Raport për gjendjen e të drejtave të njeriut në Drejtoritë dhe Komisariatet e Policisë, në institucionet e Paraburgimit dhe të ekzekutimit të vendimeve penale

7/29/2019 Raport pr gjendjen e t drejtave t njeriut n Drejtorit dhe Komisariatet e Policis, n institucionet e Paraburgim

1/34

1

RAPORT PR GJENDJEN E T DREJTAVE T NJERIUT NDREJTORIT DHE KOMISARIATET E POLICIS, N

INSTITUCIONET E PARABURGIMIT DHE T EKZEKUTIMIT TVENDIMEVE PENALE

GJAT PERIUDHS TETOR 2009 SHKURT 2010


2/34

2

TABELA E LNDS

HYRJE

PJESA E PAR SITUATA N DREJTORIT DHE KOMISARIATET EPOLICIS

I. Prmbledhje ekzekutiveII. Qllimi i vzhgimeve, baza ligjore dhe metodologjia e prdorurIII. Situata n institucionet e vzhguaraIV. Disa sugjerime pr prmirsimin e respektimit t t drejtave tnjeriut n drejtorit dhe komisariatet e policis

PJESA E DYT SITUATA N INSTITUCIONET E PARABURGIMITDHE T EKZEKUTIMIT T VENDIMEVE PENALE

V. Prmbledhje ekzekutiveVI. Qllimi i vzhgimeve, baza ligjore dhe metodologjia e prdorurVII. Situata n institucionet e vzhguaraVIII. Disa sugjerime pr prmirsimin e respektimit t t drejtave dhe

t trajtimit t t paraburgosurve/t dnuarve


3/34

3

SHTOJCAT

Shtojca Letra drguar autoriteteve shtetrore dhe prgjigjet e marraprej tyre

Tabela e shpjegimit t shkurtimeve

Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH)Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve (DPB)Komiteti pr Parandalimin e Torturs, Trajtimit njerzor dhe Poshtrues

(KPT)Qendra spitalore e burgjeve (QSB)Ministria e Drejtsis (MD)Ministria e Shndetsis (MSH)Avokati i Popullit (AP)Kshilli i Europs (KE)Institucionet e ekzekutimit t vendimeve penale (IEVP)Institucionet e paraburgimit (IP)

HYRJE


4/34

4

Komiteti Shqiptar i Helsinkit, organizata e par e t drejtave t njeriut, ekrijuar n vitin 1990, ka pr mision mbrojtjen, edukimin dhesensibilizimin e opinionit publik dhe t organeve shtetrore pr nj

respektim m t mir t t drejtave t shtetasve. Monitorimi i respektimitt t drejtave t personave t shoqruar, ndaluar, arrestuar, tparaburgosur dhe t dnuar n drejtorit e policis s qarqeve dheinstitucionet penale ka vite q trheq vmendjen e veant t KShH-s.Edhe gjat periudhs tetor 2009 shkurt 2010 KShH-ja ndrmori nj tjetrraund vzhgimesh pr vlersimin e situats aktuale n drejtorit e policiss qarqeve, institucionet e paraburgimit dhe institucionet e ekzekutimitt vendimeve penale. Gjat vzhgimeve u mbajtn parasysh standardet,t drejtat dhe rregullimet e prcaktuara n legjislacionin kombtar dhe at

ndrkombtar. Gjetjet e ktij raporti reflektojn situatn gjat periudhs skryerjes s vzhgimeve. Bazuar n situatn e konstatuar, KShH-ja kangritur shtje t rndsishme dhe ka dhn sugjerimet prkatse t cilatmund ti gjeni n faqet e ktij raporti. Vzhguesve iu mundsua hyrja paprobleme apo pa vonesa n kto institucione, ndaj gjejm rastin tfalnderojm personelin drejtues t ktyre institucioneve pr ktlehtsim si dhe pr vnien n dispozicion t mjediseve dhe tdokumentacionit t nevojshm. Nj qndrim i till tregon pr nj qasje thapur menaxheriale dhe krijon mundsi pr prmirsimin e

performancs s ktij sistemi ndaj personave nn kujdesin e tij dhe ndajshoqris n trsi. Kto vzhgime jan kryer n kuadr t projektit Sbashku pr trajtimin me respekt t t drejtave t njeriut t personave tdnuar me heqje lirie, mbshtetur financiarisht nga Delegacioni iKomisionit Europian n Tiran.

PJESA E PAR SITUATA N DREJTORIT DHE KOMISARIATET EPOLICIS


5/34

5

I. Prmbledhje ekzekutiveKomiteti Shqiptar i Helsinkit, gjat periudhs tetor 2009 shkurt 2010, nprmbushje t misionit t tij, realizoi vzhgime n komisariatet e policisn Kruj, Vlor, Durrs, Tepelen, Lushnj, Pogradec; n komisariatet nr.2, nr. 3 dhe nr. 4 n Tiran si dhe n drejtorit e policis n Tiran,Shkodr, Lezh dhe Vlor. Vzhgimet u realizuan nga vzhgues meprvoj t KShH-s. Qllimi i ktyre vzhgimeve ishte vlersimi i situatss t drejtave t njeriut t personave t shoqruar, t ndaluar dhe tarrestuar q qndrojn n ato institucione. Gjat vzhgimeve u mbajtn

parasysh standardet, t drejtat dhe rregullimet e fushs s legjislacionitkombtar dhe atij ndrkombtar. Vzhguesit morn takime tdrejtprdrejta me persona t dnuar me heqje lirie, si dhe me drejtues tniveleve t ndryshme t institucioneve t vzhguara. Vzhguesve iumundsua hyrja pa probleme apo pa vonesa n kto institucione, bazuarn miratimin e krkess pr leje hyrjeje, t krkuar nga KShH-ja.

Me gjith ndryshimet pozitive t arritura n infrastrukturn e disaprej institucioneve t vzhguara, n disa komisariate t policis gjendja einfrastrukturs mbetet ende shum shqetsuese. KShH-ja e ka ngritur

kt problem shpeshher pran autoriteteve prgjegjse, t cilat kandhn informacion se ka plane pr prmirsimin e infrastrukturs.Megjithat, edhe n rastet kur jan br prmirsime n infrastrukturn einstitucionit n prgjithsi, jan ln pa rikonstruktuar dhomat e ndalimitdhe arrestimit. Kjo u vu re n disa nga institucionet e vzhguara.

Problem shqetsues vazhdon t jet mungesa e informimit tshtetasve me t drejtat n astin e ndalimit ose t arrestimit.Shum prej tintervistuarve pretendonin se nuk u ishin br t ditura t drejtat e tyre nat moment. P.sh., n disa nga institucionet e vzhguara sht shkelur edrejta pr t njoftuar pjestart e familjes, si dhe e drejta pr t pasur ndispozicion nj avokat, edhe pse kishin krkuar nj t till.

U konstatua edhe nj her mungesa e profesionalizmit pr avokatte caktuar kryesisht pr t ndihmuar t ndaluarit apo t arrestuarit.Edhe edrejta pr t ushtruar ankes, n disa nga institucionet e vzhguararezultoi me probleme pr shkak t mosinformimit t dnuarve me heqjelirie pr kt t drejt.


6/34

6

Shqetsuese rezultoi, gjithashtu, mbajtja tej afateve ligjore t disa tndaluarve n ndonj nga institucionet e vzhguara.

N prgjithsi rezultoi se grupeve n pozita t dobta, si t miturvedhe grave, u kushtohej vmendje e veant, ndonse nuk zbatohej i njjti

standard n t gjitha institucionet e vzhguara. Nga vzhgimet nuk uverifikuan raste konkrete t prdorimit t dhuns nga punonjsitshtetror n kto institucione. Megjithat pati pretendime t ngritura ngat miturit dhe t rinjt e disa institucioneve, t cilat nuk ishte e mundur tverifikoheshin. Pothuajse t gjith t miturit e intervistuar n institucionine paraburgimit n rrugn Jordan Misja n Tiran pohuan dhun fizikedhe psikologjike t ushtruar nga punonjsit e policis dhe t policisgjyqsore n momentit e ndalim/arrestimit dhe marrjes n pyetje, si edhemohimin e t gjitha t drejtave procedurale t sanksionuara n

legjislacionin shqiptar. Pr m tepr, organet e prokuroris dhe tgjyqsorit nuk kishin marr masa pr ndjekjen e rasteve kur pretendohejnga i mituri dhun e ushtruar ndaj tij dhe vnien para drejtsis tpersonave prgjegjs.

ka ishte pr tu evidentuar si pozitive ishte funksionimi i shrbimitt psikologut me koh t pjesshme ose t plot n disa institucione tvzhguara. Shrbimi shndetsorparaqitej n nivele normale, megjithatu hasn standarde t ndryshme nga institucioni n institucion.

N kt raport do t gjeni edhe sugjerimet prkatse prprmirsimin e situats s respektimit t t drejtave dhe t trajtimit tpersonave t dnuar me heqje lirie.

II. Qllimi i vzhgimeve, baza ligjore dhe metodologjia eprdorur

2.1Gjat periudhs tetor 2009 shkurt 2010, KShH-ja realizoivzhgime n komisariatet e policis n Kruj, Vlor, Durrs,Tepelen, Lushnj, Pogradec; n komisariatet nr. 2, nr. 3 dhe nr. 4 nTiran si dhe n drejtorit e policis n Tiran, Shkodr, Lezh dheVlor.


7/34

7

2.2Qllimi i vzhgimeve ishte vlersimi i situats s t drejtave t tshoqruarve, t ndaluarve dhe t arrestuarve n drejtorit dhekomisariatet e policis.

2.3Gjat vzhgimeve u mbajtn parasysh standardet, t drejtat dherregullimet e prcaktuara n legjislacionin shqiptar, m konkretishtn: Kushtetutn e RSH-s; Kodin penal; Kodin e procedurs penale;ligjin nr. 9331, dat 21.04.1998, ndryshuar me ligjin nr. 10024, dat27.11.2009, Pr ekzekutimin e vendimeve penale. U mbajtnparasysh, gjithashtu,rekomandimet e KPT-s t KE pr Shqiprin,t Avokatit t Popullit dhe t KShH-s.

2.4Gjat vzhgimeve u morn takime t drejtprdrejta me tshoqruar, t ndaluar, t arrestuar dhe me drejtues dhe punonjs tniveleve t ndryshme t institucioneve t vzhguara. U vzhguann terren respektimi i t drejtave dhe trajtimi i t shoqruarve, tndaluarve, t arrestuarve, si dhe kushtet e jetess s tyre. Vzhgimetu realizuan nga vzhgues me prvoj t KShH-s me profesion

jurist, mjek t specialiteteve t ndryshme, psikolog dhe punonjssocial.

2.5Raporti prmban problemet m t rndsishme dhe m tprgjithshme t konstatuara n institucionet e vzhguara. Gjatvzhgimeve, vzhguesve t KShH-s iu mundsua hyrja paprobleme apo pa vonesa n kto institucione, sipas lejeve zyrtare takorduara pr t marr takime me personat e dnuar me heqje lirie,pr t komunikuar lirshm me ta, pr t vzhguar mjediset endryshme t institucioneve dhe pr t shqyrtuar dokumentacioninprkats.

III. Situata n institucionet e vzhguara


8/34

8

3.1. Vazhdon ende t mbetet problem mungesa e informimit tshtetasve pr t drejtat n astin e ndalimit/arrestimit. Kshtu, njnumr i konsiderueshm i t ndaluarve/arrestuarve t intervistuarpretendonin se nuk i kishin vn n dijeni pr t drejtat e tyre n

momentin e ndalimit/arrestimit. M shum informacion do tparaqesim n paragraft n vijim.

3.2. Vzhguesit konstatuan raste flagrante t mosrespektimit t sdrejts pr njoftimin e familjarve t personave t dnuar me heqjelirie n komisariatet nr. 2 dhe n nr. 3 n Tiran. Personat e dnuarme heqje lirie ngrinin pretendimin se nuk i kishin lejuar ta bnin njgj t till n astin e ndalimit/arrestimit. E drejta pr t njoftuarpjestart e familjes sht nj e drejt themelore e personave t

ndaluar/arrestuar. Moszbatimi i ksaj t drejte ngre prgjegjsi prautoritetet prkatse.

3.3. N kt raund vzhgimesh u vzhgua, gjithashtu, e drejta prtu mbrojtur me nj avokat,si nj e drejt themelore. N intervistat ezhvilluara, nj numr i konsiderueshm i t ndaluarve/arrestuarvepohuan se nuk u ishte garantuar nj avokat q n momentin e part ndalimit/arrestimit. Pr m tepr, edhe n rastet kur avokatiishte siguruar, t intervistuarit theksuan edhe nj her mungesn eprofesionalizmit dhe t cilsis s ktij shrbimi ofruar t ndaluarveapo t arrestuarve. I mituri E. Q., i intervistuar n komisariatin nr.4, u shpreh: avokati im vetm sa hodhi firmn dhe iku .

3.4. Infrastruktura e mjediseve dhe kushtet fizike t drejtorive dhekomisariateve t policis ishin nj tjetr aspekt i vzhgimeve tndrmarra nga KShH-ja. Ato jan t rndsishme n ofrimin e njtrajtimi sa m njerzor dhe q prmbush t drejtat q kan shtetasite ndaluar dhe t arrestuar1. N institucionet e vzhguara, sa i takoninfrastrukturs dhe kushteve fizike q kishte do institucion, u vunre standarde t dyfishta. Drejtorit e policis n Tiran, Vlor,Shkodr, Lezh dhe komisariati nr. 2 n Tiran ishin rikonstruktuars fundmi dhe gjendja e tyre ishte e mir. Aty gjeje mjedise t pastra

1 Sipas standardeve t Komitetit pr Parandalimin e Torturs (KPT), kubatura minimale e mjediseve t dhomaveku mbahen t ndaluarit/arrestuarit duhet t jet 7 m2, 2m midis mureve, 2.5 m lartsi,dritare t mdha, ndriim imjaftueshm sa pr t lexuar pa probleme dhe ndriim natyral, ventilim, dhoma t pajisura me karrige, krevate,dyshek dhe batanije t pastra, si dhe tualete t pastra.


9/34

9

dhe t rregullta, zyra t pajisura me t gjitha mjetet e nevojshme dheshrbim t mir ndaj qytetarve. Megjithat edhe n ktoinstitucione, megjithse t rikonstruktuara, kishte raste kur dhomate ndalimit dhe t arrestimit nuk kishin psuar asnj ndryshim, si

p.sh., n drejtorin e policis n Shkodr. Aty rezultoi t mungoninedhe pajisjet m t nevojshme, si: krevate, dyshek, araf, batanijeetj. Gjendje e keqe sa i takon infrastrukturs dhe kushteve fizike ukonstatua n komisariatet e policis n Lushnj, Pogradec,Tepelen, Durrs dhe n komisariatet nr. 4 dhe nr. 3 n Tiran, si:mjedise me kubatur t vogl, pa ndriimin e prshtatshm natyrordhe artificial, me lagshtir, pa ajrim, pa higjien, pa pajisjet edomosdoshme t fjetjes. Kto jan probleme tejet shqetsuese.Mosgarantimi i kushteve normale n dhomat e ndalimit/arrestimit

konsiderohet si keqtrajtim nga mekanizmat e njohur monitorues, siKPT-ja.

3.5. N garantimin dhe cilsin e shrbimeve shndetsore ninstitucionet e vzhguara kishte standarde t dyfishta. Mkonkretisht, n drejtorin e policis n Vlor, Lezh, Shkodr,Tiran dhe komisariatin e Durrsit ky shrbim funksiononte mir,kishte nj mjek me koh t plot dhe nuk kishte probleme mefurnizimin me ilae, ndrsa n komisariatet e policis n Lushnj,Kruj, Tepelen, n komisariatet nr. 2 dhe nr. 4 n Tiran nukfunksiononte shrbimi mjeksor. N rastet e shfaqjes s problemeveshndetsore nga ana e t ndaluarve/arrestuarve personeli ishoqronte ata pr n spitalin publik t zons. Vlen pr tuprmendur ktu rasti i nj t ndaluari me inicialet N. A. q gjendejn komisariatin nr. 2 n Tiran, i cili deri n momentin e kryerjes svzhgimit nuk ishte ekzaminuar nga ana mjeksore. Ai shfaqteprobleme t shumta shndetsore, sepse ishte prdorues i drogs.Me krkesn e tij dhe fal ndrhyrjes s KShH-s personi u drguapr n spital pr t marr ndihmn mjeksore.

3.6. KShH-ja u kushtoi vmendje edhe rasteve shqetsuese tngritura nga personat e dnuar me heqje lirie pr prdorim dhunefizike apo psikologjike t ushtruar nga punonjsit e policis q nastet e para t ndalimit/arrestimit t tyre e, m pas, gjat qndrimitdhe marrjes n pyetje nga punonjsit prkats t policis. Nga


10/34

10

vzhgimet nuk u verifikua ndonj rast konkret dhune, megjithatvlen t theksohet se pretendimet n kt drejtim kan qen tkonsiderueshme.

N qershor 2009 Komiteti Shqiptar i Helsinkit dhe Avokati iPopullit ndrmorn nj sondazh me t miturit e ardhur ngakomisariate t ndryshme policie pr t evidentuar rastet ekeqtrajtimeve. Prfundimet e ktij sondazhi kan qen shqetsuese,pasi pothuajse t gjith t miturit e intervistuar pohuan dhun tushtruar nga punonjsit e policis dhe t policis gjyqsore n astine ndalim/arrestimit dhe t marrjes n pyetje, si edhe mohimin e tgjitha t drejtave procedurale t sanksionuara n legjislacioninshqiptar. Pr m tepr, u evidentua q edhe n rastet kur kt

dhun t miturit e kishin denoncuar n seancn gjyqsore ose teprokurori, kto organe nuk kishin marr asnj mas pr ndjekjen erasteve dhe vnien prpara prgjegjsis t punonjsve t policisq kishin ushtruar dhun ndaj ktyre t miturve.Kto konstatime jan tepr shqetsuese, ndaj Komiteti Shqiptar iHelsinkit dhe Avokati i Popullit u trhoqn vmendjen autoriteteveprkatse shtetrore pr dhnien fund t ushtrimit t dhuns dherasteve t keqtrajtimeve nga ana e punonjsve t policis dhe vnienmenjher n lvizje t organeve t prokuroris dhe autoritetevegjyqsore n rastet e denoncimeve. Ktu vlen pr tu prmendurmarrja e masave nga ana e Prokuroris s Prgjithshme lidhur mekt situat. Ky institucion u ka drguar t gjitha prokurorive trretheve gjyqsore nj qarkore duke theksuar t gjitha masat enevojshme pr nj trajtim t t miturve konform ligjit dhe rolin e tijn ndjekjen e rasteve t pretendimeve t keqtrajtimeve.

Gjat vzhgimeve n komisariatin nr. 3, n Tiran, t rinjt meinicialet A. L. dhe B. L., q ndodheshin n kt komisariat,pretendonin se punonjsit e policis kishin ushtruar dhun ndajtyre q n astin e ndalimit dhe se kishin vazhduar dhunn edhe nmjediset e komisariatit. T dy t rinjt kishin shenja t dukshmedhune, si: t ara n pjesn e legenit, mavijosje n fytyr etj. KShH-

ja, me ann e nj letre zyrtare, ua bri menjher t njohur kt faktautoriteteve shtetrore prgjegjse. N prgjigjen e letrs bhej editur se ndaj ktyre shtetasve nuk ishte ushtruar dhun. Shenjat q


11/34

11

kishin t rinjt ishin rezultat i kundrshtimit me forc t tyre ndajpunonjsve t policis, si dhe i neutralizimit n astin e ndalimit ttyre.KShH-ja thekson se forca e ushtruar ndaj personave t ndaluar/

arrestuar nuk duhet ti tejkaloj kufijt e lejuar me ligj, duhet t jetn proporcion me situatn dhe ushtrimi i forcs duhet t ndalet nastin kur personi sht vn nn kontroll. KShH-ja trheqvmendjen se do pretendim i ngritur nga cilido person i ndaluarapo i arrestuar duhet trajtuar me vmendjen maksimale, n mnyrq t parandalohen rastet e ushtrimit t dhuns fizike apopsikologjike ndaj ktyre shtetasve.

3.7. Funksionimi i shrbimit t psikologut me koh t pjesshme ose

t plot, edhe pse vetm n disa nga institucionet e vzhguara, si ndrejtorit e policis n Lezh, Vlor, Durrs dhe Tiran, u evidentuasi pozitive. Shrbimi i psikologut merr rndsi tejet t madhe,sidomos pr garantimin sipas standardeve t trajtimit ninstitucionet q i kan kta persona nn kujdesin e tyre.Ky shrbim nuk garantohej n komisariatet e policis n Pogradec,Kruj, Tepelen, Lushnj, si dhe n komisariatet nr. 2, nr. 3 dhe nr. 4n Tiran.

3.8. Prmirsim u vu re edhe pr sa i takon trajtimit t t miturvedhe grave lidhur me ngritjen e strukturave, si strukturaorganizative me seksion Seksioni i dhuns dhe i t miturve, si dheshrbimi i psikologut, shrbime t cilat ndikojn drejtprdrejt ntrajtimin e ktyre kategorive t veanta t personave t dnuar meheqje lirie. Megjithat, institucionet e vzhguara nuk kishin t gjithat njjtin standard. P.sh., kto seksione ekzistonin n drejtorit epolicis s Tirans, Vlors, Lezhs dhe Shkodrs. Edhe shrbimi ipsikologut nuk garantohej n t gjitha institucionet. N institucionetku nuk funksiononte shrbimi i psikologut, t miturit, n shtjet et miturve, i merrnin n pyetje personeli policor i patrajnuar, kavjen ndesh me Konventn e Kombeve t Bashkuara Pr t drejtat efmijve.Gjat vzhgimeve, n komisariatin nr. 4 n Tiran, u konstatua njrast ku nj i mitur (E. Q.) mbahej n t njjtn dhom me nj tndaluar t rritur. Menjher pas ktij vzhgimi, KShH-ja u drgoi


12/34

12

nj letr zyrtare autoriteteve prkatse pr marrjen e masave prndryshimin e situats dhe pr sigurimin e nj trajtimi n prputhjeme legjislacionin kombtar dhe at ndrkombtar n kt aspekt.Drejtoria e Prgjithshme e Policis s Shtetit njoftoi KShH-n me

ann e nj letre zyrtare se ishin marr masa t menjhershme prvnien n vend t t drejtave t shkelura t t miturit tsiprprmendur, si dhe ishin marr masa administrativendshkuese pr personat prgjegjs. Pr respektimin e t drejtave tt miturve n konflikt me ligjin n astin e ndalimit/arrestimit,mund t lexoni m lart n kt raport.

3.9. U evidentua si pozitiv edhe fakti se n shumicn e mjediseve tbrendshme t institucioneve t vzhguara ishin vendosur postera

informues pr t drejtat dhe detyrimet e personave tndaluar/arrestuar. Megjithat, pyetjes s br nga vzhguesit eKShH-s lidhur me t drejtn pr t drejtuar ankesa, disa ngapersonat e intervistuar iu prgjigjn: Nuk kishim kujt tia drejtoninankesn. E drejta pr t drejtuarankesa rezultoi nj e drejt ende epanjohur nga personat e dnuar me heqje lirie, sidomos te personate shtresave t ulta sociale, t cilt nuk kishin mundsi pr t marravokat privat.

3.10. U vzhguan, gjithashtu, edhe afatet e mbajtjes n komisariatedhe konstatua shkelja e tyre n disa raste. Flagrante ishte shkelja eafateve t qndrimit n komisariatin e Durrsit n t cilin ukonstatuan raste t mbajtjes s personave deri n 15 dit.Prfaqsuesit e ktij institucioni sqaruan se vonesat vinin kryesishtnga zbardhja me vones e vendimeve nga ana e gjykats. Shkeljeafatesh u konstatuan edhe n disa institucione t tjera, si nkomisariatin e Pogradecit, drejtorin e policis n Tiran etj.

3.11. Nj problem i ngritur nga personeli i komisariatit nr. 2 nTiran ishte rasti i personave n krkim, t cilt ishin dnuar mevendim t forms s prer dhe ndaj t cilve kishte dal urdhri iekzekutimit t vendimit penal nga prokurori. N astin kur ktapersona kapeshin, ata i drgonin npr komisariatet e policis, kuautoritetet prgjegjse duhet t ndrmerrnin nj procedurburokratike t gjat, duke iu drejtuar DPB-s pr t filluar


13/34

13

procedurat e transferimit. Nj procedur e till sjell vonesa ntransferimin e personave n institucionet penale, si dhembipopullim artificial t komisariateve t policis.

3.12. N intervistat me personelin policor t institucioneve tvzhguara u theksua nevoja e rritjes s mtejshme tprofesionalizmit t punonjsve t policis. N bashkpunim meDrejtorin e Prgjithshme t Policis s Shtetit, n mars t 2010-sKShH-ja ndrmori nj trajnim t punonjsve t komisariateve tpolicis pr rritjen e aftsive profesionale dhe ndrgjegjsimin przbatimin e standardeve ndrkombtare dhe t legjislacionit shqiptarn praktikn e prditshme gjat ndalimit, arrestimit dhe shoqrimitt personave. Megjithat, nevojiten m shum trajnime n kt

drejtim.

IV. Disa sugjerime pr autoritetet e Policis s Shtetit, tprokuroris, organeve gjyqsore dhe organeve t tjera publikepr prmirsimin e situats s t drejtave t shtetasve tndaluar dhe t arrestuar

1. Komiteti Shqiptar i Helsinkit vlerson prmirsimin einfrastrukturs dhe t kushteve fizike t disa prej institucioneve tvzhguara, por vlerson, gjithashtu, se nj pjes e institucioneve tvzhguara nuk plotsojn kushtet minimale t trajtimit q u duhetofruar shtetasve t ndaluar/arrestuar. KShH-ja sugjeron marrjen emasave t menjhershme n kt drejtim, duke pasur parasysh seqndrimi i shtetasve n mjedise t tilla prbn premis pr njtrajtim jonjerzor dhe aspak dinjitoz t shtetasve q qndrojn nkto institucione. Prshpejtimi i rikonstruksionit t institucioneve qndodhen n ndrtesa t vjetra dhe t paprshtatshme do t ishte njhap konkret drejt prmirsimit t situats. Gjithashtu, KShH-jambshtet sugjerimin e br nga KPT-ja se, n pamundsi tprmirsimit t infrastrukturs, t mos prdoren dhomat endalimit/arrestimit t cilat nuk arrijn standardet minimale tpranuara.


14/34

14

2. KShH-ja u krkon drejtuesve t policis dhe t prokuroris tmarrin masa q punonjsit e tyre t respektojn detyrimin prinformimin e t drejtave n astin e ndalimit ose t arrestimit t njpersoni, duke par mundsin e ofrimit t ktij informacioni edhe

me shkrim. Gjat marrjes n pyetje t tyre t mos ushtrojn dhunfizike dhe/ose psikologjike, si dhe t zbatojn detyrimin ligjor qgjat ktij procesi t jet i pranishm avokati dhe, n rastin e nj tmituri, edhe psikologu, prindi ose kujdestari i tij. Gjithashtu,personave t ndaluar/arrestuar tu garantohet e drejta pr tlajmruar familjen.

3. Dhuna fizike dhe psikologjike duhet t parandalohet. Krahas rritjess efektivitetit t kontrollit dhe t ndshkimit t rasteve t

keqtrajtimeve, sht i rekomandueshm edhe ndrgjegjsimi imtejshm i strukturave prkatse lidhur me kt aspekt. dopretendim i ngritur nga cilido person i ndaluar apo arrestuar duhetevidentuar dhe trajtuar me seriozitetin dhe vmendjen maksimale,n mnyr q t parandalohen rastet e ushtrimit t dhuns fizikeapo psikologjike ndaj ktyre shtetasve.

4. Sa i takon trajtimit t grupeve t veanta, si t miturit, grat, tsmurt mendor, prdoruesit e lndve narkotike etj., KShH-jasugjeron marrjen e masave pr t garantuar nj standard trajtimi ttyre nga punonjs policie t trajnuar pr kt qllim, si edhe tugarantohet nj standard m i mir n shrbimet shndetsore dheato psikologjike.

5. KShH-ja vlerson hapat pozitiv n drejtim t prmirsimit tshrbimit t psikologut n disa prej institucioneve t vzhguara dhesugjeron shtrirjen e ktij shrbimi n t gjitha drejtorit dhekomisariatet e policis n t gjith vendin. Kjo do t garantonte ndo koh shrbimin e psikologut, sidomos pr kategorin e tmiturve.

6. T drejtn pr tu mbrojtur me avokat e gzojn t gjith shtetasit qe dshirojn. Duke vrejtur cilsin e ult t shrbimeve tavokatve kryesisht, KShH-ja konstaton nevojn e prmirsimit tktij shrbimi ndaj shtetasve q e marrin at. Kjo do t rrit


15/34

15

besueshmrin e shtetasve n procesin gjyqsor dhe do t krijojmundsi reale pr tu mbrojtur prpara organeve t drejtsis,sidomos pr shtresat e varfra n konflikt me ligjin.

7. KShH-ja sugjeron ngritjen e kapaciteteve t punonjsve t Policiss Shtetit, sidomos t punonjsve t niveleve baz, sa i takonrespektimit t t drejtave t njeriut, nprmjet ndrmarrjes strajnimeve t vazhdueshme n kt fush. Kjo do t rritndrgjegjsimin e ktyre punonjsve pr t drejtat q gzojnshtetasit n konflikt me ligjin, duke i dhn nj qasje m njerzoretrajtimit t personave t ndaluar/arrestuar, njkohsisht dukerespektuar kshtu legjislacionin kombtar dhe at ndrkombtar nkt fush.

8. KShH-ja sugjeron q posterat informues pr t drejtat e personaveme liri t kufizuar t vendosen n mjedise lehtsisht t aksesueshmenga personat e dnuar me heqje lirie n mnyr q tu garantohet npraktik njohja me kto materiale informuese.

9. Shkelja e afateve t mbajtjes s personave n komisariate policieduhet shmangur n t gjitha rastet. KShH-ja trheq vmendjen eorganeve prkatse gjyqsore pr t shmangur do zvarritje nzbardhjen e vendimeve gjyqsore t dhn ndaj shtetasve ngjykim. Ndaj personave prgjegjs pr kto vonesa duhen marrmasa administrative ose ligjore.

10.KShH-ja u sugjeron autoriteteve prgjegjse t Policis s Shtetitdhe atyre t DPB-s t marrin masat e nevojshme pr tu dhnfund zvarritjeve burokratike pr transferimin n institucionetpenale t personave me urdhr ekzekutimi.

11.Megjithse koht e fundit ka zhvillime pozitive n dhnien emasave alternative t dnimit pr t miturit, KShH-ja sugjeron tmbahet parasysh interesi m i lart i fmijs edhe n dhnien emasave t siguris ndaj tyre. Nga vzhgimet e kryera rezultoi semasa e sigurimit burg pa afat prdoret shpesh pr t miturit,ndonse Kodi penal parashikon edhe masa t tjera m t lehta pr


16/34

16

personat n konflikt me ligjin, t cilat duhet t prdoren m shumpr t miturit.

PJESA E DYT SITUATA N INSTITUCIONET E PARABURGIMITDHE T EKZEKUTIMIT T VENDIMEVE PENALE

I. Prmbledhje ekzekutiveGjat muajve tetor 2009-shkurt 2010 KShH-ja realizoi vzhgime n

IP dhe IEVP t tilla, si: n institucionin e paraburgimit n rrugn JordanMisja dhe at n rrugn Mine Peza, n Tiran; institucionet eekzekutimit t vendimeve penale n Kor, Lezh, Vaqar, Fush-Kruj,Kruj, Peqin, Tepelen, Rrogozhin; n institucionet e paraburgimit nDurrs, Vlor dhe n QSB n Tiran. Pr realizimin e ktyre vzhgimeveKShH-ja prdori vzhguesit e saj, t cilt kan prvoj t gjat n ktdrejtim. Qllimi i vzhgimeve ishte vlersimi i situats s t drejtave dhetrajtimit t t paraburgosurve/t dnuarve, me fokus t veant trajtimin

e grupeve n pozita t dobta q mbahen n kto institucione. U studiuame vmendje baza ligjore kombtare dhe ajo ndrkombtare dhe u mbajtparasysh gjat gjith procesit t veprimtaris vzhguese. Vzhguesitmorn takime t drejtprdrejta me t gjith t paraburgosurit dhe tdnuarit, si dhe me drejtues t niveleve t ndryshme t institucioneve tvzhguara.

Si sht theksuar edhe m lart, n kto vzhgime iu kushtuarndsi e veant trajtimit t grupeve n pozita t dobta n burgje. Ngavzhgimet rezultoi nj problematik e gjer pr sa u takon personave tsmur mendor, pr t cilt gjykata ka vendosur mjekim t detyruar.Qndrimi i tyre n QSB prbn shkelje ligjore dhe shkelje t t drejtave ttyre, pasi kta persona duhet t trajtohen nn kujdesin e institucioneve tspecializuara mjeksore dhe jo n institucione penale, si sht QSB-ja.Gjithashtu, mbajtja e ktyre personave n QSB sjell edhe mbipopullimin eksaj qendre spitalore.


17/34

17

Nj tjetr shtje problematike e konstatuar nga vzhgimet ishteevidentimi n institucionet penale i nj numri t paraburgosurish/tdnuarish t diagnostikuar me smundje t pashrueshme dhevdekjeprurse. Pr kta persona KShH-ja sugjeron fillimin e procedurave

ligjore pr krkimin e lirimit t tyre n kushtet e gjendjes s rndshndetsore dhe t humbjes t rrezikshmris shoqrore nga ana e tyre.Nga vzhgimet rezulton nj ndrgjegjsim m i lart i personelit q

punon n kto institucione lidhur me t drejtat e personave tparaburgosur/t dnuar. Vmendje i sht kushtuar edherikonstruksionit t mjediseve t prbashkta t banimit apo dhomave, siedhe shrbimeve t ndryshme q ofrohen n kto institucione. KShH-javlerson kto ndryshime pozitive n infrastruktur dhe ato t cilat jan nproces, megjithat vlerson si t rndsishm edhe prmirsimin e

kushteve te disa institucione t vjetra q nuk plotsojn as standardetminimale t mbajtjes dhe t trajtimit t t paraburgosurve apo tdnuarve.

Pr sa i prket mbipopullimit, gjat ktij raundi n prgjithsi u vure nj rnie e mbipopullimit n burgje, kjo fal funksionimit t shrbimitt provs i cili ishte i pranishm n shumicn e institucioneve tvzhguara. Megjithat u hasn edhe raste ku mbipopullimi vazhdon t

jet problem, si: n institucionin e Rrogozhins ku ka 32 % m shum tparaburgosur/t dnuar mbi kapacitet dhe n at t rrugs Mine Peza,n Tiran, ku u konstatua nj mbipopullim prej 25 % m shum sesakapaciteti i institucionit..

T paraburgosurit/t dnuarit kishin mundsi t dilnin n ajrim 2or n dit gjat periudhs s dimrit dhe 4 or n dit gjat periudhs svers. N disa institucione koha e ajrimit shfrytzohej edhe pr kryerjen eaktiviteteve sportive.

N prgjithsi, n institucionet e vzhguara norma ushqimorezbatohej dhe ajo tashm sht pasuruar n kalori. Megjithat shum tparaburgosur/t dnuar nuk e konsumonin ushqimin q ofronteinstitucioni, pr kt arsye nj sasi e konsiderueshme ushqimore shkontedm.

Shrbimi shndetsor n prgjithsi paraqitej n nivele normale,megjithse me ndryshime nga institucioni n institucion. Tparaburgosurit/t dnuarit ishin t pajisur me karteln e tyreshndetsore. Institucionet ishin t furnizuara me ilae. N rastet kurkishte krkesa pr vizit mjeksore jasht institucionit, kjo realizohej n


18/34

18

baz t procedurave prkatse. Nga vzhgimet e kryera mbetetshqetsues fakti q n momentin e hyrjes s t paraburgosurve/dnuarven institucion nuk realizohen ekzaminime mjeksore. Shrbimistomatologjik n institucionet e vzhguara mbetet ende problem pr sa i

takon cilsis s ofruar. Ndonse ka prmirsime, sepse tashminstitucionet kan mjek stomatolog me koh t plot, prveinstitucionit t Vlors, ku stomatologu mungonte, n institucionet penalet vzhguara konstatohet mungesa e pajisjeve dhe e medikamentevestomatologjike.

Nga vzhgimet rezultoi se n disa institucione mungonte psikologu,ka vshtirsonte punn e sektorit t kujdesit social me personat q kishinnevoj pr nj trajtim t veant psiko-social.

E drejta e informimit dhee ushtrimit t riteve fetare n institucionet

e vzhguara nga KShH-ja n prgjithsi zbatohej.N kto vzhgime i sht dhn rndsi e veant trajtimit t t

paraburgosurve dhe t dnuarve, sepse ai prbn nj nga bazat erndsishme t riintegrimit t ktyre personave n shoqri. Vlen ttheksohet se gjendja ndryshonte nga institucioni n institucion.Aktivitetet e hasura m shpesh ishin kurset e gjuhve t huaja, kurset ekompjuterit dhe aktivitetet sportive.

N kt raund vzhgimesh i sht kushtuar vmendje e veantedhe marrdhnieve personel - t dnuar si dhe klims s sigurt nprinstitucione. Npr institucione t ndryshme u vun re situata tndryshme. Vlen t veohet institucioni i Kors, n t cilin mbizotroninmarrdhnie jo t mira midis personelit dhe t dnuarve, madje edhemidis vet sektorve t institucionit.

Funksionimi i procedurave pr dhnien e masave disiplinore ishtenj tjetr aspekt i vzhguar. U konstatua se t paraburgosurit/t dnuaritizoloheshin menjher pas kryerjes s shkeljes disiplinore, prpara se t

jepej vendimi nga komisioni disiplinor dhe qndronin aty, n disa rastepr disa dit, pa pasur vendimin prkats. Zbatimi i procedurs nmnyr t till bie ndesh me prmbajtjen e ligjit dhe me kompetencat ekomisionit disiplinor pr dhnien e ktyre masave.

Ndonse nuk pati raste t verifikuara deri n fund t prdorimit tdhuns, pati pretendime t lokalizuara sidomos n institucionin penal tKors, n t cilin t paraburgosurit/t dnuarit pretendonin se personeliushtronte dhun psikologjike dhe fizike ndaj tyre. KShH-ja ndoqi rastin eP.L., t keqtrajtuar nga punonjs me uniform n kt institucion dhe


19/34

19

vlerson pozitivisht ndjekjen nga afr t situats nga DPB-ja dhe marrjene masave t menjhershme pr punonjsit me uniform q kishintejkaluar hapsirat q i lejon ligji n kt drejtim.

Krijimi i sektorve t kujdesit t veant pr personat me probleme

mendore ishte n nj fokus t veant n kt raund vzhgimesh. KShH-jai ka dhn mbshtetje dhe ekspertiz t vazhdueshme personelit t DPB-s dhe institucioneve lokale penale pr hapjen e ktyre sektorve. Nshum institucione t vzhguara ka persona me probleme mendore tcilt kan nevoj t trajtohen n kta sektor. Duke pasur parasysh senumri i personave me probleme mendore n disa institucione penalesht i konsiderueshm, si edhe duke marr parasysh q kta kan nevojpr nj trajtim t diferencuar, KShH-ja mbshtet nismn e ndrmarr ngaDPB-ja pr t hapur sektor t till n IEVP-t e Fush-Krujs, Lezhs dhe

Peqinit si dhe n institucionin e rrugs Ali Demi.N fund t pjess s dyt t ktij raporti do t gjeni sugjerimet

prkatse t ofruara nga KShH-ja pr prmirsimin e situats n sistemine burgjeve.

II. Qllimi i vzhgimeve, baza ligjore dhe metodologjia eprdorur

1. Gjat periudhs tetor 2009-shkurt 2010 KShH-ja realizoi vzhgimet planifikuara dhe sporadike n institucionet e paraburgimit dheinstitucionet e ekzekutimit t vendimeve penale, si: n institucionine paraburgimit n rrugn Jordan Misja dhe at n rrugn MinePeza, n Tiran; institucionet e ekzekutimit t vendimeve penale nKor, Lezh, Vaqar, Fush-Kruj, Kruj, Peqin, Tepelen,Rrogozhin; n institucionet e paraburgimit n Durrs, Vlor dhe nQendrn Spitalore t Burgjeve n Tiran. Krahas vzhgimeve tparashikuara ka ndrmarr vzhgime verifikuese pr rastet elokalizuara n IEVP-t n Fush-Kruj, Kor, Burrel, Vaqar dhe nQSB.

2. Qllimi i vzhgimeve ishte vlersimi i situats s t drejtave tnjeriut t shtetasve t paraburgosur dhe t dnuar q qndrojn ninstitucionet e paraburgimit/burgjet shqiptare.


20/34

20

3. Gjat vzhgimeve u mbajtn parasysh standardet, t drejtat dherregullimet e prcaktuara n legjislacionin shqiptar, m konkretishtn Kushtetutn e Republiks s Shqipris; Kodin e procedurspenale; ligjin nr. 9331, dat 21.04.1998, ndryshuar me ligjin nr.

10024, dat 27.11.2009, Pr ekzekutimin e vendimeve penale; ligjinnr. 9888, dat 10.03.2008, Pr disa ndryshime dhe shtesa n ligjinnr. 8328, dat 16.04.1998, Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarveme burgim, i ndryshuar dhe Rregulloren e prgjithshme eburgjeve. U mbajtn parasysh, gjithashtu, rekomandimet e KPT-s,t KE-s pr Shqiprin, rekomandimet e Avokatit t Popullit dhe tKShH-s.

4. Gjat vzhgimeve u morn takime t drejtprdrejta me tparaburgosurit/t dnuarit, takime me drejtues t institucioneve tvzhguara, prgjegjsit dhe specialistt e sektorve t siguris, tkujdesit social dhe sektorit juridik, shndetsor dhe t personelit.Vzhgimet u realizuan nga vzhgues me prvoj t KShH-s meprofesion jurist, mjek, psikolog dhe punonjs social, nj pjes et cilve ka prvoj t gjat n kryerjen e vzhgimeve n ktoinstitucione.

5. Ky raport paraqet problemet m t rndsishme dhe m tprgjithshme t konstatuara n institucionet e vzhguara. Gjatvzhgimeve, vzhguesve t KShH-s iu mundsua hyrja paprobleme apo pa vonesa n kto institucione, pr t marr takimeme t paraburgosurit dhe t dnuarit, pr t komunikuar lirshmme ta, pr t vzhguar mjediset e ndryshme t institucioneve dhepr t shqyrtuar dokumentacionin prkats. Ky qndrim tregon prnj qasje t hapur menaxheriale, si dhe mundson prmirsimin eperformancs s ktij sistemi ndaj personave nn kujdesin e tij dhendaj shoqris n trsi.

III. Situata n institucionet e vzhguara1. Vitet e fundit sistemi shqiptar i burgjeve ka psuar ndryshime

t qensishme. Ka pasur zhvillime pozitive n prmirsimin e


21/34

21

mjediseve dhe kushteve fizike t banimit t t dnuarve, ashtuedhe n cilsin e trajtimit dhe t shrbimeve t ofruara ndajpersonave nn kujdesin e tij. Jan hapur institucione t rejadhe jan n proces rikonstruktimi apo ndrtimi institucione t

tjera q do t prmirsojn edhe m tej situatn ninstitucionet tona penale tashm tejet t vjetruara dhe q nukplotsojn standardet e mbajtjes dhe trajtimit t tparaburgosurve dhe t dnuarve. N prgjithsi ka vmendjem t madhe pr grupet n pozita t dobta q mbahen nkto institucione, si pr grat, pr t miturit2, pr personat mevarsi nga drogat, pr t smurt mendor etj. DPB-ja kaprcaktuar institucionet ku jan krijuar sektort pr personatme varsi nga drogat. N bashkpunim me ekspertt e

KShH3-s jan duke u prcaktuar edhe institucionet n t cilatdo t funksionojn sektort e kujdesit t veant pr trajtimine personave me probleme mendore q aktualisht gjenden nkto institucione.

2. Duke vlersuar ndikimin q ka infrastruktura dhe kushtetfizike t institucioneve t paraburgimit n respektimin e tdrejtave t njeriut dhe n ofrimin e shrbimeve ndaj tyre,KShH-ja vlerson ndryshimet pozitive t arritura dhe ato tcilat jan n proces n disa institucione t vzhguara.Megjithat, vlersojm si t rndsishme edhe nevojn eprmirsimit t kushteve n disa institucione t vjetra q nukplotsojn as standardet minimale t mbajtjes dhe t trajtimitt t paraburgosurve apo t dnuarve. Institucioni penal nTepelen, institucionet n Jordan Misja, Mine Peza, AliDemi n Tiran, si dhe ato n Lezh, Rrogozhin, Vaqar dheKruj shfaqnin probleme t amortizimit t mjediseve tbrendshme dhe t pajisjeve pr fjetje, t shoqruara kto me

2 N tetor t 2009-s u hap institucioni i riintegrimit t t miturve n Kavaj, i cili do t kujdeset pr t miturit ednuar. Ky institucion i prmbush t gjitha standardet infrastrukturore pr mbajtjen dhe trajtimin e ktij grupi npozita t dobta n kto institucione. N kudr t nj projekti t mbshtetur nga UNICEF-i, Shqipri, KShH-ja, kabotuar nj raport t fokusuar te gjendja dhe trajtimi i t miturve n institucionet penale.3 N kuadr t ktij projekti, KShH-ja ka ndrmarr disa aktivitete pr rritjen e kapaciteteve t personelit tinsitucioneve lokale penale dhe t DPB-s, q lidhen drejtprdrejt n trajtimin e personave n pozita t dobta nburgje. Pr m tepr, KShH-ja dhe ekspertt e tij ndrkombtar dhe kombtar kan ndihmuar n hartimin e tridokumenteve t politikave t trajtimit t personave me probleme mendore, t personave t varur nga lndt e fortanarkotike dhe t atyre me smundje t transmetueshme n burgje.


22/34

22

probleme t lagshtirs, t mungess s ndriimit dhe thapsirave t pamjaftueshme t banimit. Pr shkak tmungess dhe cilsis s dobt t pajisjeve pr fjetje, tejet tamortizuara, si dyshekve, batanijeve, arafve etj., shumica

e t dnuarve, prve pajisjeve q u jepte institucioni, iplotsonin nevojat e tyre nga mbshtetja e familjes. Mospasja eujit pr 24 or rresht, e detergjenteve dhe e pajisjeve t tjera thigjiens, shpeshher bhej problem pr mbajtjen pastr tdhomave dhe t mjediseve t prbashkta. Mungesa engrohjes ishte nj tjetr problem i evidentuar n pothuajse tgjitha institucionet, jo vetm pr t paraburgosurit/dnuarit,por edhe pr personelin q punonte n kto institucione. Edhen institucionet ku sistemi i ngrohjes funksiononte,

kohzgjatja e mbajtjes s tij n funksion ishte e shkurtr.

3. E drejta e ajrimit, si nj e drejt themelore e sanksionuar meligj, ishte nj tjetr objekt i vzhgimeve t KShH-s. Tparaburgosurve/t dnuarve u mundsohej dalja pr ajrim 2or n dit4 gjat periudhs s dimrit dhe 4 or n dit gjatperiudhs s vers. N disa institucione koha e ajrimitshfrytzohej edhe pr kryerjen e aktiviteteve sportive. N tvrtet kjo sht nj praktik e cila nuk duhet t vazhdoj tndiqet, sepse vjen ndesh me rregulloren. Aktivitetet sportiveinstitucioni duhet ti planifikoj n orare t veanta nga ato tplanifikuara pr ajrim. N disa institucione, si n Kor,Vaqar, Fush-Kruj etj., u konstatua mungesa e mjediseve tmbuluara pr ajrimin gjat motit t keq. Kshtu gjat motit tkeq t paraburgosurit/t dnuarit nuk kishin mundsi tdilnin pr ajrim dhe paraplqenin qndrimin n dhom.Institucionet penale kan detyrimin pr krijimin e t gjithakushteve lehtsuese pr tu mundsuar tparaburgosurve/dnuarve t dalin pr ajrim pavarsisht ngamoti.

4. Mbipopullimi ishte nj shtje tjetr e fokusuar gjat ktijraundi vzhgimesh. N prgjithsi u vu re nj rnie e

4 Sipas ligjit nr. 8328, dt. 16.047.1998, Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim, n nenin 28 t tijsanksionohet se kufiri minimal i kryerjes s ajrimit sht 2 or n dit.


23/34

23

mbipopullimit n burgje, kjo fal funksionimit t shrbimit tprovs, i pranishm n shumicn e institucioneve tvzhguara. Megjithat u hasn edhe institucione membipopullim t lart, si p.sh. institucioni i Rrogozhins i cili

kishte 32 % m shum t paraburgosur/t dnuar mbikapacitet. M i prqendruar mbipopullimi ishte n sektorin eparaburgimit t ktij institucioni, n t cilin n momentin evzhgimit gjendeshin 132 t paraburgosur. Edhe institucionin rrugn Mine Peza Tiran kishte nj mbipopullim t lartprej 25 % m shum t paraburgosur sesa kapaciteti i ktijinstitucioni. Ndrkoh n institucion priteshin t vinin edhe23 persona t tjer nga komisariatet e policis.

5. Siguria nuk ka t bj vetm me ngritjen e barrierave fizike, poredhe me t ashtuquajturn siguri dinamike q nnkuptonndrveprimin mes personelit dhe t paraburgosurve/t dnuarve.Personeli i trajnuar mund t vlersoj rreziqet dhe, duke qen ivetdijshm pr at q ndodh n institucion, mund t siguroj q t

paraburgosurit/t dnuarit t mbeten aktiv n nj mnyr pozitive.Nj tjetr sinonim pr sigurin dinamike sht siguria psikologjikedhe kjo do t thot q siguria arrihet m mir duke ndrtuarmarrdhnie pozitive mes personelit dhe t paraburgosurve/t

dnuarve5. N kt raund vzhgimesh iu dha rndsi edhevzhgimit t marrdhnieve personel - t dnuar nprinstitucione. N institucione t ndryshme u konstatuan situatat ndryshme, p.sh., n institucionin e Vlors, t Lezhs, n att rrugs Ali Demi etj., u konstatua nj klim e mirmarrdhniesh personel - t dnuar, ndrsa n institucione ttjera, si ai i Kors, u konstatua nj klim jo e mir e ktyremarrdhnieve. N kt institucion kishte mosmarrveshjeedhe ndrmjet vet personelit, gj q ndikonte drejtprdrejt n

cilsin e puns s sektorve. Vetm gjat 28 ditve t para tviti 2010 ishin dhn 12 masa disiplinore me nga 20 ditprjashtim nga t gjitha veprimtarit e prbashkta. N momentine vzhgimit gjendeshin 10 persona t izoluar, ndrmjet tcilve edhe nj i mitur. Pa paragjykuar arsyet e dhnies s

5 Manuali Drejtimi human i burgjeve, kap. 5, 5.2 Siguria, t ndjert t sigurt dhe shtje q lidhen met, f. 4.


24/34

24

masave disiplinore n kufirin maksimal t lejuar, kjo tregonq situata n kt institucion duhet vlersuar nga afr dhe mekujdes.

6. N prgjithsi, n institucionet e vzhguara, norma ushqimorezbatohej dhe ishte pasuruar n kalori. Megjithat shum tparaburgosur/t dnuar paraplqenin ushqimin e sjell prejfamiljarve t tyre, ndaj nuk e konsumonin ushqimin q uofronte institucioni duke uar dm sasi t mdha ushqimore.KShH-ja sht e ndrgjegjshme q kjo praktik sanksionohetn legjislacionin n fuqi, megjithat ajo prbn baz prdiferencime sociale brenda institucioneve penale, premis prfutjen e sendeve t ndaluara n institucione, si edhe

mbingarkon me pun personelin e kontrollit t vizitorve dhet ushqimeve. Bazuar n prvojat euopiane n kt fush,KShH-ja sugjeron marrjen e masave alternative tzvendsimit t ksaj praktike, si: funksionimin m t plotdhe transparent t njsive tregtare t atashuara pran doinstitucioni, si dhe inkurajimin e familjarve pr vendosjen evlerave monetare n numrat e llogarive t t paraburgosurve/dnuarve pr ti prdorur n blerjen e artikujve t ndryshmushqimor.

7. Shrbimi shndetsor n prgjithsi paraqitej n nivelenormale, megjithat u hasn ndryshime nga institucioni ninstitucion. T paraburgosurit/t dnuarit ishin t pajisur mekarteln e tyre shndetsore. Institucionet ishin t furnizuarame ilae. N rastet kur krkohej vizit mjeksore jashtinstitucionit, kjo realizohej n baz t procedurave prkatse.Nga vzhgimet e kryera mbetet ende shqetsues fakti q nukrealizohen ekzaminime mjeksore n momentin e hyrjes s tparaburgosurve /dnuarve n institucion. Mungesa e ktyreekzaminimeve e bn t vshtir parandalimin dhe m pastrajtimin e patologjive t ndryshme. Smundjet seksualisht ttransmetueshme dhe smundjet e tjera ngjitse jan rreziqereale n kto institucione t mbyllura. Disa nga mjekt eintervistuar parashtruan domosdoshmrin pr t pasurpran ktyre institucioneve mikrolaborator pr kryerjen e


25/34

25

analizave t thjeshta, pr diagnostikime t shpejta dhecilsore. Kjo do t shrbente pr t parandaluar prhapjen esmundjeve infektive dhe seksualisht t transmetueshme nburgje, si dhe pr t pasur nj shrbim m eficient mjeksor n

to.

8. Shrbimi stomatologjik n institucionet e vzhguara mbetetende problem sa i takon cilsis s ofruar. Ndonse kishteprmirsime, sepse tashm npr institucione, prve atij tVlors, kishte mjek stomatolog me koh t plot, uevidentuan shum mungesa t pajisjeve dhe medikamentevestomatologjike. Ky shrbim shpeshher kufizohej vetm nheqje dhmbsh dhe jo n mjekime t tjera t domosdoshme

pr shndetin dentar. KShH-ja, q e ka ngritur edhe her ttjera kt problem, sugjeron marrjen e masave konkrete prprmirsimin e ktij shrbimi shndetsor t rndsishm.

9. E drejta e informimit dhe e ushtrimit t riteve fetare ninstitucionet e vzhguara nga KShH-ja n prgjithsi zbatohej.Nga vzhgimet rezultoi se t paraburgosurit/t dnuaritlejoheshin t informoheshin nprmjet medias vizive dhe tshkruar, biblioteks s institucionit, si edhe nprmjetkorrespondencs me letrkmbim. T paraburgosurit/tdnuarit, n momentin e hyrjes n institucion informoheshinpr t drejtat dhe detyrimet gjat qndrimit aty.

10.Trajtimi i t paraburgosurve dhe t dnuarve n ktoinstitucione ka rndsi t veant, sepse prbn nj nga bazate rndsishme t riintegrimit t tyre n shoqri. Dukevlersuar rndsin e ktij trajtimi, nprmjet programevepsiko-sociale, edukuese dhe rikrijuese n grup dhe trajtiminindividual, vzhguesit e KShH-s patn n qendr tvmendjes vzhgimin e programeve t ofruara ninstitucionet penale. Vlen t theksohet se institucionet kishinstandarde t ndryshme. Aktivitetet e hasura m shpesh ishinkurset e gjuhve t huaja, kurset e kompjuterit dhe aktivitetetsportive, qoft edhe nj her n jav. Shembull pozitiv u vrejtn institucionin e Vlors, n t cilin kishte gjetur zbatim nj


26/34

26

program ditor i strukturuar dhe i larmishm, jo vetm pr tmiturit, por pr t gjitha kategorit e t paraburgosurve qqndronin aty. Edhe n institucione t tjera, si n at t Lezhsdhe at t rrugs Ali Demi n Tiran, funksiononin nj

numr i caktuar programesh t cilat ofronin nj mundsikonkrete pr trajtim brenda institucionit dhe pr riintegrim nshoqri. Ajo ka u evidentua si shqetsuese, ishte mungesa eprogrameve apo e aktiviteteve sportive pr personat e dnuarme heqje lirie, veanrisht pr t miturit, n institucionin eKors6. Mungesa e aktiviteteve sportive u evidentua edhe ninstitucionin e Durrsit. Pavarsisht mospasjes s mjediseve tveanta, mungesa e aktiviteteve sportive apo e aktiviteteve ttjera rikrijuese, qoft edhe nj her n jav, nuk mund t

justifikohet, pasi ato jan nj element i rndsishm i trajtimitdhe puns me personat e dnuar me heqje lirie ninstitucionet penale.

11.N disa institucione, si ai i Peqinit dhe i Rrogozhins,vzhguesit konstatuan mungesn e psikologut, problem ky qe vshtirsonte punn e sektorit t kujdesit social me personatq kan nevoj pr nj trajtim t specifikuar psiko-social. Megjith prpjekjet q kishin br kto institucione pr t pasurpsikolog, ato ende nuk e kishin siguruar kt shrbim.KShH7-ja i sugjeron DPB-s t ndrmarr politika nxitse tburimeve njerzore, n mnyr q t trheqin t gjithaprofesionet e nevojshme pr t punuar n shrbimet q ofronsistemi i burgjeve shqiptare. Pr m tepr, meq ninstitucionin e Peqinit s shpejti do t hapen sektort ekujdesit t veant pr personat me probleme mendore,prania e psikologut sht nj nga kushtet baz tmirfunksionimin e tyre n kt institucion.

12.Nga vzhgimet e kryera rezultoi, gjithashtu, se bibliotekat einstitucioneve funksiononin, por ato kishin nevoj t

6 KShH-ja e ka ngritur kt problem edhe n raportin e vzhgimeve, kryer n institucionet e t miturve, vzhgimet cilat jan kryer n kuadr t nj projektit t mbshtetur nga UNICEF-i, Shqipri.7 N kuadr t projektit Drejtimi human i burgjeve, KShH-ja ka ndihmuar sektorin e burimeve njerzore n DPBdhe institucionet lokale pr t prmirsuar politikat e burimeve njerzore.


27/34

27

pajiseshin me libra t rinj, t prshtatshm pr grup-mosha tndryshme8.

13.Si sht theksuar edhe m lart, rndsi e veant i shtkushtuar trajtimit t grupeve n pozita t dobta n burgje.Gjat vzhgimeve rezultoi nj problematik e gjer pr sa utakon personave t smur mendor, rreth 60 persona, pr tcilt gjykata ka dhn masn mjekim t detyruar. Aktualishtkta t smur qndrojn n qendrn spitalore t burgu kumbahen pa t drejt prej shum kohsh, pasi, si parashikohetn ligj, ata duhet t trajtohen n institucione t specializuaramjeksore. Gjithashtu, kjo situat mbingarkon artificialishtsituatn n QSB dhe ndikon drejtprdrejt n cilsin e

shrbimeve q ofron ky institucion. KShH-ja e ka ngriturshpesh kt problem pran institucioneve prgjegjseprkatse dhe sht informuar se ka nj ngr institucionalmidis Ministris s Drejtsis dhe Ministris s Shndetsis, ecila nuk pranon t marr n dorzim institucionin e Durrsitose t Krujs pr t smurt mendor, me pretendimin se ktoinstitucione nuk plotsojn standardet e trajtimit t tsmurve mendor. Kjo situat ka ln t pazgjidhur shtjene trajtimit t ktyre t smurve, duke i mbajtur ata pa tdrejt brenda sistemit penal, pa qen t dnuar, ka prbnshkelje ligjore dhe t t drejtave t tyre.

14.Nj tjetr shtje problematike e konstatuar ishte evidentimin institucionet penale i nj numri t paraburgosurish/tdnuarish, t diagnostikuar me smundje t pashrueshmedhe vdekjeprurse. Nga statistikat zyrtare t marra nga DPB-

ja rezultoi se gjat vitit 2009 jan diagnostikuar me t tillasmundje 19 persona dhe 5 persona t tjer jan me smundjet pashrueshme. Pavarsisht prpjekjeve individuale tpersonave t smur, apo edhe t vet institucioneve ku atambahen nprmjet asistimit nga juristt e institucioneve, ndisa raste krkesat pr lirim t tyre nuk jan marr parasyshnga gjykatat t cilat kan gjykuar kto shtje. KShH-ja

8 KShH-ja shpeshher ka ndrmarr nisma t dhurimit t librave bibliotekave t institucioneve penale, duke evlersur kt aktivitet si t prshtatshm dhe nxits t procesit t t nxnit, n do mosh apo rrethan.


28/34

28

vlerson se t tilla raste prbjn premis pr tu shqyrtuar mnga afr. Duke par situatn rast pas rasti dhe dukevlersuar gjendjen e rnd dhe t pashrueshme mjeksore tktyre personave, Komiteti Shqiptar i Helsinkit sugjeron

ndjekjen e rrugve ligjore pr lirimin e tyre nga ana eorganeve gjyqsore, pr tiu mundsuar kalimin e asteve tfundit t jets pran familjeve ose n nj institucion ku ofrohettrajtim mjeksor i specializuar. E jep kt sugjerim, sepsehumanizmi sht natyr e shtetit demokratik, por edhe prfaktin se tashm kta persona nuk paraqesin rrezikshmrishoqrore pr shkak t gjendjes s tyre shndetsore.

15.Gjat vzhgimit u vu re se ka nj numr t konsiderueshm tpersonave t dnuar me heqje lirie q vuajn nga rregullimeose probleme t ndryshme mendore, t cilt duhet t trajtohenn institucionet penale, n sektort e kujdesit t veant. Dukevlersuar prfitimet dhe nevojshmrin e ktyre sektorve,KShH9-ja i ka dhn mbshtetje dhe ekspertiz tvazhdueshme personelit t DPB-s dhe institucioneve lokalepenale. Kta sektor priten t hapen n IEVP-t n Fush-Kruj, n rrugn Ali Demi n Tiran, n Lezh dhe Peqin.Hapja e tyre do t shnoj nj hap prpara n trajtimin epersonave n pozita t dobta dhe do t prmirsonte m tejcilsin e shrbimit ndaj tyre. Ndrkoh, n institucionetlokale penale t Vlors, Fush-Krujs, Durrsit dhe at nrrugn Ali Demi n Tiran jan hapur sektor t veant prpersonat me varsi nga lndt narkotike.

16.Nj tjetr aspekt i fokusuar gjat ktyre vzhgimeve ishtefunksionimi i praktikave t masave disiplinore. U konstatuase t paraburgosurit/t dnuarit izoloheshin nga personeli iinstitucionit menjher pas kryerjes s shkeljes disiplinore dheqndronin aty, pa pasur vendim t komisionit disiplinor. Njprocedur e till bie ndesh me ligjin dhe me kompetencat e

9 N kuadr t projektit S bashku pr trajtimin me respekt pr t drejtat e njeriut t personave t dnuar me heqjelirie, KShH-ja, n bashkpunim me Agjencin Holandeze t Institucioneve t Korrektimit, ka realizuar dhe jan nproces realizimi trajnime me specialistt e sektorve t ndryshm dhe me personelin me uniform n institucionet ndryshme penale, lidhur me hapjen e sektorve t kujdesit t veant pr personat me probleme mendore nburgje.


29/34

29

komisionit disiplinor pr dhnien e ktyre masave. Gjithashtu,u vu re se dhomat e izolimit dhe ato t veimit prdoreshinpr t njjtat qllime, gj q bie ndesh me konceptin efunksionimit t ktyre mjediseve. Pr m tepr, kishte

institucione, si ai i Kors, ku masat disiplinore jepeshin nnumr t konsiderueshm, me afate maksimale tparashikuara n ligj. Duke krahasuar praktikn e masave meizolim dhe shkaqet e tyre, rezultoi se, pr situata t ngjashme,ka standarde t ndryshme t zbatuara nga institucionetpenale. KShH-ja i sugjeron DPB-s ta shoh nga afr ktshtje pr t pasur t njjtat standarde n zbatimin e masave,duke dhn udhzime pr njsimin e praktikave pr raste tngjashme.

17.Gjat vzhgimeve pati pretendime pr ushtrim dhune, tlokalizuara kto sidomos n institucionin penal t Kors. Tparaburgosurit/t dnuarit n kt institucion pretendonin sepersoneli ushtronte dhun psikologjike dhe fizike ndaj tyre,madje n ndonj rast raportuan prdorim dhune edhe ngadrejtuesit e institucionit. Pretendime t tilla meritojnvmendje t veant pr t verifikuar do rast, aq m tepr qpr institucionin e Kors ato jan t prsritura. KShH-jandoqi rastin e t dnuarit me inicialet P.L. i cili ishtekeqtrajtuar nga punonjs me uniform t ktij institucioni.KShH-ja prshndet ndjekjen nga afr t situats nga DPB-jadhe marrjen e masave t menjhershme pr punonjsit meuniform q kishin tejkaluar hapsirat q i lejon ligji n ktdrejtim.

IV. Disa sugjerime pr autoritetet e sistemit t burgjevepr prmirsimin e respektimit t t drejtave dhetrajtimit t t paraburgosurve/t dnuarve

1. Komiteti Shqiptar i Helsinkit vlerson ndryshimet pozitive nraport me prmirsimin e kushteve fizike t disa institucioneve


30/34

30

penale, por sugjeron marrjen e masave konkrete pr t prmirsuarsituatn n institucionet penale ku shfaqen probleme t mdha, si:mungesa e ujit gjat gjith 24-orshit, mungesa e ngrohjes,lagshtira dhe amortizimit i pajisjeve pr fjetje. Kto institucione

duhet tu sigurojn nj jetes t denj personave t dnuar me heqjelirie, ka prbn nj kusht baz pr plotsimin e standardeve tkrkuara pr respektimin e t drejtave t tyre.

2. Koha e ajrimit duhet t prllogaritet vetm pr ajrim dhe jo prkryerjen e aktiviteteve t ndryshme sportive, t cilat jan aktiviteteshtes dhe mbushin programin ditor t institucionit. Institucionetpenale duhet t marrin masa pr t mundsuar kryerjen e ajrimitedhe n ditt me mot t keq.

3. Nj klim e sigurt sht element thelbsor n trajtimin e tparaburgosurve/t dnuarve, ndaj KShH-ja sugjeron prmirsimine saj n t gjitha institucionet, sidomos n ato institucione ku kyproblem ishte shqetsim, duke vlersuar t rndsishme se trajtimi imir i t paraburgosurve/t dnuarve duhet t nis nga nj klim esigurt n institucion ku personat mund t zhvillojn sjellje pozitive.

4. Ushtrimi i dhuns dhe i formave t ndryshme t saj duhet tparandalohet. do rast i pretenduar duhet t verifikohet meseriozitetin e duhur dhe t ndrmerren masa administrative oseligjore pr punonjsit q ushtrojn dhun psikologjike apo fizikendaj t paraburgosurve/t dnuarve n mnyr q t parandalohenrastet e keqtrajtimeve.

5. Pr shqetsimin q n shum institucione ushqimi q ofronteinstitucioni nuk konsumohej KShH-ja sugjeron t merren masanxitse nprmjet funksionimit m t mir t njsive tregtare nprinstitucione, uljes s sasis s ushqimeve q sjellin familjart, si dhenprmjet nj fushate ndrgjegjsimi me t paraburgosurit/tdnuarit dhe familjart e tyre pr t ndryshuar praktikn e futjes sushqimeve nga familjart.

6. Pr shrbimin shndetsor, ashtu si ka theksuar edhe n raportet emparshme, KShH-ja sugjeron kryerjen e analizave mjeksore baz


31/34

31

q n momentin e hyrjes n institucion t personit t dnuar meheqje lirie. Sugjeron, gjithashtu, hapjen e mikrolaboratorve prkryerjen e analizave t thjeshta mjeksore, pr t prmirsuarkshtu standardet e ktij shrbimi n paraburgim/burgje.

Pr problemin e mbartur prej shum kohsh lidhur me prmirsimin eshrbimit stomatologjik, KShH-ja sugjeron t merren masa konkretedhe t gjendet nj zgjidhje e qndrueshme.

7. Duke qen se n institucionet e vzhguara u vrejtn standarde tndryshme lidhur me programet e trajtimit pr personat e dnuarme heqje lirie, KShH-ja sugjeron zgjerimin e larmishmris s ktyreprogrameve duke ndjekur shembujt m t mir t disa

institucioneve penale ose duke prgatitur manuale pr kt qllim.Zbatimi i nj larmishmrie programesh n institucionet penalendikon pozitivisht pr nj klim t sigurt, ku personat mund taftsohen dhe t ndryshojn sjelljet e tyre, si dhe pr prgatitjen etyre pr kthim n shoqri.

8. Duke marr parasysh rndsin e shrbimit t psikologut prpersonat me rregullime psikologjike, KShH-ja sugjeron nxitjen epolitikave t burimeve njerzore pr trheqjen brenda sistemit tburgjeve t profesionistve t fushs, t kualifikuar, ndr ta edhe tpsikologve.

9. sht pr tu vlersuar nisma e hapjes s sektorve t kujdesit tveant pr trajtimin e t smurve mendor dhe t sektorve kutrajtohen personat me varsi nga substancat narkotike n burgje ngaana e DPB-s dhe e institucioneve lokale penale. KShH-ja inkurajonDPB-n dhe institucionet lokale pr prshpejtimin e procesit thapjes faktike t ktyre sektorve dhe marrjen e masave baz prmirfunksionimin e tyre. Gjithashtu, inkurajon DPB-n e sidomosinstitucionet lokale q ti konsolidojn kto iniciativa, si edhe tprdorin njohurit e shprehit e fituara t punonjsve t trajnuarpr kto shtje.

10.Punsimi i t dnuarve merr rndsi t veant n programin ditordhe mundsit pr riintegrimin e t dnuarve n shoqri pas lirimit.


32/34

32

Nga vzhgimet rezultoi se punsimi i t dnuarve mbetet ende njpraktik e fragmentarizuar. KShH-ja sugjeron q DPB-ja dheinstitucionet penale t bjn prpjekje m serioze pr realizimin epunsimit t t dnuarve n sistemin e burgjeve.

11.Funksionimi i praktikave t masave disiplinore ka nevoj trishikohet duke respektuar atributet q ligji i jep komisionitdisiplinor. Zbatimi i mass disiplinore nuk duhet t filloj prparase komisioni disiplinor t kt dhn masn disiplinore n rastshkeljeje. Gjithashtu, mjediset e izolimit duhet t jen t ndryshmenga mjediset e observimit. KShH-ja i sugjeron DPB-s t shoh ngaafr zbatimin e masave disiplinore pr t shmangur dyzimin estandardeve n kt drejtim.

12.Roli i punonjsve me uniform n regjimet e brendshme shtshum i rndsishm n krijimin e nj mjedisi t prshtatshm przhvillimin personal t t paraburgosurve, t t dnuarve dhe nveanti t t miturve. Duke pasur parasysh kt rol, KShH-jasugjeron q DPB-ja dhe trajnert lokal t institucioneve tplanifikojn trajnime t vazhdueshme me punonjsit me uniformpr shtje t ndryshme t rndsishme pr trajtimin njerzor tpersonave nn kujdesin e tij.

Disa sugjerime pr autoritetet e prokuroris, gjyqsorit, Ministrin eShndetsis dhe organe t tjera publike

13.Duke marr parasysh gjendjen e patolerueshme t mbajtjes spersonave me mjekim t detyruar n QSB, KShH-ja sugjeron qpraktika e akomodimit t ktyre personave n kt institucionduhet t ndrpritet dhe autoritetet gjyqsore, t prokuroris dhe atoshndetsore t gjejn zgjidhje t ktij problemi sa m shpejt.Personat ndaj t cilve sht dhn masa mjekim i detyrueshm,q ndodhen n institucionet e burgimit duhet t largohen q andej


33/34

33

menjher dhe nj veprim i till t mos prsritet m n t ardhmen,sepse kjo praktik bie ndesh me t drejtat e ktyre personave dheme ligjin.

14.Fal funksionimit eficient t shrbimit t provs, mbipopullimi ninstitucionet penale n prgjithsi kishte rnie. Por ky fakt uevidentua m s shumti pr t dnuarit dhe jo pr tparaburgosurit. Institucionet apo sektort e paraburgimit kishinende mbipopullim t lart, ka ndikon negativisht n respektimin et drejtave dhe trajtimin e personave t paraburgosur. KShH-ja usugjeron organeve prgjegjse pr ndjekjen penale dhe atyregjyqsore t bjn nj politik penale m elastike, q pr rastet eveprave t lehta penale t mos mbahen personat n institucionet e

paraburgimit.

15.Megjithse koht e fundit ka zhvillime pozitive n dhnien emasave alternative t dnimit pr t miturit, KShH-ja sugjeron q ncaktimin e mass s sigurimit ndaj tyre t mbahet m mir parasyshinteresi m i lart, pasi nga vzhgimet e kryera rezulton se gjykatatparaplqejn masn e sigurimit burg pa afat, ndonse ligjiparashikon edhe masa t tjera sigurimi m t lehta.

16.Riintegrimi i grupeve t veanta, si t miturit, grat etj., dhe nprgjithsi i personave t dnuar me heqje lirie n shoqrin e lirsht prgjegjsi e gjith organeve t drejtsis penale dhe eorganeve t tjera publike e sidomos atyre lokale, si: drejtoritrajonale t arsimit, zyrat rajonale t punsimit, organet e qeverisjesvendore, zyrat lokale t shrbimit t provs etj., ndaj krkohet njbashkpunim m i mir mes institucioneve penale dhe organeve ttjera q t arrihen rezultate pr uljen e prsritjes s krimit nga tmiturit dhe rikthimin e tyre n shoqri.

17.KShH-ja mendon se organet gjyqsore duhet t shqyrtojn m mirgjendjen shndetsore t personave t dnuar, t diagnostikuar mesmundje t pashrueshme dhe t shqyrtojn m me kujdesmundsin q kta persona t lirohen dhe t jetojn astet e funditt jets s tyre pran familjes, si parashikon ligji. Gjykatat duhet t


34/34

bjn arsyetimin e plot dhe t qart t vendimeve t refuzimit tkrkesave t tilla.

Documents

Raport për gjendjen e të drejtave të njeriut në Drejtoritë dhe Komisariatet e Policisë, në institucionet e Paraburgimit dhe të ekzekutimit të vendimeve penale