İRAN EKONOMİSİ &

TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ

İran –Genel Ekonomik Durumu

• Petrol, doğalgaz ve maden (çinko, bakır, demir kömür) zengini ülkedir.

• Ekonomisi (petrole dayalı) Kamu ağırlıklıdır

• Ekonomisi fazla vermektedir (dış ticaret, cari işlemler dengesi)

• Milli geliri (gsyih) 431 milyar $, kişi başı geliri 5.304 $’dır. (imf-2017)

• Enflasyon oranı %9,6’dır. İşsizlik oranı %12 seviyesindedir. (imf-2017)

• Toplam kamu borcunun milli gelire (gsyih) oranı %40 seviyesindedir

• Döviz rezervi 111 milyar $’dır (imf-2017)

• Toplam tasarrufun, milli gelire oranı %40 seviyesindedir. (imf-2017)

• GSYİH içinde, sanayi %35, tarım %10 paya sahiptir (db-2016)

• Ana Sanayi; petrol, otomotiv, metaller (çelik, bakır), çimento, gıda

• KDV %9, kurumlar vergisi %25, işverenin sgk prim kesintisi %23’tür.

İran’ın Kambiyo Mevzuatı • Dolar ile dış ticarete müsaade edilmemektedir.

• Yurtdışına döviz havalesi sadece bankalar üzerinden yapılabilmektedir

-döviz bürolarının/sarrafların yurtdışı havale yetkisi iptal edilmiştir.

-bankalar yurtdışına havale için MB’den talimat beklemek durumundadır.

• Dolar-Avro kurları, İMB tarafından sabitlenmiş ancak sonra serbest piyasada kur belirlenmesi serbest bırakılmıştır.

• Döviz bürolarına, 23 işlem türü haricinde, döviz satışında sınırlama getirilmiştir.

*Bazı hizmetler (yurtdışı tedavi/öğrenim, turistlerin elinde kalan Riyal’in dolara çevrilmesi vb) ile pasaportlarını ve seyahat biletlerini sunan müşterilere 5.000 $’a kadar döviz satma izni verilmiştir.

• Seyahatlerde kişi başı taşınabilecek döviz tutarı İran’a havayoluyla gidecek için 10.000 Avro, ülkeden havayoluyla ayrılacak yolcu için 5.000 Avro, kara yoluyla ülkeden çıkacak içinse 2.000 Avro’dur.

İthalat Mevzuatı & Uygulamaları

• İran’da Dış ticaret, üyesi olunan ticaret odasınca düzenlenen ‘Kart-ı Bazargani’ belgesi sahibi firmalarca yapılabilmektedir.

• İran’a ithalat, İran Sanayi, Madenler ve Ticaret Bak.lığının onayına tabidir.

• İthalatçı Firma, K.B ve Proforma Fatura ile STB’na sipariş kaydı yaptırmaktadır.

• MB’nin izin verdiği İran bankası üzerinden yurtdışına döviz havalesi yapılmaktadır

• ABD Doları ile dış ticarete müsaade edilmemektedir.

• İthalat, 3 Gruba bölünmüştür

• 1. Grup: Resmi Kurdan ithaline izin verilen temel ihtiyaç ürünleri (25 kalem)

• 2. Grup: Resmi ve Piyasa Kuru ortası kurdan ithal edilen ürünler

• 3. Grup: İthalatı Yasak Ürünler (1.339 kalem)

• Bazı temel ihtiyaç ürünlerinin ithalatı gümrük vergisinden muaf tutulmuştur

• İsrail menşeli ürünlerin İran’a ithalatı veya transit geçişi yasaktır.

Sanayi Bak İzni ile Resmi Kur Üzerinden İthal Edilebilen Ürünler

• İthal Pirinç, Buğday, Dondurulmuş ve Ağır Kırmızı Et, Sıcak ve Hafif Kırmızı Et • Tavuk Eti, Yumurta • Soya Küspesi, Mısır, Arpa • Gerekli Hayvan İlaçları, Çeşitli Kimyasal Gübreler, Zehirli Kimyasal İlaçlar • Çeşitli Tohumlar, Çeşitli Yağlı Tohumlar • Ham Şeker • Yarı Katı ve Sıvı Yemeklik Yağlar, Ham Yağlar • Mercimek, Nohut, Çeşitli Barbunyaları Kapsayan Hububatlar • Ağır Lastikler • Basım İçin Kağıt, Gazete Kağıdı, Kağıt Hamuru • Yabancı Kuru Çay • İlaç ve Gerekli Tıbbi Teçhizatlar • Temel Ürünlerin Üretimi İçin Gerekli Teçhizat ve Makineler

İthalatı Vergiden Muaf Ürünler

Sanayi Bakanlığının 24.9.2018 tarihli Kararı (8.8.2018’den itibaren):

• Buğday, pirinç, arpa, mısır, soya

• Bakliyat (mercimek, bezelye, fasulye)

• Kırmızı et

• Küçük ve büyükbaş canlı hayvan

• Yumurta

• Her türlü yağlı tohumlar

• Tereyağı

• Kağıt (baskı, yazı ve gazete için)

• Ham petrol türevleri

• Lastik ve kauçuk

• Muhtelif tıbbi ilaç (insan ve hayvan için)

ABD YAPTIRIMLARI

• ABD, İran-Nükleer Anlaşmasından” 8.5.2018 tarihinde (tek taraflı olarak) çekildiğini açıklamıştır.

• ABD, 2016 yılı Ocak ayında KOEP kapsamında kaldırdığı/istisna tanıdığı eski yaptırımlarını 6 Ağustos ve 4 Kasım olmak üzere, iki aşamada yeniden uygulamaya koyma kararı almıştır.

• Ayrıca, Yaptırım kapsamında olmayan sektörlerin (ürünlerin) ticaretinde ise, Engellenen/Sakıncalı Kişiler/Şirketler/Kurumlar Listesinin de (SDN List) gözönünde bulundurulması gerekmektedir.

• ABD Yaptırımları konusunda yetkili kurum ABD Hazine Bakanlığı (OFAC Dairesi)’dir.

OFAC: https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/

6 Ağustos 2018’de Yürürlüğe Giren ABD Yaptırımları

• İran’ın altın veya değerli metaller ticaretine yönelik yaptırımlar

• İran otomotiv sektörü üzerindeki yaptırımlar

• İran’dan ya da İran’a grafit, alüminyum ve çelik gibi ham yada yarı işlenmiş metaller, kömür ve endüstriyel süreçlerin birleştirilmesine yönelik yazılımların doğrudan ya da dolaylı satışı, tedariki veya transferi hakkındaki yaptırımlar.

• Yolcu uçağı, parçaları ve hizmetlerinin İran’a doğrudan yada dolaylı olarak ihracatına dair yaptırımlar.

• İran menşeli halılar ve gıda maddelerinin ithalatı ve bunlara ilişkin mali işlemler üzerindeki yaptırımlar

• İran Hükümeti’nin ABD Doları satın alması ya da elde etmesi hakkındaki yaptırımlar

• İran Hükümeti’ne ait tahvillerin alınması, iştirak edilmesi veya bu tahvillerin çıkarılmasına yardımcı olunması hakkındaki yaptırımlar

4 Kasım 2018’de Yürürlüğe Giren ABD Yaptırımları-1

• İran enerji sektörü üzerindeki yaptırımlar.

• İran’dan petrol, petrol ürünleri veya petrokimya ürünleri satın alınması da dahil olmak üzere petrol ile ilgili olan işlemler üzerindeki yaptırımlar (diğerlerinin yanısıra İran Milli Petrol Şti, Naftiran Intertrade Co ve İran Milli Tanker Şti).

• İran liman işleticileri, İran Gemicilik Şti, İran Güney Gemicilik Şti veya bağlı kuruluşları da dahil olmak üzere, gemicilik ve gemi inşası sektörleri hakkındaki yaptırımlar.

• Yabancı mali kuruluşların İran Merkez Bankası ve belirlenmiş İranlı mali kuruluşlar ile olan işlemlerine dair yaptırımlar

• İran Merkez Bankası’na özel mali mesaj hizmeti sağlanmasına yönelik yaptırımlar

• Aracılık, sigorta veya reasürans hizmetleri tedarik edilmesi hakkındaki yaptırımlar.

4 Kasım 2018’de Yürürlüğe Giren ABD Yaptırımları-2

Ayrıca;

• 16.01.2016’da, ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı Yabancı Varlıklar Kontrol Dairesi (OFAC) tarafından hazırlanan SDN Listesi’nden (List of Specially Designated Nationals and Blocked Persons) ya da diğer listelerden çıkartılmış kişilere uygulanan yaptırımlar da

(OFAC-SDN Listesi: https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/ )

5 Kasım 2018’den itibaren tekrar yürürlüğe girmiştir.

ABD YAPTIRIMLARININ HEDEFİ (özet)

Sanayi/İmalat/Üretim Sektörü;

-Otomotiv (otomobil, minibüs, kamyon, otobüs, yedek parça) -7 Ağustos-

-Metaller (hammadde/yarı işlenmiş çelik, alüminyum vd- ), kömür -7 Ağu-

-Endüstriyel süreçlerin birleştirilmesine yönelik yazılımlar -7 Ağustos-

-İran menşeli Halı & Gıda (havyar, fındık, fıstık) ithalatı-7 Ağustos-

-Gemi inşa sanayi -5 Kasım-

-Petrol/Petrol Ürünleri/Petrokimya -5 Kasım-

Finans ve Hizmet Sektörü

-Dolar, Riyal, İran Tahvili, külçe altın alınıp satılması (7 Ağustos)

-Uçak bakım hizmeti ve yedek parça tedariki (7 Ağustos)

-İran Merkez Bankası, Bazı Bankalar ve finans kuruluşları (5 Kasım)

-Kamu Gemi (Nakliye) Şirketleri, Liman İşleticileri, Sigortacılık (5 Kasım)

Yaptırım Konusu Sektörlerin Açıklaması

• İran Yaptırımları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (Iran sanctions-FAQs):

https://www.treasury.gov/resource-center/faqs/Sanctions/Pages/faq_iran.aspx)

• Yaptırım konusu sektörlere ilişkin detay açıklamaları içeren soruların numaraları aşağıda belirtilmektedir.

• Enerji & Gemicilik Sektörü: 293-97. sorular

• Metaller Sektörü (hammadde & yarı-mamul): 298. soru

• Altın ve Değerli Taşlar Sektörü: 299. soru

• Yaptırımların Genel Kapsamı: 606-607. sorular

• İran Riyaline yönelik işlemler: 608. soru

• Otomotiv Sektörü (yedek parça dahil): 609-613. sorular

• Petrol/Petrol Ürünleri/Petrokimya sektörü: 175-178, 614-620. sorular

İran’ın Genel İthalatı (2017)

• İthalatında Asya bölgesi (%72) önde gelmektedir.

• Çin toplam ithalatında ilk sırada yer almaktadır (payı: %27).

• İthalatında başlıca sektörler; makinalar, elektrikli cihazlar, tahıllar, motorlu taşıtlar, demir-çelik, plastikler, optik cihazlar, eczacılık ve yağlı tohumlardır.

• Azami gümrük vergi oranı %55’tir.

• Gümrük Vergi Oranları (AB web sayfası):

http://madb.europa.eu/madb/datasetPreviewFormATpubli.htm?datacat_id=AT&from=publi

İran’ın İthal Ettiği Başlıca Ürünler & Ülkeler

gtip Ürünler (ilk 10) 2017

(1.000$)

Ülkeler

(ilk 10)

2017

(1.000$)

8703 Otomobil 1,838,851 Çin 18,584,815

1005 Mısır 1,642,515 BAE 15,270,369

8517 Telefonlar 1,362,741 G. Kore 4,026,924

1006 Pirinç 1,214,041 Almanya 3,410,328

3004 Tıbbi ilaçlar (antibiyotikler vd) 1,134,133 Türkiye 3,259,995

1201 Soya fasulyesi 943,344 Hindistan 2,601,047

8708 Oto yedek parça 905,549 Brezilya 2,559,657

9018 Tıbbi cihazlar 675,057 İtalya 1,952,630

8419 Su ısıtıcıları 647,830 Fransa 1,694,418

8529 Radyo, TV, radar cihazları (antenler) 585,587 Rusya 1,313,582

Genel Toplam 67,092,656 Genel Toplam 67,092,656

İran’ın Genel İhracatı (2017)

• Toplam İhracatının %27’si Çin’e yapılmıştır

• Genel İhracatındaki başlıca sektörlerin payı;

Petrol (gtp:27) %77,

Plastikler (gtp:39) %5

Organik kimyasallar (gtp:29) %3

• Ham petrolde (gtip:2709) dünyanın 4. büyük rezervine sahiptir.

-Rezerv zengini ilk dört ülke; Venezuela, S. Arabistan, Kanada ve İran’dır.

-Toplam İhracatındaki hampetrolün payı %63’tür.

-İhracatı, Uzakdoğu (Çin, Hindistan, G. Kore ve Japonya-%75-) ağırlıklıdır.

• Dünyanın 2. büyük doğalgaz rezervine sahiptir. (İlk üç rezerv; Rusya, İran, Katar)

-İhracatının %72’sini Türkiye ve Çin almaktadır. BAE, Endonezya ve Hindistan diğer alıcı ülkelerdir.

-Türkiye en büyük doğalgaz müşterisidir. (2017 ithalat: 2,3 milyar$)

• Zengin maden kaynaklarını da (demir, bakır, çinko, alüminyum, krom, kurşun, manganez, kömür ve mermer) ihraç etmektedir.

İran’ın İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler & Ürünler

Ülkeler

(ilk 10)

2017

(1.000$)

gtip Ürünler (ilk 10)

2017

(1.000$)

Çin 18,544,260 2709 Hampetrol 43,164,638

Hindistan 11,057,794 3901 Etilen polimerleri 2,887,026

G. Kore 8,013,842 2710 Petrol yağları (akaryakıt) 1,598,805

Türkiye 7,492,170 2905 Organik kimyasallar (alkoller) 1,499,200

Italya 3,803,090 2601 Demir cevherleri 1,390,787

Japonya 3,564,984 7207 Demir/Alaşımsız çelikten yarı-mamuller 1,054,485

Fransa 2,607,491 3102 Azotlu mineral/kimyasal gübreler 700,885

İspanya 1,742,207 0802 Diğer kabuklu meyveler (ceviz vd) 655,105

Yunanistan 1,427,776 2711 Petrol gazları 595,506

Tayvan 1,110,008 2603 Bakır cevherleri 518,311

Genel Toplam 66,361,757 Genel Toplam 66,361,757

İran’ın Türkiye ile Ticareti

• İkili ticaret, İran lehine fazla vermektedir.

• 2017 ihracatımız 3,2 milyar $, ithalatımız 7,4 milyar $ olmuştur.

• Tahran’da açılan Türk Ticaret Merkezi faaliyetine devam etmektedir.

• İki ülke arasında yürürlükte olan Anlaşmaların bazıları şunlardır; -Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması-1996, -Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması-2002, -Tercihli Ticaret Anlaşması-2015 (125 sanayi ürününe karşılık, 140 tarım ürünü için tercihli tarife uygulanmaktadır),

Türkiye’nin İran’a İhracatı (sektörel)

gtp Sektörler (ilk 10) 2016 2017

84 Makinalar 446,136 542,936

87 Kara taşıtları ve yedek parçaları 169,946 224,212

55 Sentetik ve suni devamsız lifler 156,061 206,363

85 Elektrikli makine ve cihazlar 169,439 176,390

39 Plastikten eşya 181,156 168,585

44 Ağaçtan mamul eşya 170,277 164,980

71 Kıymetli taş ve metaller 1,704,271 157,891

73 Demir veya çelikten eşya 111,559 130,227

48 Kağıt ve kartondan eşya 81,546 81,138

26 Metal cevherleri 25,914 71,631

Genel Toplam 4,966,176 3,259,995

Türkiye’nin İran’a İhraç Ettiği Başlıca Ürünler

Ürünler (ilk 10) 2016 2017

4411 Lif levha 113,383 143,834

8708 Oto yedek parça 139,775 124,369

7108 Külçe altın 1,306,600 111,583

8407 Motorlar (içten yanmalı) 85,734 102,492

5509 Sentetik liften iplikler 71,776 88,469

2608 Çinko cevherleri 25,704 71,485

8703 Otomobil 20,745 67,022

2403 Tütün 107,635 64,269

8409 İçten yanmalı motorların aksam parçaları 28,279 61,459

9619 Bebek bezleri vb hijyenik eşya 60,929 56,861

Genel Toplam 4,966,176 3,259,995

Ticarette Karşılaşılan Sorunlar

• ABD’nin (tek taraflı) yaptırımları

• İran’ın yurtdışına para transferinde yaşanan zorluklar

• Yerli sanayiyi dış rekabete (yabancı yatırıma ve ithalata) karşı korumacı politikalar (ithalat kısıtlamaları)

• Bürokrasi

• Marka ve ambalaj taklitçiliği

• İran’a ülkemizden gıda, kozmetik, ilaç ve tıbbi cihaz ürünleri ithalatında mevcut GMP Belgesi (ruhsat) sürelerinin uzatılması veya yeni ürünler için İranlı ithalatçıya yeni ruhsat verilmesi sürecinin ağırdan alınması

• Akaryakıt fiyat farkı uygulaması (karşılıklılık ilkesi uygulanmaktadır)

• Türkmenistan sınırındaki Gümrüklerde İran plakalı araçlara işlem/geçiş önceliği verilmesi

İran’a İhracatta Potansiyel Ürünler

• tıbbi cihazlar ve İlaçlar

• gıda (bitkisel yağ, çikolata, tereyağı, margarin, soda, meyve suyu)

• tarım makinaları/ekipmanları, sulama ekipmanları, gıda işleme makinaları

• büro/hastane/mutfak mobilyaları,

• yiyecek/içecek/ambalaj sanayinde kullanılan makinalar,

• plastikten tüpler/borular ve levhalar,

• elektrik devresi teçhizatı, elektrik transformatörleri, kablolar

• adi metallerden pencere/kapı donanımları,

• muslukçu/borucu eşyası,

• elektrikli makine/cihazlar (Pompalar, kompresör, jeneratör vd)

• beyaz eşya, klimalar,

• Hazır giyim

• projeler (soğuk hava depoları, güneş enerjisi tarlası)

Genel Tavsiyeler • Gümrük Beyannamesi doldurulmadan önce, aracı Banka onayının alınması

• Bankacılık sisteminin kullanılması ve Peşin ödeme yoluyla çalışılması

• Ticarette ABD Dolarının kullanılmaması (AVRO, Lira kullanılması)

• İran fuarlarına katılım sağlanması, Sektörel Ticaret Heyetleri Düzenlenmesi

• Piyasaya girmeden önce bir pazar araştırması yapılması

• Ülkenin (ve serbest bölgelerin) hukuki altyapısının dikkatle incelenmesi

• Mali ve hukuki konularda güvenilir danışmanlık firmaları ile hareket edilmesi

• Ticari Sözleşmelerin kapsamlı ve kesin hükümler içermesi (ödeme türü/takvimi, gecikme cezaları, uyuşmazlık durumunda tahkim merci)

• Taklite karşı «Ürün Ticari Marka tescili» yaptırılması (http://iripo.ssaa.ir)

• Ticari acenta ve distribütör tayin edilmesi (sınırlı süreli, yetki bölgesi belirli)

• Temsilcilik Ofisi veya Şube açılması,

• Tahran, Tebriz ve Urumiye Ticaret Müşavirlerimizle istişare edilmesi

• Ambalajlarda ürün bilgi ve uyarılarının farsça ifade edilmesi

• Ürünün son kullanım tarihinden çok önce teslimatın yapılması

İran’da Görevli Ticaret Müşavirliğimiz / Ataşeliklerimiz

• TAHRAN: tahran@ticaret.gov.tr / Tel: +98 21 3391 35 92

• TEBRİZ : tebriz@ticaret.gov.tr / Tel: +98 41 3329 75 82

• URUMİYE: urumiye@ticaret.gov.tr / Tel: +98 44 3344 06 90