Regulacje prawne dotyczące uczniów zdolnych w polskim systemie oświaty

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Regulacje prawne dotyczące uczniów zdolnych w polskim systemie oświaty

Opracowanie: Małgorzata Niemiec


„…Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju…”

wprowadzenie do ustawy

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późniejszymi zmianami)


Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności:

1) realizację prawa (…) oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;

(…)

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, (…)

(…)

6) opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie;



W ustawie o systemie oświaty zostały szczegółowo określone kwestie przyznawania stypendium (, 90c, 90g, 90h, 90i, 90j)

„Pomoc materialna jest udzielana uczniom w celu (…) wspierania edukacji uczniów zdolnych”

(art. 90b ust.2)



Świadczeniami pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym są:

1) stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe;

2) stypendium Prezesa Rady Ministrów;

3) stypendium ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;

4) stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

(art. 90c ust.3)



Zgodnie z art. 90 k ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Rada Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia, wysokość stypendium Prezesa Rady Ministrów, a także szczegółowy sposób i tryb przyznawania i wypłacania stypendiów ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, uwzględniając udział organów szkoły oraz kuratora oświaty w procesie wyłaniania kandydatów do stypendiów oraz terminy składania wniosków o przyznanie stypendium Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. w sprawie stypendiów Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego Dz. U. z 2005 r. Nr 106, poz. 890


Ogólnym celom systemu oświaty,

dotyczącym kwestii kształcenia uczniów zdolnych

odpowiadają regulacje zawarte w poszczególnych rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej

wydane na podstawie art. 22 oraz art. 66ustawy o systemie oświaty.


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17)

„Celem wychowania przedszkolnego jest: 1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień…” (…)„ Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu

zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości”

(…)„Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć te uzdolnienia i je rozwijać. (…)„Odpowiednio do istniejących potrzeb szkoła organizuje: zajęcia zwiększające szansę edukacyjne uczniów zdolnych…”


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad (Dz. U. z 2002 r. nr 13, poz. 125)

KONKURSY

• organizowane są dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów,

• ich organizatorami są kuratorzy oświaty,

• mogą mieć zasięg wojewódzki lub ponadwojewódzki,

• mogą być interdyscyplinarne, tematyczne lub przedmiotowe



OLIMPIADY

Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych dających możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości, z każdego przedmiotu ogólnokształcącego lub dziedziny wiedzy mogą być organizowane:

1) olimpiady interdyscyplinarne - obejmujące elementy treści podstaw programowych różnych przedmiotów,

2) olimpiady przedmiotowe - obejmujące i poszerzające treści podstawy programowej jednego przedmiotu przewidzianego w ramowym planie nauczania,

3) olimpiady z przedmiotów dodatkowych - obejmujące wiedzę z przedmiotów, które mogą być nauczane jako przedmioty dodatkowe,

4) olimpiady tematyczne - związane z wybranym przedmiotem lub dziedziną wiedzy



W olimpiadzie mogą również uczestniczyć - za zgodą komitetów okręgowych:

•laureaci konkursów, rekomendowani przez komisje konkursowe

•uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów, zasadniczych szkół zawodowych i szkół zasadniczych - realizujący indywidualny program lub tok nauki, rekomendowani przez szkołę.



TURNIEJE

• organizowane dla uczniów zasadniczych szkół zawodowych, szkół zasadniczych i szkół średnich zawodowych,

• są to trójstopniowe zawody o zasięgu ogólnopolskim, obejmujące problematykę związaną z przygotowaniem do podjęcia pracy zawodowej.


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. z 2004 r. Nr 26, poz. 232 z późniejszymi zmianami)

określa m. in. zasady:

• przyjmowania dzieci do klasy pierwszej szkoły podstawowej,

• przyjmowania do klasy pierwszej gimnazjum laureatów konkursów o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim,

• przyjmowania do klasy pierwszej szkół ponadgimnazjalnych laureatów i finalistów ogólnopolskich olimpiad przedmiotowych oraz laureatów

konkursów o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562 z późniejszymi zmianami)

• wskazuje, iż egzamin klasyfikacyjny zdaje również uczeń, realizujący na podstawie odrębnych przepisów indywidualny tok nauki,

• określa warunki promowania ucznia klasy I i II szkoły podstawowej do klasy programowo wyższej w ciągu roku szkolnego,

• określa preferencje dla laureatów i finalistów konkursów przedmiotowych i olimpiad


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2002 Nr 15, poz. 142 z późniejszymi zmianami)

§ 2 (…)5a. Godziny do dyspozycji dyrektora szkoły mogą być przeznaczone również na

realizację:

1) zajęć zwiększających szansę edukacyjne uczniów: na pracę z uczniem zdolnym (…),

2) zajęć rozwijających zainteresowania uczniów - w wymiarze ustalonym przez dyrektora szkoły, z uwzględnieniem art.42 ust.

2 pkt. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni

specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46)

„§ 1 (…)2. Do zadań poradni należy w szczególności: 1) wspomaganie wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, efektywności uczenia

się, (…)6) pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych

możliwości oraz mocnych stron uczniów”

„3.(…)Działalność poradni specjalistycznych może być ukierunkowana w szczególności na:

(…) 5) udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży z wybitnymi uzdolnieniami”


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114 )

§ 2. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega w szczególności na: 1) diagnozowaniu środowiska ucznia;

2) rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia;

(…);4) wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami;(…)


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114 ) § 15. (…)3. Do zadań pedagoga należy w szczególności: (…)2) określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z

wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb;

(…)4. Do zadań psychologa należy w szczególności: 1) prowadzenie badań i działań diagnostycznych dotyczących uczniów,

w tym diagnozowanie potencjalnych możliwości oraz wspieranie mocnych stron ucznia;


Rozporządzenie Ministra edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki

(Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506)

§ 1. 1. Innowacją pedagogiczną, zwaną dalej "innowacją", prowadzoną w publicznych

szkołach i placówkach, zwanych dalej "szkołami", są nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły.

2. Eksperymentem pedagogicznym, zwanym dalej "eksperymentem", są działania służące podnoszeniu skuteczności kształcenia w szkole, w ramach których są modyfikowane warunki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania, prowadzone pod opieką jednostki naukowej.

3. Innowacje i eksperymenty nie mogą prowadzić do zmiany typu szkoły


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie warunków tworzenia, organizacji oraz działania klas i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1078)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. z 2005 r. Nr 52, poz. 467 z późniejszymi zmianami)


USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

Tekst jednolity: (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami)

(…)

Art. 6. Nauczyciel obowiązany jest:

1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawcza i opiekuńczą, (…)

2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;

(…)


USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

Tekst jednolity: (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami)

Art. 42. 1. Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień.

2. W ramach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:

(…)

2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, (…)


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2000r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1066 z późniejszymi zmianami)

§2 (…)8. Dyrektor szkoły dokonuje oceny pracy nauczyciela, uwzględniając w szczególności: (…)2) zaangażowanie zawodowe nauczyciela (uczestnictwo w pozalekcyjnej działalności szkoły, (…), podejmowanie innowacyjnych działań w zakresie nauczania, wychowania i opieki, zainteresowanie uczniem i jego środowiskiem, współpraca z rodzicami),

3) aktywność nauczyciela w doskonaleniu zawodowym,

4) działania nauczyciela w zakresie wspomagania wszechstronnego rozwoju ucznia, z uwzględnieniem jego możliwości i potrzeb,


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki

(Dz. U. z 2002 r. Nr 3, poz. 28)


INDYWIDUALNY PROGRAM I TOK NAUKI

Na czym polega?

Kiedy uczeń może go realizować?

Kiedy można wystąpić z wnioskiem?

Kto może wystąpić z wnioskiem?

Do kogo składa się wniosek?

Co przygotowuje wychowawca?

Jakie działania podejmuje dyrektor szkoły po otrzymaniu wniosku?

Na jaki okres dyrektor wydaje zezwolenie?


INDYWIDUALNY PROGRAM I TOK NAUKI

Czy może być kontynuowany w przypadku przejścia do innej szkoły?

W jakiej sytuacji uczeń o wybitnych uzdolnieniach jednokierunkowych może mieć dostosowane wymagania edukacyjne?

Jak klasyfikuje się i promuje ucznia?

Kto opracowuje indywidualny program nauki?

Jakie warunki musi spełnić zaproponowany uczniowi indywidualny program nauki?


Opieka nad uczniem zdolnym i praca z uczniem zdolnym w Polsce


Indywidualny program i tok nauki

Konkursy, olimpiady, turnieje

Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie

Stypendia

Innowacje i eksperymenty

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

Klasy i szkoły sportowe oraz szkoły mistrzostwa sportowego

Placówki oświatowo -wychowawcze umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB) powstała pod koniec lat 60 ubiegłego wieku w Szwajcarii i wspierana jest przez

UNESCO

uznawana jest za najlepszy program szkolnictwa średniego

- na program składa się 2-letni kurs o charakterze przed-uniwersyteckim, przypadający w Polsce na klasy 2 i 3 zreformowanego liceum ogólnokształcącego

- jest to obszerny i starannie przygotowany program nauczania realizowany w języku angielskim i zakończony egzaminem

- dyplom IB jest honorowany i uznawany za prestiżowy w wielu uczelniach na całym świecie, jego posiadanie nie zapewnia jednak absolwentowi miejsca bez egzaminu na wielu prestiżowych uczelniach wyższych na świecie,


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB) szkoły realizujące program poddawane są surowym zasadom

akredytacji

w Polsce program matury międzynarodowej realizowany jest od 1993 roku.

nauka w systemie IB jest w szkołach publicznych, nieodpłatna (uczeń ponosi jednak opłatę za sam egzamin, w 2008 roku ok. 2400 zł),

realizuje ją 29 szkół, w tym 13 państwowych


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB) Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 56 poz. 458).

Data wejścia w życie – 22 kwietnia 2009

Art. 17

1.Działające w dniu wejście w życie niniejszej ustawy oddziały realizujące programy nauczania określone przez International Baccalaureate Organization w Genewie stają się oddziałami międzynarodowymi, o których mowa w art.3 pkt 2g ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

2.Oddziały, o których mowa w ust. 1 dostosują programy nauczania do wymagań określonych w art. 7b ust. 2 i 3 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie do dnia 31 sierpnia 2012 r.


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB)

Zasady tworzenia i funkcjonowania oddziałów międzynarodowych zostały określone

w art. 7a, 7b, 7c, 7d ustawy o systemie oświaty

Obowiązują od dnia 22 kwietnia 2009 r.


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB)

pierwsza i jedyna szkoła w Krakowie i Polsce południowej, która

prowadzi w liceum klasy IB z programem Matury Międzynarodowej to

Kolegium Europejskie - Europejskie Prywatne Liceum i Gimnazjum

strona internetowa: www.ke.edu.pl

http://www.ke.edu.pl/


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB) Kolegium Europejskie w Krakowie WYNIKI MATURY MIĘDZYNARODOWEJ 2008/2009

Do matury przystąpiło 27 uczniów. Pozytywny wynik matury uzyskało 20 uczniów co stanowi 74% zdających w szkole.11 uczniów uzyskało wynik powyżej 30 punktów (40%)Trzy osoby uzyskały wynik na najwyższym światowym poziomie.


Matura międzynarodowa (International Baccalaureate IB) Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 kwietnia 2006r.w sprawie nostryfikacji świadectw szkolnych i świadectw maturalnych uzyskanych za granicą (Dz. U. Nr 63, poz. 443)(…)

§ 10. Za równorzędne polskiemu świadectwu dojrzałości, bez obowiązku przeprowadzania nostryfikacji, uznaje się: 1) dyplomy IB (International Baccalaureate), wydawane przez organizację International Baccalaureate Organization w Genewie;2) dyplomy EB (European Baccalaureate), wydawane przez Szkoły Europejskie zgodnie z Konwencją sporządzoną w Luksemburgu dnia 21 czerwca 1994r. o statusie Szkół Europejskich.


Eksperyment toruński – Szkoła dla wybitnie zdolnych

Na mocy decyzji MEN z dnia 17 grudnia 1997 r od roku szkolnego 1998/1999 istnieje Zespół Szkół Ogólnokształcących- Gimnazjum i Liceum Akademickie w Toruniu.

Szkoła powstała jako eksperyment prowadzony według odrębnych założeń programowo-organizacyjnych:

• Skrócenie czasu nauki z 6 do 5 lat

• Liczba uczniów w oddziałach do 20

• Prowadzenie zajęć fakultatywnych dla uczniów szczególnie zainteresowanych poszczególnymi przedmiotami nauczania


Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci ( od 1981 r.)

Program pomocy wybitnie zdolnym30 marca 1983 roku Zarząd Funduszu podjął decyzję o rozpoczęciu działań na rzecz dzieci wybitnie zdolnych. W roku szkolnym 1983/84 nominacje na stypendystów wręczono 56 uczniom szkół podstawowych i średnich z 22 województw. W latach 1983-2007 przyznano 9367 nominacje do udziału w programie Funduszu uczniom z 49 dawnych województw.W roku szkolnym 2008/2009 do programu zakwalifikowano 588 uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych ze wszystkich 16 województw, w tym 369 - o uzdolnieniach poznawczych, 181 - muzycznych, 17 - baletowych, 21 - plastycznych. 31 procent spośród nich pochodzi ze wsi i małych miasteczek, 61 procent spoza miast wojewódzkich, 39 procent stanowią dziewczęta.


Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci ( od 1981 r.)Fundusz nie udziela pomocy pieniężnej o charakterze socjalnym - nominacje Funduszu są przyznawane osobom, które mają znaczące osiągnięcia i chcą pracować nad swoim rozwojem.

Fundusz zapewnia bezpłatny udział w zajęciach prowadzonych przez pracowników wyższych uczelni i instytutów Polskiej Akademii Nauk, takich jak: obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria, organizuje warsztaty muzyczne i plastyczne, koncerty i wystawy; stypendystom pomaga też finansowo w realizacji działań służących rozwojowi, np. w udziale w muzycznych kursach mistrzowskich i konkursach międzynarodowych, w obozach języków obcych.

Nowe wnioski o pomoc Funduszu powinny wpłynąć do Biura Funduszu do 31 maja każdego roku. Mogą być złożone przez każdą instytucję czy osobę, również przez bezpośrednio zainteresowanego.

Więcej na stronie www.fundusz.org/


Dolnośląski System Wspierania Uzdolnień Zainicjowany w 2001 roku przez Fundacja Edukacji Międzynarodowej oraz Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Obejmuje:

Program stypendialny "zDolny Śląsk" skierowany do uzdolnionych uczniów dolnośląskich szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich, których osiągnięcia naukowe, artystyczne lub sportowe oraz aktywność społeczną.

Program szkoleń dla nauczycieli oraz program edukacyjny kierowany do placówek oświatowych każdego szczebla.

W ramach Dolnośląskiego Systemu Wspierania Uzdolnień prowadzone są m.in. następujące rodzaje działań: badanie i promocja uzdolnień wśród uczniów szkół wszystkich szczebli w różnych dziedzinach aktywności intelektualnej (konkursy przedmiotowe "zDolny Ślązak Gimnazjalista", "zDolny Ślązaczek").


Inne formy pracy z uczniem zdolnym w województwie małopolskim

Sieć szkół jagiellońskich

Gimnazja i licea akademickie

Programy stypendialne województwa małopolskiego

Interdyscyplinarne konkursy dla gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych

Realizowane projekty przez samorządy lokalne ( EFS)

Documents

Regulacje prawne dotyczące uczniów zdolnych w polskim systemie oświaty