2. ELEMENTI ZA RAZDVOJIVE VEZE

Elementi za razdvojive veze

1. Spojevi sa zavrtnjima (vijcima)

Ova grupa spjeva čini osnovnu grupu rastavljivih spojeva i najviše se upotrebljava. Osnovni element ove grupe je vijak (zavrtanj) čiji oblik, dimenzije i materijal zavisi od konstrukcionih i eksploatacionih uslova .

20016 : VIS A TETE HEXAGONALE PARTIELLEMENT FILETEE ISO 4014 ACIER CLASSE 8.8 - ZN BICHROMATE 200 HBS

20016: VIS PARTIELLEMENT Tete HEXAGONALE Navojni priključak ACIER ISO 4014 klasa 8.8 - ZN 200 bichromate HBS

1

10100 : VIS A TETE HEXAGONALE ENTIEREMENT FILETEE ISO 4017 ACIER CLASSE 6.8 - BRUT10100: VIS entièrement Tete HEXAGONALE Navojni priključak ACIER ISO 4017 klasa 6,8 - Brut

DésignationVis FHC/90 M 4 x 10 mm, Acier Référence 07175-04X10 FabricantNORELEM Matière Acier Norme DIN 7991

07020 – Stud (klin)

Description Stud M 5 x 20 mm Manufacturer NORELEM Part number 07020-105 Mass3 gMaterial Burnished steel

2

Zavrtanj i navrtka 1-stablo zavrtnja, 2-dio sa zavojnicom, 3-glava zavrtnja, 4-navrtka

Vijci u sklopu sa navrtkama (navojni spojevi) služe za spajanje dijelova i prenošenje sile bez međusobnog kretanja spojenih elemenata (sl.a).

Sl. Funkcije vijaka u sklopu sa navrtkama

3

Pored toga pomoću ovih sklopova vrši se spajanje dijelova i prenošenje sila uz relativno kretanje spojenih elemenata. (za pretvaranje kružnog u pravolinijsko kretanje pri čemu se obrtni moment pretvara u aksijalnu silu ili istezanje.( sl.b,c)

Prema tome se može reći da se vijci upotrebljavaju za: razdvojive veze pod pritiskom, zatvanje otvora fina mjerenja (mikrometar) razdvojive veze sa zazorom pretvaranje obrtnog kretanja u pravolinijsko i prenošenje opterećenja .

Postanak zavojnice i navoja

Zavojnica je prostorna kriva linija koju opisuje tačka pri složenom kretanju. - hipotenuza pravouglog trougla

4

Ugao koji zatvara hipotenuza trougla sa katetom čija je dužina dπ naziva se ugao uspona

zavojnice α ,ili β i određuje se: tg β= p

dπ , gdje je p korak zavojnice.Ako se po zavojnici kreće neka geometrijska slika (trougao, pravougaonik,ili trapez) onda će ona opisivati tijelo koje se zove navoj.

Navoj može biti urađen na spoljašnoj(spoljašnji navoj )i na unutrašnoj površini (unutrašnji navoj).Navoj i mogu biti cilindrični i konusni ,u zavisnosti od toga da li su narezani na cilindričnu ili konusnu površinu.

5

6

Presjecanjem navoja aksijalnom ravninom koja prolazi kroz njegovu osu dobije se profil navoja . Navoji mogu biti sa punim profilom (d=D) i sa skraćenim profilom (D¿ d).Osnovna geometrijska slika iz koje je izvedena stvarna slika profila navoja naziva se teorijski profil.

OSNOVNE VELIČINE NAVOJA Na profilu navoja treba razlikovati slijedeće veličine :

7

1. Veliki prečnik spoljašnjeg navoja (d) istovremeno je i nazivni prečnik navoja po kome navoj dobiva oznaku.

2. Veliki prečnik unutrašnjeg navoja (D) je najveći prečnik unutrašnjeg navoja .3. Mali prečnik spoljašnjeg navoja (d3) ili prečnik jezgra navoja koji je mjerodavan za

proračun vijka. 4. Mali prečnik unutrašnjeg navoja (D1) mjerodavan za izbor burgije za bušenje otvora

za navoj .5. Sredni prečnik navoja d2 podudara se sa srednim prečnikom navoja navrtke,

mjerodavan za proračun uapona navoja.6. Korak (uspon, hod)navoja P je aksijalno rastojanje susjednih istoimenih bokova

navoja.7. Teorijska dubina navoja H, je visina teorijskog profila mjerena normalno na osu

navoja. 8. Dubine spolnjeg i unutrašnjog navoja h1i

H1.9. Ugao profila navoja je ugao koji zatvaraju bočne strane profila navoja.

10.Površina poprečnog presjeka jezgra vijka

Vrste navoja :Prema obliku profila navoja razlikuju se oštri(trouglasti) navoji i tupi(pljosnati )navoji.Od oštrih navoja najviše se koriste metrički navoj, sa trougaonim ISO profilom.Zbog većeg ugla profila oštri navoj pruža veći otpor trenja nego tupi navoj pri istom aksijalnom opterećenju.Zbog toga se oštri navoji koriste na vijcima za spajanje , gdje ovaj povećani otpor trenja sprečava ili otežava nepovoljno samoodvrtanje navrtke.Izrađuju se kao jednovojni.Od tupih navoja najviše se koriste trapezni , kosi i obli navoj.Primjenjuje se u spojevima za prenos kretanja ,jer kod ove veze gubici usljed trnja trebaju biti što manji.Izrađuju se kao viševojni i jednovojni.

METRIČKI NAVOJ

8

Teorijski profil metričkog navoja sa trouglastim iso profilom je istostraničan trougao ,a sve mjere se izražavaju u milimetrima.ugao profila navoja je 600.Stvarni profil se dobije skraćivanjem teorijskog profila pri vrhu i zaobljenjem pri dnu.

PRIMJER ZA OZNAČAVANJE NAVOJA :

Metrički: M, NOMINALNI PREČNIK , KORAK, (M50 X1,5 Trapezni Tr 50x6Testerasti ( kosi) Sx 10Obli navoj Rd 60x5

9

10

Vijci za SPAJANJE dijelova motora

Prema obliku glave sa: kvadratnom, pravougaonom, šestougaonom, cilindričnom (sa prorezom za odvrtač) , poluloptastom (sa prorezom za odvrtač) i dr.Prema konstrukcionom obliku: sa navrtkom, bez navrtke, goli i itd.

Sl. 4. Razni oblici tijela vijaka, glave i navrtki

11

Sl. 5. Profili navoja

Prateći elementi:Podmetači – obični, elastični i ostaliZadatak:

Da povećaju dodirnu površinu između konstruktivnog dijela i navrtkeDa zaštite dodirne površine od habanjaDa prilagode površinu nalijeganja normalno na osu vijka

Osigurači – sprečavaju odvrtanje

Ključevi i odvrtači – alat za zavrtanje i odvrtanje

Sl.6. Prateći elementi zavrtnjava (podmetači)

Sl. Prateći elementi zavrtenjava (- ključevi)

12

Navrtke

Osiguranje navojnih spojeva

Osiguranje pomoću rascjepke

13

14