτκυπτιµιτ φεταρ. Πο κσητυ υ υδηζυαν τ γϕιτηα ινστιτυχιονετ κυλτυρορε ε αρσιµορε θ προπαγανδν ατειστε τα λιδηνιν µε ϕετν ε πρδιτσηµε. Ν κτ κυαδρ νϕ ρνδσι τ ϖεαντ ιυ κυσητυα πυνσ µε λεκσιονετ ε βισεδατ, τ φιλµιτ σηκενχορ ε τ εκσπεριµεντιµιτ µε τ δηνατ ε σηκενχσ ν πργϕιτησι. Τερρενι κρψεσορ ι κσαϕ πυνε υ β


φσηατι, κυ πργϕιτησισητ νδικιµι ι φεσ θε µ ι µαδη ε βεσιµταρτ ισηιν µ τ σηυµτ. ςεπριµταρτ ε πυνονϕσϖε τ κυλτυρσ νγα θψτετι υ βν προπαγανδιστ τ βοτκυπτιµιτ ατειστ ν φσηατ.

Ν εταπν ε µσιπρµε (ϖιτετ 50) ν κυαδριν ε γϕιτη λυφτσ κυνδρ φεσ νϕ ϖµενδϕε ε ϖεαντ ιυ κυσητυα µασαϖε τ νδρµαρρα νγα σητετι κοµυνιστ σι νδαλιµι ι κριϕιµιτ τ οργανιζαταϖε πολιτικε µε βαζα φεταρε, νδαλιµι ι βοτιµιτ τ λετρσισ φεταρε, κυφιζιµιτ ε µ πασ ηεθϕα ε µυνδσιϖε πρ πρεγατιτϕεν ε κυαδριτ φεταρ.

Υδηηεθϕα κοµυνιστε πασι αναλιζοι ηαπατ ε σηνυαρα δερι ν κτ περιυδη, ν πρπϕεκϕετ πρ κυφιζιµιν ε φεσ, ηοδηι παρυλλν ε λυφτσ ν φροντ τ γϕερ κυνδρ σαϕ.

Ν φυνδ τ ϖιτιτ 1965 δηε γϕατ ϖιτιτ 1966 µϕαφτ τ ρινϕ τ νξιτυρ νγα οργανιζατατ ε ΠΠΣΗ µβι βαζ κραηινε, θψτετι ε φσηατι ισηιν ηεδηυρ ν λυφτ κυνδρ νδρτεσαϖε τ κυλτιτ. Με δτ. 14 µαϕ 1966 ισητε µβψλλυρ νγα οργανιζατα ε ρινισ ξηαµια ε κατυνδιτ Ξιβρακε τ λοκαλιτετιτ τ Βελσηιτ (Ελβασαν). Νϕ διτ µ πασ ισητε µβψλλυρ νγα οργανιζατα ε ρινισ ξηαµια ε φσηατιτ Μψνθαν τ λοκαλιτετιτ τ Χρρικυτ. Ποπυλλι ι λαγϕεσ ∀Κονγρεσι ι Πρµετιτ∀ τ θψτετιτ τ Σηκοδρσ ν µβλεδηϕεν ε τιϕ, τ ινιχυαρ νγα κοµυνισττ, µε δατ 5 θερσηορ 1966 ισητε σηπρεηυρ πρ µβψλλϕεν ε ξηαµισ δηε κτηιµιν ε τερριτοριτ πρρετη ν τερρεν σπορτιϖ πρ φαµιλϕετ. Μ 17 γυσητ δισα κοµυνιστ ανταρ τ κοοπερατιϖσ βυϕθσορε σ Σηνκολλιτ ν εµρ τ φσητραϖε λαϕµρονιν φαµυλλιταριν ε ζψρσ φαµυλλιταρε τ Βρεγ Ματεσ, ν ρρετηιν ε Λεζησ, σε ποπυλλι νυκ ι δοντε κρεζµιµετ ∀πρανδαϕ τ λαϕµροηεϕ ιπεσηκϖι θ τ µοσ ϖιντε πρ τ κρψερ χερεµονιτ ε ζακονσηµε∀. Γϕατ ϖιτιτ 1966 ισηιν µβψλλυρ φαλτορε εδηε ν σηυµ ρρετηε τ τϕερα τ ϖενδιτ νγα τ ρινϕτ.

Νν πρεσιονετ ε µανιπυλιµετ ε παρτισ σητετ Κσηιλλι ι Πργϕιτησηµ ι Κοµυνιτετιτ Βεκτασηιαν µε ϖενδιµ τ ποσαµ τ 16 Τετοριτ 1966 µβψλλτε, µε µοτιϖαχιον µοσφρεκυεντιµι νγα ανα ε βεσιµταρϖε, νϕ σρ τεθεση ν ρρετηετ Κολονϕ, Ελβασαν, Βερατ, Γϕιροκαστρ .


Νγα ανα τϕετρ οργανετ ε πυσητετιτ ϖενδορ δυκε υ κονφορµυαρ πρ θλλιµε καρριεριστε υ βνιν νϕ σρ προποζιµεση οργανεϖε τ λαρτα τ πυσητετιτ πρ τ νδρρµαρρ νϕ σρ µασαση ν δρεϕτιµ τ λεγϕισλαχιονιτ πρκατσ τ ινστιτυχιονεϖε ε οργανιζαταϖε φεταρε. Τ γϕιτηα κτο προποζιµε αργυµεντοηεσηιν µε ∀κυσητετ ε ρεϕα τ κριϕυαρα µε αρριτϕετ ν φυσην ε εκονοµισ, ν φυσην ιδεολογϕικε ε νιϖελιν κυλτυρορ τ µασαϖε∀.

Κοµιτετι Εκζεκυτιϖ ι Κσηιλλιτ Ποπυλλορ τ ρρετηιτ τ Σηκοδρσ ∀ν εµρ τ κρκεσαϖε τ ποπυλλιτ τ κτιϕ ρρετηι∀ ι προποζοντε Κσηιλλιτ τ Μινιστραϖε νεϖοϕν ε νϕ σρ νδρψσηιµεση ν στατυσιν ε κισησ κατολικε τ Σηθιπρισ. Νϕκοησισητ προποζοηεϕ θ ινστιτυχιονετ φεταρε τ µερρνιν απροϖιµιν ε τι ννσητροηεσηιν κοντρολλιτ τ ∀κοµιτετεϖε εκζεκυτιϖε τ κσηιλλαϖε ποπυλλορε τ ρρετηεϖε∀, πρ νϕ σρ σητϕεση τ ρνδσισηµε τ ϖεπριµταρισ σ τψρε.

Γϕιτηασητυ µβσητετυρ ν οριεντιµετ ε υδηηεθϕεσ κοµυνιστε δυκε υ µβσητετυρ ν νδρψσηιµετ ε βρα ν σφερν ε ιδεολογϕισ ι προποζοηεϕ Κσηιλλιτ τ Μινιστραϖε θ τ βηεσηιν δισα νδρψσηιµε ν λιγϕιν νρ. 743 δατ 16.2.1949 ∀Μβι κοµυνιτετετ φεταρε∀, τ µιρατυαρ δηε νγα Κυϖενδι Ποπυλλορ ν λιγϕιν νρ. 773 δατ 16.1.1950 µεθενσε ν δεκρετετ ε σιπρµε πρµβαηεσηιν νενε τ τιλλα θ υ κισητε καλυαρ κοηα υ δυηεσηιν νδρψσηυαρ.

Γϕατ γϕψσµσ σ παρ τ ϖιτεϖε γϕασητδηϕετ ισηιν µαρρ νϕ σρ µασαση τ τϕερα, νδονσε τ πϕεσσηµε, θ ε κυφιζονιν φεν σι σηκυρτιµι ι οργανικαϖε τ κοµυνιτετεϖε φεταρε ν θενδερ δηε ι ζψραϖε τ τψρε ϖαρτσε νπρ ρρετηε.

Με ϖενδιµ τ ποσαµ ισητε µβψλλυρ µεδρεσεϕα δηε ισηιν γρυµβυλλυαρ µϕαφτ λιβρα φεταρε. Νϕκοησισητ ισητε πακσυαρ βυξηετι ι κοµυνιτετεϖε φεταρε. Βυξηετι ι κοµυνιτετιτ µυσλιµαν υ πακσυα νγα 12 µιλιον λεκ τ ϖϕετρα ν 2 µιλιον ε 800 µιϕ.


Τ γϕιτηα µασατ κυφιζυεσε νδαϕ φεσ ν πργϕιτησι ε κυλτυρσ ισλαµε ν ϖεαντι δερι ν µεσιν ε ϖιτεϖε 60 σι δηε ϖεπριµετ ε ρινισ κυνδρ φεσ γϕατ ϖιτιτ 1966 ινκυραϕυαν υδηηεθϕεν σηθιπταρε πρ καλιµιν ν νϕ φαζ τ ρε, µ τ λαρτ, ν νϕ λυφτ φρονταλε κυνδρ φεσ µε πρµασα τ παπαρα. Νϕ λυφτ ε τιλλ ν νϕ σηκαλλ τεϕετ τενδενχιοζε, ισητε πϕεσ πρβρσε ε οριεντιµιτ θ κισητε δην ΠΠΣΗ πρ πολιτιζιµιν δηε ιδεολογϕιζιµιν ε σκαϕσηµ τ ϕετσ σ ϖενδιτ σι δηε προδυκτ ι ρεϖολυχιονιτ κυλτυρορ κινεζ.

Ξηαµια ε Βιακιζαδεσ (Ξηαµια ε Αγαιτ) νδρτυαρ µε 1660/70 Ελβασαν. Υ σηκατρρυα νγα ρεγϕιµι κοµυνιστ ν ϖιτετ 1970

ΠΥΣΗΤΕΤΙ ∆ΗΕ ΛΥΦΤΑ Ε ΤΙϑ ΚΥΝ∆⊄Ρ ΦΕΣ⊄

Κονγρεσι ς ι ΠΠΣΗ θ υ µβαϕτ ν νντορ τ ϖιτιτ 1966 ε χιλσοι λυφτν κυνδρ ιδεολογϕισ φεταρε σι νϕ ασπεκτ µε ρνδσι ν ζηϖιλλιµιν ε λυφτσ σ κλασαϖε. Σιπασ υδηηεθϕεσ κοµυνιστε ∀νδρτιµι ι σοχιαλιζµιτ δηε φιτορϕα ε τιϕ ε πλοτ νυκ µυνδ τ γαραντοηεϕ δυκε πασυρ ακοµα νϕερζιµ βαρτσ τ βοτκυπτιµιτ ιδεαλιστ φεταρ δηε τ ζακονεϖε πραπανικε∀. Ισηιν κτο κυσητε οβϕεκτιϖε ε συβϕεκτιϖε τ κριϕυαρα δηε κϕο ∀δοµοσδοσηµρι∀ θ ΠΠΣΗ ηοδηι παρυλλν πρ νϕ λυφτ κλασορε τ τηελλ ∀ µιδισ δψ βοτκυπτιµεϖε, ϕο ϖετµ µιδισ νεση δηε αρµιθϖε, πορ εδηε ν γϕιριν ε ποπυλλιτ∀, θλλιµι ι σ χιλσ πρϖε τ τϕεραϖε ισητε ρρνϕοσϕα ε βοτκυπτιµιτ φεταρ.

Ανγαζηιµι ν λυφτν κυνδρ φεσ σικυρσε τηαµ µ σιπρ κισητε φιλλυαρ ν σητρεσατ ε ποπυλλιτ, ϖεανρισητ τ ρινισ, δυκε πρφσηιρ νϕ φροντ τ γϕερ, θψτετιν ε φσηατιν.


Αϕο υ σηοθρυα µε ακσιονε γοδιτσε διρεκτε. Νδονσε νυκ δισπονοηετ νδονϕ δοκυµεντ θ υδηηεθϕα κοµυνιστε τ κετ δην ορϕεντιµ πρ φιλλιµιν ε ϖεπριµεϖε κυνδρ ινστιτυχιονεϖε φεταρε. Λιδηυρ µε κτ δσηµοϕν δοκυµεντετ ε Κονγρεσιτ τ ς τ ΠΠΣΗ, θ υ µβαϕτ ν νντορ τ ϖιτιτ 1966 σι δηε νϕ λετρ ε ΠΠΣΗ ε σηκρυαρ µε 27 σηκυρτ τ ϖιτιτ 1967 δρεϕτυαρ κοµιτετεϖε τ παρτισ τ ρρετηεϖε ∀Μβι λυφτν κυνδρ φεσ, παραγϕψκιµεϖε ε ζακονεϖε φεταρε∀. Ν κτο δοκυµεντε ϕεπεσηιν οριεντιµε πρ ζηϖιλλµιν ε ∀σα µ δρεϕτ, πα γαβιµε δηε µε συκσεσ τ λυφτσ κυνδρ φεσ, παραγϕψκιµεϖε δηε ζακονεϖε πραπανικε∀.

Λυφτα φρονταλε κυνδρ φεσ πρ ρρϕεδηοϕ εδηε κυλτυρσ ισλαµε υ ζηϖιλλυα ν δισα δρεϕτιµε κρψεσορε. Αϕο υ δρεϕτυα κυνδρ νδρτεσαϖε τ κυλτιτ δηε βαζσ µατεριαλε τ φεσ. Οβϕεκτ ι σαϕ ισητε λικυιδιµι ι φυνκσιονιτ ζψρταρ τ κλεριτ προφεσιονιστ δηε νευτραλιζιµι ι τιϕ νδρ µασα. Νϕ τϕετρ οριεντιµ ι λϖιζϕεσ κυνδρ φεσ ν κτο ϖιτε ισητε σιδοµοσ λυφτα κυνδρ δογµαϖε, ριτεϖε ε χερεµονιϖε φεταρε, θ πρβνιν τηελβιν ε ηερεζισ κυνδρ φεσ δηε νϕ διµενσιονι τ κυλτυρσ ισλαµε.

Λυφτα κυνδρ φεσ θ σηπρτηευ ν κτ περιυδη υ δρεϕτυα ν φιλλιµ κυνδρ φαλτορεϖε ε βαζσ µατεριαλε τ τψρε. Ν φιλλιµ υ µβψλλν δισα ξηαµι ε κισηα κρψεσορε δηε πασταϕ τ ρινϕτ ε µανιπυλυαρ σηκυαν µ τεϕ, πρ τι µβψλλυρ τ γϕιτηα ατο.

ΞΗΑΜΙΑ Ε ∆ΥΡΡ⊄ΣΙΤ ΠΑΡΑ ΠΡΙΣΗϑΕΣ

∆αλϕα ε ρινισ ν βαλλ τ κσαϕ λυφτε ε κα σηπϕεγιµιν ε ϖετ. Βρεζι ι ρι ν πργϕιτησι δηε ρινια σηκολλορε ν ϖεαντι ισητε µ πακ ε νδικυαρ νγα ιδεολογϕια φεταρε πρ ϖετ κυσητετ ε ρεϕα ν τ χιλατ αϕο κισητε λινδυρ ε ισητε ρριτυρ. Νϕοηυριτ ατειστε τ µαρρα νπρµϕετ σηκολλσ δηε πυνα ε ϖαζηδυεσηµε προπαγανδιστικε


αντιφεταρε κισηιν βρ θ βρεζι ι ρι τ ισητε ινδιφερεντ νδαϕ φεσ. Τ γϕιτηα κτψρε υ δυηεν σητυαρ εδηε ϖεοριτ ε µοσησ σ ρινισ, λεητσια πρ τυ µανιπυλυαρ, σηπιρτι ι ινιχιατιϖσ, ενεργϕια ετϕ.

Ν κυαδριν ε λϖιζϕεσ ηερετικε υ σηθυαν τ ρινϕτ ε ∆υρρσιτ τ χιλτ υ ηοδην ν νϕ ϖεπριµ τ οργανιζυαρ νδαϕ βαζσ µατεριαλε τ φεσ. Πασ ακσιονεϖε τ τ ρινϕϖε τ κτι θψτετι ν τ γϕιτη ραϕονετ ε ϖενδιτ τ ρινϕτ φιλλυαν νϕ λυφτ τ γϕερ νδαϕ ινστιτυχιονεϖε φεταρε ν πργϕιτησι ε ν ραστιν κονκρετ νδαϕ φεσ ε κυλτυρσ ισλαµε ν ϖεαντι. Νπρµϕετ φλετρρυφεϖε τ ϖενδοσυρα ν αµβιεντετ ε σηκολλαϖε απο νδρµαρρϕεϖε κριτικοηεσηιν νξνσιτ βεσιµταρ, κριτικοηεϕ ν τ γϕιτηα δρεϕτιµετ φεϕα. Νϕ φορµ ε τιλλ πυνε γϕετι πρηαπϕε ν λαγϕε ε φσηατρα.

Κτο ακσιονε τ τ ρινϕϖε υ νξιτν φυθιµισητ νγα οργανιζατατ βαζ τ παρτισ, κοµιτετετ σι δηε νγα οργανιζατατ σοχιαλε. Κοµιτετετ ε παρτισ πρακτικυαν γϕερσισητ δργιµιν ε τ ρινϕϖε τ θενδραϖε τ πυνσ ε τ σηκολλαϖε ν φσηατρα δηε λαγϕε. Υ κοµβινυα πυνα ν µνψρ τ τιλλ θ τ ρινϕτ πυντορ δηε τ ζοναϖε φυσηορε θ πυνονιν ν κοοπερατιϖατ ε ζοναϖε µαλορε τ µερρεσηιν εδηε µε προπαγανδν ε γϕερ ατειστε ν πργϕιτησι δηε τ νδιηµονιν ρινιν ε φσηατιτ ν κτο ζονα ν λυφτν κυνδρ ϖατραϖε τ φεσ.

Τ νξιτυρ νγα ϖεπριµετ ε παρα, κοµιτετετ ε παρτισ τ ρρετηεϖε δηε οργανιζατατ βαζ τ Παρτισ ε ριδιµενσιονυαν πυνν ε τψρε πρ λικυιδιµιν φεσ. Κραηασ µβψλλϕεσ σ φαλτορεϖε ατο οριεντυαν πρ νϕ σρ ακσιονεση τ τϕερα πρ ζηδυκϕεν ε γϕιτη βαζσ µατεριαλε τ φεσ σι: ∆ορσηκριµετ ε ϖϕετρα ισλαµε, κρψθετ, ικονατ, κυρανετ, λετρσιν φεταρε ν πργϕιτησι ετϕ. τ ϖενδοσυρα ν ϖενδετ ε σηενϕτα, ν αµβιεντε τ νδρψσηµε δηε βρενδα νδρτεσαϖε τ βανιµιτ.

Σι ρεζυλτατ ι κτψρε ϖεπριµεϖε ν νϕ κοη τ σηκυρτρ πρεϕ δισα µυαϕση ιυ δηα τρονδιτϕα ε παρ ινστιτυχιονεϖε φεταρε. Με πρϕασητιµ τ νδονϕ ξηαµιε απο κισηε µε ϖλερα αρκιτεκτονικε απο ηιστορικε,


ν τ γϕιτη ϖενδιν υ µβψλλν τ γϕιτηα ξηαµιτ, κισηατ, τεθετ, τψρβετ, ϖακφετ ετϕ. Κψ νυµρ αρριντε γϕιτησεϕ ν 2035, νγα τ χιλατ 740 ξηαµι.

Με µβψλλϕεν ε φαλτορεϖε λινδν εδηε δισα προβλεµε. Ποτηυαϕσε τ γϕιτηα ατο, µεγϕιτησε υ πρδορν πρ θλλιµε εκονοµικε απο σοχιαλ κυλτυρορε, ρυανιν παµϕεν ε µπαρσηµε. Κϕο, πρϖε τ τϕεραση, ν ηεσητϕε, υ κυϕτονιν βεσιµταρϖε νδρτεσν ε σηενϕτ θοφτ κϕο ξηαµι απο κιση. ∆υκε υ νισυρ νγα κτο εφεκτε τ παδεσηιρυεσηµε πρ υδηηεθϕεν κοµυνιστε θ µυνδ τ υσητροντε ρυαϕτϕα ε παµϕεσ σ ϕασητµε ε νδρτεσαϖε τ κυλτιτ υ υδηζυα θ τ νδρµερρεσηιν νϕ σερι µασαση. Ν εµρ τ πλανεϖε ρρεγυλλυεσε τ θψτετεϖε απο φσηατραϖε νδρτεσατ ε µσιπρµε τ πρισηεσηιν φαρε ε ν ϖενδ τ τψρε τ βηεσηιν νδρτιµε τ ρεϕα. Σηυµ τ τϕερα δο τ πρισηεσηιν νν πρετεκστιν ε ρρεζικυτ τ σηεµβϕεσ ε τ µυνγεσσ σ ϖλεραϖε αρκιτεκτονικε. Τ τϕεραϖε θ υ ϖυν ν πρδοριµ πρ νεϖοϕα τ νδρψσηµε σι: κινεµα, σητπι ε ϖατρα κυλτυρε ε παλεστρα ετϕ. ιυ νδρψσηυα παµϕα ε ϕασητµε ν σαϕ τ ρινδρτιµεϖε τ πϕεσσηµε.

Ν κτ ασπεκτ νν ∀ϖυλλνετιν∀ ε βαζσ υ κρκυα θ ∀Μινιστρια ε Αρσιµ Κυλτυρσ (Ινστιτυτι ι ρυαϕτϕεσ σ µονυµεντεϖε τ κυλτυρσ) τ ρισηικοντε κριτερετ θ ρυαϕν νϕ νυµρ τ µαδη κισηαση ε ξηαµιση πα νδονϕ ϖλερ ηιστορικε ∀.

ΣΗΤΕΤ⊄ΖΙΜΙ Ι ΠΡΟΝΑςΕ ΦΕΤΑΡΕ

Βασηκ µε ινστιτυχιονετ φεταρε υ ϖυ δορ µβι πασυριν ε τψρε. Με δεκρετ τ Πρεσιδιυµιτ ε Κυϖενδιτ Ποπυλλορ νρ. 4263 τ 11 πριλλιτ 1967 πασυριτ ε πατυνδσηµε τ κοµυνιτετεϖε φεταρε καλυαν ν δισποζιχιον


τ κοµιτετεϖε εκζεκυτιϖε τ κισηαϖε ποπυλλορε τ ρρετηεϖε πρκατσε οσε ιυ δορζυαν κοοπερατιϖαϖε βυϕθσορε πα σηπρβλιµ.

Γϕενδϕα ε αρκιϖαϖε δηε ε λλογαριϖε ρρϕεδησε τ τ γϕιτηα ινστιτυχιονεϖε φεταρε θ δερι ν φυνδ τ µυαϕιτ µαρσ τ ατιϕ ϖιτι αρριντε σηυµν 1929307 λεκ τ ρεϕα, καλοντε ν δισποζιχιον τ κοµιτετεϖε εκζεκυτιϖε τ ρρετηεϖε πρ νεϖοϕα σοχιαλ κυλτυρορε οσε πρ νεϖοϕατ κοοπερατιϖε βυϕθσορε. Ν δισποζιχιον τ κτψρε τ φυνδιτ καλονιν εδηε νϕ σασι ε µαδηε βαγτιση, ϖρεσηταση, υλλινϕση, κοπσητεση ετϕ. θ ποσεδονιν ινστιτυχιονετ φεταρε.

Νϕ πασυρι τϕετρ ε πατυνδσηµε θ καλοι ν προνσι τ σητετιτ ισηιν µυλλινϕτ ε µαγαζινατ µε παισϕετ ε τψρε τ βρενδσηµε προν ε νδρτεσαϖε τ κυλτιτ. Νϕκοησισητ σητετι ηιθτε δορ νγα συβϖενχιονι θ βντε δο ϖιτ πρ παγεσατ ε ρρογαϖε ε τ πενσιονεϖε τ νϕ πϕεσε τ µιρ τ κλερικϖε.

Κραηασ λικυιδιµιτ τ φαλτορεϖε ε βαζσ µατεριαλε λυφτα υ δρεϕτυα εδηε κυνδρ νορµαϖε κυρανορε, χερεµονιϖε, ριτεϖε ε πρακτικαϖε φεταρε. Κϕο ισητε ηερεζια µ ε µπρεητ, µ ε γϕερ ε µ ε τηελλ θ υ σητρι εδηε βρενδα ν φαµιλϕε. Αϕο πρεκυ διρεκτ ριτετ φεταρε σι βοτκυπτιµ, φεστατ ε ζακονετ θ ισηιν φυτυρ ε σηκριρ ν ϕετν ε πρδιτσηµε τ νϕερζϖε. Κϕο δσηµοντε πρ ατ θ παρτια σητετ ισητε ε ϖενδοσυρ πρ τ σηκυλυρ νγα ρρνϕτ τ γϕιτηα ατο φιϕε θ ι µβανιν νϕερζιτ τ λιδηυρα µε βοτκυπτιµιν φεταρ.

Ν ραδικαλιζιµιν ε κσαϕ λυφτε υδηηεθϕα κοµυνιστε λλογαριτι φακτιν θ φεϕα ε κυλτυρα ισλαµε ν Σηθιπρι νυκ κισηιν µυνδυρ τ ζηϖιλλοηεσηιν ν φορµ τ θενδρυεσηµε ε σιστεµατικε πρ αρσψετ ε µυνγεσσ σ νϕ βαζε κλερικαλε µε κυλτυρ. ∆υκε λλογαριτυρ κτο ρρετηανα ΚΘ ι ΠΠΣΗ ν λετρν θ υ δρεϕτοντε κοµιτετεϖε τ παρτισ τ ρρετηεϖε ∀Μβι λυφτν κυνδρ φεσ, παραγϕψκιµεϖε ε ζακονεϖε φεταρε∀ οριεντοντε θ λυφτα ∀δυηετ τ βηετ µε κµβνγυλϕε κυνδρ ζακονεϖε, τραδιταϖε, µνψρσ σ ϕετεσσ ε τ ιντερπρετιµιτ τ φενοµενεϖε.


Σητροηεϕ νϕ δετψρ ε τιλλ σεπσε ισητε πικρισητ κϕο σφερ θ κλερικτ κισηιν µυνδυρ τ φυτνιν βεσιµιν φεταρ δυκε ε πρζιερ µε γζιµετ, ηιδηριµετ, µε νγϕαρϕετ ε πρδιτσηµε τ ϕετσ σ νϕερζϖε.

Λϖιζϕα ηερετικε µε καλιµιν ε κοησ υ β µ ε οργανιζυαρ. Οργανιζατατ βαζ τ παρτισ ν φσηατ κριϕυαν ινστρυµεντε τ τιλλα σι ισηιν ∀ακτιϖετ ε λυφτσ κυνδρ φεσ δηε ζακονεϖε πραπανικε∀. Πϕεσµαρρσιτ ε κτψρε ακτιϖεϖε ισηιν κρψεσισητ τ ρινϕ ε αρσιµταρ. Ατα φιλλιµισητ υ µορν µε στυδιµιν ε καρακτεριτ τ ριτεϖε φεταρε ν ζονν απο φσηατιν ε τψρε, σηκαλλν ε ινφλυενχσ σ κτψρε ριτεϖε δηε τ κλεριτ ν πργϕιτησι.

Υδηηεθϕα ε ΠΠΣΗ κισητε οριεντυαρ πρ φορµα µ τ ζγϕεδηυρα δυκε ϖν ν λϖιζϕε λεϖατ ε σαϕ, οργανιζατατ σοχιαλε. Ατο υ κτηψεν ν τριβυνα κυ δεµασκοηεσηιν ινστιτυχιονετ δηε βοτκυπτιµι φεταρ. Νν πρεσιονιν ε µανιπυλυεσϖε σηυµ νϕερζ υ µβλοδην ν τυβιµε κυ µερρεσηιν ϖενδιµε πρ τ λικυιδυαρ βαζν µατεριαλε ε ριτετ φεταρε.

Πο τ σηικοϕµ πρµβαϕτϕεν ε ϖενδιµεϖε τ δισα τυβιµεϖε, ρεζυλτον σε λυφτα λικυιδυεσε δρεϕτοηεϕ κυνδρ φεσταϖε φεταρε σι βαϕραµι, ραµαζανι, πασηκτ ετϕ. Με αν τ τψρε δνοηεσηιν ριτετ ε χερεµονιτ φεταρε θ πρδορεσηιν ν ραστ λινδϕεϕε δηε ϖνιε εµρι τ φαµιλϕεϖε απο ν ϖδεκϕε. Εδηε γϕεογραφια ε λϖιζϕεσ αντιφεταρε θε ε γϕερ, αϕο κισητε πρφσηιρ γατι τ γϕιτηα κραηινατ ε ϖενδιτ, φσηατιν ε θψτετιν.

Ν κτ λυφτ πα πρεχεδεντ ΠΠΣΗ δυκε λλογαριτυρ ρεζιστενχν δηε ρριτϕεν ε νυµριτ τ κυνδρσηταρϖε τ ρεγϕιµιτ, σεπσε κϕο ισητε νϕ λυφτ θ ζηϖιλλοηεϕ βρενδα γϕιριτ τ ποπυλλιτ, βρι τηιρρϕε πρ πρυδενχ. Ν κτο µοµεντε αϕο ποροσιστε: ∀Με γϕιτη προπαγανδν τον τ οργανιζυαρ κυνδρ φεσ, ριτεϖε, δογµαϖε, ινστιτυχιονεϖε φεταρε δηε κλερικϖε προφεσιονιστ τ κεµι ϖαζηδιµισητ παρασψση θ τ µοσ φυτεµι ν λυφτ τ ηαπτ µε νϕερζιτ θ βεσοϕνε ν φεν, σεπσε ν ποπυλλ δο τ κετ εδηε νϕερζ τ νδερσηµ τ λιδηυρ


µε παρτιν ε πατριοτ τ φλακτ, θ δο τ ρυαϕν ν νδργϕεγϕεν ε τψρε εδηε πρ σηυµ δηε µυνδετ εδηε δερι σα τ ϖδεσιν βεσιµετ ε τψρε∀.

Σηυµ σηπεϕτ φεστατ ε χερεµονιτ φεταρε υ κυφιζυαν. Νγα δισα ϖζηγιµε σοχιαλε ρεζυλτοντε σε νϕ φεστ ε τιλλ σι βαϕραµι ι ϖογλ, ν µαρσιν ε ϖιτιτ 1967, υ φεστυα σηυµ µ πακ σε δο ϖιτ τϕετρ. Ν κτο διτ ν πργϕιτησι νυκ πατι µυνγεσα ν πυν δηε τ νξνσϖε ν σηκολλα, σικυρσε νδοδητε ν ϖιτετ ε τϕερα.

Νϕ διµενσιον τϕετρ ι λυφτσ κυνδρ φεσ ν κτο ϖιτε ισητε εδηε λικυιδιµι ι φυνκσιονιτ ζψρταρ τ κλεριτ προφεσιονιστ δηε νευτραλιζιµι ι υλεµασ, προεσ κψ θ υ ζηϖιλλυα νπρµϕετ νϕ λυφτε τ ασηπρ κλασορε. Ν ϖιτιν 1967 ν γϕιτη ϖενδιν ϖεπρονιν νϕ νυµρ ι µαδη ηοξηαλλαρση, πριφτρινϕση, δερϖισηση, σηεηλερση ετϕ. ςε κτψρε νϕ πϕεσ ε ξηαµιϖε δηε κισηαϖε κισηιν δηε κσηιλλταρτ ε τψρε, νυµρι ι τ χιλϖε αρριντε ν δισα µιϕρα ϖετ.

Ν γϕιτη κτ ηερεζι κυνδρ φεσ θενδριµι ι κλερικϖε θε ι νδρψσηµ. Νϕ πϕεσ ε κλεριτ, ε λιδηυρ ν φορµα τ νδρψσηµε µε ρεγϕιµιν απο ε ϕοσηυρ µε πρεµτιµε, µβσητετι ε πρκραηυ λϖιζϕεν αντιφεταρε. Νϕ πϕεσ τϕετρ µεγϕιτησε ε παβινδυρ πρ δρεϕτσιν ε δοµοσδοσηµριν ε µβψλλϕεσ σ ινστιτυχιονεϖε φεταρε ε φρικσυαρ νγα δικτατυρα µβαϕτι θενδριµ τ ηεσητυρ. Κτ ε δσηµον ακτι ι κρψεσισ σ κλεριτ βεκτασηιαν δηε ατιϕ µυσλιµαν τ χιλτ λινυαν νϕ θαρκορε κυ υ βνιν τηιρρϕε τ γϕιτη κλερικϖε τ ϖενδιτ τ κτψρε κοµυνιτετεϖε θ τ γϕιτη ηοξηαλλαρτ ε δερϖισητ τ ηιθνιν αλλµατ ε ταετ, νϕκοησισητ τ δορζονιν τεθετ ε ξηαµιτ. Σιπασ θαρκορεσ ν ραστ σε µε ινιχιατιϖν ε ϖετ κλερικϖε οσε µε κρκεσ τ µασαϖε µβψλλεϕ νϕ τεθε, ατηερ αυτοµατικισητ περσονελι κλερικ ι κσαϕ ζηϖισηεϕ νγα φυνκσιονι δηε νδρπριστε δο µαρρδηνιε αδµινιστρατιϖε µε κοµυνιτετιν ε ϖετ. Κλερικϖε δο υ ϕεπεϕ νϕ σασι τ ηολλαση πρ τ πρβαλλυαρ πρκοησισητ νεϖοϕατ ε τψρε, δερισα τ σταβιλιζοηεσηιν ν πυν. Κλερικϖε τ καλυαρ νγα µοσηα δηε µε παµυνδσι θ τ πυνονιν υ ρεκοµανδοηεϕ θ τ καλονιν ν αζιλιν ε πλεθϖε, κυρσε τ τϕερτ ϖυλλνεταρισητ βηεσηιν ανταρ τ κοοπερατιϖαϖε βυϕθσορε.


Σιγυρισητ ν κτο µοµεντε πατι νϕερζ θ νυκ ι µιρατυαν ϖεπριµετ ε κτψρε κλερικϖε. Ν κτο κυσητε ΠΚΣΗ ποροσιστε θ τ µοσ θενδροηεϕ ινδιφερεντ νδαϕ κτψρε ∀ινιχιατιϖαϖε ποζιτιϖε∀ τ κλεριτ, πορ ∀τ µβροηεσηιν θλλιµετ ε τψρε τ µιρα σεπσε σηυµιχα ε ποπυλλιτ ν ραδη τ παρ τ ρινϕτ ε τ ρεϕατ, δο τι απροϖονιν ατο∀.

Ν σητατορ τ ϖιτιτ 1967 πρφαθσυεσιτ ε τ γϕιτηα βεσιµεϖε φεταρε δυκε παρ σε δο γϕ κισητε µαρρ φυνδ ι προποζονιν Κσηιλλιτ τ Μινιστραϖε νϕ ϖαργ µασαση πρ τ τηϕεσητυαρ οργανικατ ε βυξηετιν ε τψρε.

ΡΕΑΓΙΜΕΤ Ε ΚΛΕΡΙΤ

Κραηασ θενδριµεϖε τ µσιπρµε νϕ πϕεσ ε κλερικϖε ι ρεζιστοι µε τ γϕιτηα φορµατ λϖιζϕεσ δεστρυκτιϖε αντιφεταρε ε αντικυλτυρ. Ν µϕαφτ ραστε κϕο κατεγορι ν βασηκπυνιµ µε ελεµεντε κυνδρσηταρε τ ρεγϕιµιτ υ µυνδυαν τ δµτονιν κτ τ φυνδιτ µε τ γϕιτηα µνψρατ. Κλερικτ τ τιλλ υ πρποθν τ νγρεν βεσιµταρτ κυνδρ ζηϖιλλιµιτ τ κσαϕ λϖιζϕεϕε. ςεπριµταρια ε τψρε σψνοντε θ µε αν τ παρυλλαϖε ε ϖεπριµεϖε τ νδρψσηµε τ πρεκτε ποτηυαϕσε τ γϕιτηα σφερατ ε πολιτικσ δηε τ ιδεολογϕισ σ ΠΠΣΗ. Ν βασηκπυνιµ µε κλεριν µβετυρινα τ κυλακϖε ν µϕαφτ ραστε νυκ ι ζβατυαν ϖενδιµετ ε τυβιµεϖε πρ λυφτν κυνδρ φεσ δηε κυλτυρσ ισλαµε. Ατα κραηασ κυνδρϖνιεσ σ ηαπυρ υ πρποθν τ νδικοϕν εδηε ν βεσιµταρ τ τϕερ. Μαδϕε πατι ελεµεντε κυνδρσηταρε τ ρεγϕιµιτ θ δολεν ηαπυρ ν µβροϕτϕε τ ινστιτυχιονεϖε φεταρε ε κλεριτ. Ατα υ βν µβσητετσ ε ρυαϕτσ τ βαζσ µατεριαλε φεταρε, τ χιλν ε σηπρνδαν κυ µυνδν.


Ρεαγιµι ι κλεριτ νδαϕ ϖεπριµεϖε τ ρινισ δηε τ οργανιζαταϖε τ τϕερα σοχιαλιστε θ κρκονιν µβψλλϕεν ε κισηαϖε δηε τ ξηαµιϖε υ σηπρεη φιλλιµισητ ν παραθιτϕεν ε ανκεσαϖε πραν θεϖερισ οσε Πρεσιδεντιτ τ Κυϖενδιτ Ποπυλλορ δυκε ι ατριβυαρ πυσητετιτ ν βαζ ϖεπριµετ θ κρψεντε ρινια πρ λικυιδιµιν ε ινστιτυχιονεϖε τ κυλτιτ.

Φορµα µ ε πρηαπυρ ε λυφτσ θ ελεµεντι κυνδρσηταρ ι ρεγϕιµιτ σ βασηκυ µε κλεριν πρδορν κυνδρ υδηηεθϕεσ ε σητετιτ κοµυνιστ ισητε ηεδηϕα ε παρυλλαϖε τ νδρψσηµε σι: ∀κϕο θεϖερι νυκ ι κα πυντ µιρ µε πρισηϕεν ε φεσ∀, ∀κτο ϕαν ϖετµ φιλλιµι νδρσα φυνδι ι τψρε δο τ οϕ ν ζηδυκϕεν ε φαµιλϕεσ∀. Παρυλλν φεταρε ∀Τ κτηεϕµ Σηθιπριν ν ϖακφ∀ ε προπαγανδυαν ιση δερϖισητ ν Τροποϕ. Πρ τ σενσιβιλιζυαρ βεσιµταρτ ατα υ πρποθν τ λιδηνιν ϖεπριµετ κυνδρ φεσ µε κολεκτιϖιζιµιν θ πο κρψηεϕ ν ζονατ µαλορε δηε σηκυρτιµιν ε οβορρεϖε περσοναλε τ κοοπερατιϖιστϖε, πρ τι πενγυαρ κτο ρεφορµα. ∀Κοµυνισττ, τηοσηιν ατα, πο ι σηκατρροϕν κισηατ ε ξηαµιτ, τοκατ να ι µορν δηε φεν να ε ηοθν∀. Οσε ∀δυκε πρισηυρ τεθετ ε κοπσητετ κτα ι ηαπν πυν ϖετεσ∀. Γϕιτηασητυ υ ορϖατν τ κριϕονιν πρσητψπϕεν σε ν ρεγϕιµιν κοµυνιστ κα δαλλιµ φεση, κραηιναση ετϕ. Ν Πογραδεχ ε Φιερ πρισηϕα (σηκατρριµι) απο µβψλλϕα µ παρ ε κισηαϖε νγα ξηαµιτ οσε ρυαϕτϕα σι µονυµεντε κυλτυρε ε νδονϕ νδρτεσε κυλτι υ κοµεντυα σι πρκραηϕε ε νϕ βεσιµι δηε λυφτιµι µε ασηπρσι ι τϕετριτ.

∆υκε θεν σε πρισηϕα ε µβψλλϕα ε φαλτορεϖε νυκ θε νϕ ϖεπριµ ι µενϕηερσηµ, υ δηα µυνδσι δισα κλερικϖε τ φσηιηνιν νϕ πϕεσ τ λετρσισ φεταρε. Ατα σηπρνδαν τεκ δισα βεσιµταρ νϕ πϕεσ τ λιτερατυρσ φεταρε. Ελεµεντε, κλερικ ν βασηκπυνιµ µε κυνδρσηταρ τ ρεγϕιµιτ υ ορϖατν τ βϕν πρ ϖετε νϕερζιτ ε σητρεσαϖε τ νδρψσηµε δηε τ προπαγανδονιν δογµατ φεταρε, βιλε ν νδονϕ ραστ τ κρψενιν φσηεηυραζι εδηε χερεµονι φεταρε. Μϕαφτ κλερικ υ µυνδυαν τυ µσονιν βεσιµταρϖε δισα σηρβιµε θ µυνδ τι κρψενιν ϖετ ν σητπι δυκε συγϕερυαρ θ ατα τυα µσονιν φµιϕϖε τ τψρε. Κτο ϖεπριµε σηοθροηεσηιν µε πρεδικιµε τ τιλλα σε ∀ τ βεσοση νυκ σητ ε δοµοσδοσηµε τ ϖιση ν


ξηαµι, σεπσε ατο ϕαν ϖενδε τηϕεσητ γρυµβυλλιµι. Νϕεριυ µυνδ τ φαλετ εδηε ν σητπιν ε τιϕ µϕαφτον θ µε ζεµρ τ ϕετ µε φεν∀.

Οργανιζατατ ε παρτισ δηε ατο σοχιαλε υ ηοδην ν ϖεπριµταρι πρ τ δεµασκυαρ ∀ρολιν ρεακσιοναρ τ φεσ∀ ν τερρενιν πολιτικ. Οργανιζατατ ε φροντιτ βν τυβιµε πρ τ δεµασκυαρ ν µβλεδηϕετ ε τψρε νϕ σρ κλερικση. Οργανιζατατ ε Φροντιτ ε θψτετιτ τ Σηκοδρσ κισητε δενονχυαρ πυβλικισητ ϖεπριµταριν ε ηοξησ σ Γυµενιχσ ι χιλι σιπασ σαϕ σηκοντε νπρ σητπιτ ε φσηαταρϖε, αγϕιτοντε ν ραδητ ε τψρε κυνδρ πυσητετιτ.

Ανταρτ ε οργανιζατσ σ Φροντιτ τ λαγϕεσ ∀Τρε ηερονϕτ∀ κριτικυαν δηε χιλσυαν αρµιθσορε ϖεπριµταριν ε ιση−κλερικυτ τ κσαϕ λαγϕεϕε, ι χιλι µεθενσε νυκ κισητε µυνδσι τ ϖεπροντε ν λαγϕεν ε τιϕ ε κισητε σποστυαρ ϖεπριµταριν ν λαγϕετ περιφερικε τ θψτετιτ κυ τακοηεϕ µε φσηαταρ. Νϕ ακυζ πυβλικε ε ρρεπτ ιυ β εδηε κλερικϖε τ τϕερ τ χιλτ κρψενιν ριτε φεταρε ν σητπιτ ε τψρε.

Κραηασ φορµαϖε τ µσιπρµε πϕεσα µ ε ϖενδοσυρ ε κλεριτ ε χιλα εδηε µ πρπαρα κισητε κρψερ ακτιϖιτετ κυνδρ ρεγϕιµιτ ν βασηκπυνιµ µε ελεµεντε τ πρεκυρ νγα ρεφορµατ κοµυνιστε αρριτι τ κρψεϕ ϖεπρα δµτυεσε τ οργανιζυαρα.

Νϕ σρ γρυπεση ακτιϖε, τ κρψεσυαρ ε τ φρψµζυαρ νγα κλερι, υ καπν δηε υ δνυαν πεναλισητ νγα οργανετ ε δικτατυρσ σ προλεταριατιτ πρ αγϕιταχιον ε προπαγανδ κυνδρ σητετιτ κοµυνιστ.

Πασ κτψρε πυβλικιµεϖε ε ακυζαϖε νδαϕ φεσ τ σηοθρυαρα µε ϖεπριµε δεστρυκτιϖε ν ασνϕ µνψρ νυκ µυνδ τ πριτεϕ θ νϕερζιτ τ ισηιν πλοτσισητ ε τ γϕιτη ατειστ, θ βοτκυπτιµι φεταρ τ ζηδυκεϕ µενϕηερ. ∆υκε ε κυοτυαρ κσητυ κτ προβλεµ διλτε νεϖοϕα ε ϖαζηδιµιτ τ µτεϕσηµ τ λυφτσ νδαϕ τενδενχσ πρ τ κονσιδερυαρ τ πρφυνδυαρ λυφτν κυνδρ φεσ.


Πασ ακσιονεϖε τ παρα κυνδρ βαζσ µατεριαλε υ ϖρεϕτν κονχεπτε τ τιλλα σι ∀...νε ε βµ πυνν τον, κισηατ ε ξηαµιτ ι µβψλλµ πριφτιν ε ηοξην ε δβυαµ∀. Πο αθ ι δµσηµ υ κονσιδερυα νγα οργανιζατατ παρτιακε εδηε κονχεπτι τϕετρ σιπασ τ χιλιτ φεϕα δο τ ζηδυκεϕ µε καλιµιν ε κοησ, σε κοηα δο τ βντε πυνν ε σαϕ. Οσε ∀ϕεµι µιρ, τασητι πρ τασητι νυκ πο µανιφεστοηεν σηφαθϕε τ ιδεολιγϕισ φεταρε ν ραστ σε δο τ κονστατοηεν τ τιλλα δο τ ζηϖιλλοϕµ πρσρι βισεδα ε λεκσιονε σι βµ ν φιλλιµ∀.

ςΑΖΗ∆ΟΝ ΛΥΦΤΑ ΚΥΝ∆⊄Ρ ΦΕΣ⊄

Κτο κονχεπτε ε τ τϕερα σι κτο ν µενδϕετ ε κυαδροϖε ε πυντορϖε τ παρτισ, υ παν σι τ ρρεζικσηµε νγα υδηηεθϕα κοµυνιστε. Σιπασ σαϕ πο τ µοσ λυφτοηεσηιν κτο µενδσι µυνδ τ λινδνιν ρρεζιθετ ε ρνιεσ σ προπαγανδσ ατειστε σηκενχορε, ρρεζιθετ ε πυνσ µε φυσηατ πρ τια λν ατ σποντανιτετιτ δηε πρ τα σηνδρρυαρ λϖιζϕεν αντιφεταρε ν φλακ κασητε. Ε, πο τ ϖεπροηεϕ κσητυ, ατηερ φεϕα παραγϕψκιµετ δηε µβετυρινατ ε σαϕ, γϕιτηνϕ σιπασ υδηηεθϕεσ κοµυνιστε, ϕο ϖετµ νυκ δο τ ζηδυκεσηιν βιλε κισητε µυνδσι θ ατο τ φορχοηεσηιν πρσρι. Ν φακτ ν κτ σηθετσιµ κα δικα ρεαλε σεπσε ιδεολογϕια ε ϖϕετρ ν πργϕιτησι ε βοτκυπτιµι φεταρ ν ϖεαντι, νυκ µυνδ τ ζηδυκεν µενϕηερ ατο καν ρρνϕ τ τηελλα δηε ρεζιστοϕν γϕατ.

Με γϕιτη συκσεσετ ε αρριτυρα κυνδρ φεσ, ρεζυλτοντε σε µβετυρινατ φεταρε σιδοµοσ ατο θ λιδηεσηιν µε πρακτικατ ϕετσορε, ϖαζηδονιν τ ρεζιστονιν, τ πρηαπεσηιν ατψ−κτυ δυκε µαρρ σηπεση ηερ εδηε φορµα τ ρεϕα. Σηφαθϕε τ τιλλα ισηιν πρσηνδετϕετ, υριµετ, νγυσηλλιµετ, µαλλκιµετ δηε φρικσιµετ θ λιδηεσηιν µε εµριν ε κριϕυεσιτ τ βοτσ−Ζοτιτ δηε σηπρεηϕετ απο λεκσικυ τεολογϕικ ν πργϕιτησι. Σηπεση ηερ νγα τ µοσηυαριτ πρηαπεϕ τεκ φµιϕτ λετρσι γοϕορε µε πρµβαϕτϕε φεταρε µε αν τ πρραλλαϖε, τρεγιµεϖε,


τηιρρϕεϖε, προϖερβαϖε ετϕ. ςιηεσηιν ρε πρπϕεκϕε πρ τ τρασηγυαρ ν βρεζατ ε ρινϕ πρακτικατ φεταρε ν λινδϕετ, ϖδεκϕετ, σηενϕατ ν ϖαρρεζα, ν σµυνδϕετ ε νϕερζϖε τ καφσηϖε ε βιµϖε, ν φενοµενετ ε νατψρσ ν ϖνιεν ε φεστιµιν ε εµραϖε ετϕ. Πατι τεντατιϖα πτ τυ µσυαρ φµιϕϖε πρµενδση νορµα κυρανορε ε ηαδιτηε.

Σηπεση ηερ κτο πρακτικα φεταρε καµυφλοηεσηιν µε τ ρεν. Νϕ φενοµεν ι τιλλ ϖιηεϕ ρε σηπεσηηερ κυρ νν πρετεκστιν ε φεστιµιτ τ διτλινδϕεϖε φεστοηεϕ διτα ε σηενϕτιτ ετϕ.

Νϕ φορµ ε ρεζιστενχσ πασιϖε ισητε εδηε σηφρψτζιµι ι δισα νδρτεσαϖε φεταρε θ υ ρυαϕτν πρ ϖλερα ηιστορικε απο πρδοριµι. Ν δισα ραστε ατο υ πρδορν πρ προεσιον µε καρακτερ φεταρ. Ν µϕαφτ φσηατρα µαδϕε εδηε ν νδονϕ θψτετ υ ϖυν ρε µϕαφτ σηενϕα τ ρυαϕτϕεσ, νγα νϕ πϕεσ ε νϕερζϖε, τ βεσιµεϖε φεσταϖε ε ριτεϖε φεταρε. Ν µϕαφτ φσηατρα τ ρρετηιτ τ Βερατιτ, Πογραδεχιτ, Πεσηκοπισ γϕατ διτϖε τ βαϕραµιτ δψθανετ σηιτν σηυµ µ σηυµ σηεθερ νγα διτ ε τϕερα. Ν κτο διτ υ ϖρεϕτν εδηε σηυµ µυνγεσα ν πυν.

Φορµα τ πρηαπυρα ισηιν ατο θ υ ϖρεϕτν ν δρεϕτιµ τ ρυαϕτϕεσ σ βαζσ µατεριαλε τ φεσ οσε τ ρυαϕτϕεσ σ ρεσπεκτιτ πρ ϖενδετ ε σηενϕτα. Ν ζονν ςρζηεζησ (Σκραπαρ) κισητε κοη θ ισητε πρισηυρ µεκαµι, πορ πρσρι υ γϕετν βρενδα 40 κγ θιρινϕ. Θιρινϕ ε λεκ ισηιν γϕετυρ εδηε ν ϖενδε τ τϕερα τ σηενϕτα πασ µβψλλϕεσ σ τψρε.

∆υκε ϖλερσυαρ δρεϕτ κτ ∀ρρεζικ∀ ΠΠΣΗ οριεντοι ν κτο µοµεντε θ λυφτα κυνδρ φεσ τ µβαηεϕ ε νγριτυρ δηε σε επιθενδρα ε λυφτσ κυνδρ βεσιµεϖε δηε πρακτικαϖε φεταρε τασηµ δυηεϕ τ καλοντε ν φαµιλϕε, πα λν µνϕαν, κυρ τ ισητε ε νεϖοϕσηµε, εδηε δισκυτιµετ ν ποπυλλ. Φορχατ θ δο τα βνιν κτ πυν δο τ ισηιν κοµυνισττ, ρινια πυντορε, νξνσιτ ε σηκολλαϖε. ∆ηε πρ τα κρψερ κτ µισιον σα µ µιρ ΠΠΣΗ σητροντε νεϖοϕν ε ∀πργατιτϕεσ µ µιρ ιδεολογϕικισητ τ κτψρε φορχαϖε∀.


Νϕ κυϕδεσ ι ϖεαντ ν κτ φαζ ιυ κυσητυα πυνσ πρ ζϖενδσιµιν ε φεσταϖε ε χερεµονιϖε φεταρε µε φεστα ε ζακονε τ ρεϕα σεπσε νδρσα ισητε µοηυαρ ε ϖϕετρα ϖιντε µοµεντι ι ποηιµιτ ∀ι αφιρµιµιτ τ σ ρεσ∀. Σεπσε ν ϕετν σηπιρτρορε τ νϕερζϖε νυκ µυνδ τ κισητε βοσηλλθε. Κψ βοσηλλκ ι κριϕυαρ δυηεϕ µβυσηυρ σα µ σηπεϕτ µε φεστα ε ζακονε τ ρεϕα, νδρψσηε εκζιστοντε ρρεζικυ ι κτηιµιτ τεκ ε ϖϕετρα.

Νϕ ϖενδ ι ϖεαντ ιυ κυσητυα πυνσ µε τ µοσηυαριτ. Κυϖενδετ δηε µβλεδηϕετ ε ϖεαντα, κσηιλλιµι ε µαρρϕα ε µενδιµιτ τ πλεθϖε, πυνα σθαρυεσε µε τα, ισηιν δισα φορµα θ ισηιν πρδορυρ ε δο τ πρδορεσηιν πρσρι ν τ αρδηµεν, σιπασ προβλεµεϖε τ νδρψσηµε. Κϕο πρ φακτιν σε ατα ισηιν µ σηυµ σε κυσηδο τϕετρ φανατικ ε βεσιµταρ. Ν ραδητ ε τψρε ϖρεηεσηιν µ σηυµ σηθετσιµε νγα λυφτα ραδικαλε θ ιυ β φεσ ν κτ φυση. Πρανδαϕ νν δρεϕτιµιν ε οργανιζαταϖε βαζ τ παρτισ, οργανιζατατ σοχιαλε ε σιδοµοσ αϕο ε φροντιτ, τασηµ υ υδηζυαν τα κονσιδερονιν σι νϕ ακσιον µε ρνδσι πυνν ε ϖεαντ µε κτ σητρεσ τ ποπυλλσισ δυκε ε τραϕτυαρ προβλεµιν µε κυϕδεσ τ µαδη

Ν νϕ στυδιµ θ σητ βρ ν δψ υνιϖερσιτετετ ε Τιρανσ, ν ϖιτιν 1994, ρεζυλτον σε µ σηυµ σε τρε τ κατρτατ ε στυδεντϖε βεσονιν ν φεν, νδρσα ατηερ, δεκλαροηεσηιν ϖετµ νϕ ε κατρτα ε ιντελεκτυαλϖε θ βεσονιν ν φε, νγα θ ισηιν εδυκυαρ ε ρριτυρ ν περιυδην, κυρ σητετι δεκλαροηεϕ σι ατειστ. Θ ν ϖιτιν 1994 πεδαγογυ Αδεµ Ταµο σηκρυαντε: ∀ϑεµι ν ϖιτιν 1994, δ.µ.τη. κατρ ϖϕετ µβασ ρινγϕαλλϕεσ σ ινστιτυχιονιτ τ βεσιµιτ. Νδρψσηιµετ ε νδοδηυρα καν θεν τ ϖρυλλσηµε, πορ κτο ενδε νυκ πο στυδιοηεν ασ ν ρραφσηιν σοχιολογϕικ ασ πσικολογϕικ. Πο τ πρϕασητοϕµ δισα στυδιµε µε καρακτερ ηιστορικ, µυνδ τ τηυηετ σε στυδιµετ ν πργϕιτησι µυνγοϕν, νδρσα ατο µε καρακτερ εµπιρικ µυνγοϕν τρσισητ... Στυδιµι ι ρινγϕαλλϕεσ σ ινστιτυχιονιτ τ βεσιµιτ δηε ι θνδριµεϖε νδαϕ τιϕ κα ϖσητιρσιτ ε ϖετα: ρινγϕαλλϕα ε βεσιµιτ πο βηετ ν κυσητετ ε νϕ κριζε κοµπλεκσε τ καλιµιτ νγα τοταλιταριζµι ν δεµοκραχι. Κϕο κριζ σητ πολιτικε, εκονοµικε ε µοραλε. Ν πο κτ στυδιµ τηυηετ σε στυδενττ ϕαν µ κοµπακτ ε µ ηοµογϕεν σε ιντελεκτυαλτ ν πικπαµϕετ δηε θνδριµετ ε τψρε


ρελιγϕιοζε. Κϕο δο τ τηοτ σε λεϕιµι ι βεσιµιτ τ λιρ, πασ γϕιτη ασαϕ περιυδηε τ γϕατ νδαλιµι, ε κα οργανιζυαρ µ τεπρ σιστεµιν ε ϖλεραϖε σηπιρτρορε τ ατιϕ βρεζι, ι χιλι σητ φορµυαρ ν περιυδην κυρ ινστιτυχιονι ι βεσιµιτ ισητε ι νδαλυαρ.

Με λϖιζϕετ δεµοκρατικε θ υ ζηϖιλλυαν ν ϖενδ, υ φιτυαν τ δρεϕτατ ε βεσιµιτ νγα τ γϕιτη νϕερζιτ, σιπασ βινδϕεϖε τ τψρε ε βεσιµεϖε θ καν. ∆σηµιταρε ηιστορικε ε παηαρρυαρ δηε ε πρηερσηµε µβετι πρ σηθιπταρτ δατα 16 νντορ 1990, κυρ τ ρινϕτ δηε ποπυλλι ι Σηκοδρσ ριηαπν πασ 25 ϖϕετση ξηαµιν ε Πλυµβιτ, ε χιλα υ β πριϕσε πρ ριηαπϕεν ε νγριτϕεν ε τ γϕιτηα φαλτορεϖε ν µβαρ Σηθιπριν. Γϕατ κτψρε ϖιτεϖε τ δεµοκρατιζιµιτ τ ϖενδιτ ποπυλλατα ισλαµε σητ κτηψερ πλοτσισητ ν βεσιµιν ισλαµ. Ματεριαλε τ σηυµτα θ καν τ βϕν µε κονχεπτιν ε βεσιµιτ, µιρσιν, δεϖοτσηµριν, ϕετν, λιριν, βαραζιν, µοραλιν, ετϕ, γϕιτηνϕ ε µ σηυµ πο βϕν πϕεσ ν ϕετν ακτιϖε τ Ισλαµιτ.

Πορ στυδιϕυεσϖε, σιδοµοσ ατψρε ν φυσην ε ηιστορισ υ µβετετ θ τ ζβυλοϕν τ γϕιτηα ατο ρελικε τ λνα τρασηγιµ νγα τ παρτ ταν, θ ι καν σηρβψερ κυλτυρσ ισλαµε ν τ γϕιτηα τροϕετ σηθιπταρε, δηε ατο νυκ να δετψροϕν τ κτηεηεµι λαργ ν λασητσι νγασε ι γϕεϕµ ατο τ ρεγϕισρυαρα ν βυριµε τ νδρψσηµε δοκυµενταρε ε αρκιϖορε τ δεκαδαϖε τ σηεκυλλιτ τ φυνδιτ,σι σητ ιδεντιφικιµι ι φαλτορεϖε δηε τ φιγυραϖε τ σηθυαρα, ι νγϕαρϕεϖε δηε ι δυκυριϖε σοχιαλε τ καρακτεριτ φεταρ, ν µνψρ τ ϖεαντ τ ατψρε θ ηιστορια ι λα ν ηιϕε οσε νυκ ι χεκυ φαρε.


ΚΡΕΥ ΙΙ ΑΡΣΙΜΙ ΙΣΛΑΜΙΚ ΣΗΘΙΠ Ν⊄ ΤΡΕςΑΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ ΑΡΣΙΜΙ ΦΙΛΛΟΡ

Με ισλαµιζιµιν ε τρεϖαϖε σηθιπταρε κραηασ τ τϕεραϖε, υ µορν µασα πρ οργανιζιµιν ε αρσιµιτ ισλαµ. Υ νγριτν σηκολλατ ε αρσιµιτ φιλλορ (Μεϕτεπετ) δηε, µβι κτ βαζ, φιλλυαν τ νγριηεν εδηε σηκολλατ ε µεσµε (Μεδρεσετ).

Μεϕτεπετ νυκ καν πασυρ κυρδοηερ τ νϕϕτν φιζιονοµι, θοφτ νγα στρυκτυρα, θοφτ εδηε νγα προγραµι, πορ γϕιτηµον ατο καν ρυαϕτυρ πρµβαϕτϕεν φεταρε, καν σψνυαρ εδυκιµιν φεταρ δηε φορµιµιν φιλλεσταρ τεολογϕικ ισλαµ τ βρεζιτ τ ρι. Μεϕτεπε υ πρηαπν ν τ γϕιτηα τρεϖατ σηθιπταρε: Ν Σηθιπριν ςεριορε − Λινδορε (Κοσοϖ), ν τ γϕιτηα τερριτορετ σηθιπταρε τ Μαθεδονισ, ν ζονν ϑυγορε (∩αµρι) ετϕ. Ατο κρψεσισητ φυνκσιονονιν πραν ξηαµιϖε δηε δρεϕτοηεσηιν νγα ιµαµι. Ν µϕαφτ ραστε, πυνν ε µσυεσιτ ν κτο µεϕτεπε ε βντε νϕ κλερικ ι ϖεαντ. Πρβρϕα ε νξνσϖε τ µεϕτεπεϖε, νγα πικπαµϕα ε γϕινισ, ζακονισητ ισητε ε πρζιερ (δϕεµ εδηε ϖαϕζα). Μοσηα ε πρανιµιτ τ νξνσϖε νυκ κα θεν ε φικσυαρ, πορ ζακονισητ ατα πρανοηεσηιν νγα µοσηα 6−7 ϖϕεαρε δερι ν µοσην 14−16 ϖϕεαρε.

Λνδτ θ ζηϖιλλοηεσηιν ν µεϕτεπ ισηιν τ καρακτεριτ τεολογϕικ ισλαµ, δυκε πρδορ τερµινολογϕι τ κονσιδερυεσηµε εδηε ν γϕυην αραβε, νδρσα σηπϕεγιµετ βηεσηιν ν γϕυην αµταρε σηθιπε. Πϕεσν µ τ µαδηε τ κοησ σ µσιµιτ ν κτο σηκολλα ε ζιντε µσιµι ι Κυρανιτ δηε κοµεντιµι ι τιϕ θ βηεϕ ν γϕυην σηθιπε. Παραλελισητ µε κτο, νξνσϖε υ µσοηεσηιν εδηε ελεµεντετ ε παρα τ αριτµετικσ. Σιπασ ραστιτ, ν δισα µεϕτεπε ζηϖιλλοηεσηιν εδηε λνδ τ τϕερα. Κψ χικλ ι υλτ ι αρσιµιτ ισλαµικ νορµαλισητ


ζγϕαστε 3 ϖϕετ δηε νδρψσηε θυηεσηιν εδηε ∀Ρυζηδιε∀, κυρσε ατο τ καρακτεριτ τ σηκολλσ φιλλορε θυηεσηιν ∀Ιβτιδαιϕε∀.

∀Μ 1915, κυρ Τυρθια βρι ρεφορµν σηκολλορε, ιβτιδαιϕετ δηε ρυζηδιϕετ ηυµβν καρακτεριν ε µπαρσηµ δηε καλυαν ν ∀σιβϕαν µεϕτεπε∀, ε µ παρ κτο τ φυνδιτ ισηιν κλασ πργατιτορε πρ ιβτιδαιϕετ δηε ρυζηδιϕετ...∀

Πασ σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ, ν µεϕτεπετ ε τροϕεϖε σηθιπταρε, θ µβετν ν κυφιϕτ ε ϑυγοσλλαϖισ νυκ υ λεϕυα µσιµι ι γϕυησ σηθιπε. Εδηε µεϕτεπετ θ φυνκσιονονιν πραν ξηαµιϖε ν ζονατ ε ∩αµρισ, σι ν Μαργλλι, Παραµιτηινϕ, Κονιχ, ϑανιν ετϕ. υ µβψλλν δηε πασ Λυφτσ Βαλλκανικε νυκ φυνκσιονυαν µ. Με τ δηνατ ε τρτηορτα θ κεµι πρ κτο ζονα θ νγα αϕο κοη ε δερι µ τανι µεϕτεπετ καν φυνκσιονυαρ µε νδρπρερϕε δερι σα υ µβψλλεν πρφυνδιµισητ.

Πασ λυφτσ Βαλλκανικε ν Σηθιπριν ε κυφιϕϖε τ 1913−τσ, µε ζγϕεριµιν ε ρρϕετιτ αρσιµορ σητετρορ, υ σητρυα εδηε σητϕα ε πρφσηιρϕεσ σ µσιµιτ τ φεσ σι λνδ ε ϖεαντ ν σηκολλα. Κϕο βρι θ ρνδσια ε µεϕτεπεϖε τ βιντε.

Ν τρεϖατ σηθιπταρε θ νγελν νν ϑυγοσλλαϖι, ν Κοσοϖ, ν Μαλ τ Ζι, Μαθεδονι δηε τρεϖα τ τϕερα, σηθιπταρτ µυσλιµαν υ οργανιζυαν ν Μεσηιηατε (Βασηκσι Ισλαµε), οργαν κψ θ υ ιντερεσυα περ µσιµιν ε φεσ βρεζιτ τ ρι ε, πρ πασοϕ, εδηε νγριτϕεν ε µεϕτεπεϖε. Νν νδικιµιν ε µσιµιτ τ φεσ ν γϕυην σηθιπε ν Σηθιπρι, εδηε ν µεϕτεπετ ε Κοσοϖσ φιλλοι τι ϕεπετ νϕ ϖενδ εδηε µ ι γϕερ γϕυησ αµταρε. Ν κτ ϖσητριµ ατο λυαϕτν νϕ ρολ πατριοτικ ν εδυκιµιν ε τ ρινϕϖε σηθιπταρ µψσλιµαν. Κϕο σητ ε τηεκσυαρ σιδοµοσ πρ δισα ζονα, κυ µιδισ δψ λυφτραϖε βοτρορε, κυρ υ ηαπν µεδρεσε ε σηκολλα σηθιπε, κτο µεϕτεπε δηε δρεϕτυεσιτ ε τψρε ισηιν τ ϖετµετ ινστιτυχιονε φεταρε δηε σηκενχορε. Μϕαφτ πρεϕ τψρε λυαϕτεν ρολιν ε νϕ σηκολλε τ ϖρτετ σηθιπε.


Ινστιτυχιονετ αρσιµορε φεταρε ν κτ κοη ζηϖιλλυαν νϕ ακτιϖιτετ ποτηυαϕσε πριϖατ, πορ ι υδηηεθυρ δηε ι δρεϕτυαρ νγα Κοµυνιτετι Μυσλιµαν.

Ν ερεκυν ε παρ τ σηεκυλλιτ ΞΞ ν Σηθιπρι καν θεν τ νϕοηυρα µεϕτεπετ ε Σηκοδρσ, σι ϕαν ατο τ Μυλλα Μεδοσ δηε τ Μυλλα Φασλισ. Ν σητψπιν ε κοησ πρ το τηυηετ: ∀Πασ σηπαλλϕεσ σ Ηψριετιτ − τ κονστιτυχιονιτ τυρκ −, ατψ νγα ϖιτι 1909−1910, ν δισα νγα κτο µεϕτεπε, σι ν µεϕτεπιν ε Μυλλα Μεδοσ ε ν ατ τ Μυλλα Φασλισ (Σηκοδρ), θεν βρ ∀ρεφορµα∀ δυκε πρφσηιρ ν το εδηε νγα νϕ µσυεσ λαικ, τ χιλτ υ µσονιν νξνσϖε µ τ ζγϕυαρ ε µ τ αφτ, πρϖε τυρθισητεσ (κνδιµ, δικτιµ, γραµατικ, βυκυρσηκριµ), εδηε νϕοηυριτ ελεµενταρε τ λνδϖε τ τϕερα σι αριτµετικ, ηιστορι, γϕεογραφι ετϕ. Μσυεσιτ λαικ ισηιν νγα ιντελεκτυαλτ ϖενδασ τ κοησ, µε κυλτυρ τ γϕερ (µε 4−5 κλασ γϕιµναζ υσηταρακ απο χιϖιλ)

Λνδτ ε ηιστορισ, γϕεογραφισ, αριτµετικσ ετϕ, µσυεσιτ ι σηπϕεγονιν σηθιπ, ν µνψρ τ θαρτ ε τ κυπτυεσηµε. Ν µβαριµ τ ϖιτιτ σηκολλορ 1911−1912 ν µεϕτεπιν ε Μυλλα Μεδοσ σι εδηε ν ατ τ Μυλλα Φασλισ θεν βρ, πρ ηερ τ παρ, προϖιµετ ζψρταρισητ µε κοµισιον προϖυεσ, µε ανταρ νγα περσονελι ι σηκολλσ θψτεταρε υσηταρακε. Νξνσιτ θ φιτονιν ν κτο προϖιµε παϕισεσηιν µε νϕ δοκυµεντ σηκολλλορ τ ϖυλοσυρ νγα περσονελι µσιµορ ι µεϕτεπιτ δηε κοµισιονι προϖυεσ. Με κτ δοκυµεντ σηκολλορ νξνσιτ φιτονιν ε γζονιν τ δρεϕτατ ε πρανιµιτ πα προϖιµ ν σηκολλν θψτετσε υσηταρακε απο εδηε ν γϕιµναζιν χιϖιλ.

Ν θψτετιν ε Σηκοδρσ κτο µεϕτεπε ϖαζηδυαν εδηε πασ ϖιτιτ 1912. Πρ µβαρϖαϕτϕεν ε µεϕτεπιτ τ Μυλλα Μεδοσ υ ιντερεσυα δηε κρψεταρι ι Κοµισιονιτ Νδρκοµβταρ πρ Σηκοδρν, κολονελι ανγλεζ Φιλιπσ. Κψ αυτοριτετ νδρκοµβταρ ι δηα δρεϕτοριτ τ µεϕτεπιτ νϕ νδρτεσ τ µαδηε.


Ν βαζ τ σαλναµεϖε τυρκε θ θαρκυλλυαν δερι ν ϖιτιν 1912, µεϕτεπετ ν τερριτορετ σηθιπταρε θεν µϕαφτ τ πρηαπυρα. Ατο γϕενδεσηιν ν Γεγρι, Τοσκρι, ∩αµρι, Κοσοϖ, ∆ιβρ, κυδο κυ κισητε µψσλιµαν σηθιπταρ.

Εδηε ∀Ηφζ. Ψµερ Σηεµσεδινι ν τ δψ µεϕτεπετ θ µβαϕτι µσιµ ν Κοσοϖ, πρδορι δψ σιστεµε τ σηκριµιτ πρ σηθιπεν, σηκριµιν αραβ δηε σηκριµιν λατιν, ι παρι πρ λνδτ µσιµορε φεταρε, κυρσε ι δψτι πρ λνδτ σηοθρορε δηε εκζακτε...∀

Πρ γϕενδϕεν ε µεϕτεπεϖε τ τροϕεϖε σηθιπταρε τ Κοσοϖσ, Μαθεδονισ δηε Μαλιτ τ Ζι ηεδη δριτ δοκυµενταχιονι ι ηυλυµτυαρ ν αρκιϖατ ε ϑυγοσλλαϖισ. Κονκρετισητ ν αρκιϖατ ε Μινιστρισ σ Πυνϖε τ Βρενδσηµε, Μινιστρισ σ Πυνϖε τ ϑασητµε, τ Μινιστρισ σ ∆ρεϕτσισ ετϕ.

Ν νϕ ραπορτ τ Μινιστριτ τ Φεσ, κυ βηετ φϕαλ πρ σηκολλατ φεταρε τ θυαϕτυρα σιβιαν µεϕτεπε, τηεκσοηετ: ∀∩δο φµιϕ µυσλιµαν δυηετ τ διϕ τ λεξοϕ Κυρανιν, πρα τ µσοϕ σηκριµ λεξιµιν αραβ, σι δηε τ διϕ πρµενδση τ γϕιτηα ελεµεντετ ε βεσιµιτ τ δρεϕτ νδαϕ Ζοτιτ, Ισλαµιζµιτ∀.

Ν νϕ δοκυµεντ τϕετρ τ κοησ τηεκσοηετ: ∀Τε µυσλιµαντ (σηθιπταρτ) κα θεν ζακον θ φµιϕτ ν µοσην ε ηερσηµε ρινορε τι δργοϕν ν σιβιαν µεϕτεπε, κυ µσονιν ριτετ φεταρε δηε λεξιµιν ε Κυρανιτ. Φµιϕα πασι τα κρψεντε µε συκσεσ κτ, µυνδ τ ρρεγϕιστροηεϕ ν σηκολλ φιλλορε σητετρορε∀.

Μεϕτεπε τ σηυµτα κα πασυρ εδηε ν τρεϖατ σηθιπταρε τ ανεκσυαρα νγα Μαλι ι Ζι. Ποτηυαϕσε δο φσηατ ι µαδη κισητε νϕ σηκολλ τ τιλλ. Με πρφυνδιµιν ε µεϕτεπεϖε, νξνσιτ αρρινιν τ µσονιν σηκριµ ε λεξιµ (νυκ ισηιν µ αναλφαβετ).


Με Λυφτν ε Παρ Βαλλκανικε υ νδρπρε φυνκσιονιµι ι κτψρε σηκολλαϖε ν τερριτορετ ε πυσητυαρα. ∆ισα πρεϕ µεϕτεπεϖε ι πρδορνιν πρκοησισητ πρ στρεηιµιν ε κυαϕϖε, πρ µαγαζινα δηε πρ στρεηιµιν ε φαµιλϕεϖε τ µιγρυαρα, σι ισητε ραστι ν Πεϕ.

Νδρσα ν κρονικν ε καπιτεν Κρστο Πεκιθιτ µ 31. ςΙΙΙ. 1913 τηυηεϕ: ∀Νγα Σηκοδρα ηοξηαλλαρϖε υ ϕεπεϕ παρα πρ τ ηαπυρ µεϕτεπε ν Κραϕ, τ χιλατ σιπασ µενδιµιτ τ καπεδανιτ τ φισιτ βηεσηιν πρ τ υαρ ν κρψενγριτϕε ποπυλλατν ε ατϕεσηµε∀

Ν νϕ δοκυµεντ τϕετρ τ µινιστριτ τ φεσ, δργυαρ Κσηιλλιτ Κρψεσορ τ Μινιστρισ σ Αρσιµιτ ν Βεογραδ τ δατσ 7 σητατορ 1923, ν µεσ τ τϕεραση, τηυηετ: ∀Ν Κοσοϖ σητϕα ε αρσιµιτ φεταρ τ µυσλιµανϖε (σηθιπταρϖε − Ρ.Ζ.) σητ σηυµ ε κοµπλικυαρ ... Ν κτο ϖισε κα αφρο 50 µψφτινϕ δηε 600 ιµαµ, πρεϕ τ χιλϖε ασνϕρι νυκ ε νϕεη σι δυηετ γϕυην σερβε, τ γϕιτη ϕαν τ εδυκυαρ ν φρψµν αρµιθσορε νδαϕ σητετιτ τον.. Πασταϕ νυκ κα θψτετ οσε θψτεζ κυ νυκ κα µεδρεσε, τ χιλατ ι µβαν ϖετ ποπυλλι µε σηπενζιµετ ε ϖετα... Ν το νυκ µσοηετ γϕ τϕετρ ποσ σι τ υρρεηεν σα µ τεπρ ατα θ νυκ ϕαν µυσλιµαν (σερβ Ρ.Ζ.)

Σι οργανετ ε πυσητετιτ τ Σερβισ δηε ατα τ Κνϕαζ Νικολλσ ν Μαλ τ Ζι νυκ ι σηιηνιν µε σψ τ µιρ κτο λλοϕε σηκολλαση, νγαθ φρψµα πατριοτικε δηε ατδηεδασησε ε ηοξηαλλαρϖε δηε µσυεσϖε τ κτψρε µεϕτεπεϖε ρεφλεκτοηεϕ τε νξνσιτ δηε τε µασα ε ποπυλλιτ.

Ισητε κψ σηκακυ θ Μαλι ι Ζι µβαϕτι θνδριµ ζψρταρ, δυκε υρδηρυαρ πρ µβψλλϕεν ε κτψρε µεϕτεπεϖε ∀µε θλλιµ θ τ νδαλοηεϕ προπαγανδα ε ηυαϕ, ποσαρισητ αϕο ε αρδηυρ νγα Σηθιπρια∀. Πορ ποπυλλατα σηθιπταρε µψσλιµανε ισητε ε ϖετδιϕσηµε πρ ρνδσιν ε κσαϕ σητϕεϕε. ∆ηε µεξηλισιτ τ υλεµαϖε ν Σηκυπ πρ δο διτ ι ϖινιν κρκεσα νγα τ γϕιτηα αντ ε βανυαρα (µε σηθιπταρ) πρ τυ ηαπυρ σιβιαν−µεϕτεπετ...


Μεγϕιτηατ ηαπϕα ε κτψρε σηκολλαϖε νδεσηι ν πενγεσα τ ϖαζηδυεσηµε. Κσητυ ∀ποσα υ ηαπν 25 σιβιαν µεϕτεπε (ν Σηκυπ Ρ.Ζ.) ερδηι ϖενδιµι ι δψτ ι µινιστρισ σ αρσιµιτ, σιπασ τ χιλιτ ηαπϕα ε σιβιαν−µεϕτεπεϖε ϖιντε ν κυνδρσητιµ µε λιγϕετ δηε σηκολλατ ποπυλλορε. Με κτ µινιστρια ι κυνδρϖιηεϕ 18 λιγϕεϖε θ ι πρκισνιν βασηκσισ φεταρε δηε µορι τ δρεϕτν θ ϖετµ αϕο τ κετ τ δρεϕτ τ ηαπτε σιβιαν−µεϕτεπετ δηε τ χακτοντε µσυεσιτ ν το εδηε πσε ν λιγϕιν ε χιτυαρ κτ τ δρεϕτ ε κισητε υλεµα−µεξηλισι. Με τ νϕϕτιν ϖενδιµ κρκοηεϕ δηε νδρψσηιµι ι πλανιτ µσιµορ ν σιβιαν−µεϕτεπε∀.

∀Εδηε πρκυνδρ πρεσιονιτ θεϖεριταρ δηε ϖσητιρσιϖε µατεριαλε, νϕ νυµρ ι µαδη ι κτψρε σιβιαν µεϕτεπεϖε αρριτν τ φυνκσιονονιν µ τεϕ. Ν Κοσοϖ ν ϖιτιν 1933 ϖεπρονιν µϕαφτ πρεϕ τψρε. ςετµ ν Πρισητιν µε ρρετηιν δερι µ 1936 κισητε 33 σιβιαν−µεϕτεπε µε ρρετη 1413 νξνσ. Κϕο σηιηετ εδηε νγα δοκυµεντατ ε κοησ θ ι πρκασιν σηκολλαϖε τ τιλλα∀

∀Ν ρρετηετ ε τϕερα τ Κοσοϖσ ν κτ κοη κισητε εδηε µϕαφτ σηκολλα φεταρε. Γϕατ ϖιτιτ 1936 ν Μιτροϖιχ εκζιστοντε σιβιαν−µεϕτεπι ι θυαϕτυρ Βιρανιν, ι χιλι κισητε κατρ παραλελε, νγα τ χιλατ δψ τ φεµραϖε ε δψ τ µεσηκυϕϖε µε γϕιτησεϕ 216 νξνσ. Μυαλιµτ (µσυεσιτ) ε σαϕ ισηιν Μυηαµεδ Μυρατι, Σηεριφ Σαιτι, Οσµαν Ηψσενι, Μυλλα Συλεϕµανι δηε Σαλι Ετηεµι. Κτ µεϕτεπ ν τρσι ε φινανχοντε Ξηεµατι,νδρσα ι τρ ρρετηι ι Μιτροϖιχσ κισητε αφρ 13 σηκολλα. Πο αθ πραφρσισητ κισητε δηε ρρετηι ι ςυιτερνσ∀.

∀Θ νγα ϖιτι 1932 ε δερι ν ϖιτιν 1938 εδηε ν ρρετηιν ε Γϕακοϖσ υ ηαπν µϕαφτ µεϕτεπε. ςετµ ν ϖιτιν 1932 υ ηαπν δψ τ τιλλα... Σιπασ δισα τ δηναση πλανιφικοηεϕ θ ν ϖιτιν 1938 ν Κοσοϖ τ ηαπεσηιν εδηε 80 σιβιαν−µεϕτεπε∀.

Πορ ρεαλιζιµι ι κτιϕ πλανι κισητε µϕαφτ ϖσητιρσι, πρ σηυµ αρσψε: Θεϖεριτ ε ασαϕ κοηε σηιηνιν τε µσυεσιτ ε κτψρε σηκολλαϖε κυαδρο θ κισηιν νδικιµ ν µασατ ε γϕρα δηε νυκ τηψηεσηιν παρα λιγϕεϖε τ


πυσητετµβαϕτσϖε δηε σε ν το µσοηεϕ ν γϕυην σηθιπε, κυλτιϖοηεϕ ατδηεδασηυρια δηε υρρεϕτϕα νδαϕ πυσητυεσϖε σερβ, µαθεδονασ, βυλλγαρ ε µαλαζεζ.

Πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε ηαρτα πολιτικε ε Βαλλκανιτ, µεγϕιτησε νυκ πσοι νδρψσηιµε, πρ σα ι πρκετ ινστιτυχιονεϖετ αρσιµορε φεταρε κα νϕ λαρµι τ µαδηε. Ν Σηθιπρι µεϕτεπετ ε εδηε µσιµι ι βεσιµιτ πρ νϕ κοη τ σηκυρτρ φυνκσιονοι, πορ ϖενδιµετ θ υ µυαρν µ ϖον ν βαζ τ κυσητετυτσ τ Ρεπυβλικσ σ Σηθιπρισ ρρϕετι ι τψρε ερδηι γϕιτηνϕ δυκε υ νγυσητυαρ, δερισα ατο υ µβψλλν κρεϕτσισητ. ∆ηε πρ δισα δεκαδα νυκ φυνκσιονυαν µα.

Πρ σηθιπταρτ ε Κοσοϖσ σι δηε τ ατψρε τ Μαθεδονισ δηε τ Μαλιτ τ Ζι νδρψσηον σητϕα. Ατο, εδηε πσε ατϕε νυκ υ φαϖοριζυαν, τ πακτεν νυκ υ νδαλυαν. Σηυµιχα πρεϕ τψρε πυνυαν εδηε πρ ηιρ τ κµβνγυλϕεσ σ δισα ηοξηαλλαρϖε, τ χιλτ ι δρεϕτυαν κτο µεϕτεπε πα νδονϕ σηπρβλιµ. ∆ιηετ θ ν κτο µεϕτεπε πρϖε µσιµιτ τ φεσ θ βηεϕ, ατψ υσηθεηεϕ εδηε νδϕενϕα κοµβταρε κυνδρ πυσητυεσιτ σερβ. Κϕο σητ εδηε αρσψεϕα θ µ ϖον, σηυµ πρεϕ τψρε υ µβψλλν δηε µϕαφτ νγα δρεϕτυεσιτ ε τψρε υ νδοθν.

Ν ηυλυµτιµιν τον κεµι ηασυρ ν τ δηνα τ σηυµτα ρρετη µεϕτεπεϖε, δηε νγα στατιστικατ δοκυµεντοηετ σε ατο κισηιν νϕ σητριρϕε τ γϕερ ν µβαρ τροϕετ σηθιπταρε. Κεµι τ δηνα πρ νυµριν ε νξνσϖε (ταλεβεϖε), εµρατ ε µσυεσϖε τ τψρε δηε λοκαλετ πραν τ χιλαϖε ζηϖιλλοηεσηιν µσιµετ. Κψ προβλεµ πρβν νϕ οβϕεκτ τ ϖεαντ στυδιµι ϕο ϖετµ νγα ανα ε αρσιµιτ φεταρ πορ εδηε νγα αντ πεδαγογϕικε, σι µετοδατ ε πυνσ, τεκστετ ε πρδορυρα, πλανπρογραµετ, ϖεοριτ θ φιτυαν µεϕτεπετ ν κοη τ νδρψσηµε δηε ν κραηινα τ νδρψσηµε.


ΑΡΣΙΜΙ Ι ΜΕΣ⊄Μ ΙΣΛΑΜΙΚ

Ν πιραµιδν ε αρσιµιτ φεταρ ισλαµικ µεδρεσετ ι κορρεσπονδοϕν αρσιµιτ τ µεσµ. Ατο νγριηεν µβι βαζν ε µεϕτεπεϖε. ∆ισα µεδρεσε καν πασυρ εδηε ελεµεντε τ αρσιµιτ τ λαρτ τεολογϕικ, δισα καν θεν µ τ κυφιζυαρα. Μβι ατο θ ϕαν ν στατυσιν ε αρσιµιτ τ µεσµ νγριηεν φακυλτετετ ε στυδιµεϖε ισλαµε οσε υνιϖερσιτετετ.

Προγραµι µσιµορ ι µεδρεσεϖε πρφσηιντε λνδτ φεταρε δηε γρυπιν ε λνδϖε ηυµανε ε σηκενχορε. Μεδρεσετ, σι ινστιτυχιονε φεταρε, αρσιµορε, κυλτυρορε δηε εδυκατιϖε, θ ν ϖιτετ ε παρα τ ισλαµιζµιτ, σηρβψεν σι ϖατρα τ κυαλιφικυαρα τ πρφιτιµιτ ε τ πρηαπϕεσ σ ιδεολογϕισ ισλαµε, δηε, νϕκοησισητ, πρηαπσε τ διτυρισ δηε τ ιδεαλεϖε τ λαρτα νϕερζορε ε θψτεταρε.

Σι κυδο, εδηε ν τρεϖατ σηθιπταρε, µε πρηαπϕεν ε ισλαµιζµιτ, φιλλυαν τ νγριηεν µεϕτεπε δηε µεδρεσε, ν τ χιλατ ϕεπνιν µσιµ µσυεσ, σπεχιαλιστ τ φεσ ισλαµε ε τ γϕυηϖε τ ηυαϕα (αραβε, τυρκε, περσισητε).

Προγραµι ι τψρε πρφσηιντε λνδ τ νδρψσηµε σι: µσιµιν ε Κυρανιτ, ζοτριµιν ε τιϕ πρµενδση, τεφσιριν, ηαδιτηετ, σηεριατιν, γϕυην αραβε, περσισητεν, γραµατικν, µατεµατικν, γϕεοµετριν, ρετορικν, φιλοζοφιν ετϕ.

Σηθιπταρτ, τ ετυρ πρ διϕε, ε πριτν ηαπϕεν ε κτψρε σηκολλαϖε πα κυνδρσητιµ. Ατα ν το παν µυνδσιν πρ τυ αρσιµυαρ. Μεδρεσετ υ νγριτν νγα βαµιρσ µψσλιµαν σηθιπταρ, ιφλιγαρ, υσηταρακ, γυϖερνατορ, θ δονιν πρπαριµιν ε ϖλλεζρϖε τ τψρε. Ατο πατν ϕετ τ γϕατ. Νγριτϕα ε κτψρε ινστιτυχιονεϖε ν θενδρα τ νδρψσηµε, σι ισηιν Σηκυπι, Πριζρενι, Σηκοδρα, Ελβασανι, Βερατι, ςλορα, Υλθινι, ϑανινα, Γϕακοϖα, Τετοϖα ετϕ. φακτοηετ νγα τ δηνα τ σηυµτα.


Γϕατ υδητιµιτ τ τιϕ ν τρεϖατ σηθιπταρε, ηιστοριανι Εϖλιϕα ∩ελεβιυ πρσηκρυαν λυλζιµιν ε τψρε ν σηεκυλλιν ΞςΙΙ. Ν φυνδ τ σηεκυλλιτ τ τετµβδηϕετ ρρϕετι ι µεδρεσεϖε ν τρεϖατ σηθιπταρε υ ζγϕερυα σηυµ. Γρυπι ι πεδαγογϖε τ µεδρεσεϖε βντε ελιτν ιντελεκτυαλε δηε υσητροντε νϕ νδικιµ τ φυθισηµ µβι οπινιονιν ε µασσ σ βεσιµταρϖε. Σηυµ πρεϕ τψρε λυαϕτν νϕ ρολ παρσορ ν πρηαπϕεν ε κυλτυρσ δηε ν εδυκιµιν πατριοτικ τ νξνσϖε τ τψρε σι εδηε ν φορµιµιν ιντελεκτυαλ ισλαµ.

ΜΕ∆ΡΕΣΕΤ⊄ Ν⊄ ΜΑΘΕ∆ΟΝΙ ΒΑΡΙΕΡ⊄ ΚΥΝ∆⊄Ρ ΣΗΚΟΜΒ⊄ΤΑΡΙΖΙΜΙΤ

Ν Μαθεδονι σι τ γϕιτη σηκολλατ φεταρε εδηε µεδρεσετ φιλλυαν πυνν πραν ξηαµιϖε, κυ µσιµδηνσ ισηιν ηοξηαλλαρτ, µυαλ−λιµτ δηε µυδερριζτ θ κισηιν κρψερ µσιµε τ λαρτα σι βρενδα ασητυ εδηε ϕασητ ϖενδιτ. Μεδρεσε θ νυκ κισηιν νδονϕ φορµιµ τ λαρτ φιλλυαν τ πυνονιν ν: ∀Πριλεπ 1, Οηρ 1, Τετοϖ 5, Γοστιϖαρ 51 δηε Σηκυπ 3∀. Νϕ πϕεσ ε τψρε τασηµ ισηιν βρ τ νϕοηυρα δηε γζονιν ρεσπεκτ νγα ποπυλλι. Κσητυ ισητε π.ση. αϕο ε ∀Μεδαηυτ∀ ν Σηκυπ, ε τηεµελυαρ µ 1925 νγα φεταρι δηε πατριοτι ι σηθυαρ ∀µυδερριζι ι γϕιτηανσηµ∀ σι ι τηονιν ποπυλλι, Ατυλλαη εφ. Κυρτισηι, τ χιλν ε υδηηοθι ϖετ δερι ν ϖιτιν 1937.Κϕο µεδρεσε ισητε ερδηε ε ιντελεκτυαλϖε δηε πατριοτϖ σηθιπταρ τ βεσιµιτ ισλαµ, κυ διπλοµυαν: Φεταη εφενδια νγα Σηκυπι, Μεηµεδ εφ. Γρυσηινα, Ηαφιζ Νεξηατι ε Ηαφιζ Αβδυρραηιµι νγα Πρεσηεϖα, Θεµαλ εφ. ςραπισητα, Ηακι εφ. Γϕιλανι δηε Ξηεµαλ εφενδια νγα Κυµανοϖα, ε τ τϕερ.Ν Σηκυπ ισητε ε νϕοηυρ εδηε µεδρεσεϕα ε ∀Ναξηι Ισµαιλ Αγσ∀. Ν Τετοϖ: Θυπρι Μεδρεσεϕα ε ∩αρσηισ, ε Σινανιτ, ε Τεαρχσ ετϕ. Μεδρεσετ ε Τετοϖσ καν πργατιτυρ κυαδρ µυαλιµση πρ ρρετηιν ε Τετοϖσ,


Κροϖσ, Στρυγσ δηε Οηριτ. Ν ρρετηιν ε Πριλεπιτ κα φυνκσιονυαρ µεδρεσεϕα ∀Εσατ Οσµαν Βεϕ∀, ν Οηρ − ∀Σηεριφ Βεϕ∀, ν Κυµανοϖ − Μεδρεσεϕα ε Κυµανοϖσ, ν Γοστιϖαρ ∀Σαατ Μεδρεσϕα∀ ετϕ.

Κτο µεδρεσε ν τ χιλατ εδυκοηεσηιν φµιϕ τ σητρεσαϖε τ νδρψσηµε τ ποπυλλατσ µυσλιµανε, κρψεσισητ σηθιπταρε, κισηιν πρ θλλιµ τι κυνδρϖιηεν πολιτικσ σερβο−σλλαϖε ε χιλα πρπιθεϕ θ τ ηαπ σηκολλα νπρ φσηατρα τ µδηα δηε θψτετε ν γϕυην σερβε ε µαθεδονασε, δυκε προπαγανδυαρ σε γϕοϕα ∀Ζοτι να φολκα σερβισητ∀ δηε σε γϕυηα σηθιπε να θενκα ε ϖαρφρ πρ τ σηπρεη µενδιµε τ ηολλα δηε µε κυπτιµ τ νδρλικυαρ. ∆ηε, δυκε θεν σε κτο µεδρεσε ισηιν πριϖατε θ µβαηεσηιν νγα ϖετ ποπυλλι, ατο αρριτν τ πρχακτοϕν νϕ πολιτικ οριγϕιναλε ατδηεταρε ν φυσην ε εδυκιµιτ τ ρινισ σηθιπταρε. Κτο νϕηεριτ υ βν εδηε σηκνδιϕα τ λυφτσ σ µ ϖονσηµε θ δο τ ζηϖιλλοηετ νγα φορχατ ε πρπαρυαρα σηθιπταρε πρ ζηδυκϕεν ε σηκολλαϖε τ ηυαϕα, θ πο ρρεζικονιν σεριοζισητ τ αρδηµεν ε ϖενδιτ. Κϕο ισητε ε λιδηυρ µε ζηϖιλλιµιν ε ιδεσ σ ριλινδσϖε πρ παϖαρσιν ε µβαρ τοκαϖε σηθιπταρε. Νξϕερρϕα νγα γϕιρι ι ποπυλλιτ ε ηοξηαλλαρϖε τ ρι, τ πργατιτυρ νγα ανα προφεσιοναλε δηε µε σηπιρτ τ λαρτ πατριοτικ, ν µνψρ τ δρεϕτπρδρεϕτ ι κυνδρϖιηεϕ πολιτικσ σερβε ε χιλα σψνοντε θ ν σηυµ ϖενδε δηε ξηαµι, ξηεµατι τ µβεσ πα ηοξη. Οσε εδηε νσε δο τ κετ ατα τ ϕεν τ πασηκολλυαρ ν µνψρ θ σα µ λεητ τι ννσητροϕν δηε ινδοκτρινοϕν.


Νρ Ρρετηι Μεδρεσε Κονϖικτ Μεσυεσ Νξενεσ

1 Κυµανοϖε 1 1 1 48

2 Πριλεπ 1 − 1 22

3 Οηερ 1 − 1 7

4 Τετοϖε 5 2 6 161

5 Γοστιϖαρ 1 − 2 40

6 Σηκυπ 3 2 4 388

Γϕιτησεϕ 12 5 15 666

Νϕ ϖλερ ε κτψρε µεδρεσεϖε ισητε εδηε αϕο σε ατο µβσητετεσηιν ν προεσιν ε πρανιµιτ τ νξνσϖε µβι νεϖοϕατ θ κισηιν φσηατρα δηε ζονα τ χακτυαρα πρ κυαδρο φεταρε, κσητυ π.ση. ι ϕεπεϕ πρπαρσι µ τπρ νϕ φαµιλϕε α ϖενδι, κυ νυκ κισητε κυαδρο, κυ ξηαµια ε νδρτυαρ νυκ κισητε ιµαµ, οσε θ ιµαµι ϖιντε νγα νδονϕ φσηατ οσε ζον τϕετρ. ∀Κοηζγϕατϕα ν κτο σηκολλα νυκ κα θεν ε κυφιζυαρ, πρανδαϕ


εδηε µσιµι ζγϕαστε δερισα µερρεϕ διπλοµα (ιξηαζετ ναµεϕα). Νϕ νυµρ νξνσιση βνιν µσιµε αυτοδιδακτε µε νδιηµν ε ηοξησ σ φσηατιτ ε µ ϖον υ ννσητροηεσηιν προϖιµεϖε πραν κτψρε µεδρεσεϖε∀.

ΜΕ∆ΡΕΣΕϑΑ Ε ∀ΙΣΑ ΒΕΥΤ∀ ΣΗΚΥΠ

Νϕ νγα σηκολλατ µ τ ϖϕετρα δηε µ µε τραδιτ ν Βαλλκαν σητ Μεδρεσεϕα ε ∀ΙΣΑ ΒΕΥΤ∀ ν Σηκυπ. Αϕο σητ τηεµελυαρ πεσ σηεκυϕ ε γϕψσµ µ παρ, ν ϖιτιν 1440. Ηιστορια ε αρσιµιτ ε νϕεη µε εµριν ε Ισα Βευτ, τηεµελυεσιτ τ σαϕ. Κτ εµρ αϕο ε µβαν εδηε σοτ. Ν ρρυγν ε σαϕ θινδρα ϖϕεαρε αϕο πσοι δισα ρρνιµε. Αϕο υ σηκατρρυα δερι ν τηεµελ ν ϖιτιν 1689, κυρ θψτετιν ε Σηκυπιτ ε δογϕι Πικολοµινι, κοµανδαντ ι υσητρισ Αυστρο−Ηυνγαρεζε. Γρµαδηατ ε σαϕ ϕαν ρυαϕτυρ δερι παρα Λυφτσ σ Παρ Βοτρορε.

Λυφτρατ θ υ ζηϖιλλυαν ν κτ περιυδη δηε σηνδρριµι ι τροϕεϖε σηθιπταρε ε µ γϕερ ν σηεσηε λυφτε, σι θε αϕο Βαλλκανικε δηε αϕο ε Λυφτσ σ Παρ Βοτρορε, πορ ν µενψρ τ ϖεαντ πυσητιµι σερβ, ε πενγυαν σεριοζισητ ζηϖιλλιµιν νορµαλ τ πυνσ ν κτ µεδρεσε. ∆σηµοηετ γοϕαρισητ νγα σηυµ ιση−νξνσ τ σαϕ θ µσιµετ (νατψρισητ ν µνψρ τ ρεδυκτυαρ) ι βνιν πριϖατισητ ν σητπιτ ε µσυεσϖε τ τψρε. Κϕο πρακτικ νδικοι σηυµ ν ρυαϕτϕεν ε βεσιµιτ, σι εδηε ν µοσασιµιλιµιν ε σηθιπταρϖε.

Ν φιλλιµ τ ϖιτεϖε τριδηϕετ πρεσιονι ι ποπυλλιτ θε ι µαδη πρ τα ζγϕερυαρ δηε πρ τα φορχυαρ κτ ινστιτυχιον. Νϕ γϕ τ τιλλ θεϖερια ϕυγοσλλαϖε νυκ ε σηιητε µε σψ τ µιρ.


Ν νϕ θαρκορε ζψρταρε σερβε τ ϖιτιτ 1933, σηπαλοσετ θαρτ πολιτικα σλλαϖε. Ν τ υρδηροηεν οργανετ ε αρσιµιτ τ Μβρετρισ ϑυγοσλλαϖε θ ∀Νξνσιτ ε σηκολλαϖε φιλλορε τ µαρριν νϕοηυρι ελεµενταρε, πορ ϖενδ τ ποσαµ δυηετ τι ϕεπετ µεσιµιτ τ φεσ ν φρψµν ε ϕυγοσλλαϖιζµιτ, ∀βεσιµιτ τ µβρετιτ δηε τ κισησ.∀

Πολιτικα ε Μβρετρισ ϑυγοσλλαϖε ισητε αντισηθιπταρε δηε αντιισλαµε ν µνψρ κονσεγυεντε. Ν ϖαζηδιµ τ τραδιταϖε τ λνα νγα κισηα ορτοδοκσε−σλλαϖε, ε χιλα σψνοι ν σηκοµβταριζιµιν δηε πασταϕ σλλαϖιζιµιν ε σηθιπταρϖε, οργανετ ε Μβρετρισ ϑυγοσλλαϖε νδοθν νϕ πλαν διαβολικ, δυκε σηφρψτζυαρ τ γϕιτηα ραστετ ε µυνδσηµε πρ τι λν σηθιπταρτ µψσλιµαν ν ερρσιρ, τ πααρσιµυαρ. Πασ ρικονστρυκτιµιτ ν ϖιτιν 1932, κσαϕ µεδρεσεϕε µ 2 τετορ 1936 ιυ β εδηε ιναυγυριµι. Πορ ϕετα ε σαϕ θε ε σηκυρτρ, αϕο ϖεπροι ϖετµ πεσ ϖιτε (1936−1941). Ν πραγ τ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε νυµροντε τριδηϕετ ε δψ νξνσ.

Ν νϕ δοκυµεντ τϕετρ ζψρταρ τ Μινιστρισ σ Αρσιµιτ τ ϑυγοσλλαϖισ τ ννσηκρυαρ νγα Ανδρεα Γραζηδανοϖιθ, µινιστρ αρσιµι ι Μβρετρισ ϑυγοσλλαϖε τ ασαϕ κοηε, τηυηετ: ∀...ι ννσηκρυαρι µενδον (µινιστρι) σε νξνσιτ µψσλιµαν µε γϕυη τυρκε απο σηθιπε νυκ δυηεν τ σηκολλοηεν τ γϕιτη, πορ ϖετµ νϕ πϕεσ∀

Με ακτιϖιζιµιν ε παρτισ κοµυνιστε δηε µε αρδηϕεν ε σαϕ ν πυσητετ, ακτιϖιτετι ι κσαϕ µεδρεσεϕε ϖαζηδοι τ ϕετ ι νδρπρερ, πρ γατι κατρ δηϕετϖϕεαρ.

Πορ, αϕο αρριτι τ κριϕοϕ τραδιτα τ φορτα, πργατιτι βρεζα τ τρ βεσιµταρση, κσητυ θ ποπυλλι ι Σηκυπιτ πριστε ραστιν ε πρσητατσηµ πρ τα ρινγϕαλλυρ ατ.

Πρπϕεκϕετ ε παρα υ βν µ 1978, δυκε σηφρψτζυαρ κονϕυκτυρν πολιτικε. Μεγϕιτηατ, πρ ρρετηανα τ νδρψσηµε, αϕο µυνδι τ ριφιλλοϕ πυνν ε σαϕ νορµαλισητ ϖετµ µ 15.10.1984. Κοντριβυτι ι ποπυλλιτ, δσηιρα ε βεσιµταρϖε ισητε θ αϕο τ τρασηγοντε δενϕσισητ ατριβυτετ ε παρααρδησϖε τ σαϕ δηε


νϕκοησισητ τι περγϕιγϕετ κρκεσαϖε βασηκκοηορε, δυκε υ αδµινιστρυαρ, δρεϕτυαρ ε φυνκσιονυαρ νγα κυαδρο τ κυαλιφικυαρ µε αρσιµ τ λαρτ τεολογϕικ δηε σηκενχορ, δυκε υ παϕισυρ µε νϕ πλαν ε προγραµ µσιµορ ν βαζ τ αρριτϕεϖε τ φυνδιτ.

Ε γϕιτη ϖεπριµταρια ε κτιϕ ινστιτυχιονι ζηϖιλλοηεϕ ν βαζ τ στατυτιτ, κυ πρχακτοηεν σψνιµετ, σι ϕαν πργατιτϕα ε κυαδροϖε φεταρε−εδυκατιϖε−µεσιµορε, φορµιµι ι τψρε δηε περπυνιµι ι κατεγοριϖε ετικε ε φεταρε. Ν βαζ τ πλανιτ µσιµορ, ν κτ µεδρεσε ζηϖιλλοηεσηιν 26 λνδ γϕατ 4 ϖιτεϖε.

Λνδτ νδαηεν ν τρε γρυπε:

α) Λνδτ προφεσιοναλε θ σψνοϕν φορµιµιν φεταρ: ∆ρεϕτσηθιπτιµι ι Κυρανιτ (κιραετ), Μσιµι ι βεσιµιτ (ακαιδ), ∆ρεϕτσια ισλαµε (φικηυ), Ηιστορια ισλαµε, Ετικα οσε εδυκατα ισλαµε, Κοµεντιµι ι Κυρανιτ (τεφσιρι), Τραδιτα ε Μυηαµµεδιτ α.σ. (ηαδιτηι), Φιλοζοφια ισλαµε, Βυκυρσηκριµι αραβισητ.

β) Λνδτ ε κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε: Φιλοζοφι ε πργϕιτησηµε, Κυλτυρα δηε χιϖιλιζιµι ισλαµ, Πεδαγογϕι, Πσικολογϕι, Σοχιολογϕι, Ηιστορι, Γϕεογραφι, Βιολογϕι.

χ) Γρυπι ι λνδϖε τ γϕυηϖε σι: τ γϕυησ σηθιπε, µαθεδονασε δηε τυρθισητε (θ κονσιδεροηεσηιν σι γϕυη αµταρε), αραβε (γϕυη προφεσιοναλε) δηε ανγλεζε (γϕυη ε ηυαϕ). Ν σηκολλ ζηϖιλλοηεϕ εδηε εδυκατα φιζικε.

Σικυρσε σηιηετ ν κτ σηκολλ µβιζοτροϕν λνδτ µε πρµβαϕτϕε φεταρε, πορ ϕο πακ ϖενδ ζινιν λνδτ ε τϕερα τ σηκενχαϖε ηυµανε ε νατψρορε σι δηε γϕυητ ε ηυαϕα. Κϕο δσηµον πρ πργατιτϕεν ε σηνδοση ε τ κοµπλετυαρ τ κυαδροϖε θ µβαρονιν κτ σηκολλ. Ν κτ µεδρεσε σηυµιχα δρρµυεσε ε νξνσϖε ϕαν σηθιπταρ.


Γϕατ ϖιτεϖε 1984−1993 καν µβαρυαρ γϕιτησεϕ ν κτ µεδρεσε 157 µατυραντ. Νγα κτα τ διπλοµυαρ, µ σε 40 καν ϖαζηδυαρ στυδιµετ ε λαρτα ν Φακυλτετιν Τεολογϕικ τ Σαραϕεϖσ, 20 ν Υνιϖερσιτετιν Αλ−Αζηαρ τ Καϕροσ, τ τϕερ ν υνιϖερσιτετε τ τϕερα ϕασητ ϖενδιτ.

∆υκε φιλλυαρ νγα ϖιτι σηκολλορ 1990−91 πραν κτιϕ ινστιτυχιονι σητ οργανιζυαρ εδηε µσιµι µε κορρεσπονδενχ πρ ϖαϕζα, νυµρι ι τ χιλαϖε αρριτι ν 108, νντ πρεϕ τ χιλαϖε ϕαν διπλοµυαρ. Ν βαζ τ λιβριτ τ αµζσ, δερι ν ϖιτιν σηκολλορ 1991−92 ϕαν ρεγϕιστρυαρ 867 νξνσ, νγα τ χιλτ 529 ϕαν νξνσ τ ρρεγυλλτ.

Ρεαλιζιµι ι τ γϕιτηα κτψρε κρκεσαϖε δικτοντε ζγϕεριµιν ε κτιϕ ινστιτυχιονι. Κσητυ γρυπι ι χακτυαρ ι ινξηινιερϖε πρ κτ σητϕε ζγϕοδηι ν περιφερι τ θψτετιτ τ Σηκυπιτ φσηατιν Κονδοϖ, κυ φιλλοι νδρτιµι ι κοµπλεκσιτ τ µεδρεσεσ, µε τρε οβϕεκτε µαδησητορε, θ ζν νϕ σιπρφαθε πρεϕ 7000 µ2.

Νδρτεσα ε σηκολλσ κα, πρϖε νντ κλασαϖε µσιµορε τ µοβιλυαρα µ σ µιρι, βιβλιοτεκν, σαλλν ε λεξιµιτ, κυ µβαηεν δηε κονφερενχατ, λιβραριν, νϕ µεσξηιδ, δψ καβινετε γϕυηε, φονολαβορατοριν, νϕ καβινετ βιολογϕιε, σαλλν ε µσυεσϖε δηε ανεκσε τ τϕερα φυνκσιοναλε σ βασηκυ µε κονϖικτιν δηε κοµπλεκσιν σπορτιϖ. Μεδρεσεϕα ε Ισα Βευτ νδιθετ δηε νγα νξνσ τ ναχιοναλιτετεϖε τ τϕερα, σι νγα µυσλιµαντ βυλλγαρ, τυρθ ετϕ.


ΜΕ∆ΡΕΣΕΤ⊄ Ε ΚΟΣΟς⊄Σ ςΑΤΡΑ Τ⊄ Ε∆ΥΚΙΜΙΤ ΦΕΤΑΡ Ε ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡ

Ν τρεϖατ σηθιπταρε τ ανεκσυαρα νγα ϑυγοσλλαϖια πασ ϖιτιτ 1913 δηε κονκρετισητ ν τροϕετ µε ποπυλλσι µψσλιµανε τ Κοσοϖσ, τ Μαθεδονισ δηε τ Μαλιτ τ Ζι ϖαζηδυαν τ φυνκσιονοϕν δισα ινστιτυχιονε αρσιµορε, νδρ το εδηε µεδρεσε, θ ισηιν τηεµελυαρ σηυµ κοη µ παρ.

Ατο ισηιν τ ϖενδοσυρα κρψεσισητ νπρ νδρτεσα τ ϖϕετρα τ ϖακφεϖε, νδρσα νϕ πϕεσ ε τψρε ζηϖιλλονιν µσιµετ εδηε νπρ ξηαµι. Ν τερριτοριν ε Κοσοϖσ γϕενδεσηιν δηϕετ µεδρεσε: ν Πριζρεν δηε ν Πρισητιν νγα δψ µεδρεσε, δηε νγα νϕ ν ςυιτερν, Πεϕ, Γϕιλαν, Γϕακοϖ, Μιτροϖιχ δηε Φεριζαϕ.

Μ ακτιϖε νγα κτο θε αϕο ε Πρισητινσ ε θυαϕτυρ ∀ΜΕ∆ΡΕΣΕϑΑ ΠΙΡΑΝΑΖ∀. Κϕο υ µβψλλ ν ϖιτιν 1927, πορ, µε κρκεσν ε δρεϕτοριτ τ σαϕ, υ ριηαπ σηυµ σηπεϕτ µε σελι ν Ποδυϕεϖ. Ν τ µσονιν 35 νξνσ τ ρρεγυλλτ. Πρ πυνν ε κσαϕ µεδρεσεϕε, νϕ θεϖεριταρ σερβ ι ρρετηιτ τ Λλαπιτ, µε 1929, προποζοντε σε δο τ ισητε µιρ τ µβψλλετ, δυκε δην εδηε αρσψετ τ χιλατ ισηιν τ καρακτεριτ πολιτικ. Σιπασ τιϕ: ∀Τε µεσιµδηνσιτ ε µεδρεσεσ, τ χιλτ νυκ ϕαν νπυνσ σητετρορ, σι εδηε τε νξνσιτ ε σαϕ, σητ ε µυνδυρ τ ζγϕοηετ ϖετδιϕα ναχιοναλε ε µυνδ τ νγϕαϕ θ ν τ αρδηµεν τ βηεν πιονιερ τ λεϖιζϕεσ κοµβταρε σηθιπταρε πρ κτο ϖισε. Κϕο γϕ δο τ παραθιστε ρρεζικ τ µαδη πρ ιντερεσατ σητετρορε δηε ναχιοναλε πρ κτ πϕεσ τ Σερβισ.∀ Σ δψτι ∀λεϕιµι ι σηκολλαϖε τ τιλλα πριϖατε, τ χιλατ ϕαν ν φακτ σηκολλα τ παστρα ναχιοναλε (σι διηετ ν το µσοϕν ϖετµ φµιϕτ σηθιπταρ), εδηε πσε καν καρακτερ φεταρ, µυνδ τ νδικοϕν ν φορµιµιν ε ιδεσ σ µβροϕτϕεσ σ πακιχαϖε, σι δηε µυνδ τ λινδιν δσηιρα δηε κρκεσα δηε πρ ηαπϕεν ε σηκολλαϖε τ τϕρα τ πακιχαϖε σηθιπταρε.∀ Σ φυνδι ∀κοντρολλιµι ι πυνσ σ κτψρε σηκολλαϖε σητ ι παµυνδυρ, νγασε σητ πικπψετϕα σε πρ κα φλιτετ τϕετρ, ποσ µσιµιτ φεταρ γϕατ ορϖε τ µσιµιτ.∀


Μ τεϕ, σητοντε κψ τιτυλλαρ, ∀...οργανετ πολιχορε καν σηνιµε τ ποσαµε πρ σηκολλα τ τιλλα δηε τεθε δηε σε ν τ καλυαρν ν το ϕαν φορµυαρ κυαδροτ ε Κοµιτετιτ τ Κοσοϖσ, πρ κτ αρσψε ν ϖιτιν 1927 ισητε µβψλλυρ δηε µεδρεσεϕα ε Πρισητινσ∀.

Ν τυβιµετ ε σηυµτα τ Υλεµα Μεξηλισιτ γϕατ ϖιτιτ 1939 προποζοηεϕ θ ν τερριτοριν ε τιϕ τ φορµοηεσηιν ϖετµ 5 µεδρεσε τ ρεφορµυαρα, κυρσε ν Κοσοϖ ϖετµ αϕο ε Πρισητινσ, κυ δο τ περφσηιηεσηιν Ποδυϕεϖα, ςυιτερνα, Μιτροϖιχα, Γϕιλανι, Φεριζαϕ, Σερβιχα δηε Πρισητινα δηε αϕο ε Πριζρενιτ κυ δο τ περφσηιηεϕ Ραηοϖεχι, Γϕακοϖα, Πεϕα δηε Πριζρενι. Πρ ρρετηιν ε Καανικυτ παρασηικοηεϕ τ σηρβεντε µεδρεσεϕα ∀Γαζι Ισα Βεγ∀ ε Σηκυπιτ. Κψ πλαν µβετι πα υ ρεαλιζυαρ δερι ν ϖιτιν 1941.

Με πρφυνδιµιν ε Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε, πρ νεϖοϕα τ πργατιτϕεσ σ κυαδροϖε σηθιπταρε θ δο τ σηρβενιν ν ινστιτυχιονετ ε κυλτιτ ισλαµικ ν γϕυην ε ϖενδιτ, λινδι σι δοµοσδοσηµρι τηεµελιµι ι νϕ µεδρεσεϕε πρ νξνσιτ σηθιπταρ. Κψ ινστιτυχιον φιλλιµισητ δο τ ισητε ν νιϖελιν ε νϕ σηκολλε τετϖϕεαρε ε µ πασ τ νϕ σηκολλε τ µεσµε, προγραµι ι σ χιλσ, πρϖε λνδϖε προφεσιοναλε φεταρε, δο τ πρφσηιντε δηε γρυπιν τϕετρ θ δο τα βνιν κτ µεδρεσε τ βαρασϖλερσηµε µε σηκολλατ ε τϕερα τ µεσµε.

Κσηιλλι Εκζεκυτιϖ ι Κσηιλλιτ Κραηινορ πρ Κοσοϖν ε Μετοηιν µε ϖενδιµιν Νρ. 29503, τ δατσ 26.06.1949, δηα πλθιµιν ε ηαπϕεσ σ µεδρεσεσ σ υλτ ν Πρισητιν. Μεγϕιτηατ, πρ σηκακ τ µυνγεσσ σ λοκαλιτ, µεδρεσεϕα νυκ ια φιλλοι πυνσ δερι ν ϖιτιν σηκολλορ 1951−52. Νδρτεσα ε σαϕ θε ϖενδοσυρ ν λοκαλετ ε νϕ ιση− µεϕτεπι, θ γϕενδεϕ ν οβορριν ε νϕ ξηαµιε, βυζ λυµιτ τ ςελλυσηεσ σ Επρµε ν λαγϕεν ∀Αλαυδ−διν∀ τ Πρισητινσ.


ΜΕ∆ΡΕΣΕϑΑ Ε ΥΛ⊄Τ ∀ΑΛΑΥ∆−∆ΙΝ∀ ΠΡΙΣΗΤΙΝ⊄

Μεδρεσεϕα ε υλτ ε Πρισητινσ ∀Αλαυδ−διν∀ φιλλοι πυνν µβι βαζν ε πλαν−προγραµιτ τ µιρατυαρ νγα ΚΒΙ (Κρψεσια ε Βασηκσισ Ισλαµε). Ν κτ µεδρεσε δο τ µσονιν νξνσ νγα ρεπυβλικατ ε Σερβισ, Μαθεδονισ ε Μαλιτ τ Ζι.

Κϕο ισητε µεδρεσεϕα ε παρ θ δο τ φυνκσιονοντε, δυκε πασυρ σι γϕυη µσιµι σηθιπεν. Πραν µεδρεσεσ ισητε νδρτυαρ δηε κονϖικτι.

Νδρσα µσιµετ ζηϖιλλοηεσηιν µβι βαζν ε πλαν−προγραµιτ µσιµορ, αδµινιστριµι δηε ϕετα οργανιζατιϖε ν κτ µεδρεσε πρχακτοηεϕ µβι βαζν ε νϕ ρρεγυλλορεϕε τ ποσαµε θ πρφσηιντε 147 νενε. Ν βαζ τ κτιϕ δοκυµεντι περχακτοηεσηιν τ γϕιτηα νορµατ ε µβαρϖαϕτϕεσ σ µεδρεσεσ. Ατψ πρχακτοηεσηιν κοµπετενχατ ε δρεϕτοριτ, τ εδυκατορϖε, τ κυϕδεσταριτ τ κλασσ, τ µεσιµδηνσϖε ετϕ.

Κοηζγϕατϕα ε σηκολλσ ισητε κατρ ϖϕετ δηε ϖερτικαλισητ αϕο κισητε κατρ κλασ. Γϕυηα ε µσιµιτ ισητε σηθιπϕα. Μεδρεσεϕα κισητε σι οβϕεκτ εδυκιµιν ε νξνσϖε µε φρψµν ισλαµε, σι εδηε αρσιµιν ε πργϕιτησηµ τ τψρε. ςιτι µσιµορ ι κσαϕ µεδρεσεϕε ισητε νγα 10 σητατορι δερι ν 10 θερσηορ. Βρενδα κτιϕ ηαρκυ κοηορ κισητε πυσηιµε διµρορε. Σιστεµι ι ϖλερσιµιτ τ νξνσϖε µβσητετεϕ ν σηκαλλζιµιν ε πεσ σηιφραϖε, 1 δερι ν 5, τ βαραζϖλεφσηµε σι µ ποσητ:

1= δοβτ, 2=µϕαφτυεσηµ, 3=µιρ,

4=σηυµ µιρ, 5=σηκλθψεσηµ.


Νυµρι ι νξνσϖε ισητε λν ν κοµπετενχ τ δρεϕτορισ σ µεδρεσεσ ν µαρρϖεσηϕε µε ΚΒΙ (Κσηιλλιν ε Βασηκσισ Ισλαµε). Ν ρρεγυλλορε πρφσηιηεσηιν εδηε δνιµετ ν ραστετ ε σηκελϕεσ σ ρρεγυλλορεσ νγα νξνσιτ.

Ν ρρεγυλλορε πρχακτοηεσηιν κριτερετ ε πρανιµιτ τ νξνσϖε, τ µσυεσϖε, σι εδηε τ πρσονελιτ τϕετρ. Σι ρρεγυλλ, κτυ πρανοηεσηιν νξνσ θ κισηιν µβαρυαρ 4 κλασ τ σηκολλσ φιλλορε. Με µβαριµιν ε σαϕ, υ νϕιηεϕ ε δρεϕτα τ υσητρονιν δετψρν ε ιµαµιτ, ηατιβιτ ετϕ. Ν δοκυµεντετ ε κσαϕ σηκολλε κϕο νϕιηεϕ σι ∀µεδρεσεϕα ε υλτ σηθιπταρε∀.

Μεδρεσεϕα κισητε βιβλιοτεκν δηε σηοθατν ε σαϕ. Νγα νϕ ϖσητριµ ι πλανιτ µσιµορ δηε κοντιγϕεντιτ τ νξνσϖε τ κσαϕ σηκολλε ν ϖιτετ 50−60 ρεζυλτοντε σε ν µεδρεσεν ε υλτ γϕατ ϖιτιτ σηκολλορ 1951−1952 υ περφσηιν κτο λνδ: Κυρανι, Γϕυηα σηθιπε, Γϕυηα σερβε, Ματεµατικα, Ακαιδι, Φικηυ, Αηλακυ, Ηιστορι ισλαµε, Ηιστορι, Γϕεογραφι, Βοτανικ, ςιζατιµ, Βυκυρσηκριµ, Γραµατικ αραβε, Φισκυλτυρ.

Κψ κοντιγϕεντ νξνσιση, ν φυνδ τ ϖιτιτ µσιµορ 1951−52, αρριτι νγα τ 47 νξνσιτ ε ρρεγϕιστρυαρ τ πρφυνδοϕν µε συκσεσ σηκολλν 15 νξνσ. Ν κλασν ε φυνδιτ τ µεδρεσεσ σ υλτ ϕεπεσηιν 18 λνδ, θ ισηιν: Κυρανι, Γϕυηα σηθιπε, Γϕυηα σερβε, Γϕυηα τυρκε, Γϕυηα αραβε, Ματεµατικα, Φιζικα, Κιµια, Ηιγϕιενα, Ακαιδι, Φικηυ, Αηλακυ, Ηιστορι ισλαµε, Ηιστορι, Γϕεογραφι, Βυκυρσηκριµ, Ιµαµατ, Πργατιτϕε παραυσηταρακε.

∀∆υκε φιλλυαρ νγα ϖιτι σηκολλορ 1955−56 πλανι µσιµορ πσοι δισα νδρψσηιµε, πορ λνδτ προφεσιοναλε δηε γϕυηα σηθιπε, σι γϕυη µσιµι, µβετεν πο ατο. Μεδρεσεϕα ε υλτ δερι ν ϖιτιν σηκολλορ 1962−63 πργατιτι πεσ γϕενερατα νξνσιση∀.

∀Πασ κρψερϕεσ σ µεδρεσεσ σ υλτ, νξνσιτ ε κσαϕ σηκολλε ϖαζηδονιν µσιµετ ε σηκολλσ σ µεσµε, οσε ινκυαδροηεσηιν ν πυν ν οργανιζατατ ε φεσ ισλαµε απο γϕετιυ. Ατα θ δσηιρονιν τ ϖαζηδονιν, δυηεϕ


τ σηκονιν ν Σαραϕεϖ, ν µεδρεσεν ΓΗΒ (Γαζι Ηυσρεϖ Βεγ). Νϕ νυµρ τϕετρ ϖαζηδονιν νπρ σηκολλα τ τϕερα τ µεσµε, σι ν γϕιµναζ, σηκολλ νορµαλε, σηκολλ εκονοµικε ετϕ. Σηυµιχα ε νξνσϖε νγα δψ βρεζατ ε φυνδιτ ι ϖαζηδυαν µσιµετ ε µεσµε ν Πρισητιν, πραν µεδρεσεσ σ µεσµε ∀Αλαυδδιν∀, ε χιλα φιλλοι πυνν µ 1962.∀

Ν βαζ τ τ δηναϖε θ ρεφλεκτον σητψπι ι κοησ, σεµιµατυρανττ ε κσαϕ σηκολλε διλνιν νγα αϕο µε νϕ φορµιµ τ σηνδοση φεταρ δηε νϕκοησισητ µε νϕ πργατιτϕε γϕυησορε δηε νϕ φορµιµ πατριοτικ τ κναθσηµ. Κϕο πρ αρσψε σε γϕατ κυρσιτ 4−ϖϕεαρ ν ατ σηκολλ ζηϖιλλοηεσηιν 28 λνδ, θ πρφαθσονιν γρυπιν ε λνδϖε φεταρε (Κυραν, φικη, ακαιδ, αηλακ, ηιστορι ισλαµε), γρυπιν ε λνδϖε τ κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε (σηθιπ, σερβισητ, αραβισητ, τυρθισητ, ηιστορι, γϕεογραφι ετϕ), γρυπιν ε λνδϖε σηκενχορε (µατεµατικ, φιζικ, ζοολογϕι, κιµι, ετϕ.), γρυπιν ε λνδϖε τ εδυκιµιτ εστετικ (ϖιζατιµ, βυκυρσηκριµ) δηε γρυπιν ε λνδϖε τ εδυκιµιτ φιζικ.

Σηυµ πρεϕ νξνσϖε, θ µβαρονιν κτ σηκολλ, νδιθνιν στυδιµετ, µε σηυµ συκσεσ, σι ν µεδρεσεν ∀Γαζι Ηυσρεϖ Βεγ∀ τ Σαραϕεϖσ, ασητυ εδηε ν σηκολλατ ε τϕερα σητετρορε.

ΜΕ∆ΡΕΣΕϑΑ Ε ΜΕΣΜΕ ∀ΑΛΑΥ∆−∆ΙΝ∀ ΠΡΙΣΗΤΙΝ⊄

Με φορµιµιν ε νϕ βαζε τ σηνδοση κοντιγϕεντι νξνσιση, σι δηε µε κριϕιµιν ε δισα κυσητεϖε ρρετηανορε, ν ϖιτιν σηκολλορ 1962−63 ηαπι δψερτ ε σαϕ ∀Μεδρεσεϕα ε Μεσµε ∀Αλαυδδιν∀ ν Πρισητιν. Αϕο


υ ηαπ ν βαζ τ ακτιτ Νρ.759−65 τ Κρψεσισ Συπρεµε Ισλαµε πρ ΡΣΦ τ ϑυγοσλλαϖισ ν Σαραϕεϖ, ι χιλι ζψρταρισητ ιυ κοµυνικυα µε ϖονεσ (θερσηορ 1965).

Μεδρεσεϕα ε µεσµε ∀Αλαυδδιν∀, σι εδηε µεδρεσεϕα ε υλτ, φυνκσιονον ν βαζ τ ρρεγυλλορεϖε. Ρεγυλλορϕα πρ µεδρεσεν ε µεσµε σητ µιρατυαρ νγα ΚΒΙ Πρισητιν µ 22 πριλλ 1965. Αϕο πρβηετ νγα 94 νενε, κυ πρχακτοηεν οβϕεκτιϖατ κρψεσορε τ σαϕ σι: πυνα µσιµορε εδυκατιϖε, κυαλιφικιµι ι κυαδροϖε, τ δρεϕτατ δηε δετψρατ ε νξνσϖε δηε τ κρεϕτ κολεκτιϖιτ πυνονϕσ, αφατι πεσϖϕεαρ ι µσιµεϖε, πρανιµι ι νξνσϖε ν µεδρεσε µβι βαζν ε δφτεσσ σ µβαριµιτ τ σηκολλσ τετϖϕεαρε. Πρφυνδιµι ι µεδρεσεσ νγα νξνσιτ κυσητζοηετ µε δηνιεν ν φυνδ τ κλασσ σ πεστ τ 10 προϖιµεϖε ν λνδτ: Κυραν, ακαιδ, ιµαµατ, ηιστορι ισλαµε, ηαδιτη, τεφσιρ, φικη, γϕυη σηθιπε (µε σηκριµ ε µε γοϕ), αραβισητ ε σερβισητ (µε σηκριµ ε µε γοϕ).

Τ δηνα λιδηυρ µε λνδτ ε νγαρκεσν ε τψρε σιπασ κλασαϖε πο ι ϕαπιµ νεπερµϕετ ταβελσ θ ϖιϕον:

Πλαν − προγραµι ι µεδρεσεσ σ µεσµε ∀Αλαυδ−διν∀ πρ ϖιτετ 1962 − 1969

Νρ Λνδτ Ι ΙΙ ΙΙΙ Ις ς

1 Κυραν 5 5 4 3 2

2 Τεφσιρ − − − 3 3

3 Ηαδιτη − − − 3 3

4 Ακαιδ 3 2 2 − −


5 Φικη 3 2 2 − −

6 Αηλακ 3 2 2 − −

7 Υσυλι φικη − − − 2 3

8 Ηιστορι Ισλαµε 2 2 2 2 2

9 Αραβισητ 6 6 6 6 6

10 Σερβοκροατισητ 3 3 3 3 3

11 Γϕυη σηθιπε 3 3 3 3 3

12 Ηιστορι − 2 2 2 2

13 Γϕεογραφι − 2 2 − −

14 Ρρεγ. Λιγϕ. ΦΙ δηε ϖαζι.

− − − 4 3

15 Βιολογϕι − − − 3 2


16 Πεδαγογϕι − − − − 2

17 Ρετορικε − − − − 1

18 Ηυσνι−ηατ 2 − − − −

19 Π.παραυσηταρακε − − − 2 2

20 Ηιγϕεν − 1 − − −

21 Ορ κυϕδεσταριε 1 1 1 1 1

Γϕιτησεϕ 30 31 29 37 38

Νυµρι ι µατυραντϖε τ µεδρεσεσ ∀Αλαυδδιν∀ κα αρδηυρ ν ρριτϕε γραδυαλε. Κοντιγϕεντι ι µατυραντϖε τ παρ, ι ϖιτιτ σηκολλορ 1966−67, πρβηεϕ νγα 19 ϖετ, κυρσε κοντιγϕεντι ι µατυραντϖε τ ϖιτιτ 1993−94 ισητε 43. Πραν µεδρεσεσ γϕενδετ δηε κονϖικτι ι πρβρ νγα 72 δηοµα, ι παϕισυρ µε τ γϕιτηα µϕεδισετ ε νεϖοϕσηµε πρ ζηϖιλλιµιν ε µσιµιτ ν νιϖελιν βασηκκοηορ. Ατψ κα ξηαµι, σαλλα λεξιµι, βιβλιοτεκ, κυζηιν δηε σαλλ νγρνιε, παλεστρ ετϕ.

Θ νγα ϖιτι 1966 πραν κσαϕ µεδρεσεϕε φυνκσιονον ∀Σηοθατα ε Νξνσϖε τ Μεδρεσεσ σ Μεσµε Αλαυδδιν∀, ε χιλα, ν βαζ τ ρρεγυλλορεσ, σψνον ∀...µε πυνυε ν τηελλιµιν δηε πρφορχιµιν ε δασηυρισ σ


νξνσϖε νδαϕ ισλαµιζµιτ, νδαϕ ποπυλλιτ δηε ατδηευτ...∀. Κϕο σηοθατ κα σεκσιονιν λετραρ, λιγϕρυεσ, δραµατικ δηε σπορτιϖ. Σηοθατα µερρετ µε οργανιζιµιν ε κοησ σ λιρ τ νξνσϖε.

Με νισµν ε σαϕ, πραν κσαϕ µεδρεσεϕε οργανιζοηεν δο ϖιτ γαρατ ε σηαηυτ, τ βασκετβολλιτ, τενισ−πινγπονγυτ, καρατεσ ετϕ. Αϕο γζον νϕ εµρ τ µιρ ν µεσ σηκολλαϖε τϕερα τ Πρισητινσ δηε τραϕτοηετ σι σηκολλ ε µεσµε προφεσιοναλε µε τρετµαν τ βαραβαρτ µε σιµοτρατ ε τϕερα σηκολλα προφεσιοναλε τ Κοσοϖσ ν γϕυην σηθιπε.

Μεδρεσεϕα µβαν λιδηϕε βασηκπυνιµι µε ινστιτυχιονετ αρσιµορε σι µε Υνιϖερσιτετιν ε Κοσοϖσ, Φακυλτετιν ε Βυϕθσισ, Σηοθατν ε Καρτσ σ Κοσοϖσ, Κσηιλλιν ε Σολιδαριτετιτ πραν Λ∆Κ−σ ετϕ. Σηοθατα ε Νξνσϖε τ Μεδρεσεσ ∀Αλαυδδιν∀ ν Πρισητιν κα οργανιν ε ϖετ ∀∆ριτα ε Κυρανιτ∀, νϕ ρεϖιστ ν 32 φαθε.

Νξνσιτ ε δαλ νγα κϕο σηκολλ καν ϖαζηδυαρ στυδιµετ ε λαρτα ν Υνιϖερσιτετιν ε Πρισητινσ, ν ΣΗΛΠ τ Γϕακοϖσ, ν ΣΗΛΚ τ Πεϕσ, ν ΣΗΛΠ τ Σηκυπιτ, ν ακαδεµιν πεδαγογϕικε τ Σηκυπιτ, σι δηε ν υνιϖερσιτετετ ϕασητ ϖενδιτ. Τ γϕιτη κτα κυαδρο τ δαλ νγα κϕο ϖατρ ι δηαν νϕ σητψτϕε πρπαρα µενδιµιτ τεολογϕικ ισλαµ νπρµϕετ στυδιµεση δηε αρτικυϕση οριγϕιναλ, σι δηε πρκτηιµεϖε νγα λιτερατυρα ε ϖενδεϖε ισλαµικε; υαν πρπαρα κυλτυρν ισλαµε, δυκε βρ τ µυνδυρ βοτιµιν ε ρεϖισταϖε τ νδρψσηµε, σι ϕαν ∀∆ιτυρια Ισλαµε∀, ∀Τακϖιµ (Καλενδαρ)∀, ∀Εδυκατα Ισλαµε∀ετϕ. ε, µβι τ γϕιτηα, πρκτηιµι ι Κυρανιτ.

Νυµρι ι µαδη ι κυαδροϖε θ µβαρυαν κτ σηκολλ, λιδηϕα ε σαϕ νπρµϕετ τψρε µε τ γϕιτηα θενδρατ ε τροϕεϖε σηθιπταρε, κοντριβυτετ ε σηυµανσηµε ε βν τ νϕοηυρ ατ σι ∀ςατρα ε ποπυλλιτ∀ δηε ε εµρυαν ∀Φολεϕα ε σηθιπεϖε∀


Νγα ϖιτι 1993 κϕο µεδρεσε κα ηαπυρ παραλελεν ε σαϕ ν Πριζρεν, δηε νϕ ϖιτ µ ϖον εδηε ατ ν Γϕιλαν. Γϕατ ϖιτιτ σηκολλορ 1995/96 Μεδρεσεϕα ∀Αλαυδ−διν∀ νυµροντε 288 νξνσ ν Πρισητιν, ν Πριζρεν 132, (ν τρι ϖιτε) δηε ν Γϕιλαν 80 νξνσ ν δψ ϖιτε.

∆υκε υ νισυρ νγα αϕο σε Ισλαµι υρδηρον πρ αρσιµ πα δαλλιµ σι µεσηκυϕτ ασητυ εδηε φεµρατ, Κρψεσια ε ΒΙ, σι οργανι µ ι λαρτ φεταρ ν Ρεπυβλικν ε Κοσοϖσ, ϖενδοσι θ ν ϖιτιν ε ρι σηκολλορ 1997/98 ν κυαδρ τ µεδρεσεσ ∀Αλαυδ−διν∀ τ ηαπεν εδηε δψ παραλελε πρ φεµρα, νϕρα ν Πρισητιν κυ υ πρανυαν 38 νξνσε, δηε τϕετρα ν Πριζρεν κυ υ πρανυαν 25. Ποσ κτψρε, ν κτ µεδρεσε ι ϖιϕοϕν µσιµετ µε κορεσπονδενχ εδηε µ σε 400 νξνσ (µεσηκυϕ δηε φεµρα).

Ταβελ µβι νυµριν ε νξνσϖε τ µεδρεσεσ Αλαυδ−διν γϕατ ϖιτιτ σηκολλορ 1997/1998

Θψτετι

Νυµρι ι νξνσϖε (µεσηκυϕ)

Νυµρι ι νξνσϖε (φεµρα)

Σηυµα

Πρισητινα 270 38 308

Πριζρενι 145 25 170

Γϕιλανι 100 − 100

Γϕιτησεϕ 535 63 578


Κραηασ µεδρεσεϖε τ µσιπρµε, ν Κοσοϖ καν φυνκσιονυαρ νορµαλισητ εδηε µεδρεσε τ τϕερα νπρ θψτετε τ νδρψσηµε. Μεδρεσε κα πασυρ εδηε νπρ δισα φσηατρα σι ν ∆οβραν, Τρνοχ ετϕ. Κτο ισηιν νγριτυρ πραν ξηαµιϖε οσε ν λοκαλε τ νδρψσηµε δηε ϕαν δρεϕτυαρ νγα περσονελ πριϖατ, τ χιλτ νυκ καν πασυρ τ δρεϕτν ε λσηιµιτ τ διπλοµαϖε. Κτο ι καν δην ρρυγ σιδοµοσ µσιµιτ αυτοδιδακτ δηε καν θεν τ νϕοηυρα πραν βασηκσιϖε ισλαµικε.

ΜΕ∆ΡΕΣΕΤ⊄ ΒΡΕΝ∆Α ΣΗΤΕΤΙΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡ

Εδηε ν τροϕετ ε σητετιτ Σηθιπταρ, θ δολι πασ σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ, πατι νϕ νυµρ τ µαδη µεδρεσεση, τ χιλατ σι εδηε ν Κοσοϖ, πρϖε ρολιτ εδυκατιϖο−αρσιµορ, δηαν κοντριβυτιν ε τψρε τ µυεσηµ εδηε ν ρραφσηιν φεταρ ε κοµβταρ. Πρσονελι ι τψρε βασηκ µε νξνσιτ ε λιδην φατιν ε τψρε µε φατιν ε Σηθιπρισ. Φιρµατ ε Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρσ δηε Φεριδ ςοκοπολσ ισηιν νδρ τ παρατ θ υ ϖενδοσν ν Κυϖενδιν ε ςλορσ. Πρανδαϕ µε τ δρεϕτ Σαλι ςυιτερνι, ιση−σενατορ ν θεϖεριν σηθιπταρε τηοτ ν δεκλαρατν ε τιϕ κυρ φλετ µβι ρεφορµατ ν αρσιµ: ∀∩σητϕα ε µεδρεσεϖε σητ πικα µ µε ρνδσι πρ νε...∀

Τ δηνα τ ηολλσισηµε πρ γϕεογραφιν ε σηπερνδαρϕεσ σ µεδρεσεϖε ν Σηθιπρι δηε νυµριν ε νξνσϖε τ τψρε ϕεπ ταβελα ε µποσητµε:


ΡΡϑΕΤΙ Ι ΜΕ∆ΡΕΣΕςΕ Ν⊄ ΤΕΡΡΙΤΟΡΙΝ Ε ΜΒΡΕΤ⊄ΡΙΣ⊄ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ Ν⊄ ςΙΤΕΤ 30 Τ⊄

Νρ Θψτετι Νρ. νξνσϖε

1 Σηκοδρα 121

2 ςλορα 4

3 Γϕιροκαστρα 6

4 Καϖαϕα 36

5 ∆υρρεσι 6

6 Τιρανα 66

7 Κρυϕα 2

8 Σηιϕακυ 17


9 Πεθινι 13

10 Ελβασανι 20

11 Κορα 12

12 Βερατι 21

Γϕιτησεϕ

Λιδηυρ µε προβλεµιν ε οργανιζιµιτ τ µεδρεσεϖε ν θαρθετ ε κλεριτ µψσλιµαν υ σηφαθν δψ ρρψµα κοντραδικτορε. Νϕρα µε πικπαµϕε ρεφορµατορε, ν κρψε τ σ χιλσ θνδροντε σενατορι Σαλι ςυιτερνι, κυρσε τϕετρα µε πριρϕε κονσερϖατορε, θ κρψεσοηεϕ νγα δισα κλερικ τ ρρετηεϖε, κρψεσισητ ατψρε τ πρεφεκτυρσ σ Σηκοδρσ.

Γρυπι ι παρ θε ι µενδιµιτ τ οργανιζοντε ν κρψεθψτετ νϕε σηκολλ φεταρε, µε νϕ κονϖικτ, κυ στυδεντϖε τ µεδρεσεϖε τ ρρετηεϖε τυ κριϕοηεσηιν κυσητε πρ τ νδϕεκυρ νορµαλισητ σηκολλν ε µεσµε. Κψ γρυπ προποζοντε θ πρσονελι µεσιµορ τ ζγϕιδηεϕ νγα τεολογετ µ τ κυαλιφικυαρ, τε χιλτ δο τ περγατισνιν εδηε τεκστετ µσιµορε. Ν κτ µνψρ τ γϕιτηα φορχατ δο τ πρθνδροηεσηιν ν κρψεθψτετ. Στυδενττ θ δο διλνιν νγα κϕο µεδρεσε µυνδ τ ϖαζηδονιν σηκολλατ ε λαρτα φεταρε ϕασητ ϖενδιτ. Κτα θεν τ µενδιµιτ θ τ µβψλλεν µεδρεσετ ε τϕερα, τ χιλατ κισηιν προϖυαρ σε ισηιν τ παφυθισηµε δηε πρδορνιν µετοδα τ ϖϕετρυαρα.


∆ρεϕτυεσιτ ε γρυπιτ τ δψτ προτεστυαν ασηπρ νδαϕ κτιϕ προϕεκτι, δυκε την θ εκζιστενχα ε µεδρεσεϖε ν δισα θενδρα µϕαφτ τ ποπυλλυαρα δηε σιδοµοσ ν ατο θενδρα, κυ µεδρεσετ κισηιν τραδιτα σηεκυλλορε, σι ισηιν: Σηκοδρα, Γϕιροκαστρα, Κρυϕα, Ελβασανι, Βερατι ετϕ. τ ϖαζηδονιν νορµαλισητ πυνν ε τψρε.

Νατψρισητ ν κτ νδεσηϕε πικπαµϕεση υ ακτιϖιζυαν εδηε σηυµ βεσιµταρ, πορ προβλεµι θε ι κυσητζυαρ δηε νγα ανα εκονοµικε, µυνδσιτ οργανιζατιϖε ετϕ. Ισηιν κτα φακτορ θ µποσητν γρυπιν ε δψτ.

Σηπρεη µενδιµιν θ εκζιστενχα ε µεδρεσεϖε ν ϖενδετ ε ποπυλλυαρα, πο θε σε δο τ εκζιστονιν µυνδσιτ εκονοµικε δηε πρβαλλιµι ι τψρε µε κυαδρο δηε παϕισϕε διδακτικε, δο τ κριϕοντε µυνδσι µ τ µδηα πρ µασιϖιζιµιν ε κσαϕ ηαλλκε τ αρσιµιτ ισλαµικ δυκε υ φρεκυεντυαρ νγα νϕ νυµρ µ ι µαδη νϕερζιση δυκε κριϕυαρ κυσητε πρ τ ρριτυρ νιϖελιν τεολογϕικ τ βεσιµταρϖε ε πρ ρρϕεδηοϕ ατο δο τ βηεσηιν νϕ βαρρικαδ ε ρνδσισηµε κυνδρ πρηαπϕεσ σ ιδεϖε ατειστε ν ποπυλλ.

Κτ ε δσηµον µ σ µιρι σηεµβυλλι ι Μεδρεσεσ σ Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ, ε χιλα δυκε γρυµβυλλυαρ κυαδρο τ φορτα µε κοντιγϕεντετ ε νξνσϖε θ νξορι αϕο, εδηε ν κυσητετ ε ϖσητιρα τ δικτατυρσ σ προλεταριατιτ δηε τ σητετιτ ατειστ, ε µβαϕτι γϕαλλ ν ποπυλλ φρψµν δηε εδυκατν φεταρε.

Πασ σηπρβρϕεσ σ σητετιτ ατειστ ν Σηθιπρι, πραπ υ κριϕυαν κυσητε πρ τυ ζηϖιλλυαρ αρσιµι φεταρ, ε ν κτ εδηε αι ισλαµικ. Νατψρισητ πασ νϕ περιυδηε 50−ϖϕεαρε ϖσητιρσιτ πρ ηαπϕεν ε κτψρε σηκολλαϖε ισηιν τ µδηα. Μυνγονιν λοκαλετ, κυαδροτ, τεκστετ µσιµορε, παϕισϕετ ετϕ., πορ δσηιρα ε ζϕαρρτ ε βεσιµταρϖε, ϖυλλνετι ι µιρ ι τψρε βρι θ τ καπρχεηεσηιν κτο ϖσητιρσι δηε βρενδα νϕ περιυδηε τρεϖϕεαρε 1991− 1994 υ ηαπν ν θψτετετ κρψεσορε τ Σηθιπρισ 10 µεδρεσε. Ατο νδιθεν νγα 1504 νξνσ, νγα τ χιλτ 55 ϕαν φεµρα. Αφρσισητ νϕ ε πεστα ε κτψρε νξνσϖε ϕαν κονϖικτορ δηε πϕεσρισητ γεζοϕν βυρσα


στυδιµορε. 38 κυαδρο τ πρηερσηµ πυνοϕν ν κτο µεδρεσε, κυρσε 171 ϕαν τ ϕασητµ, τ ζγϕεδηυρ νγα σπεχιαλισττ µ τ αφτ.

Τ δηνα µ τ ηολλσισηµε µβι νυµριν ε µεδρεσεϖε ε νξνσϖε θ νδϕεκυν ατο ε κυαδριν φεταρ ϕεπ ταβελα ε µποσητµε:

Γϕενδϕα ε σηκολλαϖε φεταρε ν Σηθιπρι

ν φιλλιµ τ ϖιτιτ 1993−1994

Νρ

Μεδρεσε

Νξενεσ

Κονϖ

Μσυεσ

Γϕιτη. Φεµ. διφινιτ. Με ορ

1 ∀Η.Μαηµυδ ∆ασηι∀ Τιραν

310 − − 8 25

2 ∀Η.Σηεη Σηαµια∀ Σηκοδερ

152 40 − 6 30

3 ∀Μυσταφα ςαροσηι∀ ∆υρρσ

78 15 − 3 14

4 ∀Η.Αλι Κορα∀ 340 − 150 6 35


Καϖαϕ

5 ∀Η.Αλι Ελβασανι∀ Ελβασαν

206 − 85 3 12

6 ∀ςεξηι Βυηαραϕα∀ Βερατ

46 − − 2 11

7 Πεσηκοπι 149 − − 4 15

8 Κυκσ 127 − − 3 9

9 Κορ 43 − − 1 10

10 Γϕιροκαστρ 53 − 42 2 10

Γϕιτησεϕ 1504 55 277 38 171

Σικυρσε σηιηετ νγα ταβελα ε µσιπρµε, πρ νγα νυµρι ι νξνσϖε ϖενδιν ε παρ ε ζ µεδρεσεϕα ∀Ηφζ. Αλι Κορα∀ ε Καϖαϕσ, ϖενδιν ε δψτ αϕο ε Τιρανσ, δηε ε φυνδιτ αϕο ε Κορσ µε 43 νξνσ. Νδρσα πρ νγα νυµρι ι φεµραϖε ϖενδιν ε παρ ε ζ µεδρεσεϕα ∀Η. Σηεη Σηαµια∀ µε 40 ϖαϕζα. Νξνσιτ ε κτψρε µεδρεσεϖε ρρεγυλλισητ πρανοηεν ν µοσην 12−13−ϖϕεαρε, πασι τ κεν κρψερ µε συκσεσ αρσιµιν φιλλορ.


Νξνσιτ ε µεδρεσεϖε σιπασ ρρεγυλλορεσ δο διτ δυηετ τ βνιν νϕ ορ πρακτικ φεταρε ϕασητ ορϖε τ µσιµιτ µβι µνψρν δηε ρρεγυλλατ ε φαλϕεσ σ πεσ κοηϖε τ ναµαζιτ. Γϕατ µυαϕιτ τ Ραµαζανιτ τ γϕιτη νξνσιτ ε µεδρεσεϖε δο τ βνιν νϕ µυαϕ (4 ϕαϖ) πρακτικ προφεσιοναλε, κυρσε νξνσιτ ε ϖιτιτ 11 ε τ 12 δο τ δρεϕτονιν σηρβεσατ φεταρε σι φαλϕε ταραϖιση, φαλϕε ξηυµαση, ξηεναζεση ετϕ. Κϕο βηεϕ ν ατο ξηαµια θ δο τ χακτοηεν νγα σηκολλα ν κονσυλτιµ µε Κοµυνιτετιν Μυσλιµαν. Πρ τ πασ νϕ ιδε µ τ πλοτ πρ πλανιν µσιµορ τ κτψρε σηκολλαϖε σηιφ ταβελατ ν ϖαζηδιµ:

ΝΡ ΛΕΝ∆ΕΤ ΚΛΑΣΑΤ Ορε ςϕετορε

ς ςΙ ςΙΙ ςΙΙΙ ς ςΙ

Α Λενδετ ε Περγϕιτησηµε

23 25

Γϕυη Σηθιπε 3 3 3 3 105 105

Λεξιµ Λετραρ 3 3 3 3 105 105

Γϕυη ε Ηυαϕ ε ∆ψτ 3 3 3 2 105 105

Ηιστορι 2 2 2 2 70 70

Γϕεογραφι 1 2 2 2 35 70


Ματεµατικ 5 5 5 5 175 175

Φιζικ − 2 2 2 − 70

Κιµι − − − 3 − −

Βιολογϕι − 2 2 2 − 70

∆ιτυρι Νατψρε − − − − 105 −

ςιζατιµ 1 1 1 1 35 35

Κνγ Ε Μυζικ 1 1 1 1 35 35

Εδυκιµ Φιζικ 1 1 1 1 35 35

Λετρσι − − − − − −

Αστρονοµι − − − − − −

ςιζατιµ Τεκνικ − − − − − −


Β Κυλτυρε Φεταρε 9 8 8 8 − −

Αραβισητ 6/3 2 3 3 159 105

Κυραν 0/3 2 2 2 51 70

Βεσιµ (Ακαιδ) 2 2 2 2 70 70

Ηιστορι Ισλαµε 1 1 1 1 35 35

Ηαδιτη − − − − − −

Τεφσιρ − − − − − −

Φικη − − − − − −

Υσυλι Φικη − − − − − −

Υσυλι Ηαδιτη − − − − − −

Σηυµα Ορ ϑαϖε 32 33 − − − −


ΝΡ Λενδετ ΚΛΑΣΑΤ Ορε ςϕετορε

ΙΞ Ξ ΞΙ ΞΙΙ ΙΞ Ξ

Α Λενδετ ε Περγϕιτησηµε

24 24

Γϕυη Σηθιπε − − − − − −

Λεξιµ Λετραρ − − − − − −

Γϕυη ε Ηυαϕ ε ∆ψτ

2 2 2 2 70 70

Ηιστορι 2 2 3 3 70 70

Γϕεογραφι 2 2 2 − 70 70

Ματεµατικ 5 4 3 3 175 140

Φιζικ 3 3 3 4 105 105


Κιµι 2 3 2 2 70 105

Βιολογϕι 2 2 2 2 70 70

∆ιτυρι Νατψρε − − − − − −

ςιζατιµ − − − − − −

Κνγ Ε Μυζικ

− − − − − −

Εδυκιµ Φιζικ 1 1 1 1 35 35

Λετρσι 4 4 4 4 140 140

Αστρονοµι − − − 2 − −

ςιζατιµ Τεκνικ

1 1 − − 35 35

Β Κυλτυρε Φεταρε 9 9 10 11 − −


Αραβισητ 6/3 3 2 2 159 105

Κυραν 0/3 3 1 1 51 105

Βεσιµ (Ακαιδ) 2 2 1 1 70 70

Ηιστορι Ισλαµε 1 1 1 1 35 35

Ηαδιτη − − 1 1 − −

Τεφσιρ − − 2 2 − −

Φικη − − 2 1 − −

Υσυλι Φικη − − 2 − −

Υσυλι Ηαδιτη − − − − − −

Σηυµα Ορ ϑαϖε

33 33 − − − −


ΜΕ∆ΡΕΣΕϑΑ Ε Π⊄ΡΓϑΙΤΗΣΗΜΕ − ΤΙΡΑΝ⊄

Μ 1924 ν νιϖελιν ε γϕιµναζιτ κλασικ ε τεολογϕικ, µε περσονελ τερσισητ σηθιπταρ υ τηεµελυα ∀Μεδρεσεϕα ε Πργϕιτησηµε ε Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν Σηθιπταρ ν Τιραν∀. Υ ηαπ ν βαζ τ ϖενδιµιτ Νρ. 105/1 δηε Νρ. 125/2 τ Θεϖερισ Σηθιπταρε δηε υ οργανιζυα ν πρπυτηϕε µε αρτικυλλιν 60 τ Στατυτιτ τ Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν Σηθιπταρ.

Ηαπατ ε παρ τ µεδρεσεσ ν Τιραν υ βν ν δισα ρρετηανα τε ϖεαντα ηιστορικε, θ πο καλοντε σηοθρια σηθιπταρε ν ατ κοη. Μ 1931 ν γϕιριν ε Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν ισητε κριϕυαρ δεγα κυλτυρορε, ε χιλα θε µιρατυαρ ν µβλεδηϕεν ε Κσηιλλιτ τ Μινιστραϖε µ 20.07.1931 δηε φιρµοσυρ νγα Κ/Μινιστρι Πανδελι ςανγϕελι δηε µινιστρατ Η. Μοσι, Μ. Τυτυλανι ετϕ. ∆εγα Κυλτυρορε, ε χιλα νδικοι σηυµ ν κρεϕτ εχυριν ε µεδρεσεσ, σανκσιονοντε ν ρρεγυλλορεν ε σαϕ νϕ σρ κρκεσαση ε παριµεση, σι ισηιν: ϖλλαζριµι ν µεσ µψσλιµανϖε, ϖλλαζριµι κοµβταρ, κονφιρµιµι µε θψτετριµιν µοδερν, κονφιρµιµι µε ζηϖιλλιµιν νϕερζορ, πρµιρσιµι ι γϕενδϕεσ σηοθρορε τ µψσλιµανϖε, οργανιζιµι ι κονφερενχαϖε, βοτιµι ι βροσηυραϖε, ηαπϕα ε σηκολλαϖε φοσηνϕορε πρ δϕεµ ε ϖαϕζα, νδϕεκϕα ε µεδρεσεσ νγα σεκσι φεµρορ.

Ν πρπαριµιν ε µεδρεσεσ πατν ρνδσι εδηε ϖενδιµετ ε Κονγρεσιτ ι τ Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν Σηθιπταρ, ε ν µνψρε τ ϖεαντ πικπαµϕετ πρπαριµταρε τ κρψεταριτ τ κτιϕ Κοµυνιτετι Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρα.

Μ 1931 πρφυνδυαν πυνιµετ ε νδρτεσσ σ ρε τ Μεδρεσεσ σ Πργϕιτησηµε ν Τιραν. Κψ θε νϕ σιηαριθ πρ τρ βοτν σηθιπταρε. Μεηδι Φρασηρι, νϕ νγα πολιτικαντ δηε σοχιολογτ ε σηθυαρ σηθιπταρ, ν φϕαλν ε πρσηνδετϕεσ τηα: ∀Πρπαριµι ι ϖρυλλσηµ πρ νε σηθιπταρτ σητ νϕ νεϖοϕ ε ϕετσ, σε πρ τ


µϕερυαριτ ν κτ βοτ σκα µσηιρ. Μσηιρα µυνδ τ ϕετ περσοναλε, πορ ϕο µιδισ ποπυϕϖε, δ.µ.τη. σε σσητ ιντερναχιοναλε.

Αι ποπυλλ θ ρρζοηετ µε κµβτ ε ϖετα σκα τ δρεϕτ τ ανκοηετ. Μεδρεσετ θ δο τ ϕεν φολεϕα ε πριϕσαϖε τ φεσ ισλαµε ν Σηθιπρι δυηετ τ κονφορµοηεν µε φρψµν ε σηεκυλλιτ βρενδα τ χιλιτ ϕετοϕµ.∀

Μεδρεσεϕα ε Πργϕιτησηµε ε Τιρανσ βρενδα πακ ϖιτεϖε ε φιτοι φιζιονοµιν ε ϖετ σι νϕ ινστιτυχιον σεριοζ, κυ µερρεϕ νϕ φορµιµ ι σηνδοσηε φεταρ δηε κοµβταρ. Κϕο υ αρριτ ν σαϕ τ τρυπιτ µσιµορ τ πεδαγογεϖε θ ε δρεϕτονιν ατ, τ χιλτ ισηιν σηθυαρ ν λεϖιζϕεν κοµβταρε πρ λιριµιν ε Σηθιπρισ δηε νϕκοησισητ µβετεν τ ρεσπεκτυαρ δηε ν περιυδην κυρ ϖενδι ηψρι ν ρρυγν ε εµανχιπιµιτ σηοθρορ. Η.ς.∆ιβρα, θ δρεϕτοι πρ σηυµ ϖϕετ µεδρεσεν, Θαµιλ Βαλα, δρεϕτορι ι σαϕ ι παρ, Ισµετ ∆ιβρα, Ηακι Σηαροφι, Ισα ∆οµνι, Εσατ Μψφτια ε τ τϕερ θ θεν ν κρψε τ σαϕ, κισηιν νϕ πργατιτϕε τ λαρτ τεολογϕικε, φιλοζοφικε, ετικε ε σοχιολογϕικε. Σηκριµετ ε τψρε ϕαν δεσηµι ε κυλτυρσ σ γϕρ θ ζοτρονιν.

Μεδρεσεϕα πυνοντε µβι βαζν ε νϕ ρρεγυλλορεϕε τ πρβρ πρεϕ 92 νενεση, κυ περχακτοηεϕ δο γϕ θ κισητε τ βντε µε κτ ινστιτυτ. Μεδρεσεϕα ε Πργϕιτησηµε ϖαζηδοντε 10 ϖϕετ, 3 πρεϕ τ χιλϖε ι πρκισνιν αρσιµιτ φιλλορ, κυρσε 7 τ τϕερτ πρβνιν αρσιµιν ε µεσεµ, τ νδαρ ν κυρσιν ε υλτ (4−ϖϕεαρ) δηε κυρσιν ε λαρτ (3−ϖϕεαρ). ςιτι µσιµορ ι µεδρεσεσ φιλλοντε µ 1 τετορ δηε µβαροντε µ 30 θερσηορ (αρτικυλλι 24 ι Ρρεγυλλορεσ). Νξνσιτ ισηιν κρψεσισητ ιντερνατιστε δηε τ σεκσιτ µασηκυλλορ. Ν φυνδ τ δο ϖιτι µσιµορ, σιδοµοσ ν φυνδ τ δο χικλι, νξνσιτ µατυραντ ϕεπνιν 4 προϖιµε µε σηκριµ ε µε γοϕ: βεσιµ, αραβισητ, γϕυη σηθιπε δηε ηιστορι ε σηενϕτ. Ν λνδν ε βεσιµιτ µατυρανττ βνιν νϕ προϖιµ πρακτικ, σι δηε νϕ πρεδικιµ ν νϕ ξηαµι φαθε ποπυλλιτ. Ν φυνδ νξνσιτ παϕισεσηιν µε διπλοµ. Σιστεµι ι ϖλερσιµιτ ισητε αι µε 10 νοτα.


ΠΛΑΝΙ Μ⊄ΣΙΜΟΡ Π⊄Ρ ΤΡΕ ςϑΕΤ⊄Τ Ε ΑΡΣΙΜΙΤ ΦΙΛΛΟΡ

Ορ ϕαϖορε

Νρ Λνδτ Ι ΙΙ ΙΙΙ

1 Κυραν 6 4 4

2 Γϕυη σηθιπε 10 9 8

3 Βεσιµ 5 4 2

4 Φϕαλ αραβισητ − − 1

5 Αριτµετικ ε γϕεοµετρι

3 3 3

6 Ηιστορι − 2 2

7 Γϕεογραφι − 2 2

8 Μσιµ νατψρε − 2 2


9 Μσιµ σενδεση − − 2

10 Μυζικ 1 1 1

11 Γϕιµναστικ 1 1 1

12 Μσιµε σητετρορε − 2 2

Σηυµα 26 30 30

Μεδρεσεϕα ε Πργϕιτησηµε θ ν τηεµελιµιν ε σαϕ υ παϕισ µε πλαν δηε προγραµ µσιµορ τ νιϖελιτ βασηκκοηορ, τ µιρατυαρ νγα σεκρεταρι ι Κεσηιλλιτ τ Πργϕιτησηεµ τ Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν. Πλανι µσιµορ νγα γρυπλνδτ προφεσιοναλε φεταρε υ γρσηετυα µε γρυπλνδτ θ καρακτεριζονιν σηκολλατ ε µεσµε σητετρορε, λιχετ κλασικε. Κτο λνδ, σι ισητε γϕυηα δηε λετρσια σηθιπε, θ µερρεϕ γϕατ τρ περιυδησ σηκολλορε 10 ϖϕεαρε, σι ϖερεηετ δηε ν πλανιν µσιµορ τ µσιπρµ, κισητε πρπαρσι νγα λνδτ ε τϕερα, ε ζηϖιλλυαρ ν νιϖελ τ λαρτ δηε ε στιµυλυαρ ν δισκυτιµετ µε τολερανχ θ ϕεπ βεσιµι ισλαµ. Αϕο νξορι διϕεταρ δηε σηκενχταρ τ αφτ σι ςεξηι Βυηαραϕα, Σηαβαν ∆εµιραϕ, ςεηβι Ισµαιλι ε τ τϕερ, πυνιµετ ε τ χιλϖε καν ζν ϖενδ ν φονδετ ε σηκενχεσ σον σηθιπταρε.

Ατψ στυδιοηεσηιν γϕυητ ε ηυαϕα, σι αραβισητϕα, ανγλισητϕα, περσισητϕα. Αραβισητϕα, ε χιλα ζιντε ϖενδιν κρψεσορ, ζηϖιλλοηεϕ µβι βαζεν ε µετοδσ Βερλιτζ δηε ασαϕ Αηυ, θ ισηιν µ ν ζ ν ατ κοη.


Σιντακσα αραβε ζηϖιλλοηεϕ γϕατ πεσ ϖϕετϖε τ φυνδιτ τ µεδρεσεσ. Νξνσιτ ζοτρονιν ρρεγυλλατ ε Αϖαµιλιτ, ατο τ Ιδηηαριτ, σι δηε τε Καφιϕεσ παραλελ µε απλικαχιον. Ν δψ κλασατ ε φυνδιτ προγραµι ι κσαϕ λνδε πρφσηιντε τεκστιν ε Τεληισιτ, Ηαδιτηιτ δηε Τεφσιριτ τ Κυρανιτ. Κτο δψ τ φυνδιτ ζηϖιλλοηεσηιν ν πρακτικ, µβι βαζν ε Υσυλι Φικηυτ. Φορµιµ τ µιρ νξνσιτ µερρνιν εδηε νγα Λογϕικα (Μαντικ) δηε λνδ τϕερα τ καρακτεριτ ϕυριδικο−τεολογϕικ.

Ν φορµιµιν ιντελεκτυαλ βασηκκοηορ τ µεδρεσιστϖε νδικυαν λνδτ σηκενχορε σι Ηιστορια ε Νατψρσ, Κιµια, Φιζικα, Ηιστορια, Γϕεογραφια ετϕ. Ν βοτανικ βηεϕ κλασιφικιµι ι βιµϖε σιπασ σιστεµιτ τ Καρλ Λινευτ. Ν ζοολογϕι βηεϕ κλασιφικιµι ι καφσηϖε. Ν φιζικ ζηϖιλλοηεϕ µεκανικα, ηιδροστατικα, αεροστατικα ετϕ. Μσιµετ ε φιζικσ δηε τ κιµισ σηοθροηεσηιν µε εκσπεριµεντε.

Μεδρεσισττ, νπρµϕετ λνδσ ∆ιτυρι ∆ρεϕτσορε, µερρνιν νϕοηυρι εδηε µβι κυσητετυτν δηε κοδιν χιϖιλ, κα ι νδιηµοντε ατα πρ τ βρ κραηασιµε µε Σηεριατιν (λιγϕιν ισλαµ). Ν φορµιµιν εστετικ τ νξνσϖε λυαϕτι ρολιν ε ϖετ εδηε λνδα ε µυζικσ, θ ζηϖιλλοηεϕ µε νϕ ορ ν ϕαϖε, σιδοµοσ µε µσιµιν ε κνγϖε µε καρακτερ κοµβταρ.

Μεδρεσισττ ζηϖιλλονιν νϕ ϖεπριµταρι τ γϕρ ϕασητσηκολλορε, σηκενχορε ε αρτιστικε. Ατα σηφρψτζονιν πρ κτο θλλιµε φεστατ φεταρε ε ατο κοµβταρε. Πργατισνιν κνδιµιν ε Μεϖλυδιτ σηθιπ, ιλαηιϖε ετϕ., τ χιλατ ι ζηϖιλλονιν παρα πυβλικυτ.

Ν ηαρκυν κοηορ 1931−1941 τρυπι µσιµορ ι µεδρεσεσ ι χιλι ισητε µϕαφτ ι νγριτυρ νγα ανα ιντελεκτυαλε, τ χιλτ δινιν µιρ γϕυην αραβε δηε τ τϕερα, νϕιφνιν µιρ σηκενχατ ισλαµε, φιλοζοφιν, τεολογϕιν ε ηιστοριν, σητρυαν προβλεµετ θ κισηιν τ βϕν µε νδρτιµιν ε πργϕιτησηµ τ νϕερζϖε. Κτα υ ανγαζηυαν τ µαρριν πρσιπρ ηαρτιµιν ε πλατφορµαϖε τ ρεϕα πρ εδυκιµιν ε ρινισ ∀τυε λαν πρϕασητα τ γϕιτηα ατο θ σϕαν τ πρσητατσηµε µε θαρκυν δηε κονδιτατ (ε ασαϕ κοηε)∀ Ατα νδρ τ τϕερα τηεκσονιν σε: ∀Νδρ


σηκολλατ φιλλορε δηε σητετνορε λε τι υ µσοηετ φεϕα φµιϕϖετ µβι βαζα δηε ϖιϕα τ χακτυµε, µε τεκστε τ πρεγατιτυνα µιρ, τυε πασ κυρδοηερ κοντρολλιν ε δυηυρ σι πρ σα υ πρκετ τεκστεϖετ ασητυ εδηε πρ σα ι πρκετ µσυσϖετ θ ι µσοϕν. Μσυεσιτ τον τ φεσ δυηετ τ ϕεν νδρ µα τ ζγϕεδηυνιτ ε νδρ µα τεδυκυεµιτ σεπσε ατψνε υ νγαρκοηετ σηυµ νϕ βαρρ ε ρανδ, βαρρα σε σι µε ε εδυκυ φµιϕν δηε µοσην ε ρε ν πικπαµϕε σηπιρτνορε.∀ Κϕο φρψµ βυροντε νγα Μεδρεσεϕα ε Τιρανσ, θ πρ µενδιµιν τιµ, γϕατ κτψρε ϖιτεϖε πο καλοντε ζηϖιλλιµετ µ κυλµορε τ σαϕ, πασι θ σιθ δο τ σηοφιµ, µ ϖον, νδρηψρϕετ θ υ βν νγα πυσητετι, ν στρυκτυρατ δηε προγραµετ ε σαϕ, βν θ µ ϖον, αϕο τ ηυµβ ϖλερατ ε σαϕ σι ινστιτυχιον θ σψνοντε τ κυλτιϖοϕ νδργϕεγϕεν φεταρε ε κοµβταρε.

Πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε µβιϕετεσα ε σαϕ υ β σηυµ ε ϖσητιρ. Πυσητετι κοµυνιστ ι ιµπονοι µε ϖενδιµ τ ϖεαντ νϕ πλαν−προγραµ µσιµορ, θ πρεκτε τηελλ φιζιονοµιν δηε πρµβαϕτϕεν ε σαϕ. Ν µεσ λνδϖε θ ιυ ιµπονυαν ισητε εδηε γϕυηα ρυσε. ϑο σηυµ κοη µ ϖον, γϕυησ ρυσε ιυ σητυα λνδα ε δαρϖινιζµιτ. Νδαϕ κτψρε µασαϖε περσονελι µσιµορ ρεαγοι ασηπρ. Εσατ Μψφτια, ιση−δρεϕτορ ι Μεδρεσεσ σ Πργϕιτησηµε δηα δορηεθϕεν.

Μ 1967, κϕο µεδρεσε, φολε ε µενδιµιτ ισλαµικ σηθιπταρ υ µβψλλ. Μσυεσιτ δηε νξνσιτ ε σαϕ υ σηπρνδαν, υ µορν µε πυν τ τϕερα δηε νϕ πϕεσ υ ιντερνυαν οσε υ φυτεν νπρ βυργϕε.

Με ρικριϕιµιν ε Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν δηε κρκεσατ ε ποπυλλιτ πρ τ ϖαζηδυαρ τραδιτν ε εδυκιµιτ φεταρ πρµεσ µεδρεσεσ, κϕο σηκολλ υ ριηαπ µ 1991. Αϕο µορι εµριν ε διϕεταριτ τ νϕοηυρ ν φυσην ε δρεϕτσισ ισλαµε ∀Η.Μαηµυδ ∆ασηι∀.


ΑΡΣΙΜΙ Ι ΛΑΡΤ⊄ ΙΣΛΑΜΙΚ ΣΗΘΙΠΤΑΡ (ΦΑΚΥΛΤΕΤΙ Ι ΣΤΥ∆ΙΜΕςΕ ΙΣΛΑΜΕ − ΠΡΙΣΗΤΙΝ⊄)

Με ρνιεν ε σιστεµεϖε σοχιαλιστε τοταλιταρε, ν βλλοκυν λινδορ σιδοµοσ µε σηµβϕεν ε ρεγϕιµεϖε κοµυνιστε θ ε κισηιν κυφιζυαρ απο µοηυαρ φεν, ποπυλλσια ισλαµε υ γϕενδ πρπαρα µυνδσιση τ ρεϕα περ τ υσητρυαρ λιρισητ φεν ε σαϕ, δηε ν τ νϕϕτν κοη τ νγρεϕ εδηε ινστιτυχιονετ ε ϖετα φεταρε δηε κυλτυρορε. Μβι βαζν ε τραδιταϖε τ τρασηγυαρα, σι δηε µβι βαζν ε αρριτϕεϖε τ νξιτιµσηµε τ κοηϖε τ φυνδιτ, υ πα ε νεϖοϕσηµε θ τ φιτοηετ κοηα ε ηυµβυρ. Βοτα σηθιπταρε τανι νυκ ισητε µ αϕο ε δικυρσηµϕα. Αϕο ε τρεγοι φορχν δηε γϕαλλριν ε σαϕ ν ϖιτετ 80, µε κριϕιµιν ε σητψπιτ τ σαϕ φεταρ ν γϕυην σηθιπε ν Κοσοϖ, ν Σηθιπρι, ν Μαθεδονι δηε ν Μαλ τ Ζι.

Κυαδροτ ε ρεϕα τ φορµυαρα ν γϕιριν ε υνιϖερσιτετεϖε τ νϕοηυρα ισλαµικε ε θ υ δοκτορυαν ν δηϕετϖϕεαριν ε φυνδιτ, δυκε ηαρτυαρ δισερταχιονετ, πατν εδηε τεµα θ κισηιν πρ συβϕεκτ βοτν ισλαµε ν Σηθιπρι. Κτο στυδιµε υ βν ν ϖαζηδν ε πυνιµεϖε δηε τ ϖεπριµταριϖε τ ιδεολογϖε πατριοτ µψσλιµαν σηθιπταρ σι: Ηοξηα Ταησινι, Ηαξηι Ψµερ Πριζρενι, Μυλλα Ζεκα, Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ, Ηαφιζ Αλι Κορα, Καδρι Γϕατα ετϕ.

Μ 1981 Ρεξηεπ Βοϕα παραθιτι τεµν ιντερεσαντε ∀Σηθιπταρτ δηε Ισλαµιζµι∀, µε τ χιλν αι µορι γραδν σηκενχορε Μαγϕιστρ δηε κατρ ϖϕετ µε ϖον αι µβροϕτι δοκτορατυρν µε δισερταχιονιν ∀Μψσλιµαντ ν ϑυγοσλλαϖι∀. Στυδιµε τ κσαϕ νατψρε υ βν εδηε νγα πυνονϕσ τ τϕερ. Νπρµϕετ πυνιµεϖε τ κσαϕ νατψρε, θ παν δριτν ε βοτιµιτ ν περιοδικτ σι ∀∆ιτυρια Ισλαµε∀(Πρισητιν), ∀Ηνα ε ρε∀ (Σηκυπ), ∀Ελιφ∀ (Ποδγοριχ), δσηµυαν σε ζηϖιλλιµι ι ϖετδιϕεσ φεταρε τε σηθιπταρτ κα θεν ι λιδηυρ νγυσητ µε πρπαριµετ ε σηοθρισ σηθιπταρε, τ παϖαρσισ σ τψρε εκονοµικε, σοχιαλε δηε πολιτικε δηε σε ε τρ ποπυλλσια µε κοµβσι σηθιπταρε ε κτψρε τροϕεϖε ισητε ε λιδηυρ νγυσητσισητ µε ιντερεσατ κοµβταρε.


Τ γϕιτη φακτορτ ε µσιπρµ σι δηε ζηϖιλλιµι ι αρσιµιτ τ λαρτ ν Ρεπυβλικν ε Σηθιπρισ δηε ν Κοσοϖ, σητρυαν τερενιν, δηε νϕηεριση σητρυαν νεϖοϕν ε νγριτϕεσ σ νϕ σηκολλε τ λαρτ ισλαµε ν νϕ νγα ϖενδετ µε τ πρσητατσηµε.

Μυνδσιτ δηε κυσητετ πρ νγριτϕεν ε νϕ φακυλτετι ισλαµικ γϕιτησηθιπταρ ι κισητε Κοσοϖα δηε κονκρετισητ Πρισητινα. Κτυ εκζιστοντε Μεσηιηατι ι χιλι ζηϖιλλοντε νϕ ακτιϖιτετ τ γϕερ φεταρ, κυλτυρορ δηε κοµβταρ τ παϖαρυρ, κισητε κυαδρο τ πργατιτυρα τεορικισητ δηε οργανιζατιϖισητ, κισητε µυνδσι εκονοµικε πρ τ νγριτυρ νϕ σηκολλ τ λαρτ φεταρε ισλαµε. Πρισητινα, ε χιλα θ µ 1951 κισητε νγριτυρ Μεδρεσεν ε υλτ δηε µ 1962 Μεδρεσεν ε µεσµε µε φιλιαλετ µεδρεσε, ν θψτετετ ε τϕερα (Πριζρεν, Γϕιλαν) δηε κυαδροτ εφεκτιϖε θ κισητε, υ β βαζ πρ νγριτϕεν ε Φακυλτετιτ τ Στυδιµεϖε Ισλαµε ν Πρισητιν.

Ν µβλεδηϕεν ε 7 θερσηοριτ 1992 τ Κυϖενδιτ τ Βασηκσισ Ισλαµικε τ Κοσοϖσ, ∆ρ. Ρεξηεπ Βοϕα, ν εµρ τ Κοµισιονιτ Αµ τ φορµυαρ νγα ∆ρ.Παϕαζιτ Νυσηι, Μρ.Ισµαιλ Αηµετι, Μρ.Θεµαλ Μορινα, Ισα Βαϕθινχα, ϑασηαρ ϑασηαρι, Μιφταρ Ηαϕδινι δηε Ναιµ Τρναϖα, παραθιτι σψνιµετ λιδηυρ µε νγριτϕεν ε Φακυλτετιτ τ Στυδιµεϖε Ισλαµε. Νϕκοησισητ ισηιν ηαρτυαρ στατυτι δηε πλαν−προγραµετ ε τιϕ. Ν βαζ τ πλαν−προγραµιτ πρφσηιηεσηιν 23 δισιπλινα, νγα τ χιλατ 2/3 ε ζινιν λνδτ φεταρε, κυρσε πϕεσα τϕετρ πρβηεϕ νγα λνδτ ε κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε. Κψ Φακυλτετ γϕετι µιρατιµιν εδηε τ ρεκτοριτ τ Υνιϖερσιτετιτ τ Πρισητινσ, ∆ρ.Εϕυπ Στατοϖχιτ.

Μβι κτ βαζ, µε 7 δηϕετορ 1992 Φακυλτετι ι Στυδιµεϖε Ισλαµε ηαπι δψερτ ε τιϕ. ∆εκανι ι κτιϕ Φακυλτετι υ ζγϕοδη νγα Μεσηιηατι ι Κοσοϖσ ∆ρ.Ρεξηεπ Βοϕα, νδρσα ζϖενδεσδεκαν υ ζγϕοδη Μρ.Θεµαλ Μορινα.

Κψ Φακυλτετ, ν ϖιτιν ε παρ, υ νδοθ νγα 40 στυδεντ τ ρεγυλλτ δηε µε κορρεσπονδενχ.

Ηαπϕεσ σ κτιϕ φακυλτετι ι παραπριυ νϕ πλατφορµ ε τηελλυαρ δηε µε βαζα σηκενχορε ε ∆ρ.Παϕαζιτ Νυσηιτ, θ υ βοτυα ν φαθετ ε ∀∆ιτυρισ Ισλαµε∀ µε τιτυλλιν ∀Τηεµελιµι ι Φακυλτετιτ τ Στυδιµεϖε Ισλαµε ν


Πρισητιν δηε παριµετ κρψεσορε τ οργανιζιµιτ τ πυνσ σ τιϕ∀ Αυτορι, πασι βν νϕ ϖσητριµ σιντετικ τ ϖεοριϖε ετνοπσικολογϕικε δηε ετνοκυλτυρορε, αναλιζον γϕενδϕεν δηε νιϖελιν ε σηθιπταρϖε ν ϑυγοσλλαϖιν ε σηπρβρ, πρθινδϕα ε τ χιλϖε αρριντε ν 97%. Αι ϖ ν δυκϕε σε σηθιπταρτ βϕν νϕ ϕετε τ οργανιζυαρ φεταρε, καν ινστιτυχιονετ δηε οργανιζατατ ε τψρε τ ποσαµε φεταρε. ςετµ ∀ν Κοσοϖ κα 484 ξηαµι δηε 52 τεθε, κυ σηθιπταρετ υσητροϕν τ δρεϕτν δηε λιριν ε τψρε τ βεσιµιτ. Θ πρεϕ 29 ϖϕετϖε φυνκσιονον µεδρεσεϕα ∀Αλαυδ−διν∀ ε Πρισητινσ, νγα καν δαλ 25 γϕενερατα µατυραντση, δηε σε νϕ νυµρ ι κονσιδερυεσηµ ι τψρε καν ϖιϕυαρ ε ϖιϕοϕν στυδιµετ µε συκσεσ ν Μεδιν, Τριπολι, ∆αµασκ, Καϕρο, ετϕ., σε ν Τιραν, Πρισητιν ε Σηκυπ ϕαν βοτυαρ δισα ϖεπρα οριγϕιναλε ισλαµε∀ ετϕ.

Πρκτηιµετ ε Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε, νϕριτ πρεϕ τεκστεϖε µ τ ϖσητιρα δηε µ τ ρνδα πρ πρκτηιµ, δσηµυαν σε κεµι νϕοησ τ µιρ τ αραβισητεσ, τ κσαϕ γϕυηε κλασικε τ Λινδϕεσ, σι εδηε τ σηθιπεσ.

∀Κσητυ γϕυηα σηθιπε, τηεκσον αυτορι, υ ϖρτετυα δηε σι γϕυη ε ϖεπραϖε τ λαρτα δηε τ νδρλικυαρα Ισλαµε∀. Ν κτ πλατφορµ, αυτορι δσηµον σε Πρισητινα σητ εδηε θενδρ ε δισα κυαδροϖε µε ϖοκαχιον σηκενχορ νγα φυσηα ε σηκενχαϖε ισλαµε.

∆ρ.Π.Νυσηι, δυκε σηπαλοσυρ ιδετ ε τιϕ µβι προγραµιν ε κτιϕ Φακυλτετι, ννϖιζον σε κψ Φακυλτετ σητ νδρ τ ρραλλτ κυ δυηετ τ µσοηεν δισα γϕυη τ ηυαϕα, περϖε σηθιπεσ−γϕυη µσιµι δηε λνδ µσιµι. Αι σητρον νεϖοϕν ε πρϖετσιµιτ νγα ανα ε στυδεντϖε τ γϕυησ αραβε, τυρκε, οσµανε, περσε δηε ανγλεζε, δυκε ε νγριτυρ κτ Φακυλτετ ν νιϖελετ ε στυδιµεϖε φιλοζοφικε−οριενταλιστικε.

Ν ϖαζηδιµ τ εκσποζιµιτ τ τεζαϖε τ τιϕ µβι φυνκσιονετ ε φακυλτετιτ τ Στυδιµεϖε Ισλαµε, αι τηεκσον σε Ισλαµιζµι κραηασ µε ρελιγϕιονετ ε τϕερα δο τ στυδιοηετ σι φορµ ε εκζιστενχσ σ ϕετσ δηε ε κυπτιµιτ τ σαϕ δηε σι µνψρ ε νγριτϕεσ σ κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε τ ινδιϖιδιτ. Αρτι ισλαµικ, σιδοµοσ αι ν φυσην ε


αρκιτεκτυρσ ∀κα γϕετυρ νϕ σητριρϕε τ µαδηε ν ϖενδετ αραβε, ν Σπανϕ, ν ϖενδετ βαλλκανικε, ε δερι ν Αλασκ∀.

Φορµιµιτ τ κυαδροϖε µε οριεντιµ αρσιµορ, σηκενχορ δηε εδυκατιϖ τ νιϖελιτ υνιϖερσιταρ δηε πασυνιϖερσιταρ ι κοντριβυον, ν ραδη τ παρ, πρµβαϕτϕα ε πυνσ αρσιµορε, εδυκατιϖε δηε σηκενχορε θ πο βν δηε δο τ βϕ Φακυλτετι ι Στυδιµεϖε Ισλαµε. Φακυλτετι υ οφροηετ ν, ραδη τ παρ, σηθιπταρϖε, δυκε υ βρ νϕ ϖατρ ε φορµιµιτ τ κυαδροϖε τεολογϕικε σηθιπταρε πρ στυδιµε ισλαµε.

Παριµι ι νδρλιδησηµρισ σ νεϖοϕαϖε βασηκκοηορε κοµβταρε µε ατο φεταρε, κρκον ζγϕεδηϕεν ε ατψρε λνδϖε τ µσιµιτ, τ χιλατ ι κοντριβυοϕν θλλιµιτ τ πρβασηκτ τ ζηϖιλλιµιτ τ κοµβιτ τον, µϖετσισ σ πλοτ τ τιϕ, δυκε πρφσηιρ κτυ δηε λιριν σηπιρτρορε ινδιϖιδυαλε ε κολεκτιϖε τ σηθιπταρϖε. Μβι κτ παριµ γϕεϕν ϖενδ λνδτ ε κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε δηε τ κυλτυρσ κοµβταρε πρκραη λενδϖε προφεσιοναλε. Ν κυαδριν ε λνδϖε τ κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε ϖενδ τ ϖεαντ ζν: λνδα ε φιλοζοφισ, ε φιλοζοφισ ισλαµε δηε λνδα ε σοχιολογϕισ σ κυλτυρσ µε τηεκσιµ τ ϖεαντ τ σοχιολογϕισ σ κυλτυρσ κοµβταρε. Πο ν κτ γρυπ, τ κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε, ϖενδ τ ϖεαντ γϕεϕν λνδτ ε γϕυησ σηθιπε (φονετικ, µορφολογϕι δηε σιντακσ ε γϕυησ σηθιπε), σι δηε λετρσια σηθιπε, εδηε λνδτ ε γϕυηϖε τ ηυαϕα.

Ζοτριµι ι µσιµεϖε ισλαµε νγα ανα ε στυδεντϖε τ κτιϕ Φακυλτετι δο τ λινδ νεϖοϕν ε στυδιµιτ τ τρασηγιµισ σ βεσιµιτ ισλαµ βασηκκοηορ, τ ζηϖιλλιµιτ τ σηθιπταρϖε δηε τ µενδιµιτ σηθιπταρ ποσαρισητ. Ραπορτι νδρµϕετ λνδϖε κοµβταρε δυηετ τ∋ι µοτιϖοϕ στυδενττ τ ηψϕν ν πρϖιϕιµε µενδιµεση τ τιλλα, τ χιλατ µ ϖον δο τ∋ι τηελλοϕν ν στυδιµε τ ποσαµε.

Φεϕα Ισλαµε ε σηθιπταρϖε σητ νϕ ρεαλιτετ. Παϖαρσισητ νγα θενδριµετ δηε πικπαµϕετ ε χιλιτδο νδαϕ κτιϕ ρεαλιτετι, κψ ρεαλιτετ δυηετ τ στυδιοηετ, σ πακυ τ καπεν αντ κρψεσορε τ τιϕ. Αι κα πρµασα σητριρϕεϕε


σηυµ τ µδηα. Πρµασατ ε σητριρϕεσ γϕεογραφικε τ σηθιπταρϖε ισλαµε ϕαν αθ τ µδηα, σα ϕαν εδηε πρµασατ ε σητριρϕεσ σ διασπορσ σηθιπταρε ν ϖενδετ ε νδρψσηµε τ τ γϕιτηα κοντινεντεϖε. Ν κτο κυσητε δο τ ισητε ε νεϖοϕσηµε τ πρπιλοηετ ατλασι ι σητριρϕεσ σε τψρε. Αθ µ τεπρ κυρ διηετ σε λιδηϕα σηπιρτρορε νδρµϕετ τψρε ι κοντριβυον λιδηϕεσ κοµβταρε δηε ζηϖιλλιµιτ τ πρβασηκτ κοµβταρ ε φεταρ τ τψρε.

ςζηγιµι ε στυδιµι ι τρασηγιµισ ισλαµε ποζιτιϖε, αι ι δισιπλιναϖε µοδερνε τ σηκενχαϖε βασηκκοηορε, σικυρσε εδηε αι ι σηθιπταρϖε δηε ι µενδιµιτ τ τψρε, δο τ σηπρεηετ ποζιτιϖισητ δηε ν ριτµιν ε καπρχιµιτ µε τ σηπεϕτ τ νιϖελιτ τ ζηϖιλλιµιτ εκονοµικ ε σοχιαλ ρελατιϖισητ τ υλτ τ σηθιπταρϖε. Γϕιτηασητυ, ϖζηγιµετ ε στυδιµετ ι κτιλλα δο τ σηπϕεν εδηε ν σιντεζα τ ρνδσισηµε πρ αϖανχιµε τ κυφιϕϖε τ ηοριζοντιτ τ διϕεϖε τονα.

Πρ κτ αρσψε, µισιονι αρσιµορ, εδυκατιϖ δηε σηκενχορ ι Φακυλτετιτ τ Στυδιµεϖε Ισλαµε ν Πρισητιν κα ρνδσι τ ϖεαντ δηε ακτυαλισητ µε πυνν ε γϕιτηµβαρσηµε τ τιϕ δο τι κοντριβυοϕ ζγϕεριµιτ τ ηοριζοντιτ τ διϕεϖε, ζγϕιδηϕεσ σ σητϕεσ κοµβταρε σηθιπταρε δηε ινκυαδριµιτ τ σηθιπταρϖε ν ρρϕεδηατ ε πργϕιτησηµε τ Εϖροπσ σ ιντεγρυαρ.

Μ 3 κορρικ 1997 υ διπλοµυα στυδεντι ι παρ ι κτιϕ φακυλτετι, ι ϖετµι ν τ γϕιτηα τροϕετ σηθιπταρε θ πργατιτ κυαδρο ν ρραφσηιν ε στυδιµεϖε ισλαµε. Σαδικ (Σαµι) Μεηµετι θε αι θ µβροϕτι µε συκσεσ τεµεν ε διπλοµσ ν λνδν ε ∆ΑΩΕΣ µε τιτυλλ: ∀ΤΗΙΡΡϑΑ ΙΣΛΑΜΕ − ρολι δηε µϕετετ ε σαϕ∀.


Ν∆⊄ΡΤΕΣΑΤ Ε ΚΥΛΤΙΤ ΙΣΛΑΜ ∆ΗΕ ΡΟΛΙ Ι Τ ΨΡΕ Ν⊄ Ε∆ΥΚΙΜΙΝ ΦΕΤΑΡ, ΕΤΙΚ ∆ΗΕ ΚΥΤΥΡΟΡ Τ⊄ ΣΗΘΙΠΤΑΡ⊄ςΕ

Ισλαµι ι κυσητον ρνδσι τ ϖεαντ, µσιµιτ, εδυκιµιτ δηε σηκενχσ. Κϕο τηεκσοηετ φυθισηµ θψση ν αϕετιν ε παρ τ ζβριτυρ νγα ανα ε Ζοτιτ, δυκε ι ποροσιτ τ γϕιτη νϕερζιτ πα δαλλιµ ραχε, γϕινιε α µοσηε ∀Λεξονι, στυδϕονι δηε εδυκοηυνι µε εµριν ε Ζοτιτ τυαϕ..∀. Κψ σητ εδηε τηεσαρι µ ι µυαρ θ υ κα λν τρασηγιµ Πεϕγαµβερι α.σ. πασυεσϖε τ φεσ ισλαµε. Ισλαµιζµι ι σηπαλλυρ τασηµ παρα βοτσ, ι σιλλτε ασαϕ νϕ ραπορτ τ ρι νδαϕ ϕετσ, ι οφροντε νϕ φιλοζοφι τ ρε τ βασηκιµιτ τ νϕερζϖε δηε τ µαρρδηενιεϖε νϕερζορε µιδισ τψρε. Αι τηρριστε τ γϕιτη νϕερζιτ τ αφροηεν µε νϕρι τϕετριν, ι φτοντε ατα ν λυτϕε τ πρβασηκτα, δυκυρι ε χιλα υ ρεαλιζυα εδηε νπρµεσ ϖαζεϖε οσε πρεδικιµεϖε θ µβαηεσηιν ν νδρτεσατ ε κυλτιτ ισλαµ, ξηαµιτ, µεσξηιδετ, µεδρεσετ, τεθετ ετϕ.

ςενδι ι παρ ν τ χιλιν σητ λυτυρ Ζοτι οσε ξηαµια ε παρ µβι σιπρφαθεν ε δηευτ ν τ χιλν σητ κρψερ ριτυαλ φεταρ κονσιδεροηετ ξηαµια ε Θαβεσ ν Μεκ. Ν τ σητ λυτυρ βαβαι ι γϕιτη νϕερζιµιτ Αδεµι α.σ. µε βασηκσηορτεν ε τιϕ τ νδερυαρ Ηαζρετι Ηαϖαν. Πορ µε αρδηϕεν ε ισλαµιτ ινστιτυχιονι ι ξηαµισ µορι διµενσιενε τ ρεϕα. ∆ηε ξηαµια ε Πεϕγαµβεριτ α.σ. ν Μεδιν υ β σηεµβυλλ ε τ γϕιτη ξηαµιϖε θ υ νδρτυαν µ πασ ν µετροπολετ ε βοτσ ισλαµε. Μ τ ρνδσισηµε πρεϕ τψρε ϕαν: 1) Ξηαµια ε Βασρασ, τ χιλεν ε νδρτοι Υτβε Βιν Γαζϖαν ν ϖιτιν 635. 2) Ξηαµια ε Κυφεσ, τ χιλν ε νδρτοι Σαδ Ιβνυ Εβι ςεκκασ ν ϖιτιν 638. 3) Ξηαµια ε Αµρ Ιβν Ασιτ ν Φυστατ, ε νδρτυαρ ν ϖιτιν 642. Κϕο ξηαµι σητ ζγϕερυαρ δηε ρινδρτυαρ µβι 16 ηερ. 4) Ξηαµια ε Υκβε Βιν Ναφιυτ ν Καϕρεϖαν, ε νδρτυαρ ρρετη ϖιτεϖε 670 δηε 675. 5) Ξηαµια ε Ακσασ ν Κυδσ, θ υ νδρτυα ν κοηεν ε Οµερ Βιν Ηατταβιτ (Ηαλιφιτ τ δψτ


µυσλιµαν). Κτ ξηαµι ε ρινδρτοι Μελικ Βιν Μερϖανι ν ϖιτιν 658, δηε πασταϕ ςελιδ Βιν Αβδυλ Μελικυ ν ϖιτιν 706.

Τ νϕοηυρα ϕαν εδηε Ξηαµια ε Εµεϖιϖε ν ∆αµασκ, τ χιλν ε νδρτοι ςελιδ Βιν Αβδυλ−Μελικυ ν σηεκυλλιν ε παρ σιπασ Ηιξηρετιτ. Πασταϕ Ξηαµια ε Αλ−Αζηαριτ, θ ε νδρτοι Ξηεϖηερ Εσ−Σακιλιυ ν σηεκ. ε κατρτ σιπασ Ηιξηρετιτ. Πρ τε υ κυϕδεσ εδηε Σλαηυδ−διν Ελ−Εϕϕυβι. Νδρσα ν Ανδαλυζι (Σπανϕ) ξηαµια µ ε µαδηε δηε µ ε βυκυρ ισητε Ξηαµια ε Κορδοϖσ, τ χιλν φιλλοϕ τα νδρτοι Αβδυρραηµανι ι ι ν σηεκ. ε δψτ σιπασ Ηιξηρετιτ. Νδρτιµι ι κσαϕ ξηαµιε κα ζγϕατυρ πλοτ τρε σηεκυϕ.

Κτο οβϕεκτε ϖιταλε πρ σηοθριν, σικυρσε ν µβαρ θψτετετ ισλαµε, ισηιν (δηε ν δισα ϖαζηδοϕν τ ϕεν) εδηε κτυ καρακτεριστικ ε θψτετεϖε τονα, σι: Υλθινι, Σηκοδρα, Πριζρενι, Πεϕα, Σηκυπι, Βερατι, Ελβασανι, Κορα, ϑανινα ετϕ. Κτο νϕηεριτ πρβϕν ελεµεντιν βαζ τ τ γϕιτηα ϖενδβανιµεϖε θψτεταρε σηθιπταρε τ βανυαρα µε ποπυλλατ ισλαµε, δυκε βρ τ µυνδυρ ν κτ µνψρ θ βανορτ ε κτψρε θενδραϖε τ ρεαλιζοϕν ν µνψρ τ πρβασηκτ δετψρατ θ πρεϕ τψρε ι κρκον φεϕα, βεσιµι ι τψρε δηε ατδηευ.

Παδψσηιµ θ ϖενδιν θνδρορ ν κτ µισϕον ε ζ ξηαµια ε χιλα σητ εδηε οβϕεκτι θνδρορ ι τ γϕιτηα θψτετεϖε δηε σηοθριϖε ισλαµε. ∆ιµενσιονι ι σαϕ σηπιρτρορ δηε διµενσιονι σοχιαλ−σηοθρορ ε ϖεϕν ατ εδηε ν θενδρ τ Υµµετιτ µυσλιµαν.

Πορ παρα σε τ νδαλεµι µ τεπρ ρρετη κτψρε δψ ελεµεντεϖε βαζ, θ ια ϖλεν τ νδαλεµι µ τεπρ ν τραϕτιµιν τον, λε τ µσοϕµ φιλλιµισητ ετιµολογϕιν δηε δοµετηνιεν ε φϕαλσ ξηαµι.

Ξηαµι θυηετ φαλτορϕα κυ βεσιµταρτ µψσλιµαν κρψεϕν ριτετ ε τψρε, δηε τρεγοϕν βεσνικριν νδαϕ Αλλαηυτ ε Προφετιτ. Φϕαλα ξηαµι ρρϕεδη νγα αραβισητϕα ∀ξηαµι∀, θ δο τ τηοτ ϖενδ τυβιµι. Κϕο σηπρεηϕε τε νε κα µβετυρ νγα τυρθιτ, σεπσε αραβτ µ τεπρ πρδοριν φλαλν ∀Μεσξηιδ∀. ∆αλλιµι νδρµϕετ τψρε θνδρον ν µαδησιν. Μεσξηιδετ ϕαν µ τ ϖογλα δηε νδρτοηεν µε µατεριαλε µ τ ϖαρφρα. ϑαν τ µβυλυαρα


ζακονισητ µε ατι µε στρυκτυρ δρυρι δηε τϕεγυλλα. Νδρσα φϕαλα ∀ξηαµι∀ ζακονισητ πρδορετ πρ φαλτορετ θενδρορε τ νϕ θψτετι µε πρµασα τ µδηα. Ν Κυραν, ν σηυµ ϖενδε πρµενδετ φϕαλα, µεσξηιδ − µεσαξηιδ, µεσξηιδυλ−ηαραµ, βεϕτυλλ−λλαηετϕ. Ατ ε γϕεϕµ ν σηυµ ραστε εδηε ν λιβρατ ε ηαδιτηιτ σι τε Βυηαριυ, Μυσλιµι, Τερµιδηιυ, Μυσνεδι ι Ιµαµ Αηµεδιτ ετϕ.

ΞΗΑΜΙΤ⊄ Ε ΠΑΡΑ Ν⊄ ΤΡΟϑΕΤ ΤΟΝΑ:

Κοντακτετ ε παρα τ σηθιπταρϖε µε Ισλαµιν δηε γϕυρµ τ ισλαµιζιµιτ τ τψρε δσηµοηεν ρελατιϖισητ ηερτ. Ν σηεκυϕτ ε µεσϕετσ παραοσµανε τοκατ σηθιπταρε, πρ ηιρ τ ποζιτσ σ τψρε γϕεογραφικε, ϕαν φρεκυεντυαρ δνδυρ πρεϕ µισιοναρϖε (τηιρρσαϖε ισλαµ Ρ.Ζ.) τ βοτσ ισλαµε αραβο−τυρκε, θοφτ πρ θλλιµε τρεγταρε, θοφτ πρ θλλιµε φεταρε απο υσηταρακε.

Ν λιτερατυρν ε µπαρσηµε κυρ φλιτετ πρ ηιστοριν ε οβϕεκτεϖε τ κυλτιτ µυσλιµαν ζακονισητ πρµενδεν ϖετµ ξηαµιτ ε νδρτυαρα πασ ϖιτιτ 1417, κυρ Βερατι οσε θψτετετ σηθιπταρε γϕενδεν ζψρταρισητ νν ϕυριδικσιονιν ε Περανδορισ Οσµανε δυκε µοηυαρ κσητυ νϕ πρεζενχ σηυµ µ τ ηερσηµε τ ελεµεντιτ ισλαµ θ γϕινδετ ν ϖεπρατ µε ϖλερ αρκιτεκτονικε σι ν Πριζρεν θ νγα ϖιτι 1380 οσε 1389 ν Βερατ, τ νδρτυαρα κτο ν στιλιν ε Σελξηυκϖε. Ν νϕ κοη κυρ οσµαντ νυκ κισηιν ακοµα στιλιν ε τψρε δαλλυεσ. Ξηαµιτ οσµανε παρα πυσητιµιτ τ Κοστανδινοποϕσ ισηιν ηιποστιλ µε σηυµ κυπολα δηε σηυµ κολλονα, νυκ κισηιν νϕ σαλλ υνικε. Πορ πασ κσαϕ κοηε Οσµαντ ι δηαν ξηαµισ νϕ ρνδσι τ ϖεαντ δυκε ι βρ ατο µε ηαπσιρα τ µδηα, µε νϕ δεκορ τ ϖεαντ.


Κοντριβυτι ι µϕεσητρϖε σηθιπταρ ν νδρτιµιν ε ξηαµιϖε σητ εϖιδεντ σι ν ϖεπρατ ε νδρτυαρα πρεϕ τψρε ν ϖενδλινδϕε πορ εδηε ν ϖισετ ε τϕερα τ Περανδορισ κυ ατο λυαϕτν νϕ ρολ τ σηθυαρ πρ φορµιµιν ε στιλιτ κλασικ τ ξηαµισ οσµανε.

∀∆οκυµεντατ τρεγοϕν σε ν φυνδ τ σηεκ. Ξς σηυµ σηθιπταρ κισηιν ζν ϖενδ ν ζψρατ µ τ λαρτα τ σητετιτ οσµαν, γϕιτηασητυ ισητε ι µαδη ε νυµρι ι µϕεσητρϖε τ αρτιτ, αρκιτεκτυρσ, πικτυρσ ν ατελϕετ θενδρορε τ Σταµβολλιτ. Ξηαµιτ ε Σταµβολλιτ φορµυαν ν κτ κοη στιλιν κλασικ τ ξηαµιϖε δυκε ιυ σηµανγυρ στιλιτ τ νδρτιµεϖε βιζαντινε µε νδρψσηιµε ν στρυκτυρ∀.

∀Πρεϕ γϕψσµσ σ δψτ τ σηεκυλλιτ Ξς δερι ν φυνδ τ σηεκυλλιτ ΞςΙ σητετι οσµαν νπρµεσ ζψρσ περανδορακε τ αρκιτεκτυρσ σηπρνδαυ µοδελιν ε αρκιτεκτυρσ κλασικε ν τ γϕιτηα θενδρατ ε περανδορισ σι ν Λινδϕε δηε ν ϖενδετ ϑυγ−λινδορε. Σι κυδο ξηαµιτ υ νδρτυαν ν δψ τιπε: Στιλι µονυµενταλ µε τρι ϖολυµε τ δαλλυεσηµε µιρ δηε ν βαλανχ ηαρµονικε νδαϕ νϕρι τϕετριτ; ν κτ ραστ ατο κισηιν νϕ πορτικ αρκαδαση πρπαρα ηψρϕεσ, σαλλν κυαδρατικε τ κυρορζυαρ µε κυπολ δηε νϕ µιναρε τ ηολλ δηε τ γϕατ θ νδρτοηεϕ τε ηψρϕα. Παραλελισητ νδρτοηεϕ εδηε µοδελι µε ατι θ σιγυροντε ηαπσιρ µ τ µαδηε φυνκσιοναλε. Ν ζγϕεδηϕεν ε µοδελιτ δυκετ σε νδικοντε πρεφερενχα ε δεκοριµιτ τ βρενδσηµ, κυ αρτι ι πικτυρσ γϕεντε ϖενδ µ σηυµ ν ξηαµιτ µε κυπολα, κυρσε αι ι γδηενδϕεσ σ δρυριτ ν ταϖανετ, µαφιλετ δηε µιµβερετ∀.

Ξηαµιτ πρφαθσυεσε φιλλιµισητ ισηιν δηυρατ ε ϖετ Συλλτανιτ (Παϕαζιτ ςελιυτ απο Παϕαζιτιτ) θ νϕιηεν µε εµριν ∀Ξηαµια Μβρετ∀ σι σητ ν ϖενδιν τον Ξηαµια Μβρετ ν Ελβασαν.

Νϕ εταπ τϕετρ ν νδρτιµιν ε ξηαµιϖε φιλλον νγα φυνδι ι σηεκ. ΞςΙΙ δηε µβψλλετ ν φυν τ σηεκ. ΞΙΞ. Αϕο καρακτεριζοηετ νγα πρηαπϕα ε φεσ ισλαµε ν πϕεσν µ τ µαδηε τ ποπυλσισ ϖενδασε, δηε φορµιµιτ τ νδργϕεγϕεσ κοµβταρε ν ποπυϕτ ε νδρψσηµ πρβρσ τ Περανδορισ. Κτυ δο τ


τηεκσονιµ σε σηυµ οριενταλιστ καν ϖρεϕτυρ σε ν περιυδην ε κριζσ σ ρενδιτ φευδαλ υσηταρακ οσµαν δηε σητηυρϕεσ σ πυσητετιτ τ τιϕ τ χεντραλιζυαρ φιλλον δηε φορχιµι ι νδϕενϕεσ κοµβταρε τεκ ποπυϕτ ε νδρψσηµ, δηε τ παρτ θ νδιεν κτ νδϕενϕ δυκετ τ ϕεν αραβτ θ κισηιν πυσητετιν ε υλεµασ ν κρψεθψτετ δηε θ ισηιν σι νϕοησ τ πργατιτυρ δηε τραδιχιοναλ τ λιβριτ τ σηενϕτ Κυρανιτ.

Πασ τψρε υ διφερενχυαν σηθιπταρτ θ ζοτρονιν υσητριν δηε πασταϕ τυρθιτ θ τρασηγγονιν διναστιν ε φρονιτ. Προεσι ι δεχεντραλιζιµιτ σηφαθετ εδηε ν σφερν ε νδρτιµταρισ δυκε υ νγριτυρ τασηµ ζψρα προϕεκτιµι τα παϖαρυρα ν σηυµ θενδρα ε θψτετε τ περανδορισ. Προϕεκτετ νυκ ϖινιν µ νγα Σταµβολλι. Τ τιλλα ζψρα ϖρεηεν εδηε ν Σηθιπρι. Κσητυθ προϕεκτετ ηαρτοηεν ν ϖενδ δηε νδρτιµι κρψηετ νγα εσναφτ, τ χιλατ κισηιν µαρρ φορµ τ πλοτ δηε κρψενιν ϖετ δετψρατ µε καρακτερ πυβλικ σι ισηιν: νδρτιµι δηε µιρµβαϕτϕα ε ρρυγϖε, υραϖε, ξηαµιϖε, υϕσϕελλσαϖε, ηαµαµεϖε, ετϕ.

∀Ν κτ περιυδη κεµι νδρτιµιν ε νϕ νυµρι τ µαδη ξηαµιση νπρ θψτετε δηε νπρ φσηατρα θ δαλλοηεν νγα τ παρατ πρ πρεζενχν ε ελεµεντεϖε αρκιτεκτυρορε ε αρτιστικ τ σηιϕεσ ϖενδασε πορ εδηε πρ νϕ οριγϕιναλιτετ ν σιλυετατ δηε ν κοµποζιχιονετ. Ν γρυπιν ε κτψρε ξηαµιϖε βϕν πϕεσ: Ξηαµια Μβρετ ν Σηκοδρ, ξηαµια ε Μιραηοριτ ν Κορ, ξηαµια Μυραδιε ε ςλορσ, ξηαµια ε Πλυµβιτ ν Βερατ ετϕ. Τ γϕιτηα κτο ξηαµι υ νδρτυαν νγα ζψρταρ σηθιπταρ τ λαρτ θ πυνονιν ν αδµινιστρατν ε Περανδορισ, σι Αρκιτεκτ Σινανι, Σαδεφθαρ Μεηµετι, Κασεµ Αλιυ ετϕ. Κτ ε δσηµοϕν µβισηκριµετ ε ϖενδοσυρα ν το∀.

Ν ξηαµιτ ε νδρτυαρα ν θενδρατ ε θψτετετεϖε τ ϖϕετρα σηθιπταρε σπικατνιν ηαπσιρατ µονυµενταλε νν κυβε, καρακτεριστικ κτο τ αρκιτεκτυρσ ισλαµικο−οσµανε. ∀Ηαπσιρα ε ξηαµισ ν τ γϕιτηα αρκιτεκτυρατ ισλαµε σητ δετψρα µ ε ρνδσισηµε ε αρκιτεκτιτ. Τιπι µ ι ϖϕετρ ι ξηαµισ, ε ασητθυαϕτυρα ξηαµια αραβε, ν τ ϖρτετ σητ ηολλι (τρεµι), ι ελυρ µ τρ γϕερσιν καη οβορρι ι βρενδσηµ. Ηαπσιρα ε ξηαµισ αραβε σητ φυση ε µβυλυαρ κνδδρεϕτσηε µε κατρ σητψλλα τ λιδηυρα πρ ηαρθε,


σηυµφιση ε σηυµζυαρ, πα διφερενχιµ λαρτσιε, πα τηεκσιµιν ε χιλσδο πϕεσ. Τ γϕιτηα πϕεστ ε ηαπσιρσ ϕαν βαραβαρ τ ϖλεφσηµε.

⊄σητ ε θαρτ σε τιπι ι κτιλλ ι ελυρ ι ξηαµισ, πα τρ νϕ µυρ, κα µυνδ τ λινδ ϖετµ ν ϖισετ µε κλιµ τ νγροητ. Ν ϖισετ µε κλιµ µ τ ασηπρ, αι σητ πρσητατυρ κυσητεϖε τ ρεϕα, µε ατ θ µβψλλετ ανα ε ελυρ καη οβορρι, ε ϖετ οβορρι ι βρενδσηµ πακσοηετ, οσε κρεϕτσισητ ηυµβετ...∀

Πρ λαϕµριµιν ε ξηαµισ νϕηαπσινορε, φαρ µ σ σηπεσητι ϕαν νδρτυαρ εδηε τε νε, µε ρνδσι µ τ µαδηε σητ τιπι σελξηυκ ι ξηαµισ νϕηαπσινορε, µε κυβε µε ηαϕατ ν ανν ηψρσε, µε κυβε τ ϖογλα τ µβυλυαρα τιπ ι χιλι λαϕµροηετ πασ ρνιεσ σ µβρετρισ σελξηυκε...∀ Ζηϖιλλιµι ι ξηαµισ νγα σιστεµι αραβ ι νδρτιµιτ µε λοκαλε τ νδρτηυρυρα δερι τε λοκαλι ι ϖετµ υνικ, σητ βρ ν κρκιµ τ κοµποζιχιονιτ σα µ τ σηπρεηυρ αρκιτεκτονικ.

Ξηαµιτ ε νδρτυαρα νδρ νε ν σηεκυλλιν ε φυνδιτ, πρϖε ιµαγϕινατσ, µοτιϖεϖε δηε φορµαϖε αραβε, περσε, ε τυρκε, παραθετ µ σ θαρτι εδηε ελεµεντιν αυτοκτον. Κσητυ νδρ νε, αϕο ζακονισητ πρβηετ νγα σαλλα ε λυτϕεϖε, πορτικυ δηε µιναρεϕα. Νδρτυεσιτ ε τψρε πακ νγα πακ φιλλυαν τ∋ι αφροηεν αρκιτεκτυρσ σ βανεσσ ποπυλλορε ϖενδασε. Κϕο ϖιηετ ρε ν αρκαδατ, στρεητ ε γϕρα, δεκορετ, νγϕψρατ ε ϕασητµε ετϕ. Ν φαλτορετ ισλαµε τ Τιρανσ, πορ εδηε γϕετκ, ϖιηεϕ ρε νϕ πασυρι ε µαδηε στρυκτυρορε θ µισηροηεϕ ν δεκοραχιονιν µε µοτιϖε φλορεαλε, µε πεϕσαζηε τ πικτυρυαρα δηε ν γδηενδϕετ ν κολονατ, αρκαδατ, καπιτελετ, ταϖανετ, µαφιλετ ε κορνιζατ. Τ γϕιτηα κτο ζβυκυριµε ϕαν σηυµ τ πραφρτα µε µοτιϖε τ αρκιτεκτυρσ ποπυλλορε.

Μϕεσητριτ ϖενδασ ε τ ηυαϕ θ µορν πϕεσ ν νδρτιµιν ε τψρε, σηφρψτζυαν εδηε φορµν δηε τεκνικν ε πρδορυρ γϕατ σηεκυϕϖε τ µπαρσηµ ν µονυµεντετ ε ϖενδιτ τον. Γϕιτηασητυ, κτα ζγϕοδην τιπιν ε ξηαµισ µε σαλλ υνικε, ϕο ϖετµ νγα πρµασατ ε γοδινσ, πορ εδηε νγα νδικιµι ι τραδιτσ ϖενδασε θ,


µε σα δυκετ, νυκ παραπλθεντε ζγϕιδηϕετ ε τϕερα. Λαρµια ε τεκνικαϖε δηε φορµαϖε τ τψρε φλασιν θαρτ πρ σηκαλλν ε ζηϖιλλιµιτ τ αρκιτεκτυρσ, δσηµοϕν νιϖελιν ε λαρτ τ µϕεσητρισ σ µϕεσητραϖε σηθιπταρ τ νδρτιµιτ. Σηυµ ξηαµι τ τροϕεϖε σηθιπταρε ϕαν µονυµεντε µε ϖλερα αρκιτεκτονικε, τ αρτιτ δηε κυλτυρσ ισλαµε.

Ν Σηθιπριν ε κυφιϕϖε τ σοτµ δερι ν ϖιτιν 1967 θεν νδρτυαρ µβι 1050 ξηαµι, νγα τ χιλατ υ ρυαϕτν ϖετµ νγα νϕ οσε δψ νπρ θψτετε σι Τιρανα, Βερατι, Γϕιροκαστρα, ςλορα ετϕ. Τιρανα π.ση. νγα 24 ξηαµι θ κισητε τ γϕιτηα υ ρρζυαν πρϖεθ ασαϕ τ Ετηεµ Βευτ θ υ ρυαϕτ σι µονυµεντ κυλτυρε. Σοτ Τιρανα κα 5 ξηαµι, νδρσα Κοµυνιτετι Μυσλιµαν Σηθιπταρ ν τρ ϖενδιν αδµινιστρον ρρετη 425 ξηαµι, πϕεσα µ ε µαδηε ε τ χιλαϖε υ νδρτυαν οσε ρινδρτυαν ϖετµ πασ ϖιτιτ 1991.

ΡΟΛΙ Ι ΞΗΑΜΙΣ⊄ Ν⊄ ΑΣΠΕΚΤΙΝ ΣΗΠΙΡΤ⊄ΡΟΡ:

Ξηαµια σητ ϖενδι µ ι νδερυαρ δηε µ ι σηενϕτ µβι σιπρφαθν ε τοκσ, νγασε ν τε αδηυροηετ Κριϕυεσι ι γϕιτη βοτραϖε, ν τ γϕεϕν πρεηϕεν τ γϕιτη κριϕεσατ, ενγϕυϕτ, νϕερζιτ δηε ξηιντ. Αϕο σητ ϖενδι κυ νϕεριυ ι παρ Αδεµι (Αδαµι) α.σ. ι σητ λυτυρ Ζοτιτ θ τα µσηιροϕ. Ν Κυραν τηυηετ: ∀Με τ ϖρτετ ξηαµιτ ϕαν πρ Αλλαηυν∀ (Ελ Ξηιν, 18) ∀Κυση ηψν ν τε σητ ι σιγυρτ∀ (Αλι Ιµραν, 97). Νδρσα νϕ διεταρ ισλαµ µε τ δρεϕτ ι κραηασοντε ξηαµιτ µε ψϕτ δυκε την ∀..Σικυρσε ψϕτ ζβυκυροϕν θιελλιν γϕατ νατσ, ασητυ εδηε ξηαµιτ ζβυκυροϕν τοκν γϕατ διτσ∀. Κϕο ε βρι εδηε Πεϕγαµβεριν α.σ. θ πασ


µιγριµιτ ν Μεδιν νδρµαρρϕα ε τιϕ ε παρ τ ϕετ νδρτιµι ι ξηαµισ. Νγα ατψ πασταϕ τηιρρϕα ε µυεζινιτ ∀εϕανι ν ναµαζ...εϕανι ν σηπτιµ∀, µορι βοτν.

Ξηαµιτ ϕαν ϖενδε κυ ν µνψρ τ ϖαζηδυεσηµε πρµενδετ Ζοτι, πρ κα ν Κυραν τηυηετ: ∀Νπρ σητπιτ θ ϕαν νγριτυρ µε λεϕεν ε Αλλαηυτ, ατψ πρµενδετ εδηε εµρι ι Τιϕ, ατψ ε λαϖδροϕν Ατ ν µνγϕεσ δηε ν µβρµϕε...∀, δηε ϖετ φϕαλα ∀βεϕτυλλ−λλαη∀ δο τ τηοτ ∀Σητπι ε Αλλαηυτ∀, ϖενδ κψ, κυ βεσιµταρι ν µνψρ ιµεδιατε βαλλαφαθοηετ µε µσηιρν ε Κριϕυεσιτ τ τιϕ, δηε πασ κσαϕ φιτον τ δρεϕτν ε ϖαζηδυεσηµρισ ν ϕετν ε πρσοσυρ δηε τ παστρ σηπιρτρορε. Ξηαµια, γϕιτηασητυ, σητ αϕο θ λιδη βεσιµταριν µε βοτν τϕετρ, βν λιδηϕεν ε βοτσ σ τιϕ φιζικε µε ατ σηπιρτρορε. Ξηαµια σητ νϕ δριτ υδηρρφψεσε δρεϕτ θιελλιτ ∀µιραξηιτ∀, δρεϕτ βοτσ σ λυµτυρ δηε τ αµσηυαρ. ∀Σοτ, ν βοτν ε οσητιµσ δηε ζηυρµσ σ µαδηε σηυρδηυεσε, ξηαµιτ ϕαν βρ οαζ ε παθσ ε θετσισ. Ν νϕ ατµοσφερ τ τιλλ βεσιµταρτ... ζηψτεν ν δεϖοτσηµρι, δηικρ δηε µενδιµε∀.Σκεµατ µε δριτ ηνε ν κοπσητ, σι δηε ϖιζατιµετ µε µοτιϖε νγα νατψρα ϕαν νϕ σηεµβυλλ ι πρκρψερ πρ τ λαργυαρ νγα φρεκυεντυεσι ι ξηαµισ τρ στρεσιν ι σϕελλ ϕετα δηε περιπεχιτ ε σαϕ. ∀..Μϕεσητρατ ε Λινδϕεσ, τ χιλϖε νυκ υ λεϕοηεϕ τ πασθψρονιν θενιε νϕερζορε, ι λαν υδη τ λιρ ιµαγϕινατσ σ τψρε πρ τ λυαϕτυρ µε µοτιϖετ δηε φορµατ. Ατα κριϕυαν ατ ορναµεντ σηυµ τ ηολλ µε θνδισϕε, θ υ νϕοη µε εµριν αραβεσκ. Ατ κα προϖον νϕεριυ κυρ σητιτ νπρ οβορρετ δηε σαλλατ ε Αλ−Ηαµρασ δηε αδµιρον λαρµιν παφυνδ τ κτψρε µοτιϖεϖε δεκορατιϖε, µβετετ ε πασηλψεσηµε∀.


ΡΟΛΙ ΣΟΧΙΑΛ ∆ΗΕ ΣΗΟΘ⊄ΡΟΡ Ι ΞΗΑΜΙΣ⊄

Ν σηικιµ τ παρ πρ σηυµιχν νγα νε, ξηαµια σηιφετ ϖετµ σι νϕ ϖενδ τυβιµι πρ ποπυλλσιν ισλαµε, κυ λεξοηετ Κυρανι, βεσιµταρι ι λυτετ Ζοτιτ, σιγυρον θετσιν ε τιϕ σηπιρτρορε δηε παϕισετ µε κυλτυρ ισλαµε. Πορ ηαρρον σε αϕο λιδηετ νγυσητ µε τρ σφερατ ε ϕετσ σηοθρορε τ µψσλιµανϖε.

Ξηαµια κα θεν γϕιτηνϕ ϖατρ υνιτετι ε σηοθρισ ισλαµε. Ατψ τακοηεν νϕερζιτ, βισεδοϕν, ϖλλαζροηεν, κσηιλλοηεν νϕερι µε τϕετριν ε µαρριν κσηιλλα κολεκτιϖε, πρ σϕελλϕε τ ϖεαντ σοχιαλε, φεταρε ε κυλτυρορε, ατψ δγϕοϕν λιγϕρατα τ νδρψσηµε ετϕ.

Πασταϕ, ξηαµια λιδηετ µε ϕετν εκονοµικε τ µψσλιµανϖε. Αϕο, µεθενσε ν βαζ τ ϖακυφιτ κα θεν εκονοµικισητ ε σιγυρυαρ δηε αυτονοµε, κα πασυρ µυνδσι τ λυαϕ νϕ ρολ τ δυκσηµ ν σιστεµιν ε πργϕιτησηµ τ δοκτρινσ εκονοµικε τ σηοθρισ ισλαµε. Ινστιτυχιονι ι ζεθατιτ θ σητ νϕρι νδρ σητψλλατ ε ισλαµιτ σηπεση ηερ οργανιζοηεϕ ν µασ νπρµεσ ξηαµιϖε, δηε ν κτ µνψρ αι καλοντε νγα νϕ βαµιρσι ινδιϖιδυαλε οσε µσηιρε, ν νϕ ∀ινστιτυχιον σηυµ τ ρνδσισηµ σοχιαλ, τ χιλιν ε κοντρολλον σηοθρια δηε τ χιλιν ε υδηηεθ µεκανιζµι ι χακτυαρ αδµινιστρατιϖ∀.

Γϕιτηασητυ εδηε σι ινστιτυχιον αρσιµορ, ξηαµια σητ µ ε ϖϕετρ σε τ γϕιτη σηκολλατ τϕερα, σεπσε σηκενχατ ισλαµε δηε ατο βοτρορε φιλλιµισητ υ πρπυνυαν ν τ. Αϕο κα λυαϕτυρ νϕ ρολ τ τιλλ σηυµ µ παρ σε µεϕτεπετ, µεδρεσετ δηε ινστιτυχιονετ ε τϕερα αρσιµορε θ υ τηεµελυαν µε ϖον.

Ξηαµια κα θεν δηε σητ ϖενδ ι διϕεσ, ϖενδ ι δισκυτιµιτ τ νορµαϖε µοραλε ε σηπιρτρορε, µβι τ χιλατ µβσητετετ σηοθρια δηε ε αρδηµϕα ε νϕ ποπυλλι. Εδηε σοτ ν Κοσοϖ, κυ αρσιµι σηθιπ σητ ι νδαλυαρ νγα πυσητυεσιτ σερβ, σηυµ ι καν κτηψερ µϕεδισετ ε τψρε ν σηκολλα πρ φµιϕτ.


Ξηαµια, σι φαλτορε ισλαµε, νξορι νγα γϕιρι ι σηκολλαϖε τ σαϕ µϕαφτ νξνσ θ µ ϖον υ βν πατριοτ τ δγϕυαρ σι Ηασαν Ταησινι, Ψµερ Πριζρενι, ςελλεζριτ Φρασηρι, Ηαξηι Ζεκα, Ηασαν Πρισητινα ε σηυµ ριλινδσ τ τϕερ τ βεσιµιτ ισλαµ.

Βιβλιοτεκατ ε τψρε ν πργϕιτησι ισηιν τ πασυρα. ∆ρ.ϑ.Ρεξηεπαγιθ σηκρυαν:∀... ν βιβλιοτεκατ θ καν εκζιστυαρ πραν ξηαµιϖε µυνδ τ γϕενδεϕ νϕ νυµρ ϖεπραση ν δορσηκριµ... Βιβλιοτεκα ε µαδηε οριενταλε ν τοκατ τονα σητ τηεµελυαρ ν σηεκυλλιν Ξς ν Σηκυπ. Κϕο σητ βιβλιοτεκα ε Γαζι Ισα−βεϕ... Ν τ κα πασυρ ατηερ µβι 230 λιβρα µε 320 βλεϕ, αυτορτ ε τ χιλαϖε ϕαν σηκενχταρτ µ τ σηθυαρ ισλαµ ε τϕερ... Κα θεν σηυµ ε πασυρ εδηε βιβλιοτεκα ν Γϕακοϖ... Βιβλιοτεκατ υ καν σηρβψερ νξνσϖε τ µεδρεσεϖε δηε θψτεταρϖε τ σηκολλυαρ ε σιδοµοσ περσοναλιτετεϖε τ σηθυαρα ν λµιν σηκενχορ, αρσιµορ ε κυλτυρορ...∀.

Ξηαµια λυαντε ρολιν ε παρλαµεντιτ. Ατψ ρριηεσηιν µενδιµε, ζηϖιλλοηεσηιν δεβατε ε δισκυτιµε, µερρεσηιν ϖενδιµε θ ισηιν πρ τ µιρν ε ποπυλλιτ δηε τ ατδηευτ. Κσητυ, αϕο υ β σηπεση ηερ πικνισϕε ε εκσπεδιταϖε υσηταρακε δηε ϖατρ ε κυσητριµεϖε πρ λιρι δηε παϖαρσι τ τροϕεϖε τονα. Ε νϕϕτα γϕ νδοδη σηπεση εδηε σοτ ν Κοσοϖν ε πυσητυαρ νγα σερβτ. Ν ξηαµιτ δηε ανεκσετ ε τψρε βηεν µβλεδηϕετ ε κρερϖε τ Κοσοϖσ, θ πυνοϕν πρ παϖαρσιν ε σαϕ.

Σηυµ πρεϕ ξηαµιϖε καν θεν τ λιδηυρα οργανικισητ µε οβϕεκτε τ τϕερα, σι µεδρεσε οσε µεϕτεπε, βιβλιοτεκα, ιντερνατε, σαηατκυλλα, ηαµαµε δηε εζµε, ηανε, δψθανε ετϕ. Οβϕεκτε κτο τ ρνδσισηµε πρ ϕετν νορµαλε τ νϕ ποπυλλι.

Εδηε σαηατκυλλατ σι πρµενδορε τ κυλτυρσ ισλαµε, καν θεν πϕεσ τ πανδαρα τ κοµπλεκσιτ τ ξηαµιϖε κρψεσορε τ θψτετεϖε, νγριτυρ ν ϖισετ βαλλκανικε θ ν κοην ε πυσητιµιτ οσµαν. Ατο καρακτεριζοηεσηιν σι οβϕεκτε πυβλικε, πορ νυκ µυνδ τ µοηοηετ δηε καρακτερι ι τψρε φεταρ. Ορα ν κυλλ κα παραλαϕµρυαρ


κοην ε λυτϕεϖε διτορε (ναµαζιτ). Ατο µε ποζιτν ε δαλλυαρ ν λοκαχιονετ κυ ϕαν νγριτυρ, παραθεσιν πρµενδορε τ ρνδσισηµ νγα τρασηγιµια κυλτυρορε ε ισλαµιτ νε τρεϖατ τονα.

Πρανια ε σαηατ κυλλαϖε πραν ξηαµιϖε σητ νϕ φενοµεν ι ϖενδεϖε Βαλλκανικε σι Σηθιπρια, Βοσνϕα δηε Μαθεδονια. Ε παρα κυλλ ε σαηατιτ θ νγριηετ σητ αϕο ε Σηκυπιτ, πασταϕ σαηατκυλλα κα Πριζρενι, Βερατι δηε γϕιτη θψτετετ σηθιπταρε µε ρραδη, δυκε λλογαριτυρ θ κυλλα ε σαηατιτ µε µιναρεν βηεν πϕεσ ε τ νϕϕτσ νδρτεσ, φενοµεν αρκιτεκτονικ κψ θ νυκ σηφαθετ ν ασνϕ νγα ϖενδετ ισλαµε. Πρα ν ξηαµιν ε Πεθινιτ µε οριγϕιν νγα αϕο ε Τιρανσ δηε ε Καϖαϕσ κεµι µοδελιν οριγϕιναλ σηθιπταρ ν αρκιτεκτυρν ε ξηαµιϖε θ νυκ νϕιηετ ν µβαρ βοτν ισλαµε.

∀Κα πασ δισκυτιµε σε φαρ κρκον σαηατι πραν ξηαµισ πορ κτ προβλεµ ε ζγϕιδη Σαηατι ι Ελβασανιτ ι χιλι ι νδρτυαρ νγα Αθιφ Πασηα − µε ποροσιν ε τιϕ ν ϖιτιν 1899 τηυηετ σε κψ σαηατ ι βυκυρ ε σακτ υ νδρτυα νγα ϖετ ποπυλλι ι Ελβασανιτ πρ τ µατυρ πεσ ϖακτετ ε σηενϕτα (πεσ κοητ ε φαλϕεσ) δηε ϕυ πριν γϕιτη µυεζινϖε. Κσητυ τεκ κυλλα ε σαηατιτ νυκ κεµι νϕ κµβαν κισηε σιθ πρετνδοϕν δισα νϕερζ σεπσε µιναρε τ τιλλα κυαδρατικε κα εδηε ν Σπανϕ, Μαροκ, πορ θ ν φακτ κϕο νυκ κα ηψρ νγα Σπανϕα πορ κα ηψρ νγα Εϖροπα δηε σητ νϕ δυκυρι Εϖροπιανε ν στιλιν ε ξηαµισ θ νυκ κα οριγϕιν οριενταλε, πορ κψ µοδελ αρκιτεκτονικ ν φακτ σητ σηθιπταρ δηε νυκ γϕινδετ γϕκυνδι. ∆ηε πρδερισα σαηατ κυλλατ υ νδρτυαν ν πρανι τ ξηαµισ ατηερ ατο δυηετ κονχεπτυαρ ν νϕ τ ϖετµε. Με κτο υ β εδηε κρισταλιζιµι ι τραδιτσ σηθιπταρε ν φυσην ε νδρτιµιτ τ ξηαµιϖε∀.

Εδηε Ηαµαµετ βϕν πϕεσ ν αρκιτεκτυρν ισλαµε, δηε θ ζακονισητ γϕινδεσηιν ν αφρσι τ κοµπλεκσιτ τ ξηαµιϖε δηε µεδρεσεϖε. Ατο κισηιν ρνδσι τ µαδηε πρ ϕετν ε πρδιτσηµε τ µψσλιµανϖε, πασι παστρτιν τρυπορε ε καν κρκεσ τ δοµοσδοσηµε τ φεσ σ τψρε. ∀Φυνκσιονετ ε νδρψσηµε ν ηαµαµ κρκοϕν λοκαλε τ φορµαϖε, µαδησιϖε δηε λαρτσιϖε τ νδρψσηµε. Πρ κτ αρσψε πλανι ι βρενδσηµ ι τψρε σητ βρ ν µνψρ τ κυϕδεσσηµε, κυρσε φορµσ σ ϕασητµε καρακτεριστικν ια καν δην


κυπολατ δηε ηαρθετ µε λαρτσι δηε µαδησι τ νδρψσηµε. Ηαµαµετ εδηε πσε βϕν πϕεσ ν γρυπιν ε νϕϕτ µε βεζιστανετ µε κυπολ, πρ αρσψε σε εδηε τεκ ηαµαµετ πλανι πρβηετ πρεϕ σηυµ φυσηαϖε ν φορµ τ κατρορϖε, µε µαδησι τ νδρψσηµε, σιπασ ϖλερσ σ κοµποζιµιτ λοκαλ (ηαµαµετ) ϖιϕν µενϕηερ πασ ξηαµιϖε.∀

∀Σιπασ αρκιτεκτυρσ µ µε ρνδσι σητ ηψρϕα ν µεσιν κυ γϕενδετ σηατρϖανι. Μ τυτϕε ϖαζηδον εδηε νϕ λοκαλ τϕετρ ι µβυλυαρ µε θεµερ ν τραϕτ τ φυθισ, ι χιλι σηρβεν πρ ζηϖεσηϕε δηε πυσηιµ πασ λαρϕεσ (παστριµιτ). Λοκαλετ πρ παστριµ ϕαν ν φορµ τ κατρορϖε τ µβυλυαρα µε κυπολα τ υλτα ασητυ σικυρσε λοκαλετ πρ ζηϖεσηϕε. Ρεζερϖυαρι ι υϕιτ δηε φυρνα ϕαν τ νδρτυαρα ν λοκαλετ ε σκαϕσηµε τ µβυλυαρ µε θεµερ. Κοµποζιχιονι ζγϕατετ καη κυπολα ε ϖιστιβυλιτ. ∩δο ηαµαµ κα πασυρ σηαδρϖαν (γαρδεροβ) καπαλκ ηαλϖατι (ϖενδ πρ λαρϕε), ηαζνα (ρεζερϖοαρ πρ υϕ), κυληαν (ϖενδ πρ νδεζϕεν ε ζϕαρριτ − φυρρ)∀. ∀Ν σηεκ.16 τεκ νε ν δο θψτετ κα πασυρ νϕ οσε µ σηυµ ηαµαµε. Σιπασ Εϖλιϕα ∩ελεβιυτ ϖετµ Σηκυπι κισητε µβι 120 ξηαµι δηε 15 ηαµαµε∀.

Νδρσα τψρβετ σι αϕο ε Συλλταν Μυρατιτ ν αφρσι τ Πρισητινσ, δηε τεθετ σι αϕο ε Τετοϖσ, ατο τ Βερατιτ, Κρυϕσ ετϕ. παραθεσιν νϕ νγα ρεαλιζιµετ µ τ µιρα τ αρκιτεκτυρσ ισλαµε ν Βαλλκαν.


ΞΗΑΜΙΤ⊄ Μ⊄ Τ⊄ Π⊄ΡΜΕΝ∆ΥΡΑ Ν⊄ ΤΕΡΡΙΤΟΡΕΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ Τ⊄ ΤΡΑΣΗ⊄ΓΥΑΡΑ ΝΓΑ Ε ΚΑΛΥΑΡΑ ∆ΗΕ ΑΤΟ Τ⊄ Ν∆⊄ΡΤΥΑΡΑ Ν⊄ ΣΗΕΚ. ΞΞ

Νδρ ξηαµιτ µ τ ρνδσισηµε τ νδρτυαρα ν τρεϖατ σηθιπταρε, πρµενδεν:

−Ξηαµια ε Συλλταν Μεηµετ Φατιηυτ (Πρισητιν, 1461. Στιλι δηε αρκιτεκτυρα ε σαϕ τ ηαβισιν µε βυκυριν ε τψρε),

− Ξηαµια ε Γαζι Ισα Βευτ (Σηκυπ, 1475),

− Ξηαµια ε Μυσταφα Πασησ (Σηκυπ, 1492),

− Ξηαµια ε Μβρετ (Ελβασαν, 1492),

− Ξηαµια ε Μβρετιτ (Βερατ, 1492),

− Ξηαµια ε Μβρετ (Πρµετ, 1494/95),

− Ξηαµια ε Ιµαρετιτ (Οηρ, 1493)

− Ξηαµια Μβρετ (Σηκοδρ, φυνδι ι σηεκ. Ξς),

− Ξηαµια ε Τετοϖσ (1495),

− Ξηαµια ε Μιραηοριτ (Κορ, 1494−1504),

− Ξηαµια ε Φετιϕε (∆υρρσ, 1502/1503),


− Ξηαµια ε ϑαηϕα Πασησ (Σηκυπ, 1504. Νϕ νγα µ τ βυκυρατ ε Βαλλκανιτ δηε µε µιναρεν µ τ λαρτ ν κτ γαδισηυλλ, 55.5 µ),

− Ξηαµια ε Ισ∋ηακ Βευτ οσε Ισ∋ηακ ∩ελεβισ (Μαναστιρ, 1508/1509, νϕ νγα µ ιµποζαντετ ν Βαλλκαν, µε ορναµεντικν ε βρενδσηµε τ πασυρ δηε σηυµ τ ϖλεφσηµε ν πικπαµϕε αρτιστικε),

− Ξηαµια ε ςαροσηιτ οσε ε Παζαριτ (Κρυϕ, 1533/34),

− Ξηαµια ε Μυραδιϕεσ (ςλορ, 1536/38),

− Ξηαµια ε ςϕετρ οσε ε Πασηαλλαρϖε (ςλορ, 1540),

− Ξηαµια ε Πλυµβιτ (Βερατ, 1533−1554)

− Ξηαµια ε Αλλαϕβεγισ (φσηατι Βυριµ−∆ιβρ, µεσι ι σηεκ. ΞςΙ),

− Ξηαµια ε Ρε (Μαναστιρ, 1558/59),

− Ξηαµια ε Ηαϕδαρ Καδισ (Μαναστιρ, 1561),

− Ξηαµια ε Γαζι Μεηµετ Πασησ (Πριζρεν, 1561),

− Ξηαµια ε Σιναν Πασησ (Καανικ, 1594/95),

− Ξηαµια ε Ηαδυνιτ (Γϕακοϖ, 1595),

− Ξηαµια ε Ναζαρεσησ (Ρυγοϖ),

− Ξηαµια ε Γϕιν Αλεκσιτ (φσηατι Ρρυσαναϕ, αφρ ∆ελϖινσ, φυνδι ισηεκ,. ΞςΙΙ),

− Ξηαµια ε Πιρινασιτ (Πρισητιν),


− Ξηαµια ε Μαζηιθιτ (Μιτροϖιχ),

− Ξηαµια ε Βαλλιασ (Ελβασαν, 1605/606)

− Ξηαµια ε Σιναν Πασησ (Πριζρεν, ρρετη ϖιτιτ 1610),

− Ξηαµια ε Συλεϕµαν Πασησ (Τιραν, 1614),

− Ξηαµια ε Πλυµβιτ (Πεϕ, παρα ϖιτιτ 1624),

− Ξηαµια ε Καϖαϕσ (1735/36),

− Ξηαµια ε Παζαριτ (Γϕιροκαστρ, 1757),

− Ξηαµια ε ςελαβισητιτ (αφρ Βερατιτ, 1760),

− Ξηαµια ε Πλυµβιτ (Σηκοδρ, 1773/74. Νδρτυαρ νγα Μεηµετ Παση Βυσηατι),

− Ξηαµια ε Ηαξηι Ετηεµ Βευτ (Τιραν, 1794−1821. Νϕ νδρ µονυµεντετ µ τ βυκυρα τ αρκιτεκτυρσ ισαλµε ν Σηθιπρι),

− Ξηαµια ε Πεθινιτ (1822/23)

− Ξηαµια ε Βεθαρϖε (Βερατ, 1827) ετϕ.


ΚΡΕΥ ΙΙΙ ΣΗΤΨΠΙ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚ ΦΕΤΑΡ ΙΣΛΑΜ ΣΗΘΙΠ Ι ΣΗΕΚΥΛΛΙΤ ΞΞ Ν⊄ ΤΡΟϑΕΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ ∆ΗΕ Ν⊄ ∆ΙΑΣΠΟΡ⊄

Ηυλυµτιµετ ε βρα πρ τεµν ν πργϕιτησι σϕελλιν τ δηνα πρ τρ αρσεναλιν ε σητψπιτ µψσλιµαν σηθιπταρ.

Μεθ κψ προβλεµ τραϕτοηετ πρ ηερ τ παρ, πρ τ δην νϕ ϖιζιον µ τ γϕερ τ σητψπιτ περιοδικ, πο ηεδηιµ νϕ ϖσητριµ πανοραµικ πρτεϕ κυφιϕϖε κοηορ τ χακτυαρ ν στυδιµιν τον.

Νγα τ 700 γαζετατ δηε ρεϖιστατ ν γϕυην σηθιπε τ βοτυαρα γϕατ κτψρε δψ σηεκυϕϖε, δυκε νισυρ θ νγα ∀ΛΑλβανεσε δΙταλια∀(∀Σηθιπταρι ι Ιταλισε∀−1848) ε δερι µ 1995, νϕ νυµρ ι µαδη ι τψρε κα θεν τρσισητ φεταρ. Ν κτ στυδιµ δο τ τραϕτοϕµ εδηε ατο οργανε περιοδικε σηθιπταρε θ, ν νϕ µασ τ κονσιδερυεσηµε, ν πρµβαϕτϕεν ε τψρε καν τραϕτυαρ προβλεµε τ µιρφιλλτα φεταρε.

Σητψπι περιοδικ ισλαµ σηθιπταρ φιλλον ρρεγυλλισητ ν σηεκυλλιν ΞΞ. Αι ζ φιλλ µε παϖαρσιν ε Σηθιπρισ, µε κριϕιµιν ε σητετιτ τ παρ σηθιπταρ δηε µερρ φιζιονοµιν ε πλοτ µε φορµιµιν ε Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ, σι ινστιτυχιον ϖεταδµινιστρυεσ µε φορµυλιµιν ε στατυσιτ τ τιϕ.

Κοµυνιτετι Μυσλιµαν, σι νϕ οργαν ϕυριδικ δηε φεταρ, κισητε ρρϕετιν ε τιϕ τ σηρβιµεϖε φεταρε δηε τ ινστιτυχιονεϖε φεταρε ν τρ Ρεπυβλικν ε Σηθιπρισ δηε, µ ϖον ν Μβρετριν Σηθιπταρε. ∆υκε πασυρ νν ϖαρτσιν ε τιϕ ινστιτυχιονε τ σηυµτα αρσιµορε φεταρε, σι δηε δυκε υ νδοδηυρ παρα κρκεσαϖε τ γρυπεϖε ιντελεκτυαλε µψσλιµανε, υ γϕετ παρα δοµοσδοσηµρισ σ βοτιµιτ τ νϕ οργανι τ µιρφιλλτ φεταρ, ι χιλι δο τυ βντε τριβυνα ε µενδιµιτ ισλαµικ σηθιπταρ δηε επιθενδρα ε σητψπιτ µψσλιµαν ν Σηθιπρι.



ΣΗΤΨΠΙ ΙΣΛΑΜ ΣΗΘΙΠ Ν⊄ ΓϑΨΣΜ⊄Ν Ε ΠΑΡ⊄ Τ⊄ ΣΗΕΚΥΛΛΙΤ ΞΞ

Γαζετα ∀Σεδαι Μιλετ∀ (∀Ζρι ι Κοµβιτ∀), θ κισητε δαλ ν Σηκοδρ ν ϖιτιν 1913, ν γϕυην σηθιπε δηε πϕεσρισητ τυρθισητ, σι βοτιµ ϕαϖορ, ισητε τασηµ ε καπρχψερ. Γϕατ δηϕετϖϕεαριτ 1913−1923 ισηιν ρριτυρ σηυµ κρκεσατ ν δρεϕτιµ τ πρµβαϕτϕεσ σ σητψπιτ, τ πρϕασητιµιτ τ γϕυηϖε τ ηυαϕα, σι δηε τ νϕ κυπτιµι τ µτεϕσηµ νδρκονφεσιοναλ. Ισηιν κτο αρσψετ θ κϕο γαζετ ϕαϖορε νδονσε πρµβαντε πϕεσ νγα Κυρανι, νγα µοραλι φεταρ ισλαµικ ετϕ., µε δαλϕεν ε οργανεϖε τ τϕερα τ σητψπιτ, µε νγριτϕεν ε ρρϕετιτ αρσιµορ ν ϖενδ, νιϖελι ι σαϕ ισητε καπρχψερ. Αϕο πυσηοι σ θενι µ 1914.

Ν ϖιτιν1918 σηθιπταρτ µψσλιµαν τ ςατερβαρψσ τ Σητετεϖε τ Βασηκυαρα τ Αµερικσ, νξορν νπρµϕετ σηοθρισ φεταρε µυηαµεδανε τ κσαϕ θνδρε ρεϖιστν ∀Σηθιπρια∀. Κψ οργαν, θ θαρκυλλοι ν µαρσ τ ϖιτιτ 1918, τρεγον σε σηθιπταρτ ρυανιν τ παχνυαρ σι νδϕενϕατ φεταρε, ασητυ εδηε ατο κοµβταρε. Ν κτ ρεϖιστ νε γϕεϕµ αρτικυϕ λιδηυρ µε ϖλερατ ε Κυρανιτ δηε ρολιν ε κτιϕ λιβρι τ σηενϕτ. Πορ, φατκεθσισητ, ρεϖιστα ∀Σηθιπρια∀ δολι ϖετµ ν νϕ νυµρ δηε νυκ ϖιϕοι µ.

Νϕ νγα γαζετατ φεταρε µψσλιµανε ν γϕυη σηθιπε, θ φιτοι αυτοριτετ ν κτο µοµεντε, ισητε τιτυλλυαρ ∀Ρεφορµα∀. Κϕο γαζετ δολι ν Γϕιροκαστρ ν τετορ τ ϖιτιτ 1921 δηε ϖαζηδοι τ βοτοηεϕ δερι ν ϖιτιν 1923. Αϕο σητψπεϕ ν σητψπσηκρονϕν σητετρορε τ Γϕιροκαστρσ δηε δρεϕτοηεϕ νγα περσονελ φεταρ σηθιπταρ.

Γαζετα ∀Ρεφορµα∀ ισητε οργαν δψϕαϖορ, πορ νυκ πατι ϕετ τ γϕατ. Ν ηαρκυν κοηορ 1921−23 υ βοτυαν ϖετµ 8 νυµρα τ σαϕ. Πρϖε λνδσ φεταρε, ν τ πατι εδηε αρτικυϕ µε καρακτερ λετραρ, σηοθρορ δηε πολιτικ, δυκε τρηεθυρ κσητυ νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ ιντελεκτυαλση. Αϕο θ τ βιε ν σψ ν πρµβαϕτϕεν ε κσαϕ γαζετε σητ σε, πρϖε τεµαϖε µε καρακτερ φεταρ, σι δηε τεµαϖε θ τραϕτονιν ταρικατετ, µε τολερανχ τ µαδηε τραϕτοι προβλεµιν ε κονσολιδιµιτ τ σηοθρισ σηθιπταρε.

ςιτι 1923 σηνον δισα νγϕαρϕε µε ρνδσι ν ϖεπριµταριν ε Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ. Ν µνψρ τ ϖεαντ βηεν πρπϕεκϕε πρ ηαρτιµιν ε δοκυµεντεϖε βαζ, τ στατυτεϖε δηε ρεγυλλορεϖε; βηεν πργατιτϕε πρ τ τηεµελυαρ Μεδρεσεν ε Πργϕιτησηµε µε θενδρ ν Τιραν.

Ν κτ ϖιτ δαλιν δψ τ πρκοησηµε: ν τετορ δελ ν Σηκοδρ ε πρκοησηµϕα ∀Υδηα ε σϖρτετσ∀, θ πατι πρ κρψερεδακτορ περσοναλιτετιν ε σηθυαρ, ϕυριστιν δηε βυρριν ε σητετιτ Ηοξηα Καδρι Πρισητινν, κρψεταρ ι Κοµιτετιτ πρ Μβροϕτϕεν ε Κοσοϖσ, δηε ρεϖιστα ∀Ζανι ι Ναλτ∀ σι οργαν ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ.

Ε πρκοησηµϕα ∀Υδηα ε σϖρτετσ∀ δολι ν τετορ τ ϖιτιτ 1923. Θ ν νυµριν ε παρ κρψερεδακτορι ι σαϕ παραθιτι ν µνψρ κονχιζε προγραµιν ε κσαϕ ρεϖιστε. Ατψ πρµβλιδηεσηιν σψνιµετ κρψεσορε, τ κτιϕ οργανι σι: µσιµι ι παριµεϖε τ τηϕεσητα τ φεσ, πρ τι σηπτυαρ νϕερζιτ πρεϕ σηκατρριµιτ τ πλοτ; πρ τ νγϕαλλ ν ζεµρατ ε τψρε νδϕενϕατ ε βασηκιµιτ πρ τ ϕετυαρ τοκ ν σηοθριν βασηκκοηορε. Ακτιϖιζιµι ι γϕιτη διϕεταρϖε σηθιπταρ πρ τ∋ιυ βρ γϕψµτψρ τ δοβισηµε τ ϕετσ κοµβταρε ε σηοθρορε, ισητε νϕ νγα πρεοκυπιµετ κρψεσορε τ προγραµιτ. Κσητυ, ννϖιζοηεϕ ατϕε, δο τι ϕαπιµ νϕ ιµπυλσ ζηϖιλλιµιτ µενδορ τ γϕιτη ποπυλλιτ. Κρψερεδακτορι ι σαϕ τηεκσοντε σε προβλεµετ δο τ σητριηεσηιν δηε ν φυση τ φιλοζοφισ, σοχιολογϕισ ε τ πολιτικσ.

Ν κτ ρεϖιστ βασηκπυνυαν µϕαφτ ιντελεκτυαλ ε τεολογ. Ρεϖιστα βοτοηεϕ νγα νϕ κοµισιον ι ποσαµ θ θυηεϕ ∀Κοµισιονι ι σηεριατιτ∀. Αϕο δολι ϖετµ τρε νυµρα. Σι διηετ, κρψερεδακτορι ι σαϕ, ι χιλι λυαϕτι νϕ ρολ τ µαδη ν µβροϕτϕεν ε τ δρεϕταϖε τ Κοσοϖσ δηε ν δεµασκιµιν ε πολιτικσ ϕυγοσλλαϖε, ϖδιθ ν ρρετηανα τ παθαρτα, πορ ∀Υδηα ε σϖρτετσ∀ θ δρεϕτοι αι λα νϕ ϕεηον τ µιρ πρ προβλεµετ θ σητροι, πρ θνδριµετ θ µβαϕτι δηε νιϖελιν ε παραθιτϕεσ σ αρτικυϕϖε.


Ρεϖιστα ∀Ζανι ι Ναλτ∀ δολι παραλελισητ µε ∀Υδην ε σϖρτετσ∀, ν τετορ τ ϖιτιτ 1923, πορ νδρσα ∀Υδηα ε σϖρτετσ∀ διλτε ν Σηκοδρ, ∀Ζανι ι Ναλτ∀, οργαν ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ, βοτοηεϕ ν Τιραν, κυ ισητε δηε θενδρα ε κτιϕ κοµυνιτετι. Αϕο θε ε πρκοησηµε µυϕορε δηε ϖαζηδοι τ θαρκυλλοϕ νγα τετορι ι ϖιτιτ 1923 δερι ν ϖιτιν 1938. Γϕατ κσαϕ κοηε αϕο υ δρεϕτυα νγα περσοναλιτετε τ σηθυαρα, µε πργατιτϕε τ λαρτ τ κυλτυρσ δηε σηκενχαϖε ισλαµε, σι θεν: Ισµαιλ Μαι, Ισα ∆οµνι, Ηακι Σηαροφι ετϕ.

∆εστιναχιονι ι ρεϖιστσ ισητε φεταρ, πορ ν πρµβαϕτϕεν ε σαϕ νυκ µυνγονιν δηε προβλεµετ ε φιλοζοφισ, τ µοραλιτ, τ λιτερατυρσ κοµβταρε δηε τ σοχιολογϕισ. Γϕατ 15 ϖϕετϖε τ ϕετσ σ σαϕ, αϕο βοτοι σερι τ τρα αρτικυϕση θ δσηµοϕν νϕ πασυρι τ τρ κυλτυρορε, νπρµϕετ σ χιλσ πασθψροηετ εδηε νιϖελι ι µενδιµιτ τεολογϕικ σηθιπταρ γϕατ περιυδησ σ παϖαρσισ.

Ρεϖιστα ∀Ζανι ι Ναλτ∀ νπρµϕετ κρψεαρτικυϕϖε τ σαϕ, νν τιτυλλιν ε πρβασηκτ ∀∩υρδηρον Κυρανι∀, βοτοι πϕεσ νγα ϖαζετ θ µβαντε Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρα, περσοναλιτετ ι σηθυαρ ν φυσην ε τεολογϕισ δηε κοµεντατορι µ ι µιρ ι Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε πρ κοην ε τιϕ. Κτο ϖαζε υ µβλοδην δηε υ βοτυαν µ ϖον ν λιβρα τ ϖεαντ, δυκε δην κσητυ νϕ κοντριβυτ τ σηθυαρ, ν ασπεκτιν διδακτικ, πρ ιµαµτ ε ρινϕ. Αυτοριτετι δηε ερυδιχιονι ι κτιϕ αυτορι, σι νϕοησ ι µιρ ι µενδιµιτ τεορικ ισλαµ, ε νγριτι νιϖελιν ε κσαϕ ρεϖιστε. Τεζατ ε νδρψσηµε, σι ισηιν ατο ∀Μβι τρυπιν δηε σηπιρτιν∀, αι γϕεν ρρυγ πρ τι ιντερπρετυαρ ατο νγα ανα ετικε δηε φιλοζοφικε ν κυαδριν ε βεσιµιτ ισλαµ. ∆υκε φολυρ πρ τρυπιν, αι τηεκσον σε τρυπι νυκ µυνδ τ νδαηετ νγα δισα θενδρα νξιτσε σηπιρτρορε νπρµϕετ τ χιλαϖε σηπρτηεϕν ρρεζετ ε δριτσ µοραλε. Κτο θενδρα ν ρεαλιτετ ϕαν νϕ, πορ ατο σηκαλλζοηεν ν γϕασητ γραδ, τ χιλατ πρχακτοϕν στατυσιν ετικ τ νϕεριυτ δηε διφερενχατ ε διστανχαϖε µοραλε µιδισ νϕεριυτ δηε Κριϕυεσιτ. Κτο γϕασητ θενδρα αυτορι ι σηκαλλζον: 1. Θενδρα επσηορε, 2. ε ζεµρσ, 3. σηπιρτρορε, 4. ε σεκρετιτ, 5. ε µιστεριτ, 6. ε µβιµιστεριτ.


Παραλελισητ µε τραϕτιµε τ κσαϕ νατψρε ν κτ ρεϖιστ φιλλυαν τ βοτοηεν εδηε τεµα τ φυσηαϖε µε καρακτερ λαικ, πορ γϕιτηµον βρενδα κυαδριτ τ βοτκυπτιµιτ ισλαµικ. Κσητυ, πρ σηεµβυλλ, ν φαθετ ε κσαϕ ρεϖιστε γϕεϕµ τ σητϕελλυαρ τεµα σι: ∀Νϕεριυ δηε φεϕα∀, ∀∆αντεϕα δηε Ισλαµιζµα∀, ∀Τεορι τ ρεϕα∀, ∀Κοζµογραφια τεϕ καοσιτ∀, ∀Ιδεαλιζµι ε Ματεριαλιζµι∀, ∀Τεορια ε πλανετιζµιτ∀, ∀Παϖδεκσια ε νϕεριυτ∀, ∀Νϕεριυ δηε γϕιτησια∀, ∀Εδυκατα µοδερνε∀ ετϕ .

Αρτικυϕτ ε κσαϕ νατψρε µε τ δηνατ θ σητρονιν δηε αρσψετιµετ θ βνιν, δυκε υ µβσητετυρ ν ϖερσετετ Κυρανορε δηε ηαδιτηετ, σψνονιν τ φορµονιν νϕ βοτκυπτιµ ισλαµικ βασηκκοηορ ρρετη κατεγοριϖε κρψεσορε τ µοραλιτ ισλαµ, τ φιλοζοφισ ισλαµε, τ εδυκατσ ισλαµε, τ θψτετριµιτ ισλαµ δηε τ βινδϕεϖε ισλαµε ν πργϕιτησι, δυκε κριϕυαρ κσητυ βαρρικαδν κυνδρ ιδεολογϕισ κοµυνιστε, θ πο δεπρτοντε διτα διτσ ν Σηθιπρι.

Ν ρεϖιστ πρφσηιηεσηιν εδηε ρυβρικα µε τ δηνα ρρετη ηιστορισ σ καλυαρ δηε γϕενδϕεσ σ ατηερσηµε τ ισλαµιζµιτ νπρ βοτ. Με κτο ρεϖιστα σψνοηεϕ µβαϕτϕα γϕαλλ ε λιδηϕεϖε σηπιρτρορε τ µυσλιµανϖε µε ϖλλεζριτ ε µβι νϕ µιλιαρδ ιδηταρση τ βοτσ ισλαµε. ∆υκε υ σηοθρυαρ δηε µε σηιφρα, ε νγανδονϕηερ εδηε µε ιλυστριµε, δυκε βοτυαρ ηερ πασ ηερε πρκτηιµε νγα σητψπι ισλαµικ βοτρορ, σψνοηεϕ θ βρεζι ι ρι τ νϕιηεϕ µε θψτετριµιν ισλαµ, µε νδιηµεσατ θ κψ ι κα δην θψτετριµιτ βοτρορ ε σιδοµοσ µε νϕοηϕεν ε τ ρινϕϖε µε αρριτϕετ βασηκκοηορε τ ισλαµιζµιτ νπρ βοτ.

Ρεϖιστα, ν κυαδριν ε ρυβρικαϖε θ ηαπι γϕατ ϕετσ σ σαϕ, πρφσηιυ εδηε τριβυνν ε δισκυτιµεϖε δηε τ πολεµικαϖε. Κϕο ιµπονοηεϕ νγα ρρετηανατ ηιστορικε ν πργϕιτησι δηε γϕενδϕα σοχιαλε θ καλοντε Σηθιπρια δηε, ν µνψρ τ ϖεαντ, νγα προβλεµετ εµεργϕεντε θ ι διλνιν πρπαρα σηοθρισ σηθιπταρε τ χιλατ κρψεσισητ ισηιν: προβλεµι ι αρσιµιτ δηε ι εδυκιµιτ λαικ ε φεταρ, ι µσιµιτ τ φεσ ν σηκολλατ σητετρορε, ι στατυσιτ τ γρυασ σηθιπταρε ν σηοθρι δηε φαµιλϕε ετϕ.


Νϕ νγα κτο πολεµικα, ν τ χιλν µορν πϕεσ εδηε µϕαφτ κλερικ, θε αϕο ε ζηϖιλλυαρ λιδηυρ µε προβλεµετ ε οργανιζιµιτ τ ρρϕετιτ αρσιµορ φεταρ, ϖεανρισητ µεδρεσεϖε ν Σηθιπρι. Περσοναλιτετι ι νϕοηυρ ν φυσην ε κυλτυρσ φεταρε, ιση σενατορι σηθιπταρ δηε πολιγλοτ ι γϕυηϖε τ Λινδϕεσ ε τ Περνδιµιτ, Σαλι ςυιτερνι, δυκε δασηυρ τ σιλλτε νϕ φορµ τ ρε οργανιζιµι ν µεδρεσε, ισητε ι πικπαµϕεσ σ κονσολιδιµιτ τ Μεδρεσεσ σ Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ. Ν κτ πικπαµϕε, τ χιλν αι ε βρι τ νϕοηυρ βοτρισητ, υ νδεση µε πρφαθσυεσιτ ε κλεριτ µψσλιµαν σηθιπταρ ν ρρετηε, θ κισηιν µβετυρ πραπα σι νγα µενδσια ασητυ εδηε νγα κυλτυρα.

Σαλι ςυιτερνι σητροι µενδιµιν ε νγριτϕεσ σ σιστεµιτ αρσιµορ φεταρ σηθιπταρ µβι βαζν ε δψ µεδρεσεϖε τ κονσολιδυαρα, δηε ϕο µβι βαζν ε νϕ νυµρι τ πακυφιζυαρ µεδρεσεση, θ σκισηιν µυνδσι ασ τ νδιηµοηεσηιν ε ασ τ κοντρολλοηεσηιν. Αι θε πρ νγριτϕεν ε νϕ µεδρεσεϕε ν ςερι τ Σηθιπρισ µε θενδρ ν Σηκοδρ δηε τ νϕ µεδρεσεϕε τ πργϕιτησηµε µε θενδρ ν Τιραν, µε νιϖελ µβι αρσιµιν ε µεσµ. ι παρ ν κτ οπτικ, προβλεµι ι µεδρεσεϖε δοντε τ τηοσητε ηεθϕε δορ νγα µσονϕτορετ γϕψσµπριϖατε, θ πυνονιν πα προγραµε, πα πλανε µσιµορε δηε θ δρεϕτοηεσηιν νγα ηοξηαλλαρ µσιµδηνσ πα πργατιτϕεν θ κρκοντε κοηα. ∆ρεϕτυεσιτ ε κτψρε µεδρεσεϖε (ν σηυµιχν ε ραστεϖε µε νϕ µσυεσ τ ϖετµ), τ λιδηυρ νγυσητ µε ιντερεσατ ε τψρε εκονοµικε ϖετϕακε, θ νυκ αζηορνοηεσηιν µε πρπαριµετ δηε αρριτϕετ ε αρσιµιτ ν πργϕιτησι, ιυ κυνδρϖυν πα παριµ, δυκε ζηϖιλλυαρ νϕ πολεµικ τ ασηπρ τ πααργυµεντυαρ δηε κρψενεε, γϕ θ ϖιντε ν παη πραπαµβετϕεν ε τψρε. Μ ϖον ρεϖιστα ζηϖιλλοι πολεµικα εδηε µε οργανε τ τϕερα τ σητψπιτ, θ δενιγρονιν βοτκυπτιµιν ισλαµικ.

Ν ρεϖιστν ∀Ζανι ι Ναλτ∀ βασηκπυνυαν περσοναλιτετε τ σηθυαρα, σι θεν Η.ςεηβι ∆ιβρα,Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ, Ηαφιζ Αλι Κορα, Σαλι ςυιτερνι, Ηακι Σηαροφι, Μεηδι Φρασηρι, Μιτηατ Φρασηρι (Λυµο Σκνδο), Ισµετ ∆ιβρα, Φεριδ ςοκοπολα ετϕ.


∆υκε πρσηκρυαρ κοντριβυτιν ε κσαϕ ρεϖιστε γϕατ 15 ϖϕετϖε τ ϕετσ σ σαϕ, Μαγϕιστρ Σηεραφεδιν Ηοξηα αφιρµον σε αϕο πατι νϕ ρνδσι σηυµ τ µαδηε ν εδυκιµιν φεταρ µυσλιµαν τ ποπυλλατσ σηθιπταρε, κυλτιϖοι νδϕενϕατ ε πατριοτιζµιτ δηε τ νγριτϕεσ κυλτυρορε αρσιµορε, περκραηυ εχυριν ε πρπαριµιτ τ πργϕιτησηµ κοµβταρ, κυλτιϖοι νδϕενϕατ ε ζηϖιλλιµιτ αρσιµορ δηε νξιτι προχεσε τ τϕερα χιϖιλιζυεσε. Αι οργαν σητψπι κυλτιϖοι τολερανχν νδρµϕετ βεσιµεϖε φεταρε τ σηθιπταρϖε, δυκε ινσιστυαρ θ κοµβι σηθιπταρ σητ νϕ, ν ηαρµονι µε βεσιµετ φεταρε. ∀Πρ κτ σηκακ, σηκρυαν αι, µυνδ τ τηεµι σε κϕο ρεϖιστ σητ νγα µ τ πρπαρυαρατ οργανε φεταρε θ δολν ν γϕυην σηθιπε... Αϕο µε τ ϖρτετ ζ ϖενδ τ µεριτυαρ ϕο ϖετµ ν ηιστοριν ε γαζεταρισ σηθιπταρε, πορ εδηε ν ηιστοριν κυλτυρορε τ ποπυλλιτ σηθιπταρ ν πργϕιτησι∀.

Γατι 13 ϖϕετ πασ ∀Ζανι ι Ναλτ∀, νϕ ρεϖιστ τϕετρ µψσλιµανε µε τιτυλλ ∀∆ριτα∀ υ βοτυα ν κοντινεντιν αζιατικ, ν Λαηορ τ Ινδισ. Κϕο ρεϖιστ υ πργατιτ δηε υ βοτυα νγα στυδενττ σηθιπταρ, θ στυδιονιν ν υνιϖερσιτετιν τεολογϕικ τ Λαηορεσ. Ν κρψε τ γρυπιτ ρεδακτυεσ τ κτιϕ οργανι, νυµρι ι παρ ι σ χιλσ δολι ν ϕαναρ 1936, θνδροντε στυδεντι Σηεριφ Πυτρα.

Σηεριφ Πυτρα, ι χιλι κισητε κρψερ στυδιµετ ν Μεδρεσεν ε Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ, ισητε σηθυαρ θ ατηερ πρ σηκριµετ ε τιϕ ε σιδοµοσ πρ πρκτηιµετ ε βρα νγα γϕυηα ανγλεζε δηε αραβε. Ρεϖιστα, ν 32 φαθε, ϖαζηδοι ν 8 νυµρα δηε πατι ϕεηον ϕο ϖετµ ν µϕεδισετ στυδεντορε σηθιπταρε τ Λαηορεσ σ ασαϕ κοηε, πορ εδηε µ τυτϕε.

Ν φιλλιµ τ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε γϕενδϕα δηε ηαρτα πολιτικε ε Σηθιπρισ, σι εδηε ε σηυµ σητετεϖε τ τϕερα, νδρψσηοι. Με σιτυατατ ε ρεϕα λινδν εδηε ιντερεσα τ ρεϕα. Ν κτο κυσητε, µοσδαλϕα µ ε ∀Ζανιτ τ Ναλτ∀ κριϕοι νϕ βοσηλλκ τ µαδη. Νϕ οργαν ι ρι φεταρ, δο τ πλοτσοντε νεϖοϕατ ε κοησ πρ εδυκιµιν φεταρ δηε πατριοτικ νϕκοησισητ. Πορ µβι τ γϕιτηα κϕο ρεϖιστ ε ρε δυηεϕ τ πλοτσοντε νεϖοϕατ ιµεδιατε


θ κισηιν λινδυρ µε νδρψσηιµιν ε κυφιϕϖε δηε λιριν µ τ µαδηε θ κισητε φιτυαρ ποπυλλσια σηθιπταρε ε ζοναϖε τ Κοσοϖσ.

Ν κτο κυσητε, µ 1940, δολι ρεϖιστα ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀, ε πρµυαϕσηµε, φεταρε, λετραρε, διτυρορε, αρτιστικε, οργαν ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ. Ρεϖιστα ν φϕαλ κισητε ν κρψε τ σαϕ δψ νγα πρφαθσυεσιτ µ τ ρινϕ τ κυλτυρσ ισλαµε, θ κισηιν κρψερ στυδιµετ ε λαρτα τεολογϕικε ν Εγϕιπτ (Ελ Αζηαρ) δηε ν Λαηορ τ Ινδισ, πρκατσισητ Σαδικ Βεγα, δρεϕτορ πργϕεγϕσ δηε Σηεριφ Πυτρα, ρεδακτορ.

Σταφι δρεϕτυεσ ι κσαϕ ρεϖιστε υ πρποθ τ σιγυροϕ νϕ νυµρ βασηκπυντορση, σιδοµοσ τ ρινϕ υνιϖερσιταρ µε πριρϕε ισλαµικε δηε τ ταλεντυαρ ν φυσηα τ νδρψσηµε. Κσητυ, κραηασ φιρµαϖε τ ϖϕετρα, σι Ηαφιζ Αλι Κορα, ∆ρ.Βεξηετ Σηαπατι, Ηακι Σηαροφι ετϕ, ν φαθετ ε κσαϕ ρεϖιστε φιλλυαν τ δυκεν φιρµα τ ρεϕα, σι Σαδικ Βεγα, ςεξηι Βυηαραϕα, Σηεριφ Πυτρα, Ασιµ Λοηϕα, ϑυπ Καστρατι, Σηεφικ Οσµανι, Μυηαµεδ Βαλα, Βεσιµ Λεϖονϕα ε τ τϕερ. Ν µεσ τψρε σηθυηεν εδηε σηκριµταρετ ε ρεϕα σι ϑ.Κοδρα, Ποστριβσϕα ετϕ. Νϕ νυµρ ι µαδη ιντελεκτυαλση, βασηκπυντορ τ κσαϕ ρεϖιστε, πρ µοτιϖε τ νδρψσηµε σηκρυαϕτν µε πσευδονιµε. Ρεϖιστα ∀Κυλτυρα ισλαµε∀ ϖαζηδοι τ δαλ δερι ν ϖιτιν 1944.

Ε παρ ν κυαδριν ε πρµβαϕτϕεσ, ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀ ισητε ϖαζηδιµ ι ∀Ζανιτ τ Ναλτ∀, πορ µε νϕ ϖιζιον µ τ γϕερ σε ι παρι. Νδονσε ι βρι ϖενδ γϕυησ ιταλιανε ν νδονϕ φαθε τ σαϕ, σι δηε νδονϕ αρτικυλλι ∀φλιρτυεσ∀ µε φασηιζµιν, αϕο υ περποθ τ ρυαϕε φιζιονοµιν πατριοτικε παραρενδσε τ σαϕ. Γϕυηα θ πρδορι αϕο δηε προβλεµετ θ σητροι ν τρψεζν ε δισκυτιµιτ κριϕυαν µϕεδισε ϕοσησε πρ ιντελεκτυαλτ µψσλιµαν.

Ν φαθετ ε σαϕ υ τραϕτυαν εδηε προβλεµε µε καρακτερ τεορικ ε στυδιµορ σι: ∀Ηψρϕε ν φιλοζοφιν ισλαµε∀, νϕ στυδιµ κψ ι γϕερ θ ϖαζηδοι ν δισα νυµρα. Εδηε στυδιµι τϕετρ µε καρακτερ µονογραφικ ∀Πρηαπϕα ε ισλαµιζµιτ∀, υ βοτυα ν δισα νυµρα. Ν ασπεκτιν µοραλ τεολογϕικ ε φιλοζοφικ υ τραϕτυαν τεµα, σι θε π.ση.


∀Προβλεµι ι σ µιρσ δηε ι σ κεθεσ∀, κατεγορι φιλοζοφικο−µοραλε κτο, θ καν θεν οβϕεκτ δισκυτιµι πρ σηυµ δοκτρινα. Σητϕελλιµι ι κσαϕ τεµε υ β µβι βαζν ε τεζαϖε τ: ∀Μασσ σ λιγϕιτ τ εϖολυχιονιτ∀, ∀Μοραλιτ δηε επσηεϖε ν µασε∀, ∀Παρα ϖενδιµιτ οσε φατιτ∀. Πο ασητυ, ν κτ ρεϖιστ υ βοτυαν εδηε στυδιµε νγα φυσηα ε αρτεϖε δηε ε ηιστορισ, σι θεν ∀Κυπτιµι ι αρτιτ δηε κυφιϕτ ε τιϕ∀, ∀Σηκριµταρτ φεταρο−λετραρ µυσλιµαν τ Σηθιπρισ∀, ∀Ηιστορια ε βιβλιοτεκαϖε∀ ετϕ.

Ν κορρικ τ ϖιτιτ 1942 ν Τιραν φιλλοι πυβλικιµι ι νϕ τ περκοησηµϕε τ ρε µε οριεντιµ φεταρ, θ µβαντε τιτυλλιν ∀Νϕεριυ∀. Θ ν φαθεν ε παρ κϕο ρεϖιστ περχακτοντε οριεντιµιν ε σαϕ σι ε πρµυαϕσηµε σηπιρτρορε, κυλτυρορε.

Ρεϖιστα ∀Νϕεριυ∀ ισητε οργαν ι οργανιζατσ ∀∆ριτα Ηψϕνορε∀. Ν πρµβαϕτϕεν ε κτιϕ οργανι βασηκοηετ τραϕτιµι τεορικ µε ατ πρακτικ, ανα φιλοζοφικε µε ατ διϖυλγατιϖε. Ν θενδρ τ τιϕ σητ µιστιχιζµι. Ρεδακσια ε κσαϕ ρεϖιστε ε πρχακτον κσητυ τηελβιν τεορικ τ σαϕ: ∀Μιστιχιζµι, θ κα καθ καρακτεριστικα τ νγϕασηµε, σητ υδηα ε πρβασηκτ πρεϕ σε χιλσ καν λινδυρ ποηιµετ ε µδηα τ σ ϖρτετσ δηε σητ πικµβσητετϕα θ δυηετ τ πρµβλεδη τ γϕιτη ατα θ δσηιροϕν µε βα ϖεπρα βαµιρσε, µιρκυπτιµι, δασηυριε δηε δυριµι. ςετµ µε παστρτιν ε ϖετµοηιµιν ε νϕ µιστικυ τ πρσοσυρ µυνδ τ σιγυροηετ σηυµ σηπεϕτ ναλτσιµι ι νϕεριυτ, δυκε πρσηκρυαρ ρρυγτ ε γϕιτη ιδεαλεϖε θ παϕτοηεν µε θλλιµιν συπρεµ τ ϕετσ νϕερζορε∀.

Νϕεριυ, θ κα πρ τιτυλλ κϕο ρεϖιστ, θυηετ µιστερι ι µιστερεϖε, κριϕεσ ε ζγϕεδηυρ ν µεσ κριϕεσαϖε τ Περνδισ, κριϕεσ ε ϖογλ, πορ δηε ϖιγανε, ε ϖετµϕα νδρ τ τϕερα θ νατψρα τι κετ λεϕυαρ τ δεπρτοϕν ν λιγϕετ ε σαϕ τ φσηεητα, θενιε θ πρµβλεδη ν ϖετϖετε τ µβαρυαρν ε τ παµβαρυαρν.

Θ ν νυµριν ε παρ τ κσαϕ ρεϖιστε υ σηφαθν φιρµα τ νϕοηυρα τ ποτενχιαλιτ ιντελεκτυαλ σηθιπταρ, σι: ποετι ε φιλοζοφι Φεριδ ςοκοπολα, σηκριµταρι Ηακι Στρµιλλι, αϖοκατι ε ποετι Κριστο Φλοθι, στυδϕυεσι ςασφι


Σαµι ςισοκα, προφ. ς. ∆εµιραϕ, Φιλιπ Νδοχαϕ, Βεθιρ Ηαι, Προφ Λ. Εφτιµιαδηι, ςεξηι Βυηαραϕα ετϕ. Ν φαθετ ε σαϕ υ βοτυαν δηε σηκριµε τ Φαν Νολιτ, Φαικ Κονιχσ, Λασγυση Ποραδεχιτ, Λυµο Σκνδοσ ετϕ. ∀Νϕεριυ∀ υ βρι ϖενδ εδηε φιρµαϖε τ ρεϕα σι: Συατ Ηαξηιτ, Μυσταφα Γρεβλλεσηιτ, Σηεφικ Οσµανιτ, ϑυπ Καστρατιτ ετϕ.

Κϕο ρεϖιστ ϖαζηδοι βοτιµιν ε σαϕ δερι ν ϖιτιν 1944 µε γϕιτησεϕ 27 νυµρα.

Ν ϖιτιν 1942 θαρκυλλοι εδηε νϕ ρεϖιστ τϕετρ µε τιτυλλ ∀∆ριτα Ηψϕνορε∀, πορ αϕο πατι ϕετ τ σηκυρτρ.

ΣΗΤΨΠΙ ΙΣΛΑΜ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ ΠΑΣ ΛΥΦΤ⊄Σ Σ⊄ ∆ΨΤ⊄ ΒΟΤ⊄ΡΟΡΕ

Θνδριµι ι ηεσητυρ, µοσπρφιλλσ δηε µοηυεσ νδαϕ σητψπιτ φεταρ ισλαµ, θ µβαϕτν πρ γατι 50 ϖϕετ δισα στυδιυεσ τ ηιστορισ δηε λετρσισ σηθιπε σητ ι παπρλιγϕσηµ, πρ δισα αρσψε: Σ παρι, σε αι πρφαθσοηεϕ µε νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ περιοδικση. Σ δψτι, σε αι φλιστε ν εµρ τ µ σε 88 % τ ποπυλλσισ. Σ τρετι, αι σητροντε, κραηασ προβλεµεϖε φεταρε, εδηε ατο σοχιαλε, κυλτυρορε δηε αρσιµορε.

Με µβαριµιν ε Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε ν Ρεπυβλικν Ποπυλλορε τ Σηθιπρισ δηε ν Ρεπυβλικν Σοχιαλιστε Φεδερατιϖε τ ϑυγοσλλαϖισ, κυ ϕετονιν ρρετη τρε µιλιον σηθιπταρ, σι δηε ν Γρεθι, κυ κισητε νϕ νυµρ τ µαδη σηθιπταρση µψσλιµαν, θ βανονιν κρψεσισητ ν τροϕε τ ϖετα ν ∩αµερι, προβλεµι ι υσητριµιτ τ φεσ, ι µβαϕτϕεσ σ φαλτορεϖε, ι οργανιζιµιτ τ εδυκατσ φεταρε δηε ι βοτιµιτ τ σητψπιτ µε


καρακτερ φεταρ, κα πασυρ φορµατ δηε πρµβαϕτϕετ ε ϖετα, σιπασ κυσητεϖε τ ϖαρυρα πλοτσισητ νγα ζηϖιλλιµετ πολιτικε τ νγϕαρϕεϖε.

Ν ϖενδετ κυ υ ϖενδοσ πυσητετι κοµυνιστ, σι θεν: Ρεπυβλικα Ποπυλλορε ε Σηθιπρισ δηε ΡΦΣϑ λυφτα αντιφεταρε καλοι ν σιστεµ. Ν ΡΦΣϑ τεηυ ι πολιτικσ νδαϕ σηθιπταρϖε υ δρεϕτυα µ τεπρ νδαϕ φορµαϖε πρ σηκοµβταριζιµιν ε τψρε. Ατειζµι ι προπαγανδυαρ νγα ατα σψνοντε πικρισητ κτ θλλιµ. Εδηε νδονϕ λσηιµ θ υ β ν προβλεµετ ε υσητριµιτ τ φεσ σψνοντε λνιεν ν ερρσιρ τ σηθιπταρϖε.

Μεγϕιτηατ, πρσα ι πρκετ σητϕεσ σ φεσ, σητρνγιµετ µ τ µδηα θεν ν Ρεπυβλικν Ποπυλλορε Σοχιαλιστε τ Σηθιπρισ, ε χιλα λυφτν κυνδρ φεσ ε ζηϖιλλοι ν κυνδρσητιµ µε κυσητετυτν ε ϖιτιτ 1946 δηε µ 1977 ε πρφσηιυ εδηε ν κυσητετυτ. Ν Σηθιπρι φιλλοι νϕ λυφτ ε οργανιζυαρ αντιφεταρε δερι ν γοδιτϕε σηυµ τ φυθισηµε. Ν τρυαλλιν αµ τ σηθιπταρϖε ν µενψρ τ οργανιζυαρ, ν εµρ τ νισµαϖε τ ρινισ, υ σηεσηυαν µε θινδρα φαλτορε, ινστιτυχιονε κυλτι, νϕ πϕεσ ε τ χιλαϖε ισηιν δηε µονυµεντε κυλτυρε. Με κτ ραστ υ σηκατρρυαν ξηαµι, τεθε, τψρβε ετϕ., δυκε ηυµβυρ κσητυ δοκυµεντε, δορσηκριµε ε ϖεπρα τ τϕερα µε ρνδσι τ µαδηε ηιστορικε, νν ετικτν σε ισηιν φεταρε ε σηκρυαρ µε αλφαβετιν αραβ. Κτο ακτε υ κυρορζυαν µε ηαπϕεν ε µυζευτ ατειστ. Αναρκιζµι δηε ινϕορανχα ε κτιϕ ϖεπριµι ϖιντε νγα µενδσια κοµυνιστε σε δο γϕ φεταρε δυηεϕ ζηδυκυρ, πρ τυ ζϖενδσυαρ µε ιδεολογϕιν κοµυνιστε.

Πο κσητυ εδηε ν τερριτοριν ε ∩αµρισ, θ πρφσηιηετ βρενδα κυφιϕϖε τ σητετιτ γρεκ, µεγϕιτηθ Γρεθια σητ νϕ σητετ τεοκρατικ, κυ φεϕα ορτοδοκσε ρεσπεκτοηετ, δο γϕ φεταρε ν γϕυην σηθιπε ισητε ε παµυνδυρ τ βοτοηεϕ. Μοτιϖετ ε κτψρε πενγεσαϖε νϕιηεν. Γϕυηα σηθιπε δηε βεσιµι ισλαµ δο τ νξισνιν γϕαλλριµιν ε ελεµεντιτ µψσλιµαν, βασηκιµιν ε τψρε ν νϕ κοµυνιτετ τ οργανιζυαρ, σι δηε νγϕαλλϕεν ε νδϕενϕαϖε πατριοτικε. Ε τρ ποπυλλατα αµε µβετι ε πριϖυαρ ν κτ δρεϕτιµ.


Σητψπι περιοδικ µε πρµβαϕτϕε φεταρε πατι µυνδσι ζηϖιλλιµι ϖετµ ν διασπορ δηε ν ΡΦΣϑ, κυ ϕετοϕν ρρετη τρε µιλιον σηθιπταρ, ν σηυµιχν δρρµυεσε µψσλιµανε δηε µε τραδιτα φεταρε ισλαµικε, τ χιλτ, δυκε σηφρψτζυαρ δισα ηαπσιρα κυσητετυεσε, αρριτν τ βϕν δισα βοτιµε, θ ε µβαϕτεν γϕαλλ βασηκσιν ισλαµε ν ατ ϖενδ.

Φιλλιµισητ µενϕιηερ πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε βοτιµι ι σητψπιτ φεταρ περιοδικ ι πρκετ διασπορσ. Ν ΣΗΒΑ φιλλοι τ βοτοηεϕ ρεϖιστα φεταρε−κυλτυρορε ∀ϑετα µυσλιµανε σηθιπταρε∀, νυµρι ι παρ ι σ χιλσ δολι µ 1950 ν ∆ετροιτ. Ρεϖιστα ισητε οργαν ι σηοθρισ µυσλιµανε θ δρεϕτοηεϕ νγα Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι, πυβλιχιστ ι νϕοηυρ ι λιτερατυρεσ µε καρακτερ φεταρ; δηε δψ ννδρεϕτορτ: Ρ.Ξη. Γυραζεζιν δηε Αηµετ Ραµον.

Ρεϖιστα διλτε τρι ηερ ν ϖιτ. Παραθιτϕα ε σαϕ τεκνικισητ ισητε ε νιϖελιτ τ λαρτ. Γϕιτηασητυ πρµβαϕτϕα ισητε µϕαφτ ε λαρµισηµε. Κϕο ρεϖιστ βοτοηεϕ ν δψ γϕυη, παραπριηεϕ νγα αρτικυϕ ν γϕυην σηθιπε δηε πασοηεϕ νγα αρτικυϕ τ τϕερ ν γϕυην ανγλεζε.

Πρφσηιρϕα ν ρεϖιστ ε τεµαϖε µε καρακτερ στυδιµορ δηε ηιστορικ ι δηαν ασαϕ νϕ φιζιονοµι σηκενχορε κτιϕ οργανι. Ρεϖιστα ∀ϑετα µυσλιµανε σηθιπταρε∀ λυαϕτι νϕ ρολ τ ρνδσισηµ ν φορχιµιν ε υνιτετιτ τ σηθιπταρϖε τ ΣηΒΑ−σ δηε, ν τ νϕεϕτν κοη, δσηµοντε σε βασηκσια ισλαµε σηθιπταρε πρφαθσοντε νϕ βρτηαµε τ σηνδοση.

∆ιασπορα ισλαµικε σηθιπταρε ε ΣΗΒΑ−σ υ ακτιϖιζυα ν βοτιµιν ε φλετορεϖε δηε τ ρεϖισταϖε ν γϕυην σηθιπε µε θλλιµ θ τ κονσολιδοντε τε βασηκατδηεταρτ σηθιπταρ βεσιµιν ισλαµ ν κυσητετ ε σηοθρισε αµερικανε, πρα τ νϕ σηοθριε σηυµ τ πρπαρυαρ.

∆υκε φιλλυαρ θ νγα ϖιτι1971, σηθιπταρτ ε Αµερικσ φιλλυαν βοτιµιν ε νϕ ρεϖιστε τϕετρ µε τιτυλλ ∀Περπϕεκϕα ϕον∀ (ε χιλα ϖαζηδον τ θαρκυλλοϕ) µε νϕ παραθιτϕε ελεγαντε ν δψ γϕυη (σηθιπ δηε ανγλισητ) δηε µε


ϖλλιµ µβι 200 φαθε. Ρεϖιστα σητ ε παϕισυρ µε ιλυστριµε. Αϕο σητ προν ε Κσηιλλιτ τ Θενδρσ Ισλαµε Σηθιπταρο−Αµερικανε. Νε να κα ρν ν δορ νϕ πϕεσ ε τιραζηιτ τ κσαϕ ρεϖιστε. Κεµι κονσυλτυαρ ϖετµ ϖλλιµετ Ξ−ΞΙς τ ϖιτεϖε 1981−1989. ∀Πρπϕεκϕα ϕον∀ βοτοηετ ν Νεω Ψορκ, Νεω ϑερσεψ (ΣηΒΑ). Αϕο κα πρ εδιτορ Θαµιλ Μυϕν.

Ν ϖιτετ 60 Σηοθατα ε Υλεµαϖε ν Πρισητιν βοτοι πρ ηερ τ παρ ∀Βυλετινιν ινφορµατιϖ∀ ν δψ γϕυη: σερβοκροατισητ δηε σηθιπ. Μεγϕιτησε πρµβαϕτϕα ε κτιϕ βυλετινι σητ ε ϖαρφρ, αι πρµβαν ϖλερα, σεπσε ι πριυ εδιχιονεϖε τ µϖονσηµε, σι ϕαν ∀Τακϖιµ − καλενδαρι∀ (1968), ∀Εδυκατα Ισλαµε∀ (1971), ∀Νυρυ−λ−Κυραν∀ (1975), ∀∆ιτυρια Ισλαµε∀(1986), ∀Ελ Ηιλαλ∀ (1987), ∀Ηυ∀ δηε ∀∆ερϖιση∀ (1897), πα πρµενδυρ κτυ ρεϖιστατ θ φιλλυαν τ δαλιν ν περιυδην πασ κοµυνιστε, κυρ φεϕα υ λα ε λιρ ν Σηθιπρι, ν Ρεπυβλικν ιση −ϑυγοσλλαϖε τ Μαθεδονισ, ν Μαλ τ Ζι, ν Ρεπυβλικν ε Κοσοϖσ ετϕ.

Βυλετινι ∀Τακϖιµ − καλενδαρ∀ δολι ποτηυαϕσε νϕκοησισητ ν Σηκυπ (1967) δηε ν Πρισητιν (1970). Τακϖιµι ι Σηκυπιτ υ βοτυα νγα Σηοθατα ∀Ιλµιϕε∀ ε Βασηκσισε σε φεσ Ισλαµε ν Σηκυπ, ν τ δψ γϕυητ: τυρθισητ δηε σηθιπ, κυρσε Τακϖιµι ι Πρισητινσ υ βοτυα ν γϕυην σηθιπε νγα Σηοθατα ε Υλεµαϖε τ Πρισητινσ. Τ δψ κτο τακϖιµε πατν τ πρβασηκτ πϕεσν καλενδαρικε, νδρσα πϕεσα τϕετρ κισητε διφερενχα. Ν κτ πϕεσ πρφσηιηεν τεµα τ νδρψσηµε µε καρακτερ εδυκατιϖ−φεταρ δηε ηιστορικο−κυλτυρορ.

Καλενδαρι ∀Τακϖιµ∀ ι Πρισητινσ δρεϕτοηεϕ νγα Ηαϕρυλλαη Ηοξηα, ι χιλι ι δηα ατιϕ, µε καλιµιν ε κοησ, φορµν ε νϕ καλενδαρι κοµβταρ τ περιυδησ σ Ριλινδϕεσ σον Κοµβταρε, πορ νατψρισητ µε δρεϕτιµ κυλτυρορ ισλαµ. Ν πρµβαϕτϕεν ε κτιϕ βυλετινι υ βοτυαν δηε µϕαφτ αρτικυϕ µε ιντερεσα µ τ γϕρα.

Ν ϖιτετ 70 µε φιτορεν ε στατυσιτ τ κραηινσ Αυτονοµε βοτιµετ ν γϕυην σηθιπε ν Κοσοϖ κισηιν αρριτυρ συκσεσε τ µεδηα. Αρσιµι λαικ ν γϕυην σηθιπε κισητε εχυρ σηυµ περπαρα, ν φυσην ε λετρσισ


κισηιν φιλλυαρ τ λϖροηεσηιν γϕινι τ νδρψσηµε. ςετµ πρκυνδρ ζηϖιλλιµεϖε τ µσιπρµε σητψπι φεταρ κισητε µβετυρ πραπα, µεγϕιτηθ πϕεσα δρρµυεσε ε ποπυλλατσ ισητε µψσλιµανε δηε βεσιµταρ, πρ τ µοσ την φανατικ. Ν κτο ρρετηανα σητροηεϕ σι δοµοσδοσηµρι κριϕιµι ι σητψπιτ φεταρ ισλαµικ ι νιϖελιτ βασηκκοηορ.

Νϕ ϖιτ µ πασ (1971) δολι ν θαρκυλλιµ εδηε ρεϖιστα ∀Εδυκατα Ισλαµε∀, οργαν ι Κσηιλλιτ τ Υλεµαϖε τ Πρισητινσ ε δρεϕτυαρ νγα Ηαϕρυλλαη Ηοξηα. Ν κτ µνψρ, σητψπιτ ν γϕυην σηθιπε ιυ σητυαν δψ οργανε φεταρε: νϕρι νϕϖϕετορ δηε τϕετρι τρεµυϕορ.

Σητιµι ι ραδηϖε τ ιντελεκτυαλϖε κοσοϖαρ, διβραν ετϕ., θ µβαρονιν σηκολλατ ε λαρτα δηε θ κισηιν βινδϕε ισλαµικε, ρριτν µυνδσιτ πρ πρηαπϕεν ε φϕαλσ σ σηκρυαρ ισλαµε, δυκε µβυσηυρ ζβραζτσιν εκζιστυεσε. Ν κτο µοµεντε, καλενδαρι ∀Τακϖιµ∀ δηε ∀Εδυκατα Ισλαµε∀ ε πασυρυαν πρµβαϕτϕεν ε τψρε δυκε τραϕτυαρ νϕ λαρµι τεµαση, τ χιλατ νγριτν ϖετδιϕεν ισλαµε ν νιϖελε τ ρεϕα. ∀Εδυκατα Ισλαµε∀ τραϕτον τεµα νγα φυσηα ε ισλαµιστικσ, ηιστορισ, κυλτυρσ δηε ε ινφορµατικσ. Ν τ καν σηκρυαρ πενα τ νοηυρα σι: Σηεριφ Αηµετι, Νεξηατ Ιβραηιµι, Βαϕρυση Αηµετι, Ηαϕρυλλα Ηοξηα ετϕ.

Μεγϕιτηατ ατο ισηιν τ παµϕαφτυεσηµε πρ τ πρβαλλυαρ νδικιµιν ατειστ θ ϖιντε νγα Σηθιπρια δηε προπαγανδν σλλαϖε θ δενιγροντε ϖαζηδιµισητ φεν ισλαµε. Ν κτο ρρετηανα, µεδρεσεσ ∀Αλαυδιν∀ τ Πρισητινσ ι διλτε νϕ δετψρ ε µαδηε πρ τ∋υ ελυρ σητεγ δισκυτιµεϖε δηε πρ τυ ηαπυρ ηοριζοντ στυδεντϖε µε ανν ε φϕαλσ σ σηκρυαρ ν γϕυην σηθιπε. ςιτι 1975 σηνον δαλϕεν ε νυµριτ τ ρεϖιστσ ∀Νυρ−υλ−Κυραν∀, οργαν ι σηοθατσ σ νξνσϖε τ κσαϕ µεδρεσεϕε. Μ ϖον κψ οργαν µερρ εµριν ∀∆ριτα ε Κυρανιτ∀. Κτυ τραϕτοηεν τεµα ν λµιν ε σηεριατιτ, ηιστορισ ισλαµε, κυλτυρσ, λετρσισ δηε ινφορµατικσ.

∆αλϕα ε κτψρε οργανεϖε πργατιτι τερρενιν πρ βοτιµιν ε νϕ ρεϖιστε φεταρε, κυλτυρορε ε σηκενχορε µε πρµασα µ τ µδηα −∀∆ιτυρια Ισλαµε∀. ∆αλϕα ε κσαϕ ρεϖιστε, νυµρι ι παρ ι σ χιλσ δολι ν θερσηορ 1986,


υ β ε µυνδυρ δηε νγα φακτι σε σηυµ ϖετα θ κισηιν κρψερ στυδιµετ ε λαρτα τεολογϕικε ν Καϕρο, Βαγδαδ, Σαραϕεϖ, τασηµ κισηιν κρκεσα τ ρεϕα. Ρεϖιστα ισητε ε πρµυαϕσηµε. Αϕο ε νισι ϕετν ε ϖετ µε τραϕτιµιν ε δισιπλιναϖε φεταρε ισλαµε, τ στυδιµεϖε µε καρακτερ φιλοζοφικ δηε σηκενχορ. ν φαθετ ε σαϕ γϕετν ϖενδ πρκτηιµε νγα λιτερατυρα κλασικε ισλαµε, δηε ρυβρικα πολεµιζυεσε. Ν τ σηπαλοσεν φακτε, δυκυρι δηε δοκυµεντε τ ρεϕα µε ρνδσι ηιστορικε πρ φατετ ε ισλαµιτ ν Κοσοϖ ε γϕετκ. Ρεϖιστν ε βοτον Μεσηιηατι ι Βασηκσισε Ισλαµε ν Πρισητιν.

Με ιντερεσ σητ βοτιµι ν φαθετ ε κσαϕ ρεϖιστε ι ϖεπρσ µαδηορε τ Σαµι Φρασηεριτ ∀Καµυσ Αλ−αλαµ∀ (Ενχικλοπεδια ε ηιστορισ δηε ε γϕεογραφισ). Με κοη, τεµατικα ε µατεριαλεϖε θ κισητε καρακτερ ινφορµατιϖ προφεσιοναλ ε τεολογϕικ τ σπεχιαλιζυαρ, φιλλοι τ νδικοϕ νδϕεσηµ ν κυλτιϖιµιν ε τραδιτσ ν φυσην ε µοραλιτ ε τ νδργϕεγϕεσ κοµβταρε σηθιπταρε. Κσητυ αρτικυϕτ ε: Η.Ιβραηιµ ∆αλλιυτ ∀Ινϕορανχα νυκ ζηδυκετ µε τοπ∀, τ Ιβραηιµ Ηασναϕτ, Εδιτη ∆υρηαµ ∀Βρενγα ε Βαλλκανιτ∀ δηε ϖεπρα τ τϕερα πρ Σηθιπριν δηε σηθιπταρτ∀, τ ∆ρ.Ηακιφ Βαϕραµιτ ∀Κριµετ δηε κριµινελτ ν πεσηοϕν ε νδργϕεγϕσ νϕερζορε∀, τ Μρ. Ηαµδι Τηαιτ ∀Σηθιπταρτ ν Λιβι∀, Σ. Φρασηρι ∀Πρ ρολιν δηε ποζιτν ε φεµρσ ν φαµιλϕε ε ν σηοθρι∀ ετϕ, νξϕερριν ν παη δσηιρν ε ποπυλλιτ τ µενυρ σηθιπταρ πρ βασηκιµιν ε ϖισεϖε σηθιπταρε. Εδυκιµι φεταρ ε πατριοτικ ι τψρε δο τ βηετ τηεµελ ι Σηθιπρισ ετνικε ε δεµοκρατικε.

Ρρετη κσαϕ ρεϖιστε υ τυβυαν περσοναλιτετε τ σηθυαρα σι τ κυλτυρσ σηθιπταρε, ασητυ εδηε ασαϕ ισλαµικε σι: Πρκτηψεσι ι Κυρανιτ Σηεριφ Αηµετι, Νεξηατ Ιβραηιµι, ∆ρ.Μυηαµετ Πιρρακυ, ςεηβι Ισµαιλι, Προφ.∆ρ.Γαζµενδ Σηπυζα, ∆ρ.Σκνδρ Ριζα, Μεντορ ∩οκυ, Ηψσεν Γϕοζο, ∆ρ.Κρισταθ Πριφτι, ∆ρ.Αλι Ιλϕαζι, Μεηµετ Ηαλιµι, Ιδριζ ςυιτερµα, ∆ρ.Ηακιφ Βαϕραµι, Προφ.Ιλϕαζ Ρεξηα, Μρ.Θεµαϕλ Μορινα ετϕ.

Ν Ρεπυβλικν ε Μαθεδονισ, δυκε φιλλυαρ νγα ϖιτι 1987 φιλλοι τ θαρκυλλοϕ γαζετα ∀Ελ−Ηιλαλ∀, ν τρι γϕυη: σερβοκροατισητ − σηθιπ δηε τυρθισητ. Κϕο γαζετ ισητε δψµυϕορε δηε βοτοηεϕ ν Σηκυπ. Αϕο τραϕτοντε τεµα σηκενχορε, κυλτυρορε, φιλοζοφικε δηε ηιστορικε µε πρµβαϕτϕε ισλαµε. Βοτιµι ι κσαϕ γαζετε


σενσιβιλιζοι πυβλικυν σηθιπταρ αυτοκτον τ Μαθεδονισ, ι χιλι δυκε ι σητυαρ ιντερεσατ ε τιϕ πρ προβλεµετ ε τραϕτυαρα ν κτ οργαν, κριϕοι κυσητετ ε νϕ βοτιµι κρεϕτσισητ ν γϕυην σηθιπε. Κϕο γαζετ υ ζϖενδσυα νγα γαζετα κυλτυρορε − ινφορµατιϖε ισλαµε ∀Ηνα ε ρε∀. Αϕο κα νϕ ϖλλιµ πρεϕ 32 φαθεση, πρ δο νυµρ.

Ν Κοσοϖ γϕετι δριτν ε βοτιµιτ εδηε νϕ ρεϖιστ τϕετρ, οργαν ι βασηκσισε σ δερϖισηϖε τ Κοσοϖσ, ∀ΗΥ∀, ε χιλα πρ δηϕετ ϖϕετ µε ραδη δηα νϕ κοντριβυτ τ νδϕεσηµ ν φυσην ε στυδιµεϖε τ ισλαµιστικσ. Ν κορρικ τ ϖιτιτ 1987 δολι οργανι τϕετρ περιοδικ ι κσαϕ βασηκσιε µε τιτυλλιν ∀∆ερϖιση∀, θ βοτοηεϕ σι οργαν ι σηοθατσ σ Μεσηαϕιηϖε τ Κοσοϖσ ν Πριζρεν. Κρψερεδακτορι ι σαϕ θε Ηαξηι Σηεη Ξηεµαλι.

Ν περιυδην ποστ−κοµυνιστε, βασηκ µε ρεφορµατ δεµοκρατιζυεσε δηε µε ηαρτιµιν ε κυσητετυταϖε τ ρεϕα υ κριϕυαν κυσητε πρ βοτιµιν ε οργανεϖε φεταρε σι ν Σηθιπρι, ασητυ εδηε ν Μαλ τ Ζι, Μαθεδονι δηε ν Κοσοϖ.

Ν Σηθιπρι υ ριοργανιζυα, πασ νϕ γϕψσµ σηεκυλλι, βασηκσια ισλαµε οσε Κοµυνιτετι Μυσλιµαν Σηθιπταρ, µε νϕ οργανικ τ ϖεαντ, ν πρβρϕεν ε σ χιλσ πρφσηιηεϕ εδηε ρεδακσια ε γαζετσ ∀∆ριτα Ισλαµε∀. Κψ οργαν δψϕαϖορ ι κτιϕ Κοµυνιτετι, φιλλοι τ θαρκυλλοϕ νγα ϖιτι 1992, νν µακσιµν ∀Κρκοϕενι διτυριν νγα δϕεπι δερι ν ϖαρρ∀. Οργανι ∀∆ριτα Ισλαµε∀ κα πρ κρψερεδακτορ Ισµαιλ Μυν. Ν ρυβρικατ ε σαϕ γαζετα τραϕτον προβλεµε θ καν τ βϕν µε νϕοηϕεν ε ισλαµιτ ν τρσι, σι δηε αρτικυϕ τ τϕερ µε καρακτερ ηιστορικ πρ φιγυρατ ε σηθυαρα σηθιπταρε ισλαµε, κρονικα νγα νγϕαρϕετ ε ϖενδιτ ετϕ. Ν κυαδρ τ ζγϕεριµιτ τ ηοριζοντιτ κυλτυρορ, κοη πασ κοηε, βοτοηεν ν κτ οργαν εδηε ασπεκτε νγα ϖεπριµταρια ε διεταρϖε ισλαµ τ κοησ σ καλυαρ δηε βασηκκοηορε.


Νν µβικθψρϕεν ε Οργανιζατσ σ Βασηκιµιτ τ Ρινισ Ισλαµε Σηθιπταρε δηε τ βιβλιοτεκσ ∀Μβαρσια∀, ν Σηθιπρι δολν εδηε δισα οργανε, τ χιλατ ι δηαν µυνδσι τ ρινϕϖε δηε τ ρεϕαϖε πρ τ σηπρεηυρ δσηιρν ε τψρε τ ζϕαρρτ δηε δασηυριν πρ φεν, γϕ θ υ νδαλυα πρ δεκαδα µε ραδη.

Κσητυ µ 19.12.1991 βοτοηετ νυµρι ι παρ ι οργανιτ τ Βασηκιµιτ τ Ρινισ Ισλαµε Σηθιπταρε ∀Σηκλθιµι Ισλαµ∀ ι χιλι µορι µοτο τ ϖετεν τηνιεν: ∀∆ασηυρια πρ Ατδηευν ρρϕεδη νγα βεσιµι∀. Νγα κϕο οργανιζατ ρινορε υ ινιχυαν δηε δψ οργανε τ τϕερα: ν Σηκοδρ ∀Τριυµφι Ισλαµ∀ δηε ν Πογραδεχ ∀Μοραλι Ισλαµ∀. ∀Σηοθατα Ρινια δηε Κυλτυρα Ισλαµε∀ νξορι δψ νυµρα τ νϕ ρεϖιστε µε τιτυλλ: ∀Λογϕικα Ισλαµε∀, νδρσα νϕ οργαν ι παϖαρυρ ∀Υρα ε Σιρατιτ∀, δερι ν φυνδ τ 1994, αρριτι τ νξϕερρ 6 νυµρα µε καρακτερ φεταρ, κυλτυρορ δηε σοχιαλ.

∆υκε φιλλυαρ νγα δηϕετορι ι ϖιτιτ 1995 Κοµυνιτετι Βεκτασηιαν Σηθιπταρ φιλλοι βοτιµιν ε νϕ ρεϖιστε µε τιτυλλ ∀Υρτσια∀− ρεϖιστ φεταρε σηοθρορε αρτιστικε. Ρεϖιστα κα σιγυρυαρ νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ βασηκπυντορση. Ν ρυβρικατ ε κσαϕ ρεϖιστε κα αρτικυϕ µε ιντερεσ πρ ηιστοριν ε βεκτασηιζµιτ, ι χιλι τηυηετ σε σητ πρηαπυρ απο κα ηψρ ν Σηθιπρι ν κοην ε Αλι Παση Τεπελενσ. Με ιντερεσ παραθιτετ ρυβρικα ∀Φϕαλορι ενχικλοπεδικ∀ ι βοτυαρ ν φαθετ ε σαϕ.

Γϕατ περιυδησ 1991−93 θαρκυλλυαν εδηε δισα φλετυσηκα, ν πρµβαϕτϕεν ε τ χιλαϖε κισητε αρτικυϕ προπαγανδιστικ τ καρακτεριτ γαζεταρεσκ δηε ν δισα ραστε τ νξιτϕεσ σ πολεµικαϖε πα ϖενδ.

Προβλεµετ ισλαµικε γϕατ κσαϕ περιυδηε ισηιν σηυµ τ µπρεητα, κρψεσισητ ατο κισηιν τ βνιν µε προβλεµιν ε κονσολιδιµιτ τ φεσ ισλαµε ν Σηθιπρι, µε προβλεµετ ε πρβασηκτα φεταρε δηε κοµβταρε, τ λιδηυρα µε µβροϕτϕεν νγα κονϖερτιµετ ε οργανιζυαρα αντισηθιπταρε, µε προβλεµιν ε αρσιµιµιτ τ γρυασ ισλαµε σηθιπταρε, κυλτυριµιν ε σαϕ, πϕεσµαρρϕεν ν ϕετν ακτιϖε τ ϖενδιτ, ν βαζ τ παριµεϖε ισλαµε, ετϕ.


Πρκυνδρ κτψρε κρκεσαϖε ιµπερατιϖε, δισα νγα κτο φλετυσηκα σητρονιν προβλεµιν ε κτηιµιτ πραπα τ γρυασ σηθιπταρε, ε ϖειµιν ε σαϕ νγα ϕετα ακτιϖε, σητρονιν ∀προβλεµε∀ τ λυφτσ νδριντελεκτυαλε οσε τ οφενδιµεϖε ϕασητ γϕυησ ιντελεκτυαλε, γϕρα κτο θ σηκακτοϕν νδεσηϕε δηε τραζιρα αρτιφιχιαλε.

⊄σητ ε κυπτυεσηµε θ ισλαµιζµι νυκ κα ασγϕ τ πρβασηκτ µε κτο πικπαµϕε, µενδιµε δηε θνδριµεϕασητ δο ετικε νϕερζορε. Σητψπι περιοδικ ισλαµικ σηθιπταρ, δυκε ιυ πρµβαϕτυρ φρψµσ σ ηυµανιζµιτ, τρασηγον τραδιτατ µ τ µιρα τ λνα νγα παρααρδησιτ ε τιϕ, σι ισηιν ρεϖιστατ ∀Ζανι ι Ναλτ∀ δηε ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀. Αι σψνον τα φαρκτοϕ βασηκιµιν κοµβταρ ν φρψµν ε µσιµεϖε τ Κυρανιτ, δυκε µοσ λεϕυαρ θ ινστιτυχιονετ ε ηυαϕα φεταρε ϕοισλαµικε τ λυφτοϕν πρ ελεµινιµιν ε ισλαµιζµιτ ν Σηθιπρι. Ν τ νϕεϕτν κοη, δυκε ιυ πρµβαϕτυρ µενδιµιτ τ σηνδοση, σψνον τ λυφτοϕ κυνδρ ρρψµαϖε εκστρεµιστε θ, ν εµρ τ Ισλαµιτ, κρκοϕν τι φρψϕν ζϕαρριτ πρ νδασι φεταρε ε κοµβταρε.

Πυβλικιµε ν φορµν ε φλετυσηκαϖε ϕαν βρ εδηε ν γϕυη τ ηυαϕα, σι σητ π.ση. ∀Ισλαµ ιν Αλβανια∀, ε βοτυαρ ν γϕυην ανγλεζε (µαρσ 1994).

Σητψπι ισλαµ ν γϕυην σηθιπε νϕοηυ ζηϖιλλιµε τ ρεϕα εδηε ν ιση−Ρεπυβλικν ϑυγοσλλαϖε τ Μαθεδονισ, Κοσοϖ δηε ν Μαλ τ Ζι. Ν Σηκυπ, δυκε φιλλυαρ νγα µαϕι ι ϖιτιτ 1987, φιλλοι τ βοτοηεϕ γαζετα ∀Ελ−Ηιλαλ∀, ∀Ρεϖιστ πρ σητϕε ισλαµε δηε ινφορµατιϖε∀ ν 18 φαθε. Γαζετα βοτοηεϕ σι οργαν ι Βασηκσισ Ισλαµε τ Σηκυπιτ, ν τρι γϕυη: µαθεδονισητ,σηθιπ δηε τυρθισητ.

Ν φαθετ ε σαϕ γαζετα εκσποζοι τεµα κρψεσισητ τ καρακτεριτ φεταρ, µε νϕ διαπαζον τ γϕερ,δυκε πρκτηψερ εδηε αυτορ βασηκκοηορ. Πορ ν τ νυκ µυνγυαν εδηε αρτικυϕ τ τϕερ µε πρµβαϕτϕε νγα ηιστορια ε κυλτυρσ ισλαµε, ε µονυµεντεϖε τ κυλτυρσ σ σαϕ, ε ινστιτυχιονεϖε ισλαµικε ν Μαθεδονι, σι δηε γενοχιδι ϕυγοσλλαϖ κυνδρ ελεµεντιτ σηθιπταρ ισλαµ δηε µονυµεντεϖε ετνικε τ τψρε.


Με ϖον (1987) κϕο γαζετ υ ζϖενδσυα νγα γαζετα ∀Ηνα ε Ρε∀ ν γϕυην σηθιπε. Γαζετα φιλλιµισητ κισητε 24 φαθε δηε διλτε µε νϕ τιραζη πρεϕ 6000 κοπϕεση, νδρσα ακτυαλισητ αϕο κα νϕ ϖλλιµ πρεϕ 32 φαθεση. Περϖε αρτικυϕϖε δηε ινφορµαχιονεϖε µε καρακτερ φεταρ, ν κτ γαζετ βοτοηεν κοη πασ κοηε εδηε αρτικυϕ µε καρακτερ σηκενχορ, θ πρµβαϕν ελεµεντε τ ρεϕα δηε φακτε τ πανϕοηυρα νγα ηιστοριογραφια ε µπαρσηµε, θοφτ µοναρκικε, θοφτε εδηε κοµυνιστε. Αρτικυϕ τ τιλλε ϕαν ∀Σηκυπι ν τρεγιµετ υδηπερσηκυεσε τ σηεκυλλιτ ΞςΙΙ∀ τ αυτοριτ Β.Σηεηαπι, ∀Μονεδηατ ε Ιλιρισ ϑυγορε∀ τ αυτοριτ Η.Οσµανι, ∀Βοτιµετ ισλαµε σηθιπταρε∀ τ αυτοριτ ∆ρ.Φετι Μεηδιυ, ∀Σηκολλα µ ε ϖϕετρ ν Βαλλκαν∀ ε Ν.Αηµετιτ,∀ Ρεξηεπ ςοκα δηε ριλινδσιτ∀ ε ς.Βεξηετιτ, ∀Ισλαµι φε υνιϖερσαλε∀ε Ν.Ιβραηιµιτ, ∀ςεπριµταρια κυλτυρορε ε Σαιδ Ναϕδενιτ∀ ε Μρ.Νεξηατ Αβαζιτ. Ν κτ γαζετ βασηκπυνυαν δηε αυτορ νγα Κοσοϖα, Σηθιπρια, νγα Βοσνϕε−Ηερχεγοϖινα, σι εδηε νγα βοτα ισλαµε.

Με αρτικυϕτ ε σαϕ κϕο γαζετ νδικοι ν σενσιβιλιζιµιν ε µασσ ισλαµε σηθιπταρε τ Μαθεδονισ πρ τ σητυαρ νϕοηυριτ ε τψρε µβι ισλαµιν δηε βοτν ισλαµε ν πργϕιτησι. Αϕο λυαϕτι νϕ ρολ τ ϖεαντ ν φορµιµιν ε νδργϕεγϕεσ κοµβταρε, ν µνψρ τ ϖεαντ λιδηυρ µε πρδοριµιν ε γϕυησ σηθιπε, ν σητψπιν ισλαµικ.

Κραηασ γαζετσ ∀Ηνα ε Ρε∀, φιλλοι τ βοτοηεϕ εδηε νϕ οργαν ι Σηοθατσ σ νξνσϖε τ Σηκολλσ σ Μεσµε Ισλαµικε ∀Μεδρεσεϕα Ισα Βευ∀ µε τιτυλλιν ∀Ικρε∀, ν 30 φαθε, ν γϕυητ σηθιπ,τυρθισητ δηε µαθεδονισητ. Πρµβαϕτϕα ε ρεϖιστσ σητ κρεϕτσισητ φεταρε. Γατι 2/3 ε ρεϖιστσ ϕαν ν γϕυην σηθιπε.

∆υκε φιλλυαρ νγα ϕαναρι 1993 φιλλοι τ βοτοηεϕ ρεϖιστα κυλτυρορε ισλαµε ∀Νυρι∀ ν γϕυην σηθιπε ν 80 φαθε. Κϕο ρεϖιστ κα πρ δρεϕτορ Γη.ςεφαι. Σιπασ προγραµιτ τ σαϕ ρεϖιστα σψνον περηαπϕεν ε κυλτυρσ, κοντακτιν δηε κµβιµιν ε µενδιµεϖε κυλτυρορε, τ χιϖιλιζιµιτ δηε τ µενδιµιτ ισλαµ, παραθιτϕεν ε κυλτυρσ σ λασητ ιρανιανε, παραθιτϕεν ε σ ϖερτετσ ηιστορικε δηε σηκοθιτϕεν ηιστορικε τ µενδιµιτ


φιλοζοφικ, νϕοηϕεν ε ϖλεραϖε σηπιρτρορε τ ρελιγϕιονεϖε δηε τ µενδιµιτ νϕερζορ, σι δηε κοντακτιν µε ιντελεκτυαλ δηε σηκενχταρ. ∆ερι ν θερσηορ 1994 καν δαλ γϕιτησεϕ κατρ νυµρα.

Ν Ρεπυβλικν ε Παϖαρυρ τ Κοσοϖσ, πασ Σηπαλλϕεσ σ σαϕ, πρϖε ρεϖισταϖε ∀∆ιτυρια Ισλαµε∀, ∀Εδυκατα Ισλαµε∀ δηε ∀Τακϖιµι∀, φιλλοι τ βοτοηεϕ δηε ρεϖιστα ∀Βασηκιµι παθσορ∀, οργαν ι σηοθατσ ∀Βασηκιµι∀, µε σελι ν Πρισητιν. Ρεϖιστα κα 16 φαθε δηε σι σψνιµ τ σαϕ κα τραϕτιµιν ε προβλεµεϖε εδυκατιϖε − αρσιµορε, κυλτυρορε δηε µιρβρσε. Ρεϖιστα ι σητϕελλον τεµατ ε σαϕ ν ασπεκτιν βασηκκοηορ δυκε ι βρ ϕεηον, ν µνψρ τ ϖεαντ, προβλεµεϖε ακτυαλε, δυκε σενσιβιλιζυαρ κσητυ οπινιονιν µασιϖ. Ν φαθετ ε κσαϕ ρεϖιστε καν γϕετυρ τραϕτιµ τεµα τ τιλλα σι ∀Συλµετ νδαϕ αρσιµιτ σηθιπ ν Κοσοϖ∀, ∀Γϕενδϕα ε ηαπσιρσ γϕυησορε ε κυλτυρορε τ Κοσοϖσ∀, ∀Σηθιπταρετ δηε πλυραλιζµι∀ετϕ.

Γϕιτηασητυ ν Πρισητιν φιλλοι τ θαρκυλλοϕ εδηε νϕ ρεϖιστ ε ρε ∀∆ριτα ε Κυρανιτ∀, οργανι ι νξνσϖε τ Μεδρεσεσ σ Μεσµε ∀Αλαυδδιν∀.

Ν ϕαναρ τ ϖιτιτ 1993 θαρκυλλοι εδηε νϕ γαζετ ν 8 φαθε µε τιτυλλ ∀Κοµπακτσια−Ιττιφακ∀, οργαν ι Σηοθατσ Εδυκατιϖο−αρσιµορε−κυλτυρορε ∀Βασηκιµι∀ µε θενδρ ν Πρισητιν. Γαζετα δολι ν τρι γϕυη: σηθιπ, τυρθισητ δηε σερβισητ. Αϕο κα καρακτερ κρψεσισητ ινφορµατιϖ.

Ερα ε δεµοκραχισ, θ νγα ϖιτι 1990 πρσηκοι τρ ϖενδετ ε Λινδϕεσ, υ νδϕε εδηε ν τερριτοριν ε Μαλιτ τ Ζι, κυ βανοϕνε δισα δηϕετρα µιϕ σηθιπταρ. Πρεϕ γατι µ σε νϕ σηεκυλλι σηθιπταρτ ε ατψσηµ νυκ κισηιν πασυρ τ δρεϕτ τ υσητρονιν γϕυην ε τψρε σηθιπε ν σηκολλα δηε ασ τα σηκρυανιν ατ ν λιβρα φεταρε. Ηφζ. Αλι Υλθινακυ νγα Υλθινι, ι χιλι κισητε σηκρυαρ µεϖλυδιν σηθιπ, υ δετψρυα τα βοτοϕ ατ ν Σηθιπρι. Ινστιτυχιονετ ε κυλτιτ υ πενγυαν ν δο ραστ θ τ µιρµβαηεσηιν, κσητυ π.ση. ξηαµια ε Οσµαναγσ, ν Σταρι ςαροση, ε νϕοηυρ νγα αυτοριτετετ µαλαζεζε σι ξηαµια ε Οσµαναγιθϖε, υ σηκατρρυα δηε φονδετ ε µβλεδηυρα νγα ποπυλλι πρ ριστρυκτυριµιν ε σαϕ υ πρϖετσυαν νγα Βανκα ϑυγοσλλαϖε.


Ξηαµια ε Οσµαν Αγσ ν Ποδγοριχ, Μαλ τ Ζι

∆υκε φιλλυαρ νγα ϖιτι 1990 ε δερι µ 1992 υ β ι µυνδυρ θαρκυλλιµι, ν Μαλ τ Ζι, ι τ παρσ γαζετ δψµυϕορε ν γϕυην σερβε δηε σηθιπε µε τιτυλλ ∀Ελιφ∀ (∀Φϕαλα∀). Γαζετα υ βοτυα ν Ποδγοριχ δηε πατι σι κρψερεδακτορ Ιδριζ ∆εµιριν. Γϕιτησεϕ νγα κϕο γαζετ καν δαλ 16 νυµρα. Κψ οργαν, κα σψνυαρ εδυκιµιν φεταρ ισλαµικ τ µασαϖε µυσλιµανε τ Μαλιτ τ Ζι (σηθιπταρε, σλλαϖοφονε δηε τυρκοφονε) σι δηε εϖιδεντιµιν ε τραδιτσ κυλτυρορε τ βανορϖε µυσλιµαν τ κτψρε τροϕεϖε, γρσηετυαρ µε προβλεµετ ακτυαλε φεταρε ε σοχιαλ − κυλτυρορε. Ν κυαδριν ε λιδηϕεϖε θ κα βασηκσια ισλαµε µε Κοµυνιτετε τ τϕερα, κψ οργαν κα λυαϕτυρ νϕ ρολ τ ρνδσισηµ ν ρριτϕεν ε ϖετδιϕεσ, σιδοµοσ τ τ ρινϕϖε, πρ νϕοηϕεν ε ισλαµιτ ν γϕυην ε τψρε αµταρε.

Ν µϕεδισετ ιντελεκτυαλε νϕ ρολ τ ρνδσισηµ καν λυαϕτυρ εδηε αρτικυϕτ ρεδακσιοναλ ν απερτυρ τ κτιϕ οργανι δηε τ ννσηκρυαρα νγα κρψερεδακτορι ι σαϕ Ι.∆εµιρι. Τ τιλλ ϕαν αρτικυϕτ σοχιαλ−τεολογϕικ τ µϕεδισιτ θ πρφσηιν σητετι µαλαζεζ, σι ϕαν π.ση. ∀Οπινιονε µβι παθεν∀, ∀Οπινιονε µβι κοην∀, µβι κατεγοριτ ε νδρψσηµε τ δοκτρινσ ισλαµε ετϕ.

Με καλιµιν ε κοησ, κϕο γαζετ φιλλοι τ κρισταλιζοϕ φιζιονοµιν ε ϖετ, δυκε πρχακτυαρ ρυβρικα τ ϖεαντα, ν µεσ τ τ χιλαϖε θε εδηε αϕο ρρετη νδιηµεσαϖε θ καν δην σηθιπταρτ ε κτψρε ανϖε ν φυσην ε τραδιτσ ισλαµε δηε τ κυλτυρσ κοµβταρε.

Φατκεθσισητ γαζετα υ νδρπρε. Μυνδσιτ πρ τα ϖαζηδυαρ ϖεπριµταριν φεταρε κυλτυρορε ν Μαλ τ Ζι υ ϖεσητιρσυαν εδηε µ τεπρ σε µ παρ. Πολιτικα ε σητετιτ σερβο−µαλαζεζ νδρψδηι δο ϖεπριµταρι θ κισητε τ βντε µε µατεριαλε ν γϕυην αµταρε σηθιπε. Πρ ποπυλλατν σηθιπταρε, παριµετ δεµοκρατικε υ σηκελν δηε, σι πασοϕ, υ κυφιζυαν ϖεπριµετ ε τψρε ν γϕυην αµταρε.


Με 1994 φιλλοι βοτιµιν ρεϖιστα τρεµυϕορε φεταρε, κυλτυρορε ε σηκενχορε ∀Τηιρρϕα Ισλαµε∀, οργαν ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ ν ΣΗΒΑ δηε Καναδα. Κϕο ρεϖιστ δελ ν γϕυην σηθιπε δηε ανγλεζε. Κρψερεδακτορι ι σαϕ σητ Ρεξηεπ Μορινα.

Γϕιτηασητυ νγα σηκυρτι ι 1994−σ νϕ τϕετρ ρεϖιστ ∀ςεπρα∀ βηετ ε κρκυαρ πρ σηυµ λεξυεσ, βυριµ ι πρηερσηµ ινφορµαχιονι σηκενχορ. ∆ερι ν νντορ 1994 δολν 9 νυµρα τ κσαϕ ρεϖιστε. Κυρσε σηοθατα κυλτυρορε ∀∆ριτα∀ ε Γϕιλανιτ ν Κοσοϖ, δερι ν κορρικ 1995 νξορι τρε νυµρα τ ρεϖιστεσ µυϕορε ∀∆ριτα∀, µε πρµβαϕτϕε: κυλτυρ, αρτ δηε τεολογϕι. Κρψερεδακτορ ι σαϕ ισητε Ζεκεριϕα Αβδυλλαηυ.

ΒΟΤΙΜΕ Τ⊄ Ν∆ΡΨΣΗΜΕ ΜΕ ΚΑΡΑΚΤΕΡ ΦΕΤΑΡ ΙΣΛΑΜ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ

Βοτιµετ µε καρακτερ φεταρ ν γϕυην σηθιπε καν φιλλυαρ τ δαλιν ν δριτ θ ηερτ, πορ νε δο τ νδαλεµι τε βοτιµετ ε σηεκυλλιτ ΞΞ. Φονδι ι λιβριτ ισλαµ ν γϕυην σηθιπε, σι τ γϕιτη πρβρσιτ ε τϕερ τ ϖεπριµταρισ φεταρε, κα ζιγζακετ ε ϖετα, βατιχατ ε ζβατιχατ ε τιϕ. Κτο ζιγζακε ϕαν ρρϕεδηοϕ ε µοτιϖεϖε δηε ε σψνιµεϖε ιδεολογϕικε, πολιτικε δηε αντισηθιπταρε πρεϕ νγα υ νισν αρµιθτ ε ισλαµιζµιτ ε τ Σηθιπρισ.

Αι κα πασυρ γϕιτηασητυ φυνκσιονετ ε ϖετα ν ϖαρσι τ κοησ κυρ σητ βοτυαρ δηε ν ϖαρσι τ µϕεδισιτ κυ σητ αδρεσυαρ. Νατψρισητ, αι κα εδηε φιζιονοµιν ε ϖετ ν ϖαρσι τ τεµσ θ τραϕτον. Μεγϕιτηατ, κτυ νυκ ϕεµι παρα νϕ κονγλοµερατι, πορ παρα νϕ λαρµιε βοτιµεση, θ σητψπεν ν κοη δηε ϖενδε τ


νδρψσηµε δηε θ ν τ γϕιτηα ραστετ ι πρµβαηεν νϕ βοσητι: εδυκιµιτ ισλαµ, µοραλιτ ισλαµ, φιλοζοφισ ισλαµε.

ςιζιονι ι ρρυγσ σ ϖσητιρ θ καν πρσηκυαρ κτο βοτιµε, νγα νϕρα αν, δηε ϖλερα ηιστορικε δηε ακτυαλε θ ατο καν νγα ανα τϕετρ, µυνδ τ εϖιδεντοηεν µ µιρ µβι βαζν ε κρονολογϕισ ε τ τεµατικσ θ ατο σητϕελλοϕν.

Κρονολογϕικισητ βοτιµετ µε καρακτερ φεταρ ισλαµ γϕατ σηεκυλλιτ ΞΞ, µυνδ τ παραθιτεν ν µνψρ σιµβολικε µε νϕ κυρβ. Αϕο πρϖιϕοηετ ν αγιµ τ σηεκυλλιτ µε ϖεπρν ε Σαιδ Ναϕδενιτ ∀Φε−Ρφενϕσεϕα ε Μψσλιµανϖετ∀, ε σηκρυαρ µε αλφαβετιν λατιν. ⊄σητ κυπτιµπλοτ φακτι θ κϕο ϖεπρ υ σηκρυα µε αλφαβετιν ε περβασηκτ. Αϕο κα πρµβαϕτϕεν ε νϕ προγραµι ϕο ϖετµ φεταρ πορ εδηε κοµβταρ. Ν τηεµελετ ε τιϕ σητ κυσητριµι δρεϕτυαρ γϕιτη βασηκατδηεταρϖε σε ∀Ζοτιτ... ι πλθεν λιρια κοµβταρε, πυνα, ιλτρσια, βυρρρια, ασπακ γρινδϕετ, πορ λεϖερδια ε νδρσϕελλ∀.

Πρα σητψπι µψσλιµαν σηθιπταρ ι κτιϕ σηεκυλλι ε φιλλον σταρτιν ε τιϕ µε νϕ λιβρ σηκολλορ, υδηρρφψεσ, προγραµατικ ν κυαδριν ε πρπϕεκϕεϖε πρ φορµιµιν ε σητετιτ τ αρδησηµ τ παϖαρυρ σηθιπταρ, σι δηε ν ατ τ µιρκυπτιµιτ νδρκονφεσιοναλ. Γϕασητ ϖϕετ πασ βοτιµιτ τ κσαϕ ϖεπρε, κυρβα φιλλον τ νγϕιτετ. Βοτοηετ νϕ ϖεπρ τϕετρ: ∀Μενδιµε∀ ε Ρεξηεπ ςοκ−Τετοϖσ.

Πρ τυ σηνυαρ σητ σε κϕο ϖεπρ δσηµον νϕ νιϖελ µ τ λαρτ τ µενδιµιτ φιλοζοφικ δηε ατδηεταριζµιτ, γϕ θ τρεγον σε κοντριβυτι ι περσοναλιτετεϖε φεταρε ισλαµε πρ βασηκιµιν ε κοµβιτ βηεϕ γϕιτηνϕ ε µ ι νδϕεσηµ δηε µ ι ϖετδιϕσηµ πρ ποπυλλιν. Φιγυρα ε ϖεπρα ε τιϕ υ ϖεση µε παραγϕψκιµε, δυκε ε ερρσυαρ κρεϕτσισητ κοντριβυτιν ε κτιϕ αυτορι. Ισηιν νδϕενϕατ ε θνδριµετ πατριοτικε αρσψετ θ αι υ νδσηκυα. Υ ηοθ νγα ποστι ι Μψφτιυτ τ Μαναστιριτ δηε νγα δετψρα ε πεδαγογυτ ν φακυλτετιν τεολογϕικ ε


ν µεδρεσε δηε πρφυνδοι ν νϕ σηιτσ λυλεση ε περιµεση ν τρεγυν ε Σταµβολλιτ, κυ δικυρ κισητε µβαρυαρ σηκολλν ε λαρτ.

Πασ ϖιτιτ 1906 νυκ κα νδονϕ γϕ πρ τυ σηνυαρ ν βοτιµετ φεταρε ισλαµε ν γϕυη σηθιπε. Πορ πασ σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ φιλλοϕν ε ακτιϖιζοηεν σηυµ ηοξηαλλαρ ε τεολογ δηε φιλλον βοτιµι ι τεκστεϖε µσιµορε πρ µσιµιν ε βεσιµιτ. Ν ϖιτιν 1923 βηετ φϕαλ πρ βοτιµε µαδηορε δηε φιλλον πργατιτϕα πρ πρκτηιµιν ε Κυρανιτ. Ν ϖιτιν 1929 σητψπσηκρονϕα ∀Ορα ε Σηκοδρσ∀ βοτον λιβριν ∀Νϕ πρσηκριµ ι σηκυρτρ ι ϕετσ σ Προφετιτ τ Ισλαµιζµσ∀, πρκτηψερ να Οµερ Μ. Σηαρρα.

Ν φυνδ τ ϖιτεϖε 20 Κοµυνιτετι Μυσλιµαν Σηθιπταρ φιλλοι τ βοτοϕ ν φορµ βροσηυραση ∀Αϕκα ε κυπτιµεϖε τ Κυρανι Θεριµιτ∀, θ ν ϖιτιν 1931 κισηιν αρριτυρ ν φαθεν 1156.ςιτετ 30 σηνοϕν νϕ νγϕιτϕε τ ρε ν βοτιµιν ε ϖεπραϖε µαδηορε. Κσητυ βοτοηετ ν δψ ϖλλιµε ∀Τεφσιρι σηθιπ ι Κυρανιτ∀ τ αυτοριτ τ µιρνϕοηυρ Ηφζ.Ιβραηιµ ∆αλλιυ σι εδηε λιβρατ ∀Μσιµε φεϕε∀, ∀Προφετι ψν∀, ∀Προφετι ισλαµ∀, ∀Ισλαµιζµι∀ ετϕ.

Ν γϕψσµν ε παρ τ ϖιτεϖε 40, µε βοτιµιν ε δισα λιβραϖε µε καρακτερ προβλεµορ, κυρβα φιλλον τ βϕερ, πρ τ αρριτυρ ν νιϖελιν ζερο µε ϖενδοσϕεν ε πυσητετιτ κοµυνιστ σι ν Σηθιπρι, ασητυ εδηε ν τροϕετ ε τϕερα σηθιπταρε. ∆ισα ∀λλαµβυσηκα∀ νδιζεν γϕατ περιυδησ 1945−1991 ν διασπορν σηθιπταρε. ςεανρισητ ν κτ ηαρκ κοηορ ϕαν βοτιµετ ε Βιβλιοτεκσ Μυσλιµανε Σηθιπταρε τ ∀Αλβανιαν Ισλαµιχ Χεντερ∀ Ηαρπερ Ωοοδσ, Μιχη. ΥΣΑ, τ βρα νν κυϕδεσιν ε Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλιτ δηε τ Αλβανιαν Αµεριχαν Ισλαµιχ Χεντερ, Ινχ. Νεω Ψορκ−Νεω Ψερσεψ, νν κυϕδεσιν ε Ισα Ηοξησ. Κτο πυβλικιµε δηε τ τϕερα σι κτο τ σητψπυρ νγα θενδρα τ τϕερα ι πατν πορτατ ε σητετιτ αµ τ µβψλλυρα δερι ν ϖιτιν 1991. Νδρσα σηθιπταρτ ε Κοσοϖσ, τ ιση−Ρεπυβλικσ ϑυγοσλλαϖε τ Μαθεδονισ δηε τ Μαλιτ τ Ζι, κτα λιβρα υ νϕοην µ παρ.


∆εκαδα ε φυνδιτ ε σηεκυλλιτ τον κα φιλλυαρ µε νϕ νγϕιτϕε τ ρε τ κυρβσ µε βοτιµε τ σηυµτα τ γϕινιϖε τ νδρψσηµε, θ ι καν ϖατρατ ε τψρε ν Τιραν, Σηκυπ, Πρισητιν, Ποδγοριχ, Τετοϖ ετϕ. Παραλελισητ µε βοτιµετ θ βηεν ν ϖενδετ ε µσιπρµε, βοτιµε τ σηυµτα ϕαν δυκε υ βρ εδηε νγα διασπορα σηθιπταρε, σιδοµοσ αϕο ε ΣΗΒΑ−σ µε θενδρ ν Νεω Ψορκ, Νεω ϑερσεψ, Μιιγαν, σι δηε ν Βελγϕικ (Βρυκσελ).

Πρσα ι πρκετ καρακτεριτ, φονδι ι βοτιµεϖε φεταρε τ σηεκυλλιτ ΞΞ ν γϕυην σηθιπε σητ µϕαφτ ι λαρµισηµ. Ν ϖιϕα τ τρασηα, µυνδ τ βϕµε κτ κλασιφικιµ: Κυρανι ν γϕυην σηθιπε. Ηαδιτηετ ν γϕυην σηθιπε. Λετρσια δοκυµενταρε σηθιπε πρ περσοναλιτετιν ε προφετιτ τ ισλαµιτ.

ΚΥΡ∋ΑΝΙ

Κυρ∋ανι κα µαρρ κτ εµρ νγασε ϖετ Ζοτι ε κα θυαϕτυρ ν κτ µνψρ (Ιν−να ενζελναηυ Κυρ∋ανεν αραβιϕ−ϕεν λεαλ−λεκυν τακιλυν). ∀Νε ε ζβριτµ ατ Κυρ∋αν αραβισητ (ν νϕ γϕυη τ νϕοηυρ) ασητυ θ τα κυπτονι∀ . Κυρ∋ανι σητ λιβρι µε τ χιλιν Αλλαηυ ξη.ση. ι µβψλλι τ γϕιτηα σηπαλλϕετ ηψϕνορε.

∀Κυρ∋ανι σητ ρελεϖατα (ρελεϖαχιο−σηπαλλϕε) ε Ζοτιτ θ ιυ δργυα Μυηαµµεδιτ α.σ. νπρµϕετ µελεκυτ Ξηεβραιλ ε θ υ σηκρυα νγα σηοκτ ε τιϕ πρ τ∋υ ρυαϕτυρ σι τεκστ αυτεντικ δερι ν διττ ε σοτµε. Αι παραθετ φορµυλιµιν πρφυνδιµταρ τ σ ϖρτετσ µβι Ζοτιν, νϕεριυν, ϕετν δηε βοτν∀.

Ν ασπεκτιν γϕυησορ ε κα βυριµιν νγα φϕαλα αραβε ΕΛ ΚΥΡ∋Υ, θ δο τ τηοτ τυβιµ οσε πρµβλεδηϕε. Κυρσε ν τραδιτν ε µψσλιµανϖε µε Κυρ∋αν ννκυπτοηεν φϕαλτ θ ι ζβριτν Πεϕγαµβεριτ α.σ. νπρµϕετ µελεκυτ Ξηεβραιλ, ν σηπελλν Ηιρα, ν αφρσι τ Μεκκσ ν ϖιτιν 610 τ ερσ σον. Αϕετι ι παρ θ ζβριτι ισητε: ∀ικρε βισµι ραβ−βικε∀ (Λεξο, ν εµριν ε Ζοτιτ τνδ).


Πορ ζβριτϕα ε Κυρ∋ανιτ ϖαζηδοι πρ 23 ϖϕετ µε ραδη, ν µνψρ θ πρφυνδιµισητ τ γϕεντε ϖενδιν ε τιϕ ν ζεµρατ δηε τραδιτν ε Σαηαβϖε δηε ϖετ Ρεσυλυλλαηιτ. Λλογαριτετ θ ν Μεκκ ζβριτν 85 συρε−καπτινα, κυρσε ν Μεδιν 29 συρε.

Κυρ∋ανι νυκ σητ ϖετµ κοδ φεϕε, πορ σητ φϕαλ ε Ζοτιτ, βυριµ ι παρ ι τεολογϕισ δηε ι δρεϕτσισ ισλαµε, κσηιλλταρ ν ϕετν πρακτικε; σητ µρεκυλλι (∀Μυξηιζ∀), θ ι πρκετ Μυηαµεδιτ α.σ..

Μρεκυλλια ε τιϕ σητ ε πρϕετσηµε δηε αβσολυτε, γϕυηα δηε στιλι ι τιϕ δσηµοϕν θαρτ σε κεµι τ βϕµ µε νϕ σηπαλλϕε θιελλορε, ε χιλα δο διτ ε µ τεπρ ϖϕεν δυκε σιγυραρ τηεµελετ ε σηνδοσηα τ φεσ, τ µοραλιτ, πρπαριµιτ, εδυκιµιτ δηε τ κυπτιµιτ τ γϕιτηµβαρσηµ τ ϕετσ σον.

Κυρ∋ανι κα πρµβαϕτϕε οριγϕιναλε βυριµορε. Αι σητ ποροσια ε φυνδιτ ηψϕνορε θ ι ϖϕεν θενιεσ νϕερζορε. Ν ρεαλιτετ αι ι καλοι ηαπσιρατ ε ασαϕ θ µυνδ τ αρριϕ µενδϕα ϕον. Αι ϖρτετον κονχεπτετ ε πργϕιτησηµε, παριµετ δηε διρεκτιϖατ (Κυλ−λιϕ−ϕατ) τηεµελορε.

Παριµετ δηε κονχεπτετ θ σηπαλοσεν ν Κυρ∋αν παραθεσιν ρρεγυλλα ηψϕνορε, παραθεσιν ατ θ σητ ε µβινατψρσηµε, ε πργϕιτηµονσηµε δηε ε πανδρψσηυεσηµε. Ν κτ µνψρ κτο θνδροϕν µβι κοην δηε ϖενδιν.

Μβινατψρσηµρια ε Κυρ∋ανιτ σηιηετ εδηε ν τ ϖρτετν σηκενχορε θ πρµβαν, κα ϖρτετον σε Κυρ∋ανι σητ µρεκυλλι ε πρηερσηµε ε Προφετιτ Μυηαµµεδ, θ ι πργϕιγϕετ δο σηκαλλε τ ζηϖιλλιµιτ ιντελεκτυαλ. Αι πρµβαν αργυµεντε τ µϕαφτυεσηµε πρ τ γϕιτηα νιϖελετ.



ΚΥΡ∋ΑΝΙ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ

Βεσιµταρτ µψσλιµαν σηθιπταρ, θ ε πρδορνιν Κυρανιν ν ϕετν ε τψρε τ πρδιτσηµε γϕατ υσητριµιτ τ ριτεϖε, ε νδϕεν θ ηερτ νεϖοϕν ε πρκτηιµιτ τ τιϕ, ν µνψρ θ τ κυπτονιν πρµβαϕτϕεν σα µ γϕερ, πρ τυ βρ τ ϖετδιϕσηµ ν υσητριµιν ε φεσ σ τψρε. Νϕοησ τ γϕυησ αραβε κισητε µϕαφτ ν Σηθιπρι, πορ ϖσητιρσια θνδροντε γϕετιυ. ∆υκε θεν ενδε ε παλϖρυαρ γϕυηα σηθιπε, νδεσηεσηιν ϖσητιρσι τ µδηα πρ τ βρ νϕ πρκτηιµ τ νϕ λιβρι τ σηενϕτ, ε τ πασυρ νγα ανα λεκσικορε ε λινγυιστικε ν πργϕιτησι σι σητ Κυρανι. Γϕυηα αραβε, ν τ χιλν σητ σηκρυαρ Κυρανι, σητ νϕ γϕυη σηυµ ε λασητ, ε πασυρ δηε κα νϕ τερµινολογϕι φιλοζοφικε, θ ν σηυµ ραστε παραθετ ϖσητιρσι τ µδηα ν πρκτηιµ, νσε δο τι ννσητροηεµι βεσνικρισε σ πρµβαϕτϕεσ. ςετµ πρ ιλυστριµ δο τι ρεφεροηεµ φϕαλσ ∀Ζοτ∀ ε χιλα κα 99 σινονιµε. Σεχιλι πρεϕ κτψρε σινονιµεϖε κα νυανχν ε ϖετ, γϕ ε χιλα παραθετ νϕ ϖσητιρσι τ µαδηε πρ πρκτηψεσιν σηθιπταρ. Ισηιν κτο αρσψετ θ τεολογτ σηθιπταρ ι δρυηεσηιν πασακτσιϖε θ µυνδ τ∋υ σηπτονιν.

Φραγµεντε τ Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε ι ηασιµ θψση ηερτ ν λετρσιν ε βεϕτεξηινϕϖε, πρα νγα σηεκυλλι ΞςΙΙ πρ τ ϖαζηδυαρ µ ϖον ν σηεκυλλιν ΞςΙΙΙ ε σιδοµοσ ν ατ ΞΞ, κυ ν περγϕιτησι µβιζοτροντε πρκτηιµι ι ϖερσετεϖε τ χακτυαρα πρ νγα τεµατικα. ι τιλλ σητ,π.ση.,∀Λιβρι ι τ φαλµσ∀ ι αυτοριτ τ νϕοηυρ Ηφζ. Ι.∆αλλιυ.

Νυκ κα δψσηιµ θ περιυδηα ε Ριλινδϕεσ, ε σιδοµοσ γϕψσµα ε παρ ε σηεκυλλιτ ΞΞ, κονσιδεροηετ φαζα ε παρ κυ βηεν πρπϕεκϕε σεριοζε πρ πρκτηιµιν ε τεκστιτ τ πλοτ τ Κυρανιτ.

Με 1921 Ι.Μ.Θαφζεζι βν βοτιµιν ε παρ τ πρκτηιµιτ τ τεκστιτ τ Κυρανιτ ν σηθιπ, κυ πρφσηιηετ αφρσισητ 1/3 ε τιϕ. Εδηε πσε πα κοµεντιµ, κψ πρκτηιµ κα ϖλερα τ ϖεαντα νγα ανα ηιστορικε. Βοτιµι υ β ν Πλοεσητ τ Ρυµανισ.

Νϕ ηαπ µ τεϕ ν φυσην ε πρκτηιµιτ τ Κυρανιτ ε βν Ηφζ.Ι.∆αλλιυ. Αι ν ϖιτιν 1929 βοτον ∀Αϕκα ε κυπτιµεϖε τ Κυρανι Θεριµιτ∀, θ σητ νϕ πρκτηιµ µε κοµπετενχ νγα ανα τεολογϕικε. ∆αλλιυ ε παϕισι βοτιµιν ε τιϕ µε νϕ κοµεντ τ κονσιδερυεσηµ, κα λεητσοντε τ κυπτυαριτ ε πρµβαϕτϕεσ δηε τ ποροσιϖε τ Κυρανιτ.

Κεµι τ δηνα θ ϕαν νδρµαρρ ϖεπριµε πρ πρκτηιµιν ε Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε δισα ηερ. Γϕατ ϖιτεϖε 30 πραν Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ ν Τιραν σητ φορµυαρ νϕ κοµισιον πυνε ι πρβρ νγα 12 τεολογ τ νϕοηυρ πρ τ πρκτηψερ Κυρανιν ν γϕυην σηθιπε. Πασ νϕ πυνε δισα ϖϕεαρε κοµισιονι αρριτι τ βϕε νϕ πρκτηιµ σηυµ σεριοζ σι νγα πικπαµϕα ε βεσνικρισε σ πρµβαϕτϕεσ σ τιϕ, ασητυ εδηε νγα πικπαµϕα γϕυησορε. Κψ µατεριαλ ν δορσηκριµ σοτ γϕενδετ ν αρκιϖιν ε Κ. Μ. Σηθιπταρ ν Τιραν.

Νϕ πρκτηιµ τϕετρ κα νδρµαρρ εδηε Ηφζ.Αλι Κορα, πϕεσ τ τ χιλιτ ϕαν βοτυαρ εδηε ν σητψπιν σηθιπταρ.

Βοτιµι ι πλοτ ι Κυρανιτ τ πρκτηψερ ν γϕυην σηθιπε πρ σηυµ αρσψε αρριτι τ βηετ ϖετµ ν µεσιν ε ϖιτεϖε 80.

Με 1981 ν Πρισητιν υ φορµυα νϕ γρυπ πυνε ι κρψεσυαρ πρεϕ Σηεριφ Αηµετιτ δηε τετ ανταρϖε: Ι. Αηµετι, Β. Αηµετι, Θ. Θαζιµι, Ρ. Ρεξηεπι, Η. Ηοξηα δηε Α. Αλιυ, κψ εκιπ ι οργανιζυαρ νν δρεϕτιµιν ε Κρψεσισ σ Σηοθατσ σ Υλεµαϖε τ Κοσοϖσ, πατι σι θλλιµ πρκτηιµιν ε τεκστιτ τ πλοτ τ Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε. Εδηε πσε µε 6 θερσηορ 1984 µατεριαλετ υ δορζυαν νγα τ γϕιτη ανταρτ ε γρυπιτ, κψ πρκτηιµ ι Κυρανιτ νυκ υ βοτυα πρ σηκαθε τ χακτυαρα.

Βοτιµι ι παρ ι πλοτ ι Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε υ β ν ϖιτιν 1985 ν Πρισητιν, νγα Φετι Μεηδιυ. Σηθιπρυεσι σητ νϕοησ ε στυδϕυεσ ι ισλαµιστικσ δηε ι αραβολογϕισ πραν Φακυλτετιτ Φιλολογϕικ τ


Πρισητινσ. Κψ πρκτηιµ πρ ϖλερατ ε ϖετα τ ϖεαντα ν ασπεκτιν γϕυησορ πατι ϕεηον τ µαδηε ν πυβλιχιστικν κοσοϖαρε δηε µ γϕερ.

Πρκτηιµι δηε βοτιµι ι δψτ ι πλοτ ι Κυρανιτ υ β ν ϖιτιν 1988 νγα Προφ.Ηασαν Ναηι, πο νγα Κοσοϖα. Πρκτηψεσι κα κρψερ στυδιµετ ε σηκενχαϖε ισλαµε ν Εγϕιπτ. Γϕατ πρκτηιµιτ, κψ τεολογ ι φορµυαρ, ρνδσινε µ τ µαδηε ια κυσητοι ανσ κυπτιµορε δηε βεσνικρισ σ πρµβαϕτϕεσ νπρµϕετ νϕ γϕυηε τ θαρτ. Προφ.Ναηι ϖενδοσ βρι τεκστιτ οριγϕιναλ πρκτηιµιν ν γϕυην σηθιπε.

Πρκτηιµι ι τρετ ι πλοτ ι Κυρανιτ σητ βρ νγα Η.Σηεριφ Αηµετι πο µε 1988, νν κυϕδεσιν ε Κρψεσισ σ Βασηκσισε Ισλαµε τ Πρισητινσ. Κψ µυνδ τ θυηετ νδρ πρκτηιµετ µ τ κοµπλετυαρα τ Κυρανιτ. Πρκτηιµιτ τ αϕετεϖε ι βασηκανγϕιτετ εδηε νϕ κοµεντ ι κονσιδερυεσηµ, µε νϕ ϖσητριµ ρρετη Κυρανιτ, θ λεητσον κυπτιµιν µ µιρ δηε µ τ πλοτ τ τιϕ. Πρ κτ αρσψε, κψ πρκτηιµ µε κοµεντ σητ ριβοτυαρ δισα ηερ.

Πρκτηιµι ι κατρτ ι Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε σητ αι ι Μυηαµµεδ Ζεκερια Κηανιτ, ι χιλι υ σητψπ νγα ∀Ισλαµ Ιντερναχιοναλ Πυβλιχατιονσ∀ (Τ∆, Ισλαµαβαδ, 1990). Κψ πρκτηιµ θε, παδψσηιµ, νϕ µεσαζη ι ρι ν πρκτηιµιν ε χιτατεϖε Κυρανορε. Μ.Ζ.Κηαν πρπιθετ τ βϕ σηπϕεγιµε τ χιτατεϖε, πορ, νγα ανα ε πρµβαϕτϕεσ, αι λ σηυµ πρ τ δσηιρυαρ.

Πρκτηιµι ι µσιπρµ κα εδηε γαβιµε γϕυησορε ε κυπτιµορε, τ χιλατ, ν ραστε τ ϖεαντα, ε βϕν τ µανγτ δηε τ παθαρτ κυπτιµιν ε τεκστιτ.


Π⊄ΡΚΤΗΙΜΕ Τ⊄ ΠϑΕΣΣΗΜΕ Τ⊄ ΚΥΡΑΝΙΤ ΒΟΤΥΑΡ Ν⊄ ΛΙΒΡΑ Τ⊄ Ν∆ΡΨΣΗ⊄Μ

Πρϖε πρκτηιµεϖε τ πλοτα εκζιστοϕν εδηε πρκτηιµε τ πϕεσσηµε τ Κυρανιτ βοτυαρ ν λιβρα τ νδρψσηµ, κυ γϕενδεν πϕεσ τ πρκτηψερα νγα Κυρανι. Σηθυηετ ν κτ ασπεκτ πρκτηιµι ι συρεσ σ ∀ϑασινιτ∀. ∆υκε θεν σε ν πρµβαϕτϕεν ε σαϕ πρφσηιηεν υδηζιµε, κσηιλλιµε δηε σηπϕεγιµε τ κυπτιµεϖε τ λαρτα, ϖερσιονετ ε πρκτηιµεϖε τ σαϕ ν γϕυην σηθιπε ϕαν τ σηυµτα.

Βοτιµετ ε σαϕ τ παρα ν γϕυην σηθιπε υ βν ν ϖιτετ 30, Μϕαφτον τ πρµενδετ κτυ ∀Λιβρι ι σ φαλµεσ∀ ι Ηφζ.Ι.∆αλλιυτ, βοτυαρ ν Τιραν µ 1937. Λιβρ κψ θ κα δισα ριβοτιµε, δηε ι χιλι σητ ι σηοθρυαρ µε σητψλλατ τηεµελορε θ δυηετ τ ζοτροϕ δο βεσιµταρ µψσλιµαν πρ τ φορµυαρ βοτκυπτιµιν ε τιϕ δηε πρ τ ϖεπρυαρ. Ν ηψρϕε τ κτιϕ βοτιµι κα δηε δισα υδηζιµε φονετικε µβι δρεϕτσηθιπτιµιν ε σαϕ.

Κτ πρκτηιµ ε νδοθεν εδηε ϖαριαντε τ τϕερα σι µ ποσητ:

−∀Ισλαµιζµι δηε λυτϕετ∀ ι Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλιτ, ∆ετροιτ, 1957.

−∀Μσιµι ι σηκυρτρ µβι ναµαζιν δηε ϑασινι Σηεριφ∀ ι Ηφζ. Συλεϕµαν Κεµυρσ, βοτυαρ ν Πρισητιν µ 1959. Ν γϕυην σηθιπε ε καν πρκτηψερ Βαϕραµ Αγανι δηε Μεηµετ Γϕεϖορι. Λιβρι σητ ριβοτυαρ δισα ηερ.

−∀Ρρεγυλλα δηε λυτϕε∀ ι Ηφζ Σ. Κεµυρεσ, Πρισητιν, 1972, ϑασινι µε κοµεντιµ, πρκτηιµ ι Σηεριφ Αηµετιτ.

−∀Αϕετε τ Κυρανιτ µε σηπϕεγιµε τ τϕερα∀ ι Βεθιρ Μαλοκιτ, βοτυαρ ν Ροµ µ 1982.


−∀ϑασινι δηε 20 συρε τ τϕερα∀. Πρκτηευ ∆ρ.Φετι Μεηδιυ. Πρισητιν,1992.

−Ν ϖιτιν 1993 ν Πρισητιν, Θαζιµ Θαζιµι βοτον νϕ τεκστ πρ κλασατ ε λαρτα τ µεδρεσεσ µε τιτυλλ ∀Ηψρϕε ν σηκενχατ Κυρανορε.∀

−∀Καπτινα ϑασιν∀. Πρκτηιµ δηε κοµεντ ι Μ.Μυσταφσ, Σηκυπ, 1994.

−∀ϑασινι∀ Πρκτηιµ δηε κοµεντ ι Προφ.Σ.Κυτυβιτ, Σηκυπ, 1994.

−∀Καπτινα ϑασιν∀. Πρκτηψερ νγα Ν.Ιβραηιµι. Ριβοτιµι ι φυνδιτ µ 1994.

Πρϖε κτψρε λιβραϖε θ ραδηιτµ τ χιλατ κρψεσισητ πατν πρ βαζ πρκτηιµιν ε συρεσ ∀ϑασιν∀, κα εδηε µϕαφτ λιβρα τ τϕερ τ πρκτηψερ µε τεµατικ νγα Κυρανι, θ ϕαν βοτυαρ κοητ ε φυνδιτ. ⊄σητ πρ τυ ϖν ν δυκϕε λιβρι ι ∆ρ. Φετι Μεηδιυτ ∀Νγα τεµατικα ε Κυρανιτ∀. Κψ λιβρ κα καρακτερ διδακτικ, στρυκτυρ τ σηνδοση δηε λιδηϕε λογϕικε. Τεµατικα ε τιϕ ι ννσητροηετ κριτερεϖε τεολογϕικε σηκενχορε. Φιλλιµισητ τραϕτοηετ θνδριµι ι Κυρανιτ νδαϕ σηκενχαϖε τ πρπικτα δηε βεσιµιτ, ϖιϕοηετ µε: Κυρανι πρ βεσιµιν, πρ µεσηκυϕτ, φεµρατ, φαµιλϕεν, φµιϕετ, πρ σητϕε εκονοµικε −σοχιαλε ετϕ. Αυτορι ι πυνιµιτ ε βν τ θαρτ θλλιµιν ε βοτιµιτ τ κτιϕ ϖλλιµι. Βοτιµε µε τεµατικ νγα Κυρανι πατι εδηε ν σηυµ θενδρα τϕερα τ Κοσοϖσ, σι ∀Κυρανι δηε τ δρεϕτατ ε νϕεριυτ,∀ Γϕιλαν, Νϕοηυρι ρρετη Κυρανιτ, Πριζρεν, Κυρανι λιβρ πρ τ γϕαλλτ απο...∀ Μιτροϖιχ ετϕ.

Νϕ πριτϕε τ µιρ ν πυβλικυν σηθιπταρ πατι εδηε βροσηυρα ε ∆ρ.Μαυριχε Βυχαιλλε, ανταρ ι Ακαδεµισ Φρανχεζε τ Μϕεκσισ, θ σητϕελλον νδρλιδηϕετ ε Κυρανιτ µε σηκενχατ βασηκκοηορε. ∆ρ.Μ.Βυχαιλλε, θ σητ κιρυργ ι σηθυαρ, ε ζηϖιλλοι φιλλιµισητ ν φορµ λεκσιονι τεµν ε µσιπρµε, δυκε ε ιλυστρυαρ µε φραγµεντε Κυρανορε παρα αυδιτοριτ τ Χοµµονελτηιτ τ Λονδρσ. Με τιτυλλιν ∀Τ δηνα φιζιολογϕικε δηε εµβριονολογϕικε ν Κυραν∀, κϕο τεµ σητ µβαϕτυρ εδηε ν Ακαδεµιν Φρανχεζε τ Μϕεκσισ µ


9 νντορ 1976. Βροσηυρα ε λαρτπρµενδυρ υ πυβλικυα ν Τιραν µ 1992. Ν κτ βροσηυρ αυτορι σητρον νεϖοϕν ε νϕ κυλτυρε ενχικλοπεδικε πρ τ κυπτυαρ Κυρανιν. Αι φλετ πρ Υνιϖερσιν δηε κριϕιµιν ε τιϕ, πρ αστρονοµιν, τοκν, κριϕιµιν ε νϕεριυτ ετϕ.

Μ 1986 υ βοτυα λιβρι ι Αηµεδ ∆εεδατ ∀Κυρανι, µρεκυλλια µ ε πρσοσυρ∀ ν γϕυην σηθιπε, µ 1986. Ν κτ λιβρ γϕεϕµ ϖλερσιµε πρ Μυηαµµεδιν (α.σ.) νγα περσοναλιτετε τ σηκενχσ, κυλτυρσ ε φιλοζοφισ πρνδιµορε, σι τ Τηοµασ Χαρλψλιτ, τ Γιββονιτ, τ Ρ. Βοσωορτη − Σµιτη, τ Λα Μαρτινιτ, τ ϑυλεσ Μεσερµανιτ ετϕ. Ν λιβριν ε Α.∆εεδατ γϕενδετ δηε κρευ ∀Μβι τ ϖιγϕλον νντµβδηϕετσηι∀.

Ν ϖαζηδιµ τ βοτιµεϖε τ πϕεσσηµε τ Κυρανιτ, µ 1994 υ βοτυα ∀Νν ηιϕεν ε Κυρανιτ−12 συρετ ε φυνδιτ∀, ϖεπρ ε Ηαλιλ Ιδριζιτ. Πο µ 1994 σητ βοτυαρ εδηε νϕ φραγµεντ ι Κυρανιτ µε τιτυλλ ∀Κυρανι ι Μαδηνυεσηµ∀, πρκτηιµ δηε κοµεντε. Φατκεθσισητ κτιϕ βοτιµι ι µυνγον παρατηνια δηε εµρι ι πρκτηψεσιτ.

Π⊄ΡΚΤΗΙΜΕ Τ⊄ ΠϑΕΣΣΗΜΕ Τ⊄ ΚΥΡΑΝΙΤ ΒΟΤΥΑΡ Ν⊄ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚ⊄ Τ⊄ ΚΟΗ⊄Σ

Πρκτηιµετ ε πϕεσσηµε τ Κυρανιτ ν γϕυην τον ϕαν τ σηυµτα. ατο ι γϕεϕµ εδηε ν περιοδικ τ κοησ. Κϕο πρ φακτιν σε σηπϕεγιµετ θ καν βρ τεολογτ µψσλιµαν µβι ισλαµιν δηε ποροσιτ ε τιϕ, γϕιτηµον ι καν µβσητετυρ ν Κυραν, κα ι κα δετψρυαρ ατα θ τ πρκτηεϕν πϕεσ πρεϕ τιϕ, τ µβλεδηυρα ν τεµατικ τ χακτυαρ οσε ν τεµατικα τ νδρψσηµε.


Ν ρεϖιστν ∀Ζανι ι Ναλτ∀ γϕεϕµ πρκτηιµε τ τιλλα θ ν ϖιτιν 1924. Ηφζ. Αλι Κορα φιλλον µε πρκτηιµιν δηε κοµεντιµιν ε συρεσ Εν−Νασ νγα δηϕετορι ι ϖιτιτ 1926, δηε ϖαζηδον µε συρε τ τϕερα, δερι ν ϖιτιν 1929, κυρ γϕεϕµ πρκτηιµε νγα ανα ε τιϕ τ συρεσ Ζιλζαλ (συρϕα ε Τερµετιτ). Ν πο κτ ρεϖιστ, Ηφζ.Α.Κορα να ϕεπ πρκτηιµε µε κοµεντε τ γϕρα πρ προφετσινε ε Ηαζρετι Μυηαµµεδιτ (α.σ), δυκε υ µβσητετυρ εδηε µβι δοκτρινατ ε νϕ σηυµιχε διϕεταρση εϖροπιαν. Γϕιτηασητυ ν ∀Ζανιν ε Ναλτ∀ Ηφζ.Ισµετ ∆ιβρα, δυκε σηπϕεγυαρ ∀Τρεγιµιν ε θιελλσ ε τ τοκσ∀ ν πικπαµϕε φεταρε, φιλλον νϕ ϖαργ πρκτηιµεση τ χιτατεϖε τ Κυρανιτ.

Ν κτ ϖαζηδ ϖλεν τ τηεκσοηετ εδηε δερσι (λιγϕρατα) ι Ηφζ.Μ.∆ασηιτ µ 8.ΙΙ.1931, θ σητ νϕ πρκτηιµ ε κοµεντιµ ι δισα αϕετεϖε τ Κυρανιτ, µβαϕτυρ ν ξηαµιν ε ϖϕετρ τ Τιρανσ ε θ υ βοτυα πο ν κτ ρεϖιστ. Πο κψ αυτορ, ν νυµριν 3 τ πο κσαϕ ρεϖιστε, βοτον αρτικυλλιν ∀∩υρδηρον Κυρανι∀, κυ µερρ πρσιπρ πρκτηιµιν ε δισα αϕετεϖε τ συρεσ ∀Ισρα∀. Με τ νϕϕτιν τιτυλλ, πο ν κτ ρεϖιστ (Νρ. 6, 1932) παραθιτετ εδηε στυδεντι Μεδρεσεσ σ Περγϕιτησηµε τ Τιρανσ, ςεξηι ∆εµιραϕ, ι χιλι σϕελλ νϕ πρκτηιµ τ δψ φραγµεντεϖε κυρανορε. Νν κτ τιτυλλ βν κοµεντιµιν δηε πρκτηιµιν ε Αϕετιτ 350 τ Συρεσ Ελ−Μυµινυν εδηε Ηακι Σηαροφι.

Πρκτηιµε τ πϕεσσηµε τεµατικε τ Κυρανιτ ϕαν βοτυαρ εδηε ν ρεϖιστν ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀, τ βρα νγα Σηεριφ Πυτρα, Ηακι Σηαροφι, Σαδικ Βεγα, Φεριδ ςοκοπολα ετϕ.

Πρκτηιµε τ πϕεσσηµε τ Κυρανιτ, θ υ βοτυαν ν οργανετ ε σητψπιτ σηθιπταρ, ηασιµ µ ϖον ν τ γϕιτηα οργανετ ε σητψπιτ ισλαµ τ τρεϖαϖε τ Κοσοϖσ, τ Μαθεδονισ, τ Μαλιτ τ Ζι δηε τ διασπορσ. Κσητυ ν ∀τακϖιµετ∀ ε Πρισητινσ ϖαζηδιµισητ βοτοηεν πρκτηιµε τ πϕεσϖε τ Κυρανιτ νγα τεολογ τ µιρνϕοηυρ σι Ηαϕρυλλαη Ηοξηα ε Η.Σηεριφ Αηµετι. Πασταϕ νγα κοµισιονι ι πρκτηιµιτ τ Κυρανιτ κεµι δισα ϖαζηδιµε τ συρεσ Αλι Ιµραν, Βεκαρεσ.


Σηθιπριµε τ Κυρανιτ ηασιµ εδηε ν ρεϖιστν ∀∆ιτυρια Ισλαµε∀, (Κοσοϖ), γαζετατ ∀Ηιλαλ∀, ∀Ηνα ε Ρε∀ (Μαθεδονι), ∀Ελιφ∀ (Μαλι ι Ζι)∀, ∀ϑετα µυσλιµανε σηθιπταρε∀ (∆ετροιτ, ΣΗΒΑ), ∀Πρπϕεκϕα ϑον∀, Νεω Ψορκ−Νεω ϑερσεψ ετϕ. Ν το σηθυηεν εµρα τ ρινϕ θ µερρεν µε πρκτηιµιν δηε κοµεντιµιν ε Κυρανιτ σι: Ιδριζ ∆εµιρι, Σηαθιρ Φεταηυ ετϕ.

Περϖε βεσιµταρϖε τ βεσιµιτ ισλαµ, καν βρ περπϕεκϕε τα πρκτηεϕν ε τα κυπτοϕν Κυρ∋ανιν θοφτ τ πλοτ οσε τ πϕεσσηµ εδηε βεσιµταρτ ε φεϖε τ τϕερα. Κσητυ, θψση µε 1530, Κυρανι υ σητψπ ν ςενεδικ, µ 1543. Κυρανιν ε γϕεϕµ τ πρκτηψερ εδηε ν γϕυην λατινε. Ν δισα γϕυη Κυρανιν ε κεµι τ περκτηψερ δισα ηερ νγα πρκτηψεσ τ νδρψσηµ, δηε δερι ν γϕασητδηϕετ ηερ, σι π.ση, ν γϕυην ανγλεζε.

Σιπασ νϕ στυδιµι τ βρ νγα Ισµετ Βιναρκ δηε Ηαλιτ Ορεν, ρεζυλτον σε Κυρανι σητ πρκτηψερ ν πϕεσν δρµυεσε τ γϕυηϖε τ βοτσ, σι τ Περνδιµιτ, ασητυ εδηε τ Λινδϕεσ, σι κλασικε ασητυ εδηε ατψρε µοδερνε.

∆υκε υ µβσητετυρ ν βυριµετ βιβλιογραφικε δερι τανι, λλογαριτεν αφρσισητ 2672 πρκτηιµε τ Κυρανιτ.

ΛΕΞΥΕΣΙΤ Ε ΚΥΡΑΝΙΤ Ν⊄ ΤΡΕςΑΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ (ΚΥΡΡΑΤ − ΗΑΦΙΖ⊄Τ)

Νϕρα νγα δισιπλινατ σηκενχορε θ πατι σητριρϕε τ γϕρ, θψση νγα αστι κυρ ποπυλλατα σηθιπταρε πρανοι φενε ισλαµε, σητ εδηε αϕο µβι λεξιµιν ε Κυρανιτ, ε χιλα ν τερµινολογϕινε αραβε σητ νϕοηυρ µε εµριν


∀Τεξηϖιδ∀. Τεξηϖιδι υ µσοηεϕ νξνσϖε νπρ τ γϕιτηα µεδρεσετ, θοφσηιν ατο ιπτιδαιϕε, ρυζηδιε, µεδρεσε τ υλτα απο τ λαρτα.

Πραν µεδρεσεσ σ ∀Γαζι Μεηµετ Πασησ∀ ν Πριζρεν, ε χιλα κισητε νϕ τραδιτ µβι 400− ϖϕεαρε πρ πργατιτϕεν ε κυαδροϖε ν φυσηα τ νδρψσηµε τ φεσ δηε τ σηκενχσ, εκζιστοντε εδηε σεκσιονι ι ϖεαντ πρ µσιµιν ε λιβριτ (Κυρανιτ πρµενδση).

Τ ρραλλα καν θεν ραστετ θ νξνσι, ι χιλι κα κρψερ µεδρεσετ ε Τιρανσ, τ Πριζρενιτ, ε τ τϕερα, τ µοσ κετ κρψερ εδηε ηιφζιν. ςετµ γϕατ σηεκυλλιτ ΞΞ ν Πριζρεν κισητε µβι 70 ηαφιζ, σι Ηαφιζ Θεµαλ Καϕσεριυ,ι χιλι ηιϖζιν ε κρευ ν µοσην 11− ϖϕεαρε τε Μυαλιµι ι τιϕ Ηαφεζ Σηεϖθετι. Θεµαλι κα θεν νϕοησ ι πρπικτε ι τ τρι γϕυηϖε οριενταλε (αραβε, περσιανε δηε τυρκε). Ηαφιζ Σαφετ Βασηα κα θεν µψφτιυ ι φυνδιτ ι Πριζρενιτ. Ηιϖζιν ε κρευ ν µοσηεν 12− ϖϕεε νν πρκυϕδεσϕεν ε Ηαφιζ Θαµιλιτ. τ νϕοηυρ ϕαν εδηε Ηαφιζ Ισµαιληακι Υσταιβο, Ηαφιζ Μακσυτ Σπαηιυ, Ηαφιζ Αβδυλλαη Σαγδανι, Ηαφιζε Ασιϕε ετϕ. Ηαφιζε Ασιϕε κα θεν ε ϖετµϕα Ηαφιζε φεµρ νγα Πριζρενι. ∆ιτα ε κρψερϕεσ σ ηατµσ σ σαϕ κα θεν νϕ νϕ µανιφεστιµ ποπυλλορ πρ Πριζρενιν.

Νγα κυρρατ (ρεχιτυεσιτ) µ τ νϕοηυρ τ Κυρανιτ ν τρεϖατ σηθιπταρε γϕατ σηεκ.ΞΞ πρµενδεν:

1.Ηφζ.Αλι Κορα−Κορ. 2.Ηφζ.Μαλιθ Γϕακοϖα−(προφ.ι κυρραϖε τ Σηκοδρσ, µ ϖον µψφτι ν Σηιϕακ). 3.Ηφζ.Ψµερ Τεµαλι−Σηκοδρ. 4.Ηφζ.Σαβρι Βεγ Βυσηατι−Σηκοδρ. 5.Ηφζ. Ξηεµαλ ∆ιβρα−Τιραν. 6.Ηφζ.Μυηαµεδ Γασηι−Πεϕ (Ιµαµ ι Ξηαµισ σ Κυθε). 7.Ηφζ. Εµιν Βεηραµι−ςυιτερν, προφ ι µεδρεσεσ ∀Αλαυδδιν∀ (Πρισητιν). 8.Ηφζ.ϑασηαρι −∆οβραν, ρρετη ι Γϕιλανιτ. 9. Ηφζ.Νεξηατι Αηµετι−µψδεριζ νγα Πρεσηεϖα. 10.Ηφζ.Ιδριζ ∆ερµακυ−ηοξη ατδηεταρ νγα Σηιπασηνιχα ε Καµενιχσ. 11.Ηφζ.Μυηαµεδ εφ.Ασλλανι−Τετοϖ (µυαλιµ ι Ξηαµισ σ Πασησ). 12.Ηφζ.Ισµαιλ Η.Ηασανι−µυαλιµ ι


Σιβιαν Μεκτεβιτ τ Πριλεπιτ. 13.Ηφζ.Αβδυληακι Κασαµι−Τετοϖ. 14.Ηφζ.Αβαζ ϑαηϕαι−Τετοϖ. 15. Ηφζ. Ηασαν Λυνϕι−Υλθιν. 16. Ηφζ. Ηασαν Μαϖριθ− Ποδγοριχ ετϕ.

Γϕενερατα ε ρε ε κυρραϖε σητ ν φορµιµ ε σιπερ. Πργατιτϕα ε τψρε ρεαλιζοηετ, ϖε τ τϕεραϖε δηε µε αν τ τεκστιτ σηκολλορ ∀Μβι τ κνδυαριτ ε Κυρανιτ∀ τ αυτοριτ Εµιν Βεηραµι, πεδαγογ ν Μεδρεσεν ∀Αλλαυδδιν∀ τ Πρισητινσ, ι λινδυρ ν ςυιτερν τ Κοσοϖσ. Τεκστι ι µσιπερµ φιλλιµισητ σητ σηφρψτζυαρ σι τεκστ µσιµορ ν ∀Μεδρεσεν Αλαυδ−διν∀ τ Πρισητινσ, πορ, πρ χιλσιτε πρακτικε θ κα, κψ τεκστ κα φιτυαρ ποπυλλαριτετ δηε ακτυαλισητ πο πρδορετ νγα λεξυεσιτ (ρεχιτυεσιτ) ε Κυρανιτ θ πργατιτεν τρεϖατ σηθιπταρε τ Κοσοϖσ.

Ν ϖιτιν 1992 πρ κυρρατ σηθιπταρ υ βοτυα βροσηυρα ∀Ρρεγυλλα µβι τ λεξυαριτ ε Κυρανιτ∀, ε χιλα πρ σηκακ τ τηϕεσητσισ δηε πργατιτϕεσ πρακτικε θ κα σητ χακτυαρ εδηε σι τεκστ σηκολλορ ν µβαρ µεδρεσετ ε Σηθιπρισ. Μ 1996 ν Πριζρεν υ βοτυα νϕ µετοδ (σπεχιαλε) µβι τ µσυαριτ ε Κυρανιτ πρµενδση, τ πργατιτυρ νγα Ηφζ.Ηαϕρεδιν Ηοξηα, νϕρι νδρ ηαφιζτ ε παρ θ κα κρψερ φακυλτετιν ε Στυδιµεϖε τ Κυρανιτ ν Μεδινε (Αραβια Σαυδιτε). Ν βροσηυρν ε τιϕ Ηφζ.Ηαϕρεδινι ρεκοµανδον µβι νϕµβδηϕετ µετοδα θ δυηετ τι νϕοη αι θ δσηιρον τ µσοϕ Κυρανιν πρµενδση .

Πρκτηιµετ ε πλοτα απο τ πϕεσσηµε τ Κυρανιτ, πργατιτϕα ε λεξυεσϖε τ τιϕ, λυαϕτν νϕ ρολ τ µαδη ν νϕοηϕεν ε ϖετ κσαϕ ϖεπρε σι δηε πρ ζγϕεριµιν ε ηοριζοντιτ τεολογϕικ τ βεσιµταρϖε.

∆υηετ τ πρανοϕµ σε νδικιµι ι Κυρανιτ νγα κοηα ε αρδηϕεσ σ ισλαµιτ ν τρεϖατ σηθιπταρε ισητε ι πατϕετρσυεσηµ, νγαθ αι σητ ∀κυσητετυτ∀ µβι τ χιλν µβσητετετ ι τρ χιϖιλιζιµι ισλαµ.

Κυρανι, κρψεϖεπρ ε λετρσισ αραβε, νδικοι ν µνψρ τ δρεϕτπρδρεϕτ δηε τ τρτηορτ τε κριϕυεσιτ σηθιπταρ. Κσητυ, π.ση., ν ϖεπρν ∀ϑυσυφι µε Ζελιηαν∀ τ Ηφζ. Α.Κορσ τεµα ε Κυρανιτ πρβν


βοσητιν τηεµελορ τ σαϕ.Ε πρβασηκτα ϖιηετ ρε τε: µοραλι ι λαρτ, δινϕιτετι νϕερζορ,δυριµι ισλαµ, φτεσα πρ τ πρανυαρ φεν µονοτειστε ισλαµε ετϕ.

Κυρανι ι δηα µυνδσι ζηϖιλλιµιτ τ τραδιταϖε δηε τ κυλτυρσ σον κοµβταρε. Αι νδικοι φυθισηµ θ τροϕετ τονα τ πρϕασητοϕν δεπρτιµετ σλλαϖε δηε ηελενε. Πο σϕελλιµ ϖετµ νϕ σηεµβυλλ: Πλισι οσε θελεσηϕα, θ ισητε σιµβολι ι ρροβαϖε τονα κοµβταρε, υ φαϖοριζυα νγα ποροσια ε Κυρανιτ δηε µσιµετ ισλαµε πρ µβυλιµιν ε κοκσ, κα βρι θ τ ρυηετ νϕ τραδιτ ε τιλλ δερι ν διττ ε σοτµε. Σηεµβυϕ τ νγϕασηµ κεµι εδηε ν οργανιζιµιν ε τρεγτισ, τ φαµιλϕεσ, υσητρισ, φεσταϖε φεταρε, τηερϕεσ σ κυρβανιτ, ϖιζιτσ ν ϖαρρεζα ετϕ.

Ε τρ λυφτα πρ παϖαρσι κοµβταρε, παδψσηιµ θ ισητε ε νδικυαρ εδηε νγα οθεανι ι πασυρ ι Κυρανιτ. ι νδικυαρ νγα κψ λιβρ ι σηενϕτ, ποπυλλι σηθιπταρ νξορι νγα γϕιρι ι ϖετ τριβυν ποπυλλορ δηε υδηηεθσ τ λϖιζϕεσ λιριµταρε.

∆ικτατυρα κοµυνιστε γατι γϕψσµσηεκυλλορε µβι Σηθιπριν, νυκ αρριτι τα σηυαϕ δασηυριν ε σηθιπταρϖε νδαϕ Κυρανιτ. Αι υ ρυαϕτ ν σιρταρτ ε φσηεητα τ φαµιλϕεϖε σηθιπταρε, υ λεξυα φσηεητασ νγα βεσιµταρτ, υ µσυα ν τρε βρεζα φσηεητασ δηε ϖετµ τανι αι πο δελ ι λιρ, δυκε προϖυαρ σε σα τ λιδηυρ ϕαν σηθιπταρτ µψσλιµαν µε τ.

ΗΑ∆ΙΤΗΕΤ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ

Πρϖε Κυρανιτ µψσλιµαντ, πρ τ∋υ φορµυαρ νγα ανα φεταρε δηε βοτκυπτιµορε, µβσητετεν δηε τε Ηαδιτηετ. Μαδϕε τεοριχιεντ σηθιπταρ τ ισλαµιτ πικρισητ κτυ ε καν πρθενδρυαρ ϖµενδϕεν δηε ϕαν


πρπϕεκυρ τυ βϕνε τ νϕοηυρ ιτηταρϖε (βεσιµταρϖε) τ τψρε πρµβαϕτϕεν ε Κυρανιτ δηε τ Ηαδιτηεϖε ν ρρυγ τ νδρψσηµε ν γϕυην αµταρε. Κτο ρρυγ ϕαν ϖαζετ οσε πρεδικιµετ ε διτϖε τ πρεµτε, πρκτηιµετ δηε βοτιµετ ν γϕυην σηθιπε, µεϖλυδετ ε ιλαηιτ ετϕ. Κϕο κα βρ θ πραν ξηαµιϖε τ κισητε βιβλιοτεκα τ κτιϕ προφιλι . Πο ασητυ εδηε πραν µεδρεσεϖε . Ν κτο ρρυγ σητ ρυαϕτυρ εδηε γϕυηα αµταρε ν µεσ τ βεσιµταρϖε µψσλιµαν. Νγα ανα τϕετρ, κτο καν νδιηµυαρ εδηε πρ µοσσηκοµβταριζιµιν ε σηθιπταρεϖε νγα ανα ε σλλαϖϖε δηε ε γρεκϖε.

Κυρανι σητ κοδ τηεµελορ δηε τηελβσορ ι φεσ ισλαµε. Ν τ ϕαν πρφσηιρε τ τρα δισποζιτατ φεταρε µε καρακτερ υνιϖερσαλ. Σηπϕεγιµιν δηε σθαριµιν ε κτψρε δισποζιταϖε ε βν Ηαδιτηι, πρα Μυηαµµεδι (α. σ.). Πο τ µοσ ι σηπϕεγοντε ατο κϕο σηκενχ, σηυµ δισποζιτα Κυρανορε δο τ µβετεσηιν τ παθαρτα, σεπσε Κυρανι δυκε υ µαρρ µε βαζατ δηε παριµετ τηεµελορε τ φεσ, ρραλλ ζγϕατετ ν ηολλσι. Ν πργϕιτησι, ηολλσιτ ϕεπεν νγα ϖετ Προφετι (α.σ.) οσε νπρµϕετ ϖεπριµεϖε τ τιϕ πρακτικε, οσε δυκε ι σηπϕεγυαρ µε φϕαλ.

Ηαδιτηι σι δισιπλιν σηκενχορε τεολογϕικε σητ νϕ νδρ βυριµετ µ τ ϖλεφσηµε ισλαµε δηε κονσιδεροηετ ι δψτι ν ϕυρισπρυδενχν ισλαµε.

Σηοκτ ε Μυηαµµεδιτ (α. σ.) ε κυπτυαν σα ε ϖλεφσηµε ισητε σηκενχα ε Ηαδιτηιτ, πρανδαϕ δηε υ περποθν ε υ σακριφικυαν πρ τα ρυαϕτυρ ατ δηε πρ τ τρανσµετυαρ µε βεσνικρι τε πασαρδησιτ ε τψρε δο γϕ θ δγϕυαν νγα Προφετι(α. σ.), τ χιλν ε κισηιν µσυαρ πρµενδση.

Σηκριµι ι κσαϕ σηκενχε ν φορµν ε νϕ πρµβλεδηϕεϕε δηε ν µνψρ ζψρταρε υ β ν µβαριµ τ σηεκυλλιτ ι δηε ν φιλλιµ τ σηεκυλλιτ ΙΙ τ ερσ ισλαµε, πρα ρρετη ϖιτεϖε 90−101Η. οσε 622−633Μ.

Με ηαδιτηετ σηθιπταρτ ϕαν νϕοηυρ θψση ηερτ, δ.µ.τη. µενϕηερ πασ πρθαφιµιτ νγα ανα ε τψρε τ βεσιµιτ µψσλιµαν. Πρµβαϕτϕα ε ηαδιτηεϖε (µακσιµαϖε, φϕαλϖε, ποροσιϖε τ Μυηαµµεδιτ (α. σ.) κα


νδικυαρ φυθισηµ ν µοραλιν δηε νδργϕεγϕιεν ε τψρε. Κτυ δυηετ παρ εδηε αϕο φρψµ µιρκυπτιµι µε βεσιµταρτ ε φεϖε τ τϕερα, αϕο ατµοσφερ ϖλλαζριµι θ κσηιλλοντε Μυηαµµεδι (α. σ.) λιδηυρ µε µαρρδηνιετ ν µεσ τ νϕερζϖε.

∆υκε ιυ πρµβαϕτυρ κυφιϕϖε θ ρροκ κψ πυνιµ, δο τ τραϕτοϕµ ϖετµ Ηαδιτηετ θ φιλλυαν τ βοτοηεν ν γϕυην σηθιπε ν φιλλιµ τ σηεκυλλιτ τον ε πραπα.

Βοτιµι ι παρ ι ∀Ηαδιτηεϖε∀ σηθιπ ν νϕ τεκστ τ ϖεαντ υ β ν ϖιτιν 1940. Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ ι παραθιτι πυβλικυτ ∀Ηαδιτηι−Ερρβεαιν∀ κυ πρµβλιδηεν 42 Ηαδιτηε τ αυτοριτετεϖε τ κσαϕ φυσηε, σι ϕαν αυτορτ Βυηαριυ, Μψσλιµι, Τερµιδηιυ, Εβυ ∆αϖυδι ετϕ. Αυτορι ψν σητ µβσητετυρ τε Ι. Νεϖεϖιυ. Ν παρατηνιε ννϖιζοηεν ϖλερατ σηοθρορε τ κτψρε µακσιµαϖε, τ χιλατ,πρ πρµβαϕτϕεν ε λαρτ θ καν, µβετεν γϕιτηµον ακτυαλε. ∀Σηοθρια νϕερζορε ν φαρδο καλλπι τ ηψϕ, πραπ πρ ατο βαζα σητ νεϖοϕταρε∀.

∆υκε θεν κψ λιβρ ∀αντολογϕια∀ ε παρ ε Ηαδιτηεϖε ν γϕυην σηθιπε, φιτον δισα ϖλερα:

Σ παρι, πασ βοτιµεϖε φραγµενταρε τ Κυρανιτ, βοτιµι ι κσαϕ αντολογϕιε πλοτσον λιτερατυρεν φεταρε τ βοσητιτ τϕετρ κρψεσορ τ φορµιµιτ τ βεσιµταρ ισλαµ. Λετρσια ϕον ε Ηαδιτηεϖε ε πασυρον λετρσιν τον φιλοζοφικε, ατ τεολογϕικε, ε νγρε ν νϕ σηκαλλ τ ρε ετικν σηθιπταρε.

Σ δψτι, ηαπ ρρυγν ε νϕ ζηανρι τ ρι τ λιτερατυρεσ δοκυµενταρε, δυκε ε πασυρυαρ λιτερατυρεν ηιστορικε σηθιπταρε.

Σ τρετι, ϕεπ νϕ µατεριαλ τ πασυρ ρρετη φϕαλοριτ φεταρ. Π.ση. σηπϕεγον τερµατ: ηαδιτη, αηιρετ, ηαραµ, ηαλλαλλ, ηψτβε, δψνϕα, ιµαµ, καδερ, κιαµετ,ραζι, ριϖαϕετ, εξηελ, ξηεννετ, ξηεηενεµ ετϕ.


Σ κατρτι, πρµβαν ρεφερενχα τ σηυµτα, νϕ πϕεσ ε τ χιλαϖε να νϕεη µε ηαδιτηολογτ µ τ µδηενϕ τ βοτσ.

Βοτιµετ λιδηυρ µε ηαδιτηετ υ ιντενσιφικυαν ν µνψρ τ ϖεαντ ν δηϕετϖϕεαριν ε φυνδιτ τ σηεκυλλιτ τον, τ χιλτ καπιν νϕ ϖλλιµ πρεϕ 1584 φαθεση (µε σα να καν ρν ν δορ δερι τανι − Ρ.Ζ.).

Ηαδιτηετ ε κονσιδεροϕν νϕεριυν σι φορµν µ τ περσοσυρ τ τ γϕιτηα θενιεϖε, τ χιλιν Ζοτι ε κα παϕισυρ µε δο γϕ τ νεϖοϕσηµε πρ µβαρϖαϕτϕεν δηε ζηϖιλλιµιν. ∩δο γϕ πρρετη, δ.µ.τη. ι τρ υνιϖερσι σητ ν φυνκσιον τ νϕεριυτ. Πορ, γϕιτηνϕ ν βαζ τ κτιϕ µεσαζηι τ Προφετιτ, δυκε θεν νϕεριυ ι πρβρ νγα τρυπι δηε σηπιρτι, αι κα δετψρ πρ τραϕτιµιν µακσιµαλ τ κτψρε δψ ανϖε.

Ν βαζ τ λογϕικσ σ Ηαδιτηεϖε τ βοτυαρ ν σηθιπ, νϕεριυ, σι θενιε, σητ ι πριϖιλεγϕυαρ νγα θενιετ ε τϕερα σε κα αφτεσιν πρ τ µσυαρ, αφτσιν ε τ µενδυαριτ, δι τ δαλλοϕ τ µιρν νγα ε κεθϕα δηε τ δρεϕτν νγα ε σητρεµβρα. Νϕεριυ σητ ι παϕισυρ µε ιντελεκτ δηε νδονσε ιντελιγϕεντ, ν σηυµ ραστε µυνδ τ ανοϕ νγα ε κεθϕα, νγα ε σητρεµβρα, νγα ε λιγα, δυκε υ νισυρ νγα ιντερεσατ ε νγυσητα ϖετϕακε. Βυριµ κονφλικτεση ν µεσ δψ ινδιϖιδση µυνδ τ βηετ ε νϕϕτα γϕ, ν σε ιντερεσατ ϕαν τ κυνδρτα, πορ ν δψ τ κυνδρτατ ε νϕ γϕϕε, ϖετµ νϕρα σητ ε ϖρτετ.

Ηαδιτηετ οσε µεσαζηετ ε σηπρεηυρα νγα Προφετι ι ϕαπιν ρρυγ ατψρε:∀Θλλιµι κρψεσορ ι µεσαζηεϖε ηψϕνορε, −σηκρυαν Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι, ι χιλι ι σητ κυσητυαρ νϕ κοη τ γϕατ πρµβαϕτϕεσ δηε πρκτηιµιτ τ ηαδιτηεϖε−, κα θεν γϕιτηµον θ τα λαργοϕ νϕεριυν νγα ε λιγα δηε τα υδηηεθ ν τ µβαρν ε τ µιρν, πρ τ σιγυρυαρ λυµτυριν ν τ δψ ϕεττ∀. Μεσαζηετ ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.) ν πρµβαϕτϕεν ε τψρε πρεκιν τρ σφερεν ε βοτσ µατεριαλε δηε ασαϕ σηπιρτρορε, ι κυνδρϖιηεν σφιδαϖε τ κοησ σ σοτµε, ϖεσεϖε τ υλτα τ ιµοραλιτετιτ, κορρυπσιονιτ, προστιτυχιονιτ, πορνογραφισ, δρογσ, κριµιναλιτετιτ, σηφρψτεζιµιτ,


αλκοολιτ, εκστραϖαγανχαϖε ετϕ. Ατο ι κυνδρϖιηεν ροβοτιζιµιτ τ ϕετσ σ νϕεριυτ, ατο ϕαν πρ νϕ ϕετ ε µαρρδηνιε τ δρεϕτα, πρ πασυριµιν ε µενδϕεσ ε τ ζεµρσ µε βεσιµιν ν Ζοτιν, ν Αλλαηυν (ξη.ση.).

∀∆ισα νγα κτο µεσαζηε τ Μυηαµµεδιτ (α.σ.) ϕαν σι ρρεβεση δαλλγση οσε ϖρσηιµ ρρκεϕε, νδρσα τ τϕερτ ϕαν τ βυτα δηε θετσυεσε, πορ τ γϕιτηα ϕαν τ παϕισυα µε νϕ στιλ µαδησητορ λετραρ ε κυπτιµε τ σηκλθψεσηµε φρψτδηνσε δηε τ παιµιτυεσηµε∀ ( Ι. ς. Ισµαιλι−150 Ηαδιτηε φ.ςΙΙ ).

Ηαδιτηετ ϕαν µακσιµα τ Μυηαµµεδιτ (α.σ.). Μυηαµµεδι, ι χιλι θε βαρι δηενση, τρεγταρ, θψτεταρ, υσηταρ δηε κοµανδαντ, βυρρ σητετι δηε αδµινιστρατορ, ϕυριστ δηε ρεφορµατορ, υ β αυτορ ι νϕ κυσητετυτε ηυµανε ε φεδεραλε, ν τ χιλν αι ι σκαλιτι µεσαζηετ ε τιϕ. Ν νϕ ϖερσετ Κυρανορ τηυηετ: ∀ϑυ ε κισηιτ σηεµβυλλιν µ τ λαρτ ν τ δργυαριν ε Αλλαηυτ...∀

Μοραλισττ σηθιπταρ, τεοριχιενττ ε ισλαµιζµιτ ν τρεϖατ σηθιπταρε, ε ϖλερσυαν µε τ δρεϕτ ρολιν ε ηαδιτηεϖε ν πλανιν φορµυεσ ετικ, σοχιαλ, φιλοζοφικ δηε βοτκυπτιµορ ν πργϕιτησι. ∆υκε εϖοκυαρ περιυδην ε λαϖδισηµε τ ϕετσ δηε τ ϖεπριµταρισ σ Μυηαµµεδιτ (α.σ.), ατα τηεκσονιν βινδσηµ σε ∀φϕαλτ ε πρακτικατ ε Προφετιτ δυηεν µσυαρ, ζβατυαρ δηε πασυρ νγα τ γϕιτηα βασηκσιτ µψσλιµανε∀ εδηε ν κοην ε σοτµε. Ατο ϕαν σηυµ ακτυαλε ν διττ τονα. Ρολι ι τψρε σητ ι παλλογαριτσηµ ν νορµαλιζιµιν ε ϕετσ σ πρδιτσηµε.

∆υηετ τ κεµι τ θαρτ δηε γϕιτηνϕ παρασψση σε Κυρανι σητ φϕαλα ε Ζοτιτ, κυρσε Ηαδιτηετ ϕαν µεσαζηετ, ποροσιτ, σηπϕεγιµετ ε Κυρανιτ θ βντε Μυηαµµεδι (α.σ.). Ατο δαλλοηεν εδηε νγα στιλι. Ηαδιτηετ ϕαν σηκρυαρ νγα βασηκπυντορετ ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.), τ χιλτ ρρινιν µε τ, φαλεσηιν µε τ, ασιστονιν ν βισεδατ ε τιϕ, ν κσηιλλατ ε τιϕ. Ατα ι σηκρυανιν θ ν τ γϕαλλ τ τιϕ.


Σι τρεγοϕν ηαδιτηολογτ σηθιπταρ, ν νϕ ραστ, κυρ νϕ θψτεταρ υ ανκυα σε νυκ µυνδ τ µβαντε µενδ τ γϕιτηα σα δγϕοι νγα Αι, Μυηαµµεδι (α.σ.) ε κσηιλλοι µε κτο φϕαλ: ∀∆υηετ τ κρκοση νδιηµν ε δορσ σ δϕατητ∀, κα δ.µ.τη., σιπασ Τιρµιδηιυτ (39:12), ∀τ σηκρυαντε∀.

Μυηαµµεδι (α.σ.), ν τ γϕαλλ τ τιϕ, κα δην ϖετ υρδηρ θ τ σηκρυηεσηιν ∀Λετρα∀ δηε ∀τρακτατε∀, τ χιλατ υ ρυαϕτν. Πορ δυηετ διτυρ θ, ν µνψρ τ ρρεγυλλτ, τ σηκρυαριτ ε Ηαδιτηεϖε φιλλοι ϖετµ πασι υ νϕοην µιρ ϖεοριτ ε στιλιτ τ Κυρανιτ. Ηαδιτηετ δισκυτοηεσηιν, κοµεντοηεσηιν δηε φυτεσηιν ν ϖεπριµ ν ϕετν ε πρδιτσηµε.

Μυηαµµεδι (α.σ.), σι τηυηετ νγα βιογραφτ ε τιϕ, ι ϖλερσοντε σηυµ διϕετ, τ µσυαριτ, κυλτυρν, σηκενχν. Αι θ ρρετηυαρ µε νϕερζ τ διτυρ. Νγα νϕερζιτ ε αφρτ τ τιϕ κισητε ασιση θ ∀νυκ βϕσηιν τϕετρ γϕ ϖε µερρεσηιν µε στυδιµε.∀ ∆ηϕετ ϖϕετ πασ ϖδεκϕεσ σ τιϕ, ισλαµιζµι υ πρθαφυα νγα ποπυϕ τ νδρψσηµ, τ χιλτ τρεγυαν ιντερεσα πρ ϕετν δηε ϖεπριµταριν ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.)δηε, σι ρρϕεδηοϕ, ασπεκτε τ θνδριµεϖε δηε τ ϖεπριµεϖε τ τιϕ υ βν πασυρι τ µιλιονα νϕερζϖε.

Φϕαλτ ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.), πρα Ηαδιτηετ, υ βν υδηρρφψεσε ν ϕετν ε πασαρδησϖε τ τιϕ. Σηυµ νγα ατα σακριφικυαν µε ϖετµοηιµ γϕιτηκα πρ ιδεαλιν ε τψρε: πασυριν, φαµιλϕεν, ϖετ ϕετν. Κϕο νδοδηι δηε µε πασαρδησιτ ισλαµ ν τρεϖατ σηθιπταρε. Τ γϕιτη ατα πρπιθεσηιν τ νδιθνιν σηεµβυλλιν ε τψρε.

Ν λετρσιν σηθιπε τ ηαδιτηεϖε πρσριτετ σηπεση ρολι ι τρανσµετυεσιτ τ Ηαδιτηεϖε. ςετ Προφετι κισητε ποροσιτυρ θ µσιµετ ε τιϕ τυα κυµτονιν ατψρε θ νυκ ι κισηιν δγϕυαρ; κσητυθ, δο νϕερι θ κισητε δγϕυαρ νϕ µεσαζη, κυρ κισητε θεν ι πρανισηµ κυ φλιστε Μυηαµµεδι (α.σ.), ε νδιεντε πρ δετψρ τυα τηοντε ατ τ τϕερϖε.

Ν λετρσιν τον τηυηετ σε Εβυ Ηυρεϕρεϕα, θ ισητε νϕ νδρ ατα θ κισητε νδεϕτυρ µε σηυµ αφρ Μυηαµµεδιτ (α.σ., κισητε αφρ 800 στυδεντ, νδρσα ∀σητπιτ ε σηοκϖε τ Προφετιτ∀, θ κισηιν δγϕυαρ


µ σηυµ φϕαλτ δηε θ κισηιν παρ ϖεπριµετ ε τιϕ, πασ ϖδεκϕεσ σ Προφετιτ Μυηαµµεδ (α.σ.) υ βν σηκολλα θ φρεκυεντοηεσηιν νγα µψσλιµαν τ αρδηυρ νγα τ γϕιτηα αντ ε βοτσ ισλαµε πρ τ µσυαρ Ηαδιτηετ. ∆ηε κυρ τ κτηεηεσηιν ν ϖενδετ ε τψρε δο τ βηεσηιν µσυεσ τ Ηαδιτηιτ∀.

Σηκριµι ι Ηαδιτηεϖε, κοµεντιµι δηε σηφρψτζιµι ι τψρε σι βαζ πρ τραϕτιµιν ε προβλεµεϖε σοχιαλε, γρυπιµι δηε κλασιφικιµι ι τψρε ετϕ., κριϕοι νϕ δισιπλιν µ ϖετε, ε χιλα σηερβευ σι λνδ µσιµορε ν σηκολλατ ε βοτσ ισλαµε δηε σι βαζ ε δρεϕτσισ.

Λετρσια ϕον ε Ηαδιτηεϖε ε πρσηκρυαν µε νγϕψρα τρηεθεσε ϕετν ε τιϕ. Νατψρα ε κισητε παϕισυρ ατ µε νϕ κυϕτεσ φενοµεναλε. Βασηκνξνσιτ θ κισηιν µαρρ µε σηκριµ ηαδιτηετ, ι κοριγϕονιν ν βαζ τ κυϕτεσσ σ σηοκυτ τ τψρε. Ν µοσην 16− ϖϕεαρε Βυηαριυ υ β µσυεσ ι λνδσ σ Ηαδιτηιτ. Ν µοσηεν 18− ϖϕεαρε αι ηαρτοι νϕ τεκστ τ τιϕ. Πρ τ ηαρτυαρ λιβριν ε Ηαδιτηεϖε, Βυηαριυ θαρκυλλοι ν τρ βοτν ισλαµε τ κοησ σ τιϕ, κα ι κυσητοι 40 ϖϕετ. Αι κισητε στυδιυαρ 600 µιϕ ηαδιτηε, πορ ν λιβριν ε ϖετ αι ρρεσητοι 7.257 τ τιλλα τ γρυπυαρα σιπασ τεµαϖε. Νσε δο τ ζβριτεν πρσριτϕετ, λιβρι ι Βυηαριυτ πρµβαν 2.762 Ηαδιτηε.

Λιβρι ι Βυηαριυτ σητ πρκτηψερ ν σηυµ γϕυη τ βοτσ. Πρκτηιµι µε µ αυτοριτετ σητ αι ν γϕυην ανγλεζε, ν νντε ϖλλιµε, µε νγα 450 φαθε σεχιλι. Πϕεσ τ Βυηαριυτ θψση ηερτ ϕαν πρκτηψερ εδηε ν γϕυην σηθιπε. Νϕ γρυπ πυνε ι πρβρ πρεϕ σητατ ϖετϖε, µορι πρσιπρ πρκτηιµιν κοµπλετ τ Σαηιηυ−λ−Βυηαριυτ ν γϕυην σηθιπε. Κψ πρκτηιµ κα 8 ϖλλιµε δηε, κραηασ τεκστιτ οριγϕιναλ ν γϕυην αραβε κα εδηε πρκτηιµιν ν σηθιπ. Κψ γρυπ σητ ι πρβρ πρεϕ: Μεηδι Πολισιτ, Αβδυλλαη Ηαµιδιτ, Φετι Μεηδιυτ, Ισµαιλ Αηµετιτ, Ρυζηδι Λατσ, Ισα Μεµισηιτ δηε Βαηρι Αλιυτ.


Βοτιµι ι κτιϕ λιβρι ν γϕυην σηθιπε δο τ νδιηµοϕ δυκσηµ ν νϕοηϕεν µ τ τηελλ τ µϕαφτ σητϕεϖε ε προβλεµεϖε τ νορµαϖε ισλαµε, σι δο τ νδιηµοϕ ν ζηϖιλλιµιν ε µτεϕσηµ τ κρκιµεϖε ν φυσην ε σηκενχσ σε Ηαδιτηιτ νδρ σηθιπταρτ.

⊄σητ ε ρνδσισηµε τ βηετ ε διτυρ σε νϕ νγα κυσητετ στρικτε θ κρκοηεϕ νγα τρανσµετυεσιτ ε ηαδιτηεϖε ισητε νδερσηµερια ε νϕοηυρ βοτρισητ σι δηε τ µοσ κισητε ασνϕ νϕολλ: πρα ∀τ ισητε νϕερι ι µσυαρ, νυκ δυηετ τ κισητε βρ νδονϕ κριµ, νυκ δυηετ τ κισητε σηπιφυρ νδονϕ ρρεν, νυκ δυηετ τ κισητε φαλσιφικυαρ νδονϕ δσηµι... δυηεϕ τ ισητε φεταρ ι δεϖοτσηµ δηε ι παανσηµ ν σητϕε πολιτικε∀

Ηαδιτηολογυ σηθιπταρ Ι.ς. Ισµαιλι τηεκσον σε Προφετι (α.σ.) κα την: ∀Υν νυκ ϕαµ µ τεπρ σε νϕερι. Κυρ τϕυ ϕαπ υρδηρ πρ νϕ γϕ θ κα τ βϕ µε φε, ϕυ δυηετ τ γϕψκονι δηε ϖετ, σεπσε υν νυκ ϕαµ µε τεπρ σε νϕερι∀

Ν Σηθιπρι Ηαδιτηετ καν πασυρ νϕ πρηαπϕε τ κονσιδερυεσηµε. Με ζηϖιλλιµιν ε σητψπιτ φεταρ ε σιδοµοσ µε νϕοηϕεν ε βιογραφισ σ Μυηαµµεδιτ (α.σ.), ατο φιλλυαν τ πρηαπεν ν τρεϖατ δηε διασπορν σηθιπταρε, πορ ϕο ν ατ σηκαλλ σα νϕ στυδεντ τ δοκτοροηετ ν κτ δισιπλιν. Πορ Ηαδιτηε τ ϖεαντα ϕαν βρ πϕεσ ε κυλτυρσ σ σηυµ ιντελεκτυαλϖε ισλαµ. ϑο ϖετµ καθ πορ ατα υ βν µβσητετσ ε προπαγανδυεσ ν οργανε ε περιοδικ τ κοησ. Νδρ ηαδιτηετ ε πρηαπυρα µ σηυµ δο τ ϖεονιµ:

∀Τ διτυριτ ϕαν τρασηγιµταρτ ε προφετϖε, τ χιλτ υα καν λν ατψρε διτυριν σι τρασηγιµ∀. ∀Αι θ κα ζγϕεδηυρ ρρυγν ε µσιµιτ κα ζγϕεδηυρ ρρυγν µε τ µιρ. Πρ ατ θ πρπιθετ τ γϕεϕ ρρυγν ε φιτιµιτ τ διτυρισ, Ζοτι δο τα ηαπ νϕ ρρυγ δερι ν δψερτ ε παραϕσσ∀. ∀Λε τ ϕετ ι πασυρι δηε ι ϖαρφρι ι βαραβαρτ παρα ϕυση ν φιτιµιν ε διτυρισ∀, σι δηε νϕ σρ ηαδιτηεση τ τϕερα θ καν τ βϕν µε δοµοσδοσηµριν ε διϕεσ.


Ν κυαδριν ε αντολογϕιϖε τ Ηαδιτηεϖε ν γϕυην σηθιπε θ πρµενδµ ν φιλλιµ ϕαν εδηε δψ τ τϕερα µε τεµατικ τ χακτυαρ, πορ πα τ δηνα σε κυρ ϕαν βοτυαρ. Νδρ το: ∀Φϕαλα ε βυκυρ∀ κα γϕιτησεϕ 195 Ηαδιτηε, νδρσα ∀Σηκνδιϕα νγα υδηζιµι προφετικ∀ κα 240 Ηαδιτηε. Ηαδιτηετ ε κτιϕ τ δψτιτ κρψεσισητ ϕαν τ µαρρα νγα Βυηαριυ, Τιρµιδηιυ ε Μυσλιµι. Νγα ανα διδακτικε σηυµ µ πρακικ σητ ∀Κσητυ φλιστε Μυηαµµεδι (α.σ.)∀, ν δψ ϖλλιµε. Πορ µβι τ γϕιτηα µβετετ αντολογϕια ε Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλιτ ∀150 Ηαδιτηε −Φϕαλ τ Προφετιτ Μυηαµµεδ α.σ.∀, ι χιλι, περϖε πανοραµσ ηιστορικε ρετροσπεκτιϖε τ Ηαδιτηεϖε, ε παϕισι λιβριν ε τιϕ µε τ δηενα βυριµορε. Κτο τ δηενα ϕανε νγα Βυηαριυ, Μψσλιµι, Τιρµιδηιυ, Εβυ ∆αϖυδι ετϕ.

ς. Ισµαιλι να ϕεπ εδηε τεκστιν οριγϕιναλ, σι δηε, ν µϕαφτ ραστε, σηενιµετ µε κυπτιµιν θ κα Ηαδιτηι, ραστιν κυρ αι δυηετ πασυρ παρασψση, σι εδηε αναλογϕιτ µε φονδιν φολκλορικ τ φϕαλϖε τονα τ υρτα (φθ.12). ς. Ισµαιλι ζγϕατετ ν κοµεντετ ε Ηαδιτηεϖε.

Σητροηετ πψετϕα: Α κα Ηαδιτηολογ σηθιπταρ?

Ν φυσην ε παραθιτϕεσ δηε τ κοµεντιµιτ τ Ηαδιτηεϖε σηθιπταρτ παραθιτεν µε δισα φιγυρα τ µδηα ν λµιν νδρκοµβταρ ισλαµικ, θ νϕιηεν βοτρισητ Ατα ϕαν: Νασρυδ−διν Ελ Αλβανι (Σηθιπταρι), Αβδυλ−καδρ Αρναυτι, Σηυαϕβ Αρναυτι, Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι ετϕ. Νδρσα ν ατ κοµβταρ, ϖµενδϕεν ε τρηεθ Φακυλτετι ι Στυδιµεϖε Ισλαµε ν Πρισητιν, κυ σεκτορι ι σηκενχσ σ ηαδιτηιτ υδηηιθετ νγα ηαδιτηολογυ ι ρι Σψλεϕµαν Οσµανι ι χιλι κοη µ παρ υ λαυρυα ν Υνιϖερσιτετιν Ισλαµικ τ Μεδινσ ν Αραβιν Σαυδιτε. Ν ϖεπρν ε τιϕ ∀Συννετι βαζ ε Σηεριατιτ∀ αι σηπρεηετ: ∀Βοτα ισλαµε κα πασυρ µυηαδιτηιν τ νϕοηυρ νγα τ γϕιτηα αντ ε σαϕ. Εδηε ν κοην ε Πεϕγαµβεριτ α.σ. σαηαβτ ϖινιν νγα ϖενδετ ε νδρψσηµε δηε µσονιν πρεϕ τιϕ πασταϕ ατο µσιµε υα τρανσµετονιν µεσιτ κυ ϕετονιν. Ν µεσιν ε τψρε κισητε ροµακ, περσιαν, ετιοπιαν δηε τ γϕιτη νϕιηεσηιν σιπασ ετνιτετιτ τ τψρε...



Ιµαµ Βυηαριυ δηε σηυµ τ τϕερ νυκ ισηιν αραβ, πορ κοντριβυτι ι τψρε υ β ι παζϖενδσυεσηµ. Πασταϕ γϕατ σηεκυϕϖε πατι διϕεταρ τ µδηενϕ δηε σεχιλιτ σηεκυλλ ι πριντε νϕρι πρεϕ τψρε∀.

Ζοτι δεσηι θ σηκενχσ σ ηαδιτηιτ ν κτ σηεκυλλ τ∋ι πριϕν διϕεταρτ σηθιπταρ θ ι νϕεη τρ βοτα ισλαµε, ι ρεσπεκτον, νδερον δηε µε ϖεπρατ ε τψρε καν λν ηιστορι θ δσηµον πρ τα. Ν ρεαλιτετ κα εδηε σηθιπταρ τ τϕερ τ ρανγυτ τ τιλλ πορ κτα τ Ηαδιτηιτ ϕαν τ νιϖελιτ µ τ λαρτ, νγασε σιπασ ϖλερσιµεϖε Νασιρυδιν Αλβανι σητ διϕεταρι νυµρ νϕ ι σηκενχσ σ ηαδιτηιτ ν τρ βοτν ισλαµε, δηε ν σηυµ σητϕε κοντεστυεσε προφεσιοναλε, φϕαλα ε τιϕ σητ πρφυνδιµταρε∀.

ΛΕΤ⊄ΡΣΙΑ ∆ΟΚΥΜΕΝΤΑΡΕ ΣΗΘΙΠΕ Π⊄Ρ ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΙΝ Ε ΠΡΟΦΕΤΙΤ Τ⊄ ΙΣΛΑΜΙΤ

Φονδι ι λετρσισε σον δοκυµενταρε σητ ρελατιϖισητ ι πασυρ . Ν τ πρφσηιηεν ϕετσηκριµε τ νϕερζϖε τ σηθυαρ θ νγα κοητ µ τ λασητα ε δερι ν διττ τονα.

Ν κτ φονδ πρφσηιηεν δηε ϖεπρατ κυσητυαρ Μυηαµµεδιτ α.σ., Προφετιτ τ ισλαµιτ. Ατο ϕαν πρκτηιµε νγα γϕυητ ε ηυαϕα οσε δηε ϖεπρα οριγϕιναλε. Πρ νατψρν θ καν, ατο µυνδ τ∋ι νδαϕµ ν δψ γρυπε: Μεϖλυδετ, δηε ϑετσηκριµετ µβι Μυηαµεδιν α.σ. (βιογραφι, στυδιµε, εσε, ετϕ).

ΜΕςΛΥ∆Ι ∀⊄σητ οδε ηεροικε µε ελεµεντε τ ποεµσ, θ ι κυσητοηετ ϕετσ σ Μυηαµµεδιτ α.σ., δυκε φιλλυαρ νγα λινδϕα δερι ν ϖδεκϕε... σητ οδε α ποεµ πρ περσοναλιτετιν ε Προφετιτ ισλαµ, Μυηαµµεδιτ α.σ.; σητ νϕ κριϕιµ ποετικ.∀

∆ιτλινδϕα ε Μυηαµµεδιτ α.σ. φιλλοι τ κρεµτοηετ ν ϖενδετ ισλαµε γϕατ περιυδησ σ συνδιµιτ τ Φατιµιδϖε τ Εγϕιπτιτ (909−1171) δηε θ ανδεϕ υ περηαπ ν τρ ποπυϕτ ισλαµικ. Κρεµτιµι οργανιζοηεϕ ζακονισητ ν κρψε τ δο ϖιτι ισλαµ δηε ϖαζηδοντε µε διτ τ τρα ι σηοθρυαρ µε νϕ τοκ ριτεση, µελοδιση θ κνδοηεσηιν ϖετµ οσε ν κορ ε θ περσηκρυανιν ϕετν ε Μυηαµµεδιτ. Ν κτ µυαϕ φιλλυαν τ φεστοηεν εδηε διτλινδϕετ ε περσοναλιτετεϖε τ σηθυαρα. Κϕο ι σητψυ σηυµ ποετ τι ϖιηεν κοµποζιµιτ τ βιογραφισ σ προφετιτ ν ϖαργϕε δηε τ να ϕαπιν ϖεπρα τ βυκυρα ποετικε. Νγα κριϕιµετ µ τ ζγϕεδηυρα τ κσαϕ γϕινιε κονσιδεροηετ Μεϖλυδι ∀ςεσιλετ−υν−Νεξηατ∀(1409) ι ποετιτ τυρκ Συλεϕµαν ∩ελεβιυ (1351−1422) νγα Βυρσα. Κϕο ϖεπρ ιυ β ε νϕοηυρ βοτσ σηθιπταρε δηε κα σηρβψερ σι γυρρ φρψµζιµι πρ ποεττ ταν ανονιµ θ ι καν τηυρυρ ϖαργϕε διτλινδϕεσ σ Μυηαµµεδιτ (α.σ.). Πορ νδερι ι αυτοριτ τ παρ, θ ι πριν καρϖανιτ τ ποετϖε θ καν σηκρυαρ µεϖλυδε, ι πρκετ Μυζαφρυδιν Γυρβυριτ, ν γϕυην αραβε, ν σηεκυλλιν ΞΙΙΙ.

Κϕο γϕινι νδικοι τηελλ εδηε τε κριϕυεσιτ σηθιπταρ. Ν ϕετν ε µψσλιµανϖε τ ϖενδιτ τον χερεµονια ε µεϖλυδιτ ν µνψρ τ οργανιζυαρ δσηµοηετ σε κα φιλλυαρ τ κρεµτοηετ µε τεκστ σηθιπ νγα φυνδι ι σηεκυλλιτ ΞςΙΙΙ. Αυτορι ι Μεϖλυδιτ τ παρ σηθιπ σητ Ηασαν Ζψκο Καµβερι. Ν ηιστοριν ε λετρσισ σηθιπε, Οσµαν Μψδεριζι, στυδιυεσ ι λετρσισε σηθιπε µε αλφαβετ αραβ, πρ ραστιν ε δην σηκρυαν: ∀Μεϖλυδι (ι Η.Ζ.Καµβεριτ) σηθυηετ πρ δισα τιπαρε οριγϕιναλε τ ηαρτιµιτ δηε πρ ρεαλιζιµιν ε τηϕεσητ θ ε κυϕτον ςαριβοβν∀.

Ν βοτιµετ ε µϖονσηµε τ Ηιστορισ σ Λετρσισ Σηθιπε δηε ν Φϕαλοριν Ενχικλοπεδικ Σηθιπταρ (1985), κυρ φλιτετ πρ Η.Ζ.Καµβεριν δηε κριϕιµταριν ε τιϕ, νυκ πρµενδετ µ Μεϖλυδι ι τιϕ, ασητυ σι νυκ πρµενδεν εδηε ϖεπρα τ τϕερα µε καρακτερ φεταρ τ Ναιµιτ ∀Θερβελαϕα∀, ετϕ.

Ν φυνδ τ σηεκυλλιτ ΞΙΞ λιβρι θ κα δεπερτυαρ µ τεπρ ν σητπιτ µψσλιµανε δηε σητ βρ µβαρποπυλλορ, ν µνψρ τ ϖεαντ ν περιυδην ε κρεµτιµιτ τ Μεϖλυδιτ, σητ λιβρι ι Ηαφιζ Αλι Ριζα


Υλθινακυτ (1853−1913). Κψ λιβρ σητ βοτυαρ ν ϖιτιν 1879 (1295 Η ) ν γϕυην σηθιπε, µε αλφαβετιν οσµαν, µε τιτυλλ ∀Τερξηψµε−ι µεϖλυδ αλα λισανι αρναυδ∀.

ςεπρα ∀Μεϖλυδι Σηεριφ−Λινδϕα ε Ηαζρετι Μυηαµµεδιτ Αλεϕηισσελαµ∀ σητ νϕ πρκτηιµ ι µεϖλυδιτ τ Συλεϕµαν ∩ελεβισ, πορ ν τ πρφσηιηεν εδηε µϕαφτ πϕεσ οριγϕιναλε, σι σητ παρατηνια ετϕ. Αι σητ σηκρυαρ ν τ φολµεν ε Υλθινιτ, πρεϕ νγα ισητε δηε αυτορι.

Με ϖενδιµ νρ.139, δτ.26.09.1933 τ Κσηιλλιτ τ Πρηερσηµ τ Κοµυνιτετιτ Μψσλιµαν, κϕο ϖεπρ υ βοτυα µε αλφαβετιν λατιν σι ϖεπρ ποστυµε, νγα Σητπια Βοτυεσε ∀Κριστο Λυαρασι∀. Ριβοτιµε τ κσαϕ ϖεπρε υ βν εδηε µ ϖον νγα Μεσηιηατι ι Ποδγοριχσ µ 1970 δηε 1975, σι δηε νγα Κοµυνιτετι Μυσλιµαν ι Τιρανσ δηε νγα Βιβλιοτεκα Μυσλιµανε Σηθιπταρε ε Μιιγανιτ, Βρυκσελιτ ετϕ.

ςεπρα πρµβαν 27 τιτυϕ, ν τ πρφσηιηετ εδηε παρατηνια, κυ αυτορι τρεγον θλλιµιν θ κα δυκε ε σηκρυαρ ν γϕυην σηθιπε. Αι σηπρεη κτυ κεθαρδηϕεν πρ νυµριν ε πακτ τ λιβραϖε µε καρακτερ ισλαµ θ σηυµ πακ ϕαν σηκρυαρ ν γϕυην σηθιπε. Αι ε θυαν νϕ γϕ τ µαδηε θ πο ε σηκρυαντε ϖεπρν ν γϕυην ε ποπυλλιτ δηε κοµβιτ τ ϖετ:

Νγϕυη τ Σηθιπεσ καµ θλλιµ υν µε ι τρεγυε

Θ κσητυ ϖλλαζνιτ σα δο πακ µε πρφιτυε.

Κψ µεϖλυδ διηετ πρµενδση νγα σηυµ βεσιµταρ δηε κνδοηετ ν σηυµ ϖισε τ Σηθιπρισ, τ Κοσοϖσ δηε ν τροϕετ σηθιπταρε τ Μαλιτ τ Ζι, σιδοµοσ ν Υλθιν, ϖενδλινδϕα ε αυτοριτ. Μεϖλυδι ι Ηφζ. Ρ. Α. Υλθινακυτ, περϖε εδυκιµιτ φεταρ, κα λυαϕτυρ νϕ ρολ τ ρνδσισηµ δηε ν µβιϕετσεν ε γϕυησ σηθιπε. Αι κα σποστυαρ ϖαριαντιν τυρθισητ τ ∩ελεβιυτ δηε κα φυτυρ ν µνψρ µασιϖε γϕυην σηθιπε ν ριτετ φεταρε, δυκε ε βρ µε τ κυπτυεσηµε πρµβαϕτϕεν δηε µ τ αφρτ πρ ιτηταρτ ε βεσιµιτ ισλαµ.


Γϕατ δηϕετϖϕεαρϖε τ παρ τ κτιϕ σηεκυλλι, ν ηαρκυν κοηορ ν µεσ Μεϖλυδεϖε τ Η.Ζ.Καµβεριτ δηε τ Ηφζ.Α. Υλθινακυτ, ϕαν βοτυαρ δηε δισα τ τϕερ. Ν τρεϖατ ε Κοσοϖσ κα θεν πρηαπυρ δηε ϖαζηδον ενδε Μεϖλυδι ι Ταηιρ Εφενδι Ποποϖσ, ι χιλι πρ ηερ τ παρ υ βοτυα ν Σταµβολλ ν ϖιτιν 1905 µε τιτυλλ ∀Μενδηυµετυλ µεϖλυδ φι εφδαλιλ µεϖξηυδ βι λισανιλ αρνευδ∀ (Ποεζι µβι λινδϕεν ε κριϕεσσ µε τ λαϖδισηµε, ν γϕυην σηθιπε) ΜΕςΛΥ∆. Περϖε βοτιµιτ τ παρ µε αλφαβετ οσµαν, κψ Μεϖλυδ πατι δισα ριβοτιµε µε αλφαβετιν ε γϕυησ σ σοτµε σηθιπε ν Ανκαρα δηε ν Πρισητιν. Βοτιµι ι ϖιτιτ 1984 παραπριηετ νγα νϕ παρατηνιε (∀∆ισα φϕαλ ν φιλλιµ∀)τ Ση.Αηµετιτ, σι εδηε τ νϕ φϕαλορι ν φυνδ τ δο φαθεϕε πρ τ λεητσυαρ κυπτιµιν ε τιϕ. ∆υκε θεν σηυµ ι νγαρκυαρ µε φϕαλ τ ηυαϕα, κψ τεκστ νυκ λεϕον τα σηιϕοση πρµβαϕτϕεν ε τιϕ τ βυκυρ.

Κεµι τ δηνα σε νϕ ∀Μεϖλυδ∀ ν γϕυην σηθιπε µε σηκρονϕα τ αλφαβετιτ τυρκ σητ βοτυαρ ν Ανκαρα µ 1944 µε αυτορ Η.Ζεϕνυλλα Οζϕασηαρ. Γϕιτηασητυ ϕεµι ν διϕενι σε ν ϖιτιν 1970 ν ∆αµασκ τ Σιρισ σητ βοτυαρ νϕ µεϖλυδ ν διαλεκτιν ε Κοσοϖσ δηε µε αλφαβετ αραβ νγα ι νϕϕτι αυτορ πορ µε εµριν ε τιϕ τ ϖρτετ, Ζεϕνυλλα ϑασηαρι, ι χιλι µε οριγϕιν ισητε νγα φσηατι ∆υρβεση ι ρρετηιτ τ Γϕιλανιτ ν Κοσοϖ. Κεµι βινδϕεν σε ∀Μεϖλυδι∀ ι ϑασηαριτ σητ ριβοτιµ, θ πασον ∀Μεϖλυδιν∀ ε τιϕ τ βοτυαρ ν Ανκαρα.

Ν ζονν ε ∩αµρισ κα θεν σηυµ ποπυλλορ ∀Μεϖλυδι∀ ι Ηαφιζ Αβδυλλαη Ζεµβλακυτ. Κψ σηρβευ πρ τ µβαϕτυρ γϕαλλ τονετ ισλαµε δηε ατο κοµβταρε γϕατ γϕιτη κοησ σ νδρψδηϕεσ θ υσητρονιν γρεκτ µβι ποπυλλσινε σηθιπταρε. Ηφζ.Α. Ζεµβλακυ κα θεν νϕερι µε ϖεπριµταρι τ γϕερ φεταρε. ϑαν τ νϕοηυρα βοτιµετ ε τιϕ σι ∀Ηψτβετ∀, ∀Τεφσιρι ι ϑασινιτ∀ ετϕ.

Ν ζονν ε Σηθιπρισ ϑΛ ι νϕοηυρ κα θεν σιδοµοσ ∀Μεϖλυδι−Λινδϕα ε Πεϕγαµβεριτ∀ ι Ηαφιζ Αλι Κορσ (1934).


Μεϖλυδι ι Ηφζ.Α.Κορσ σηθυηετ πρ νϕ γϕυη µ βασηκκοηορε, πρ νϕ κονχεπτιµ τ ρι ν τηυρϕεν ποετικε. Ηφζ. Α. Κορα νϕιηεϕ πρ κυλτυρν ε τιϕ τ γϕερ, πρ νϕοηϕεν ε γϕυηϖε κλασικε τ Οριεντιτ, πρ θνδριµιν ε τιϕ νδαϕ ατειζµιτ δηε κοµυνιζµιτ.

Ν ϖιτετ 30 περσοναλιτετι τϕετρ ι βοτσ σηθιπταρε ισλαµε Η.Ι.∆αλλιυ, ι νϕοηυρ σι τεοριχιεν δηε νϕεκοησισητ σι πυβλιχιστ, βοτοι ϖεπρν ∀Ε λεµϕα δηε ϕετα ε τ µαδηιτ Μυηαµµεδ∀, Μεϖλυδι. Κϕο ϖεπρ ε Ηφζ.Ι.∆αλλιυτ, µε πρµβαϕτϕεν ε σαϕ τ γϕερ µε ρρετη 6000 ϖαργϕε, βν θ τ σηθυηετ µβι τ τϕερτ.

Ν διασπορν σηθιπταρε τ Αµερικσ φιτοι ποπυλλαριζιµ ∀Μεϖλυδι∀ ι Ιδριζ Λαµαϕτ. Κψ ∀Μεϖλυδ∀ παραπριηετ νγα νϕ παρατηνιε ε Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλιτ δηε σηοθροηετ νγα τραϕτεσατ ∀Ποεζια σηπιρτρορε ισλαµε∀, ∀Ζαναφιλλα ε Μεϖλυδιτ∀ δηε ∀Ποεζια σηθιπταρε ισλαµε τ ποεττ σηθιπταρ δηε Μεϖλυδι σηθιπταρ∀. Κψ βοτιµ µε πανοραµν θ σϕελλ πρφαθσον νϕ κοντριβυτ τ ρι ν φορµιµιν ε λεξυεσϖε λιδηυρ µε κυλτυρν φεταρε ισλαµε. Ιδριζ Λαµαϕ κα νϕ γϕυη µϕαφτ τ ζγϕεδηυρ.

∆ψ ϖϕετ µε ϖον, ν ϖιτιν 1984, βεσιµταρϖε µψσλιµαν σηθιπταρ τ Μαθεδονισ ιυ παραθιτ νϕ ϖαριαντ ι ρι ι Μεϖλυδιτ, ι πυνυαρ νγα Ιµαµ Φαηρεδιν Οσµανι δηε ι πργατιτυρ πρ σητψπ νγα Θυφλι Οσµανι. Βοτιµι ι κτιϕ Μεϖλυδι, ι παστρυαρ νγα φϕαλτ οριενταλε, σι δηε µ ι πασυρ ν τεµατικ, πλοτσοι νϕ νεϖοϕ τ κοησ. Ν παρατηνιε σηπϕεγοηετ σε ∀Ν φαρδο αλφαβετι τ σηκρυηετ απο γϕυη τ κνδοηετ Μεϖλυδι, κα τ νϕϕτιν σηπρβλιµ (τηεϖαπ) νγα Ζοτι ξη.ση., κτ ε χεκιµ νγασε ενδε εκζιστον βινδϕα ε γαβυαρ τε δισα ινδιϖιδ... σε ∀Μεϖλυδι∀... µε αλφαβετιν αραβ κα µ τεπρ σηπρβλιµ∀.

Μεϖλυδετ ν γϕυην σηθιπε ϕαν σητψπυρ ν Σταµβολλ, Τιραν, Πρισητιν, Σηκυπ, Ποδγοριχ, ςατερβυρψ, Μιιγαν (ΣΗΒΑ), Βρυκσελ, Ανκαρα, Τοροντο, ∆αµασκ ετϕ. Εκζιστοϕν εδηε σηυµ ∀Μεϖλυδε∀ ν δορσηκριµ, σι π.ση. αι ι Ισµαιλ Φλοθιτ, Αβδυλλαη Συλεϕµαν Κονισπολιτ δηε ι Ηαξηι Μιιγιχκοσ, Ταηιρ Εφενδι Λλυκσ ετϕ.


Πρ τ φορµυαρ νϕ ιδε λιδηυρ µε εϖολυιµιν ε φορµυλιµιτ γϕυησορ τ Μεϖλυδεϖε, πο ϕαπιµ φραγµεντε νγα Μεϖλυδετ ε δισα αυτορεϖε:

Ηασαν Ζψκο Καµβερι

Λυµεϕα τι ν κτ δψνϕα,

Λυµεϕα τι πασκε την,

θ τ δηαν κτ εϖλατ,

τϕατρ µε σι σητ δην.

Ηαφιζ Αλι Υλθινακυ

Αµινε ε αµα ε Μυηαµµεδ Μυσταφασ,

Πρεϕ ασαϕ ερδη Αι ∆ιελλ ι γϕιτη δψνϕασ,

Ν ηακ τΑσαϕ σηυµ νισηανε υ βν βελι,

Πρεϕ σαδεφϕε λευ Αϕο κοκρρ Ινξηι.

Ηαφιζ Αλι Κορα

Σι αψ τα δυαµ ιµαν ε ϖαταν


Πρ υδη ρρεφενϕσ µϕαφτ κεµι Κυραν.

Πο µβαϕτµ Κυραν, µβαϕτµ λυµτριν,

Με τ µυντ τα µβαϕµε διν ε κοµβσιν.

Ταηιρ Εφενδι Ποποϖα

Σα λυτϕε θ βαϕµ τε Τι µε να ι πρανυ,

∆ηε δσηιρατ τ γϕιτηεϖε µε ναι πλοτσυ.

Ιδριζ Λαµαϕ

Ε λυµϕα Εµινε κυση δο ττηρρασ −Ναν,

Ψτ βιρ, Προφετι θ γζον τοκ, ηαν.

Φαηρυδιν Οσµανι

Μυ αφρυα δηε µε γϕοκσ αι µ σητρνγοι

Μτηα: Λεξο µε εµρ τ Ζοτιτ θ τ κριϕοι.

Κονκλυδοϕµ θ ∀Μεϖλυδετ πρφαθσοϕν νϕ σψτη τ ϖεαντ ν λετρσιν τον δοκυµενταρε πρ ρνδσινε ε δισαανεσηµε τ τψρε∀.


ϑΕΤ⊄ΣΗΚΡΙΜΕΤ ΚΥΣΗΤΥΑΡ ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΙΤ Τ⊄ ΠΡΟΦΕΤΙΤ

Πρϖε Μεϖλυδεϖε εκζιστοϕν εδηε ϕετσηκριµετ κυσητυαρ περσοναλιτετιτ τ Προφετιτ ισλαµ. Κρψεσισητ κτυ γρυποηεν σηκριµε βιογραφικε ν προζ, στυδιµε βιογραφικε, εσε ετϕ. Σι ε παµ µ λαρτ, Μεϖλυδετ ιυ καν παραπριρ κτψρε στυδιµεϖε. Βιογραφι τ πλοτα πρ Μυηαµµεδιν α.σ φιλλυαν τ βοτοηεν ν σηεκυλλιν τον. Με δαλϕεν µ ϖετε τ Σηθιπρισ, σι δηε µε κριϕιµιν ε γϕενεραταϖε τ ρεϕα θ πο µβαρονιν σηκολλατ ε µεσµε δηε στυδιµετ ε λαρτα, υ νδιε νεϖοϕα δηε υ β ε µυνδυρ νϕοηϕα µ ε τηελλ ε ϕετσ δηε τ ϖεπραϖε τ Προφετιτ ισλαµ. Μεϖλυδετ θ κνδοηεσηιν ν κολεκτιϖα τ νδρψσηµε γϕατ νϕ µυαϕι, νυκ πλοτεσονιν τ δηνατ πρ τ χιλατ κισηιν νεϖοϕ βεσιµταρτ, σιδοµοσ βρεζι ι ρι. Σι ρρϕεδηιµ, φιλλυαν τ βοτοηεν τ δηνα τ σηκυρτρα βιογραφικε, φραγµεντε τ σηκυρτρα δηε εσε.

Ν φαθετ ε σητψπιτ σηθιπταρ, κοη πασ κοηε υ βοτυαν εδηε αρτικυϕ νγα αυτορ τ ηυαϕ. Πορ τ γϕιτηα κτα νυκ ι πλοτσονιν κρκσατ ν ρριτϕε τ βεσιµταρϖε δηε τ ιντελεκτυαλϖε σηθιπταρ ν πργϕιτησι. Ν πργϕιγϕε τ κτψρε νεϖοϕαϖε, ν ϖιτιν 1929 δολι βοτιµι ι παρ βιογραφικ µε τιτυλλ ∀Μυηαµµεδι Προφετι ι ισλαµιζµσ∀, ϖεπρ ε αυτοριτ τ µιρνϕοηυρ Μυηαµµεδ Αλι νγα Πακιστανι. Κϕο ϖεπρ υ πρκτηψε νγα Οµερ Μ.Σηαρρα δηε υ βοτυα µε µιρατιµιν ε Κσηιλλιτ τ Λαρτε τ Σηεριατιτ. ςεπρα ε λαρτπρµενδυρ σητ νϕ νγα ϖεπρατ ε παρα ν λιτερατυρν δοκυµενταρε σηθιπε. Αϕο υ πριτ σηυµ µιρ νγα πυβλικυ. Ν παρατηνιεν ε κτιϕ λιβρι, πρκτηψεσι σηπρεη οπινιονιν ε τιϕ σε κψ λιβρ σητ ∀Κρψεσισητ µε υ δηαν νϕ δριτ ατψρε θ ϕαν ν ερρσιρ δηε νυκ καν διϕενι τ ϖρτετ ν παριµετ ισλαµε σι δηε πριϕσιν ε κτιϕ βεσιµι∀. Πρκτηψεσι, δυκε θεν ι νδργϕεγϕσηµ πρ ανταγονιζµατ θ εκζιστονιν, ι νισυρ νγα θλλιµι σε κψ λιβρ δο τ σηρβεϕ εδηε ν ασπεκτιν ε εδυκιµιτ πατριοτικ, σητον σε θλλιµι ι κτιϕ λιβρι σητ εδηε ηεδηϕα ε τηεµελεϖε πρ νϕ αφριµ µε τ νγυσητ, δηε νϕ βασηκπυνιµ µ τ σινθερτ µεσ νϕερζϖε. ∆υκε παρ


σε σηπεσηηερ ν οπινιονιν ε δισα σητρεσαϖε κισητε τενδενχα ννϖλερσιµι, πρκτηψεσι ε µβψλλ παρατηνιεν ε τιϕ µε βινδϕεν σε λιβρι ι Μ.Αλιυτ δο τ ϕαπ νϕοηυρι τ τιλλα µβι φιγυρν ε µαδηε τ Μυηαµµεδιτ α.σ. σι µιρβρσ ι νϕερζιµιτ, δυκε ι δην ατιϕ ατ ϖενδ νδερι θ εδηε µψσλιµαντ υ ϕαπιν πριϕσϖε τ φεϖε τ τϕερα.

Με καλιµιν ε κοησ, κψ λιβρ, µεγϕιτηεθ πατι ριβοτιµε, νυκ ι πρµβυσητε πλοτσισητ κρκεσατ ε σηοθρισε ιντελεκτυαλε σηθιπταρε ν ρριτϕε. Φλυκσι ι ιδεϖε κοµυνιστε θ πο πρηαπεσηιν ν Σηθιπρι ε βρι τ νεϖοϕσηµε νξϕερρϕεν ν παη τ Μυηαµµεδιτ α.σ. ν τρ διµενσιονετ ε τιϕ.

Πικρισητ ν κτ κοη, Βεθιρ ∩ελα, νϕ νγα ιντελεκτυαλτ µ τ σηθυαρ σηθιπταρ δηε νϕοησ ι µιρ ι θψτετριµιτ βριτανικ, πρκτηευ κρψεϖεπρν ε περσοναλιτετιτ ανγλεζ τ σηεκυλλιτ ΞΙΞ, Τηοµασ Χαρλψλιτ (1795−1881)∀Ηεροι σι προφετ −Μυηαµµεδι δηε ισλαµιζµα∀, µε παρατηνιε τ Ισµετ Τοτοσ, νϕ νγα πρφαθσυεσιτ µε τ δγϕυαρ τ νεοσηθιπταριζµσ πρ κοην. Κϕο ϖεπρ ε κισητε βρ τ δγϕυαρ Χαρλψλιν ν πυβλικυν ανγλο−αµερικαν θ ν ϖιτιν 1840, κυρ κϕο ϖεπρ υ βοτυα πρ ηερ τ παρ ν Λονδρ.

Ιντελεκτυαλτ σηθιπταρ, δυκε λεξυαρ κτ ϖεπρ, παν σε µενδιµταρι ι σηθυαρ ανγλεζ ε ϖλερσοντε σηυµ λαρτ Μυηαµµεδιν δηε ϖεπρν ε τιϕ. Χαρλψλι ε δασηυροι ηεροιν ε τιϕ. Αι σηκρυαν σε Μυηαµµεδι ισητε ∀Νϕ καρακτερ σεριοζ δηε ι σινθερτ, πορ πραπ ι δηεµβσυρ, ι σηοθρυεσηµ, βιλε δηε σηακαταρ, νϕ θεσηϕε ε µιρ ν βυζτ ε τιϕ∀. Νϕερζιτ θ ε ρρετηονιν κισηιν ϖν ρε∀σε αι γϕιτηµον φλιστε δικα πλοτκυπτιµ, σε ισητε νϕ νϕερι ι παρρµβψερ ν φϕαλ, ι ηεσητυρ κυρ νυκ δυηεϕ µε τηαν γϕα, πορ ι θλλιµσηµ, ι µενυρ δηε ι σινθερτ, κυρ φλιστε, γϕιτηµον, δυκε ι ηεδηυρ δριτ σητϕεσ∀.

Ν κτ πρκτηιµ λεξυεσιτ γϕετν εδηε πρσηκριµιν φιζικ τ προφετιτ νγα αυτορι: ∀Φψτψρν ε τιϕ τ ηιϕσηµε, µενδϕεν ε νδριτυρ δηε τ νδερσηµε, ν νγϕψρ τ πρζιεµε κυθ ε καφρενϕε δηε σψτ ε ζεσ τ σηκλθψεσηµ∀.


Ν βοτν ιντελεκτυαλε, βοτιµι ι κσαϕ ϖεπρε ν γϕυην σηθιπε πατι ϕεηον τ ϖεαντ. Ζβυλιµι ι φιγυρσ σ Μυηαµµεδιτ α.σ. νπρµϕετ κσαϕ κρψεϖεπρε θ διλτε νγα πενα ε Χαρλψλιτ λκυνδι σηυµ πικπαµϕε, ρρζοι σηυµ οπινιονε τ γαβυαρα δηε δετψροι µϕαφτ νϕερζ θ περσοναλιτετιν ε Μυηαµµεδιτ α.σ. τα σηιηνιν ν νϕ οπτικ τ ρε. Χαρλψλι τηεκσοντε σε ∀Αι νυκ µυνδετ τ ϕετ νδρψσηε, ϖεσε ι σινθερτ∀ δηε σε ∀Φεϕα ε τιϕ νυκ ισητε νϕ φε ε λεητ, πορ µε αγϕριµε τ ϖεσητιρα, λαϕµε, φορµυλα τ κοκλαϖιτυρα ε τ ρρεπτα, φαλϕε πεσ ηερ ν διτ δηε σηµανγιε πρεϕ ϖερσ∀ (φαθε 59). Λεξυεσιτ σηθιπταρ παν σε Χαρλψλι ε ϖλερσοντε ϖεπρν ε Μυηαµµεδιτ α.σ δηε φϕαλτ ε τιϕ νγα ανα λετραρε σηυµ λαρτ. ∀Υνε µενδοϕ, − σε ασ ν υνγϕιλλ ασ γϕκυνδι γϕετκ νυκ σητ σηκρυαρ νϕ γϕ ε τιλλ µε ϖλερε τ βαραζυεσηµε∀.

ϑεηονα ε πρκτηιµιτ τ Χαρλψλιτ υ πρσριτ ν διασπορν σηθιπταρε τ Αµερικσ ν ϖιτετ 90. Αϕο πατι δψ ριβοτιµε. Συκσεσι θ κορρι τρεγοι εδηε νϕ ηερ ϖλερν θ κα εδηε ϖενδιν θ ζ Μυηαµµεδι α.σ. ν ηιστοριν βοτρορε, αθ µ τεπρ κυρ νϕ ϖλερσιµ ι τιλλ νξιρρεϕ νγα νϕ µενδιµταρ ανγλεζ, σι ισητε Τοµµασ Χαρλψλι, κυνδρσηταρ ι µατεριαλιζµιτ δηε ι ραχιοναλιζµιτ.

Νϕ ϖεπρ ε πλοτ µβι ϕετσηκριµιν ε Μυηαµµεδιτ α.σ ν κτο ϖιτε υ σηκρυα νγα Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ. Κϕο ϖεπρ τιτυλλοηεϕ ∀Ε λεµϕα δηε ϕετα ε τ µαδηιτ Μυηαµµεδ α.σ.∀. Κϕο ϖεπρ υ σηκρυα ν ποεζι ν βαζ τ µοδελιτ λινδορ τ ιλαηιϖε, θ σηοθροηεν µε µυζικ. Αϕο πρµβαν 31 τεµα, δυκε φορµυαρ κσητυ ν τρσι νϕ ποεµ τ γϕατ, νγα µ τ γϕατατ ν γϕυην σηθιπε. ςεπρα ν βαζ τ στρυκτυρσ θ κα παραθετκαρακτερ τ δψφισητ: Αϕο σητ ν τ νϕϕτν κοη µεϖλυδ, δηε πο ν τ νϕεϕτν κοη εδηε νϕ λιβρ βιογραφικ.

Ποεµα πρµβαν νϕ ινφορµαχιον τ γϕερ µβι ϕετν δηε ϖεπριµταριν ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.), σηκρυαρ µε νϕ γϕυη ποπυλλορε, τ τηϕεσητ δηε πα πρετενδιµε στιλιστικε. Νατψρισητ θ ν κτ ποεµ κα πλοτ φιγυρα λετραρε, πρσηκριµε πατετικε θ νγϕαλλιν εµοχιονε τ φορτα, επιτετε, κραηασιµε τ βυκυρα, πορ νϕηεραζι ϖεπρα κα εδηε µϕαφτ φϕαλ τ ηυαϕα.


Ν αρκιϖιν ε Πεσηκοπιτ Φαν.Σ.Νολι, Κρψεταρι ι Κισησ Ορτοδοκσε Αυτοθεφαλε τ Σηθιπρισ σητ γϕενδυρ νϕ εσε µε τιτυλλ ∀Μυηαµµεδι∀. Κψ πυνιµ ι Νολιτ υ πρφσηι ν βοτιµιν ε ϖεπραϖε τ τιϕ τ πλοτα, ν ϖλλιµιν ε κατρτ.

Αφιρµιµι θ ι βν Νολι περσοναλιτετιτ τ Μυηαµµεδιτ (α.σ.), ι πρφορχον τεζατ ε Τη. Χαρλψλιτ. ∀Ισλαµι−τηεκσον Νολι,− ισητε νϕ λϖιζϕε σηοθρορε ε κλασαϖε τ υλτα∀. Νολι, σι ηιστοριαν βν κονκλυζιονιν ρρετη ισλαµιζµιτ µε κτο φϕαλ: ∀Νϕ ϖαργ ρεφορµαση, µυνδ τι ατριβοηεν δρεϕτπρσδρεϕτι Μυηαµµεδιτ (α.σ.). Κτο ϕαν: Μονοτειζµι, ζηδυκϕα ε ιδηυϕταρισ, ηεθϕα ε φλιϕεϖε νϕερζορε, ηεθϕα ε ϖρασϕεσ σ φµιϕεϖε, ηεθϕα ε φευδεϖε φισνορε, ηεθϕα ε κασταϖε σηοθρορε ν γϕιριν ε ισλαµιτ, νδαλιµι ι πιϕεϖε αλκοολικε, κυφιζιµι δηε ρρεγυλλιµι ι πολιγαµισε, ρεφορµα ν τ µιρ τ γραϖε δηε τ κλασαϖε τ υλτα, τραϕτιµι νϕερζορ ι σκλλεϖρϖε ϕοισλαµικ, ϖλλαζεριµι ι πργϕιτησηµ βρενδα πρβρενδα ισλαµιτ πα δαλλιµ ραχε δηε νγϕψρε∀.

Ιντερεσ τ ϖεαντ παραθετ τραϕτιµι θ Φ.Νολι ι βν πολιγαµισ, ε χιλα σητ βρ οβϕεκτ συλµι, δυκε ιυ δην νγϕψρατ µ κεθδασησε. Σιπασ πεσηκοπιτ σηθιπταρ: ∀⊄σητ φακτ ηιστορικ θ δο µαρτεσ ε Μυηαµµεδιτ πασ ϖδεκϕεσ σ Ηατιξηεσ µυνδ τ σηπϕεγοηετ σι νϕ ακτ ι νεϖοϕσ πολιτικε, σεπσε τ γϕιτηα γρατ ε τιϕ, µε πρϕασητιµ τ Αισηεσ, ισηιν γρα τ ϖεϕα, τ σηοκϖε τ τιϕ τ ϖραρ ν λυφτ, κτο ισηιν τ γϕιτηα τ νϕ µοσηε µεσαταρε, κα ν Αραβι κα κυπτιµιν σηυµ τ µοσηυαρα, σεπσε ατϕε γρατ ϕαν τ πϕεκυρα θ ν µοσην 10−ϖϕεαρε. Πρανδαϕ, αι κολεκσιον ι µϕερυεσηµ γραση πλακα ισητε τηϕεσητ καρικατυρα ε νϕ ηαρεµι, σι ε κυπτον ζακονισητ Πρνδιµι. Ν τ ϖρτετ αι θε νϕ αζιλ ϖαρφανϕακση πρ γρα τ ϖεϕα ε τ µοσηυαρα∀.

Νϕ νυµρ βοτιµεση φραγµενταρε µβι ϕετν ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.) ϖρσηυαν γϕατ ϖιτεϖε 30 δηε ν φιλλιµ τ ϖιτεϖε 40. Με µβαριµιν ε Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε δηε µε ϖενδοσϕεν ερεγϕιµιτ κοµυνιστ ν Σηθιπρι, ακτιϖιτετι φεταρ δηε βοτιµετ µε καρακτερ κυλτυρορ ισλαµικ σικυρσε κεµι την υ νδρπρεν. Κϕο γϕενδϕε ασφικσιε πρ σητψπιν ισλαµικ ϖαζηδοι πρ γατι πεσ δεκαδα. Βοτιµετ ε πακτα θ κισηιν µβετυρ


νπρ δυαρτ ε βεσιµταρϖε οσε τ βιβλιοφιλϖε υ µβαϕτν νπρ θελιτ ε σητπιϖε πρ τ βρ ∀γϕυµ∀ τ ιµπονυαρ νγα δικτατυρα κοµυνιστε.

Βοτιµετ φεταρε ν γϕυην σηθιπε τανι καλυαν ν δυαρτ ε διασπορσ σηθιπταρε. Μ ϖον ριλινδι ινιχιατιϖα ε σητψπιτ δηε ν τρεϖατ σηθιπταρε τ πυσητυαρα νγα ϑυγοσλλαϖια.

ςιτι 1960 σητ νϕ ϖιτ σιηαριθι πρ τ γϕιτη βεσιµταρτ ισλαµ σηθιπταρ. Ιµαµι ι µψσλιµανϖε τ Μιιγανιτ τ ΣΗΒΑ−σ, σηθιπταρι ςεηβι Ισµαιλι, πασ νϕ πυνε σηυµ− ϖϕεαρε τ κυϕδεσσηµε δηε πλοτ πασιον αρριτι τ ηαρτοϕ τ παρν ϖεπρ οριγϕιναλε µβι ϕετν ε Μυηαµµεδιτ (α.σ) ν προζ. Νγα ανα κρονολογϕικε κϕο σητ ε δψτα ν γϕυην σηθιπε(οριγϕιναλε). Σι διηετ ν Μιιγαν τ ΣΗΒΑ−σ, ισητε τηεµελυαρ ∀Αλβανιαν Ισλαµιχ Χεντερ Ηαρπερ Ωοοδσ∀, ε χιλα ν οργανικν ε σαϕ πρφσηιν εδηε βιβλιοτεκν µψσλιµανε σηθιπταρε. Κϕο βιβλιοτεκ κα νϕ ϖεπριµταρι τ γϕερ. Ν κτ ϖεπριµταρι πρφσηιηετ εδηε βοτιµι ι κσαϕ ϖεπρε.

∀Μυηαµµεδι Προφετι Ισλαµ∀ ϖεπρ ε Ι.ς. Ισµαιλιτ σητ νδρτυαρ µβι βαζν ε γϕινισ σ τρεγιµιτ. Αϕο σητ σηκρυαρ µε πατηοσ δηε ση παραθιτυρ µε νϕ στιλ τ τηϕεσητ δηε ϕοσησ. Ιλυστριµετ ε βϕν ατ εδηε µ τ ρροκσηµε. Πα µβυσηυρ ενδε 10 ϖϕετ, κψ λιβρ µε βιογραφιν ε Προφετιτ, πατι ϕεηον τ µαδηε δηε ν σηυµ ϖενδε τ τϕερα. Νυκ καλοι σηυµ κοη δηε αι υ πρκτηψε ν γϕυη τ τϕερα σι: ν αραβισητ, ανγλισητ, γϕερµανισητ, περσισητ, πολονισητ, σερβοκροατισητ δηε ρυσισητ. Νπρµϕετ κτιϕ λιβρι, λιτερατυρα σηθιπταρε δηε µε σακτε γϕινια ε τρεγιµιτ τ σαϕ φιτοι τερρεν τ ρι νϕοηϕεϕε, σιδοµοσ ν µοσηατ ε ρεϕα µυσλιµανε τ κτψρε ϖενδεϖε. Εδηε ν γϕυην σηθιπε κϕο ϖεπρ πατι δισα ριβοτιµε.

Γϕατ ϖιτεϖε 80 − 90, µε κυϕδεσιν ε µεχενϖε τ ςεβι Ισµαιλιτ δηε Ισα Ηοξησ, ∀Βιβλιοτεκατ µψσλιµανε σηθιπταρε∀ τ θνδραϖε ισλαµικε σηθιπταρε τ Μιιγανιτ, Νεω Ψορκυτ, Νεω ϑερσεψτ δηε Τοροντοσ βν νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ βοτιµεση µε κτ συβϕεκτ. Ατο ϕαν κρψεσισητ πρκτηιµε νγα ανγλισητϕα


οσε αραβισητϕα, σι δηε ριβοτιµε. Ν µεσ κτψρε βοτιµεϖε τ τρηεθ ϖµενδϕεν ϖεπρα ε µενδιµταριτ τ σηθυαρ αµερικαν Ροβερτ Λ. Γυλιχκ, ϑΡ. ∀Μυηαµµεδι εδυκατορ∀, δραµα ε σηκριµταριτ τ νϕοηυρ εγϕιπτιαν, Τευφικ ελ Ηακιµιτ ∀Μυηαµµεδι προφετι νϕερι∀, τρεγιµετ ε Αβδετ−Τεϖ−ϖαβ ϑυσυφ ∀Μυηαµµεδι (ν νϕζετ τρεγιµε)∀. Εδηε διασπορα σηθιπταρε ε Βελγϕικσ νδοθι κτ σηεµβυλλ πρσα ι πρκετ βοτιµεϖε µβι κτ τεµ.

Κσαϕ σεριε ι πρκετ δηε ϖεπρα ε Ηαλιτ Μυηαµεδ Ηαλιτ ∀Ηυµανιτετι ι Μυηαµµεδιτ α.σ.∀, (πρκτηψερ νγα Νεσηατ Ξηελαδινι), ι χιλι σητ αυτορ ι µ σε 40 µονογραφιϖε. Μ.Φ.Ηαλιδι ν σηκριµετ ε τιϕ κα πασυρ σι µοτο: ∀Λιριν, λογϕικν δηε πρπαριµιν∀. Μσηιρα, δρεϕτσια, δασηυρια δηε πρσοσµρια µοραλε ϕαν οβϕεκτ τραϕτιµι ν κτ λιβρ. Μ.Ηαλιδ θε πεδαγογ ι Υνιϖερσιτετιτ τ Ελ Αζηαριτ.

Με ρρζιµιν ε ρεγϕιµεϖε κοµυνιστε ν ϖενδετ ε Λινδϕεσ, βοτιµετ πρ κτ τεµ ριφιλλυαν ν Σηθιπρι δηε υ δενδσυαν ν τ γϕιτηα τρεϖατ σηθιπταρε δηε ν διασπορ, κυ κα γρυπιµε µψσλιµανση σηθιπταρ.

Σεριν ε ϖεπραϖε τ λετρσισ δοκυµενταρε µε συβϕεκτ βιογραφικ µβι Μυηαµµεδιν (α.σ.)ε ηαπι Σητπια Βοτυεσε ∀∆ιτυρια∀−Τιραν, 1991, µε ριβοτιµιν ε ϖεπρσ σ Μυηαµµεδ Αλιυτ ∀Μυηαµµεδι − προφετι ψν∀. Κψ βοτιµ σητ νγα βοτιµετ µε τιραζη µε τ µαδη τ βρα ν γϕυην σηθιπε − 25000 κοπϕε. Φατκεθσισητ νυκ σηνοηετ κτυ πρκτηψεσι δηε ασ οριγϕινα ε αυτοριτ. Ν παρατηνιε κα ϖετµ τ σηνυαρ: Λαηορε, 25 γυσητ 1923 δηε εµριν ε αυτοριτ Μυηαµεδ Αλι, σι εδηε δψ ρεδακτορτ : Αλι Μυσα Βασηα δηε Φρανεσκ Ζιρι.

∆ψ ϖϕετ µ ϖον, µ 1993, πα δριτν νϕ ϖεπρ τϕετρ ε ϖλλιµσηµε µε ρρετη 800 φαθε µε κτ συβϕεκτ. ςεπρα σητ οριγϕιναλε, ε τρετα ε κτιϕ λλοϕι ν γϕυην σηθιπε νγα αυτορι Προφ.ςεηβι Συλεϕµαν Γαϖοι. Κϕο ϖεπρ µβαν σι τιτυλλ ∀ϑετα ε Προφετιτ Μυηαµµεδ(Α.Σ.Σ). Αϕο πρµβαν τ δηνα τ σηυµτα µβι ϕετν δηε ϖεπριµταριν ε Προφετιτ,πορ ατ ε ϖσητιρσον γϕυηα αρκαικε δηε διαλεκτορε σι εδηε γαβιµετ ε σηυµτα


δρεϕτσηκριµορε. Κτο µυνγεσα, θ µυνδ τ µνϕανοηεσηιν µε νϕ ρεδακτιµ τ κυϕδεσσηµ, νυκ λν τ σηιϕοση πρµβαϕτϕεν ε πασυρ θ αυτορι κα σηκρυαρ µε δασηυρι τ τηελλ. Μϕαφτον τ λεξοση παρατηνιεν ε κσαϕ ϖεπρε πρ τ κυπτυαρ δασηυριν ε κτιϕ αυτορι δηε δσηιρν πρ τι σηρβψερ ϖλλεζερϖε τ τιϕ ν Σηθιπρι, ν τρεϖατ σηθιπταρε δηε ν διασπορ.

Ν ϖιτιν 1994, Σητπια Βοτυεσε ε Σηκυπιτ ∀Λογοσ−Α∀ βοτοι βιογραφιν ∀ϑετα ε τ δργυαριτ Μυηαµµεδ Σ.Α.ς.∀, τ πρκτηψερ νγα ανγλισητϕα. Κσαϕ τεµατικε ι πρκασιν εδηε δισα βοτιµε τ τϕερα θ ι κυσητοηεν ϕετσ δηε ϖεπριµταρισε σ βασηκπυντορϖε τ Μυηαµµεδιτ (α.σ.), θ καν εδηε ατα ρολιν ε τψρε.

Βοτιµε φραγµενταρε µβι ϖλερατ ε µενδιµιτ τεορικ τ προφετιτ, µβι θνδριµετ νδαϕ σηκενχσ δηε αρτιτ, νδαϕ προβλεµεϖε σοχιαλε θ ι πρεοκυποϕν τ γϕιτη, νδαϕ θνδριµιτ θ δυηετ µβαϕτυρ νδαϕ φανατιζµιτ δηε κορρυπσιονιτ, σι εδηε θνδριµετ ε κολοσϖε τ µενδιµιτ, θοφτ λινδορ, θοφτ ατψρε πρνδιµορ, νυκ δο τι τραϕτοϕµ ν κτ στυδιµ.

Τ γϕιτηα κτο περσητψπϕε ϕαν τ πρµβλεδηυρα ν ποεζιν ε ϑ.ς.Γτεσ ∀Κνγα ε Μυηαµµεδιτ∀, τ πρµβλεδηυρα ν ϖεπρν ∀Ποεζι τ νδρψσηµε∀. Κϕο ποεζι σητ πρκτηψερ ν σηθιπ νγα δψ πρκτηψεσ τ µιρνϕοηυρ: Σκνδερ Λυαρασι δηε Περικλι ϑοργονι.


ΤΡΑϑΤΙΜΕΤ Ε ΒΕΣΙΜΙΤ ΙΣΛΑΜ, Ι ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΕςΕ ∆ΗΕ Ν∆ΙΚΙΜΙ Ι ΤΨΡΕ Ν⊄ ΚΥΛΤΥΡ⊄Ν ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡΕ Ν⊄Π⊄ΡΜϑΕΤ ςΕΠΡΙΜΤΑΡΙςΕ ΛΑΙΚΕ

Νϕ ρολ τ ϖεαντ ν πασυριµιν ε κυλτυρσ ισλαµε καν λυαϕτυρ εδηε τραϕτιµετ ε βεσιµιτ ισλαµ, ι περσοναλιτετεϖε δηε ι νδικιµιτ τ τψρε ν κυλτυρν κοµβταρε νπρµϕετ ϖεπριµταριϖε λαικε. Τραϕτιµι ι βεσιµιτ µψσλιµαν ν βοτιµετ απο ν ϖεπριµταριτ σηκενχορε, αρτιστικε, ετϕ. ασητυ σι εδηε τ βεσιµεϖε τ τϕερα, σι πϕεσ ε ϕετσ σηπιρτρορε τ ποπυλλιτ, καν θεν δικα νορµαλε ν πυνν ε στυδιυεσϖε, τ κριϕυεσϖε, ν τρ τραδιτν σηθιπταρε τ κτψρε φυσηαϖε. Πορ, ηαρµονιζιµι ι κσαϕ πυνε µε ϖεπριµταριν λαικε νυκ κα θεν γϕιτηνϕ ι νϕεϕτ. Αι κα πασυρ εδηε λυηατϕετ ε ϖετα, σιδοµοσ πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε, πρ αρσψετ θ τασηµ διηεν, φιλλιµισητ δυκε υ ζβεηυρ δηε πασταϕ ν νδαλιµιν κατεγορικ ε δερι ν δηνιεν ε νγϕψριµεϖε ατειστε εδηε τ κτψρε ϖεπριµταριϖε στυδιµορε, ε αρτιστικε ε κυλτυρορε ν τρσι.

Κϕο φυση ϖεπριµταριε σητ σηφαθυρ ν κτο δρεϕτιµε κρψεσορε:

Σ παρι: ∆υκε ρυαϕτυρ ριγοροζιτετιν ε ϖετ σηκενχορ, ϖεπριµταρια στυδιµορε κα πασθψρυαρ εδηε ιδετ ε πικπαµϕετ φεταρε τ αυτορϖε, τ νϕερζϖε τ τηϕεσητ απο περσοναλιτετε θοφσηιν, βασηκ µε πικπαµϕετ απο νδϕενϕατ ε τϕερα.

Σ δψτι: Λιρια ε φορχαϖε σηκενχορε ε κριϕυεσε πρ τ ζγϕεδηυρ τεµατικν ε τψρε, σι οβϕεκτ στυδιµι απο κριϕιµι, κα µυνδσυαρ νδριιµιν σαδοπακ εδηε τ ελεµεντε τ βεσιµιτ ισλαµ απο τ βεσιµεϖε τ τϕερα ν Ζοτιν, τ κυλτυρσ ισλαµε απο τ κυλτυραϖε τ τϕερα, σι πϕεσ ε κυλτυρσ κοµβταρε σηθιπταρε.


Σ τρετι: ϖεπριµταρια λετραρε ε πυβλιχιστικε µε αν τ σητψπιτ τ διτσ απο ατιϕ περιοδικ κα τραϕτυαρ εδηε προβλεµε τ βεσιµιτ ισλαµ, τ αφιρµιµιτ τ ϖεπριµταριϖε µε ρρεζατιµ ν ϕετν σηπιρτρορε τ νϕερζϖε ταν. Εδηε βασηκπυνιµι µε λετραρ ε πυβλιχιστ πρ τ τραϕτυαρ προβλεµε τ κσαϕ νατψρε ν σητψπιν λαικ, νυκ κα θεν πα ρρϕεδηοϕ ποζιτιϖε ν κυλτυρν ισλαµε.

Σ κατρτι: Αρτι ε κυλτυρα, σι σηπρεηϕε τ βοτσ σηπιρτρορε τ νϕερζϖε, τ νϕοηυρα ε τ δασηυρα πρ τα, κραηασ πασθψριµιτ τρσορ τ βοτσ σηπιρτρορε τ νϕερζϖε, κα πασθψρυαρ εδηε βεσιµιν ν Ζοτιν, ν ισλαµιν απο ν νϕ βεσιµ τϕετρ.

Σ πεστι: ϖεπριµταριτ στυδιµορε ε σηκενχορε τ οργανιζυαρα πρ προβλεµε σοχιαλε ε φεταρε τ βεσιµιτ ισλαµ, πορ µε νϕ πρθνδριµ φορχαση σηυµ τ κυαλιφικυαρα, καν νδικυαρ νδϕεσηµ εδηε ν πασθψριµιν ε ασπεκτεϖε τ νδρψσηµε τ κυλτυρσ σηθιπταρε.

∆ιηετ, π.ση., θ ϖεπρατ ε Ναιµιτ, τ Φισητσ, απο τ αυτορϖε τ τϕερ, ν µεσ τ τϕεραϖε, κραηασ προβλεµατικσ κοµβταρε τ δρεϕτπρδρεϕτ, καν εδηε διµενσιονετ ε τψρε σοχιαλε ε φεταρε. Κονκρετισητ ισλαµιζµι ι Ναιµιτ ϕο ϖετµ νπρµϕετ ϖαργϕεϖε τ ϖεαντα, σι ∀Ε πο σιλλι Ζοτιτ βεσ δηε κσαϕ φϕαλζσ σιµε...∀ πορ εδηε ν ϖεπρα τ δρεϕτπρδρεϕτα σι ποεµα ∀Θερβελαϕα...∀. Νϕανσηµρια ν τραϕτιµιν ε κτψρε κολοσϖε τ κυλτυρσ σηθιπταρε, δυκε υ σηµανγυρ µενδιµιν φεταρ, σητ νϕ µυνγεσ ε ϖρτετ ε τραϕτιµιτ σηκενχορ τ τψρε.

ςιτετ ε φυνδιτ κα φιλλυαρ νϕ ριδιµινσιονιµ ι κσαϕ τραϕτεσε. Μαδϕε, πρ Ναιµιν, ϕο ϖετµ δυκε ε στυδιυαρ ν πικπαµϕε λετραρε, γϕυησορε, στιλι ετϕ., πορ κα πρπϕεκϕε εδηε πρ τραϕτεσα ν χαθε δισερταχιονεση πρ µενδιµιν φεταρ τ τιϕ.

Παρα πακ ϖιτεση υ νδρµορν δισα στυδιµε εδηε πρ νϕοηϕεν µ µιρ τ περσοναλιτετιτ τ σηθυαρ ισλαµ ε τ κυλτυρσ σηθιπταρε, Ρεξηεπ ςοκα. ι λν ν ηιϕε νγα σψνιµε τ χακτυαρα σλλαϖοκοµυνιστε. ∆υκε


πρθενδρυαρ φορχατ µ τ κυαλιφικυαρα τ ιντελεκτυαλϖε σηθιπταρ ν ιση−Ρεπυβλικν ε Μαθεδονισ, υ νδρµορν στυδιµε πρ προβλεµε τ γϕυησ σ ςοκσ, τ στιλιτ τ τιϕ, τ µενδιµιτ πεδαγογϕικ ε τ ϖεπριµταρισ αρσιµορε, σι δηε τ ιδεϖε ε πικπαµϕεϖε τ τιϕ φιλοζοφικε ε φεταρε ετϕ. Μβι βαζν ε κτψρε στυδιµεϖε υ µβαϕτ νϕ σιµποζιυµ, ι σηοθρυαρ µε ϖεπριµταρι τ τϕερα σοχιαλ−κυλτυρορε. Σιγυρισητ νυκ πρετενδοηετ σε σητ σητερρυαρ στυδιµι ι κτιϕ περσοναλιτετι, πορ νγα νϕ ϖεπριµ ι οργανιζυαρ λαικ υ εϖιδεντυαν εδηε δισα νγα δυκυριτ φεταρε τ κτιϕ περσοναλιτετι τ σηθυαρ τ βεσιµιτ δηε τ κυλτυρσ.

Ακαδεµικυ ϑασηαρ Ρεξηεπαγιθι µε βοτιµιν ε τιϕ: ∀Ζηϖιλλιµι ι αρσιµιτ δηε ι σιστεµιτ σηκολλορ τ Κοµβσισ Σηθιπταρε ν τερριτοριν ε ϑυγοσλλαϖεσ σ σοτµε, δερι ν ϖιτιν 1918∀, βοτυαρ ν σερβοκροατισητ δηε σηθιπ, πρκατσισητ 1968 ε 1970, εϖιδεντον εδηε δισα ϖεπριµταρ τ σηθυαρ φεταρ δηε αρσιµορ νϕκοησισητ. Πυνα ε τψρε σηρβευ σι νξιτϕε ε φρψµζιµ πρ ηοξηαλλαρτ ε κλερικτ ε τϕερ µψσλιµαν, πορ εδηε σι µατεριαλ πρ στυδιυεσιτ ε φυσηαϖε τ εδυκιµιντ σηθιπταρ, κυ κισητε πεσην ε ϖετ τ ρνδσισηµε εδηε εδυκιµι µε παριµετ ε µοραλιτ ισλαµ. Κτιϕ θλλιµι ι σηρβψεν, γϕιτηασητυ εδηε στυδιµε τ τϕερα τ κτιϕ αυτορι, σι ∀Σηκολλατ σηθιπε ϖεανρισητ ν Κοσοϖ ν ϖιτετ 1908−1910∀ ετϕ.

Στυδιµε κοµπλεκσε ϕαν νδρµαρρ εδηε νγα δισα ινστιτυχιονε σηοθρορε, σηοθατα, µε περσοναλιτετε τ τϕερα, σι σητ ραστι πρ Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρεν δηε Ηακι Σηαροφιν, πρ τ χιλτ υ µβαϕτν σεσιονε σηκενχορε τ οργανιζυαρα νγα Σηοθατα ∀Βασηκσια ∆ιβρανε∀ δηε Σηοθατα Ιντελεκτυαλε ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀, γϕατ ϖιτιτ 1994.

Μανδεϕ βοτιµετ µ τ πλοτα τ ϖεπραϖε τ Σαµι δηε Ναιµ Φρασηριτ, θ παν δριτν ε πυβλικιµιτ δινϕιτοζ ν Κοσοϖ, λαν σητιγϕε πρ τ κυπτυαρ εδηε πικπαµϕετ ε τψρε φεταρε ισλαµε, κα νυκ υ β ν σητετιν αµ.


Μαδησητια ε Ηασαν Ταησινιτ ν φυσην ε εδυκιµιτ ϖρεηετ εδηε ν ϖεπρν ∀Σαµι Φρασηρι δηε πεδαγογϕια ε Ριλινδϕεσ∀, νϕ ϖεπρ τρσισητ λαικε, σι δηε ∀Μσυεσιτ πρ Κοµβιν Σηθιπταρ∀, τ χιλατ πρ οβϕεκτ καν ϖεπριµταριν αρσιµορε ε πεδαγογϕικε εδηε τ δισα περσοναλιτετεϖε ν ραδητ ε ηοξηολλαρϖε τ σηθυαρ. Κϕο ε φυνδιτ τραϕτον πρ ηερ τ παρ δηϕετρα µσυεσ ηοξηαλλαρ ε σηεηλερ, δισα πρεϕ τ χιλϖε, εδηε πσε τραϕτοηεν µβι κριτεριν προβλεµορ, ζν νϕ καπιτυλλ τ ϖεαντ, σι ϕαν: Ρεξηεπ ςοκα, Ιβραηιµ ∆αλλιυ, Ηαφιζ Σηµσεδινι, ετϕ, πρϖε δηϕετρα τ τϕερϖε θ εδηε κτα πρφσηιηεν πρ ηερ τ παρ ν νϕ στυδιµ σηκενχορ λαικ.

Εδηε ν Ρεϖιστν Πεδαγογϕικε, βοτυαρ ν Τιραν, ϕαν βοτυαρ, ν µεσ τϕεραση, αρτικυϕ στυδιµορ θ τραϕτοϕν προβλεµε τ µεϕτεπεϖε ε τ αλτεριµιτ τ ϖεπριµταρισ φεταρε µε ατ αρσιµορε, σιδοµοσ νγα Συλ ∆εδει.

Βοτιµι ι µονογραφισ ∀Γοστιϖαρι δηε Αβδψληαθιµ ∆ογανι∀ τραϕτον ϕο ϖετµ ϖεπριµταριν αρσιµορε τ µσυεσιτ τ σηθυαρ Αβδψληαθιµ ∆ογανι πρεϕ Γοστιϖαρι, ν γϕυην αµταρε σηθιπε, πορ εδηε ϖεπριµταριν ε τιϕ τεπρ τ ϖεαντ ν βοτιµετ σηκολλορε ε διδακτικε, µε σψνιµε ν πρµρσιµιν ε νιϖελιτ τ µσιµδηνιεσ ν σηκολλατ σηθιπε ισλαµε. Πρϖε αβεταρεϖε σηθιπε µε αλφαβετ αραβ, τυρκ, πορ εδηε λατιν, ν ϖιτιν 1946, ∆ογανι βοτον εδηε ∀Σιστεµι ι ρι ι µσιµιτ φεταρ σιπασ παριµεϖε τ πεδαγογϕισ, ν αλφαβετιν τυρκ. Πορ, ∆ογανι ισητε νϕκοησισητ εδηε νϕ µσυεσ σηυµ ι αφιρµυαρ ι λνδϖε τ εδυκατσ φεταρε, θ σηθυηεϕ ν ραδητ ε µσυεσϖε ν σηκολλατ λαικε, τ χιλτ µιρατοηεσηιν µε ϖενδιµε τ ρνδσισηµε ε τ ποσαµε νγα Τιρανα (σητ φϕαλα πρ Σηθιπριν ετνικε).

Πασ προχεσεϖε τ δεµοκρατιζιµιτ δηε τ ϖενδοσϕεσ σ πλυραλιζµιτ ν δισα ϖενδε, τ ευροπσ ϑΛ πρφσηιρ εδηε Σηθιπριν δηε ϖισετ τϕερα κυ ϕετοϕν σηθιπταρτ ν τροϕετ ε τψρε, ν Κοσοϖ, Μαλ τ Ζι ε ν ιση Ρεπυβλικν ϕυγοσλλαϖε τ Μαθεδονισ, βοτιµετ ν φυσην ε βεσιµιτ υ βν µ τ ηαπυρα ε τ λιρα. Κτο πρφσηιν εδηε ϖεπριµταριν πυβλιχιστικε. Ν οργανε τ παρτιϖε πολιτικε οσε τ παϖαρυρα πατι στυδιµε πρ


προβλεµε ε σηθετσιµε τ βεσιµταρϖε τ Κοµυνιτετιτ Ισλαµ, πορτρετε περσοναλιτετεση φεταρε, πασθψριµ τ ϖεπριµταρισ σ τψρε ετϕ. ςεανρισητ αρτικυϕτ ε Αβδι Βαλετσ δηε τ Ηψσεν ∩οβανιτ καν ζν νϕ ϖενδ τ ϖεαντ πρ τ αργυµεντυαρ τεορικισητ ε πρακτικισητ πικπαµϕε τ γαβυαρα απο τ θλλιµσηµε κυνδρ ισλαµιζµιτ ν ϖισετ σηθιπταρε. Κτα αυτορ καν βοτυαρ εδηε ϖλλιµε µ ϖετε πρ σψνιµε τ χακτυαρα ν δοβι τ κοµβιτ σηθιπταρ ε τ βεσιµιτ ισλαµ.

Εδηε βοτιµι ι Αηµετ Κονδοσ κυσητυαρ ϕετσ δηε ϖεπριµταρισ σ περσοναλιτετιτ τ σηθυαρ τ κυλτυρσ σηθιπταρε, ςεξηι Βυηαραϕα, νδριον ν µνψρ τ τρτηορτ, πορ εδηε τ δρεϕτπρδρεϕτ ϖεπριµταριν ε νϕ οριενταλιστι εδηε ν δοβι τ κυλτυρσ ισλαµε ν Σηθιπρι. ι κσαϕ νατψρε σητ εδηε βοτιµι ι µονογραφισ σ ∆εµιρ Βεηλυλιτ ∀Αραβεσκα οριγϕιναλε, ν ξηαµι τ Κοσοϖσ Λινδορε (1984−1994)∀ πρ τ χιλν Η. Συλεϕµαν Ρεξηεπι, κρψεταρ ι Βασηκσισ Ισλαµε τ Μαθεδονισ, σηκρυαν: ∀...Κϕο ϖεπρ, ε παρα ε λλοϕιτ τ ϖετ ν λιβρατ σηθιπ, δσηµον πρ νϕ πυν δηϕετϖϕεαρε τ ∆εµιρ Βεηλυλιτ, θ ε βρι ν 17 ξηαµι τ νδρψσηµε. ςλεν τ πρσηνδετετ σιδοµοσ τενδενχα δηε γυξιµι ι τιϕ, θ κραηασ αραβεσκαϖε οριγϕιναλε, τ ∀µυροσ∀ εδηε αραβεσκατ σηθιπταρε, κραηασ σηενϕαϖε φεταρε τ πρδορ εδηε ατο κοµβταρε, φλορσ οριγϕιναλε τια νδρλιδη εδηε ατο αυτοκτονε, κραηασ σητψλλαϖε τ µερµερτα, τ κριϕοϕ, πρµεσ τεκνικσ σ ϖετ, εδηε ατο σητψλλα οριγϕιναλε µε παµϕε τ λλοϕιτ τ λισιτ θ ρριτετ νπρ τρεϖατ σηθιπταρε...

Ζοτι ι σηπρβλεφτ τ γϕιτη ατα θ κυϕδεσεν πρ σητπιν ε Τιϕ!∀− πρφυνδον Η. Συλεϕµαν Ρεξηεπι.

Ν ατ πυνιµ νϕιηετ λεξυεσι µε αρτιν ισλαµ, µε πικτυρν, σκυλπτυρν, αρκιτεκτυρν, µε δεκοριν, µοδελετ δηε πασταϕ φλιτετ πρ ξηαµιτ ε ϖϕετρα ν Κοσοϖ, πρ οβϕεκτετ αρκιτεκτονικε τ κυλτιτ, πρ τψρβετ, σαηατκυλλατ, ηαµαµετ ετϕ. Αναλιζοηεν ϖλερατ ε σηυµ οβϕεκτεϖε φεταρε ν Κοσοϖ. ι νϕ ρνδσιε τ ϖεαντ σητ εδηε πρκτηιµι ι µβισηκριµεϖε Κυρανορε ν γϕυην σηθιπε.


Ν µονογραφιτ κυσητυαρ θενδραϖε, θψτετεϖε απο φσηατραϖε, σιδοµοσ ν τρε πρεϕ τψρε σηικοϕµ νϕ πασθψριµ µε ϖρτετσι τ ινστιτυχιονεϖε φεταρε ισλαµε, σι πϕεσ ε κυλτυρσ σ θψτετιτ απο τ ζονσ α φσηατιτ.

Τεκ µονογραφια ∀Πιροκυ ψν∀, ε ∆αυτ Ιζαιριτ, νϕ βοτιµ νϕαφτ δινϕιτοζ, ρρετη 300 φαθεση, ζ ϖενδιν ε ϖετ εδηε ξηαµια, δυκε ι λν νϕ καπιτυλλ τ ϖεαντ. ∀∆ιηετ µιρφιλλι −τηυηετ ν κτ καπιτυλλ− σε ινισιατιϖν ε νδρτιµιτ τ κτιϕ τεµπυλλι ε πατι κρψεπλακυ ι ατηερσηµ Ηαξηι Βεθιρ Ρεξηεπ Κυρτισηι, πϕεσταρ ι φαµιλϕεσ σ Ηασανολλαρϖε. Πρ νδρτιµιν ε ξηαµισ, καν δην λνδ νδρτυεσε, τ ηολλα δηε καν κρψερ πυν ϖυλλνεταρε τ γϕιτη φσηαταρτ.

Πασι ϕεπεν ιµαµτ θ καν κρψερ προχεσιονε φεταρε ισλαµικε, ν µεσ τ τϕεραϖε, τηυηετ: ∀Πρϖε φαλϕεσ σ ξηυµασ ν ξηαµι, ιµαµτ οσε µυεζιντ καν κρψερ εδηε δετψρα τ τϕερα σι: ϖαιζε, νασιηατε, µσιµιν ε φµιϕϖε ν λεξιµιν ε Κυρανιτ, ιλµιηαλλιν, αηλακυν, εδυκατν µοραλε, ηατµεϖε (λεξιµ Κυρανιν), λεξιµιν ε µεϖλυδιτ σι δηε πυν τϕερα φεταρε τ νεϖοϕσηµε πρ βανορτ ε φσηατιτ.∀

Ν µονογραφιν ∀Γραδεχι (∆ραυδακυµ)∀ τ ∆ρ. Μυσα Κραϕσ δηε ∆ρ. Σεϕφεδιν Ηαρυνιτ, κραηασ τραϕτιµιτ ηιστορικ, εκονοµικο −σηοθρορ, αρσιµορ ε κυλτυρορ, νϕ καπιτυλλ ι ϖεαντ ζ ∀Ξηαµια δηε ξηεµατι∀. Ατψ ϕεπεν σπεχιφικατ ε ξηαµισ µαδησητορε τ Γραδεχιτ, µε τ δηνα τ σακτα τ σαϕ, τ φυνκσιονιµιτ, τ πυνσ σ ιµαµϖε, τ κσηιλλιτ τ ξηαµισ, τ βεσιµταρϖε δηε τ ρολιτ τ κτιϕ ινστιτυχιονι ν ϕετν σηπιρτρορε τ φσηατιτ πρεϕ 5 µιϕ βανορση, τ σηοθρυαρα εδηε µε δισα φοτογραφι.

Κτ κοντριβυτ σϕελλ εδηε µονογραφια ∀Υλθινι∀, σι δηε αλβυµι φοτογραφικ µε παµϕε νγα θψτετι, θ εϖιδεντον εδηε οβϕεκτετ κυλτυρορε τ κυλτιτ ισλαµ ν ατ θψτετ.

Τασητι νυκ τινγλλον νορµαλε νϕ πρακτικ πυνε στυδιµορε, πα ε πασθψρυαρ ν οπτικν ε ϖετ εδηε ρολιν ε φεσ ν νϕ φυση απο ν νϕ τϕετρ, ϕο φορµαλισητ, πορ πρ πεσην ε ϕασητζακονσηµε θ κα αϕο ν νδικιµιν ε βοτσ σηπιρτρορε τ βεσιµταρϖε τ ϖετ. Σηεµβυϕτ νυκ ϕαν τ πακτ. Ν νϕ βοτιµ


∀Ηακµαρρϕα τεκ σηθιπταρτ∀ ϕεπετ εδηε νϕ καπιτυλλ ι ϖεαντ, µε τιτυλλ: ∀Οπτικα φεταρε πρ νδϕενϕν δηε ϖεπριµιν ηακµαρρσ∀.

Ν λεκσιονετ ε σεµιναρτ ε Πεδαγογϕισ θ ζηϖιλλοηεν ν Υνιϖερσιτετ τεκ πϕεστ µβι τεοριν ε εδυκιµιτ, ν πεδαγογϕι τ πργϕιτησηµε, τασηµ ννϖιζοηετ εδηε ρολι ι φυθισηµ εδυκατιϖ ι φεσ δηε ι ινστιτυχιονεϖε τ σαϕ πρ εδυκιµιν ε νϕερζϖε. Κϕο ϕο ϖετµ νυκ ε χνον καρακτεριν λαικ τ σηκολλσ, πορ ε φορχον καρακτεριν σηκενχορ τ σαϕ. Κσητυ εδηε ν λετρσι, πσικολογϕι, σοχιολογϕι ετϕ.

∆ιττ ε φυνδιτ δολι νγα σητψπι νϕ πυνιµ σηκενχορ ι νϕ γρυπι αυτορση, περσοναλιτετε τ φυσησ σ εδυκιµιτ, µε τιτυλλ: ∀Ρεφλεκτιµε σοχιαλ− πεδαγογϕικε∀, µε αυτορ νγα Υνιϖερσιτετι ι Τιρανσ, Ινστιτυτι ι Στυδιµεϖε Πεδαγογϕικε, Υνιϖερσιτετι ι Τετοϖσ, Ακαδεµια Πεδαγογϕικε ε Σηκυπιτ, Υνιϖερσιτετι ι Πρισητινσ δηε νγα Τυρθια. Ν νϕ βοτιµ τ τιλλ λαικ, σπεχιαλιστση τ αφιρµυαρ, ν µεσ τ προβλεµεϖε τ τϕερα, ϕαν τραϕτυαρ εδηε προβλεµε θ νδριοϕν ισλαµιζµιν ν δισα δρεϕτιµε τ χακτυαρα τ στυδιυαρα. Ν µεσ τψρε ϕαν: ∀Ιδετ αρσιµορε τ Ισλαµιτ∀, νγα Κολ Ταηιρι, προφεσορ ν Υνιϖερσιτετιν ε Τιρανσ, ∀Θνδριµι νδαϕ φεσ δηε µοτιϖαχιονι ρελιγϕιοζ ι στυδεντϖε δηε ι ιντελεκτυαλϖε∀ νγα Αδεµ Ταµο, πο προφεσορ ι κτιϕ υνιϖερσιτετι.

Εδηε ν φακυλτετετ ε σηκενχαϖε σηοθρορε, ν ινστιτυχιονετ ε τϕερα, σηοθατατ κυλτυρορε ε ατδηεταρε, ασητυ σι ϕαν οργανιζυαρ ϖεπριµταρι στυδιµορε, ε σιµποζιυµε πρ προβλεµε τ νδρψσηµε. Με τ δρεϕτ σητ οργανιζυαρ εδηε νδονϕ σιµποζιυµ κυσητυαρ νδικιµιτ τ νδρσϕελλτ τ κυλτυραϖε ν µεσ ποπυλλιτ τον ε ποπυϕϖε τ Λινδϕεσ σ Αφρµε. Ν κτο ακτιϖιτετε ϕαν µβαϕτυρ κυµτεσα ιντερεσαντε, δισα πρεϕ τ χιλαϖε εδηε πρ νδριιµιν ε σητϕεϖε τ ϖεαντα, κυ νδιηετ νδικιµι ι ισλαµιζµιτ, σι θε σεσιονι ι οργανιζυαρ νγα Φακυλτετι ι Σηκενχαϖε Σοχιαλε δηε Σηοθατα ∀Ηασαν Ταησινι∀.


Ν λιτερατυρν λαικε τ βοτυαρ, µε ϖλερα τ ϖεαντα ϕαν στυδιµετ ε προφεσορ Σκνδρ Ριζαϕτ, σιδοµοσ λιβρι ∀Κοσοϖα, Σηθιπταρτ δηε Τυρθιτ δϕε, σοτ δηε νεσρ∀, τ χιλατ ϕαν ρρϕεδηοϕ ε σηφρψτζιµιτ, σι ρραλλ στυδιυεσ σηθιπταρ, τ αρκιϖαϖε τ πασυρ τ Τυρθισ, πρφσηιρ εδηε ατα τ ιση− Περανδορισ Οσµανε.

Εδηε βοτιµετ ε ρεαλιζυαρα νγα σηοθατα δηε κοµυνιτετε φεταρε καν νδικιµιν ε τψρε τ νδϕεσηµ ν τρ ϕετν κυλτυρορε, πσε ε πασυροϕν δηε ε τηελλοϕν κονχεπτιµιν βασηκκοηορ τ σητϕεϖε τ ϖεαντα. Ν νϕ σεµιναρ νδρκοµβταρ θ οργανιζοι Σηοθατα ε Ιντελεκτυαλϖε Σηθιπταρ ∀Κυλτυρα Ισλαµε∀, ν δηϕετορ τ ϖιτιτ 1994, υ µβαϕτν σηυµ κυµτεσα ιντερεσαντε, ρρϕεδηοϕ ε στυδιµεϖε τ κρψερα µε τηεκσιµε τ ϖεαντα ακτυαλε δηε περσπεκτιϖε, ν µεσ τ χιλαϖε ννϖιζοϕµ: ∀Σηθιπρια σοτ δηε νεσρ, ισλαµι δηε ιδεντιτετι ι Σηθιπρισ σοτ ν Εϖροπ∀; ∀Βεσιµι µψσλιµαν σητ πϕεσ ιντεγραλε ε ναχιοναλιζµιτ σηθιπταρ∀; ∀Κοντριβυτι ι κλεριτ µψσλιµαν ν παϖαρσιν δηε κονσολιδιµιν ε Σητετιτ Σηθιπταρ∀ (1912−1939); ∀ςλερα ε οβϕεκτεϖε τ κυλτιτ µψσλιµαν τ σηκατρρυαρα δηε µυνδσια ε ρεσταυριµιτ τ τψρε∀; ∀Περσοναλιτετι ι Προφετιτ τ ισλαµιτ ν λετρσιν δοκυµενταρε σηθιπε∀. Με σηυµ ιντερεσ υ πριτν εδηε δψ κυµτεσα µβι φυνδαµενταλιζµιν φεταρ, σι ρρψµ πολιτικε αντιφεταρε, σι δηε νϕ κυµτιµ: ∀Ισλαµι ν λετρσιν σηθιπε δηε νδικιµι ν ϕετν σηθιπταρε∀.

Νδρσα σιµποζιυµι νδρκοµβταρ ι µβαϕτυρ ν Πρισητιν ν ϖιτιν 1992, µε τεµ: ∀Φεϕα, κυλτυρα δηε τραδιτα ισλαµε νδρ σηθιπταρτ∀, ι οργανιζυαρ νγα Κρψεσια ε Βασηκσισ Ισλαµε τ Κοσοϖσ, τραϕτον γϕερσισητ ϕο ϖετµ σηυµ προβλεµε τ δρεϕτπρδρεϕτα τ βεσιµιτ ισλαµ, πορ εδηε σηυµ σητϕε τ τϕερα, οσε νδιηµεσα τ στυδιυεσϖε ισλαµ απο τ βεσιµεϖε τ τϕερα πρ αρσιµιν, κυλτυρν, σηκενχν ετϕ. ν τ γϕιτηα τρεϖατ σηθιπταρε.

Νγα κυµτεσατ ε µβαϕτυρα δηε ατο θ νυκ µυνδν τ λεξοηεσηιν, (νδονσε νυκ υ µβλοδην τ γϕιτηα), υ αρριτ τ βοτοηεν 72 πρεϕ τψρε, νγα στυδιυεσ πρεϕ τ γϕιτηα τρεϖαϖε σηθιπταρε.


Ιντερεσ τ ϖεαντ παραθεσιν κυµτεσατ: ∀Βαζατ ε φεσ ισλαµε∀; ∀Ε ϖρτετα δηε παραγϕψκιµετ πρ ισλαµιν ν βοτ δηε νδρ σηθιπταρτ∀; ∀Ρολι ι ισλαµιτ ν ιντεγριµιν ε Σηθιπρισ ετινικε δηε τ κοµβιτ σηθιπταρ∀; ∀Ιδετ εδυκατιϖε τ Κυρανιτ∀; ∀Φυσηατ ε ϖεπριµιτ φιλοζοφικ ν βεσιµιν ισλαµ∀; ∀Μοµεντε τ καλιµιτ ν ισλαµ τ ποπυλλσισ σηθιπταρε ν σηεκ. Ξς−ΞςΙΙ∀; ∀Σηκαθετ ε πρανιµιτ τ ποπυλλσισ σ κρισητερε ν κλασν ε σπαηιϕϖε∀; ∀Ποπυλλσια µψσλιµανε σηθιπταρε ν Βαλλκαν ν φυνδ τ σηεκ. ΞΙΞ δηε ν φιλλιµ τ σηεκ. ΞΞ∀; ∀∆ισα ελεµεντε τ βεσιµιτ παγαν ν κυλτυρν ισλαµε νδρ σηθιπταρτ∀; ∀Πρανια ε κυλτυρσ αραβε−ισλαµε ν µιτε, ριτε ε βεσιµε ποπυλλορε σηθιπταρε∀; ∀Τολερανχα φεταρε ν µεσ µψσλιµανϖε δηε κατολικϖε ν Κοσοϖ∀; ∀Τολερανχα ν λϖιζϕετ λιριµταρε τ ποπυλλιτ σηθιπταρ (σηεκ. ΞςΙΙ−ΞςΙΙΙ)∀; ∀Τιπαρ τ βεκτασηιζµιτ τ σηθιπταρτ γϕατ Ριλινδϕεσ∀; ∀Ισλαµι σι δυκυρι σοχιολινγυιστικε σηθιπταρε ν σηεµβυλλ τ φολµεσ σ Σηκοδρσ∀; ∀Τερµινολογϕια ισλαµε δηε λεκσικογραφια σηθιπταρε∀; ∀Πατριοτιζµι δηε βεσιµι ι Ηαξηι Ψµερ Πριζρενιτ σηικυαρ νγα πικπαµϕα πσικολογϕικε δηε ετικε∀.

Τεµα τ τϕερα σηυµ τ ρνδσισηµε ισηιν εδηε ατο µε πρθασϕε ν φυσην σοχιαλε, ν πυβλιχιστικ, γϕυησι, ν ηιστοριν ε αρσιµιτ ε τ µενδιµιτ πεδαγογϕικ σηθιπταρ, ν φυσην ε πολιτικσ κοµβταρε, ν ηιστορι, ετνογραφι, ετνοπσικικ, ν διπλοµαχι, αρκιϖιστικ ετϕ, τ χιλατ ϕαν νϕ βαζ ε µιρ πρ τηελλιµιν ε µτεϕσηµ, µαδϕε εδηε µε πρετενδιµε δερι εδηε ν µονογραφι τ ϖεαντα, θ δο πασυροϕν βιβλιοτεκν ισλαµε ε ατ µβαρ− κυλτυρορε σηθιπταρε.

Εδηε τ τϕερα ϖεπριµταρι λαικε ι καν σηρβψερ ϖιτετ ε φυνδιτ βεσιµιτ ισλαµ, ασητυ σι εδηε βεσιµεϖε τ τϕερα, νδριιµιτ τ σηυµ παµϕεϖε µε νδικιµε ν βοτν σηπιρτρορε τ νϕερζϖε ταν.

Βοτιµετ ε σηυµ αρτικυϕϖε πυβλιχιστικ ε στυδιµορ ν οργανετ ε σητψπιτ, σι ν ∀Ριλινδϕα∀, ∀∆αρδανια∀, ν ∀Κοσοϖα∀, ε σιδοµοσ ν ρεϖιστν σηκενχορε ∀Περλα∀ ε τ τϕερα, καν πασυρ δηε καν ϖλερα τ νδϕεσηµε στυδιµορε δηε αφιρµυεσε πρ σητϕε τ ϖεαντα τ βεσιµτ ισλαµ, τ περσοναλιτετεϖε τ νϕοηυρα απο τ παεϖιδεντυαρα.


Γαζεταρ µε ιντερεσα ιντελεκτυαλε ε µοραλε τ χακτυαρα ι νξϕερριν ελεµεντετ θ ι πρκασιν σ αρδηµεσ, θ ι παραπριϕν ασαϕ, δυκε σηκρυαρ πρ το, πρ φακτετ ε δυκυριτ ε τψρε, δυκε πρφσηιρ εδηε δυκυριτ φεταρε, ϖεανρισητ ισλαµε. ∆υκε ι ζβρτηψερ ε πρπυνυαρ ν οπτικν ε πυβλιχιστιτ βασηκκοηορ πριρϕετ ε δρεϕτιµετ ε τιλλα πρ τ αρδηµεν, σι σητ ρριτϕα ν µνψρ σηυµ τ νδϕεσηµε ε νυµριτ τ τ ρινϕϖε θ βεσοϕν, ατο σιγυροϕν εδηε βασηκπυντορ τ κυαλιφικυαρ ν κτ φυση, θ σ βασηκυ τ νδικοϕν ν πρπυνιµιν ε οπινιονιτ, ε ν ραδη τ παρ πρ ατ τ βεσιµιτ ισλαµ.


ΚΡΕΥ Ις ΦΙΓΥΡΑ Τ⊄ ΣΗΘΥΑΡΑ ΙΣΛΑΜΕ ∆ΗΕ ΚΟΝΤΡΙΒΥΤΙ Ι ΤΨΡΕ Ν⊄ Ε∆ΥΚΙΜΙΝ ΚΥΛΤΥΡΟΡ ∆ΗΕ ΣΗΠΙΡΤ⊄ΡΟΡ Τ⊄ ΣΗΘΙΠΤΑΡ⊄ςΕ

Νϕερζιτ ε σηθυαρ, χιλσ δο φυση τι πρκασιν, ι ϕαπιν φιζιονοµιν κοµβιτ, ε µβαϕν γϕαλλ ατ. Νδαϕ δο ποπυλλ ι πρϕετσον ατα δυκε ι νδερυαρ µε εµρατ ε τψρε θψτετετ, ρρυγτ, ινστιτυχιονετ, σηκολλατ ετϕ. ∩δο εµρ ι ηαρρυαρ σητ νϕ φαϕ, δο εµρ ι µοηυαρ πρβν νϕ κριµ, ηιστορικ. Νϕ κριµ πρβν εδηε νϕ σητρεµβριµ µε δασηϕε.

Ηιστορια ε σηεκυλλιτ ΞΞ, πρ ποπυλλιν σηθιπταρ, σητ πλοτ κτηεσα, πλοτ βατιχα δηε ζβατιχα, πλοτ ηερονϕ τ ηεσητυρ. Φαθετ ε ηιστορισ τ κτιϕ σηεκυλλι ρεγϕιστροϕν δψ λυφτα βοτρορε, νϕ λυφτ βαλλκανικε, δισα νγριτϕε φλαµυρεση, νϕ σηπαλλϕε παϖαρσιε, δισα βετεϕα, δισα κονγρεσε, δισα κυσητετυτα λαικε, ατειστε, δισα δεπορτιµε τ δηυνσηµε, νϕ γϕενοχιδ αντικλερικαλ, δισα φυσηατα πρ ζηδυκϕεν ε φαλτορεϖε, κλερικϖε ετϕ.

Ν κτ ϖορβυλλ τ κτιϕ σηεκυλλι, καν ϕετυαρ, ϖεπρυαρ δηε ϕαν πρπϕεκυρ νϕ µορι µενδιµταρση, πρεδικυεσιση, λυφτταρση ισλαµ. ∆ισα πρεϕ τψρε ϕαν ιµπονυαρ µε γϕακυν, δϕερσν δηε θνδριµιν ε τψρε ν κτηεσα ηιστορικε, πορ δισα ι ϕαν ννσητρυαρ ηεσητϕεσ σ ρνδ. Ισητε πικρισητ νϕ τηιρρϕε νγα βρενδα, νϕ δετψρ κοµβταρε, νϕ νδϕενϕ δρεϕτσιε τι νξϕερρ ν δριτ, τι ϖλερσοι, κτο φιγυρα θ ε λαρτσυαν φεν ισλαµε, κοµβιν τον, θ να λαν νϕ τρασηιγιµ τ πασυρ, θ να βν τ µβαϕµ βαλλιν λαρτ.

Σηθιπταρτ µε τ ϖρτετ υ πυσητυαν νγα οσµαντ δηε ε ηυµβν παϖαρσιν κοµβταρε, πορ ατα εδηε πσε πρθαφυαν φεν ισλαµε, ασνϕηερ νυκ υ παϕτυαν µε πυσητυεσιν δηε ασ νυκ υ ασιµιλυαν πρεϕ τιϕ.


Σιγυρισητ θ ρρεζατιµε κυλτυρορε, γϕυησορε, ετνογραφικε ετϕ. πατι, πορ ατο νυκ αρριτν τα ασφικσοϕν ασ γϕυην, ασ δοκετ, ασ ζακονετ τονα ετνικε.

Νϕ πϕεσ ε σηθιπταρϖε υ ανγαζηυαν ν δετψρα τ λαρτα σητετρορε, υσηταρακε, φεταρε, δερι εδηε διπλοµατικε ε κυλτυρορε. Μοτιϖετ ε ανγαζηιµιτ ισηιν, αφτσιτ, τριµρια, ζγϕυαρσια, καρακτερι ι φορτ ε βεσνικρια. Μαδϕε σηυµ πρεϕ τψρε µε σηπρεσ πρ τι σηρβψερ, νπρµϕετ Περανδορισ εδηε Ατδηευτ τ ϖετ. Πρα κυρ ισητε σητϕα πρ τ µβροϕτυρ ιντερεσατ κοµβταρε τ ϖενδλινδϕεσ σ τψρε ατα νυκ ιυ πρυλεν κρκεσαϖε τ Πορτσ σ Λαρτ.

Νδονσε πυσητυεσι βντε πρεσιον θ τ ιδεντιφικοηεϕ φεϕα µε κοµβσιτ, κϕο νυκ υ αρριτ ασνϕηερ. Θλλιµι κρψεσορ ι φεσ σητ τα πργατιτ νϕεριυν πρ ϕετν ε αµσηυεµε, πα µοηυαρ εδηε κτ θ αι βν. Ν κτ ασπεκτ, φεϕα ισλαµε δηε κοµβι ϕαν δψ νοχιονε θ νυκ ι κυνδρϖιηεν νϕρι−τϕετριτ. Κψ κονχεπτ κα νδικυαρ ν µνψρ τηελβσορε θ σηθιπταρτ, σι νϕ ποπυλλ µε τραδιτα τ λασητα δηε µε νϕ κρεναρι σηεκυλλορε, τ πρθαφοϕν ισλαµιζµιν εδηε πσε αϕο ισητε φεϕα ε πυσητυεσιτ.

Σηεµβυλλι µ ι µιρ πρ κτ σητ Σκνδερβευ, ι χιλι, νδονσε ι κονϖερτυαρ ν ισλαµιζµ, µορι εδυκατ ισλαµε δηε υ ρριτ µε µοραλ ισλαµ, νυκ ε ηαρροι πρκατσιν κοµβταρε. Πρ µ τεπρ αι λυφτοι νϕ ερεκ σηεκυλλι ν µβροϕτϕε τ παϖαρσισ κοµβταρε.

Πασ εποκσ σ Σκνδερβευτ δηε πυσητιµιτ τ τροϕεϖε τονα νγα Τυρθια, κα θεν δηε κλερι µψσλιµαν αι θ κα δην κοντριβυτιν ε µυαρ ν ρυαϕτϕεν ε γϕυησ αµταρε, νδονσε ατ ε κα σηκρυαρ µε αλφαβετιν αραβ. Κλερικτ µψσλιµαν, µσιµετ θ ϕεπνιν, κσηιλλατ θ τρανσµετονιν, ϖαζετ θ µβανιν διτϖε τ πρεµτε νπρ φαλτορετ ι βνιν ν γϕυην αµταρε σηθιπε. Εδηε ν µεϕτεπετ θ δρεϕτονιν, ατα φλισνιν ν γϕυην αµταρε, δυκε ι µσυαρ δηε εδυκυαρ νξνσιτ µε µοραλ κοµβταρ δηε µε κρκεσατ ε µοραλιτ ισλαµ νϕκοησισητ, πορ µε αλφαβετ αραβ, οσε τυρκο−αραβ. ∆υκε πρδορυρ κτ µϕετ τ φυθισηµ, ατα ρυαϕτν


δασηυριν πρ γϕυην, µε τ χιλν ι τηυρν λαϖδι φεσ ισλαµε, ι κνδυαν µεϖλυδε Προφετιτ τ τψρε, δυκε κριϕυαρ κσητυ πλεϕαδα τ τρα ποετση ποπυλλορ. Ε γϕιτη κϕο πρφαθσον νϕ θνδριµ πατριοτικ τ υλεµαϖε, µψφτιλερϖε, καδιλερϖε δηε ηαφιζϖε σηθιπταρ.

Ατα ασνϕηερ νυκ ι νξιτν βεσιµταρτ ε τψρε κυνδρ βασηκατδηεταρϖε τ νϕ βεσιµι τϕετρ. Πρκυνδραζι, ατα ιυ πριν ν λυφτ, δυκε λυφτυαρ κραη πρ κραη κυνδρ αρµικυτ τ πρβασηκτ. Ατα λυφτυαν πρ τ δρεϕτατ ε ϖεγϕλισ, πρ τ δρεϕτατ ε µβαρ ποπυλλιτ, σι θε π.ση., Η.Σηεη Σηαµια. Πορ νϕ χιλσι ε κλεριτ µυσλιµαν κα θεν µοδεστια ε τηεκσυαρ ε τψρε δηε, πρ πασοϕ, µοσϖνια ν δυκϕε ε ϖεπριµταρισ σ τψρε.

Με καλιµιν ε κοηϖε φιλλυαν τ σηθυηεν νγα κλερι ισλαµ εδηε νϕ ραδη σηκριµταρση, ποετ ε προζατορ, θ ηιστορια ε λετρσισ σηθιπε ι κα µβιεµρυαρ ∀Βεϕτεξηιϕ∀. ι τιλλ σητ π.ση. Νεζιµ Φρακυλλα ι Βερατιτ, αυτορι ι νϕ ∀∆ιϖανι∀ι σηκρυαρ σιπασ µοδελεϖε τ ποεζισ κλασικε ιρανιανε, Ηασαν Ζψκο Καµβερι, νϕ ποετ θ υ β ποπυλλορ, ϕο ϖετµ ν ϖενδλινδϕεν ε τιϕ, ν Σταρϕε, πορ ν τρ ϕυγυν, ε δερι τε Ηφζ. Αλι Ριζα Υλθινακυ, θ υ β ι νϕοηυρ, θ ν σηεκυλλιν ε καλυαρ, µε ∀Μεϖλυδιν∀ε τιϕ, πορ εδηε µε ϖεπριµταριν σηυµ πασιοναντε σι µσυεσ ι φµιϕϖε. Κτυ νυκ δυηεν λν πα πρµενδυρ εδηε δψ φιγυρατ ε σηθυαρα σηθιπταρε νγα ∆υκαγϕινι, δψ ποετ τ σηθυαρ: ϑαηϕα Βεϕ ∆υκαγϕινι δηε Αηµεδ Βεϕ ∆υκαγϕινι, θ να ε κτηεϕν σηικιµιν ν τηελλσι τ ϖιτεϖε τ σηεκυλλιτ Ξς−ΞςΙ, τ χιλτ ν ϖεπρατ ε τψρε µβυρρεν σε ϕαν σηθιπταρ.

Τ γϕιτηα κτο τρεγοϕν σε περσοναλιτετετ ε σηθυαρα σηθιπταρε θ ι πρκασιν κλεριτ ισλαµ καν θεν τ λιδηυρ νγυσητ µε φεν ε τψρε ισλαµε, µε κοµβιν σηθιπταρ δηε ε καν ρυαϕτυρ ατ, δηε πρ κτ θνδριµ πατριοτικ κτα κλερικ νυκ καν γζυαρ νδονϕ πριϖιλεγϕ νγα πυσητυεσι, πορ πρκυνδραζι ν µϕαφτ ραστε ϕαν ϖν ν σηνϕεστρ πρεϕ τιϕ. Κα θεν εδυκατα θ καν τρανσµετυαρ ατα, φορχα ε φϕαλσ σ τψρε, νπρ ξηαµιτ µε ξηεµατιν ε τψρε θ καν εδυκυαρ µασατ ποπυλλορε, κραηασ φρψµσ φεταρε, εδηε µε ϖετδιϕεν ε δασηυρισ πρ ατδηευν ν πϕεσν µ τ µαδηε τ ποπυλλσισ.


Γϕατ ηιστορισ πλοτ ζιγζακε, κα πασυρ ραστε κυρ ϖενδι κα νδιερ νεϖοϕν ε ηοξηαλλαρϖε, µ ϖον τ τεοριχιενϖε θ καν λυφτυαρ πρ µµδηευν, τ καδιλερϖε, µ πασ τ ποετϖε δηε µ πασ ενδε τ πολιτικανϖε ε δερι ν σηεκυλλιν τον, κυρ νϕ πλεϕαδ ε τρ κλερικση ισλαµ καν θενδρυαρ ν κρψε τ λϖιζϕεσ κοµβταρε κυνδρ πυσητιµιτ σλλαϖ, ατιϕ γρεκ ε ναζιφασηιστ µε πυσηκ ε µε πεν ν δορ. Ατα πρκτηψεν Κυρανιν, πρκτηψεν Ηαδιτηετ ε Μυηαµµεδιτ (α.σ), δυκε λν κσητυ γϕυρµτ ε τψρε ν λϖιζϕεν ισλαµε ν τρεϖατ σηθιπταρε τ Σηθιπρισ, τ Κοσοϖσ, τ ∩αµρισ, τ Μαθεδονισ ε τ Μαλιτ τ Ζι.

∆υκε πασυρ παρασψση κοντριβυτιν θ καν δην, δο τ πρπιθεµι τ βϕµ νϕ πρµβλεδηϕε τ ϖεπριµταρισ τ τψρε. Ν κτ µνψρ δο τ µυνδοηεµι τ πλοτσοϕµ ατ ζβραζτι θ πρ γϕψσµ σηεκυλλι πυσητετι µονιστ υ πρποθ τα ερρσοϕ. ∆υκε θεν σε τεµα ϕον κυφιζοηετ βρενδα σηεκυλλιτ ΞΞ, ν κτ ρρεσητιµ τ φιγυραϖε θ δο τ βϕµ µ ποσητ, δο τι πρµβαηεµι ηαρκυτ κοηορ τ σηεκυλλιτ ΞΞ, πα λν ϕασητ εδηε ατο φιγυρα θ καν ϖεπρυαρ ν καπρχιµ τ σηεκυϕϖε ΞΙΞ−ΞΞ.

Κριτερι θ σητ νδϕεκυρ ν ραδηιτϕεν ε κτψρε φιγυραϖε σητ κρονολογϕικ, κριτερ θ µβσητετετ ν δατν ε ϖδεκϕεσ σ τψρε, δυκε πασυρ παρασψση κοντριβυτιν ε τψρε ν σηεκυλλιν ΞΞ. Κτυ σητ πασυρ παρασψση πασθψριµι ι φιγυραϖε τ σηθυαρα φεταρε τ τ γϕιτηα τρεϖαϖε σηθιπταρε, πα πρετενδυαρ σε µε κτ πυν νε κεµι σητερυαρ ηυλυµτιµετ τονα ν κτ φυση.

Τ γϕιτη µυνδ τ µοσ ϕεν τ ∀σηθυαρ∀ν κυπτιµιν κλασικ τ φϕαλσ, µαδϕε µυνδ τ ϕεν εδηε τ τηϕεσητ ν παµϕε ηιεραρκικε, πορ νε δο τ νδαλεµι τεκ ατα, θ σηθυηεν πρ µαδησητιν ε ϖεπρσ σ τψρε σα ατδηεταρε αθ εδηε φεταρε.


Π⊄ΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΕ Τ⊄ ΚΥΛΤΥΡ⊄Σ ΙΣΛΑΜΕ Θ⊄ ΚΑΝ⊄ ϑΕΤΥΑΡ Ε ΚΟΝΤΡΙΒΥΑΡ Ν⊄ ΦΥΝ∆ Τ⊄ ΣΗΕΚ.ΞΙΞ − ΓϑΨΣΜΑ Ε ΠΑΡ⊄ Ε ΣΗΕΚ. ΞΞ. ΣΑΙ∆ ΝΑϑ∆ΕΝΙ ΗΟΞΗ⊄ ςΟΚΑ Ι ∆ΙΒΡ⊄Σ

Σειδ Ναϕδενι σητ νϕ νγα ϖεπριµταρτ ε σηθυαρ τ λϖιζϕεσ κοµβταρε σηθιπταρε, θ ζηϖιλλοι ϖεπριµταριν ε τιϕ ν κυαδριν ε Ριλινδϕεσ, ν δρεϕτιµ τ µσιµιτ τ γϕυησ σ σηκρυαρ σηθιπε ν ζονν ε ∆ιβρσ.

Σειδ Ναϕδενι λινδι ν ∆ιβρ µ 1864, κυ µορι εδηε αρσιµιν φιλλορ ε ατ πλοτορ. Αρσιµιν ε λαρτ ε βρι ν µεδρεσεν ∀Ηαϕδαρ∀ τ Φατιηυτ ν Σταµβολλ. Κτ σηκολλ ε µβαροι ν ϖιτιν 1888 δηε υ κτηψε ν ατδηε ι φρψµζυαρ πρ ιδεαλιν κοµβταρ νγα κοντακτετ θ κισητε πασυρ µε πρφαθσυεσ τ σηθυαρ τ λϖιζϕεσ κοµβταρε σηθιπταρε ν Σταµβολλ. Μβρεσα τε ϖεαντα ι λα τακιµι µε Ναιµ Φρασηριν. Μορι µε ϖετε νϕ σασι τ κονσιδερυεσηµε αβεταρεση, τ χιλατ φιλλιµισητ ι σηρβψεν πρ ηαπϕεν ε σηκολλσ ν ∆ιβρ, µ 1888.

Κϕο σηκολλ πυνοι ϖετµ νϕ ϖιτ, σεπσε ατ ε µβψλλν αυτοριτετετ πυσητυεσε. Γϕατ ϕετσ σ σαϕ, σαδοθ τ σηκυρτρ, κϕο σηκολλ πατι νϕ ϕεηον τ µαδηε ν ποπυλλ δηε νδικοι νε ζγϕιµιν ε νδργϕεγϕεσ κοµβταρε. Ν ϖιτιν 1893 Σ.Ναϕδενι ε ηαπι πρσρι σηκολλν, ν κρψε τ σ χιλσ αι ϖενδοσι Ηοξη Μυγλιχν, θ κισητε µβαρυαρ µεδρεσεν ε Ελβασανιτ. Πρ µβαϕτϕεν ν κµβ τ κσαϕ σηκολλε παραθιτεσηιν πενγεσα δηε ϖσητιρσι τ µδηα, πορ ατο νυκ ε ζβραπσν Σ. Ναϕδενιν. Νϕ ϖιτ µ πασ εδηε κϕο σηκολλ υ µβψλλ, πορ τανι νεϖοϕα ε σηκολλσ σηθιπε κισητε πυσητυαρ τρ διβραντ.


Σ. Ναϕδενι, δυκε ε νδιερ νεϖοϕν ε κοντακτεϖε δρεϕτπρδρεϕτα µε κρερ τ λϖιζϕεσ σηθιπταρε, υ νισ, ν ϖιτιν 1895, ν Σταµβολλ, πορ ατϕε υ αρρεστυα δηε υ βυργοσ ν βυργυν ε Εδρενεσ, κυ νδοδηεσηιν δηε πατριοτ τ τϕερ τ σηθυαρ, σι Ηαξηι Ζεκα, Ηαµδι Οηρι, Ιβραηιµ Μιτροϖιχα ε τ τϕερ. Πασ λιριµιτ νγα βυργυ πρσηκοι ϖιλαϕετετ σηθιπταρε τ Σηκοδρσ, Μαναστιριτ, Κοσοϖσ δηε τ ϑανινσ, σι εδηε νγυλιµετ σηθιπταρε ν Ιταλι, Βυλλγαρι ε Ρυµανι.

Γϕατ θνδριµιτ τ τιϕ ν Σηκυπ, αι υ βυργοσ πρσρι, πορ µε νδρηψρϕεν ε µιθϖε τ τιϕ υ λιρυα. Μ 1900 ηαπι πρ τ τρετν ηερ σηκολλν σηθιπε ν ∆ιβρ. Κϕο σηκολλ πατι νϕ ρνδσι τ ϖεαντ πρ ζονν ε ∆ιβρσ.

Σ.Ναϕδενι µορι πϕεσ ν σηυµ τυβιµε, πρ σητϕεν κοµβταρε ε σοϖρανιτετιν ε ϖενδιτ σι θε Λιδηϕα ε Πεϕσ κυ αι τηα φϕαλν ε τιϕ.

ςεπρατ κρψεσορε θ Σ. Ναϕδενι βοτοι µε αλφαβετιν λατιν ϕαν δψ. Ε παρα σητ ∀Φε ρρφενϕσϕα ε µψσλιµανϖε∀, βοτυαρ ν Σοφιε µ 1900, δηε ε δψτα ∀Αβεταρε ε γϕυησ σηθιπε νδ τ φολ γεγνισητ∀, βοτυαρ πο ν Σοφιε µ 1900, πορ πα εµρ τ αυτοριτ, πρα ανονιµε. Ε παρα σητ νϕ ϖεπρ φεταρε ε µβσητετυρ ν παριµετ Κυρανορε, θ ϕαν τ δετψρυεσηµε πρ τ γϕιτη βεσιµταρτ µψσλιµαν. Κψ πρφαθσον νϕ µανυαλ φεταρ, πορ µε µϕαφτ τ δηνα πατριοτικε δηε φιλοζοφικε. Προβλεµιν ε διτυρισ δηε τ πραπαµβετϕεσ Ναϕδενι ε τραϕτον γϕερ. Αι πρανον δψ διτυρι: ατ φεταρε δηε ατ τ µενδϕεσ, τ χιλατ, δυκε υ µβσητετυρ ν Κυραν, νυκ ι κυνδρϖιηεν νϕρα−τϕετρσ. ∆ιτυρια πρ τ σητ νϕ αρµ ε φυθισηµε, θ µκον νδργϕεγϕεν κοµβταρε, θ ε νϕεη νϕεριυν µε σηυµ τ δηνα, ι ϕεπ ατιϕ παϖαρσι δηε ε βν τ βαραβαρτ µε τ τϕερτ.

Ν κτ βοτιµ αι πρφσηιν εδηε τηιρρϕε πρ τ πρϖετσυαρ σηκριµ λεξιµιν σηθιπ, πρ τ µβροϕτυρ λιριν δηε παϖαρσιν κοµβταρε. ∆υκε ε σηκρυαρ κτ ϖεπρ µε αλφαβετιν ε Σταµβολλιτ, αι προνονχοηετ κραηασ


ατψρε θ µβρονιν αλφαβετιν λατιν. Παρυλλα ε τιϕ θε: ∀Θ σηθιπταρτ τ σηπτοϕν νγα ρρεζικυ, κα ϖετµ νϕ ρρυγ: µε υ ζγϕυε κοµβι, µε µσυε γϕυην ε τιϕ, µε ι δαλ ζοτ ϖετεσ∀.

ΤΑΗΙΡ ΕΦΕΝ∆Ι ΛΛΥΚΑ ΠΙΣΗΤΑΡ⊄ Ι ΣΗΚΟΛΛΙΜΙΤ ΣΗΘΙΠ Ν⊄ ΚΟΣΟς⊄

Ταηιρ Εφενδι Λλυκα µε ϖεπριµταριν ε τιϕ υ πρκετ δψ σηεκυϕϖε. Αι κα νϕ ϖεπριµταρι τ γϕερ δηε οριγϕιναλε, θ λιδηετ µε βοτιµετ ε τιϕ µε καρακτερ φεταρ ε πεδαγογϕικ ν γϕυην αµταρε σηθιπε, σι δηε µε πυνν ε τιϕ µσιµορε − µεκτεβιν, ε νγριτυρ νγα αι ϖετ ν πραγ τ σηεκυλλιτ τον, 1900/ 1318Η, ν Λλυκ. Με κτο αι υ φυτ ν ραδητ ε πισηταρϖε τ σηκολλιµιτ σηθιπ ν Κοσοϖ, σεπσε Ταηιρ Εφενδι Λλυκα νισεϕ νγα παριµι θ σηκριµ−λεξιµι ν γϕυην αµταρε σηµανγ πραπαµβετϕεν δηε ε νγρε κοµβιν σηθιπταρ ν ραδην ε κοµβεϖε τ τϕερ τ θψτετρυαρ.

Ταηιρ Εφενδι Λλυκα αρσιµιν φιλλορ ε βρι ν Σηκυπ, κυρσε τ µεσµιν ε µ τεϕ ι ϖαζηδοι ν Σταµβολλ, κυ υ σηθυα πρ ρρεζυλτατε τ σηκλθψερα. Πρ ρρϕεδηιµ, αι υ εµρυα µψδερισ ν σηκολλν ε λαρτ φεταρε ισλαµε τ Φατιηυτ ν Σταµβολλ, κυ σηρβευ γατι δηϕετ ϖϕετ. Βιογραφτ ε τιϕ δσηµοϕν σε Ταηιρ Εφενδι Λλυκα βασηκπυνοι µε Ηασαν Ταησινιν δηε µε ϖεπριµταρ τ τϕερ τ λϖιζϕεσ κοµβταρε ν Σταµβολλ, σι ϑανι ςρετο ετϕ. Πασ ϖδεκϕεσ σ Ηασαν Ταησινιτ (1881), Ταηιρ Εφενδι Λλυκα υ κτηψε ν ϖενδλινδϕε, ν φσηατιν Λλυκ ε Επρµε, κυ νγριτι νϕ µεϕτεπ, θ πρ γϕυη µσιµι κισητε γϕυην σηθιπε. Σηκριµι ι γϕυησ σηθιπε ν κτ µεϕτεπ βηεϕ µβι βαζν ε γραφισ αραβε.


∆υκε πασυρ παρασψση εδηε βοτιµετ ε τιϕ ν γϕυην σηθιπε, σι θεν ∀Βροσηυρ πρ µοραλιν∀ (∀Ρισαλε−ι αηλακ∀),∀Μεϖλυδι∀δορσηκριµι∀Υρατα ε βεσιµταρϖε∀ ετϕ., σι εδηε νδρτιµιν ε µεϕτεπιτ, µυνδ τ τηεµι σε αι λυαϕτι νϕ ρολ τ µαδη πρ τ µβαϕτυρ γϕαλλ γϕυην ε σηκρυαρ σηθιπε. Αι σηκρυαν σε σηκολλα σητ νϕ ϖενδ τυβιµι, νϕ ϖενδ βασηκιµι. Ν πρβρϕεν ε σηκολλσ σ τιϕ κισητε δϕεµ δηε ϖαϕζα, τ χιλτ λεξονιν ν γϕυην σηθιπε.

Αι τηεκσον ϖλερν ε γϕυησ αµταρε, σιδοµοσ σηκριµ−λεξιµιν ν κτ γϕυη, ε χιλα δο τα σηκπυσ νγα πραπαµβετϕα κοµβιν τον δηε δο τα ραδηισ κραηασ κοµβεϖε τ τϕερα τ θψτετρυαρα. ∀Γϕιτησα καϖµ µε γ(ϕ)υη τϖετ ϕον τυϕ κνυε ηεµ τυϕ σηκρυε πρ δψνϕα διτ πρ διτ κτα τυεϕ φιτυε ε τυϕ µαδηνυε ϖε καϖµι ψν πα φιτυε τυϕ ϖογλυε∀.

Ταηιρ Εφενδι Λλυκα υ νϕοη εδηε µε εµριν ∀Ταηιρι ι ϖογλ∀, µεθ µε εµριν ∀Ταηιρι ι µαδη∀ νϕιηεϕ Ταηιρ Εφενδι Γϕακοϖα−Βοσηνϕακυ, κισητε βρ πρπϕεκϕε θ µ παρ θ τ πρσηταστε πρ γϕυην σηθιπε νϕ αλφαβετ αραβ δηε ια κισητε αρριτυρ. Με πυνν θ βρι, αι ισητε ι βινδυρ σε µε αλφαβετιν ε σαϕ γϕυηα σηθιπε δο τ µσοηεϕ σηυµ λεητ (∀Φορτ σηυµ φαϕδε κα µε κον πρ Σηθψπνιν∀, ∀Υν ι βονα µασυσ κτο πρ Σηθψπνιν∀, ∀Γϕιτηκυση τϕεν κα νξον µα κολλαϕ∀). Κτιϕ αλφαβετι ι ϕαν πρµβαϕτυρ εδηε σηυµ αυτορ τ τϕερ, ν κτ µνψρ τ ϖεαντ ν τρεϖατ ε Κοσοϖσ. ςεπριµταρια ε Ταηιρ Εφενδι Λλυκσ νυκ υ πα µε σψ τ µιρ νγα οργανετ ε σητετιτ τ κοησ. Κυρ αι σηκοι ν Σταµβολλ, µϕεδισετ θεϖεριταρε δηε ατο φανατικε ε ακυζυαν πρ νδρµαρρϕεν ε τιϕ.

ςεπριµταρια ε τιϕ βοτιµορε δηε αϕο ν φυσην ε πρακτικσ πεδαγογϕικε καν τρηεθυρ ϖµενδϕεν ε σηυµ στυδιυεσϖε, σι τ ∆ρ. Μυαµεδ Πιρακυτ, Μρ. Αβδυλλαη Ηαµιτιτ ετϕ. ςδιθ ν πραγ τ Κονγρεσιτ τ Μαναστιριτ.


ΚΑ∆ΡΙ ΓϑΑΤΑ ∆⊄ΣΗΜΟΡΙ Ι ∩⊄ΣΗΤϑΕΣ ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡΕ

Καδρι Γϕατα σητ νϕ νγα φιγυρατ ε σηθυαρα τ Ριλινδϕεσ σον κοµβαταρε. Αρσιµιν φιλλορ δηε ατ πλοτορ (Ρυζηδιϕεν) ι βρι ν Λιβοηοϖ, ϖενδλινδϕα ε τιϕ. Αρσιµιµιν ε µεσµ φεταρ ε βρι ν ϑανιν, κυ µβαροι µεδρεσεν ε ατψσηµε. Ατψ δηε υ ϖενδοσ.

Μ 1908, κυρ υ σηπαλλ Ηψριϕετι, Καδρι Γϕατα ισητε βυρρ ι πϕεκυρ, 43 ϖϕεαρ. Αι µβυλοντε ποστιν ε µψφτιυτ τ ϑανινσ δηε γζοντε νϕ αυτοριετ τ νδϕεσηµ ν τρ ποπυλλατν σηθιπταρε τ ϑανινσ. Ν κλιµν ε φορµυαρ πασ αρδηϕεσ ν φυθι τ τυρθϖε τ ρινϕ ν ϑανιν, υ κριϕυα κλυβι πατριοτικ δηε φιλλοι βοτιµιν γαζετα ∀Ζγϕιµι ι Σηθιπρισ∀.

Πρ οργανιζιµιν ε κλυβιτ σι δηε πρ νξϕερρϕεν ε γαζετσ ν κτ νψϕ τ ρνδσισηµε, σηκοι ατϕε πατριοτι Βαϕο Τοπυλλι, κρψεταρ ι Κοµιτετιτ Ρεϖολυχιοναρ τ Μαναστιριτ δηε οργανιζυεσ ι εταϖε πατριοτικε ν ϑυγ. Ν µβλεδηϕεν θ υ οργανιζυα πρ κριϕιµιν ε κλυβιτ, ν πρανιν ε 300 πρφαθσυεσϖε, Καδρι Γϕατα υ ζγϕοδη ανταρ ι κρψεσισ δηε, πασ νϕζετ µυαϕση ϖεπριµταριε, αι υ ζγϕοδη κρψεταρ ι ατιϕ κλυβι. Ν κτ περιυδη υ λιδη νγυσητ µε Νυι Ναιν, ι χιλι θε δρεϕτορ ι γαζετσ ∀Ζγϕιµι ι Σηθιπρισ∀, θ νξιρρτε κψ κλυβ. Κλυβι, νν δρεϕτιµιν ε Καδρι Γϕατσ, µορι εµριν ∀Βασηκιµι∀ δηε κισητε νϕ προγραµ σηυµ αµβιχιοζ. Αι σψνοντε ν σιγυριµιν ε τ δρεϕταϖε κοµβταρε, σητριρϕεν ε αρσιµιτ σηθιπ, βοτιµιν ε λιβραϖε δηε τ µατεριαλεϖε τ τϕερα ετϕ.

Πραν κλυβιτ νγριτι νϕ σηκολλ σηθιπε δηε οργανιζοι θαρκυν λετραρ ∀Τοσκρια∀(1910). Ε ρνδσισηµε σητ ϖεπριµταρια ε κτιϕ κλυβι ν ζονατ ε ∩αµρισ. Τ γϕιτηα κτο ϖεπριµταρι ε βν σηυµ ποπυλλορ εµριν ε Καδρι Γϕατσ, πορ, νγα ανα τϕετρ, σητυαν εδηε υρρεϕτϕεν ε ξηοντυρθϖε δηε τ σηοϖινιστϖε γρεκ.


Κτα τ φυνδιτ, µ 12 κορρικ 1912, οργανιζυαν ϖρασϕεν ε τιϕ νγα νϕ ετ ε πρβρ πρεϕ 22 ϖεταση, θ κρψεσοηεϕ νγα καπεδαντ: ϑανι Πυτεχι, Γογυα δηε Φαρµακυ. Σητψπι σηθιπταρ δηε τρ τρεϖατ σηθιπταρε ε θαν ∀∆σηµοριν ε Κοµβιτ∀, ∀Πατριοτιν ε παϖδεκσηµ∀, ∀Σηπιρτιν δηε ζεµρν ε σηθιπταριζµσ ν ϑανιν∀, ∀∆ϕαλιν ε Σηθιπρισ∀, µψφτιυν ε νδερυαρ τ ϑανινσ.

ΜΥΛΛΑ ΙΣΥΦ ΚΡΑϑΑ (ΚΡΑϑ⊄, 1849 − ΣΗΚΟ∆⊄Ρ, 1912)

Ισυφ Κραϕα σητ νϕ νγα περσοναλιτετετ ε λαρτα φεταρε δηε σηοθρορε µε πρεϕαρδηϕε νγα ζονα ε Κραϕσ, νϕ τρεϖ ετνικισητ ε παστρ σηθιπταρε, τρεϖ ε νϕοηυρ σι ϖατρ αλβανολογση τ σηθυαρ σηθιπταρ, σι δηε πρ ηοξηαλλαρ µε εµρ ε περσοναλιτετ τ αφιρµυαρ µε πυν ε στυδιµε.

Ισυφ Κραϕα, ι βιρι ι Αλιυτ, νγα φσηατι Κσητενϕ ι Κραϕσ, ι λινδυρ ατϕε ν ϖιτιν 1849, ι νξιτυρ νγα κυσηριρι ι τιϕ ι παρ, Αβδυλλαη Βεγυ, νϕ κραϕαν θ κισητε εχυρ ε νγϕιτυρ λαρτ ν ηιεραρκιν σητετρορε τ Περανδορισ Οσµανε, σι Κοµανδαντ ι Γαρδσ σ Περανδορισ, απο σι τηυηεϕ ν νϕ βυριµ τϕετρ, σι Μινιστρ ι τηεσαριτ ι Περανδορισ, µε νδιηµν ε τ χιλιτ πρφυνδοι µε συκσεσ στυδιµετ ε λαρτα πρ τεολογϕι.

ϑετα ε γϕατ ν Σταµβολλ δηε ρρετηι µιθσορ ε φισνορ ι κριϕοι µυνδσι τ θενδροντε ε τ νϕιηεϕ τηελλ µε περσοναλιτετε τ σηθυαρα σηιπταρε θ πυνονιν ν Σταµβολλ, µε βυρρα τ σηθυαρ τ Ριλινδϕεσ σον, λιδηϕετ µε τ χιλτ ι ρυαϕτι εδηε πασ αρδηϕεσ σ τιϕ ν Σηθιπρι. Πασ κτηιµιτ νγα Σταµβολλι, δυκε σϕελλ µε ϖετ νϕ βιβλιοτεκ σηυµ τ πασυρ, υ σηθυα πρ νδιηµ κονκρετε ν νγριτϕεν αρσιµορε ε σοχιαλε τ βασηκατδηεταρϖε, δυκε µσυαρ τ ϖεγϕλιτ ε τ ρριτυριτ.


Ε υσητροι ϖεπριµταριν ε ηοξησ ε τ µσυεσιτ ν Κραϕ, Ποστριβ, ν Νενσηατ δηε ν Σηκοδρ, δυκε µαρρ πϕεσ ακτιϖε ν ϕετν πολιτικε, φεταρε ε σοχιαλε τ Σηκοδρσ. Σηκολλατ ε ηαπυρα ν ζονν ε Κραϕσ, σι σηκολλα ε Οστροσιτ τ ςογλ, θ ισητε ηαπυρ θ ν ϖιτιν 1896, ν Αρβνεση θ ν ϖιτιν 1895, ν Σκιε θ ν ϖιτιν 1892, µβανιν λιδηϕε τ νγυσητα µε ιντελεκτυαλ κραϕαν ν Σηκοδρ, κυ Μολλα Ισυφ Κραϕα κισητε νϕ ρολ τ ϖεαντ. Αι ισητε φυνκσιοναρ φεταρ ν νϕ ρεπαρτ τ µαδη υσηταρακ δηε νϕκοησισητ κρψεντε εδηε δετψρν ε ηοξησ ν θψτετ. ςεπριµταριν ε τιϕ φεταρε ε ηαρµονιζοι νατψρσηµ µε ατ κοµβταρε, µαδϕε εδηε δυκε βασηκπυνυαρ νγυσητ µε κλερικ τ τϕερ, πρφσηιρ εδηε τ φεϖε τ τϕερα, σι κισητε µικ τ νγυσητ κλερικυν κατολικ τ Νενσηατιτ, ετϕ, κα νδικοντε δηε ρρεζατοντε νγα µιθσι ν µεσ δψ τεολογϖε, ν µιθσι ε ηαρµονιζιµ ν µεσ βασηκθψτεταρϖε τ βεσιµεϖε τ νδρψσηµε. Ισυφ Κραϕα σηρβευ νγα ϖιτι 1900 εδηε σι µσυεσ ι ηιστορισ δηε ι γϕεογραφισ ν σηκολλν Ρυζηδιε τ θψτετιτ.

Προφεσορ δοκτορ Ηαϕρυλλαη Κολιθι, ν µονογραφιν ∀Κραϕα νδρ µοτε∀. ν µεσ τϕεραση σηκρυαν: ∀Νϕ σηκοδραν τϕετρ µε πρεϕαρδηϕε κραϕανε, ισητε εδηε Ισυφ Κραϕα. Αι ισητε νϕ νγα ϖεπριµταρτ µ τ σηθυαρ τ Ριλινδϕεσ Κοµβταρε ν Σηκοδρ δηε ι αρσιµιτ κοµβταρ σηθιπταρ. Ισυφ Κραϕα, κραηασ Λυιγϕ Γυρακυθιτ, Μυσα Βοριιτ, Αντον Ξανονιτ, Αλι υλθινακυτ, ∆αυτ Βοριιτ, Νδρε Μϕεδσ, Γασπρ ϑακοϖσ−Μρτυριτ, Σητϕεφν Γϕεοϖιτ., ετϕ ισητε νϕ νγα βυρρατ ε ατδηεταρτ µ τ σηθυαρ σηκοδραν ε µ γϕερ∀.

Μυνγεσα ε νϕ σητετι τ οργανιζυαρ ν ϖισετ σηθιπταρε, ι κισητε λν σηυµ σητιγϕε ϖϕεδηϕεϖε ε γραβιτϕεϖε ϕο ϖετµ τ ινδιϖιδϖε, πορ εδηε λαγϕεϖε ε φσηατραϖε, νγα χυβατ, θ κυσαριν ε κισηιν βρ µϕετ ϕετεσε. Ν ϖασετ θ ϕεπτε, µολλα Ισυφ Κραϕα σητροντε εδηε προβλεµετ ακτυαλε θ ε πρεοκυπονιν ξηεµατιν ε τιϕ, σιδοµοσ ν φσηατρατ κυ σηρβευ, δυκε υ δαλυρ ηαπυρ θ τ οργανιζοηεν πρ ϖετµβροϕτϕε τ σητπιϖε, πασυριϖε ε νδεριτ τ τψρε, νδαϕ χυβαϖε, θ δυκεσηιν σα ν νϕ αν ν νϕ τϕετρ. ∆υκε µοσ υ παϕτυαρ µε θνδριµιν πριτσ, ηοξηα θ ρριντε γϕιτηνϕ ι αρµατοσυρ, πρ τ νϕϕτν αρσψε, οργανιζοι νϕ λλοϕ ϖετµβροϕτϕεϕε δηε νυκ λα κµβ χυβι θ τ ηψντε νε φσηατ. Τ γϕενδυρ παρα νϕ µασε τ τιλλ, χυβατ


ϖενδοσν τ γραβισιν δισα κρερ βαγτι πικρισητ ν φσηατιν κυ πυνοντε µολλα Ισυφι. Με τ δγϕυαρ λεηϕετ ε θεϕϖε, ηοξηα ϖζηγοι µε κυϕδεσ δηε κονστατοι σε φσηατι ισητε βρ πρε ε ηαϕδυτϖε. Νδεζι δριτν ε λλαµβσ σ ϖαϕγυριτ, πορ µενϕηερ πυσηκα θλλοι δρεϕτ ε ν λλαµβ, δµτη, ηαϕδυττ κισηιν µαρρ µασα πρ παρανδαλιµιν ε ηοξησ ν ϖεπριµταριν µβροϕτσε. Πορ, ηοξηα ε δηα αλαρµιν µε πυσηκ, σιπασ σινϕαλεϖε θ κισηιν κοµβινυαρ µε φσηατιν, δυκε υ νγριτυρ ι µαδη ε ι ϖογλ ν κµβ ν µβροϕτϕε τε φσητιτ, κα ι βρι τ ικνιν µε τ κατρα ηαϕδυττ, θ νυκ ε παρασηικονιν νϕ οργανιζιµ τ τιλλ ϖετµβροϕτσ κυνδρ τψρε.

Ν ατ τρεϖ ν Κραϕ, πασ ϖδεκϕεσ σ Ισυφ Κραϕσ, ν ϖιτιν 1912, ν Σηκοδρ, ϖαζηδυαν δψ νιπα τ τιϕ ϖεπριµταριν φεταρε δηε αρσιµορε. ∆ϕαλι ι µοτρσ σ Ισυφιτ, Ταηιρ Κανδαθι, πρ τ χιλιν σηκρυηετ: ∀ϑαν δηϕετρα ε δηϕετρα βανορ δηε ιντελεκτυαλ τ κραηινσ, τ χιλτ ι ϕαν µιρνϕοησ θ ι µσοι δηε ι εδυκοι. Νϕερι µε κυλτυρ τ γϕερ, αι ισητε σηπιρτ νξιτσ ε φρψµζυεσ ι ρινισ. Βιβλιοτεκα ε τιϕ ε πασυρ ν σητπι κτηεηεϕ σηπεση ν παρλατορε ε ϖενδ µβλεδηϕεση. ∆ιντε πρµενδεση πρµβρι δψ µιϕ ϖαργϕε τ Ναιµιτ δηε υα λεξοντε τ ρινϕϖε. Υ φλιστε ατψρε πρ µµδηεν, πρ λιριν, πρ γϕυην αµταρε δηε ι νξιστε σι διϕεταρ, σι µσυεσ δηε σι ατδηεταρ∀.

⊄σητ νϕ τψρβε ν Κραϕ, πικρισητ ϖαρρι ι Ταηιρ Κανδαθιτ, ι κτηψερ νγα βανορτ ν νϕ τψρβε τ ρρετηυαρ βυκυρ µε µερµερ ε ν µϕετε εστετικε τ δενϕα πρ νϕ ϖενδ τ σηενϕτ, νϕ ϖενδ κυ νϕερζιτ ϖεν..

Νϕ τϕετρ νιπ ι Ισυφ Κραϕσ, δϕαλι ι ϖλλαυτ, σητ µολλα Ηψσα νγα Κσητενϕα ι νϕοηυρ σι ηοξη ι δεϖοτσηµ, εδυκατορ εδηε µε πεσην ε φϕαλσ σ τιϕ δηε τριµ. Τριµρια ε τιϕ σητ σηφαθυρ ν µβροϕτϕε τ νϕερζϖε τ περσεκυτυαρ νγα πυσητετι ϕυγυσλλαϖ, πρφσηιρ εδηε τ ϖδεκυριν, νδεριµετ ε τ χιλιτ ια κα βρ ν κυνδρσητιµ τ ηαπτ µε υρδηρατ ε πρερα τ οργανεϖε πρ τα βρακτισυρ, ετϕ.

Ισυφ Κραϕα λα εδηε δϕαλιν ν Σηκοδρ, ϖαϕζατ...


Πορ, µυνγεσα ε αφτσιϖε ιντελεκτυαλε ε βασηκσηορτεσ, πρ αρσψε θ διηεν πρ φεµρατ τονα τ ασαϕ περιυδηε, ι λα σητεγ τ τϕερϖε τ µερρνιν µε τηασ λιβρατ ε ρραλλα ε σηυµ τ ϖλερτα, πασυρια ε ϖετµε ε µολλα Ισυφιτ, ε τ σηπρνδαηεσηιν σα ανδεϕ κνδεϕ νγα ινδιϖιδ, θ ι κισηιν απο ϕο µυνδσιτ ε σηφρψτζιµιτ ε µβασε εδηε τ ρυαϕτϕεσ σ τψρε, σι νϕ φονδ ι ρραλλ κυλτυρε.

ΗΑΦΙΖ ΑΛΙ ΡΙΖΑ ΥΛΘΙΝΑΚΥ ΑΥΤΟΡΙ Ι ΜΕςΛΥ∆ΙΤ ΣΗΘΙΠ

Νϕ νδρ φιγυρατ ε σηθυαρα τ Ριλινδϕεσ Κοµβταρε σητ εδηε Ηαφιζ Αλι Ριζα Υλθινακυ, ϖεπριµταρ ι Λιδηϕεσ Σηθιπταρε τ Πριζρενιτ. Σιπασ Λ.Σκνδοσ, Αλι Υλθινακυ ι πρκιστε σηκολλσ λετραρε δηε σηκενχορε σηθιπταρε τ τραδιτσ ισλαµε, τ νϕοηυρ σι βεϕτεξηινϕ.

Λινδι ν Υλθιν µ 1853, κυ µορι δηε µσιµετ ε παρα. Μ ϖον υ σηκολλυα ν Σηκοδρ δηε ν Σταµβολλ. Φιλλιµισητ κα πυνυαρ σι ιµαµ δηε µψφτι ν Υλθιν. Θ ν µοση τ ρε υ µορ µε πρκτηιµε δηε πρσητατϕε ν γϕυην σηθιπε τ ϖεπραϖε λετραρε µοραλιζυεσε δηε µσιµορε.

Κα λν ϖεπρα τ βοτυαρα, δορσηκριµε οριγϕιναλε δηε πρκτηιµε. Κα βοτυαρ µ 1884 νϕ πρµβλεδηϕε µε τρε ϖεπρα τ ϖεαντα: Πρκτηιµιν σηθιπ τ ϖεπρσ τυρκε ∀Ηυδα Ραββιµ∀, Μεϖλυδιν, τ νδαρ ν κατρ καπιτυϕ, µε 634 ϖαργϕε γϕιτησεϕ δηε Νϕ Φε−ρρφενϕσ τ πρβρ νγα 804 ϖαργϕε. Νδρσα ν δορσηκριµ κα λν νϕ αβεταρε σηθιπ δηε τρε φϕαλορ. ι παρι σητ ηαρτυαρ ν ϖαργϕε, µετοδ κϕο ε συκσεσσηµε δηε πρακτικε πρ µσιµιν ε γϕυηϖε τ ηυαϕα νγα νξνσιτ ε φιλλορεσ. ι δψτι σητ σηθιπ−τυρθισητ, νδρσα φϕαλορι ι τρετ σητ τυρθισητ−σηθιπ.


ςεπρν ∀Μεϖλυδι σηεριφ∀ ε σηθιπροι µ 1873. Κυρ υ σηπρνγυλ ν Σηκοδρ µ 1879, ϖεπρν ε σολλι δορσηκριµ. Υ βοτυα ν ϖιτιν 1885/86 σιπασ δσηµισ σ ϖετ αυτοριτ. Κψ Μεϖλυδ υ πρηαπ ν µνψρ τ ρρυφεσηµε ν τ γϕιτηα τρεϖατ ϖεριορε σηθιπταρε τ βεσιµιτ µψσλιµαν. Μεϖλυδι µσοηεϕ πρµνδση, κοπϕοηεϕ. ςεπρα µορι καρακτερ διδακτικ δηε πατριοτικ, σεπσε Ηφζ. Αλι Υλθινακυ ι βρι νϕ παρατηνιε ν ϖϕερση δηε ι σητοι νϕ πϕεσ οριγϕιναλε. Ν παρατηνιε σηκροι πρ δοµοσδοσηµριν ε λϖριµιτ τ γϕυησ σ παστρ σηθιπε.

Πικρισητ πρ κτ πατι πασοϕα νγα πυσητυεσιτ. Κσητυ υ δετψρυα τ λρ Υλθινιν δηε τ ϖενδοσετ ν Σηκοδρ ε µ ϖον ν Λεζη.

Ηφζ. Α.Υλθινακυ υ µορ µε ϖεπριµταρι λετραρε, φιλολογϕικε ε πεδαγογϕικε, ϕο ι σητψρ ϖετµ νγα φεϕα, πορ δηε νγα νεϖοϕατ ε ποπυλλιτ πρ διϕε ε αρσιµ, κυλτυρ δηε σηκενχ. ι σητψρ νγα δασηυρια πρ γϕυην σηθιπε, πρ ρυαϕτϕεν ε σαϕ δηε τ κοµβσισ σηθιπταρε.

Πρ ϖεπριµταριν ε τιϕ δηε πρ νξνσιτ πρσητατι νϕ αλφαβετ τ σηθιπεσ µβι βαζ τ γραφισ αραβε. Κτ ε βρι πρ νεϖοϕατ ακτυαλε τ κυλτυρσ ε τ σηκριµιτ σηθιπ, πρ πρηαπϕεν ε σαϕ λεγαλε ν ατδηε. Βρι θ σηθιπϕα ε φολυρ τ σηκρυηεϕ, τ ρυηεϕ ε τ κυλτιϖοηεϕ.

ςεπρα λετραρε ε Ηφζ.Αλι Υλθινακυτ νδικοι φυθισηµ ν κριϕυεσιτ λετραρ µε αλφαβετ θ ερδηεν πασ τιϕ. Νδικιµι ι τιϕ ηασετ δηε ν νϕ πλεϕαδ σηκριµταρση τ σηκολλυαρ νπρ µεδρεσε τ νδρψσηµε, µιδισ δψ λυφτραϖε βοτρορε. ςδιθ µ 1913.


ΗΑΖΙΖ ΛΙΛΑ. Μ⊄ΣΥΕΣΙ Ι ΓΟΣΤΙςΑΡΙΤ ∆ΗΕ Ι ΣΤΡΥΓ⊄Σ

Ν αγιµ τ σηεκυλλιτ ΞΞ νϕ Ηαφιζ ι ρι νγα Στρεβλεϖα ε Γολλοβορδσ, ι πορσααρδηυρ νγα στυδιµετ θ κισητε βρ ν Σταµβολλ, υ εµρυα µσυεσ ι φρνγϕισητεσ ν Γοστιϖαρ, ν Στρυγ ε µ πασ δρεϕτορ ι σηκολλσ ∀Ιδαδιϕε∀ ν θψτετιν ε ∆ιβρσ. Κψ σητ Ηαζιζ Λιλα, θ µ ϖον δο τ βηεϕ µψφτι, ζηϖιλλοι νϕ ακτιϖιτετ τ γϕερ φεταρ δηε πατριοτικ ν περιυδην παρα σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ. Αι σολλι µε ϖετε µϕαφτ λιβρα ν γϕυην σηθιπε δηε ι σηπρνδαυ ατο φσηεηυραζι, προπαγανδοι τε βασηκφσηαταρτ, ν µεσ τ τ χιλϖε βανοντε, φρψµν πατριοτικε δηε, µβι τ γϕιτηα, πρηαπι αλφαβετιν σηθιπ, δυκε προπαγανδυαρ νϕκοησισητ µοσπαϕτιµιν µε πολιτικν σερβε δηε δυκε ιυ κυνδρϖν προπαγανδσ σερβε δηε πρπϕεκϕεϖε πρ πυσητιµιν ε τοκαϖε σηθιπταρε.

Ακτιϖιτετι πατριοτικ δηε αντισλλαϖ ι τιϕ ι ρα ν σψ νααλνικϖε σερβ, τ χιλτ ε αρρεστυαν, ε σηοθρυαν µε νϕ νϕσιτ υσηταρση πρεϕ τετ ϖεταση δηε ε ϖραν µε τ σητνα αρµση, ν ϖενδιν ε θυαϕτυρ ∀Γεζδεν τ Στεβλεϖεσ∀, µ 7 θερσηορ 19915. Ηαζιζ Λιλα ι πρκετ µαρτιρϖε τ γϕυησ δηε τ σηκολλσ σηθιπε.

ΗΟΞΗ⊄ ΜΥΓΛΙΧΑ ΜΑΡΤΙΡΙ Ι ΑΡΣΙΜΙΤ ΣΗΘΙΠ

Ηιστορια ε µαρτιρϖε σηθιπταρ κα ρεγϕιστρυαρ ν ϖιτιν 1915 εδηε Ηοξη Μυγλιχν, ι χιλι ρα νγα πλυµβατ ε υσηταρϖε σερβ τε Αρα ε Σηερεµετιτ τ Μυγλιχσ, µε τηιρρϕεν βυρρρορε: ∀Ρροφτ Σηθιπρια! Ρροφτε κοµβι


σηθιπταρ!∀ Κϕο τηιρρϕε ι τµερροι υσηταρτ σερβ, τ χιλτ κισηιν βρ σηυµ πρπϕεκϕε θ τα καπνιν κτ ηοξη αρρογαντ, πορ ελοκυεντ, κτ ηοξη θ, σ βασηκυ µε φϕαλτ ε Ζοτιτ, λυφτοι εδηε πρ Σηθιπριν ε λιρ.

Ηοξη Μυγλιχα λινδι ν κατυνδιν Οκσητυν τ Γολλοβορδσ µ 1856. Αι θ προπαγανδιστ ι σηθυαρ ι αρσιµιτ κοµβταρ, ι λιβριτ ν γϕυην σηθιπε δηε ι σηκολλσ ν γϕυην αµταρε ν ζονν ε ∆ιβρσ. Μορι πϕεσ ν Κονγρεσιν ε ∆ιβρσ (1909) δηε ν Κονγρεσιν ε δψτ τ Μαναστιριτ (1910). Θε νϕ νδρ πρκραησιτ ε σηκολλσ σ παρ Νορµαλε, τ χιλν ε φυρνιζοι µε κοντιγϕεντε νξνσιση νγα Γολλοβορδα, Οκσητυνι ετϕ. Αι αρριτι τ οργανιζοϕ νϕ θενδρ µσιµορε ν ζονν ε ∆ιβρσ δηε τυ µσοϕ νξνσϖε γϕυην ε σηκρυαρ σηθιπε δηε βεσιµταρϖε φεν ισλαµε.

Ν σητπιν ε τιϕ σηπεση ϕαν στρεηυαρ ριλινδσ θ νδιθεσηιν νγα τυρθιτ, µιδισ τψρε δηε Αβδψλ Φρασηερι, γϕατ υδητιµιτ τ τιϕ πρ ν Πριζρεν.

ΗΟΞΗ⊄ ςΟΚΑ ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΙ Ι ΣΗΘΥΑΡ ΡΕΞΗΕΠ ςΟΚΑ

Περσοναλιτετι ι σηθυαρ Ρεξηεπ ςοκα λινδι ν φσηατιν Σηιπκοϖιχ τ Τετοϖσ µ 1847. Αρσιµιν φιλλορ ε µορι τε ηοξηα ι φσηατιτ, νε Σηιπκοϖιχ, δηε ατ τ µεσµ φεταρ ν θψτετιν ε Τετοϖσ, κυρσε αρσιµιν ε λαρτε φεταρ ε κρευ ν Σταµβολλ, κυ µορι ιξηαζετιν (διπλοµν) ε µψδεριζιτ. ι ϖλερσυαρ πρ ρεζυλτατετ ε τιϕ τ σηκλθψερα υ εµρυα πεδαγογ πραν φακυλτετιτ, κυ κισητε βρ εδηε στυδιµετ.


Μ 1895 υ κτηψε ν ϖενδλινδϕε κυ φιτοι νϕ ρεπυταχιον τ µαδη. Μ 1903 εµροηετ µψφτι ι ϖιλαϕετιτ τ Μαναστιριτ, ι χιλι ατ κοη πρφσηιντε ρρετη 2 µιϕ φσηατρα σηθιπταρ. Σι σηυµ πατριοτ τ τϕερ, εδηε Ρεξηεπ ςοκα ν φιλλιµ µβαϕτι ανν ε τυρθϖε τ ρινϕ. Υ ακτιϖιζυα ν τυβιµιν ε Βυκυρεσητιτ τ ϖιτιτ 1906, πρκραη Ισµαιλ Θεµαλιτ, ν ατ τ Φεριζαϕτ τ ϖιτιτ 1907, σι εδηε ν Κονγρεσιν ε ∆ιβρσ.

Ν νϕ αρτικυλλ ν ∀Σηθψποϕα ε Σηθψπερισ∀τ ϖιτιτ 1910 σηπρεη γαβιµιν ε ϖετ πρ σητϕεν ε αλφαβετιτ. ∩σητϕεν ε αλφαβετιτ Ρεξηεπ ςοκα ε πα ν δριτν ε πολιτικσ ξηοντυρκε. Αι ε κονχεπτοι ατ σι δικα τ λιδηυρ µε φεν. Πυνοι θ γϕυηα σηθιπε τ σηκρυηεϕ µε αλφαβετ αραβ τ πρσητατυρ µε φονετικν σηθιπε. Σιπασ Ηασαν Καλεσηιτ, ν µυαϕιν µαρσ τ ϖιτιτ1910, τετοϖαρι Ρεξηεπ Ξηυδι, ι βιρι ι Νυρεδιν ςοκσ, ι παραθιτι παρισ σ ϑανινσ νϕ τραϕτεσ, κυ ρεκοµανδον αλφαβετιν αραβ πρ σηκριµιν ε γϕυησ σηθιπε. Ν ϖιϕιµ τ κτιϕ θενδριµι, Ρεξηεπ ςοκα, πασι πρπιλοι αλφαβετιν σηθιπ µε σηκρονϕα αραβε, ηαρτοι δηε αβεταρεν πο µε κτο σηκρονϕα, τ χιλν ε τιτυλλοι ∀Αββεϕα σκιπ∀. Αβεταρϕα υ βοτυα ν Σταµβολλ, µ 1910, δηε κισητε 20 φαθε. Μ 1911 αι βοτοι εδηε ∀Γραµατικν ελεµενταρε σηθιπε∀, σι εδηε νϕ τεκστ µσιµορ φεταρ ∀Ιλµιηαλι ι ηολλσισηµ σηθιπ∀, κυ τραϕτοηεν παριµετ φεταρε ισλαµε.

Πρ τ κυπτυαρ περσοναλιτετιν ε Ρεξηεπ ςοκσ δηε θενδριµιν ε τιϕ, δυηετ ϖλερσυαρ πρµβαϕτϕα ε ϖεπρσ σ τιϕ ∀Μενδιµε∀, βοτυαρ ν Σταµβολλ µ 1910. ςεπρα υ σηκρυα ν τ φολµεν ε Τετοϖσ. Με ιντερεσ κτυ παραθιτεν πϕεστ ∀∆ισα φϕαλ ϖλλεζρϖε σηθιπταρ∀, ∀∆ιν ε διϕε∀(ϖϕερση), ∀Μσιµε∀ ετϕ. Ν κτ ϖεπρ Ρεξηεπ ςοκα µβρον πικπαµϕεν θ ∀Σηκολλατ τι ηαπιµ δηε ν µοσ παιµ µυνδσι τ νδρτοϕµ νδρτεσα τ µδηα, ν κολιβε µε κασητ τι τυβοϕµ φµιϕτ ϖετµ θ τ µσοϕν∀, ∀Νε σηθιπταρτ σητ τυρπ τ µβεσιµ µ ποσητ σε ποπυϕτ ε τϕερ∀. Τ τιλλα θενδριµε ϕαν τ σηυµτα ν κτ βοτιµ.

Ν φαθετ ε σητψπιτ σηθιπταρ τ Κοσοϖσ, σι εδηε τ ατιϕ τ Μαθεδονισ, ρραλλ σητ δισκυτυαρ νδονϕ φιγυρ σα αϕο ε Ρ.Ν.ςοκσ. ςεπριµταρισ σ τιϕ πρ αρσιµιν σηθιπ ισλαµ, σι δηε ϖεπριµταρισ σ τιϕ ατδηεταρε, ι κυσητοηετ νϕ καπιτυλλ ι ϖεαντ ν λιβριν ϖολυµινοζ ∀Μσυεσιτ πρ κοµβιν σηθιπταρ∀.


Ρεξηεπ ςοκα ισητε ι λιδηυρ σηυµ µε φεν δηε νϕκοησισητ ισητε νϕ ατδηεταρ ι µαδη. Αι λσηοι κυσητριµιν θ ∀τ βασηκοηεµι πρ τ∋ι δην κοµβιτ διϕε, εδυκιµ ε αρσιµ∀. Αι νυκ ισητε δογµατικ ν θενδριµιν ε τιϕ δηε θε ν γϕενδϕε θ θενδριµετ ε τιϕ τι σηικοντε µε σψ οβϕεκτιϖ. Πικρισητ κψ θενδριµ ι τιϕ οβϕεκτιϖ ε βρι τ ηεθ δορ νγα πικπαµϕα ε παρ. Αι πρεφεροι τ πριϖοηετ νγα δο πριϖιλεγϕ ι οφρυαρ, τ ϕετοϕ δυκε σηιτυρ λυλε νεπρ σοκακετ ε Σταµβολλιτ δηε τ ϖδεσ ι ϖαρφρ πρ τ µβετυρ βεσνικ ι ιδεαλεϖε κοµβταρε δηε ι ατψρε φεταρε, τ χιλαϖε υ κισητε σηρβψερ. Ε παρ µε σψριν κριτικ, ϖεπρα ε Ρεξηεπ ςοκεσ κα πασυρ νϕ νδικιµ ποζιτιϖ ν πρηαπϕεν ε διτυρισ πρ αρσιµιν ν γϕυην αµταρε, πρ κυλτυρ ισλαµε, σι δηε πρ σηκριµ−λεξιµιν ν γϕυηεν σηθιπε, λαργ νδικιµιτ τ σηκολλαϖε σλλαϖε.

Ρεξηεπ Ν. ςοκα ϖδιθ ν ϖιτιν 1917 (?) ν ϖαρφρι τ τηελλ ν Σταµβολλ.

Ν Σηιπκοϖιχ σητ νγριτυρ νϕ πρµενδορε ν νδεριµ τ τιϕ. ϑαν οργανιζυαρ ϖεπριµταρι, ν µεσ τ χιλαϖε νϕ σιµποζιυµ, κυ καν µβαϕτυρ κυµτεσατ ε τψρε περσοναλιτετε τ σηθυαρα τ κυλτυρσ ε τ φεσ ν ατο τρεϖα σηθιπταρε. Ατο ηεδηιν δριτ µβι ϖλερατ γϕυησορε τ ϖεπρσ σ Ρ.ςοκσ, µβι πικπαµϕετ πεδαγογϕικε, µβι πικπαµϕετ φιλοζοφικε ε σοχιαλε, ετϕ. ςεπρα ε ςοκσ σητ λν ν ηιϕε νγα παραγϕψκιµε ινδοκτρινυεσε σλλαϖοκοµυνιστε.

Ρεξηεπ ςοκα κα βοτυαρ σηυµ αρτικυϕ γϕατ κοησ σ θενδριµιτ τ τιϕ ν Σταµβολλ, πορ θ νυκ ϕαν στυδιυαρ.


ΚΑ∆ΡΙ ΛΥΤΦΥΛΛΑ ΠΡΙΣΗΤΙΝΑ, ΛΥΦΤ⊄ΤΑΡ Π⊄Ρ ΒΑΣΗΚΙΜΙΝ ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡ

Ν ερεκυν ε παρ τ σηεκυλλιτ ΞΞ, νϕ ρολ παρσορ δηε σηυµ − διµενσιοναλ ν ηιστοριν ε Σηθιπρισ λυαϕτι Καδρι Λυτφυλλα Πρισητινα, λυφτταρι πρ βασηκιµιν κοµβταρ. Κ. Λ. Πρισητινα µβαροι στυδιµετ τεολογϕικε ν Σταµβολλ, δηε κραηασ τψρε, βρι δηε νορµαλεν ε Λαρτ τ Σταµβολλιτ, σι δηε Φακυλτετιν ε ∆ρεϕτσισ πραν Υνιϖερσιτετιτ τ Σταµβολλιτ.

Σι βυρρ σητετι, αι θε πρ Σηθιπρινε ετνικε δηε δεµοκρατικε. Κρψεσοι Κοµιτετιν πρ Μβροϕτϕεν Κοµβεταρε τ Κοσοϖσ, πρφαθσοι Κοσοϖν σι δεπυτετ ι παρλαµεντιτ τ παρ σηθιπταρ (1921), υ εµρυα Μινιστρ ι ∆ρεϕτσισ ν καβινετιν ε Θεϖερισ Σηθιπταρε (1921), θ κρψεσοηεϕ νγα Ηασαν Πρισητινα. Σι ϕυριστ υ σηθυα πρ µβροϕτϕεν ε τιϕ παριµορε. Σι πυβλιχιστ δηε τεολογ, αι δρεϕτοι ρεϖιστν ∀Υδηα ε σϖρτετσ∀, κυ σηπρεηυ πικπαµϕετ ε τιϕ πολιτικε, σοχιαλε, φιλοζοφικε ε τεολογϕικε.

Μ γϕερ πλατφορµν ε τιϕ ε παραθιτι ν ρεϖιστν ∀Βασηκιµι ι Κοµβιτ∀, κυ τηεκσοντε σε ∀κα πρ θλλιµ κρψεσορ µε κσηιλλυε βασηκφεταρετ ταν, µε υα µσυε κτψρε παριµετ ε τηϕεσητα τ φεσ, µε ι πσητυε πρεϕ ζηγατρριµιτ τ κρψεκπυτσηµ, µε εδυκυε τεκ ατα νδϕενϕν ε βασηκιµιτ ε τ ϕετυαριτ τοκ ν σηοθριν νϕερζορε, µε ι βα γϕψµτψρ τ δοβισηµ πρ ϕετν σηθνορε κοµβταρε τονν γϕιτη ατα γϕψσµδιϕεταρ τον, τυε ιυ φολυν κτψνε µβι βαζα τ σηνδοσηα ε τ ϖρτετα τ βεσιµιτ, µε ι δηαν νϕ ζηϖιλλιµ µενδορ κρεϕτ ποπυλλιτ, πρδερισα τ να µβριϕ φυθια ν λµε τ φιλοζοφισ, τ σοχιολογϕισ ε τ πολιτικσ∀.

Αι πρπιθετ τ κριϕοϕε νϕ οπινον σηοθρορ ποζιτιϖ λιδηυρ µε φεν, δυκε ε παρ ατ σι νϕ ελεµεντ βασηκιµι, σι νϕ δοκτριν θ νυκ πενγον πρπαριµιν ε σηκενχαϖε, σι νϕ φυθι∀θ ρυαν ρρεγυλλιν δηε δισιπλινν ν µεσ νϕερζϖετ∀.


Νπρµϕετ αρτικυϕϖε θ βοτοι δηε φορυµεϖε θ δρεϕτοι οσε µορι πϕεσ, σητροι προβλεµε τ ρνδσισηµε, θ κισηιν τ βνιν µε ζηϖιλλιµιν ε αρσιµιτ ν ατ κοη, δυκε ι τραϕτυαρ ατο νγα κνδϖσητριµι σηοθρορ ε πολιτικ. Θ µ 1920 κρκοι θ αρσιµι φιλλορ τ βεηεϕ ι δετψρυαρ,νδερσα αρσιµι γϕψσµ ι µεσεµ φαλασ, πορ ϕο ι δετψρυαρ. Κετιϕ προϕεκτι ι σητοηεϕ ηαπϕα ε κονϖικτεϖε πρ νξενεσιτ ε ζοναϖε τ λαργετα. Πρσα ι πρκετ αδµινιστριµιτ τ ηαλλκαϖε τ νδρψσηµε, αι θε ι µενδιµιτ θ σηκολλατ φιλλορε δηα ατο θψτετεσε τ αδµινιστροηεσηιν νγα κεσηιλλατ αδµινιστρατιϖε τ πυσητετιτ λοκαλ, νδερσα σηκολλατ ε µεσµε δηε ινστιτυχιονετ ε αρσιµιτ τ λαρτε τ νγριηεσηιν δηε τ αδµινιστροηεσηιν νγα σητετι. Ν βαζε τ πυνεσ εδυκατιϖε−αρσιµορε αι ϖυρι εδυκιµιν πατριοτικ, καρακτεριν πρακτικ τ νϕοηυριϖε δηε αφτεσιµιν ε νξενεσϖε πρ τ πρβαλλυαρ ν µενψρ τ παϖαρυρ νεϖοϕατ ε ϕετεσσ.

ςΙΛ∆ΑΝ ΦΑΙΚ ∆ΙΒΡΑ ΜΡΟϑΤ⊄ΣΙ Ι ΑΛΦΑΒΕΤΙΤ ΣΗΘΙΠ

Ρεκα ε ∆ιβρσ σητ νϕ νγα ϖενδετ κυ καν λινδυρ σηυµ πρσοναλιτετε τ λϖιζϕεσ κοµβταρε. Ατα νυκ ϕαν ϖετµ λυφτταρ µε αρµ, πορ εδηε λυφτταρ µε πεν. ι τιλλ ισητε εδηε ςιλδαν Φαικ ∆ιβρα, νγα Ριµνιχα ε Ρεκσ.

ςιλδανι αρσιµιν φιλλορ δηε ατ τ µεσµ ε βρι ν ∆ιβρ, κυ κισητε νϕ αρσιµ τ ζηϖιλλυαρ ν γϕυη τ ηυαϕ τυρκο−αραβο−περσιανε, νγα κυ δολν σηυµ πατριοτ τ σηθυαρ σι Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρα, Σαιδ Ναϕδενι (Ηοξη ςοκα ι ∆ιβρσ), Ηφζ.Μαλιθ Τανυσηα, νγα Τανυσηα ε Ρεκσ, ιδηταρ ι ζϕαρρτ ι Κλυβιτ τ Σταµβολλιτ, Ηφζ.Αβδυρραηιµ ∆αυτι, προπαγανδυεσ δηε µσυεσ ι γϕυησ σηθιπε ετϕ.


Στυδιµετ ε λαρτα ι ϖαζηδοι ν Σταµβολλ, κυρ, σι σηυµ σηθιπταρε τ τϕερ, δηε κψ πατι ρεζυλτατε τ σηκλθψερα ν πρφυνδιµιν ε µεδρεσεσ σ λαρτ. ι ϖλερσυαρ πρ πργατιτϕεν ε λαρτ θ κισητε φιτυαρ, υ εµρυα προφεσορ ν µεδρεσεν ε λαρτ τ Ψσκψδαριτ. Ν κτ πϕεσ τ Σταµβολλιτ, γϕατ δηϕετϖϕεαριτ τ φυνδιτ τ σηεκυλλιτ τ καλυαρ δηε σιδοµοσ γϕατ δηϕετϖϕεαριτ τ παρ τ σηεκυλλιτ τον, κυ κψ σηρβεντε ατψ, πατι σηυµ σηθιπταρε ν κτ θψτετ. Μ ϖον ατψ υ ηαπ εδηε νϕ σηκολλ σηθιπε, σηκολλα ∀Κοσοϖα∀ µε νξνσ ρεφυγϕατση σηθιπταρ.

ς.Φ.∆ιβρα υ ακτιϖιζυα ν λϖιζϕεν κοµβταρε τ φιλλιµιτ τ σηεκυλλιτ ΞΞ, δυκε πρθαφυαρ προγραµιν ε σαϕ. Μορι πϕεσ ν Κλυβιν ∀Βασηκιµι∀ τ Σταµβολλιτ δηε ε πρφαθσοι ατ ν Κονγρεσιν ε Μαναστιριτ τ 1908−σ.

Θνδριµι ι τιϕ ν κτ Κονγρεσ, προ οσε κυνδρ αλφαβετιτ τ Σταµβολλιτ, κισητε νϕ πεση τ µαδηε. Σηυµ νγα πϕεσµαρρσιτ πρισνιν νγα δο τ ανοντε Ηφζ.ςιλδανι. ς. ∆ιβρα, δυκε σηπρεηυρ πικπαµϕεν ε τιϕ ν βαζ τ τηνιεϖε Κυρανορε, τηεκσοι: ∀Φεϕα δηε Κυρανι νυκ καν κυρρφαρ λιδηϕε µε αλφαβετιν. Μσιµι ι γϕυησ σηθιπε µε αλφαβετιν λατιν νγα πικπαµϕα φεταρε σκα ασνϕ νδαλιµ∀. ∆υκε πασυρ παρασψση ανεν πρακτικε, αι τηα σε µσιµι ι γϕυησ σηθιπε µε κτ αλφαβετ σητ µ ι λεητ.

Ηφζ.ς.Φ.∆ιβρα σητ αυτορ ι δισα ϖεπραϖε λετραρε−φεταρε ε φιλοζοφικε ν γϕυητ ε Λινδϕεσ. Γϕιτηασητυ αι σητ αυτορ εδηε ι µονογραφιϖε ν λµιν ε δρεϕτσισ, ν κυαδριν ε τ δρεϕτσ σ Σηεριατιτ.

Αι, µε χιλσιν ε πρφαθσυεσιτ τ Κοµιτετιτ τ Σταµβολλιτ µβαϕτι νϕ ϖαργ λιγϕεραταση γϕατ ϖιτιτ 1908 ν δισα θψτετε τ Σηθιπρισ. Κτο λιγϕρατα δσηµοϕν πρ ερυδιχιονιν ε τιϕ, πατηοσιν πατριοτικ δηε ελοκυενχν προφεσιοναλε. ςδιθ ν Σταµβολλ µ 1925.


ΗΟΞΗ⊄ ΗΑΣΑΝ ςΟΓΛΙ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ ∆Ο ΤΑ ΜΒΡΟϑΜ⊄ Ε∆ΗΕ ΜΕ ΓϑΑΚ

∩ερεκ σηεκυλλι ι παρ ι ηιστορισ σ ζηϖιλλιµιτ τ κυλτυρσ δηε τ αρσιµιτ ν Τιραν λιδηετ νγυσητ µε εµριν δηε ϖεπριµταριν ε Ηοξη Ηασαν ςογλι. Ηαπϕα ε αλφαβετιτ τ Σταµβολλιτ, φυνκσιονιµι ι σηκολλσ φιλλορε ∀Ψλλι∀ ν Τιραν, θενδρεσα ηεροικε νδαϕ πρσεκυτιµεϖε θ ιυ βν πατριοτϖε νγα Σηεϖθετ ∆υργυτ πασηα ε µ ϖον νγα Εσατ Τοπτανι, τηεµελιµι ι ϕετιµορεσ σ Τιρανσ δηε σηυµ ϖεπρα βαµιρσε, ε βν σηυµ τ δασηυρ δηε τ νδερυαρ εµριν ε Ηασαν ςογλιτ.

Ηασαν ςογλι ρρϕεδη νγα νϕ φαµιλϕε τιρανασε µε τραδιτα ατδηεταρε. Αι κρευ σηκολλν πλοτορε (Ρυζηδιε) ν Τιραν, κυρσε ν Σηκοδρ ϖαζηδοι σηκολλν πεδαγογϕικε µε γϕυη µσιµι τυρθισητεν, ∀∆αρυ−µυαλιµιν∀. Σιπασ τ δηναϖε, αι νδοθι εδηε αρσιµιν ε λαρτ ν Σταµβολλ, κυ υ παϕισ µε νϕ κυλτυρ τ λαρτ τεολογϕικε. Θ ν φιλλιµ υ ινγρανυα ν λϖιζϕεν πατριοτικε. Σι κρεδο τ ϖεπιµταρισ σ τιϕ σηοθρορε αι κισητε παρυλλεν ∀ϑαµ σηθιπταρ, φλασ σηθιπ δηε γϕυην σηθιπε δο τα σηκρυαϕ εδηε µε γϕακ∀.

Κσαϕ µοτοϕε αι νυκ ι δεϖιϕοι ασνϕηερ. Σηρβευ σι µσυεσ ι σηκολλσ φιλλορε σηθιπε τ Τιρανσ, θ δρεϕτοηεϕ νγα Φιλιπ Ηασηικυ, δυκε ε φιλλυαρ πυνν µε 1901. Νϕκοησισητ σηρβευ σι µσυεσ εδηε ν σηκολλατ ε τϕερα τυρκε, γϕιτηµον δυκε ιυ πρµβαϕτυρ παριµεϖε τ τιϕ. Με σηπαλλϕεν ε Παϖαρσισ πυνοι σι µσυεσ ν δισα σηκολλα τ Τιρανσ, δερισα ϖδιθ ν µοσην 58− ϖϕεαρε. Ν κτο σηκολλα δηα λνδ τ προφιλιτ φεταρ, παραλελισητ µε λνδ τ τϕερα τ κυλτυρσ σ πργϕιτησηµε.

Μ 1910 δηε µ πασ µε αρδηϕεν ε ρρεβελϖε τ Εσατ Τοπτανιτ, σι τηοτ Ηφζ.Ιβραηιµ ∆αλλιυ, ν λιβριν ε τιϕ ∀Πατριοτιζµα ν Τιραν∀, αι υ νδοθ δηε υ πρσεκυτυα, ν µνψρν µ νϕερζορε, δερισα µβετι ι γϕψµτ.


Η.ςογλι ι πρκιστε ατιϕ γρυπι νϕερζιση µε καρακτερ τ φορτ, θ νυκ πρκυλεν δηε θ ασ νυκ ι ννσητροηεν δηυνσ. Σηκοντε ι παρι ν ξηαµι δηε διλτε ι φυνδιτ. Θ νγα µ κρψεσορτ θ µβροϕτι ϖενδιµετ ε Κονγρεσιτ τ Λυσηνϕεσ δηε υ ραδηιτ κραη πρ κραη µε ιτηταρτ ε θεϖερισ θ δολι νγα κψ Κονγρεσ. Αι νυκ σηκροι νδονϕ ϖεπρ, πορ φϕαλα ε τιϕ θε αθ ε φορτ σι παρα ξηεµατιτ ν ξηαµι, ασητυ εδηε παρα νξνσϖε ν σηκολλ.

Η.ςογλι ισητε προτοτιπι ι µψσλιµανιτ τ δεϖοτσηµ. Κυδο θ δο τ νδρµερρεϕ νδονϕ νισµ πρ τ νδιηµυαρ νεϖοϕταρτ οσε πρ τ νγριτυρ νδονϕ ινστιτυχιον θ µυνγοντε, αι δο τ ζγϕιδητε κυλετεν ε τιϕ, δο τ ανγαζηοηεϕ µε τρ αυτοριτετιν θ γζοντε. Σηυµ ϖαϕζα ϕετιµε ι καν γζυαρ µαρτεσατ ε τψρε ν σαϕ τ νδιηµαϖε θ αι υ κα δην. ϑετιµορϕα ε Τιρανσ σητ νδιηµυαρ νγα κψ βυρρε ι µαδη, ι χιλι, πασ ϖδεκϕεσ, υλλισητετ ε τιϕ ια καλοι σι πασυρι κτιϕ ινστιτυχιονι.

ΗΑΞΗΙ ΑΛΙ ΕΛΒΑΣΑΝΙΤ Π⊄ΡΦΑΘ⊄ΣΥΕΣΙ Ι ΥΝΙΤΕΤΙΤ ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡ

ϑετα δηε ϖεπριµταρια ε Ηαξηι Αλι Ελβασανιτ σητριηετ µ σε γϕψσµ σηεκυλλι ν σηεκυλλιν ε καλυαρ δηε µ σε νϕ ερεκ ν τ σοτµιν. Αι πρϕετοι νγϕαρϕε τ δηµβσηµε τ ϖλλεζρϖε τ τιϕ: βετεϕατ, χοπτιµιν ε ϖενδιτ, µργιµετ ε δετψρυαρα, ϖαρφριν ε ποπυλλιτ, πραρϕεν θ µβιλλτε προπαγανδα ε ηυαϕ γρεκε ε σλλαϖε ετϕ.

Ι παϕισυρ µε κυλτυρν ε λαρτ φεταρε, τ χιλν ε κισητε φιτυαρ ν αυλατ ε Υνιϖερσιτετιτ τ Σταµβολλιτ, δηε ι φρψµζυαρ νγα ιδεαλετ κοµβταρε, Ηαξηι Αλι Ελβασανι φιτοι βεσιµιν ε ποπυλλιτ, ι χιλι ε ζγϕοδηι δεπυτετ ε


µ πασ δηε ανταρ ι Σενατιτ. ςαϕτϕα ν Ηαξη ε πασυροι βοτκυπτιµιν ε τιϕ µε νδϕενϕα φισνικε τ µοραλιτ Ισλαµ.

Ν µνψρ τ ϖααντ Ηαξηι Αλι Ελβασανι υ σηθυα σι πυβλιχιστ, ϖεπριµταρ σηοθρορ ε πατριοτ. Γϕατ κοησ θ θε ν Τυρθι, δρεϕτοι γαζετν ∀Ζεµρα∀ (∀Ψρεκ∀), θ βοτοηεϕ ν δψ γϕυη: σηθιπ δηε τυρθισητ, µε αλφαβετ αραβ. Ν δαλϕε τ σαϕ, κϕο γαζετ υ β τριβυν ε πικπαµϕεϖε λιδηυρ µε νεϖοϕν ε οργανιζιµιτ τ αρσιµιτ ν Σηθιπρι. Ηαξηι Αλι Ελβασανι ισητε δηε κρψεταρ ι Κλυβιτ ∀Βασηκιµι∀, ι χιλι κισητε σι οργαν τ ϖετιν γαζετν ∀Φϕαλα ε δρεϕτ∀.

Πικπαµϕετ ε Ηαξηι Αλι Ελβασανιτ λιδηυρ µε αρσιµιν, µιρκυπτιµιν ν µεσ βεσιµταρϖε τ φεϖε τ νδρψσηµε ετϕ, ϕαν πϕεσ ε ιδεϖε τ ριλινδσϖε. Αι προπαγανδοντε τολερανχν ε µενδιµιτ, ν βαζ τ σ χιλσ σητροντε βασηκπυνιµιν ν µεσ µψσλιµανϖε δηε κριστιανϖε: ∀Μψσλιµαντ δυηετ τυ σητριϕν δορν κριστιανϖε, σεπσε κϕο ε φορχον κοµβιν σηθιπταρ∀.

Μ 1913−1914 αι δρεϕτοι ∀Κοµιτετιν ε Ζγϕιµιτ δηε τ Βεσσ Σηθιπταρε∀, µε θενδρ ν Ελβασαν. Με θνδριµετ ε τιϕ, µε κυλτυρν θ ζοτροντε σι µψδεριζ δηε πρϖοϕεν θ κισητε φιτυαρ σα κοη σηρβευ ν οργανετ λεγϕισλατιϖε τ Τυρθισ, Ηαξηι Αλι Ελβασανι φιτοι νϕ ποπυλλαριτετ ϕο ϖετµ ν Ελβασαν, πορ δηε ν τ γϕιτη ζονν ε Σηθιπρισ σ Μεσµε.

Ηαξηι Αλι Ελβασανι ϖδιθ ι νδερυαρ ν ϖιτιν 1928.


ΘΑΜΙΛ ΒΑΛΑ ∆ΡΕϑΤΟΡΙ Ι ΠΑΡ⊄ Ι ΜΕ∆ΡΕΣΕΣ⊄ (ΤΙΡΑΝ⊄)

Ν ϖιτετ 20 ισητε πϕεκυρ µενδιµι πρ τ κριϕυαρ νϕ σηκολλ τ µεσµε φεταρε ισλαµε µε φιζιονοµι βασηκκοηορε. Ιτηταρ τ κσαϕ ιδεϕε δηε ινιχιατορε τ κσαϕ νδρµαρρϕεϕε υ βν πρσοναλιτετε τ σηθυαρα τ πολιτικσ σηθιπταρε τ ατψρε ϖιτεϖε. Με σηκατρριµιν ε Ηαλιφατιτ, νγριτϕα ε νϕ σηκολλε τ τιλλ σητροηεϕ σι νϕ σητϕε εµεργϕεντε. Γρυπι ι ινιχιατορϖε κρψεσορ πρφαθσοηεϕ νγα Ηφζ.ςεηβι ∆ιβρα, σενατορι Σαλι ςυιτερνι, ιντελεκτυαλτ ε σηθυαρ Θαµιλ Βαλα, Μεηδι Φρασηρι, ε Φεριτ ςοκοπολα ετϕ.

Μεδρεσεϕα θ δο τ νγριηεϕ σψνοντε τ πργατιστε κλερικ τ διτυρ, τ παϕισυρ µε νϕοηυρι τ λαρτα φεταρε, φιλοζοφικε ε σηκενχορε, ν πρκατσι µε αρριτϕετ ε αρσιµιτ βασηκκοηορ.

∆ρεϕτιµι ι κσαϕ µεδρεσεϕε ιυ χακτυα Θ.Βαλσ. Θαµιλ Βαλα ι λινδυρ ν Γιλαν τ Κοσοϖσ, δηε θ κισητε µβαρυαρ στυδιµετ ν Σταµβολλ, κισητε νϕ πρϖοϕ τ γϕατ πεδαγογϕικε σι µσυεσ ν γϕιµναζετ ε ϑανινσ, Σελανικυτ δηε Μαναστιριτ, σι δηε δρεϕτορ ι γϕιµναζιτ ν ϑερυζαλεµ, δρεϕτορ αρσιµι ν ∆αµασκ ε Ελβασαν. Αι κισητε µαρρ πϕεσ ν Κονγρεσιν αρσιµορ τ ϖιτιτ 1922 δηε θε ανταρ ι Κοµιτετιτ ∀Μβροϕτϕα Κοµβταρε ε Κοσοϖσ∀.

Κτιϕ πρσοναλιτετι ιυ βεσυα δρεϕτιµι ι Μεδρεσεσ τ Τιρανσ µ 1 µαρσ 1924. Αι παραθιτι πλανιν µσιµορ τ κσαϕ σηκολλε φεταρε, κυ δο τ ϕεπεσηιν λνδτ: Κυρανι, Φικηυ,γϕυηα αραβε, γϕυηα σηθιπε, γϕυηα φρνγε, ηιστορια ε Σηθιπρισ, γϕεογραφια, σηκενχατ, αριτµετικα ε γϕεοµετρια, ηιγϕενα δηε λνδτ ε δϕατητσισ (ϖιζατιµ, γϕιιµναστικ δηε µυζικ).

Πρ νγα προγραµι δηε πλανι µσιµορ, κϕο µεδρεσε ισητε ε βαραζϖλερσηµε µε γϕιµναζετ βασηκκοηορε. Ν κτ τραδιτ εχι αϕο, νγα βανκατ ε σ χιλσ δολν κλερικ τ αφτ, στυδιυεσ, σηκριµταρ ε δερι ακαδεµικ.


ΜΕΗΜΕΤ ΑΚΙΦ ΕΡΣΟϑ ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΟ ΤΥΡΚ

Νδρ σηθιπταρτ θ καν βρ εµρ ν φυσην ε λετραϖε ν Περανδοριν Οσµανε, σητ εδηε Μεηµετ Ακιφ Ερσιοϕ, µε οριγϕιν νγα Σηυσηιχα ε Πεϕσ, νγα νϕ φαµιλϕε ιντελεκτυαλι, µψδεριζι.

Υ µυαρ θ ηερτ µε ποεζι, νδονσε στυδιµετ ι νδοθι πρ ϖετεριναρι, δυκε υ διπλοµυαρ ν ϖιτιν 1836, ν σαϕ τ νϕ πυνε κµβνγυλσε, δυκε καλυαρ εδηε σιτυατα τ ϖσητιρσιϖε µατεριαλε, µβασι ι ατι ε λα θ ηερτ.

∀Θ ν σηκολλν ε µεσµε κισητε µσυαρ µιρ αραβισητεν, ε χιλα ισητε γϕυηα ε Κυρανιτ δηε περσισητεν, γϕυηα ε λετρσισ οσµανε. Μ ϖον ν Παρισ πρϖετσοι εδηε φρνγϕισητεν. Τηεκσοϕµ σε Μεηµετ Αθιφι ζοτροντε βυκυρ εδηε σηθιπεν, θ ε κισητε γϕυη αµταρε...∀.

∀Πασ ϖιτιτ 1912 πρ αφρο 4 ϖϕετ σηρβευ σι ϖετεριναρ ν Ρυµελι ε σιδοµοσ ν Σηθιπρι, (δψ ϖϕετ ν Κοσοϖ) κυ κισητε σηκυαρ εδηε ν Πεϕ πρ τυ µαλλυρ µε τ αφρµιτ∀.

Βρι εµρ σι ποετ. Ν ϖιτιν 1895 υ βοτυα ποεζια ε τιϕ ε νϕοηυρ ∀Κυραν − α Ηιταπ∀. Νϕ ϖιτ µ πασ φιλλοι τ βοτοϕ ν ρεϖιστν ∀Ρεσιµλι Γαζετε∀. Ν ϖιτιν 1908 φιλλοι βοτιµι ι ρεϖιστσ ∀Σιρατι−ι−Μυστακιµ∀, δυκε θεν κρψερεδακτορ ι σαϕ Μεηµετ Ακιφι. Ατϕε βοτον σηυµ νγα ποεζιτ ε τιϕ, δισα πρεϕ τ χιλαϖε µε πσευδονιµιν ∀Σαδι∀.

Νϕ ϖενδ τ δυκσηµ ζ ν κριϕιµταριν ε Μεηµετ Ακιφιτ ϖεπρα ε θυαϕτυρ ∀Ασιµ∀, ε χιλα σητ βοτυαρ ν ϖιτιν 1919 ε δερι ν ϖιτιν 1924. Πο ασητυ εδηε ϖεπρα ν πεσ ϖλλιµε, ∀Βιρ Γεχε∀, ∀Βιρ Αριζ∀, ∀Νε εσερ∀, ∀Νε δε Σεµερ∀, ∆ερϖι Αηµετ∀, ∀Σαδι Πασα Ιµαµι∀, ετϕ.


Μεηµετ Ακιφι τηυρτε ϖϕερσηα δυκε πασθψρυαρ νγϕαρϕετ τραγϕικε θ συνδονιν ν ατ κοη. Κα σηκρυαρ ϖϕερσηα ελεγϕικε εδηε πρ Λυφτν Βαλλκανικε 1912−1913, πρ Λυφτν ε παρ Βοτρορε 1914−1918.. Αι λυφτοι ϕο ϖετµ µε σηκριµε ε ϖϕερσηα, πορ µβαντε εδηε λιγϕρατα νπρ ξηαµι µ Κασταµονυ ε ϖιλαϕετε τ τϕερα∀.

Μεηµετ Ακιφι νϕιηετ σι αυτορ ι Ηψµνιτ τ Τυρθισ, δυκε κονκυρυαρ µε ρρετη 700 ποετ θ παραθιτεν κριϕιµετ ε τψρε ν κονκυρσ, πορ Μεηµετι ε κισητε σϕελλυρ µε ποροσι τ δισα σηοκϖε τ τιϕ, πρφσηιρ εδηε µινιστριν ε Αρσιµιτ Ηαδυλλαη Συπηιυ, ε τ τϕερ. Κψ ηψµν υ πρανυα ζψρταρισητ µε 1 µαρσ 1921, δυκε υ βοτυαρ ν γαζετα ε καρτολινα, ν ταβελα, ετϕ, δυκε υ αφιρµυαρ ν τ γϕιτηα αντ.

Μεηµετ Ακιφι ισητε νϕ περσοναλιτετ ι σηθυαρ ι ποεζισ δηε ι αρσιµιτ δηε ι κυλτυρσ ν Τυρθι, δυκε θεν εδηε µινιστρ πρ νϕ κοη. ∀Αι ισητε πατριοτ δηε δεµοκρατ, υρρεντε δεσποτιζµιν περανδορακ δηε ιµπεριαλιζµιν περνδιµορ, τ ασητυθυαϕτυρ ∀θψτετριµ∀. Μ. Ακιφι ισητε παν−ισλαµιστ. Πο αι υρρεντε εδηε κριτικοντε παν−τυρανισττ οσε παν−τυρκισττ...παρτιν Ιττηατ−Τερακκι, θ κισητε αρδηυρ ν φυθι µε ρεϖολυχιονιν ε ϖιτιτ 1908∀.Γϕιµναζι πριϖατ τυρκο−σηθιπταρ ν Τιραν, σοτ µβαν µε ρεσπεκτ εµριν ε τιϕ.

ΗΑΞΗΙ ςΕΗΒΙ ∆ΙΒΡΑ (ΑΓΟΛΛΙ) ΚΟΜΕΝΤΑΤΟΡΙ Μ⊄ Ι ΜΙΡ⊄ Ι ΚΥΡΑΝΙΤ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΣΗΘΙΠΕ

Ηαξηι ςεηβι Αγολλι (∆ιβρα) λινδι ν ∆ιβρ τ Μαδηε µε 12.03.1867. Πασ κρψερϕεσ σ στυδιµεϖε τεολογϕικε δηε σπεχιαλιζιµιτ ν φυσην ε φιλοζοφισ ισλαµε, λογϕικσ, σηκενχαϖε ϕυριδικε ετϕ, εµροηετ µψφτι ι ∆ιβρσ, δετψρ θ ε υσητροι δερι µ 1912. Ν ϖιτιν 1909 µερρ πϕεσ ν Κονγρεσιν ε ∆ιβρσ, κυ υ


ζγϕοδη κρψεταρ ι τιϕ. Μ 1912 σηκον δελεγατ ν Κυϖενδιν Ηιστορικ τ ςλορσ, κυ ζγϕιδηετ κρψεταρ ι Πλεθσισ (Σενατιτ) (Οργαν κονσυλτατιϖ ν νδιηµ τ Θεϖερισ σ Πρκοησηµε τ ςλορσ), ζϖενδσοντε Ισµαιλ Θεµαλιν κυρ αι µυνγοντε.

Ζοτροντε αραβισητεν δηε τυρθισητεν. Ηαξηι ςεηβι ∆ιβρα υ εµρυα µψφτι ι Σηθιπρισ πασ σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ, ποστ θ ε µβαϕτι δερι µ 1929. Γϕατ κσαϕ κοηε Κοµυνιτετι Μυσλιµαν µορι νγϕψρ κοµβταρε δηε ζγϕιδηι σηυµ προβλεµε. Σιστεµοι τ γϕιτηα προνατ ε ϖακφεϖε, ι εϖιδεντοι κτο µε δοκυµενταχιονιν πρκατσ τ πρπικτ, νορµαλιζοι σηρβιµιν φεταρ ν θψτετε ε φσηατρα, ρεαλιζοι νϕ ϖαργ ρεφορµαση χεντραλιζυεσε, σιδοµοσ ν δρεϕτιµ τ ϖαρτσισ σ φαλτορεϖε δηε κυαδροϖε, αι ηοδηι εδηε ιδεν πρ φορµυλιµιν ε στατυτιτ.

Κοµυνιτετι θ φιτοι νϕοηϕεν ϕυριδικε, φιλλοι τ βοτοϕ ρεϖιστν ε πρµυαϕσηµε ∀Ζανι ι Ναλτ∀. Αι νδικοι ν ηαπϕεν ε ∀Μεδρεσεσ σ Ναλτ∀ ν Τιραν. Ν κτ µνψρ αυτοριτετι ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ υ ρριτ σηυµ δηε ϖενδοσι λιδηϕε µε σηυµ ϖενδε ισλαµε. Μ 1935 Η.ς.∆ιβρα σηκον πρ ηερ τ δψτ ν Θαβε, κυ υ αφιρµυα σι νϕ διϕεταρ ισλαµ ι κοησ.

Η.ς.∆ιβρα ισητε νϕ νγα κοµεντατορτ µ τ σηκλθψερ τ Κυρανιτ ν γϕυην σηθιπε. Κτο κονφερενχα τ µβαϕτυρα ν ξηαµι ϕαν βοτυαρ ν ρεϖιστν ∀Ζανι ι Ναλτ∀. Νδρσα ν ϖιτιν 1993 βοτοηεν τ πλοτα ν ΣΗΒΑ νγα Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι, νν τιτυλλιν ∀∩υρδηρον Κυρανι?∀

Τ γϕιτηα χιλσιτ ε τεολογυτ ισλαµ πρσονιφικοηεσηιν τε ς.∆ιβρα, ιµαµ δηε ηαξηι, κρψεµψφτι δηε κρψεταρ σενατι, ϖαιζ δηε κοµεντατορ ι Κυρανιτ. Κρψεσοι δηε δρεϕτοι πρ ϖιτε µε ραδη τεολογτ µ τ σηθυαρ σηθιπταρ. Ηαξηι ςεηβιυ, µε µενδιµετ ε τιϕ τ λαρτα ε προγρεσιϖε, ι φτοντε νϕερζιτ τα σηφρψτζοϕν ιντελιγϕενχιεν ε τψρε.

Ν κοµεντιν θ ι βντε Ηαξηι ςεηβιυ δισα χιτατεϖε Κυρανορε τηοσητε:


∀Με ζγϕεδη τ αφτιν ε τ µεριτυεσηµιν δηε µε ε ϖυ ν κρψε τ δετψρσ, ε πασταϕ κψ µε ϖεπρυε ε µε γϕψκυε µε αρσψε, µε δρεϕτσι...∀.

Ν πλανιν πολιτικ τε Ηαξηι ςεηβιυ γϕεϕµ νϕ προπαγανδιστ τ σηκλθψερ, θ πυνοντε γϕιτηµον πρ µβαρϖαϕτϕεν ε κοµβιτ ε τ ατδηευτ. Ν υνιτετιν δηε βασηκιµιν ε γϕιτη σηθιπταρϖε σηιητε τ ϖετµεν ρρυγ πρ τ σιγυρυαρ τ αρδηµεν τον. Αι δο τ τηοσητε ν Κυϖενδιν Κοµβταρ τ ςλορσ µ 28 νντορ 1912 σε ∀Κριστιανι ε µψσλιµανι ϕαν ϖλλεζρ σηθιπταρ τ πανδαρ∀. ∀Αρµικυτ τ ατδηευτ ι πριτετ ηοϖι ε γυξιµι ν θοφτ σε να σηεφ τ βασηκυαρ ε τ λιδηυρ πρ νϕ θλλιµ τ ναλτ∀. ∀Ναλτσιµι ε πρπαριµι ι νϕ ϖενδι ϖαρετ ν σιγυριµιν ε θετσισ σ βρενδσηµε. Ατϕε κυ µυνγον θετσια, νυκ µυνδ τ πρπαροϕ ινδυστρια, τρεγτια ε βυριµετ ε τϕερα εκονοµικε θ ε λυµτυροϕν νϕ ποπυλλ∀.

Σι µενδιµταρ δηε βαρτσ ι ϖιζιονιτ τ ισλαµιτ νδρ σηθιπταρτ, Ηαξηι ςεηβιυ κυπτοι θαρτ προβλεµετ δηε ϖσητιρσιτ παρα τ χιλαϖε γϕενδεϕ Κοµυνιτετι Μυσλιµαν Σηθιπταρ, τ χιλιν αι ε κρψεσοντε. Αι κυπτοι σε ισλαµι ν Σηθιπρι δυηεϕ τι ηψντε νϕ ρρυγε τ ρε πρ τ ϖαζηδυαρ µισιονιν δηε ρολιν ε τιϕ µιρβρσ ε χιϖιλιζυεσ ν νδρτιµιν ε τ αρδηµεσ σ ατδηευτ. Αι τηεκσοντε σε:∀Ινϕορανχν σµυνδ τα ϕυστιφικοϕµ µε πλεθριν τον, ασ µε µυνγεσν ε σηκολλαϖε ν ατδηευν τον... πσε ϕεµι υρδηνυε πρ τ στυδυε δερι κυρ τ ϖδεσιµ, ϕεµι υρδηνυε µε υδητυε δερι ν ϖενδετ µ τ λαργτα πρ τ στυδιυε ∀. Σιπασ τιϕ τρασηγιµια ισλαµε ε µβετυρ πρεϕ τ παρϖε δυηεϕ τ βηεϕ ε ϖαζηδυεσηµε ν µνψρ θ τ βαραζοηεϕ µε αρριτϕετ µοδερνε, ∀δυκε ι σητψρ κυφιϕτ ε διτυρισ ν ηοριζοντε µε τ λαργτα σε καν παραφψτψρυαρ τεολογτ δηε διϕεταρτ ε παρ τ τρεϖαϖε τονα∀.

Σα ηερ θ φατετ ε Σηθιπρισ ισηιν ν ρρεζικ, αι φρψµζοηεϕ νγα ποροσια ε Μυηαµµεδιτ (α.σ.) ∀∆ασηυρια πρ ατδηευν σητ πϕεσ ε βεσιµιτ∀. ςδιθ ν Τιραν ν ϖιτιν 1937.


ΣΑΛΙ ΝΙΑΖΙ ∆Ε∆Ε ΚΡΨΕΓϑΨΣΗΙ ΒΟΤ⊄ΡΟΡ Ι ΒΕΚΤΑΣΗΙΝϑςΕ

⊄σητ νϕ νγα φιγυρατ µ τ ρνδσισηµε τ λϖιζϕεσ βεκτασηιανε σηθιπταρε. Κρψεσοι Κρψεγϕψσηατν ε Τιρανσ µενϕηερ πασ κριϕιµιτ ε σαϕ νγα Κσηιλλι Γϕψσηνορ ι Σηθιπρισ.

Πργατιτϕεν σι δερϖιση δηε πασταϕ ν γραδατ µ τ λαρτα τ ηιεραρκισ κλερικαλε αι ε µορι ν Αναδολλ, πραν τεθεσ σ Ηαξηι Βεκτασηιτ.

Ν Σταρϕε τ Κολονϕσ, θ ισητε ϖενδλινδϕα ε τιϕ, κισητε βρ ϖετµ αρσιµιν φιλλορ. Ν ατδηευν ε τιϕ ερδηι µ 1908 πρ ηερ τ παρ δηε µ 1932 πρ ηερ τ δψτ δηε πρφυνδιµισητ, κυ υ ϖενδοσ ν κρψε τ Κρψεγϕψσηατσ.

Σ.Ν.∆εδε ε υδηηοθι µε συκσεσ Κρψεγϕψσηατν, ε χιλα φιτοι νϕ ρεπυταχιον τ µαδη δηε σητοι ραδητ ε σαϕ µε σηυµ πρσοναλιτετε τ σηθυαρα τ ϖενδιτ.

Σ.Ν.∆εδε δαλλοηεϕ πρ ταλεντιν ε τιϕ ποετικ.

Αι ρα ϖικτιµ ν ϖιτιν 1942 ν ρρετηανα τ παδιτυρα.


ΜΥΛΛΑ ΗΑΣΑΝ ΜΑΣΥΡΙΧΑ ΗΟΞΗΑ ΙΝΟςΑΤΟΡ

Μυλλα Ηασαν Μασυριχα σητ βιρ ι νϕ φαµιλϕεϕε κοσοϖαρε τ µαδηε νγα Κριλεϖα ε Καµενιχσ.

Στυδιµετ ε παρα ι βρι ν σηκολλν ρυζηδιϕε τ Γϕιλανιτ, κυρσε σηκολλν νορµαλε τ φεσ ισλαµε ε µβαροι ν Σηκυπ ν ϖιτιν 1907. Θ νξνσ ν νορµαλε, Ηασαν Μασυριχα υ δαλλυα πρ νϕ ιµαγϕινατ δηε φανταζι κριϕυεσε τ πασυρ, πρ νϕ κυϕτεσ φενοµεναλε, πρ αφτσι απλικατιϖε πρ τυ αδµιρυαρ. Θ ν σηκολλ πλοτορε αι κισητε πρϖετσυαρ γϕυητ τυρκε, αραβε δηε περσε, γϕυη τ χιλατ ι δηαν µυνδσι τ σηφρψτζοντε λιτερατυρν ισλαµε.

Γϕατ κοησ θ ισητε στυδεντ, εδηε µ ϖον, ατιϕ ι πλθεντε λετρσια φεταρε δηε αϕο σηκενχορε. Με πασιον τ µαδη λεξοντε δο λιβρ φιζικε, µατεµατικε απο τ σηκενχαϖε τεκνικε, θ ι βιντε ν δορ. Ν µνψρ τ ϖεαντ αι ισητε ι δην πασ αστρονοµισ. Αστρονοµια δηε αστρολογϕια ια υσηθενιν ατιϕ φανταζιν, ι νξιτνιν νδρρατ δηε δσηιρατ πρ τ σηπικυρ δικα. Φρψµζιµετ θ ι ϖλονιν ν µενδϕε δηε θ νυκ ε λινιν τ θετ φιλλοι τι ϖιζατοντε ν φλετ τ βαρδηα. Αι κρκοντε βασηκπυντορ ν νδρµαρρϕετ ε τιϕ.

Πασι ι δρεϕτοντε λυτϕετ Αλλαηυτ(ξη.ση.) δηε πασι ι κρψεντε µ σ µιρι δετψρατ ε τιϕ σι ιµαµ, Μυλλα Ηασανι ϕεπτε µσιµ, µβαντε ϖαζε, κυ, ϖε τ τϕεραϖε, υ τρεγοντε νξνσϖε τ τιϕ σι δηε ξηεµµατιτ, θψση ν ϖιτιν 1900, σε νϕεριυ βρενδα πακ δηϕετϖϕεαρϖε δο τ αρριϕ ν πλανετε τ τϕερα, σε δο τ µυνδ τ κοµυνικοϕ µε τ αφρµιτ ε τιϕ νγα νϕ ϖενδ ι λαργτ, σε δο τ ζβυλοϕ απαρατε θ δο τ φλασιν δηε δο τ σηιηεν βρενδα δηοµσ ετϕ.

Αι ϖετ ισητε ι παϕισυρ µε νϕ ιντυιτ πρεϕ σηπικσι τ µρεκυλλυεσηµ. Με γυξιµ τ µαδη φιλλοι νδρτιµιν ε νϕ µϕετι φλυτυρυεσ (βαλλονε) δηε πρ κτ πυν κρκοι νδιηµν ε φαρκταριτ τ φσηατιτ. Πρ κτ βαλλον


πρδορι δρρασα πλεπι, πεληυρ τ λψερ µε δψλλ δηε ν πρανι τ φσηαταρϖε τ Ζαρβιχσ, ν ϖιτιν 1899, βρι προϖ µε δϕαλιν ε τιϕ 12 −ϖϕεαρ, ι χιλι υ νγριτ ν νϕ λαρτσι 50−70 µετρα, δυκε πρσηκυαρ νϕ λαργσι ρρετη κατρ κιλοµετρα.

Μυλλα Ηασαν Μασυριχα ισητε νϕ ∀Εδισον∀ ι ϖρτετ, πορ ν κυσητετ ε ϖενδιτ τ τιϕ αι υ κυφιζυα ϖετµ µε προϕεκτιµιν, νδρτιµιν δηε απλικιµιν ε δισα απαρατεϖε θ µβετν σι ρελικε, δυκε δσηµυαρ γϕενιν σηθιπταρε. Αι νγριτι µυλλιριν ε φσηατιτ µε νδιηµεν ε υϕιτ ε τ ερσ, νδρτοι µυλλιριν ε καφεσ ετϕ. Μ ϖον αι προϕεκτοι δηε νδρτοι νϕ τιπ αρµ, ε χιλα µβυσηεϕ δηε ζβραζεϕ δισα ηερ, σηπικϕε πρ τ χιλν υ ϖυ ν διϕενι εδηε Συλλτανι.

Ακτιϖιτετι ι Ηασαν Μασυριχσ θε ι σηυµανσηµ, αι σητριηεϕ εδηε ν ϖεπριµταριν φεταρε, σι ιµαµ δηε µσυεσ φεϕε, εδηε σι ακτιϖιστ ι ηαπϕεσ σ σηκολλαϖε πρ µσιµιν ε γϕυησ σηθιπε. Αι ζοτροντε νϕ βιβλιοτεκ σηυµ τ πασυρ.

Ν ϖιτιν 1916 αι λυφτοι µε αρµ ν δορ πρ τ µβροϕτυρ τροϕετ σηθιπταρε νγα πυσητυεσιτ βυλλγαρ. Βυλλγαρτ ια δογϕν σητπιν δηε βιβλιοτεκν, κυ ισητε εδηε καλενδαρι µβι ποζιτεν ε πλανετεϖε ν γϕιτησι, τ χιλιν ε κισητε φιλλυαρ τα νδρτοντε θ µε 1911 ε θ ε ρικαπι µ ϖον πρ τα πρφυνδυαρ ν ϖιτιν 1925. ςδεκϕα ε τιϕ υ σηνδρρυα ν νϕ µανιφεστιµ ποπυλλορ.


ΙΣΜΑΙΛ Ν∆ΡΟΘΙ Νϑ⊄ ϑΕΤ⊄ ΚΥΣΗΤΥΑΡ ΙΣΛΑΜΙΖΜΙΤ ∆ΗΕ ∩⊄ΣΗΤϑΕΣ ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡΕ

∆ιασπορα σηθιπταρε ε Σταµβολλιτ θε σηυµ ακτιϖε γϕατ φυνδιτ τ σηεκυλλιτ τ καλυαρ δηε δηϕετϖϕεαριτ τ παρ τ σηεκυλλιτ τον. Λϖιζϕεν ριλινδσε σηθιπταρε ατϕε ε πρκραηνιν δηε ε νδιηµονιν εδηε στυδενττ ε σηυµτ θ ϖαζηδονιν σηκολλατ δηε µεδρεσετ ε κρψεθψτετιτ τ Περανδορισ, σι δηε φακυλτετετ ε Υνιϖερσιτετιτ τ Σταµβολλιτ. Ατψ στυδιονιν δισα δηϕετρα ταλεβε πρ ηοξηαλλαρ, ϕυριστ, µϕεκ, υσηταρακ ετϕ. Ν κτ περιυδη βντε στυδιµετ ε µεσµε δηε ατο τ λαρτα εδηε Ισµαιλ Νδροθι.

Πασ ρεϖολυχιονιτ τ τυρθϖε τ ρινϕ, σηυµ στυδεντ, λαυρεατ δηε ιντελεκτυαλ σηθιπταρ, τ µβυσηυρ µε ιδεαλε κοµβταρε, υ κτηψεν ν ατδηε τ ϖενδοσυρ πρ τ λυφτυαρ πρ παϖαρσιν ε Σηθιπρισ. Νϕ νδρ τα ισητε δηε Ισµαιλ Νδροθι, θ κισητε µβαρυαρ στυδιµετ φεταρε ν Μεδρεσεν ε λαρτ τ Σταµβολλιτ . Αι υ κτηψε ν ατδηε µ 1908, τασηµ ι πϕεκυρ δηε πλοτ δσηιρα πρ τι σηρβυερ ατιϕ.

Με τυ κτηψερ ν ατδηε υ ραδηιτ ν τρυπιν µσιµορ τ µεδρεσεσ σ Τιρανσ, κυ πυνοι 5 ϖϕετ.

Σι ιντελεκτυαλ, ζηϖιλλοι, κραηασ εδυκατσ φεταρε, εδηε ϖεπριµταρι πατριοτικε. Νξνσιτ δηε νϕ πϕεσ ε ποπυλλιτ µσυαν πρεϕ τιϕ, γϕατ κσαϕ κοηε, γϕυην σηθιπε δηε ηιστοριν ε κοµβιτ. Κτ πυν αι ε βντε φσηεηυραζι. Με ϖεπριµταριτ θ ζηϖιλλοι ν δοβι τ λϖιζϕεσ κοµβταρε, υ ινγρανυα ν τ δηε υ β σηπεϕτ νϕ νγα ανταρτ µ ακτιϖ πρ ζονν ε Τιρανσ.

ςιτι 1912 θε, πρ τ, ϖιτι θ ϖυλοσι θνδριµιν ε τιϕ ν δοβι τ παϖαρσισ σηθιπταρε. Αι υ σολιδαριζυα πλοτσισητ µε νισµν ε Ισµαιλ Θεµαλιτ. Θε νγα µ κρψεσορτ θ νγριτι φλαµυριν κοµβταρ ν Τιραν. ι οφροι νδιηµ Ισµαιλ Θεµαλιτ δηε πυνοι πρ ζβατιµιν ε διρεκτιϖαϖε τ Θεϖερισ σ Πρκοησηµε τ ςλορσ. Κτο ϖεπριµταρι νγϕαλλν αρµιθσι τεκ Εσατ Παση Τοπτανι, ι χιλι, πρ τ µενϕανυαρ δηε πρ τ


ιζολυαρ ϖεπριµταριν ε τιϕ, υ β φακτορ θ αι τ τρανσφεροηεϕ µψφτι ν Σηιϕακ (1913−1914) ε πασταϕ ν Καϖαϕ (1914−1915). Μεγϕιτηατ, ποπυλλαριτετι ι τιϕ υ ρριτ δηε, µ 1916 εµροηετ µψφτι ν Τιραν.

Νιϖελι ι λαρτ φεταρ ι τιϕ, σι δηε αφτσιτ οργανιζατιϖε τ τρεγυαρα γϕατ περιυδησ 1908−1916, βν θ αι τ ζγϕιδηεϕ κρψεταρ ι Κατυνδαρισ (Βασηκισ) σ Τιρανσ.

Γϕατ κοησ θ κρψεσοι βασηκιν υ πρποθ πρ ηαπϕεν ε σηκολλαϖε σηθιπε, οργανιζοι βαταλιονιν ϖυλλνεταρ τ Τιρανσ, θ µορι πϕεσ ν Λυφτν ε ςλορσ δηε µβσητετι θεϖεριν ε Συλεϕµαν ∆ελϖινσ. Αι γϕιτηασητυ θε κυνδρσηταρ ι λϖιζϕεσ εσαδιστε. Ν πριλλ τ ϖιτιτ 1920 ιυ δρεϕτυα Κονφερενχσ σ Παθσ, µε κρκεσν πρ τ νϕοηυρ κυφιϕτ ετνικ τ Σηθιπρισ. Κτ δοκυµεντ τ ρνδσισηµ ε ννσηκροι αι ϖετ ν εµρ τ τριδηϕετµιϕ ϖεταϖε θ µορν πϕεσ ν µιτινγ.

Κονσεγυεντ ν ιδεαλιν ε τιϕ πρ νϕ Σηθιπρι θ πρφσηιντε κρεϕτ τροϕετ σηθιπταρε, αι ιυ δρεϕτυα εδηε νϕ ηερ θεϖεριϖε εϖροπιανε µε νϕ τελεγραµ, ν τετορ τ ϖιτιτ 1921, κυ τηεκσοντε σε ποπυλλι σηθιπταρ νυκ δο τ νϕιητε ασνϕ ϖενδιµ διπλοµατικ θ δο τ χενοντε κυφιϕτ ε Σηθιπρισ.

Σι κλερικ ι λαρτ µψσλιµαν ε νϕ ιντελεκτυαλ ι µιρφιλλτ, ιυ κυνδρϖυ ιντελεκτυαλϖε δηε βεσιµταρϖε οβσκυραντιστ δηε φανατικ. Ν ϖιτιν 1928, αι υ τρηοθ νγα ϕετα πολιτικε δηε ιυ κυσητυα πλοτσισητ σηρβιµιτ φεταρ. Γϕατ περιυδησ 1928−1939 σηρβευ σι µψφτι ι ∆υρρσιτ, κυ µβαϕτι σηυµ ϖαζε µε νιϖελ τ λαρτ τεορικ. Ποπυλλι ι Σηθιπρισ σ Μεσµε ε πρχολλι µε νδεριµε τ µδηα, δυκε ε κονσιδερυαρ σι νϕ νγα βιϕτ ε τιϕ µ τ νδερυαρ.


ΗΑΦΙΖ ΨΜΕΡ ΣΗΕΜΣΙΥ ΠΡΙΣΗΤΙΝ⊄ 1895 − ΣΑΖΛΙ 1945

Πινϕολλ ι νϕ φαµιλϕεϕε ιντελεκτυαλε ηαφιζση δηε ηαξηιϕση, Ψµερ Σηεµσιυ νδοθι µσιµετ ε µεσµε φιλλιµισητ ν µεδρεσεν ε Πρισητινσ ε πασταϕ ν ατ τ Σηκυπιτ. Πορ πρ αρσψε µαδηορε νυκ αρριτι τι πρφυνδοϕ ατο. Φορµιµιν φεταρ δηε ιντελεκτυαλ τ τιϕ αι ε ϖαζηδοι ν ρρυγ αυτοδιδακτε. Με ϖυλλνετ τ πατυνδυρ αρριτι τ ζοτροϕ δισα γϕυη τ ηυαϕα σι: αραβισητεν, περσισητεν, τυρθισητεν, γϕερµανισητεν δηε σερβισητεν. Κραηασ ζοτριµιτ τ κτψρε γϕυηϖε, αι υ τηελλυα εδηε ν στυδιµετ λετραρε ε, ν µνψρ τ ϖαντ, ν στυδιµετ φιλοζοφικε, δυκε φορµυαρ κσητυ φιζιονοµιν ε ιντελεκτυαλιτ τ µιρφιλλτ ισλαµ. Τιτυλλιν Ηαφιζ αι ε µβροϕτι πυβλικισητ ν ξηαµιν ε βοσηνϕακϖε.

Ψµερ Σηεµσιυ σητ νϕ φιγυρ πολιεδρικε. Αι ισητε ιµαµ, ποετ, λυφτταρ, ϖεπριµταρ, µσυεσ. Ν περιυδην ε Λυφτσ σ Παρ Βοτρορε Ψµερ Σηεµσιυ ηαπι ν φσηατιν Σαζλι νϕ σηκολλ σηθιπε. Σηκολλα φατκεθσισητ πατι ϕετ τ σηκυρτρ. Πυσητυεσιτ βυλλγαρ, κυρ ηψν κτυ, ε µβψλλν µενϕηερ κτ σηκολλ δηε µσυεσιν ε σαϕ σηθιπταρ, Ηαφιζ Ψµεριν, ε λιδην µε ϖεριγα δηε ε βυργοσν ν βυργυν ε Φεριζαϕτ.

Ι νγριτυρ νγα ανα βοτκυπτιµορε ισλαµε, βοτκυπτιµ θ ε ρεσπεκτον λιριν δηε λυφτον πρ τε, Ηφζ.Ψµερι, ι µβρυϕτυρ µε δασηυρι πρ κοµβιν, υ ακτιϖιζυα ν σηρβιµ τ Κοµιτετιτ πρ λιριµιν Κοµβταρ τ Κοσοϖσ δηε βρι πϕεσ ν παρτιν πολιτικε σηθιπταρο−µψσλιµανε ∀Βασηκιµι∀, θ κρψεσοηεϕ νγα Φερηατ ∆ραγα. Ν κτ κοη, Ηφζ.Ψµερι σηπρτηευ µε τρ πρσοναλιτετιν ε τιϕ, βασηκπυνοι µε λϖιζϕεν καακε κοµβταρε, κνδοι µε ιφτελι κνγ θ εϖοκοϕν τ σηκυαρεν ε λαϖδισηµε τ κοµβιτ, φορµυλοι ιλαηι δηε τηυρι ποεζι µε µετρικα τ νδρψσηµε, πορ κυ µβιζοτρον ϖαργυ ποπυλλορ.


Νϕ ασπεκτ τϕετρ ι ϖεπριµταρισ σ Ηφζ. Ψµερ Σηεµσιυτ σητ εδηε οργανιζιµι ι µσιµιτ τ γϕυησ σηθιπε φσηεηυραζι. Ν ξηαµιν ε Ταλιµοχιτ, κυ σηρβεντε σι ιµαµ ι σαϕ, νγριτι Κοµιτετιν ε Κοσοϖσ. Ν κτ κοη αι ϕεπτε µσιµιν ε γϕυησ σηθιπε φσηεηυραζι δηε, ν τ νϕϕτεν κοη, µβαντε δηε µεϕτεπιν. Μσιµιν, ν λοκαλιν ε νγριτυρ νγα ϖετ ποπυλλι, ε ϖαζηδοι θ νγα ϖιτι 1934 δερι µε 1941. Ν κτ µεϕτεπ, Ηφζ.Ψµερι ζηϖιλλοι νϕ πυν πεδαγογϕικε πρτεϕ προγραµιτ θ ζηϖιλλοηεϕ ν µεϕτεπ. Πρϖε σηκριµ−λεξιµιτ ν γϕυητ οριενταλε, αι υ µσοι νξνσϖε δηε σηκριµ−λεξιµ ν γϕυην αµταρε σηθιπε δηε ι πργατιτι ατα µε νϕοηυρι δηε αφτσι τ ϖλεφσηµε πρ ϕετν ε πρδιτσηµε.

Ν ϖεπριµταριν ε τιϕ ζ νϕ ϖενδ τ ρνδσισηµ εδηε κριϕιµταρια σι ραπσοδ ι ταλεντυαρ. Ταλεντι ι ραπσοδιτ κρονικαν σηοθροηεϕ νγα ϖιρτυοζιτετι ι τιϕ σι ϖαλλταρ ι σηκλθψερ. Αι ι ηαρτοντε ϖετ κνγτ, ι κνδοντε µε ιφτελι δηε ι κρχεντε µε λϖιζϕε καρακτεριστικε σηθιπταρε. Προταγονιστ δηε τεµα τ ραπσοδιϖε δηε τ κνγϖε τ τιϕ θεν ηερονϕτ ε κοµβιτ, βετεϕατ, βµατ ε νδρψσηµε, δυκε να δην κσητυ ταβλλο ρεαλιστε τ κοησ. Νγα κριϕιµταρια ε τιϕ σπικατ ποεµα ∀Ναζµι Γαφυρρι∀.

Πρ κτο χιλσι, Ηφζ.Ψµερ Σηεµσιυν στυδυεσιτ ε θυαϕτν ∀Βαρδ ι Κοσοϖσ∀. ∀Βαρδι ι Κοσοϖσ∀ ε σφιδοι πολιχιν σερβε δυκε υ µσυαρ σηθιπ νξνσϖε δηε ποπυλλιτ, δυκε σηκρυαρ σηθιπ δηε δυκε σητψπυρ σηθιπ. Αι ηαρτοι ρρετη 30 ιλαηι σηθιπ, θ καπιν ρρετη 1000 ϖαργϕε δηε προι τε νξνσιτ δηε ποπυλλι βεσιµιν ισλαµ. Αι κα νϕ θνδριµ τ πρερ δηε νϕ µενδιµ τ θαρτ πρ βασηκιµιν ε ποπυλλιτ, πρ λυφτν κυνδρ πραρϕεσ φεταρε δηε ασαϕ κοµβταρε.∀Τ µβροση φεν ισλαµε πρ κοην ε ποετιτ ισητε λυφτ πρ κοµβιν σηθιπταρ, τα µβροση γϕυην σηθιπε ισητε ηεροιζµ κοµβταρ, τ πρπιθεση πρ λιριν, τα νδιηµοση ρεζιστενχν σηθιπταρε κυνδρ δεναχιοναλιζµιτ τ Κοσοϖσ, κυνδρ σηπρνγυλϕεσ σ σηθιπταρϖε, ισητε λυφτ πατριοτικε, ισητε σακριφιχ ε ηεροιζµ κοµβταρ∀. Ηφζ.Ψµερι ισητε πρ νϕ Σηθιπρι ετνικε. Αι µορι πϕεσ ακτιϖε πρ ρεαλιζιµιν ε κσαϕ ιδεϕε, δυκε νγϕαλλυρ αρµιθσιν ε πυσητετιτ σερβ νδαϕ τιϕ. ςδιθ ν µνψρ τ δηµβσηµε, πορ τ µαδηρισηµε, θ κονκρετιζοηετ ν φϕαλτ ε φυνδιτ τ τιϕ: ∀Λαµτυµιρ ο


ποπυλλι ιµ! Πρ τψ δηαση ατ θ µυνδ τα ϕεπνϕα: πασυριν, φαµιλϕεν, ϖετεν. Πρ τψ δο τ ϖιϕν διτ µ τ µιρα∀.

ΑΡΙΦ ΣΗΑΛΑ ς⊄ΛΛΕΖ⊄Ρ ΜΟΣ Ε ΒΡΑΚΤΙΣΝΙ ∆ΡΕΝΙΧΕΝ

Αριφ Σηαλα σητ βιρι ι ∆ρενιχσ σ Κοσοϖσ. Λινδι µ 1909 δηε θ ν µοση τ ρε, κυρ ισητε ενδε νξνσ ν µεϕτεπιν ε Μυλλα Ριφατιτ, σηθυηεϕ ν µεσ τ σηοκϖε τ τϕερ πρ ζγϕυαρσιν ε τιϕ, σηκατητσιν δηε καρακτεριν ε φορτ. ∆υκε θεν ενδε ι ρι, αι αρριτι τ µσοϕ Κυρανιν πρµενδση δηε τ δαλλοηεϕ πρ δεκλαριµιν ε βυκυρ θ βντε. Μ 1927 µβαροι µεδρεσεν ε Γϕακοϖσ δηε ν ατο ϖιτε τ ρνδα πρ Κοσοϖν ϖαζηδοι γϕιµναζιν ν Τιραν. Ν φσηατιν Κοροτιχ ε Επρµε, κυ υ χακτυα σι ιµαµ, αι, σ βασηκυ µε µσιµετ ε φεσ, υ µσοι νξνσϖε ν µνψρ ιλεγαλε δηε λεξιµ−σηκριµιν ε γϕυησ αµταρε σηθιπε. ι τρονδιτυρ νγα κριµετ θ βντε ξηανδερµαρια σερβε µβι ποπυλλιν σηθιπταρ, ι δργοι µ 1933 λετρ προτεστε κραϕλιτ σερβ, Πϕετριτ. Μ 1935, µε αν τ νϕ πανφλετι, φτοι ποπυλλιν ε Κοσοϖσ τ βοϕκοτοντε ζγϕεδηϕετ. Πορ, αϕο θ ε βρι ποπυλλορ ιµαµ Αριφιν ισητε κυσητριµι ι τιϕ πρ τε µοσ υ σηπρνγυλυρ κοσοϖαρτ νε Τυρθι, πορ τ θνδροϕν ν τροϕετ ε ϖετα. Φαλ ακτιϖιτετιτ τ τιϕ, ασνϕ φαµιλϕε σηθιπταρε νγα ∆ρενιχα νυκ εµιγροι ν Τυρθι.

Ιµαµ Αριφ Σηαλα ιυ κυνδρϖυ φασηιζµιτ ιταλιαν. Αι µορι πϕεσ ν λιριµιν ε Πρισητινσ δηε τ Φεριζαϕτ. Αριφι ισητε νϕερι µε καρακτερ τ φορτ, µε βοτκυπτιµι τ θαρτ ισλαµικ, µε δεϖοχιον πατριοτικ δερι ν


ϖετµοηιµ, µε νϕ δασηυρι τ παπρσηκρυαρ πρ ϖενδλινδϕεν δηε πρ Κοσοϖν. ∆εµοκρατ µε νδϕενϕ δηε µε ζεµρ.

Αριφι νυκ µυνδ τ παϕτοηεϕ µε πολιτικν δισκριµινυεσε σλλαϖε αντισηθιπταρε δηε αντικοσοϖαρε. Αι δολι ιλεγαλ, κοµιτ πρ τ λυφτυαρ πρ λιριν ε ποπυλλιτ δηε λιριν ε βεσιµιτ ισλαµ. Υ νδεση δισα ηερ µε πατρυλλατ ε Υ∆Β−σ δηε µ 1 ϕαναρ 1947 πολιχια σερβε, πασι ε δικτοι, ε ρρετηοι δηε ε ϖραυ ν µνψρ βαρβαρε, πικρισητ ν διτν ε παρ τ ϖιτιτ τ ρι. Με γϕιτη κυνδρσητιµετ ε πολιχισ σερβε, ποπυλλι ι Μιρανιτ ε ϖαρροσι µε νδεριµε ιµαµιν νγα ∆ρενιχα, Αριφ Σηαλν.

ΒΑΒΑ ΑΛΙ ΤΟΜΟΡΡΙ Νϑ⊄ ΝΓΑ ςΙΚΤΙΜΑΤ Ε ΚΟΜΥΝΙΖΜΙΤ

Βαβα Αλι Τοµορρι κα λινδυρ ν Σηαλν ε Τεπελενσ νγα φυνδι ι σηεκυλλιτ τ ΞΙΞ. ⊄σητ νϕ νγα σηκριµταρτ δηε ηιστοριαντ ε ρινϕ τ βεκτασηιζµιτ. Σηκριµετ ε τιϕ ννσηκρυηεν εδηε µε εµρατ ςαρφε Αλι Πρισητινα οσε µε πσευδονιµιν ∀Τυραβι∀. Βοτιµετ ε τιϕ ϕαν τ καρακτεριτ φεταρ βεκτασηιαν. Νδρ το δαλλοηεν: ∀Βεκτασηινϕτ ε Σηθιπρισ∀, Κορ, 1921. ∀Λετερατψρα ε Βεκτασηινϕτ∀ (πα ϖενδ βοτιµι, πα δατ). ∀Ηιστορι ε Βεκτασηιζµσ∀,Τιραν, 1929. ∀Νεφεσε δηε Γαζελε βεκτασηιανε∀,(πα ϖενδ ε πα δατ βοτιµι).

Βοτοι εδηε σηυµ σηκριµε δηε ϖϕερσηα τ ϖεαντα ν οργανετ ε σητψπιτ τ κοησ. Νϕ ποεζι ε τιϕ ι σητ κυσητυαρ φλαµυριτ κοµβταρ: ∀Φλαµυριτ τ Σηθιπρισ∀.


Β. Αλι Τοµορρι θε νϕ νγα οργανιζατορτ κρψεσορ τ τρε Κονγρεσεϖε Βεκτασηιανε: Κονγρεσιτ τ Παρ Βεκτασηιαν θ ι ζηϖιλλοι πυνιµετ ν Πρισητιν, κυ ισητε εδηε σελια ε παρ ε τεθεσ σ τιϕ(ν 1922). Κονγρεσιτ τ ∆ψτ θ υ µβαϕτ ν Γϕιροκαστρ, µ 1926 δηε Κονγρεσιτ τ Τρετ ν Τυραν τ Κορσ, µε 1929.

Μ 1921 Β. Αλι Τοµορρι νξορι δηε δρεϕτοι φλετορεν ∀Ρεφορµα∀. Μ 1947 υ δνυα µε ϖδεκϕε νγα γϕψθι κοµυνιστ δηε υ εκζεκυτυα µε ακυζεν σε κα βασηκπυνυαρ µε ανγλεζτ.

ΜΑΡΥΦ ΑΛ−ΑΡΝΑΥΤΙ ΣΗΚΡΙΜΤΑΡΙ Ι ΣΗΘΥΑΡ ΑΡΑΒ ΜΕ ΟΡΙΓϑΙΝ⊄ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ (1892−1948)

Νϕ σηεκυλλ ε γϕψσµ µ παρ, φαµιλϕα σηθιπταρε ε Ηασαν Αγ Μεϖλαν ϑυσυφιτ µορι ρρυγν ε µργιµιτ. Υ ϖενδοσ ν Βεϕρυτ, ατηερ πϕεσ ε τερριτοριτ τ Περανδορισ Οσµανε. Ηασαν Αγα, µε ζγϕυαρσιν δηε βεσνικριν θ ε δαλλοντε ν µαρρδηνιετ µε νϕερζιτ, φιτοι βεσιµιν ε αυτοριτετεϖε τ ϖενδιτ, τ χιλτ ε εµρυαν σηοθρυεσ υσηταρακ τ Κρψεταριτ τ Βασηκσισ, Ηαλιλ Πασησ.

Ηασανιν βεϕρυτασιτ ε µβιεµρυαν Αλ−Αρναυτι δηε κψ λλαγαπ ι µβετι. Κτ µβιεµρ πρδορι δηε ι βιρι Αηµετι δηε ι νιπι Μαρυφι, ι χιλι υ εδυκυα ν νϕ µϕεδισ βεσιµταρση τ δεϖοτσηµ πρ τραδιτατ φεταρε ισλαµικε. Ν µνψρ τ ϖεαντ, µε δασηυρι νδαϕ φεσ ισλαµε, νδικοι ε µα, θ ε νϕιητε µιρ ηιστοριν δηε ϕετν ε πεϕγαµβεριτ (α.σ.).


Μαρυφι νδοθι αρσιµιν φιλλορ πραν νϕ σηκολλε πριϖατε τ Βεϕρυτιτ. Σηκολλα τ τιλλα, ν φιλλιµ τ σηεϕυλλιτ τον, κισητε µε σηυµιχ ν κτ ζον. Φυθιτ ε Εϖροπσ Περνδιµορε κισηιν φιλλυαρ τ ιντερεσοηεσηιν µε τ µαδηε πρ κτ πελλγ, δηε κρκονιν τ δεπρτονιν µε κυλτυρν ε τψρε. Κϕο πατι εφεκτιν ε ϖετ ν δψ δρεϕτιµε: κυλτυρα εϖροπιανε δσηιροηεϕ, πορ εδηε ρρεζικυ αραβιζυεσ εκζιστοντε.

Φατιυ ι Μαρυφιτ θε σε πατι πρ µσυεσ νϕ πεδαγογ σηυµ τ αφτ Ηασαν Ελ−Ηαβαλιν, ι πρµενδυρ πρ κυλτυρν ε τιϕ φεταρε, πρ σιµπατιν νδαϕ ηαλιφατιτ οσµαν, σι δηε πρ τακτιν ε τιϕ πεδαγογϕικ. Μσιµετ θ µορι νγα κψ πεδαγογ, θ ισητε νϕκοησισητ εδηε δρεϕτορ ι γαζετσ ∀ΕΒΑΒΙΛ∀, υσητρυαν νϕ νδικιµ τ φυθισηµ ν εδυκιµιν ε καρακτεριτ δηε πργατιτϕεν ε δϕαλοσηιτ µε πρεϕαρδηϕε σηθιπταρε. Μαρυφι µσοι πρµενδση πϕεσ τ Κυρανιτ δηε υ παϕισ µε νϕοηυρι τ σηυµτα φεταρε.

∆υκε ζοτρυαρ νϕ πργατιτϕε σολιδε ν γϕυην αραβε, τυρκε, φρνγε σι δηε ν λνδ τ τϕερα, σι δηε δυκε θεν ι ετυρ πρ διτυρι, Μαρυφι υ ρεγϕιστρυα στυδεντ ν Φακυλτετιν Ισλαµικ τ Οσµανλλινϕϖε, θ δρεϕτοηεϕ νγα τεολογυ µε φαµ Αηµεδ−Αβ−Βασ Ελ−Εζµερι. Τρυπι µσιµορ ι κτιϕ φακυλτετι σηθυηεϕ πρ νδϕενϕατ ε τιϕ πρπαριµταρε, λιριδασησε δηε ισλαµικε. Νγα µσυεσιτ,ν µνψρ τ ϖεαντ, κισητε τρηεθυρ σιµπατιν ε στυδεντϖε ϑυσυφ Ηαρφυσηι, πεδαγογυ ι φρνγϕισητεσ. Με αφτσιτ ε τιϕ πρεϕ διδακτι δηε πσικολογυ αι, ϑυσυφι, νπρµϕετ κοµεντεϖε θ υ βντε ϖεπραϖε τ κλασικϖε φρανχεζ δηε ατψρε λινδορ−ισλαµικ, διτι τ νγϕαλλ ν ζεµρατ ε µενδϕετ ε στυδεντϖε τ τιϕ βεσιµιν ν τ δρεϕτν δηε λυφτν ε αραβϖε πρ παϖαρσι δηε λιρι σι δηε νϕοηϕεν ε ρεϖολυχιονεϖε ν βοτν περνδιµορε.

Μαρυφι υ σηθυα σηπεϕτ ν µεσ σηοκϖε τ φακυλτετιτ πρ ζγϕυαρσιν, ταλεντιν δηε κυλτυρν ε τιϕ. Αι ισητε λιγϕρυεσ ι σηκλθψερ. Θ ν µοσην 16 ϖϕεαρε δεβυτοι µε ϖϕρσηατ ε τιϕ παρα νϕ αυδιτορι ιντελεκτυαλση τυρκο αραβ, θ ε βρι µενϕηερ τ νϕοηυρ ε ποπυλλορ εµριν ε τιϕ. Κτυ φιλλον εδηε καρριερα ε τιϕ σι ποετ, σι σηκριµταρ, σι πυβλιχιστ ε σι πρκτηψεσ.


Παρα τιϕ υ ηαπν,πορτατ ε σητψπιτ. Γαζετατ, ρεϖιστατ ε κισηιν πρ νδερ τ βοτονιν σηκριµετ ε Μαρυφ−Αρναυτιτ. Αι ζοτροντε τ σηκρυαριτ ν µνψρ τ πρσοσυρ τ αραβισητεσ, τυρθισητεσ δηε φρνγϕισητεσ. Πορ ϖαλλ, α ε νϕιητε γϕυην σηθιπε? Φατκεθσισητ νυκ διµ γϕ πρ κτ. ∆ιµ ϖετµ σε αι ε κισητε πρ κρεναρι πρεϕαρδηϕεν ε τιϕ σηθιπταρε δηε ε ρυαντε µβιεµριν δοµετηνσ: Σηθιπταρι −Αρναυτι.

Αι υ β ι νϕοηυρ κρψεσισητ ν Σιρι δηε ν Λιβαν. Σηκριµετ ε τιϕ ρεκλαµοηεσηιν ν ϖιτρινατ ε λιβραϖε τ ∆αµασκυτ ε τ Βεϕρυτιτ.

Μ 1914 πλασι Λυφτα ε Παρ Βοτρορε, Μαρυφι υ ρεκρυτυα νιζαµ. ∆ετψριµιν υσηταρακ ι τακοι τα βντε ν βριγϕετ ε Βοσφοριτ. ι νδοδηυρ σηπεση ν Σταµβολλ, Μαρυφι ι αφρυα ν θαρθετ ιντελεκτυαλε τυρκε, κυ υ β ι νϕοηυρ µε δισα ποετ τυρθ.

Νγα γϕρατ θ κισητε µαρρ µε ϖετε νγα σητπια κυρ θε νισυρ πρ λυφτ θε λιβρι ι σηενϕτ ι Κυρανιτ, θ ε µα ια κισητε ποροσιτυρ θ τα µβαντε πραν πρ τ πασυρ µβσητετϕεν ε Ζοτιτ δηε τ Πεϕγαµβεριτ.

Μεθενσε φατετ ε λυφτσ φιλλυαν τ δυκεν, δηε Περανδορια Οσµανε βντε πϕεσ ν γρυπιν ε αλεατϖε θ πο ε ηυµβνιν ατ, Μαρυφι παρασηικοι σε θενδρα ε Καλιφατιτ Ισλαµ νυκ µυνδ τ µβεστε µ ν Τυρθι. Αι δυηεϕ τ κτηεηεϕ πρσρι ν ϖενδετ αραβε, κυ κισητε φιλλυαρ λϖιζϕα ε φσηεητ πρ κρψενγριτϕε, µε θενδρ ν Ηιξηαζ.

Πα πριτυρ ενδε µβαριµιν ε λυφτσ, Μαρυφι ικυ νγα υσητρια. Ισητε ϖιτι ι τρετ ι σαϕ, 1916−τα. Τυρθια νδοδηεϕ ν νϕ καοσ τ µαδη. ∀∆ολα νγα λυφτα ι µρζιτυρ σηυµ πρ πρφυνδιµετ θ πο µερρτε−. σηκρυαντε Μαρυφι σηθιπταρ, ν σηκριµετ ε ϖετα,− Με ηυµβϕεν ε λυφτσ παρασηικοϕα δηε χοπριµιν ε Καλιφατιτ. Ε σηικοϕα µε δηιµβϕε τ µαδηε. Ε δοϕα σηυµ...∀.


Πασ σηυµ ενδϕεση τ ϖσητιρα, τ σηκακτυαρα νγα ζηϖιλλιµι ι λυφτραϖε Μαρυφι αρριτι ν Ζηλεη, ι λοδηυρ δηε ι δσηπρυαρ. ∆σηπριµι ι τιϕ υ ρριτ, κυρ ν σητπι νυκ γϕετι βαβαν. Αηµεδ Ελ−Αρναυτι, τρεγταρ ι νϕοηυρ ι ∆αµασκυτ, Κισητε νδρρυαρ ϕετ, δυκε ε πασυρ τ βιριν, Μαρυφιν, ν φροντιν ε λυφτσ.

Μαρυφ Ελ−Αρναυτι φιλλοι ϕετν ε τιϕ τ παϖαρυρ. Υ βασηκυα µε υσητριν ε σηεριφιτ Ηυσεϕν, ι χιλι µ 1918 ηψρι σι φιτιµταρ ν ∆αµασκ.

Ν περιυδην ε πασλυφτσ Μαρυφι ιυ κυσητυα τερσισητ πυνσ ιντελεκτυαλε, κρψεσισητ σητψπιτ. Ν βασηκπυνιµ µε πυβλιχιστιν ε νϕοηυρ σιριαν Κασιµ Υτηµανιν νξορι Γαζετν ∀Ελ Ιστινταλ ελ−Αραβι∀, ε µ ϖον ∀Εϕ−λιµ αλ−Αραβι∀. Πορ ν µνψρ τ ϖεαντ αι υ λιδη µε γαζετν ∀Φελαλ Αραβ∀, τ χιλν ε δρεϕτοι δερι σα ϖδιθ.

Μαρυφ Αρναυτι ∀Σηθιπταρι, µε βοτιµετ ε τιϕ τ σηυµτα βν πϕεσ ν πλεϕαδν ε σηκριµταρϖε δηε ποετϖε τ σηθυαρ αραβ τ Λινδϕεσ σ Μεσµε δηε ασαϕ τ αφρµε τ γϕψσµσ σ παρ τ σηεκυλλιτ τον. Αι ζ ϖενδ ν µεσ ατψρε φιγυραϖε τ σηθυαρα θ τρυνγυ σηθιπταρ ι δηα νϕερζιµιτ ν φυσηα τ νδρψσηµε τ σηκενχσ, κυλτυρσ, τεολογϕισ, τεκνικσ ε αρτιτ σι ι νϕεη ηιστορια ε θ ϕαν Αρκιτεκτ Κασεµι, ακτορι Αλεκσανδρ Μοισιυ, Μεηµετ Αλι, Παση Μισιρι τηεµελυεσι ι εγϕψπτιολογϕισ, βρεζατ ε Θψπριλιϖε πολιτικαν ε βυρρα σητετι, νδρτυεσι ι ηεκυρυδησ τ Σεµερινγυτ Καρλ Γεγα ετϕ. Ν περιυδην τον εµρι ι σηθιπταριτ Μαρυφ Αρναυτι σητ τασηµ ι νϕοηυρ ν τρ λινδϕεν σι ποετ ε σηκριµταρ ι µαδη, σι πυβλιχιστ ι σηθυαρ.


ΜΥΛΛΑ Ι∆ΡΙΖ ΓϑΙΛΑΝΙ Υ∆Η⊄ΗΕΘ⊄ΣΙ ΣΗΠΙΡΤ⊄ΡΟΡ, ΠΟΛΙΤΙΚ Ε ΥΣΗΤΑΡΑΚ

Ν ηιστοριν ε ρε τ γϕψσµσ σ παρ τ σηεκυλλιτ τον, φαθετ δηε φιγυρα ε Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανιτ. Στυδϕυεσι Μυηαµετ Πιρρακυ ε πορτρετιζον σι ∀Φεταρ ατδηεταρ κονσεγυεντ, ορατορ ε µϕεσητρ ι πενσ, ι ζοτι ι πυνσ, βεσνικ ι φϕαλσ, πρεδικυεσ φεταρ δηε µυαλιµ−µσυεσ ιλυµινιστ, ιδεολογ δηε λυφτταρ ι λιρισ, ι ϖενδοσυρ ν ιδεαλετ ε ϖετα λιριδασησε, σι βϕεσηκτ ε Κοσοϖσ, τ χιλατ ι µβροϕτι µε φϕαλ, µε πυσηκ, µε γϕακ, βυρρρισητ, τριµρισητ, ι πατηψεσηµ, µε πλαγ ν ζεµρ ε ν τρυπ, νυκ υ δορζυα, υ β λεγϕενδ σι Βασηο Μυϕι∀.

Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι λινδι ν ςελεκινχ, κατυνδ ν περιφερι τ Γϕιλανιτ, µ 4 θρσηορ 1901. Νδοθι στυδιµετ φιλλεσταρε ν µεϕτεπιν ε Χερνιχσ, τ χιλιν ε µβαροι ν ϖιτιν 1911, κυρσε στυδιµετ ε µεσµε ι ϖαζηδοι ν µεδρεσεν ∀Ατικ∀ ν Γϕιλαν. Μ 1926 υ διπλοµυα, πασ νϕ νδρπρερϕεϕε τ σηκολλσ. Ν µοσην 25− ϖϕεαρε υ β ιµαµ δηε φιτοι τιτυλλιν Μυλλα. Σηρβευ ν δετψρν ε Ιµαµιτ ν Καραδακ ε ν Ηογοσητ. Μ 1941 υ ζγϕοδη ν ποστιν ε Βασηϖαϕιζιτ ν Υλεµα−µεξηλιζιν ε Κυϖενδιτ φεταρ−αρσιµορ τ ςακυφιτ τ Σηκυπιτ.

Ν καρριερεν ε τιϕ πρεϕ φεταρι αι υ νισ νγα δισα παριµε κυρανορε δηε ηαδιτηορε θ πρχακτονιν ϖλερατ ε αρσιµιτ, τ κυλτυρσ δηε τ εδυκατσ: ∀Πα σηκολλιµ − τηοτ αι, − νυκ κα φε τ µιρφιλλτ∀, ∀Ταλεβετ (νξνσιτ) τον νυκ δυηετ τ µσοϕν µ ϖετµ πρ λεξιµιν ε Κυρανιτ, πορ εδηε πρ νϕοηϕεν ε µϕεσητρισ σ σηκριµιτ. Ταλεβετ τον δυηετ τι νισιµ ν ρρυγν πρ τα νϕοηυρ ισλαµιν δηε ϕο πρ τα πρεζαντυαρ σι δικα στατικε∀, ∀Σκα φε πα ατδηε∀, ∀Τ νδιηµοϕµ νϕρι−τϕετριν µε φϕαλ, µε πεν, µε πασυρι, τ δυηεµι σι ϖλλεζρ∀, ∀Πα νϕ ατδηε τ λιρ φεϕα νυκ µυνδ τ µβαηετ, νυκ µυνδ τ υσητροηετ∀, ∀Λεξονι τε µυαλιµ


τ υρτ σα ε µιρ δηε σα ε κυπτυεσηµε σητ φεϕα ισλαµε, κυρ σηπϕεγοηετ σηθιπ, ν γϕυην ε Ζοτιτ πρ σηθιπταρτ∀.

Γϕατ κοησ σι ηοξη δηε βασηϖαιζ ζηϖιλλοι νϕ ϖεπριµταρι ιντενσιϖε ν φυσην ε εδυκιµιτ φεταρ µε φρψµ ατδηεταρε. Ηαπι µεϕτεπιν ε Πιδιχιτ πρ µσιµιν ε δϕεµϖε δηε τ ϖαϕζαϖε, οργανιζοι ιλεγαλισητ µσιµιν ε σηκριµ−λεξιµιτ µε αλφαβετιν ε γϕυησ σηθιπε, φυτι µσιµιν σηθιπ ν µεδρεσεν ∀Ατικ∀, υσηθευ µιρκυπτιµιν δηε βασηκπυνιµιν ϖλλαζρορ µε βαζ κοµβταρε σηθιπταρε ν ποπυλλσιν µυσλιµανε−κατολικε τ ζονσ σ Καραδακυτ. Κυρ θε µσιµδηνσ ν τρε µεϕτεπε νϕκοησισητ, σηφρψτζοι σιστεµιν µονιτορ: πργατιτι νξνσιτ µ τ µιρ δηε µε µοση µ τ µαδηε πρ τα ζϖενδσυαρ κυρ αι µυνγοντε.

Ν πριλλ τ ϖιτιτ 1937, ν κυσητε ιλεγαλιτετι, τηεµελοι ν Αρλλατ τ ∆ρενιχσ Οργανιζατν ε Ρινισ Πρπαριµταρε ∀∆ριτα∀ τ Κοσοϖσ. Ακτιϖιτετετ ε τιϕ φεταρε νυκ δαλλοηεσηιν νγα ατο ατδηεταρε ε ηυµανε. Κυδο, κυρδο ε µε κδο ατο ισηιν τ πρανισηµε.

Μυλλα Ιδριζι ισητε κυνδρ σηπρνγυλϕεσ σ σηθιπταρϖε. Ν φυνκσιον τ κσαϕ βινδϕεϕε ατδηεταρε ε ηυµανε αι προγραµοντε ν ξηαµι, ν κονακε, ν κυϖενδε ε δερι ν χερεµονιτ ε ϖδεκϕεσ. Ν φορµ κυσητριµι αι τηρριστε: ∀ϑεµι πργϕεγϕσ πρ ϖαρρετ ε πρινδρϖε ταν παρα Ζοτιτ δηε παρα κοµβιτ. Νυκ γυξοϕµ τ ηεθιµ δορ πρεϕ τψρε τι λµ τ σηκρετα πρ τι λαϖρυαρ δερρατ ε νααλνικϖε σλλαϖ! ϑο ϖετµ ν Τυρθι, πορ ασ ν Σηθιπρι νυκ βν τ σηκοϕµ. Ζοτι ν Κυραν να κα βρ πργϕεγϕσ πρ ϖατανιν δηε κοµβιν!∀

Αι, πρσοναλισητ, υ πριντε ακσιονεϖε πρ νδρτιµιν ε υραϖε, ρρυγϖε, εσµεϖε, µεϕτεπεϖε, ξηαµιϖε, µιρµβαϕτϕεσ σ ϖαρρεζαϖε, τ χιλατ ι σηικοντε σι µϕετε δσηµυεσε τ βασηκιµιτ τ ποπυλλσισ σηθιπταρε. Υνιφορµα ε νδιηµοι πρ τ µασκυαρ ακτιϖιτετιν ε τιϕ πατριοτικ. Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι ισητε νϕ ∀ριλινδσ∀ ν κυπτιµιν ε ϖρτετ τ φϕαλσ ν κυσητετ θ καλοντε Κοσοϖα. Ν κοην κυρ Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι υσητροντε


δετψρν ε βασηϖαιζιτ, νυµρι ι νξνσϖε τ ∀∀Ατικ µεδρεσεσ∀ τ Γϕιλανιτ αρριτι ν 734, νγα τ χιλτ 326 ισηιν φεµρα. Πο ασητυ ι οργανιζοι σηκολλατ λϖιζσε µε µσυεσ σηετιτσ. ςετµ ν ζονν ε Γϕιλανιτ υ ηαπν 39 σηκολλα τ τιλλα φεταρε, θ ζγϕυαν τε βρεζι ι ρι νδϕενϕατ φεταρε δηε νδργϕεγϕν κοµβταρε.

Νγα πριλλι 1941 Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι ιυ κυσητυα πλοτσισητ ϖεπριµταρισ πολιτικε. Σι ηοξη µε φορχν ε Ζοτιτ, σι µσυεσ µε φορχν ε φϕαλσ, σι λυφτταρ µε φορχν ε αρµσ, σι κοµανδαντ µε βεσνικριν ε υσηταριτ, αι λυφτοι πρ υνιτετιν τερριτοριαλ τ τρεϖαϖε σηθιπταρε, λυφτοι κυνδρ γενοχιδιτ σερβ ε βυλλγαρ, κυνδρ κοµυνιζµιτ.

Ν θρσηορ τ 1944 −σ δρεϕτοι βετεϕν ε Κικσ, κυ σηθιπταρτ ε υδηηεθυρ πρεϕ τιϕ δολν φιτιµταρ κυνδρ υσητρισ σλλαϖο−κοµυνιστε. ςεπριµταρια ε Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανιτ σητ ηεροικε. Ε τιλλ σητ εδηε περιυδηα 1944−1949 δηε καλλϕα ε τιϕ ν ζϕαρρ µ δατν ε 25−26 ννδοριτ 1949 πρ τ µβετυρ σηεµβυλλ τε πασαρδησιτ σι δηε λυφτταρ, θνδρυαρ δηε ϖδεκυρ σι σηθιπταρ.

ΗΑΦΙΖ ΙΒΡΑΗΙΜ ∆ΑΛΛΙΥΤ ΒΥΡΡΙ Θ⊄ ΝΥΚ Υ ΜΠΟΣΗΤ ΝΓΑ ΠΕΡΣΕΚΥΤΙΜΕΤ

Ζηϖιλλιµι ι κυλτυρσ ισλαµε, σητψπι πυβλιχιστικ δηε αι φεταρ, βετεϕα δηε λυφτα πρ µβροϕτϕεν ε παϖαρσισ, λιδηεν µε εµριν δηε ϖεπρατ ε Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυτ. Με Κυραν ν δορ δηε µε πυσηκ νν σθετυλλ, αι υ πριυ ϖυλλνεταρϖε τ Τιρανσ σι κοµανδαντ πρ τα µβροϕτυρ ϖατανιν κυνδρ αγρεσορϖε ϕυγοσλλαϖ.

Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ σι νϕ φιγυρ πατριοτικε, ι σηρβευ αρσιµιτ ν πργϕιτησι δηε ατιϕ πεδαγογϕικ ν ϖεαντι. Γϕατ ϖιτεϖε τ ρινισ, πα µβυσηυρ ενδε 18 ϖϕε, ν ρρυγ κλανδεστινε, πρϖετσοι αλφαβετιν σηθιπ


δηε µ 1901, σ βασηκυ µε Φιλιπ Ασηικυν δηε Ηοξη ςογλιν, σηρβευ σι µσυεσ ι σηκολλσ σηθιπε ν Τιραν.

Μ 1908 αι ηαπι σηκολλν ε ϖαϕζαϖε ν Τιραν, κυ υ πρεγατιτν µσυεσετ ε παρα ϖαϕζα µψσλιµανε, σι Σερϖετε Μαι ετϕ. Μορι πϕεσ ν Κονγρεσιν Κοµβταρ πρ προβλεµετ ε Αρσιµιτ, θ υ µβαϕτ ν Ελβασαν ν σητατοριν ε ϖιτιτ 1909. Σ βασηκυ µε Λυιγϕ Γυρακυθιν δηε Αλεκσανδρ Ξηυϖανιν, Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ θε νγα τ παρτ θ τηεµελοι Νορµαλεν ε Ελβασανιτ, ε χιλα υ ηαπ µε ϖενδιµ τ Κονγρεσιτ τ µσιπρµ.

Λυιγϕ Γυρακυθι σηκρυαν σε νορµαλϕα ε Ελβασανιτ κισητε ν τηεµελετ ε σαϕ δϕερσεν ε µυνδιν ε Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυτ, τ Αλεκσανδρ Ξηυϖανιτ, Σοτιρ Πεχιτ, τ τψρε (τ Λυιγϕ Γυρακυθιτ, Ρ.Ζ)ε τ ατδηεταρϖε τ τϕερ.

Πασ ϖιτιτ 1912 Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ ιυ κυσητυα πυβλιχιστικσ δηε λετρσισ σατιρικε. Μ ϖον δρεϕτοι γαζετεν πολιτικε ∀∆αϕτι∀. ∆υκε νισυρ νγα ϖιτι 1918 δερι µ 1924 βοτοι νϕ ϖαργ ϖεπραση σατιρικε δυκε υ βρ κσητυ νδρ τ παρτ ποετ σατιρικ θ αν ρρυγν ε ηυµοριτ ν λετρσιν σηθιπε. Κτο ϖεπρα ϕαν ∀Γρενξατ ε κυθε∀(1918), ∀∆οκρατ ε ηινιτ∀(1920), ∀Καβινετι ι Ξηαφερ Ψπιτ∀ (1922) ετϕ. Σηκροι γϕιτηασητυ εδηε λιβριν µε ϖϕερσηα πατριοτικε ∀Κρεσηνικυ ι ατδηευτ∀, σι δηε µονογραφινε ∀Πατριοτιζµα ν Τιραν∀(1930). Πορ νϕοηϕεν σι ποετ αι ε φιτοι µε ελεγϕιν κυσητυαρ Αϖνι Ρυστεµιτ, κυρσε ποπυλλαριτετιν ε φιτοι νγα θνδριµι ι τιϕ στοικ κυνδρ τορτυραϖε θ ατιϕ ι βν πυσητυεσιτ ε Σηθιπρισ.

Βυρρρια δηε ηεροιζµι ι ∆αλλιυτ ϖιηετ ν δυκϕε δηε ν νϕ νγα κνγτ ε ∀Λαηυτσ σ Μαλσισ∀, κυ ποετι Γϕεργϕ Φισητα µβι τ τϕερα σηκρυαν: ∀α ισητ ∀Σηθιπταρ∀ απο ∀Οσµανλι∀, υ πργϕεγϕ µε τριµνι: ϕαµ σηθιπταρ µε γϕυη ε φισ.


Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ ισητε νϕ νδρ µβσητετσιτ κονσεγυεντ τ λϖιζϕεϖε δεµοκρατικε τ ϖιτεϖε 1920−1924. ςρασϕα ε ατδηεταριτ τ σηθυαρ Αϖνι Ρυστεµι ε βρενγοσι πα µασ. Πορ αι γϕετι φορχα δηε ι τηυρι κτιϕ µαρτιρι τ σηθυαρ, νϕ κνγ ε χιλα γϕετι ϕεηον ϕο ϖετµ ν Σηθιπριν ε Μεσµε, πορ ν µβαρ ϖισετ σηθιπταρε.

Ηαφιζ Ιβραηιµ ∆αλλιυ εδηε µ ϖον υ πρνδοθ νγα φορχατ ρρεβελε δηε νγα ρρεγϕιµι κοµυνιστ. Αι νϕοηυ θελιτ ε βυργυτ τ Μαναστιριτ, Σελανικυτ, Τιρανσ. Ηερν ε φυνδιτ ε ακυζυαν πρ βοτιµιν ε ποεµσ ∀Γρενξατ ε κυθε∀, σε κα συλµυαρ πανσλλαϖιζµιν. Πορ καρακτερι σηυµ ι φορτ, βεσιµι ν ισλαµ ε υσηθεντε ατ πρ τ µβροϕτυρ τ δρεϕτν δηε λιριν.

ςλεν τ πρµενδετ εδηε κοντριβυτι ι τιϕ ι παµυαρ γϕατ ϖιτεϖε 30 πρ βοτιµετ ε σηυµτα θ βρι ν σηρβιµ τ εδυκιµιτ φεταρ. Νυµροηεν γϕιτησεϕ 15 ϖεπρα, πρκτηιµε, πορ σηυµιχα οριγϕιναλε. Νδρ τ γϕιτηα κτο σηθυαν∀Τεφσιρι σηθιπ ι Κυρανιτ∀ ν δψ ϖλλιµε, πρκτηψερ νγα αραβισητϕα.

Λιβρα τ τϕερ µε καρακτερ φεταρ ϕανε: ∀Υδηα µυηαµεδανε∀ (ϖεπρ αφρ 500 φαθεση), βοτυαρ ν Τιραν µ 1936, ∀Ε λεµϕα δηε ϕετα ε τ µαδηιτ Μυηαµµεδ αλεϕηισελαµ∀, ϖεπρ ν ϖαργϕε, µε νϕ ϖλλιµ πρεϕ 238 φαθεση, Τιραν, 1933, ∀Μσιµε τεορικε δηε πρακτικε τ βεσιµιτ ισλαµ∀, Τιραν, 1935 ετϕ. Θε ανταρ ι Λιδηϕεσ σ Σηκριµταρϖε δηε Αρτιστϖε τ Σηθιπρισ.


ΗΑΞΗΙ ΗΑΦΙΖ ΙΣΜΕΤ ∆ΙΒΡΑ Ι ΑΡΡΕΣΤΥΑΡ Π⊄Ρ ΒΙΝ∆ϑΕ ΦΕΤΑΡΕ

∆ιβρα σητ ϖενδλινδϕα ε Ηαξηι Ηαφιζ Ισµετ ∆ιβρσ, Σταµβολλι σητ ϖενδι κυ βρι στυδιµετ ε λαρτα. Τιρανα σητ ϖενδι κυ ζηϖιλλοι ϖεπριµταριν ε τιϕ. Ρεϖιστα ∀Ζανι ι Ναλτ∀ σητ τριβυνα κυ σηπαλοσι νϕοηυριτ ε τιϕ ν φυσην ε λεγϕισλαχιονιτ ισλαµ, τ φιλοζοφισ ισλαµε, τεφσιριτ, ηαδιτηιτ, λογϕικσ, τεορικσ ετϕ. Μεδρεσεϕα ε Λαρτ ε Τιρανσ θε ινστιτυχιονι κυ αι ζβατοι ν πρακτικ εδυκατν ισλαµε δηε µϕεσητριν ε µσιµδηνιεσ. Κισητε νϕ κυλτυρ τ γϕερ, νϕ θνδριµ δεµοκρατικ δηε πατριοτικ. Ζοτροντε µ σ µιρι γϕυην αραβε, περσε δηε ατ τυρκε.

Κυρ µβαροι στυδιµετ ι οφρυαν κατεδρεν ν νϕ σηκολλ τ λαρτ τ Σταµβολλιτ, πορ αι ε ρεφυζοι, δυκε παραπλθψερ τ σηρβεντε µ µιρ ν ατδηε. Αι σητ δρεϕτορι ι δψτ ι Μεδρεσεσ σ Λαρτ τ Τιρανσ πασ Θαµιλ Βαλσ. ∆υκε νδϕεκυρ τραδιτατ ε τ παριτ ακτιϖιζοι τρυπιν µσιµορ, πρσονελ τ πργατιτυρ σι θεν: Ηαφιζ Αλι Κορα, Ηακι Σηαροφι, Σηεη Θαζιµ Ηοξηα ετϕ.

Ν τρ ϖεπριµταριν ε τιϕ αι υδηηιθεϕ νγα µσιµετ ε Κυρανιτ δηε ν πρσητατϕε µε πρβρϕεν ε ποπυλλιτ σηθιπταρ αι νισεϕ νγα τολερανχα ν µεσ βεσιµεϖε δηε βεσιµταρϖε. Μεδρεσεϕα ε Λαρτ ε Τιρανσ, ε δρεϕτυαρ νγα Ι.∆ιβρα, ρυαντε δηε ϖαζηδοντε τραδιτεν ε εδυκιµιτ τ νξνσϖε, κραηασ ασαϕ τ φεσ, δηε τ φρψµσ πατριοτικε δηε καλιτϕεσ σ νδργϕεγϕσ κοµβταρε.

Ι.∆ιβρα ϖιζιτοι ϖαρριν ε Προφετιτ (α.σ.) δηε φιτοι τ δρεϕτν τ θυηεϕ Ηαξηι.

Ν ϖιτετ 30 τ σηεκυλλιτ τον ζηϖιλλοι νϕ ακτιϖιτετ τ γϕερ ιντελεκτυαλ, φεταρ ε πατριοτικ. ϑαν τ πρµενδυρα λιγϕρατατ ε τιϕ τ νϕπασνϕσηµε θ πατν πρ συβϕεκτ τεµεν ∀Α κα δψσηιµ ν θενιεν ε Ζοτιτ?∀. Ν κτο λιγϕρατα Ηαφιζ Ισµετ ∆ιβρα, δυκε υ µβσητετυρ ν αϕετετ ε Κυρανιτ, ζβρτηευ σηυµ


τεζα δηε κονχεπτα θ ν ατο ϖιτε ισηιν βρ οβϕεκτ βισεδε ν θαρθετ ιντελεκτυαλε. Λιγϕρατατ βνιν πϕεσ ν λυφτν θ κλερι ισλαµ πο ι σηπαλλτε ιδεϖε κοµυνιστε, θ κισηιν φιλλυαρ τ πρηαπεν ν Σηθιπρι. Ηφζ. Ισµετ ∆ιβρα ιυ ρεφερυα σηυµ φιγυραϖε τ σηθυαρα τ ρρψµαϖε τ νδρψσηµε φιλοζοφικε σι: ∆εκαρτιτ, Βερκσονιτ, Σπενσεριτ ετϕ.

Μ ϖον ατο λιγϕρατα υ βοτυαν ν φαθετ ε ∀Ζανιτ τ Ναλτ∀ δηε µ 1993 υ βοτυαν εδηε ν Μιιγαν τ ΣΗΒΑ−σ. Πυσητυεσιτ φασηιστ δηε ατα γϕερµαν, µ ϖον, ι οφρυαν οφιθε δηε δεκορατα, πορ αι, ασητυ σι µ 1919 θ νυκ πρανοι ποστιν ε προφεσοριτ τ κατεδρεσ νγα Τυρθια, εδηε κσαϕ ραδηε νυκ πρανοι νγα πυσητυεσιτ ε ρινϕ ασνϕ δεκοριµ, ασ ποστ. Πυσητετι κοµυνιστ, τ χιλιτ αι ιυ ννσητρυα, ε αρρεστοι ν µοσηεν 60 −ϖϕεαρε δηε ε δνοι πα ασνϕ αρσψε, πορ ϖετµ πρ βινδϕετ ε τιϕ φεταρε, αντιµατεριαλιστε, µε 12 ϖϕετ ηεθϕε λιριε, τ χιλατ ι βρι σι σηυµ ε σηυµ τ τϕερ ν βυργϕετ ε δικτατυρσ κοµυνιστε. ςδιθ ν µοσην 69− ϖϕεαρε.

ΑΒ∆ΥΛΗΑΘΙΜ ΗΙΘΜΕΤ ∆ΟΓΑΝΙ ΠΕ∆ΑΓΟΓΥ ΝΓΑ ΓΟΣΤΙςΑΡΙ

Αβδυληαθιµ Ηιθµετ ∆ογανι (1880−1955) ισητε πινϕολλ ι νϕ φαµιλϕεϕε θψτεταρε νγα Γοστιϖαρι. ι ατι ισητε µψφτι ν Γοστιϖαρ. Α.∆ογανι νδοθι ρρυγν ε µσυεσισ. Νγα στυδιµετ θ βρι ν Σταµβολλ µορι αρσιµ λαικ. Α.∆ογανι σηρβευ γϕατ γϕιτη κοησ σ πυνσ σ τιϕ σι µσυεσ ν σηκολλα λαικε δηε φεταρε. ⊄σητ νδρ τ ρραλλ θ, σι λαικ, σηκροι εδηε τεκστε µε καρακτερ φεταρ. Ν ιδαδιϕεν ε Σηκυπιτ, κυρ σηυµιχν ε


νξνσϖε ε πρβνιν σηθιπταρτ, λνδα ε γϕυησ σηθιπε ιυ νγαρκυα Α.∆ογανιτ, νγα κλυβι σηθιπταρ ∀Ρινια Πατριοτικε∀ (∀Σηυβανι ϖαταν∀).

Α. ∆ογανι θε ι ϖονυαρ δηε φιλλιµισητ νυκ ισητε πρ αλφαβετιν ε Μαναστιριτ τ µιρατυαρ νγα πρφαθσυεσιτ ε νϕζετεγϕασητ σηοθριϖε ε κλυβεϖε, ν νντορ τ ϖιτιτ 1908. Πορ σηπεϕτ ε κυπτοι δηε ρεαγοι δρεϕτ. Ν ατ περιυδη αι βοτοι νϕ αβεταρε σηθιπ µε αλφαβετ αραβ, νϕ αβεταρε τϕετρ ε βοτοι ν ϖιτιν 1946, ν γϕυην σηθιπε δηε µε αλφαβετ αραβ, µε τ χιλν µσυαν βρεζνιτ σηθιπταρε τ Ιση −ϑυγοσλλαϖισ πρ ϖιτιν σηκολλορ 1946−47.

Τεκστετ ε τϕερα τ τιϕ ϕαν σηκρυαρ ν γϕυην τυρκε, πορ καν σηρβψερ πρ εδυκιµιν ε νξνσϖε σηθιπταρ ν σηκολλατ θ νδιθνιν. ςεπρατ ε τιϕ τ νϕοηυρα δερι µ σοτ, τ παραχακτυαρα πρ σηκολλατ λαικε δηε φεταρε, ϕαν: ∀Σαβαν Ψιλδιζι ψαηοτ Μυσαϖϖερ Οσµανλι Ελιφβασι∀ (∀Ψλλι ι µνγϕεσιτ απο αβεταρε ε ιλυστρυαρ ε οσµανισητεσ∀). Ψενι Ελιφβα−Νεση ηαρφλλαριψλα ταβεδλιµισ υενι ιµλα ιλιφβασι∀ (∀Αβεταρϕα ε ρε− Αβεταρϕα πορτογραφικε ε βοτυαρ µε σηκρονϕατ νεση∀). ∀Μυσλυµανλικ∀ (Φεϕα ισλαµε). ∀Αρναϖυτχα ελιφβα−Αραπ ηαρφλαριψλα∀ (Αβεταρε σηθιπ− µε αλφαβετ αραβ). ∀Πεδαγογϕι καϖαιδινε µυταβικ ψενι σιστεµ ελιφβα∀ (Σιστεµι ι ρι ι αβεταρεσ σιπασ παριµεϖε πεδαγογϕικε). ∀Κυρανι Κεριµ ∆ερσλαερινε Βασλανγι∀ (Ηψρϕε ν µσιµιν ε Κυρανιτ τ νδερυαρ). ∀Βιρινχι Κισιµ Τυρκε ∆ερσλερι Ελιφβα∀ (Πϕεσα ε παρ ε µσιµεϖε τ τυρθισητεσ−Αβεταρϕα). ∀Ικινχι Κισιµ Τυρκε ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε δψτ ε µσιµεϖε τ τυρθισητεσ). ∀Υυνυ Κισιµ Τυρκε ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε τρετ ε µσιµεϖε τ τυρθισητεσ). ∀∆ορυνχυ Κισιµ Τυρκε ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε κατρτ ε µσιµεϖε τ τυρθισητεσ). ∀Βιρινχι Κισιµ ∆ιν ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε παρ ε µσιµεϖε τ φεσ).∀Ικινχι Κισιµ ∆ιν ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε δψτ ε µσιµεϖε τ φεσ). ∀Υυνχυ Κισιµ ∆ιν ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε τρετ ε µσιµεϖε τ φεσ). ∀∆ορδυνχυ Κισιµ ∆ιν ∆ερσλερι∀(Πϕεσα ε κατρτ ε µσιµεϖε τ φεσ). ∀Βιρινχι Κισιµ ∆ερσλερι∀ (Πϕεσα ε παρ ε µσιµεϖε τ ηιστορισ). ∀Αβεταρε∀, ν γϕυην σηθιπε σητψπυρ νγα Σητψπσηκρονϕα ∀Κυλτυρα∀, Σηκυπ, 1946.


Νγα ϖεπρατ ε µσιπρµε, τ νϕ ρνδσιε τ ϖεαντ ϕαν ∀Σιστεµι ι ρι ι µσιµιτ φεταρ σιπασ παριµεϖε πεδαγογϕικε∀, σι δηε ∀Ηψρϕε ν µσιµιν ε Κυρανιτ τ νδερυαρ∀.

Κοντριβυτι ι τιϕ ν αρσιµ δηε ν εδυκατν ισλαµε ισητε ι ϖεαντ. Αβδυληαθιµ ∆ογανι κα σηκρυαρ προζα τ σηυµτα πρ φµιϕ, νϕ πϕεσ ε τ χιλαϖε ρυαϕν εδηε σοτ ϖλερατ ε τψρε αρσιµορε δηε εδυκατιϖε. Κα βοτυαρ εδηε αρτικυϕ στυδιµορ, σιδοµοσ πρ ηιστοριν ε Γοστιϖαριτ ε τ ϖισεϖε τ τϕερα σηθιπταρε.

Πρσοναλιτετι ι τιϕ σητ παραθιτυρ ν λιβριν µονογραφικ ∀Γοστιϖαρι δηε Αβδυληαθιµ ∆ογανι∀.

ΗΑΦΙΖ ΑΛΙ ΚΟΡ∩Α ΗΟΞΗΑ Ι Π⊄ΡΝ∆ϑΕΚΥΡ

Μιδισ ηοξηαλλαρϖε τ πρνδϕεκυρ νγα πυσητυεσιτ, νγα φανατικτ δηε κοµυνιζµι πρ ιδετ, πικπαµϕετ δηε ϖεπριµταριν ε τψρε σητ δηε Ηαφιζ Αλι Κορα. ι ρριτυρ ν νϕ µϕεδισ πατριοτικ, φεταρ ε κυλτυρορ Κοραρ τ παστρ, αι υ βρυµοσ µε βινδϕε δηε παριµε βαζ, θ ε νγριτεν λαρτ εµριν ε τιϕ. Πρ κτο αι, ν ϖιτιν 1893, κυρ ισητε ν µοσην 20 ϖϕεαρε, υ ιντερνυα ν Σινοπ, σεπσε νδρσα υδητοντε µε τρενιν Σοφιε−Σταµβολλ, ιυ καπεν λιβρατ σηθιπ, ατηερ τ νδαλυαρ. Μ 1900, υ ιντερνυα ν Αναδολλ, πρ ακτιϖιτετιν ν µσονϕτορεν ε Κορσ. Πασ Κονγρεσιτ τ ∆ιβρσ ια σηκατρρυαν σητπιν. Μ πασ, Καβινετι ι Τελατ Πασησ ε δνοι µε ϖδεκϕε, πορ µε νδρηψρϕε υ φαλ. Μ 1924 υ πρϕασητυα νγα Κσηιλλι ι Λαρτ ι Σηεριατιτ. Μ 1925 βοτοι ν Τιραν παµφλετιν ∀Βολσηεϖιζµα α κατρριµι ι νϕερζιµιτ∀.


Ηφζ. Αλι Κορα ζηϖιλλοι νϕ ϖεπριµταρι ιντενσιϖε ν δισα δρεϕτιµε δηε κρψεσισητ ν φυσην ε κυλτυρσ, τ φεσ δηε τ πυβλιχιστικσ. Αι κα σηκρυαρ νϕ ϖαργ ϖεπραση οριγϕιναλε ν προζ ε ποεζι φεταρε δηε λαικε. Νδρ το σηθυηεν:

∀Μεϖλυδι∀ (1900). ∀303 φϕαλ τ Ιµαµ Αλιυτ∀ (Βοτυαρ ν Κορ µ 1910). ∀Ηιστορια ε σηενϕτ δηε τ κατρ ηαλιφετ∀ (Βοτυαρ ν Τιραν µ 1931, φθ.288). ∀ϑυσυφι µε Ζελιηαν∀ (Βοτυαρ ν Ελβασαν µ 1923). ∀Γϕψλιστανι∀, πρκτηιµ νγα Σααδιυ, (1918). ∀Σητατ ⊄νδρρατ ε Σηθιπρισ∀, ποεζι, (Βοτυαρ ν Τιραν µ 1944). ∀Τεφσιρι ι Κυρανιτ∀, (µβετυρ δορσηκριµ, µε νϕ ϖλλιµ πρεϕ 2000 φαθεση, Ρ.Ζ.) πυνυαρ γϕατ ϖιτεϖε 1920−1924. ∀Ρυβαιϕϕατι Κηαϕϕαµ∀(Ηαϕϕαµ, πρκτηιµ νγα Ο. Καϕαµι, 1930− Ριβοτιµ 1942 ν Τιραν).

Νϕ ρνδσι τ ϖεαντ καν γϕιτηασητυ εδηε τεκστετ σηκολλορε σι : ∀Αβεταρε σηθιπ∀ (1910). ∀Φε Ρρφενϕσι, µοραλι∀ (1914). ∀Γραµατικα, Σψντακσα σηθιπαραβισητ εδηε φϕαλιµε∀, (1916). Ηαφιζ Αλι Κορα κα λν εδηε νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ δορσηκριµεση ε πρκτηιµεση.

Ηαφιζ Αλι Κορα, δυκε πρκτηψερ κρψεϖεπρατ σι ∀Γϕψλιστανι∀, ∀Ρυβαιρατ∀ σι δηε ∀ϑυσυφι µε Ζελιηανε∀, ι βρι τ φλασιν σηθιπ ποεττ ε µδηενϕ σι Σααδιυν, Ο.Καϕαµιν ετϕ.

Ηαφιζ Αλι Κορα θε νδρ µσυεσιτ ε παρ τ µσονϕτορεσ σ παρ σηθιπε ν Κορ δηε βασηκπυνοι νγυσητ µε Πανδελι Σοτιριν, δρεϕτοριν ε µσονϕτορεσ σ παρ σηθιπε τ Κορσ. Ατψ δηα πα παγεσ εδυκατ ισλαµε . Πασ σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ, ιυ νγαρκυαν δετψρα τ ρνδσισηµε. Θε κσηιλλταρ ι Μινιστρισ σ Αρσιµιτ, ∆ρεϕτορ ι Πργϕιτησηµ πο ι κσαϕ Μινιστριε, Σηεφ ι Φετϖα−µινιτ πραν Κσηιλλιτ τ Λαρτ τ Σηεριατιτ ν Σηθιπρι, πεδαγογ ν Μεδρεσεν ε Λαρτ τ Τιρανσ ετϕ.


Γϕατ ϕετσ σ τιϕ Ηαφιζ Αλι Κορα βασηκπυνοι µε νϕ ϖαργ φιγυραση θ λυαϕτν ρολ τ ρνδσισηµ ν ηιστοριν ε κοησ σ ρε τ Σηθιπρισ, σι ϕαν: Κριστο Λυαρασι, ϑυσυφ Τυραβι Κροϖα, Πανδελι Σοτιρι, Γϕεργϕ Φισητα, Λυιγϕ Γυρακυθι, Ματι Λογορεχι, Σαλι Νιϖιχα ετϕ.

ϑετα ε τιϕ σητ νϕ σηεµβυλλ ι πρσοσυρ ι ατδηεταριτ τ δεϖοτσηµ, θ νυκ νδαν φϕαλν νγα ϖεπρατ ε ποετιτ θ φτον βασηκπυντορτ τ πυνοϕν πρ µµδηευν, τ µοσ ε βρακτισιν.

ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤΕ Τ⊄ ΚΥΛΤΥΡ⊄Σ ΙΣΛΑΜΕ Θ⊄ ΚΑΝ⊄ ΥΣΗΤΡΥΑΡ ΑΚΤΙςΙΤΕΤΙΝ Ε ΤΨΡΕ Ε∆ΗΕ Ν⊄ ΓϑΨΣΜ⊄Ν Ε ∆ΨΤ⊄ Τ⊄ ΣΗΕΚ. ΞΞ ΣΑ∆ΙΚ ΒΕΓΑ ∆ΡΕϑΤΟΡ Ι ΡΕςΙΣΤ⊄Σ ∀ΚΥΛΤΥΡΑ ΙΣΛΑΜΕ∀

Σαδικ Βεγα Ρρϕεδη νγα νϕ φαµιλϕε γϕιροκαστριτε µε πρκυσητιµ φεταρ. Πασι µορι µσιµετ ε παρα ν ϖενδλινδϕε, στυδιµετ ε µεσµε ι νδοθι ν Μεδρεσεν ε Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ, τ χιλν ε πρφυνδοι µε ρεζυλτατε σηυµ τ µιρα ν ϖιτιν 1932. Σαδικ Βεγα ι πρκετ κοντιγϕεντιτ τ παρ τ µατυραντϖε θ νξορι κϕο Μεδρεσε. Στυδιµετ ε λαρτα ι ϖαζηδοι ν Καϕρο, κυ υ παϕισ µε νϕ κυλτυρ τ γϕερ φεταρε. Ζοτροντε δισα γϕυη.

Με τ∋υ κτηψερ ν ατδηε, αι υ ανγαζηυα ν νϕ πυν τ γϕερ κυλτυρορε ισλαµικε. Ν βασηκπυνιµ µε Σηεριφ Πυτρν τηεµελοι ρεϖιστεν φεταρε−λετραρε−διτυνορε δηε αρτιστικε ∀Κυλτυρα ισλαµε∀, οργαν ι


Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ. Με αφτσι αι διτι τ µβλεδη ν κτ ρεϖιστ ιντελεκτυαλ τ σφεραϖε τ νδρψσηµε δηε τ κονφεσιονεϖε τ νδρψσηµε, δυκε ε βρ κτ οργαν νϕ νγα ρεϖιστατ µ τ λεξυαρα ν σητρεσατ µψσλιµανε.

Μ 1942 πρκτηευ δηε πυβλικοι ν σηθιπ τρι τεµατ θ Προφ. Αλεκσανδρ Κοιρε µβαϕτι µε ραστιν ε 300−ϖϕετοριτ τ βοτιµιτ τ ∀∆ισκυτιµιτ µβι µετοδν∀ τ ∆εκαρτιτ. Κτ λιβρ (100 φαθεση) αι ε τιτυλλοι ∀Τρε µσιµε µβι ∆εχαρτεσ∀. Κτο ϕαν ∀Βοτα ε πασιγυρτ∀, ∀Κοζµυσι ι ζηδυκυρ∀ δηε ∀Γϕιτησια ε γϕετυρ ρισηταζι∀. Πρµεσ κτιϕ λιβρι, λεξυεσιτ νϕιηεσηιν µε ρολιν θ λυαϕτι µενδιµι ι ∆εκαρτιτ, ι χιλι βρι νϕ κρψενγριτϕε τ ϖρτετ σηκενχορε ε φιλοζοφικε ν κοην ε τιϕ.

Σαδικ Βεγα κα πρκτηψερ εδηε νγα αραβισητϕα. Νϕ νγα κτο πρκτηιµε, µ τ νϕοηυρα τ τιϕ, σητ ∀ϑετα ε Μυηαµµεδιτ∀, ϖεπρ ε σηκριµταριτ τ νϕοηυρ εγϕιπτιαν Μυηαµµεδ Ηψσειν Ηεϕθελιτ (Μινιστρ ι Αρσιµιτ τ Μβρετρισ Εγϕιπτιανε−Ρ.Ζ.).

Νϕ νγα φυσηατ θ κα λϖρυαρ σι στυδιυεσ κα θεν δηε αϕο βιογραφικε µε προφιλ κοντριβυτι ι φιγυραϖε τ σηθυαρα ισλαµε ν ηιστοριν ε Σηθιπρισ.

Σαδικ Βεγα ϖδιθ ν κορρικ τ ϖιτιτ 1960.


ΦΕΡΙ∆ ςΟΚΟΠΟΛΑ Π⊄ΡΦΑΘ⊄ΣΥΕΣ Ι ΜΙΣΤΙ∩ΙΖΜΙΤ ΙΣΛΑΜ

Ν σητψπιν σηθιπταρ τ ϖιτεϖε 20−30 νδριον εδηε πενα ε φυθισηµε ε Φεριδ ςοκοπολσ, νϕ πρεϕ φιγυραϖε πολιεδρικε τ κοησ. Αι ισητε πολιτικαν, εκονοµιστ, τεολογ, ποετ, φιλοζοφ, εσειστ, πολιγλοτ.

Μ 28 Νντορ 1912, Φεριδ ςοκοπολα ε φιρµοσι δοκυµεντιν ε Σηπαλλϕεσ σ Παϖαρσισ σι δελεγατ ι ςλορσ. Μ 1914 βρι πϕεσ ν εκιπιν ε Μινιστρισ σ Βυϕθσισ τ Θεϖερισ σ ∆υρρσιτ. Πικρισητ ν κτ κοη αι ηαρτοι κριτεριν ε πρκτηιµιτ δηε τ κοµεντιµιτ τ Κυρανιτ. Μ 1919 βοτον ∀Φλυτυριµετ ε Σηπιρτιτ∀. Ν Κονγρεσιν ε Λυσηνϕσ (21.01.1920) ζγϕιδηετ σεκρεταρ. ι φρψµζυαρ νγα κϕο νγϕαρϕε ηιστορικε, αι σηκροι ηιµνιν ε Κονγρεσιτ τ Λυσηνϕσ.

Πο ν κτ ϖιτ βοτοι ∀Σψµβψλλυραζι µε νδρριµε∀. Γϕατ περιυδησ 1920−1928 υ ζγϕοδη δεπυτετ ι ςλορσ, κυρσε γϕατ ϖιτεϖε 1928−1939 δεπυτετ ι Βερατιτ. Πικρισητ ν κτ κοη, ν βασηκπυνιµ µε Σαλι ςυιτερνιν ε τ τϕερ αι βηετ νϕ νγα οργανιζατορτ κρψεσορ πρ τηεµελιµιν ε Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ δηε ϕεπ νϕ κοντριβυτ τ νδϕεσηµ πρ νγριτϕεν ε Μεδρεσεσ σ Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ.

Μ 26.10.1927 δερι µ 10.05.1928 Φεριδ ςοκοπολα µβυλοι ποστιν ε Μινιστριτ τ Βυϕθσισ ν Θεϖεριν Σηθιπταρε.

Με πυσητιµιν ε Σηθιπρισ νγα Ιταλια, Φεριδ ςοκοπολα υ τρηοθ νγα ϕετα πολιτικε δηε αδµινιστρατα σητετρορε, δυκε ιυ κυσητυαρ κρεϕτσισητ ακτιϖιτετιτ φεταρ. Ν κτ κοη τηεµελοι ν Τιραν οργανιζατν φεταρε ∀∆ριτα Ηψϕνορε∀, θ πατι σι οργαν τ ϖετιν ρεϖιστν ∀Νϕεριυ∀, ε χιλα δολι ρρεγυλλισητ νγα κορρικυ 1942 δερι ν θερσηορ 1944. Ν κτ ρεϖιστ αι βοτοι νϕ πϕεσ τ σηκριµεϖε τ τιϕ, κυ σηθυηεν ν µνψρ τ ϖεαντ ποεζιτ ε τιϕ σιµβολικε µε τηεκσ φιλοζοφικ. ∆υκε θεν νϕοησ ι µιρ ι µιστικσ ισλαµε, αι ε προν


κτ φρψµ ποτηυαϕσε ν τ γϕιτηα ποεζιτ ε τιϕ. Κϕο φρψµ νδιηετ σιδοµοσ ν ϖεπρν ε τιϕ ποετικε ∀Γϕµιµι ι Τοµορριτ∀. Στιλι ι τιϕ σητ ϕοσησ, γϕυηα πλοτ φιγυρα, µετρικα ε ρεσπεκτυαρ. Φιγυρατ ε πρδορυρα ν ποεζιν ε τιϕ καν καρακτερ σιµβολεση, γϕιτηµον βρενδα βοτσ σ µαδηε τ ισλαµιζµιτ.

Πυσητετι κοµυνιστ ε βυργοσι. Ν θελιν ε βυργυτ νυκ ρα ασ ν δσηπριµ, ασ ν πεσιµιζµ. ι βινδυρ ν πικπαµϕετ ε τιϕ ισλαµε, αι ιυ δεδικυα πρκτηιµιτ τ Κυρανιτ, πυν τ χιλν αι ε ϖαζηδοι δηϕετ ϖϕετ. Κϕο ϖεπρ µε ϖλερ ρυηετ σοτ ν δοσϕετ ε αρκιϖιτ περσοναλ τ φαµιλϕεσ ςοκοπολα ν ∆υρρσ.

Κυρ δολι νγα βυργυ, αι γϕετι ρρετη ε ρροτυλλ µϕεδισε τ τϕερα, λαργ λιρισ σ φϕαλσ ε τ µενδιµιτ, κυνδρσηταρε δερι ν αρµιθσι νδαϕ φεσ. Ν κτο ρρετηανα, δυκε ζοτρυαρ γϕυητ οριενταλε, αι ιυ οφρυα Ινστιτυτιτ τ Ηιστορισ σι βασηκπυντορ, δυκε ι καλυαρ ϖιτετ ε πλεθρισ σι πρκτηψεσ ι δοκυµενταϖε νγα οσµανισητϕα.

ΗΑΞΗΙ ΗΑΦΙΖ ΜΑΗΜΥΤ ∆ΑΣΗΙ ΣΤΥ∆ϑΥΕΣ Ι ΑΠΑΣΙΟΝΥΑΡ ∆ΗΕ ΛΙΓϑ⊄ΡΥΕΣ Ι ΡΡΑΛΛ⊄

Σηκενχα ε εδυκιµιτ βασηκκοηορ, πρφσηιρ εδηε πεδαγογϕιν, σηκριϕν ν νϕ, ϖεπριµταριν εδυκατιϖε τ τεολογυτ, πεδαγογυτ, διδακτιτ, κυρ κτο φυσηα ϕαν ζηϖιλλυαρ ν νιϖελιν ε δυηυρ. Κτο δρεϕτιµε ϖεπριµταριε ϕαν ηαρµονιζυαρ ε σηκριρ νατψρσηµ ν περσοναλιτετινε Ηαξηι Ηαφιζ Μαηµυτ ∆ασηιτ νγα Τιρανα.

Ι λινδυρ ν Τιραν ν ϖιτιν 1873, Μαηµυτ ∆ασηι τρασηγοι τραδιτν ε πασυρ τ φαµιλϕεσ ε τ παρααρδησϖε τ τιϕ, ν φυσην φεταρε ε ατδηεταρε, µε αφτσιν ε τηεκσυαρ ρρεζατυεσε τεκ µικρο ε µακροµϕεδισι ι τψρε


νπρµϕετ φϕαλσ σ ζγϕεδηυρ ε τ αργυµεντυαρ, ε χιλα νατψρσηµ σηκοντε δρεϕτ ε ν ζεµρατ ε µενδϕετ ε τ πρανισηµϖε. Αι ισητε νϕ ιντερπρετυεσ ι αφτ ι Κυρανιτ δηε τ Ηαδιτηιτ. Πυνοι σι προφεσορ ι ϕυρισπρυδενχσ ισλαµε ν Μεδρεσεν ε Πργϕιτησηµε τ Τιρανσ, δερι ν ϖιτιν 1961, κυρ υ µβψλλ κψ ινστιτυχιον νγα ρεγϕιµι µονιστ, ϖιτ ν τ χιλιν νδρροι ϕετ εδηε ηαφιζι.

Μαηµυτ ∆ασηι ι δηα πρπαρσι τ ϖεαντ πυνσ εδυκατιϖε µε νϕερζιτ, δυκε ννϖιζυαρ σε νυκ νϕερι τ παεδυκυεσηµ, σε µε νϕεριυν δυηετ µενδυαρ ε ι γϕετυρ γϕυηα, θ εδηε υϕκυ τ ζβυτετ, ε τ µοσ µβετεµι δυκε υ µαρρ ϖετµ µε θινγϕατ.

ςεπριµταρια ε τιϕ ισητε σηυµ ε γϕερ, αι νυκ µϕαφτοηεϕ ϖετµ µε νγαρκεσν µσιµορε ν Μεδρεσεν ε Τιρανσ, πορ πυνοι εδηε σι πρεδικυεσ ν ξηαµιν ε ρρυγσ σ Καϖαϕσ, ε χιλα σοτ θυηετ ∀Ξηαµια ε Ηαξηι Ηαφιζ Μαηµυτ ∆ασηιτ∀.

ςεπριµταρια ε τιϕ πεδαγογϕικε λα γϕυρµ τ τηελλα τεκ σηυµ νξνσ τ τιϕ, µϕαφτ πρεϕ τ χιλϖε πυνυαν ε υ αφιρµυαν σι περσοναλιτετε τ σηθυαρα κοµβταρε ε φεταρε, αρσιµορε ε κυλτυρορε, νµεσ τ χιλϖε σηθυηεν στυδιυεσ τ σηθυαρ οριενταλιστ σι ςεξηι Βυηαραϕα, τεολογ ε στυδιυεσ σι Ηασαν Σελαµι, Εϕυβ Φασλια, Ηακιλ Ρεπισητι, στυδιυεσ σι Σηαβαν ∆εµιραϕ ν φυσην φιλολογϕικε, ετϕ.

ςεπριµταρια ατδηεταρε ε Μαηµυτ ∆ασηιτ σητ ϖλερσυαρ µε δεκορατν πρ ϖεπριµταρι πατριοτικε∀, πρ νϕ ακτιϖιτετ τ πανδρπρερ ν δοβι τ κυλτυρσ κοµβταρε.

Κσητυ τεολογυ δηε πεδαγογυ ι σηθυαρ κα ηψρ µε δινϕιτετ ν ηιστοριν ε κυλτυρσ σηθιπταρε ε τ αρσιµιτ ν ϖεαντι, δυκε µβετυρ νϕ σηεµβυλλ ι µαδηρισηµ ι εδυκατσ δηε ι κυλτυρσ σηθιπταρε.


ΟΣΜΑΝ ΜΥ∆ΕΡΡΙΖΙ ΣΤΥ∆ΙΥΣ Ι ςΕΠΡΑςΕ ΛΕΤΡΑΡΕ ΜΕ ΑΛΦΑΒΕΤ ΑΡΑΒ

Νϕ νγα σπεχιαλισττ ταν µ τ σηθυαρ ν λµιν ε στυδιµεϖε, τ κριϕιµταρισ φεταρο−λετραρε µψσλιµανε µε σηκρονϕα αραβε σητ Οσµαν Μυδερριζι. Πρ γατι δψ δεκαδα αι πυνοι µε νγυλµ, δυκε ηυλυµτυαρ, γρυµβυλλυαρ, στυδιυαρ δηε ϖλερσυαρ δοκυµεντε, δορσηκριµε ε βοτιµε τ αυτορϖε σηθιπταρ θ σηκρυαν ε κριϕυαν ϖεπρα σηθιπ µε αλφαβετιν αραβ γϕατ τρε σηεκυϕϖε τ φυνδιτ. Αι ι γϕυρµοι ατα ν τρ τρεϖατ σηθιπταρε, θ νγα Σηκοδρα ε δερι ν Κονισπολ ε τηελλ ν ∩αµρι, θ νγα Ελβασανι ε δερι ν ∆ιβρ, Τετοϖ ε ςυιτερν. Λα νϕ τρασηγιµι τ πασυρ πρεϕ ∀µιϕρα φαθε δορσηκριµε, δηϕετρα τεκστε τ τρανσλιτερυαρα ε τ τρανσκριπτυαρα, τ παϕισυρα µε στυδιµε ιντροδυκτιϖε, µε απαρατιν σηκενχορ ε µε γλοσαρ πρ οριενταλιζµατ ε παζακονσηµε πρ σηθιπεν, θ ρυηετ ν Αρκιϖιν ε Ινστιτυτιτ τ Γϕυησισ ε Λετρσισ∀.

Ν µνψρ τ ϖαντ Ο.Μψδερριζι κα βρ στυδιµε τ τηελλυαρα πρ ϖλερατ ε Ιβραηιµ Νεζιµ Φρακυλλσ, Ηασαν Ζψκο Καµβεριτ, Μυλλα Ηψσεν ∆οβραιτ, Μυλλα Σαβρι Πατσ, Μαηµυδ Μαργλλιιτ, Μυηαµετ Κυυκυτ,Ισµαιλ Φλοθιτ, Ταηιρ Γϕακοϖσ, ∆αλιπ Φρασηριτ, Σηαηιν Φρασηριτ, ∆αυτ Βοριιτ, Ηαφιζ Αλι Ριζα Υλθινακυτ ετϕ.

Μ 1954 Ο.Μψδερριζι, πασ νϕ πυνε τ γϕατ δηε ιντενσιϖε, πρφυνδοι νϕ µονογραφι µε τεµ: ∀Λιτερατυρα σηθιπε µε αλφαβετ αραβ∀. Πϕεσ τ κτιϕ πυνιµι αι ια βρι τ νϕοηυρ στυδιυεσϖε δηε πυβλικυτ νπρµϕετ ∀Βυλετινιτ τ Σηκενχαϖε Σηοθρορε∀ γϕατ ϖιτιτ 1950.

Ν ϖιτιν 1959 δολι ν θαρκυλλιµ ϖλλιµι ι παρ ι λιβριτ∀Ηιστορια ε Λετρσισ Σηθιπε∀, κυ καπιτυϕτ 12−15 ϕαν µβυλυαρ νγα Ο. Μψδερριζι.


Κριτικα ϕον, κοντριβυτιν ε τιϕ ε κα ϖλερσυαρ ν δρεϕτιµ τ ασαϕ θ αι ∀πρπυνοι νϕ κονχεπτ τερσορ πρ γϕενεζν ε κτιϕ φενοµενι, πρ σητριρϕεν, τηελβιν δηε ϖεοριτ ε τιϕ. Πρφυνδιµετ ν τ χιλατ αρριν αι ϕαν σηπεση οριγϕιναλε δηε ι καν θνδρυαρ κριτικσ σ κοησ∀.

Ο.Μψδερριζι σητ ι νϕοηυρ εδηε σι πυβλιχιστ. Αι νϕιηετ εδηε σι φιλολογ δηε αυτορ τεκστεση σηκολλορε. Κα θεν νϕ νγα βασηκπυντορτ σηκενχορ τ Ινστιτυτιτ τ Γϕυησισ ε Λετρσισ τ Ακαδεµισ σ Σηκενχαϖε ν Τιραν.

ΗΑΦΙΖ ΑΛΙ ΚΡΑϑΑ ΤΕΟΛΟΓΥ Ι ΛΑΡΤ⊄

Ηαφιζ Αλι Κραϕα σητ νϕ νγα πρφαθσυεσιτ ε ιντελεκτυαλϖε µψσλιµαν σηθιπταρ. Μσιµετ ε παρα ι µορι ν ϖενδλινδϕε (Σηκοδρ), κυ βασηκσια ισλαµε τρασηγοντε νϕ τραδιτ τ πασυρ, πρ τ χιλν κοντριβυοι µεδρεσεϕα ε θψτετιτ (∀Μεηµετ Παση Βυσηατλλιυ∀) δηε βιβλιοτεκα πραν σαϕ. ςαζηδοι στυδιµετ ε λαρτα πρ τεολογϕι, φιλοζοφι ε ϕυρισπρυδενχ ισλαµε ν Καϕρο. Ν πρφυνδιµ τ στυδιµεϖε ιυ δηα τιτυλλι ∀Τεολογ ι λαρτ∀.

Μορι πϕεσ ακτιϖε ν προβλεµετ σοχιαλε δηε ατο πολιτικε τ ϖενδιτ. Μ 1934 βοτοι ν Σηκοδρ πανφλετιν ∀Α δυηετ φεϕα? Α ε πενγον βασηκιµιν κοµβταρ?∀ Κϕο ϖεπρ υ βοτυα ν ατ περιυδη κυρ φλυκσετ ε προπαγανδσ κοµυνιστε δηε ν µνψρ τ ϖεαντ πρηαπϕα ε ατειζµιτ ισηιν δενδσυαρ ν θαρθε τ χακτυαρα ιντελεκτυαλε. Ν κοην ε ϖετ κψ µατεριαλ πατι ϕεηον. Αι ϖαζηδοι τα συλµοϕ µε γυξιµ κοµυνιζµιν. Μ 1944 µβαϕτι λιγϕρατν ∀∩σητ Κοµυνιζµι δηε πασοϕατ ε τιϕ πρ ποπυλλιν σηθιπταρ∀, ν


ξηαµιν µ τ µαδηε τ Σηκοδρσ. Παρα δγϕυεσϖε τ σηυµτ αι δεµοστροι πασοϕατ τραγϕικε θ δο τ πσοντε Σηθιπρια ν ραστ σε δο τ φιτοντε κϕο ιδεολογϕι.

Ηφζ. Α. Κραϕα µβαντε λιδηϕε τ νγυσητα µε τ γϕιτηα πρσοναλιτετετ πολιτικε τ κοησ. Με ραστιν ε ϖδεκϕεσ σ Φισητσ, αι, νπρµϕετ νϕ λιγϕρατε πρεκσε, ϖαϕτοι ποετιν θ κισητε σηκρυαρ νϕ ϖεπρ τ δενϕ πρ ηιστοριν ε κοµβιτ σηθιπταρ.

Μ 1943 πυσητυεσιτ ιταλιαν ε ιντερνοϕν ν Πορτοπαλερµο. Μ 1947 πυσητετι κοµυνιστ ε δνοι µε νϕζετ ϖϕετ ηεθϕε λιριε, τ χιλατ ι καλοι ν βυργυν ε Βυρρελιτ.

ΕΣΑΤ ΜΨΦΤΙΑ ΠΕΡΣΟΝΙΦΙΚΙΜΙ Ι ΜΟ∆ΕΣΤΙΣΕ

Εσατ Μψφτια ι πρκετ ασαϕ πλεϕαδε νϕερζιση θ νυκ ε νδαϕν φϕαλν νγα ϖεπρατ, θ οφιθετ οσε πργϕεγϕσιτ νυκ ι νδανιν νγα νϕερζιτ, θ υσητριµιν ε φεσ ε βντε µε σακριφιχα τ µδηα.

Υ λινδ ν Σηκοδρ µ 1911. Μσιµετ φιλλορε δηε ατο πλοτορε φεταρε ι µορι ν θψτετιν ε λινδϕεσ, κυ ϖαζηδοι εδηε µεδρεσεν. Ν µοση φαρε τ ρε νγαρκοηετ µε δετψρν ε ιµαµιτ δηε νϕκοησισητ µε ατ τ µσυεσιτ τ βεσιµιτ. Κυρ µ 1944 νϕ γρυπ ιντελεκτυαλση µψσλιµαν τηεµελυαν Κοµιτετιν Βαµιρσ Μυσλιµαν, ι χιλι νγριτι εδηε µεδρεσεν, Εσατ Μψφτια υ ϖυ ν κρψε τ κτψρε δψ ινστιτυχιονεϖε. Νϕερι µε κυλτυρ τ γϕερ, ζοτρυεσ ι πεσ γϕυηϖε τ ηυαϕα, νϕοησ ι φιλοζοφισ ισλαµε δηε ι οριενταλιστικσ ν πργϕιτησι, ιντελεκτυαλ, ναχιοναλιστ ι δεϖοτσηµ, ποσεδυεσ ι νϕ βιβλιοτεκε τ πασυρ, Εσατ Μψφτια νυκ υ παϕτυα ασνϕηερ ασ µε πυσητυεσιν ασ µε δικτατυρν κοµυνιστε.


Με ϖενδοσϕεν ε πυσητετιτ κοµυνιστ ν Σηθιπρι υ ϖυ ν σηνϕεστρ, σι σηυµ ιντελεκτυαλ τ τϕερ, δηε ν δηϕετοριν ε ϖιτιτ 1945 αρρεστοηετ. Αυτοριτετι θ κισητε σι δηε σιµπατια ε µαδηε θ γζοντε ν ποπυλλιν σηκοδραν ι δετψρυαν οργανετ ε σιγυριµιτ τ σητετιτ θ τα λιρονιν, πορ ατα ε κισηιν µβψλλυρ Κοµιτετιν Βαµιρσ Μυσλιµαν.

Ν κτο ϖιτε Μεδρεσεϕα ε Τιρανσ ϖαζηδοντε τ µβιϕετοντε µε ϖσητιρσι νγα πρσεκυτιµετ ε ϖαζηδυεσηµε θ ι βνιν κυαδροϖε τ σαϕ. Ν κτο κυσητε ε εµρυαν Εσατ Μψφτιν δρεϕτορ τ µεδρεσεσ, πορ αι, δυκε µοσ δασηυρ τ ϖερ ν ϕετ οριεντιµετ ε παρτισ λιδηυρ µε εδυκιµιν ε νξνσϖε, δηα δορηεθϕεν µε πρετεκσιν σε ισητε ι σµυρ.

Αι ϖενδοσι τ∋ι κυσητοηετ τρσισητ σητϕεσ τεολογϕικε. Εσατ Μψφτια ισητε νγα τ πακτ κλερικ σηθιπταρ θ κισητε µβετυρ γϕαλλ. Κσητυ µ 1966 υ χακτυα ν ποστιν ε κρψεταριτ τ Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ, δετψρ τ χιλν ε µβαϕτι µ πακ σε νϕ ϖιτ. Γϕατ κσαϕ κοηε αι πρϕετοι δηιµβϕεν ε ηυµβϕεσ σ δϕαλιτ τ ϖετµ ν υσητρι, δηε µενϕηερ µ πασ δηεµβϕεν τϕετρ τ κρψθζατσ κυνδρ φεσ ν Σηθιπρι. Ν κτο κυσητε αι υ µβψλλ ν σητπι, πρ τ ϕετυαρ ϖετµ µε βιβλιοτεκν ε τιιϕ, ε χιλα ισητε σηυµ ε πασυρ. Ν κτ βιβλιοτεκ γϕενδεσηιν ρελικε σηυµ µε ϖλερ, λιβρα υνικαλε σι εδηε δψ ταητετ αστρολογϕικε τ Ηασαν Ταησινιτ θ ια κισητε δηυρυαρ φαµιλϕεσ σ τιϕ κυρ κισητε θεν ν Σηκοδρ.

Πασι ια σητετζυαν βιβλιοτεκν, αι πυνοι σι νπυνσ ι τηϕεσητ ι σαϕ, πορ γϕιτηνϕ ι πργϕυαρ, ι µνϕανυαρ σι πρσον ι δψσηιµτ δηε φεταρ.

Εσατ Μψφτια ϖδιθ ν ϖιτιν 1975. Ποπυλλι ι Σηκοδρσ, θ κισητε νϕ ρεσπεκτ τ µαδη πρ τ, πα µαρρ παρασψση οπινιονιν ε ρεγϕιµιτ κοµυνιστ, ε πρχολλι µε νδεριµε τ µδηα.


ΜΥΛΛΑ ΡΕΞΗΕΠΙ ∆ΡΕΝΙΧΕ 1905 − 1976

Ν ϖιτετ ε σηκπυτϕεσ σ Κοσοϖσ πρεϕ τρυνγυτ Αµ, σηοϖινισττ σερβ πρδορν δψ ρρυγ κρψεσορε πρ ασιµιλιµιν ε ποπυλλιτ σηθιπταρ ν ατ πϕεσ, γϕψσµ, τ µβαρ ϖισεϖε σηθιπταρε: τ µβψλλνιν δο ϖατρ διϕε ν γϕυην αµταρε, πρα σηκολλατ σηθιπε δηε, σ δψτι, τ νξισνιν ε ιµπονονιν λαργιµιν πα κτηιµ τ σηθιπταρϖε ν κραηινατ ε Τυρθισ.

Μυλλα Ρεξηεπι ιυ κυνδρϖυ κσαϕ πολιτικε αντισηθιπταρε, δυκε πρδορ νϕοηυριτ ε τιϕ, σι µεδρεσιστ ι διπλοµυαρ πρ µσιµιν ε φεσ, νπρµϕετ µεϕτεπιτ, εδηε πρ µσιµιν ν µνψρ ιλεγαλε τ γϕυησ σηθιπε. Κτ ϖεπριµταρι ε ζηϖιλλοι θ νγα ϖιτι 1934 ε δερι ν ϖιτιν 1944, κυρ υ ηαπν κυρσετ ε σηκολλατ ν γϕυην σηθιπε.

Μυλλα Ρεξηεπιν ε ζγϕοδην κρψεταρ τ σηοθρισ ∀∆ριτα∀, ε χιλα κισητε ν προγραµιν ε σαϕ µσιµιν ε γϕυησ αµταρε σηθιπε, µβλεδηϕεν ε πασυρισ γοϕορε, τ φολκλοριτ τ πασυρ ν ατο τρεϖα δηε κυνδρϖνιεν νδαϕ εµιγριµεϖε ν Τυρθι, σι στρατεγϕι αντικοµβταρε σηθιπταρε ε σερβϖε.

∆υκε µβαϕτυρ λιδηϕε τ µιρα µε στυδενττ ε µεδρεσεσ τ Σηκυπιτ, µυλλα Ρεξηεπι γϕετι µβσητετϕε νγα ανα ε τψρε δηε κολεγϖε, κα ε γϕαλλροι ϖεπριµταριν ε τιϕ ιλεγαλε .

Εδηε µβασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε, αι ϖαζηδοι ϖεπριµταριν ε τιϕ ατδηεταρε, δυκε ι σηρβψερ φεσ δηε κοµβιτ τ ϖετ, δυκε πρδορ εδηε δετψρατ σηοθρορε, κυ υ ζγϕοδη ν µβροϕτϕ τ ποπυλλατσ νγα συλµετ ε ΟΖΝ−σ. Μ 1949 ε βυργοσν σι βασηκπυντορ ι Ριφατ Βερισησ, δυκε ι θνδρυαρ βεσνικ ιδεαλεϖε τ τιϕ δερι ν ϖδεκϕε.


Μυλλα Ρεξηεπι ζ ϖενδιν ε τιϕ τ νδερυαρ εδηε ν ηιστοριν ε αρσιµιτ σηθιπταρ, σι νϕ ινκυραϕυεσ ε πρηαπσ ι γϕυησ αµταρε ν κυσητετ ε ρνδα τ ϖεπριµταρισ ιλεγαλε. Πρανδαϕ ραδηιτετ ν ραδητ ε ηοξηαλλαρϖε ατδηεταρ τε σηθυαρ τε µσυεσϖε τ γϕυησ αµταρε.

ΗΑΚΙ ΣΗΑΡΟΦΙ ∆ΡΕϑΤΟΡ Ι ΡΕςΙΣΤ⊄Σ ∀ΖΑΝΙ Ι ΝΑΛΤ⊄∀

Ηακι Σηαροφι λινδι ν ∆ιβρ τ Μαδηε, πορ ϖεπριµταριν ε τιϕ σι µσυεσ, πυβλιχιστ δηε περκτηψεσ ι ζηϖιλλοι λαργ λινδϕεσ, ν Γϕψραση τ Μαναστιριτ (1912), ν Πεσηκοπι (1914), κυ ηαπι σηκολλν ε παρ σηθιπε, ν Τρυϕακ δηε ν Σλλοϖ τ ∆ιβρσ (1916 δηε 1920), ν Καστριοτ (1923), ν Κρυµ (1928), ν ςλορ (1929). Πασ ϖιτεϖε 30, αι ϖενδοσετ πρφυνδιµισητ ν Τιραν κυ ζηϖιλλον νϕ ϖεπριµταρι τ δενδυρ σι δρεϕτορ ι Μεδρεσεσ σ Τιρανσ, σι δρεϕτορ ι ρεϖιστσ ∀Ζανι ι Ναλτ∀ (οργαν ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ), ν κρψε τ σ χιλσ αι θνδροι ν ϖιτετ 1930−1939.

Ηακι Σηαροφι κισητε αρσιµ πεδαγογϕικ. Κισητε στυδιυαρ ν νορµαλεν ε Ελβασανιτ σι δηε κισητε νδϕεκυρ σηκολλν πεδαγογϕικε ∀∆αρυλ−Μυαλιµιν∀ τ ∆ιβρσ.

Γϕατ πυνσ σ τιϕ ν φυσην ε βοτιµεϖε υ δαλλυα πρ τραϕτιµε σεριοζε τ τεµαϖε µε καρακτερ φεταρ, σοχιαλ, ετικ δηε φιλοζοφικ. Σηκροι εδηε σηυµ ποεζι. Ν µνψρ τ ϖεαντ κα µεριτν πρ ηαρτιµιν ε σερισ σ λιβραϖε ∀Εδυκατ φεταρε ε µοραλε∀, τεκστε µσιµορε κτο θ υ σηφρψτζυαν πρ µσιµιν ε βεσιµιτ ν σηκολλα σητετρορε, κυ ϕεπεϕ δηε µσιµι ι φεσ. Τε λιβρατ ∀Εδυκατα φεταρε ε Μοραλε ∀σπικασιν δισα κρκεσα τ µοραλιτ ισλαµ ν κυσητετ τονα, κυ ζν ϖενδ δισα παριµε τηεµελορε τ κτιϕ µοραλι, τ σηπϕεγυαρα


τηϕεσητ ε πρ µασατ ε τ γϕιτηα µοσηαϖε, τ ασαϕ περιυδηε µε σητριρϕε τ κυφιζυαρ τ αρσιµιτ λαικ. Κτο τεκστε καν νϕ νδρτιµ δηε στρυκτυρ δελικατε σηυµ τ πρσητατσηµε πρ κοην θ υ βοτυαν. ∆υκε υ νισυρ νγα κτο ϖλερα, βιβλιοτεκα µψσλιµανε σηθιπταρε ε Μιιγανιτ (ΥΣΑ) ι κα ριβοτυαρ ατο κοητ ε φυνδιτ.

Κραηασ ϖεπραϖε τ µσιπρµε, δυηετ σηνυαρ σε εδηε ∀Καλενδαρι µψσλιµαν∀ θ υ βοτυα πρ δισα ϖιτε µε ραδη σητ ϖεπρ ε τιϕ.

Ηακι Σηαροφι ν ϖιτετ ε φυνδιτ τ ϕετσ σ τιϕ κα βασηκπυνυαρ µε Αρκιϖιν Θενδρορ τ Σητετιτ δηε Αρκιϖιν ε Ινστιτυτιτ τ Ηιστορισ, δυκε δην νϕ κοντριβυτ τ ϖψερ ν πρκτηιµιν ε δοκυµεντεϖε µε ρνδσι ηιστορικε, θ ισηιν ν γϕυητ ε Λινδϕεσ: αραβε, τυρκε δηε περσιανε. Γϕιτηασητυ αι κα λν νϕ τρασηγιµ τ πασυρ µε πρκτηιµε, σι ϕαν:∀Τεφσιρι σηθιπ∀, ∀Παριµετ ε ναλτα τ ισλαµιτ∀, ∀Αϕετε τ Κυρανιτ∀ ετϕ.

ςΕΞΗΙ ΒΥΗΑΡΑϑΑ ΟΡΙΕΝΤΟΛΟΓΥ ΜΕ ∆ΙΜΕΝΣΙΟΝΕ Τ⊄ Μ⊄∆ΗΑ

ςεξηι Βυηαραϕα ισητε στυδϕυεσ µε διµενσιονε τ µδηα ν φυσην ε οριενταλιστικσ. ϑαν τ ρραλλ στυδιυεσιτ σηθιπταρ θ κισηιν πργατιτϕεν δηε ιντυιτν ε ςεξηι Βυηαρασ.

Αι ζοτροντε ν µνψρ τ σηκλθψερ γϕυητ κλασικε τ Λινδϕεσ ισλαµε: αραβισητεν, περσισητεν δηε οσµανισητεν σ βασηκυ µε τυρθισητεν ε ρε. Ζοτροντε γϕιτηασητυ γϕυητ κρψεσορε τ Περνδιµιτ: ανγλισητεν, γϕερµανισητεν, φρνγϕισητεν δηε ιταλισητεν. Πασ ϖιτιτ 1966, κυρ φιλλοι πυνν ν Ινστιτυτιν ε Ηιστορισ σι βασηκπυντορ σηκενχορ, πρϖετσοι εδηε ρυσισητεν.


Κυλτυρα δηε σιδοµοσ γϕυητ ε ϖϕετρα οριενταλε θ κισητε φιτυαρ ν Μεδρεσεν ε Λαρτ τ Τιρανσ, τ χιλν ε µβαροι ν ϖιτιν 1940, ισηιν νϕ καπιταλ ι µαδη θ ςεξηι Βυηαραϕα δο τα σηφρψτζοντε ν φυνκσιον τ κολεγϖε ηιστοριανε ε µ γϕερ, δυκε ιυ ϖν ν δορ ατψρε πρκτηιµε δοκυµεντεση οσµανε τ τ γϕιτηα περιυδηαϖε, ιντερπρετιµε τ σακτα σηκενχορε τ δοκυµεντεϖε τ νδρψσηµε, γϕψκιµε µε ϖλερα σηκενχορε τ πρµβαϕτϕεϖε, τ παρα ν κυαδριν ηιστορικ, θ ϖετµ αι ι νϕιητε αθ µιρ.

ςεξηι Βυηαραϕα θε ι παϕισυρ µ µοραλιν ισλαµ, κσητυ θ ν πυνν ε τιϕ σηκενχορε υ σηθυα πρ ϖλερσιµε ρεαλε, τ δρεϕτα, τ σακτα σηκενχρισητ, πα πολιτιζιµετ ε κρκυαρα. Τ γϕιτηα κτο ε βν τ παδσηιρυεσηµ θνδριµιν ε τιϕ ν Ινστιτυτιν ε Ηιστορισ σι βασηκπυντορ σηκενχορ, µεγϕιτησε αι ισητε ι ϖετµι ζοτρυεσ ι δηϕετ γϕυηϖε, µεγϕιτησε κισητε νϕ βαγαζη κυλτυρορ θ τ δετψροντε ρεσπεκτ, µεγϕιτησε κισητε νϕ πρϖοϕ δηϕετϖϕεαρ ν πυνν σηκενχορε. ςεξηιυ πυσηοηετ νγα πυνα δυκε ιυ πρµενδυρ ϖιτετ ε βυργυτ δηε ιντερνιµετ ν κνετν ε Μαλιθιτ, στυδιµετ ν σηκολλν φεταρε δηε ακυζα σε βντε προπαγανδ φεταρε µψσλιµανε. Αι υ τρηοθ ν ϖενδλινδϕεν ε τιϕ, ν Βερατ, κυ υ ζηψτ ν βοτν ε ϖετµισ, τ πυνσ ινδιϖιδυαλε ε τ πυνϖε ορδινερε πρ τ σιγυρυαρ εκζιστενχν.

ςεξηι Βυηαραϕα ισητε ι δασηυρυαρ πασ κολοσϖε τ ποεζισ κλασικε περσιανε, σιδοµοσ πασ Σααδιυτ δηε Φιρδευσιτ, τ χιλτ δηε ι πρκτηευ ν γϕυην σηθιπε, δυκε ε πασυρυαρ κσητυ φονδιν βιβλιοτεκαρ λετραρ σηθιπ. Αι πρκτηευ ν µνψρ τ σηκλθψερ ν γϕυην σηθιπε εδηε ϖλλιµιν ∀Τεηαϕυλατ∀ (Ενδρριµε) ποεζι, τ Ναιµιτ, σηκρυαρ ν γϕυην περσιανε, κυ σηιηετ δελλι ι τιϕ ποετικ, θ ςεξηι Βυηαραϕα ε προϖοι δηε ν ηαρτιµιν ε ποεζιϖε οριγϕιναλε.

Νϕ νδιηµεσ τ µαδηε δηα αι ν φυσην ε βιογραφισ σηθιπταρε, δυκε ηαπυρ σιπαριν ε νϕ σηκενχε τ ρε ν φονδιν ε πυνιµεϖε σηθιπταρε. ςεπρα ε τιϕ ∀Μονυµεντε τυρκο−αραβε ν Σηθιπρι∀ πρµβαν ρρετη 300 µβισηκριµε τυρκο−αραβε, θ δατοϕν νγα σηεκυλλι Ξς δερι ν σηεκυλλιν ΞΞ.


Σι νϕοησ ι µιρ ι γϕυηϖε κλασικε λινδορε, ςεξηι Βυηαραϕα ι τρανσλιτεροι, ι τρανσκριπτοι, ι πρκτηευ δηε υ βρι ζβρτηιµετ πρµβαϕτσε, δυκε ηεδηυρ κσητυ βαζατ ε κσαϕ δεγε τ ρε τ Ηιστορισ σ κυλτυρσ σον. Πρ πασοϕ, γϕενεζα ε σεκτεϖε φεταρε ισλαµε ν τερριτορετ σηθιπταρε, ηιστορικυ ι ινστιτυχιονεϖε τ κυλτιτ δηε τ δηνα τ τϕερα δριτδηνσε, ρρετη κριϕιµιτ δηε ϖεπρσ σ τψρε, υ σηπαλοσν ν νϕ οπτικ τ ρε.

ςεξηι Βυηαραϕα, µε σα διµ, κα λν νϕ πασυρι τρασηγιµορε, κριϕιµταρι τ πασυρ, θ ν τ αρδηµεν δυηετ βρ οβϕεκτ στυδιµι πρ ηιστοριαντ ταν. Τερρενι µβι τ χιλιν κα πυνυαρ ςεξηι Βυηαραϕα σητ ενδε ι παεκσπλορυαρ. Οριενταλιστικα σηθιπταρε, δυκε εχυρ ν γϕυρµτ ε τιϕ, κα σηανσ τ µδηα πρ τ κριϕυαρ φονδιν ε σαϕ οριγϕιναλ.

Κοητ ε φυνδιτ, στυδιυεσι Αηµετ Κονδο βοτοι νϕ µονογραφι κυσητυαρ ςεξηι Βυηαρασ, ε χιλα σητ πριτυρ µιρ, σι πρπϕεκϕε ε παρ πρ νϕοηϕεν ε διµενσιονεϖε τ κτιϕ πρσοναλιτετι.

ΣΑΛΙ ΕΦΕΝ∆Ι ΜΨΦΤΙΑ. ΤΗΕΜΕΛΥΕΣΙ Ι ΘΕΝ∆ΡΕΣ ΙΣΛΑΜΙΚΕ ΣΗΘΙΠΤΑΡΟ − ΑΜΕΡΙΚΑΝΕ

Ν φιλλιµ τ ϖιτεϖε 40, νϕρα νγα βιβλιοτεκατ µ τ µδηα τ Σηκοδρσ ισητε βιβλιοτεκα ε φαµιλϕεσ Μψφτια, πϕεσρισητ ε τρασηγυαρ νγα παραρενδσιτ ε κσαϕ φαµιλϕεϕε µε τραδιτα φεταρε δηε πατριοτικε δηε πϕεσρισητ ε πασυρυαρ νγα πινϕολλι ι κετιϕ τρυνγυ, Σαλι Εφενδι Μψφτια.


Σαλιυ λινδι ν Σηκοδρ ν ϖιτιν 1891, ατϕε δηε υ αρσιµυα. Μ 1927, αι υ εµρυα µψφτι ν Κρυϕ δηε πασταϕ κρψεµψφτι ι Σηκοδρσ δηε δερι ν ϖενδοσϕεν ε κοµυνιζµιτ εδηε µψφτι ι Κοσοϖσ. ι ζγϕυαρ νγα νατψρα, νϕερι µε τακτ τ ϕασητζακονσηµ δηε µε κυλτυρ τ γϕερ φεταρε, φιτοι αυτοριτετ τε τ γϕιτη.

Ι µβρυϕτυρ µε νδϕενϕα κοµβταρε αι ιυ κυνδρϖυα ρεγϕιµιτ πυσητυεσ φασηιστ δηε, σι ρρϕεδηοϕ ε κτιϕ ρρεγϕιµι, υ πρνδοθ νγα Ιταλια δηε πρ νϕ κοη τ γϕατ ϖυαϕτι ιντερνιµιν ν Γϕιροκαστρ. Μ πασ υ σηθυα ν θνδρσν αντιφασηιστε σηθιπταρε, κυ µε αρµ ν δορ δηε µε Κυραν νν σθετυλλ υ β φρψµζυεσ ι λυφτσ πρ λιρι.

Μ 29.09.1944 αι µργοι νγα Σηθιπρια δηε πρ νϕ κοη ρελατιϖισητ τ γϕατ ϖαζηδοι πρ τ ϕετα µργιµταρε. Πρσηκοι νϕερι πασ τϕετριτ ϖενδε τ νδρψσηµε: Ιταλιν, Εγϕιπτιν, Σιριν, Λιβανιν δηε Αµερικν, κυ δο τ νδαλεϕ πρ πϕεσν τϕετρ τ ϕετσ θ ι κισητε µβετυρ.

Τριδηϕετ ε κατρ ϖϕετ ν ΣΗΒΑ αι ιυ κυσητυα ποτηυαϕσε κρεϕτσισητ ϕετσ φεταρε. Με αφτσιτ ε τιϕ οργανιζυεσε αρριτι τ τηεµελοντε Θενδρν Ισλαµε Σηθιπταρο −Αµερικανε πρ σητετετ Νεω Ψορκ δηε Νεω ϑερσεψ. Με µσιµιν ε τιϕ, δυκε πασυρ πρ βασηκπυντορ Ιµαµ Ισα Ηοξην, ν ϖιτιν 1972, βλευ ξηαµιν, ηαπι σηκολλν φεταρε κοµβταρε πραν σαϕ δηε υ β ϖετ µεσιµδηνσ. Αι αρριτι τ βασηκοϕ εδηε µυσλιµαντ ε Καναδασ δηε υ ζγϕοδη κρψεταρι σηπιρτρορ ι τψρε.

Σαλι Μψφτια κα θεν νϕ κοµεντατορ ι σηκλθψρ ι Κυρανιτ δηε ι Ηαδιτηεϖε. Πρ κτ αφτσι αι θε νϕοηυρ ϕο ϖετµ ν Σηκοδρ, πορ εδηε νγα στυδενττ σηθιπταρ θ στυδιονιν ν Αλεκσανδρι, κυρ κψ κοµεντοντε δο ϕαϖ Κυρανιν ν νϕ νγα ξηαµιτ ε θψτετιτ. Αι ισητε νϕ ορατορ ι σηθυαρ ν µνψρ τ ϖεαντ κυρ ζβρτηεντε βιογραφιν ε Προφετιτ (α.σ.) γϕατ µεϖλυδιτ. Ενδε µβετετ ε γϕαλλ ν κυϕτεσν ε δγϕυεσϖε φϕαλα ε µβαϕτυρ πρεϕ τιϕ ν ϖιτιν 1935, ν πρκυϕτιµ τ διτλινδϕεσ σ Προφετιτ (α.σ.).


Μ 19 µαϕ 1978, ν µοσην 87 −ϖϕεαρε, ζεµρα ε κτιϕ µψσλιµανι τ µαδη, ε κτιϕ πατριοτι τ σηθυαρ, ε ιση− κρψεµψφτισ σ Σηκοδρσ, Κοσοϖσ, τ τηεµελυεσιτ τ Θενδρσ Ισλαµε Σηηθιπταρο− Αµερικανε, πυσηοι σ ρραηυρι. Ταβυτι ι τιϕ υ µβυλυα µε φλαµυριν τον κοµβταρ δηε µε λυλε τ σηυµτα. Ν Νεω Ψορκ ια βηεν βασηκατδηεταρ τ τρε βεσιµεϖε νγα τ γϕιτηα σητετετ ε Αµερικσ δηε νγα Καναδαϕα, πρ τι βρ ηοµαζηετ ε φυνδιτ νϕεριυτ τ τψρε τ δασηυρ ε τ ρεσπεκτυαρ.

ΗΑΜΙ∆ ΓϑΨΛΒΕΓΑϑ ∆ΕΜΟΚΡΑΤΙ Ι ΠΑΚΟΡΡΥΠΤΥΑΡ

Πινϕολλ ι νϕ φαµιλϕεϕε τ δγϕυαρ σηκοδρανε µε τραδιτα πατριοτικε Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ, υ σηθυα µε ϖεπριµταριν ε τιϕ σι νϕ ιντελεκτυαλ µε φορµιµ σολιδ, σι δεµοκρατ ι πακορρυπτυαρ δηε ατδηεταρ ι παεπυρ.

Λινδι ν Σηκοδρ ν ϖιτιν 1888. Μσιµετ φιλλορε ι βρι ν ϖενδλινδϕε, νδρσα ατο τ µεσµε ν Σηκοδρ ε Μαναστιρ. Μβαροι ακαδεµιν υσηταρακε ν Σταµβολλ. Μβαϕτι θνδριµ πατριοτικ, θ δσηµοηετ µε πϕεσµαρρϕεν ε τιϕ κυνδρ λϖιζϕεσ σ Ηαξηι Θαµιλιτ, ιτηταρϖε τ ∀Σεδαι Μιλετιτ∀, αντιφασηιστ δηε αντικοµυνιστ.

Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ κα νϕ ακτιϖιτετ τ πασυρ σι ιντελεκτυαλ. Κα βοτυαρ 14 πρµβλεδηϕε ποεζιση, σηκριµε τ νδρψσηµε, νδρ τ χιλατ πο πρµενδιµ: ∀Φλυτυρα νδρ λυλε∀(1921), ∀Μονυµεντι ι ατδηευτ∀ (1934), ∀∆ριτα ε σ ϖρτετσ∀(1933), ∀Χικρριµε φιλοζοφιε∀ (1934), ∀Φψελλι ι βαριϖε∀ (1943) ετϕ.

Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ κισητε νϕ φορµιµ φεταρ κυ µβιζοτεροντε ν µνψρ τ ϖεαντ παντειζµι βεκτασηιαν. Ισητε νϕοησ ι τηελλ ι τεσαϖυφιτ ισλαµικ, πρα µιστιχιζµι θ ε πρσηκοντε βοτκυπτιµιν ε τιϕ ισητε ι


µπλεκσυρ µε µϕαφτ πικπψετϕε, κυ µβισυνδοντε δριτα ε σ ϖρτετσ µε τρινοµιν ε δρεϕτα, ε µιρα δηε ε βυκυρα. Ν κτ ηαπσιρ µενδιµι µβιζοτροντε µαδησητια ε νϕεριυτ, νϕοηϕα ε ϖετϖετεσ. Σι ε διµ Μυηαµµεδι (α.σ.), ν µεσ φϕαλϖε τ τϕερα κα την: ∀Θ τ νϕοηση Ζοτιν δυηετ τ νϕοηση µ παρ ϖετεν∀. Βισεδα ρρετη κτιϕ συβϕεκτι Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ, σι τρεγοϕν βασηκκοησιτ ε τιϕ, ζηϖιλλοντε ποτηυαϕσε δο διτ νν ηιϕεν ε ιναριτ πραν σητπισ σ τιϕ.

Ηαµιδ Γϕψλβεγαϕ ισητε νϕ πρφαθσυεσ ι µενδιµιτ µ τ πρπαρυαρ. Αι ισητε νϕ τειστ λιβεραλ, ι χιλι ν ποεζιτ ε τιϕ φιλοζοφικε προι φιλοζοφιν ισλαµε δηε ν µνψρ τ ϖεαντ αι προπαγανδοι τολερανχν φεταρε, θ ε τρανσµετον φιλοζοφια ισλαµε ν κυσητετ ε ϖενδεϖε σηυµκονφεσιοναλε.

ςδιθ ν ϖιτιν 1979 ν Ελβασαν.

ΒΙΝΑΖΕ ΚΑΧΑΒΑ∩Ι−∆ΑΥΤΙ ΗΟΞΗΑ ΗΑΝΜΙ

Βιναζε Καχαβαι−∆αυτι µε πσευδονιµιν ∀Ηοξηα Ηανµ∀ υσητροι προφεσιονιν ε µσυεσεσ σ βεσιµιτ δηε τ εδυκατορεσ ισλαµε.

Βιναζϕα σητ νγα ρρετηι ι Λεσκοϖχιτ. Θψτετι ι λινδϕεσ σ σαϕ σητ Πριζρενι. ∆υκε θεν ε δετψρυαρ τ νδιθτε πρινδριτ ε σαϕ, αϕο βρι νϕ ϕετ ενδαχακε. Σηκολλν φιλλορε ε βρι ν Εδρενε, νδρσα ατ νορµαλε ν Σταµβολλ, κυ εδηε σηρβευ σι µσυεσε πρ πεσ ϖϕετ. Μ ϖον αϕο υ σηπρνγυλ ν Γϕιλαν.

Ν ϖιτιν 1920, ν µοσην 29− ϖϕεαρε, αϕο ηαπι νϕ σηκολλ πρ ϖαϕζα ν σητπιν ε σαϕ ν Γϕιλαν.


Ν κυσητετ ε πυσητιµιτ τ Κοσοϖσ νγα ϑυγοσλλαϖια, σηκολλατ µε γϕυη µσιµι σηθιπεν θεν κρεϕτσισητ τ νδαλυαρα. Ν κτο ρρετηανα τ ϖετµετ ινστιτυχιονε πρ αρσιµιµιν ε σηθιπταρϖε ισηιν µεϕτεπετ δηε µεδρεσετ, κυ µσιµι ϕεπεϕ νγα κλερικ µυσλιµαν. ⊄σητ ε νατψρσηµε θ ρεγϕιµι σλλαϖ νυκ ι σηιητε µε σψ τ µιρ κτα κλερικ, τ χιλτ ισηιν βρυµοσυρ µε βοτκυπτιµιν αρµιθσορ νδαϕ σλλαϖϖε, γϕ θ πρβντε νϕ ρρεζικ πρ σητετιν ϕυγοσλλαϖ. Πρϖε ασαϕ, διηετ σε σηυµ πρεϕ τψρε βνιν πϕεσ ν Κοµιτετιν ε Κοσοϖσ δηε κισηιν λιδηϕε µε υδηηεθσ σι Φερηατ ∆ραγα, Ηασαν Πρισητινα, Βαϕραµ Χυρρι ετϕ.

Η.Ηανµι ε πρϕετοι νδϕεκϕεν θ υ βηεϕ σηθιπταρϖε. Αϕο ϖρτετ νυκ υ ακτιϖιζυα ν λϖιζϕεν κοµβταρε, πορ αϕο ε σηνδρροι σητπιν ε σαϕ ν σηκολλ πρ ϖαϕζατ σηθιπταρε, δηα µσιµε ν µνψρ κλανδεστινε, δυκε κοντριβυαρ κσητυ ν φρψµν ε βεσιµιτ µυσλιµαν πρ υνιτετιν κοµβταρ.

ΜΥΛΛΑ ΙΣΜΑΙΛΙ ΑΤ∆ΗΕΤΑΡ ∆ΗΕ ΦΕΤΑΡ Ι ΠΑΤΡΕΜΒΥΡ

Μυλλα Ισµαιλι γϕατ γϕιτη ϕετσ σ τιϕ υ σηθυα ν µβσητετϕε τ φορχαϖε πρπαριµταρε, πρ ζηϖιλλιµιν δηε εµανχιπιµιν σηοθρορ τ βασηκατδηεταρϖε τ τιϕ.

Υ λινδ ν Κοµογλλαϖ τ Μοραϖσ σ Επρµε, νδοθι στυδιµετ ν µεδρεσεν ε Σηκυπιτ, τ χιλατ ια νδρπρεν, δυκε ε µοβιλιζυαρ υσηταρ ν υσητριν ε Μβρετρισ ϑυγοσλλαϖε. Μβσητετι δηε πρεδικοι λυφτν αντιφασηιστε δηε βασηκιµιν κοµβταρ. ςεπριµταρια ε τιϕ υ πρθενδρυα ν κτο δρεϕτιµε:

Σ παρι, ν κρψερϕεν µε νδργϕεγϕε τ λαρτ τ δετψρσ σ τιϕ σι ηοξη, δυκε καπρχψερ πα λκυνδϕε πρεσιονετ θ ι βηεσηιν πρ τυ τρηεθυρ νγα νδρτιµι ι ξηαµισ σ µαδηε ν Φεριζαϕ (νδρτιµι ι


µιναρεσ), ε χιλα υ νγριτ. ∆υκε θεν εδηε Κρψεταρ ι Κσηιλλιτ τ Βασηκσισ Ισλαµε τ Κοµυνσ, αι ρρεζατοι εδηε ν δρεϕτιµε τ τϕερα πρ πρβαλλιµιν ε σιτυατσ σ ϖσητιρ ν µβροϕτϕε τ ινστιτυχιονεϖε ισλαµε.

Σι πρκραησ ι σ ρεσ, αι νυκ µβσητετι κλερικτ φανατικ θ πενγονιν αρσιµιν ε φεµρσ. Πρκυνδραζι πρεδικοντε σε ∀∆ιτυρια σητ οβλιγιµ Κυρανορ∀. ςετµ νϕεριυ ι διτυρ µυνδ τι κυπτοϕ ν τηελλσι δηε τι ρεσπεκτοϕ µε ϖετδιϕε ποροσιτ ε Ζοτιτ ξη.ση. Ισητε κυνδρσηταρ ι κολεγϖε φανατικ, θ κυνδρσητονιν µαρρϕεν µε σπορτ, φυτβολλ, αρτε φιγυρατιϖε ε µυζικορε, γαρδεροβν ελεγαντε, θ νυκ ισητε ε τεπρυαρ ε νυκ ι σηκακτοντε δµ ινδιϖιδιτ ασ σηοθρισ.

Σ δψτι, ισητε µβσητετσ ι φυθισηµ ι αρσιµιτ δηε ι σηκολλσ ν γϕυην αµταρε σηθιπε. ι µιρπριτι δηε ι νδιηµοι ινιχιατιϖατ πρ ηαπϕεν ε σηκολλσ σηθιπε ν Κοµογλλαϖ, ν ϖιτιν 1946, δυκε λσηυαρ δηοµατ ε βαβαιτ τ ϖετ δηε τ κυσηρινϕϖε πρ βανεσα τ µσυεσϖε. Βηετ σηεµβυλλ πρ δϕεµτ ε ϖετ δηε ϖαϕζατ ε κυσηρινϕϖε, θ τ σηκολλοηεσηιν µ τεϕ, ν αρσιµιν ε µεσµ ε τ λαρτ.

Σ τρετι, φλετ ηαπυρ δηε κυνδρσητον εµιγριµετ µασιϖε ν Τυρθι, δυκε πρεδικυαρ: ∀Κτυ κεµι λινδ, κτυ δο τ ϖδεσιµ. Νυκ ε λυφτυαµ (Οσµανιν) πρ τ∋υ τρετυρ ε βρακτισυρ ν Αναδολλ, πορ θ τ ϕετοϕµ τ λιρ ν τροϕετ τονα.∀

Σ κατρτι ιυ κυνδρϖυ µβλεδηϕεσ σ αρµϖε, αρµατιµιτ τ ποπυλλιτ σηθιπταρ νγα ανα ε σερβϖε, πρανδαϕ εδηε ε ρραην πυβλικισητ δηε ε µασακρυαν, πορ νυκ υ τηψε.


ςΕϑΣΕΛ ΞΗΕΛΑ∆ΙΝ ΓΥΤΑ ΦΕ Ε ΑΤ∆ΗΕ ϑΑΝ⊄ Τ⊄ ΠΑΝ∆ΑΡΑ

Ν πλεϕαδν ε ηοξηαλλαρϖε τ σηθυαρ κοσοϖαρ τ σηεκυλλιτ τον, θ βινοµιν φε ε ατδηε, διν ε ϖαταν, ε κονχεπτυαν τ πανδαρ δηε θ κσαϕ βινδϕεϕε ι κυσητυαν γϕιτηκα: µυνδιν, ταλεντιν, σακριφιχατ δηε ϖετµοηιµιν, βν πϕεσ δηε ςεϕσελ Ξηελαδιν Γυτα νγα Ζασκοχι ι Φεριζαϕτ.

Αρσιµιν φιλλορ ςεϕσελ Γυτα ε µορι ν ϖενδλινδϕε, κυρσε τ µεσµιν φεταρ ε πρφυνδοι ν Πριζρεν ν ϖιτιν σηκολλορ 1937−1938 ν µεδρεσεν ∀Μεηµετ Πασηα∀, κυ ςεϕσελι ϖαζηδοι στυδιµετ πρ δψµβδηϕετ ϖϕετ. Ατψ ι ϕεπεϕ ρνδσι ε µαδηε, κραηασ λνδϖε τ τϕερα, εδηε µενδιµιτ λετραρ σηθιπ µε αλφαβετ αραβ, σι δηε γϕυησ ε κυλτυρσ σηθιπταρε.

Αι υ σηθυα ν µεσ βασηκνξνσϖε τ τιϕ µατυραντ πρ αφτσιτ ε τιϕ ν γϕυητ οριενταλε, σι δηε πρ νϕοηυριτ θ κισητε φιτυαρ ν λετρσιν σηθιπε, θ λεξοηεϕ ιλεγαλισητ ν ατ κοη. Πρ κτο ρρεζυλτατε αι υ χακτυα µσυεσ ι µεδρεσεσ, πορ νυκ πυνοι ατψ, σεπσε υ ϖενδοσ ν ςοινοχ, κυ θνδρεσα κυνδρ πολιτικσ σηκοµβταριζυεσε σλλαϖε ισητε ν απογϕε. Ν κτ φσηατ αι οργανιζοι µεϕτεπιν, θ φιτοι τ νϕοηυρ ν τρ ζονν δηε κυ νυµρι ι νξνσϖε ρριτεϕ δο διτ. Αι ιυ κυσητυα ποεζισ.

Ν σηκολλν (µεϕτεπιν) ε ςεϕσελ Γυτσ, ϖε λνδϖε φεταρε, ζηϖιλλοηεσηιν εδηε λνδ τ τϕερα σι: µατεµατικα, αστρονοµια, γϕεογραφια δηε ηιστορια. Αϕο υ β θενδρ ε πρηαπϕεσ σ διτυριϖε ν γϕυην σηθιπε, ε χιλα µσοηεϕ ιλεγαλισητ. Γϕατ ϖιτεϖε 1941−1945, µεϕτεπι ι ςεϕσελ Γυτσ υ β νϕ σηκολλ κοµβταρε−φεταρε, κυ νξνσιτ µερρνιν νϕοηυρι εδηε νγα ηιστορια ε Σηθιπρισ δηε γϕυηα ε λετρσια σηθιπε.


ςεϕσελ Γυτα ισητε ποετ ι λινδυρ. Αι ι τηυρτε µενδιµετ ε τιϕ µε λεητσι τ µαδηε ν ϖαργϕε. Ν νδρτιµιν ε ποεζιϖε νδοθι τεκνικν ε ποετϖε περσ, γϕυην δηε ϖεπρατ ε τ χιλϖε αι ι νϕιητε σηυµ µιρ. Ιλαηιτ θ βρι ι τηυρι ν φορµν ε κασιδεϖε, θ ι πρνγϕανιν ποεζιϖε περσε εδηε νγα πρµβαϕτϕα, πορ αι ν πρµβαϕτϕεν ε τψρε τραϕτοντε προβλεµε σοχιαλε ε πολιτικε σι δηε προβλεµε µοραλε. Τ πρµενδυρα ϕαν ποεµατ: ∀∩οηυ πρεϕ γϕυµιτ µορε ϖλλα∀, ∀Μοσ ε λε υδην, ο ινσαν∀, ∀Φϕαλιµ σηθιπ α τηαν∀, ∀Εϕ ϕυ τ παρ εηλι ϖαταν∀ ετϕ.

Σι µσυεσ ε µψδερριζ αι διτι τ σινκρετιζοϕ εδυκιµιν φεταρ µε ατ πατριοτικ, πυνν λεγαλε µε ατ ιλεγαλε. Σηυµ νγα τεκστετ δηε ποεζιτ φεταρε θ πρσηκοηεσηιν νγα φρψµα πατριοτικε υ µσοηεσηιν νξνσϖε ν κλασα, δυκε σφιδυαρ κσητυ νδϕεκϕετ ε οργανεϖε πολιχορε σερβε. Σηυµ ιλαηι δηε κασιδε τ ςεϕσελ Γυτσ υ βν τεµα µσιµι πρ ταλεβετ ε µεδρεσεσ ∀Αλαυδιν∀ τ Πρισητινσ. Κτο ραν ν σψ τ οργανεϖε πολιχορε δηε υ βν σηκακ πρ νδϕεκϕεν ε τιϕ.

ςεϕσελ Ξηελαδιν Γυτα, ι νϕοηυρ νγα ποπυλλι ι Κοσοϖσ εδηε µε εµρατ ∀Μυλλα ςεϕσελι∀ δηε ∀Μυλλα ςεϕσελ ςιονοχι∀, λα πασ νϕ τρασηγιµ τ πασυρ ν κριϕιµταριν ε τιϕ ποετικε, λα νϕ εµρ τ µιρ µε πυνν θ βρι σι µσυεσ, φιτοι αυτοριτετ ν ϖεπριµταριν ε τιϕ σι ιµαµ δηε σι πατριοτ ι µαδη.


ΜΥΛΛΑ ΖΕΚ⊄ Β⊄Ρ∆ΨΝΑ Νϑ⊄ ϑΕΤ⊄ Π⊄Ρ ΒΕΣΙΜΙΝ ΙΣΛΑΜ, ΑΡΣΙΜΙΜ Ν⊄ ΓϑΥΗ⊄Ν ΑΜΤΑΡΕ ∆ΗΕ ΚΟΜΒΙΝ ΣΗΘΙΠΤΑΡ

Μυλλα Ζεκ Βρδψνα υ λινδ ρρετη ϖιτιτ 1918 ν φσηατιν Νοϖοσελλ τ Πεϕσ, ν νϕ µϕεδισ πραπανικριε κυλτυρορε, κυ νυκ κισητε ασ µεϕτεπ ε σηκολλ, κυ αναλφεβιτιζµι ισητε ν σητριρϕε αβσολυτε.

Ν ϖιτιν 1926 ε φιλλον µεδρεσεν ν Πεϕ, πρ τα ϖαζηδυαρ µ τεϕ τε µσυεσι Φαηρι Εφενδιυ, ι νϕοηυρ πρ διϕενιτ ε γϕερα. Κσητυ, Ζενελι (Μυλλα Ζεκα ι αρδησηµ) υ πργατιτ θ εδηε αι τυ ϕαπ µσιµ τ τϕερϖε. Ισητε κοηα κυρ σηκολλατ λαικε σηθιπε θεν µβψλλυρ νγα λιγϕετ ε ρρεπτα τ πυσητυεσιτ, πρ ασιµιλιµιν ε βρεζριϖε τ ρεϕα. Πορ, πατι εδηε πρεϕ µσυεσϖε τ νϕοηυρ πρ φυσηα τ τϕερα τ σηκενχαϖε, σι γϕυηα ε λετρσια σηθιπε, ηιστορια, µατεµατικα, γϕεογραφια ετϕ.

Νϕ νγα µσυεσιτ θ ε κρευ σηκλθψεσηµ κτ δετψρ, θε Μυλλα Ζεκα, ι χιλι νγριτι νϕ µεϕτεπ ν φσηατιν Ραδαϖχ, πικρισητ ν ϖιτιν 1938, ι χιλι, πρϖε λνδϖε τ βεσιµιτ δηε τ γϕυησ αµταρε ε σηκενχαϖε σηοθρορε µε καρακτερ κοµβταρ, υ µσοντε νξνσϖε εδηε λνδ νγα πσικολογϕια.

Πρεϕ ϖιτιτ 1941 ε δερι ν ϖιτιν 1944 Μυλλα Ζεκα θε ν φροντιν ε Ροζηαϕσ δηε Νοϖι Παζαριτ, δυκε ιυ κυνδρϖν εταϖε ετνικε µε ετατ ϖυλλνεταρε. Ν νϕρν πρεϕ κτψρε βετεϕαϖε, ν ϖιτιν 1943, ν µασακρν ε Βιηοριτ, πλαγοσετ ρνδ εδηε Μυλλα Ζεκα, ι χιλι ισητε ν δετψρν ε Κοµανδαντιτ τ Πργϕιτησηµ τ εταϖε ϖυλλνεταρε.

Ν ϖιτιν 1948 βυργοσετ δηε καλον νπρ βυργϕετ ε ρνδα τ ιση −ϑυγοσλλαϖισ τ ∀Βελλα Κυα−σ∀ ν Νιση, κυ καλοι κατρ ϖιτε, δηε ν Γολι Οτοκ νγα ϖιτετ 1952−1960, ι δνυαρ µε µοτιϖαχιον τ σηπιφυρ ε φαλσ


τρσισητ, σι προσταλινιαν. Ατϕε Μυλλα Ζεκα ι θνδροι βυρρρισητ τορτυραϖε µ τ εγρα, δυκε µβετυρ ι παπρλψερ δηε ι νδερυαρ. Ν νϕ ραστ δυκε κυϕτυαρ µοµεντε νγα βυργυ ι Γολι Οτοκυτ αι πατ την ∀µ ε ϖσητιρα πρ µυα ισητε τ βαρτ γυρ..!? Πο τ ισητε πρ τ νδρτυαρ δικα δο τα βϕα µε δσηιρ..! Πορ νε ισηιµ τ δετψρυαρ τι βαρτνιµ γυρτ σα ν νϕ αν σα ν ανν τϕετρ∀.

Μυλλα Ζεκα πασι δολι νγα βυργυ πρϖε σι ιµαµ ι φσηατιτ Νοϖοσελλ, κυ οργανιζοντε εδηε µσιµ βεσιµιν µε νξνσιτ ε φσηατιτ, αι υ ακτιϖιζυα σιδοµοσ ν παϕτιµιν ε γϕαθεϖε δηε κονφλικτεϖε µεσ νϕερζϖε. Πρανδαϕ µε τ δρεϕτ ε θυαϕτν εδηε πιονερ ι παϕτιµιτ τ ποπυλλιτ ν Ποδγορ. Ατο προβλεµε θ νυκ ι ζγϕιδητε λιγϕι ι σητετιτ τ ινσταλυαρ ι ζγϕιδητε Μυλλα Ζεκα. ςδιθ πο ν ροβρι, µε 12 ϕαναρ 1987. Ν ϖαρριµιν δηε νγυσηλλιµιν ε φαµιλϕεσ σ τιϕ µορι πϕεσ ε ποτηυϕσε τρ Κοσοϖα.

ΗΑΣΑΝ ΕΦΕΝ∆Ι ΝΑΗΙ ∆ΙϑΕΤΑΡΙ, ΜΨ∆ΕΡΡΙΖΙ ΓΟϑ⊄⊄ΜΒ⊄Λ

Ηασαν Εφενδι Ναηι σητ νγα περσοναλιτετετ ισλαµε θ λα νϕ εµρ τ νδερυαρ δηε νϕ ϖεπρ θ ϕετον ν πασαρδησιτ ε ϖετ, θ µε αθ κυϕδεσ, δασηυρι ε βεσιµ ι πργατιτι θ τ σηρβεϕν ν γϕυην ε ϖετ αµταρε. Ατδηεταρ, αλιµ δηε ηοξη−µψδερριζ ι σηθυαρ, λα εµρ ν Πριζρεν, Φεριζαϕ, Γϕακοϖ, Πρισητιν ε ν τρ Κοσοϖν.

Υ λινδ µ 12 µαρσ 1905 ν Γϕακοϖ νγα νϕ φαµιλϕε ιντελεκτυαλε, µε φορµιµ τ σηνδοση φεταρ. Μσιµετ φιλλεσταρε, σι δηε µεδρεσεν ι κρευ ν ϖενδλινδϕεν ε τιϕ, πρεϕ νγα νισετ, ν ϖιτιν 1930, ν Εγϕιπτ, πρ στυδιµε τ λαρτα, ν Υνιϖερσιτετιν ε νϕοηυρ ∀Ελ−Αζηαρ∀.


Ι διπλοµυαρ ν υνιϖερσιτετ, χακτοηετ ν δετψρν ε πρεδικυεσιτ σητιτσ, δυκε δην µσιµ εδηε ν Μεδρεσεν ε Φεριζαϕτ. ςαζηδον µε πασιον τ µαδη πυνν ε µψδερριζιτ, πρανδαϕ ν ϖιτιν 1943 ε εµροϕν δρεϕτορ ι Μεδρεσεσ ∀Μεηµετ Πασηα∀ ν Πριζρεν, δυκε θεν νϕκοησισητ εδηε Κρψεµψφτι. Με µβψλλϕεν ε µεδρεσεσ, ν ϖιτιν 1948 ε δερι ν ϖιτιν 1958 ε κρψεν δετψρν ε ιµαµιτ ν Γϕακοϖ.

Αι λυφτοι ηαπυρ πρ σηκολλν ν γϕυην σηθιπε δηε πρ ρυαϕτϕεν ε µεδρεσεσ νγα συλµετ πρ τα σηκατρρυαρ, δυκε φιλλυαρ µε µβψλλϕεν ε σαϕ. Κυρ µ 1956, υ ϖενδοσ µβψλλϕα ε µεδρεσεσ ν Γϕακοϖ, Ηασαν Εφενδι υ τηα ηαπυρ ε πρερ πυσητεταρϖε: ∀Μα µιρ καλλνε Γϕακοϖν, σε σα τα µβψλλνι Γϕιµναζιν∀.

Ν σητατορ τ ϖιτιτ 1958 χακτοηετ προφεσορ ν Μεδρεσεν ∀Αλαυδδιν∀ ν Πρισητιν, κυ σηρβεν δψ δεκαδα, δυκε δην νϕ νδιηµεσ τ µυαρ ν πργατιτϕεν ε κυαδριτ τ ρι, ν αρσιµιµιν ε δισα γϕενεραταϖε τ ϖετµε ν γϕυην σηθιπε, τ αρσιµιτ ισλαµ.

Ι δαλυρ ν πενσιον ν ϖιτιν 1978, Ηασαν Εφενδιυ νυκ πυσηοι σ πυνυαρι πρ φε ε ατδηε, δυκε υ µαρρ µε στυδιµε, ε σιδοµοσ µε πρκτηιµιν ε Κυρανιτ τ Μαδηρυαρ, δυκε ι δηυρυαρ λεξυεσιτ σηθιπταρ, πασ δηϕετ ϖϕετση πυν, νϕ ϖεπρ αθ σηυµ τ πριτυρ (ν ϖιτιν 1988−Ρ.Ζ.).

Αι ισητε νϕ περσοναλιτετ ι ρραλλ ν σψτ ε ρινισ, τ χιλτ ε µβανιν δηε ε µονιν πρ µισιοναρ, αλιµ, προφεσορ δηε ϖιζιοναρ τ σηθυαρ. Πλεθτ, ν ανν τϕετρ, ε ρεσπεκτονιν σηυµ µιθσιν ε τιϕ, νγα σε εδηε αι ι νδεροντε πα µασ.


ΗΑΞΗΙ ΡΑΣΗΙ∆ ΕΦΕΝ∆Ι ΟΣΜΑΝΙ Μ⊄ΣΥΕΣ Ε ΠΡΟΦΕΣΟΡ Ι Ν∆ΕΡΥΑΡ

Ηοξη ε µσυεσ, σινονιµιν ε νϕοηυρ Ηαξηι Ρασηιδ εφενδι Οσµανι ε ζγϕατι εδηε µ τεϕ, µσυεσ, ηοξη, προφεσορ ν µεδρεσε, τ γϕιτηα φυσηα τ δρεϕτπρδρεϕτα εδυκιµι ισλαµ δηε ατδηεταρ.

Πυνοι ρρετη σητατ ϖϕετ σι µσυεσ, δυκε ϖαζηδυαρ εδηε αρσιµιν λαικ, σηκολλν νορµαλε, σι δηε δυκε ϖαζηδυαρ στυδιµετ ισλαµε, µε τ χιλατ νυκ νδαηεϕ θ νγα φµιϕρια ε παρ ε γϕατ γϕιτη ϖιτεϖε τ αρσιµιτ λαικ ε µ πασ ατιϕ φεταρ. Σηυµ ϖιτε καλοι εδηε ν σεκτορ αδµινιστρατιϖ ν Βασηκσιν Ισλαµε, σι δηε ν µεδρεσεν ε υλτ δηε ατ τ µεσµε ν Πρισητιν.

Ν ϖιτετ 1964−1968 υ εµρυα δρεϕτορ ι µεδρεσεσ ε µ πασ ϖαζηδοι σι αρσιµταρ. Ατϕε δηα δισα λνδ, πορ µε πρκυσητιµ τ ποσαµ ζηϖιλλοι λνδν ε φικηυτ (τ δρεϕτσ ισλαµε), τ χιλν ε νϕιητε σι ρραλλ κυση ν Πρισητιν.

∆υκε θεν νϕ µσιµδηνσ µε φορµιµ τ µιρ φεταρ, πεδαγογϕικ, µε ιντυιτ πσικο−πεδαγογϕικε, αι σηθυηεϕ πρ νϕ οργανιζιµ τ µιρ τ προεσιτ µσιµορ, πρ ορτ ιντερεσαντε θ ζηϖιλλοντε, πρ σηπϕεγιµιν ε θαρτ παρα νξνσϖε. Αφριµι µε νξνσιτ υ β κυρδοηερ νατψρσηµ, σινθερισητ, δυκε ιυ γϕενδυρ τ γϕιτηϖε ε σιδοµοσ ατψρε θ κισηιν νδονϕ σηθετσιµ. Ιση −νξνσιτ ε τιϕ φλασιν πρ πλοτ ραστε, κυρ µψδερριζι ι τψρε ιυ γϕενδ πραν σι νϕ πρινδ, σι νϕεριυ ι τψρε, πρανδαϕ εδηε ε κυϕτοϕν µε ρεσπεκτ, δυκε υ δην νξνσϖε τ τιϕ εδηε νϕ µσιµ τ µαδη: ατ τ θνδριµιτ τ ϖµενδσηµ νδαϕ νϕερζϖε δηε ν γατισηµρι δερι ν σακριφιχ πρ τι νδιηµυαρ ατα.

Εδηε πασ δαλϕεσ ν πενσιον, ν ϖιτιν 1978, Ηαξηι Ρασηιδ εφενδιυ ισητε πρηερ ι µιρπριτυρ δηε ι νδερυαρ ν θενδρν ε µαδηε ισλαµε: ν µεδρεσεν ε Πρισητινσ. ςδιθ ι νδερυαρ ν ϖιτιν 1991.


ΜΥΛΛΑ ΗΨΣΕΝ ΛΑΤΙΦΙ ΤΗΕΜΕΛΥΕΣ Ι ΘΕΝ∆Ρ⊄Σ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ ΙΣΛΑΜΕ Ν⊄ ΒΡΥΚΣΕΛ

Μυλλα Ηψσεν Λατιφι σητ νϕ νγα τεολογτ ε σηθυαρ τ Κοσοϖσ, νγα Γϕιλανι. Αι καλον µε συκσεσ τ γϕιτηα ηαλλκατ ε αρσιµιτ φεταρ ν ϖενδ δηε ν Καϕρο, δυκε πρφυνδυαρ υνιϖερσιτετιν, Μυλλα Ηψσενι πυνοι ρρετη 18 ϖϕετ σι προφεσορ ν Υνιϖερσιτετετε τ Αραβισ Σαυδιτε.

Αι ισητε σηφαθυρ γϕιτηνϕ ι σηθετσυαρ πρ φατετ ε ατδηευτ τ ϖετ τ χυνγυαρ, πρ Κοσοϖν ε τιϕ τ σηυµ ϖυαϕτυρ, µαλλι πρ τ χιλν ε πρϖλοι γϕατ γϕιτη ϖιτεϖε.

Εδηε κυρ τρανσφεροηετ ιµαµ ν θενδρεν Ισλαµικε ν Βελγϕικ, Βρυκσελ, κυ εδηε κριϕοηετ Βασηκσια Μυσλιµανε Κυλτυρορε Σηθιπταρε, Μυλλα Ηψσενι πυνον µε νϕ εντυζιαζµ τ ϕασητζακονσηµ, δυκε λιγϕρυαρ ν γϕυην αµταρε σηθιπε, δυκε υ βρ κσητυ εδηε νϕ προπαγανδυεσ ι µαδη πρ νϕοηϕεν ε ηιστορισ σ ποπυλλιτ τον ε τ ποπυϕϖε τ τϕερ, δυκε υα τρανσµετυαρ κτο νϕοηυρι βεσιµταρϖε τ τ γϕιτηα µοσηαϖε.

Μυλλα Ηψσενι υ σηθυα πρ πυνν ε κυαλιφικυαρ θ ζηϖιλλοι µε βρεζνιτ ε ρεϕα ν εµιγραχιον ν εδυκιµιν φεταρ ε ατδηεταρ, µε νδϕενϕα τ λαρτα ατδηεταριε ε ηυµανιζµι, δυκε υ περγατιτυρ πλεϕαδα τ ρινϕση κυνδρ ασιµιλιµιτ τ ηυαϕ, θ ισητε νϕ ρρεζικ ρεαλ δηε ι δρεϕτπρδρεϕτ.

Μυλλα Ηψσενι, µσυεσι ι απασιονυαρ ι βρεζνιϖε σηθιπταρε, ν φυσην φεταρε, ηιστορικε ε σοχιαλε, ϖδιθ ν Σταµβολλ µε 2 τετορ 1993, ν κυλµιν ε µαλλιτ πρ τ παρ Κοσοϖν ε τιϕ. Κτ µαλλ, σι πρ Κοσοϖν δηε


Τιρανν Μυλλα Ηψσενι ε κα σηφαθυρ εδηε σηυµ ηερ, δυκε ε σηοθρυαρ εδηε µε υδητιµε τ ϖεαντα πρ τ δψ τρεϖατ ε Ατδηευτ τ χοπτυαρ.

ΣΗΥΑϑΒ ΜΥΗΑΡΡΕΜ ΑΡΝΑΥΤΙ ΗΥΛΥΜΤΥΕΣ Ι ΝϑΟΗΥΡ Ι ΛΙΒΡΑςΕ Τ⊄ ΚΥΛΤΥΡ⊄Σ ΙΣΛΑΜΕ

Σηυαϕβ Μυηαρρεµ Αρναυτι λινδι ν θψτετιν ε ∆αµασκυτ ν ϖιτιν 1928. Ν φαµιλϕεν ε τιϕ, κυ τραδιτα σηθιπταρε δηε κυλτυρα ισλαµε ισηιν γϕιτηνϕ τ πρανισηµε. Σηυαϕβι µσοι νγα ι ατι διϕετ ελεµενταρε τ ισλαµιτ.

Θψση ι ϖογλ µσοι πρµενδση σηυµ πϕεσ νγα Κυρανι, νδρσα δσηιρα πρ τυ τηελλυαρ εδηε µ τεπρ ν σεκρετετ ε λιβριτ ηψϕνορ ε βρι ατ θ θψση νγα µοσηα 17 ϖϕεαρε τι πρκυσητοηεϕ µσιµιτ τ γϕυησ αραβε δηε γραµατικσ σ σαϕ. Κσητυ, πρ µ σε δηϕετ ϖϕετ ραδηαζι, Σηυαϕβ Εφενδιυ ϖαζηδοι τ νδϕεκ λιγϕρατατ ε γϕυησ νπρ ξηαµιτ δηε µεδρεσετ ε ϖϕετρα τ ∆αµασκυτ, ϖεορι ε τ χιλαϖε ισητε σε νξνσι ισητε ι λιρ τ ζγϕεδητε διϕετ, θ ι ιντερεσονιν, δηε ασκυση νυκ κισητε τ δρεϕτ τα δετψροντε νξνσιν θ τ µσοντε ατ θ νυκ ι ιντερεσοντε οσε νυκ ι πρσητατεϕ.

Γϕατ κσαϕ κοηε Σηυαϕβ Εφενδιυ µσοι νγα διϕεταρτ µ τ µιρ τ γϕυησ αραβε θ κισητε ∆αµασκυ δηε λεξοι λιβρατ µ τ νϕοηυρ σι: ∀Σηερη ιβνι Ακιλ∀ δηε ∀Καφιϕεν∀ ε Ιβνι Ηαξηιβιτ τ κοµεντυαρ νγα Μυλλα Ξηαβι, ∀Ελ Μυφασ−σαλ∀ τ Ζεµαλσηεριυτ, ∀Σηυδηυρ ε δη−δηεηεβ∀ τ Ιβνι Ηισηαµ ελ−Ενσαριυτ,∀Εσραρ ελ−Βελαγα∀δηε ∀∆ελαιλ ελ−Ιεξηαζ∀νγα Αβδυλκαδρ ελ−Ξηυρξηαµι ετϕ. Νγα µσυεσιτ ε τιϕ µ τ νϕοηυρ πρεϕ τ


χιλϖε µσοι διϕετ ε γϕυησ αραβε ισηιν: Μυηαµεδ Σαλιη ελ−Φερφυρ, Αριφ Εδ−∆εϖγϕι, Συλεϕµαν Γαϖοθι (σηθιπταρ) ετϕ.

∆ηε πασ κτιϕ υδητιµι τ γϕατ ν τηελλσιν ε γϕυησ αραβε, ν τ χιλν αρριτι νϕ νιϖελ µϕαφτ τ λαρτ, Σηυαϕβ Εφενδιυ ε πα τ νεϖοϕσηµε τι κυσητοντε νϕ κοη εδηε µσιµιτ τ σηκενχαϖε ϕυριδικε ισλαµε (Φικηυτ ισλαµικ). Πρ κτ θλλιµ λεξοι λιβρατ µ τ νϕοηυρ τ κσαϕ φυσηε, σιδοµοσ ν Μεδηηεβιν Ηανεφι, σι: ∀Μερακι Ελ−Φελαη∀ τ Σηερενβλαλιτ, ∀Ελ−Ιητιϕαρ∀ τ Μυσυλιτ, ∀Ελ−Κιταβ∀ τ Εβι Ηασεβ Ελ−Κυδυριτ, ∀Ηασηιετ Ιβνι Αβιδιν∀ θ νϕιηετ σι ∀Ρεδδ Ελ−Μυηταρ Αλα Εδ−δαρ Ελ−Μυηταρ∀ ετϕ.

Κσητυ Σηυαϕβι ι καλοι µ τεπρ σε σητατ ϖϕετ δυκε µσυαρ Υσυλι Φικηυν, Τεφσιριν ε Κυρανιτ, Μυσταλαη Ελ−Ηαδιτηιν, λεξιµιν ε λιβραϖε τ µοραλιτ ετϕ. Εσητ κϕο κοη, κυρ αι κισητε καλυαρ τ τριδηϕετατ.

Αϕο θ ι ρα ν σψ Σηυαϕβιτ γϕατ στυδιµεϖε τ τιϕ ε θ πατι νδικιµ τ ρνδσισηµ ν φορµιµιν ε τιϕ σηκενχορ σι διϕεταρ θε σε τε προφεσορτ ε τιϕ νδιηεϕ νϕ µυνγεσ ε τηεκσυαρ ν νϕοηϕεν ε ρανγϕεϖε τ ηαδιτηιτ. Οσε την νδρψσηε, ηαδιτηετ ε δοβτα (∆αιφ) δηε τ µβατηυρατ (Μεϖδυ) τ χιλατ πρδορεσηιν µ τεπρ ν σηπϕεγιµετ, λιγϕρατατ δηε λιτερατυρν ισλαµε τ ασαϕ κοηε.

Πρανδαϕ ε πα τ νεϖοϕσηµε θ τ σπεχιαλιζοηεϕ ν κτο διϕε, πρ τ µυνδυρ τ ρισηικοντε δηε ριϖλερσοντε λιβρατ ε ηαδιτηιτ δηε τ σψνετιτ τ Πεϕγαµβεριτ α.σ., ν µνψρ θ τ κριϕοηεϕ νϕ µβσητετϕε πρ στυδιυεσιτ δηε τ βηεϕ νϕ σθαριµ ι δοµοσδοσηµ πρ λεξυεσιτ ε λιτερατυρσ ισλαµε ν πργϕιτησι.

Κσητυ θ ν ϖιτιν 1955, κυρ ν ∆αµασκ φιλλοι τ πυνοϕ σι µσιµδηνσ ι γϕυησ αραβε δηε ι εδυκατσ ισλαµε, πα σε κϕο νυκ ι λιντε κοη τ µϕαφτυεσηµε πρ στυδιµιν ε τραδιτσ δηε τ λιβραϖε τ ηαδιτηιτ. Πρανδαϕ θ ν ϖιτιν 1958 φιλλοι νϕ πυν τ ρ ν ∀Βιβλιοτεκν ισλαµε τ ∆αµασκυτ∀, κυ κρψεσοι γρυπιν ε σεκσιονιτ θ µερρεϕ µε κριτικν δηε κορριγϕιµετ ε λιτερατυρσ βυριµορε ισλαµε.


Ν βιβλιοτεκν ισλαµε νδενϕι αφρο νϕζετ ϖϕετ πλοτ δηε γϕατ κσαϕ κοηε ηυλυµτοι, ιδεντιφικοι δηε κορριγϕοι µβι σητατδηϕετ ϖλλιµε λιβραση τ νδρψσηµ µε καρακτερ ηιστορικ, φεταρ ισλαµικ δηε λετραρ, σι: ∀Σηερη Εσ−Συννε∀ τ Βεγαϖιυτ (γϕασητµβδηϕετ ϖλλιµε), ∀Ζαδυλ Μεσιρ∀ τ Ιβνι Ξηεϖζισ (νντ ϖλλιµε), ∀Ρεϖδατυ Ετ−ταλιβιν τ Νεϖεϖιυτ (δψµβδηϕετ ϖλλιµε), ∀Ελ−Μυβδι φι Σηερη Ελ−µυκνι∀ τ Ιβνι Μυφλικιτ (δηϕετ ϖλλιµε), ∀Μυηεδη−δηεβ ελ−εγανι∀ τ Ιβνι Μενδηυριτ (δψµβδηϕετ ϖλλιµε) ετϕ.

Μ παρ Σηυαϕβ Εφενδιυ ε πα τ αρσψεσηµε τ λαργοηεϕ θ ανδεϕ, νγασε ρρεγυλλορϕα ε ατψσηµε σι δηε ϕετα πργϕιτησισητ ν Σιρι νυκ ι κριϕοντε µυνδσι πυνε ε ηυλυµτιµι. Κσητυ θ ν ϖιτιν 1982 αι σηκοι ν κρψεθψτετιν ε ϑορδανισ, Αµαν, κυ φιλλοι τ πυνοϕ ν φονδαχιονιν ∀Ερρ−ρρισαλε∀ δηε υ ανγαζηυα τ κρψεσοντε σεκσιονιν ε κυλτυρσ. Κοντριβυτι ι Σηυαϕβ Εφενδισ νγα κοηα κυρ ερδηι ν Αµαν ε γϕερ µ σοτ σητ ι παλλογαριτσηµ πρ σηκενχατ ισλαµε δηε κυλτυρν αραβε ν πργϕιτησι. Νε, σα πρ ιλυστριµ,πο πρµενδιµ δισα:

∀Σιρετυ εαλαµ εν−νυβελα∀ τ ∆ηεηεβιυτ (ν νϕζετ ε δψ ϖλλιµε), ∀Ελ−ιησαν φι τακριβ σαηιη Ιβνι Ηβ−βαν∀ (τετµβδηϕετ ϖλλιµε), ∀Ελ−αϖασιµ ϖε ελ−καϖασιµ∀ τ Ιβνυ Ελ−ςεζιριτ (νντ ϖλλιµε ), ∀Ζαδυλ Μεαδ∀ τ Ιβνυλ Καϕιµιτ (πεσ ϖλλιµε) ετϕ.

Νυµρι ι λιβραϖε θ κα πυνυαρ ϖετ ε µε βασηκαυτορ, οσε κα θεν µβικθψρσ ι τψρε, αρριν ν µβι νϕθινδ ε γϕασητδηϕετ ϖλλιµε, ν τ χιλατ πρφσηιηεν λιβρα ν σηκενχατ ε ηαδιτηιτ, φικηυτ, τεφσιριτ, ακιδεσ, λιβρα τ πρκτηψερ ετϕ.

Σηυαϕβ Εφενδιυ, οσε σι ε θυαϕν ν ϑορδανι Σηεϕη Σηυαϕβι, εδηε πσε ι λινδυρ ϕασητ ατδηευτ ε ϕετυαρ ατϕε, φλετ ρρϕεδησηµ γϕυην σηθιπε. Πασ ϖιτεϖε ∋90 κα ϖιζιτυαρ εδηε Σηθιπριν, τ χιλν ασνϕηερ νυκ ε ηαρρον.


ΝΑΣΡΥ∆−∆ΙΝ ΑΛΒΑΝΙ (ΣΗΘΙΠΤΑΡΙ) ΗΑ∆ΙΤΗΟΛΟΓΥ Μ⊄ Ι ΣΗΘΥΑΡ Ι Κ⊄ΤΙϑ ΣΗΕΚΥΛΛΙ

Νασρυδ−διν Αλβανι (Σηθιπταρι) σητ ηαδιτηολογυ µ ι σηθυαρ ι κτιϕ σηεκυλλι δηε πρσοναλιτετι µ ι νϕοηυρ ι κολονισ σηθιπταρε τ Σηαµιτ (Σιρισ) ν Λινδϕεν ε Αφρµε, ε χιλα ν ηαπσιρν κοηορε δψσηεκυλλορε, ε δικτυαρ ν ρρετηανα τ χακτυαρα ηιστορικε πρ τυ σηκπυτυρ νγα τρυνγυ ι σαϕ ν Βαλλκαν, αρριτι τ ρυαϕ µε πρπϕεκϕε ε σακριφιχα τ νδργϕεγϕσηµε ιδεντιτετιν ε ϖετ. Μβι τ γϕιτηα, πϕεσταρτ ε σαϕ ρυαϕτν γϕυην, τραδιτν, µαλλιν δηε νοσταλγϕιν πρ ϖενδλινδϕεν, εµριν δηε κρεναριν πρ δηευν ε τ παρϖε.

ςενδασιτ θ ν φιλλιµ ατα ι θυαϕτν Αρναυτ ε νδονϕηερ Αλβαν. Ιφορµαχιονε τ νατψραϖε τ νδρψσηµε πρχϕελλιν ϕετν δηε ϖεπριµταριν ε τψρε. Πορ πρ φατ ϕο τ µιρ, ατα ενδε νυκ καν µαρρ ϖενδιν ε τψρε τ µεριτυαρ ν ηιστοριογραφιν δηε πυβλιχιστικν τον, πα κα εδηε πρφυνδιµετ πργϕιτησυεσε ρρετη σητϕεσ σηθιπταρε ν τρσι δο τ ϕεν τ µανγτα.

Νασρυδ−διν Αλβανι, ρρϕεδη νγα νϕ φαµιλϕε σηκοδρανε ε σητρεσσ σ ζανατινϕϖε τ θψτετιτ. Ν ϖετετ 30 εµιγροι σ βασηκυ µε φαµιλϕεν ε τιϕ ν ∆αµασκ τ Σιρισ. Αρσιµιν φιλλορ ε βρι ν σηκολλν σητετρορε ∀Ισαφ Ηαϕριε∀, κυ µσοι γϕυην αραβε.

Νασρυδ−δινι νυκ υ µϕαφτυα ϖετµ µε κτ, πορ νδοθι µσιµετ θ ζηϖιλλοηεσηιν ν σηκολλατ ε ϖϕετρα τ ∆αµασκυτ, κυ δγϕοι λιγϕρατατ ε διϕεταρϖε µ τ σηθυαρ τ κοησ. ∆ηε σι ι ρι υ νϕοη µε λιτερατυρν βυριµορε τ γϕυησ δηε τ λετρσισ αραβε, σι: ∀Σηερη Ιβνι Ακιλ∀, ∀Ελ −µυφασ−σαλ∀ τ Ζεµασηεριυτ, ∀Σηυδηυρ Εδη−δηεηεβ∀ τ Ιβνι Ηισηαµιτ ετϕ. Κσητυ, πασ νϕ ρρυγε τ γϕατ µε νϕοηϕεν ε γϕυησ αραβε,


τ χιλν αρριτι τα πρϖετσοϕ µ σ µιρι, αι φιλλοι τ νϕιηεϕ νγα τ γϕιτη πρ φορχν ε ιντερπρετιµιτ δηε µυνδσιτ ε µδηα θ κισητε ν τ αργυµετυαριτ ε ϖλεραϖε γϕυησορε ε λετραρε.

Ε γϕιτη κϕο ε µυνδσοι ατ θ τ οριεντοηεϕ ν στυδιµιν ε Φικηυτ δηε τ ϕυρισπροδενχσ ισλαµε, µσιµετ ε παρα τ σ χιλσ ι µορι νγα προφεσορι ι νϕοηυρ Σειδ Ελ−Βυρηανι, παρα τ χιλιτ λεξοι αυτορτ µ τ νϕοηυρ τ µεδηεηεβιτ Ηανεφι, σι: ∀Μερακιλ Φελαη∀ τ Σηερνιβλαλιτ, ∀Ελ Κιταβ∀ τ Ιβνι Ηασεν Ελ−Κυδ−∆υριτ ετϕ. Ν κτ κοη αι υ νϕοη εδηε µε σηκενχατ τϕερα ισλαµε σι: Υσυλι φικηυν (βαζατ ε φικηυτ), Τεφσιριν (κοµεντιµιν ε Κυρανιτ), Μυσταλαηυλ ηαδιτηιν (τερµινολογϕια ε ηαδιτηιτ), Αηλακυν (ϖεπρα µβι µοραλιν), εδυκατν, κυλτυρν, ηιστοριν ετϕ.

Κσητυ εδηε, πσε ν µοση τ ρε, αι αρριτι τ ηετοϕ ϖλερατ ε µδηα θ βαρτ µε ϖετε τρασηγιµια ισλαµε µε οπυσιν ε σαϕ µαδησητορ ν φυσηα τ νδρψσηµε τ σηκενχσ δηε ϕετσ σ ποπυϕϖε. Κϕο ε σητψυ ατ τ µενδοϕ πρ νϕ ανγαζηιµ µ σεριοζ ν κλασιφικιµιν ε ϖλεραϖε ρεαλε τ ηαδιτηεϖε τ Προφετιτ τ φυνδιτ, Μυηαµεδιτ α.σ. Κϕο βρι θ αι τ διπλοµοηετ ν κτ σηκενχ δυκε πασυρ σι προφ. Ραγιπ αλ Ταβ−βαη. Αι κτεϕ ε τυτϕε θνδροντε µε ορ τ τρα ν βιβλιοτεκν Εζ−ζαηιριϕϕε τ ∆αµασκυτ, δυκε ηυλυµτυαρ µβι δορσηκριµετ θ γϕενδεσηιν ατψ. Νασρυδιν Αλβανι φρεκυεντοι εδηε βιβλιοτεκα τ τϕερα, δυκε γρυµβυλλυαρ τ δηνα, θ ε βν ατ τ ϕετ νϕ αυτοριτετ σηκενχορ ν σηκενχν ε Ηαδιτηιτ.

Με καλιµιν ε κοησ σηθιπταρι νγα Σηκοδρα φιλλοι τ βηεϕ ι νϕοηυρ σι στυδιυεσ δηε µενδιµταρ ι νιϖελεϖε βοτρορε ν λµιν ε σηκενχσ σ ηαδιτηιτ. Πορ φαµν ε αρριτι µε προϕεκτιν ε τιϕ τ µαδη (µαδϕε λιρισητ µυνδ τ τηεµι µ τ µαδηιν ν ηιστοριν ε ηαδιτηιτ τ κοησ σ ρε) ν κλασιφικιµιν ε ηαδιτηεϖε τ Προφετιτ α.σ. Αι βρι κλασιφικιµιν ε νϕοηυρ τασηµ σι φρυτ ι πυνσ σ τιϕ, δυκε ι νδαρ ηαδιτηετ ν δψ γρυπε τ µδηα µε τιτυϕτ:∀Σιλσιλετ ελ εηαδιτη ελ−σαηιηα∀ −(ϖαργυ ι ηαδιτηεϖε τ ϖρτετα) δηε ∀Σιλσιλετ ελ εηαδιτη εδ−δαιφε∀−(ϖαργυ ι ηαδιτηεϖε τ δοβτα). Εδηε πσε κψ στυδιµ δο δεκαδα ε ι καλον δηϕετρα ϖλλιµε, ενδε σητ ν θενδρ τ ακτιϖιτετιτ τ Νασρυδ−διν Αλβανιτ.


Οπυσι ι τιϕ τανι πρφσηιν µβι 136 ϖεπρα σηκενχορε, πρεϕ τ χιλαϖε 16 πρεϕ τψρε ϕαν κριτικα σηκενχορε, 55 ϖεπρα δορσηκριµε τ παβοτυαρα, 29 ϖεπρα τ βοτυαρα δισα ηερ, 30 χενζυριµε σηκενχορε ν λµιν ε σηκενχσ σ ηαδιτηιτ, 6 ρετυσηιµε τ λιβραϖε τ νϕοηυρ σι: Ελ−Υλυϖ, Σαηιη Μυσλιµ, Σαηιη Βυηαρι, Σηεµαιλ Μυηαµµεδιϕε ετϕ. Πρ κτ αι κονσιδεροηετ ν βοτν ισλαµε σι νϕ νγα αυτορτ µ προδηιµταρ τ σηεκυλλιτ τον, ν φυσηατ ε ηαδιτηολογϕισ, λετρσισ αρτιστικε αραβε, ηιστορισ, κριτικσ λετραρε, σοχιολογϕισ, ετικσ, πεδαγογϕισ ετϕ.

Κσητυ κψ ερυδιτ ι σηκενχσ δηε ι κυλτυρσ βοτρορε, ε ν ϖεαντι ασαϕ ισλαµε, δυκε σηρβψερ σι πεδαγογ ν Υνιϖερσιτετιν ε Μεδινσ (Αραβι Σαυδιτε), ε πασταϕ σι προφεσορ ι θενδραϖε µ τ µδηα ακαδεµικε στυδιµορε τ Λιβανιτ, Εµιρατεϖε τ Βασηκυαρα Αραβε, ϑορδανισ ετϕ. αρριτι τ µοηεϕ νγα τ γϕιτη βασηκκοησιτ ε τιϕ: ∀Μυηαδ−διτη Ελ Ασρ∀ (σηκενχταρ ι σηεκυλλιτ ν λνδν ε ηαδιτηιτ).

Σοτ πυνονϕσιτ σηκενχορ τ ισλαµολογϕισ µοδερνε ι ρεφεροηεν ϖεπρσ σ Νασρυδ−διν Αλβανιτ.

Φατκεθσισητ δυηετ την σε Νασρυδ−διν Αλβανι εδηε πσε ι γϕακυτ τον, δηε µεγϕιτησε κριϕιµταρια ε τιϕ σηκενχορε δηε λετραρε καπ νϕ περιυδη µβι 30 −ϖϕεαρε, ν Σηθιπρι µϕερισητ νϕιηετ πακ, δηε, µ σακτ, νυκ νϕιηετ µε µαδησητιν ε τιϕ ιντελεκτυαλε.

Γϕατ περιυδησ σ συνδιµιτ τ σητετιτ τοταλιταρ, κυ ιντερεσατ κοµβταρε ιυ ννσητροηεσηιν ιντερεσαϖε παρτιακε, δηε κυ ποτηυαϕ δο γϕ θ κριϕοηεϕ ϕασητ κυφιϕϖε σητετρορ σηθιπταρ δηε θ νυκ ι πργϕιγϕεϕ ιδεολογϕισ µαρκσιστε λενινιστε κονσιδεροηεϕ ε παδσηιρυαρ, νυκ οι ϖετµ ν χυνγιµιν ε κυλτυρσ κοµβταρε, πορ εδηε ν χυνγιµιν ε ϖετ κοµβιτ. Κψ κολοσ ι κυλτυρσ ισλαµε ι πρκετ εδηε κυλτυρσ σηθιπταρε. Νε σηπρεσοϕµ θ ϕο ϖετµ ϖεπρατ ε τιϕ, πορ εδηε φιζικισητ τα κεµι πρβαλλ ιντελεγϕενχσ σον σηθιπταρε πρ σητϕε τ χακτυαρα.


ΑΒ∆ΥΛΚΑ∆⊄Ρ ΑΡΝΑΥΤΙ ΚΟΛΟΣ Ι ΚΥΛΤΥΡ⊄Σ ∆ΗΕ ∆ΙϑΕςΕ ΙΣΛΑΜΕ

Βιρ ι τροϕεϖε σηθιπταρε ν Κοσοϖ, υ β οβϕεκτ ι σηπρνγυλϕεϖε τ ιµπονυαρα νγα πολιτικα αντισηθιπταρε σερβε δυκε µαρρ υδητ ε κυρβετιτ, Καδριυ ι ϖογλ ι ϖαζηδοι υδητ ε λαργτα ι πριρ νγα ι ατι δηε πϕεσταρ τ τϕερ τ φαµιλϕεϖε, δυκε υ σταβιλιζυαρ ν Σιρι.

Μβασι πρφυνδον µε συκσεσ τ γϕιτηα ηαλλκατ ε σηκολλιµιτ ισλαµ, Αβδψλκαδρ Αρναυτι ϖαζηδοι ϖεπριµταρι ιντενσιϖε φεταρε, δυκε υ βρ νϕ νγα διϕεταρτ µ τ νϕοηυρ τ φυσησ σ Ηαδιτηιτ πρ Σιριν.

Αι λιγϕρον ν δισα µεδρεσε ε ινστιτυχιονε τ τϕερα τ λαρτα ισλαµε, δυκε φιλλυαρ νγα σηκολλα ε µεσµε τεολογϕικε: Ισαφ Τυλλαβ Ελ Υλυµ Ελ Ισλαµιε ν ∆αµασκ τ Σιρισ. Λιγϕρον εδηε ν µεδρεσε τ τϕερα λνδν ε ηαδιτηιτ, δυκε κρψερ νϕκοησισητ εδηε ρολιν ε λιγϕρυεσιτ ν νϕ ξηαµι, ∀Μεσξηιδυλ Μυηαµµεδιϕϕε∀.

ςεπριµταρια πεδαγογϕικε ε στυδιµορε ηαρµονιζοηετ, δυκε ρριτυρ νγαρκεσν σα ν νϕ φυση ε ν νϕ τϕετρ, σα σι λιγϕρυεσ ν µεδρεσε ε σα ν ξηαµι, σα σι λεκτορ, σα σι ρεδακτορ ε κορεκτορ ι σητπισ βοτυεσε ν ∆αµασκ, ν µβι 90 κοµπλετε ϖεπραση, σι:

1.Ζαδυλ µεσιτ−9 ϖλλιµε.

2.Ρρευδατυλ ταιβιν−12 ϖλλιµε.

3.Ζαδυλ µεαδ−6 ϖλλιµε.

4.Ελ Καφι−3 ϖλλιµε.


5.Ελ Φυρκαν βϕν εϖλιϕαυρ−ραηµαν ϖε εϖλιϕαηυση−σηεϕταν.

6.Ελ Φυρκαν βεϕνελ ηακκι ϖει βατιλ.

∆ηε ϖεπρα τ τϕερα.

Κψ περσοναλιτετ ι σηθυαρ, µε νδϕενϕα τ παστρα ατδηεταρε, µεγϕιτησε ν κυσητε τ ϖσητιρα σηνδετσορε (παραλιζ ε πϕεσσηµε), µβαν κοντακτε τ ϖαζηδυεσηµε µε στυδεντ σηθιπταρ, νγα τ γϕιτηα ϖισετ, δυκε υ δην σηυµ πρεϕ κτψρε εδηε µσιµε ινδιϖιδυαλε απο ν γρυπε, νν δρεϕτιµιν ε κυαλιφικυαρ τ τιϕ. Ν ποροσιτ δηε κσηιλλατ θ ϕεπ Αβδυλκαδρι, ε ϖ τηεκσιν ν λιδηϕεν ε φϕαλσ µε ϖεπρν, ν ηαρµονιν ε παδισκυτυεσηµε τ τψρε, δερι ν σηκριρϕε νατψρορε. Αι ποροσιτ παρεσητυρ θ σηθιπταρτ τ ρυαϕν µοραλιν, νδεριν ε τψρε, ιδεαλιν ατδηεταρ ε φεταρ.

ΗΑΞΗΙ ςΕΗΒΙ ΣΥΛΕϑΜΑΝ ΓΑςΟ∩Ι ΣΤΥ∆ΙΥΕΣ Ι ΑΠΑΣΙΟΝΥΑΡ ∆ΗΕ ΛΙΓϑ⊄ΡΥΕΣ Ι ΡΡΑΛΛ⊄

⊄σητ νϕ νγα περσοναλιτετετ µ τ σηθυαρ σηθιπταρ, θ κα δην νϕ νδιηµεσ τ ϖεαντ ν κυλτυρν Ισλαµε ν Σηθιπρι δηε ν πργϕιτησι ν σητϕεν κοµβταρε. Αυτορ ι ρρετη 50 ϖεπραϖε τ βοτυαρα ν γϕυην αραβε δηε σηθιπε, ι θινδρα αρτικυϕϖεστυδιµορ δηε προπαγανδιστικ, πεδαγογ ε λιγϕρυεσ ν δισα υνιϖερσιτετε.

Κα λινδυρ ν Σηκοδρ µε 17−5−1923. ι ρριτυ ν νϕ µϕεδισ φαµιλϕαρ αρσιµδασησ, φεταρ δηε µε τραδιτα ατδηεταρε, υ σηκολλυα δηε υ σπεχιαλιζυα ν ϖενδε αραβε, σι ν Σιρι, ετϕ, κυ πρφυνδοι εδηε δικτατυρν πρ


φυσην ϕυριδικε φεταρε. Θενδροι γϕατ ν Καϕρο, κυ µσοι σηυµ µιρ γϕυην αραβε δηε ατ ανγλεζε, ηοδηι βαζα τ τηελλα δηε σολιδε ν φυσην ε εδυκιµιτ, φεσ ετϕ.

Νϕ ϖενδ τ ϖεαντ ζ ϖεπριµταρια ε ςεηβι Συλεϕµαν Γαϖοιτ ν φυσην ε αρσιµιτ, σι µσυεσ ι απασιονυαρ ε µε ηοριζοντ τ γϕερ, δυκε φιλλυαρ νγα σηκολλα φεµρορε ε Ηαλεπιτ, πασταϕ σι πεδαγογ Ιαστιτυτιν θ πργατιστε µσυεσ δηε ν Υνιϖερσιτετιν ε ∆αµασκυτ. Πυνοι εδηε ν Υνιϖερσιτετιν ε Ριαδιτ ν Αραβιν Σαυδιτε µ πασ ν Υνιϖερσιτετιν ε Μεδινσ, κυ δο τ ρικτηεηετ µ ϖον πο ν κτ ινστιτυχιον, πορ σι στυδιυεσ.

Ηαξηι ςεηβιυ, ζϖενδσοι βαβαν ε ϖετ, δυκε ζηϖιλλυαρ λιγϕρατα ν ξηαµιν ∀Αρναυτι∀, τ νδρτυαρ νγα ι ϕατι, κυ εδηε ϖαζηδοι πρ τρε ϖϕετ σι ι ατι εδηε σι ιµαµ ε ϖαιζ.

Μβασ ϖιτιτ 1974, κυρ µε γϕιτη κρκεσατ πρ τ ϖιζιτυαρ ατδηευν δηε ϖενδλινδϕεν ε τιϕ, τ χιλατ ι ρεφυζοηεν νγα σητετι ατειστ, αι µαλλετ δυκε ιυ αφρυαρ τοκσ σηθιπταρε, µαδϕε δρεϕτπρδρεϕτ ν τ, σι λιγϕρυεσ ν Σηκυπ ε ν Πρισητιν, λιγϕριµε τ βρα ν γϕυην αµταρε σηθιπε. Πασ κσαϕ ϖιζιτε, µε τυ κτηψερ ν Σιρι φιλλοι τ σηκρυαντε ε τ βοτοϕ λιβρα ν γϕυην σηθιπε, σιδοµοσ πασ ϖιτιτ 1974, µε βοτιµιν ε λιβριτ ∀Σι δηε πσε?∀ δηε πασ κτηιµιτ νγα ϖιζιτα θ βρι τεκ βασηκατδηεταρτ ε ϖετ ν Βελγϕικ, σηκροι πρκτηιµιν ε ϖετ ∀Παριµετ ε Ισλαµιζµιτ∀, εδηε κϕο ϖεπρ ν γϕυην αµταρε σηθιπε.

ςιτετ ε φυνδιτ, πασ προεσεϖε δεµοκρατικε, Συλεϕµαν Γαϖοι ε ϖιζιτοι δισα ηερ ϖενδλινδϕεν ε τιϕ, δυκε µβαϕτυρ εδηε λιγϕρατα ν ξηαµιν ε λαγϕεσ Παρρυχ, κυ λα πρσητψπϕε τ ϖεαντα πρ τηελλσιν ε µενδιµιτ, λιγϕριµιν ε θαρτ, προβλεµατικ δηε µε αργυµεντε ε σιδοµοσ µε εµοχιονε τεκ βεσιµταρτ ε σηυµτ θ ε νδιθνιν ν λιγϕριµιν ε τιϕ.

Ν ϖιζιτατ ε βρα ν Σηθιπρι Ηαξηι ςεηβι Συλεϕµανι σητ τρεγυαρ σηυµ ακτιϖ σι ν λιγϕρατατ ε ζηϖιλλυαρα ν σηκολλα ε ινστιτυχιονε, παρα πυβλιχιστϖε, ν χερεµονι πρυριµι τ ξηαµιϖε, ετϕ, κυ κα


τρεγυαρ ϕο ϖετµ αφτσι, ηοριζοντ ε κυλτυρ τ γϕερ, πορ εδηε υρτι ε µοδεστι, δασηαµιρσι ε βυϕαρι, σιδοµοσ ν ραστετ κυρ κα νδιηµυαρ εδηε µε φονδε ε δηυρατα ν ϕετιµορε ε ινστιτυχιονε τ νδρψσηµε.

Σηθιπταρτ, νγα τ γϕιτηα ϖισετ θ γϕινδεν ν Σιρι, πρφσηιρ εδηε στυδενττ ε σηκρυαρ ατϕε πρ στυδιµε, γϕεϕµ τεκ ςεηβι Γαϖοι δηε δϕεµτ ε τιϕ πριτϕε βυϕαρε, δασηαµιρσι ε νδιηµ τ γϕιτηανσηµε. Κσητυ, εδηε τανι, νδονσε ν µοση, Ηαξηι ςεηβι Συλεϕµαν Γαϖοι, ϖαζηδον τ υσητροϕ ϖεπριµταριν ε τιϕ πρ εδυκιµιν φεταρ τ µασσ, σι δηε πρ εδυκιµιν ατδηεταρ τ βασηκατδηεταρϖε τ ϖετ νγα τ γϕιτηα τρεϖατ.

Σι πρφυνδιµ, Ηαξηι ςεηβι Συλεϕµαν Γαϖοι, σητ νϕ περσοναλιτετ ι σηθυαρ φεταρ ε ατδηεταρ, διδακτ ι αρσιµιτ δηε εδυκιµιτ ισλαµ, λιγϕρυεσ ι ρραλλ, στυδιυεσ ι απασιονυαρ δηε νϕ σηµβλλτψρ ε λιδηϕεσ σ φϕαλσ µε ϖεπριµιν, τ µενδιµιτ τεορικ µε ζβατιµιν ε µσιµεϖε τ Ισλαµιτ.Αι, µε ϖεπρν δηε τρ ϖεπριµταριν ε τιϕ ε πασθψρον µε δινϕιτετ σηυµ τ λαρτ ατδηευν ε ϖετ.

ΗΙΛΜΙ ΜΑΛΙΘΙ (ΣΗΕΗ ΜΑΛΑ) ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤ Ι ΣΗΘΥΑΡ ΦΕΤΑΡ, ΑΡΣΙΜΟΡ ∆ΗΕ ΚΟΜΒ⊄ΤΑΡ

Ηιλµι Μαλιθι (Σηεη Μαλα), περσοναλιτετι ι σηθυαρ φεταρ, αρσιµορ δηε κοµβταρ σητ νϕ νγα βιϕτ ε δενϕ τ Κοσοϖσ ε τ µβαρ ϖισεϖε σηθιπταρε. Στυδιµετ ι κρευ ν Μεδρεσεν ε Μεηµετ Πασησ ν Πριζρεν, κυ υ παισ µε βαζατ ε νϕοηυριϖε ισλαµε, δυκε υ νγριτυρ µ πασ ν νιϖελε τ λαρτα τ µενδιµιτ ισλαµ, ϖεανρισητ ν φυσην ε τεσαϖυφιτ. Πυνοι φιλλιµισητ σι ιµαµ ε πασταϕ σι µψφτι ν ρρετηιν ε Ραηοϖεχιτ. Σητπια µοδεστε ε τιϕ, αλιασ τεθε ε Μελαµιϖε, υ κτηψε ν νϕ θενδρ τ ρινισ πρ εδυκατν ισλαµε. ∀Μελαµι∀ δο τ τηοτ τ κριτικοση ϖετϖετεν, τ ϕεση αυτοκριτικ.


Σοτ τεθετ ε µελαµιϖε, σι ϖλλαζρι δερϖισηση, νδοδηεν ν Συηαδολλ τ Μιτροϖιχσ, ν Πριζρεν ε ν Ραηοϖεχ. Κτιϕ ταρικατι ι πρκισνιν σηεηλερ τ φορτ φεταρ σι Ψµερ Λυτφι Πααριζι νγα Πριζρενι, Σηεη ϑονυζι νγα Συηαδολλι, Σηεη Μαλα νγα Ραηοϖεχι, Σηεη Συλεϕµανι νγα Γϕακοϖα, ετϕ. τ χιλτ, πρϖε σε υδηηιθνιν τεθετ ε ϖετα, λαν δορσηκριµε θ δοκυµεντοϕν πρ νϕ πυν σηυµ τ δοβισηµε ν φυση τ ηιστορισ σ λετραϖε δηε τ σηκριµιτ σηθιπ ν κτο τροϕε.

Σηεη Ηιλµι Μαλιθι κα σηκρυαρ δισα ποεζι, τ χιλατ κνδοηεσηιν σι ιλαηι νπρ τεθε. Κριϕιµταρια ποετικε ε Ηιλµι Μαλιθιτ, σι δαλλιµ νγα αϕο ε σηκρυαρ ν προζ, δο τ τρηεθ ϖµενδϕεν ε στυδιυεσϖε δηε αµατορϖε τ σηυµτ τ φϕαλσ σ σηκρυαρ σηθιπε. ∀∆ιϖανι∀ ι τιϕ δο τ βηετ οβϕεκτ στυδιµεση εδηε πρ ϖλερατ ε τιϕ γϕυησορε νγα ακαδεµικ Ιδριζ Αϕετι, σι δηε στυδιυεσ τ τϕερ, ϖεανρισητ πρ τ ιντερεσυαριτ ν σητϕε φεταρε ε κυλτυρορε.

Κψ πρσοναλιτετ κα ηψρ ν ηιστοριν ε αρσιµιτ ε τ σηκολλσ, µαδϕε εδηε τ µενδιµτ πεδαγογϕικ, πρ ϖεπριµταριν ε τιϕ µε ϖλερ, κραηασ ασαϕ φεταρε, εδηε ν φυσην ε αρσιµιτ. Ν σηκολλατ ε ασαϕ κοηε, σι ν µεϕτεπετ, ιπτιδαιϕετ, ρυζηδιϕετ, ιδαδιϕετ δηε µεδρεσετ, ν τ χιλατ µσονιν σηθιπταρ, υ δαλλυαν δισα µψδερριζ νδρ τ χιλτ δηε Σηεη Ηιλµι Μαλιθι νγα Ραηοϖεχι.

Ηαλιµ Μαλιθι κα υσητρυαρ εδηε µσυεσιν, δυκε σηκρυαρ ϖεπρα ν γϕυην σηθιπε µε αλφαβετ αραβ. ςεπρατ ε τιϕ καν δηε ιδε πεδαγογϕικε. Κα υσητρυαρ ϖεπριµταρι φεταρε δηε αρσιµορε ν Ρακοϖεχ.

Ν τεθεν ε νδρτυαρ µε νδιηµν ε ποπυλλιτ κοντριβυοι σι αρσιµταρ δηε κλερικ, µαδϕε µ τεπρ σι αρσιµταρ. Ν τεθε, κυ κισητε ηαπυρ σηκολλν, πρϖε µσιµιτ φεταρ, ζηϖιλλοντε εδηε αριτµετικ, γϕεογραφι ε λνδ τ τϕερα. ςλερσοντε εδυκατν ε πυνσ δηε ρεκοµανδοντε πυν φιζικε πρ νξνσιτ, δυκε ι µυαρ τ γϕιτηα λλοϕετ ε πυνσ. Νατψρα ε τιϕ ε δρεϕτ βντε τι ϖλερσοντε νϕλλοϕ, σιπασ αφτσιϖε ρεαλε, τ γϕιτη


νξνσιτ, τι τραϕτοντε ατα πα πρδορυρ νδσηκιµε φιζικε, δυκε κριϕυαρ νϕ µϕεδισ τ νγροητ ε δυκε νξιτυρ µιθσιν ν µεσ τψρε.

ΗΑΦΙΖ ΣΑΒΡΙ ΚΟ∩Ι ΠΥΝ⊄ΤΟΡΙ Ι ΣΗΘΥΑΡ Π⊄Ρ ΒΕΣΙΜΙΝ ΙΣΛΑΜ

ςεπριµταρια πρ βεσιµιν ισλαµ ν ϖιτετ ε πασ Λυφτσ σ ∆ψτ Βοτρορε δηε σιδοµοσ ν ϖιτετ ε δεµοκρατιζιµιτ τ ϖενδιτ, ρινγϕαλλϕα ε ινστιτυχιονεϖε τ βεσιµιτ ισλαµ ϕο ϖετµ ν Σηκοδρ ε ν ςερι τ ϖενδιτ, πορ ν µβαρ Σηθιπριν, σητ ε λιδηυρ νγυσητ εδηε µε ϖεπριµταριν ε Ηαξηι Ηαφιζ Σαβρι Κοιτ.

Ι λινδυρ µ 14 µαϕ 1921 ν Νερεν τ Λιβραζηδιτ, πορ ι µβετυρ σηπεϕτ πα βαβα, ερδηι µε τ µν ν Σηκοδρ, ν λαγϕεν θ σοτ θυηετ ∀ςοϕο Κυσηι∀ ε ν ρρυγν, θ µβαν εµριν ε µσυεσιτ δσηµορ ∀Σηψθψρι Ηαξηια∀.

Θ ν µοσην 7 ϖϕε φιλλοι µσιµετ ν µεδρεσεν ε θψτετιτ, δυκε µσυαρ µε ζελλ τ µαδη λεξιµιν ε Κυρανιτ, τεξηϖιδιν δηε ρρεγυλλατ τϕερα νγα παριµετ βαζ τ φεσ ισλαµε. Ν µοσην 16 ϖϕε φιλλοι τ υσητροϕ δετψρν ε µυαλ−λιµιτ νπρ ξηαµιτ δηε µεϕτεπετ ε Σηκοδρσ. ∆ϕαλοσηι ι ζγϕυαρ, πορ ι ϖαρφρ, ι δετψρυαρ πρ νεϖοϕα εκονοµικε φαµιλϕαρε, νυκ αρριτι τ νδϕεκ στυδιµετ ε λαρτα, δυκε υ ακτιϖιζυαρ σι ιµαµ ν ∆ρισητ, νϕ φσηατ ι Σηκοδρσ. Ν ϖιτετ ε Λυφτσ, 1939 δερι µ 1943, σηρβευ ιµαµ ν ξηαµιν ε λαγϕεσ ∀∆υδασ∀ ε µ ϖον ν ∀Ρυσ∀. Ηαφιζ Σαβρι Κοι νυκ πυσηοι σ στυδιυαρι σι αυτοδιδακτ, δυκε σηφρψτζυαρ µε µενυρι εδηε µυνδσιτ ε µδηα θ κισητε Σηκοδρα, σι νϕ θενδρ ε ϖϕετρ ε κυλτυρσ σηθιπταρε,


πρφσηιρ εδηε κυλτυρν ισλαµε, σι ϖατρ ε πργατιτϕεσ δηε ε σηρβιµιτ τ σηυµ ηοξηαλλαρϖε τ σηθυαρ, νδικιµι ι τ χιλϖε ισητε ι πρανισηµ εδηε πρ Ηαφιζιν ε ρι, θ γϕιτηνϕ ε µ σηυµ πο τρηιθτε ϖµενδϕεν ε ξηεµατιτ τ τιϕ, ρεσπεκτιν ε αδηυριµιν ε τιϕ.

∆υκε πυνυαρ ε στυδιυαρ παρεσητυρ, Ηαφιζ Κοι ζγϕεροι εδηε µ τεϕ νιϖελιν ε τιϕ, δυκε φιτυαρ νϕοηυρι τ τηελλα πρ Σαρφιν, Ναϖφιν, Υσυλιφικηυν, Υσυλ ηαδιτηιν, Τεφσιριν, Ακαιδιν, Αλλακυν ετϕ.

Τε Ηαφιζ Σαβρι Κοι λαν γϕυρµ ν φορµιµιν ε τιϕ δισα περσοναλιτετε, σιδοµοσ Ηαφιζ Μυηαµετ Καστρατι, Ηαξηι Μυηαµετ Βεκτεσηι, Ηφζ. Σαβρι Βυσηατι, Σηεη Θαζιµ Ηοξηα, ετϕ. Ιξηαζετιν ε µορι νγα µψδερριζι Μυηαµετ Βεκτεσηι.

Αφιρµιµι ι τιϕ ν Σηκοδρ νυκ ι πλθεντε ρεγϕιµιτ, πρανδαϕ ε τρανσφερυαν ν Κρυϕ, κυ, µε κρκεσ τ βανορϖε ατϕε, χακτοηετ Μψφτι ι Κρυϕσ. Με κρκεσ τ τιϕ, Κοµυνιτετι Μυσλιµαν ε κτηεν ν Σηκοδρ σριση, πορ γϕιτηνϕ µε πρεσιον τ πυσητετιτ νυκ ε λεϕοι θ τ πυνοντε σι ιµαµ δηε αθ µ πακ τ µβαντε λιγϕρατα. Μ 1955 ε χακτοϕν Μψφτι ν Καϖαϕ, κυ ϖαζηδον τ πυνοϕ δερι ν ϖιτιν 1959.

Ηαφιζ Σαβρι Κοι σηθυηεϕ πρ πασιονιν ε µαδη ν δετψρ, πρ ϖαζετ θ µβαντε, πρ ενεργϕιν ε τιϕ ν κρψερϕεν ε δηυµ δετψραϖε φεταρε, πρ αφτσιτ θ κισητε ν τρηεθϕεν ε νϕερζϖε τ ασαϕ κοηε ε σιδοµοσ ρινιν ν ξηαµι δηε ν µϕεδισετ σηοθρορε, κυ νδοδηεϕ, δυκε υ πρηαπυρ γϕερσισητ ναµι ι τιϕ σι νϕ γοϕταρ ι σηθυαρ πρ προβλεµετ ε βεσιµιτ ισλαµ. Πορ κϕο νυκ σηικοηεϕ µε σψ τ µιρ νγα σητετι αντιφεταρ, µαδϕε ι κριϕοντε σηθετσιµ, σεπσε ϖιντε ν κυνδρσητιµ µε στρατεγϕιν ε τιϕ ατειστε. Πρανδαϕ εδηε ι σητυαν λϖιζϕετ, ϖζηγιµετ αγϕεντυρορε, κοντρολλετ νδαϕ λιγϕραταϖε τ τιϕ, µαδϕε φιλλυαν πργατιτϕετ πρ ιζολιµιν ε αρρεστιµιν ε τιϕ.

Πρ σηκαθε φαµιλϕαρε, µε κρκεσ τ τιϕ, κτηεηετ ν Σηκοδρ, κυ πασ 6 µυαϕση ε χακτοϕν σι ιµαµ ν ξηαµιν ε λαγϕεσ ∀Ρυσ∀, κυ θνδροι δερι ν ϖιτνι 1964, κυρ ν µυαϕιν Ραµαζαν, πασ φαλϕεσ σ ναµαζιτ τ


ταραϖισ,φιλλυαν νδϕεκϕετ σιστεµατικε νγα σιγυριµι ι σητετιτ. Μ 4 κορρικ1966, ν κοην κυρ πο σηκοντε ν ξηαµι πρ φαλϕεν ε ψλεσ, αρρεστοηετ δηε ν σητατορ τ ατιϕ ϖιτι δνοηετ µε νϕζετ ε τρε ϖϕετ ε πεσ µυαϕ βυργ, δυκε υ λιρυαρ µ 22.Ξ.1986. Πορ νυκ µϕαφτοι βυργοσϕα ε γϕατ ε τιϕ, µβασι πσοι ρεπερκυσιονε εδηε φαµιλϕα ε τ αφρµιτ, νϕ πρακτικ κϕο ε µονιζµιτ πρ τ δνυαριτ ε ρνδ.

Νγα δαλϕα πρεϕ βυργυτ ε δερι ν ϖιτιν 1990, Ηαφιζι εδηε πσε ν µοση τ τηψερ, υ δετψρυα τ πυνοϕ ν πυν φιζικε, κα νυκ πρπυτηεση ασκυνδ µε προφεσιονιν ε τιϕ.

Με φιλλιµιν ε προχεσεϖε δεµοκρατικε υ νγϕαλλν σηπρεσατ εδηε πρ βεσιµταρτ ισλαµ. Μ 1.ΞΙ.1990 Ηαφιζιτ ι σηκοϕν ν ϖενδιν ε πυνσ νϕ γρυπ τ ρινϕση νγα Σηκοδρα δηε κρκοϕν πρεϕ τιϕ τ βασηκοηεϕ µε τα πρ ηαπϕεν ε Ξηαµισ σ Πλυµβιτ. Εντυζιαζµι ι τψρε ε ρινγϕαλλν Ηαφιζιν, δυκε υα πλοτσυαρ κρκεσν µε πρκυσητιµ τ µαδη. Ν δατν 6 νντορ 1990, ν πρανι τ µιϕρα ε µιϕρα θψτεταρϖε ε φσηαταρϖε τ περιφερισ, ν νϕ σολεµνιτετ τ ασητζακονσηµ, φιλλον δετψρν. Τ νεσρµεν τηεµελοι Κοµυνιτετιν Μυσλιµαν ν Σηκοδρ, ν κρψε τ τ χιλιτ υ ϖυ Ηαφιζι, γϕ θ υ κονφιρµυα εδηε νγα νϕ µβλεδηϕε ε βεσιµταρϖε νγα τ γϕιτηα τρεϖατ ν Τιραν, µ 18 ϕαναρ 1991, µε ραστιν ε ηαπϕεσ σ ξηαµισ σ παρ ν Τιραν. Θ νγα αϕο κοη, Ηφζ. Σαβρι Κοι σητ κρψεταρ ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν τ Σηθιπρισ.

Κοντριβυτι ι τιϕ πρ κοην θ σητ ν κρψε τ ηιεραρκισ µ τ λαρτ ισλαµε σηθιπταρε σητ ι µαδη. ι γϕενδυρ πρπαρα ινστιτυχιονεϖε ισλαµε πλοτσισητ τ σηκατρρυαρα, παρα νϕ µυνγεσε σηυµ τ µαδηε ν κυαδρ, παρα νϕ βαζε µατεριαλε τ ασγϕσυαρ, παρα βρεζαϖε τ ρινϕ ε τ ρριτυρ πα νϕοηυριτ ελεµενταρε ισλαµε, παρα νϕ µυνγεσε τ βιβλιοτεκσ ισλαµε, ε φιλλοι πυνν µε νϕ εντυζιαζµ τ µαδη, δυκε ζγϕιδηυρ γραδυαλισητ νϕ ϖαργ δετψραση κοµπλεκσε, τ χιλατ ϖιϕοϕν εδηε τανι, κυρ κεµι νϕ ποπυλλ τ αρσιµυαρ, νϕ ιντελιγϕενχ τ µαδηε ν νυµρ, νϕ ρινι τ σηκολλυαρ, πορ µε πρεδισποζιτα πρ τ πρθαφυαρ βεσιµιν ε ϖετ, ν κυσητε τ νϕ Εϖροπε µε ρρεζατιµε τ γϕιτηανσηµε κυλτυρορε ε φεταρε.


Ηαφιζ Σαβρι Κοι πυνοι µε νγυλµ πρ νϕοηϕεν ε Σηθιπρισ ν βοτν ισλαµε, ν σιγυριµιν ε νδιηµαϖε πρ νγριτϕεν ε ινστιτυχιονεϖε φεταρε, σιδοµοσ τ ξηαµιϖε, ν πργατιτϕεν υργϕεντε δηε περσπεκτιϖε τ κυαδριτ φεταρ ετϕ.

Αι υ β µισιοναρ ι νϕοηϕεσ σ Σηθιπρισ ν ϖενδετ ισλαµικε δηε µ γϕερ. Νγα ρεσπεκτι θ γζον, σητ ζγϕεδηυρ εδηε Κρψεταρ Νδερι ι Κσηιλλιτ Ισλαµικ πρ Εϖροπν Λινδορε.

ΙΜΑΜ ςΕΗΒΙ ΙΣΜΑΙΛΙ ΠΕΡΣΟΝΑΛΙΤΕΤ Ι ΣΗΚΕΝΧ⊄Σ ΙΣΛΑΜΕ Ν⊄ Τ⊄ ΓϑΙΤΗΑ ΜϑΕ∆ΙΣΕΤ ΣΗΘΙΠΤΑΡΕ

Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλι σητ πρσοναλιτετ ι σηκενχσ ισλαµε ν τ γϕιτηα µϕεδισετ σηθιπταρε. Ν φονδιν ε βιβλιοτεκσ ισλαµε ν γϕυην σηθιπε, αι ζ νϕ νδρ ϖενδετ µ δινϕιτοζε, πρ ατ πυν κµβνγυλσε θ κα βρ ν φυσην ε στυδιµεϖε δηε τ βοτιµεϖε ισλαµε. Εσητ αυτορ ι µβι τριδηϕετ ϖεπραϖε, κρψεταρ ι Κοµυνιτετιτ Μυσλιµαν Σηθιπταρ πρ κοντινεντιν ε Αµερικσ ςεριορε δηε ιµαµ ν Θενδρν Ισλαµε Σηθιπταρο−Αµερικανε ν Μιιγαν.

ϑετα ε Ιµαµ ςεηβι Ισµαιλιτ σητ ε µβυσηυρ µε ϖεπριµταρι πρ βεσιµιν ισλαµ δηε ε µβυσηυρ νγα µαλλι πρ ατδηευν ε τιϕ, τ χιλιν πρεϕ γατι γϕασητ δεκαδαση ε κα δσηιρυαρ.

Εσητ λινδυρ ν Σηκοδρ µ 25 νντορ 1919, ν νϕ φαµιλϕε ιντελεκτυαλε, τ νϕοηυρ πρ διϕε ε τ ρρετηυαρ µε ρεσπεκτ νγα θψτεταρτ δασηαµιρσ τ διϕεσ δηε κυλτυρσ.


Ν ϖιτιν 1937 ρεγϕιστροηετ ν Υνιϖερσιτετιν Αλ−Εζηερ τ Καϕροσ κυ στυδιοι δερι ν ϖιτιν 1945, δυκε υ διπλοµυαρ ν τεολογϕι.

Ρρετηανατ ε κριϕυαρα ν Σηθιπρι ια βν τ παµυνδυρ κτηιµιν ε τιϕ ν ατδηε. ςαζηδοι πυνν ε νισυρ θ κυρ ισητε στυδεντ, δυκε πρκτηψερ ν γϕυην αραβε νοϖελα νγα λετρσια σηθιπε, δυκε ι βοτυαρ ν δψ ρεϖιστατ ε πρϕαϖσηµε λετραρε ∀Ελ−Ρισαλεη∀ (Μεσαζηι) δηε ∀Εψη−τηακαφεη∀ (Κυλτυρα). Πρϖε κτψρε, βοτοι εδηε ν δισα ρεϖιστα τ τϕερα, σι ν ∀Ελ−Ηιλαλ∀ δηε ∀Ελ−Κατιβ∀, ν τ χιλατ σηκρυαντε τρεγιµε τ νξϕερρα νγα ηιστορια ισλαµε. Σηυµιχα ε νοϖελαϖε υ βοτυαν ν πρµβλεδηϕεν ∀Ελ−Μεδυδηεηεβι∀ (∆ϕεπι ι αρτ).

Ι φτυαρ νγα Σηοθρια Σηθιπταρο−Αµερικανε Μυσλιµανε ν ∆ετροιδ, ν φυνδ τ πριλλιτ 1949 αρριτι ατϕε σι υδηηεθσ ι τψρε φεταρ, κυ υ πριτ σηυµ µιρ. Ν µεσ πυνϖε οργανιζυεσε, υ µορ εδηε µε βοτιµιν ε νϕ ρεϖιστε φεταρε κυλτυρορε, µε τιτυλλ: ∀ϑετα µψσλιµανε σηθιπταρε∀, θ διλτε κατρ ηερ ν ϖιτ, µε νγα 64 φαθε, ν γϕυην σηθιπε δηε ανγλεζε, ε χιλα ϖαζηδοι πρ τετ ϖϕετ, δερι κυρ υ νδρπρε πρ αρσψε εκονοµικε.

Μ 6 θερσηορ 1951 υ ηαπ νϕ νδρτεσ ε αδοπτυαρ σι ϖατρ ε ακτιϖιτετεϖε φεταρε ε κοµβταρε, δηε µ 23 σηκυρτ 1963 υ ηαπ ξηαµια ε ρε, Θενδρα Ισλαµε Σηθιπταρε, ε χιλα υ πασυα νγα τ τϕερατ. Σοτ ν Αµερικ κα µε µιϕρα ξηαµι τ νδρτυαρα δηε νϕ νυµρ τ κονσιδερυεσηµ σηκολλαση ε θενδραση µυσλιµανε.

Ι ζηυριτυρ νγα µαλλι πρ ατδηε, ιµαµ ςεηβιυ κα ϖιζιτυαρ τρι ηερ Κοσοϖν, δυκε παρ νγα λαργ ατδηευν ε τιϕ. ∀Μ δυκεϕ σικυρ ε σηικοϕα νγα λαργ ατδηευν, σιδοµοσ κυρ σηκοϕα ν ∆ιβρ, ν Ηοτ... ε ηιθσηα νϕ πϕεσ τ µαλλιτ∀ κα δεκλαρυαρ ν νϕ ιντερϖιστ θ ι κα δην οργανιτ ∀Τηιρρϕα Ισλαµε∀ θ δελ ν Αµερικ.

Πασ 49 ϖϕετση, ν νντορ τ ϖιτιτ 1988 ϖϕεν ν ατδηε δηε πρ ηερ τ δψτ ν κοην ε προχεσεϖε δεµοκρατικε ν κρψε τ νϕ δελεγαχιονι. Πασ κσαϕ ϖιζιτε κα δην µενδιµε σε φαρ δυηεϕ βρ πρ βεσιµιν ισλαµ ν Σηθιπρι.


Ν ϖαργυν ε βοτιµεϖε τ σηυµτα ε µε ϖλερ θ κα βρ Ιµαµ ςεηβιυ, κα µβλεδηυρ εδηε σηκριµε τ ζγϕεδηυρα τ βοτυαρα νγα περσοναλιτετε σηθιπταρε. Με σηπιρτγϕερσι ε πα παραγϕψκιµ ι κα βοτυαρ ατο δυκε νξιτυρ κσητυ τρηεθϕεν ε µενδιµιτ δηε τ πυνιµεϖε τ ιντελεκτυαλϖε σηθιπταρ ν δοβι τ κυλτυρσ ισλαµε ε ασαϕ σηθιπταρε.

Ιµαµ ςεηβιυ ϖαζηδον τ πυνοϕ εδηε ν φυσην ε σηκενχσ σ ισλαµιτ ε τι ϕαπ λεξυεσιτ ϖεπρα µε ϖλερ πρ τ γϕιτηα νιϖελετ ε µβαρ ϖισετ σηθιπταρε.

ΣΗΕΡΙΦ ΑΗΜΕΤΙ Π⊄ΡΚΤΗΨΕΣΙ Ν⊄ ΣΗΘΙΠΕ Ι ΚΥΡΑΝΙΤ

Σηεριφ Αηµετι, πρκτηψεσι ν σηθιπ ι Κυρανιτ, ϕετοι ε πυνοι κυρ Κοσοϖα µε τ γϕιτηα τρεϖατ ε σαϕ µε σηθιπε τ κυλλυαρ, πρ ϖετ ρρετηανατ ε ϖεαντα τ κριϕυαρα θ πασ δεκαδσ σ παρ τ κτιϕ σηεκυλλι, ν πρπϕεκϕε πρ τ µβιϕετυαρ νγα συνδιµι κοµπλεκσ σερβ, πατι σηυµ ραστε, κυρ ηοξηαλλαρ τ νιϖελεϖε τ νδρψσηµε, υ βασηκυαν ν νϕ σητϕε τ µαδηε. Πρϖε ϖεπριµταρισ φεταρε, ατα ανγαζηοηεν εδηε ν ζηϖιλλιµιν ε αρσιµιτ ν γϕυην σηθιπε, µαδϕε σηυµ ηερ εδηε δυκε ι ζηϖιλλυαρ παραλελισητ τ δψ δετψρατ. Φιλλιµισητ κϕο ε κα βυριµιν ν µοσλεϕιµιν ε µσιµιτ ν γϕυην αµταρε νγα οργανετ πυσητυεσε δηε, ν περιυδην ε µϖονσηµε, εδηε ν φρενιµιν ε υσητριµιτ τ φεσ πρ αρσψε ινδοκτρινυεσε, ατειστε.

Σηεριφ Β. Αηµετι, αρσιµιν φιλλορ δηε ατ τ µεσµιν (µεδρεσεν) ι βρι ν Πρισητιν. ∆υκε πασυρ εδηε φορµιµ ν γϕυην αµταρε, αι πυνοι σι µσυεσ ν φσηατρατ Βανυλλ, Γαδιµε, Σλλοϖιϕ, δυκε ϖαζηδυαρ


παραλελισητ εδηε σηκολλν νορµαλε, τ χιλν ε πρφυνδον µε συκσεσ. ςεπριµταρια ε τιϕ αρσιµορε λα µβρεσα ν νξνσιτ ε ατψρε φσηατραϖε δηε ν πρινδριτ ε τψρε.

Ν ϖιτιν 1965 ε νγαρκοϕν σι µσιµδηνσ ν µεδρεσεν ∀Αλαυδδιν∀ τ Πρισητινσ, νδρσα ν ϖιτιν 1970 ε δερι ν ϖιτιν 1984 ισητε δρεϕτορ ι σαϕ. Μ 1985 υ νγαρκυα µε δετψρν ε Μψφτιυτ τ Πρισητινσ, τ χιλν ε κρευ δερι ν ϖιτιν 1990, κυρ κισητε µβυσηυρ µοσην 70 ϖϕε δηε ε νξϕερριν ν πενσιον. Πορ, θ µε ηαπϕεν ε Φακυλτετιτ Τεολογϕικ ν Πρισητιν, Σηεριφ Αηµετι ανγαζηοηετ εδηε σι µσιµδηνσ ι ∀Ακαιδιτ∀...

ςεπριµταρια ε τιϕ σηυµ µε ϖλερ σητ εδηε ν φυσην ε στυδιµεϖε δηε τ βοτιµεϖε θ βρι. Θ ν ϖιτιν 1968 αι ισητε κρψερεδακτορ ι ρεϖιστσ φεταρε ∀Βυλετινι∀, θ ι παρα πριυ ∀Εδυκατσ Ισλαµε∀, ν τ χιλν θε νϕκοησισητ σι δρεϕτυεσ δερι ν ϖιτιν 1983.

Αι βρι εµρ τ νδερυαρ εδηε ν φυσην ε πρκτηιµεϖε. Ν ϖιτιν 1987, πασι κισητε πρκτηψερ µ παρ νγα αραβισητϕα συρεν ∀ϑασιν∀, δορζοι ν σητψπ πρκτηιµιν ε Κυρανιτ µε κοµεντιµ, ι χιλι υ ριβοτυα ν Τριπολι ν 50 µιϕ κοπϕε, ν Καιρο ν 30 µιϕ δηε ν Μεδιν ν νϕ µιλιον κοπϕε.

Σηεριφ Αηµετι σητ εδηε αυτορ ι ϖεπρσ δινϕιτοζε ∀Κοµεντε δηε µενδιµε ισλαµε∀, πρεϕ αφρ 400 φαθεση, βοτυαρ ν Πρισητιν, µ 1995, ε χιλα σητ νϕ νδιηµεσ ε µυαρ πρ νγριτϕεν ε ϖετδιϕεσ ισλαµε τ ποπυλλιτ σηθιπταρ, κυ πρµβλιδηεν πυνιµε, νϕ πϕεσ ε τ χιλαϖε τ σηκρυαρα ν κοην ε χενσυρσ ατειστε.


ΗΟΞΗΑΛΛΑΡ⊄ ∆ΗΕ Μ⊄ΣΥΕΣ Νϑ⊄ΚΟΗ⊄ΣΙΣΗΤ, Θ⊄ ΠΡΟςΥΑΝ Ε∆ΗΕ ΒΥΡΓϑΕΤ Ε ΣΕΡΒΙΤ

Μεδρεσετ ε Πρισητινσ, τ Σηκυπιτ δηε τ Τιρανσ ετϕ, υ βν δηε ϖατρα τ πργατιτϕεσ σ µσυεσϖε σηθιπταρ ν γϕυην αµταρε πρ µϕαφτ σηκολλα τ ϖενδιτ. ςετ σπεχιφικατ ε αρσιµιτ ν ϖισετ σηθιπταρε, κυ κισητε νϕ νεϖοϕ σηυµ τ µαδηε πρ κυαδρο τ αρσιµιτ, ν ατ ζηϖιλλιµ τ ηοϖσηµ θ µορι σηκολλα σηθιπε πρ δισα εταπα, λινδι εδηε νεϖοϕν ε οργανιζιµιτ τ νξνσϖε τ µεδρεσεϖε πρ τ πρβαλλυαρ κτο νεϖοϕα πρ κυαδρ αρσιµορ.Κϕο τρεγον εδηε πρ νδικιµιν ε φυθισηµ εδυκατιϖ τ µεδρεσεϖε ν πργατιτϕεν ε κυαδριτ, κα υ ϖρτετυα κατρχιπρισητ κτεϕ ε ανδεϕ κυφιριτ σητετρορ σηθιπταρ, µβασι ιση−νξνσιτ ε τψρε, δυκε ϖαζηδυαρ κυρσε πεδαγογϕικε πρ πλοτσιµιν ε πργατιτϕεσ προφεσιοναλε, δισα εδηε σηκολλα τ πλοτα δερι φακυλτετε, σηρβψεν σι πυνονϕσ τ δϖοτσηµ τ αρσιµιτ δηε τ κυλτυρσ σηθιπταρε, µε νδργϕεγϕε τ λαρτ προφεσιοναλε δηε µε πρετενδιµε χιλσορε ν αρσιµιµιν ε εδυκιµιν ε βρεζριϖε σηθιπταρε. Κυαδρο τ τιλλ ϕαν τ σηυµτ. Πο νδαλεµι ν νδονϕ πρεϕ τψρε.

ΡΑΜΑ∆ΑΝ ΓΟςΟΡΙ (ΜΥΛΛΑ ΡΑΜΑ)

Νϕεριυ ι τηϕεσητ δηε ι µαδη Ραµαδαν Γοϖορι, οσε Μυλλα Ραµα, καλοι νϕ ϕετ τ ϖσητιρ, τ µυνδιµσηµε ε µε ϖυαϕτϕε τ σηυµλλοϕσηµε φιζικε ε πσικικε, πορ θνδροι µε δινϕιτετ σι φεταρ, αι ατδηεταρ ι παπκυλυρ ε ι πα−νϕολλοσυρ, δυκε ε µβψλλυρ ϕετν ε τιϕ ι νδερυαρ, δυκε φιτυαρ µιρνϕοηϕεν ε ποπυλλιτ πρ ϖεπρατ θ βρι. Λινδι ν Ηερτιχ τ Ποδυϕεϖσ µ 16.ΙΞ.1908. Πυνοι ε στυδιοι πα νδρπρερϕε πρ τ κρψερ µε δινϕιτετ δετψρν ε τιϕ φεταρε. Πορ Μυλλα Ραµα νυκ µυνδ τ θνδροντε ινδιφερεντ νδαϕ φατεϖε τ φεσ ε


τ ατδηευτ, νυκ µυνδ τ τολεροντε νδαϕ ατψρε θ κρκονιν νπρκµβϕεν ε τ δψϕαϖε. Τ παρτ κτ ϖενδοσµρι Λϖιζϕα Ναχιοναλδεµοκρατικε Σηθιπταρε (ΛΝ∆ΣΗ), κυ υ πρανυα ανταρ ι Κοµιτετιτ (σι οργαν υδηηεθσ ι Λϖιζϕεσ), δυκε ε εµρυαρ κρψεταρ ι οργανιζατσ πρ ΛΝ∆ΣΗ πρ Λλαπ ε Γολλακ, κυ υ ανγαζηυα µε τ γϕιτηα φορχατ, πα ασνϕ ρεζερϖ, δερι σα ρα ν γϕυρµ τ πυσητυεσιτ δηε βυργοσετ. Ε δνοϕν µε ϖδεκϕε, πορ πασταϕ δνιµι καλον ν 20 ϖϕετ, ι χιλι, πασ νϕ αµνεστιε ζβυτετ ν 15 ϖϕετ. ∆νιµιν ε κρευ διτ µ διτ ν βυργϕετ ε ρνδα τ ιση−ϑυγοσλλαϖισ, δυκε δην προϖα τ νϕ φεταρι δηε ατδηεταρι τ παπρκυλυρ, ι θνδρυεσηµ δηε βυϕαρ µε σηοκτ ε µιθτ ε ϖετ τ ϖυαϕτϕεϖε.

Μυλλα Ραµα, βανορ ι λαγϕεσ Κοδρα ε Τριµαϖε ν Πρισητιν, νδρροι ϕετ µ 23 τετορ 1993.

Η. ΗΑϑ∆ΑΡ ΕΦ. ϑΑΣΗΑΡΙ

Λινδι ν ϖιτιν 1909 ν φσηατιν Οριζαρε τ Κυµανοϖσ. Σηκολλν φιλλορε ε κρευ ν φσηατιν Ρεζηανοϖ ε πασταϕ µσιµετ ι ϖαζηδοι ν µεδρεσεν ε Κυµανοϖσ, κυ µορι εδηε ∀ιξηαζετιν∀ νγα διϕεταρι ι σηθυαρ Νυηι εφ.ϑυσυφι.

Μ ϖον, πρ σηκακ τ ακτιϖιτετιτ τ τιϕ τ µαδη, εµροηετ εδηε µσιµδηνσ ν µεδρεσεν ε Κυµανοϖσ, κυ µορι τιτυλλιν µψδερριζ. Ν ϖιτιν 1946 δνοηετ µε 12 ϖϕετ βυργιµ νγα ανα ε σλλαϖο−κοµυνιστϖε, πρ σηκακ τ πικπαµϕεϖε τ τιϕ πατριοτικε ε δεµοκρατικε.

Πασ νντ ϖϕετση βυργιµι τ ρνδ, αι λιροηετ πρ τ ϖαζηδυαρ µισιονιν ε τιϕ σι φεταρ, ατδηεταρ ε λιριδασησ. Πρ θνδριµετ ε τιϕ τ παλκυνδυρα γϕιτηνϕ θε ηαλ ν σψ πρ πυσητετιν µαθεδονασ τ ασαϕ κοηε. Μ ϖον πυνοι σι ιµαµ ν φσηατιν Λλοϕαν ε πασταϕ ν φσηατιν ε λινδϕεσ Οριζαρε, κυ κοντριβοι ν εδυκιµιν ε βρεζιτ


τ ρι µε κυλτυρ ισλαµε δηε τραδιτεν σηθιπταρε. ςδιθ ν ϖιτιν 1991 δυκε λν πραπα σηεµβλλτψρ θ ε βν τ µοσ ηαρροηετ.

ΣΑ∆ΡΙ ΠΡΕΣΤΡΕΣΗΙ

Κισητε µβαρυαρ µεδρεσεν ε Πιριναζιτ ν Πρισητιν σι δηε νϕ κυρσ πεδαγογϕικ. Ν ϖιτετ ε παρα πασ λυφτε πυνοι ιµαµ ν νϕ ξηαµι δηε ν φιλλιµ τ ϖιτιτ 1946 υ ινκυαδρυα ν Οργανιζατν Κοµιτετι Ναχιοναλ ∆εµοκρατικ Σηθιπταρ πρ ρρετηιν ε Σιτνιχσ, µε σελι ν Λιπϕαν, πορ ν σηκυρτ τ ϖιτιτ 1944 υ ζβυλυα νγα ΥΒΕ−ϕα δηε υ δενυα µε κατρ ϖϕετ βυργ τ ρνδ. Μ πασ πυνοι ν αρσιµ, σι µσυεσ ν σηκολλατ φιλλορε. Νγα ϖιτι 1953 δερι µ 1969 πυνοι ιµαµ ι ξηαµισ ν Μιραδι τ υλτ ε ν Πρισητιν δηε πρεϕ αφρο 15 ϖϕετση σι πεδαγογ ν µεδρεσεν ∀Αλαυδιν∀ ν Πρισητιν.

ΗΑΞΗΙ ΗΑΦΙΖ ϑΑΚΥΠ ∆ΥΓΑΓϑΙΝΙ

Λινδι ν Πριζρεν ν ϖιτιν 1919. Υ διπλοµυα ν µεδρεσεν ε ατιϕ θψτετι, κυ πρεϕ ϖιτιτ 1947 δηα µσιµ πο ατψ δηε πασταϕ πυνοι µψεζιν δηε ιµαµ ν ξηαµιν ε Σιναν Πασησ. ∆υκε ϕετυαρ µε σιτυατν ε ϖενδιτ, υ πρεοκυπυα δηε υ ακτιϖιζυα ν σητϕεν κοµβταρε, δυκε πρδορυρ ν κτ ρρυγ αρσιµιν δηε κυλτυρν σηθιπταρε. Πρανδαϕ, δυκε θεν ν Οργανιζατν Κοµιτετι Ναχιοναλ ∆εµοκρατικ Σηθιπταρ, σι ι παπαϕτυεσηµ µε ρεγϕιµιν σλλαϖο−κοµυνιστ, ε αρρεστοϕν δηε ϖυαν νϕ κοη τ γϕατ ν βυργϕετ ε ιση−


ϑυγοσλλαϖισ πρεϕ ϖιτιτ 1950 ε δερι ν ϖιτιν 1962. Φιλλον πυνε σι ιµαµ ι ξηαµισ σ Ιµαµ Πασησ ν Πριζρεν, δυκε ζηϖιλλυαρ ϖαζε, λιγϕρατα µε εφεκτ τ τηεκσυαρ εδυκατιϖ πρ µασατ, τε τ χιλατ γζον ρεσπεκτ ε πρεστιγϕ τ λαρτ.

ΣΥΜΜΑΡΨ

Τηε στυδψ ον συβϕεχτ ∀Τηε ∆εϖελοπµετ οφ τηε Ισλαµιχ Χυλτυρε Αµονγ Αλβανιανσ ∆υρινγ τηε 20τη Χεντυρψ∀ σπανσ οϖερ τηε εντιρετψ οφ Αλβανιαν τερριτοριεσ ασ ωελλ ασ τηε διασπορα, ενηανχινγ ιν τηισ ωαψ τηε κνοωλεδγε οφ τηε Αλβανιαν Ισλαµιχ Ωορλδ. Φροµ τηε τεµποραλ ϖιεωποιντ τηε στυδψ ισ χονχερνεδ ωιτη τηισ χεντυρψ. Βυτ, φορ τηε σακε οφ χοντινυιτψ ανδ ιν ορδερ το οφφερ τηε ρεαδερσ σοµε ιντροδυχτορψ νοτεσ, ιτ ινχλυδεσ αλσο α ρετροσπεχιτιϖε οϖερϖιεω, ωιτηουτ πρετενδινγ τηατ τηε λαττερ ισ εξηαυστιϖε.

Τηε στυδψ ισ τηε ρεσυλτ οφ µανψ ψεαρσ οφ ιντενσιϖε εφφορτσ ανδ χοµµιτµεντ ιν χονσυλτινγ νοτ ονλψ τηε αρχηιϖεσ ανδ λιβραριεσ οφ τηε Ρεπυβλιχ οφ Αλβανια, βυτ αλσο τηοσε οφ τηε Ισλαµιχ σχηοολσ ιν Πρισητινα ανδ Γϕακοϖα ιν τηε Ρεπυβλιχ οφ Κοσοϖα, ασ ωελλ ασ τηε ∀Ισηακ Βευ∀ λιβραρψ οφ τηε Ισλαµιχ σχηοολ οφ Σκοπϕε, ανδ τηε Ισλαµιχ Χοµµυνιτψ οφ Ποδγοριχα ιν τηε Ρεπυβλιχ οφ Μοντενεγρο. Τηρουγη ϖαριουσ χοννεχτιονσ ιτ ηασ βεεν ποσσιβλε το υτιλιζε αλσο τηε πυβλιχατιονσ οφ τηε Αλβανιαν Ισλαµιχ χεντερ οφ Μιχηιγαν, ανδ τηοσε οφ Νεω ϑερσεψ ανδ Νεω Ψορκ ιν τηε Υνιτεδ Στατεσ οφ Αµερικα.

Ωιτη τηε αιµ οφ χονδυχτινγ α χοµπρεηενσιϖ στυδψ το τηε φυλλεστ εξτενδ ποσσιβλε, αττεντιον ηασ βεεν γιϖεν το τηε αχτιϖιτψ οφ οτηερ χεντρεσ οφ τηε Αλβανιαν ∆ιασπορα, λικε τηοσε οφ Τοροντο (Χαναδα), Βρυσελσ


(Βελγιυµ) ετχ., ωηιχη ηαϖε πυβλισηεδ χονσιδεραβλψ, τηουγη νο φυλλ στυδιεσ ον τηε τοπιχ οφ τηισ παπερ, ασ ωελλ ασ το πυβλιχατιονσ ιν Αλβανιαν οφ ϖαριοσ Εαστερν χουντριεσ.

Τηε βιβλιογραπηψ ον τηε συβϕεχτ οφ τηισ στυδψ ισ ρελατιϖελψ ριχη. Ιτ ινχλυδεσ βοοκσ, µονογραπησ, χολλεχτιονσ οφ στυδιεσ ετχ., ωηιχη ηαϖε τρεατεδ αµονγ οτηερσ, θυεστιονσ ορ ασπεχτ οφ τηε Ισλαµιχ χυλτυρε ιν γενεραλ, ανδ τηε Αλβανιαν Ισλαµιχ χυλτυρε ιν παρτιχυλαρ. Ιν τηισ χοντεξτ, µεντιον δεσερϖε πυβλιχατιονσ οφ σχηολαρσ συχη ασ Μυηαµεδ Πιρρακυ, ∆ρ. Ηακι Κασυµι, ∆ρ. ϑασηαρ Ρεξηεπαγιθι ετχ., οφ τηεολογιστσ ανδ ρεσεαρχηερσ λικε Ηφσ. Ιβραηιµ ∆αλλιυ, Ηφσ. Αλι Κορα, Φατηερ Αλι Τοµορι, Ιλο Μιτκε Θαφζεσι, Ηακι Σηαροφι, Σηεριφ Αηµετι, ςεηβι Ισµαιλι, ςεξηι ∆εµιραϕ, ετχ.. Ατ τηε σαµε τιµε, τηερε αρε φορειγν αυτηορσ τηατ ηαϖε τουχηεδ υπον τηε Ισλαµιχ ρελιγιουσ µαττερσ ιν τηε Αλβανιαν τερριτοριεσ ασ ∆ρ. Βρανκο Βαβιθ, Βοζηινα Ιϖανοϖιθ, Ροβερτο Μαροζζο δελλα Ροχχα, Εδωιν Ε. ϑασθυεσ ετχ..

Βεσιδεσ α σπεεχη ορ τωο ιν Αλβανιαν ατ ιντερνατιοναλ σχηολαρλψ γατηερινγσ ορ αν αρτιχλε αππεαρινγ ιν α µαγαζινε, το τηε πρεσεντ, τηερε ισ νο στυδψ ασ συχη ορ µονογραπη δεαλινγ ωιτη Αλβανιαν Ισλαµιχ χυλτυρε διρεχτλψ.

Ιν τηε Ρεπυβλιχ οφ Αλβανια, αφτερ τηε Σεχονδ Ωορλδ Ωαρ, τηε ϖαριουσ ρελιγιονσ ηαϖε βεεν συβϕεχτ οφ σεϖεραλ πυβλιχατιονσ, τηουγη αλλ αδηερινγ το τηε αντι ρελιγιουσ πολιχψ οφ τηε τιµε, συχη ασ ∀Σχιεντιφικ Ατηεισµ∀, πυβλισηεδ βψ τηε Υνιϖερσιτψ οφ Τιρανα ιν 1986, ∀Χηαργεσ ον Ρελιγιον∀, πυβλισηεδ βψ τηε Ηιγηερ Πεδαγογιχαλ Ινστιτυτε οφ Σηκοδρα, ∀Ωηατ Ισ Ρελιγιον∀, ∀Τηε Πεοπλε Οϖερρυλε Ρελιγιον∀, ετχ.. Ιν αλλ τηεσε ωορκσ πρεϖαιλσ τηε ιδεα οφ τηε δενιγρατιον οφ ρελιγιον, δενιαλ οφ τηε ρελιγιουσ χυλτυρε, το τηε εξτεντ τηατ ιτ ισ εϖεν πρεσεντεδ ασ αντιχυλτυρε; ιτσ µισσιον: ∀το λεαϖε τηε πεοπλε ιν δαρκνεσσ ανδ ιγνορανχε, το λεγιτιµατε τηε ρυλε οφ τηε ριχη χλασσεσ∀ ετχ..


Νειτηερ δο σχηολαρλψ παπερσ συχη ασ τηε αρτιχλε ∀Τηε Φρονταλ Ατταχκ Αγαινσ Ρελιγιον ιν τηε 60σ∀, ωηιχη διστινγυισηεσ φορ ιτσ ριχη φαχτυαλ µατεριαλ ανδ αν οϖεραλλ ρεαλιστιχ ηιστοριχαλ οϖερϖιεω, εσχαπε τηε πολιτιχισατιον ανδ οτηερ ηανδιχαπινγ φεατυρεσ οφ τηε περιοδ.

Τηε στυδψ ηασ προχεεδεδ ον τηε βασισ οφ τηε χολλεχτιον, σελεχτιον, χλασσιφιχατιον ανδ αρρανγιµεντ οφ τηε βοδψ οφ µατεριαλ φαχτεσ γατηερεδ φροµ τηε αρχηιϖεσ ανδ λιβραριεσ ωιτηιν τηε χουντρψ ανδ αβροαδ.

Τηε µατεριαλ ηασ βεεν αρρανγενδ αχχορδινγ το τηε φολλοωινγ τοπιχσ: Τηε αντι ρελιγιουσ πολιχψ ανδ ιτσ χονσεθυενχεσ, Ισλαµιχ τηεολογιχαλ ανδ χυλτυραλ ινστιτυτιονσ, πυβυλιχατιονσ, ανδ τηε διστινγυισηεδ περσοναλιτετσ οφ τηε Ισλαµιχ χυλτυρε.

Ρελιανχε ον τηε αναλψτιχ ανδ σψντηετιχ αππροαη, ηανδ ιν ηανδ ωιτη τηε χοµπαρατιϖε στυδψ, ηασ εναβλεδ τηε εϖιδενχινγ οφ νεω χυλτυραλ πηενοµενα, υνκνοω ορ µισιντερπρετεδ ασ α χονσεθυενχε οφ τηε πολιτιχιζατιον οφ ηιστοριχαλ εϖεντσ ανδ χυλτυραλ προχεσσεσ. Τηισ αππροαχη ηασ µαδε ιτ ποσσιβλε το χονσιδερ τηε δεϖελοπµεντ οφ τηε Ισλαµιχ χυλτυρε ασ παρτ ανδ παρχελ οφ τηε οϖεραλλ χυλτυραλ, ετηιχαλ ανδ σοχιαλ δεϖελοπµετ οφ τηε Αλβανιαν πεοπλε.

Τηε ρολε οφ τηε Ισλαµιχ τηεολογιχαλ ανδ χυλτυραλ ινστιτυτιονσ ιν Αλβανια, ανδ τηε φλυξ οφ τηε Ισλαµιχ µεδια, αρε χονσιδερεδ ιν τηε φραµεωορκ οφ τηε ιντερ χονφεσσιοναλ υνδερστανδινγ (α χηαραχτεριστιχ οφ ουρ χουντρψ) αιµινγ ατ αν αλλνατιον ηαρµονψ. Αττηε σαµε τιµε τηεψ αρε χονχειϖεδ ιν τηε σπιριτ οφ ρεπυδιατιον οφ ατηειστιχ ιδεασ, ασ ωελλ ασ αντι ρελιγιουσ ανδ χοµµυνιστ πολιχιεσ.

Τηε στυδψ ρεσερϖεσ σπεχιαλ αττεντιον το τηε χοντεµπλατιον οφ τηε ρολε πλαψεδ βψ τηε Ισλαµιχ χεντρεσ οφ τηε Αλβανιαν διασπορα ιν τηε χονσολιδατϕον οφ τηε νατιοναλ χονσχιουσνεσσ.


Φορ στυδψ πυρποσεσ τηε ρεσεαρχη ον Ισλαµιχµ χυλτυρε αµονγ Αλβανιανσ, ασ παρτ οφ τηε οϖεραλλ Αλβανιαν χυλτυρε, ηασ βεεν χονστρυεδ ιν φουρ πλανεσ, ρεφλεχτινγ βοτη ιν γενεραλ ανδ παρτιχυλαρ ιτσ δεϖελοπµεντ ανδ ισσυεσ ατ στακε, ναµελψ: Τηε αντι ρελιγιουσ πολψχψ ανδ ιτσ χονσεθυενχεσ ον τηε Ισλαµιχ χυλτυρε. Τηεσε αρε τηε µαιν χηαπτερσ οφ τηισ µονογραπη.

Τηε φιρστ χηαπτερ οφφερσ α γενεραλ ϖιεω οφ τηε συρϖιϖαλ οφ τηε Ισλαµιχ δοχτριν ανδ τηε ρολε ιτ πλαψεδ ιν δηε πρεσερϖατιον οφ τηε νατιοναλ ιδεντιτψ. Ηερε εµπηασισ ισ γιϖεν το τηε αντι ρελιγιουσ πολιχιεσ ανδ τηειρ χονσεθυενχεσ ον τηε Ισλαµιχ χυλτυρε, βεγιννινγ ατ τηε σταρτ οφ τηε χεντυρψ υπ το τηε εϖεντσ οφ τηε ρεχεντ ψεαρσ, αφτερ τηε ρελιγιουσ ρεϖιϖαλ ιν τηε χουντρψ.

Τηε σεκονδ χηαπτερ ισ χονχεερενδ ωιτη τηε Ισλαµιχ εδυχατιον. Τηε φιρστ σεχτιον ισ δεδιχατεδ το τηε φιρστ λεϖελ εδυχατιον ιν τηε Αλβανιαν τερριτοριεσ, δεαλινγ ωιτη ιτσ νετωορκ, στρυχτυρε ανδ οργανιζατιον. Ρεφερενχε ισ φουνδ ιν τηε αρχηιϖεσ οφ Κοσοϖα, Μαχεδονια ανδ Μοντενεγρο, τηουγη νοτ οφ τηε σχηοολσ οφ Χαµερια, ωερε αχχορδινγ το οραλ εϖιδενχε, τηε νετωορκ ωασ ϖερψ ποωερφυλλψ βυιλτ.

Τηε χηαπτερ χοντινυεσ ωιτη α δεσχριπτιον οφ τηε σεχονδαρψ εδυχατιον, τηε διστριβυτιον οφ σχηοολσ ιν Αλβανιαν τερριτοριεσ, τηειρ ηιστοριχαλ εϖολυτιον ανδ τηε σψλλαβυσεσ.

Μεντιον ισ µαδε οφ τηε τεξτσ υσεδ, ωιτη αν αττεµτ το αναλψζε αλσο τηειρ χοντεντ. Τηε µατεριαλ φαχτσ ον τηισ λεϖελ οφ εδυχατιον ισ γρεατερ. Τηε µατεριαλ φαχτσ ον τηισ λεϖελ οφ εδυχατιον ισ γρεατερ. Τηε εϖυλυτιον οφ τηε λαττερ ηασ ηαδ ιτσ εββ ανδ φλοω., δετερµινεδ ιν τηε φιρστ πλαχε βψ ηιστοριχαλ τυρνινγ ποιντσ. Χεντραινλψ, τηε Ισλαµιχ σεχονδαρψ σχηοολσ οφ τηε λαστ ψεαρσ φινδ α ωιδερ ρεφλεχτιον, βεχαυσε τηε ινφορµατιον ατ δισποσαλ ισ γρεατερ. Ινορδερ το γιϖε ε χλεαρερ ιδεα αβουτ τηειρ στρυχτυρε, οργανισατιον ανδ ρολε, τηε στυδψ δωελλσ αλσο ον τηειρ ρυλεσ ανδ στατυτεσ. Τηε διφερενχεσ βετωεεν τηεσε σχηοολσ ηαϖε νεχεσσιτατεδ ιν χερταιν χασεσ σεπαρατε αναλψσισ οφ τηοσε ιν Κοσοϖα, Μαχεδονια, ετχ..


Α σεπαρατε σεχτιον οφ τηε σεχονδ χηαπτερ δεαλσ ωιτη τηε ηιγηερ Ισλαµιχ εδυχατιον. Ιτσ φεατυρεσ χοµε ιντο εϖιδενχε τηρουγη τηε δεσχριπτιον οφ τηε ηιγηερ σχηοολ οφ Ισλαµιχ εδυχατιον ιν Πρισητινα. Ελεµεντσ οφ ηιγηερ εδυχατιον ωερε αλσο χοµπρισετ ιν τηε σψλλαβυσ οφ τηε Γενεραλ Ισλαµιχ σχηοολ οφ Τιρανα.

Τηε τηιρδ χηαπτερ χονσιδερσ εχτενσιϖελψ τηε Ισλαµιχ ποβλιχατιονσ ανδ πρεσ ιν τηε Αλβανιεν τερριτοριεσ ανδ διασπορα. Τηε ωορκ ηασ βεεν λαβοριουσ, βεχαυσε τηε Αλβανιεν διασπορα ισ σχαττερεδ ιν φιϖε χοντινεντσ: Ευροπε, Αµερικα, Ασια, Αυστραλια ανδ Αφριχα. Το φαχιλιτατε τηε στυδψ, ιτ ωασ χονσιδερεδ υσεφυλ το γρουπ τηε ρελιγιουσ πυβλιχατιονσ ιν Αλβανιεν, ον τηε βασισ οφ τηειρ πηψσιογνοµψ υνδερ: περιοδιχαλσ, τεξτ βοοκσ φορ λεαρνινγ τηε Μυσλιµ φαιτη, τρανστλατιονσ οφ τηε Ηολψ Θυραν ιν Αλβανιαν, Μεϖλυδσ ετχ., µακινγ τηυσ φορ τηε φιρστ τιµε α χοµπλετε χλασσιφιχατιον οφ συχη ωορκσ.

Φορ τηε φιρστ τιµε τηισ παπερ οφφερσ φυλλ αναλψσεσ οφ περιοδιχαλσ. Τηεψ ηαϖε βεεν ϖερψ διφφιχυλτ το γετ ηολδ οφ βεχαυσ τηε µαϕοριτψ αρε χοµπλετελψ υνκνοων το τηε Αλβανιεν πυβλιχ, ασ φορ ινστανχε ∀Ουρ Ενδεαϖουρ∀ ωηιχη χοµεσ ουτ ιν Νεω ϑερσεψ, ∀Τηε Λιγητ οφ Λαηορε∀ (Ινδια) ετχ..

Αν ιµπορταντ σεχτιον οφ τηισ χηαπτερ ισ ταχεν βψ τηε τρανσλατιονσ ιν Αλβανιαν οφ εξτραχτεσ φροµ Τεφσιρ (ιντερπρετατιον οφ Θυραν), βεσιδεσ τηοσε οφ Ηαδιτησ. ∆υρινγ τηε ρεσεαρχη οφ τρανστατλιονσ οφ Θυραν ωε ηαϖε χοµε αχροσσ µανυσχριπτσ βψ Αλβανιαν τηεολογιστσ ορ γρουπσ οφ Αλβανιαντηεολογιστσ ωηο ωερε ωελλ αχθυαιντεδ ωιτη τηε ρελιγιουσ τερµινολογψ ανδ τηε εξαχτ χορρεσπονδινγ τερµσ ιν Αλβανιαν. Ηερε αρε ινχλυδεδ αλσο τηε µεϖλυδσ, ωηιχη βεσιδεσ τηειρ σιγνιφιχανχε ασ παρτ οφ τηε ρελιγιουσ λιτερατυρε, ηαϖε α σπεχιαλ λινγυιστιχ ϖαλυε, ασ τηεψ αρε ωριττενβψ αυτηορσ φροµ διφερεντ ρεγιονσ οφ Αλβανια, ασ Σηκοδρα, Υλθινι, Κορα, Κοσοϖα, Τετοϖα, ασ ωελλ ασ φροµ τηε Αλβανιανσ οφ τηε διασπορα ετχ..

Τηε φουρτη χηαπτερσ δωελλσ ον τηε περσοναλιτετσ οφ τηε Ισλαµιχ χυλτυρε, ανδ τηειρ χοντριβυτσ το τηε νατιοναλ θυεστιον. Τηεσε αρε διστινγυισηεδ χλεριχτσ ασ Ηφσ. Ισµετ ∆ιβρα, Ηαδϕι ςεηβι ∆ιβρα, Ισµαιλ


Νδροθι ετχ., ωριτερσ ανδ πυβλιχιστσ ασ Ηφσ. Αλι Κορχα, Σαδικ Βεγα; διστινγυισηεδ σχηολαρσ οφ τηε Οριεντ συχη ασ ςεξηι Βυηαραϕα: σπιριτυαλ ανδ µιλιταρψ λεαδερσ ασ Μυλλα Ιδριζ Γϕιλανι, µψστιχσ ανδ πηιλοσοπηερσ ασ Φεριτ ςοκοπολα, Φατηερ Αλι Τοµορι, ινοϖατιϖε µυεζινεσ ασ Μυλλαη Ηασαν Μασυριχα. Αµονγ τηεµ τηερε αρε περσοναλιτιεσ ωηο ιν τηειρ ποωερφυλ ωριτινγσ φορεωαρνεδ οφ τηε χοµµυνιστ δανγερ τηρεε θυαρτερσ οφ α χεντυρψ ιν αδϖανχε. Ωελλ−κνοων αρε τηε παµπηλετσ οφ Ηφσ. Αλι Ταρϕα, Ηφσ. Αλι Κορα, ετχ..

Φεµαλε περσοναλιτιεσ αρε αλσο µεντιονεδ ασ τηατ οφ Η. Ηανµιτ. Τηε νυµβερ οφ τηε νοταβλεσ ιν τοταλ ισ φιφτψ φιϖε, ωιτη αν αχτιϖιτψ σπανσ τηε βεγιννινγ οφ τηε 20τη χεντυρψ το τηε πρεσεντ.

Τηε στυδψ ινχλυδεσ ρεφερενχεσ το τηε λιτερατυρε φουνδ ιν διφφερεντ λιβραριεσ ανδ αρχηιϖεσ.

Ηερε Ι ηαϖε το αχκνοωλεδγε α δεβτ οφ γρατιτυδε, ιν τηε φιρστ πλαχε, το τηε Ινστιτυτε οφ Ηιστορι ατ τηε Αχαδεµψ οφ Σχιενχεσ οφ τηε Ρεπυβλιχ οφ Αλβανια, φορ τηε ασσιστανχε ιν χονσυλτινγ τηε αρχηιϖε δοχυµεντσ. Μψ τηανκσ γο αλσο το τηε ∆ιρεκτορατε οφ Στατε Αρηιϖεσ οφ τηε Ρεπυβλιχ οφ Αλβανια, ασ ωελλ ασ το τηε αρχηιϖεσ οφ τηε σχηοολσ ιν Πρισητινα, Σκοπϕε, Ποδγοριχα, ανδ οφ Σηκοδρα, φορ τηε ρεαδινεσσ ιν πυττινγ ατ µψ δισποσαλ ιµπορταντ δοχυµεντσ ρελεϖαντ το µψ τοπιχ.

Ωιτηουτ πρετενδινγ το πρεσεντ ψου ωιτη αν εξηαυστιϖε στυδψ τηατ λεαϖεσ λιττλε ροοµ φορ φυρτηερ ινϖεστιγατιον ον τηε τοπιχ, Ι τρυστ τηατ τηισ παπερ ισ οφ σερϖιχε το µψ χουντρψ ανδ τηε Ισλαµιχ χυλτυρε, τηε λαττερ αν ινδιϖισιβλε παρτ οφ ουρ νατιοναλ ηεριταγε.


Documents

Ramiz zekaj zhvillimi i kultures islame gjate shekullit xx