Embed Size (px)
Citation preview
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË
DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT
MARRËDHËNIET ME PUBLIKUN
NË SISTEMIN E DREJTËSISË
DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE
“DOKTOR ”
Tiranë, 2016
Kandidati: Udhëheqës shkencor:
MSH Blerina Gjerazi Prof. Dr. Briseida Mema
2
MARRËDHËNIET ME PUBLIKUN NË SISTEMIN E DREJTËSISË
DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE
“DOKTOR”
Mbrohet më datë ..../..../2016 para jurisë.
Komisioni i Vlerësimit
1. Kryetar
2. Anëtar Oponent
3. Anëtar Oponent
4. Anëtar
5. Anëtar
3
Abstrakt
Ky punim shkencor merr në analizë marrëdhëniet me publikun në sistemin e drejtësisë
shqiptare, duke u ndalur në praktikat e brendshme dhe të jashtme institucionale të menaxhimit të
komunikimit, dialogut me publikun, ndjekjen e interesit publik dhe imazhin e krijuar. Si një ndër
profesionet me dinamikë komplekse, jo shteruese dhe vazhdimisht në zhvillim, marrëdhëniet me
publikun marrin një konotacion të veçantë brenda sistemit të drejtësisë.
Për më tepër punimi kontribuon dhe shërben si dokument analitik dhe platformë
komunikimi për rritjen e transparencës, komunikimin me publikun dhe forcimin e llogaridhënies
të institucioneve të drejtësisë. Ndërtimi i marrëdhënieve efektive me publikun demonstron
vullnetin e institucioneve për luftën kundër korrupsionit dhe nxit besimin për një reformë të
suksesshme në sistemin e drejtësisë me përfituesin e vetëm qytetarët.
Element thelbësor i punimit shkencor përbën ofrimi i të dhënave dhe fakteve rreth
ndërtimit dhe funksionalitetit të marrëdhënieve me publikun në Gjykatën e Tiranës, Prokurorinë
e Përgjithshme dhe Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve për të skicuar kësisoj një panoramë të
qartë të marrëdhënieve me qytetarët, median, grupet e interesit, midis njëri-tjetrit, por edhe më
gjerë. Evidentimi i qasjeve dhe modeleve specifike me publikun, profesionalizmi i specialistëve
të marrëdhënieve me publikun, si dhe mekanizmat e teknikat e vëna në dispozicion për të
informuar, njoftuar, organizuar, si dhe zhvilluar evenimente të ndryshme kanë zënë një fokus të
veçantë në këtë punim. Kultura administrative e krijuar por edhe një lloj klisheje se marrëdhëniet
me publikun shërbejnë si mjet propagande në mbrojtje të institucionit kanë shërbyer për
analizimin e kësaj pikëpamje, duke maksimilizuar vështrimin kritik por edhe të përmbajtjes.
Duke marrë në konsideratë përdorimin e metodave hulumtuese të komunikimit,
mbledhjen e të dhënave empirike nëpërmjet 800 pyetësorëve të plotësuar nga familjarë të
personave me liri të kufizuar, 47 intervista të hapura dhe gjysmë të hapura me aktorë të sistemit
të drejtësisë, si dhe 15 pyetësorë gjysmë të hapur me gazetarë të medias që mbulojnë raportimet
në sistemin e drejtësisë, duke ndërthurur tre elementë atë teorik, analitik, krahasues, si dhe duke
shfrytëzuar të dhënat e institucioneve të sistemit të drejtësisë, ky studim sugjeron se
marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë përbëjnë një aksiomë asimetrike të
komunikimit e ndikuar nga perspektiva funksionaliste. Gjithashtu, pozicionimi strukturor i
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë ka kufizuar rolin dhe funksionet e
marrëdhënieve me publikun, duke ndikuar në cungimin e ndërtimit të menaxhimit të
komunikimit të jashtëm dhe të brendshëm.
Fjalë kyçe: Sistemi i drejtësisë, institucionet e drejtësisë, marrëdhëniet me publikun,
administrata publike, komunikim simetrik, menaxhim komunikimi, marrëdhënia me median,
grupet e interesit, reforma në drejtësi.
4
Abstract
This research paper analyses the public relations in the Albanian justice system, focusing
on the internal and external institutional practices of communications management, public
dialogue, the pursuit of public interest and the image created. As one of the professions with
complex dynamics, meticulous and constantly developing, public relations take a particular
connotation within the justice system.
Furthermore the paper contributes and acts as an analytical document and communication
platform to increase transparency, communication with the public and implies strengthening the
accountability of the justice institutions. An effective relationship with public demonstrates the
will of the institutions to fight against corruption and promotes confidence for a successful
reform of the justice system having as main beneficiaries its citizens.
Essential element of empirical research constitutes the provision of data and evidences
about fabrication and functionality of public relations in the Tirana District Court, General
Prosecutor Office and the Directorate General of Prisons to sketch thus a clear picture of
relations with citizens, media, group of interest, among institutions themselves, but also in wider
perspectives. Identification of approaches and specific models with the public, the
professionalism of specialists of public relations and mechanisms as well as techniques in
practice to inform, organize, and conduct various events have taken a special focus in this paper.
The administrative culture created but also a kind of cliché that public relations serve as
propaganda tool in defense of the institution have been analyzed, but also have assisted in
maximizing the critical perspective and content exploring of the issue.
Taking into account the use of research methods of communication, collection of
empirical data through 800 questionnaires completed by family members of persons deprived of
their liberty, 47 open and semi-open interviews with stakeholders of the justice system, as well
as 15 half open questionnaires with media journalists dealing with reports from the justice
system, combining three elements that of theoretical, analytical, comparative, and using the data
of the institutions of the justice system, this study suggests that public relations in justice
institutions comprise an asymmetrical communication axiom, influenced by a functionalist
perspective. Also, the structural position of public relations in justice institutions has been
resulting in restricting the role and functions of public relations, affecting so the internal and
external communication management.
Keywords: Justice System, justice institutions, public relations, public administration,
symmetrical communication, communication management, media relations, groups of interest,
justice reform.
5
Ky punim i dedikohet Lilianës, vjehrrës sime,
e cila ka qenë shtysa kryesore
dhe besoi e para në realizimin e këtij projekti shkencor.
Bashkëshortit dhe djalit tim,
për kohën e munguar,
mbështetjen e pakushtëzuar dhe mirëkuptimin e pafund.
6
Mirënjohje
Perceptimet e publikut, ndjesitë, si dhe përvoja personale në fushën e marrëdhënieve me
publikun brenda sistemit të drejtësisë kanë shërbyer si pikënisje për kryerjen e një studimi më të
thelluar dhe shkencor. Për vet specifikën që mbart puna kërkimore kërkon kohë, mjete në
dispozicion, vullnet si dhe ekspertizë profesionale e praktike. Në mënyrë të veçantë dua të
falënderoj drejtuesen time shkencore Prof. Dr. Briseida Mema për përkrahjen dhe mbështetjen e
plotë që në fillimet e para të projektit shkencor, orientimin gjatë punës, ndarjen e përvojës
profesionale. Prof. Dr. Nikoleta Mita për diturinë, urtësinë, profesionalizmin e lartë dhe
mbështetjen e pakufizuar. Akademikun Prof. Doktor Artan Fuga si dhe Prof. As. Dr. Mark
Marku të cilët më kanë frymëzuar për të ndjekur shkollën doktorale në Universitetin e Tiranës.
Gazetarët të cilët u bënë pjesë e këtij punimi, kontributi i të cilëve ka qenë esencial për
finalizimin e studimit dhe zbërthimin e praktikave të marrëdhënieve me publikun. Profesionistët
e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë Albi Seranin, Këshilltar për median në
Prokurorinë e Përgjithshme, Ersejla Muratin në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve, si dhe
Alba Nikollën në Gjykatën e Shkallës së Parë Tiranë.
Gjyqtarët në Gjykatën e Shkallës së Parë në Tiranë, Petrit Çomo, Gerd Hoxha, Kreshnik
Omari, Albert Meçe, për profesionalizmin e lartë dhe ofrimin e qasjeve të ndryshme për
analizimin e marrëdhënieve me publikun.
Ish Drejtorin e Përgjithshëm të Burgjeve Z. Gazment Dibra për ofrimin e mundësive
teknike dhe institucionale për zhvillimin e pyetësorëve dhe gjithë Institucionet e Ekzekutimit të
Vendimeve Penale që u përfshinë në këtë projekt. Z. Artur Zoto, Drejtorin e Përgjithshëm të
Burgjeve dhe Zv. Drejtorin e Përgjithshëm të Burgjeve Z. Bledar Skënderi për mbështetjen në
finalizimin e punimit.
Zv. Drejtuesin e Prokurorisë së Tiranës, Z. Henrik Ligori, Prokurorët Olsian Çela, Njazi
Seferi, Skënder Mestani, Kastriot Deliu për ndarjen e informacioneve mjaft të vlefshme dhe
gatishmërinë për të kontribuar në këtë punim.
Përfaqësuesen e Avokatit të Popullit Zj. Etilda Saliu, Zj. Vjollca Meçe, Drejtuese e
Komitetit Shqiptar të Helsinkit, Zj. Erinda Bllaca, Menaxhere programi në Qendrën Shqiptare të
Rehabilitimit të Traumës, Zj. Elidiana Metani, Menaxhere Programi në Save the Children, Zj.
Irena Çelaj, ish drejtuese e burgut të grave në Tiranë, si dhe ushtrues të profesionit të avokatit, të
cilët nëpërmjet përvojës së tyre në sistemin e drejtësisë sollën perspektivave të rëndësishme për
adresimin e çështjeve të punimit.
Koleget e mia Alisa, Linda, Yllka, Irisi dhe Elizabeta të cilat në shumë raste kanë qenë
një mbështetje e fortë emocionale dhe inkurajuese.
Gjithë familjarët e personave me liri të kufizuar që u përfshinë në këtë projekt shkencor,
duke besuar se ky punim do të shërbejë si platformë zhvilluese dhe përfaqësim i zërit të tyre për
përmirësimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë.
7
PASQYRA E LËNDËS
I. Hyrje
i. Rëndësia e punimit
ii. Koncepte kryesore dhe hipotezat e ngritura në punim
iii. Kuadri teorik dhe literatura e fushës
iv. Metodologjia
v. Paraqitje e shkurtër e kapitujve
II. PJESA E PARË
MODELE DHE QASJE TË MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN. ORGANIZIMI
STRUKTUROR DHE LEGJISLATIV
Kapitulli I. Modele dhe qasje të marrëdhënieve me publikun
1.1 Aspekte të zhvillimit të marrëdhënieve me publikun
1.2 Evoluimi i marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë
1.3 Rolet dhe funksionet e marrëdhënieve me publikun
1.4 Teoria e situatës së publikut
1.5 Modele teorike për zhvillimin e fushatave të marrëdhënieve me publikun
1.6 Praktizimi i spin doctor
Kapitulli II. Organizimi strukturor dhe legjislativ i komunikimit në Sistemin e Drejtësisë
2.1 Ligji për të drejtën e informimit
2.2 Vendimi i Këshillit të Ministrave mbi organizimin e marrëdhënieve me publikun
2.3 Strukturat e brendshme organizative
2.4 Parimet e Barcelonës
2.5 Raporti i komunikimit ndërmjet institucioneve pjesë përbërëse të sistemit
Kapitulli III. Vlerësimi i efektivitetit të institucioneve të drejtësisë sipas analizimit të
marrëdhënieve me publikun
3.1 Modelet e efektivitetit organizativ
3.2 Karakteristikat e komunikimit dhe tiparet e tij
3.3 Praktika e Marrëdhënieve me Publikun dhe ideja e dialogut
3.4 Sistemi i Drejtësisë dhe Faktori Ndërkombëtar
3.5 Integrimi Evropian, raportimi në media, ndikimi te publiku
3.6 De(ce)ntralizimi i komunikimit
III. PJESA E DYTË
QASJA EMPIRIKE. MARRËDHËNIET ME PUBLIKUN DHE SISTEMI I DREJTËSISË
Kapitulli IV. Metodologjia e përdorur
4.1 Përzgjedhja e aktorëve të intervistuar
4.2 Mënyra e zhvillimit të intervistave
4.3 Instrumentet e përdorur
4.4 Pyetësorët dhe mënyra e formulimit
4.5 Analizë e të dhënave
4.6 Të dhënat demografike të familjarëve të personave me liri të kufizuar
4.7 Kufizimet e punimit
8
Kapitulli V. Ekzaminimi i marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
5.1 Profili i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun dhe funksionet që kryejnë
5.2 Marrëdhëniet me publikun dhe qytetarët
5.3 Marrëdhëniet me median
5.4 Marrëdhëniet me publikun dhe grupet e interesit
5.5 Në mbrojtje të institucionit apo interesit publik
5.6 Ekspertët e MP si reflektues të përgjegjësisë sociale
5.7 Publiku online
Kapitulli VI. Alternativa strategjike të marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë
6.1 Analiza SWOT
6.1.1 Pikat e forta
6.1.2 Pikat e dobëta
6.1.3 Mundësitë
6.1.4 Kërcënimet
6.2 Përfundime
6.3 Rekomandime
6.4 Mendime përmbyllëse
Bibliografi
Anekse
Lista e të intervistuarve
Lista e figurave
Lista e grafikëve
Pyetësorët
9
I. HYRJE
“Public relations have a far greater potential and responsibility in
our society than is realized… I am not upset by its derogation by
some elements of mass media. Of more concern is the prevalent
narrow concept of the role of public relations to be found among
opinion leaders and public relations practitioners themselves.”
McLaughlin 19751
Marrëdhëniet me publikun (MP) dhe krijimi i një imazhi pozitiv janë përpjekje të kahershme dhe
të njëpasnjëshme të shumë institucioneve publike dhe jopublike. Për shkak të formës dhe
përmbajtjes marrëdhëniet me publikun janë identifikuar si organe në mbrojtje të institucionit që
përfaqësojnë dhe shpesh janë perceptuar si struktura që nuk ndjekin interesin e publikut.
Ndërtimi i imazheve konceptuale rreth funksionimit të marrëdhënieve me publikun ravijëzohet
edhe si rrjedhojë e perceptimeve të shoqërisë dhe punonjësve të medias. Gjatë viteve të fundit ka
mbizotëruar një debat i gjerë në qarqet akademike e profesionale mbi rolet dhe funksionet e
marrëdhënieve me publikun. Ekspertët e marrëdhënieve me publikun janë ndërgjegjësuar mbi
aftësitë e shumëfishta që duhet të zotërojnë duke filluar me aplikimin e teorive, qasjet strategjike
e deri në përfitimin e aftësive menaxhuese. Këto zhvillime dhe përpjekje për të konsoliduar
marrëdhëniet me publikun reflektohen edhe në institucionet publike. Në dokumente strategjike të
institucioneve shtetërore vihet re vendosja si përparësi kryesore e përmirësimit të shërbimeve
ndaj publikut, rritja e transparencës dhe ulja e ditëve të administrimit të kërkesave të qytetarëve.2
Si rrjedhojë e rekomandimeve të Bashkimit Evropian, transparenca me publikun dhe median
është konvertuar në objektiv të brendshëm institucional, veçanërisht për institucionet e drejtësisë.
Për vetë specifikën dhe dinamikën që mbart, sistemi i drejtësisë përbën objekt kërkimor
të fushave të ndryshme si legjislative, shoqërore, të kriminalistikës, e shumë të tjera. Ky kërkim
shkencor do të marrë në analizë çështjet e marrëdhënieve me publikun në tre institucione të
sistemit të drejtësisë: prokurori, gjykatë dhe drejtorinë e burgjeve, duke u përqendruar në
ndërtimin e marrëdhënieve me median, transparencën me publikun, si dhe çështje të ngritura
përgjatë procesit konsultativ me Bashkimin Evropian. Studimi dhe analiza e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë është një fushë e pa eksploruar më parë dhe përbën një risi
për realitetin shqiptar.
Tema e përzgjedhur nuk është një rastësi, përkundrazi vjen si një nevojë për të analizuar
më thellë dhe në prerje tërthore situatën e marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë,
sistem i cili ndikon drejtpërdrejtë jetën e shumë qytetarëve.
1 Cituar te Bruce K. Berger, Bryan H. Reber, Gaining influence in Public Relations. The role of resistance in
practice, Routledge Taylor & Francis Group, New York 2011, fq. 1 2Strategjia afatmesme e Sistemit të Burgjeve 2014-2017;Plan veprimi për zbatimin e rekomandimeve të Opinionit të
Komisionit Evropian Kapitulli 23 “Drejtësia dhe Gjyqësori”, 2010-2012: 2015-2017; Strategjia Ndërsektoriale e
Ministrisë së Drejtësisë 2012-2020; Plani Kombëtar i Integrimit Evropian 2012-2014; Plani Kombëtar për Zbatimin
e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit 2012-2014; Plani i veprimit për të rritur komunikimin mbi procesin e
integrimit në BE, 2008; Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2007-2013; 2014-2020.
10
Qëllimi kryesor i punimit është zbulimi i funksionimit të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë dhe efektet e krijuara në publikun e tyre. Pikësynimi i autores së punimit
ishte të hidhte dritë se si marrëdhëniet me publikun organizohen, shfaqen dhe përdoren në
institucionet e drejtësisë për krijimin dhe forcimin e marrëdhënieve me publikun, si dhe imazhin
institucional. Në këtë kontekst, u synua të zbulohej pozicionimi strukturor i marrëdhënieve me
publikun dhe nëse funksionimi i marrëdhënieve me publikun ka ndikuar në përmirësimin e
shërbimeve ndaj publikut, rritjen e besimit ndaj institucioneve të drejtësisë, si dhe nëse luajnë rol
strategjik në ndërtimin e marrëdhënieve me publikun e median. Objektivat specifike të punimit
përfshijnë:
1. Të zbulojë organizimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë;
2. Të analizojë efektivitetin e praktikave të marrëdhënieve me publikun;
3. Të paraqesë e të zbulojë përvojën e publikut dhe medias, duke shpalosur se si ka ndikuar
përvoja personale në perceptimin dhe imazhologjinë e institucioneve të drejtësisë;
4. Të hedhë dritë mbi rolin e ekspertëve të marrëdhënieve me publikun në ndërtimin e
marrëdhënieve dhe komunikimit me publikun, si dhe modelet që aplikohen;
5. Të analizojë rëndësinë e marrëdhënieve me publikun në kultivimin e marrëdhënieve të
ndërsjellët midis publikut dhe institucioneve të drejtësisë;
6. Të tregojë nëse drejtuesit e institucioneve të drejtësisë i konsiderojnë marrëdhëniet me
publikun si instrument thelbësor për të matur performancën e institucioneve;
7. Të identifikojë faktorët kryesorë në institucionet e drejtësisë që ndikojnë në organizimin
dhe funksionimin e marrëdhënieve me publikun.
Studime të ndryshme kanë treguar se termi “marrëdhënie me publikun” sugjestion
ndërtimin e imazhit, menaxhimin e reputacionit, si dhe përpjekje të vazhdueshme për të bindur.
Të dhënat e punimit do të shërbejnë për të matur nivelin e qasjes në informacion dhe respektimin
e të drejtës së informimit, në vetvete tregues të rëndësishëm për një sfidë si reforma në drejtësi.
Perceptimet fillestare pasqyrojnë se publiku pjesën më të madhe të informacionit rreth
institucioneve të drejtësisë e merr nëpërmjet medias. Kësisoj, do të ishte me interes të zbulohej
komunikimi i dyanshëm dhe niveli i besueshmërisë. Gjithashtu, ky studim do të kontribuojë edhe
me gjerë, përtej sektorit të drejtësisë, si një mjet efektiv në duart e politikë-bërësve dhe aktorëve
të tjerë të përfshirë në procese të lidhura me sistemin e drejtësisë për ndërtimin e strategjive
efektive të marrëdhënieve me publikun.
Duke qenë se sistemi i drejtësisë në Shqipëri përfshin një numër të konsiderueshëm
institucionesh3, gjithsecili me një rëndësi të veçantë, është e udhës të flasim për elemente të
mirëfilltë komunikimi dhe analizën ta bazojmë tek të tillë syresh, duke mbajtur gjithmonë
parasysh brishtësinë e sistemit në fjalë, një marrëdhënie e vështirë dhe e komplikuar me njëri-
tjetrin, publikun dhe median. Këto organizma veprojnë brenda një kuadri rregullash kushtetues
3Gjykatat; Këshilli i Lartë i Drejtësisë; Zyra e Administrimit të Buxhetit Gjyqësor; Konferenca Gjyqësore
Kombëtare; Shkolla e Magjistraturës; Ministria e Drejtësisë; Prokuroria; Komisioni i Reformës Ligjore; Drejtoria e
Përgjithshme e Burgjeve; Sistemi i Përmbarimit Gjyqësor; Qendra e Publikimeve Zyrtare; Komiteti Shqiptar i
Birësimeve; Profesionet e Lira; Avokatura e Shtetit; Instituti i Mjekësisë Ligjore
11
dhe ligjor që përcaktojnë jo vetëm kompetencat e tyre, por edhe kufijtë ndarës dhe rastet e
bashkëveprimit institucional midis tyre në funksion të dhënies dhe zbatimit të drejtësisë. Pas
pothuajse 25 vitesh pluralizëm politik është mjaft interesante të analizohet sesi mjetet e
komunikimit janë materializuar dhe kanë ndikuar në rritjen e aksesit në drejtësi, rritjen e besimit
të publikut në drejtësinë shqiptare, transparencën me median dhe aktorët e tjerë, si dhe të
kuptohet kontributi i këtij sistemi në zhvillimin e shoqërisë shqiptare, e përshpejtimin e vendit në
integrimin evropian.
Edgar Argo, shprehet se: “Drejtësia mund të jetë e verbër, por ajo ka mjete mjaft të
sofistikuara dëgjimi”.4 E në fakt, sa e verbër, e shurdhët dhe a ekzistojnë mjete të sofistikuara
dëgjimi në sistemin e drejtësisë shqiptare. Si ndërthuren këto elemente komunikimi me cilësinë e
shërbimeve të sistemit të drejtësisë, raportet me median dhe si kanë ndikuar në jetën e
qytetarëve. Këto aspekte do të analizohen duke u bazuar në dy këndvështrime themelore: a) nga
këndvështrimi i operatorit që ushtron funksionin (ofruesi i shërbimit); dhe b) nga këndvështrimi i
marrësit të shërbimit (përfituesi).
i. Rëndësia e punimit
Përse u zgjodhën marrëdhëniet me publikun në sistemin e drejtësisë? Kjo qasje nuk është e
rastësishme, ajo bazohet në atë që sot komunikimi përfaqëson: një proces shoqëror e një metodë
njohjeje, favorizuese e kontribuese në zhvillimin e shoqërisë dhe të ndihmon të kuptosh më
shumë tjetrin. Punimi aktualizohet me realitetin shqiptar, ku reforma në sistemin e drejtësisë
përbën debatin e ditës në nivel kombëtar por edhe të përfaqësive të huaja në vend. Arsyeja
kryesore e reformës është kthimi i besimit të qytetarëve në institucionet e drejtësisë dhe
funksionimi i shtetit të së drejtës. Ky punim eksploron problematikat me publikun dhe ofron
gjetje të rëndësishme të cilat orientojnë politikat institucionale për një reformë të suksesshme.
Sistemi i drejtësisë, është ndoshta një nga sistemet më problematike në vendin tonë, funksionimi
i mirëfilltë i të cilit është vënë shpeshherë në pikëpyetje nga qytetarët, media por edhe nga vetë
politikëbërësit. Pra, është parë si një mekanizëm për të zbërthyer e analizuar më thellë sistemin e
drejtësisë, duke marrë në konsideratë e duke ndërtuar një paradigmë të re, të cilën do ta quaja
paradigma simetrike e ndërveprimit në këtë sistem. Nëpërmjet ndërtimit të kësaj paradigme,
mund të merret në analizë raporti i marrëdhënieve me publikun dhe komunikimit, i cili na
paraqitet në shumë forma dhe padyshim ka pasoja dhe ndikim në shoqëri. Analiza e shkak-
pasojës, lloji, baza, konteksti dhe koncepti i tij do të jenë pjesë përbërëse e këtij studimi.
Nga përvoja personale si ish përgjegjëse e sektorit të marrëdhënieve me publikun,
shpeshherë edhe në mënyrë të drejtpërdrejtë më janë drejtuar ankesa se gazetarit duhet t’i
përgjigjeni brenda orës pasi dinamika është aq e shpejtë saqë lajmi dhe detyra për të informuar
publikun nuk mund të presë për burokracitë institucionale. Si pjesë e administratës shtetërore më
nevojitej kohë që të përgatitja mbrojtjen me objektivitet të institucionit që përfaqësoja, por nga
ana tjetër për gazetarët koha konsiderohej një element luksi.
4 Gjetur në http://thinkexist.com/, Edgar Argo Quotes, më 22.09.2011
12
Duke marrë parasysh parashtrimet e mësipërme, punimi eksploron kuptimet dhe
konotacionet e marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë, si dhe rreket të ofrojë një
formulim dhe përkufizim të ri të marrëdhënieve me publikun në këtë sistem.
Huton argumenton se marrëdhëniet me publikun kanë dështuar në arritjen e një kuptimi
të gjerë të domethënies së tyre, duke përfshirë qëllimet dhe dimensionet5. Mbështetur në
supozimet e Huton, studimi hedh dritë mbi mënyrën e organizimit dhe funksionimit të
marrëdhënieve me publikun brenda këtij sistemi dhe qëllimet specifike të tij. Në mënyrë më të
përmbledhur dhe në një sferë më të përgjithshme mund të renditim faktorë të tjerë për rëndësinë
e këtij punimi.
Së pari, koncepti i bindjes6 në institucionet e drejtësisë konsiderohet si pjesë bazike e punës dhe
praktikave të MP, duke nxitur në këtë mënyrë patosin e mbrojtjes së institucioneve dhe përpjekje
të konsoliduara për të ndikuar opinionin publik.
Së dyti, një pjesë e konsiderueshme e lajmeve të mediave të ndryshme burojnë nga këto
institucione dhe pjesa më e madhe e kronikave mbulohet apo iniciohet nga njoftimet për shtyp të
institucioneve të drejtësisë. Kjo për faktin pasi prokuroritë, gjykatat dhe sistemi i burgjeve
ofrojnë “lajme pa shpenzime”, siç e përcakton Muhl7. Si rrjedhojë marrëdhëniet e krijuara midis
gazetarëve, entiteteve mediatike dhe institucioneve të drejtësisë paraqesin një dinamikë të
larmishme, e shpeshherë kontradiktore midis gazetarëve dhe specialistëve të MP. Bishop
argumenton se për një periudhë relativisht të gjatë, termi i marrëdhënieve me publikun është parë
me skepticizëm e shpeshherë me cinizëm nga gazetarët.8 Kësisoj marrëdhënia midis dy palëve
nuk është e lehtë.
Së treti, këto institucione kanë një ndikim të qenësishëm në jetën e qytetarëve për shkak të
vendimmarrjes dhe dhënies së drejtësisë. Administrimi i drejtësisë dhe perceptimi i publikut,
mund të renditen si indikatorë kyç për të kuptuar efektivitetin dhe performancën e institucioneve
të drejtësisë, si dhe komunikimin me qytetarët.
Së katërti, presioni politik dhe ndërkombëtar për respektimin e të drejtave të njeriut,
transparencën me publikun dhe median, është reflektuar në materiale dhe raporte të ndryshme.
Në këtë kontekst bëhet evident fakti i nevojës për të hulumtuar marrëdhëniet me publikun, duke
përfshirë marrëdhëniet me median.
Së pesti, kërkimet shkencore brenda vendit për funksionimin e marrëdhënieve me publikun në
sistemin e drejtësisë mungojnë. Sistemi i burgjeve ka qenë objekt studimi lidhur me informimin
5 James G Hutton (1999) The definition, dimensions and domain of public relations. Public Relation Review 25(2)
199-214. 6 Me “bindje” në këtë rast kuptohet mekanizmat që përdoren për të fituar besimin e publikut mbi një qëndrim,
veprim apo mosveprim. Nuk ka të bëjë me bindjen ndaj ligjit, rregullave apo vendimeve të tjera me natyrë ligjore. 7 Stephan Russ- Mohl, Gazetaria, Natyra, Tiranë, 2010
8 Robert L Bishop “What newspapers say about public relations”. Public relation review 14(1), 1988, 50-52.
13
dhe komunikimin e të burgosurve (Bregu 2013). Gjykatat kanë qenë pjesë e monitorimeve dhe
studimeve mbi çështje të rritjes së efektivitetit, transparencës dhe të besimit të publikut në
gjyqësor (Qendra për Nisma Ligjore Qytetare 2013; OSCE 2004). Ndërsa për prokurorinë
studimet me bazë shkencore mbi komunikimin apo përqasje të përafërta janë pothuajse
inekzistente. Në një këndvështrim të përgjithshëm studimet e cituara përbëjnë një bazë të mirë
për të kuptuar komunikimin në kushtet e izolimit, si dhe organizimin dhe funksionimin e sistemit
gjyqësor.
Hulumtimi mbi marrëdhëniet me publikun në sistemin e burgjeve, sistemin gjyqësor dhe
prokurorinë do të ofrojë një bazë të dhënash dhe analizë përmbajtje tre dimensionale:
marrëdhëniet me median, publikun dhe komunikimin e brendshëm, duke kontribuar në paraqitjen
e një kornize të zhvillimit dhe praktikimit të marrëdhënieve me publikun në këto institucione.
ii. Koncepte kryesore dhe hipotezat e ngritura në punim
Marrëdhëniet me publikun janë cilësuar si menaxhimi i komunikimit të jashtëm të një organizate
për të krijuar dhe mbajtur një imazh pozitiv. Sipas disa studiuesve, ndër të tjera përfshijnë
popullaritetin e sukseseve, minimizimin e dështimeve, shpalljen e ndryshimeve. Në ditët e sotme
është adaptuar përcaktimi i Gruning dhe Hunt9 si “strukturë menaxhuese, mbikëqyrëse dhe
funksion teknik, i cili kujdeset për imazhin e një organizate dhe e ndihmon atë që të dëgjojë,
vlerësojë dhe t’i përgjigjet individëve ose grupeve të cilët kanë lidhje me organizatën dhe janë të
rëndësishëm për arritjen e misionit dhe objektivave të saj”. Studiues të tjerë artikulojnë qëndrime
të ndryshme lidhur me përkufizimin e marrëdhënieve me publikun, por edhe funksionet e tyre.
Koncepti i dialogut me publikun, promovohet si një ndër praktikat e fundit të
marrëdhënieve me publikun. Zhvillimet teknologjike dhe mediat sociale padiskutim që ndikuan
në forcimin e dialogut me publikun, si dhe rëndësinë e komunikimit të dyanshëm (two-way
communication). Ky koncept lidhet ngushtë me standardet e integritetit të profesionit dhe
aplikimin e kodit të etikës. Etika dhe dialogu përbëjnë shtratin e filozofisë morale në të cilën
bazohet dhe dialogu me publikun. Koncepti minimum i moralitetit përcakton balancimin e
interesave për çdo individ, apo sipas Sokratit “se si duhet të jetojmë”.10
Huton, i cili ka mbajtur një qëndrim më analitik e kritik rreth marrëdhënieve me
publikun, analizon në detaje simetrinë e funksionimit të kësaj praktike, duke u përqendruar në tre
i-të (interesi, iniciativa, imazhi). Sipas Huton “dimensioni i interesit është i ngjashëm me
balancimin e efekteve të qëllimshme”. Më tej, ai sqaron se iniciativa ngre pyetjen “në çfarë
niveli është funksioni i marrëdhënieve me publikun ri-aktiv kundrejt pro-aktiv?” Imazhi, ngre
pikëpyetjen e fokusimit në perceptime kundrejt realitetit, ose imazhit kundrejt substancës. Për
analizën në teori dhe praktikë të marrëdhënieve me publikun, Huton skicoi gjashtë korniza të
9 James E. Gruning, Todd Hunt (1984) Managing Public Relations. 6
th Editon. Orlando Fl. Harcourt Brace, fq. 98.
10 James Rachels dhe Stuart Rachels Elementët e filozofisë morale, Botimet “Dita”, 2000, fq. 23
14
domosdoshme, me anë të cilave mund të përshkruajmë dhe konceptualizojmë këtë praktikë
bashkëkohore.11
Kornizën e parë e ka quajtur bindja. Sipas tij kjo kornizë i referohet praktikave
dominuese të marrëdhënieve me publikun, duke ndikuar audiencën të veprojnë ose mendojnë
sipas mënyrave të cilat sjellin përfitime për organizatën. Promovimi, propaganda janë pjesë e
kësaj kategorie. Megjithatë, korniza e bindjes nuk duhet të ketë vetëm konotacion negativ, pasi
siç argumenton Pearson, “procesi i bindjes mund të lindë si rezultat i përballjes me disonancat
kognitive të publikut”.12
Shpeshherë publiku nuk është i qartë rreth qëndrimeve apo vendimeve
që duhet të marrë, kështu që del e nevojshme prodhimi dhe promovimi i alternativave të
balancuara dhe konstruktive.
Korniza e dytë që na propozon Huton, është mbrojtja, e cila gjenerohet në kohë krizash.
Tipar themelor e kësaj kornize është prodhimi i informacionit substancial për publikun.
Korniza e tretë, është informimi i publikut, i cili në vetvete përbën funksionin parësor të
marrëdhënieve me publikun.
Korniza e çështjeve të lidhura, renditet e katërta, e cila mund të aktivizohet dhe
shkaktohet nga një ngjarje publike. Kjo qasje fokusohet më shumë te interesi i gjerë i publikut,
sesa vetjak. Dhurimi i gjakut nga administrata e burgjeve për fëmijët talasemik13
, apo mbledhja e
kontributeve për të ndihmuar familjet e përmbytura si rrjedhojë e kushteve atmosferike, mund të
merren si raste ilustruese për kornizën e çështjeve të lidhura.
Korniza e pestë, menaxhimi i reputacionit, lidhet kryesisht me publicitetin, kontrollin,
krijimin dhe manipulimin e simboleve, duke i vendosur si taktika primare.
Korniza e gjashtë, menaxhimi i marrëdhënieve, vlerëson lidhjen midis organizatës dhe
publikut të saj. Kjo kornizë i vë theksin besimit të përbashkët, kompromisit, bashkëpunimit dhe
kur është e mundur aplikon situata përfituese të dyanshme.
Fig. 1 Kornizat e analizës së marrëdhënieve me publikun sipas Huton14
11
Cituar te Samsup Jo, “Portrayal of Public Relations in the News Media”, Mass Communication and Society,
School of Mass communications, Texas Tech University, 2003, 6(4), 399-400 12
Cituar te Selwyn Jerry Boston “The role of theory”, PR Theory and Publics 1, London College of
Communication, Dhjetor 2010, fq. 4 13
Dhurohet gjak nga 120 punonjës të IEVP Mine Peza, gjetur në www.dpbsh.gov.al, më 02.01.2015 14
Grafiku ilustrues skicuar nga autorja e punimit
Bindja
Mbrojtja
Informimi i publikut
Çështje të lidhura
Menaxhimi i reputacionit
Menaxhimi i marrëdhënieve
15
Nisur nga parashtrimet e mësipërme, qëllimi kryesor i këtij punimi shkencor është
mbledhja e fakteve dhe artikulimi teorik për kryerjen e një kërkimi tepër të detajuar dhe
mbështetur në paradigmë e cila është në gjendje të zbërthejë e analizojë situatën e komunikimit
të brendshëm dhe të jashtëm në institucionin e prokurorisë së përgjithshme, gjykatës së shkallës
së parë në Tiranë dhe drejtorinë e burgjeve. Sistemi i burgjeve përbën interes të veçantë për
median, kur ngjarje me konotacion negativ ndodhin, si psh. arratisje nga burgu, konflikte midis
të burgosurve për krime të njohura në shoqëri, kërkesa për intervista me të ashtuquajturit
personazhet VIP të botës së krimit, etj. Ndërthurja e elementeve teorike, empirike dhe
antropologjike, si dhe vatërzimi i problematikave kryesore synojnë ndërtimin e një modeli
preferencial dhe koherent të ushtrimit të marrëdhënieve me publikun. Për skicimin e modelit dhe
qendërzimin e problematikave aktuale të marrëdhënieve me publikun në institucionin e drejtësisë
janë ngritur disa pyetje kërkimore. Në vetvete optikalizimi i pyetjeve kërkimore të renditura si
më poshtë, përbëjnë trungun e ndërtimit të hipotezave të studimit.
Si janë të organizuara marrëdhëniet me publikun brenda institucioneve të drejtësisë?
A kanë ndihmuar marrëdhëniet me publikun të ndërtojnë një imazh më të mirë për
institucionet e drejtësisë?
Si perceptohen institucionet e sistemit të drejtësisë nga publiku?
A janë vendosur objektiva dhe tregues të matshëm për të vlerësuar performancën e
institucioneve, por edhe ndikimin e publikut?
Cili është roli i marrëdhënieve me publikun në ndërtimin e politikave të komunikimit
brenda dhe jashtë institucioneve të drejtësisë?
Në çfarë niveli marrëdhëniet me publikun plotësojnë nevojat e publikut kundrejt
interesave të institucioneve?
Ndërvarësia në rritje e MP me gazetarët dhe kërkesat ndaj njëri-tjetrit, ngre pyetjen, se si
e vlerësojnë njëri-tjetrin?
Si janë të ndërtuara marrëdhëniet me median?
Si e vlerësojnë MP rolin, marrëdhëniet dhe mbulimin që i bëjnë gazetarët institucioneve
të drejtësisë?
Cili është perceptimi i gazetarëve rreth MP të institucioneve të drejtësisë?
Cilën prej kornizave të Huton ushtrojnë më tepër MP në praktikën e tyre të përditshme?
A ka një institucionalizim të marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë?
Artikulimi teorik, vrojtimet dhe të dhënat empirike kanë lejuar vlerësimin dhe analizën
kritike të pyetjeve kërkimore, të cilat kanë ndikuar në formulimin e hipotezave kryesore të
punimit.
Hipoteza e parë
Mos konceptimi i drejtë dhe pozicionimi strukturor i marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë, kanë limituar rolin dhe funksionet e këtij profesioni, duke
ndikuar në cungimin e ndërtimit të menaxhimit të komunikimit të jashtëm dhe të
brendshëm.
16
Hipoteza e dytë
Drejtuesit e institucioneve të drejtësisë kanë rol dominues në funksionimin e
marrëdhënieve me publikun, duke e konsideruar të qenësishme për pushtetin politik.
Hapja e institucioneve ndaj publikut, transparenca dhe autoriteti i marrëdhënieve me
publikun është në varësi të parimeve dhe drejtimit të titullarit të institucionit.
Hipoteza e tretë
Edhe pse kryejnë funksione të ngushta e jo të plota sikurse propozohet në literaturë,
marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë nuk përmbushin plotësisht detyrat
e tyre me profesionalizëm, integritet e objektivet dhe të shërbejnë si mekanizma për të
rritur besimin e publikut te institucionet e drejtësisë. Ky problem vjen edhe si rezultat i
kompetencave dhe autoritetit të deleguar nga drejtuesi i institucionit.
Hipoteza e katërt
Qëndrimet kritike dhe një lloj antagonizmi i pashprehur janë evidente midis gazetarëve
që mbulojnë institucionet e drejtësisë dhe përfaqësuesve të institucioneve. Megjithatë,
gazetarët kanë tendencën që të jenë më kritik në punën e specialistëve të marrëdhënieve
me publikun në institucionet e drejtësisë, se sa këta të fundit ndaj gazetarëve.
Papajtueshmëria e qëllimeve dhe pritshmërive në trajtimin e çështjeve, nxit qëndrimet
kritike midis palëve. Është e qartë nevoja për krijimin e një platforme komunikimi për
përmirësimin e marrëdhënieve me median.
Hipoteza e pestë
Ekzistenca e marrëdhënieve me publikun perceptohet si strukturë mbrojtëse për
institucionet e drejtësisë, duke minimizuar interesat e qytetarëve. Si rrjedhojë,
konstatohet një tkurrje e besimit ndaj institucioneve të drejtësisë.
iii. Kuadri teorik dhe literatura e fushës
Edhe pse në Shqipëri termi dhe praktikimi i marrëdhënieve me publikun është zhvilluar dhe ka
arritur një masë konsolidimi pas viteve 2005, teoricienë dhe studiues të ndryshëm, që në fillimet
e shekullit të XX-të kanë hedhur bazat teorike, si dhe kanë eksploruar qasjet empirike të fushës.
Gruning dhe Hunt kanë dhënë kontribut të rëndësishëm për të kuptuar, por edhe përmirësuar
marrëdhëniet me publikun nëpërmjet ndërtimit të modeleve të këtij profesioni. Sipas koncepteve
të tyre, marrëdhëniet me publikun mund të zbërthehen nëpërmjet 4 modeleve: 1. Modeli i
agjentëve të shtypit; 2. Modeli i informimit të publikut; 3. Modeli asimetrik i dyanshëm; 4.
Modeli simetrik i dyanshëm.15
Këta studiues sugjerojnë se modeli i agjentëve të shtypit, përcakton sjelljet dhe praktikat e
ekspertëve që mbajnë lidhjet me shtypin, ku qëllim parësor mbetet krijimi i lajmeve për të
15
James E. Gruning, Todd Hunt, Managing Public Relations. 6th
Editon. Orlando Fl. Harcourt Brace, 1984, fq. 21
17
ndikuar opinionin publik. Gjatë këtij modeli, spikatin aktivitetet me qëllim manipulimin e
sjelljes.
Modeli i informimit publik përcakton theksin që i jepet saktësisë së mesazhit. Kjo qasje
përkon dhe me lëvizjet e para të punonjësve të marrëdhënieve me publikun dhe një lloj
ndërgjegjësimi për përcjelljen e mesazheve më të sakta e të besueshme, largimi nga tradita e
gjysmë të vërtetave dhe përqafimi i standardeve etike.
Modeli asimetrik i dyanshëm vë në qendër feedback-un, mbledhjen e reagimeve apo
qëndrimeve të audiencës, të cilat bëhen pjesë e praktikave të marrëdhënieve me publikun.
Megjithatë, qëllimi primar mbetet kuptimi i aspekteve psikologjike të audiencës për të ndikuar
veprimet e tyre.
Modeli simetrik i dyanshëm, mund të quhet si modeli ideal dhe i balancuar në
komunikimin me publikun. Reagimet që mblidhen nga audienca ndihmojnë për të përmirësuar
praktikat e brendshme organizative dhe për të gjetur një zgjidhje në përfitimin e të mirës së
përbashkët.
Punimi shkencor bazuar në modelet e parashtruara nga këta studiues, nxjerr në pah
modelin/modelet e përvetësuara nga ekspertët e marrëdhënieve me publikun dhe aplikimin e tyre
në realitetin shqiptar. Modelet e paraqitura mund të shërbejnë për analizën e situatës aktuale të
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë dhe qasjet në komunikim. Perspektiva
teorike e katër modeleve, sugjeron se komunikimi i dyanshëm, mbledhja e të dhënave sasiore
dhe cilësore rreth mendimeve/qëndrimeve të audiencës me qëllim përmirësimin e praktikave të
brendshme mund të quhet modeli ideal. Zbatimi i këtij modeli në institucionet e drejtësisë merr
një rëndësi të veçantë, parashtruar nga fakti i tipologjisë dhe qëllimit të tyre.
Fig. 2 Diagram e modeleve të Gruning & Hunt dhe karakteristikat e tyre
Referuar sistemit të mendimit të Aristotelit, për të kuptuar çfarëdolloj gjëje duhen bërë
katër pyetje: Çfarë është? Nga çfarë është bërë? Si shpjegohet që ekziston? Për çfarë duhet?.16
16
James Rachels dhe Stuart Rachels “Elementët e filozofisë morale”, Botimet “Dita”, 2000, fq. 90-91
Modeli i agjentëve të shtypit
Modeli i informimit publik
Modeli asimetrik i dyanshëm
Modeli simetrik i dyanshëm
•Komunikim i njëanshëm
•Dominon bindja dhe manipulimi për të influencuar
•Komunikim i njëanshëm
•Përdorimi i njoftimeve për shtyp për të informuar
•Komunikim i dyanshëm i pabalancuar
•Dominon metoda e bindjes dhe manipulimit në interes të institucionit
•Komunikim i dyanshëm
•Negocimi, zgjidhja e konflikteve dhe respekt reciprok midis publikut dhe institucionit
18
Në një analizë të thjeshtë, sipas Aristotelit, është e nevojshme substanca e përmbajtjes dhe
qëllimi. Për institucionet e drejtësisë shqiptare analiza e këtyre modeleve na mundëson të
kuptojmë etapat e zhvillimit të marrëdhënieve me publikun dhe evoluimin e metodave në
praktikë. Nisur nga tranzicioni i tejzgjatur politik, social e kulturor në Shqipëri, veçanërisht gjatë
viteve 1990-2005, në institucionet e drejtësisë kanë mbizotëruar tre modelet e para. Qasjet në
informacion, korrektësia e informacionit dhe marrëdhëniet me median kanë qenë pjesë e
raporteve vlerësuese të Bashkimit Evropian për Shqipërinë.17
Po t’i rikthehemi Huton, deduksion i rëndësishëm i kornizave të tij është se roli dhe
funksionet e marrëdhënieve me publikun nuk janë qëllime, por mjete për të arritur objektivat.
Dimensionet e interesit, iniciativës dhe imazhit, paraqesin një trajtim më bashkëkohor të
aplikimit të marrëdhënieve me publikun18
, të cilat mund t’i përdorim si analogji analitike për
institucionet e drejtësisë. Në një trajtim më të gjerë dhe të përmbledhur, reforma në drejtësi,
rikthimi i besimit të publikut te drejtësia, lidhet me konceptualizimin e menaxhimit të imazhit.
Trajtimi i këtij studimi do të udhëhiqet sipas parashtrimeve që ofron Gruning duke
përjashtuar “botëkuptimin mbizotërues në të cilin marrëdhëniet me publikun konceptohen si
bindëse dhe manipuluese”.19
Ky punim studimor i sheh marrëdhëniet me publikun sipas
këndvështrimit simetrik që propozon Gruning, ku qëllim kryesor mbetet “menaxhimi i
konflikteve dhe promovimi i mirëkuptimit”.
Nga ana tjetër, Botan dhe Hazelton shprehen se gjatë 20 viteve të fundit trendi më
befasues i marrëdhënieve me publikun ka qenë kalimi nga një perspektivë funksionaliste në një
perspektive bashkëkrijuese. Duke u fokusuar te teknikat e komunikimit, perspektiva
funksionaliste e shikon publikun dhe komunikimin si mjete për të arritur disa interesa të
institucionit. Teknikat e gazetarisë vlerësohen maksimalisht pasi marrëdhëniet me median
konsiderohen mjaft të rëndësishme. Qasja bashkëkrijuese fokusohet në domethënien e publikut
si krijues i përbashkët dhe thekson ndërtimin e marrëdhënieve me publikun.20
Këto teori, së
bashku me kërkime të tjera shkencore21
, përbëjnë bazën e parimeve orientuese për të adresuar
problematikat e menaxhimit të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë dhe
perspektivat e komunikimit. Ndoshta do të ishte e udhës të flasim për një perspektivë
funksionaliste dhe rrekjet institucionale për një bashkëveprim me publikun.
17
Albania Progress Report, Brussels, 9 November 2005SEC (2005) 1421{COM (2005) 561 final} 18
Shih referencë 5 19
James E. Grunig “Symmetrical Presuppositions as a Framework for Public Relations Theory”: Public Relations
Theory. Lawrence Erlbaum Associates. Hillsdale, NJ. 1989, fq. 17 20
Carl H. Botan, Vincent Hazleton “Public Relation Theory II”, Lawrence Erlbaum Associates, New York 2006,
fq.5 21
Broom, Kasey dhe Ritchey (1997), Ledingham dhe Bruning (1998, 2000), Grunig dhe Huang (2000) kanë
ekzaminuar evolucion teorik të komunikimit simetrik si një model normativ të praktikës së marrëdhënieve publike.
Perspektiva bashkëkrijuese e marrëdhënieve me publikun e shtrin këtë analizë duke thelluar idenë se, ndërsa ka
shumë marrëdhënie të interesit për marrëdhëniet me publikun, rëndësi të veçantë merr krijimi i përbashkët i
kuptimit. Aspekt tejet i rëndësishëm i marrëdhënieve është ideja e dialogut si në kuadrin teorik për të zgjeruar
teorinë e marrëdhënieve publike, ashtu dhe në modelet simetrike për orientimet bashkëkrijuese.
19
iv. Metodologjia22
Metodologjia që u aplikua gjatë këtij studimi shkencor mbështetet në mbledhjen e dhënave
sasiore dhe cilësore ndërthurur me elementet teorikë dhe antropologjikë, duke kontribuar në
ndërtimin e një trajektore shumëpalëshe të funksionimit të marrëdhënieve me publikun. Planet
metodologjike të hartuara u bazuan në qëllimin kryesor të punimit duke ruajtur parimin e
objektivitetit, ruajtjen e distancës me objektin e studimit dhe trajtimin e dilemës së disiplinës
bazuar në pyetjen program të Laswell23
“kush merr çfarë, kur dhe si”?
Përzgjedhja e rastit studimor, siç janë në këtë rast prokuroria e përgjithshme, gjykata e
shkallës së parë në Tiranë dhe drejtoria e përgjithshme e burgjeve, nisur nga impakti i
komunikimit na ndihmon të kuptojmë profilin dhe efektet e marrëdhënieve me publikun në
media dhe shoqëri. Është më se i qartë fakti se cilësia e një kërkimi varet nga cilësia e pyetjeve
dhe mjeteve të mbledhjes së të dhënave. Kështu që u përgatiten me shumë kujdes pyetësorët dhe
iu kushtua vëmendje formulimit të pyetjeve gjithëpërfshirëse.
Përdorimi i metodës për mbledhjen e të dhënave sasiore kishte si objekt kryesor
familjarët e personave me liri të kufizuar, gazetarët dhe specialistët e marrëdhënieve me
publikun. Procedurat e mbledhjes së të dhënave sasiore dhe rezultatet e këtij instrumenti përbëjnë
gjetje të rëndësishme të punimit. Nisur nga pyetjet kërkimore të studimit, nëpërmjet këtij grupi u
synua të mblidhej informacion mbi perceptimet e qytetarëve dhe medias mbi marrëdhëniet me
publikun, efektivitetin e shërbimeve, imazhin e institucioneve të drejtësisë dhe plotësimin e
nevojave. Pyetësori me specialistët e marrëdhënieve me publikun kishte si qëllim kryesor
zbulimin e të dhënave mbi organizimin dhe menaxhimin e komunikimit të brendshëm dhe të
jashtëm të marrëdhënieve me publikun, rolin, funksionin dhe nivelin menaxhues strukturor në
ushtrimin e profesionit. Qasja me publikun dhe median zë vend të veçantë në pyetësor. Pra,
intervistimi dhe administrimi i pyetësorëve do të jenë elementet bazë të metodologjisë studimore,
duke mos shpërfillur instrumentet antropologjikë, të cilat do të ndërthuren në to. Gjithashtu, janë
mbajtur parasysh parimet e përgjithshme të mbledhjes dhe administrimit të dhënave në mënyrë
që të mblidhen të gjitha karakteristikat dhe informacioni i duhur për kryerjen e këtij punimi.
Metoda cilësore e mbledhjes së të dhënave ofron një diskutim më të gjerë dhe më të
thelluar të problematikave të komunikimit në sistemin e drejtësisë, nëpërmjet analizimit të
intervistave dhe bisedave formale e joformale me aktorë në fushën e sistemit të drejtësisë, si
drejtues të lartë, prokurorë, avokatë, përfaqësues të medias, organizatave joqeveritare e studiues.
Të dhënat sasiore si dhe shqyrtimi i literaturës së kësaj praktike përbëjnë shtratin e analizës
përmbajtjesore dhe substanciale të marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë dhe
strukturimin e punimit.
Burimet statistikore të institucioneve pjesë të sistemit, shfrytëzimi dhe analiza e akteve
ligjore dhe nënligjore që kanë të bëjnë me funksionimin e tyre janë gërshetuar me metodologjinë
e punimit.
22
Në kapitullin e katërt do të trajtohet në mënyrë të detajuar metodologjia e përdorur gjatë kërkimit shkencor. 23
Francis Balle Mediat dhe shoqëritë, Botimi i 15-të Papirus, Tiranë 2011, fq. 623
20
v. Paraqitje e shkurtër e kapitujve
Teoritë e marrëdhënieve me publikun, si dhe studime në fushën e komunikimit të ndërlidhura me
filozofinë morale përbëjnë bazën e ndërtimit dhe skicimit të studimit. Punimi është ndarë në dy
pjesë kryesore, parashtruar nga një hyrje. Hyrja e punimit trajton arsyet kryesore pse është
zgjedhur kjo temë dhe rëndësinë që merr punimi për realitetin shqiptar. Në këtë pjesë janë
përfshirë gjithashtu, konceptet kryesore dhe hipotezat e ngritura gjatë punimit, metodologjia e
punimit, si dhe kuadri teorik dhe literatura e fushës në të cilin do të mbështeten çështjet e
identifikuara të studimit.
Pjesa e parë e punimit është ndarë në tre kapituj kryesorë.
Kapitulli i parë trajton modelet dhe qasjet e marrëdhënieve me publikun, me fokus të
veçantë evoluimin e marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë. Panorama e këtij
kapitulli përfshin modelet teorike të zhvillimit të fushatave, të cilat do të paraqesin një kuptim
më të gjerë të roleve dhe funksioneve të profesionit. Duke e vendosur komunikimin si aksiomën
kryesore të kësaj praktike, nëpërmjet teorisë së situatës së publikut do të zbërthehet kontrata
sociale e lidhur me publikun, (a)simetria e marrëdhënies dhe praktikat e aplikuara. Qëllim
kryesor i këtij kapitulli është krijimi i një baze të plotë teorike, e cila do të shërbejë për
analizimin dhe gërshetimin e të dhënave empirike. Me interes në këtë kapitull është trajtimi i
evidencave për nivelin e përdorimit të spin doctor24
në institucionet e drejtësisë. Bazuar në
këndvështrimet e Sumpter dhe Tankard (1994), ku spin mund të përdoret si një “alternativë e
marrëdhënieve me publikun” do të renditen konotacionet negative dhe do të hidhen bazat
fillestare për të mundësuar analizën e hipotezave të ngritura në punim.
Kapitulli i dytë paraqet organizimin strukturor dhe legjislativ të komunikimit në sistemin
e drejtësisë. Parashikimet e dispozitave ligjore dhe kushtetuese për qasjen në dokumentet zyrtare
do të ofrojnë kornizën e nevojshme për të drejtën e informimit, dokumentimin e të dhënave dhe
respektimin e afateve për trajtimin e kërkesave të medias dhe publikut. Si rrjedhojë, ky kapitull
në themel të tij trajton efektivitetin e marrëdhënieve me publikun sipas strukturave të brendshme
organizative të institucioneve të drejtësisë, duke sjellë një vështrim krahasues me praktika
ndërkombëtare të organizimit të marrëdhënieve me publikun. Element i këtij kapitulli është
renditja e argumenteve kryesore për të kuptuar rolin dhe detyrimet ligjore që u ngarkohen
drejtuesve të institucioneve për menaxhimin e marrëdhënieve me publikun. Gjithashtu, ky
kapitull do të bëjë të mundur të kuptohen raportet e komunikimit ndërmjet Sistemit të Burgjeve,
Gjykatave dhe Prokurorisë, ku do të zbërthehet themeli i bashkëpunimit dhe komunikimit
ndërmjet tyre, si dhe problematikat e hasura.
Në vijim, kapitulli i tretë ofron një qasje të gërshetuar teori-praktikë për vlerësimin e
efektivitetit të institucioneve të drejtësisë sipas këndvështrimit të marrëdhënieve me publikun.
Referuar Kameron do të prezantohen modelet e efektivitetit organizativ, nëpërmjet të cilave do të
zbulohen karakteristikat e komunikimit dhe tiparet e tij në institucionet e drejtësisë. Në këtë
kapitull adresohen pikëpamje të reja të praktikave të marrëdhënieve me publikun, si dhe
24
Në këtë punim “spin doctor” i referohet përkufizimit të Stuart Euen që lidhet me aplikimin e metodave
manipuluese të marrëdhënieve me publikun me qëllim ndikimin në opinionin publik, nëpërmjet përzgjedhjes së
fakteve që i parashtrohen publikut.
21
prezantohet ideja e dialogut. Implikimet e adoptimit të procesit të dialogut për institucionet e
drejtësisë, ndër të tjera janë iniciuar si rrjedhojë e faktorit ndërkombëtar dhe procesit të
integrimit evropian. Reforma në sistemin e drejtësisë nuk mund të shihet ndaras zhvillimit të
qasjeve proaktive me median dhe qytetarët, në mënyrë të veçantë qasjes në informacion rreth
dokumenteve zyrtare. Synimi është që në fund të kapitullit të tretë të krijohet një pamje e qartë e
funksionimit dhe organizimit strukturor të institucioneve të drejtësisë, të nevojshme për të
ndërtuar kontekstin e duhur të nivelit të kuptueshmërisë dhe analizimit të marrëdhënieve me
publikun në këto organe.
Pjesa e dytë e punimit trajton qasjet empirike të studimit dhe përbëhet nga katër kapituj,
duke vijuar me numërim rendor nga pjesa e parë.
Kapitulli i katërt paraqet metodologjinë e kërkimit shkencor. Në këtë kapitull janë
prezantuar mënyra e mbledhjes së dhënave sasiore dhe cilësore dhe metodologjia e përdorur për
përzgjedhjen e aktorëve të intervistuar. Është përcjellë një panoramë e plotë e mënyrës së
zhvillimit të intervistave, instrumentet e përdorura, si dhe mënyra e formulimit të pyetësorëve
sipas tre grupeve të kampionimit të këtij studimi: a) familjarëve të personave me liri të kufizuar,
të cilët kanë një lidhje të drejtpërdrejtë me rastin studimor (institucionet e drejtësisë); b) gazetarët
të cilët mbulojnë raportimet e sistemit të drejtësisë; c) ekspertët e marrëdhënieve me publikun,
zëdhënësit në institucionet e përzgjedhura për këtë punim. Përveç anketimit, janë kryer intervista
me pyetje të hapura me aktorë të sistemit të drejtësisë si prokurorë, avokat, drejtues të sistemit të
burgjeve, e gjykatës për të përfituar të dhëna empirike sa më të sakta dhe analizuar situatën reale
të këtyre institucioneve. Në pjesën e fundit të kapitullit paraqitet analiza e të dhënave të
mbledhura dhe rezultatet e anketimit.
Kapitulli i pestë, bazuar në të dhënat e mbledhura, merr përsipër të studiojë dhe të
harmonizojë gjetjet me praktikat e marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë. Ky
kapitull do të analizojë dhe do t’i japë përgjigje pyetjeve kërkimore të ngritura në punim mbi
ndërtimin e marrëdhënieve me median, perceptimin e gazetarëve dhe qytetarëve rreth
institucioneve të drejtësisë dhe kornizat që ushtrojnë marrëdhëniet me publikun në praktikën e
tyre të përditshme. Pjesë e të dhënave do të përfshijë standardet e etikës gjatë ushtrimit të detyrës
dhe vijëzimin e dhënies së informacionit kundrejt propagandës. Për të krijuar një panoramë më të
qartë të reagimeve të publikut kundrejt vendimeve që japin institucionet e drejtësisë, i është
dhënë një hapësirë e veçantë në punim audiencave online. Në këtë kapitull janë paraqitur të
dhënat e monitorimit të shtypit të shkruar online të gazetës Panorama, Tema dhe Dita. Më tej,
është kryer një analizë krahasuese e audiencës online me perceptimet e qytetarëve të anketuar.
Tregues i rëndësishëm është se artikulimi i vendimeve, edhe pse mund të jenë të bazuara në ligj
dhe të dhëna me objektivitet, si rrjedhojë e moskomunikimit apo mosparaqitjes së fakteve
publikut, tkurr besimin te institucionet e drejtësisë dhe lejon maksimalizimin e perceptimeve
negative.
Kapitulli i gjashtë prezanton një kornizë të alternativave strategjike të marrëdhënieve me
publikun në sistemin e drejtësisë. Nëpërmjet përdorimit të analizës SWOT është skicuar pema e
problemeve kryesore, si dhe është ndërtuar shtylla e objektivave në funksion të përmirësimit të
marrëdhënieve me publikun.
22
II. PJESA E PARË
MODELE DHE QASJE TË MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN. ORGANIZIMI
STRUKTUROR DHE LEGJISLATIV
KAPITULLI I. MODELE DHE QASJE TË MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN
Studiues të ndryshëm në botë, bazuar në shkencën e komunikimit, atë sociale dhe politike kanë
parashtruar argumente dhe diskutime shumëplanëshe për ndërtimin e një teorie unike të
marrëdhënieve me publikun, duke e dimensionuar si një nga profesionet më të vështira. Efektet e
paragjykimit, dobia e profesionit dhe prirja e perceptimeve jo pozitive kundrejt ekspertëve të
marrëdhënieve me publikun mund të quhen si boshtet kryesore të debateve dhe kërkimeve
shkencore. Ndikuar nga filozofia morale, debati shtrohet edhe më tej lidhur me ndikimin që
ushtrojnë ekspertët e marrëdhënieve me publikun për ndërtimin e realitetit, i cili mund të jetë një
realitet që nuk përkon me realen.
Këndvështrimi që sjellin social-psikologët lidhur me ndërtimin e realitetit, ku theksojnë
se “ne nuk i përgjigjemi realitetit ashtu siç është, por ashtu siç e ndërtojmë ne”25
, nxit impulset
për të kuptuar qasjet e marrëdhënieve me publikun dhe perspektivën e komunikimit.
Amendamenti i parë i Kushtetutës Amerikane që lidhet me të drejtën e publikut për t’u
informuar përcakton rrugën qendrore të funksionimit të marrëdhënieve me publikun, por në të
njëjtën kohë eliminon drejtimet periferike, duke vendosur në qendër lirinë e individit.
Hazelton dhe Botan analizojnë teori të ndryshme të komunikimit dhe efektet e tyre në
marrëdhëniet me publikun. Në kërkim të ndërtimit të teorive të marrëdhënieve me publikun, i
përcaktojnë marrëdhëniet me publikun si degë e specializuar e komunikimit, praktikat e së cilës
ndikojnë në zhvillimin e teorive të komunikimit.26
Në kundërshtim me këta autorë, Grunig argumenton se ka disa teori që mund të
aplikohen për marrëdhëniet me publikun, por nuk ekziston një teori unike e marrëdhënieve me
publikun.27
Krukeberg dhe Stark mbajnë një qëndrim edhe më kritik, i cili lind si rrjedhojë e
përkufizimeve të panumërta në literaturë për marrëdhëniet me publikun. Ata shprehen se “kjo
është një shenjë konfuzioni, paqartësie dhe mosmarrëveshje”.28
Megjithatë, debati është i hapur
edhe në ditët e sotme.
Mosmarrëveshjet shkencore lidhur me përkufizimin e marrëdhënieve me publikun
evidentohen në praktikat dhe hapësirat që u lejohen ekspertëve të marrëdhënieve me publikun në
sistemin e drejtësisë. Koncepti i “publikut” për institucionet e drejtësisë ka një dinamikë të
25
David G. Myers “Socialpsikologjia”, Shtëpia Botuese UEGEN, 2003, fq. 86 26
Carl H. Botan, Vincent Hazleton Jr “Public Relations Theory” Illinois State University,Hillsdale, New Jersey
Hove dhe London, 1989 27
Përcaktimi i një teorie unifikuese apo ndërtimi i paradigmave të cilat do të kontribuonin në krijimin e një teorie të
marrëdhënieve me publikun është kërkesë e vazhdueshme kërkimore e shumë studiuesve si Ferguson, Sintay dhe
Botan 1996; Hallahan, 1996; Heath, 1993; Heath dhe Vasquez, 1996, Toth, 1992; Vasquez, 1993, etj. 28
Dean Kruckeberg, Keneth Starck, “Public relations and community: Are constructed theory”, New York,
NY:Praeger, 1988, fq 16
23
larmishme dhe është në proces të vazhdueshëm ndryshimi, megjithëse në thelb trajtimi i
problematikave mbeten të njëjta. Qasjet dhe mekanizmat e perceptimit, interpretimit dhe dhënies
së informacionit ndryshojnë nga një institucion në tjetrin.
Ky kapitull do të marrë në shqyrtim dhe do të paraqesë një tablo të qasjeve të
marrëdhënieve me publikun bazuar në trajtimin e tre pyetjeve të rëndësishme për analizën e të
dhënave empirike të punimit.
1. Si kanë evoluar marrëdhëniet me publikun dhe cilat janë rolet/funksionet në ditët e
sotme?
2. Cilat janë parimet themelore të përshkruara në teorinë e publikut dhe modelet teknike
për organizimin e fushatave?
3. A shfaqin tendencë ekspertët e marrëdhënieve me publikun për të praktikuar “spin
doctor”?
Zbërthimi i pyetjeve të mësipërme zë një vend të veçantë në lëmin e këtij punimi, pasi
plotëson kushtet parësore për analizimin e praktikave të marrëdhënieve me publikun në sistemin
e drejtësisë, qasjet ndaj publikut, kornizat e veprimit dhe administrimin/menaxhimin e
komunikimit. Fillimisht do të prezantohen modelet teorike dhe karakteristikat kryesore të
zhvillimit të marrëdhënieve me publikun, e cila do të vijojë me një analizë kritike dhe
përmbajtjesore të kësaj praktike në ditët e sotme.
1.1 Aspekte të zhvillimit të marrëdhënieve me publikun
Fillesat e zbatimit të marrëdhënieve me publikun mund t’i gjejmë në Greqinë e lashtë apo të
shënjuara në historinë e perandorisë romake, ndoshta edhe më herët. Institucionet fetare, senatet,
këshillat, apo agora29
, përfaqësonin më shumë se domethënia e tyre. Ishin vende nga ku përcillej
mesazhi dhe mund të merrej informacion i freskët. Promovimi i shfaqjeve të gladiatorëve, thirrjet
për luftë, si dhe ngjarjeve të tjera publike mund të merren si diagnoza për analizimin e zhvillimit
të marrëdhënieve me publikun në periudhat e mëvonshme. Merit sqaron se në Evropë dhe në
vitet e para të ekzistencës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, agora u krijonte mundësinë
njerëzve që të diskutonin për dobishmërinë e informacionit.30
Krahasuar me fusha të tjera, marrëdhëniet me publikun konsiderohen një fushë e re, por
që shumë shpejt do të konvertohej në një “tornado” të subjekteve shkencore. Lufta e Parë
Botërore mund të shënohet si etapa e parë e zhvillimit të marrëdhënieve me publikun si
profesion. Baballarët e marrëdhënieve me publikun, Ivy Lee dhe Eduard Bernays kontribuan në
formimin e Komitetit të Informimit Publik, organ i cili inicioi gjenerimin e fushatave publicitare
për të shpalosur synimet e Shtetet e Bashkuara të Amerikës gjatë luftës. Lee i atribuohet
29
Në greqisht do të thotë treg ose vend që shërben për grumbullimin e njerëzve 30
Devis Baz Merit, Gazetaria Publike dhe Jeta Publike, Instituti Shqiptar i Medias, fq. 26
24
konceptimi fillestar i njoftimit për shtyp, si dhe promotori i përkufizimit të marrëdhënieve me
publikun.31
Sipas Lee:
“Puna e Marrëdhënieve Publike qëndron në ndihmesën e klientëve për ta bërë
mesazhin më të qartë, më të kuptueshëm dhe të dëgjuar më mirë nga publiku.”
Në pikënisjen e tyre marrëdhëniet publike u konceptuan me dy qëllime: nga njëra anë
ndihmonte institucionin për përcjelljen e mesazhit dhe nga ana tjetër i vinin në ndihmë publikut
të kuptonin mesazhin.32
Bernays në librin e tij “Crystallizing Public Relations” sugjeron se
marrëdhëniet me publikun mund të hulumtohen sistematikisht. Ai i përkufizonte marrëdhëniet
me publikun si “praktikë e planifikuar komunikimi” dhe në hierarkinë e institucioneve i vendoste
në rolin e këshilltarëve.33
Parashikimet e vitit 1923 të Bernays u kristalizuan thuajse gjysmë
shekulli më vonë, periudhë gjatë së cilës marrëdhëniet me publikun parakalojnë funksionet e tyre
tradicionale dhe bëhen pjesë e strukturave të menaxhimit të lartë. Xhejms Douling, ish president
i një prej firmave më të mëdha të marrëdhënieve me publikun në Amerikë, e komenton si më
poshtë evoluimin e kësaj praktike:34
“Në vitin 1950 organizatat pyesnin firmat këshilluese të marrëdhënieve me publikun, “si
duhet ta shprehim këtë”. Gjatë krizave të viteve 1960 dhe 1970, organizatat pyesnin,
“çfarë duhet të themi”. Në ditët e sotme pyesin “çfarë duhet të bëjmë.””
Neuson, Turk dhe Kruckeberg paraqesin disa aspekte themelore të zhvillimit të
marrëdhënieve me publikun, të cilat përbëjnë shtratin e analizimit të evoluimit të këtij
profesioni35
. Ata parashtrojnë se marrëdhëniet me publikun kanë kaluar në pesë etapa: “fazën e
fillimit, komunikimit, reagimit, planifikimit dhe profesionalizmit”.36
Faza e fillimit dominohet
31
Dennis L. Wilcox, Glen T. Cameron, Philip H. Ault, Public relations: Strategies and tactics, (7th ed.), New York,
2000, fq. 78 32
Ndërsa shekulli i 20-të i koncepton marrëdhëniet me publikun si profesion, duhet pranuar se teknika për të bindur
publikun lidhur me autoritetin e qeverisë apo të institucioneve fetare janë aplikuar që në kohët e lashta. Ivy Lee
njihet si këshilltar i parë i marrëdhënieve publike. Gjithashtu, në historinë e marrëdhënieve me publikun, mund të
konsiderohet si i pari që propozoi idenë e bashkëbisedimit me publikun në kohë krizash. “Deklarata e Parimeve” e
Lee, shënoi fundin e qëndrimit armiqësor ndaj publikut dhe fillimin e epokës që njihet si “epoka e publikut të
informuar”. Emra të njohur të fushës së politikës por edhe biznesit kanë lënë shenjë në zhvillimin e marrëdhënieve
me publikun. Theodore Roosevelt, ish presidenti amerikan, mund të konsiderohet si mjeshtër i përdorimit të
publicitetit, duke shfrytëzuar konferencat, intervistat, hapësirën e lajmeve për të nxitur mbështetjen për programin e
tij politik. Biznesmeni Henri Ford, aplikoi për përdorim vetjak dy koncepte themelore të marrëdhënieve me publikun
“pozicionimin” - idenë se meritat dhe publiciteti i takon gjithmonë atyre që bëjnë diçka të parët dhe “gatishmërinë”,
të qenit gjithmonë të aksesueshëm për shtypin. 33
John Pavlik, Public relations: What research tells us. Newbury Park, CA: Sage, 1987. 34
PRM 035: Introduction to public relations, Distance Learning Material, Kenya Methodist University, School of
Business, Department of Business and Management Studies, http://online.kemu.ac.ke/, aksesuar më datë
25.03.2015, fq. 3 35
Analizën e tyre autorët e kanë bazuar dhe janë referuar fazave të zhvillimit të marrëdhënieve me publikun në
Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Edhe pse në Evropë periudhat e zhvillimit mund të kenë qenë të ndryshme, qasjet
dhe modelet e marrëdhënieve me publikun mund të merren si pika referimi të njëjta. 36
Doug Newsom, Judy Turk, Dean Kruckeberg, This is PR: The realities of public relations, 7th ed. New York:
Wadsworth, 2000, fq. 42
25
nga tre P-të, publiciteti, propaganda, promovimi. Cutlip nxjerr gjithashtu në pah, se të shkruarit
dhe publikimi i ngjarjeve që mund të tërhiqnin reklamat përbënin synimet kryesore gjatë kësaj
faze37
. Propaganda ishte pjesë e prakticitetit të marrëdhënieve me publikun, megjithatë nuk
përbënte karakteristikën kryesore ushtruese të disiplinës. Ellul sqaron se “propaganda ekziston
para propagandistit sepse njeriu modern ka një etje të pashuar për propagandë. Ai është
bashkëfajtor me të, e jo viktimë e saj.”38
Komunikimi përbën fazën e dytë të zhvillimit të marrëdhënieve me publikun, duke e
kaluar nga stadi i praktikës në nivelin e profesionit. Publicistët, agjentët e shtypit, propagandistët,
këshilltarët janë pjesë e strukturave organizative të agjencive të ndryshme. Gjatë kësaj faze
zhvillohet ideja e komunikimit zyrtar dhe monitorimit të shtypit.39
Etapa vijuese ofron një
perspektivë të re për këtë profesion. Tashmë nën petkun e një roli të ri, si zëdhënës përfaqësojnë
interesa të veçanta dhe përcjellin qëndrimet institucionale rreth ngjarjeve të ndryshme.
Marrëdhëniet me publikun do të zgjerojnë profilin e tyre, duke u bërë pjesë e
menaxhimit. I konsoliduar si profesion është pjesë e planifikimit strategjik dhe çështjeve të
menaxhimit të nivelit të lartë. Vlen të theksohet se kjo etapë përcaktoi dimensionin e kësaj fushe
siç njihet në ditët e sotme. Faza e fundit, përfshin profesionalizmin dhe zgjerimin e kontrollit,
influencës e praktikave në një nivel ndërkombëtar.40
Ndarja nga gazetaria, hapja e degëve në
universitete me profil të veçantë, krijimi i institucioneve të marrëdhënieve me publikun,
zhvillimi i teknologjisë së komunikimit, si dhe lindja e mediave sociale, diversifikuan tregun e
kërkesës dhe ofertës për këtë profesion. E konceptuar në formën e një diagrame, zhvillimin e
fazave të komunikimit mund ta përshkruajmë si në figurën 3.
Fig. 3 Zhvillimi i komunikimit të marrëdhënieve me publikun sipas 5 fazave41
37
Scott Cutlip, The unseen power: Public relations: A history, Hillsdale, N.J.: Erlbaum Associates, 1994. 38
Francis Balle, Mediat dhe shoqëritë, Botimi i 15-të Papirus 2011, fq. 632 39
Shih referencë 36 40
Po aty 41
Konceptuar dhe elaboruar nga autorja e punimit
Faza e parë Komunikim i njëanshëm Ngjarjet shkruhen me qëllim për të bindur
Faza e dytë Komunikim i njëanshëm Ngjarjet përcillen dhe monitorohet reagimi
Faza e tretë
Komunikim i njëanshëm Interpretojnë dhe analizojnë situatat, reagojnë në mbrojtje të institucionit
Faza e katërt
Komunikim i njëanshëm I kushtohet rëndësi reagimit të publikut për të planifikuar aksiomat e komunikimit
Faza e pestë
Komunikim i dyanshëm Edukimi dhe dialogu janë pjesë e praktikës
26
Identifikimi i fazave të zhvillimit të marrëdhënieve me publikun dhe evidentimi i
karakteristikave kryesore të çdo etape, vlen si element bazë për të hulumtuar dhe analizuar
evoluimin e marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë. Duke elaboruar “truallzimin
teorik” të Mounier42
, mund të arrijmë në qasjen e hapësirës së ekzistencës, strukturimit dhe
komunikimit të marrëdhënieve me publikun. Kundërvënia e Mounier “për mbylljen e personit në
vetvete, si ikje nga historia”, mund të merret si analogji për vlerësimin e hapjes së institucioneve
të drejtësisë me publikun dhe lirisë së informacionit.
1.2 Evoluimi i marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë
Evoluimi i marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë nuk mund të shihet ndaras
zhvillimeve politiko-sociale, por edhe kulturore në vend. Nisur nga agjenda integruese e
Shqipërisë në Bashkimin Evropian dhe ndërmarrja e një sërë angazhimesh për reformën në
drejtësi, transparenca ndaj publikut dhe hapja e institucioneve për qasjen ndaj të dhënave do të
përbënte sfidën kryesore të institucioneve të drejtësisë. Zhvillimet u pasuan nga një sërë
ndryshimesh ligjore, ku spikasin e drejta për informim në dokumentet zyrtare. Vitet 2000 do të
shënonin për realitetin shqiptar fillimin e zbatimit të praktikave dhe në nivel të kënaqshëm
profesional të marrëdhënieve me publikun, edhe pse synim parësor mbetej lidhja me median e
shkruar dhe vizive. Studiuesi Agim Neza paraqet një panoramë të rëndësishme të zhvillimit të
marrëdhënieve me publikun në Shqipëri. Ndër të tjera ai nënvizon:
“Nëse vendet ish komuniste përdorën industrinë e marrëdhënieve me publikun për
të lehtësuar dhe nxitur zhvillimin dhe demokratizimin e vendit, në Shqipëri, veçanërisht
në 10 vjeçarin e parë post komunist, marrëdhëniet me publikun vijuan për inerci të
vepronin në funksionin e tyre si zyrë shtypi, duke ndërlidhur organizatën dhe publikun
nëpërmjet njoftimeve apo konferencave për median. Kjo gjë shmangte procesin e
dykahshëm të komunikimit të ndërsjellët mes publikut dhe organizatës, që, në fakt përbën
edhe thelbin e komunikimit [të kësaj disipline]. Në një tentativë për të realizuar edhe këtë
lloj komunikimi, marrëdhëniet me publikun, veçanërisht në institucionet publike, filluan
të lidheshin me zyrën e ankesave të publikut, çka sërish ngushtonte hapësirën e aplikimit
të disiplinës, por edhe e nënvlerësonte atë.”43
Drejtoria e burgjeve, prokuroria dhe gjykata, edhe pse janë pjesë e të njëjtit sistem, si
rrjedhojë e funksioneve dhe organizimit të brendshëm kanë një dinamikë të ndryshme të
zhvillimit të marrëdhënieve me publikun. Nga pikëpamja institucionale këto organe mund të
kategorizohen institucione të mbyllura dhe gjysmë të hapura, si rrjedhojë e klasifikimit të
informacionit, i cili lidhet me sigurinë publike. Pra, ka disa raste që zhvillohen seanca gjyqësore
me dyer të mbyllura për publikun dhe median, jo çdo detaj i hetimeve të prokurorisë për çështje
të ndryshme publikohet pasi mund të cenojnë sigurinë e hetimit dhe publiku shpesh nuk ka
42
Emanuel Mounier, Personalizmi, Dita 2000, fq. 13 43
Agim Neza, Marrëdhëniet publike, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë 1998, fq 12.
27
informacion të mjaftueshëm lidhur me trajtimin e personave me liri të kufizuar në burgje. Por cili
mund të konsiderohet “publiku” në sistemin e drejtësisë? Bazuar në shpjegimet terminologjike
“publiku” përfshin çdo individ, strukturë sociale apo struktura që punojnë për qeverinë, grup
shoqëror që kanë interesa apo cilësi të përbashkëta, etj44
.
Për efekt të këtij studimi, kryesisht me publik, do të kuptojmë aktorët pjesë të sistemit,
median, organizatat jo qeveritare, Avokatin e Popullit, organizata ndërkombëtare, familjarët e
personave me liri të kufizuar, persona me çështje në gjykim apo hetim, individë që paraqesin
kërkesa për informacion, si dhe komentuesit online që lidhen me objektin e studimit.
Bill Gates nënvizon se: “Nëse do të kisha mbetur vetëm me 1 dollar do ta kisha
shpenzuar atë për marrëdhënie me publikun”......Marrëdhëniet me publikun përpiqen të krijojnë
dhe mirëmbajnë reputacionin e institucionit, duke e ndihmuar të operojë me produktivitet...”.45
Duke vazhduar në vijën e mirëmbajtjes së reputacionit, institucionet e drejtësisë në
mënyrë të vazhdueshme ndodhen para një “tufani” perceptimesh me tendenca paragjykimi.
Modeli i komunikimit me publikun, si rrjedhojë e mungesës së strategjive për marrëdhëniet me
publikun, kanë krijuar një format logjikisht jo ideal për të kuptuar procesin e vendimmarrjes,
menaxhimin e reputacionit, si dhe orientimet për të marrë informacion. Botimi i raporteve
vjetore dhe dalja e konferencave në shtyp për media shumë shpejt u bënë praktika të punës. Për
shkak të dinamikës dhe menaxhimit kompleks që kanë organet e drejtësisë, stadet e zhvillimit të
marrëdhënieve me publikun pasqyrojnë qasje strukturore dhe organizative të integruara në dy
aspekte kryesore: komunikimi me median dhe komunikimi me qytetarët. Procesi i
institucionalizimit46
të marrëdhënieve me publikun, duke vlerësuar rast pas rasti institucionet e
drejtësisë, tregon se evoluimi ka qenë i ndryshëm, edhe pse mund të gjenden pikëtakime sa i
përket përshkrimit të detyrave.
Referuar strukturës organike të Prokurorisë së Përgjithshme, sektori i marrëdhënieve me
publikun është i ndarë nga zyra e shtypit. Nga ana hierarkike, zëdhënësi i medias është pjesë e
kabinetit të prokurorit, ndërsa marrëdhëniet me publikun janë pjesë e nivelit të mesëm të
menaxhimit, nën varësinë e Drejtorisë Studimeve Kërkimore Ligjore dhe Integrimit.47
Nga
pikëpamja organizative, vihet re se komunikimi me median drejtohet dhe ndikohet nga titullari i
institucionit, duke nxitur kontrollin menaxherial të mesazheve. Nga ana tjetër, komunikimi me
qytetarët vendoset në një nivel më të ulët, gati-gati të përfshirë në praktikat rutinë të institucionit.
Zhvillimi i teknologjisë, ndikoi në krijimin e faqes online të prokurorisë, e cila u konceptua si një
mekanizëm për të informuar publikun e gjerë rreth funksionit të prokurorisë, promovimit të
aktiviteteve, marrëveshjeve dhe nismave të tjera, si dhe të shërbejë si një portal online për
denoncimin e rasteve korruptive nga qytetarët.48
Prej vitit 2007 filloi publikimi i raporteve
vjetore për publikun “Mbi gjendjen e kriminalitetit në vend”, ku paraqiteshin të dhëna mbi
situatën e krimit, procedimet e regjistruara, procedime të gjykuara, etj. Nëpërmjet përdorimit të
44
Online Oxford Dictionary 45
Gjetur në http://www.biography.com/people/bill-gates-9307520, më 23.12.2014 46
Me “institucionalizim” në këtë studim do të kuptojmë njohja e statusit të profesionit të marrëdhënieve me
publikun si ekspertë strategjik brenda institucionit 47
Gjetur në faqen zyrtare të Prokurorisë së Përgjithshme në http://www.pp.gov.al/web/struktura, datë 12.11.2013 48
Per herë të parë në vitin 2013 u aktivizua adresë online, [email protected], për denoncimin e rasteve abuzive
prokurorëve (Raporti Vjetor i Prokurorisë 2013)
28
një stilistike retorike dhe gjuhe të përgjithshme, në raportin e vitit 2013 theksohet se “rëndësi e
posaçme në kuadër të transparencës institucionale i është kushtuar raporteve me publikun,
median dhe shoqërinë civile...Ankimet dhe ankesat e qytetarëve shqyrtohen në një kohë shumë të
shpejtë..”49
Nëse për gjendjen e kriminalitetit paraqitet një tablo shumë e qartë e numrit të
personave të përfshirë në sjellje kriminale, procedimet, ilustruar me grafikë, për numrin e
ankesave dhe kërkesave të qytetarëve, objektin, rastet e zgjidhura, çfarë nënkuptohet me “shpejt”
dhe cila është kohëzgjatje e saj, këto të dhëna mungojnë. E njëjta situatë paraqitet edhe me
kërkesat e medias për informacion. Parë në këndvështrimin teorik, disiplina e marrëdhënieve me
publikun priret nga qasjet funksionaliste dhe komunikimi mund të bëhet subjekt i shumë
interpretimeve.
Në aspektin e zhvillimit strukturor, gjykata e shkallës së parë në Tiranë ka qenë më
statike sa i përket pozicionimit të marrëdhënieve me publikun. Parashtruar faktit për një ndarje
më të thjeshtë strukturore, zyra e marrëdhënieve me publikun dhe median50
konsiderohej si pjesë
e administratës dhe janë në varësi të drejtpërdrejtë nga kancelari.51
E shkrirë si një strukturë e
vetme, komunikimi me publikun ndërtohet nëpërmjet nxjerrjes së njoftimeve për median dhe
qytetarët, kryesisht që lidhen me vendime gjyqësore. Zhvillimi i marrëdhënieve me publikun në
gjykatë ka një specifikë të veçantë, pasi komunikimi kryhet nëpërmjet vendimit që jep gjykatësi
dhe interpretohet, perceptohet dhe “gjykohet” nga sisteme të ndryshme sociale, pjesë e së cilës
është edhe media. Ndryshimet ligjore për organizimin e pushtetit gjyqësor në Shqipëri, kanë
synuar kufizimin e imunitetit të gjyqtarëve, me qëllim përmirësimin e besimit të publikut52
. Në
kuadër të hapjes së informacionit për publikun, digjitalizimi i të dhënave të sistemit gjyqësor
duke përfshirë sistemin e regjistrimit audio të seancave gjyqësore, mund të konsiderohet si
zhvillimi më i rëndësishëm, ku çdo qytetar mund të marrë online 24 orë në 24 informacion të
detajuar për çështjet në gjykim.53
Qasja e gjykatës, lidhet me modelin e informimit publik të
Gruning dhe Hunt ku dominon procesi i njëanshëm i komunikimit.
Drejtoria e burgjeve ka pasur një dinamikë më të luhatshme sa i përket zhvillimit të
marrëdhënieve me publikun. Struktura është përqendruar në institucionin qendror, drejtorinë e
përgjithshme të burgjeve. E konceptuar si Zyra e Marrëdhënieve me Jashtë dhe Shtypin prej vitit
2005 e në vazhdim, në vitin 2008 do të kthehej në Sektor të Marrëdhënieve me Publikun me
varësi të drejtpërdrejtë nga titullari i institucionit.54
E pozicionuar në nivelin e menaxhimit të
lartë, marrëdhëniet me publikun, nga kontaktet me median, morën rol menaxhues për imazhin e
49
Raporti vjetor mbi gjendjen e kriminalitetit 2013, fq 9 50
Gjetur në faqen zyrtare të Gjykatës së Tiranës http://www.gjykatatirana.gov.al/, Organizimi dhe struktura. 51
Kryetari i Gjykatës është organi më i lartë drejtues 52
Ligji Nr. 9877, datë 18.2.2008”Për Organizimin e Pushtetit Gjyqësor në Republikën e Shqipërisë (Ndryshuar me
Vendimin nr. 20/2009 të Gjykatës Kushtetuese) 53
“Portali online i Gjykatave shqiptare, është i përbërë nga 32 faqe online. Gjykata e Lartë, çdo gjykatë Apeli, çdo
gjykatë e shkallës së parë, ka faqen online në këtë portal, në të cilin gjendet informacion i personalizuar për atë
Gjykatë. Sistemi i dixhitalizimit transformohet nga një sistem i decentralizuar të dhënash për secilën gjykatë, në një
sistem të përqendruar. Ky sistem garanton gjurmimin e çështjes nga momenti i paraqitjes në gjykatë, deri në
përfundimin në të gjitha shkallët e gjykimit, përfshi ekzekutimin.” Gjetur në artikullin me titull “Dixhitalizohet
sistemi gjyqësor shqiptar”, portali online lajme.gen.al, publikuar më 31 shtator 2012 54
Struktura Organike e Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve 2005; Struktura Organike e Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve 2008.
29
institucionit, mbajtjen e lidhjeve me organizatat në nivel kombëtar e ndërkombëtar, si dhe
qytetarët.55
Si rrjedhojë e ndryshimeve ligjore dhe strukturore, në vitin 2010 do të shkrihej si
strukturë dhe puna me publikun, do të përfshihej në detyrat funksionale të Sektorit të Raportimit
dhe Statistikave.56
Për herë të parë në vitin 2010 u publikua manual informues me të dhëna mbi
Sistemin e Burgjeve, i konceptuar si paketë me bazë të dhënash për informimin publik, si dhe
kryerjen e studimeve empirike dhe përmbajtjesore në fushën e të drejtave të njeriut.57
Në manual
paraqiten të dhëna mbi numrin total të autorizimeve të lëshuara për median, për kryerjen e
reportazheve në institucionet e paraburgimit dhe burgimit, por nuk specifikohet numri total i
kërkesave dhe sa prej tyre nuk janë pranuar.
Me nënshkrimin e Konventave Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe nisur nga
parashikimi i Protokollit Opsional i Konventës kundër Torturës dhe Trajtimeve të tjera
Çnjerëzore dhe Degraduese (OPCAT), Avokati i Popullit vishet me autoritet të plotë për kryerjen
e inspektimeve dhe monitorimeve të sistemit të burgjeve.58
Si rezultat, publikohen raporte të
plota dhe të pavarura mbi kushtet dhe trajtimin e personave me liri të kufizuar. Bashkëpunimi i
zyrtarizuar me organizatat jo qeveritare nëpërmjet nënshkrimit të marrëveshjeve të mirëkuptimit,
përbën një qasje model për hapjen e vendeve të vuajtjes së dënimit ndaj monitoruesve, i cili nga
ana e komunikimit do të thotë më shumë informacion për publikun. Drejtori Ekzekutiv i Qendrës
së Rehabilitimit të Traumës dhe Torturës, bashkëpunimin dypalësh si dhe organizimin e
aktiviteteve të përbashkëta, e përcakton si një “taktikë të mprehtë të zhvillimit të marrëdhënieve
me publikun ndaj monitoruesve”.59
Ndikuar nga faktori ndërkombëtar por edhe politik, institucioni qendror inicioi ndërtimin
e një modeli simetrik të komunikimit, i cili duhej elaboruar më tej. Simptomat e para të
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë, karakterizohen nga një mbivlerësim i
komunikimit me fokus median dhe kryesisht asimetrik. Pas vitit 2010, si rrjedhojë edhe të
konsolidimit të mjeteve të komunikimit të masmedias, favorizohet alternativa e mbledhjes së
reagimit të publikut. Me këtë qëllim në institucionin e prokurorisë dhe gjykatës i jepet një
dimension i ri strukturor dhe organizativ marrëdhënieve me publikun, ndërsa në burgje fillon të
zbatohet mekanizmi i kërkesë ankesës60
. Megjithatë, mungon një proces kritik vetëvlerësues i
brendshëm lidhur me efektivitetin e masave të marra dhe përmirësimin e shërbimeve ndaj
publikut, si dhe reputacionit të institucioneve.
55
Detyrat funksionale të punonjësve të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgje 2008, www.dpbsh.gov.al 56
Detyrat funksionale të punonjësve të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve 2010, www.dpbsh.gov.al 57
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve “Sistemi Penitenciar Shqiptar”, Prill 2010 58
Neni 19/1, i ligjit nr. 8454, datë 04.02.1999 “Për Avokatin e Popullit”, i ndryshuar, autorizon një veprimtari
monitoruese dhe hetimore të pavarur, të gjithanshme dhe të plotë për çdo rast torture, trajtimi çnjerëzor dhe
degradues, duke garantuar akses të madh në çdo ambient apo zyrë, ndaj çdo zyrtari pa imunitet dhe mbi çdo
dokumentacion, qoftë dhe të klasifikuar të organeve të administratës publike. Ai gëzon kompetenca për të vëzhguar
rregullisht trajtimin e individëve, që u është hequr liria në vendet e ndalimit, arrestimit ose burgosjes, me qëllim që
të forcohet, kur është e nevojshme, mbrojtja e individëve nga tortura, trajtimi ose dënimi i egër, çnjerëzor ose
poshtërues. Gjithashtu, në këtë dispozitë njihet e drejta që ky institucion të paraqesë në mënyrë specifike raporte dhe
rekomandime për organet përkatëse, me qëllim që të përmirësohen trajtimi dhe kushtet e individëve që u është hequr
liria dhe të parandalohet tortura dhe trajtimi ose dënimi i egër, çnjerëzor ose poshtërues. 59
Intervistë personale, Adrian Kati, 12 prill 2013 60
Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Helsinkit, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve në vitin 2010 filloi
zbatimin e instrumentit për aplikimin e mekanizmin e kërkesë ankesës.
30
Fig 4 Dinamikat e zhvillimit të MP në institucionet e drejtësisë sipas një ndarje 5 vjeçare
Vitet Lloji i komunikimit Modeli Dimensioni
2005 Asimetrik, i njëanshëm Agjentëve të shtypit, informimit publik
Interesit, mbrojtjes së institucionit
2010 Rritet tendenca për komunikim të dyanshëm
Informimi publik dhe zgjidhja e konfliktit
Iniciativës, menaxhimit të reputacionit
2015 Priotizohet komunikimi simetrik
Informimi publik, negocimi në një nivel të caktuar
Imazhit, forcimit institucional
Në një analizë më të gjerë dhe këndvështrim më të mprehtë në mënyrë të përmbledhur,
mund të renditen pesë arsye kryesore të transformimit të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë:
E para, agjenda politike e integrimit në Bashkimin Evropian. Nënshkrimi i marrëveshjes
së Stabilizim Asociimit në vitin 2006 dhe më pas përcaktimi i 12 prioriteteve për aderim në
Bashkimin Evropian, ndër të tjera rekomandonte dhe vinte theksin në transparencën me
publikun, rritjen e aksesit në drejtësi, rritjen e besimit të publikut në drejtësinë shqiptare,
forcimin e masave antikorrupsion, zbatimin e rekomandimeve të Avokatit të Popullit, etj.61
E dyta, rritja e ndërgjegjësimit nga shoqëria civile, si dhe kërkimi i llogaridhënies mbi
zbatimin e angazhimeve në procesin e Stabilizim Asociimit dhe transparencën e institucioneve
publike.62
E treta, media. Inicimi i emisioneve investigative lidhur me korrupsionin në sistemin e
drejtësisë, pjesëmarrja aktive dhe pasqyrimi i problematikave të institucioneve, ndikoi në ri-
dimensionin e marrëdhënieve me publikun dhe mesazhet e përçuara.
E katërta, kërkesat në rritje të qytetarëve. Tre faktorët e parë, ndikuan në një lloj
ndërgjegjësimi qytetar për të drejtat e tyre për tu informuar dhe paraqitur kërkesë ankesa. Në
rrjetet sociale publikohen qëndrime me mendime të ndryshme të qytetarëve, duke i dhënë
komunikimit një dimension të ri. Gjithashtu, kërkesat dhe nevojat e publikut jo thjesht për
produkte e shërbime por për performancë ndikoi zhvillimin e marrëdhënieve me publikun.
E pesta, kultura politike. Reforma në drejtësi, transparenca dhe përmirësimi i shërbimeve
për publikun, ligjëratat mbi të drejtën dhe lirinë për tu informuar, u bë pjesë e retorikës politike
të qeveritarëve. Si rrjedhojë, drejtuesit e institucioneve të drejtësisë nuk mund të mos tregonim
“solidarizim” me rrymën politike.
Duhet qartësuar se kredibiliteti mbetet “thembra e Akilit” për marrëdhëniet e publikut në
sistemin e drejtësisë. Siç shpjegon dhe Kallison, marrësi i mesazhit peshon dhe gjykon
61
Progres Raportet e Komisionit Evropian për Shqipërinë, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 62
Raport i monitorimit të Shqipërisë në procesin e Stabilizim Asociimit, 1 tetor 2007-15 tetor 2008, Botim i
Fondacionit të Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë - SOROS
31
besueshmërinë e komunikuesit të mesazhit.63
Edhe studimi i vitit 2006 i Shoqatës Amerikane të
Marrëdhënieve me Publikun tregon se sfida më e madhe e këtij profesioni është kredibiliteti, në
një kohë që marrëdhëniet me gazetarët janë të papërcaktuara dhe në disa raste të paparashikuara.
Çështjet e etikës dhe integritetit profesional dhe institucional përfshiheshin në objektin e
diskutimit dhe gjetjeve të studimit.64
Parë nga një vështrim retrospektiv, është evident fakti se ky
aspekt mund të konsiderohet boshti i sfidave të institucioneve të drejtësisë në komunikimin me
publikun dhe marrëdhëniet me të. Në kundërpërgjigje të problematikave ekzistuese, si dhe rritjen
e besimit të publikut, Kuvendi i Shqipërisë me Vendimin Nr. 96/2014 krijoi komisionin e
posaçëm “Për reformën në sistemin e drejtësisë”, objekt kryesor i punës së të cilit përbën analiza
e gjendjes aktuale të organizimit dhe funksionimit të sistemit të drejtësisë dhe propozimi i
masave konkrete për reformën në sistem, duke synuar përmirësimin e shërbimeve dhe rritjen e
transparencës ndaj publikut. Sfida mbetet e hapur.
1.3 Rolet dhe funksionet e marrëdhënieve me publikun
Funksionimi i marrëdhënieve me publikun dhe rolet që kryejnë ndërlidhen me pozicionimin
strukturor dhe atributet që i delegohen. Në institucionet e drejtësisë të marra si raste studimore,
gjatë fazave të zhvillimit u vu re se puna kryesore fokusohej në marrëdhëniet me median dhe
ndërtimin e raporteve korrekte me shoqërinë civile dhe qytetarët. Por le të shikojmë, çfarë
sugjeron literatura dhe autorë bashkëkohorë të fushës mbi funksionet e kësaj disipline. Katie
Dixon, eksperte e njoftimeve për shtyp e agjencisë Online PR Media, deklaron se një nga
komplimentet më të mëdha që ka marrë nga një klient, ka qenë kur ai thotë se: “Ju na bëtë që ne
të dukemi interesant”.65
Domethënia e kësaj deklarate është e diskutueshme, pasi nga njëra
pranohet se kjo është puna e marrëdhënieve me publikun, pra të zgjojë interesin edhe atëherë kur
nuk ka arsye të forta, por nga ana tjetër të evidentojnë dhe shpalosin vlerat më të mira, të cilat
mund të jenë të dobishme për një publik të gjerë. Ajo që duhet të kuptohet qartë është se
ekspertët e marrëdhënieve me publikun e bazojnë punën në komunikimin me audienca të
ndryshme. PR News Wire66
, kompani që prodhon lajme dhe informacione, ofron këshillat e
mëposhtme për subjekte të ndryshme, rreth shkrimit të njoftimeve për shtyp, në mënyrë që të
krijojnë ndërgjegjësim te audiencat e reja dhe vizibilitet të dukshëm.
1. Shkruani sipas perspektivës së audiencës dhe jo të produktit. Njoftimi duhet të
shkruhet sipas kontekstit të audiencës- si ky lajm do të përmirësojë jetën e tyre, zgjidhë
problemet e tyre ose kursejë para;
63
Coy Callison, “Do PR Practitioners Have a PR Problem?: The Effect of Associating a Source with Public
Relations and Client-Negative News on Audience Perception of Credibility”, Journal of Public Relations Research
13(3), 2001, fq. 220 64
Public Relations Society of America (PRSA), “State of the Public Relations Profession Opinion Survey”, 2006,
fq. 5, gjetur në http://www.prsa.org, më 23.12.2013 65
http://www.onlineprnews.com/content/about 66
PRnewswire.com
32
2. Përfshini një thirrje për veprim në krye të mesazhit tuaj. Nëse keni rrëmbyer
vëmendjen e lexuesit, atëherë ofroni një hiperlink i cili do ta çojë menjëherë te një faqe e
destinuar në faqen tuaj të internetit.
Wilcox dhe Reber nënvizojnë se “qëllimi i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun
është mbrojtja dhe jo objektiviteti”. Pra, qëllimi në vetvete nuk është thjesht të informojnë
saktësisht, por gjithashtu të bindin dhe të motivojnë.67
Shkurtimisht, Marston e përcakton si një
“proces të planifikuar, për të influencuar publikun”68
. Konceptimi i punës bazohet në krijimin e
strategjive dhe mesazheve, e më pas në shpërndarjen e këtyre mesazheve drejt audiencave të
shenjëstruara, për të influencuar veprimet e grupeve të synuara, në favor të institucionit të tyre.
Deklarata Zyrtare e Shoqatës Amerikane të Marrëdhënieve me Publikun (PRSA), ndër të
tjera e përkufizon marrëdhënien me publikun si “kërkimi, mbajtja dhe vlerësimi në mënyrë të
vazhdueshme, të programeve të veprimit dhe të komunikimit, për të arritur të kuptuarit e
informimit publik, e nevojshme për suksesin e qëllimeve të organizatës.”69
Ky lloj përkufizimi,
përkon me teorinë e egoizmit etik, ku çdo subjekt duhet të bëjë çfarëdolloj gjëje që u shërben më
shumë interesave të veta. Koncepti i mbrojtjes së interesave të veçanta, e shpeshherë si
përfaqësues të këtyre interesave, ndikojnë në rritjen e agresivitetit të mbledhjes, artikulimit dhe
shpërndarjes së informacionit. Për më tepër, e gjithë kjo marrëdhënie synon krijimin e lidhjeve të
qëndrueshme dhe gjenerimin e dëshirës së mirë, e cila pasohet me besueshmërinë ndaj
institucionit.
Nëse për shembull do të lexonit një artikull për trajtimin e personave me liri të kufizuar
dhe nivelin e lartë të programeve rehabilituese në burgje, i shkruar nga një gazetar edhe botuar
në një të përditshme, ky artikull do të krijonte më shumë besueshmëri, se sa promovimi në faqen
online të institucionit.
Marrëdhëniet me publikun çdo informacion a të dhënë, mund ta konvertojnë në lajm.
Shumëllojshmëria e lajmeve, informacioneve, prezantimi i ngjarjeve të ndryshme nuk fabrikohen
dhe as prodhohen vetëm nga këshilltari për median. Janë pikërisht ekspertët e marrëdhënieve me
publikun, të cilët furnizojnë me informacion të nevojshëm e të panevojshëm, jo për të plotësuar
“një mungesë të kahershme duke i dhënë individit një dimension të ri”,70
por për të zhvilluar
pozitivisht imazhin dhe në mbrojtje të organizatës, klientëve, apo të çfarëdolloj subjekti që
përfaqësojnë.
Interesi në rritje i institucioneve për menaxhimin e reputacionit krijoi një lloj paradigme
se ky aspekt përbën funksionin parësor të marrëdhënieve me publikun. Studimi i vitit 2006 i
Therkelsen, zbuloi se ka një koncept të ndryshëm të drejtuesve të institucioneve në lidhje me
administrimin e reputacionit kundrejt ekspertëve të marrëdhënieve me publikun. Në
administrimin e përgjithshëm të institucionit, drejtuesit përcaktuan si rolin e tyre më të
67
Dennis Wilcox, Bryan Reber, Public Relation Writing and Media Techniques, Pearson New International Edition,
2012, fq. 4 68
Fraser P. Seitel, The Practice of Public Relations, 12th Edition Prentice Hall, 2013, fq. 6 69
“Official Statement on Public Relation”, Public Relations Society of America (PRSA), Adaptuar zyrtarisht në
Asamblenë Kombëtare, 6 nëntor 1982. 70
Artan Fuga, Media, shoqëria, politika, Shtëpia Botuese “Dudaj”, Tiranë, 2008, fq. 22
33
rëndësishëm, menaxhimin e reputacionit. Sipas konceptit të tyre, ekspertët e marrëdhënieve me
publikun nuk renditeshin si autoritete përgjegjëse apo bashkëvepruese për menaxhimin e
reputacionit, por struktura të tjera.71
Si rrjedhojë e një historie të shkurtër dhe një praktikë e kohëve moderne përcaktimi i
roleve dhe funksioneve të marrëdhënieve me publikun, ka nxitur debate konstruktive në qarqet
akademike. Cutlip, Center dhe Broom72
e shohin këtë praktikë si menaxhues të marrëdhënieve.
Në fakt si profesion në vetvete është i komplikuar, pasi veçanërisht në kohë krizash shfaqen
perceptimet dhe paragjykimet e publikut.
Fall dhe Hughes duke marrë në analizë krizat institucionale dhe aspektet praktike të
punës, theksojnë se, termi marrëdhëniet me publikun “është konvertuar në një lloj niveli si
eufemizëm”. Ata vijojnë më tej duke theksuar se kur vihet në dyshim etika e një institucioni, apo
kur zbulohen të fshehta jo pozitive e ngjarja bëhet publike, atëherë na shfaqen dy germa “MP”.73
Combs dhe Holladay nxjerrin në pah një aspekt mjaft të rëndësishëm të përdorimit të
marrëdhënieve me publikun, por edhe ndërgjegjësimit që i nevojitet shoqërisë. Ata nënvizojnë:
“Na pëlqen ose jo, njerëzit do të vazhdojnë të përpiqen që të menaxhojnë ndikimin e
përbashkët. Marrëdhëniet me publikun janë një funksion natyral dhe i domosdoshëm në
shoqëri. Ajo që është e rëndësishme për të kuptuar, është mënyra se si marrëdhëniet me
publikun formësojnë jetën tonë. Dituria është fuqia. Duke kuptuar si funksionojnë
marrëdhëniet me publikun, ne jemi në gjendje t’i rezistojmë këtyre përpjekjeve kur është e
nevojshme dhe të përdorim të njëjtat taktika për të përmirësuar jetën tonë dhe të
tjerëve.”74
Duhet mbajtur në konsideratë se për shkak të informacioneve të animuara, por edhe të
asaj që Poster e quan “Second Media Age”, mesazhet e marrëdhënieve të publikut, duhet të
kalojnë nëpërmjet një fije të hollë filtrimi. Patterson dhe Uilkinks propozojnë disa kritere bazë në
vlerësimin e mesazheve të marrëdhënieve publike. Duke qenë se në vetvete ofertat e
marrëdhënieve me publikun janë ““pazar idesh”, atëherë çdo person duhet të ketë aftësi
individuale për të aderuar dhe marrë pjesë në këtë pazar.75
Nëse një person futet në një treg të
madh, atëherë ai duhet të jetë i sigurt për çfarë po hyn atje, çfarë kërkon të përfitojë, të jetë i aftë
të shkoqë informacionin që i jepet, por edhe të ruhet nga “grabitje” të çastit.”
Qasja e dytë që propozohet është mënyra e konceptimit të mesazhit dhe përmbajtjes; pra
shtrimi i pyetjes, nëse informacioni është i plotë dhe i mjaftueshëm, që i jep mundësi çdo
personi, të bëjë një zgjedhje të arsyeshme dhe të informuar. Vërtetësia e informacionit është 71
James G. Hutton, Defining the Future of Public Relations, Universidad Católica San Antonio de Murcia, España,
2007, fq. 47 72
Scott M. Cutlip, Allen H. Center, Glen M. Broom, Effective Public Relations, 7th ed. Englewood, Cliffs, N.J:.
Prentice Hall, 1999 73
Lisa Fall, Jeremy Hughes, “Reflections of Perceptions: Measuring the Effects Public Relations Education has on
Non-majors’ Attitudes Toward the Discipline”, Public Relations Journal Vol. 3, No. 2, Spring 2009 74
Timothy W. Coombs, Sherry J. Holladay, It’s Not Just PR: Public Relations in Society. Malden, MA: Blackwell
Publishing, 2007, fq. 126 75
Philip Paterson, Lee Wilkins, Etika në media: Çështje dhe Raste, Botimi i Gjashtë, UFO Press, janar 2010, fq.
145, 147
34
çelësi kryesor, kështu që duhet të shqyrtohet nëse publikut i jepet mundësia që të verifikohet
vërtetësia e mesazheve që i bëhen atij. Analiza e vlerësimit mund të mbyllet me një proces
vetjak, ku vlerësohet nëse specialistët e marrëdhënieve me publikun, penguan apo dhanë një
kontribut më të mirë ndaj funksionimit të pazarit të ideve. Duhet kuptuar se instrumentet e
vlerësimit janë sjellje efektive, por nuk parashikojnë sjelljet e mundshme apo të ardhshme.
Në një tabelë përmbledhëse Theaker76
paraqet funksionet dhe aktivitetet kryesore të
marrëdhënieve me publikun, duke i ilustruar me shembuj të detyrave të përditshme.
Fig 5 Funksionet dhe aktivitetet e marrëdhënieve me publikun sipas Theaker
Aktivitetet Detyrat Shembuj
Komunikimi i brendshëm Komunikimi me punonjësit Shpërndarja e njoftimeve të brendshme, mbledhja e mendimeve, njoftimi i ndryshimeve
Zëdhënës Komunikimi në emër të institucionit
Raporte vjetore, konferenca, deklarata rreth etikës, imazhe, identiteti vizual
Marrëdhëniet me median Komunikimi me gazetarët në nivel lokal, kombëtar dhe ndërkombëtar, agjenci mediatike
Njoftime për shtyp, biseda, njoftime me vidio, aktivitete për median, materiale të përmbledhura
Marrëdhëniet me institucionet
Komunikimi me institucione publike dhe jo publike të niveleve të ndryshme
Takime të përbashkëta, shkëmbimi i korrespondencës, konferenca, seminare
Çështjet publike Komunikimi me opinionbërësit, analistët
Prezantime, takime, fjalime publike
Marrëdhëniet me komunitetin
Komunikimi me qytetarët, përgjegjshmëria sociale dhe teknologjike
Prezantime, takime, dëgjimi i problemeve, ofrimi i mbështetjes
Menaxhimi me donatorët Komunikimi me organizata që mbështesin financiarisht institucionin
Raporte, buletine, memo, e-mail
Menaxhimi i situatës Monitorimi i aspekteve politike, sociale
Efektet e vendimeve politike për institucionin
Komunikimi strategjik Analiza e situatës së institucionit, problematikave dhe propozimi i zgjidhjeve
Punë kërkimore, planifikim dhe fushatë për përmirësimin e imazhit të institucionit
Menaxhimi i krizës Komunikimi i mesazheve të qarta dhe ofrimi i zgjidhjeve të shpejta në rast krize dhe emergjence institucionale
Strategji për krizën, komunikimi me median dhe publikun pas një ngjarje që cenon imazhin e institucionit
Të shkruarit Shkrimi për audienca të ndryshme në një nivel shumë të lartë njohurie dhe taktike
Njoftime për shtyp, buletine, raporte vjetore, njoftime në faqen online
Menaxhimi i botimeve Zbatimi i politikës editoriale dhe botimeve të institucionit
Broshura, faqe e internetit, revista të institucionit
Menaxhimi i aktiviteteve Organizimi i aktiviteteve Konferenca, analiza vjetore, ngjarje të institucionit
76
Alison Theaker, The Public Relation Handbook, 2nd
Edition, Routledge USA, 2004, fq. 7
35
Me shpërthimet e mediave sociale dhe shumëfishimit të kanaleve dhe rrjeteve të
komunikimit, marrëdhëniet me publikun tashmë i gjejmë online. Në thelb, qëllimet e MP
nëpërmjet përdorimit të mediave online nuk janë të ndryshme nga përdorimi i mediave
tradicionale, por ndryshimi qëndron në pjesëmarrjen e drejtpërdrejtë të audiencës, shpejtësinë e
mbledhjes dhe shpërndarjes së informacionit dhe mundësinë e reagimit në kohë reale. “Këtu
qëndron dhe forca e rrjetit: Mundësia për të kryer një dialog të gjallë dhe përmirësimin e
komunikimit me cilësi, shërbimit apo politikave bazuar në thithjen e mendimeve.”77
Gjithashtu,
kostoja e ulët e prodhimit dhe shpërndarjes së informacionit, ka bërë që interneti të kthehet në
një terren kryesor dhe preferencial për aktivitetet e marrëdhënieve me publikun. Si rrjedhojë, e
konsideruar dhe konceptuar si formë efektive për të pasur kontakte me publikun rritet nevoja për
përmirësimin e aftësive online të personave që ushtrojnë profesionin e marrëdhënieve me
publikun.
1.4 Teoria e situatës së publikut
Duke shpjeguar rolet dhe funksionet e marrëdhënieve me publikun, u vu re se studiues dhe
autorë të fushës mbanin qëndrime të ndryshme lidhur me organizimin dhe praktikimin e kësaj
disipline. Përpos argumenteve, pika e përbashkët rreth rolit të tyre, ishte se marrëdhëniet me
publikun shërbejnë për të mbajtur lidhjet midis institucionit dhe publikut. Por si mund të
konceptohet publiku dhe pse është e rëndësishme që çdo institucion të njohë publikun e tij?
Grunig dhe Repper sqarojnë se palët e interesuara apo kategoritë e prekura nga vendimet e një
institucioni, apo nëse reagimet e tyre ndikojnë në vendimet e institucionit dhe kthehen në aktorë
të vetëdijshëm e aktiv, mund të konsiderohen si publik. Ata vijojnë duke theksuar dhe vendosur
si aksiomë kryesore se aktorët mund të formojnë publikun vetëm nëse njohin pasojat e
vendimeve të institucionit dhe ndërmarrin iniciativat për të bërë diçka në lidhje me të.78
Referuar
këndvështrimit të dy autorëve, mund të arrijmë në një deduksion se publiku i institucioneve të
drejtësisë mund të ndahet në dy kategori:
a) organizata në nivel kombëtar/ ndërkombëtar që monitorojnë e ndjekin zhvillimet në
sistemin e drejtësisë dhe median;
b) punonjësit e institucioneve dhe qytetarët.
Aktorët e vendosur në kategorinë e parë janë më aktivë dhe mund të ndikojnë në mënyrë
të drejtpërdrejtë në vendimmarrjet e propozuara të institucionit. Nëse do të marrim si shembull
ndryshimet e propozuara në Rregulloren e Përgjithshme të Burgjeve për moslejimin e
televizorëve në ambientet e paraburgimeve me prezumimin se cenonte procedurat hetimore,
kishte një reagim të menjëhershëm të organizatave jo qeveritare duke e vlerësuar si një masë
77
Shih ibid 23 78
Cituar te Ralph Tench, Liz Yeomans, Exploring Public Relations. England: Pearson Education Limited, 2006, fq.
241
36
shtrënguese që cenon të drejtat e njeriut.79
Zëri i punonjësve dhe qytetarëve mund të ndikojnë në
varësi të rasteve por edhe vullnetit. Në mungesë të sindikatave, punonjësit përgjithësisht zbatojnë
vendimet e marra edhe pse mund të mos bien dakord me to dhe ndajnë mendimet e tyre në grupe
të vogla të cilit i besojnë. Ndërsa qytetarët mund t’i bashkohen një kauze nëse besojnë se mund
të ketë ndikim tejet negativ për ta. Vendimi i Gjykatës së Lartë për personat e akuzuar për
ngjarjen e Gërdecit, por edhe vendime në shkallë të tjera kanë sjellë reagime të familjarëve të
viktimave të prekur, pasqyruar edhe në media, i cili nuk ndikoi në vendimmarrje. Nga ana tjetër
kemi reagimin masiv qytetar për demontimin e armëve kimike në Shqipëri e cila ndikoi në
vendimmarrjen e qeverisë. E para ndodhi dhe rezultoi me vdekjen e 26 personave dhe rrafshimin
e disa fshatrave80
, ndërsa e dyta parashikohej se mund të ndodhte. Megjithatë, ajo që vihet re
(edhe pse ngjarjet kanë një lidhje të rëndësishme lidhur me sigurinë, vendimet dhe jetën publike),
është ekzistenca e dy reagimeve të ndryshme sa i përket qëndrimeve të qytetarëve.
Grunig, ndërtoi teorinë e situatës së publikut, për të kuptuar e analizuar reagimin e
publikut, i cili mund të matet nëpërmjet nivelit të ndërgjegjësimit rreth problemit dhe mundësive
reale që posedojnë për të zgjidhur problemin. Nëpërmjet kësaj teorie, ai zbërthen se cili prej
publikut81
do të ketë një rol “aktiv, pasiv, ose nuk do të ketë asnjë reagim, lidhur me vendimet që
mund të ndikojnë jetën e tyre.”82
Tabela e mëposhtme ilustron karakteristikat e kategorive të publikut dhe nivelin e
përfshirjes. Variablat të cilat mund të na ndihmojnë për të kuptuar arsyet kryesore të aktivizimit
të publikut përbëjnë: (i) nivelin e përfshirjes, (ii) njohjen e problemit dhe (iii) kufizimet e
njohjes. Grunig sqaron se niveli i përfshirjes është në varësi të lidhjes së problemit në nivel
personal me situatën, i cili ndikon në analizimin e informacionit dhe njohjen e problemit.
Kufizimet e njohjes lidhen kryesisht me aftësitë dhe kapacitetet që çdo individ beson se zotëron
dhe impaktin që mund të kontribuojë në zgjidhjen e problemit.83
Nëse do t’i kthehemi edhe njëherë rastit të Gërdecit, niveli i përfshirjes veçanërisht gjatë
seancave të para gjyqësore ishte mjaft i lartë, si nga mbulimi mediatik, interesit të familjarëve të
viktimave, por edhe atij ndërkombëtar. Kërkesës së vazhdueshme të familjarëve dhe presionit
ndërkombëtar për të zhvilluar seanca gjyqësore çdo ditë pune dhe jo vetëm dy herë në javë,
ndikoi në shtimin e seancave gjyqësore, në tre herë në javë.84
Përfundimi i procesit gjyqësor në të gjitha nivelet dhe shpallja e vendimit përfundimtar,
nxorën në pah aftësitë, por edhe nivelin e besimit në kapacitetet personale të çdo individi të
përfshirë në këtë situatë, për ta ndryshuar atë. “Ne nuk na ka mbetur më gjë tjetër për të bërë veç
79
Takim organizuar nga ICITAP, tetor 2010. Ndryshimet në Rregulloren e Përgjithshme të Burgjeve. Marta Onorato,
Drejtuese Ekzekutive e Institutit Evropian të Tiranës 80
Shqiptarja.Com, “Gjykata e Lartë vulos “Gërdeci”-n si "aksident teknologjik", asnjë fajtor”, 26 Shtator 2013 81
Sipas teorisë së situatës së publikut ekzistojnë katër kategori të publikut: 1. I mbyllur, nuk njeh ekzistencën e
asnjë problemi; 2. I heshtur, problemi ekziston, por publiku nuk e pranon; 3. I ndërgjegjësuar, grupi pranon se
ekziston një problem; 4. Aktiv, grupi është i ndërgjegjësuar për problemin dhe përgatitet të reagojë. 82
Cituar te, Shannon A. Bowen, Brad Rawlins, Thomas Martin, Mastering Public Relations, v. 1.0, Flat World
Education, 2013, fq. 62 83
Shih ibid 82, fq. 62-63 84
Gazeta Shekulli, “Familja Durda: “Pas 7 vjetësh dhimbja është më e madhe”, 16 mars 2015
37
t’i drejtohemi Zotit”85
,- përgjigjja e një prej familjarëve të viktimave të Gërdecit, ilustron më së
mirë variablën e kufizimit të njohjes.
Fig 6 Karakteristikat e sjelljes së publikut sipas Grunig
Përfshirje e lartë
Përfshirje e ulët
Sjellje që përballet me problemin Nivel i lartë i njohjes së problemit Kufizim i ulët i njohjes
Publik aktiv
Publik aktiv/ I ndërgjegjësuar
Sjellje e kufizuar Nivel i lartë i njohjes së problemit Kufizim i ulët i njohjes
Publik i ndërgjegjësuar / Aktiv
Publik i heshtur/ I ndërgjegjësuar
Sjellje rutinë Nivel i ulët i njohjes së problemit Kufizim i ulët i njohjes
Publik aktiv
Publik i mbyllur/ I heshtur
Sjellje fataliste Nivel i ulët i njohjes së problemit Kufizim i lartë i njohjes
Publik i heshtur
Publik i mbyllur
Sikurse pamë më sipër, lloji i publikut përcakton mënyrën e komunikimit si dhe
segmentimin e publikut. Gjithashtu, disiplina e marrëdhënieve dhe komunikimit e sheh publikun
si një grup aktorësh të cilët janë të interesuar rreth një çështjeje specifike. E rëndësishme sipas
kësaj analize është evidentimi dhe analiza e rasteve të reagimit të publikut, e për më tepër
kuptimi i faktorëve të cilët mund të drejtojnë në reagimin e tij. Për të identifikuar dhe segmentuar
publikun e një institucioni, në mënyrë që mesazhi të përcillet sipas specifikave të publikut,
Grunig dhe Hunt86
hedhin dritë dhe na prezantojnë katër modele të publikut, të renditura si më
poshtë dhe të ilustruara në formë grafike në figurën 7.
Publiku lehtësues, ka të bëjë me asetet e brendshme të institucionit dhe organe të nivelit
të lartë, të cilët, mund të ushtrojnë kontroll ose kanë autoritet në të. Këtu mund të
përfshihen drejtuesit, zyrtarët e niveleve të ndryshme, ligjvënës, etj. Tipar dallues i këtij
modeli është se këta aktorë i japin mundësi institucionit dhe e pajisin me burimet e
duhura për të ushtruar komunikimin në nivele autonomie.
Publiku funksional, ndahet në dy kategori: caktimi i detyrave dhe burimeve për të krijuar
produkte dhe shërbime, si dhe realizimi i tyre. Pra faza e krijimit (stafi) dhe faza e
shërbimeve (qytetarët).
Publiku normativ, janë organizata apo grupe, të cilat ndajnë interes të përbashkët, vlera,
qëllime, me institucionin. Si shembull mund të merret Avokati i popullit apo institucione
85
Shih ibid 84 86
Shih ibid 82, fq. 60
38
simotra që operojnë në fushën e të drejtave të njeriut, të cilat kanë qëllime të përbashkëta
me institucionet e drejtësisë, për trajtim human dhe jo diskriminues kundrejt çdo individi.
Publiku i shpërndarë, është më i vështirë për tu identifikuar, pasi nuk mbajnë lidhje të
shpeshta me institucionin dhe shpesh përfshihen pas ngjarjeve të institucionit. Tipar
dallues i këtij publiku është se bëhet më evident në kohë krizash, duke përfshirë edhe
median. Këtu mund të marrim si shembull sistemin e burgjeve. Rasti i arratisjes së shtatë
të burgosurve të sigurisë së lartë në burgun e Drenovës mori një hapësirë mediatike dhe
një diskutim shoqëror, më shumë se çdo ngjarje tjetër të ndodhur në këtë sistem.87
Fig 7 Modeli i lidhjes organizative sipas Grunig e përshtatur sipas rastit studimor nga autorja
Lidhje
lehtësuese
Burimi
Lidhje funksionale
Lidhje normative
Lidhje e Produkt shpërndarë
Duhet kuptuar se bazuar në llojin e publikut përcaktohen dhe modalitet e komunikimit
dhe mënyrat e shpërndarjes së informacionit. Si rezultat, përcaktohen sjelljet institucionale të
cilat kanë efektet e tyre në sjelljet e publikut. Natyrisht, këto lloj sjellje, në mënyrë të veçantë
sjelljet që lidhen me median, si dhe grupe interesi të cilat mund të ndikojnë në vendimet e
institucionit, duhet të ndërtohen bazuar në dialog konstruktiv, kompromisit dhe negocimit mes
palëve. Në këtë rast, siç sugjeron dhe teoria e rrethanave e elaboruar nga Kamerun, ekspertët e
marrëdhënieve me publikun kanë akomoduar nevojat e institucionit dhe nevojat e publikut sipas
87
Arratisja e 7 të burgosurve nga burgu i Drenovës, Korçë, 24 nëntor 2013. Nga monitorimi i medias së shkruar e
vizive dhe portaleve online për një periudhe 1 javore, u shkruan dhe raportuan më shumë se 143 artikuj lidhur me
këtë ngjarje. Edicionet informative të lajmeve, si dhe formate të ndryshme televizive, si në A1 Report, News 24, Ora
News, Albanian Screen, ABC News, trajtuan dhe analizuan në mënyrë tërthore problematikat në sistemin e
drejtësisë, bazuar në rastin në fjalë dhe sigurinë e institucioneve penitenciare në vend.
Institucioni
Drejtuesit Zyrtarët Ligjvënësit Këshilli i Ministrave
Avokati i Popullit Institucione ndërkombëtare Grupe politike Grupe shoqërore Institucione simotra Fondacione
OJQ Media Grupet e interesit Komuniteti
Stafi Sindikata Unione
Qytetarët Personat me liri të kufizuar Familjarët e personave me liri të kufizuar
39
koncepteve të dialogut dhe të mirës së përbashkët.88
Praktikat për akomodimin e nevojave dhe
segmentimin e publikut duhet të ravijëzohen duke marrë në konsideratë sugjerimet e studiuesve
për “identifikimin e problemeve aktuale dhe potenciale, nëpërmjet monitorimit të pasojave të
vendimeve institucionale, politikave dhe praktikave operacionale”.89
1.5 Modele teorike për zhvillimin e fushatave të marrëdhënieve me publikun
Organizimi i fushatave përbën një nga dimensionet praktike të marrëdhënieve me publikun, si
dhe parashtron diskutimin mbi qasjet metodologjike dhe kriteret bazike të konceptimit dhe
implementimit. Modelet teorike ofrojnë skicime primare për ndërtimin e strategjisë, duke filluar
me vendosjen e objektivave, mesazhin, kanalin e komunikimit dhe grupin e synuar. Sikurse bien
dakord studiues të fushës, në modelimin e fushatave, teoritë sigurojnë “mjete të fuqishme për një
hetim sistematik të proceseve, të cilat në thelb janë dinamike dhe shumëplanëshe”. 90
Gjithashtu,
teoritë ndihmojnë për të iniciuar procesin e vlerësimit rreth ndryshimit të sjelljes të individëve si
rrjedhojë e fushatës së ndërmarrë. Aksiomat profesionale të marrëdhënieve me publikun
ndërthurur me teoritë paraqesin perspektivat e praktikimit të kësaj disipline dhe hapat praktike
lidhur me vendimet për formulimin dhe aplikimin e fushatës. Atkin dhe Rice nënvizojnë se
procesi i ndërtimit të fushatave mund të konsiderohet universal. Sipas këndvështrimit të tyre,
fushatat përkufizohen si:
“Përpjekje të qëllimshme për të informuar ose influencuar sjellje të audiencës në një
kohë të caktuar, duke përdorur një grup të organizuar të aktiviteteve të komunikimit dhe
duke shfaqur një koleksion të mesazheve të ndërmjetësuara në kanale të shumta, për të
prodhuar përfitime jo komerciale për individët dhe shoqërinë”.9192
88
Amanda E. Cancel , Michael A. Mitrook, Glen T. Cameron, Testing the Contingency Theory of Accommodation in
Public Relations, Public Relations Review, 25(2):171-19, 1999 89
Jeong-Nam Kim, “Public segmentation using situational theory of problem solving: Illustrating summation
method and testing segmented public profiles”, Purdue University, West Lafayette, PRism 8(2), fq. 4 90
Robert C. Hornik, Itzhak Yanovitzky, Using Theory to Design Evaluations of Communication Campaigns: The
Case of the National Youth Anti-Drug Media Campaign. Communication Theory, 13 (2), Penn Libraries, 2003, fq.
204-224. 91
Charles K. Atkin, Ronald E. Rice, Public Communication Campaigns, 4rth Edition, SAGE Publications, Inc,
USA, 2013, fq. 3 92
Atkin dhe Rice në librin e tyre Public Communication Campaigns, kanë paraqitur një përmbledhje të teorive të
cilat janë të zbatueshme në aspekte të ndryshme të strategjive të komunikimit, organizimit dhe realizimit të
fushatave, të listuara si më poshtë. Shih ibid 90, fq 4-5 Vendosja e agjendës (McCombs, 2004). Dukuria e theksimit të çështjeve që do të zbatohet rreth problemeve të
rëndësishme shoqërore të perceptuara, si dhe pozicionimin e linjës së veprimit, për impaktin e fushatës.
Difuzioni i risive (Rogers, 2003). Kjo teori prezanton idetë e avantazhit relativ dhe trialabilitetit të sjelljeve të
rekomanduara, procesin individual të adoptimit të procesit të vendimmarrjes, si dhe mendimin lider i cili nëpërmjet
flukseve shumëkahëshe, ndikon përhapjen përmes kanaleve ndërpersonale dhe rrjeteve sociale.
Modeli i përpunimit të gjasave (Petty dhe Cacioppo, 1986) dhe Modeli deduktiv sistematik (Eagly & Chaiken,
1993), nxjerrin në pah rolin e përfshirjes së audiencës, mënyrës se si formohet dhe reagon kundrejt veprimeve
njohëse, idesë së gjenerimit dhe idesë qendrore, kundrejt rrugëve periferike të bindjes.
40
Siç vihet re, filozofia e ndërtimit të fushatave ka si objektiv kryesor ndryshimin e sjelljes
së audiencës sipas rekomandimeve të ideatorit. Fushatat e ndërtuara nga sektorët e
marrëdhënieve me publikun kanë një domethënie specifike. Ato përkufizohen si “përpjekje për
të ndërtuar marrëdhënie të përgjegjshme shoqërore duke arritur qëllime të bazuara në kërkime,
nëpërmjet zbatimit të strategjive të komunikimit dhe matjen e rezultateve”93
. Në këtë
këndvështrim spikat ideja e ndërtimit të objektivave dhe qëllimeve bazuar në të dhëna empirike,
si dhe prodhimi i rezultateve të matshme. Studiuesit kur flasin për organizimin e fushatave të
marrëdhënieve me publikun i ndajnë në dy kategori: a. Ndryshim i sjelljes individuale dhe b.
Vullneti i publikut. Në studimin e saj të vlerësimit të fushatave të komunikimit publik, Kofman,
ka bërë një përmbledhje të karakteristikave të kategorive, të evidentuara në figurën 8.94
Disa autorë si Hornik dhe Yanovitzky sugjerojnë se përpara inicimit të fushatës është e
rëndësishme që konceptuesit të ngrenë disa pyetje, të listuara si më poshtë. Autorët theksojnë se
diskutimi rreth këtyre pyetjeve ndihmon në specifikimin e teorisë që do të përdoret gjatë
fushatës, metodologjinë, si dhe procedurat për post vlerësimin e efekteve, mesazheve të përcjella
dhe sjelljen e audiencës.95
Cilat janë linjat e efektit; individuale, sociale apo institucionale?
Cila është kohëzgjatja e pritshme midis fillimit të fushatës, ekspozimit dhe efekteve?
Cili është lloji i rezultateve?
A pritet që efektet të jenë të ndryshme ndërmjet popullatës?
Sa kohë duhet të qëndrojë ekspozimi përpara shfaqjes së efekteve?
Modeli paralel i shtrirjes së procesit (Stephenson dhe Witte, 2001). Duke kuptuar proceset njohëse që kontrollojnë
riskun kundrejt proceseve emocionale të cilat kontrollojnë frikën nëpërmjet mohimit ose përballimit, potenciali i
frikës vjen në rritje; Efektiviteti i perceptuar ndikon në llojin e reagimit.
Modeli i besimit të shëndetit (Becker, 1974). Koncepte të këtij modeli lidhen në mënyrë specifike me potencialin e
thirrjeve kërcënuese që kanë të bëjnë me shëndetin: sensibiliteti shumëfishohet si rrjedhojë e seriozitetit të pasojave,
efikasitetit vetjak dhe efektshmërisë së reagimit për të kryer sjelljen e rekomanduar.
Instrumentalizimi i të mësuarit (Hovland, Janis, dhe Kelley, 1953). I adaptuar për komunikim të ndërmjetësuar, ky
mekanizëm i të mësuarit thekson konceptet e mesazheve të lidhura me burimin e besueshmërisë, përforcimin e
stimujve dhe përsëritjen e dhënies.
Teoria integruese e ndryshimit të sjelljes (Cappella, Fishbein, HORNIK, Ahern, dhe Sayeed, 2001). Modeli
shumëdimensional integron modelin e besimit të shëndetit, teorinë sociale kognitive, si dhe teorinë e arsyetuar të
veprimit, për të specifikuar se si variabla të jashtme, dallimet individuale dhe besimet themelore, kontribuojnë në
qasje të ndryshme diferenciale, sa i përket sjelljeve, qëllimeve, qëndrimeve, normave dhe vetë-efikasitetit.
Ndërtimi i mesazheve (O'Keefe dhe Jensen, 2007; Quick dhe Bates, 2010). Kjo qasje fokusohet në mënyrën se si
ndërtohet mesazhi, në drejtim të promovimit të një kornize fituese që influencon sjellje pozitive, kundrejt një
kornize humbëse që parandalon sjelljet negative, veçanërisht për audiencat që shfaqin rezistencë reaktive.
Vetë-Efikasiteti (Bandura, 1997). Ky konstrukt kyç thekson rolin e aftësive perceptuale të individit për të kryer në
mënyrë të suksesshme një sjellje të caktuara; ata të cilët janë të sigurt për kryerjen e veprimeve të rekomanduara
kanë më shumë të ngjarë që të bëjnë të pamundurën për të mbështetur sjelljen e re të rekomanduar.
Teoria e përdorimit dhe kënaqësisë (Katz, Blumler, dhe Gurevitch, 1974). Kjo teori ofron koncepte të dobishme
për të kuptuar motivimet e publikut në përzgjedhjen e një mediumi të veçantë, ndjekjen e mesazheve të medias dhe
shfrytëzimin e informacionit të përfituar për ndryshimin e sjelljes. 93
Mark Sheehan, “Australian public relations campaigns: A select historical perspective 1899-1950”, Australian
Media Traditions Deakin University, Geelong 2007, fq. 2 94
Julia Coffman, “Public communication campaign evaluation: An Environmental Scan of Challenges, Criticisms,
Practice, and Opportunities”, Harvard Family Research Project, May 2002, 95
Shih ibid 90, fq 5-13
41
Me kalimin e kohës, a janë të ndërlidhura efektet me periudhën e ekspozimit në kanalet e
komunikimit?
Le të marrim një shembull praktik të organizimit të një fushate të marrëdhënieve me
publikun sipas rastit studimor.
Në tetor të vitit 2014, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve nisi fushatën antikorrupsion
në të gjithë sistemin. Fushata u iniciua bazuar në prioritetet institucionale, e konceptuar si
platformë informuese dhe ndërgjegjësuese për parandalimin e korrupsionit në Sistemin e
Burgjeve. Audienca e synuar përfshinte stafin e Institucioneve të Ekzekutimeve të Vendimeve
Penale, si dhe të burgosurit. Mesazhi kryesor i fushatës ishte parandalimi i akteve korruptive dhe
denoncimi i tyre. 10 burgje dhe paraburgime më të mëdha në vend u përzgjodhën për realizimin
e fushatës. Modelet e komunikimit dhe zbatimit përfshinin seanca ndërgjegjësuese me personat
me liri të kufizuar, shpërndarja e materialeve informuese, si dhe takime të drejtpërdrejta me
përfaqësues të nivelit të lartë e të mesëm të drejtimit të burgjeve. Kohëzgjatja e fushatës ishte
planifikuar për një periudhë katër mujore.96
Fig 8 Karakteristikat e fushatave sipas Kofman
Fushata
Lloji/Qëllimi
Ndryshim i sjelljes individuale Vullneti i publikut
Objektivat
Ndikimi i perceptimeve dhe njohurive rreth
një sjellje dhe pasojat e saj
Ndikimi i qëndrimeve duke mbështetur
sjelljen dhe bindjen
Ndikimi në normat e perceptuara sociale në
lidhje me pranueshmërinë e një sjelljeje
Ndikimi i qëllimeve për të kryer sjelljen
Prodhimi i ndryshimit të sjelljes (nëse
shoqërohet nga komponentët mbështetëse
të programit)
Rritja e vizibilitetit të një çështje dhe
rëndësia e saj
Ndikimi i perceptimeve të çështjeve sociale
dhe identifikimi i përgjegjësit
Rritja e njohurisë rreth zgjidhjeve bazuar në
faktin e atij që është parë si përgjegjës
Ndikimi në kriteret e përdorura për të
vlerësuar politikat dhe politikëbërësit
Ofrimi i ndihmës për të përcaktuar
mundësitë për prezantimin e shërbimit dhe
financimin publik
Angazhimi dhe mobilizimi i të gjithë
aktorëve për të vepruar
Audienca e
synuar
Segmentimi i audiencës që synohet të
ndryshohet sjellja
Segmentimi i publikut të përgjithshëm për tu
mobilizuar dhe politikëbërësit
Strategjitë Marketing social Media, organizimi dhe mobilizimi i komunitetit
Media Shërbimet publike, shtypi i shkruar,
televizioni, radio, promovim online
Mediat informative, shtypi i shkruar,
televizioni, radio, promovim online
Shembuj97
Etikë e lartë e gjyqtarit/prokurorit/punonjësit
të burgjeve
Mbështetje për të miturit pasi lirohen nga burgu
për edukim, punësim dhe rikthim i suksesshëm
në shoqëri
Çelësi kryesor i organizimit të fushatave të marrëdhënieve të publikut nuk është
ekspozimi i mesazhit. Rezultati pozitiv varet nga mënyra e shpërndarjes të informacionit të
96
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve “Nis fushata antikorrupsion në Sistemin e Burgjeve”, hedhur më 16.10.2014,
në faqen zyrtare online, http://www.dpbsh.gov.al/newweb 97
Shembujt e ilustruar janë adaptuar sipas kërkimit shkencor nga autorja e punimit
42
grupit të synuar, nga i cili pritet të përvetësohet sjellja e dëshiruar. Gjithashtu, siç u përmend më
sipër, fushata duhet të prodhojë rezultate të matshme dhe të kryhet vlerësimi i efekteve. Në rastin
e marrë si shembull, fushata është ngritur bazuar në nevojat e identifikuara institucionale.
Kanalet e përzgjedhura të komunikimit mund të mos jenë të përshtatshme për të përcjellë
mesazhin, pasi siç sugjerojnë Bobbitt dhe Sullivan, në ndërtimin e fushatave të marrëdhënieve
me publikut përfshihen një grup kanalesh të komunikimit, duke mos lënë mënjanë median,
partnerë të jashtëm e të brendshëm, e për më tepër burimet duhet të jenë të besueshme.98
Zhvillimi i seancave informuese dhe ndërgjegjësuese të fushatës antikorrupsion në
burgje, u ishte besuar punonjësve socialë, të cilët duke qenë pjesë e stafit të brendshëm të
institucioneve dhe personat përgjegjës për vlerësimin e sjelljes së personave me liri të kufizuar
në burgje dhe paraburgime, mund të mos jenë aktorët e duhur për të sjellë rezultatet e dëshiruara:
eliminimin e korrupsionit dhe denoncimin e akteve korruptive nga të dënuarit dhe
paraburgosurit.
Mënyra se si fushata mund të ndikojë sjelljet e dëshiruara te audienca është komplekse
për t’u vlerësuar. Mungesa e një skeme për vlerësimin e fushatës dhe efekteve të dëshiruara e
bën edhe më komplekse matjen e rezultateve të pritshme. Pyetja që shtrohet në këtë rast është:
Çfarë ndodhi pas 4 muajve me fushatën antikorrupsion në Sistemin e Burgjeve? A u matën
rezultatet e pritshme? Cila ishte sjellja e të burgosurve dhe stafit para fillimit të fushatës, në
përfundim të saj dhe në periudhat e mëvonshme? A u mblodhën të dhëna empirike të cilat mund
të shërbejnë si bazë për ndërtimin e fushatave të tjera? Si rezultat, në një këndvështrim të
përgjithshëm është relevante të nxirret në pah nevoja për ndërtimin e fushatave bazuar në
modelet teorike, në të cilën pjesë themelore përbën vlerësimi i sjelljes së audiencës dhe matja e
rezultateve të dëshiruara.
Huhman, Heitzler, Uong propozojnë përdorimin e modelit VERB gjatë fushatave, i
njohur si një model logjik “për ndarjen e informacionit, lehtësimin e planifikimit dhe
udhërrëfimin për vlerësimin”.99
Ky model është aplikuar për parandalimin e sëmundjeve kronike
te adoleshentet, por për qëllimet e këtij studimi do të rimodelohet duke ruajtur hapat bazë të
modelit. Bazuar në shembullin e fushatës antikorrupsion në burgje sipas modelit VERB mund të
ndërtohej diagrama e paraqitur në figurën 9 për fushatën.
98
Randy Bobbitt, Ruth Sullivan, Developing The Public Relations Campaign: A Team-Based Approach, Pearson
Education, Inc, USA, 2013 99
Marian Huhman, Carrie Heitzler, Faye Wong, “VERB Campaign: Tools to Motivate Tweens to be Physically
Active”. Cases in Public Health Communication & Marketing. 2008; 2:126-139. Sipas shpjegimeve të autorëve
VERB nuk është akronim, por është kuptimi i saj parësor, duke synuar aktivizimin dhe ndryshimin e sjelljes. E
quajtur si “teoria e veprimit” të programit, modeli logjik shpreh jo vetëm komponentët e dukshme, të tilla si
aktivitetet e programit, por edhe supozimet themelore dhe kuadrin teorik të ndërhyrjeve të programit. Modeli ka
qenë një mjet për planifikuesit e fushatës për të komunikuar me grupet e interesit, agjencitë krijuese pjesëmarrëse
dhe vlerësuesit. Si një hartë rrugore që drejton fushatën, planifikimin, konceptimin e mesazhit dhe vlerësimin e
rezultatit, modeli ka evoluar në përgjigje të kërkimit shkencor, rezultateve dhe vlerësimit.
43
Fig 9 Model i fushatës antikorrupsion bazuar në modelin VERB
Burime Aktivitete Rezultate afatshkurtra dhe afatmesme Rezultate aftagjatë
Kës
hill
tarë
t St
afi
Kër
kim
i d
he
vler
ësim
i
Institucioni
Personat me liri të kufizuar
Partnerët
Promovimi
Ueb
Marrëdhëniet
me Publikun
Puna në terren
dhe komunitet
Lancimi i
fushatës dhe
mesazheve
Personat me liri të kufizuar janë ndërgjegjësuar dhe kuptojnë mesazhet e
fushatës
Stafi është i ndërgjegjësuar dhe kupton mesazhet e
fushatës
Personat me liri të kufizuar ndryshojnë: - Normat e sjelljes - Tendencat - Perceptimet - Besimet - Prirjet
Stafi ndryshon: - Njohuritë - Besimet - Pritshmëritë
Personat me
liri të
kufizuar
denoncojnë
aktet
korruptive
Stafi mobilizohet mbron integritetin
Ulja e
korrupsionit në
Burgje
Reduktimi i
sjelljeve jo etike
44
Marrëdhëniet me publikun kanë një rol kyç në ndërtimin e fushatës, por edhe suksesin e
saj. Dimensioni i kësaj disipline kërkon që ekspertët të njohin mjaft mirë jo vetëm kanalet e
komunikimit dhe të jenë të pajisura më aftësi shumë të mira komunikimi, por të veprojnë si
agjentë të zhvillimit dhe ndryshimeve pozitive. Sikundër të gjitha aktivitetet e marrëdhënieve me
publikun, qëllim kryesor mbetet komunikimi i dyanshëm me publikun. Uilcox dhe Kameron
pohojnë se qeveritë e kanë të nevojshme të informojnë publikun rreth shërbimeve që ofrojnë dhe
mënyrën se si mund të përdoren nga publiku.100
Organizimi i fushatave informuese janë një
mundësi e mirë për të ndërtuar një komunikim të hapur me publikun, adresimin e problemeve
përpara se të kthehen në krizë institucionale, si dhe qasje të moderuara për dërgimin e
mesazheve, me synim realizimin e qëllimeve të përcaktuara.
Fushatat sensibilizuese nëpërmjet masmedias janë një tjetër alternativë për qasjet ndaj
publikut. Institucionet e drejtësisë gjatë viteve të fundit nuk kanë zhvilluar fushata
ndërgjegjësuese për të drejtat e njeriut, por në të njëjtën kohë, fushata informuese për shërbimet
që ofrojnë si institucione dhe mënyrën se si mund të përfitohen këto shërbime nga qytetarët.
Arsyet e renditura janë të ndryshme, duke nënvizuar funksionimin e zyrës së pritjes të
qytetarëve, faqet online të institucioneve, por themelore mbeten kufizimet buxhetore.101
Për
prioritete të qenësishme siç konsiderohet korrupsioni në drejtësi dhe të ndikuar nga progres
raportet e Komisionit Evropian për Shqipërinë, Ministria e Drejtësisë për një periudhë dy javore
gjatë muajit nëntor 2014 në mediat kryesore elektronike shpërndau spote publicitare për
promovimin e portalit “denonco korrupsionin”. Megjithatë, pyetja që mund të shtrohet në këtë
rast është, nëse kjo mini fushatë ia arriti qëllimit? A u ul korrupsioni në sistemin e drejtësisë? A
kemi një ndërgjegjësim të lartë qytetar për denoncimin e akteve korruptive? Ngritja e një fushate
bazuar në perceptime dhe jo të dhëna empirike, mund të vërë në rrezik efektivitetin e saj. Kelly
forcon edhe më tepër këtë argument dhe nënvizon se “kërkimi empirik është i qenësishëm për
suksesin e fushatë; çdo publik, organizatë dhe mundësi duhet të analizohet”.102
Sektorët e marrëdhënieve me publikun, gjatë organizimit të fushatave duhet të mbajnë në
konsideratë karakteristikat e një fushate të suksesshme. Salama sugjeron se janë disa faktorë të
rëndësishëm të cilët përcaktojnë efektivitetin e një fushate.103
E para është përcaktimi i saktë i audiencës, përzgjedhja e kanaleve të komunikimit që
mund të përçojnë më së mirë mesazhin te audienca, si dhe tërheqja e vëmendjes së
audiencës.
E dyta renditet besueshmëria e burimit, qartësia e mesazhit, njohuria dhe kohëzgjatja e
ekspozimit.
100
Dennis Wilcox, Glen Cameron, Public Relations Strategies and Tactics (9 ed.). Boston: Pearson Education, Inc.,
2009. 101
Intervistë personale, Bledar Skënderi, Zv, Drejtor i Përgjithshëm i Burgjeve, datë 25 maj 2015 102
Kathleen S.Kelly, Effective fund-raising management, Mahwah, NJ: Lawrence Earlbaum and Associates, 1998 103
Rasha Salama, Public communication campaigns, PhD. Community Medicine and Public Health, Faculty of
Medicine, Suez Canal University-Egypt, gjetur në http://www.pitt.edu, më 12.03.2015
45
E treta sipas Salamës është ofrimi i informacionit, ndryshimi i sjelljes dhe përvetësimi i
normave dhe sjelljeve të dëshiruara.
E katërta, krijimi i një konteksti social, i cili të drejton rreth rezultateve të dëshiruara.
Modelet teorike shërbejnë si udhërrëfyes për ekspertët e marrëdhënieve me publikun në
mënyrë që të realizojnë një komunikim të suksesshëm dhe të përfitojnë rezultatet e dëshiruara.
Njohuria rreth modeleve që mund të aplikohen në fushata të ndryshme mundësojnë rritjen e
efikasitetit të fushatës, si dhe ofron një kornizë gjithëpërfshirëse me anë të së cilës mund të
analizohen në mënyrë kritike të gjitha etapat dhe proceset e ndërtimit të një fushatë. Është e
domosdoshme që ekspertët e marrëdhënieve me publikun të kuptojnë se baza e lançimit të
fushatave duhet të jenë kërkimet e thelluara empirike dhe integrimi i variablave të ndryshme.
Fushata nuk duhet të mbështetet në perceptime të cilat shpesh herë mund të referohen edhe si
paragjykime të publikut kundrejt një shërbimi apo institucioni.
1.6 Përdorimi i spin doctor
Fuqia e marrëdhënieve me publikun qëndron te fjala. Martin Luter King njihet si një ndër
përdoruesit më të mirë të fjalës. Fjala ka shërbyer si mjet reagimi, ndërgjegjësimi dhe bindje për
të ndryshuar qoftë besimet më të thella, zakonet më tradicionale, reformime të strukturës
shoqërore, e pse jo dhe vet historinë. Miller dhe Dinan në librin e tyre “A Century of Spin”
argumentojnë se:
“Fuqitë e marrëdhënieve me publikun janë misterioze, në kuptimin që janë të panjohura.
Ato mbulohen me fshehtësi dhe mashtrim, të cilat shpesh mundësojnë marrëdhëniet me
publikun të arrijnë objektivat e tyre pa u dalluar”.104
Faktor shtesë i keqperceptimeve të rolit të marrëdhënieve me publikun janë dhe
portretizimi në role negative në prodhime kinematografike. Për të forcuar argumentin e tyre
Miller dhe Dinan sjellin shembullin e filmit “Zeling” të Udi Alen, kameleoni human i cili merr
pjesë në ngjarjet më të rëndësishme historike dhe mund të shndërrohet në rolin e çdo personi që
takon.105
Çështja që shtrohet është nëse marrëdhëniet me publikun janë një “zeling”, shndërrimet
e të cilave mund të rezultojnë në spin doctor? James thekson se, referuar intervistave të
ndryshme me ekspertë të marrëdhënieve me publikun, shqetësimi i tyre më i madh ishte mënyra
se si dëshironin që publiku të mendonte, rreth një procesi, sjellje, projekti, personi, etj.106
Murray
paraqet një këndvështrim shtesë rreth kësaj praktike. Ajo nënvizon se “ndërsa të tjerët rrinë ulur,
specialistët e marrëdhënieve me publikun “thurin””. Furnizimi i mediave me mesazhe të
104
David Miller, William Dinan, A Century of Spin: How Public Relations Became the Cutting Edge of Corporate
Power, Pluto Press, 2008, fq. 1 105
Shi ibid 104, fq. 12 106
Melani James, Positioning theory and strategic communication: A new approach to public relation research and
practice, Routledge, New York 2014, fq. 1
46
planifikuara, dikton në mënyrë të qartë “drejtimin e një historie të punuar në mënyrë mjeshtërore
e artistike, për të mirën e institucionit.”107
Esser analizon edhe më në thellësi kuptimin e këtij termi. Ai sqaron se ““spin doctor”, [e
shqipëruar, mjeshtër i pohimeve të pavërteta] është një amalgam e fjalës “spin” që do të thotë
interpretimi ose shtrembërimi i vendosur mbi një ngjarje dhe “mjeshtër”, duke përdorur kuptimin
figurativ të fjalës, rregulloj, vendos së bashku dhe falsifikoj. Sipas analizës së këtij autori, fjala
“doktor” rrjedh dhe merr kuptimin e anës profesionale dhe jo amatorëve për administrimin e
“pohimeve të pavërteta””.108
Studiues dhe akademikë të fushës kanë shprehur në mënyrë të hapur
kritikat rreth përdorimit të marrëdhënieve me publikun, e veçanërisht përdorimit në punën e
përditshme të “spin doctor”.
Sumpter dhe Tankard pohojnë se “spin doctor” është një “model alternativ i dukshëm i
marrëdhënieve me publikun”.109
Ndoshta më kritiku ndër autorët e tjerë, Heath vë në dukje se
“marrëdhëniet me publikun janë arti i mashtrimit, pohimeve të rreme, zukatjes, keqpërdorimit
dhe shfaqjes “si të sjellshëm””.110
Edhe pse këta studiues dhe hulumtues të tjerë111
në
përcaktimet e tyre i shohim marrëdhëniet me publikun si “mjeshtra të mashtrimit”, reagimet për
mbrojtjen e imazhit të disiplinës së marrëdhënieve me publikun janë të konsiderueshme. Barret
në argumentet e listuara në artikullin me titull “Si të bindim New York Times se marrëdhëniet
me publikun nuk janë arti i manipulimit”, këmbëngul se konotacionet e lidhura me këtë disiplinë
janë një listë klisheje. Sipas këndvështrimit të tij është e njohur se marrëdhëniet me publikun
kanë karakter influencues, por që qëndrojnë në të njëjtin nivel me autenticitetin dhe
transparencën, ndershmërinë dhe larg pohimeve të rreme.112
Në faqen www.prweek.com, u hap një sondazh online për të thithur mendimet e
audiencës rreth marrëdhënieve me publikun, e nëse mund të përcaktohen vetëm si mekanizëm
manipulimi. Audiencës iu ofrua mundësia për të zgjedhur njërën prej pesë opsioneve si më
poshtë, duke iu përgjigjur pyetjes:
A janë marrëdhëniet me publikun mekanizëm manipulimi?
107
Deanna M. Murray është Drejtoreshë në Kompaninë “Build” për Strategjinë dhe Marketingun Dixhital. Gjetur në
http//www.business2community.com/public-relations/others-sit-public-relations-professional-spins, më 12.04.2015 108
Frank Esser, “Spin Doctor”, The International Encyclopedia of Communication. Rhetoric in Western Europe:
France – Structuration Theory, Volume X, Blackwell Publishing Ltd, 2008, fq. 4783. Gjithashtu, Eser ofron një
panoramë përmbledhëse të zhvillimit të “spin doctor”. Ky term është shpikur nga novelisti amerikan Saul Bellou, i
cili foli në vitin 1977 për marrjen e presidencës amerikane me ndihmën e “spin doctors”. “Kjo frazë u shfaq për
herë të parë më 21 tetor të vitit 1984, në një editorial të New York Times gjatë komentimit të shfaqjeve në
television të debateve presidenciale. Do të duhej të kalonte rreth një dekadë, derisa të shqyrtohej nga akademikët:
Maltese (1994, 215-216) diskutoi rëndësinë e “spin doctor” për komunikimin politik dhe Sumpter dhe Tankard
(1994) për marrëdhëniet me publikun.” 109
Randall S. Sumpter, James W. Tankard, “The spin doctor: An alternative model of public relations”. Public
Relations Review, 20(1), 1994, fq 19–27. 110
Cituar te Lisa Fall and Jeremy Hughes “Reflections of Perceptions: Measuring the Effects Public Relations
Education has on Non-majors’ Attitudes Toward the Discipline”, Public Relations Journal Vol. 3, No. 2, Spring
2009 111
Coombs dhe Holladay, 2007; Fall, 2004; Ihator, 1999; Pinsdorf, 1999; Dilenschneider, 1999; Budd, 1997;
Fombrun, 1996; Ewen, 1996 112
Steve Barrett, “How to persuade The New York Times that PR is not about spin”, October 24, 2014, i
disponueshëm në linkun http://www.prweek.com/article/1318959/persuade-neë-york-times-pr-not-spin
47
Jo, profesioni ka kohë që është shkëputur
Po, le të mos tallemi me veten
Jo, mediat sociale do ta evidentonin dhe qarkullonin menjëherë
Po, por ky mekanizëm nuk është domosdoshmërish negativ
MP është një term jo relevant dhe i vjetërsuar
Të dhënat e mbledhura nga votuesit online (deri më datë 18.04.2015), tregonin se 40.18% e
audiencës ishin të mendimit se profesioni ka kohë që është shkëputur prej mekanizmave
manipulues. 31.25% mendonin, po, por ky mekanizëm nuk është domosdoshmërish i keq.
15.18%, po, le të mos tallemi me veten; 8.04%, marrëdhënie me publikun është një term jo
relevant dhe i vjetruar dhe 5.35% mendonin se mediat sociale do ta evidentonin dhe qarkullonin
menjëherë.113
Bernays dhe Lippmann i përqasen linjës së mendimit sikurse 31.25% e audiencës rreth
marrëdhënieve me publikun. Publikimet e tyre gjatë periudhës 1922-1965, rendisnin argumente
duke e portretizuar influencën e formimit të mendimit publik si një mekanizëm jo
domosdoshmërish negativ. Lippmann në librin e tij “Public Opinion” nxjerr në pah se “një
udhëheqës apo një interes që mund të shndërrojë veten në mjeshtër të simboleve aktuale, është
mjeshtër i situatës aktuale.” 114
Ky studiues shkon edhe më tej duke argumentuar se duke qenë
subjekt të ndërprerjeve të vazhdueshme në jetën e përditshme, në mënyrë që të jemi të drejtë,
duhet të vlerësojmë jo vetëm informacionin që është në dispozicion, por mendjet të cilat e kanë
filtruar atë. Bernays, i njohur si babai i marrëdhënieve me publikun dhe influencuesi i sjelljeve të
reja të shekullit të XX-të, nxit debatin teorik por edhe substancial lidhur me këtë disiplinë. Ai
evidenton se:
“Qëndrimet, supozimet, idetë apo paragjykimet e publikut, janë rrjedhojë e
ndikimeve definitive”.115
Për Bernays procesi i inxhinierizimit të pëlqimit përbën thelbin e një procesi demokratik,
pasi duke qenë pjesë e një shoqërie demokratike, zotërojmë të drejtën për të bindur dhe
sugjeruar. E përafruar me qasjen makiaveliane ku qëllimi justifikon mjetin, hidhen baza teorike
për legjitimin e influencës dhe ndryshimin e sjelljes së publikut. Në këtë rast shtrohet pyetja se
cili është qëllimi madhor i marrëdhënieve me publikun me anë së cilës mund të justifikohen
mjetet e përdorura. A janë për mbrojtjen e interesave të publikut, ose pjesës më të madhe të tij,
apo vihen në lëvizje mekanizma të planifikuara për mbrojtjen e imazhit të institucionit? Duke i
përafruar këto argumente me rastin studimor, vendimet në sistemin e drejtësisë janë komplekse,
shumëplanëshe dhe shpeshherë roli i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun është i
paragjykuar. Rasti ilustrues i përvojës personale si përgjegjëse e marrëdhënieve me publikun
mund të shërbejë për të kuptuar perceptimet rreth kësaj disipline.
113
Shih ibid 112 114
Walter Lippmann, Public Opinion, 1922, e-book, i disponueshëm në http://www.gutenberg.org 115
Eduard Bernays, The Engineering of Consent, 1927, e-book, i disponueshëm në http://classes.design.ucla.edu
48
Në tetor të vitit 2010, në mungesë të Drejtorit të Përgjithshëm, u caktova për të
shoqëruar një delegacion francez, kryesuar nga ish Ministri i Drejtësisë Robert Badinter, për
vlerësimin e situatës të miturve në Institucionet e Ekzekutimit të Vendimeve Penale në Shqipëri.
Mediat franceze ishin të pranishme për të pasqyruar vizitën. Gjatë prezantimit njohës, ish
ministri u shpreh: “Shumë interesante, do të shoqërohemi nga një person i komunikimit”. Gjatë
një periudhë gjashtë vjeçare që ushtroja profesionin e marrëdhënieve me publikun, ishte hera e
parë që vura re se informacioni që ofroja kalonte në një fije të hollë filtrimi.
Gjithashtu dhe mediat kanë një lloj skepticizmi lidhur me informacionet që përcillen nga
institucionet e drejtësisë. Gazetarja e “Standard” Sonila Mesaraja, e cila mbulon raportimet e
sistemit të drejtësisë për më shumë se 5 vjet, vë në dukje se “institucioni jep të vërtetën e tij,
ashtu sikundër e do ai lajmin të përcillet. Gazetari hulumton përtej asaj deklarate”.116
Huton sjell
në vëmendje se “mungesa e besimit çon në kalbëzimin e komunikimit”. Sipas argumenteve të
renditura në punimin “Rreziqet e manipulimit”, ndër të tjera thekson se:
“Është e mundur që drejtuesit të bëhen skizofrenik- të gënjejnë gazetarët dhe t’i tregojnë
faktet palëve të tjera, është e pa justifikueshme dhe jo efektive. Audiencat komunikojnë
me njëra tjetrën dhe informacioni filtrohet nga një grup në tjetrin. Me internetin kjo gjë
është më se e vërtetë. Kështu që ka një tendencë për manipulimin e të gjithë grupeve.”117
Tendenca në rritje për perceptimet e institucioneve të drejtësisë si organe që fshehin
informacionin apo tregojnë gjysmë të vërteta, vjen edhe si rrjedhojë e tipologjisë së tyre. Të
karakterizuara si institucione të mbyllura dhe gjysmë të hapura, në mënyrë të veçantë prokuroria
dhe sistemi i burgjeve, për shkak të procedurave hetimore pjesa më e madhe e të cilave “nuk
mund të bëhen publike, se cenohen hetimet”, si dhe mos publikimi i disa të dhënave në burgje se
“mund të cenohet siguria”, mund të konsiderohen si përgjigje të gatshme, të cilat kanë zvogëluar
komunikimin me median e publikun dhe kanë nxitur krijimin e perceptimeve negative. Gazetarët
kanë burimet sekrete të marrjes së informacionit, si dhe në disa raste kontrollojnë informacionin
me njëri-tjetrin. Si rezultat, mund të ndajnë shumë mirë informacionin e saktë dhe atë të
manipuluar.
Herman dhe Chomsky propozojnë një qasje alternative të debatit duke përfshirë në
diskutim masmedian dhe institucionet. Problematika kryesore sipas pikëpamjeve të tyre lidhet
me faktin se përdorimi i sjelljeve manipuluese dhe influencuese vjen si rezultat i globalizimit të
masmediave. Në një këndvështrim gjeneralist media supozohet vendi ideal në të cilën shoqëria e
masës debaton dhe në të njëjtën kohë praktikuesit e marrëdhënieve me publikun ndihmohen për
të dëgjuar zërin e qytetarëve dhe kundërshtitë e tyre.118
Nga ana tjetër, McNair propozon të
shohim dhe pjesën tjetër të medaljes. Praktikimi i “spin doctor”, ka rritur profesionalizmin e
116
Intervistë personale, 12 prill 2015 117
James L. Horton, “The Dangers of Spin”, 2009, fq. 2-3, i disponueshëm në faqen online http://www.online
pr.com/Holding/The_Dangers_of_Spin.pdf 118
Edward S. Herman, Noam Chomsky, Manufacturing Consent, New York, Pantheon, 1988, fq. xi
49
gazetarëve në analizimin e informacionit dhe të dhënave të përcjella, si dhe sasinë e komunikimit
politik në qarkullimin masiv.119
Studime për realitetin shqiptar dhe profesionalizmin e reporterëve gjatë raportimeve
tregojnë “se duket se në Shqipëri lajmi gazetaresk ende bën paksa rezistencë ndaj lajmit PR-esk”.
Monitorimi 1 mujor i 8 mediave të shkruara i kryer nga studentë të nivelit Master, profili
Marrëdhënie me Publikun në Departamentin e Gazetarisë dhe Komunikimit të Universitetit të
Tiranës, paraqet të dhëna që kërkojnë reflektim serioz të situatës së medias në vend dhe ndikimit
të ekspertëve të marrëdhënieve me publikun. Sipas rezultateve të monitorimit 47% e lajmeve
sponsorizohen nga zyrat e marrëdhënieve me publikun; 33% e lajmeve gazetari fshihet pas zyrës
së marrëdhënieve me publikun dhe 20% e lajmeve janë materiale copy paste.120
Nga rezultatet e mbledhura mund të vihet re se marrëdhëniet me publikun shfaqin
tendencë për ndikimin e lajmit dhe “manipulimin” e medias për të pasqyruar lajmin sipas qasjes
institucionale. Ndikimi mbi lajmin, fragmentizimi, portretizimi i informacionit, si dhe bindja e
gazetarëve shtrojnë udhën dhe hapin debatin e administrimit të mesazheve, influencuar nga
marrëdhëniet me publikun. Problemi bëhet edhe më i rëndë nëse mediat në mënyrë sistematike
shpërndajnë informacione nga zyrat e marrëdhënieve me publikut, pa i verifikuar ato.
Ekspertët e marrëdhënieve me publikun, mund të kenë si synim ndikimin mbi
informacionin, por në të njëjtën kohë janë të vetëdijshëm mbi grupet e tjera të interesit dhe më së
shumti i druhen reputacionit dhe cenimit të imazhit institucional. Moloney evidenton se edhe pse
marrëdhëniet me publikun bëjnë përpjekje për të mbajtur dominimin nëpërmjet dy niveleve,
masmedias- për të indoktrinuar idetë, vlerat dhe lobingut privat qeveritar- për ruajtjen e imazhit
të politikave të favorshme për shoqërinë, “faktet mund të përcillen, vetëm pas kalimit me sukses
të sfidave konkurruese publike, me mesazhe të tjera”.121
Zhvillimi i teknologjisë së komunikimit, telekomunikacionit, shumëfishimi i rrjeteve
informatike nëpërmjet internetit, krijimi i një pafundësie mediash të reja, e cila solli
ndërveprimin dhe gjuhën multimedia, përpos tronditjes së mediave tradicionale dhe profesionit të
gazetarit,122
ndikuan dhe pozicionimin e marrëdhënieve me publikun. Bennett dhe Iyengar
sqarojnë se hovi teknologjik, nuk ndikoi vetëm në shumëfishimin e kanaleve të informacionit,
por edhe në procesin e komunikimit. Për këta studiues “zona më e dukshme e ndryshimit
përfshin mbajtësin e informacionit, apo filtrimin autoritar të informacionit publik”.123
Megjithatë,
Bennet tërheq vëmendjen dhe shpjegon se “një nga sfidat e komunikimit tradicional përfshin
shkrirjen e kufijve midis informacionit të përfituar nga publiku dhe gazetarisë”. 124
119
Brian McNair, “Pressure group politics and the oxygen of publicity”. An introduction to political communication,
London, Routledge, 1995, fq. 56 120
Gjetur në artikullin me titull: “Nga Journalism në Churnalism – Mbi gazetarinë e Marrëdhënieve me Publikun”,
nga Eva Londo, 10 gusht 2012 në http://al.ejo-online.eu/715/marredheniet-publike/nga-journalism-ne-churnalism-
mbi-gazetarine-e-marredhenieve-me-publikun 121
Kevin Moloney, Rethinking public relations, 2nd edition. Oxon, UK: Routledge, 2006, fq.39 122
Francis Balle, Mediat dhe Shoqëritë, Botimi i 15-të, Papirus 2011, fq. 165-199 123
W. Lance Bennett dhe Shanto Iyenger, “A New Era of Minimal Effects? The Changing Foundations of Political
Communication”. Journal of Communication 2008, fq. 58. 124
W. Lance Bennett “Changing Societies, Changing Media Systems: Challenges for Communication Theory,
Research and Education”, Center for Communication & Civic Engagement, University of Washington, Seattle,
USA, Working Paper 2013-1, fq. 12
50
Dominimi i burimeve të informacionit nga publiku dhe shkrirja e kufijve të
informacionit, prezanton qasje të reja dhe implikon teorinë e komunikimit. Mediat sociale
shfaqen si katalizator dhe nxitës për sjellje korrekte, por edhe si një mekanizëm nga publiku i
gjerë për të shprehur të vërtetën apo irritimin e tyre kundrejt vendimeve apo politikave
qeveritare. Vetë qytetarët e thjeshtë në mënyrë publike, mund të demaskojnë falsitetin e
informacionit apo premtimet e pambajtura. Vendimi i Gjykatës së Krimeve të Rënda për rastin
Xhuvani, përpos aspekteve të tjera, është perceptuar si një manipulim i opinionit publik për
reformën, pavarësinë dhe paanshmërinë në drejtësi.125
Fuqizimi i publikut si rrjedhojë e zhvillimit teknologjik dhe internetit, si dhe shndërrimi
në një komunikator faktesh, evidencash, të dhënave, por edhe burimi informacioni, ka ulur
efektivitetin si dhe në të njëjtën kohë ka shërbyer si reflektim për praktikimin e “spin doctor” në
institucionet e drejtësisë, por edhe më gjerë në administratën publike. Ballafaqimi i argumenteve,
premtimeve, politikave, nuk ndodh vetëm në ekranet televizive, por dominon në rrjetet sociale.
Informacionet që e kanë zanafillën nga zyrat e marrëdhënieve me publikun, e shpërndahen në
mediat tradicionale, konfrontohen me mediat sociale dhe përballen me opinionin publik. Tashmë,
asnjë informacion i prodhuar dhe shpërndarë nuk mund të “përtypet” më aq lehtë. Sikurse ish
gazetari Dennis Atkins rrëfen, aktualisht menaxher i medias në një kompani private “aplikimi i
“spin doctor” është delikat, sikurse shkopi në kriket, apo gjuajtësi në bejzboll. Ideja e hedhjes,
drejtimit, veprimit dhe aktit, përbëjnë artin e disiplinave, pavarësisht nëse je duke gjuajtur me top
apo me fjalë”.126
125
Gazeta Tema Online “Kostandin Xhuvani dënohet me 35 vite burgim. Pranon se ishte i droguar kur vrau 4
personat”. Postuar më 10 mars 2015. Në këtë artikull janë bërë 13 komente. Pjesa më e madhe e komentuesve
shpreh zhgënjimin për vendimin e gjykatës dhe dhënien e drejtësisë.
Gazeta Panorama Online “Vrau 4 persona i shpëton burgut përjetë. Gjykata e dënon me 35 vjet heqje lirie”. Postuar
më 10 mars 2015. Në këtë artikull janë bërë 41 komente. Pjesa më e madhe e komentuesve thekson ndërhyrjen
politike për shpalljen e vendimit.
Gazeta Shqiptarja. Com Online “Xhuvani i shpëton burgut përjetë gjykim të shkurtuar për 4 vrasjet”. Postuar më 29
janar 2015. Në këtë artikull janë bërë 13 komente. Pjesa më e madhe e komentuesve shpreh indinjatën për vendimin
e marrë.
Gazeta Dita Online “Kostandin Xhuvani dënohet me 35 vite burg”. Postuar më 10 mars 2015. Në këtë artikull janë
bërë 23 komente. Në komente vihet re zhgënjimi nga drejtësia. 126
Cituar te Stephen Stockwell “The spin doctors: Government media advisers”, fq. 3, i disponueshëm në faqen
online http://www98.griffith.edu.au. Gjetur më 11.03.2015
51
KAPITULLI II. ORGANIZIMI STRUKTUROR DHE LEGJISLATIV I KOMUNIKIMIT
NË SISTEMIN E DREJTËSISË
Komunikimi përbën esencën e qenieve njerëzore. Sikurse thekson James Carey “komunikimi
përmbush rolin instrumental të individëve, pra të marrjes dhe shpërndarjes së informacionit,
njohurive me njëri tjetrin, si dhe nga ana tjetër ka një funksion ritualistik, i cili i identifikon
individët si anëtar të një komuniteti social”.127
Komunikimi dhe informimi kanë një rëndësi të
veçantë për publikun, veçanërisht në ato raste kur në themel është dhënia e drejtësisë, si dhe liria
fizike e individit. Reforma në drejtësi nuk mund të shihet ndaras transparencës së
vendimmarrjes, si dhe ofrimin e një informacioni të plotë e lehtësisht të aksesueshëm nga
publiku. Studime mbi administratën publike tregojnë se “autoritetet publike kanë tendencën që të
shpallin çështjet si konfidenciale më shpesh seç është e nevojshme”.128
Gjithashtu, vihet në dukje
se hapja e institucioneve dhe rritja e transparencës ndikojnë në uljen e keqadministrimit dhe
korrupsionit, aspekte të së cilës për sistemin e drejtësisë jo në pak raste janë trajtuar në raporte
vlerësimi nga aktorë kombëtarë e ndërkombëtarë, por edhe media.
Neni 23 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë garanton të drejtën e informimit.
Referuar dispozitave ligjore çdo qytetar ka të drejtë për të marrë informacion rreth veprimtarisë
së institucioneve publike, si dhe personave që ushtrojnë funksione shtetërore.129
Nga ana ligjore
mbështetet ideja e një shoqërie të hapur dhe e një rregulli demokratik përshkruar nga garantimi i
së drejtës dhe mbrojtjes së interesit publik për tu informuar. Nëse do t’i referohemi zhvillimeve
të administratës publike deri në fund shekullin e 18-të, “standardi tradicional ishte diskrecioni
dhe sekreti”.130
Këto standarde pasqyrojnë dhe janë në përputhje me ideologjitë politike, nivelet
e zhvillimit dhe kontrollet socio-politike. Në të vërtetë është e udhës të kuptojmë se ndrydhja e
informacionit vë në rrezik vlerat demokratike dhe parimet e përgjithshme të transparencës dhe
marrëdhënies me publikun. Jo rastësisht edhe në progres raportin e Bashkimit Evropian për
Shqipërinë prej vitit 2008 e në vazhdim, nocionet për krijimin e shtetit të së drejtës, përfshijnë
një shtet të hapur, i cili është vendosur si një standard parimor dhe themelor për administratën
publike shqiptare.
Drejtuesit më me influencë në botë, si presidenti amerikan Obama, janë të bindur se
“transparenca forcon demokracinë dhe promovon efikasitetin dhe efektivitetin në qeveri”.131
Nisur nga këto parashtrime ky kapitull do të hedh dritë mbi organizimin strukturor dhe legjislativ
të komunikimit në sistemin e drejtësisë. Duke analizuar veprimtarinë organizative dhe
127
James W Carey “Communication as culture: essays on media and society”. Winchester, MA: Unwin Hyman,
1989 128
Instituti i Trajnimeve të Administratës Publike “Parime Europiane për Administratën Publike”, Botimi Sigma,
Nr. 27, 2001, fq. 11 129
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, miratuar me ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 të Kuvendit Popullor.
Miratuar me referendum më 22.11.1998. Shpallur me dekretin nr. 2260, datë 28.11.1998 të Presidentit të
Republikës, Rexhep Mejdani. Ndryshuar me ligjin nr. 9675, datë 13.1.2007. Ndryshuar me ligjin nr. 9904, datë
21.4.2008. Ndryshuar me ligjin nr. 88/2012 (datë 18.09.2012). 130
Shih ibid 126 131
The White House, Barack Oboma, gjetur më datë 08.05.2015, në linkun
https://www.whitehouse.gov/the_press_office/TransparencyandOpenGovernment/.
52
legjislative të rastit studimor do të evidentohen standardet dhe karakteristikat dominuese të
komunikimit dhe informimit të publikut.
Qasjet krahasuese të organizimit të institucioneve të prokurorisë, gjykatës së Tiranës dhe
drejtorisë të burgjeve do të na lejonte të shpjegonim më tej parimet dhe vlerat e adoptuara në
trajtimin e informacionit dhe marrëdhëniet me publikun. Pra, duke marrë si shembull
institucionet e drejtësisë, ky kapitull hedh dritë mbi zbatimin e së drejtës për informim,
nëpërmjet hulumtimit të çështjeve të renditura si më poshtë:
Parashikimet në ligjin e informimit dhe a zbatohet kjo e drejtë;
Ndikimi i Vendimit të Këshillit të Ministrave mbi ristrukturimin e zyrave të
marrëdhënieve me publikun;
Strukturat e brendshme organizative të institucioneve të drejtësisë dhe procesi i
komunikimit e informimit;
Praktika ndërkombëtare dhe parimet e Barcelonës;
Bashkëpunimi ndërinstitucional i institucioneve të drejtësisë dhe raporti i komunikimit.
2.1 Ligji për të drejtën e informimit
Ligji për të drejtën e informimit dhe zbatimi i tij përbën një interes të veçantë të studiuesve të
fushave të ndryshme në Shqipëri. Kjo edhe për faktin se liria e informacionit në konceptin
gjithëpërfshirës mbetet një aspekt problematik. Administrata shtetërore në ofrimin e
informacionit bazuar në kërkesa qoftë të agjencive mediatike, individëve apo institucioneve jo
publike, shfaq një tendencë hezituese në kthimin e përgjigjeve, si dhe përcjelljen e të dhënave të
plota sipas objektit të kërkesave. Përgjigjet standarde apo të gatshme të drejtuesve të
institucioneve “sekret hetimor, cenon sigurinë e informacionit, etj” janë kthyer në shprehje
frazeologjike të cilat mund të kapërcejnë një situatë momentale, por hedhin bazat për një
komunikim asimetrik që nuk i vjen në ndihmë asnjë pale.
Jo pak herë institucionet shtetërore janë akuzuar për shpërndarjen e informacioneve që
janë në interes të tyre, duke mos iu përgjigjur interesave të medias dhe publikut të gjerë. Testimi
praktik i vitit 2013 i Institutit Shqiptar të Medias “mbi monitorimin e zbatimit të së drejtës së
informimit në sistemin e drejtësisë”, paraqiste të dhëna shqetësuese lidhur me kthimin e
përgjigjeve të gazetarëve drejtuar institucioneve shtetërore, aq më tepër kur në fokus vihen
problematika apo çështje të ndjeshme për institucionin.132
Një nga gazetarët e përfshira në këtë
monitorim, shprehej se:
132
Sipas monitorimit të Institutit Shqiptar të Medias, “nga 50 kërkesa për informacion të dërguara pranë
institucioneve të ndryshme të sistemit të drejtësisë dhe atij gjyqësor në kryeqytet u morën përgjigje në 30 raste,
ndërkohë që në 20 raste të tjera nuk pati asnjë lloj përgjigje. 40% e kërkesave që nuk kanë marrë asnjë lloj përgjigje
nga institucione të caktuara të sistemit gjyqësor, është një përqindje relativisht e lartë e refuzimit të dhënies së
informacionit.”
53
“Zakonisht kur kërkojmë statistika institucionet janë të gatshme t’i japin. Kjo sepse është
edhe një lloj rasti për të përmirësuar imazhin dhe për të bërë marrëdhënie publike. Po
bëmë ndonjë pyetje të nxehtë vështirë se marrim ndonjë përgjigje. Pra, jepet informacioni
që duan ata, jo patjetër informacioni që kërkojmë ne.”133
Gjithashtu, Raporti i të Drejtave të Njeriut për Shqipërinë i vitit 2013 ngrinte shqetësimin
e respektimit të drejtave themelore të individit, përfshirë lirinë e fjalës dhe shtypit.134
E drejta për informim është një e drejtë kushtetuese e çdo qytetari. Dhënia e
informacionit të plotë është një garanci e transparencës së institucioneve publike, si dhe një
shenjë e suksesit në mirëadministrim dhe qeverisje. Prirjet në rritje të mos dhënies së
informacionit të plotë, presioni i vazhdueshëm i ndërkombëtarëve e shoqërisë civile, si dhe
nevoja e amplifikuar për një ligj të ri të informimit publik, rezultoi në miratimin e ligjit nr.
119/2014 “Për të drejtën e informimit”, si dhe shfuqizimin e ligjit nr. 8503, të vitit 1999, në të
cilën bazohej e drejta e informimit për dokumentet zyrtare. Aktivistë të shoqërisë civile shprehen
se ky ligj është një “goditje e shkëlqyer, direkt në zemrën e “kulturës së sekretit””.135
Si shembull
konkret i mirëfunksionimit të ligjit merret rasti i Prokurorisë së Përgjithshme dhe bërja publike
për herë të parë të numrit të përgjimeve procedurale për vitet 2012-2014.136
Ligji nr. 119/2014 mund të konsiderohet si një nga zhvillimet më të rëndësishme për
respektimin e së drejtës të çdo qytetari për tu njohur me dokumente zyrtare, por në të njëjtën
kohë si një instrument ligjor i cili paraqet një listë shteruese të informacioneve që përbëjnë
“sekret shtetëror”. Institucionet e sistemit të drejtësisë, si dhe çdo autoritet publik duhet të
hartojnë, miratojnë dhe publikojnë në faqen online programet e transparencës, regjistrin e
kërkesë ankesës, si dhe të përcaktojnë koordinatorin e informimit. Neni 7 i ligjit përcakton
kategoritë e informacionit që bëhet publik pa kërkesë.137
133
Instituti Shqiptar Medias, “Monitorimi i zbatimit të së drejtës së informimit në sistemin e drejtësisë: Testim
praktik i të drejtës së informimit”, fq. 12 134
Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. “Raporti për të Drejtat e Njeriut: SHQIPËRIA 2012 (18 Maj
2013)”. I disponueshëm në http://albanian.tirana.usembassy.gov 135
Gerti Shella, Drejtor i Qendrës së Çështjeve të Informimit Publik. Gjetur në artikullin me titull “Maska e sekretit
e çjerrë nga e Drejta për Informim”, në http://www.infocip.org/al/, më 12.05.2015 136
Shkresë e Prokurorisë së Përgjithshme Nr. 1622/a-ex-14 datë 23.02.2015, drejtuar Znj. Lindita Cela, Qendra
Res Publica me subjekt: Kthim përgjigje në lidhje me kërkesën tuaj [Qendrës Res Publica] datë 10.11.2014. Në
kthimin e përgjigjes, edhe pse jashtë afateve kohore, Prokuroria e Përgjithshme jep të dhëna mbi numrin e
përgjimeve procedurale, ku për periudhën 01.01.2014-31.10.2014 është mundësuar interceptimi si mjet për kërkimin
e provës në hetimet paraprake ndaj 3140 personave, kundrejt 2315 e 3112 respektivisht në vitet 2012, 2013. E
disponueshme në www.respublica.org.al/ 137
Kategoritë e informacionit që bëhet publik pa kërkesë: 1. Në përputhje me programin e transparencës së miratuar
për çdo autoritet publik, këto të fundit përgatitin paraprakisht, në formate lehtësisht të kuptueshme dhe të
aksesueshme, si dhe vënë në dispozicion të publikut në faqen e tyre në internet kategoritë e mëposhtme të
informacionit: a) një përshkrim të strukturës organizative, funksioneve dhe detyrave të autoritetit publik; b) tekstet e
plota: i) të konventave që janë ratifikuar nga Republika e Shqipërisë; ii) të ligjeve; iii) të akteve nënligjore; iv) të
kodeve të sjelljes; v) të çdo dokumenti politikash; vi) të manualit ose ndonjë dokument tjetër që ka lidhje me
ushtrimin e funksioneve të autoritetit publik dhe që prek publikun e gjerë; c) informacion për procedurat që duhen
ndjekur për të bërë një kërkesë për informim, adresën postare dhe elektronike për depozitimin e kërkesave për
informim, si dhe procedurat e ankimit të vendimit përkatës; ç) të dhëna për vendndodhjen e zyrave të autoritetit
publik, orarin e punës, emrin dhe kontaktet e koordinatorit për të drejtën e informimit; d) të dhëna për arsimin,
kualifikimet dhe pagat e funksionarëve, të cilët kanë detyrimin për deklarimin e pasurisë, sipas ligjit, strukturat e
54
Sanksionimi i autoriteteve publike me gjobë dhe ngarkimi me përgjegjësi administrative
dhe ligjore titullarit të institucionit publik mund të shërbejë si katalizator nxitës për vënien në
lëvizje të institucioneve shtetërore për hartimin e programeve të transparencës, duke ndikuar në
përmirësimin e marrëdhënieve me publikun dhe hapjen e institucioneve.
Neni 7 i ligjit pika 2 dhe 3 parashikon se:
“Autoriteti publik, gjithashtu, krijon dhe arkivon një kopje digjitale të faqes zyrtare të tij
në internet, të plotësuar me informacionin që kërkohet në programin e miratuar të
transparencës, si dhe për metodat, mekanizmat dhe periodicitetin e publikimit të
informacioneve publike, të cilat vihen në dispozicion të publikut pa kërkesë. Aktet që
përmbajnë rregulla, norma apo kufizime të të drejtave dhe lirive themelore të individit, si
dhe me efekt të drejtpërdrejtë për ta bëhen publike me anë të afishimit apo postimit në
faqen zyrtare të internetit, brenda 48 orëve prej miratimit të aktit nga autoritetet
publike.”
Neni 4 i ligjit për të drejtën e informimit përcakton se jo më vonë se 6 muaj nga hyrja në
fuqi e ligjit (ligji është miratuar më 18.09.2014 dhe ka hyrë në fuqi 15 ditë pas botimit në
Fletoren Zyrtare), “autoriteti publik vë në zbatim një program institucional të transparencës, ku
përcaktohen kategoritë e informacionit që bëhet publik pa kërkesë dhe mënyra e bërjes publike të
këtij informacioni.” Programi model i transparencës është i përbërë nga gjashtë kategori: 1.
Kategoritë e Informacionit pa pagesë 2. Baza ligjore; 3. Dokumenti/përmbajtja: 4. Afati kohor: 5.
Mënyra e publikimit: 6. Struktura përgjegjëse.138
Për të shqyrtuar zbatimin e dispozitave ligjore,
prej periudhës 01 shkurt-12 maj 2015 u krye një monitorim i institucioneve të përzgjedhura si
rast studimor në këtë punim, prokurorisë së përgjithshme, gjykatës së shkallës së parë në Tiranë
dhe drejtorisë së përgjithshme të burgjeve.
pagave për nëpunësit e tjerë, si dhe një përshkrim të procedurave të zgjedhjes, kompetencave dhe detyrave të
funksionarëve të lartë të autoritetit publik dhe procedurën që ata ndjekin për të marrë vendime; dh) mekanizmat
monitorues dhe të kontrollit që veprojnë mbi autoritetin publik, përfshirë planet strategjike të punës, raportet e
auditimit nga Kontrolli i Lartë i Shtetit ose subjekte të tjera, si dhe dokumentet që përmbajnë tregues të
performancës së autoritetit; e) të dhëna për buxhetin dhe planin e shpenzimeve për vitin financiar në vijim dhe vitet
e kaluara, si dhe çdo raport vjetor për zbatimin e buxhetit. ë) informacion për procedurat e prokurimit apo
procedurat konkurruese të koncesionit/partneritetit publik privat, përkatësisht, sipas parashikimeve të ligjit nr. 9643,
datë 20.12.2006, “Për prokurimin publik”, dhe të ligjit nr. 125/2013, “Për koncesionet dhe partneritetin publik
privat”f) informacion për shërbimet që autoriteti publik i jep publikut, përfshirë standardet për cilësinë e shërbimit;
g) çdo mekanizëm dhe procedurë për bërjen e kërkesave dhe ankesave, në lidhje me veprimet ose mosveprimet e
autoritetit publik; gj) çdo mekanizëm apo procedurë, përmes së cilës personat e interesuar mund të paraqesin
mendimet e tyre apo të ndikojnë në çfarëdo mënyre tjetër në hartimin e ligjeve, të politikave publike apo ushtrimin e
funksioneve të autoritetit publik; h) një përshkrim të thjeshtë të sistemit që përdor autoriteti publik për mbajtjen e
dokumentacionit, të llojeve, formave të dokumenteve, si dhe të kategorive të informacionit që bëhet publik pa
kërkesë; i) regjistri i kërkesave dhe përgjigjeve, sipas nenit 8 të këtij ligji; j) një përshkrim të kategorive dhe formave
të ndihmës shoqërore, subvencioneve të dhëna nga autoriteti publik dhe të procedurave për t’i përfituar ato; k)
informacione dhe dokumente që kërkohen shpesh; l) çdo informacion tjetër që gjykohet i dobishëm nga autoriteti
publik. 138
Publikuar në Fletoren Zyrtare nr. 6 datë 28.01.2015
55
Prokuroria e përgjithshme kishte publikuar në faqen kryesore online në një menu të
veçantë programin e transparencës, në të cilin ishin përcaktuar kategoritë e informacioneve që do
të bëheshin publike pa kërkesë. Programi i transparencës u miratua me Urdhrin nr. 139 datë
30.04.2015 të Prokurorit të Përgjithshëm.139
Në program ishte përcaktuar vendndodhja (menutë)
ku mund të gjendej informacioni. Në pikën katër të modelit ishte përcaktuar kategoria “të dhëna
për vendndodhjen e zyrave të autoritetit publik, orarin e punës, emrin dhe kontaktet e
koordinatorit për të drejtën e informimit, informacion që mund ta gjeje, sipas sqarimeve të
prokurorisë në faqen zyrtare në menunë “Rreth Nesh”- struktura. Në pikën 12, ishte përcaktuar
regjistri i kërkesave dhe përgjigjeve, sipas nenit 8 të ligjit nr. 119/2014. Mënyra e publikimit
ishte në “faqen zyrtare në menunë “Programi i transparencës”. Shembujt e përzgjedhur të
modelit të prokurorisë së përgjithshme janë reflektuar në figurën nr. 10.
Fig. 10. Modeli i transparencës i Prokurorisë së Përgjithshme (Pika 4 dhe 12)
Kategoritë e
informacionit
publik pa kërkesë
Baza ligjore
Dokumenti/ Përmbajtja
Afati kohor për publikim
Mënyra e publikimit
Struktura përgjegjëse
Të dhëna për vendndodhjen e zyrave të autoritetit publik, orarin e punës, emrin dhe kontaktet e koordinatorit për të drejtën e informimit.
Neni 7/1/ç
Sipas rretheve ORARI: e Hënë- e Premte ora 8.00 -16.00
Pas miratimit të programit të transparencës
Në faqen zyrtare në menunë “Rreth Nesh”- struktura
Personi përgjegjës për komunikimin me publikun
Regjistri i kërkesave dhe përgjigjeve, sipas nenit 8 të ligjit nr. 119/2014.
Neni
7/1/i
Tabela (formati bashkëlidhur)
Pas miratimit të programit të transparencës
Në faqen zyrtare në menunë “Programi i transparencës”
Koordinatori
Sipas monitorimit të kryer, referuar përcaktimeve në mënyrën e publikimit, të dhënat për
vendndodhjen e zyrave të autoritetit publik, orarin e punës, emrin dhe kontaktet e koordinatorit
139
Programi i transparencës i Prokurorisë së Përgjithshme i publikuar në faqen online http://www.pp.gov.al,
aksesuar më datë 12.05.2015, përmblidhte këto kategori informacionesh të cilat mund të bëheshin publike pa
pagesë: 1. Përshkrim i strukturës organizative, funksioneve dhe detyrave të autoritetit publik; 2. Akte ndërkombëtare
ligje, akte nën ligjore, dokument politikash, dokument tjetër; 3. Informacion për procedurat që duhen ndjekur për të
bërë një kërkesë për informim, adresën postare dhe elektronike për depozitimin e kërkesave për informim, si dhe
procedurat e ankimit të vendimit përkatës; 4. Të dhëna për vendndodhjen e zyrave të autoritetit publik, orarin e
punës, emrin dhe kontaktet e koordinatorit për të drejtën e informimit; 5. Përshkrim i procedurave të zgjedhjes,
kompetencave të funksionarëve të lartë dhe procedura e ndjekjes për marrjen e vendimeve........; 12. Regjistri i
kërkesave dhe përgjigjeve, sipas nenit 8 të këtij ligjit nr. 119/2014; 13. Informacione dhe dokumente që kërkohen
shpesh; 13. Informacione të tjera të dobishme.
56
për të drejtën e informimit, nuk gjendeshin nën menunë e përcaktuar. Gjithashtu, regjistri i
kërkesave dhe përgjigjeve, nuk ishte reflektuar sipas përcaktimeve të nenit 8 të ligjit të
informimit. Nën menunë “Programi i transparencës” figuronte kërkesa model për informacion në
prokurorinë e përgjithshme. Si rezultat, modeli i transparencës i këtij autoriteti publik nuk është
në përputhje të plotë me parashikimet ligjore.
Në faqen online të gjykatës së shkallës së parë Tiranë, mungonte menuja e kategorizuar
“programi i transparencës” sipas kërkesave ligjore të ligjit të informimit (monitorim i kryer deri
më datë 18 maj 2015). “Këndi i informacionit” ishte ndër menutë kryesore, në të cilën mund të
merrej informacion mbi kalendarin e çështjeve në gjykim dhe gjykimet në ditët në vijim, arkivën
e çështjeve të përfunduara, evidencat statistikore, si dhe afishime publike në zbatim të nenit 133
të Kodit të Procedurës Civile.140
Megjithatë, ky kënd nuk mund të zëvendësojë parashikimet në
ligjin për të drejtën e transparencës dhe detyrimet ligjore për çdo institucion të administratës
publike për publikimin e programit të transparencës. Neni 18 dhe 19 i ligjit parashikon
kundërvajtjet administrative dhe sanksionet në rast të mosrespektimit të dispozitave për
miratimin e programit të transparencës, si dhe përgjegjësitë ligjore të titullarit të autoritetit
publik.141
Institucioni i tretë i monitoruar142
, drejtoria e përgjithshme e burgjeve kishte publikuar në
faqen online programin e transparencës. I vendosur në menunë kryesore, programi përfshinte
aktivitetet e autoritetit publik rreth informacioneve pa kërkesë në sistemin e burgjeve. Regjistri i
kërkesave dhe përgjigjeve, si dhe të dhënat e koordinatorit të informimit ishin renditur nën
menunë e programit të transparencës. Në regjistrin e kërkesave dhe përgjigjeve është pasqyruar
një tabelë përmbledhëse e subjektit të kërkesës, datës së kërkesës dhe përgjigjja e kthyer. Nga
këqyrja e regjistrit të vitit 2015, evidentohet se pasqyrohen në mënyrë të zgjeruar kërkesë
ankesat e personave me liri të kufizuar, familjarëve të tyre, apo ish punonjës, të cilat mund të
grupohen: a. Kërkesa të dënuarve për transferim nga një institucion penal në një tjetër; b.
Kërkesa për leje shpërblyese; dhe c) Ankesë për largim të padrejtë nga detyra.143
Në regjistër
është specifikuar mënyra e marrjes së kërkesës apo ankesës (telefonatë, e-mail, takim), por nuk
jepet informacion rreth datës së kthimit të përgjigjes dhe mënyrën e procedimit.
Neni 8 i ligjit të informimit parashikon se “autoriteti publik krijon, mban dhe bën publik
një regjistër të posaçëm, ku pasqyrohen të gjitha kërkesat për informim dhe informacionet e
140
http://www.gjykatatirana.gov.al/ 141
Neni 18, pika b, c, ç. Mosvënia në zbatim e programit institucional të transparencës, brenda afatit të parashikuar
në pikën 1, të nenit 4, të këtij ligji, dënohet me 50 000 deri në 100 000 lekë. Mosrishikimi i programit institucional
të transparencës, brenda afatit të parashikuar në pikën 1, të nenit 5, të këtij ligji, dënohet me 50 000 deri në 100 000
lekë. Mosndjekja e procedurave për rishikimin e programit institucional të transparencës, sipas parashikimit të pikës
2, të nenit 5, të këtij ligji, dënohet me 50 000 deri në 100 000 lekë. Moskrijimi, mosmbajtja, mospublikimi apo
mospërditësimi i Regjistrit të Kërkesave dhe Përgjigjeve, brenda afatit të parashikuar në pikën 1, të nenit 8, të këtij
ligji, dënohet me 50 000 deri në 100 000 lekë. Neni 19, pika 1. Titullari i autoritetit publik mban përgjegjësi ligjore -
administrative për shkeljet administrative të parashikuara në shkronjat “b”, “c”, “ç” dhe “h”, të pikës 2, të nenit 18,
të këtij ligji. 142
Monitorimi për të tre institucionet e përzgjedhura si rast studimor të punimit u krye që prej hyrjes në fuqi të ligjit
të informimit, deri më datë 18 maj 2015. Brenda kësaj periudhe autoritetet publike duhet të kishin miratuar e
publikuar programet e transparencës. 143
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, faqja online http://www.dpbsh.gov.al/newweb. Programi i transparencës-
Regjistri - kërkesave dhe përgjigjeve- Tabela e kërkesë ankesave -Viti 2015
57
dhëna në përgjigje të tyre.” Kërkesat dhe ankesat e referuara në regjistrin e Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve lidhen më shumë me respektimin e të drejtave dhe trajtimin e
personave me liri të kufizuar, sesa me çështje informimi. Parashikimet ligjore shprehimisht
përcaktojnë kriteret e posaçme për krijimin e regjistrit të kërkesave dhe përgjigjeve. Pyetjet që
mund të ngrihen e prej të cilave nuk mund të merret përgjigje referuar regjistrit të Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve janë disa:
Sa ka qenë numri i kërkesave për informacion nga agjenci mediatike, cili ka qenë
subjekti, kohëzgjatja e trajtimit të kërkesës dhe përgjigjja institucionale?
Sa ka qenë numri i kërkesave për informacion nga ente jo publike, institucione
monitoruese, organizata jo qeveritare apo individë? A është respektuar e drejta e
tyre për njohjen dhe vënien në dispozicion të dokumenteve zyrtare?
Megjithatë, duhet vënë në dukje se publikimi i tabelës me kërkesë ankesat, është pozitive për të
kuptuar çështjet e ndjeshme për personat me liri të kufizuar dhe trajtimin e kërkesave të tyre.
Fig. 11 Ekstrakt i regjistrit të kërkesë ankesave të Drejtorisë së Burgjeve publikuar në faqen online
Ankuesi/ kërkuesi
Përmbajtja Data e ankesës/ kërkesës
Përgjigja
I. A. (letër)
Ankesë për mosdhënie të lejes shpërblyese, megjithëse i plotëson kriteret ligjore.
06.02.2015
Verifikim i rastit dhe takim me familjaret për sqarim. Është në planifikimin e muajit shkurt. Nuk është dërguar me leje pasi e ka për herë të parë dhe pritej konfirmim nga Komisariati i Policisë së vendbanimit.
J. G. (takim)
Nëna e të dënuarit E. G., i paraburgosur në IEVP Vlorë. Kërkesë për transferim në IEVP Durrës, afër familjes.
09.02.2015 Nuk mund të transferohet në Durrës, pasi ka probleme hasmërie. Do të shqyrtohet mundësia për transferim në IEVP Rrogozhinë.
L. Sh. (telefonatë)
Ankesë për mosdhënie të lejes shpërblyese, megjithëse i plotëson kriteret ligjore.
13.02.2015
Ankesa është e përsëritur. Është sqaruar, se përbën pengesë vlerësimi i mjekut psikiatër që ka përcaktuar diagnozën çrregullim ankthi. Do rishikohet si çështje.
D. B. (e-mail)
Punonjës policie në IEVP Vlorë, larguar nga detyra për debi ndaj OSHEE. Ankesa bëhet me pretendimin se nuk është debitor dhe është larguar nga detyra padrejtësisht.
13.02.2015 Pas paraqitjes së dokumentacionit, u mor në shqyrtim nga Komisioni i ngritur për këtë qëllim.
Hapja dhe transparenca e institucioneve shtetërore ndaj publikut dhe medias ka kaluar në
faza të ndryshme zhvillimi. Hyrja në fuqi e ligjit të ri të informimit119/2014 shënon një zhvillim
tejet pozitiv jo vetëm në uljen e numrit të ditëve të administrimit të kërkesave, nga 40 ditë me
58
ligjin e vjetër në 10 ditë, por edhe shumëfishimin e potencialit e të qenit transparent. Edhe pse
ndoshta është ende herët për mbledhjen e të dhënave empirike lidhur me zbatimin e ligjit dhe
efektet reale të ligjit për përmirësimin e transparencës të institucioneve publike, në
këndvështrimin e marrëdhënieve me publike mund të konsiderohet si një “armë” e mirëfilltë
ligjore për shpërbërjen e marrëdhënieve burokratike shpeshherë të panevojshme e të padobishme
midis institucionit dhe publikut. Monitorimi në praktikë i zbatimit të ligjit mund të nxjerrë në pah
nëse ishte mungesa e listës shteruese në ligjin e vjetër për mos vënien në dispozicion të publikut
informacion zyrtar, apo probleme që lidhen me vullnetin e administratës për të qenë të hapur dhe
korrekt. Studimi i Grupit të Bankës Botërore thekson:
“E drejta efektive e informimit, kërkon korniza të mirë-projektuara ligjore, marrëveshje
të qëndrueshme institucionale dhe të dhëna efektive të menaxhimit të informacionit, në
mënyrë që t’i përgjigjet pozitivisht kërkesave të publikut dhe të ofrojë në mënyrë aktive
informacione që kanë rëndësi për publikun. Megjithatë, edhe me këto komponentë, e
drejta e informimit nuk do të funksionojë pa udhëheqjen e duhur dhe stimuj për të
mbështetur zbatimin e tij.”144
Vlera e institucioneve të hapura dhe transparente nuk mund të krijohet vetëm duke
miratuar ligje të cilat nuk gjejnë zbatim. Ligjet konvertohen në vlera dhe norma jetese nëse
karakterizohen nga dobishmëria, barazia dhe vullneti politik për zbatueshmërinë e tyre.
Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjes së të Dhënave Personale, si autoriteti i
pavarur për monitorimin e zbatimit të ligjit të informimit, mund të ekzaminojë nga afër qasjet e
administratës shtetërore dhe masat e adresuara nga titullarët e institucioneve të drejtësisë për
komunikimin dhe informimin e publikut.
2.2 Vendimi i Këshillit të Ministrave mbi organizimin e marrëdhënieve me publikun
Duke diskutuar për shtetin, demokracinë dhe legjitimitetin e pushtetit të ushtruar nga njeriu te
njeriu, Mounier vë në qendër habeas korpus, “të drejtën e qytetarëve për tu ankuar kundër shtetit,
kufizimin e pushtetit të policisë dhe pavarësinë e pushtetit gjyqësor”.145
Demokracia nuk mund të
kuptohet pa pjesëmarrje në rendin objektiv të pushtetit. Autorë të tjerë theksojnë se “sistemi
politik nuk është krijuar në atë mënyrë që të përfitojë prej varietetit më të madh të çështjeve për
të cilat duhet debatuar për të rënë dakord për to”. 146
Realiteti shqiptar ilustron raste të ndryshme ku praktika ka treguar se vendimet e qeverisë
nuk janë transparente, të hapura dhe rezultat i një debati publik. Studimi i Qendrës për Ndryshim
dhe Menaxhim Konflikti nxjerr në pah katër problematika kryesore, të cilat në vetvete përbëjnë
144
World Bank Group “Right to Information: Case studies on implementation”, Edited by Stephanie E. Trapnell,
2014, fq. xiii 145
Emanuel Mounier, Personalizmi, Dita 2000, fq. 138 146
Baz Merit, Gazetaria Publike dhe Jeta Publike, Instituti Shqiptar i Medias, fq. 128
59
dhe sfidat e komunikimit të institucioneve publike dhe qytetarëve shqiptarë. E para, informacioni
është i pakët. E dyta, kuptimi që qytetarët kanë për të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre. E treta,
pjesëmarrja e ulët e qytetarëve në proceset vendimmarrëse dhe në hartimin, zbatimin e
monitorimin e ligjeve. E katërta, zbatimi në mënyrë korrekte i kornizës ligjore nga zyrtarët
publik.147
Vendimet e pakonsultuara me grupet e interesit krijojnë efekte dhe dinamika
komplekse në menaxhimin dhe organizimin strukturor të brendshëm.
Vendimi i Këshillit të Ministrave (VKM) Nr. 474 datë 16.06.2011 “Për përcaktimin e
standardeve të procedurës që duhet të ndiqet gjatë hartimit dhe miratimit të strukturave
organizative të administratës publike”, mund të merret si shembull konkret i qasjeve jo proaktive
në vendimmarrje. Për më tepër, ndjekja e parimit të shkallëzimit të komunikimit gjeneron
burokraci të panevojshme për ofrimin e shërbimeve të publikut. Pika 28 e VKM-së i vendos
marrëdhëniet me publikun në një pozicionim më të pafavorshëm pas vitit 2005, periudhë gjatë së
cilës filluan të zhvilloheshin por edhe të maturoheshin si profesion. Në të parashikohet se:
“Funksionet e marrëdhënieve me publikun nuk organizohen si njësi organizative e
veçantë, me përjashtim të rastit kur misioni i institucionit e kërkon një funksion të tillë të
veçuar. Si rregull, marrëdhëniet me publikun mbahen nga drejtuesit e njësive
organizative të institucionit, ndërsa funksioni i zëdhënësit kryhet nga kabineti i titullarit
të institucionit ose nga vetë ky i fundit.”
VKM-ja do të ndryshonte organizimin e marrëdhënieve me publikun në të gjithë
administratën shtetërore. Duke analizuar institucionet e drejtësisë, prokuroria e përgjithshme, në
organizimin e ri strukturor sipas vendimit të ri, e ruajti funksionin e marrëdhënieve me publikun
në njësi organizative veçantë. Drejtoria e përgjithshme e burgjeve, shkriu strukturën organizative
të marrëdhënieve me publikun dhe detyrat funksionale i kaluan Përgjegjësit të Sektorit të
Raportimit, Statistikave dhe Kartotekës. Sipas ish drejtorit të përgjithshëm të burgjeve në vitin
2011 “shkrirja e pozicionit të marrëdhënieve me publikun ishte thjesht një reformim strukturor,
pasi krijimi i marrëdhënieve efektive dhe transparente me publikun dhe partnerët mbetej objektiv
i rëndësishëm.”148
Me ndryshimin e qeverisjes në qershor të vitit 2013, funksionet e
marrëdhënieve me publikun në drejtorinë e burgjeve i kalojnë Inspektorit të Çështjeve të Sigurisë
dhe Drejtësisë. Pjesë themelore e programit qeverisës ishte “ndërmarrja e reformave rrënjësore,
afatgjata dhe gjithëpërfshirëse për të rivendosur integritetin e pushtetit gjyqësor dhe
institucioneve të sistemit të drejtësisë.”149
Bazuar në riorganizimin e ri strukturor në vitin 2013, pozicioni i marrëdhënieve me
publikun në gjykatën e Tiranës suprimohet. Sipas organikës së re funksionet e marrëdhënieve me
publikun dhe median mbulohen nga përgjegjësi i sektorit të burimeve njerëzore dhe në disa raste
147
Partnerët Shqipëri, Qendra për Ndryshim dhe Menaxhim Konflikti, “Pjesëmarrja e shoqërisë civile dhe
qytetarëve në vendimmarrje: Një studim mbi kuadrin ligjor rregullatore dhe praktikën në Shqipëri”, Tiranë 2013, fq.
9 148
Intervistë personale, Gazment Dibra, Drejtor i Përgjithshëm i Burgjeve (Janar 2008-Tetor 2013), datë 20.10.
2012. 149
Programi Qeverisës 2013-2017, fq. 18
60
kancelari mund të ushtrojë detyra të marrëdhënieve me publikun dhe median. Kryetari i Unionit
të Gjyqtarëve argumenton se amendimet në ligjin e funksionimit të gjykatës duhet të përfshijnë
caktimin e një gjyqtari për realizimin e marrëdhënieve me publikun.
“Arsyeja kryesore për vendosjen e një gjyqtari dhe jo një personi tjetër
profesionist në këtë fushë është sepse gjyqtari kupton më mirë provat dhe ka
njohuritë, përvojën, autoritetin për ta përcjellë lajmin si duhet. Gjithashtu,
fuqizohet marrëdhënia me median, aktorë të shoqërisë civilë dhe gjyqtarëve për të
mësuar nga njëri-tjetri. Si rezultat përmirësohet dhe performanca e vet
gjyqësorit.”150
Çështja që shtrohet për diskutim është nëse e kanë të nevojshme një funksion të tillë të
veçuar institucionet e drejtësisë?151
Harlow thekson se marrëdhëniet me publikun duhet të jenë
një funksion i veçantë në institucione, duke renditur arsyet kryesore të qëndrimit të tij:
1. Ky funksion ndihmon për të vendosur dhe mbajtur linja të përbashkëta komunikimi,
mirëkuptimi, pranimi dhe bashkëpunimi midis një institucioni dhe publikut të tij;
2. Përcakton dhe thekson përgjegjshmërinë e institucioneve për t’i shërbyer interesit
publik;
3. Ndihmon në adaptimin ndaj ndryshimit, duke shërbyer si një sistem paralajmërimi i
hershëm për parashikimin e trendeve. 152
Për shkak të kompleksitetit dhe dinamikës së institucioneve të drejtësisë, numrit të lartë të
kërkesave për informacion, marrëdhënieve me publikun duhet tu jepet një rëndësi e veçantë.
Sikurse thekson dhe zëvendës drejtori i përgjithshëm i burgjeve “institucionet e ekzekutimit të
vendimeve penale janë një shërbim i rëndësishëm publik”153
. Kësisoj, funksionet rregullatore dhe
strukturore duhet të krijojnë kushtet optimale për ofrimin e mundësisë së informimit me
profesionalizëm e në kohë reale për publikun.
Duke marrë në konsideratë situatën organizative e strukturore të sistemit të burgjeve,
numrit të lartë të personave me liri të kufizuar, stafit, si dhe marrëdhëniet me institucionet
publike dhe jo publike përfshirë median, në lidhje me trajtimin e të dënuarve dhe
paraburgosurve, mungesa e një strukturë të veçantë për lidhjet me publikun mund të cenoj
efektivitetin e marrëdhënieve. Atashimi i përgjegjësive të marrëdhënieve me publikut në
drejtorinë e burgjeve te Inspektori i Çështjeve të Drejtësisë dhe Sigurisë ka sjellë një
150
Intervistë Personale, Gerd Hoxha, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe Kryetar i Unionit të
Gjyqtarëve, datë 10.06.2015 151
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve ka në varësi të saj 22 Institucione të Ekzekutimeve të Vendimeve Penale.
Bazuar në të dhënat e muajit prill 2015 në Sistemin e Burgjeve ndodhen 2848 persona të dënuar dhe 2851 të
paraburgosur. Gjetur në www.dpbsh.gov.al/new, më 20.05.2015. Referuar strukturave organizative të Sistemit të
Burgjeve, funksionet e marrëdhënieve me publikun nuk janë pjesë e organigramës. Bazuar në manualin informues të
Sistemit të Burgjeve, numri i stafit në burgje dhe paraburgime për vitin 2012 ka qenë 3615. 152
Rex Harlow, Public relations definitions through the years. Public Relations Review, 1977, 3(1), 49-63 153
Intervistë personale, Bledar Skënderi, Zëvendës Drejtor i Përgjithshëm i Burgjeve, 25 maj 2015
61
mbingarkesë jo vetëm realizimin e detyrave funksionale, por ka krijuar një marrëdhënie të re
brenda institucionit dhe jashtë tij. Inspektorja e Çështjeve të Sigurisë dhe Drejtësisë Ersejla
Murati, e cila mbulon dhe funksionet e marrëdhënieve me publikun në drejtorinë e përgjithshme
të burgjeve, shpjegon se:
“[Nëse do të ekzistonte një strukturë e veçantë e marrëdhënieve me publikun në
Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve], kjo strukturë do të ishte më efikase, për
arsye se puna do të fokusohej vetëm te marrëdhëniet me publikun. Ndërkohë, që
një punonjës që kryen detyra të tjera, nuk mund të arrijë 100% realizimin e saktë
të detyrës së MP.” 154
Krahasuar me sistemin e burgjeve, gjykata e shkallës së parë, ka një strukturë
organizative më të thjeshtë dhe më të reduktuar në numër. Në prokurorinë e përgjithshme, sektori
i marrëdhënieve me publikun bën pjesë në nivelin e mesëm të menaxhimit.
Fazat e zhvillimit të teorive të administrimit publik tregojnë se kjo fushë ka pësuar një
ndryshim rrënjësor. Tradita e vjetër e diktonomisë së menaxherializmit, në të cilën i vihej theksi
administrimit, është zëvendësuar me qeverisje e mirë, ku në qendër është qytetari. Duke
analizuar platformat politike dhe strategjitë e institucioneve të drejtësisë, theksi vihet te
“përmirësimi i shërbimit ndaj publikut”.155
Coetzee evidenton dy etapa thelbësore të qeverisjes
së mirë, siç janë adaptimi i reformës në drejtësi dhe promovimi i vendimmarrjes pjesëmarrëse.156
Këto etapa mund të përfaqësojnë dhe situatën aktuale të qeverisjes shqiptare, ku reforma në
drejtësi përbën sfidën më të madhe në vend, por në të njëjtën kohë zë vendin kryesor në
programin qeverisës. Duhet kuptuar se për çdo lloj reforme që ndërmerret është i nevojshëm
komunikimi me publikun.
Në këtë rast, institucionet e drejtësisë, si pjesë e reformës në drejtësi, nuk mund të mos
përfshijnë në funksionet parësore marrëdhëniet me publikun. Kjo për disa arsye:
E para, vendimmarrjet për sistemin e drejtësisë nuk mund të merren vetëm në nivelin e
brendshëm organizativ, pa përfshirë aktorët ndërkombëtare dhe kombëtar. Balancimi i pushtetit
dhe gjithëpërshirja e aktorëve publik dhe jo publik, do të ndikonte pozitivisht për arritjen e
qëllimit final dhe ofrimin e një produkti me në qendër qytetarin. Qendra e punës së
marrëdhënieve me publikun është pikërisht komunikimi me audienca të ndryshme.
E dyta, mungesa e strukturave të marrëdhënieve me publikun, kufizon strategjitë e
komunikimit me publikun, partnerët, si dhe proceset që kanë të bëjnë me gjithëpërfshirjen.
154
Intervistë Personale, Ersejla Murati, Inspektore e Çështjeve të Sigurisë dhe Drejtësisë në Drejtorinë e
Përgjithshme të Burgjeve, datë 26.03.2015 155
Projekti më i fundit për administratën publike i prezantuar në prill të vitit 2015 nga Ministri i Shtetit për
Inovacionin dhe Administratën Publike, ISDA, “Inovacioni kundër korrupsioni: Ngritja e një modeli shërbimesh me
në qendër qytetarin”, synon reformën e shërbimeve publike dhe krijimin e një modeli standard për përfitimin e
shërbimeve nga qytetarët duke thjeshtuar burokracitë institucionale të panevojshme, si dhe kohëzgjatjen e përfitimit
të shërbimit. Projekti është në fazën fillestare dhe për të analizuar produktivitetin dhe qëndrueshmërinë e tij do të
nevojitet një studim i veçuar. 156
Coetzee Waj, Public Administration: South African Introductory Perspective, 9th edition, Pretoria: Van Schaik
Publishers, 2012.
62
Moloney argumenton se “MP rrisin mirëkuptimin e ndërsjellët dhe vullnetin e mirë në shoqëri
duke komunikuar me publikun.” 157
E treta, studime të ndryshme mbi sistemin e gjyqësor tregojnë se ka një perceptim negativ
të publikut rreth institucioneve të dhënies së drejtësisë, si dhe një besim të ulët në çështje që
lidhen me transparencën dhe integritetin.158
Rëndësia e marrëdhënieve me publikun qëndron te
përmirësimi i imazhit të institucionit. Duke marrë të mirëqenë faktin se publiku bazohet në
perceptime dhe fakte për të krijuar opinionin e tyre, profesionistët e marrëdhënieve me publikun,
mund të ndikojnë në ndryshimin e perceptimeve dhe qasjeve pozitive ndaj institucioneve që
përfaqësojnë. Edward Bernays, paralajmëron se:
“Çdo veprim i një institucioni, si dhe çdo mosveprim, është një formë komunikimi
që mund të ndikojë në mënyrën se si publiku i percepton ato.”159
Nga ana tjetër, në institucionet e drejtësisë ka një lloj keq perceptimi të funksioneve të
marrëdhënieve me publikun, duke i përkufizuar si “takime/komunikim me qytetarët”.
Veçanërisht gjatë takimeve formale dhe informale me gjyqtarë të rrethit gjyqësor të Tiranës,
marrëdhëniet me publikun kufizoheshin në këto nocione. Gjithashtu, gjatë proceseve të
ristrukturimit organizativ, pozicionet e marrëdhënieve me publikun kanë riskun më të madh të
suprimimit të vendit të punës, krahasuar me pozicione të tjera në administratën e institucioneve
të drejtësisë. Kjo ndikuar nga VKM-ja nr. 474, por edhe si rrjedhojë e mos konceptimit të drejtë
të funksionit që kryejnë marrëdhëniet me publikun.
Ndërkohë që duket një lloj zhvlerësimi i pozicionit të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë, Koordinatorja e Degës së Marrëdhënieve me Publikun në Universitetin
e Tiranës sqaron se vendimi i qeverisë për shkrirjen e strukturave të marrëdhënieve me publikun,
nuk ndikoi në numrin e kërkesave të studentëve për tu specializuar në këtë profil, pranë
departamentit të gazetarisë dhe komunikimit.160
Arsyet mund të jenë të ndryshme, por fakti
qëndron se sektori shtetëror i ka të kufizuara mundësitë për të ushtruar profesionin e
marrëdhënieve me publikun. Kjo konfirmohet dhe nga Skura e Londo, në studimin e tyre mbi
aplikimin e marrëdhënieve me publikun në Shqipëri në të cilin nënvizojnë:
“Janë kompanitë tregtare ato që përbëjnë tregun kryesor për rekrutët e rinj në fushë, gjë
që vjen dhe kuptohet kur studentët vijnë dhe mësojnë në këtë profil, jo vetëm në nivelin
157
Kevin Moloney, Rethinking public relations: PR propaganda and democracy, Routledge Taylor and Francis
Group, London and New York, fq. 74 158
Qendra për Nisma Ligjore dhe Qytetare “Çështje të rritjes së efektivitetit, transparencës dhe të besimit të publikut
në gjyqësor”. Rezultate të nxjerra nga monitorimi i seancave dhe studimi i jurisprudencës gjyqësore në lidhje me
mbrojtjen e parimit të barazisë dhe mosdiskriminimit, në rrethet gjyqësore Tiranë, Elbasan, Shkodër, Vlorë.
Periudha e monitorimit: Shkurt 2012 - Tetor 2013. Tiranë 2013. 159
Cituar te Dr. Gentiana Skura, MA. Eva Londo “Kuptimi i marrëdhënieve me publikun dhe aplikimi i tyre në
Shqipëri”, Administrata shqiptare drejt Komunikimit Efektiv përmes Marrëdhënieve Publike, Departamenti
Administratës Publike, Botimi i 9-të, fq. 103 160
PHD Etleva Londo, Pedagoge në Departamentin e Gazetarisë dhe Komunikimit, Fakulteti Histori Filologji
Universiteti i Tiranës, Intervistë personale, datë 27.10.2015
63
BA por edhe në atë MA.”161
Ndoshta, nevojitet një ndërgjegjësim dhe reflektim më i gjerë
sa i përket kuptimit të marrëdhënieve me publikun i cili në mënyrën më të thjeshtë mund
të përkufizohet:
“Marrëdhëniet publike kanë të bëjnë me reputacionin – rezultatin se çfarë bëni ju,
çfarë thonë të tjerët për ju.”162
Këshilltari i drejtorit të përgjithshëm të burgjeve gjatë viteve 2008-2013, shprehet se
suprimimi i strukturës së marrëdhënieve me publikun nuk do të thotë mos mbulimi i funksioneve
që kryen një specialist i kësaj fushe. Sipas parashikimeve në VKM edhe vet titullari i
institucionit mund të përmbushë detyra të marrëdhënieve me publikun, duke përfshirë kontaktet
me median.163
Në institucione të cilat kanë një fushë të ngushtë veprimi dhe organizimi
strukturor, funksionet e marrëdhënieve me publikun mund të përmbushen edhe nga titullari i
institucionit. Dinamika e drejtorisë së përgjithshme të burgjeve, gjykatës, si dhe prokurorisë
është mjaft e gjerë, jo vetëm te numri i punonjësve që administrojnë, çështjeve ditore shpeshherë
të paparashikueshme, por edhe të fluksit të komunikimit me median, partnerë zbatues të
projekteve të ndryshme, agjenci shtetërore e private, OJQ, e shumë të tjerë. Kësisoj, mungesa e
strukturës së marrëdhënieve me publikun, jo vetëm që rrit ngarkesën de facto të detyrave ditore,
në të njëjtën kohë, krijon risk të menaxhimit të marrëdhënieve shumëpalëshe dhe
shumëplanëshe, duke rrezikuar efektivitetin e komunikimit dhe forcimin e imazhit institucional.
Vendimet e qeverisë mund të merren si një qëndrim rreth çështjeve të caktuara, i cili në
terma ligjor është detyrimisht i zbatueshëm për spektrin që mbulon. Trendet bashkëkohore të
administratave publike synojnë rritjen e transparencës, dialogun me publikun, si dhe inkurajimin
e publikut për pjesëmarrje në vendimmarrje.164
Ekspertët e marrëdhënieve me publikun kanë një
rol të pazëvendësueshëm në ndërtimin e komunikimit simetrik me publikun dhe qasjet proaktive
të dialogut dhe transparencës institucionale.
2.3 Strukturat e brendshme organizative
Organizimi strukturor i një institucioni përbën çelësin kryesor për arritjen e objektivave dhe
misionit të tij. Ndarja e përgjegjësive, njohja e detyrave funksionale nga stafi, si dhe komunikimi
i brendshëm janë faktorë vendimtarë të efikasitetit dhe efiçensës jo vetëm të produktivitetit por
edhe performancës. McLaughlin parashtron gjashtë elementë të organizimit strukturor të cilat
janë të paraqitura në tabelën e mëposhtme. Ai është i mendimit se qartësimi i roleve të stafit të
161
Shih ibid 159 162
Shih ibid 157, fq. 6 163
Intervistë personale, Tomor Shehu, datë 28.10.2012 164
Chiara Valentini, “Italian public relations in a changing world: Historical overview, current questions and future
challenges”, PRism 6(2), 2009, fq. 8, i disponueshëm në http://praxis.massey.ac.nz/prism_on-line_journ.html
64
organizatës, si dhe diktimi i kontrollit dhe pushtetit që një individ ka mbi funksionin që kryen,
përbëjnë thelbin e ekzistencës së një strukture.165
Qëllimi final i çdo qeverie mbetet kthimi i besimit të publikut te institucionet shtetërore
dhe karakterizimi si organe në shërbim të publikut. Ekzistenca e strukturave të cilat i vijnë në
ndihmë publikut për të kuptuar më qartë misionin e një institucioni ndikon në lehtësimin e
proceseve të administrimit të shërbimeve dhe imazhit. Në vija të përgjithshme institucionet e
drejtësisë kanë një përvojë të konsiderueshme të organizimit strukturor. Nëse jemi duke folur për
100 vjet shtet shqiptar, supozohet se në ditët e sotme ekzistojnë praktika të konsoliduara për
përcaktimin e strukturave organizative që i nevojitet çdo institucioni. Ndryshimi i çdo qeverie
është pasuar me reformime strukturore, duke pasur si qëllim përmirësimin e punës dhe arritjen e
objektivave të synuara.
Fig. 12 Elementët e strukturës organizative sipas McLaughlin
1.Veçoritë e punës
2.Departamentalizimi 3.Zinxhiri i komandimit
4.Shtrirja e kontrollit
5.Centralizimi dhe decentralizimi
6.Formalizimi
Ndarja e punës në
detyra. Sa më të qarta të jenë detyrat, aq më
e lartë është prirja drejt suksesit.
Ndarja sipas veprimtarisë së sektorëve ose
funksionit.
Linja e autoritetit.
Përcaktohet kush raporton
dhe te cili.
Përcaktimi i numrit të saktë dhe efektiv të
punonjësve të
monitoruar nga një
menaxher.
Niveli i vendimmarrjes. Nëse vendimet
merren vetëm nga niveli i lartë i menaxhimit,
atëherë kemi të bëjmë me një institucion të centralizuar.
Përcaktimi i shkallës së
standardizimit të punës dhe
procedurave të formalizuara për
të gjitha proceset e
punës.
Teoria e strukturimit të paparashikueshmërisë e vë theksin te departamentalizimi dhe
ndarja e detyrave bazuar në funksionet e institucionit. Departamentalizimi funksional është i
prirur për të krijuar nivel më të lartë profesional dhe nëpunësi shtrin tendencën e koordinimit dhe
bashkëpunimit me të tjerët dhe i largohet diskrecionit.166
Nëse do t’i referohemi organizimit strukturor të institucioneve të drejtësisë ndarja e
departamenteve është kryer në bazë të funksionit dhe veprimtarisë së sektorëve. Gjithashtu, vihet
re se katër elementet e parë të strukturës organizative të McLaughlin janë pjesë e organigramave
të prokurorisë së përgjithshme, gjykatës së Tiranës dhe drejtorisë së përgjithshme të burgjeve.
Pra, nga ana strukturore janë të përcaktuara specialiteti i punës, departamenti, linja e autoritetit
dhe numri i punonjësve që monitoron çdo drejtor linje. (De)centralizimi dhe shkalla e
formalizimit të proceseve të punës ofrojnë një panoramë jo të qartë për procesin e vendimmarrjes
dhe modelet që aplikohen për një vendimmarrje me një cilësi të lartë. Poole sjell në vëmendje një
këndvështrim problematik të organizimeve strukturore duke vënë në dukje se “grupet ndërtojnë
165
John McLaughlin “Organizational Structure: Definition and Influence on Organizational Behavior”. Chapter 20.
Lecture of Course, gjetur në http://study.com/academy/lesson/organizational-structure-definition-and-influence-on-
organizational-behavior.html, më 16.06.2015. 166
Tom Burns, Graham Stalker, The Management of Innovation” London, Tavistock, 1961.
65
struktura të cilat janë të papërshtatshme për ta, por ata nuk e kuptojnë që po e bëjnë këtë.” 167
Në
fakt, organizimi strukturor ndikon në linjën e komunikimit që ndërtohet për publikun, si dhe
komunikimin e brendshëm institucional. Përcaktimi i rregullave të organizimit dhe funksionimit
të një institucioni duhet të plotësojë kushtet optimale për një performancë të lartë në të gjitha
fushat e veprimit.
Neni 3 i ligjit nr. 8737 datë 12.02.2001168
, i ndryshuar, përcakton se “prokuroria
organizohet dhe funksionon nën drejtimin e Prokurorit të Përgjithshëm, si strukturë e
centralizuar”.169
Shkalla e hierarkisë sipas strukturave organizative dhe funksionimit në drejtimin
e centralizuar kufizon komunikimin vertikal. Kjo do të thotë se organi më i lartë drejtues i
prokurorisë rrezikon krijimin e një dialogu me nivelet e tjera jo vetëm për çështje që kanë të
bëjnë me politikat institucionale, por edhe çështje të tjera të komunikimit. Tipar i rëndësishëm i
një institucioni të mirë menaxhuar është sistemi i ngritur i komunikimit. Urdhrat dhe udhëzimet e
nxjerra nga Prokurori i Përgjithshëm të cilat përbëjnë akte administrative për tu zbatuar, duhet të
vijnë jo vetëm si rezultat i përmirësimit të punës, por edhe si rrjedhojë e forcimit të
bashkëveprimit dhe komunikimit midis drejtorive dhe sektorëve të institucionit. Bendor dhe
Mookherjee kanë arritur në përfundimin se “institucionet e centralizuara nuk kanë avantazhe
pozitive, krahasuar me institucionet e decentralizuara”.170
Parë në aspektin e marrëdhënieve me
publikun dhe median krijohen burokraci të panevojshme, ku edhe për kërkesat më minimale
duhet të merret aprovimi i titullarit të institucionit.
Edhe pse prokuroria në parashikimet ligjore përcaktohet si institucion i centralizuar,
aktorë të sistemit të drejtësisë evidentojnë se bëhen përpjekje për ruajtjen e parimit të
proporcionalitetit midis të drejtës së publikut për informim dhe karakterit sekret të hetimit. Sipas
prokurorit të Tiranës Kastriot Deliu, karakteri i sekretit hetimor justifikon centralizimin e
pushtetit. “Për shkak të karakterit sekret të hetimit dhe për shkak se mund të dëmtohet seriozisht
një hetim i nisur”, nuk mund të bëhen publike veprime hetimore pasi mund të bëjnë të
pavlefshme kryerjen e veprimeve të mëvonshme. Në këtë rast, informacioni kufizohet edhe midis
strukturave të brendshme të institucionit, në mënyrë që të sigurohet sekreti i hetimit.171
Nisur nga parimet e përgjithshme të komunikimit, funksioni urdhërues dhe udhëzues
vihen më në dukje në institucionet e centralizuara. Niveli i strukturuar i komunikimit shërben për
të kontrolluar nëse punonjësit janë duke kryer detyrat funksionale. Megjithatë, nuk është garanci
167
Marshall Scoot Poole (Profesor i Komunikimit Universiteti i Illinois), “Teoria e strukturimit të përshtatshmërisë”.
Leksione të përshtatura dhe të përkthyera në gjuhën shqipe në lëndën “Komunikimi Organizativ”, nga Dr. Gentiana
Skura. Studimet doktorale, prill 2012. 168
Ndryshuar me Vendim të Gjykatës Kushtetuese nr. 25 datë 13.02.2002. Ndryshuar me ligjin nr. 9102 datë
10.07.2003. Ndryshuar me ligjin nr. 10051 datë 29.12.2008. 169
Bazuar në organigramën e Prokurorisë së Përgjithshme, ky institucion ka këtë përbërje: Prokurori i Përgjithshëm,
Kabineti, Sekretari i Përgjithshëm, Sektori i Auditit të Brendshëm, Zyra e Ndihmësve Ligjorë. Ka në përbërjen
strukturore 7 drejtori: Drejtoria e Kontrollit të Hetimit të Ndjekjes Penale, Drejtoria e Marrëdhënieve Juridiksionale
me Jashtë, Drejtoria Gjyqësore dhe Mbikëqyrjes të Ekzekutimit të Vendimeve, Drejtoria e Hetimit të Krimeve
Ekonomike, Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, Drejtoria e Inspektimit të Burimeve Njerëzore, Drejtoria e
Studimeve, Kërkimeve Ligjore dhe Integrimit (nën këtë drejtori është në varësi edhe Sektori i Marrëdhënieve me
Publikun), Drejtoria Ekonomike dhe Shërbimeve Mbështetëse, Drejtoria e Teknologjisë së Informacionit. 170
Jonathan Bendor dhe Dilip Mookherjee. “Comparing Centralized and Decentralized Institutions: A Reply to
Schwartz and Tomz”. The American Political Science Review. Vol. 91, No. 3 (Sep., 1997), fq. 695 171
Intervistë personale, datë 20.06.2015
66
për kuptimin e vendimeve nga stafi dhe përmirësimin në punën e tyre. Për më tepër, procesi i
transferimit të informacionit dhe vendimeve nga niveli më i lartë te niveli më i ulët mund të
shoqërohet me keqkuptime dhe sjellje jo të parashikuara dhe planifikuara. Në analizën teorike të
profileve të institucioneve të centralizuara, drejtuesit e tyre përshkruhen si autoritarë. Sjelljet
dominuese të liderit përfshijnë ushtrimin e kontrollit, drejtim të fortë mbi detyrat, imponojnë
urdhra për të siguruar ekzekutimin e planeve të tyre, duke mos lënë mënjanë monitorimin.172
Në ndryshim nga prokuroria, gjykatat kanë një qasje më të hapur ndaj publikut sa i përket
çështjeve që kanë në gjykim. Kjo për faktin se seancat gjyqësore mund të zhvillohen me dyer të
hapura dhe çdo individ mund të marrë pjesë. Megjithatë, parashikimet ligjore ndalojnë
rreptësisht dhënien e mendimit të gjyqtarit mbi çështjet që ka në gjykim. Sikurse sqaron gjyqtari
Hoxha, dhënia e mendimit për mënyrën se si ka vepruar gjatë një çështje përbën shkelje
procedurale dhe fillim të ecurisë së masave disiplinore.173
Gjithashtu, gjykata e rrethit gjyqësor
Tiranë ka një organizim më të thjeshtë strukturor krahasuar me prokurorinë.174
Ligji për
organizimin dhe funksionimin e pushtetit ligjor ngarkon me përgjegjësi titullarin e gjykatës për
marrëdhënien me publikut, si dhe organizimin e brendshëm të institucionit. Megjithatë, nisur nga
kompetencat ligjore, gjyqtarët janë të veshur me autoritetin për të dhënë vendimin në mënyrë të
pavarur. Në profilin e lidershipit spikat një miksim marrëdhëniesh si prirja drejt udhëheqjes,
instruktimit, marrëdhënie e barabartë midis kolegësh, por edhe autoritative. Vjollca Meçe,
drejtuese e Komitetit Shqiptar të Helsinkit evidenton disa aspekte të tjera:
“Të qenit kryetar është e lidhur me pjesë të tjera të rëndësishme të punës. E para vjen
autoriteti që kryetari ka. Sigurisht janë marrëdhënie midis kolegësh por janë dhe
marrëdhënie autoritative. Ligji ngarkon për hedhjen e shortit të çështjeve kancelarin. Por
nga monitorimet tona ndarjen e bën kryetari i gjykatës, veçanërisht në ndarjen e
çështjeve të nxehta. Kryetari vlerëson performancën dhe sjelljen e gjyqtarëve, ku bën
pjesë edhe vlerësimi se si është sjellë me qytetarët. Kryetari bën ndarjen e seksioneve dhe
të gjithë gjyqtarët preferojnë çështjet civile, tregtare edhe penale. Çështjet familjare nuk i
preferojnë dhe pyetja është pse ikin. Në kuadër të konkluzioneve që kanë nxjerrë
ndërkombëtarët të shkon mendja se ato janë çështje me para.”175
Nga ana strukturore dhe organizative vihet re një lloj sistemi ku formësohen vendimet
individuale, si dhe nxirret në pah performanca dhe sjellja komunikuese e individit. Kjo përbën
edhe një nga tiparet themelore të organizimit të gjykatës. Për të përshkruar modelin që nevojitet
për kompetencë të lartë, Spitzerg dhe Cupach vërejnë se duhet të merren në analizë tre
172
Papa Michael J, Tom D. Daniels, Barry K. Spiker, Komunikimi organizativ, UET, Tiranë, 2009. 173
Intervistë personale, Gerd Hoxha, 10 qershor 2015 174
Neni 3 i Urdhrit të Ministrit të Drejtësisë nr. 1830, datë 3.4.2001 për miratimin e Rregullores “Për organizimin
dhe funksionimin e administratës gjyqësore", përcakton se struktura e administratës gjyqësore në gjykatat e shkallës
së parë dhe të apelit përbëhet nga: 1. Kancelari, 2. Sekretaria gjyqësore, 3. Sekretari i seancës, 4. Nëpunësi gjyqësor,
5. Sektori ose zyra e arkivit, 6. Sektori ose zyra për marrëdhëniet me publikun dhe median, 7. Sektori ose zyra e
buxhetit, 8. Sektori ose zyra e administratës ndihmëse. Veprimtaria e gjykatës drejtohet nga kryetari i saj. 175
Intervistë personale, Vjollca Meçe, ish anëtare e Gjykatës Kushtetuese, aktualisht Drejtore Ekzekutive e
Komitetit Shqiptar të Helsinkit, datë 21.11.2015.
67
komponentë: a. dija, b. talenti dhe c. motivimi.176
Veçanërisht për individët që ushtrojnë detyrën
e gjykatësit, ka një rol të perceptuar, një rol të pritshëm dhe një rol të interpretuar. Edhe vet
gjyqtarët janë të vetëdijshëm rreth roleve që priten, të cilat më shumë se strukturat organizative
ndikohen nga pritshmëritë e publikut. Nisur edhe nga karakterizimi i procesit vetjak të
vendimmarrjes, për të promovuar produktivitetin, aktorët e dhënies së drejtësisë duhet të
personifikojnë dijen, të shfaqin talentin dhe të forcojnë motivimin. Nga intervistat formale me
gjyqtarët, duket se mekanizëm kryesor për vënien në lëvizje të modelit të propozuar nga Spitzerg
dhe Cupach është rishikimi i nivelit të pagave.177
Në kuadrin e veprimtarisë organizative, marrëdhënieve me publikun përfshirë dhe
komunikimin e brendshëm i atribuohen tre koncepte178
:
Së pari, transparenca e veprimtarisë së gjykatës.
Së dyti, komunikimi efikas i gjykatës me publikun, përfshirë median.
Së treti, dhënien e informacionit mbi dokumentet zyrtare në zotërim të gjykatës.
Ekspertë të Euralius, të cilët kanë zhvilluar disa misione për përmirësimin e performancës
dhe strukturave organizative në sistemin gjyqësor në Shqipëri janë të mendimit se “nxjerrja e
mësimeve nga gabimet e të tjerëve mundëson shkurtimin e kohës që nevojitet për arritjen e një
niveli më të lartë transparence”.179
Zëvendës kryetari i gjykatës i bashkërendit këtij pohimi
kuptimin e thellësisë së transparencës dhe detajet e lidhura me një problem.180
Megjithatë, është
pak e paqartë se si mund të rritet transparenca dhe të forcohen marrëdhëniet me publikun, në
mungesë të një strukture të marrëdhënieve me publikun në organigramën e institucionit. Edhe
pse rregullorja “Për organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore”, parashikon
krijimin e një sektori të marrëdhënieve me publikun, me ndryshimet strukturore në vitin 2013,
kjo strukturë u suprimua. Duke e cilësuar si një vendim të drejtë, gjyqtari Omari shprehet se
“nëse një gazetar nuk arrin që të ndjekë një çështje ky nuk është problemi i gjykatës, por i
organizimit të brendshëm të medias dhe burimeve që ka në dispozicion.”181
Perspektiva tradicionale e marrëdhënieve me publikun, por edhe fushës së komunikimit,
nuk kufizohet vetëm në marrëdhënien me median. Ndër të tjera, lidhet me faktin e përmirësimit
të komunikimit të brendshëm dhe të jashtëm, duke balancuar transparencën me “sekretet
gjyqësore”, si dhe forcuar bashkëpunimin shumëplanësh. Edhe pse aktet ligjore parashikojnë se
veprimtaritë e marrëdhënieve me publikun i atribuohen kryetarit të gjykatës, përvoja ka treguar
se ka pasur një dështim konstant të organizimit të aktiviteteve të strukturuara, planifikuara dhe
menaxhimit strategjik të marrëdhënieve me publikun.
176
Shih ibid 170 177
Intervistë personale, Kreshnik Omari, 10 qershor 2015 178
Udhëzues praktik për zbatimin e rregullores për marrëdhënien e Gjykatës me Publikun, miratuar me Urdhrin e
Ministrit të Drejtësisë nr. 6777/5 datë 30.09.2010, fq. 4 179
Euralius “Manual për trajnimin ne trajnuesve për nëpunësit e buxhetit në institucionet gjyqësore të Shqipërisë”,
Guttenberg, Tiranë 2010, fq. 24. 180
Intervistë personale, Petrit Çomo, 10 qershor 2015 181
Shih ibid 177
68
Në zinxhirin e institucioneve të drejtësisë, institucionet e burgjeve dhe paraburgimeve
njihen si institucione statike dhe hierarkike. Karakteristikë kryesore e këtyre institucioneve është
se komunikimi horizontal është inekzistent. Dominon komunikimi vertikal me drejtim nga lartë
poshtë.182
Duke marrë në konsideratë misionin e sistemit të burgjeve është e rëndësishme që çdo
person të dijë shumë mirë pozicionin në hierarkinë institucionale, e për më tepër detyrat që duhet
të përmbushin. Kjo për arsyen pasi mbajnë barrën për ruajtjen e personave me liri të kufizuar dhe
misionin për krijimin e një sistemi të sigurt, duke ndikuar në sigurinë e shoqërisë. Sistemi
shqiptar i burgjeve rregullohet me ligjin nr. 8331, datë 21.04.1998 “Për ekzekutimin e dënimeve
penale”, i ndryshuar, ligjin nr. 8328 datë 16.04.1998 “Për të drejtat dhe trajtimin e të
burgosurve”, i ndryshuar, si dhe akte të tjera ligjore. Edhe pse e shprehur në një terminologji të
përgjithshme, aktet ligjore dhe nënligjore të organizimit strukturor të gjykatave dhe prokurorisë,
kanë nene të posaçme për marrëdhëniet me publikun. Megjithëse përbën ndër prioritetet të
punës,183
aktet ligjore nuk parashikojnë se si drejtoria e përgjithshme e burgjeve rregullon
funksionimin e marrëdhënieve me publikun e median.
Referuar tipologjisë së institucionit në strukturat organizative pjesën më të madhe të stafit
e zë ai policor.184
Si institucion hierarkik dhe i centralizuar, zbatimi i urdhrave është i
padiskutueshëm. Autori Andrew Cole e ilustron këtë aspekt duke sjellë shembullin e mëposhtëm:
“Në klishenë e burgjeve, nëse unë them “kërce”, nuk duhet të pyesësh “përse”, por duhet
të pyesësh “sa lart?””.185
Sipas këtij shembulli duket se organizimi strukturor kanalizon që në fillim mënyrën e
komunikimit. Bindja ndaj urdhrave, komunikimi i mesazheve dhe udhëzimeve nga lart-poshtë
përbën esencën e funksionimit. Neni 87.1 i Rregullave Evropiane të Burgjeve parashikon se
“duhet të krijohen kushtet që inkurajojnë komunikimin më të mirë të mundshëm midis
drejtuesve, personelit, agjencive të jashtme dhe të burgosurve”.186
Qasjet dhe prirjet e
komunikimit organizativ ndikohen nga tre kushte parësore: siguria, drejtimi human i burgjeve
dhe ri-integrimi i të burgosurve në shoqëri. Pyetja që lind është, nëse ka një dominim të theksuar
të komunikimit vertikal, a mund të flasim për struktura efektive? Departamentet dhe strukturat në
sistemin e burgjeve janë të ndërvarura nga njëra-tjetra. Sikurse shpjegohet dhe në manualin e
trajnimit të punonjësve të nivelit të mesëm:
182
Andrew Coyle, Managing prisons in a time of change, International Centre for Prison Studies, London, 2002, fq.
11 183
Strategjia Kombëtare e Burgjeve 2013-2017 184
Referuar Urdhrit të Kryeministrit Nr. 64 datë 13.02.2014 “Për disa ndryshime ne Urdhrin nr. 50 datë 13.04.2012
“Për miratimin e strukturës dhe të organikes së Drejtorisë se Përgjithshme të Burgjeve dhe të institucioneve në
varësi të saj, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve është e përbërë nga katër drejtori: Drejtoria e Policisë së Burgjeve,
Drejtoria e Çështjeve Ligjore, Shoqërore dhe Shëndetësore, Drejtoria e Burimeve Njerëzore, Financës dhe
Shërbimeve, si dhe Drejtoria e Teknologjisë së Përpunimit të Informacionit. 185
Shih ibid 179 186
Rekomandim (2006)2 i Këshillit të Ministrave për Shtetet Anëtare mbi Rregullat Evropiane të Burgjeve. I
miratuar nga Këshilli i Ministrave më 11 janar 2006 në takimin e 952-të të Zëvendës Ministrave.
69
“...komunikimi formal horizontal është kusht themelor. Është e nevojshme që të ketë një
forum formal që lejon personelin e departamenteve të ndryshme..... të shpjegojnë
përparësitë e tyre të ndryshme ndaj njëri-tjetrit dhe të mësojnë si mund të plotësojë puna
e tyre punën e të tjerëve dhe të mos jetë në kundërshtim me punën e grupeve të tjera.” 187
Për kryerjen e rolit të ekzekutuesit të vendimeve penale nevojiten aftësi shumë të mira
menaxhimi dhe drejtimi, shoqëruar me kompetencë të lartë komunikimi. Sistemi i organizimit të
brendshëm duhet të zhvillohet në atë mënyrë në të cilin formësohen aftësitë dhe rritet
operacionaliteti i veprimeve individuale të stafit, duke anashkaluar interferencat e jashtme. Nisur
nga fusha e punës, burgjet kanë një risk më të lartë për prishjen e ekuilibrave të komunikimit dhe
bashkëpunimin jo të efektshëm midis strukturave organizative.188
Kjo ndodh për disa arsye:
E para, vjen si rezultat i tipologjisë dhe misionit të tyre. Në mungesë të lirisë dhe në
kufizim të disa të drejtave, personat me liri të kufizuar tentojnë të komprometojnë stafin e
burgjeve për të përfituar ose ndërmarrë akte të jashtëligjshme. Fraza të tilla drejtuar të
burgosurve “ju keni programin tuaj, ne keni detyrë të ruajmë”189
apo sikurse shprehet një i
burgosur “detyra ime është të arratisem, detyra juaj është të më ruani”190
tregon brishtësinë e
sistemit nëse dobësohen hallkat e komunikimit dhe bashkëveprimit midis sektorëve. Edhe detajet
më të vogla të mungesës së komunikimit dhe informimit mund të kenë pasoja shumë të rënda për
sigurinë e një burgu, shpjegon ish drejtori i burgut të Peqinit.191
E dyta, motivimi i stafit. Burgjet konsiderohen si ndër institucionet më të vështira për tu
menaxhuar. Stafi duhet të ketë një motivim shumë të lartë për të punuar, e në mënyrë të veçantë
për të parandaluar sjelljet/aktet korruptive. Theksimi i ngjarjeve negative dhe tendenca në rritje e
këtyre ngjarje, mund të konsiderohet si një shenjë e motivimit të ulët të stafit.
E treta, kushtet e punës. Punonjësit e burgjeve, veçanërisht stafi i cili ushtron detyrat
funksionale në regjimet e të burgosurve, kalon një kohë të konsiderueshme të mbyllur. Procesi i
ndërveprimit dominohet nga komunikimi me personat me liri të kufizuar. Kjo do të thotë, se
punonjësi duhet të jetë shumë i aftë të dallojë marrëdhëniet profesionale nga komunikimi
njerëzor. Berlo bashkërendit rëndësinë e kulturës në të cilën komunikimi ndodh, qëndrimet e
dërguesit e të marrësit, si dhe kanalin e komunikimit.192
Nëse kultura e njërës palë bëhet pengesë
187
Komiteti Shqiptar i Helsinkit, “Manual trajnimi për punonjësit e nivelit të mesëm drejtues të sistemit të
burgjeve”, Tiranë, 2011, fq. 48 188
Në raportime të ndryshme të medias, të cilat në disa raste i referohen raporteve zyrtare të Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve ose intervistave me titullarë të institucionit, futja e celularëve në qelitë e të burgosurve,
mund të konsiderohet si një shenjë e mosefektivitetit të strukturave. (Artikulli me titull: “Nga Zani Çaushi te Dritan
Dajti, të dënuarit me Facebook dhe celularë”, Postuar më: 26 prill 2015, Gazeta Mapo Online; Artikulli me titull:
“Delijorgji kapet me 2 celularë në Burgun 313”, Postuar më: 21 janar 2010, NOA, lajme.gen.al; Artikulli me titull:
“Arrestohet efektivi, fuste celularë në burgje”, Postuar më: 10 maj 2015, Panorama Online) 189
Aleksandra Bogdani “Famëkeqë dhe fatkeqë: Jeta pas hekurave në burgun e Fushë-Krujës”, postuar më 24 Janar
2015, Shqiptarja. Com, http://shqiptarja.com/aktualitet/2731/famekeqe-dhe-fatkeqe-jeta-pas-hekurave-ne-burgun-e-
fushe-krujes 190
Gazeta Tema, artikulli me titull “Ish zyrtari i SHKB: Kreu i burgjeve ishte në dijeni të planit të arratisë”. Gjetur
në http://www.gazetatema.net/web më 30/11/2013. 191
Intervistë personale, Shkëlqim Kalemi, ish drejtor i burgut të sigurisë së lartë Peqin, datë 15.11.2012. 192
David Berlo, The process of communication: An introduction to theory and practice, San Francisco, Rinehart
Press, 1960
70
në procesin e komunikimit, atëherë edhe mesazhet që përcillen mund të jenë objekt keqkuptimi
ose keqperceptimi.
Nëse marrim si shembull rastet e tentativave për vetëvrasje në burgje, shpeshherë janë
analizuar si mosefektivitet i komunikimit midis sektorëve të kujdesit social dhe shëndetësor me
atë policor. Ngjarjet me konotacion negativ vihen në qendër të opinionit publik, duke vënë në
diskutim operacionalitetin e strukturave organizative. Si rezultat, strukturimi organizativ duhet të
jetë rezultat i analizave të thella. Prodhimi i strukturave të reja dhe departamentalizimi sugjerohet
që të jetë një proces gjithëpërfshirës dhe dinamik, të cilat shërbejnë për përmirësimin e punës dhe
efektivitetin e komunikimit brenda institucionit dhe publikut të tij. Më së shumti, ato duhet të
prodhojnë stabilitet dhe efikasitet.
Institucionet e centralizuara kanë rrezikun për përdorimin e një stili të ashpër të
shpërndarjes dhe dhënies së mesazheve. Teoria e komunikimit të Deetz tërheq vëmendjen se
“dëshira për kontroll mund të kthehet në qëllim në vetvete, e cila mund të tejkalojë dëshirën për
përmbushjen e funksionimit të institucionit”.193
2.4 Parimet e Barcelonës
Institucionet ndërkombëtare, private apo publike, i japin një rëndësi të veçantë organizimit dhe
funksionimit të marrëdhënieve me publikun. Mbi të gjitha, janë të vetëdijshëm se komunikimi i
njëanshëm përbën një traditë të shkuar dhe jo efikas në ditët e sotme. Pyetjet e ngritura nga
ekspertët e marrëdhënieve me publikun, cilin, kur, ku dhe si, tregojnë hapjen e një institucioni,
dialogun me publikun dhe interesin për gjithëpërfshirje. Evidentimi i personave që duhet të jenë
pjesëmarrës në një aktivitet/dialog/vendimmarrje, përcaktimi i agjendës, mënyrës dhe hapësirës
që i jepet çdo personi për tu përfshirë në mënyrë aktive mund të rezultojë në kryerjen e një
analize të tërthortë dhe marrjen e vendimeve të suksesshme rreth një çështje të caktuar. Në
morinë e çështjeve të komunikimit dhe dialogut çelësi kryesor i punës së marrëdhënieve me
publikun mbetet dërgimi i mesazhit dhe vënia në dispozicion të instrumenteve për plotshmërinë e
marrjes dhe kuptimit të tij.
Për të matur efektivitetin e praktikës së marrëdhënieve me publikun, ekspertë të fushës
sugjerojnë parimet e Barcelonës.194
Të konsideruara si 7 urdhëresat e marrëdhënieve me
publikun, këto parime mund të cilësohen si akti unanim i organizatave për të vlerësuar në mënyrë
shkencore impaktin e mesazheve dhe perceptimin e marrësit. Jim Sueeney në analizën e tij për
praktikat e marrëdhënieve me publikun vëren një boshllëk dhe cekëzim të sjelljeve të
marrëdhënieve me publikun, kur pyeten mbi njohuritë e tyre rreth problemeve, sfidave dhe
mundësive në mungesë të kërkimeve empirike. Sueeney sjell si shembull diskutimin e tij me
193
Cikël leksionesh, Gentiana Skura, “Teoria kritike e Komunikimit në Organizata”, Lënda: Komunikimi në Grup,
Studimet doktorale, prill 2012 194
Deklarata e Barcelonës e cila përmbledh parimet themelore të matjes së parimeve të punës së marrëdhënieve me
publikun. Kjo deklaratë u miratua nga organizata ndërkombëtare të marrëdhënieve me publikun (Global Alliance,
ICCO, Institute for Public Relations, Public Relations Society of America, AMEC U.S. & Agency Leaders Chapter)
me pjesëmarrjen e 33 vendeve, më 19 korrik 2010, në Samitin e Dytë mbi Matjen, e mbajtur në Barcelonë.
71
ekspertë të marrëdhënieve me publikun në mbledhjen e të dhënave dhe qasjeve disiplinore në
punën e përditshme.
“Përgjigjja që kam marrë në 30 vjet të eksperiencës time [nga ekspertët e marrëdhënieve
me publikun], është “na besoni, ne e dimë.” Por më besoni ju mua, unë nuk i besoj,
supozimeve tuaja. Nëse nuk kryeni kërkim shkencor, ju nuk dini”.195
Rritja në numër e qëndrimeve të mësipërme, kufizimet buxhetore dhe të burimeve
njerëzore, shumëfishimi i kanaleve të komunikimit, rritja e ndërgjegjësimit dhe pritshmërive të
publikut për performancë të lartë në të gjitha fushat ka shtuar nevojën për të matur efektivitetin e
mesazheve të marrëdhënieve me publikun. Parimet e Barcelonës vendosin shtyllat e komunikimit
dhe alternativat mbi të cilat mund të kryhet ky vlerësim me metoda empirike. Tabela e
mëposhtme, mbështetur në Deklaratën e Barcelonës, në mënyrë të përmbledhur, evidenton
karakteristikat e çdo parimi dhe përkufizimet e tyre.
Fig. 13 Parimet e Barcelonës dhe specifikat e tyre196
PARIMET
SPECIFIKAT
Parimi i parë: Rëndësia e përcaktimit të
qëllimit dhe matjes
Vendosja e qëllimeve lejon matjen e progresit; Qëllimet duhet të jenë sasiore, të adresojnë pesë W-të, si dhe sa do të
ndikojë programi i marrëdhënieve me publikun në arritjen e qëllimeve; Matja duhet të ketë një qasje holistike, duke përfshirë media
përfaqësuese tradicionale dhe shoqërore; Matja duhet të përfshijë ndryshimet në vetëdijen e aktorëve kyç, të
kuptuarit, qëndrimin dhe sjelljen, si dhe efektet në rezultatet e institucionit.
Parimi i dytë: Matja e rezultateve në vend të
produkteve
Rezultatet përfshijnë ndryshimet në sjelljen, reputacionin, imazhin, qëndrimet, angazhimet e punonjësve, politikat publike, marrëdhëniet me grupet e interesit, si dhe besimet, sjelljet e palëve të interesuara për arritjen e rezultateve;
Praktikat për matjen efektive të rezultateve duhet të jenë të përshtatura me objektivat e institucionit dhe të aktiviteteve të MP. Masat sasiore siç janë anketat duhet të zhvillohen me bazë krahasuese të periudhave të ndryshme. Metoda cilësore mund të jetë e përshtatshme ose të përdoret për të plotësuar masat sasiore;
Praktikat standarde më të mira në hulumtimet e studimit duke përfshirë përcaktimin e grupit kampion, formulimin e pyetjeve dhe renditjen. Duhet mbajtur në vëmendje se analiza statistikore duhet të zbatohet në transparencë të plotë.
195
Jim Sweeney, “The Barcelona Principles Are A Perfect Example Of What's Wrong With The PR Industry”.
Postuar më 17 korrik 2014 në blogun http://www.sweeneypr.com/the-barcelona-principles-are-a-shining-example-
of-whats-wrong-with-the-pr-industry/ 196
Barcelona Principles, Institute for Public Relations, http://www.instituteforpr.org/
72
Parimi i tretë:
Efekti mbi rezultatet mund dhe duhet të matet kur është e
mundur
Industria e marrëdhënieve me publikun e ka të nevojshme për të kuptuar vlerën dhe implikimet e modeleve miks të tregut për vlerësimin e saktë të konsumit të mesazheve të MP, në kontrast me qasjet e tjera të matjes;
Industria e MP e ka të nevojshme për të zhvilluar masa që mund të ofrojnë të dhëna të besueshme në modelet miks të tregut;
Anketat mund të përdoren për të matur qëndrimet që rezultojnë nga ekspozimi ndaj iniciativave të MP.
Parimi i katërt: Matja e medias kërkon sasinë
dhe cilësinë
Matja e medias qoftë në kanalet tradicionale apo online, duhet të kryhet për të kuptuar qasjet e mëposhtme: Përshtypjet e grupeve të interesit ose publikut; Cilësinë e mbulimit mediatik duke përfshirë, tonin, besueshmërinë dhe
rëndësinë që i japin kanalit të komunikimit grupet e interesit ose publiku, shpërndarjen e mesazhit, përfshirjen e një pale të tretë ose zëdhënësit të institucionit, mediumin dominues;
Cilësia mund të jetë negative, pozitive, ose neutrale.
Parimi i pestë: EVR (ekuivalentet e dobisë së
reklamave) nuk janë vlera e Marrëdhënieve me Publikun
EVR nuk mund të masin dobinë e marrëdhënieve me publikun, as mund të parashikojnë aktivitete të ardhshme. Ato masin koston e hapësirës mediatike dhe janë hedhur poshtë si koncept që vlerësojnë marrëdhëniet publike;
Nëse duhet të bëhet një vlerësim mes të kostos së hapësirës fituar kundrejt mediave të paguara, duhet të implementohen instrumente të validituara për të pasqyruar: a. Normat e negociuara të reklamave kundrejt klientëve përkatës; b. Cilësia e mbulimit, duke përfshirë edhe rezultatet negative; 3. Hapësira fizike e mbulimit dhe pjesën e mbulimit.
Parimi i gjashtë:
Media sociale mund dhe duhet të matet
Matja e mediave sociale është shumë e rëndësishme; Institucionet duhet të përcaktojnë qëllime dhe rezultate të qarta për
mediat sociale; Vlerësimi i cilësisë dhe sasisë është i rëndësishëm, sikurse me mediat
tradicionale; Matja duhet të përqendrohet në “bisedat” dhe “komunitetin” jo vetëm
në “mbulimin”.
Parimi i shtatë:
Transparenca dhe përsëritja janë tepër të rëndësishme për
një matje të sigurt
Matja e MP duhet të bëhet në mënyrë transparente dhe të përsëritet në të gjitha hapat e procesit duke saktësuar:
Matjen e medias: Burimi i përmbajtjes (e shkruar, elektronike, internet, media sociale) së bashku me kriteret e përdorura për grumbullimin e të dhënave;
Metodologjia analitike: Nëse toni njerëzor ose i automatizuar arritën grupin e synuar, kryerja e analizës përmbajtjesore të parametrave;
Anketime: kampionimi i grupit, madhësia, probabiliteti i gabimit, pyetjet, metodologjia statistikore.
Cilin prej 7 parimeve ekspertët e marrëdhënieve me publikun mund ta personalizojnë dhe
aplikojnë në punën e tyre të përditshme? Duke u ndalur te rasti studimor, nga intervistimi i
73
specialistëve të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë, ekziston një tendencë
e matjes së numrit të njoftimeve për shtyp të dërguara, numrin e pasqyrimeve në media, llojin
e tematikave që mediat janë të interesuara, si dhe rastet kur mediat shkruajnë bazuar në
investigimet private apo të redaksisë. E konsideruar si një prej detyrave kryesore funksionale,
zëdhënësi i Prokurorisë së Përgjithshme sqaron se “konsultimi me median e shkruar është
prioriteti i fillimit të ditës së punës.”197
Edhe pse nuk është fenomen vetëm shqiptar198
, vihet re se parimet e Barcelonës në
praktikën e përditshme të marrëdhënieve me publikun nuk njihen. Përditshmëria e një personi
që merret me marrëdhëniet me publikun e median, përfshihet në detyrat rutinë dhe jo në një
dinamikë aktive sikurse e kërkon profesioni. Duke vërejtur detyrat funksionale të personave që
mbulojnë marrëdhëniet me publikun dhe median në institucionet e drejtësisë, vihen re detyra
të standardizuara gati të unifikuara, si në Prokurorinë e Përgjithshme, në Gjykatën e Tiranës,
ashtu edhe në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve. Fraza, apo një gjuhë e përgjithësuar si:
“Merret me pritjen e ankesave, shqyrtimin dhe zgjidhjen e ankesave, evidenton dhe
përpunon pasqyrën e shtypit të përditshëm dhe javor, evidenton shkrimet e botuara në
shtyp ose të transmetuara në mediat elektronike, përgatit konferencat për shtyp, kujdeset
për shpërndarjen e lajmeve...”
Nëse do të viheshin në zbatimet parimet e Barcelonës, edhe detyrat funksionale të
personave që mbulojnë apo kryejnë funksione të marrëdhënieve me publikun do të kishin një
rol strategjik të ndërtimit të politikave, analizimit të problematikave dhe ndërtimit të qëllimeve
të institucionit që përfaqësojnë. Pra, nga një rol të natyrës “evidentues, shqyrtues, ndihmon....”
do të kalonte në një rol më aktiv, duke përmbushur këto funksione:
“Përcakton qëllimet sasiore të marrëdhënieve me publikun, ndërton programin e
marrëdhënieve me publikun, duke promovuar rezultatet e institucionit, inicion dhe është
përgjegjës për matjen e medias në kanalet tradicionale dhe online, ndërmerr aktivitete
për forcimin e bashkëpunimit me grupet e interesit, zhvillon dhe fuqizon kërkimet
empirike të institucionit, mat dhe vlerëson perceptimet e publikut, forcon transparencën
institucionale.”
Lista e detyrave sipas parimeve të Barcelonës mund të jetë edhe më e gjatë, ndërkohë që
ndërgjegjësimi për fuqinë dhe rolin e marrëdhënieve me publikun duket se është e ulët.
Mungesa e strukturave organizative të zyrës së marrëdhënieve me publikun në dy institucione
me rëndësi të veçantë siç janë drejtoria e burgjeve dhe gjykata e Tiranës, janë elementë të
rëndësishëm për të kuptuar profilin e këtyre administratave dhe drejtimin e marrëdhënieve me
197
Intervistë personale, Albi Serani, Këshilltar për Median, Prokuroria e Përgjithshme, 08 qershor 2015 198
Në artikullin me titull “Parimet e Barcelonës & 4 instrumentet matës që mund të aplikoni në ditët e sotme”
(Titulli në origjinal: Barcelona Principles & 4 PR Metrics You Can Apply Today), argumentohet se shumë
praktikues nuk janë ndërgjegjësuar ende rreth rregullave të reja dhe detyrimeve që mbartin. Publikuar më
19.09.2014, në http://inchwormdigital.com/blog/barcelona-principles-4-pr-metrics-you-can-apply-today/
74
publikun. Mungesa e strategjive të komunikimit apo platformave të integruara për
marrëdhëniet me publikun nxjerr në pah mungesën e një linjë të përcaktuar për matjen e
rezultateve dhe produkteve. Sipas Lindenmann, “vendosja e një programi të qartë me
aktivitetet përkatëse, objektivat strategjike dhe taktike, është hapi i parë për instalimin e një
sistemi matës dhe vlerësimi.”199
Duke vlerësuar situatën aktuale të institucioneve të drejtësisë dhe këmbënguljen e
qeverisë për reformën në drejtësi, mund të pyetet, se cili nga parimet e Barcelonës ofron
mundësinë më të mirë për të arritur rezultatet e dëshiruara? Perceptimet e publikut,
opionistëve rreth reformës në drejtësi dhe takimet konsultative që zhvillohen për këtë qëllim
shihen si “luks i shfaqur që ekrane, i cili nuk ka sjellë asnjë zgjidhje konkrete”.200
Partitë
kryesore politike në programet qeverisëse kanë vendosur si prioritet reformën në drejtësi, duke
i vendosur emëruesin e përbashkët “gangrena e shoqërisë dhe kalbëzimit të shtetit”. Vet
gjyqtarët janë të vetëdijshëm që nevojitet një reformë e sistemit, por gjithashtu, ndajnë
mendimin se partitë e përdorin politikisht këtë çështje duke mos dhënë zgjidhje konkrete se si
do të kryhet reforma. A do të mjaftohet me largimin e disa gjyqtarëve nga detyra, apo
procedimin për disa të tjerë, për të krijuar idenë se po luftohet korrupsioni? A do të ngelet në
nivelin e retorikës politike, apo ndërmarrjen e politikave të vërteta institucionale?
Meçe shton pyetje të tjera lidhur në këtë aspekt, në mënyrë të veçantë me akuzat që
parashtrohen në raporte publike201
, se gjyqtarët paguajnë shuma marramendëse për një
pozicion pune. Ai shprehet se:
“Akuzat që i bëhen gjyqtarëve siç ishte kjo e fundit për pagesën e shumave marramendëse
për vende pune, krijon një reaksion zinxhir nga politikanët te publiku e më gjerë. Kur
kryetarët e institucioneve të drejtësisë dëgjojnë në heshtje dhe nuk reagojnë, atëherë ka
një problem. Pyetja që lind është se cilit i paguajnë këta gjyqtarë këtë shumë
marramendëse për tu futur në punë?”202
Në këtë mori diskutimesh, raportimesh, debatesh dhe përplasje të forta mendimesh e
perceptimesh shpaloset nevoja e matjes së opinioneve bazuar në qasje empirike. Njohja dhe
aplikimi i parimit të parë dhe të dytë të Barcelonës shihet si imediate për ndërtimin e një
programi thellësisht objektiv, i cili është gjithëpërfshirës, i vullnetshëm, i realizueshëm dhe i
pakontestueshëm për zgjidhjet që ofron. Si rrjedhojë, ka vend për përsëritje përgjigjja e
sipërcituar e Sueeney “nëse nuk kryeni kërkim shkencor, ju nuk dini”. Rezultatet që do të
analizohen, vlerësohen dhe maten në mënyrë empirike dhe holistike, sipas parimit të dytë të
199
Cituar te Yasheaka Oakley “Measuring Public Relations with The Barcelona Principles”, publikuar më April 30,
2013, në http://yoakleypr.com/wp/public-relations/measuring-public-relations-barcelona-principles 200
Rezana Konomi “Reforma në drejtësi, si një mision i pamundur”, Opinion, Gazeta Panorama, 10 prill 2015,
http://www.panorama.com.al/reforma-ne-drejtesi-si-mision-i-pamundur 201
Raporti i Komisionit për Reformën në Drejtësi “Analiza e sistemit të Drejtësisë në Shqipëri”, publikuar më 08
qershor 2015, tregonte se gjyqtarët paguanin nga 100 deri në 300 mijë euro për të përfituar postet. Raporti bazohej
në perceptimet e qytetarëve. Ky raport tërhoqi një interes veçantë nga të gjitha mediat e shkruara, elektronike,
portalet online, i cili ishte në rendin e parë të lajmeve që raportohej për datën 08 qershor. 202
Intervistë personale, Albert Meçe, datë 10 qershor 2015
75
Barcelonës përfshijnë “ndryshimet në sjelljen, reputacionin, imazhin, qëndrimet, angazhimet e
punonjësve, politikat publike, marrëdhëniet me grupet e interesit, si dhe besimet, sjelljet e palëve
të interesuara për arritjen e rezultateve”. Korniza do të krijonte plotshmëri nëse qasjet
integrohen me parimin e transparencës duke saktësuar metodologjinë e ndjekur për shpalosjen e
rezultateve.
Tjetër çështje që shtrohet për diskutim është kur dhe si mund të aplikohen parimet e
Barcelonës, aq më tepër në një sistem me dinamikë komplekse sikurse janë institucionet e
drejtësisë? Manning dhe Rockland parashtrojnë faktin e sfidës së institucioneve për të aplikuar
parimet e Barcelonës. Kjo vjen si rrjedhojë e vendosjes së prioriteteve, të cilat kanë këtë renditje:
“kredencialet, strategjitë, taktikat, buxheti dhe ndoshta matja e rezultateve”.203
Megjithatë,
përvoja e deritanishme ka treguar se matja e rezultateve duhet të jetë pjesë e prioriteteve kryesore
në institucionet e drejtësisë, për të korrigjuar dhe përmirësuar politikat në vazhdim. Ndërtimi i
planeve të punës duke mos u mbështetur në baza kërkimore vë në rrezik rezultatet. Në
përmbledhjet e analizave vjetore të publikuara në faqen e internetit të prokurorisë, gjykatës dhe
drejtorisë së përgjithshme të burgjeve, evidentohet se të dhënat raportohen në bazë produktesh
dhe jo rezultatesh. Për shembull, në analizën vjetore të vitit 2013 të prokurorisë së përgjithshme,
ndër të dhëna të tjera citohet se “kemi rritje prej 68% të procedimeve të dërguara për gjykim në
krahasim me vitin 2012”.204
Në vija të përgjithshme jepet informacion mbi çfarë është bërë, sa
aktivitete u realizuan, shërbimet që u ofruan qytetarëve, numri i procedimeve etj. Pyetja që
ngelet në fund të raportit “pa përgjigje” është cili ishte ndryshimi përveç shifrës së raportuar?
Kjo është ajo që parashikohet në parimin e dytë të Barcelonës “matja e rezultateve në vend të
produkteve”.
Fig. 14 Shembull produkti kundrejt rezultateve sipas të dhënave në raportin vjetor të Prokurorisë së
Përgjithshme, mbështetur në parimet e Barcelonës
203
Andre Manning, David B. Rockland, “Understanding the Barcelona Principles”, The Public Relations Strategist -
Current Issue, The Public Relations Strategist-Spring 2011 Issue, Publikuar më 21 mars 2011, në
http://www.prsa.org/Intelligence/TheStrategist/Articles/view/9072/1028/Understanding_the_Barcelona_Principles 204
Prokuroria e Përgjithshme, “Për gjendjen e kriminalitetit për vitin 2013”, fq. 10, gjetur më 25.11.2014, në
http://www.pp.gov.al/web/raporti_2013_855.pdf
Produktet
(Çfarë bëmë)
1. Adresë online për denoncimin e rasteve të dyshuara si abuzive gjatë aktivitetit të prokurorëve; 2. Marrëveshje të nënshkruara në fushën e bashkëpunimit gjyqësor ndërkombëtar në çështjet penale; 3. Trajnime, vizita të prokurorëve jashtë vendit.
1. Reduktimi i numrit të rasteve abuzive; Procedimin e prokurorëve të dyshuar; Ndërgjegjësimin e prokurorëve për mospërfshirje në akte korruptive. 2. Fuqizimi i kapaciteteve të palëve për të zhvilluar dhe implementuar bashkëpunimin juridik kundër krimeve të rënda bazuar në acquis e BE-së dhe standardet e praktikat ndërkombëtare; 3. Pajisja me aftësi operacionale, rritja e njohurive të instrumenteve ndërkombëtare në parandalimin e krimit.
Rezultatet
(Çfarë solli)
76
Pra, nëse do t’i referohemi parimeve, analiza duhet kryer bazuar në pyetjet që lindin si
rrjedhojë e rezultateve për të kuptuar nëse produktet dhe aktivitetet e realizuara ishin efektive
dhe të dobishme për punën e institucionit. Nëse është vënë në funksion një adresë online për
denoncimin e rasteve abuzive, pyetja që ngrihet për diskutim është nëse u ndërgjegjësuan
prokurorët për mospërfshirje në akte korruptive? A ishte i dobishëm produkti? Rezultati përbën
bazën mbi të cilin mund të vlerësohet performanca e një institucioni. Bazuar në parimet e
Barcelonës, në tabelën e mëposhtme janë paraqitur disa objektiva të marrëdhënieve me publikun
të zbërthyera sipas aktiviteteve (input), produkti (output) dhe rezultati (outcome).
Fig. 15 Shembull i ndërtimit të objektivave të marrëdhënieve me publikun
OBJEKTIVAT E
MP
AKTIVITETE PRODUKTI REZULTATI
Menaxhimi i
imazhit
Kërkim empirik
mbi perceptimet
rreth institucionit;
Përzgjedhja e
grupit të
kampionimit
Studim mbi
imazhin
institucional në
publik
Ndryshimi i sjelljeve,
perceptimit, rritja e
ndërgjegjësimit
institucional, hartimi i
planeve me bazë
empirike
Marrëdhëniet
me partnerët
Aktivitete të
përbashkëta,
sesione pune
Numri i
aktiviteteve të
përbashkëta
Forcimi i
bashkëpunimit, rritja e
transparencës
Bashkëpunimi
me median
Dërgimi i
njoftimeve,
prodhimi i
reportazheve,
dhënia e
intervistave
Numri i njoftimeve
të dërguara dhe
raportuar nga
mediat, numri i
reportazheve dhe
intervistave
Monitorimi i mbulimit
të raportimeve të
medias, organizimi i
aktiviteteve të
përbashkëta, fuqizimi i
transparencës
Komunikimi i
brendshëm
Njoftime,
udhëzime,
aktivitete për
stafin
Staf i mirë
orientuar dhe
motivuar për
kryerjen e detyrave
Rritja e njohurive për
objektivat e institucionit
dhe aftësive
operacionale
Parimet e Barcelonës mund të adaptohen si instrumente mjaft efikase për të matur suksesin e
iniciativave të ndërmarra. Duhet të jetë e qartë se trendet bashkëkohore të organizimit
institucional publik ose jo publik janë të prirur rreth matjes së rezultateve, për të kuptuar nëse
produktet janë të dobishme. Studiues të fushës sugjerojnë se, matja e efektivitetit të aktiviteteve
është ndër instrumentet kryesore të punës së marrëdhënieve me publikun. Si rezultat, këto
standarde duhet vendosur në përdorim nga të gjithë praktikuesit e fushës. 205
205
Shih ibid 194
77
2.5 Raporti i komunikimit ndërmjet institucioneve pjesë përbërëse të sistemit
Prokuroria, gjykata, burgjet kanë një organizim të pavarur strukturor nga njëri tjetri. Në kuptimin
më të thjeshtë, prokuroria mbledh provat në bazë të cilave fillon procedimin penal, e nxjerr të
akuzuarin përpara gjykatës. Gjykata bazuar në prova shpall vendimin “fajtor ose jo”.
Institucionet e burgut, ekzekutojnë, apo vënë në zbatim vendimin e gjykatës në rastet kur jepet
masa e dënimit me burgim. Megjithëse e pasqyruar në formë të thjeshtëzuar, komunikimi midis
institucioneve të drejtësisë nuk është aq i thjeshtë. Kjo për shkak të profilit që kanë si
institucione, vendimeve që marrin dhe japin, por edhe vet procesit të komunikimit.206
Komunikimi dhe informimi është esencial në institucionet e drejtësisë. Dështimi i
përcjelljes së informacionit në mënyrë efektive mund të vërë në rrezik sigurinë publike.
Ekspertët janë të mendimit se komunikimi në sistemin e drejtësisë ndikohet nga katër fusha të
dijes207
:
Së pari, sa herë që dikush komunikon një mesazh, informacioni mund të jetë i njohur për
të gjithë.
Së dyti, informacioni mund të jetë i njohur vetëm për dërguesin e mesazhit.
Së treti, informacioni mund të jetë i njohur vetëm për marrësin.
Së katërti, informacioni është i panjohur për të gjithë.
Doss, Glover., et.al, shpjegojnë se variabla e komunikimit të suksesshëm nënkupton se
“dërguesi dhe marrësi ndajnë koncepte intelektuale identike të cilat forcohen nga mesazhi i
transmetuar”.208
Si rezultat, niveli i njohjes së informacionit në një nga katër fushat e dijes, ka
ndikim specifik në suksesin e komunikimit, por jo vetëm. Komunikimi në vetvete përfshin jo
vetëm përcjelljen e informacionit, por edhe njohurisë. Punonjësit e administratës së
institucioneve të drejtësisë duhet të kenë përvetësuar mjaft mirë artin e komunikimit, të shkruar
dhe të folur.209
Për shkak të specifikës që kanë si institucione, shkrimi i raporteve ditore zë një
vend të rëndësishëm në punën e përditshme, por edhe vendimet që mund të jepen. Mund të
marrim si rast ilustrues konfiskimin e celularëve në regjimin e brendshëm të burgosurve dhe
lidhur me këtë çështje nis një procedim penal. Procedimi penal përveç fakteve të tjera, do të
206
Teorikisht është e sqaruar mjaft qartë ndërtimi i procesit të komunikimit në dërgimin dhe marrjen e mesazheve.
Francis Balle në librin e tij “Mediat dhe Shoqëritë”, shpjegon modelet e teorisë së informacionit dhe komunikimit.
Modeli i teorisë së informacionit përmban pesë elementë: 1. Burim informacioni- ka një numër mesazhesh për të
komunikuar; 2- Transmetues ose emetues – i aftë për ta shndërruar mesazhin në sinjal duke e bërë atë të
transmetueshëm; 3. Kanal; 4. Marrës – dekodifikon sinjalin për ta rikthyer në mesazhin fillestar; 5. Destinacion –
person ose suport fizik të cilit i drejtohet efektivisht mesazhi. Në modelin e teorisë së komunikimit duhet të
përqendrojmë vëmendjen në tre elementë: 1. Në çdo ndërhyrje të jashtme në përmbajtjen e asaj që duam të shprehim
dhe që është në gjendje të ndryshojë kuptimin (zhurma semantike); 2. Përsëritjet e domosdoshme në mënyrë që
mesazhi të transmetohet në mënyrë korrekte; 3. Aftësia e kanalit të transmetimit, vlerësuar si në aspektin cilësor dhe
në atë sasior. Në përcjelljen e mesazhit nga dërguesi te marrësi, kanali i komunikimit është mjaft i rëndësishëm në
institucionet e drejtësisë. 207
The Essay: Communication Frustration. The Issue: It is an irony with the world that while knowledge and
understanding has increased, effective communication has decreased. Gjetur më datë 07 qershor 2015 në
http://criminaljusticelaw.us/philosophy/principles/leadership/communication-frustration/ 208
Daniel Adrian Doss, William H. Glover, Jr., Rebecca A. Goza, Michael Wigginton, Jr., The Foundations of
Communication in Criminal Justice Systems, CRC Press, 2014, fq. 51 209
Shih ibid 208
78
bazohet në raportin e shërbimit të punonjësit të policisë së burgjeve. Mbledhja e fakteve mund të
përbëjë objekt për ngritjen e akuzës dhe hapjen e një procesi gjyqësor “për futjen e sendeve të
ndaluara në regjimet e të burgosurve”. Bazuar në provat e mbledhura, gjykata jep vendimin. Në
këtë rast, i cili mund të jetë më pak i komplikuar, artikulimi dhe shkrimi i raportit përbëjnë bazën
për dhënien e drejtësisë. Për rrethana të tjera të cilat mund të jenë edhe më të komplikuara
nevojitet një ndërgjegjësim edhe më i lartë rreth elementeve të komunikimit dhe saktësisë së
informimit. Siç tërheqin vëmendjen autorët Doss dhe Glover, “paradigma informative është
përshkruese, pasi mbështetet mbi ide dhe fakte me qëllimin e dhënies dhe shpjegimin e
informacionit”.210
Semantika gjuhësore mund të përbëjë pengesë për komunikimin efektiv midis
institucioneve të drejtësisë. Specialistja e sektorit të kartotekës në drejtorinë e përgjithshme të
burgjeve, sqaron keq perceptimet që mund të lindin në dhënien e informacionit të kërkuar nga
institucione të hetimit apo gjykimit, si rrjedhojë e përdorimit gjuhësor dhe terminologjisë.
“Ka pasur raste kur kërkohet informacion nëse është ekzekutuar vendimi penal
ndaj një shtetasi dhe përgjigjja e drejtorisë së burgjeve, e cila konceptohet nga
sektori i kartotekës, ka qenë, “nuk figuron të ketë kryer dënim apo të jetë duke
kryer dënim”. Reagimet e institucionit dërgues, kanë treguar pritshmërinë për
përdorimin e të njëjtës terminologji. Gjithashtu, ka raste kur objekti i kërkesës
shkresore nuk është i qartë. Në këtë rast, komunikimi verbal informal zë peshën
kryesore për vijimin e procedurës formale.”211
Uallace dhe Roberson sqarojnë se efektiviteti i komunikimit varet nga interpretimi dhe
njohja e informacionit. Komunikimi jo formal i nëpunëses së drejtorisë së burgjeve, mund të
merret si analogji për të nënvizuar qëndrimin e dy autorëve lidhur me decentralizimin e
komunikimit kundrejt centralizimit. Ata shprehen se:
“Sa më të decentralizuara të jenë rrjetet e komunikimit, aq më shpejt mund të
zgjidhen problemet komplekse”.212
Institucionet e drejtësisë kanë një dinamikë të lëvizshme e në disa raste të planifikuara.
Komunikimi institucional shpeshherë karakterizohet nga trajtimi urgjent i kërkesës për dërgimin
e informacionit. Si rrjedhojë e procedurave hetimore, afatit të kalimit të parashikimeve ligjore
për kohën e qëndrimit në paraburgim të një personi të akuzuar për një vepër penale, paraqitja
para gjykatës, e shumë faktorë të tjerë, nxisin gatishmërinë dhe aftësimin për trajtimin e
kërkesave emergjente. Nga ana tjetër, artikulimi i saktë i informacionit dhe të dhënave që
kërkohen do të lehtësonte dhënien e informacionit dhe kontrollin e pasigurisë. Vendimi i
210
Shih ibid 208, fq. 50 211
Intervistë personale, Majlinda Tafaj, Specialiste në Sektorin e Kartotekës, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve,
datë 16 korrik 2013 212
Harvey Wallace, Cliff Roberson, Written and Interpersonal Communication: Methods for Law Enforcement,
Upper Saddle River, NJ: Prentis Hall, 4th ed. 2009, fq. 40
79
Këshillit të Ministrave nr. 867 datë 10.12.2014, ka përcaktuar procedurat e bashkëpunimit në
institucionet shtetërore dhe afatet në kthimin e përgjigjeve.213
Sipas pikës 6 të VKM-së, afati i
përgjigjeve për shkresat e klasifikuara urgjente nuk mund të jetë më shumë se tri ditë pune. Për
shkresat e klasifikuara të zakonshme, afati i përgjigjes shkon deri në shtatë ditë. Në figurën e
mëposhtme janë listuar disa çështje në të cilën pasqyrohen aspektet kryesore të komunikimit
midis institucioneve të drejtësisë.
Fig. 16 Çështje të komunikimit midis Prokurorisë, Gjykatës dhe Drejtorisë së Përgjithshme të
Burgjeve
Prokuroria Gjykatës
1. Datat e zhvillimit të gjyqeve.
2. Vendimet e formës së prerë, në rastet kur bëhen bashkime vendimesh.
3. Caktimin e masës së sigurimit për personat e akuzuar përpara përfundimit të afatit 3 mujor.
Prokuroria Burgjeve
1. Informacion mbi vendndodhjen në Institucionet e Ekzekutimit të Vendimeve Penale të personave të dënuar apo paraburgosur.
2. Dinamika të kryerjes së dënimit dhe informacion shtesë rreth të burgosurve për çështje hetimore, ose takime me të burgosurit.
3. Informacion nëse është ekzekutuar vendimi penal ndaj një shtetasi.
Gjykata Prokurorisë
1. Informacion për çështje penale të tjera të padërguara në gjyq në lidhje me personin në gjykim.
2. Vendndodhjen e të pandehurve kur janë në gjendje të lirë.
3. Përcjelljen e provave shtesë për çështje në gjykim.
Gjykata Burgjeve
1. Informacion për datën e fillimit të kryerjes së dënimit për të llogaritur kohën e burgimit.
2. Shoqërime në gjyq për zhvillimin e procesit gjyqësor
3. Përcjelljen e vlerësimit të sjelljes së burgosurve, apo kohën e punësimit në burg apo paraburgim për shqyrtim “ulje dënimi”.
Burgjet Gjykatës
1. Vendimet mbi persona të paraburgosur apo të dënuar, të cilëve nuk i ka mbërritur apo përcjellë vendimi i dhënë nga gjykata respektove në institucionin e burgut apo paraburgimit.
2. Shkurtimet e vendimeve të zbardhurave për paraburgimet.
3. Vendimet e zbardhura të masës së sigurisë.
Burgjet Prokurorisë
1. Dërgimin e urdhrave të ekzekutimit të vendimit për pasqyrim në dosjen personale të dënuarve.
2. Bashkimin e dënimeve ndaj personave me formë të prerë.
3. Në bazë të dispozitave të kodit procedurës penale, për të respektuar afatet 3 mujore të qëndrimit në paraburgim dhe shqyrtim pranë gjykatës kompetente për masën e sigurimit.
213
VKM Nr. 867 datë 10.12.2014 “Mbi procedurat e bashkëpunimit në institucionet e administratës shtetërore”.
Kreu i parë i vendimit ndër të tjera përcakton objektin e tij, i cili është “rregullimi i mënyrës së bashkëpunimit
nëpërmjet kërkimit të dhënave, informacionit, ndihmës së nevojshme, ngritjes së grupeve të përbashkëta të punës
për hartimin e strategjive, politikave, akteve dhe krijimit të njësive të përbashkëta për të kryer detyra administrative
ndërmjet institucioneve të administratës shtetërore me qëllim mirëfunksionimin e aparatit dhe veprimtarisë
shtetërore, si dhe realizimin e detyrave me shpejtësi, efikasitet dhe besueshmëri”.
80
Legjislacioni i funksionimit dhe organizimit të institucioneve ka të përcaktuar mjaft qartë
kompetencat ligjore dhe bashkëveprimin midis organeve të drejtësisë.214
Neni 25 i ligjit nr.
90/2012, i ndryshuar, parashikon se “ministritë, institucionet e tyre të varësisë dhe organet
autonome dorëzojnë informacione, dokumente dhe materiale të tjera te gjykatat, në bazë të ligjit
përkatës procedural”.215
Duke qenë se gjykatat shërbejnë për dhënien e drejtësisë përcjellja e
dokumentacioneve dhe materialeve shkresore sipas afateve kohore do të forconte bashkëpunimin
ndërinstitucional dhe kontribuonte në vënien e drejtësisë. Ajo që vihet re është se ka një rritje të
ndërgjegjësimit në marrëdhëniet midis gjykatës, prokurorisë dhe burgjeve216
për shkëmbimin e
informacionit.
Komunikimi shkresor është karakteristikë e institucioneve të drejtësisë. Komunikimi me
e-mail përdoret kryesisht për komunikim të brendshëm institucional dhe për përcjelljen e
informacioneve të cilat nuk janë të klasifikuara apo të natyrës sekrete. Gjithashtu, përmbajtja e
komunikimit është e qëllimshme, koherente dhe e vazhdueshme. Komunikimi simetrik, përcjellja
e informacionit në mënyrë të besueshme dhe të kuptueshme ndërtojnë themelet kryesore për
krijimin e një procesi komunikimi të suksesshëm.
Gjykata e Tiranës merr në shqyrtim paditë civile të ngritura nga individë të ndryshëm
brenda juridiksionit dhe paditë penale të ngritura nga prokuroria, si organ ligjor i akuzës në emër
të shtetit. Për çështjet penale është prokuroria e cila “furnizon” me punë gjykatën në varësi të
çështjeve që dërgon për masë sigurie. Nga ana tjetër, vendimet e gjykatës me burgim ose lirim,
përcaktojnë trendin e numrit të burgosurve në sistemin e burgjeve. Pra, tipar i komunikimit të
prokurorisë janë paraqitja e fakteve dhe provave. Gjykata komunikon nëpërmjet vendimit që
merr bazuar në prova, ndërsa burgjet nëpërmjet ekzekutimit të vendimit, sigurisë dhe trajtimit të
personave që i është dhënë masa e sigurisë me burgim.
Për publikun efekti dhe ndjeshmëria më e lartë lidhet me komunikimin e vendimit që
jepet nga gjykata. Sipas mendimit të gjyqtarëve kjo vjen si rezultat i disa arsyeve, në të cilën
spikat pjesëmarrja e dy palëve, ku njëra palë supozohet të jetë “pala e humbur”.
214
Në ligjin nr. 8737 datë 12.02.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e
Shqipërisë”, në kreun IX janë parashikuar marrëdhëniet me institucionet e tjera dhe të drejtat dhe detyrimet që lindin
si rrjedhojë e këtij bashkëpunimi. 215
Ligji nr. 90/2012 “Për organizimin dhe funksionimin e administratës shtetërore”, miratuar në datën 27.9.2012.
Shpallur me dekretin nr. 7791, datë 15.10.2012 të Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Bujar Nishani. 216
Institucionet e Ekzekutimit të Vendimeve Penale i vënë në dispozicion organit të Prokurorisë të gjitha provat dhe
faktet e kërkuara me qëllim sigurimin e një procesi të plotë transparent në përputhje me aktet ligjore dhe nënligjore
të legjislacionit shqiptar. Procedura e ndjekjes së këtyre çështjeve pasqyrohen në : Neni 3 i urdhrit nr. 3705/1 datë
11.05.2006 të Ministrit të Drejtësisë “Për Miratimin e Rregullores të Paraburgimit”, në të cilin përcaktohet se
“Institucionet e Paraburgimit mbikëqyren drejtpërdrejt nga organi Prokurorisë dhe veprojnë në përputhje të plotë me
dispozitat e Kodit të Procedurës Penale në marrëdhënie me këtë organ.” Në nenin 54 të ligjit “Për Ekzekutimin e
Vendimeve Penale”, datë 21.04.1998, i ndryshuar, thuhet “Për verifikimet që bëhen në vendet ku ekzekutohet
vendimi, Prokurori mban procesverbal i cili nënshkruhet nga personi zyrtar i pranishëm, i cili ka të drejtë të
pasqyrojë pretendimet e veta”. Në mbështetje të nenit 63 të VKM-së nr. 303 datë 25.03.2009 “Për miratimin e
Rregullores së Përgjithshme të Burgjeve” e ndryshuar, mbi “Takimet me prokurorë, avokatë ose oficerë të policisë
gjyqësore”, të burgosurit marrin takim me prokurorët, oficerët e policisë gjyqësore ose avokatët, sa herë që këta të
fundit e shikojnë të arsyeshme gjatë procesit të hetimit. Takimi i prokurorit, oficerit të policisë gjyqësore dhe
avokatit, lejohet çdo ditë si rregull nga ora 08:00 deri ne orën 19:00. Takimet nuk vëzhgohen.
81
“Duhet kuptuar se gjyqësori është hallka e fundit, provat nuk i krijon gjykata. Provat që
sillen nga palë të tjera administrohen në gjykatë dhe përdoren gjatë gjykimit. Mund të
ndodhë që institucione shtetërore të lëshojnë dokumente të falsifikuara, të cilat sillen si
prova të vërteta në gjykatë, e cila jep vendimin mbi ato prova. Lidhur me vendimet që
jepen, perceptimet negative i merr vetëm gjykata, ndërkohë që pjesë janë edhe
institucionet e tjera që paraqesin prova.”217
Në ditët e sotme nuk përbën më sekret zhvillimi i teknologjisë dhe nevoja për t’iu
përshtatur trendeve marramendëse të rrymës hitech. Institucionet ndërkombëtare të sistemeve të
drejtësisë prej vitesh tashmë kanë hapur debatin e dobishmërisë së shkencës dhe zhvillimeve
teknologjike për rritjen e aftësive profesionale. Nocione si “praktika të bazuara shkencërisht”,
janë bërë pjesë e punës së përditshme. Travis vendos në fokusin kryesor të zhvillimit të
sistemeve të drejtësisë mënyrën se si do të sigurohet që praktikat të vijojnë me hulumtime
empirike.218
Tashmë është momenti që fryma e këtij modeli të komunikimit të adaptohet në
sistemin e drejtësisë shqiptare. Gjithashtu, dominimi i komunikimit shkresor midis institucioneve
mund të ngadalësojë efektivitetin e veprimeve procedurale, veçanërisht në fazat e hetimit.
Mungesa e database me të dhëna të sakta të personave të privuar nga liria apo regjistrat
elektronik nuk krijojnë kushtet optimale për një komunikim efektiv dhe në kohë reale midis
institucioneve të drejtësisë. Për shembull, nëse do të ekzistonte një sistem elektronik i regjistrimit
të burgosurve dhe institucione të autorizuara të sistemit të drejtësisë të kishin akses, barrierat e
komunikimit midis institucioneve do të minimizoheshin dhe niveli i operacionalitetit do të ishte
më i lartë. Marrja e informacionit në kohë reale, si rrjedhojë e zhvillimit të teknologjisë, nuk
konsiderohet si luks, por si mjet për të përmirësuar performancën dhe forcuar besimin e publikut
te institucionet.
Në kushtet aktuale të punës, në mungesë të teknologjisë bashkëkohore duhet të ruhet një
komunikim efektiv si në nivelin formal dhe jo formal. Gjithashtu, institucionet ndërkombëtare në
vazhdimësi kanë rekomanduar për sistemin e drejtësisë “krijimin e standardeve themelore të
raportimit, të cilat duhen të jenë kudo të njëjta”.219
217
Shih ibid 180 218
Jeremy Travis, “Summoning the Superheroes Harnessing Science and Passion to Create a More Effective and
Humane Response to Crime”, To Build a Better Criminal Justice System, The Sentencing Project, 2012, fq. 9 219
Organizata për Sigurim dhe Bashkëpunim në Evropë Prezenca në Shqipëri (OSCE), Analizë e Sistemit Ligjor në
Shqipëri, Tiranë 2004, fq. 21
82
KAPITULLI III. VLERËSIMI I EFEKTIVITETIT TË INSTITUCIONEVE TË
DREJTËSISË SIPAS ANALIZIMIT TË MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN
Në trajtimin e kapitullit të mësipërm pamë se vetëm institucioni i prokurorisë së përgjithshme
kishte të përfshirë në strukturat organizative si sektor të veçantë marrëdhëniet me publikun.
Drejtoria e burgjeve dhe gjykata e Tiranës i kanë deleguar këto kompetenca nëpunësve civilë, të
cilët përpos detyrave sipas emërtimit të pozicionit të punës duhet të përmbushin dhe funksionet e
marrëdhënieve me publikun. Si rrjedhojë e zhvillimeve më të fundit politike të lidhura ngushtë
me procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian llogaridhënia e institucioneve publike për
reformat e ndërmarra është e paevitueshme. Nga ana tjetër, opinioni publik ka rritur vigjilencën
për transparencën e veprimtarisë së administratës shtetërore, shërbimet e ofruara dhe
komunikimin me publikun.
Parimet e Barcelonës kanë vendosur shtyllat për të analizuar në mënyrë empirike
efektivitetin e marrëdhënieve me publikun. Teoria e efektivitetit organizativ sugjeron katër
modele për të vlerësuar funksionalitetin dhe operacionalitetin e organizatës, të cilat plotësojnë
kornizën për kryerjen e një analize të plotë, të thellë, me objektivitet. Përballja me publikun është
një realitet i padiskutueshëm dhe tashmë ka evoluar në të gjitha format. Institucionet shtetërore
kanë vënë në dispozicion disa mjete për të siguruar të drejtën e kërkesës dhe ankesës së publikut
si orar për takime me qytetarët, sportele shërbimesh, linjë telefonike pa pagesë, portale online për
denoncimin e rasteve të korrupsionit e të tjera. Teorikisht është pranuar se marrëdhëniet me
publikun janë imperative dhe ndikojnë sjelljen e institucionit për ndërtimin e një procesi linear të
komunikimit. Praktikisht vihen re rrekjet institucionale për të lehtësuar komunikimin dhe
ndërveprimin me publikun, por nuk është e qartë nëse mjetet në zbatim janë efektive dhe cili
është kontributi real i marrëdhënieve me publikun në instalimin e strategjive institucionale të
komunikimit me publikun. Deetz vë në dukje:
“Shumë drejtues flasin për të menduarit jashtë kornizave, por ata nuk e kuptojnë...
që ti nuk mund të mendosh jashtë kornizave duke e komanduar kornizën”.220
Filozofia e marrëdhënieve me publikun ushqen mendimin kritik, analitik dhe ofron
përsiatjet logjike për “të menduarit jashtë kornizave”. Njohuria bazë fitohet nëpërmjet
ndërveprimit me grupet e interesit, median, individët e aktorë të niveleve të ndryshme.
Pozicionimi i kanaleve të komunikimit dhe hapësira që i atribuohet ekspertëve të marrëdhënieve
me publikun pasqyrojnë kapitalin e institucioneve të qasjeve ndaj publikut.
Taylor dhe Doerfel veçojnë studimin e aspekteve të funksionimit të shoqërisë nëpërmjet
lenteve të marrëdhënieve me publikun. Gjithashtu, ata evidentojnë “një problem të
pashmangshëm për të marrë parasysh rolin e marrëdhënieve publike në demokraci, pasi koncepti
i demokracisë është sa ekuivok aq i paqartë”.221
Duke marrë në konsideratë këto paqartësi dhe
bazuar në deklaratat publike të drejtuesve më të lartë të institucioneve shtetërore “për fuqizimin e
220
Shih ibid 167 221
Erich J. Sommerfeldt, “The civility of social capital: Public relations in the public sphere, civil society, and
democracy”, Public Relations Review 39, 2013, fq. 280–289
83
demokracisë së brendshme, krijimin e shtetit së të drejtës, institucione të hapura për publikun,
transparencë të lartë, luftë kundër korrupsionit”222
, marrëdhëniet me publikun marrin rol
determinues për të mbështetur demokracinë dhe fuqizuar shtetin e së drejtës. Përpjekjet për të
vlerësuar efektivitetin e institucioneve të drejtësisë nëpërmjet analizimit të marrëdhënieve me
publikun, nxjerrin në pah tiparet e komunikimit si dhe mënyrën e dialogut me publikun.
Me këtë qëllim, bazuar në parashtrimet e mësipërme, ky kapitull do të hedhë dritë mbi
rolin e pazëvendësueshëm të marrëdhënieve me publikun për të analizuar gjendjen aktuale të
komunikimit dhe perceptimet e publikut, duke ofruar modele teorike dhe qasjet praktike për
vënien në zbatim. Më konkretisht do të merren në analizë këto çështje:
Modelet e efektivitetit organizativ dhe aplikimi i tyre në sistemin e drejtësisë;
Karakteristikat e komunikimit me publikun dhe tiparet e tij;
A mund të flasim për dialog midis institucioneve dhe publikut të tij;
Cili është roli i faktorit ndërkombëtar për fuqizimin e marrëdhënieve me publikun;
Si ka ndikuar procesi i integrimit evropian në komunikimin transparent me publikun;
Reforma e de(ce)ntralizimit të komunikimit.
3.1 Modelet e efektivitetit organizativ
Sistemi i drejtësisë në tërësi dhe institucione të saj në veçanti pothuajse prej një dekade kanë
qenë epiqendra e diskursit politik, qasjes reformative të programeve qeverisëse e debateve të
nxehta. Karakterizimi i institucioneve si jo efektive nuk është mënyra më e mirë për të zgjidhur
problemet. Siç e kemi përmendur më sipër, institucionet e drejtësisë bëjnë pjesë në institucionet
me natyrë komplekse, ku disa struktura kanë efektivitet të lartë dhe të tjera kanë nevojë për
përmirësime të mëtejshme. Megjithatë, konsiderohet e nevojshme që vlerësimi i një sistemi të
mos bazohet vetëm në perceptime223
, por në faktorë determinues. Perceptimet nuk janë të
vlefshme nëse nuk prodhojnë paradigma, shpjegon Harris. Të formuara nga perceptimet dhe
përvoja e kaluar, paradigmat janë parimet e punës të cilat përdoren si udhëzime për të trajtuar
222
Gazeta Shqiptarja.Com “Lufta e korrupsionit, Rama:Reforma e modernizim i sistemit”, Postuar më 13 nëntor
2013, http://shqiptarja.com/home/1/lufta-e-korrupsionit-rama-reforma-e-modernizim-i-sistemit-186798.html
Presidenti Nishani: Reformat në sistemin gjyqësor nuk duhen të udhëhiqen nga politika, por nga vetë komuniteti i
gjyqtarëve. Postuar m ë 18 prill 2014, http://president.al
Gazeta Tema “Reforma në drejtësi:Rama do përmbysim sistemin e degjeneruar që na ka marrë frymën si shtet”.
Postuar më 9 qershor 2015 në http://www.gazetatema.net/web/2015/06/09/reforma-ne-drejtesirama-do-permbysim-
sistemin-e-degjeneruar-qe-na-ka-marre-fytyren-si-shtet/
Gazeta Sot “Dita e Drejtësisë, Naço: Ata që bëhen pengesë për reformat në drejtësi, nuk bëjnë gjë tjetër veçse
shtyjnë në kohë qeverisjen e tyre”. Postuar më 10 maj 2015 në http://www.sot.com.al/politike
BalkanWeb “Nishani kritika për komisionin, përgjigjet Xhafa: Retorika boshe, askush nuk u përjashtua”. Postuar më
03 qershor 2015 në http://www.balkanweb.com/site/nishani-kritika-per-komisionin-pergjigjet-xhafa-retorika-boshe-
askush-nuk-u-perjashtua/ 223
Myers & Myers, (1976) i përkufizojnë perceptimet si “përzgjedhja, organizimi dhe interpretimi i stimulimeve
shqisore në një foto kuptimplotë dhe koherente të botës”.
84
problemet.224
Ndërtimi i një foto koherente dhe kuptimplotë për tu përballur me situatën kërkon
vënien në përdorim të mjeteve të sofistikuara, e për më tepër zbatimin e paradigmave të cilat i
përshtaten realitetit.
Për shembull, ka një intensitet të lartë të diskutimeve për reformën në drejtësi. Gjuha,
toni dhe retorika publike ka një lloj njëtrajtshmërie dhe dakordësie të gjitha palëve. Sistemi është
i korruptuar! Sipas këtyre qëndrimeve mund të aludohet për këto përfundime. Nëse sistemi është
i korruptuar, atëherë nuk është dhënë drejtësi. Nëse nuk është dhënë asnjëherë drejtësi, atëherë
rreth 6000 persona të burgosur që mbahen në burgje, përshirë të burgosur për krime të rënda
çfarë lloj drejtësie u është dhënë? Nëse sistemi është i korruptuar, si mund të kërkojmë që
“drejtësia të bëjë drejtësi, drejtësia të flasë”.
Cameron dhe Whetten sugjerojnë ngritjen e disa pyetjeve, të cilat mund të shërbejnë si
mjete nxitëse për kriticizmin konstruktiv, por edhe si udhëzuese për analiza të efektshme.225
1. Në cilën periudhë kohore është shtrirë vlerësimi? Të pyesësh “kur” ka një rëndësi të
madhe pasi vlerësimi mund të sjellë rezultate të ndryshme për periudha afatshkurtër
dhe afatmesëm në varësi të ciklit, qëllimeve dhe objektivave të institucionit.
2. Çfarë niveli analize është përdorur? Efektiviteti i produkteve dhe rezultateve mund të
mos përputhen.
3. Nga cila perspektivë është duke u gjykuar efektiviteti? Kriteret të cilat përdoren nga
disa grupe për të kryer vlerësimin e efektivitetit, shpesh kanë një ndryshim të
dukshëm dhe janë në ndjekje të interesave të veçanta të grupit.
4. Në cilën fushë të aktivitetit është përqendruar vlerësimi? Ka disa fusha brenda
institucionit që mund të kenë performancë shumë të lartë dhe ka të tjera që mund të
kenë performancë të dobët.
5. Cili është qëllimi i gjykimit të efektivitetit? Ndryshimi i qëllimit, mund të ndikojë në
ndryshimin e kritereve të vendosura për të matur efektivitetin.
6. Çfarë lloji të dhënash janë duke u përdorur për vlerësimin? Dokumentet zyrtare,
perceptimet e stafit, observime, mund të prodhojnë rezultate të ndryshme të vlerësimit
të efektivitetit.
7. Cili është referenti kundër të cilit efektiviteti është gjykuar? Nuk ekziston një standard
universal mbi të cilën mund të matet performanca. Standarde të ndryshme do të
prodhojnë standarde të ndryshme të efektivitetit.
Mbështetur në parimet e përgjithshme të teorisë së efektivitetit organizativ, Taylor, Fayol,
Mayo orientojnë lidhur me mënyrën produktive se si mund të vlerësohet efektiviteti organizativ.
Në optikën e autorëve efektiviteti ndër të tjera lidhet me maksimizimin e produkteve,
minimizimin e kostove (Taylor), autoritetin dhe disiplinën në organizatë (Fayol) dhe motivimin e
224
Thomas E. Harris, Applied Organizational Communication: Principles and Pragmatics for Future Practice,
Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, 2002, fq. 39 225
Kim S. Cameron, David Allred Whetten, Organizational effectiveness: a comparison of multiple models. New
York, Academic Press, 1983, fq. 269-274.
85
punonjësve (Mayo).226
Duke qenë se është një fushë e gjerë dhe diskutimet mbeten të hapura,
kërkimet e studiuesve të ndryshëm janë fokusuar në disa modele të vlerësimit të efektivitetit
organizativ.227
Cameron dhe Whetten rendisin tre motive kryesore të domosdoshmërisë së
kryerjes të vlerësimit të efektivitetit, por edhe të praktikave të cilat mund të kenë nevojë për
ndërhyrje. Motivi i parë lidhet me qendërzimin e konceptit dhe shtrirjen horizontale dhe vertikale
në dimensionin e një institucioni publik ose jo publik. Për ta ilustruar me një shembull nga rasti
studimor, institucionet e drejtësisë në mbyllje të ciklit një vjeçar zhvillojnë analiza vjetore.
Pavarësisht informacionit që përcillet në publik ose modelin që mund të aplikojnë për vlerësim,
institucionet e kanë të nevojshme të kuptojnë dhe marrin në analizë efektivitetin organizativ, i
cili mund të jetë edhe në bazë performance. Së dyti, autorët theksojnë se “efektiviteti është
variabla bazë prej së cilës varet studimi organizativ”. Rrjedhimisht, lind dhe motivi i tretë i
nevojës për marrjen e vendimeve dhe gjykimeve bazuar në efektivitetin e institucionit.228
Institucionet kërkojnë zgjedhje pragmatike për tu përballur me sfidat apo problemet e
përditshme. Qoftë vendimmarrja për ndryshimet strukturore, procese të tjera më të ndërlikuara,
apo qasjes ndaj publikut kërkon një proces të standardizuar dhe studiuar. Po t’i referohemi
analizave vjetore të institucioneve, në paragrafe të ndryshme dallohen shprehje si “përmirësimin
e punës, rritjen e efektivitetit, rritjen e produktivitetit, arritjen e objektivave dhe qëllimeve”. Si
rezultat, vihet re se vlerësimi i efektivitetit organizativ, pra mënyrën se si kanë operuar strukturat
dhe çfarë kanë arritur është i aplikueshëm deri në një farë shkalle. Praktika e punës kërkon që të
përcaktohet një model i përshtatshëm për të matur efektivitetin. Le të shohim në mënyrë të
përmbledhur çfarë sugjeron literatura.
Modeli i qëllimit supozon se institucionet ekzistojnë për të arritur qëllime të caktuara, në
mënyrë formale dhe implicite, duke vendosur si kriter performancën.229
Seashore dhe Yuchtam
fokusohen në faktorët e jashtëm dhe të brendshëm për të kryer vlerësimin e efektivitetit. Sipas
argumenteve të tyre, modeli i burimeve të sistemit të ofron mundësinë për të vlerësuar kapacitetet
për menaxhimin e burimeve dhe mund të quhen efektive nëse arrijnë të zotërojnë burimet e
tyre.230
Qasja e proceseve të brendshme presupozon se institucionet që arrijnë të krijojnë një
226
Cituar te Sharon G. Eng “Defining NGO organisational effectiveness in Indonesia: an unfolding journey”. Punim
prezantuar në: International Society for Third Sector Research (ISTR)5th
ISTR Asia and Pacific Regional
Conference Manila, Philippines, October 17-18, 2007. Gjetur në https://www.academia.edu më 12.07.2015, fq. 4 227
Prurje të tjera empirike nxisin edhe më tej debatin lidhur me modelet më të përshtatshme që mund të aplikohen
për të matur efektivitetin. Cameron dhe Whetten sjellin shembullin e disa autorëve dhe argumentet e tyre mbi
modelin më të përshtatshëm për të aplikuar për vlerësimin e efektivitetit të një organizate. Bluerdon (1980)
argumentonte se modeli i qëllimit është më funksional për të kryer procesin e vlerësimit të efektivitetit. Seashore
dhe Yuchtam (1967) dhe Pfeffer dhe Salancik (1978) evidentonin modelin e burimeve, pasi organizatat mund të jenë
të suksesshme nëse arrijnë të përvetësojnë burimet e tyre. Nadler dhe Tushman (1980) vlerësojnë efektivitetin bazur
në funksionimin e brendshëm dhe marrëdhëniet në organizatë janë konsistente dhe të shtendosura. Connolly, Conlon
dhe Deutsch (1980) dhe Tsui (1990) ishin të mendimit se modeli i grupit strategjik është qasja ideale për të vlerësuar
efektivitetin. 228
Kim S. Cameron, David A. Whetten, Organizational effectiveness and quality: The second Generation. Higher
education: Handbook of Theory and Research, Vol XI, Agathon Press New York, 1996, fq. 267 229
Jeffrey Pfeffer, . Organizations and Organization Theory. Boston, Pittman, 1982, fq. 1-23 230
Stanley E. Seashore dhe Ephraim Yuchtman, “Factorial Analysis of Organizational Performance.”
Administrative Science Quarterly (12) 1967, 377-395.
86
ambient efiçent dhe të harmonizuar gjatë ushtrimit të detyrës mund të quhen efektive.231
Connolly, Conlon dhe Deutsch prezantojnë modelin e grupeve strategjike, në të cilin grupet e
interesit kanë një rol të rëndësishëm. Theksi kryesor i vihet burimeve njerëzore dhe
marrëdhënieve që krijohen midis grupeve të ndryshme, nëpërmjet angazhimit për të plotësuar
kriteret e rëna dakord nga të gjitha palët. Modeli i vlerave konkurruese, përcakton kriteret e
përbashkëta që nevojiten për matjen e efektivitetit. Tre dimensionet e këtij modeli, dimensioni i
fokusit organizativ, organizimit strukturor dhe rezultateve të institucionit, përfaqësojnë vlerat të
cilat ndikojnë në vendosjen e kritereve për matjen e efektivitetit.232
Cameron ofron një qasje
tjetër për të analizuar efektivitetin e një organizate, modelin e inefektivitetit. Përcaktimi i
indikatorëve dhe faktorëve jo efektiv mund të shërbejë për të sinjalizuar dhe drejtuar linjën e
institucionit për të hartuar sisteme të matjes së performancës.233
Fig. 17 Përmbledhje e modeleve të efektivitetit organizativ (Cameron 1984)234
MODELI
PËRKUFIZIMI KUR ËSHTË I DOBISHËM
Qëllimeve
Realizon qëllimet e përcaktuara
Qëllimet janë të qarta, me afate kohore, konsensual dhe të matshëm
Burimeve të sistemit
Organizimi si një sistem i hapur. Përvetëson burimet e nevojshme
Produkti dhe rezultati janë qartësisht të lidhura me njëri-tjetrin
Proceset e brendshme
Funksionim i rregullt dhe pa tendosje
Proceset dhe performanca janë qartësisht të lidhura me njëra-tjetrën
Vlera konkurruese
Vendosja e balancave
Shfaqen presione paradoksale
Grupet strategjike
Të gjitha grupet janë minimalisht të kënaqur
Grupet kanë pushtet në organizatë
Inefektivitetit
Ka mungesë të indikatorëve matës të joefikasitetit
Gabimet janë fatale
Është e natyrshme të shtrohet pyetja, se në cilin/cilat model(e) bazohen institucionet e
drejtësisë për të matur efektivitetin organizativ? E para që duhet të kuptohet është se nëse një
institucion është efektiv, atëherë dhe lidhjet me publikun janë më të hapura dhe transparente.
231
Richard M. Steers, Problems in the measurement of organizational effectiveness. Administrative Science
Quarterly, 20(4), 1975, 546-558 232
Eydi Hossein., et.al “Compressive Review of Organizational Effectiveness in Sport”, SMIJ – VOL. 7, Number 1,
2011, fq. 13-15 233
Shih ibid 225 234
Kim S. Cameron, Effectiveness as paradox: Consensus and conflict in conceptions of organizational
effectiveness, Management Science, Vol 32, Nr.5, USA, 1986, fq. 542
87
Nga ana tjetër forcohet besimi i publikut dhe marrëdhëniet fitojnë një veti konsekuente dhe të
qëndrueshme.
Në sistemin gjyqësor vihet re një qasje e modelit të prezantuar nga Seashore dhe
Yuchtam për të vlerësuar efektivitetin e tij. Kjo do të thotë që baza e vlerësimit të sistemit
kryhet sipas performancës së gjyqtarit, pra burimeve njerëzore të sistemit. Vendimi i Këshillit të
Lartë të Drejtësisë parashikon kriteret e vlerësimit në lidhje me performancën e gjyqtarëve.
Burimet kryesore të vlerësimit bazohen në të dhënat e mbledhura nga Inspektorët e Këshillit të
Lartë të Drejtësisë. Në grupin e kritereve të vlerësimit përfshihen: a. Grupi i aftësive profesionale
të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese; b. Grupi i aftësive profesionale juridike dhe teknike;
c. Grupi i kapacitetit njerëzor dhe angazhimit profesional.235
Prej nenit 4 deri në nenin 17 të
vendimit përshkruhen detyrimet dhe pritshmëritë e punës së çdo gjyqtari.236
Kriteret matëse të
veprimtarisë gjyqësore kanë të përcaktuar ngarkesën sasiore të punës që duhet të realizohet nga
gjyqtari brenda një viti kalendarik, standardin cilësor, si dhe standardin kohor të punës për
përfundimin e një seance gjykuese.237
Gjithashtu, specifikohet:
“Efektiviteti i gjykatës përftohet edhe nga vlerësimi i përmbushjes së standardeve nga
secili prej anëtarëve të trupës gjyqësore të saj.”238
Parë nga këndvështrimi i marrëdhënieve me publikun gjyqtari mban peshën jo vetëm të
matjes së efektivitetit të institucionit, por edhe të perceptimeve të publikut ndaj gjykatave.
235
Këshilli i Lartë i Drejtësisë Vendim Nr. 261/2, datë 14.04.2010 “Sistemi i Vlerësimit të Gjyqtarëve”, Neni 3. 236
Në grupin e aftësive profesionale të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese përfshihen: a. Efektiviteti dhe
produktiviteti- vlerësohet aftësia e gjyqtarit për të qenë efektiv në zgjidhjen e çështjeve që i janë caktuar për gjykim
në aspektin cilësor dhe sasior; b. Metodologjia- aftësia e gjyqtarit për të planifikuar veprime specifike që lidhen me
çështjen sipas një metodologjie të qartë; c. Shpejtësia- aftësia e gjyqtarit për të zgjidhur në afate kohore të arsyeshme
çështjet që i janë caktuar për gjykim; d. Planifikimi i seancave- aftësia e gjyqtarit për të planifikuar drejt e në kohë
seancat gjyqësore. Në grupin e kritereve të aftësive profesionale juridike dhe teknike të gjyqtarit, përfshihen: a.
Qartësia e të shkruarit të vendimit- aftësia e gjyqtarit për të shkruar thjesht dhe qartë një vendim gjyqësor, i cili
duhet të jetë i kuptueshëm nga të gjithë; b. Aftësia në drejtimin e procesit gjyqësor- aftësia e gjyqtarit për të drejtuar
dhe orientuar drejt debatin gjyqësor, duke u shprehur qartë, në përputhje me rregullat që parashikon ligji dhe etika
gjyqësore. c. Aftësia për të krijuar dhe administruar një dosje gjyqësore- aftësia e gjyqtarit për të krijuar një dosje
gjyqësore, duke strukturuar qartë aktet përbërëse të saj. Në grupin e kapacitetit njerëzor dhe angazhimit profesional
të gjyqtarit përfshihen: a. Etika e gjyqtarit gjatë dhe jashtë procesit gjyqësor- aftësitë komunikuese të gjyqtarit gjatë
seancave gjyqësore, si dhe mënyra e sjelljes së tij; b. Respektimi i solemnitetit dhe disiplinës në punë- aftësia e
gjyqtarit për të zhvilluar një proces gjyqësor solemn; c. Pjesëmarrja dhe aktivizimi në aktivitete profesionale-
pjesëmarrja aktive në aktivitetet profesionale dhe trajnuese që kryhen brenda dhe jashtë gjykatës, duke identifikuar
drejt problematikën e nevojshme dhe duke e trajtuar atë në mënyrë të efektshme; d. Shkrimet dhe botimet e
ndryshme me natyrë juridike- angazhimi i gjyqtarit në thellimin e studimeve juridike duke dhënë kontributin
e tij në këtë drejtim. 237
Gjyqtari i shkallës së parë i dhomës penale brenda një viti kalendarik duhet të plotësojë një ngarkese pune
minimale, si relator, jo më pak se 100 gjykime çështjesh penale; shqyrton jo më pak se 400 çështje të natyrës
kërkesa (civile ose penale) me ose pa palë të interesuar; Gjyqtari i gjykatës së shkallës së parë që nuk është i
organizuar në seksione, si relator, jo më pak se 200 çështje, penale (krime dhe kundërvajtje penale) dhe civile që
kanë të bëjnë me mosmarrëveshje mes palëve kundërshtare. Standardi cilësor i punës nënkupton cilësinë e
gjykimeve të një gjyqtari të dhëna brenda një viti kalendarik në raport me kontrollin gjyqësor të tyre të realizuara
nga gjykatat me te larta, ku numri i vendimeve të cenuara nuk duhet të kalojë masën e 30% të vendimeve të
ankimuara. 238
Këshilli i Lartë i Drejtësisë, http://ww.kld.al/korniza-ligjore/sistemi-i-vleresimit/vendimi-per-kriteret-matese-te-
veprimtarise-se-gjyqtarit
88
Ndërsa angazhimi profesional i ngarkon me zbatimin e detyrimeve funksionale dhe ligjore, në të
njëjtën kohë marrëdhëniet me publikun i ngarkojnë me përgjegjësinë e imazh-ndërtuesit.
Gjykimet që japin gjyqtarët “gjykohen” nga publiku. Cameron flet për “efektet” dhe cilësimin e
tyre nga publiku. Aq më tepër, efektet e vendimeve të arrestit me burgim. Në bisedat me
gjyqtarët pasqyronin një ndjeshmëri të lartë të lidhjes së profesionit me efektivitetin organizativ,
por edhe të marrëdhënieve me publikun. Në Mendimin nr. 751/2013, Komisioni i Venecias,
shpreh se “burime vlerësimi mund të jenë komunikimi i qartë dhe transparent me palët
gjyqësore, publikun dhe të tretët....”239
Nëse institucioni është i interesuar që të zbatohen me përpikmëri kriteret e vlerësimit të
performancës, por edhe vet gjyqtari, palët që merren në gjykim janë të interesuara për vendimin.
Këtu ndodh edhe ndryshimi, pasi pala humbëse nuk do të ketë efektet e dëshiruara. Por jo vetëm.
Rastet e procedimeve disiplinore apo akuzave të gjyqtarëve për përfshije në akte korruptive, të
cilat vihen në kohë rekord në fokusin e medias, si dhe mund të përdoren politikisht kundër
sistemit, ndikojnë në vlerësimin e efektivitetit të institucionit. Mediat e shkruara dhe vizive
raportuan për rastin e gjyqtarit R. D., i cili u arrestua si i dyshuar për konsumimin e veprës
penale të korrupsionit pasiv të gjyqtarit.240
Gjithashtu, edhe akuzat e ngritura më herët për
gjyqtaren e Lezhës, P. A. për përfshirje në akte korruptive forcojnë edhe më tepër perceptimet
negative të publikut.241
Davison shpjegon se opinioni publik ka tendencën e gjeneralizimit të
perceptimeve. Ideja “kështu janë të gjithë”, është më e lehtë të formohet sesa përjashtohet.242
Pra, nëse për sistemin gjyqësor rezultatet mund të cilësohen efektive, për marrëdhëniet
me publikun shikohen në dy kahe. E para, nuk është sistemi që po lufton korrupsionin dhe e dyta
rritet perceptimi i imazhit negativ. Avokat Rushit Demo shprehet se edhe në rastet kur vendimet
e gjykatës janë të drejta dhe plotësisht të bazuara në ligj, mënyra se si do të trajtohet nga
raportimet e medias ka ndikimin për krijimin e opinionit publik. Kjo do të thotë që gjykata si
institucion dhe gjyqtari si profesion duhet të vënë në zbatim mekanizma mjaft të mprehët për të
përmirësuar imazhin dhe rritur efektivitetin në sytë e publikut.243
Ndërsa drejtuesja e Komitetit Shqiptar të Helsinkit vë në dukje mënyrën e organizimit të
marrëdhënieve me publikun në gjykatë:
“Gjykata ka një marrëdhënie pasive me publikun. Në këndvështrimin e funksionimit të një
shteti demokratik shteti përbëhet nga organe të pavarura dhe të balancuara. Në organet
e drejtësisë standardi është i dyanshëm. Problematikat që kanë pasur nuk jepen. Nuk del
zëdhënësi të japë informacion lidhur me problematikat e konstatuara gjatë një viti dhe
zgjidhjet që janë dhënë, por thjesht dalin për të njoftuar mbi analizat vjetore. Publiku ka 239
Relacion për projektligjin “për sistemin e vlerësimit të veprimtarisë së gjyqtarëve në Republikën e Shqipërisë”,
www.drejtësia.gov.al 240
Gazeta Panorama “Kërkoi 80 milionë lekë për një vendim, pranga gjyqtarit. KLD-ja i dha “OK” kërkesës së
Krimeve të Rënda, 7 qershor 2015.
OraNews.TV “Akuzohet për korrupsion, arrestohet gjyqtari i Sarandës, Rasim Doda. Edicioni i lajmeve të orës
17:00. Transmetuar më datë 06 qershor 2015, ora 17:08 241
Deklaratë e Policisë së Shtetit: “Dy të arrestuar me akuzën e “Korrupsionit pasiv të gjyqtarëve, prokurorëve dhe
funksionarëve të tjerë të drejtësisë”, 10 qershor 2015, http://www.asp.gov.al 242
Phillips Davison, Public Opinion, International Encyclopedia of the Social Sciences, 1968 243
Intervistë personale, datë 23.05.2015
89
të drejtë të dijë si vepron drejtësia. Jo vetëm kaq. Por tani që drejtësia është vënë në
bankën e të akuzuarve, pushteti gjyqësor nuk ka një angazhim dhe qasje të strukturuar si
pushtet dhe nuk sillen si pushtet. Në disa tryeza të rrumbullakëta jepet një mendim nga
një gjyqtar, në takime të tjera nga një tjetër dhe mungon një qasje e strukturuar. Për
shembull tani që po bëhet reforma në drejtësi mesazhi që i përcillet publikut nga pushteti
gjyqësor është sikur e gjithë reforma bëhet kundër tyre, por jo. Kjo është reforma e tyre
dhe duhet të organizohen si një angazhim edhe në kuadër të procesit të integrimit
evropian.”244
Qasja e vlerësimit të efektivitetit organizativ në prokurorinë e përgjithshme ndjek të
njëjtën linjë sikurse në gjykatë. Modeli i vlerësimit bazuar në performancën e burimeve dhe
proceseve të brendshme të institucionit përbën boshtin e punës. Rregullorja për sistemin e
vlerësimit të punës dhe të aftësive profesionale e morale të prokurorëve parashikon tërësinë e
kritereve që duhet të përmbushin përfaqësuesit e akuzës gjatë ushtrimit të detyrave
funksionale.245
Neni 8 i rregullores përcakton si të rëndësishme për tu shqyrtuar gjatë procesit të
vlerësimit të prokurorit “aftësinë për të dëgjuar dhe komunikuar”, të cilën e përkufizon:
“....aftësia e prokurorit për të trajtuar me respekt të gjithë subjektet e procedimit penal
dhe në veçanti gjykatën, drejtuesit e prokurorisë, kolegët dhe personelin administrativ.”
Si persona publik, ashtu si gjyqtarët, prokurorët mbartin riskun e dëmtimit të imazhit të
institucionit duke vënë në diskutim efektivitetin organizativ. Kjo nuk do të thotë që profesionet e
tjera nuk e mbartin këtë risk, por parashtruar faktit që gjykata dhe prokuroria janë institucione të
drejtësisë, reagimi dhe ndjeshmëria e publikut është më e lartë. Komunikimi i brendshëm i
institucionit dhe organeve të tjera të drejtësisë ndikon në efektivitetin e institucionit. Rastet e
publikuara në media dhe të evidentuara në punime shkencore tregojnë për “dëmin institucional”
dhe ngrehinat në komunikimin midis organeve të drejtësisë dhe perceptimin e publikut.246
Edhe
pse mund të jenë raste sporadike apo të veçuara, përgjithësimi dhe gjykimi i publikut marrin
konotacione negative për punën e prokurorisë. Titujt e raportimeve të medias dhe analizave që i
bëhen deklaratave të institucionit të prokurorisë nxisin debatin e efektivitetit të punës së organit
të akuzës.
244
Intervistë personale datë 21.11.2015 245
http://www.pp.gov.al/web/regullore_e_sist_vler_te_prokuroreve_758.pdf, gjetur më 17.07.2015. Neni 4 i
rregullores për cakton kriteret e vlerësimit të prokurorëve: 1. Vlerësimi i punës dhe i aftësive profesionale e morale
të prokurorëve kryhet sipas aftësitë profesionale, aftësitë personale, aftësitë dhe qëndrimi shoqëror, aftësitë
administruese/menaxhuese, respektimi i disiplinës në punë, masat disiplinore në fuqi në kohën e vlerësimit. 246
Në punimin shkencor “Të dënuarit mes izolimit, informimit dhe nevojës për komunikim”, paraqitur nga Zylyftar
Bregu, fq. 134, citohen raste të problematikave të komunikimit midis prokurorisë dhe burgjeve të cilat janë bërë
publike nga media dhe institucioni i Avokatit të Popullit “në të cilat prokurori për neglizhencë apo pakujdesi në
përmbushjen e detyrave ligjore ka mbajtur në burg deri në 30 ditë më shumë se sa ishin dënuar qytetarë të ndryshëm.
Të dënuar të tjerë janë liruar nga burgu edhe pse ishin të dënuar nga gjykata për dy krime njëri pas tjetrit, por kishin
përfunduar vetëm dënimin e parë”.
90
Le të marrin si shembull deklaratën e kryeprokurorit Adriatik Llalla, se ka marrë nën
hetim ministra të qeverisë “Rama” dhe ish-ministra të kabinetit “Berisha”.247
Nga ana
organizative duket se prokuroria ka intensifikuar punën në luftën kundër korrupsionit në çdo
nivel të shoqërisë. Pra, mund të flasim për efektivitet i cili në bazë deklarate është afatshkurtër.
Në perspektivën e marrëdhënieve me publikun kjo deklaratë sugjestionon mosefektivitet, pasi
prej nëntorit të vitit 2014 (periudhë gjatë së cilës u bë deklarata) e deri në korrik të vitit 2015
(periudha e monitorimit të autores së studimit) nuk janë përcjellë fakte për publikun lidhur me
ministrat që do të procedohen, apo aq më tepër të kenë filluar procedime penale. Është e
kuptueshme që mbledhja e fakteve dhe provave kërkon kohë, mjete të sofistikuara dhe burime
njerëzore me kapacitete të larta profesionale. Përtej procedurave hetimore, qëndrime të tilla nuk
ndihmojnë për të përmirësuar imazhin, por përkundrazi shfaqin nuanca vaniteti dhe narcisti në
komunikimin me publikun. Si rrjedhojë, edhe rezultatet e shpallura në analizat vjetore nuk mund
të kenë efektin e dëshiruar në marrëdhëniet me publikun. Në këtë rast, por edhe të tjera, publiku
peshon fjalën kundër veprave.
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve ka një qasje të ndryshme nga gjykata dhe prokuroria
lidhur me vlerësimin e efektivitetit organizativ. Sikurse shpjegon dhe zv. drejtori i përgjithshëm
vlerësimi kryhet bazuar në qëllime dhe produkte. Ndikuar nga plani i përgjithshëm i qeverisë,
institucioni ka përcaktuar produktet të cilat duhet të realizojë brenda një periudhe të caktuar, të
cilat në thelb përbëjnë prioritet kryesore, por edhe bazën e vlerësimit të efektivitetit
organizativ.248
Sikurse u shpjegua më sipër, për organizimin e brendshëm vlerësimi me bazë
produktesh mund të jetë deri në një farë mase pozitive, por për marrëdhëniet me publikun,
vlerësimi me bazë rezultatesh do të ishte me efektive. Kjo lloj metodologjie kërkon angazhimin e
një numri të qëndrueshëm të burimeve njerëzore, por në të njëjtën kohë vënien në zbatim të
instrumenteve shkencorë për matjen e efektivitetit.
Tashmë prej vitesh tregues apo matës të efektivitetit organizativ në burgje janë dhe
raportet e organizatave ndërkombëtare dhe kombëtare. Parë nga një këndvështrim personal, por
edhe nga një monitorim i përgjithshëm, numri i raporteve të monitorimit nga organizata jo
qeveritare është më i lartë krahasuar me prokurorinë dhe gjykatën.
Problematikat e ngritura në raporte të ndryshme, si raporti vjetor i Avokatit të Popullit,249
raportet monitoruese të Komitetit Shqiptar të Helsinkit250
e raporte të ndryshme kanë pasur
ndikimin e tyre në vlerësimin e efektivitetit të institucioneve penitenciare dhe menaxhimit nga
drejtoria e burgjeve. Ish drejtori i përgjithshëm i burgjeve pohon se:
247
Gazeta Sot, artikulli me titull “Arrestimi i ministrave, prononcohen deputetët: Llalla kamikazi i Berishës, show
për të mbuluar grabitjet e familjes dhe të Bankës së Shtetit, postuar më 8 nëntor 2014, në
http://www.sot.com.al/politike/arrestimi-i-ministrave-prononcohen-deputet 248
Shih ibid 101 249
Aktiviteti i Avokatit të Popullit të Shqipërisë në rolin e mekanizmit kombëtar për parandalimin e torturës, Raporti
vjetor 2013 250
Komiteti Shqiptar i Helsinkit, “raport mbi situatën e të drejtave të njeriut të personave të privuar nga liria në
drejtoritë dhe komisariatet e policisë dhe institucionet e paraburgimit dhe të ekzekutimit të vendimeve penale
monitorimet janë realizuar gjatë periudhës maj – dhjetor 2014”, Tiranë, dhjetor 2014
91
“Gjetjet dhe rekomandimet e organizatave monitoruese të sistemit të burgjeve janë
përcaktuar si grup treguesish për të matur efektivitetin e menaxhimit të institucioneve,
por në të njëjtën kohë janë përkthyer si prioritete të punës dhe qëllime parësore.”251
Burimet njerëzore përbëjnë asetin kryesor për suksesin e një institucioni. Testimi i
aftësive profesionale të stafit shihet si një mjet për të matur efektivitetin e punës. Për të rritur
transparencën me publikun është pozitive ideja e publikimit të rasteve të rezultateve të testimit të
punonjësve. Bazuar në njoftimin zyrtar të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve mediat
raportuan mbi një numër punonjësish, 766 persona, të cilët nuk kaluan testimin.252
Në proporcion
me numrin e punonjësve të cilët kaluan testimin (1948 punonjës), numri i “ngelësve” mund të
konsiderohet mesatarisht i ulët, por duhet të tregohet kujdes me mesazhin që përcillet në
funksion të ndërtimit të marrëdhënieve me publikun. Mesazhi i parë mund të jetë mesazhi zyrtar
që përcillet nga titullari i institucionit “...testimi nuk ka për qëllim ndëshkimin, por vlerësimin,
analizimin e njohurive, apo aftësive që ka stafi për të kryer detyrën”.253
Mesazhi tjetër që mund
të perceptojë publiku është që njerëz të paaftë dhe jo profesionistë janë të punësuar brenda
sistemit të burgjeve, të cilët kanë peshë në arritjen e qëllimeve të institucionit dhe ndërtimin e
imazhit. Cameron dhe Chaffee paralajmërojnë se:
“Dështimi nuk është as një shqetësim i përkohshëm që do të tolerohet nga institucionet,
as nuk është një kusht i izoluar për disa institucione të drejtuara keq. Përkundrazi,
dështimi është një pozitë shoqërore që premton të jetë në pjesën më të madhe të mjedisit,
që është duke u përjetuar nga shumica e sektorëve të shoqërisë sonë.”254
Duhet kuptuar se është detyra e drejtuesve të institucioneve të përdorin aftësitë e tyre
intelektuale dhe profesionale për modelin më të përshtatshëm për të matur efektivitetin
organizativ, duke pasur në konsideratë marrëdhëniet që ndërtohen me publikun. Modelet mund të
ndryshojnë nga institucioni në institucion, në varësi të qëllimeve dhe trendeve bashkëkohore të
matjes së efektivitetit.255
3.2 Karakteristikat e komunikimit dhe tiparet e tij
251
Shih ibid 148 252
Shih Gazeta Koha Jonë, 06 Mars 2015, artikullin me titull “Testohen punonjësit e burgjeve, nuk e kaluan 766 prej
tyre”. 253
Balkan Web, artikulli me titull: “Zoto: Testimi i punonjësve jo për largime nga puna. Ja si do të funksionojnë
burgjet private”. Postuar më 26 janar 2015, në http://www.balkanweb.com/site/mbrapa-perdeve-te-hekurta-zoto-
mbipopullimi-ne-paraburgim-jo-nga-arrestimet-per-energjine/ 254
Kim S. Cameron, Ellen E. Chaffee, The aftermath of decline, Organizational Studies Division National Center for
Higher Education Management Systems, 1983, fq. 4 255
Narges Sariolghalam, Mohammad Reza Noruzi, Gholam Reza Rahimi, “The Enigma of Howard Gardner's
Multiple Intelligences Theory in the Area of Organizational Effectiveness”, International Journal of Business and
Management Vol. 5, No. 5, May 2010, fq. 165
92
Në pjesën e dytë të punimit trajtuam raportet e komunikimit midis institucioneve të
drejtësisë ku spikaste komunikimi zyrtar shkresor formal. Deformimi apo mosfunksionimi i
komunikimit midis gjykatës, prokurorisë, drejtorisë së burgjeve mund të rezultojë në lirimin e
personave nga burgu edhe kur mund të jenë gjykuar dhe dënuar për krime të tjera përveç dënimit
të parë, apo qëndrimi i padrejtë në burg i një personi si rrjedhojë e mosmbërritjes së urdhrit të
ekzekutimit të prokurorit. Gjithashtu, vumë re se deklaratat mediatike dhe publikimi i raporteve
vjetore të institucioneve të drejtësisë kanë interes mediatik, si dhe tërheqin vëmendjen e palëve
të ndryshme. Por cilat janë tiparet dalluese të komunikimit dhe si materializohen në funksion të
ndërtimit të marrëdhënieve me publikun?
Duke qenë të vetëdijshëm për funksionin që kryejnë dhe përgjegjësinë për mbrojtjen e
reputacionit të institucionit, specialistët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
aplikojnë qasje të ndryshme të komunikimit me publikun. Uatson dhe Noble besojnë se ekspertët
e marrëdhënieve me publikun duhet të formojnë një kuptim të strukturuar të mekanizmave që
përdorin, si dhe të kenë krijuar një kornizë të logjikshme të publikut të tyre që mund të jenë
media, komunitete, organizata, etj.256
Oliver shton se marrëdhëniet me publikun duhet të zhvillojnë një ton dhe mesazh të
qëndrueshëm të komunikimit, i cili duhet të reflektojë mënyrën se si institucioni kërkon të
shfaqet për publikun.257
Gjatë periudhës që ushtroja profesionin e përgjegjëses së marrëdhënieve
me publikun në drejtorinë e përgjithshme të burgjeve, në takime formale dhe informale me
gazetarë përcillej kërkesa për marrjen e një informacioni të saktë, të plotë, të qartë dhe me detaje.
Cutlip and Center listojnë shtatë karakteristika, të cilat në thelb mund të konsiderohen si
indikatorë matës për të vlerësuar edhe në rastin tonë karakteristikat e komunikimit në sistemin e
drejtësisë.258
Ato janë:
1. Plotësia e informacionit: Përcjellja e të gjithë informacionit me qëllim që marrësi të
vlerësojë në mënyrë të plotë përmbajtjen.
2. Saktësia: Theksimi i pikave kryesore dhe mospërfshirja informacioneve që nuk
përputhen me kontekstin e komunikimit.
3. Konsiderimi: Vlerësimi i nevojave dhe pikëpamjeve të marrësit të mesazhit rreth
përmbajtjes.
4. Konkretizimi: Mesazhi mbështetet në fakte dhe figura. Gjithashtu, sa i përket procesit
të komunikimit lidhet me faktin e kthimit të përgjigjeve në kohë dhe në mënyrë të
vazhdueshme.
5. Etika: Komunikimi etik ndikon në impaktin pozitiv të komunikimit, pasi promovon
një qasje konstruktive në ndërtimin e dialogut.
6. Qartësia: Qasja e komunikimit specifik dhe përdorja e një terminologjie relevante
gjatë komunikimit.
256
Tom Watson, Paul Noble, Evaluating Public Relations: A Best Practice Guide to Public Relations Planning,
Research and Evaluation, Kogan Page, Great Britain & USA, Second edition, 2007, fq. 2 257
Sandra Oliver, Public Relations Strategy, Third edition, Kogan Page, London and Philadelphia, 2010, fq. 16 258
Scott M. Cutlip, Allen H. Center, Effective Public Relations, Prentice-Hall, New York, 1953, fq. 23
93
7. Korrektësia: Përdorimi i gramatikës dhe sintaksës në mënyrë të drejtë, e cila ndikon
në rritjen e efektivitetit të komunikimit dhe besueshmërinë e mesazhit.
Edhe vet gazetarët të cilët mbulojnë raportimet në sistemin e drejtësisë i kushtojnë një
rëndësi të veçantë mënyrës se si ndërtohet komunikimi me institucionet mediatike. Për disa
gazetarë sfida kryesore mbetet plotësia e informacionit. Ndërsa për gazetarin Habjon Hasani
rëndësi ka “cilësia e të dhënave”.259
Gazetarja Klodiana Lala bazuar në eksperiencën personale
sqaron:
“Zyrat e Shtypit japin informacion aq sa u lejojnë eprorët dhe në jo pak raste,
informacioni është i cunguar.”260
Komunikimi me median dhe aktorë të veçantë publik zë një vend të padiskutueshëm për të
kuptuar qasjet e institucioneve ndaj publikut, e për më tepër modelin qeverisës. Mund të marrim
të mirëqenë se gazetarët për shkak të profesionit janë të “etur” për informacion dhe asnjëherë
nuk mjaftohen me njoftimet për shtyp apo konfirmimet që përcillen nga zëdhënësit e
institucionit. Ky fakt nuk duhet t’i vërë institucionet në “mbrojtje” por në lëvizje në mënyrë që të
ndërtojnë një sistem efikas të marrëdhënieve me publikun nëpërmjet komunikimit efektiv.
Komunikimi është një proces shoqëror dhe dinamik me anë të cilit mund të zbërthejmë
funksionimin e një sistemi. Le t’i shpjegojmë më qartë këto qëndrime duke i vendosur në
kontekstin e studimit me shembuj konkretë.
Ngjarja e rëndë e vitit 2008 në burgun e Peqinit ku gjatë takimit special me bashkëshortin e
burgosur, gruaja vritet nga burri, i cili më pas kryen aktin e vetëvrasjes, tërhoqi një vëmendje të
jashtëzakonshme të opinionit publik. Diskutimi mori fokus dhe trajta të ndryshme, por
specifikisht mund të zbërthehet komunikimi me publikun në raste krizash.
Njoftimi zyrtar i drejtorisë së përgjithshme të burgjeve në mënyrë të përmbledhur paraqiste
se si kishte ndodhur ngjarja dhe veprimet që ishin ndërmarrë nga stafi.261
Mediat e shkruara për
259
Intervistë personale, 15 prill 2015 260
Intervistë personale, 23 mars 2015 261
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve në njoftimin për mediat: “Mbi vdekjen e Minir Muçës dhe bashkëshortes së
tij” datë 30.07.2008 sqaronte: “Bazuar në nenin 43 të ligjit nr. 8328 datë 16.04.1998 “Për të Drejtat dhe Trajtimin e
të Dënuarve me Burgim dhe të Paraburgosurve”, i ndryshuar, dhe në nenin 54 të “Rregullores së Përgjithshme të
Burgjeve”, të gjithë familjarët e të dënuarve apo paraburgosurve mund të takojnë fëmijët apo të afërmit e tyre që
vuajnë dënimin në një institucion të ekzekutimit të vendimeve penale. Në IEVP Peqin më datën 29/07/2008 është
kryer takimi rutinë me Minir Muçon dhe vëllezërit e tij, ku i ati i tyre së bashku me bashkëshorten e Minir Muços,
Thëlleza Muço me vajzën e tij 6 vjeçare kishin ardhur për t’i vizituar. Pasi ka përfunduar takimi rutinë, më pas çifti
ka vazhduar me “takimin special”. Pas përfundimit të orarit të “takimit special” punonjësi i shërbimit duke
respektuar intimitetin e këtyre takimeve ka kërkuar ndërprerjen e tij, ku ka konstatuar të dy personat në dhomën e
takimit të shtrirë pa ndjenja në gjendje të veshur. U lajmërua menjëherë mjeku i institucionit i cili ka konstatuar
vdekjen e dy personave, Minir Ferik Muço i datëlindjes 19/04/1975 dhe Thëllëza Nazar Muço e datëlindjes
16/07/1981. Mbas kësaj është lajmëruar menjëherë prokuroria e cila ka bërë veprimet proceduriale. Në konstatimin
paraprak vërejtën që i dënuari Minir Muço është vetëvrarë me rrymë elektrike. Ndërsa për bashkëshorten mendohet
që është mbytur nga i shoqi, i dënuari Miniri. Lidhur me këtë prokuroria po vazhdon hetimet. Nga biseda me të atin
çifti ka pasur probleme më parë, por nuk mendonte se mund të arrinte në këtë veprim dhe se vdekja ishte e
paramenduar. Institucioni ka kryer të gjitha procedurat e nevojshme ligjore në lidhje me takimin special dhe ka
zbatuar Rregulloren e Përgjithshme të Burgjeve dhe Rregulloren e Brendshme. Ndërkohë, trupi i pajetë i të
94
një periudhë tre ditore sillnin detaje të reja ngjarjes dhe raportonin në lidhje me sigurinë gjatë
kryerjes së takimeve speciale.262
Nëse analiza do të bazohet në 7 karakteristikat e komunikimit të
përmendura më sipër, pyetja e parë që lind lidhet me plotësinë dhe saktësinë e informacionit.
Referuar njoftimit zyrtar të publikuar nga Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve vihet re se
përcillet një informacion i përgjithshëm lidhur me ndodhinë e ngjarjes. Në njoftim thuhet se:
“Institucioni ka kryer të gjitha procedurat e nevojshme ligjore në lidhje me takimin
special dhe ka zbatuar Rregulloren e Përgjithshme të Burgjeve dhe Rregulloren e
Brendshme”. Në fund citohet “Prokuroria po vazhdon me hetimin dhe rrethanat me të
cilat u krye vetëvrasja”.
Ndërkohë mediat raportojnë “për ndjekjen penale të drejtuesve të burgut të Peqinit”.263
Përpara fillimit dhe përfundimit të hetimit nga prokuroria për publikun komunikohen qëndrime
të ndryshme, të cilat paraqiten në mënyrë grafike në figurën e mëposhtme.
Fig. 18 Ilustrim mbi defektet e komunikimit të njoftimit për shtyp të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve
mbi ngjarjen e Peqinit
? Besueshmëria e informacionit
Toni përshkrues që mbizotëron në njoftimin zyrtar është artikulimi i mbrojtjes dhe jep
detaje të procedurave të zbatuara pas konstatimit të ndodhisë, duke nënvizuar që janë zbatuar
rregullat. Nga ana tjetër, pohimi i dytë, “prokuroria po vazhdon hetimet”, sugjestionon që
rezultate të reja mund të dalin, të cilat vënë në dyshim saktësinë e informacionit. Raportimet e
medias rrisin edhe më tepër probabilitetin e (mos)korrektësisë së informacionit. Kjo nuk do të
thotë që media është burimi më i besueshëm i lajmit, por në këtë rast vihet re një mospërputhje e
fakteve, e cila vjen si rezultat i procesit të komunikimit midis dërguesit dhe marrësit. Gjithashtu,
vihet re se mungon komponenti i konsideratës që do të thotë nuk vlerësohen nevojat që mund të
vetëvrarit Minir dhe trupi i bashkëshortes së tij janë çuar në morgun e Tiranës. Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve
ka marrë të gjitha masat e nevojshme për shoqërimin e të atit në vendbanimin e tij dhe po kujdeset dhe mban nën
vëzhgim vëllezërit e tjerë të cilët janë duke vuajtur dënimin në burgun e Peqinit dhe janë në gjendje normale.
Ndërkohë, Prokuroria po vazhdon me hetimin dhe rrethanat me të cilat u krye vetëvrasja. 262
Shih Gazeta Panorama, Shekulli. Korrieri, Shqip, Shqiptare, Tirana Observer, 30 korrik 2008 263
Shih Gazeta Shqip,“Tragjedi në burg: 33 vjeçari nga Trebinja e Pogradecit ka mbytur të shoqen me kordonin e
ventilatorit.”, 30 korrik 2008
Njoftimi
për shtyp
Është zbatuar
rregullorja
Prokuroria
vijon hetimet
Media, ndiqen
penalisht drejtuesit e
burgut
Nuk
përgënjeshtrohet lajmi nga burgjet
95
kenë gazetarët për informacion të mëtejshëm. Psh. si ka qenë vlerësimi i sjelljes gjatë kohës së
kryerjes së dënimit? A ka shfaqur shenja agresiviteti gjatë qëndrimit në burg? Si i ka pasur
lidhjet me familjarët? A është trajtuar për ndonjë problem specifik gjatë qëndrimit në burg?
Ndërtimi i përmbajtjes dhe përfshirja tërësore e fakteve do të krijonte një besueshmëri edhe më
të lartë të zbatimit të rregullave në institucionet penitenciare. Cutlip thekson se “komunikimi i
plotë redukton nevojën për ngritjen e pyetjeve të tjera”.264
Sikurse drejtoria e burgjeve, prokuroria e përgjithshme përballet me sfidën e plotësisë së
informacionit. Kërshëria e medias rritet edhe më tepër “për çështjet nën hetim që nuk mund të
jepet informacion”. Megjithatë për gazetarët nuk qëndron vetëm në këtë aspekt problematika.
“Mungesa e transparencës, vonesa në marrjen e përgjigjeve për kërkesat, tentativat për
të ndikuar në daljen e lajmit”265
- janë pjesë e procesit të komunikimit ndërmjet
institucioneve dhe medias.
Nëse flasim për prokurorinë është vet organi i akuzës që bën politikën penale në emër të
shtetit dhe është një çështje me interes publik, sqaron Meçe. Duhet të dalin të komunikojnë me
publikun në emër të shtetit për goditjen që kanë dhënë kundër veprave të jashtëligjshme.
“Prokuroria e quan të mjaftueshme dhe të realizuar detyrën me raportimin në kuvend.
Ndërkaq nuk duhet të ndodhë kështu. Nga organet e drejtësisë vazhdon të jetë organi më i
mbyllur. Funksionojnë si një mendësi e pushtetit diktatorial, kur në fakt duhet të jenë më të
hapura. Prokuroria është institucioni që ka më shumë problematika sa i përket
marrëdhënieve me publikun. Ka çështje që mund të kenë qenë shumë sekrete dhe ka dalë
sekreti, filmime, fotografi, informacione që i disponon prokuroria. Fakti që media i marrin
do të thotë që ka abuzim. Në disa raste kërkohen zyrtarisht dhe nuk jepen si informacion,
ndërkohë nga ana tjetër informacioni rrjedh në media. Jo vetëm kaq por ka pasur edhe
çështje kur janë bërë publike të dhëna për të miturit.”266
Pothuajse të njëjtën linjë mendimi ndjekin dhe avokatët e personave të akuzuar për çështje të
ndryshme. Avokati Kocaqi shprehet se:
“Komunikimi me prokurorinë për përcjelljen e provave dhe fakteve në të cilën mbështetet
akuza është një sfidë më vete. Mungesa e këtyre materialeve krijon vështirësi për
përgatitjen e mbrojtjes ndaj klientit.”267
Parashikimet ligjore kanalizojnë komunikimin me publikun dhe dhënien e informacionit në
institucionet e drejtësisë. Megjithatë, mund të evitohet përdorimi i vazhdueshëm i shprehjes
“çështja është në hetim” dhe mund të gjendet një qasje më proaktive për të komunikuar me
264
Shih ibid 258 265
Shih ibid 259 266
Shih ibid 175 267
Intervistë personale, Avokat Beqar Kocaqi, Anëtar i Dhomës së Avokatisë Tiranë, 11 korrik 2015
96
publikun, duke mos cenuar rëndësinë e hetimeve. Jo në pak raste mediat i referohen “burimeve
jozyrtare” në raportimet e tyre duke ndikuar në keqinformimin e publikut. Si rezultat nuk mund
të mbajnë përgjegjësi vetëm mediat për raportime jo të sakta, por duhet të vlerësohet konsiderata
që i jep institucioni komunikimit me median dhe publikun. Shembujt janë të dyanshëm kur
media mund të ketë cenuar hetimet duke publikuar informacione konfidenciale, apo
informacione jo të sakta dhe në rastin tjetër, institucioni ka nguruar në dhënien e një
informacioni të plotë dhe korrekt. Njoftimi i drejtorisë së përgjithshme të burgjeve i datës 20
tetor 2009 drejtuar gjithë mediave trajton rastin e verifikimit të informacionit, përpara se të
publikohen. Ndër të tjera thuhet:
“......Ju kërkojmë që në përputhje të plotë me misionin e gazetarëve dhe mediave në
tërësi, për të informuar publikun dhe jo për të dizinformuar atë, të verifikoni të gjitha
informacionet apo të dhënat që zotëroni për sistemin e burgjeve në Shqipëri.”
Për të evituar këtë problematikë duhen minimizuar rastet e përdorimit të “burimeve jo zyrtare
nga mediat” duke krijuar kushtet optimale për një komunikim simetrik. Është në interesin e
institucionit ndërtimi i qasjeve proaktive të komunikimit, pasi hap mundësinë e urave të
bashkëpunimit dhe përmirësimin e imazhit në publik.
Në komunikimin me publikun dhe median gjykata e Tiranës ka një specifikë të veçantë, që
do të thotë flet nëpërmjet “vendimeve” që jep. Gjithashtu, kalendari i çështjeve të gjykimit,
vendimet e gjykatës bëhen publike, shpallen në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe hidhen në sistemin
online, ku çdo individ mund të ketë akses.268
Media dhe individët mund të bëhen pjesë e
proceseve gjyqësore, duke mos pasur nevojën për deklaratën zyrtare të institucionit. Megjithatë,
kjo nuk do të thotë që përjashtohet analizimi i komunikimit nëpërmjet shtatë veçorive të Cutlip
dhe Center. Jo të gjithë gazetarët kanë njohuritë e duhura lidhur me terminologjinë juridike,
sikurse aftësitë për të analizuar gjuhën teknike. Qartësia, konkretizimi dhe etika duhet të jenë
baza e komunikimit me median për disa arsye. Së pari, është media e cila do të raportojë mbi
vendimin e gjykatës, si dhe duke marrë në konsideratë funksionin interpretues, do të analizojë
për publikun nëse vendimi ishte i drejtë ose jo. Së dyti, paraqitja e fakteve në mënyrë të qartë dhe
koncize dhe gjuhë të kuptueshme ndikon në “bindjen” e gazetarit për transparencën e procesit të
vendimmarrjes. Ky lloj komunikimi i vjen në ndihmë edhe vet gazetarit për të shmangur
raportimin pa fakte dhe jo objektiv. Altay tërheq vëmendjen se:
“Raportimet mediatike ndahen nga viza e idiotllikut dhe virtytit dhe e vërteta mund të
zëvendësohet me paragjykimin”.269
Pikërisht ky fakt duhet të merret në konsideratë nga gjyqtarët dhe personat që ushtrojnë
marrëdhëniet me publikun gjatë procesit të komunikimit. Komunikimi korrekt nuk është një
268
Intervistë personale, Alba Nikolla, Përgjegjëse e Sektorit të Burimeve Njerëzore dhe Marrëdhënieve me
Publikun, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, 01 korrik 2015 269
Ibrahim Altay “Journalism and prejudice”, Publikuar më 24 nëntor 2014 në http://www.dailysabah.com/readers-
corner/2014/11/24/journalism-and-prejudice
97
detyrë e cila duhet të realizohet, por është një vlerë e cila ndikon në perceptimin institucional dhe
emancipimin e shoqërisë.
Gjyqtarët gjatë intervistave formale në mënyrë direkte ngrinin shqetësimin mbi notat e
larta paragjykuese të punës së gjykatës. Le të konsiderojmë se shqetësimi i tyre është i drejtë.
Pikë së pari duhet kuptuar se niveli i paragjykimit lidhet ngushtë me procesin e komunikimit.
Edhe pse gjykatat janë institucione të hapura, marrëdhëniet me publikun pasqyrojnë një realitet
ndryshe. Fodor dhe Nordby sqarojnë se besimet e përgjithshme dhe konteksti socio-kulturor
ndikojnë në kuptimin e gjuhës270
[mesazhit që i përcillet publikut]. Nga ana tjetër, publiku ka
shumë pak informacion rreth punës së gjykatës dhe ngarkesës së gjyqtarëve. Raportimet e
medias fokusohen kryesisht në vendimet që jep gjykata dhe shpesh herë mungon analiza
rrethanore e fakteve dhe shkak pasojës. Këtij fakti i shtohet dhe mungesa e strukturave të
posaçme të komunikimit duke krijuar në një farë mase komunikim individual të gjyqtarëve.
Individualizimi i komunikimit mbart riskun e gjeneralizimit të perceptimeve. Pra, nëse një
gjyqtar komunikon në mënyrë jo etike, komunikimi publik ka predispozitë të perceptohet sipas
konceptimit në figurën e mëposhtme.
Fig. 19 Risku i përgjithësimit të perceptimeve të publikut në rast komunikimi jo etik
Drejtuesja e Komitetit Shqiptar të Helsinkit shprehet se gjeneralizimi i problematikave
nga gjyqtari te institucioni dhe përgjithësimi i fenomenit vjen si rezultat i komunikimit jo efektiv
dhe dështimit të marrëdhënieve me publikun. Artikulimi në mënyrë konkrete i vendimeve dhe
paraqitja e arsyetimit të saktë dhe të kuptueshëm për publikun përbëjnë ende sfida për disa
gjyqtarë, të cilët fatkeqësisht perceptohen si “fytyra” e vërtetë e gjyqësorit.271
Reflektimi i këtij
lloji të komunikimit nxit perceptimet negative për publikun dhe rrit tendencën për paragjykim,
edhe pse mund të jenë mbi fakte të pabazuara. Bourdie propozon një qasje edhe më sfiduese për
institucionet, ndërtimin e “kapitalit social”, i cili ndër të tjera është rezultat i shkëmbimeve,
270
Cituar te Halvor Nordby “Values, Cultural Identity and Communication: A Perspective From Philosophy of
Language”, Journal of Intercultural Communication, ISSN 1404-1634, Issue 17, June 2008. 271
Shih ibid 175
Gjyqtari shfaq sjellje
jo etike
Gjyqtarët nuk kanë
etikë
Gjykatat nuk zbatojnë
rregullat e etikës
98
kohës, komunikimit, kujdesit.272
Institucionet e drejtësisë duhet të rrisin ndërgjegjësimin për
përvetësimin e kapitalit social për të cilin flet Bourdie, duke u bazuar në modelet
teorike/empirike të komunikimit me publikun.
3.3 Praktika e marrëdhënieve me publikun dhe ideja e dialogut
Siç bien dakord pjesa më e madhe e studiuesve komunikimi është art. Marrëdhëniet me publikun
nëpërmjet artit të komunikimit krijojnë mundësinë e dialogut me publikun. Natyrisht, shtyllat e
dialogut paraprihen nga adaptimi i komunikimit simetrik. E thënë shkurt, pa komunikimin
simetrik nuk mund të ketë dialog dhe pa dialog nuk mund të ketë komunikim simetrik. Në vende
të zhvilluara dhe institucione bashkëkohore ndërtimi i dialogut nuk përbën më një mit, por është
një praktikë e qenësishme e punës, ku në disa raste përfshihet në detyrat profesionale të
ekspertëve të marrëdhënieve me publikun.273
Marsh shpjegon se nëse institucionet synojnë të
dialogojnë me publikun duhet të adaptojnë dhe zbatojnë katër principe themelore: (i)
Gatishmërinë për t'u angazhuar; (ii) Reciprocitetin; (iii) Transparencën; (iv) Ndërveprimin. Pjesë
e procesit është dhe parashikimi i nevojave të publikut.274
Debatet mbi komunikimin dhe retorikën e përdorur me publikun nuk janë çështje që
shfaqen vetëm në kohët moderne. Athina e shekullit të katërt para Krishtit dhe debatet filozofike
të Aristotelit, Platos dhe Sokratit mbi retorikën a(simetrike) shërbejnë si pikënisje për të kuptuar
rëndësinë që merr komunikimi me publikun.275
Gjenerimi i dialogut i jep një trajtë ndryshe
marrëdhënieve me publikun, duke i “mbrojtur” nga propaganda dhe komunikimi i qëllimshëm
me karakter influencues në mungesë të debatit të hapur. Nocioni i dialogut është lehtësisht i
shpjegueshëm ku dëgjimi, marrja në konsideratë, harmonizimi, balancimi formojnë pjesën
esenciale të përdorimit të këtij termi. Si pjesë e një procesi dinamik, institucionet e drejtësisë
kanë përcaktuar praktikat e marrëdhënieve me publikun, të cilat mund të vlejnë për analizën e
dialogut me publikun. A mund të flasim për praktika të konsoliduara dhe qasje efektive për
ndërtimin e dialogut me publikun?
Intervistat me personat përgjegjës për marrëdhëniet me publikun dhe median në
institucionin e drejtësisë na zbulojnë praktikat që aplikohen. Të gjitha së bashku, mund të
grupohen në shtatë praktika të cilët janë vënë në përdorim si mjete për dialogun konstruktiv me
publikun.
E para, njoftimet për shtyp ose publikun. Deklaratat për shtyp dhe njoftimet për publikun
janë një praktikë e konsoliduar në institucione të niveleve të ndryshme. Të konsideruara si
272
Cituar te Chiara Valentini, “Personalised networks of influence in public relations”, Strategic resources for
achieving successful professional outcomes, Aarhus University, Denmark, fq. 153 273
Këshilltari anglez për reformën në sistemin e burgjeve dhe paraburgime, atashuar në Drejtorinë e Përgjithshme të
Burgjeve shpjegon se në përshkrimin e detyrave funksionale të personit të ngarkuar për komunikimin dhe
marrëdhëniet me publikun në shërbimin e burgjeve në Angli, një nga detyrat themelore është ndërtimi i dialogut me
publikun. 274
Charles Marsh, Antecedents of two-way symmetry in classical Greek rhetoric: The rhetoric of Isocrates. Public
Relations Review, 29, 2003, 351-367. 275
Charles W. Marsh, Public Relations Ethics: Contrasting Models from the Rhetorics of Plato, Aristotle, and
Isocrates, Journal of Mass Media Ethics, 16(2&3), 78–98.
99
qëndrime zyrtare institucionale dhe pjesë tonike mjaft e vlefshme276
, deklaratat përdoren nga
mediat si mekanizma për balancimin e lajmit. Për institucionet janë metoda efikase për të arritur
audiencën, për t’i prezantuar publikut punën e tyre, por edhe për të shprehur qëndrimin
institucional të botimeve të ndryshme në media në rastet kur nuk përputhen me të “vërtetën” e
institucionit. Por jo vetëm ky aspekt. Njoftimet për shtyp të institucioneve mbartin riskun e
“spin doctor”. Ish gazetari Tom Foremski në artikullin me titull “Die! Press release! Die! Die!
Die!”,277
argumenton se njoftimet për shtyp janë të padobishme dhe përdoren si taktika
manipulimi, ku në pjesën më të madhe citohen titullarët e institucioneve. Foremski propozon një
qasje tjetër:
“Ndaje njoftimin për shtyp në seksione të veçanta dhe ndërtoje informacion në mënyrë të
atillë që unë si botues të parambledh pjesë të lajmit dhe të krijoj një informacion të
dobishëm. Ofroni një përmbledhje të shkurtër të njoftimit dhe lejoni gazetarët të
“thurin”. Sidoqoftë, gazetarët do ta “thurin” historinë, kështu që pse të shqetësoheni?
Shkruani thjeshtë, sesa në mënyrë tastike.”278
Duke mos qenë plotësisht dakord me qasjen e Foremskit, gazetarët e medias shqiptare
ngulmojnë për përcjelljen e njoftimit për shtyp, si dhe konfirmimin e njoftimit zyrtar, edhe pse
nuk mjaftohen vetëm me njoftimet zyrtare për mbulimin e lajmit, por përdorin burimet
personale.
Por si paraqitet situata në institucionet e drejtësisë? Cili është objekti i njoftimeve për
shtyp dhe njoftimeve për publikun në prokurori, gjykatë dhe drejtorinë e burgjeve? Për të zbuluar
qasjet e këtyre institucioneve u krye një monitorim dhe analizë e njoftimeve për shtyp të
publikuara në faqen zyrtare online për periudhën janar-qershor 2015. Gjatë periudhës së
monitoruar, prokuroria e përgjithshme kishte publikuar 35 njoftime për shtyp; drejtoria e
përgjithshme e burgjeve 36 njoftime dhe gjykata e Tiranës 76 njoftime. Është e nevojshme të
saktësohet, se njoftimet e publikuara nga gjykata kanë një specifikë të ndryshme krahasuar me
dy institucionet e tjera. Nëse njoftimet e prokurorisë dhe burgjeve kanë një qasje standarde të
shkrimit dhe raportimit të njoftimeve për shtyp, këndi i informacionit dhe njoftimeve në gjykatë
kanë një konceptim dhe dimension referencial në bazë të rasteve gjyqësore për gjykim. Për më
tepër vihet re se njoftimet e gjykatës në faqen online nuk kanë formën, trajtën duke synuar
ndërtimin e lajmit.
Nga ana tjetër, njoftimet e prokurorisë dhe burgjeve kanë një formë gazetareske të
ndërtimit të njoftimit për shtyp, duke synuar referimin apo publikimin në media me të njëjtën
përmbajtje. Studime të tjera kanë treguar se kjo është një praktikë që përdoret nga ekspertët e
marrëdhënieve me publikun, si dhe në disa raste gazetarët janë “preja” e tyre.279
276
Arben Muka, Gazetar në radio, Instituti Shqiptar i Medias, 2007, fq. 41 277
Publikuar më 27 shkurt 2006 në faqen online,
http://www.siliconvalleywatcher.com/mt/archives/2006/02/die_press_relea.php 278
Autori i shkrimit me mënyrë tastike (spintastic) i referohet prapashtesave që vendosin ekspertët e marrëdhënieve
me publikun në njoftimet për shtyp, si dhe metodave për të krijuar “lajmin”. 279
Shih ibid 120
100
Në njoftimet zyrtare të prokurorisë së përgjithshme, 29% të njoftimeve e zënë
informacionet rreth takimeve zyrtare të titullarit të institucionit, deklaratat e tij në aktivitete të
ndryshme, si dhe intervistat e dhëna në media. Po të njëjtën përqindje, zënë dhe njoftimet mbi
nisjen e hetimeve apo përfundimin e hetimeve për çështje të ndryshme. Grafiku i mëposhtëm
paraqet ndarjen e kategorive të njoftimeve si dhe përqindjen e tyre.
Graf. 1 Kategorizimi i njoftimeve për shtyp në prokurori dhe përqindja e tyre
Siç shihet, centralizimi i institucionit ndikon në vendosjen në qendër të njoftimeve
drejtuesin e saj. Duhet veçuar që interesi mediatik është më i lartë për çështjet hetimore, sesa
pasqyrimin e takimeve zyrtare të prokurorit. Gjithashtu, ajo që vihet re është se në njoftimet për
shtyp, mungojnë reagimet zyrtare për çështje ku media mund të mos ketë pasqyruar me
objektivitet lajmin, ose nuk kanë përcjellë fakte reale dhe të konfirmuara nga burimeve zyrtare.
Të paktën gjatë tre viteve të fundit edhe në rastet kur media publikon informacione të pavërteta,
ose të pa mbështetura në fakte, prokuroria nuk ka reaguar dhe nuk ka nxjerrë njoftime për shtyp.
Zëdhënësi i prokurorisë së përgjithshme sqaron motivet e qëndrimit institucional:
“Informacione të pasakta, pa burime të besueshme mbi çështje të Prokurorisë ka pasur
dhe vijon të ketë. Gjithsesi, deri më tani, nga ana e Prokurorisë është vlerësuar që të mos
publikohen reagime/publikime. Rastet kur është publikuar informacion i pasaktë ka të
bëjë me elemente hetimore. Në standardin normal, nëse duhet të përgënjeshtrosh një
informacion/të dhënë, duhet të jepet edhe versioni i saktë. Për sa kohë që të dhënat e
pasakta lidhen me aspekte të ndryshme të hetimit dhe në kushtet kur prokuroria nuk mund
të japë publikisht informacionin e saktë (për shkak të sekretit hetimor), është vlerësuar që
të mos bëhen reagime.”280
280
Albi Serani, e-mail datë 28 korrik 2015, ora 15:45
29%
29% 8%
8%
26%
Takime zyrtare të titullarit, deklarata, intervista
Çështje hetimore të prokurorisë
Trajnime të stafit, testime
Politika antikorrupsion dhe transparenca
Të tjera
101
E njëjta situatë mund të përshkruhet edhe për gjykatën e Tiranës. Në ndryshim nga këto
institucione, drejtoria e përgjithshme e burgjeve ka pasur raste më të shpeshta lidhur me reagimet
ndaj informacioneve të pavërteta, sipas këndvështrimit institucional. Ish drejtori i përgjithshëm i
burgjeve shpjegon se rastet më abuzive kanë të bëjnë me refuzimin e ushqimit nga të burgosurit,
që shpeshherë mediat i etiketojnë si “greva urie”.281
Në një letër dërguar mediave, në vëmendjen
e kryeredaktorëve, drejtoria e burgjeve ngre shqetësimin lidhur me verifikimin e informacioneve
të botuara. Ndër të tjera sillet në vëmendje:
“...në disa raste, lajmet e botuara nuk bazohen në fakte reale, sikundër ka ndodhur me
shkrimet për nisjen e një greve urie në IEVP Vaqarr. Në këto kushte, Ju kërkojmë që në
përputhje të plotë me misionin e gazetarëve dhe mediave në tërësi, për të informuar
publikun dhe jo për të dezinformuar atë, të verifikoni të gjitha informacionet apo të
dhënat që zotëroni për sistemin e burgjeve në Shqipëri. Pasqyrimi i të vërtetës duhet të
jetë në themel të punës së çdo mediaje, të çdo gazetari.”282
Në këndin informativ të gjykatës së Tiranës, sikurse është emërtuar në faqen zyrtare
online gjenden njoftimet lidhur me çështje të ndryshme. Vetëm një njoftim fokusohet në
pasqyrimin e aktiviteteve të kryetarit të gjykatës.283
Pjesa tjetër e njoftimeve kanë të bëjnë me
punën rutinë të gjykatës, si dhënie vendimesh, njoftime, publikim procesverbale gjyqësore, etj.
Njoftimet zyrtare me zë e figurë, apo shkresë drejtuar mediave janë një praktikë shumë e rrallë.
Graf. 2 Kategorizimi i njoftimeve në gjykatë dhe përqindja e tyre
281
Shih ibid 148 282
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Letër dërguar gjithë mediave mbi verifikimet për informacionet e botuara,
20.10.2009 283
Fjala e Kryetarit në aktivitetin e dt. 23.07.2015 me temë “Përurimi i sallave dhe ambienteve shtesë në Gjykatën e
Rrethit Gjyqësor Tiranë”.
4%
33%
9% 9%
28%
17%
Kërkesa për çelje procedurash
Vendime për caktimin e seancës gjyqësore
Procesverbale
Vendime për procedura falimenti
Njoftime për palë të ndryshme
Të tjera
102
Sipas Nikollës, kjo shpjegohet me faktin e publikimit të gjitha të dhënave me bazë
statistikore, informacioneve të tjera në faqen online të institucionit. Edhe kur gazetarët janë të
interesuar për çështje specifike gjyqësore, apo tërheqje vendimesh orientohen të vizitojnë faqen
online.284
Kjo lloj metodike mund të ndihmojë në stimulimin e punës kërkimore për gazetarët,
përvetësimin e aftësive të kërkimit online, interpretimin e të dhënave statistikore. Nga ana tjetër,
mbart riskun e krijimit të boshllëkut të komunikimit midis gjykatës dhe gazetarëve. Meçe ndan
këtë mendim:
“Një nga format e marrëdhënieve me publikun është gjykimi i çështjes dhe
shpallja e vendimeve. Edhe në këtë drejtim ka problem sistemi gjyqësor, pasi
çështjet gjykohen në afate të gjata dhe është e vështirë të marrësh vendimin, pasi
nuk zbardhen. Kjo është një marrëdhënie jo e drejtë me publikun.”285
Është më se evident fakti se pjesën më të madhe të njoftimeve e zënë vendimet për
caktimin e seancës gjyqësore. Në funksion të ndërtimit të marrëdhënieve me publikun, kjo
procedurë mund të konsiderohet pozitive. Megjithatë, mungojnë të dhënat empirike lidhur me
numrin e vizitorëve të faqes dhe marrjen e njoftimit nga ky kanal informimi.
Të dhënat e mbledhura në faqen online të drejtorisë së burgjeve tregojnë se ka një
dominim të promovimit të aktiviteteve institucionale nëpërmjet njoftimeve për shtyp. Ajo që
vihet re është qasja faktuale dhe në pjesën më të madhe referohet apo citohet titullari i
institucionit, apo persona të rëndësishëm pjesëmarrës në aktivitet.
Graf. 3 Kategorizimi i njoftimeve të drejtorisë së burgjeve dhe përqindja e tyre
284
Shih ibid 268 285
Shih ibid 175
5%
75%
6%
6%
8% Trajnime dhe ngritje kapacitetesh të stafit
Aktivitete për personat me liri të kufizuar
Masa antikorrupsion
Investime
Të tjera
103
Pjesa tjetër e njoftimeve për shtyp zënë një ndarje pothuajse proporcionale dhe të
barabartë. Ndërtimi i njoftimeve në formën e lajmit gazetaresk është një tipar i cili vihet re edhe
në këtë institucion.
Praktika e dytë është shërbimi nëpërmjet sporteleve apo zyrës së pritjes së qytetarëve. Në
gjykatën e Tiranës janë vënë në shërbim 5 sportele ku qytetarët mund të paraqesin kërkesat e tyre
dhe të marrin informacionin që i nevojitet. Sportelet kryejnë funksione të ndryshme.286
Në
prokurorinë e përgjithshme funksion sektori i marrëdhënieve me publikun të cilët në detyrat e
tyre funksionale kanë të përcaktuar pritjen me qytetarët, administrimin e ankesave dhe
kërkesave, shqyrtimin dhe relatimin prokurorit të përgjithshëm për zgjidhje të ankesave që janë
në kompetencën e prokurorisë.287
Ndërsa drejtoria e përgjithshme e burgjeve për trajtimin e
kërkesave të qytetarëve ka ngarkuar përgjegjësinë te inspektorët e drejtësisë dhe sigurisë, të cilët
çdo ditë të premte kryejnë takime me qytetarët në lidhje me kërkesat dhe ankesat e tyre. Objekti
kryesor i kërkesave apo ankesave në këtë drejtori ka të bëjë me transferimet e të burgosurve.288
Duhet theksuar, se personat të cilët shërbejnë në sportele apo kryejnë takimet me
qytetarët janë persona kyç për të ndërtuar impaktin e parë me publikun. Etika, komunikimi,
sjellja dhe aktivizimi për të dëgjuar dhe transmetuar në mënyrë të saktë dhe profesionale
shqetësimet e qytetarëve janë faktorë të cilët mund të përmirësojnë ose përkeqësojnë imazhin e
një institucioni. Termat “nuk e di”, “nuk kam marrë përgjigje nga struktura përkatëse”, “kërkesa
është në proces”, etj, duhet të evitohen nga strukturat e marrëdhënieve me publikun sqaron Çelaj.
Kjo për arsyen më të thjeshtë pasi tregon mungesë kulture profesionale. Gjithashtu, mund të
ndikojë edhe në uljen e reputacionit të institucionit. Për këtë arsye, personat që merren me
administrimin e kërkesë ankesave në institucionet e drejtësisë duhet të kenë aftësi profesionale të
lartë, por duhet tu jepen kompetenca të brendshme për të stimuluar stafin për shqyrtimin e
ankesave të qytetarëve në minimumin e kohës.289
Reforma e shërbimeve që ka iniciuar qeveria
shqiptare synon përmirësimin e shërbimeve në sektorin publik, duke marrë si shembull modelin
privat me orientim nga publiku. Krahasuar institucionet me njëra-tjetrën Meçe është e mendimit
se:
“Në krahasim me dy institucionet e tjera burgjet janë më mirë në marrëdhëniet me
publikun. Ndjekin një procedurë të vendosur dhe të rënë dakord në marrëveshjet e
bashkëpunimit. Por duhet t’i japë më shumë informacion publikut. Ligji mbi të drejtën e
informimit e ka përmbysur situatën që do të thotë dhënia e informacionit të publikut pa
një kërkesë të veçantë. Kjo nuk ndodh dhe nuk ka gjetur zbatim.”290
286
Sporteli i parë shërben për dorëzimin e padive dhe tërheqjen e padive. Sporteli i dytë është protokolli, ndërsa i
treti kryesekretaria në të cilin kryhen të gjitha veprimet procedurale dhe merret informacioni nëse individët kanë
proces gjyqësor. Sporteli i katërt shërben për rekurset dhe ankimet. Ndërsa sporteli i fundit është arkiva, ku mund të
tërhiqen të gjitha dokumentet dhe dosjet gjyqësore të njehsuara me origjinalin. Sipas sqarimeve të Zj. Alba Nikolla,
sporteli i kryesekretarisë ka të vendosur një orar të caktuar për pritjen me publikun nga ora 13:00-15:00. 287
Shih ibid 68 288
Shih ibid 154 289
Intervistë Personale, Irena Celaj, ish drejtore e burgut të grave “Ali Demi”, Tiranë, datë 13 nëntor 2015 290
Shih ibid 175
104
Praktika e tretë ka të bëjë me vënien në dispozicion të numrave falas dhe portaleve online
për të denoncuar korrupsionin. Prokuroria dhe drejtoria e burgjeve kanë vënë në dispozicion të
publikut numra falas për të denoncuar korrupsionin. Gjithashtu, Ministria e Drejtësisë në portalin
online “www.stopkorrupsionit.al” ndër të tjera ka si objekt mbledhjen e të dhënave apo
informacionit nga publiku për abuzimet në gjyqësor. Të dhënat nga institucionet mbi numrin e
ankesave dhe denoncimeve në portalet online apo linjat e gjelbra mungojnë. Institucionet nuk
prodhojnë tabela përmbledhëse lidhur me numrin e ankesave, denoncimet e qytetarëve dhe
informacionin që marrin në këtë linjë dhe të jenë periodikisht të azhurnuara. Gjithashtu, rastet që
mund të konsiderohen të zgjidhura për një institucion, nuk mund të jenë të tilla për qytetarin që
ka kryer ankesën apo denoncimin. Le të marrin si shembull një rast të publikuar në portalin
www.stopkorrupsionit.al, ku sipas Ministrisë së Drejtësisë përfshihet në rastet të cilave u është
dhënë zgjidhje.
Denoncimi: Një qytetar ankohet në lidhje me problematikat e shumta me pronat e tij si
dhe me çështjet gjyqësore që i janë dashur të ndjekë të cilat pretendohen se janë
stërzgjatur me qëllim. Për këtë ai bën përgjegjëse kancelaren e Gjykatës së Apelit Durrës
S. M. e cila sipas qytetarit i ka kërkuar lekë që çështja/et të gjykohen sa më shpejt. Duke
qenë se qytetari nuk i ka dhënë këto lekë, çështja si gjithmonë ka vonuar 3 deri 4 vjet për
të dalë për gjykim.
Verifikimi: Ankesa u analizua dhe u trajtua nga strukturat përgjegjëse të Ministrisë së
Drejtësisë.....Nga informacioni i marrë pranë kësaj gjykate, rezultoi se në Gjykatën e
Apelit Durrës nuk është regjistruar për gjykim asnjë çështje civile me palë ndërgjyqëse
G. Q.
Për këtë, qytetari është informuar përkatësisht duke sqaruar gjithashtu se bazuar në
legjislacionin në fuqi, planifikimi i datës së seancës gjyqësore është në kompetencën e
Kryetarit të Gjykatës së Apelit…..
Lidhur me pretendimin e qytetarit se: “sa herë bëja kërkesë ajo më kërkonte minimumi
2000 euro”, verifikimi dhe trajtimi i tij i ka kaluar për kompetencë Prokurorisë së
Përgjithshme.
Masa të marra:
1. Është kërkuar informacion nga Gjykata nëse ka çështje te regjistruar pranë Gjykatës së
Apelit Durrës, që i përket palës ndërgjyqëse G.Q, numrin e çështjeve dhe statusin aktual
të këtyre çështjeve;
2. Është përcjellë denoncimi i qytetarit për kompetencë pranë Prokurorisë së Përgjithshme;
3. Është kthyer përgjigje qytetarit.291
Sikurse vihet re, janë kryer veprimet procedurale për trajtimin dhe verifikimin e denoncimit
të qytetarit, në cilin reflektohet fenomeni i “pontius pilatus”. Nga analiza e informacionit nuk
merret përgjigje nëse qytetarit iu zgjidh problemi dhe nëse prokuroria nisi një hetim bazuar në
këtë denoncim. Pra, dominon ana procedurale kundrejt asaj faktike dhe rezultateve. Kozara Kati
291
http://www.stopkorrupsionit.al/drejtesia, gjetur më 30.07.2015
105
tërheq vëmendjen se publikimi i këtyre rasteve shërben edhe si qasje propagandistike për të
treguar “seriozitetin” ndaj luftës së korrupsionit dhe efektivitetin e investimit në linja të tilla të
komunikimit.292
Praktika e katërt, marrëveshjet e bashkëpunimit me organizata jo qeveritare. Një praktikë që
zbatohet veçanërisht në sistemin e burgjeve për monitorimin, inspektimin dhe respektimin e të
drejtave të njeriut. Objekt i marrëveshjeve të bashkëpunimit janë dhe trajnimet multidisiplinare
me stafin. Drejtori i Qendrës së Rehabilitimit të Traumës dhe Torturës shpreh se kjo qasje mund
të konsiderohet si një ndër praktikat më të suksesshme të sistemit të burgjeve në lidhje me
marrëdhëniet me publikun.
“Nënshkrimi i marrëveshjeve shërbeu si mjet nxitës për të përmirësuar performancën,
por edhe për të njohur më mirë vetveten.”293
E pesta, korrespondenca nëpërmjet postës elektronike. Zhvillimi i teknologjisë ndikoi në
përshpejtimin e komunikimit dhe dërgimin e mesazheve nëpërmjet pajisjeve elektronike. Kjo
praktikë mund të konsiderohet si qasja e kohëve të fundit e komunikimit me publikun. Investimet
në teknologji ndikuan në krijimin e domain-eve zyrtarë online të institucioneve shtetërore. Duket
se përdorimi i postës elektronike për të përcjellë kërkesa apo ankesa në institucionet e drejtësisë
ka filluar të aplikohet në gjysmën e dytë të vitit 2008. Në fillesat e saj kërkesat dhe ankesat që
dërgoheshin në adresat zyrtare online të institucioneve ishin të rralla. Disa nga arsyet kryesore
përfshijnë:
1. Qasja ishte inovative;
2. Publiku nuk ishte i orientuar dhe informuar mbi këtë alternativë komunikimi; si dhe
3. Adaptimi me praktikat e reja teknologjike kërkon kohën e saj.
Sikurse shpjegon zëdhënësja e drejtorisë së burgjeve, adresimi i ankesave dhe kërkesave
nëpërmjet postës elektronike nuk ka fluks të lartë krahasuar me kërkesat që vijnë nëpërmjet
shërbimit postar. Kjo mund të vijë edhe si rezultat i preferencave të publikut për mënyrën e
komunikimit, por edhe kanalit që i besojnë më shumë.294
Përdorimi i komunikimit duke përdorur
postën elektronike ka avantazhin e dërgimit në një kohë të shpejtë dhe përfshirjen në komunikim
të një numri të gjerë personash të një institucioni. Parakushti është njohja e adresave të emailit, e
cila ndoshta krijon vështirësi për të arritur këtë qëllim. Për Nikollën e rëndësishme është të
ofrohen alternativa dhe qasje të ndryshme të komunikimit me publikun. Në mënyrë të veçantë,
në marrëdhëniet me gazetarët komunikimi nëpërmjet emalit dominon në krahasim me
alternativat e tjera. Publiku i gjerë parapëlqen komunikimin nëpërmjet postës dhe shërbimeve në
sportele.295
292
Intervistë personale, Kozara Kati, Drejtuese Ekzekutive “Qendra Shqiptare për të Drejtat e Njeriut”, datë
12.08.2015 293
Shih ibid 59 294
Shih ibid 154 295
Shih ibid 268
106
Praktika e gjashtë, korrespondenca nëpërmjet shërbimit postar apo dorëzimi i
kërkesave/ankesave në zyrën e protokollit. Në fakt kjo është një ndër praktikat më të hershme të
komunikimit të publikut me institucionet shtetërore. Më e hershmja por edhe më sfiduesja pasi
sikurse kanë treguar studime të ndryshme, raporte të institucioneve të pavarura, në raste të
përsëritura individët apo organizma të ndryshme nuk kanë marrë përgjigje brenda afateve kohore
lidhur me kërkesat e tyre, e në disa raste raportohet se nuk kanë marrë asnjëherë.296
Praktika e shtatë është një specifikë e sistemit të burgjeve. I njohur si mekanizmi i kërkesë
ankesës zbatohet kryesisht për të mbledhur kërkesat dhe ankesat e personave me liri të kufizuar
për shërbimet që ofrohen në institucionet e ekzekutimit të vendimeve penale. Papavangjeli
shpjegon mënyrën e funksionimit të mekanizmit në sistemin e burgjeve:
“Të gjitha kërkesë – ankesat sipas një formulari të unifikuar hidhen në një kuti të mbyllur
me çelës e cila hapet vetëm nga një person i cili në përshkrimin e detyrave te tij ka
përgjegjësi për menaxhimin e postës brenda dhe jashtë institucionit. Kërkesat pasi
merren dorëzohen në protokoll dhe regjistrohen në një regjistër të veçantë të kërkesë-
ankesave dhe më tej ato çohen tek drejtuesi i institucionit, i cili pasi njihet e siglon për
trajtim të mëtejshëm tek personi përgjegjës i institucionit. Ky i fundit pasi e trajton
kërkesën informon të dënuarin për përgjigjen i cili konfirmon nëpërmjet firmës marrjen e
përgjegjës. Duke pasur parasysh sa më lart del nevoja e përmirësimit të aspekteve
praktike të menaxhimit të ankesave dhe të efektshmërisë së funksionimit të tij në
praktikë.”297
Pyetja që shtrohet është nëse këto praktika kanë forcuar dialogun me publikun? Nga
bisedat me përfaqësues të institucioneve ka një vetëbesim se këto praktika janë të efektshme.
Edhe pse jo shprehimisht të deklaruara mund të kuptosh se ka nevojë për përmirësime në këtë
fushë. Kent dhe Taylor këmbëngulin se “dialogu është produkt dhe jo proces”. Duke hedhur dritë
mbi proceset transformuese dhe transcendente të marrëdhënieve me publikun, autorët theksojnë
nënvizimin e pyetjeve që duhen ngritur kur kërkohet një dialog konstruktiv me publikun.298
Ratnam dhe Tomoda veçojnë disa kushte që duhet të plotësojnë institucionet publike në
mënyrë që të lehtësojnë dialogun me publikun299
:
1. Punëdhënësit dhe punëmarrësit të kenë kapacitete të forta teknike për tu angazhuar
në dialogun me publikun;
296
Shih studimin e Institutit Shqiptar të Medias “Monitorimi i zbatimit të së drejtës së informimit në Sistemin e
Drejtësisë: Testim praktik i të drejtës së informimit”, 2012.
Shih raportin e vitit 2013 të Transparency International “E drejta e informimit për dokumentet zyrtare në Shqipëri”.
Shih raportin vjetor 2012 “Për veprimtarinë e Avokatit të Popullit”. 297
Edlira Papavangjeli “E drejta e ankesës- mjet komunikimi në sistemin e burgjeve”, fq. 10-11. Gjetur në
https://www.osfa.al/sites/default/files/kumtese_edlira_papavangjeli.pdf, më 12.12.2014. 298
Michael L. Kent Maureen Taylor, “Toward a dialogic theory of public relations”, Public Relations Review, 28
(2002) fq. 23 299
Venkata Ratnam, Shizue Tomoda, Practical Guide for Strengthening Social Dialogue in Public Service Reform,
International Labour Organization 2005, fq. 12-13
107
2. Te ketë dispozita të parashikuara dhe që respektohen për ndarjen e informacionit me
publikun;
3. Të gjitha palët kanë vullnetin politik për t'u angazhuar në dialogun social.
Zv. Drejtuesi i prokurorisë së Tiranës shton edhe një kusht parësor për forcimin e
dialogut me publikun, decentralizimin e informacionit duke e balancuar me respektimin dhe
garantimin e hetimeve. 300
3.4 Sistemi i Drejtësisë dhe Faktori Ndërkombëtar
Gjatë hulumtimit dhe kërkimit bibliografik për të punuar mbi këtë nënçështje më erdhi
ndër mend filmi “Miss Congeniality” ku aktorja Sandra Bullock në rolin e agjentes do të merrte
pjesë në një konkurs bukurie për të parandaluar një krim. Gjatë intervistimit të miseve, përgjigjja
e pritshme e pyetjes rreth kontributit të tyre ishte “paqja në botë”. Bullock u shmang nga
përgjigjja e pritshme dhe kur kuptoi se nuk po krijonte efekt në publik, në fund të përgjigjes
shprehet “patjetër paqja në botë”, përgjigje e cila u shoqërua me ekzaltime nga publiku. Në
formë komike, ndër detajet e tjera, filmi na lejon të zbulojmë mbi agjendën e çështjeve të
krijuara për publikun dhe nevojën për tu qasur pritshmërive të publikut.
Një lloj paralelizmi me reformën në drejtësi. Prej pothuajse 25 vitesh demokraci sistemi i
drejtësisë ka qenë dhe mbetet preambula e programeve dhe mesazheve politike duke nënvizuar
prioritetet qeveritare, por edhe agjendën për publikun. Refrenizimi i reformës në drejtësi forcohet
edhe më tepër si rrjedhojë e faktorit ndërkombëtar. Tashmë me bekimin e ndërkombëtarëve
politikanët shqiptarë e dinë shumë mirë përgjigjen e njëzëshme të kontributit të tyre për
shoqërinë shqiptare “reforma në sistemin e drejtësisë”. Sikurse filmi ka nevojë për një koordinim
të shkëlqyer midis të gjithë skuadrës për të siguruar suksesin, po kështu reformat (ndoshta edhe
më shumë) kanë nevojë për ndërtimin e planeve faktike dhe përfshirjen shumëpalëshe dhe
shumëplanëshe për rezultate pozitive.
Nuk është e vështirë të thuhet nëse reforma në drejtësi ka ardhur si rrjedhojë e një analize
të brendshme apo nga presioni i vazhdueshëm i ndërkombëtarëve për aderimin në Bashkimin
Evropian. Veçanërisht gjatë tre viteve të fundit ka deklarata të qarta, të hapura dhe të
drejtpërdrejta për drejtuesit politik lidhur me sistemin e drejtësisë. Vizita në Shqipëri e
kancelares gjermane Merkel forcoi qëndrimin e Bashkimit Evropian për reformën në këtë sistem.
“Ne e mbështesim Shqipërinë për integrimin në BE. Folën edhe për reformën në sistemin
e Drejtësisë. Mund të marrë modelet më të mira, qoftë edhe për të luftuar
korrupsionin.”301
300
Intervistë Personale, Henrik Ligori, Zv. Drejtues i Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 27 korrik 2015 301
Nga fjala e Kancelares Merkel gjatë konferencës së përbashkët për mediat me Kryeministrin e Shqipërisë. Cituar
te Shqiptarja.com, 08 korrik 2015
108
Mero Baze shfaqet skeptik lidhur me reformën në sistemin e drejtësisë, aq më tepër kur e
gjithë “beteja bëhet në emër të kaq shumë faktorëve kombëtarë dhe ndërkombëtarë”. Në
editorialin mbi vizitën e Merkel në Shqipëri Baze shkruan:
“E njëjta gjë ndodhi dhe sot. Kancelarja Merkel nuk na e prishi modën e fundit, atë të
betejës kundër drejtësisë. E përcaktoi atë si prioritet të Shqipërisë për hapjen e
negociatave. Me gjithë këtë kapital politik që po harxhohet për të filluar një betejë
kundër një sistemi të korruptuar, ka rrezik që përveç suksesit të dyshimtë të saj, të
krijohet një precedent i keq për të ardhmen e drejtësisë.”302
Jo vetëm Merkel por edhe përfaqësues të nivelit më të lartë të Parlamentit Evropian
deklarojnë se drejtësia është kryefjala për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian.
Martin Shulc në takimin me Kryetarin e Kuvendit dhe Kryeministrin e Shqipërisë do të
deklaronte se reforma në sistemin e drejtësisë është e domosdoshme për të siguruar
qëndrueshmërinë në vend dhe hapjen e negociatave.303
Ka një qëndrim të dakordësuar se sistemi i drejtësisë është i korruptuar dhe e ka të
nevojshme një reformë të thellë, të pavarur dhe jashtë ndikimeve politike. E shprehin publikisht
aktorët ndërkombëtarë, e konfirmojnë politikanët vendas, raportohet nga studiues dhe media, e si
rezultat publiku bindet se situata është kritike. Profesori i Universitetit të Ilinioit Nikolla Pano në
një intervistë për Zërin e Amerikës liston problemet kryesore në sistemin e drejtësisë: 304
E para, nevoja për të depolitizuar sistemin e drejtësisë.
E dyta, nevoja për të vendosur ekspertë të kualifikuar në pozicione drejtuese. Problemet
lindin si rrjedhojë e gjyqtarëve të pakualifikuar, të korruptuar dhe transferimeve të
vazhdueshme në punë.
E treta, qasja në çështje të rëndësishme në mënyrë periodike.
Ambasadorja e Delegacionit të Bashkimit Evropian në Shqipëri, si dhe Ambasadori i
Shteteve të Bashkuara të Amerikës apelojnë për goditjen e korrupsionit në drejtësi dhe e
konsiderojnë si një nga reformat më të rëndësishme për shtetin shqiptar që pas rënies së
komunizmit. Ambasadori Lu shpalos disa të dhëna shqetësuese lidhur me situatën në sistemin e
drejtësisë bazuar në dy sondazhe. Anketa e Komisionit Evropian për Efikasitetin në Drejtësi e
renditi Shqipërinë në vendin e fundit mes 25 vendeve të anketuara. Gjithashtu, sondazhi i
USAID tregoi se 25% e gjyqtarëve besonin se sistemi ishte i korruptuar. 305
Qëndrim edhe më të
ashpër mban shefi i misionit EURALIUS në Shqipëri, i cili deklaroi hapur se “i gjithë sistemi i
drejtësisë në Shqipëri është i korruptuar”. Joaquin Urias ngre shqetësimin dhe paraqet një situatë
mjaft alarmante.
302
Shih “Merkel dhe reforma në drejtësi”, Gazeta Tema 08 korrik 2015 303
Shih artikullin “Shulc me Metën e Ramën: Reforma në drejtësi, kryefjala për integrimin”, Gazeta Shekulli datë
14 korrik 2015 304
Shih “Pano: Albania needs to clean justice system”, http://www.top-channel.tv/english/artikull, 23.11.2011 305
Shih artikullin “Reforma në drejtësi/Ambasadorët: Më e rëndësishmja pas rënies së komunizmit”, Gazeta Tema
datë 08 qershor 2015
109
“Në sistemin e drejtësisë shqiptare fakti që njeh dikë ose paguan kuptohet si diçka
normale. Avokatët i japin para gjyqtarëve, gjyqtarët kërkojnë para, edhe prokurorët
marrin para. Zgjidhja është shumë e vështirë.”306
Vet politikanët shqiptarë janë të bindur se rekomandimet e ndërkombëtarëve do të
përbëjnë çelësin e kryerjes së reformave. Ministri i Drejtësisë përsërit se “Reformat në Sistemin
e Drejtësisë do të flasin me gjuhën e Brukselit”, duke lënë të kuptohet se faktori ndërkombëtar
do të jetë bashkudhëheqës me palën shqiptare për reformën në sistemin e drejtësisë.307
“Bashkimi bën fuqi” thotë një shprehje e urtë popullore. Por a është i mjaftueshëm vetëm
bashkimi i të gjitha palëve për të reformuar sistemin e drejtësisë? A mund të rezultojnë të
suksesshme përpjekjet e faktorit ndërkombëtar, nëse do të mungojë vullneti i mirë politik i
brendshëm për të mos e përdorur politikisht sistemin e drejtësisë? Baze është i mendimit se “nëse
ekziston vullneti politik, nuk ia vlen që gjithë kjo betejë të bëhet në emër të kaq shumë faktorëve
kombëtarë dhe ndërkombëtarë”308
. Nga ana tjetër, qytetarët e thjeshtë ndihen më të sigurt për
reformën në drejtësi nën drejtimin e ndërkombëtarëve. Ja si shprehet një familjar, vëllai i të cilit
ndodhet në burg:
“Vetëm nëse ndërhyjnë të huajt mund të rregullohet sistemi i drejtësisë dhe mund të
kthehet besimi te njerëzit se do të jepen vendime të drejta.”309
Perceptimet se vetëm të huajt mund ta rregullojnë Shqipërinë nuk janë qëndrime të
panjohura për realitetin shqiptar. Shtypi i shkruar pasqyroi rekomandimet e studiueses kroato-
amerikane Natasha Srdoc lidhur me masat alternative për të luftuar korrupsionin në Shqipëri.
Gazeta Dita citonte në mënyrë të përmbledhur propozimin e Srdoc:
“Për të luftuar korrupsionin në Shqipëri duhen marrë gjykatës e prokurorë të huaj, që
vijnë nga vende me shtet ligjor të fortë, [dhe] kjo do të bënte që gjyqtarët e ndershëm
vendas të dilnin në pah; [këta gjyqtarë të ndershëm vendas] gjenden në sistemin
gjyqësor, por kërcënohen dhe nuk u jepen çështje që do të kompromentonin ndokënd, pra
nuk mund ta bëjnë punën me ndershmëri”.310
Në dokumentin analitik të publikuar nga Ministria e Drejtësisë pasqyrohej një
informacion i detajuar për të gjithë sektorët e sistemit të drejtësisë dhe perceptimet e publikut.
Dokumenti i referohet kryesisht progres raporteve të Komisionit Evropian, raporteve të
Departamentit Amerikan të Shtetit, monitorimeve të organizatave jo qeveritare, studime të
306
Joaquin Urias: “The whole judicial system in Albania is corrupt”. Chief of EURALIUS reveals the truth for
VOA”. Gjetur në http://www.infocip.org më 03.08.2015 (video). Gjithashtu, shih gazeta Shekulli artikullin me titull
“Drejtësia e korruptuar, dëshmia ime për 4 vitet në Shqipëri”, date 27 maj 2014 307
Ministria e Drejtësisë “Prezantohet Projekti EURALIUS IV, asistenca e BE për reformat në drejtësi”, postuar më
19 Nëntor 2014 në http://www.drejtesia.gov.al 308
Shih ibid 302 309
Intervistë personale, I.Z. datë 13.06. 2013 310
Shih artikullin nga Mustafa Nano “Gjyqtarët e prokurorët e huaj? S’është ide e keqe, por…”, Gazeta Dita, 22
dhjetor 2013
110
ndryshme etj. Toni dhe problematika që parashtrohen në këtë dokument nuk është i ndryshëm
nga konstatimet e mësipërme.311
Përmbledhtazi ndër të tjera evidentohet:
1. Vazhdimisht është raportuar një nivel i lartë i korrupsionit në gjyqësor, që seriozisht
pengon funksionimin normal të sistemit të drejtësisë dhe minon besimin e publikut në
sistemin e drejtësisë dhe në shtetin e së drejtës në Shqipëri.
2. Procedurat për emërimin dhe shkarkimin e personelit kyç në këtë zyrë duhet të jenë
transparente dhe të paanshme, dhe roli i Këshillit të Prokurorisë duhet të përforcohet
3. Rritja e transparencës në trajtimin e të burgosurve përbën një tjetër çështje të rëndësishme
e cila duhet të trajtohet me masa dhe veprime konkrete.
Gjithashtu, në dokumente paraqiten disa fakte interesante lidhur me perceptimin e
korrupsionit nga vet gjyqtarët. Referuar sondazhit të vitit 2012 të Qendrës për Transparencën dhe
Informimin e Lirë, raportohet se 25% e gjyqtarëve kanë thënë se gjyqësori në Shqipëri është i
korruptuar. Rreth 58% mendojnë se korrupsioni është vetëm perceptim, ndërkohë që 18% e
shikojnë sistemin e drejtësisë jo të korruptuar.312
Ajo që bie në sy në këtë dokument është
përsëritja dhe përmbledhja e fakteve të cilat janë publikuar në raporte të mëparshme edhe më
herët. Pra, publiku që ka pasur interes është i njohur me to. Megjithatë duhet vlerësuar se është
hera e parë (të paktën gjatë pesë viteve të fundit) ku Ministria e Drejtësisë harton dokumente
analitike për situatën në sistemin e drejtësisë dhe e ndan me publikun. Qëllimi mund të vihet në
diskutim. Mund të shërbejë si një analizë e brendshme institucionale. Duket si një pohim për t’i
dhënë të drejtë ndërkombëtarëve apo informacione shtesë për titujt e medias elektronike dhe të
shkruar. Jo vetëm kaq. Qëllimi më madhor ka shërbyer për hartimin e Strategjisë së Reformës në
Sistemin e Drejtësisë. Problemet e identifikuara në dokumentin analitik kanë ndikuar në
përcaktimin e objektivave strategjik. Në draftin e publikuar nga e përditshmja Shqiptarja.Com
theksohet se:
“Synimi i përgjithshëm i reformës është krijimi i një sistemi drejtësie të besueshëm, të
drejtë, të pavarur, profesional dhe të orientuar drejt shërbimit të hapur, të përgjegjshëm
dhe efiçent, i cili të gëzojë besimin e publikut, të mbështesë zhvillimin e qëndrueshëm
social-ekonomik të vendit dhe të mundësojë integrimin e tij në familjen evropiane.”313
311
Ministria e Drejtësisë “Dokument analitik: informacion i detajuar sipas sektorëve të sistemit të drejtësisë (për
kryerjen e një analize të plotë të gjendjes aktuale të sistemit të drejtësisë me qëllim njohjen dhe evidentimin e
problematikave dhe nevojave për përmirësim), janar 2015, fq. 47-87 312
Shih ibid 311, fq. 50 313
Strategjia e Reformës në Sistemin e Drejtësisë, Projekt 24 korrik 2015, Shqiptarja.Com, gjetur më 05.08.2015.
Në strategji janë përcaktuar shtatë shtyllat bazë ku do mbështetet reforma në sistemin e drejtësisë. 1. Sistemi i
drejtësisë sipas Kushtetutës dhe Gjykata Kushtetuese. Origjina e shumë problemeve në sistemin e drejtësisë lidhet
me parashikimet në Kushtetutë për organizmin dhe funksionimin e institucioneve të sistemit të drejtësisë dhe
ndërveprimin mes tyre. Kushtetuta nuk ka arritur të garantojë plotësisht pavarësinë, llogaridhënien dhe efiçensën e
institucioneve kryesore të drejtësisë. 2. Pushteti Gjyqësor. Konstatohet mungesë e pavarësisë dhe paanshmërisë,
përhapje e gjerë të korrupsionit në radhët e gjyqtarëve dhe administratës gjyqësore, mungesën e profesionalizmit, të
përgjegjshmërisë dhe transparencës, të efiçensës, si dhe mungesën e theksuar të besimit të publikut në sistemin e
drejtësisë. 3. Drejtësia penale. Nevojitet përmirësim i legjislacionit dhe rritjen e efektivitetit të veprimtarisë së
agjencive të specializuara në luftën kundër kriminalitetit. 4. Edukimi ligjor dhe arsimi juridik nuk është konkurrues.
111
Kur çdo hallkë e politikës, komunitetit ndërkombëtar, vet gjyqtarët, media, organizatat
vendase e vlerësojnë me nota negative situatën në sistemin e drejtësisë, perceptimet gjerësisht të
përhapura te qytetarët për sistem të korruptuar janë të “justifikuara”. Ka një polarizim të
tejskajshëm të debatit sa që rrezikon të kthehet në propagandë për të “luftuar” sistemin.
“Informimin e ndan një vijë e hollë nga propaganda. Mesazhet e qëllimshme janë të lidhura me
objektivat dhe ideologjitë institucionale. Ellul shpjegon se “e vërteta nuk ndan propagandën nga
“format morale”, pasi propaganda përdor të vërtetën, gjysmë të vërtetën dhe të vërtetën e
kufizuar”.314
Është e kuptueshme që me gjithë problematikat që po kalon Bashkimi Evropian,
nuk mund t’i shtojë vetvetes pasiguritë dhe problemet e Shqipërisë. Po të shohim anën tjetër të
medaljes, insistimi i faktorit ndërkombëtar dhe vendosja si një ndër prioritetet kryesore për
integrimin evropian mund të ndihmojë në demokratizimin e vendit dhe kthimin e besimit të
publikut te institucionet shtetërore.
Studimi më i fundit i Fondacionit të Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë sjell të dhëna
interesante lidhur me korrupsionin në vend. Sipas të dhënave në listën e institucioneve më të
korruptuara (në të cilat qytetarët kanë dhënë ose mendonin se mund të jepnin para), institucionet
publike shëndetësore renditeshin të parat (13.9%), institucionet publike arsimore të dytat (4.8%)
politikanët të tretët (3.2%) dhe gjykatat të katërtat (2.8%).315
Renditja e gjykatave në listën e 5
institucioneve publike më të korruptuara forcon këmbënguljen për reformën në sistemin e
drejtësisë. Nga ana tjetër tërheq vëmendjen për korrupsionin në nivele edhe më të larta në
sektorët e tjerë publik dhe debatin ellullian propagandistik së cilës “i tremben” edhe vet
gjyqtarët.
“Performanca e një gjyqtari, nuk mund të përgjithësojë dhe përfaqësojë sistemin-
këmbëngul Çomo. Nuk mund të shenjëstrohet sistemi, pasi humbja e besimit te
drejtësia rrit pasiguritë te publiku, që për hir të së vërtetës shoqëria shqiptare i ka
me shumicë.”316
Në kontekstin e marrëdhënieve me publikun, fluksi i informacioneve dhe deklaratave
negative të hallkave politike dhe shoqërore kanë një forcë rëndese më të madhe dhe mund të
Përvoja e paktë, debati dhe literatura e varfër juridike, mungesa e familjarizimit me të drejtën ndërkombëtare e
evropiane, kapacitetet financiare të pamjaftueshme, janë disa nga problemet më kryesore me të cilat përballet sot
arsimi juridik. 5. Shërbimet ligjore. Reformimi i sistemit të drejtësisë dikton nevojën edhe të reformimit e të
përmirësimit të shërbimeve ligjore si: avokatia, noteria, përmbarimi gjyqësor, ndërmjetësimi dhe avokatura e shtetit,
të cilat janë pjesë e rëndësishme e funksionimit të sistemit të drejtësisë, por edhe duke u nisur nga vetë
problematikat e evidentuara prej analizave të sistemit të drejtësisë. 6. Korrupsioni. Reforma në drejtësi do të krijojë
kushtet që trupa e gjyqtarëve dhe prokurorëve të përmbushë standardet më të larta të integritetit dhe etikës përmes
konceptimit, miratimit dhe zbatimit rigoroz të sistemeve për monitorimin dhe testimin e vazhdueshëm të integritetit
moral, etik dhe psikologjik të gjyqtarëve e prokurorëve, si kriter për qëndrimin në detyrë. 7. Financat. Sistemit të
drejtësisë nuk i ofrohen garancitë e nevojshme, ligjore dhe institucionale për administrimin e pavarur të buxhetit,
mjete buxhetore të përshtatshme për pagat e sigurimet shoqërore, për infrastrukturën, shpenzimet operative dhe
zhvillimin e teknologjisë, për administrimin efektiv të sistemit në tërësi dhe të burimeve njerëzore në veçanti. 314
Garth S. Jowett, Victoria O’Donnell, Propaganda and Persuasion, Sage Publication, 2012, fq. 3-4 315
Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë “Final report. National survey on perceptions & expectations
towards a potential EU membership of Albania”, Tirana, shtator 2014, fq. 6 316
Shih ibid 180
112
ndikojnë në opinionin dhe sjelljen e publikut. Në të njëjtën kohë mund të sfumojnë praktikat
pozitive. Nuk duhet harruar se rezultati është baza e vlerësimit të efektivitetit të reformave dhe
të marrëdhënieve që krijohen me publikun. Deri në këtë fazë mund të pretendohet se janë arritur
produkte pozitive si hartimi i dokumentit analitik, hartimi i draft strategjisë, konsultimi me
aktorë vendas e ndërkombëtarë për reformën në drejtësi, etj. Por nuk duhet harruar se produktet
marrin vlerë nëse arrijnë të prodhojnë rezultate të matshme, efektshme dhe që kanë ndikim
pozitiv në publik. Me fjalë të tjera, për marrëdhëniet me publikun nevojitet që individi të
përfitojë i pari. Që të arrihet ky rezultat klima politike dhe bashkëpunimi reciprok duhet të vihet
në plan të parë, pasi padyshim ka ndikuar në funksionimin e sistemit të drejtësisë. Komisioneri
për të Drejtat e Njeriut i Këshillit të Evropës, Nils Muižnieks nënvizon rezultatet e mungesës së
bashkëpunimit:
“Polarizimi i gjatë politik në Shqipëri ka ndikuar negativisht në të gjitha fushat e jetës
politike dhe shoqërore, duke çuar, kësisoj, në margjinalizimin e çështjeve të rëndësishme
që kanë të bëjnë me sundimin e ligjit dhe të drejtat e njeriut. Ka disa mosfunksionime
sistemike në sistemet e drejtësisë dhe të zbatimit të ligjit në vend, të cilat ndikojnë
negativisht në gëzimin e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore në Shqipëri, si dhe në
perceptimin që ka publiku për efektshmërinë, pavarësinë dhe paanshmërinë e këtyre
sistemeve.”317
Jo vetëm performanca e institucioneve të drejtësisë por edhe konflikti i vazhdueshëm
politik, si dhe tranzicioni i tejzgjatur i instalimit të shtetit të së drejtës ndikojnë në funksionimin e
marrëdhënieve me publikun. Problemi në këtë rast nuk është vetëm i sistemit të drejtësisë, por
edhe i zinxhirit të marrëdhënieve që krijohen me publikun e median. Pasi siç shkruan Mustafa
Nano “......në një klimë të korrupsionit kapilar në sistemin gjyqësor e jashtë tij (në politikë, në
media, në shoqëri, etj).... ndodh......me ca gazetarë që, edhe pse janë të ndershëm (në kuptimin që
nuk lejojnë t’u blihen qëndrimet a kontributet), nuk i thonë të gjitha të vërtetat që i njohin në
mënyrë të dokumentuar”.318
3.5 Integrimi Evropian, raportimi në media, ndikimi te publiku
Integrimi në Bashkimin Evropian vazhdon të mbetet “ëndrra në sirtar” e qeverisë shqiptare por jo
vetëm. Sikurse përcaktohet në Planin Kombëtar për Integrimin Evropian “....është objektivi
gjeostrategjik dhe politik i Shqipërisë, që qëndron në thelb të politikës së brendshme dhe të
jashtme.”319
Deklaratat e politikanëve të niveleve të larta në Shqipëri, por edhe studime të
ndryshme tregojnë se pjesa më e madhe e popullsisë shqiptare dëshirojnë të aderohen në
317
Raport nga Nils Muižnieks, Komisioneri për të Drejtat e Njeriut i Këshillit të Evropës, në vijim të vizitës në
Shqipëri nga 23 deri 27 shtator 2013, Strasburg, 16 janar 2014, CommDH(2014), Origjinali: anglisht, fq. 4 318
Shih ibid 310 319
Fletorja Zyrtare e Republikës së Shqipërisë, Botim i Qendrës së Botimeve Zyrtare. “Vendim i Këshillit të
Ministrave nr. 404, datë 13.5.2015 “Për miratimin e Planit Kombëtar për Integrimin Evropian 2015 – 2020”, Numri
81, 22 maj 2015
113
Bashkimin Evropian. Të dhënat e fundit nga Gallup pasqyrojnë se mbi 80% e shqiptarëve e
shikojnë me pozitivitet aderimin në BE320
. Ndërsa studimi i Fondacionit Shoqëria e Hapur për
Shqipërinë tregon se 91% e shqiptarëve do të votonin për anëtarësim në BE në rast
referendumi.321
Ndryshimet në kryesitë e partive, qeveritë e majta apo të djathta, nuk kanë
ndikuar në ndryshimin e agjendës politike sa i përket integrimit në Bashkimin Evropian.
Pikërisht, programi politik pro evropian ka ndikuar në trajtimin e kësaj çështje me prioritet edhe
nga media kombëtare. Integrimi evropian është konsideruar si mjeti për të ulur korrupsionin,
rritur transparencën dhe respektimin e të drejtave dhe lirive themelore të drejtave të njeriut.322
Gjetjet dhe rekomandimet e listuara në progres raportet e Bashkimit Evropian, konvertohen në
plane veprimi për institucionet publike, shërbejnë si shtylla për hartimin e projekteve nga
organizata jo qeveritare dhe në të njëjtën kohë bëhen pjesë e raportimeve në media.
Sistemi i drejtësisë dhe reforma në institucionet e saj mund të konsiderohen si “thembra e
Akilit” për hapjen e negociatave për anëtarësim. Komisioneri Hahn në vizitën e fundit do të
deklaronte: “Ju duam në BE...kujdes drejtësinë!”323
Gjithashtu, drejtues të niveleve të larta të
administratës publike shprehen të vendosur për të përmbushur rekomandimet e adresuara në
raportin e Komisionit Evropian duke i përcaktuar si “prioritete që përkojnë plotësisht [me ato
shqiptare]”324
. Gjuha e përgjithshme që përdoret në intervista apo deklarata publike nuk krijon
hapësirat e duhura për të kuptuar procesin e integrimit dhe zbatimin e rekomandimeve. Duhet
nënvizuar se dokumenti vlerësues për ecurinë e procesit të integrimit është progres raporti i
Komisionit Evropian, i cili bëhet publik. Si i tillë [dokument publik], publiku i gjerë mund të
informohet dhe njihet me çështjet parësore të procesit të integrimit, si dhe konstatimet mbi
zbatimin e kërkesave prioritare të dakordësuara për aderim në Bashkimin Evropian.
Kapitulli 23 i progres raportit të Komisionit Evropian paraqet vlerësimet dhe
rekomandimet për përmirësimin e situatës në sistemin e drejtësisë.325
Dokumenti analitik shërben
edhe për të kuptuar problematikat kryesore sipas këndvështrimit evropian, por në të njëjtën kohë
si mjet matës për efektivitetin e performancës së institucioneve publike. Gjatë analizës së progres
raportit të vitit 2012, ish këshilltari i drejtorit të përgjithshëm të burgjeve shprehet se “janë
raportuar më pak problematika” që nënkuptonte përmirësim të performancës.326
Megjithatë, për
publikun një problematikë e cilësuar në raport mund të jetë më e ndjeshme. Ndjeshmëria dhe
fokusimi mund të rriten si rezultat i raportimeve të medias. Aq më tepër kur është një
problematikë e përsëritur dhe e cituar në çdo raport. Psh. numri i lartë i mbipopullimit në burgje,
320
Gallup Balkan Monitor Focus On: Perceptions of the EU in the Western Balkans, fq. 5, gjetur në
http://www.esiweb.org/, akesuar më 12.12.2014 321
Shih ibid 307, fq. 5 322
Albania 2014 Progress Report. Kapitulli 23 i raportit, përmbledh të drejtat themelore, në të cilën bën pjesë dhe
liria e shprehjes së mendimit të lirë nga media dhe në media. 323
Shih gazeta Shqiptarja.Com artikullin me titull “Hahn: Ju duam në BE...kujdes drejtësinë! Rama:Gati në shtator”,
24 mars 2015. 324
Shih http://www.integrimi.gov.al/newsroom. Intervistë e Ministres Gjosha per ATSH. Postuar më: 18 Janar 2014. 325
Një observim i shkurtër. Në total raporti i vitit 2014 përmban 33 kapituj dhe zë 63 faqe dukë përshirë hyrjen dhe
apendiksin. Numrin e faqeve më të larta në raportim e zë kapitulli 23 “Sistemi Gjyqësor dhe të drejtat themelore”,
12 faqe, si dhe vijon kapitulli 24 “Drejtësia, liria dhe siguria” me 4 faqe. Kapitujt e tjerë zënë mesatarisht 1 deri 1
faqe e gjysmë. Diskutimi dhe analiza është më e gjerë, si dhe numri i rekomandimeve është më i lartë krahasuar me
çështjet e tjera të renditura në raport. 326
Shih ibid 163
114
korrupsioni në gjyqësor, apo kërkesa për hetime të pavarura dhe transparente. Jo rrallëherë
mediat e shkruara dhe vizive janë hapur me tituj kryesorë që lidhen me observime “negative” që
paraqiten në progres raport.
Publiku nuk duhet lënë në pritje të publikimit të raportit të radhës të Komisionit Evropian
për tu njohur me ecurinë dhe nivelin e zbatimit të rekomandimeve. Sikurse KE paraqet një raport
publik në të njëjtën mënyrë institucionet shtetërore mund të përvetësojnë këtë praktikë për
informimin e publikut, por duke lënë jashtë retorikën galopante. Planet e veprimit të hartuara dhe
publikuara për masat që do të merren janë qasje pozitive, por nuk të sigurojnë informacion të
përditësuar dhe në kohë reale.327
Monitorime të organizatave jo qeveritare kanë bërë përpjekje
për të informuar publikun rreth këtij procesi. Ndër të tjera, evidentohet shmangja e institucioneve
shtetërore për përcjelljen e informacionit rreth nivelit të realizimit të angazhimeve të
ndërmarra.328
Zhvillimi i gazetarisë në Shqipëri e cila i kërkon institucioneve publike llogari lidhur me
aspekte politike e shoqërore apo që ngrenë pikëpyetje për çështje të ndryshme përbën sfidë më
vete, e natyrisht ka raste që ka treguar se është një luftë e humbur, sikurse ka ndodhur e kundërta.
Nëse merret e mirëqenë se media ka pushtet në legjitimizimin e politikave qeveritare, atëherë
raportimet e mediave rreth Bashkimit Evropian janë të rëndësishme për të kuptuar natyrën,
reagimet dhe debatin rreth integrimit. Radaelli argumenton se evropianizimi përbëhet nga
proceset e (1) ndërtimit, (2) difuzionit (3) institucionalizimit të rregullave formale dhe informale
(4) paradigmat e politikave, stilet, “mënyrat për të vepruar”329
. Normat konsolidohen në procesin
e politikave të BE-së dhe më tej inkorporohen në logjikën e diskursit kombëtar, struktura të
brendshme politike dhe institucione të tjera publike, jo publike e mediatike.
Erikson dhe bashkautorët e studimit mbi burimet e informacionit theksojnë se “lajmet
janë jetësore në konstituimin e autoritetit të strukturës së njohurisë të shoqërisë, edhe pse e
vërteta dhe kontributet për të kuptuar mund të vihen në dyshime. Burimet e lajmit duhet të
trajtohen në atë mënyrë saqë një person dëshiron të njihet si një njohës i autorizuar, sikur një
institucion dëshiron të promovojë dhe të mbrojnë imazhin si të përgjegjshëm, sikur puna e
legjitimitetit është e detyruar t’i përgjigjet dhe të mbështesë mitin e ambientit institucional të
personit.”330
Me avancimin e idesë dhe procesit të integrimit evropian në Shqipëri, është rritur
ndjeshëm dhe kërkesa lidhur me nivelin e njohurive rreth këtij procesi, bashkëveprimin me
institucionet publike shtetërore, ku natyrisht gazetarët mbajnë përgjegjësinë kryesore si “njohës
të autorizuar”.
327
Në Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 404, datë 13.5.2015 “Për miratimin e Planit Kombëtar për Integrimin
Evropian 2015 – 2020”, listohen përmbledhje të rekomandimeve sipas progres raportit të Komisionit Evropian,
institucionet përkatëse përgjegjëse për realizimin e rekomandimeve, kuadri i politikave dhe masave ligjore të
planifikuara për periudhën 2015-2017. 328
Shih Fondacioni Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë “Fondacioni prezanton Raportin Qytetar të Monitorimit të
Planit të Veprimit për Adresimin e 12 Prioriteteve të Komisionit Evropian – 2012”. Postuar më 07 Tetor 2012 në
https://www.osfa.al/publication. 329
Cituar te Kenry Howell, Developing Conceptualizations of Europeanization and European Integration: Mixing
Methodologies, fq. 9, 2002, Research Unit for Institutional Governance, Ashcroft International Business School
APU Chelmsford CM1 1LL. 330
Richard Ericson, Patricia Baranek, Janet Chan, Negotiating Control: A Study of News Sources, fq. 23, 1989,
Milton Keynes: Open University Press.
115
Në vetvete procesi i integrimit evropian përfshin koncepte të shumta, si norma
institucionale, demokraci, gjuha që përdoret kur diskutohen çështje që lidhen me Bashkimin
Evropian, etj. Bashkimi Evropian duke marrë në konsideratë rëndësinë e diskursit politik dhe
gjuhën e mënyrën e raportimit nga gazetarët, rolin e medias në vendosjen e agjendës, ka zbatuar
dhe mbështetur një sërë projektesh për fuqizimin e administratës publike, si dhe rritjen e
profesionalizmit të gazetarit dhe pavarësinë e medias. Tabela me të dhënat e mëposhtme tregon
se fondet për projekte të ndryshme infrastrukturore dhe forcimin e kapaciteteve të burimeve
njerëzore, kanë pasur një rritje afërsisht rreth 35%, nga viti 2007-2012331
.
Fig. 20 Fondet e akorduara nga Bashkimi Evropian për Shqipërinë 2007-2012332
Viti 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Shuma totale në
miliona Euro
61
70.7
81.2
93.2
95
96.9
Pasqyrimi në media dhe raportimi mbi mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian,
siguron vizibilitetin dhe standardet që kërkohen për tu bërë pjesë e komunitetit evropian.
Objektiviteti, standardet e raportimit në media, autonomia dhe pavarësia e gazetarit, përbëjnë
ndër të tjera eksportimin e procedurave të drejtimit e qeverisjes sipas politikave të Bashkimit
Evropian. Kësisoj, projekti politik për integrim, jo vetëm intensifikon përpjekjet për aderim, por
në të njëjtë kohë stimulon unifikimin e standardeve të shprehjes së mendimit të lirë dhe
standardeve bashkëkohore në raportimet mediatike.
Është i njohur atributi i medias për të ndikuar mbi informacionin që dëgjojmë dhe
lexojmë dhe qëndrimi Lipmanian i diskutimit të publikut rreth portreteve që ofron media.
Konkurrenca mediatike ndërmjet mediave dhe raportimi i çështjeve që lidhen me integrimin
evropian ka ndikuar në evropianizimin e raportimit, si dhe vendosjen e ‘”agjendës” kryesore për
publikun. Atashimi i korrespondentëve në Bruksel, sigurimi i intervistave me personalitete të
politikës evropiane, paraprirja e njoftimeve dhe interpretimi i vendimeve të Bashkimit Evropian
që lidhen me çështje kombëtare, por edhe aspekte relevante të rajonit, gjuha, toni dhe qëndrimi i
gazetarëve, tregojnë përpjekje të formalizuara për të mbizotëruar dhe influencuar opinionin
publik. Integrimi evropian ka rritur impulset jo vetëm në mbledhjen e të dhënave, burimet e
informacionit dhe raportimit me profesionalizëm nga gazetarët, por edhe transmetimin nëpërmjet
një teknologjie të lartë.
Ndërsa euroskeptizmi është një dukuri në rritje në disa vende të Bashkimit Evropian, e në
të njëjtën kohë gazetarëve që mbulojnë këtë fushë u kërkohet që të jenë më kërkues, skeptik,
331
Bashkimi Evropian nëpërmjet programeve dhe instrumenteve financiare si PHARE, CARDS, IPA ka mbështetur
një sërë projektesh investimi në fusha të ndryshme.
332 Foundation Robert Schuman: EU-Western Balkans Relations: the European Bermuda Triangle?,. European
Issues, Nr. 195, 2011, fq. 3.
116
analitik e më armiqësor në raportimet e tyre333
, situata në mediat shqiptare paraqitet e ndryshme.
Moumoutzis vë re se mungesa e ndërgjegjësimit rreth impaktit të evropianizimit përbën një sfidë
edhe në ditët e sotme.334
Ajo që evidentohet qartë është se mungon diskutimi/debati lidhur me
normat evropiane që po aderohemi, cilës Evropë, e çfarë standardesh. Raportimet nga media
forcojnë edhe më tepër idenë se kjo është “oferta” më e mirë në treg për shqiptarët, duke ndikuar
në socializimin politik të çështjes. Megjithatë, studime të tjera kanë treguar se rritja e
skepticizmit rreth Bashkimit Evropian apo kriza brenda këtij komuniteti, ka rritur numrin e
raportimeve nga media, të cilat kanë shërbyer si katalizator i evropianizimit të sferës publike.335
Të dhënat e mbledhura nga monitorimi 1 mujor i dy televizioneve kombëtare Klan dhe
Top Channel në lidhje me mbulimin e raportimeve të integrimit evropian tregojnë se media ka
një interes të lartë në raportimin e çështjeve që lidhen me procesin e integrimit.336
Fig. 21 Lloji i temave/çështjeve të raportuara në Klan dhe Top Channel
Tema
Çështja
Numri Raportimeve
në Klan
Numri
Raportimeve në
Top Channel
Totali
Kriteri
Politik i BE
për
integrimin
evropian të
Shqipërisë
Kriza politike në Shqipëri
Reagime të europarlamentarëve mbi
kthimin e opozitës në parlament
Negociatat e Parlamentit Evropian
për marrëveshjen midis pozitës dhe
opozitës
Takime/Deklarata/
Intervista/Qëndrime të palëve
Marrëveshja midis PS-PD
Kthimi i PD në parlament
3
4
4
5
3
2
3
2
3
4
5
2
6
6
7
9
8
4
Shuma:
21
19
40
Por a kanë ndikuar raportimet në media në të kuptuarit e procesit të integrimit dhe
shpalosjen e problematikave kryesore të institucioneve të drejtësisë? Analisti Lutfi Dervishi
333
John Lloyd dhe Cristina Marconi, Reporting the EU: News, Media and the European Institutions, fq. 3, Reuters
Institute for the Study of Journalism, 2014, University of Oxford, I.B.Tauris & Co Ltd. 334
Kyriakos Moumoutzis, Still Fashionable Yet Useless? Addressing Problems with Research on the
Europeanization of Foreign Policy, fq. 618, JCMS 2011 Volume 49. Number 3. 335
Maurits Meijers, The Euro-crisis as a catalyst of the Europeanization of public spheres? A crosstemporal study
of the Netherlands and Germany, 2013, the London School of Economics and Political Science, LEQS Paper No.
62. 336
Për efekt të këtij studimi u monitoruan edicionet kryesore informative në Klan dhe Top-Channel, nga data 1-30
dhjetor 2014. Në total në të dyja mediat janë raportuar 40 lajme që kanë të bëjnë me çështjet e brendshme politike
shqiptare të procesit të integrimit evropian dhe 29 lajme të politikave dhe bashkëveprimit midis vendeve të
Bashkimit Evropian.
117
sqaron se mediat aplikojnë një “raportim pasqyrë”. Gjithashtu, hedh dritë mbi disa problematika
gjatë raportimit të gazetarëve:
1. Gazetarët duhet të lexojnë progres raportin.
2. Mungon një raportim profesional, ku gazetari kontrollon, pyet, merr një mendim të
specializuar, ballafaqon dhe për më tepër e jep lajmin në një kontekst të gjerë ku
publiku të marrë vesh se për çfarë bëhet fjalë.
3. Raportimi për integrimin në BE në media ndjek linjat politike.
4. Në çështjen e integrimit nuk ndiqet linja e informacionit, por e propagandës.
5. Mungon qasja krahasuese.337
Gjatë raportimit të lajmeve rreth procesit të integrimit evropian në Klan dhe Top Channel
u vu re se ka një qasje pro-aktive dhe institucionalizim formal të raportimit. Citimet e
politikanëve shqiptarë apo aktorëve ndërkombëtarë përbëjnë pjesën më të madhe të raportimit.
Në lidhjet direkte, intervista me aktorë politik vendas dhe të politikës evropiane, përcillen
mendimet, qëndrimet dhe argumentet politike. Angazhimi i gazetarëve kalon në rolin e
“zëdhënësit” të deklaratave të politikanëve vendas apo evropian dhe qëndrimi mund të
konsiderohet i nënkuptuar ose i pashprehur. Veçanërisht korrespondentët e mediave në Bruksel,
kanë një ndjeshmëri më të lartë lidhur me “mënyrën”, se si janë duke raportuar, standardet
profesionale, objektivitetin, e cila vjen si rezultat i “vendit”, por edhe çështjes. Foljet si vlerësoi,
tha, sugjeroi, propozoi, theksoi, janë më të përdorurat gjatë raportimit. Si rezultat, mungon
raportimi i fakteve shtesë apo të dhëna të tjera të cilat mund të paraqesin për publikun argumente
më të qarta dhe të kuptueshme. Kjo mund të çojë në fragmentizimin e informacionit. Edhe pse
ndodh fragmentizimi i informacionit, numri i lartë i raportimeve rreth çështjeve të Bashkimit
Evropian brenda një muaji në këto kanale (40 lajme për situatën e brendshme dhe 29 lajme rreth
çështjeve të ndryshme të BE-së), forcon vizibilitetin kombëtar të procesit të integrimit.
Nga ana tjetër, raportimi nga media ofron njohuri dhe perspektiva të reja për procese të
lidhura me Bashkimin Evropian, por nuk mund të konsiderohet si një hap i madh përpara në të
kuptuarit e publikut shqiptar të Bashkimit Evropian nëse do të fokusohet vetëm në rrafshin
politik, diskursin dhe retorikën politike.
Institucionet e drejtësisë kanë një rol më pak aktiv në informimin e publikut rreth këtij
procesi apo masat e adresuara në këtë kuadër. Në faqet zyrtare online të prokurorisë, gjykatës
apo drejtorisë së burgjeve nuk ekziston informacion lidhur me adresimin e prioriteteve të
Bashkimit Evropian. Në daljet publike të drejtuesve të institucioneve vihen re shprehjet “sipas
standardeve të Bashkimit Evropian”, “jemi të angazhuar për të përmbushur detyrimet”,
“aplikimi i modeleve më të mira të Bashkimit Evropian”, e të tjera. Duke qenë se është objektivi
gjeostrategjik dhe politik i qeverisë si rrjedhojë informimi i publikut rreth këtij procesi duhet të
jetë më transparent dhe i hapur. Kjo edhe për faktin të mos vërtetimit të “objektivit të hidhur” të
Blendi Kajsiut ku “tashmë integrimi nuk shihet edhe aq si një shpresë për përmirësim sesa si e
337
Lufti Dervishi, “Integrimi dhe media”. Botuar në 27 mars, 2012 në http://al.ejo-online.eu/profesionalizmi-ne-
media/integrimi-dhe-media
118
vetmja mundësi për të ndaluar degradimin. Pra ndërsa në periudhën e parë integrimi shikohej si
mundësi për t’i ngjarë Evropës, në periudhën e dytë integrimi shihet si e vetmja alternativë që
Shqipëria mos t’i përngjasonte më shumë vetvetes.”338
3.6 De(ce)ntralizimi i komunikimit
Sikurse u pa më sipër prokuroria e përgjithshme dhe burgjet njihen si institucione të
centralizuara. Gjykatat janë organe publike të hapura për publikun. Organizimi i një institucioni
ndikon në komunikimin e brendshëm dhe të jashtëm si dhe funksionet e marrëdhënieve me
publikun. Për një kohë të gjatë Shqipëria është orvatur në aplikimin e modeleve të huaja në disa
fusha. Shtysa kryesore ka qenë suksesi. Decentralizimi apo centralizimi i organizimit të
institucioneve mund të jetë një nga format e drejtimit dhe menaxhimit. Në institucionet e
centralizuara vendimet merren nga nivelet më të larta, ndërsa decentralizimi ka një shpërndarje të
vendimmarrjes edhe në nivelet e mesme e të ulëta. Eunson në librin e tij “Të komunikosh në
shekullin e 21-të” paraqet një listë të avantazheve dhe disavantazheve të de(ce)ntralizimit të
komunikimit e përmbledhur në tabelën e mëposhtme.339
Të dyja qasjet kanë përparësitë dhe të metat e tyre. Kontrolli i informacionit dhe
mesazheve kanalizon komunikimin dhe siguron uniformitet të sjelljes e veprimeve. Në
këndvështrimin e marrëdhënieve me publikun karakteri konfidencial i informacionit që vjen si
rezultat i organizimit institucional ndikon në perceptimin e publikut rreth institucioneve. Qasja
centralizuese e institucioneve të drejtësisë kushtëzon komunikimin me publikun e veçanërisht me
median. Henrik Ligori, zëvendës drejtues i prokurorisë së Tiranës sqaron se organizimi dhe
drejtimi i centralizuar i prokurorisë nuk i lejon hapësira komunikimi prokurorëve që drejtojnë
hetimet apo përfaqësojnë akuzën në gjyq. Sipas Ligorit, kjo qasje ndikon në krijimin e një situatë
jo të favorshme për prokurorinë.
“ Boshllëku [i komunikimit midis prokurorisë dhe publikut] mbushet nga përhapja e të
dhënave nga policia, e cila ndikohet nga protagonizmi dhe interesi për të bërë publike
rezultatet e punës së saj. Kjo dukuri rëndom merr përmasa të shëmtuara, edhe për shkak
se nuk janë ndërmarrë hetime serioze për të identifikuara autorët e nxjerrjes së sekretit.
Hetime të tilla janë të vështira, pasi ligji u garanton gazetarëve ruajtjen e burimit të
informacionit.”340
Neni 16 i rregullave të etikës dhe sjelljes së prokurorëve parashikon kufijtë e “lirisë së
shprehjes” dhe prononcimit publik të prokurorëve veçanërisht në marrëdhëniet me median.
338
Blendi Kajsiu, “Paradigma dëshpëruese e integrimit në Bashkimin Evropian”. Postuar më 21 janar 2012, në
https://europaesse.wordpress.com 339
Baden Eunson, Communicating in the 21st Century, John Wiley & Sons, Australia, 2008, fq. 519-520 340
Shih ibid 300
119
Thelbi i parashikimeve mbetet mbrojtja e autoritetit të prokurorisë, mosbërja publike e të
dhënave për çështjet në hetim.341
Fig. 22 Avantazhet dhe disavantazhet e komunikimit të centralizuar dhe decentralizuar (Eunson 2008)
Centralizuara Decentralizuara
Avantazhet
Prodhon uniformitet në komunikimin e mesazheve
Prodhon uniformitet të rregullave, veprimeve dhe standardeve
Mundëson kontroll dhe koordinim nga afër
Eliminon mbivendosjet Disa funksione menaxhohen më
mirë (financiare, ligjore, punës, etj)
Shkurton linjat e komunikimit ndër struktura
Rrit pjesëmarrjen në vendimmarrje
Rrit motivimin, ul ndjenjën e izolimit
Lejon drejtuesit e lartë të përqendrohen në çështjet e politikave
Përshtatje e shpejtë në ndryshime, rritje dinamike
Llogaridhënia është e qartë
Disavantazhet
Mund të dështojë komunikimi - shtrembërim i mesazheve
Komunikimi nga poshtë –lart mund të hasë vështirësi
Perceptimi i zyrës qendrore si propaganduese
Rrit ndjenjën e izolimit te nivelet e tjera
Sistemi është vulnerabël në ngjarje të rënda
Mbingarkesë për drejtimin e lartë
Zgjat linjat e komunikimit ndër sektorë
Mund të shkaktohen probleme koordinimi
Mund të rezultojë mungesë të politikave, veprimeve dhe standardeve të unifikuara
Konflikte juridiksionale dhe prioritetesh mund të ngrihen
Konkurrenca midis sektorëve të decentralizuar mund të jetë e dëmshme
Prokurori Çela vë në dukje vështirësinë e gjetjes së ekuilibrit mes respektimit të
ndalimeve ligjore dhe presionit të madh mediatik për informacion dhe transparencë. Këtij
problemi i shton edhe mungesën e përvojës dhe standardeve të komunikimit mediatik. Ai
nënvizon:
“Kur kemi të bëjmë me akte jo sekrete, ligji nuk ndalon publikimin e përmbajtjes së tyre,
duke mbajtur në konsideratë mos dëmtimin e hetimit. Kjo është pika e takimit mes
përmbushjes së interesit publik dhe nevojës për ruajtjen e sekretit. Pavarësisht se në
pamje të parë krijohet përshtypja se mundësia ekziston, praktikisht situata bëhet mjaft e
paqartë si rrjedhojë e natyrës së hetimeve, përcaktimit të kritereve të përgjithshme
341
Më konkretisht parashikohet 1. Prokurorët duhet që: a) Të ushtrojnë të drejtën e tyre për t’u shprehur vetëm në
përputhje me dinjitetin e detyrës së tyre; b) Të mos bëjnë deklarata publike ose vërejtje që dëmtojnë autoritetin e
prokurorisë ose krijojnë dyshime mbi paanësinë e saj; c) Të mos bëjnë publike ose tu japin personave të tretë të
dhëna që mund të dëmtojnë çështjen në hetim apo në gjykim, si dhe të dhëna me karakter konfidencial ose të
rezervuar; 2. Prokurori, jep njoftime lidhur me aktivitetin e tij, brenda kufijve të lejuar nga ligji procedural penal dhe
aktet nënligjore të Prokurorit të Përgjithshëm që rregullojnë marrëdhëniet me median. Urdhri Nr. 141, Datë 19. 06.
2014 i Prokurorit të Përgjithshëm “Për miratimin e rregullave mbi etikën dhe sjelljen e prokurorëve”.
120
objektive se cili do të ishte momenti i përshtatshëm për të komunikuar me median dhe
publikun, e për më tepër sasinë e lejueshme të informacionit që mund të jepet”.342
Kodi i Procedurës Penale (neni 103) ndalon publikimin qoftë edhe të pjesshëm të akteve
sekrete që lidhen me çështjen ose të përmbajtjes së tyre nëpërmjet medias. Gjithashtu, deri në
përfundim të hetimeve paraprake ndalohet publikimi qoftë dhe i pjesshëm i akteve. Kjo dispozitë
e komplikon marrëdhënien me publikun, pasi parashikimet në kod synojnë garantimin e suksesit
të hetimit, ndërsa publikimi i fakteve që lidhen me hetimin do të cenonin rezultatin final. Në
thelb kjo shkakton një problematikë tjetër, ku në mungesë të informacionit zyrtar, “media aludon
për çështje të caktuara apo jep informacione të gabuara dhe disinformon publikun.”343
Nëse
informacioni i saktë mungon, atëherë publikut mund t’i serviren informacione të pakonfirmuara
të cilat ndikojnë në perceptimin publik institucional. Perceptimi publik mbi punën e prokurorisë
është i rëndësishëm, por rritja e cilësisë së imazhit publik nuk duhet të shndërrohet në qëllim
final- nënvizon Çela. Gjithashtu, Çela hedh dritë mbi qasjen e prokurorisë për mos reagimin ndaj
informacioneve të pasakta.
“Ndërhyrja e organeve proceduese me qëllim ndalimin e dezinformimit përveç riskut të
dëmtimit të hetimit, mund ta kthejë prokurorinë në një organ gati mediatik, i cili në emër
të transparencës hyn në një rreth vicioz ku përveç detyrave kushtetuese nis të ushtrojë
edhe rolin e një agjencie lajmesh që rivalizon tregun e medias. Kjo do të sillte mjaft
debate që do ta ekspozonin prokurorinë ndaj një lufte mediatike të pamëshirshme dhe ku
prokuroria mund të marrë formën e një organizate me tipare thuajse politike, e cila në
emër të transparencës do të kthehej në një organ propagande që do të luftonte për
simpatinë e publikut.”344
Problematikat e konstatuara në marrëdhëniet me publikun dhe veçanërisht publikimi i
informacioneve nga media lidhur me çështje të ndryshme ka nxitur debatin për rishikimin e
organizimit dhe funksionimit të prokurorisë. Dokumenti analitik mbi veprimtarinë e sektorëve të
sistemit të drejtësisë nënvizon nevojën për decentralizimin e organit të prokurorisë dhe e
përcakton si një proces të pashmangshëm. Në të shkruhet:
“Centralizimi i deri sotëm në organizimin e këtij organi ka ardhur koha të rishikohet, për
tu dhënë më shumë pavarësi prokurorëve në vendimmarrje në zbatimin e ligjit dhe në
përmbushje të detyrës. Thënë ndryshe, decentralizimi i organit të prokurorisë, duhet të
jetë një proces i pashmangshëm. Roli i Këshillit të Prokurorisë duhet rishikuar. Në një
kohë kur Prokuroria e Përgjithshme është e centralizuar, roli i Këshillit duket të jetë
thjesht formal “një lule e bukur që rrethon Kryeprokurorin”, ndërkohë që Kryeprokurori
është tepër i fortë”.345
342
Olsian Çela, Prokuror në Prokurorinë për Krime të Rënda Tiranë, Intervistë personale, 27 korrik 2015. 343
Intervistë personale, Njazi Seferi, Prokuror i Krimeve të Rënda Tiranë, 28 korrik 2015 344
Shih ibid 342 345
Shih ibid 311, fq. 83
121
Edhe vet prokurorët janë të mendimit se prokuroria “çalon” në marrëdhëniet me
publikun. Një nga zgjidhjet e propozuara është decentralizimi i informacionit, pasi “prokurori që
drejton hetimet është njeriu që e di më mirë se gjithkush se kur dhe çfarë duhet të jepet për
publikun, duke garantuar hetimet, të drejtat e individit, si dhe të drejtën e publikut për tu
informuar”.346
Masa shtesë propozohen në Strategjinë Afatmesme të Prokurorisë 2015-2017, por
që mbeten objekt studimi i mëtejshëm.347
Eunson qartëson se llogaridhënia brenda dhe jashtë
institucionit është më e lartë në organizatat e decentralizuara. Kësisoj rritet përgjegjësia
individuale për performancë ta lartë.348
Procesi i integrimit evropian dhe ratifikimi i disa akteve ndërkombëtarë për respektimin e
të drejtave të personave me liri të kufizuar nxiti impulset për riorganizimin strukturor në
Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve, decentralizimin e pushtetit dhe delegimin e disa
kompetencave te drejtuesit vendor të institucioneve penitenciare. Ndryshimet dhe shtesat në
ligjin nr. 8328, datë 16.4.1998 “Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim” në vitin
2010, ndër të tjera synuan delegimin e disa kompetencave nga drejtori i përgjithshëm i burgjeve
te drejtuesit vendor. Qëllimi final ishte përmirësimi i trajtimit të personave me liri të kufizuar,
forcimi i institucioneve vendore penitenciare dhe rritja e efikasitetit. Decentralizimi vijoi me
hartimin e planit financiar të politikave, ku çdo institucion harton dhe menaxhon buxhetin në
mënyrë të pavarur. Kësaj strategjie iu bashkërendit plani organizativ dhe kompetenca ligjore,
veçanërisht në organizimin e brendshëm të institucioneve që kanë të bëjnë me marrëdhëniet
drejtues- staf- i burgosur. Nxitja e menaxhimit vendor dhe eliminimi i burokracive institucionale,
që shpeshherë bëhej pengesë në vonesat e praktikave dhe procedurave, klasifikohej si prioritare
gjatë procesit modest të decentralizimit të kompetencave. Si shembull ilustrues mund të merret
miratimi i lejeve të veçanta dhe shpërblyese ku sipas ndryshimeve ligjore procesi i planifikimit
dhe miratimit të lejeve kryhet nga drejtuesi i institucionit. Si rezultat, shkurtohej periudha kohore
e administrimit të kërkesës dhe praktikës përkatëse.
Delegimi i disa kompetencave nuk ndryshoi thelbin e organizimit të drejtorisë së
përgjithshme të burgjeve si organ i centralizuar. Siç u shpjegua më sipër burgjet janë institucione
hierarkike me drejtim nga lart-poshtë. Kjo do të thotë që urdhrat vijnë nga lart-poshtë dhe stafi
në nivelet më të ulëta duhet t’u bindet atyre. Në të njëjtën mënyrë personat me liri të kufizuar
346
Shih ibid 300 347
Në strategjinë afatmesme 2015-2017 dhe planin i veprimit të Prokurorisë së Përgjithshme ndër objektivat
kryesorë është renditur “rritja e transparencës në komunikimin dhe marrëdhëniet me publikun”. Për arritjen e këtij
objektivi në këtë dokument janë planifikuar disa masa: 1. Akses në informacion në përputhje me ligjin, përditësimin
e faqes zyrtare të internetit të Prokurorisë me aktivitetet më të fundit të kryera, zhvillimin e mëtejshëm të
marrëdhënieve me mediat, etj; 2 Fushata ndërgjegjësuese mediatike për fenomenin e korrupsionit, krimit të
organizuar, narkotikëve, rekrutimeve si ‘luftëtarë të huaj”, etj.; 3 Fushatë ndërgjegjësuese me studentët e
Fakulteteve të Drejtësisë dhe të Ekonomisë (publike dhe private). Do të kërkohet mbështetja dhe bashkëpunimi i
OPDAT dhe projekteve të tjera që mbështesin prokurorinë në punën e saj, për të realizuar leksione të hapura
periodike (marrëveshje bashkëpunimi me rektoratin ose dekanatet); Konkurse mbi tema të ndryshme në fushën e
korrupsionit dhe krimit të organizuar; Në bashkëpunim me Fakultetet e Drejtësisë, përfshirja e studentëve në
realizimin e studimeve të ndryshme, në interes të Prokurorisë Shqiptare. Dokumenti nuk ka parashikuar aktivitete
konkrete lidhur me realizimin e masave të parashikuara me afate kohore, si dhe tregues specifik dhe të matshëm.
Mungesa e këtyre të dhënave nuk të lejon analizimin dhe vlerësimin objektiv të përmbushjes së angazhimeve të
ndërmarra nga prokuroria. 348
Shih ibid 339
122
duhet t’i binden urdhrave pa i diskutuar ato. Dr. Bronwyn Naylor, studiues shkencor në
Universitetin e Monash, argumenton se kjo strukturë organizative është baza e menaxhimit të
burgjeve, por jo vetëm, në të njëjtën kohë është parësore dhe në eksperiencën e burgimit të një të
burgosuri.
“Popullata e burgjeve përbëhet nga një numër i madh njerëzish të cilët do të
donin të ndodheshin në çdo lloj vendi tjetër përveç se aty, njerëz që urrejnë ose
nuk i kanë besim njëri-tjetrit, njerëz që konfliktohen apo që në mënyra të
ndryshme “menaxhojnë” njëri-tjetrin. E vetmja mënyrë për të siguruar
efektivitetin e sistemit është që stafi dhe të burgosurit të dinë cili është vendi i tyre
në hierarki dhe t’u binden urdhrave pa asnjë kundërshtim”349
– thotë Naylor.
Libri i proceseve të punës është një dokument bazë që përmbledh të gjitha proceset e
punës (nën proceset dhe aktivitetet kryesore) të çdo niveli punonjësi në sistem. Ai hartohet nga
gjithë drejtoritë, sektorët dhe institucionet e vartësisë sipas proceseve që mbulojnë dhe miratohet
nga titullari i institucionit. Këtij libri i bashkëlidhen hartat e proceseve të punës, të cilat listohen
për çdo proces pune dhe garantojnë uniformitetin në kryerjen e proceseve të punës, identifikimin
e nën proceseve të punës, raportimin e të gjithë aktiviteteve të punës në proces ose nën proces,
procedurat konkrete për realizimin e aktivitetit të punës, përgjegjësitë për kryerjen e çdo
aktiviteti në punë, afatet brenda të cilave duhet të kryhen aktivitetet, si dhe baza ligjore ku
mbështetet ky proces pune.350
Pra, i gjithë komunikimi është formal dhe i shkruar, bazuar në
specifikat e proceseve të punës së çdo punonjësi të çdo niveli. Vet sistemi, për kategorinë që
trajton, detyrimisht sugjestionon përcjelljen e informacionit në mënyrë të shkruar dhe
protokolluar, si dhe konsolidimin e komunikimit verbal.
Ish drejtori ligjor në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve sqaron se procesi i
komunikimit në grup dhe procesi i realizimit të punës duhet domosdoshmërish të lërë gjurmët e
auditimit. Gjurma e auditimit është një instrument menaxhimi që mundëson nga njëra anë
ndjekjen e ecurisë së një procesi nga fillimi në fund dhe në anën tjetër, ndjekjen e ecurisë së këtij
procesi nga strukturat e drejtorisë së përgjithshme të burgjeve, apo institucione të jashtme të
pavarura monitoruese.351
Paketa e gjurmëve të auditimit përfshin proceset kryesore që
kontribuojnë në arritjen e objektivave të drejtorisë së burgjeve dhe që përfshijnë zbatimin e
aktiviteteve, programeve dhe projekteve më të rëndësishme të saj. Në këtë kuadër hartohet
regjistri i riskut dhe strategjia e menaxhimit të riskut.352
Kjo do të thotë jo vetëm prodhimi i
349
Naylor Bronwyn, “Prison Disciplinary Systems: Process and Proof Paper” Studim i paraqitur në Konferencën e
Ndërkombëtare të Studimeve të Huaja, Prato, 2-5 korrik 2002 350
Shih ibid 160 351
Arben Tusha, ish Drejtor i Çështjeve Ligjore, Shoqërore dhe Shëndetësore në Drejtorinë e Përgjithshme të
Burgjeve, Intervistë personale, 29 tetor 2012 352
Në manualin “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin” Miratuar me Urdhër të Ministrit të Financave, Nr.
8980, datë 15. 07. 2010, fq. 25, risku është përcaktuar si “pasiguria e rezultatit qoftë kjo mundësi pozitive apo
kërcënim negativ i veprimeve dhe i ngjarjeve. Ai është probabiliteti i ndodhjes së një ngjarjeje të caktuar, që do të
kishte impakt në përmbushjen e objektivave të një njësie. Risku matet sipas shkallës së probabilitetit të ndodhjes dhe
sipas impaktit që ai sjell. Është një dokument që përmban të gjitha risqet që mund të vijnë nga burime të jashtme
dhe burime të brendshme”. Strategjia e Menaxhimit te Riskut është një dokument i cili përmbledh të gjithë procesin
123
rregullave, standardeve dhe veprimeve të unifikuara, por në të njëjtën kohë kontrolli i çdo
procesi të punës. Drejtuesja e Komitetit Shqiptar të Helsinkit evidenton risqet që mbartin
institucionet e centralizuara. Ekzistenca e strukturave të centralizuara, ku titullari i institucionit i
jep vetvetes pushtet absolut dhe ndan kompetenca thuajse të papërfillshme me nivelet e tjera,
veçanërisht në sistemin e burgjeve ndikon në komunikimin e brendshëm dhe të jashtëm.
Së pari, përcillet mesazhi i përcaktimit të një kulture organizative ku punohet intensivisht
dhe dështimi në realizimin e detyrave mund të ketë pasoja ekstreme. Kjo gjë, ndikon në faktorin
e dytë, ku punonjësit ndihen të nën-vlerësuar dhe si rezultat i zbehet motivimi.353
Jo vetëm
komunikimi i brendshëm por edhe komunikimi me publikun dhe median organizohet sipas
politikave institucionale, ku “zëri” zyrtar i informacionit është titullari i drejtorisë së
përgjithshme apo i deleguari i tij. Si rezultat, drejtuesit vendorë në sytë e publikut “zhvishen”
nga përgjegjësitë dhe mbingarkohet drejtuesi më i lartë. Ish drejtuesja e burgut të grave shpjegon
se dinamika e burgjeve është kaq e lëvizshme, sa mos ndarja e përgjegjësive dhe kompetencave
është si një “minë me sahat” e cila vë në rrezik imazhin e një institucioni dhe marrëdhëniet me
publikun. Decentralizimi i kompetencave favorizon vendimmarrjen, si dhe lejon përmirësimin e
politikave institucionale të marrëdhënieve me publikun, duke i dhënë mundësi promovimit të
punës së çdo institucioni vendor dhe lidhjen me komunitetin, i cili mund të lehtësojë procesin e
integrimit të personave me liri të kufizuar.354
Në krahasim me prokurorinë dhe burgjet, komunikimi i gjykatës me publikun
konsiderohet i hapur pasi dhe proceset gjyqësore kryesisht janë të hapura. Megjithatë, realiteti ka
treguar se decentralizimi i pushtetit nuk ka ndikuar në përmirësimin e marrëdhënieve me
publikun. “Procedurat komplekse dhe të ngurta mund të jenë pengesa për drejtësinë. Nganjëherë,
këto procedura rezultojnë në kosto më të mëdha për palët si dhe në vonesa.”355
Që parimi i
decentralizimit të pushtetit të jetë funksional, sikurse është bërë publike nga disa aktorë vendas
dhe ndërkombëtar, duhet të sigurohet pavarësia e gjyqësorit dhe influenca e politikës në
vendimmarrje. Ushtrimi i autonomisë dhe pavarësisë ndikon në besimin e publikut në sistemin
gjyqësor.
Niveli i (de)centralizimit ka ndikim në funksionimin e marrëdhënieve me publikun. Një
qasje hibride e organizimit mund të aplikohej duke stimuluar llogaridhënien, përgjegjshmërinë
dhe transparencën me publikun. Organizimi tipik i institucioneve të drejtësisë, të paktën deri në
këtë fazë, ka treguar se nuk është në nivelet e dëshiruara apo standardet e synuara. Identifikimi
dhe adresimi i çështjeve organizative jo efektive duhet të jetë një debat i hapur i iniciuar nga
institucionet. Ndoshta është koha që institucionet të “flasin” dhe të thyejnë heshtjen hermetike, e
cila në vijimësi mund të krijojë dëme deri diku të pariparueshme në marrëdhëniet me publikun.
e identifikimit, vlerësimit, kontrollit dhe monitorimit të atyre ngjarjeve ose situatave potencialisht të dëmshme për
arritjen e objektivave të DPB dhe konceptohet për të dhënë garanci të arsyeshme se këto objektiva do të arrihen.
Strategjia e riskut përcakton mënyrën se si sillet DPB ndaj risqeve dhe vendos kuadrin e përgjithshëm të procesit të
menaxhimit të riskut. 353
Shih ibid 175 354
Shih ibid 273 355
Qendra e Shërbimeve dhe Praktikave Ligjore të Integruara, “Studim-analizë mbi vlerësimin e situatës së ndihmës
ligjore falas në Shqipëri”, Korrik 2006 – Mars 2007, fq. 7
124
III. PJESA E DYTË
QASJA EMPIRIKE. MARRËDHËNIET ME PUBLIKUN DHE SISTEMI I DREJTËSISË
Evidencat empirike përbëjnë procesin bazë të kërkimit shkencor, por jo vetëm. Hartimi i
pyetësorëve, mbledhja, artikulimi, përpunimi i të dhënave krijojnë shtratin e duhur për paraqitjen
e fakteve, integritetin e të dhënave dhe vërtetimin e hipotezave. Schutz tërheq vëmendjen mbi
ndërtimin e kuptimit të mendimit njerëzor gjatë jetës së përditshme, si dhe thekson rolin e
gjuhës së komunikimit në të kuptuarin e tjetrit.356
Kuptimi njerëzor krijohet në bazë të
eksperiencave personale, jetës së përditshme, realitetit të perceptuar, si dhe mekanizmave nxitës
për të bindur ose influencuar mendimet, qëndrimet, sjelljet dhe perceptimet. Në kapitujt e
mësipërm diskutuam mbi rolin e marrëdhënieve me publikun si mjete influencuese në mbrojtje të
institucionit dhe mekanizma reputacional. Është e natyrshme që institucionet të vënë në zbatim
mekanizma të ndryshëm për mbrojtjen e imazhit institucional dhe përmirësimin e perceptimit
nga publiku. Po kaq e natyrshme, duhet të jetë transparenca dhe hapja ndaj publikut. Me gjithë
përpjekjet e konsoliduara suksesi nuk është i garantuar dhe besimi i publikut mund të vijë në ulje
si rrjedhojë e faktorëve të ndryshëm.
Dimensionet e marrëdhënieve me publikun janë të shumëllojshme. Për specialistët që
mbulojnë këtë proces në institucionet e drejtësisë përmirësimi i marrëdhënieve me publikun
mbetet ndër aspektet kryesore të punës. Autorë dhe studiues të fushës kanë bërë të mundur
konceptualizimin, rolin dhe pritshmëritë e marrëdhënieve me publikun. Duke u mbështetur në
studimet teorike, pjesa e dytë e punimit ka për qëllim paraqitjen e të dhënave dhe evidencave
empirike të mbledhura për gjatë një periudhe 4 vjeçare të ndarë në disa faza. Kërkimi shkencor
nxjerr në dritë faktet empirike për vërtetimin e hipotezave kryesore. Para se të shpjegojmë
metodologjinë e përdorur gjatë punimit dhe gjetjet kryesore, le të shikojmë se si i përkufizojnë
marrëdhëniet me publikun specialistët e institucioneve të drejtësisë, si dhe aktorë të tjerë të
shoqërisë civile. Kësisoj, diskutimit teorik i shtohet perspektiva dhe botëkuptimi i aktorëve të
ndryshëm rreth marrëdhënieve me publikun duke mbajtur në vëmendje se “njohuria shkencore
bazohet në lidhjet logjike dhe konceptuale midis fakteve dhe shpjegimeve”357
. Meçe ndan këtë
konstatim për institucionet e drejtësisë:
“Ndihet një konstatim jo i qartë i marrëdhënieve me publikun dhe institucionet nuk
kuptojnë se çfarë përbëjnë marrëdhënie me publikun. Disave u duket si barrë. Në kushtet
kur dispozitat ligjore shprehen qartë, institucionet duhet të mësojnë të jenë të hapura.
Organizimi i marrëdhënieve me publikun duhet të rishikohet në tërësinë e vet. Janë pasiv.
Për krijimin e kushteve optimale duhet të investohet. Gjithashtu, kushtet materiale dhe
teknike duhet të përmirësohen. Edhe qytetarët duhet të bëjnë presionin e tyre. Nëse
356
Cituar te Patrick Aspers “Empirical Phenomenology: An Approach for Qualitative Research”, Papers in Social
Research Methods, Qualitative Series no 9, London School of Economics and Political science, Methodology
InstitutePapers in Social Research Methods, November 2014, fq. 4 357
APPENDIX H – Understanding the Scientific Enterprise: The Nature of Science in the Next Generation Science
Standards, fq. 5. I disponueshëm në http://www.nextgenscience.org.
125
qytetari është indiferent ka gjasa të mos ketë avancime. Nëse presioni rritet atëherë mund
të bëhen ndryshime.”358
Për Albi Seranin359
marrëdhëniet me publikun lidhen ngushtë me besimin reciprok dhe
përvetësimin e cilësisë e të qenit i hapur. Referuar përvojës personale i dallon si:
“Krijimi i raporteve të mirëbesimit dhe bashkëpunimit për të siguruar publicitetin e
institucionit, nëpërmjet realizimit të transparencës.”
Brenda mendimit të Seranit gjejmë idenë e shpërndarjes së informacionit për të tërhequr
interesin publik me parimin themelor të paanshmërisë dhe objektivitetit. Murati beson se
marrëdhëniet me publikun janë pasqyra e imazhit institucional nëpërmjet të cilave mund të
kuptojmë qasjet e një institucioni.360
Më tej i përkufizon:
“Pjesë e komunikimit institucional të drejtorisë së burgjeve me tërësinë e grupeve të
interesit, qytetarët, institucionet e tjera qendrore e lokale, organizatat vendase e të huaja
dhe media. Në bazë të kësaj marrëdhënie janë të vendosura mjetet e komunikimit zyrtar
verbal, elektronik dhe telefonik, duke respektuar kuadrin ligjor ekzistues mbi të drejtën e
informimit, por njëkohësisht duke mbajtur parasysh mbrojtjen e të dhënave sensitive të
sistemit të burgjeve (çështjet e sigurisë, të dhënat personale të burgosurve etj), që
gjithashtu parashikohen në ligj.”
Sikurse e shohim nga përkufizimi vihen re elementë të tjerë që kanë të bëjnë me llojet
dhe proceset e komunikimit. Gjithashtu, çdo publik ka karakteristikat, pritshmëri dhe interesa
specifike. Themelet e komunikimit institucional ndërtohen bazuar në parashikimet ligjore dhe
detyrimet që rrjedhin prej tyre. Çështjet e mbrojtjes së të dhënave personale janë gjerësisht të
diskutueshme veçanërisht gjatë komunikimit dhe raportimit në media.
Për Nikollën361
marrëdhëniet me publikun janë sinonim i shërbimit me korrektësi ndaj
qytetarëve, medias apo çdo organi shtetëror apo jo qeveritar.
“Në qendër të marrëdhënieve me publikun është lehtësimi i komunikimit me publikun dhe
ofrimi i shërbimeve me korrektësi e profesionalizëm në zbatim të parashikimeve ligjore.”
Duket se për përgjegjësit e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
funksionet e marrëdhënieve me publikun janë më të thjeshtëzuara krahasuar me përcaktimet në
literaturë. Megjithatë konstatohet se tërthorazi pasqyrohet funksioni menaxhues i marrëdhënieve
dhe komunikimit. Avokat Kocaqi shpalos një dimension tjetër të marrëdhënieve me publikun i
358
Shih ibid 175 359
Zëdhënës në Prokurorinë e Përgjithshme 360
Ersejla Murati, përgjegjëse për marrëdhëniet me publikun në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve 361
Alba Nikolla, përgjegjëse për marrëdhëniet me publikun në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë
126
cili merr trajtën e sugjerimeve dhe reflektimin mbi ushtrimin e këtij profesioni në institucionet e
drejtësisë.
“Marrëdhëniet me publikun duhet të konsolidohen si profesion në institucionet e
drejtësisë dhe duhet të vishen me autoritet. Gjithashtu, specialistët e marrëdhënieve me
publikun duhet të zotërojnë aftësi komunikimi të shkëlqyera dhe të njohin procedurat
ligjore për komunikimin me publikun. Ata duhet të dinë si do të “vepronte shefi” dhe të
shkrijnë barrierat burokratike të panevojshme që cenojnë komunikimin”.362
Karakteri menaxhues dhe konstruktiv duhet të dominojë marrëdhëniet me publikun- thotë
Meçe. Kjo për faktin se për institucionet e drejtësisë ekzistojnë lloje të ndryshme publiku
gjithsecili i rëndësishëm për vitalitetin dhe imazhin e organeve publike.
“Gjithçka ka të bëjë me menaxhimin e komunikimit të brendshëm dhe të jashtëm,
ndërthurur me alternativat, debatet, qasjet, komunikimin që ofrojnë për publikun. Misioni
i parë i marrëdhënieve me publikun duhet të jetë njohja e publikut dhe bashkërenditja e
nevojave prioritare, duke garantuar sundimin e ligjit. Në qendër duhet të vihet publiku,
dialogu i hapur me partnerët. Nuk janë dhe aq të domosdoshme shfaqjet e
herëpashershme mediatike për të thënë çfarë kanë bërë, pasi publiku e ndjen mbi
“kurrizin e tij”. Veçanërisht daljet mediatike duhet të kenë një qëllim më të lartë se sa
promovimi i punës së institucionit.”363
Për aktorë të tjerë të fushës së drejtësisë marrëdhëniet me publikun janë faktorë
determinues për të kuptuar qasjet institucionale ndaj publikut. Lepenica shpjegon:
“E shprehur në mënyrën më të thjeshtë marrëdhëniet me publikun janë tregues të etikës
profesionale, aktivitetit që kryejnë dhe si e kryejnë, zhbërja apo kredhja në burokraci të
panevojshme, e për më tepër administrimi i informacionit dhe të dhënave që posedojnë.
Është e qartë që prokuroria, gjykata, apo burgjet kanë në zotërim të dhëna tejet sensitive
për individë të ndryshëm. Në këtë rast parimi i interesit më të lartë për mbrojtjen e
individit duhet të balancohet me interesin e punës institucionale. Integriteti është
“peshorja” dhe transparenca me publikun është “guri i peshores””.364
Çela shfaq një aspekt shtesë të marrëdhënieve me publikun dhe i përcakton si “urë
lidhëse mes institucionit, medias dhe publikut”. Ai pranon se marrëdhëniet me publikun nuk
ndërtohen lehtë, në mënyrë të veçantë për organin e prokurorisë, pasi presioni është mjaft i lartë
dhe hapësira për të kënaqur nevojat e medias dhe publikut është e kufizuar, për shkak të
funksionimit si institucion i centralizuar.365
Të paktën sa i takon organit të akuzës, prokurori
362
Shih ibid 267 363
Shih ibid 175 364
Avokate Donada Lepenica, Anëtare e Dhomës së Avokatisë Tiranë, Intervistë personale, 10 shtator 2015 365
Shih ibid 342
127
Deliu argumenton se duke marrë në konsideratë faktin që “prokuroria është i vetmi organ
kushtetues për kryerjen e hetimeve, publiku pret prej prokurorisë të dijë se çfarë ka ndodhur në të
vërtetë, për të mos lënë shteg për keqinterpretime”. Pra sipas tij, në kontekstin e marrëdhënieve
me publikun prokuroria ka detyrim:
“Deklarimin e së vërtetës, njoftimin mbi veprimtarinë e kryer, reagimin në kohë mbi
informacionet të cilat konsiderohen disinformuese nga media, si dhe hapja ndaj
publikut.”366
Bllaca, aktivistja e të drejtave të njeriut i percepton si mekanizma institucional për të
lehtësuar punën e stafit dhe organizatave bashkëpunuese.
“Është një mjet për të fuqizuar marrëdhëniet ndërinstitucionale dhe komunikimin me
publikun. Për më tepër një proces adaptimi i dyanshëm: njohja me rregullat dhe zbatimin
e detyrimeve nga ana e publikut, si dhe njohja e së drejtës së publikut për të kërkuar
llogaridhënie për shërbimet e ofruara”.367
Konceptimi i marrëdhënieve me publikun varet nga mundësitë strukturore institucionale.
Për gjyqtarët mund të konsiderohet edhe si një opsion personal i individualizuar. Në lidhje me
qytetarin, gjyqtari mban peshën kryesore për mënyrën e krijimit të marrëdhënieve, por edhe
komunikimit. Çomo ndan organizimin strukturor të marrëdhënieve me publikun me atë
individual.
“Në gjykatë, gjyqtari si individ ka potencialin për të përmirësuar ose përkeqësuar
komunikimin me qytetarët. Etika, profesionalizmi në dhënien e vendimit dhe komunikimi
profesional përbëjnë esencën e krijimit të marrëdhënieve me publikun. Në lidhje me
komunikimin me median është qëndrimi zyrtar institucional, atribut i Kryetarit të
Gjykatës. Pra, jo vetëm shpallet vendimi, por jepet një informacion i qartë dhe i saktë për
publikun. Gjykatësi gjykon, gjykohet dhe në disa raste edhe paragjykohet për punën e tij
me të drejtë ose pa të drejtë”.368
Hoxha veçon cilësinë dhe saktësinë e informimit në marrëdhëniet me publikun.
“Marrëdhëniet me publikun kanë si objektiv kryesor informimin e publikut, realizimin e
transparencës, në mënyrë të saktë, pa keqinterpretime, ruajtjen e konfidencialitetit të
çështjes, si dhe eliminimin/minimizimin e ndikimeve të jashtme në zgjidhjen e
çështjeve”.369
366
Kastriot Deliu, Prokuror në Prokurorinë e Tiranës, Intervistë Personale, 20.06.2015 367
Erinda Bllaca, Menaxhere Projekti, Qendra Shqiptare për Rehabilitimin e Traumës dhe Torturës, Intervistë
personale, datë 23.12.2013 368
Shih ibid 180 369
Shih ibid 150
128
Një përmbledhje të përkufizimeve të mësipërme mund ta gjejmë te stjudiesi Neza i cili i
përkufizon marrëdhëniet me publikun në këtë mënyrë:
“Informim i sinqertë dhe i hapur i institucioneve publike, qeverive, partive politike,
kompanive të biznesit, shoqatave, që furnizojnë shtypin dhe opinionin publik me
informacion të shpejtë dhe të saktë në lidhje me temat që ka interes opinioni publik.”370
Krahasuar me referencat teorike dhe studime të tjera lidhur me funksionimin e
marrëdhënieve me publikun në një institucion apo organizatë vihet re një reduktim i rolit të MP
në institucionet e drejtësisë, por edhe mënyrës se si perceptohet nga aktorë jashtë sistemit të
drejtësisë. Tabela e mëposhtme paraqet në mënyrë të përmbledhur funksionet e listuara nga
aktorë të institucioneve të drejtësisë duke i vënë përballë funksioneve të cituara në këtë punim
nga studiues të ndryshëm. Meçe vlerëson se marrëdhëniet me publikun mund të konceptohen në
këtë mënyrë:
“Të bësh marrëdhënie me publikun duhet të kuptosh që në një shoqëri demokratike
publiku është një faktor shumë i rëndësishëm dhe duhet t’i përgjigjesh në përputhje me
nevojat e tij. Të pranosh që qytetarët janë tepër të rëndësishëm. Sikurse një punonjës ka
merak të informojë eprorin me korrektësi dhe në kohë e njëjta përgjegjshmëri duhet të
ndiqet për publikun. Vet termi do të thotë të marrësh e të japësh. Ti merr por edhe jep për
çështje që je i angazhuar të punosh.371
Nga ana tjetër, literatura gjithashtu na paraqet përkufizime të shumëllojshme të MP.
Krahasuar me njëra tjetrën, vihet re se në institucionet e drejtësisë, ndër të tjera, mungon një
rol/funksion të cilin e gjejmë të referuar te disa autorë të fushës. Ai është roli/ funksioni
menaxhues.372
Sikurse e kemi parë edhe më sipër kjo vjen si rrjedhojë e organizimit dhe
pozicionimit strukturor të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Në drejtorinë
e burgjeve nuk ka një strukturë të posaçme që realizon këtë rol, por një punonjësi i janë caktuar
të përmbushë këtë përgjegjësi. E njëjta situatë na paraqitet edhe në gjykatën e Tiranës. Në
prokurori ekziston një strukturë e veçantë e marrëdhënieve me publikun, e pozicionuar në nivelin
e mesëm të organizimit dhe me detyra të kufizuara, për të mos thënë jo në përputhje me qasjet në
literaturë.
Por është edhe një faktor tjetër. Marrëdhëniet me publikun ndërtohen dhe funksionojnë
në bazë të përgjegjësisë dhe marrin rëndësi bazuar në këndvështrimin dhe prioritetet e drejtuesit
të institucionit. Format tradicionale të marrëdhënieve me publikun apo qëndrimet institucionale
të deritanishme mund të jenë objekt diskutimi së bashku me qasjet organizative.
370
Agim Neza, Marrëdhëniet publike, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë 1998, fq. 3. 371
Shih ibid 175 372
Gruning, Hunt 1984; Cutlip, Center, Broom 1999; Therkelsen 2006
129
Fig. 23 Funksionet e MP sipas këndvështrimeve të institucioneve të drejtësisë
krahasuar me referencat teorike
Referuar figurës së mësipërme vihet re se çdo institucion ka një kuptim të ndryshëm
lidhur me funksionimin e marrëdhënieve me publikun. Për shembull prokuroria fokusohet te
krijimi i raporteve, publiciteti i institucionit, realizimi i transparencës. Gjykatat e vënë theksin te
Marrëdhëniet
me Publikun
Prokuroria
Krijimi i raporteve, publiciteti i institucionit, realizimi i transparencës.
Urë lidhëse mes institucionit, medias dhe publikut.
Deklarimin e së vërtetës, njoftimin mbi veprimtarinë e kryer, reagimin në kohë.
Gjykata
Lehtësimi i komunikimit me publikun, ofrimi i shërbimeve me korrektësi e profesionalizëm.
Përmirësimi i komunikimit me qytetarët.
Informimi publikut, realizimi transparencës, eliminimi/minimizimi ndikimeve të jashtme në zgjidhjen e çështjeve.
Drejtoria e Burgjeve
Komunikim institucional me tërësinë e grupeve të interesit, qytetarët, institucionet e tjera qendrore e lokale, organizatat vendase e të huaja dhe media.
Vendosja e mjeteve të komunikimit zyrtar.
Mbrojtja e të dhënave sensitive të sistemit të burgjeve.
Çfarë thotë literatura
Strukturë menaxhuese, mbikëqyrëse dhe funksion teknik, i cili kujdeset për imazhin e një organizate. (Gruning, Hunt 1984)
Qëllimi i MP është mbrojtja dhe jo objektiviteti. (Wilcox, Reber 2012)
Menaxhues të marrëdhënieve. (Cutlip, Center, Broom 1999)
Krijojnë dhe mirëmbajnë reputacionin e institucionit, duke e ndihmuar të operojë me produktivitet. (Gates 2012)
Menaxhimi i reputacionit. (Therkelsen 2006)
Një funksion natyral dhe i domosdoshëm në shoqëri. (Combs, Holladay 2007)
Komunikimi me institucione publike dhe jo publike të niveleve të ndryshme. Komunikimi në emër të institucionit. (Theaker 2004)
Proces të planifikuar, për të influencuar publikun. (Marston 2013)
Kërkimi, mbajtja dhe vlerësimi në mënyrë të vazhdueshme, të programeve të veprimit dhe të komunikimit. (Deklarata PRSA 1982)
Ndihmesën e publikut për ta bërë mesazhin më të qartë, më të kuptueshëm. (Wilcox, Cameron, Ault 2000)
Praktikë e planifikuar komunikimi. (Bernays 1923)
130
lehtësimi i komunikimit me publikun, ofrimi i shërbimeve me korrektësi e profesionalizëm,
ndërsa drejtoria e burgjeve te ndërtimi i komunikimit institucional me tërësinë e grupeve të
interesit. Pra, në mënyrë të përmbledhur marrëdhëniet me publikun përmbushin ose duhet të
përmbushin këto role në institucionet e drejtësisë:
1. rolin e komunikimit
2. informimit
3. realizimim e transparencës
4. deklarimin e të vërtetës
5. vendosjen e mjeteve të komunikimit
6. mbrojtjen e të dhënave sensitive
Është mjaft e rëndësishme se si institucionet e drejtësisë i perceptojnë marrëdhëniet me
publikun. Kjo vlen për të kuptuar dhe marrë në analizë rëndësinë që kanë marrëdhëniet me
publikun në strukturën e përgjithshme institucionale. Përveç këtij aspekti, duke iu referuar
qëllimit kryesor të punimit na intereson të dimë perceptimet e publikut rreth funksionimit të
marrëdhënieve midis palëve aktive. Në vijim të kapitullit do t’i japim përgjigje pyetjeve
themelore të këtij punimi:
A kanë ndihmuar marrëdhëniet me publikun të ndërtojnë një imazh më të mirë për
institucionet e drejtësisë?
Si perceptohen institucionet e sistemit të drejtësisë nga publiku?
Në çfarë niveli marrëdhëniet me publikun plotësojnë nevojat e publikut kundrejt
interesave të institucioneve?
Ndërvarësia në rritje e MP me gazetarët dhe kërkesat ndaj njëri-tjetrit, ngre pyetjen,
se si e vlerësojnë njëri-tjetrin?
131
KAPITULLI IV. METODOLOGJIA E PËRDORUR
Në këtë kapitull paraqitet dhe shpjegohet metodologjia që u aplikua për grumbullimin e të
dhënave empirike, të cilat hedhin dritë mbi funksionimin e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë duke gërshetuar perspektivën dhe përvojën e qytetarëve, si dhe duke
ballafaquar argumentet e gazetarëve me specialistët e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë. Qëllim kryesor mbetet hedhja dritë mbi të gjitha fazat e mbledhjes së të
dhënave dhe karakteristikat e grupit kampion dhe publikut të institucioneve të drejtësisë.
Metodologjia që u aplikua gjatë këtij studimi shkencor mbështetet në mbledhjen e dhënave
sasiore dhe cilësore, ndërthurur me elementët teorik dhe antropologjik, duke kontribuar në
ndërtimin e një trajektore shumëpalëshe të funksionimit të marrëdhënieve me publikun. Planet
metodologjike të hartuara u bazuan në qëllimin kryesor të punimit, duke ndjekur parimin e
objektivitetit.
Testimi i funksionimit të marrëdhënieve me publikun dhe imazhi i krijuar për publikun
nisi me krijimin e kampionit të grupeve të cilët do të përzgjidheshin për hetimin e hipotezave
paraprake. Sikurse sugjeron Vonk është mjaft e rëndësishme përcaktimi i grupit prej të cilit do të
mbledhim të dhënat.373
Kështu u punua me kujdes që të ishte një grup sa më përfaqësues duke
sjellë jo vetëm mendimet dhe perceptimet e tyre rreth institucioneve të drejtësisë, por edhe të
ndanin përvojën personale. Kjo lloj përzgjedhje synonte të sillte të dhëna sa më reale mbi
funksionimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Në biseda formale dhe
jo formale me përfaqësues të sistemit të burgjeve është vënë re përdorimi i shpeshtë i frazës
“burgun nuk e bëjnë ata që janë brenda, por familjarët e tyre”.374
Pra, përcaktimi i target grupit kryesor dhe mënyra e mbledhjes së dhënave ishte
vështirësia e parë që hasi punimi. Është më se i njohur fakti se përzgjedhja e kampionimit
konsiderohet si çelësi i procesit të anketimit. Cuflik shpjegon se “nëse jemi në kërkim të
përgjigjeve për pyetje specifike që lidhen me fusha të veçanta, duhet gjithmonë të studiojmë ato
grupe njerëzish që lidhen me këtë temë”.375
Duhet thënë se institucionet e drejtësisë kanë një
publik dinamik. Si fillim u bë një ndarje e dy grupeve të mëdha: aktorët brenda institucioneve të
drejtësisë dhe jashtë tyre. Aktorët kryesorë të brendshëm përfshinin ekspertët e marrëdhënieve
me publikun, drejtues të institucioneve, prokurorë, gjykatës, punonjës. Në aktorët e jashtëm u
renditën: 1. Qytetarët; 2. Media; 3. Përfaqësitë diplomatike; 4. Avokati i Popullit; 5. Shoqëria
Civile; 6. Avokatë. Synimi ishte që përzgjedhja e publikut të institucioneve të drejtësisë të ishte
me një shtrirje të gjerë dhe të larmishme për sa i përket llojit, nivelit, përvojave personale,
fushës, si dhe qasjeve institucionale dhe rutinë me këto institucione. Kjo lloj përzgjedhje synonte
të ishte një përfaqësim sa më i arsyeshëm i publikut të institucioneve të drejtësisë dhe të
prodhonte të dhëna sa më të sakta. Për arsye të numrit të lartë të institucioneve të drejtësisë dhe
373
Jennifer Vonk, “Data Collection: Populations and Samples”, publikuar më 11.01.2014 në
http://www.jennifervonk.com/ lecture_6_sampling.pdf 374
Shih ibid 101 375
Gjetur në artikullin me titull “Quantitative Research – Survey Sample Selection”, postuar më datë 20/05/2013 në
http://www.survio.com/en/blog
132
pamundësisë fizike për të qenë në çdo institucion (29 prokurori të rretheve gjyqësore)376
, 22
gjykata të rretheve, duke mos përfshirë gjykatën e krimeve të rënda të apelit dhe gjykatën
administrative377
dhe 22 institucione penitenciare378
, punimi u fokusua në institucionet qendrore
dhe gjykatën e Tiranës.
Kështu u hartua pyetësori me pyetje të hapura dhe të mbyllura për specialistët e
marrëdhënieve me publikun në prokurori, gjykatën e Tiranës dhe drejtorinë e burgjeve. Pyetësori
me specialistët e marrëdhënieve me publikun kishte si qëllim kryesor zbulimin e të dhënave mbi
organizimin dhe menaxhimin e komunikimit të brendshëm dhe të jashtëm të marrëdhënieve me
publikun, rolin, funksionin dhe përfaqësimin në nivelin strukturor për ushtrimin e profesionit. Ky
aspekt është mjaft i rëndësishëm pasi zbulimi i këtyre të dhënave na ndihmon në vërtetimin e
hipotezave të punimit. Qasja me publikun dhe median zënë fokus të veçantë të pyetësorit. Gjatë
hartimit të pyetësorit u tregua kujdes me pyetjet dhe çështjet e renditura. Gjithashtu, u mblodhën
të dhënat demografike të personave që mbulonin marrëdhëniet me publikun në institucionet e
drejtësisë.
Grupi i dytë i të intervistuarve brenda sistemit të drejtësisë ishin prokurorët, gjyqtarët,
drejtues të institucioneve dhe punonjës të niveleve të ndryshme. Më këtë grup u përdorën
pyetësorë të strukturuar dhe u zhvilluan intervista ballë për ballë, të cilat në disa raste morën
trajtën e një debati konstruktiv.
Përfaqësuesit e parë të publikut jashtë institucioneve të drejtësisë u përzgjodhën qytetarët.
Duke qenë se qytetarët përbëjnë një grupim të madh dhe të gjerë u mendua që të përcaktohej një
grup më specifik për mbledhjen e të dhënave. Si grupi më përfaqësues u përzgjodhën familjarët e
personave me liri të kufizuar, të cilët si rrjedhojë e situatës aktuale që ndodheshin kishin
përvojën e tyre personale me të tre institucionet e drejtësisë: me prokurorinë gjatë fazës së
hetimit, me gjykatën gjatë dhënies së vendimit, si dhe drejtorinë e burgjeve gjatë mbajtjes dhe
trajtimit në institucionet penitenciare. Kampionimi i grupit të përzgjedhur vështirësohej edhe më
tepër, pasi duke qenë se po merren në analizë marrëdhëniet me publikun në institucionet e
drejtësisë të lokalizuara në Tiranë, atëherë veçanërisht për të pasur një qasje sa më reale të
situatës në këto institucione, çështjet e hetuara dhe gjykuara duhet të përputheshin me familjarët
e intervistuar. Pra, duhej të përzgjidheshin ata familjarë të cilët çështjet hetimore dhe gjykuese
ishin trajtuar nga prokuroria dhe gjykata e Tiranës. Ky proces kërkonte një punë voluminoze dhe
një kërkim të veçantë të mbledhjes së të dhënave. Mbledhja e këtyre të dhënave, e cila përfshiu
një periudhë 8 mujore gjatë vitit 2012 dhe fillimit të vitit 2013 nuk do të ishte bërë e mundur pa
bashkëpunimin e ngushtë me Sektorin e Kartotekës në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve. Ky
sektor administron të gjitha të dhënat e personave me liri të kufizuar.
Të dhënat vjetore të Ministrisë së Drejtësisë tregojnë se gjatë vitit 2012 Gjykata e Rrethit
Gjyqësor Tiranë ka regjistruar 2,544 çështje penale dhe ka përfunduar 2,027 çështje. Treguesit
mbi çështjet hetimore të Prokurorisë së Tiranës pasqyrojnë një numër total prej 7560 rastesh.379
Gjithashtu, të dhënat e Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve tregojnë se gjatë vitit 2012 janë
376
Shih http://www.pp.gov.al/web/Prokurorite_e_Rretheve_Gjyqesor 377
Shih http://www.gjykata.gov.al 378
Shih www. dpbshnew.gov.al 379
Ministria e Drejtësisë, Vjetari Statistikor 2012, fq. 15-16, 225
133
trajtuar një numër prej 4850 persona me liri të kufizuar në të gjitha në institucionet
penitenciare.380
Pas përfitimit të këtyre të dhënave u vijua me përcaktimin e institucioneve ku do të
shtrihej shpërndarja/plotësimi i pyetësorit, si dhe numrin e pyetësorëve që do të shpërndaheshin.
Të dhënat paraprake treguan se edhe pse seancat hetimore apo gjyqësore ishin zhvilluar nga
institucionet e Tiranës, një numër i konsideruar i të burgosurve mbaheshin në burgje jashtë zonës
administrative të qarkut të Tiranës. Sipas sqarimeve të drejtorit ligjor gjatë asaj periudhe në
drejtorinë e burgjeve, parakusht për vendin e kryerjes së dënimit apo qëndrimit në paraburgim të
një burgosuri nuk është institucioni i cili po kryen hetimin apo gjykimin, por parimi rajonal i
shpërndarjes së të burgosurve. Pra, të dënuarit apo paraburgosurit të qëndrojnë sa më afër
vendbanimit të tyre në mënyrë që të ruajnë kontaktet dhe lidhjet me familjarët.381
Një studim i
veçantë dhe më i thelluar empirik mund të jetë objekt studimi i mëtejshëm për të vërtetuar
zbatimin në praktikë duke përfshirë analizën kosto/efektivitet.
Gazetarët e mediave të cilët mbulonin raportimet në sistemin e drejtësisë u përzgjodhën si
target grupi i dytë për të analizuar marrëdhëniet me publikun. U synuan të përfshiheshin në këtë
punim gazetarët e terrenit të cilët marrin kontakte të drejtpërdrejta me zyrat e marrëdhënieve me
publikun/shtypin, si dhe shërbejnë si ndërlidhës midis medias - institucionit të drejtësisë -
publikut. Përzgjedhja e gazetarëve dhe procesi i intervistimit përbënte një sfidë më vete. Jo të
gjitha redaksitë kishin “luksin” e punësimit të një gazetari i cili do të mbulonte vetëm sistemin e
drejtësisë. Si kurrë më parë nevojiten individë që Mohl i quan të “polikualifikuar”.382
Gjithashtu,
jo të gjithë gazetarët shfaqnin gatishmërinë për tu intervistuar. Për të lehtësuar sa më shumë
procesin, u hartuan pyetësorë me pyetje të hapura dhe gjysmë të hapura të cilët iu shpërndanë
nëpërmjet emalit gazetarëve.
Veçanërisht gjatë dy viteve të fundit si rrjedhojë e reformës në drejtësi përfaqësitë
diplomatike kanë qenë mjaft aktive si në dhënien e deklaratave mediatike, por edhe ofrimin e
asistencës teknike për përmirësimin e institucioneve të drejtësisë. Ekspertë të huaj janë vendosur
në zyrat qendrore për të asistuar në reformën në drejtësi, por edhe reformën institucionale.383
Deklaratat dhe vlerësimet e ndërkombëtarëve janë përdorur si një mjet efikas për të kuptuar
thelbin e problematikave në institucionet e drejtësisë dhe bashkëveprimin ndërinstitucional për të
fituar besimin e publikut.
Avokati i Popullit kryen monitorime dhe ndjek nga afër performancën e institucioneve të
drejtësisë. Në mënyrë periodike i paraqet institucioneve rekomandime për përmirësimin e punës,
si dhe kërkon llogaridhënie bazuar në ankesat e qytetarëve.
Shoqëria civile është target grupi tjetër i punimit. U identifikuan aktorë të shoqërisë civile
të cilët kanë bashkëpunim apo kanë kontribuar në përmirësimin e institucioneve të drejtësisë.
Intervistat ballë për ballë u përdorën si instrumenti kryesor për mbledhjen e të dhënave.
380
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve “Monitorimi i treguesve të performancës sipas objektivave të Strategjisë
Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim”. www.dpbsh.gov.al 381
Shin ibid 276 382
Shih ibid 7 383
Një këshilltar rezident është caktuar nga Ambasada Britanike në Tiranë për të asistuar në reformën në Sistemin e
Burgjeve. Projekti EURALIUS IV i financuar nga Bashkimi Evropian, për “Konsolidimin e sistemit të drejtësisë në
Shqipëri”.
134
Personat që ushtrojnë profesionin e avokatit janë target grupi i fundit që u përzgjodhën
për këtë punim. Si përfaqësues ligjor dhe ndjekje të çështjeve të ndryshme mund të ndihmojnë në
plotësimin e një tabloje të plotë mbi funksionimin e marrëdhënieve me publikun.
Pra, përmbledhtazi mund të themi se metodologjia e përdorur gjatë punimit është
kryesisht një metodologji cilësore dhe sasiore, bazuar në materiale të mbledhura nga burime
primare e sekondare. Instrumentet e përdorur janë pyetësorë të strukturuar, intervista gjysmë të
strukturuara apo në disa raste të pastrukturuara me anë të cilave u mblodhën të dhënat primare.
Si të dhëna primare u përdorën gjithashtu edhe informacioni teknik i siguruar nga rezultatet e
studimeve të mëparshme. Si të dhëna sekondare shërbyen informacioni nga literatura
bashkëkohore, raporte e studime, baza ligjore në këtë fushë, objekt i këtij studimi. Metoda
cilësore e mbledhjes së të dhënave ofron një diskutim më të gjerë dhe më të thelluar të
problematikave të marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë, nëpërmjet analizimit të
intervistave dhe bisedave formale e joformale me aktorë në fushën e sistemit të drejtësisë. Të
dhënat sasiore si dhe shqyrtimi i literaturës përbëjnë shtratin e analizës përmbajtjesore dhe
substanciale të marrëdhënieve me publikun në sistemin e drejtësisë.
Fig. 24 Të dhëna mbi metodologjinë, llojin dhe numrin e publikut të përfshirë në këtë punim
AKTORË TË BRENDSHËM
Kategoria Metodologjia Numri i të intervistuarve
Punonjës të marrëdhënieve me publikun Pyetësorë të strukturuar/ Intervista gjysmë të strukturuara
3
Drejtues të institucioneve Intervista gjysmë të strukturuara 5
Prokurorë Intervista të strukturuara 5
Gjykatës Intervista gjysmë të strukturuara 4
Punonjës të tjerë Intervista gjysmë të strukturuara 3
AKTORË TË JASHTËM
Kategoria Metodologjia Numri i të intervistuarve
Familjarët e personave me liri të kufizuar Pyetësorë të strukturuar 800
Gazetarë të medias së shkruar dhe vizive Pyetësorë të strukturuar 15
Avokati i Popullit Intervista gjysmë të strukturuara 1
Shoqëria civile Intervista gjysmë të strukturuara 5
Avokatë Intervista gjysmë të strukturuara 6
Në grupimin, përmbledhjen dhe analizimin e materialit statistikor janë mbajtur në
konsideratë parimet e përgjithshme të mbledhjes dhe administrimit të dhënave. Është bërë kujdes
në hedhjen e të dhënave sipas grupeve, ndarjen në seri, karakteristikat e identifikuara të
institucioneve, si dhe kombinimin e të dhënave cilësore me atë sasiore.
4.1 Përzgjedhja e aktorëve të intervistuar
Faza e parë kërkimore e punimit është fokusuar në gjetjen e bibliografisë dhe referencave të
përshtatshme që kishin lidhje në mënyrë të drejtpërdrejtë me fushën e punimit. Kështu është
135
konsultuar një literaturë e gjerë, libra, artikuj, studime në fushën e marrëdhënieve me publikun,
komunikimit, informimit, si dhe funksionimit të institucioneve të drejtësisë. Aktet ligjore dhe
nënligjore të funksionimit dhe organizimit të institucioneve të drejtësisë kanë hedhur dritë mbi
parashikimet ligjore dhe të drejtën e publikut për informacion, të drejtën e kërkesë ankesës,
qasjet në dokumentet zyrtare, si dhe përfitimin e shërbimeve.
Kërkimi empirik mori formë me kristalizimin e aktorëve që do të intervistohen me
qëllimin kryesor të testimit të hipotezave të ngritura në fillim të punimit, të cilat po i rendisim
edhe njëherë si më poshtë:
Hipoteza e parë
Mos konceptimi i drejtë dhe pozicionimi strukturor i marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë, kanë limituar rolin dhe funksionet e këtij profesioni, duke
ndikuar në cungimin e ndërtimit të menaxhimit të komunikimit të jashtëm dhe të
brendshëm.
Hipoteza e dytë
Drejtuesit e institucioneve të drejtësisë kanë rol dominues në funksionimin e
marrëdhënieve me publikun, duke e konsideruar të qenësishme për pushtetin politik.
Hapja e institucioneve ndaj publikut, transparenca dhe autoriteti i marrëdhënieve me
publikun është në varësi të parimeve dhe drejtimit të titullarit të institucionit.
Hipoteza e tretë
Edhe pse kryejnë funksione të ngushta e jo të plota sikurse propozohet në literaturë,
marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë nuk përmbushin plotësisht detyrat
e tyre me profesionalizëm, integritet e objektivet dhe të shërbejnë si mekanizma për të
rritur besimin e publikut te institucionet e drejtësisë. Ky problem vjen edhe si rezultat i
kompetencave dhe autoritetit të deleguar nga drejtuesi i institucionit.
Hipoteza e katërt
Qëndrimet kritike dhe një lloj antagonizmi i pashprehur janë evidente midis gazetarëve
që mbulojnë institucionet e drejtësisë dhe përfaqësuesve të institucioneve. Megjithatë,
gazetarët kanë tendencën që të jenë më kritik në punën e specialistëve të marrëdhënieve
me publikun në institucionet e drejtësisë, se sa këta të fundit ndaj gazetarëve.
Papajtueshmëria e qëllimeve dhe pritshmërive në trajtimin e çështjeve, nxit qëndrimet
kritike midis palëve. Është e qartë nevoja për krijimin e një platforme komunikimi për
përmirësimin e marrëdhënieve me median.
Hipoteza e pestë
Ekzistenca e marrëdhënieve me publikun perceptohet si strukturë mbrojtëse për
institucionet e drejtësisë, duke minimizuar interesat e qytetarëve. Si rrjedhojë,
konstatohet një tkurrje e besimit ndaj institucioneve të drejtësisë.
136
Principet që udhëhoqën përcaktimin e aktorëve për tu intervistuar ishte gjithëpërshirja,
objektiviteti, balancimi duke synuar përfaqësimin sa më objektiv të publikut të institucioneve të
drejtësisë për të zbuluar qartazi marrëdhënien dypalëshe dhe efikasitetin e marrëdhënieve me
publikun. Për këtë u përzgjodhën si grup kampionimi familjarë të personave me liri të kufizuar
për plotësimin e pyetësorëve të hartuar. Ky grup përbën kampionin kryesor të mbledhjes,
analizimit të dhënave, si dhe gjetjeve të këtij punimi. Gjatë fazës së përzgjedhjes të madhësisë së
grupit u mbajtën në konsideratë sugjerimet e Lenth rreth përcaktimit të grupit të kampionimit dhe
planifikimit paraprak.
“Problemi duhet të përcaktohet me kujdes dhe operacionalizuar. Njësitë
eksperimentale ose vëzhgimore duhet të përzgjidhen nga popullata e
duhur......Madhësia e studimit duhet të përputhet me qëllimet e tij. Duhet të jetë
“aq i madh”, sa që të prodhojë efekte me rëndësi shkencore por të jetë dhe
statistikisht i rëndësishëm.”384
Të dhënat e mbledhura nga drejtoria e përgjithshme e burgjeve gjatë vitit 2012 ndihmuan
në përcaktimin e numrit të popullatës që do të merrej në shqyrtim. Kështu, përafërsisht u
identifikua një popullatë prej 1400 personash që do të intervistoheshin nëpërmjet plotësimit të
pyetësorit. Nga numri total i popullatës së zgjedhur u plotësuan 800 pyetësorë nga familjarët e
personave me liri të kufizuar, prej të cilëve dy u konsideruan të pavlefshme. Në total për këtë
punim janë 798 formularë të vlefshëm, të cilët do të konsiderohen si shkalla për të matur
efektivitetin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Të dhënat e përfituara
sipas formulës së mëposhtme tregojnë se 57% e popullatës së zgjedhur kanë plotësuar
pyetësorin.
% e studimit =
= 0,572 57%
Marzhi i gabimit për 800 pyetësorë është i barabartë me intervalin [A] [800-36 ; 800 +3
6]
ose:
Përqindja e përgjigjeve të vlefshme është e barabartë me:
384
Russell V. Lenth “Some Practical Guidelines for Effective Sample Size Determination”, The American
Statistician, Vol. 55, No. 3, 2001, fq. 187.
137
Marzhi i gabimit për 798 përgjigje të vlefshme është i barabartë me intervalin [798-36 ;
798 +36] ose:
Kriteri i përcaktimit nëse kampioni i zgjedhur mund dhe do të na japë rezultate të
besueshme për të gjithë popullatën është përqindja që zë grupi ndaj popullatës. Në rastin konkret
përqindja e grupit prej 800 familjarësh plotëson kushtin parësor sepse pesha e saj në tërë
popullatën është e barabartë me 57%. Marzhi i gabimit për këtë grup është i barabartë me
domethënë në intervalin e pranueshëm [7964 ; 803
6] përfshihet edhe rezultati i
përgjithshëm i 798 përgjigjeve.
Por përse u përzgjodhën familjarët e personave me liri të kufizuar si grupi potencial për të
analizuar dhe hedhur dritë mbi funksionimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë? Si fillim duhet të bëhet e qartë se familjarët e personave me liri të kufizuar nuk u
pyetën mbi procesin hetimor, gjyqësor dhe mënyrën e trajtimit të personave me liri të kufizuar në
burgje. Qëllimi kryesor i intervistimit ishte thithja e mendimeve dhe qëndrimeve rreth
funksionimit të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Pra, në mënyrë të
thjeshtëzuar në momentin që paraqiteshin pranë institucioneve të drejtësisë a
konsideroheshin/dëgjoheshin kërkesat e tyre, a u ofroheshin shërbimet sipas legjislacionit në
fuqi, a respektohej e drejta e tyre për informim? Gjithashtu, si do ta vlerësonin cilësinë e
komunikimit dhe etikës institucionale? Si rrjedhojë e eksperiencës së tyre, çfarë imazhi ishte
krijuar për institucionet e drejtësisë?
Tani le të ndalemi te faktorët kryesorë. E para, përvoja e tyre personale e bazuar jo në
perceptime por në përjetime reale. Në mënyrë të përsëritur nga burime të ndryshme informacioni
flitet në emër të publikut për besimin në rënie ndaj institucioneve të drejtësisë duke mos ndarë të
vërtetën nga klisheja. Përqendrimi te grupi specifik ofron mundësinë e ndërtimit të një kornizë të
qartë, të prekshme dhe të matshme të marrëdhënieve me publikun. E dyta, ky është publiku më i
vërtetë dhe ndër kategoritë kryesore (pas të akuzuarit apo burgosurit) i lidhur ngushtë me
institucionet e drejtësisë, si në dhënien e drejtësisë, ekzekutimin e saj, njohjen dhe zbatimin e të
drejtave. Në mënyrë të drejtpërdrejtë familjarët e personave me liri të kufizuar ndikohen nga
problematikat që lindin si rrjedhojë e burgimit të afërmit të tyre. Kështu, komunikimi, kontakti
me institucionet e drejtësisë është i pashmangshëm.
Së treti, sikurse shprehej një ish koleg në drejtorinë e përgjithshme të burgjeve “nuk na
nevojiten të vërteta të prodhuara, por të vërteta të jetuara me fakte të dokumentuara”.385
Këtij
kombinimi i përshtaten familjarët e personave me liri të kufizuar. Të përkthyera në formën e
gjetjeve të studimit mund të përdoren si udhërrëfyes mjaft i mirë për të kuptuar problematikat
kryesore në marrëdhëniet me publikun. Ky aspekt i vjen në ndihmë jo vetëm institucioneve të
drejtësisë për ndërmarrjen e platformave restauruese, por edhe vet përfituesve të drejtpërdrejtë.
Mack et al., veçojnë si fuqinë kryesore të hulumtimit kualitativ “aftësinë për të siguruar
përshkrime komplekse tekstuale se si njerëzit e kanë përjetuar një çështje të caktuar kërkimore.
385
Shih ibid 163
138
Ky aspekt jep informacion në lidhje me anën njerëzore të një çështje që është shpesh
kontradiktore me sjelljet, besimet, mendimet, emocionet dhe marrëdhëniet e individëve”.386
Pra,
duke zbërthyer përjetimet e familjarëve të personave me liri të kufizuar në kontekstin e
marrëdhënieve me publikun do të përfitojmë të dhëna reale bazuar në fakte dhe jo thjesht besime
apo mendime.
Kampioni i dytë më i rëndësishëm për tu intervistuar për këtë punim ishin ekspertët e
marrëdhënieve me publikun dhe gazetarët që mbulonin raportimet në institucionet e drejtësisë.
Ekspertët e marrëdhënieve me publikun u konsideruan si grupi kryesor për të zbuluar praktikat e
marrëdhënieve me publikun, rolin që kryenin dhe marrëdhëniet e ndërtuara me publikun e tyre.
Nga ana tjetër, gazetarët e medias së shkruar dhe vizive mund të hidhnin dritë mbi problematikat
e komunikimit me ekspertët e marrëdhënieve me publikun dhe pritshmëritë e tyre. Mohl në librin
e tij “Gazetaria” ngre një pyetje të qenësishme për gazetarët e medias, nëse marrëdhëniet me
publikun përcaktojnë punën e tyre.387
Kjo pyetje edhe pse periferike është e vlefshme për këtë
punim për të kuptuar marrëdhënien midis gazetarëve dhe ekspertëve të MP të institucioneve të
drejtësisë. Në tregun e informacionit dhe krijimit të opinionit publik, sa marrin dhe japin nga
njëri-tjetri Si rrjedhojë, nëpërmjet këtij target grupi mund të testonim hipotezën e tretë të
studimit.
Këtij grupi i shtohen argumentet e gjyqtarëve dhe prokurorëve mbi funksionimin e
marrëdhënieve me median dhe komunikimin me publikun. Deri në këtë fazë krijohet një bazë e
qenësishme për mbledhjen e të dhënave dhe testimin e tre hipotezave të para të studimit. Siç e
kemi theksuar edhe më sipër për shkak të natyrës së punës dhe fushës së veprimit gjyqtarët dhe
prokurorët luajnë një rol të rëndësishëm në funksionimin e marrëdhënieve me publikun brenda
institucioneve të drejtësisë. Kjo do të thotë që ata mbajnë barrën individuale të perceptimit të
publikut rreth institucionit që përfaqësojnë. Në kapitujt e mëparshëm kemi sjellë raste të
ndryshme se si rasti i raportuar në media për një gjyqtar apo prokuror të përfshirë në akte
korruptive ka ndikuar në forcimin e këtij perceptimi për të gjithë sistemin. Kësisoj diskutimi me
aktorët të cilët janë në qendër të debatit “për prishjen e imazhit” është thelbësor. Duke i lënë një
hapësirë të balancuar në këtë punim intervistat me prokurorët dhe gjyqtarët ofrojnë pikëpamje
dhe argumente rreth imperativëve të komunikimit me publikun dhe përsiatjet institucionale për të
përmirësuar marrëdhëniet me publikun.
Gjithashtu, na lejojnë të kuptojmë më shumë mbi arsyet ekzistenciale të perceptimeve
negative ndaj institucioneve të drejtësisë dhe alternativat për përmirësimin e marrëdhënieve me
publikun. Referuar dimensionit gjithëpërfshirës të komunikimit dhe marrëdhënieve me publikun,
gjatë intervistimit u observua sjellja njerëzore të cilat i shton vlerat këtij punimi. Nëpërmjet të
dhënave të mbledhura nga këto target grupe, pra familjarët e personave me liri të kufizuar,
ekspertët e marrëdhënieve me publikun të institucioneve të drejtësisë, gazetarët që raportojnë
mbi institucionet e drejtësisë, gjyqtarët, prokurorët avokatët dhe drejtues të sistemit të burgjeve
mund të testojmë tre hipotezat e parë të punimit.
386
Natasha Mack, Cynthia Woodsong, Kathleen M.Macqueen, Greg Guest, Emily Namey, Qualitative Research
Methods: A Data Collector’s Field Guide, Family Health International, 2005, fq. 1 387
Shih ibid 7, fq 282-285
139
Grupi i fundit që u listua (por jo nga rëndësia) për tu intervistuar ishin përfaqësues të
Avokatit të Popullit, shoqërisë civile, avokatë dhe punonjës të institucioneve të drejtësisë.
Intervistimi i këtyre aktorëve krijoi një kornizë të plotë dhe gjithëpërfshirëse të publikut të
institucioneve të drejtësisë. Duke mbajtur në vëmendje që Avokati i Popullit dhe disa organizata
të shoqërisë civile monitorojnë zbatimin e ligjit në institucionet e drejtësisë dhe paraqesin raporte
publike për situatën dhe problemet e konstatuara në administratën shtetërore mund të
konsiderohen si burime të rëndësishme informacioni për të analizuar marrëdhëniet me publikun.
Për më tepër, këto institucione mund të paraqesin evidenca lidhur me raportet institucionale dhe
qasjet dominuese të sjelljes së institucioneve të drejtësisë ndaj publikut.
Fig. 25 Aktorë të intervistuar për testimin e hipotezave
Bazuar në këto evidenca mund të ndërtojmë një tablo të plotë për të lundruar në mënyrë
të balancuar në analizimin dhe raportimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë. Përfaqësuesit ligjor të personave me liri të kufizuar na paraqesin të dhëna interesante
Efikasiteti, funksionimi, organizimi i
marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë
Ga
ze
tarë
t e
me
dia
s së
sh
kru
ar
dh
e v
iziv
e
Familjarët e personave me liri të kufizuar
Ek
spe
rtë
t e
ma
rrë
dh
ën
iev
e
me
pu
bli
ku
n
Prokurorë, gjykatës, drejtues të burgjeve
Avokati i
Popullit
Shoqëria Civile
Av
ok
atë
Lig
jor
Pu
no
një
s
140
lidhur me hendeqet ligjore, burokracitë institucionale dhe kushtet parësore për komunikimin në
praktikë me institucionet e drejtësisë. Ndërsa punonjësit e administratës mund të ndajnë përvojën
e tyre lidhur me administrimin e praktikave të ndryshme dhe prioritizimin e përgjigjeve ndaj
qytetarëve.
Fig. 26 Publiku dhe instrumentet e ndikimit në institucionet e drejtësisë
Duke studiuar karakteristikat e çdo grupi të intervistuar vihet re pesha që zë çdo publik apo
publiku i cili është më ndikues në marrëdhëniet me institucionet e drejtësisë. Punime kërkimore
kanë treguar se grupet e interesit kanë një rol të konsiderueshëm në ndikimin e vendimmarrjeve
388
Deklarate për media, Tiranë më 04.08.2015, gjetur në http://www.avokatipopullit.gov.al 389
http://www.oranews.tv, 05.06.2015 390
Deklaratë për shtyp, Tiranë, më 23.01.2014, gjetur në http://ahc.org.al 391
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Tabela e kërkesë ankesave për vitin 2015, gjetur në
http://www.dpbsh.gov.al/newweb
Avokati i Popullit rekomandon nisjen e hetimeve për Drejtorin e IEVP Lezhë, si dhe Anëtarët e Komisionit Pritës të IEVP Lezhë. Nuk regjistruan shenjat e dhunës ndaj një të paraburgosuri, si dhe penguan hyrjen në IEVP të mjekut ligjor, i ngarkuar nga Avokati i Popullit për ekzaminimin e rastit
të ankuar për keqtrajtim fizik.388
Akuzohet për korrupsion, arrestohet gjyqtari i Sarandës, R.
D.389
Mbetet i ulët besimi i publikut dhe strukturave ndërkombëtare ndaj
organeve të drejtësisë390
Shkresë në lidhje me ankesën e familjarëve të dënuarit A. P. për tu transferuar në një nga IEVP e
Tiranës.391
Publiku Instrumentet Shembull
Avokati i
Popullit
Media
Shoqëria
Civile
Qytetarët
Raporte publike monitorimi Rekomandime Kërkesa për shpjegime Propozime për fillimin e
procedurave të masave disiplinore
Rekomandon nisjen e hetimeve për nivele të ndryshme të administratës
Emisione investigative Raportime Kronika/reportazhe mbi
aktivitetet Intervista/Debate/Diskutime/
Analiza
Raporte publike monitorimi Rekomandime Mendime/këshillime Bashkëpunim/koordinim për
aktivitete të rëna dakord
Kërkesa/Ankesa Denoncime të rasteve në
institucione apo media
141
në politika apo fusha specifike.392
Nëse do të bëjmë një skanim të publikut të prokurorisë,
gjykatës dhe burgjeve vihet re se Avokati i Popullit dhe media mund të konsiderohen si publiku
më influencues për shkak të vizibilitetit, raporteve dhe lajmeve që prodhojnë, parashikimet
ligjore, veshjen me “pushtet” për të monitoruar dhe raportuar mbi punën dhe performancën e
institucioneve, si dhe ndikimin te audienca.
Për shkak të zhvillimeve të fundit në sistemin e drejtësisë edhe roli i organizatave jo
qeveritare ka filluar të forcohet. Tryezat e rrumbullakëta me shoqërinë civile janë bërë pjesë e
praktikave të punës për iniciativa ligjore apo politika të tjera. Rol kyç në këtë aspekt kanë luajtur
kërkesat e Bashkimit Evropian për gjithëpërfshirje dhe llogaridhënie. Prioriteti 12 i Bashkimit
Evropian për aderimin e Shqipërisë përcakton “forcimin e bashkëpunimit me Avokatin e Popullit
dhe rritjen e nivelit të zbatueshmërisë së rekomandimeve të këtij institucioni”.393
Gjithashtu,
progres raporti i vitit 2014 rekomandonte forcimin e bashkëpunimit me shoqërinë civile. Është
interesant fakti i artikulimit të një qëllimi të përbashkët të institucioneve të drejtësisë dhe
grupeve të interesit lidhur me zbatimin e ligjit dhe përmirësimin e shërbimeve për qytetarët. Në
këtë rast, qytetarët shihen më shumë si përfitues sesa influencues. Por jo vetëm. Numri në rritje i
kërkesave dhe ankesave të qytetarëve mund të shihet edhe si shenjë ndërgjegjësimi për të drejtat
që i përkasin, por edhe si shenjë e përkeqësimit të situatës - shprehet Dibra.394
Berger dhe Reger përqendrohen te burimet e fuqisë për të ndikuar, të cilat janë të shumta dhe
lidhen me një sërë faktorësh si:
“Autoriteti formal, aksesi në vendimmarrje, informacionet, zgjidhja e problemit,
ekspertiza, përvoja dhe marrëdhëniet”.395
Pra, aktorët e përzgjedhur për tu intervistuar krahas potencialit për të përfituar të dhënat
empirike të punimit, u panë si një burim i rëndësishëm për të analizuar karakteristikat e publikut
të institucioneve të drejtësisë dhe ndikimin e dyanshëm. Kështu, do të kuptohej më thellë dhe më
qartë funksionimi dhe efektiviteti i marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë.
4.2 Mënyra e zhvillimit të intervistave
Siç u vu re target grupi i përzgjedhur për intervistim është shumëpalësh. Si rrjedhojë lindi detyra
për një planifikim të strukturuar dhe detajuar për mënyrën se si do të zhvilloheshin intervistat
duke kuptuar rëndësinë e të dhënave të mbledhura nga intervistat të cilat do të përbëjnë kolonën
vertebrale të punimit. Procesi i intervistimit lidhej ngushtë me disa faktorë:
Së pari, vendi ku do të zhvilloheshin intervistat.
Së dyti, agjenda dhe koha në dispozicion e pjesëmarrësve.
392
Burstein dhe Linton (2002); Baumgartner dhe Leech (1998) 393
Ministria e Drejtësisë “Plan veprimi për zbatimin e prioriteteve të Bashkimit Evropian” 2012. 394
Shih ibid 148 395
Bruce K. Berger, Bryan H. Reber, Gaining influence in Public Relations. The role of resistance in practice,
Routledge Taylor & Francis Group, New York 2011, fq. 3
142
Së treti, disponueshmëria për të trajtuar çështjet e përfshira në pyetësor.
Së katërti, metoda e intervistimit.
Konsultimi i literaturës luajti një rol të rëndësishëm për mënyrën e zhvillimit të
intervistave. Kvale sugjeron se procesi i intervistimit duhet të konsiderohet si një dialog
instrumental, apo një bisedë me një qëllim të caktuar. Ai pohon se “dialogu është një përpjekje e
përbashkët, ku partnerët egalitar përmes bisedës kërkojnë për të kuptuar dijen e vërtetë.” Por jo
vetëm. “Duhet të bëhen përpjekje për të kuptuar botën nga këndvështrimi i të intervistuarit, si
dhe të shpalosen përvojat e jetuara të njerëzve para shpjegimeve shkencore.”396
Në këtë kontekst u planifikua zhvillimi i intervistave. Familjarët e personave me liri të
kufizuar ishin kampioni kryesor, por edhe më i shpërndarë nga ana gjeografike. Si rrjedhojë e
kushteve jo të përshtatshme për të kryer intervistat me familjarët e personave me liri të kufizuar
në vendbanimet e tyre, mundësia optimale e shpërndarjes së pyetësorëve dhe plotësimit të tyre
ishte pranë Institucioneve të Ekzekutimit të Vendimeve Penale. Gjatë orarit të pritjes të takimit
me personat e privuar nga liria, familjarëve të tyre iu kërkua plotësimi i pyetësorit. Ata të cilët
ranë dakord për plotësimin e pyetësorit, iu shpjegua qëllimi i pyetësorit dhe u siguruan për
ruajtjen e anonimitetit. Ky aspekt ishte tejet i rëndësishëm për familjarët e personave me liri të
kufizuar dhe mund të quhet kushti parësor për plotësimin e pyetësorit. U plotësuan 800 pyetësorë
në 10 burgje. Gjatë plotësimit të pyetësorit u vu re një lloj ankthi, hezitimi i pashprehur.
Gjithashtu, nga disa persona u konsiderua si një mjet ku mund të shprehnin të vërtetat e tyre.
Kështu, u ritheksua se qëllimi i pyetësorit ishte të zbulonim përvojat e jetuara personale dhe
përfitimi i këtyre të dhënave do të ndikonte një krijimin e një platforme sugjerimesh dhe
rekomandimesh për përmirësimin e marrëdhënieve me qytetarët.
Intervistat me ekspertët e marrëdhënieve me publikun u kryen në zyrat përkatëse pas
njoftimit paraprak dhe përcaktimit të orarit të takimit. Ndikuar nga pozicioni institucional biseda
në pjesën më të madhe të intervistës ishte formale. Këto intervista ndikuan në përcaktimin e
formës bazë të punimit dhe rritjen e njohurive rreth mënyrës se si institucionet e drejtësisë
administronin marrëdhënien me publikun. Përveç kësaj këto intervista zbuluan faktorë të
rëndësishëm për praktikat që aplikohen për komunikimin me publikun, të cilat do të merren në
një analizë të përbashkët dhe krahasimore me të dhënat e përfituara nga intervistat e familjarëve
të personave me liri të kufizuar. Në rastet kur nevojiteshin sqarime të tjera, apo u ngritën pyetje
shtesë u shfrytëzua komunikimi elektronik, si psh. me zëdhënësin e prokurorisë së përgjithshme
apo personin përgjegjës për marrëdhëniet me publikun në gjykatën e Tiranës. Në ndryshim nga
“hezitimi” i personave me liri të kufizuar, në intervistat me ekspertët e marrëdhënieve me
publikun spikaste dëshira për të treguar rreth praktikave më të mira të marrëdhënieve me
publikun të institucioneve që përfaqësonin. Natyrisht, që ky reagim ishte i pritshëm.
Të tretët që u vendosën në planin studimor të punimit për tu intervistuar ishin gazetarët.
Pas mbledhjes së informacionit dhe të dhënave të kontaktit të gazetarëve të medias që mbulonin
raportimet e institucioneve të drejtësisë u kontaktuan nëpërmjet telefonit. Iu sqarua shkurtimisht
396
Steinar Kvale, “Dominance through Interviews and Dialogues”, Qualitative Inquiry, CA: Sage, 2006, fq. 483-
484.
143
qëllimi i bisedës dhe u pyetën mbi metodën më efektive për kryerjen e intervistimit. Duke
zbatuar parimin e dakordësisë dhe preferencial u përcoll në mënyrë elektronike pyetësori i
hartuar me pyetje të hapura për gazetarët. Komunikimi elektronik kufizoi vrojtimin e
drejtpërdrejtë gjatë plotësimit të pyetësorit. Megjithatë, në rast paqartësie u përdor komunikimi
telefonik dhe elektronik. Nëpërmjet komunikimit telefonik mund të përfitoheshin përshtypjet dhe
reagimet e para në lidhje me objektin e punimit dhe përgjigjet me shkrim të gazetarëve. Por
duhet vënë në dukje, se kishte edhe raste kur një gazetar mund të kishte qasje paraprake negative
në lidhje me aspektet e komunikimit të institucioneve të drejtësisë gjatë komunikimit telefonik
dhe qëndrimet ishin më të “zbutura” në pyetësorin e plotësuar.
Gjyqtarët, prokurorët, drejtues të sistemit të burgjeve dhe punonjës të administratës ishin
një tjetër grup i synuar për tu intervistuar. Një larmi preferencash. Gjyqtarët preferonin
intervistat ballë për ballë. E njëjta situatë me drejtuesit e burgjeve dhe punonjësit e administratës.
Prokurorët preferonin dërgimin e pyetjeve, plotësimin dhe dorëzimin e tyre. Mund të jetë objekt
studimi i veçantë se si tipologjia e profesionit ndikon në disa aspekte të sjelljes dhe komunikimit.
Gjithashtu, mund të rrëfej se ndryshe nga grupet e tjera kërshëria vinte në rritje për të trajtuar që
në fillim problematikën, e cila u vu në dukje me pyetjen e parë “pse ekzistojnë perceptime tejet
negative për sistemin e drejtësisë”?
Intervistat me gjyqtarët u zhvilluan në zyrat e tyre në formën e pyetjeve – përgjigjeve. U
mbajtën me shumë kujdes shënimet, si dhe u kërkuan sqarime për përpunim të mëtejshëm. Në
pjesën më të madhe intervistimi u zhvillua në formën e bisedës, por kishte momente që i kalonte
caqet e bisedës dhe konvertohej “në orë leksioni”. Ky aspekt shërbeu në tërësi për thellimin e
njohurive rreth funksionimit të gjyqësorit dhe problematikat e gjera në komunikimin dhe
marrëdhëniet me publikun. Qetësia, siguria dhe qartësia në komunikimin e gjyqtarëve të
intervistuar stimuloi hapjen e një diskutimi konstruktiv të dyanshëm për nevojën e përmirësimit
të marrëdhënieve me publikun.
Sikurse gjyqtarët, intervistat me drejtuesit e burgjeve dhe punonjësit e administratës u
kryen në zyrat qendrore. Qasja ishte më e thjeshtë, më e drejtpërdrejtë si rrjedhojë edhe të
përvojës profesionale në sistemin e burgjeve. Mund ta përshkruaj si “diskutim brenda familjes”
për të përdorur me dobishmëri dhe efektivitet njohuritë dhe burimet në dispozicion. Diskutimi
konstruktiv u plotësua nga perspektiva krahasimore dhe analitike e praktikave në dispozicion të
marrëdhënieve me publikun. U konsiderua si risi ideja e vlerësimit të performancës së një
institucioni nga perspektiva e marrëdhënieve me publikun. “Dialog platonik të së vërtetës”- do ta
përkufizonte Kvale këtë lloj intervistimi.397
Intervistat me prokurorët kishin një dimension tjetër. Sikurse me gazetarët nuk u vëzhgua
faza e plotësimit të përgjigjeve. U ra dakord që të përcillej lista e pyetjeve dhe prokurorët të
kthenin përgjigje me shkrim për secilën prej tyre. Natyrisht, ekzistoi gatishmëria e sqarimit të
çdo çështje nëpërmjet komunikimit telefonik apo ballë për ballë në rast paqartësie. Arsyeja
kryesore e përzgjedhjes së kësaj mënyre të intervistuari nga prokurorët u cilësua “gjetja e kohës
së përshtatshme dhe reflektimin mbi pyetjet e shtruara në mënyrë që çdo përgjigje të pasqyrohej
me objektivitet dhe seriozitet.” Paraprakisht, ishte planifikuar që të zhvilloheshin intervista
397
Shih ibid 396
144
gjysmë të struktura. Bazuar në kushtet e krijuara, u hartuan pyetësorë të strukturuar me pyetje të
hapura. Nga vëzhgimi personal ishte “mision i pamundur” të zhvilloheshin intervista pa
interferenca në zyrat e prokurorëve për shkak të hyrje-daljeve, komunikimit pothuajse të
pandalshëm telefonik dhe kërkesave të ndryshme.
“Një bisedë shoqërore” do ta përkufizoja procesin e intervistimit me aktorët e zgjedhur të
shoqërisë civile. Zgjedhja nuk ishte rastësore. Përkundrazi, u bazua në kriterin e njohjes së
institucioneve të drejtësisë dhe bashkëpunimin e drejtpërdrejtë me këto institucione. Kësisoj,
mund të ndahej përvoja e bashkëveprimit institucional e cila synonte gjetjen e faktorëve më të
rëndësishëm që do të promovonin efektivitetin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë. Në intervista u përfshinë drejtuesja ekzekutive e Komitetit Shqiptar të Helsinkit,
drejtuesja ekzekutive e Qendrës Shqiptare të Drejtave të Njeriut, drejtuesi ekzekutiv dhe
menaxherja e programit të Qendrës Shqiptare të Rehabilitimit të Traumës dhe Torturës,
menaxherja e programit të organizatës Save the Children. Në biseda informale u sqarua qëllimi i
studimit, si dhe u planifikua procesi i intervistimit, i cili u zhvillua kryesisht në ambiente
shoqërore. Të veshur me petkun e monitoruesit dhe vëzhguesit të respektimit të drejtave të
njeriut, intervistimi me përfaqësues të shoqërisë civile mund të konsiderohej si një debat i hapur,
pa komplekse dhe largpamës për punën me publikun.
Të fundit por jo nga rëndësia në listën e të intervistuarve u përfshinë Avokati i Popullit
dhe përfaqësues ligjor të personave me liri të kufizuar. Intervistimi me përfaqësuesin e Avokatit
të Popullit u zhvillua në zyrën e tij. Duhet thënë se ishte një bisedë formale me pyetje – përgjigje.
Kjo intervistë lejoi të zbuloheshin problematika kyçe të institucioneve të drejtësisë në lidhje me
publikun, duke filluar nga mosrespektimi i afateve kohore në kthimin e përgjigjeve, në disa raste
moskthimin e përgjigjeve, si dhe elemente të tjera. “Çfarë mund të thuhet për marrëdhëniet me
publikun në institucionet e drejtësisë, nëse nuk respektohet procedura më e thjeshtë
administrative - kthimi i përgjigjes të një shkrese”- ishte reagimi i parë i komisioneres së
Avokatit të Popullit.398
Sikurse në disa raste të mëparshme zyra u konsiderua si vendi më i përshtatshëm për
intervistim edhe nga përfaqësuesit ligjor të personave me liri të kufizuar. Intervistimi me këta
aktorë krijoi një tablo të qartë të funksionimit të marrëdhënieve me publikun. Gjatë intervistimit
dominoi biseda formale dhe përfitimi i informacionit rreth bashkëpunimit me institucionet e
drejtësisë. Plotësimi i dosjes së palës mbrojtëse me fakte të dokumentuara nga institucione të
drejtësisë, si psh. burgjet për kohën e kryerjes së dënimit të një burgosuri, nga prokuroria
procesverbal i hetimit, apo përcaktimi i seancës gjyqësore janë çështje të përditshme dhe rutinore
në bashkëveprimin me këto institucione. Mungesa e vullnetit të bashkëpunimit, apo seriozitetit
institucional në procedimin e kërkesave me subjekte të ndryshme janë tregues domethënës për
funksionimin dhe efikasitetin e institucioneve të drejtësisë.
Por çfarë u vu re gjatë mënyrës së zhvillimit të intervistave? Duke filluar nga vendi, për
gjyqtarët, ekspertët e marrëdhënieve me publikun, prokurorët, drejtuesit e sistemit të burgjeve,
zyrat u konsideruan si ambienti më i përshtatshëm për procesin e intervistimit. Pra, një lloj
formalizimi institucional në dukje e domosdoshme dhe e paevitueshme. Konfirmimi paraprak
398
Intervistë personale, Etilda Gjonaj, Komisioniere, Avokati i Popullit, datë 28.09.2015
145
nga eprori më i lartë u kërkua përpara fillimit të intervistimit, apo u paraqit si motivacion nga
disa aktorë të intervistuar. Procesit të intervistimit iu dha serioziteti i duhur nga të gjithë aktorët,
sa që mund të them se kaloi pritshmëritë e planit paraprak. Ekzistonte vullneti dhe qasja pro
aktive për të zbuluar problematikat e marrëdhënieve me publikun, si dhe propozimi i zgjidhjeve
për përmirësimin e situatës.
Në mënyrë të veçantë u vu re gjatë intervistimit me gjyqtarët e rrethit gjyqësor Tiranë.
Kishte një ndërgjegjësim të përgjithshëm që performanca e institucionit nuk vlerësohej bazuar në
qasjen ndaj publikut, por nga tregues të tjerë si numri i çështjeve hetimore në vit, numri i
proceseve gjyqësore, standardet në të cilën trajtoheshin personat me liri të kufizuar, etj.
Megjithatë, sipas këndvështrimit të tyre treguesit e vendosur për matjen e performancës së
institucioneve kishte ndikim në përmirësimin e marrëdhënieve me publikun.
Tabela e mëposhtme do të ilustrojë në mënyrë të përmbledhur disa nga karakteristikat që
u zbuluan në varësi të mënyrës së zhvillimit të intervistave me aktorët e intervistuar për këtë
punim.
Fig. 27 Karakteristikat e publikut të institucioneve të drejtësisë të shfaqura gjatë intervistave
Publiku Karakteristikat e shfaqura Tiparet e komunikimit
Familjarët e personave me liri të kufizuar
Hezitim në plotësimin e
pyetësorit/Kërkojnë sigurinë për ruajtjen e konfidencialitetit.
Kuptojnë se janë të rëndësishëm për plotësimin e pyetësorit.
Njohin dhe kanë përvojën për të shprehur mendimet e tyre.
Komunikim joverbal i
përsëritur. Përdorimi i simboleve. Rrjedhshmëria e
mendimit ndikohet nga emocionet.
Gazetarët
Përvoja profesionale dhe
personale konsiderohet si aset kryesor.
Të vendosur dhe objektiv. Njohin shumë mirë subjektin
e punimit.
Komunikim impulsiv. Përdorim korrekt i gjuhës
së shkruar. Mendime të shprehura
qartë. Transmetim i qartë i
mesazhit. Komunikim etik.
Avokati i Popullit Njohje shumë e mirë e funksionimit dhe organizimit të institucioneve të drejtësisë.
Njohje shumë e mirë e situatës së institucioneve të drejtësisë në komunikimin me publikun.
Aktivizim maksimal gjatë intervistimit.
Tendencë për të shpjeguar me shembuj konkret dhe shifra.
Dëgjues shumë i mirë. Dërgon, merr mesazhin
dhe pret reagimin. Komunikim i hapur. Mirëpret shkëmbimin e
ideve. Konstatohet mirëkuptim
reciprok lidhur me temën e diskutimit.
Përcjellës shumë i mirë i mesazhit.
Përdorim korrekt i gjuhës së folur.
146
Shoqëria Civile
Njohje shumë e mirë e
funksionimit dhe organizimit të institucioneve të drejtësisë.
Aktiv gjatë intervistimit. Ndërgjegjësim i lartë mbi
rëndësinë e marrëdhënieve me publikun.
Ndjehen të dobishëm për të kontribuar në këtë subjekt.
Dominon komunikimi
etik dhe i hapur. Konstatohet njohje e
thellë e objektit të studimit.
Gjuhë e thjeshtë dhe e kuptueshme.
Theksimi i saktësisë së informacionit.
Mesazh i qartë.
Përfaqësuesit ligjor
Interes në trajtimin e subjektit
të punimit. Pjesëmarrje aktive e
shoqëruar me shembuj. Njohës shumë i mirë i
funksionimit të institucioneve të drejtësisë.
Konsiderim i veçantë i
pyetjeve dhe përsëritja si nevojë konfirmuese për mesazhin e përcjellë.
Komunikim i qartë dhe i saktë.
Përgjigje të plota dhe të drejtpërdrejta.
Por cili është publiku më ndikues ose që mund të konsiderohet si publiku më i
rëndësishëm apo që sipas të intervistuarve ka një ndikim më të madh krahasuar me të tjerët i cili
faktorizon imazhin institucional në shoqëri. Renditja sipas bindjeve të intervistuarve referohet në
figurën e mëposhtme.
Për gjykatën publiku më influencues është media për shkak të natyrës së raportimit dhe
shpesh “gjykimit” mbi punën e gjyqtarëve. Për këta të fundit ndikimi është aq i madh sa mund të
ndikojë përveç imazhit institucional edhe në karrierën profesionale të tyre. Më pas vijojnë
qytetarët si rrjedhojë e marrëdhënies së drejtpërdrejtë, por edhe si palë në një proces gjyqësor.
Mendimet e tyre rreth zhvillimit të procesit gjyqësor sugjestionojnë imazhin në publik.
Institucionet të cilat përfshijnë ato kushtetuese si Avokati i Popullit, por edhe institucione të tjera
shtetërore e ndërkombëtare, të cilat kanë ndikim të rëndësishëm në aktivitetin e përditshëm,
veçanërisht në kërkesën e llogaridhënies të zbatimit të drejtësisë. Të fundit renditen organizatat
jo qeveritare apo shoqëria civile të cilat rast pas rasti kanë bërë publike disa nga problematikat e
sistemit gjyqësor në Shqipëri. Publikimi i problematikave në raporte e studime të ndryshme,
debati në ekranet televizive ndikojnë në perceptimin e publikut rreth punës së gjykatave dhe
sjelljes së qytetarëve.
Renditja nga prokurorët është pothuajse e njëjtë me vlerësimin e gjykatësve. E
konsideruar edhe më shumë problematike në mënyrë të veçantë në zbulimin e sekretit hetimor,
media zë një rol të rëndësishëm për raportimin e punës së prokurorisë. Por jo vetëm, në disa raste
media ka ndikuar mbi fakte të pabazuara rrjedhën e një çështje hetimore. Në ndryshim nga
gjykata vendin e dytë e zënë institucionet si rrjedhojë e vlerësimit, monitorimit, publikimit të
raporteve dhe rekomandimeve për punën e prokurorisë. Publiku influencues i tretë janë qytetarët
për shkak të denoncimeve që mund të kryejnë në institucione të ndryshme, shpërndarjen në
kanale komunikimi dhe rrjete sociale. Në këtë rast, imazhi i prokurorisë vihet në rrezik. Për të
147
njëjtët arsye të parashtruara nga gjyqtarët edhe prokurorët listojnë të njëjtat motive për publikun
e katërt, të cilat janë organizatat jo qeveritare.
Burgjet na sjellin një tablo paksa më të ndryshme se dy institucionet e tjera në lidhje me
publikun më influencues në institucionin që përfaqësojnë. Avokati i Popullit renditet i pari si
rrjedhojë e detyrimeve të caktuara në plan veprimin kombëtar të 12 rekomandimeve të Bashkimit
Evropian. Rekomandimet e Avokatit të Popullit janë të detyrueshme për të cilat hartohet dhe
publikohet një plan masash i veçantë. Gjithashtu, funksion si Mekanizmi Kombëtar i
Parandalimit të Torturës, monitoron dhe inspekton zbatimin e ligjshmërisë në Institucionet e
Ekzekutimit të Vendimeve Penale. Për më tepër, ky institucion administron dhe ndjek një sërë
ankesash të qytetarëve që kanë të bëjnë me sistemin e burgjeve. Media renditet e dyta për shkak
të ndikimit në formimin e opinionit publik. Më pas vijojnë qytetarët, kërkesë ankesat e të cilëve
klasifikohen edhe si tregues për të matur efektivitetin e shërbimeve. Organizatat jo qeveritare
konsiderohen si publiku i katërt, të cilat nëpërmjet marrëveshjeve të bashkëpunimit të
nënshkruara me burgjet mund të zhvillojnë një sërë veprimtarish të spektrit të shumëllojshëm
duke përfshirë atë monitorues, publikimin në media të raporteve të monitorimit dhe dhënien e
rekomandimeve.
Fig. 28 Publiku më influencues sipas këndvështrimit të intervistuarve
4.3 Instrumentet e përdorur
Instrumentet e aplikuara gjatë punimit shkencor synuan hetimin e hipotezave dhe verifikimin e
pyetjeve kërkimore. Konsultimi i literaturës zbuloi pritshmëritë dhe dobishmërinë e
instrumenteve metodologjikë. Mack et.al liston një sërë përparësish si:
Burgjet
1. Avokati i Popullit 2. Media 3. Qytetarët 4. Organizatat
Prokuroria
1. Media 2. Institucionet 3. Qytetarët 4. Organizatat
Gjykata
1. Media 2. Qytetarët 3. Institucionet 4. Organizatat
148
“Gjetja e përgjigjeve të një pyetje, përdorimi i një sërë procedurash sistematike të
paracaktuara për t’ju përgjigjur pyetjes, mbledh evidenca, prodhon gjetje të pa
përcaktuara më parë, si dhe prodhon gjetje të cilat janë të zbatueshme përtej
kufijve të menjëhershme të studimit”.399
Në këtë kuadër u krye një analizë e tërthortë lidhur me instrumentet metodologjikë për
mbledhjen e të dhënave dhe evidencave nga publiku i institucioneve të drejtësisë. Referuar
kushteve objektive, si dhe vendit të zhvillimit të intervistimit u përcaktua instrumenti më efektiv
dhe më përfaqësues për çdo grup kampion. Gjithashtu, karakteristikat e publikut ndikuan në
vendimmarrjen e instrumentit që do të aplikohej. Teknikat më të përdorura në këtë punim për
mbledhjen, administrimin, analizimin dhe përpunimin e të dhënave kanë qenë:
1. Pyetësorë të strukturuar me pyetje të mbyllura
2. Pyetësorë të strukturuar me pyetje të hapura
3. Intervista gjysmë të strukturuara
Duke marrë në konsideratë ndërtimin e intervistave të strukturuara, në të cilat pyetjet janë
të parapërgatitura dhe mund të jepet një përgjigje e shpejtë nga të intervistuarit u mendua
përdorimi i këtij instrumenti për intervistimin e familjarëve të personave me liri të kufizuar.
Pyetësori me familjarët e personave me liri të kufizuar mat efektivitetin e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë dhe imazhin e krijuar në publik si rrjedhojë e sjelljes së
institucioneve ndaj publikut të tyre. Pyetësorët e strukturuar me pyetje të mbyllura synojnë
marrjen e pyetjeve të shpejta të cilat mund të administrohen lehtë dhe kuptohen qartësisht nga
grupi i intervistuar. Aplikimi i kësaj teknike mundësoi plotësimin e menjëhershëm të pyetësorit
nga familjarët e personave me liri të kufizuar duke mos i kaluar kufijtë e 30 minutave.
Thelbi i punimit ishte zbulimi i praktikave të marrëdhënieve me publikun me anë të
cilave do të kryhej analiza e efektivitetit të tyre. Në këtë fazë kontributi i ekspertëve të
marrëdhënieve me publikun u konsiderua tejet e rëndësishme. Dy teknikat kryesore që u
përdorën përfshinin pyetësorë të strukturuar me pyetje të hapura dhe intervista gjysmë të
struktura. Pavarësisht të dhënave të mbledhura të cilat do të analizohen në vijim, dëshiroj të
shpreh se qasja e personave që mbulonin marrëdhëniet me publikun në prokurori, gjykatë dhe
drejtorinë e burgjeve ishte tejet pozitive dhe bashkëpunuese gjatë intervistimit, por edhe pyetjeve
të mëtejshme që lindnin hap pas hapi. Si fillim u përcoll pyetësori me pyetje të hapura duke
ofruar një hapësirë kohore për elaborimin dhe përgjigjen e tyre. Pas analizimit të përgjigjeve në
pyetësor, u ndërtuan pyetjet për intervistat gjysmë të strukturuara, të cilat ndihmuan në
diskutimin dhe kuptimin më të gjerë të funksionit e organizimit të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë. Kjo lloj teknike lejoi “gërmimin” e eksplorimin e praktikave të
marrëdhënieve me publikun, e për më tepër brendësimin në çështjet parësore të punimit.
Qasja dominuese për mbledhjen e të dhënave nga gazetarët e medias ishte hartimi i
pyetësorëve me pyetje të hapura. Gazetarët mund të konsiderohen si burim informacioni dhe si të
399
Shih ibid 386
149
tillë janë të veshur me potencialin për të ndryshuar qëndrime apo sjellje në shoqëri. Në këtë
kontekst aktivizimi i tyre në çështjet e institucioneve të drejtësisë mund të shërbejë si një
“peshore matëse” e performancës së tyre. Me këtë qëllim u shpërndanë pyetësorët e hartuar për
gazetarët e medias që mbulonin institucionet e drejtësisë. Një mision jo aq i lehtë. Kjo teknikë
lejon analizimin në thellësi të marrëdhënieve të krijuara midis gazetarëve të medias që mbulojnë
institucionet e drejtësisë si dhe ekspertëve të marrëdhënieve me publikun. Gjithashtu, zbulon
problematikat kryesore të marrëdhënieve me publikun në këto institucione bazuar në përvojën e
përditshme të gazetarëve të medias. Me pesë gazetarë të cilët kishin një periudhë mbi pesë
vjeçare që mbulonin raportimin në sistemin e drejtësisë dhe mund të themi se kanë krijuar një
njohje të thellë të funksionimit të sistemit u kryen gjithashtu biseda të shkurtra ballë për ballë.
Sikurse shprehen Driessen dhe Wlli, këto biseda u konsideruan si “qasje në informacion që është
i vështirë për tu përfituar me metoda të tjera, i cili mund të jetë i rëndësishëm për të kuptuar
kulturën”.400
Për llogari të këtij punimi kultura përkufizohet dhe trajtohet sipas këndvështrimit që
propozon Damen:
“Modele njerëzore të mësuara dhe të përbashkëta apo modele të jetuara dita ditës;
modele të gjalla të cilat mbushin të gjitha aspektet e ndërveprimit shoqëror njerëzor.
Kultura është mekanizmi adaptim kryesor i njerëzimit.”401
Bisedat me gazetarët të cilët kanë një periudhë të konsiderueshme që mbulojnë raportimet
në sistemin e drejtësisë ofruan një panoramë të gjerë të modeleve të punës të ekspertëve të
marrëdhënieve me publikun duke shpalosur kulturën organizative të krijuar dhe qasjet ndaj
publikut.
Teknika për intervistimin e prokurorëve të cilët pranuan të prononcoheshin për këtë
punim mund të quhet qasja e propozuar më e përshtatshme nga vet ata. Pra, përgatitja e
intervistës së strukturuar me pyetje të hapura dhe përcjellja e tyre për plotësim nga ana e
prokurorëve. I gjithë grupi kampion i përzgjedhur ka një rëndësi të veçantë për gjetjet e këtij
punimi. Nëse intervistat me gazetarët e medias mund të na zbulojnë kulturën e sjelljes së
institucioneve me publikun, prokurorët shpalosin të dhëna mjaft interesante rreth sjelljes së
medias ndaj institucioneve. Një marrëdhënie e ndërvarur por edhe shumë e brishtë. Të shprehura
në mënyrë të qartë dhe pa komplekse, intervistat me prokurorët sjellin perceptimet e tyre mbi
marrëdhëniet me publikun bazuar në përvojën e përditshme, ku siç vihet re publiku kryesor dhe
më shqetësues mbetet media.
Tipologjia e zgjedhjes së intervistave gjysmë të strukturuara për intervistimin e
gjyqtarëve nuk është e rastësishme. Ato përfaqësojnë një formë të përshtatshme për
bashkëbisedimin me të intervistuarin, shpjegimin e përgjigjeve, ilustrimin me shembuj,
larshmërinë, por edhe zgjerimin e debatit konstruktiv. Siç shpjegojnë Stewart, Gill, Chadwick
dhe Treasure kjo metodë lejon: 400 Henk Driessen, Jansen Willy, “The hard work of small talk in ethnographic fieldwork” Journal of
Anthropological Research, Vol. 69, 2013, fq. 250 401
Louise Damen, Culture Learning: The Fifth Dimension on the Language Classroom. Reading, MA: Addison-
Wesley, 1987, fq. 367
150
Ndërtimin e “disa pyetjeve kyçe që ndihmojnë për të përcaktuar zonat për t'u
eksploruar, por gjithashtu i lejon intervistuesit ose të intervistuarin të ndryshojnë
në mënyrë që të ndjekin një ide apo përgjigje në mënyrë më të detajuar”.402
Ekzaktësisht kjo ishte çfarë ndodhi gjatë intervistimit të gjyqtarëve. Pyetjet e
parapërgatitura “thyen akullin” e komunikimit. Bashkëbisedimi i hapur lejoi trajtimin e çështjes
së marrëdhënieve me publikun në mënyrë më specifike dhe të detajuara. Gjyqtarët janë pothuajse
të bindur se perceptimet ndaj sistemit të drejtësisë nuk janë episodike dhe rastësore, por janë një
ndërthurje e problemeve të brendshme të sistemit, të ndikuara nga forca të jashtme politike.
Ekzistonte një ndërgjegjësim i lartë mbi problematikat e gjyqësorit, sikurse shprehej një notë
ekzagjerimi në lidhje me marrëdhëniet me publikun.
E njëjta teknikë u përdor edhe për intervistimin me drejtues dhe punonjës të
institucioneve të drejtësisë, shoqërisë civile, avokatin e popullit dhe përfaqësuesit ligjor. Pra,
nëse do të bëjmë një përmbledhje të intervistave në total u kryen:
800 intervista nëpërmjet pyetësorëve me pyetje të mbyllura me familjarët e personave
me liri të kufizuar;
24 intervista gjysmë të strukturuara me gjykatës, drejtues dhe punonjës të
institucioneve të drejtësisë, shoqërisë civile, avokatin e popullit dhe përfaqësuesit
ligjor;
3 pyetësorë të strukturuar dhe intervista gjysmë të strukturuara me ekspertë të
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë;
5 intervista të strukturuara me pyetje të hapura me prokurorë;
15 intervista nëpërmjet pyetësorëve me pyetje të hapura me gazetarë.
4.4 Pyetësorët dhe mënyra e formulimit
Në këtë pjesë është e udhës të sqarojmë që në krye se punimi nuk kishte si qëllim të hetonte mbi
procedurat gjyqësore, hetimore dhe trajtimit të personave me liri të kufizuar, por vetëm për
organizimin dhe funksionimin e marrëdhënieve me publikun bazuar në përvojat individuale të
publikut të institucioneve të drejtësisë. Me këtë synim u hartuan pyetësorët dhe u strukturuan
intervistat.
Për të matur efektivitetin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë u
hartua pikësëpari pyetësori me pyetje të mbyllura për familjarët e personave me liri të kufizuar.
Konsultimi i literaturës si dhe mendimi i disa ekspertëve të fushës është shfrytëzuar për hartimin
e produktit përfundimtar. Parimet udhëheqëse gjatë hartimit të pyetjeve kanë qenë të lidhura
ngushtë me përdorimin e një gjuhe të thjeshtë dhe të kuptueshme, duke stimuluar intervista të
shpejta të cilat mund të administrohen lehtë. Pyetësori është i hartuar në tre shtylla kryesore dhe
synon marrjen e informacionit në lidhje me:
402
Kate Stewart, Paul Gill, Barbara Lesley Chadwick, Elizabeth T Treasure GILL, “Methods of data collection in
qualitative research: interviews and focus group”, British Dental Journal, Volume 204 No.6 March 2008, fq. 291
151
1. Aksesin/qasjen në informacion lidhur me të dhënat e nevojshme për të
afërmin/familjarin;
2. Etika në komunikim gjatë trajtimit të kërkesave;
3. Afati i kthimit të përgjigjeve;
4. Raste të përsëritjes së kërkesave apo ankesave me të njëjtin objekt;
5. Marrja e informacionit të plotë lidhur me kërkesat e parashtruara;
6. Niveli i besimit ndaj institucioneve të drejtësisë si rezultat i shërbimit;
7. Trajtimi me dinjitet pavarësisht statusit të nivelit ekonomik e shoqëror;
8. Objektiviteti dhe paanësia në trajtimin e çështjeve;
9. Integriteti dhe niveli profesional;
10. Rastet e adresimit në institucione të tjera për zgjidhjet e kërkesave, që nuk i është
dhënë zgjidhje nga institucionet e drejtësisë.
Pyetësori për familjarët e personave me liri të kufizuar përmban 27 pyetje të lidhura me
qëllimin kryesor të mbledhjes së dhënave nga ky grup kampion. Pjesa e parë e pyetësorit
shpjegon qëllimin e intervistimit dhe sigurimin e ruajtjes së konfidencialitetit bazuar në
parashikimet ligjore. Përpara fillimit të pyetësorit u paraqiten udhëzimet e nevojshme, si dhe u
kryen verifikime të nevojshme për kuptimin e çështjeve të parashtruara në këtë pyetësor. Më pas
u synua mbledhja e të dhënave demografike të intervistuarit që kishin të bënin me gjininë,
moshën, vendbanimin, gjendjen ekonomike.
Pjesa e tretë përbën segmentin kryesor për mbledhjen e të dhënave empirike. U nda në tre
kategori: pyetje për prokurorinë, pyetje për gjykatat dhe pyetje për drejtorinë e burgjeve. Pyetjet
ishin të formuluara në formën e pohimeve ku i intervistuari duhet të zgjidhte një nga alternativat
sipas shkallëve matëse:
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Me përzgjedhjen e alternativës së parë i intervistuari shpreh një nivel shumë të lartë
pozitiv të përvojës personale me institucionet e drejtësisë. Me zgjedhjen e dytë një nivel të
kënaqshëm, me të tretën përvojë jo pozitive, me opsionin e katërt një përvojë tejet negative dhe
me alternativën e fundit nuk kanë dëshirë që të shprehen.
Pyetësori me gazetarët u ndërtua në formën e pyetjeve të hapura. Pjesa e parë e pyetësorit
përshkruante qëllimin e punimit dhe vijonte me mbledhjen e të dhënave demografike të
gazetarëve të medias së shkruar dhe vizive, si gjininë, moshën, formimin edukues, përvojën
profesionale. Lista e pyetjeve të hapura synonte identifikimin e problematikave kryesore sipas
këndvështrimit dhe përvojës personale të gazetarëve. Në mbështetje të hipotezës së punimit u
synua të mblidhej informacion nëpërmjet këtyre pyetjeve kryesore: Cilat do të listonit
problematikat kryesore të komunikimit ndërmjet jush dhe zyrave të marrëdhënieve me publikun
152
(MP), pse? Duke iu referuar praktikës personale, sa % të materialeve që përgatisni zënë
deklaratat apo informacioni që merret/përcillet nga zyrat e MP? A mjaftoheni me deklaratat
zyrtare/ njoftimet për shtyp për të ndërtuar një lajm? Duke bërë një vlerësim të njoftimeve shtyp
të prokurorisë, drejtorisë së burgjeve, gjykatave, a mendoni se njoftimet shkruhen në formën e
lajmeve në mënyrë që të jenë qëllimisht gati për gazetarët? Si do ta vlerësonit apo përkufizonit
profesionalizmin, integritetin, sjelljen e ekspertëve të marrëdhënieve me publikun? A mjaftoheni
me deklaratat zyrtare/ njoftimet për shtyp për të ndërtuar një lajm? Duke bërë një vlerësim të
njoftimeve shtyp të prokurorisë, drejtorisë së burgjeve, gjykatave, a mendoni se njoftimet
shkruhen në formën e lajmeve në mënyrë që të jenë qëllimisht gati për gazetarët? Cilat janë
temat me interes për ju që do të trajtonit lidhur me këto institucione? A keni marrë informacion
të plotë lidhur me kërkesat tuaja? Cila ka qenë kohëzgjatja e trajtimit të kërkesës suaj?A ka
pasur raste ku keni pasur nevojë për ndërhyrjen e shefit tuaj?
Intervista me ekspertët e marrëdhënieve me publikun përmban disa lloje pyetjesh të cilat
lejojnë zbulimin e praktikave në institucionet e drejtësisë, mënyrën e organizimit, komunikimin
me median dhe qytetarët, promovimet e shërbimeve, funksionet që kryejnë, etj. U hartuan 16
pyetje të hapura nëpërmjet të cilave u synua të mblidhej informacion lidhur me:
1. Organizimin strukturor të marrëdhënieve me publikun nga cila varet dhe kujt i
raporton në mënyrë të drejtpërdrejtë;
2. Cilat janë përgjegjësitë që mbulon struktura apo personi që merret me
marrëdhëniet me publikun dhe marrëdhëniet me median;
3. Çfarë lloj aktivitetesh zhvillohen nga strukturat e marrëdhënieve me publikun;
4. Cili është qëllimi kryesor i marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë;
5. Cilat janë cilësitë që duhet të ketë një specialist i marrëdhënieve me publikun në
institucionin tuaj;
6. Rëndësia e strukturës të marrëdhënieve me publikun;
7. Njoftimet në shtyp iniciohen/propozohen nga ekspertët e marrëdhënieve me
publikun te eprori apo sipas urdhrit të eprorit?
8. Arsyet kryesore të përcjelljes së një informacioni medias, apo njoftimet për shtyp;
9. Raste në të cilat informacioni nuk është paraqitur në media sipas raportimit të
ekspertëve të MP, reagimet;
10. Llojet e mediave që ndjekin në mënyrë të rregullt, arsyet e kësaj përzgjedhje;
11. Qasjet institucionale për të promovuar një shërbim, aktivitet apo ngjarje në
institucion;
12. Aktivizimi në mediat sociale. A përdoren mediat sociale për të
promovuar/përmirësuar imazhin e institucionit?
13. Matja e rezultateve. Vija e ndarjes nëpërmjet mbrojtjes së institucionit nga
objektiviteti;
14. A zbatohet një strategji e komunikimit dhe marrëdhënieve me publikun në
institucion? Menaxhimi i krizës;
153
15. Përcaktimi i prioriteteve për të filluar ditën e punës;
16. Mekanizmi në veprim për të shqyrtuar kërkesat apo ankesat e qytetarëve.
Gjithashtu, u zhvilluan intervista gjysmë të strukturuara të cilat lejuan një komunikim më
pak formal lidhur me perceptimin personal të marrëdhënieve me publikun nga ekspertët e MP të
institucioneve të drejtësisë, prioritizimin e publikut, çështjet më të rëndësishme në punën e tyre
të përditshme dhe perspektivat e së ardhmes.
Instrumenti i përdorur për intervistimin me gjykatësit ishte i ndarë në tre blloqe pyetjesh
të listuara si më poshtë, të cilat lejojnë të intervistuarit të shprehin mendimet e tyre, si dhe të
parashtrojnë argumentet kryesore në lidhje me marrëdhëniet me publikun.
1. Problematikat kryesore të marrëdhënieve me publikun;
2. Arsyet kryesore që gjykatat renditen ndër institucionet shtetërore me perceptimet më
negative;
3. Propozime për përmirësimin e marrëdhënieve me publikun.
Punimit i interesonte gjithashtu të merrte informacion lidhur me qëndrimin e gjykatësve
për mos ekzistencën e një strukturë të veçantë të marrëdhënieve me publikun. A ka pasur ndikim
në punën me publikun dhe perceptimin institucional.
Pyetjet me prokurorët mbulonin pothuajse të njëjtin spektër. Intervistat përmbanin pyetje
të strukturuara të hapura të grupuara sipas seksioneve përkatëse: problematikat kryesore në lidhje
me marrëdhëniet me publikun dhe median, arsyet kryesore që informacionit nuk bëhen publike
nga prokuroria, mos reagimi institucional në rastet kur raportohen lajme jo të sakta, qasjet e
prokurorisë në marrëdhëniet me publikun, fushat që kërkojnë përmirësim.
Drejtues të sistemit të burgjeve si dhe punonjës të ndryshëm ishin një tjetër grup të cilët u
intervistuan. Pyetjet gjysmë të strukturuar lejuan të merrej informacion dhe të diskutohej mbi
gjendjen e marrëdhënieve me publikun si dhe autoritetin e ekspertëve të MP në çështje të
brendshme e të jashtme institucionale. Duke qenë se në organigramën organizative me
ndryshimet strukturore pozicioni i marrëdhënieve me publikun u shkri si funksion, u pa me
interes të zbuloheshin arsyet e kësaj vendimmarrje. Në vijim, u diskutua nëse u krijua një
boshllëk në marrëdhëniet me publikun si rezultat i mosekzistencës së kësaj strukture dhe cilat
ishin qasjet e drejtorisë së burgjeve për komunikimin me publikun. Gjithashtu, duke qenë se
drejtoria e burgjeve administron dhe menaxhon një numër të konsiderueshëm institucionesh me
specifika të ndryshme, u hetua mbi çështjet kryesore që adresonin qytetarët apo familjarët e
personave me liri të kufizuar, si dhe vet të burgosurit. Si institucione të mbyllura por me rol të
rëndësishëm publik, u shtrua diskutimi i menaxhimit të informacionit, të dhënave, komunikimit
me median, qytetarët, përfaqësues ligjor, si dhe institucione të tjera. Çfarë masash janë në zbatim
për sigurimin e informacionit dhe marrëdhënieve me publikun? Si janë konceptuar dhe
administruar marrëdhëniet me publikun dhe cili ka qenë roli i organizatave monitoruese në
hapjen e institucionit për komunikimin me publikun?
Intervista me përfaqësues të Avokatit të Popullit kishte si qëllim parësor të zbulonte
sjelljen e institucioneve ndaj organeve kushtetuese, si dhe qasjet e tyre me qytetarët. Nisur nga
154
bashkëpunimi me institucionin e Avokatit të Popullit, u synua të mblidhej informacion nëpërmjet
adresimit të këtyre pyetjeve: Cilat janë problematikat kryesore të institucioneve të drejtësisë
sipas optikës së Avokatit të Popullit? Si do t’i përkufizonit marrëdhëniet me publikun në
institucionet e drejtësisë? Çfarë mund të themi për shërbimin dhe reagimet e qytetarëve? Mbi
çfarë bazash ndërtohen dhe funksionojnë marrëdhëniet ndërinstitucionale?
Grupi i fundit i të intervistuarve ishin përfaqësues të organizatave jo qeveritare dhe
avokatë të personave me liri të kufizuar. Në saj të një sërë projektesh që zbatojnë në sistemin e
drejtësisë organizatat qeveritare mund të sjellin një analizë tërthore të funksionimit të
marrëdhënieve me publikun. Duke sjellë përvojën e tyre të konsiderueshme në bashkëpunim me
këto institucioneve përfaqësuesit e organizatave u pyetën rreth: Si kanë evoluar marrëdhëniet me
publikun në institucionet e drejtësisë, a mund të flasim për qasje pozitive apo të përkeqësuar në
lidhje me publikun? Cilat janë disa problematika të mprehta të cilat ekzistojnë edhe në ditët e
sotme? Si ka ndikuar bashkëpunimi me organizatat jo qeveritare në marrëdhëniet me publikun?
Rastet e publikuara në media për luftën ndaj korrupsionit, a shërbejnë si qasje propagandistike
për të treguar “seriozitetin” ndaj ndalimit të këtij fenomeni? Si do t’i përcaktonit marrëdhëniet
me publikun në institucionet e drejtësisë? Cilat janë fushat që kanë nevojë për përmirësim?
Ndërsa intervistat gjysmë të strukturuara me avokatët e personave me liri të kufizuar
shërbeu për të kuptuar problematikat që hasin për të mbrojtur të drejtat si përfaqësues ligjor.
Kështu u adresuan këto pyetje: Si do ta përshkruanit përvojën tuaj në lidhje me prokurorinë,
gjykatën e Tiranës dhe drejtorinë e burgjeve? Cilën do të rendisnit si problematikën kryesore në
bashkëpunimin me këto institucione? Si rezultat i përvojës tuaj, si do t’i përkufizonit
marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë? Çfarë do të sugjeronit për përmirësimin
e tyre?
Ndikuar nga Gruning, gjatë kryerjes së intervistave të strukturuara dhe gjysmë të
strukturua u identifikuan çështjet më të rëndësishme që lidhen me marrëdhëniet me publikun.
Ekspertët e marrëdhënieve me publikun, drejtuesit e institucioneve, prokurorët, gjykatësit,
gazetarët, organizatat jo qeveritare dhe avokatët parashtruan subjektet të cilat duhet të merren në
konsideratë për organizimin e marrëdhënieve me publikun. Në total janë 16 çështje të
identifikuara të cilat janë përmbledhur në tabelën e mëposhtme. Çdo i intervistuar ka renditur 1-3
çështje, të cilat i janë shtuar numrit të çështjeve përkatëse. Pra numri i përgjigjeve sipas çështjeve
është më i lartë se numri i të intervistuarve (47 persona).
Sikurse pasqyrohet në tabelën e mëposhtme çështja më e rëndësishme në të cilën duhet të
fokusohen marrëdhëniet me publikun është forcimi i bashkëpunimit me median, 10.32%. Media
ka një interes të lartë lidhur me ngjarjet që prodhohen nga institucionet e drejtësisë. Edhe
parashtruar faktit që pohon gjyqtari Meçe “që në vijë të parë të raportimit të mediave zënë
ngjarjet negative”403
kjo nuk do të thotë ruajtjen e distancës me gazetarët. Në të kundërt,
marrëdhëniet me publikun mund të kontribuojnë në bashkëpunimin me median duke propozuar
alternativa për promovimin e punës së institucionit.
Çështja e dytë që ka marrë përgjigjet më të larta 9.67% është përmirësimi i komunikimit
sipas specifikave të publikut. Kjo do të thotë që komunikimi dhe marrëdhëniet nuk mund të
403
Shih ibid 202
155
organizohen njëtrajtshmërisht, por duhet të merren në konsideratë karakteristikat e publikut.
Manasseh sugjeron:
“Çdo herë që komunikojnë është thelbësore të menduarit rreth audiencës. Grupe
të ndryshme qasen bazuar në taktika të ndryshme dhe media të ndryshme.
Mesazhet duhet të përshtaten për grupe të ndryshme – ajo çfarë mund të jetë e
rëndësishme për politikat lokale, nuk mund të jetë me interes për publikun e
gjerë.”404
Çështja e tretë që ka marrë më shumë përgjigje është përmirësimi profesional i
ekspertëve të marrëdhënieve me publikun. Pra, ndryshe ata njihen si imazhi i institucionit për
shkak të kontakteve të drejtpërdrejta me aktorë të ndryshëm. Si të tillë, aspekti profesional është
mjaft i rëndësishëm për të kuptuar qasjet e institucionit drejt publikut. E thënë më thjeshtë, mund
të quhet një vlerë e shtuar dhe e domosdoshme.
Fig. 29 Çështjet më të rëndësishme të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
NR. ÇËSHTJET NUMRI I PËRGJIGJEVE
% E PËRGJIGJEVE
1. Të mbrojnë integritetin profesional 7 4.51% 2. Institucionet e drejtësisë të njohin vlerat e MP dhe të
ofrojnë kushte të përshtatshme pune 11 7.09%
3. Të përmirësojnë komunikimin bazuar në specifikat e publikut
15 9.67%
4. Të rrisin transparencën 10 6.45% 5. Të përmirësojnë imazhin profesional 14 9.03% 6. Të inkurajojnë mendimin kritik dhe të jenë më aktiv 5 3.22% 7. Të përmirësojnë etikën e komunikimit 8 5.16% 8. Të përdorin teknologjitë e reja të komunikimit 6 3.87% 9. Të shërbejnë si mekanizëm strategjik dhe përfshihen
në procesin e vendimmarrjes 8 5.16%
10. Ekspertët e MP të përmirësojnë aftësitë personale dhe profesionale
11 7.09%
11. Të forcojnë bashkëpunimin me median 16 10.32% 12. Të lehtësojnë çështjet burokratike 9 5.86% 13. Të përgjigjen me korrektesë 12 7.74% 14. Të nxisin bashkëpunimin me gazetarët 7 4.51% 15. Të ofrojnë trajnime për median për të njohur
funksionimin dhe organizimin e tyre 5 3.23%
16. Të kuptojnë rëndësinë e bashkëpunimit me aktorë të ndryshëm
11 7.09%
Gjithashtu, Manasseh vë në dukje se aktorët e jashtëm mbi të gjitha janë të interesuar për
“rezultatet dhe kuptimin”. Ai propozon parimin thelbësor të këndvështrimit që do të thotë
“kryqëzimin midis asaj që dëshironi të thoni dhe asaj çfarë ata duan të dëgjojnë”. Sipas
404
Andrew Manasseh “Communications Handbook”, Pinnacle Public Relations Training, fq. 4
156
ilustrimeve në diagramin e mëposhtëm të Manasseh “projektet e përbashkëta shpesh dështojnë të
komunikohen në mënyrë efektive, pasi diskutohen rreth çështjeve si proces, të cilat listohen në
rrethin majtas dhe jo në rrethin djathtas”.405
Fig. 30 Rrethi i këndvështrimeve sipas Manasseh
4.5 Analiza e të dhënave
“Aftësia për të grumbulluar informacion është një stimul i fuqishëm për ndërtimin e teorisë”, ka
deklaruar Lave dhe March në fillimet e viteve ‘90.406
Këtu do të shtoja që përpos grumbullimit të
dhënave stimul themelor për ndërtimin e teorisë është përpunimi dhe analizimi i të dhënave.
Sprinz dhe Nahmias paraqesin qasje substanciale lidhur me kuptimin e numrave, si dhe modelet
për krijimin e bazës së të dhënave e analizimin e tyre, teknikat e të cilëve kanë qenë një referencë
e rëndësishme për këtë pjesë të punimit.
Përpunimi i të dhënave statistikore u realizua nëpërmjet programit SPSS duke marrë në
konsideratë avantazhet për pasqyrimin dhe konfigurimin e tyre. Kryesisht analiza e të dhënave u
krye bazuar në katër faktorë kryesorë të listuara si më poshtë. Në këndvështrimin personal secili
faktor luan një rol të rëndësishëm në paraqitjen dhe interpretimin e të dhënave. Për më tepër, u
konsiderua thelbësore jo vetëm raportimi tabelor apo grafikor i të dhënave të përfituara, por
krahasimi i tyre midis institucioneve dhe publikut të intervistuar për të legjitimizuar në këtë
mënyrë punimin empirik.
1. Konsideratë e lartë e çdo detaji të intervistave dhe përpunimit të saktë të dhënave
statistikore;
2. Zbatimin e parimit të objektivitetit gjatë interpretimit të dhënave;
405
Shih ibid 404, fq. 11 406
Cituar te Bear F. Braumoeller, Anne E. Sartori “Empirical-Quantitative Approaches to the Study of International
Relations”, Cases, Numbers, Models: International Relations Research Methods, Ed. Detlef F. Sprinz, Yael
Wolinsky-Nahmias, University of Michigan Press, 2004, fq. 140
Çfarë JU
doni të thoni
Çfarë ATA
duan të
dëgjojnë LA
JMI
157
3. Identifikimin e lidhjes reciproke ndërmjet një ose disa faktorëve të cilët mund të ndikojnë
të dhënat e përfituara;
4. Zhveshja nga përfshirja emocionale apo besime paraprake në lidhje me subjektin e
studimit.
Analizimi i modës dhe pjesores për çdo variabël të pyetësorit me familjarët e personave me
liri të kufizuar u pa e përshtatshme për të kuptuar tendencën e përgjigjeve dhe përputhjen midis
tyre. Në rastin kur moda dhe mesorja përputhen atëherë kemi të bëjmë me një tendencë të qartë
dhe të pastër të sjelljes së grupit kampion. Kjo sepse duke arritur në mesin e të pyeturve arrin të
kuptosh tendencën e tyre dhe njëkohësisht rezultatin e pyetësorit. Në rastin kur këto të dyja nuk
përputhen atëherë këtu kemi të bëjmë me një shtrembërim të tendencës së grupit kampion. Pra,
pjesa më e madhe e të pyeturve nuk japin përgjigjen e cila presupozohet (sipas mesores) të jetë
ajo e pritura. Kjo do të nënkuptonte që në përgjigjen e tyre kanë ndikuar elementë të ndryshëm të
jashtëm në shtrembërimin e saj. Këto mund të lidhen me faktorë të ndryshëm mjedisor,
psikologjik ose njerëzore si psh. vendi në të cilin është zhvilluar intervista, gjendja emocionale e
të intervistuarve gjatë plotësimit të pyetësorit, aftësia për të kuptuar çështjet e renditura, etj.
Sikurse do të vihet re gjatë paraqitjes së rezultateve ka raste në të cilat është evidentuar një
mospërputhje midis modës dhe pjesores. Si rezultat, janë bërë përpjekje për të identifikuar
korrelacionet ndërmjet faktorëve që kanë ndikuar në dhënien e përgjigjeve. Hawthorne effect
është konsideruar për të zbërthyer më në thellësi dhe për të njohur sjelljen e subjekteve të cilët
janë objekt i mbledhjes e ndërtimit të bazës së të dhënave empirike. 407
Bettis et al., për analizimin e të dhënave sasiore sugjerojnë qasjen regresive apo analizën e
regresionit “për të vlerësuar disa variabla specifike, duke mbajtur variablat e tjera konstante”. Për
më tepër të jep mundësinë e matjes së gabimeve potenciale që mund të shkaktohet gjatë hedhjes
së të dhënave të çdo variable.408
Në rastin e këtij punimi janë disa variabla specifike të cilat janë
mjaft të rëndësishme për deduksionin dhe testimin empirik të hipotezave. Kështu, u morën në
analizë dhe u krahasuan shtatë variabla kryesore midis institucioneve të drejtësisë, prej të cilave:
1. Qasja në informacion;
2. Trajtimi në zyrat e marrëdhënieve me publikun;
3. Koha e kthimit të përgjigjeve dhe plotshmëria e informacionit;
4. Besimi i krijuar të secili institucion si rezultat i shërbimit të kryer.
Gjithashtu, u pa me interes për këtë punim të merrej në analizë dhe të krahasoheshin variabla
specifike të përgjigjeve të familjarëve të personave me liri të kufizuar me gazetarët e medias, që
kanë të bëjnë kryesisht me qasjen në informacion dhe sjelljen e ekspertëve të marrëdhënieve me
publikun. Kjo analizë krijon një panoramë të plotë lidhur me efektivitetin e marrëdhënieve me
407
Stephen W. Draper “The Hawthorne, Pygmalion, Placebo and other effects of expectation: some notes”, Gjetur
në http://www.psy.gla.ac.uk më 12.10.2015. 408
Richard Bettis, Alfonso Gambardella, Constance Helfat, Will Mitchell “Quantitative empirical analysis in
strategic management”, Strategic Management Journal, Strat. Mgmt. J., 35: 949–953 (2014), Wiley Online Library
(wileyonlinelibrary.com)
158
publikun të dy grupeve të kampionit kryesor të punimit, familjarët e personave me liri të kufizuar
si përfitues të drejtpërdrejtë dhe gazetarët e medias si bashkëveprues kryesorë dhe informues të
asaj që ndodh në institucionet e drejtësisë. Frekuenca e përgjigjeve dhe adresimi i çështjeve të
njëjta lidhur me funksionimin dhe problematikat e marrëdhënieve me publikun nga aktorët e
tjerë të intervistuar, ka marrë një rol parësor për të analizuar dhe evidentuar gjetje thelbësore për
këtë punim. Ballafaqimi i fakteve të mbledhura nga ekspertët e marrëdhënieve me publikun,
prokurorët, gjykatësit, përfaqësues të sistemit të burgjeve me evidencat e grumbulluara nga
gazetarët e medias zënë një analizë të veçantë në këtë punim. Gjithashtu, peshimi i të dhënave të
mbledhura nga tërësia e publikut të institucioneve të drejtësisë të përzgjedhur për këtë punim.
4.6 Të dhënat demografike të familjarëve të personave me liri të kufizuar
Megjithëse nuk ishte objekt i veçantë i punimit, u pa e arsyeshme që t’i jepej një hapësirë gjatë
këtij punimi shpalosjes së të dhënave demografike të familjarëve të personave me liri të kufizuar.
Siç është shpjeguar më herët ky grup kampion zë peshën më të rëndësishme në punim për të
zbërthyer efektivitetin e marrëdhënieve me publikun dhe besimin te institucionet e drejtësisë si
rrjedhojë e komunikimit dhe sjelljes së specialistëve të MP. Duke analizuar të dhënat
demografike mund të kryhet një analizë krahasuese ndërmjet grupit kampion dhe rezultateve të
punimit.
Të dhënat gjinore tregojnë se 58% e të intervistuarve ishin meshkuj dhe 42% ishin femra.
Pra, mund të supozojmë se ka një tendencë më të lartë të gjinisë mashkullore të cilët marrin
kontakt për motive të ndryshme me institucionet e drejtësisë. Grupmosha dominuese e
respondentëve është 41-50 vjeç (29%), e ndjekur nga grupmosha 36-40 vjeç (26%). 30-35 vjeç
zënë vendin e tretë (16%) e ndjekur nga 51-60 vjeç (12%). Të dhënat e tjera kanë një diferencim
mjaft të lehtë përqindjesh nga njëra tjetra. 9% i përkasin grupmoshës mbi 60 vjeç dhe 25-29 vjeç,
8%. Këtu mund të nënvizojmë se pjesa më e madhe e të intervistuarve të moshës mbi 60 vjeç
janë meshkuj, ndërsa 25-29 vjeç janë femra. Megjithatë, mund të vihet re se në një moshë
relativisht të re për shkak të rrethanave familjare fillon “përballja” me institucionet e drejtësisë.
Graf. 4 Ndarja sipas grupmoshës të familjarëve të personave me liri të kufizuar
9%
16%
26% 29%
12%
8% 25-29 vjeç
30-35 vjeç
36-40 vjeç
41-50 vjeç
51-60 vjeç
mbi 60 vjeç
159
Pjesa më e madhe e familjarëve të personave me liri të kufizuar jetonin në zonat rurale
(55%), ndërsa 45% e tyre jetonin në zonat urbane. Situata ekonomike nuk paraqitej në kushte
optimale. 35% e të intervistuarve pretendonin se kishin një nivel ekonomik mesatar, 26% u
përgjigjen se gjendja ekonomike paraqitej e keqe. 21% kishin kushte të mira ekonomike kundrejt
14% të cilët jetonin në kushte shumë të këqija. Vetëm 4% e të intervistuarve deklaruan se situata
e tyre ekonomike ishte shumë e mirë. Duhet theksuar se në pyetësor nuk u vendosën shënime
sqaruese për të shpjeguar çfarë kuptohej me nivel shumë të mirë, të mirë, mesatar e me radhë të
gjendjes ekonomike, duke i lënë të intervistuarit të përgjigjeshin sipas ndjesive dhe konceptimit
të tyre.
Referuar arsyeve të përballjes me institucionet e drejtësisë konstatohet një ndarje
pothuajse e barabartë, as 1% diferencë. 400 persona nga 798, u përgjigjen se faktor kryesor i
përballjes me institucionet e drejtësisë ishte si rrjedhojë e një vepre penale të rëndë409
akuzuar/dënuar familjarë ose i afërm. Ndërsa pjesa tjetër u përgjigj për arsye të kryerjes së një
vepre të lehtë. Gjithashtu, u pa me interes të mblidhej informacion për mënyrën se si familjarët
njoftoheshin në lidhje me akuzën e ngritur ndaj të afërmit të tyre. 41% e tyre deklaruan se ishin
vetëm të afërmit që i kishin njoftuar në lidhje me akuzën e ngritur drejt tyre. 23% e kishin marrë
këtë njoftim nga policia, ndërsa 20% nga prokuroria. Një përqindje e konsiderueshme, 11%,
ishin njohur nga media dhe 5% konfirmuan mënyra të tjera.
Graf. 5 Njoftimi i akuzës së ngritur ndaj familjarit/afërmit
4.7 Kufizimet e punimit
Studime të mëparshme për marrëdhëniet me publikun në sistemin e drejtësisë shqiptare mund të
ndihmonin për të kuptuar dhe thelluar bazën e problemeve kryesore të ngritura në këtë punim.
409
Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë ka të parashikuara nenet të cilat përbëjnë vepra të rënda penale, si trafikimi
i qenieve njerëzore, trafikimi i lëndëve narkotike, grup strukturuar kriminal, vrasja, etj.
20%
41%
11%
23%
5%
Nga prokuroria
Nga vet familjari/afërmi
Nga media
Policia
Tjetër
160
Botimet në gjuhën shqipe mbi teoritë e marrëdhënieve me publikun janë të kufizuara, duke e
mbështetur këtë kërkim në literaturën e huaj. Megjithatë, ky punim mund të përbëjë avantazh dhe
të shërbejë si bazë për njohjen, kuptimin dhe rëndësinë e marrëdhënieve me publikun në sistemin
e drejtësisë por edhe më gjerë.
Gjithashtu, mungojnë të dhënat zyrtare lidhur me numrin e kërkesave të medias për
informacion, objektin e kërkesave dhe trajtimit që i është bërë çdo kërkesë. Sistemi i burgjeve në
botimet vjetore mbi të dhëna për sistemin410
, pasqyron të dhëna mbi numrin e autorizimeve
lëshuar medias për kryerjen e reportazheve në burg, por nuk paraqet numrin e kërkesave dhe sa
prej tyre janë pranuar dhe sa të tjera nuk janë pranuar. Për gjykatat dhe prokuroritë këto të dhëna
mungojnë plotësisht. E njëjta situatë paraqitet edhe për kërkesat e qytetarëve lidhur me
administrimin dhe kthimin e përgjigjeve. Duhet evidentuar se mungesa e këtyre të dhënave nuk
ka cunguar rezultatet e punimit, pasi ky kufizim mund të shërbejë për zhvillimin e një tipologjie
për studime të mëtejshme.
Edhe pse sistemi i drejtësisë përbëhet nga një numër i konsiderueshëm institucionesh, për
këtë punim janë përzgjedhur tre institucione të drejtësisë (Sistemi i Burgjeve, Gjykata e Shkallës
së Parë në Tiranë dhe Prokuroria e Përgjithshme) për shkak të efektit që kanë në publik por edhe
në media, lidhur me vendimet që japin, duke ndikuar jetën e çdo individi. Ngushtimi i studimit te
analiza krahasuese, dinamikat e komunikimit dhe profileve të këtyre institucioneve, i jep
hapësirë studiuesve të tjerë të thellojnë kërkimet në sistemin e drejtësisë, duke u konsideruar një
organ joshterues, me dinamikë komplekse dhe në evoluim të vazhdueshëm.
410
Sistemi i Burgjeve Shqiptare, Alb Paper, Tiranë, maj 2012
Sistemi i Burgjeve Shqiptare, Alb Paper, Tiranë, prill 2011
Sistemi Penitenciar Shqiptar, Alb Paper, Tiranë, prill 2010
161
KAPITULLI V. EKZAMINIMI I MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN NË SISTEMIN E
DREJTËSISË
Në këtë kapitull do të paraqiten të dhënat empirike të cilat hedhin dritë mbi efektivitetin e
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Qëllim kryesor i kësaj pjese të punimit
është testimi i hipotezave të ngritura dhe evidentimi i fakteve empirike. Paraqitja e të dhënave
empirike do të identifikojë problematikat kryesore të institucioneve të drejtësisë nën
këndvështrimin e marrëdhënieve me publikun, e në vijimësi do të sigurojë gjetjet dhe
rekomandimet e këtij punimi për përmirësimin e funksioneve të marrëdhënieve me publikun dhe
qasjet me aktorët e ndryshëm. Për më tepër të dhënat empirike do të mundësojnë ndërtimin e një
platforme strategjike të marrëdhënieve me publikun.
Kapitujt e mëparshëm ndërtuan bazën për të rritur kuptueshmërinë dhe njohjen e
institucioneve të drejtësisë si objekt studimi i këtij punimi. Duke gërshetuar të gjitha njohuritë e
përfituara, në këtë fazë i jepet përgjigje pyetjeve kërkimore të ngritura që në krye të këtij punimi.
5.1 Profili i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun dhe funksionet që kryejnë
Në kapitullin e tretë është zbuluar se si ekspertët e marrëdhënieve me publikun të institucioneve
të drejtësisë i përkufizojnë marrëdhëniet me publikun. Më pas kemi paraqitur një tabelë
përmbledhëse duke i ballafaquar mendimet e tyre me pikëpamjet e studiuesve dhe autorëve të
ndryshëm të fushës. Diku mund të gjenim qasje të përafërta me parashikimet në literaturë, si dhe
alternativa të cilat qëndronin larg perspektivës të marrëdhënieve me publikun, të paktën për
institucionet e përfshira në këtë punim.
Çfarë është zbuluar nga intervistimi i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun dhe
profesionistëve të tjerë të institucioneve të drejtësisë në lidhje me funksionimin e marrëdhënieve
me publikun? Këto të dhëna do të na ndihmojnë që të testojmë hipotezën e parë dhe të dytë të
studimit.
Profili i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun shfaqet mjaft interesant. Në gjykatën e
Tiranës personi përgjegjës për marrëdhëniet me publikun i cili mbulon dhe marrëdhëniet me
median ka përfunduar studimet në fakultetin juridik. Në drejtorinë e burgjeve personi që mbulon
këtë funksion ka përfunduar studimet në gjuhë letërsi dhe nivelin master për shkenca politike.
Prokuroria e përgjithshme i ka të organizuara në mënyrë të ndryshme marrëdhëniet me publikun.
Ka një strukturë të veçantë për marrëdhëniet me median dhe një tjetër për marrëdhëniet me
publikun apo siç e quajnë “takimet me qytetarët”. Personi që mbulon marrëdhëniet me median ka
përfunduar studimet në gazetari, ndërsa stafi i sektorit të marrëdhënieve me publikun (dy
persona) kanë njëra arsimimin juridik dhe tjetra shkenca sociale. Dy institucione të rëndësishme
siç janë gjykata dhe drejtoria e burgjeve nuk kanë një strukturë të veçantë të marrëdhënieve me
publikun. Si rezultat profili arsimor i punonjësve që mbulojnë marrëdhëniet me publikun është
përshtatur sipas funksionit të emërimit në kontratën e punës me institucionin. E ndryshme situata
në prokurori. Struktura organizative institucionale lejon organizimin në mënyrë të ndarë të
marrëdhënieve me median dhe marrëdhëniet me qytetarët.
162
Të dhënat e moshës tregojnë se ekspertët e marrëdhënieve me publikun kanë një moshë
mesatare relativisht të re, 30-35 vjeç. Një profesion i dominuar nga femrat, të paktën në
institucionet e marra në studim (4 femra dhe 1 mashkull). Kjo nuk do të thotë që në një vështrim
të përgjithshëm është një profesion me tendencë femërore, por mund të shërbejë si pikënisje për
hulumtime të tjera me bazë gjinore për ushtrimin e këtij profesioni. Të intervistuarit tregojnë se
kanë një përvojë pune të konsiderueshme në fushën e marrëdhënieve me publikun mbi pesë vjet.
Profesioni që ushtrojnë duket se ka ndikuar në llojin e mediave që ndjekin në mënyrë të
rregullt. Media vizive, sidomos televizionet informative “24 orë” si News 24, Ora News, Abc
News, Top News, A1 Report janë më të ndjekurat nga ekspertët e marrëdhënieve me publikun.
Qëllimi kryesor është njohja me zhvillimet më të fundit që raportohet në media, shpejtësia dhe
koha reale e raportimit, sidomos ato që lidhen drejtpërdrejtë me punën e institucionit. Nëse flitet
për vendosjen e prioriteteve të punës, përgjigjet kanë një ndarje të barabartë për nga rëndësia,
50% të punës zë trajtimi i kërkesave të qytetarëve dhe 50% komunikimi periodik me aktorë të
ndryshëm mediatik. Megjithatë, numri i kërkesave ditore nga palë të ndryshme mund të tregojë
peshën specifike që zë në punën e marrëdhënieve me publikun.
Profili i personave të cilët ushtrojnë funksionet e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë tregon se nuk ka një kriter përcaktues lidhur me arsimimin. Pra, duket si
një profesion gjithëpërfshirës dhe kushdo mund të jetë një specialist i marrëdhënieve me
publikun. Serani rendit cilësitë që duhet të përmbushë një person për ushtrimin e funksionit të
marrëdhënieve me publikun në prokurorinë e përgjithshme. Ai shpjegon se:
“Cilësitë e specialistit të marrëdhënieve me publikun përbëjnë parimet e
përgjithshme të komunikimit administrativ: arsimimi, njohja e legjislacionit,
komunikimi korrekt, bashkëveprimi me struktura të tjera, vullneti për të
përmbushur detyrën.”411
Duke qëndruar te arsimimi nuk specifikohet profili apo dega e studimit relevante për këtë
pozicion pune. Këtu mund të nënkuptohet se nuk ka një arsim të specifikuar që lidhet me
profesionin e marrëdhënieve me publikun. Cilësitë e tjera si komunikimi korrekt, bashkëpunimi,
vullneti shprehin parime të përgjithshme të cilët mund të përfshihen në kërkesat e ushtrimit të
çdo profesioni.
Pothuajse në të njëjtën linjë qëndron dhe Nikolla lidhur me cilësitë e specialistit të
marrëdhënieve me publikun në gjykatën e Tiranës.
“Njohja dhe zbatimi i legjislacionit, komunikimi etik dhe ofrimi i shërbimeve me
profesionalizëm për qytetarët”- duhet të përbëjnë kriteret bazë të punës me
publikun në gjykatë.412
411
Shih ibid 197 412
Shih ibid 268
163
Murati beson se specialisti i marrëdhënieve me publikun në drejtorinë e burgjeve duhet të
zotërojë këto cilësi:
“Duhet të jetë i kujdesshëm në komunikimin me qytetarët të cilët kanë familjarët e
tyre të burgosur. Gjatë ushtrimit të detyrës të kenë parasysh kuadrin ligjor mbi të
cilën bazohet puna, ligjin për të drejtën e informimit, ligjin për mbrojtjen e të
dhënave.”413
Por a mundet që gjithkush që ka përfunduar studimet e larta në një nga degët në fakultetin
juridik, shkencat sociale, gjuhë letërsisë apo shkencave politike414
të ushtrojë këtë detyrë?
Studiuesja e fushës së marrëdhënie me publikun dhe koordinatore e profilit të Marrëdhënieve
me Publikun në Universitetin e Tiranës, Eva Londo shprehet se:
“Është e drejtë të drejtosh këtë pyetje në kushtet aktuale ku po shohim se si po
evoluon praktika e marrëdhënieve me publikun në Shqipëri; gazetarë që mbyllin
studimet dhe gjenden në zyrat e marrëdhënieve me publikun, apo më keq akoma,
njerëz që pasi përfundojnë çdo shkollë përfundojnë në redaksitë e mediave dhe
prej andej rrugëtojnë drejt zyrave të shtypit e atyre të PR-it. E çfarë ndodh në këtë
rast; një tkurrje e marrëdhënieve me publikun në funksionin e ngushtë të
marrëdhënieve me median. Kjo është arsyeja se përse shumë shpesh dëgjon
ekuivalentin e MP me zëdhënësin. Nga ana tjetër, defiçencat e praktikës së PR-it
në Shqipëri, që vjen si pasojë e kualifikimit të stafit që drejton këto zyra, ndikon
edhe në mënyrën se si organizohet puna në institucione, veçanërisht atyre
shtetërore, ku zyrat e emërtuara si “zyra e marrëdhënieve me publikun” merren
me pjesën e ankesave të publikut.”415
Megjithatë, duket se ky nuk është vetëm një fenomen shqiptar. Studiuesja Valentini
parashtron të njëjtën problematikë edhe në institucionet publike italiane lidhur dhe arsimimin e
personave që ushtrojnë funksionet e marrëdhënieve me publikun. Valentini nënvizon:
“Marrëdhëniet me publikun konsiderohet si një aktivitet që “mirëpret” specialistë
të fushave të ndryshme në kërkim të një “shansi të dytë”. Për disa CEO-s të cilët
kanë njerëz me arsim të ndryshëm që praktikojnë MP përbën një avantazh, për të
tjerët kjo është një dobësi, pasi besojnë se specialistët e marrëdhënieve me
publikun që nuk kanë arsimin e duhur, kanë mangësi në kompetenca të
veçanta.”416
413
Shih ibid 154 414
Jemi përqendruar te këto degë duke marrë në konsideratë edukimin e personave që ushtrojnë funksionet e
marrëdhënieve me publikun në prokurori, gjykatë, drejtorinë e burgjeve 415
Shih ibid 160 416
Chiara Valentini “Looking for Institutionalization Italian Public Relations and the Role of Credibility and
Professionalism”, gjetur në http://www.instituteforpr.org/wp-content/uploads/LookingForInstitutionalization.pdf, më
13.05.2015, fq. 7
164
Mungesa e arsimit të duhur hap diskutimin lidhur me funksionet që kryejnë specialistët e
marrëdhënieve me publikun, të cilat në disa raste Valentini i cilëson si aktivitete “aksesoriale dhe
jo strategjike”. Gjithashtu, perceptimi solid në realitetin italian rreth marrëdhënieve me publikun
se “është një punë që mësohet” më shumë se një profesion i vërtetë gjen vend edhe në
institucionet e drejtësisë shqiptare. Gjyqtari Omari shprehet:
“Të paktën për gjykatën nuk mund të përcaktohet si një profesion i vërtetë dhe të
jetë e nevojshme që të ekzistojë një strukturë e veçantë për të kryer një detyrë të
tillë. Gjykatat janë shërbime të hapura për publikun dhe çdokush që ka interes për
të njohur punën e gjykatës ka alternativa për të marrë informacionin e kërkuar pa
qenë e nevojshme për tu lidhur me një specialist të marrëdhënieve me
publikun.”417
Ndërsa Kryetari i Unionit të Gjyqtarëve do të shikonte si një alternativë pozitive kryerjen
e funksioneve të marrëdhënieve me publikun nga një gjyqtar dhe jo specialist i fushës. Kjo për
arsyen kryesore të njohjes së procedurave ligjore në administrimin e informacionit të
gjykatave.418
Fig. 31 Profili i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
Institucionet Numri i personave
Grup mosha
Gjinia Edukimi Përvoja
Gjykata
1
30-35 vjeç
Femër
Juridik
Mbi 5 vjet
Drejtoria Burgjeve
1
30-35 vjeç
Femër
Shkenca politike
Mbi 5 vjet
Prokuroria
Med
ia
Qy
teta
rët
Med
ia
Qy
teta
rët
Med
ia
Qy
teta
rët
Med
ia
Qy
teta
rët
Med
ia
Qy
teta
rët
1 2
30
-35
vje
ç
35
-40
vje
ç
Ma
shk
ull
Fe
më
r
Ga
ze
tari
Sh
ke
nca
soci
ale
; Ju
rid
ik
Mb
i 5
vje
t
Mb
i 7
vje
t
Ish drejtori i përgjithshëm i burgjeve e vlerëson si një aktivitet të rëndësishëm për
organizimin e një institucioni, por jo që duhet domosdoshmërish të ekzistojë një strukturë e
veçantë brenda organigramës së përgjithshme institucionale. “Punonjës të aftë, të talentuar që
417
Shih ibid 177 418
Shih ibid 150
165
kanë demonstruar profesionalizëm të lartë dhe dallohen në aftësitë komunikuese me shkrim e
gojë, gërshetuar me kapacitetet menaxheriale, mund t’i delegohen kompetenca për të përmbushur
funksionet e marrëdhënieve me publikun, pavarësisht arsimimit që kanë”- shprehet Dibra.419
Nga diskutimi i mësipërm nënkuptohet se detyrat e marrëdhënieve me publikun mund t’i
atribuohen strukturave të tjera ose individëve të veçantë që në rastin e gjykatës dhe burgjeve
funksionojnë sipas kësaj skeme. Shefja e burimeve njerëzore në gjykatën e Tiranës është
përgjegjëse edhe për mbulimin e funksioneve të marrëdhënieve me publikun, ndërsa në
drejtorinë e burgjeve kjo përgjegjësi i është lënë inspektores të çështjes së drejtësisë dhe sigurisë.
Neni 24 i Rregullores “Për organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore”420
përcakton objektet e veprimtarisë së marrëdhënieve me publikun si më poshtë:
1. Informimi i publikut dhe medias për veprimtarinë e gjykatës.
2. Promovimi i imazhit të gjykatës dhe punonjësve të saj kundrejt publikut.
3. Administrimi i marrëdhënieve të gjykatës me publikun.
4. Mbrojtja e gjykatës dhe punonjësve të saj nga çdo akuzë publike.
5. Organizimi i informimit të brendshëm në gjykatë.
6. Marrja e ankesave nga publiku dhe media për mosrespektimin e kërkesave të tyre nga
personeli i gjykatës.
7. Krijimi i kushteve lehtësuese për marrjen e informacionit nga publiku në mënyrë të
saktë, të plotë, të përshtatshme e të shpejtë të informacionit të kërkuar.
8. Përgatit dhe vendos shenja për orientimin e publikut gjatë lëvizjeve të tyre në gjykatë
si dhe kujdeset për bërjen publike të informacioneve që vihen në dispozicion të publikut
pa kërkesë. Kujdeset dhe merr masa për përgatitjen dhe bërjen publike të informacioneve
lidhur me:
8.1 vendet dhe emrat e punonjësve nga të cilët publiku mund të marrë
informacion, të paraqesë kërkesa apo të marrë përgjigje;
8.2 procedurat e punës së gjykatës dhe gjyqtarëve;
8.3 shpjegimet e punës së atyre punonjësve të gjykatës puna e të cilave ka lidhje
me publikun dhe mediat;
8.4 afatet e ndryshme që kanë lidhje me punën në gjykatë;
8.5 listat e gjyqeve.
Pra, krahas detyrave të administrimit dhe menaxhimit të burimeve njerëzore përgjegjësi i
këtij sektori duhet të përmbushë dhe funksionet e përcaktuara në rregullore në lidhje me
marrëdhëniet me publikun. Gjatë intervistimit me përgjegjësen e marrëdhënieve me publikun në
gjykatë u vu re, se puna me publikun fokusohej kryesisht në këto aspekte:
1. Informimi i publikut dhe medias për veprimtarinë e gjykatës, e cila realizohej
kryesisht nëpërmjet azhurnimit në kohë reale të faqes së internetit, ku qytetarët dhe
419
Shih ibid 148 420
Fletorja Zyrtare e Republikës së Shqipërisë, Botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare Nr.17, Prill 2011
166
media mund të merrnin të dhëna statistikore dhe çdo lloj informacioni që lidhej me
veprimtarinë e gjykatës, duke përfshirë numrin e çështjeve në gjykim, të përfunduara
dhe të mbartura, informacion mbi datat e gjyqeve, etj.
2. Krijimi i kushteve lehtësuese për marrjen e informacionit nga publiku në mënyrë të
saktë, të plotë, të përshtatshme e të shpejtë të informacionit të kërkuar, nëpërmjet
shërbimit që ofrohej në sportelet për publikun.
3. Marrjen e ankesave nga publiku dhe media për mosrespektimin e kërkesave të tyre
nga personeli i gjykatës.421
E njëjta situatë paraqitet edhe në drejtorinë e burgjeve, ku në mungesë të një strukture të
veçantë të marrëdhënieve me publikun detyrat i bashkëngjiten pozicionit të punës të inspektorit.
Këtu vërehet edhe një fenomen tjetër. Nëse rregullorja e gjykatës përcakton veprimtarinë e
marrëdhënieve me publikun, në rregulloren e përgjithshme të burgjeve apo rregulloren e
brendshme nuk është parashikuar objekti i marrëdhënieve me publikun.
Në detyrat funksionale të nëpunësve civil të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve gjatë
vitit 2010 u parashikuan detyrat që do të mbulonte sektori i marrëdhënieve me publikun:422
1. Organizimi, monitorimi, vlerësimi dhe promovimi i aktiviteteve të institucionit.
2. Këshillimi dhe pjesëmarrja në vendimmarrje për çështje të cilat mund të prishin imazhin
e institucionit.
3. Ndjekja në dinamikë dhe raportimi periodik në institucionet përkatëse të ecurisë së
objektivave të përcaktuara për MSA-n, raportime të ndryshme në Kryeministri,
Ministrinë e Drejtësisë, Ministrinë e Integrimit, si dhe institucione të tjera qendrore sipas
kërkesave.
4. Përgatitja e strategjive të sistemit të burgjeve për periudhë afat shkurtër, afat mesme dhe
afat gjata në përputhje me objektivat e sistemit të drejtësisë.
5. Mbajtja e statistikave të ndryshme mbi bazën e realizimit të objektivave të sistemit të
burgjeve.
6. Organizimi dhe mbajtja e konferencave për shtyp.
7. Pikë kontakti për objektiva të përcaktuar midis institucionit dhe organizatave të tjera në
nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.
8. Koordinimi dhe monitorimi i realizimit të detyrave bazuar në planet mujore për çdo
sektor të IEVP-ve.
9. Ndjekja dhe koordinimi i realizimit të inspektimeve në institucione të varësisë.
10. Përfaqësimi i institucionit në aktivitete të ndryshme kombëtare dhe ndërkombëtare, sipas
objektivave dhe miratimit paraprak të Drejtorit të Përgjithshëm.
11. Realizimin e iniciativave editoriale të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, promovon
dhe shpërndan tek strukturat e administratës dhe në faqen e internetit, iniciativat e
421
Shih ibid 268 422
Miratuar me Urdhrin e Drejtorit të Përgjithshëm të Burgjeve Nr. 454/1 datë 05.09.2011
167
informacionit institucional dhe siguron mbështetje teknike për aktivitetin e këtij
informacioni që faqen e internetit dhe strukturat e tjera të administratës.
12. Ndjekjen e protokollit zyrtar dhe marrëdhënieve me publikun, mbi veprimtarinë
administrative të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, si dhe pritjen, informimin,
shqyrtimin korrekt të ankesave dhe kërkesave të mediave dhe organizatave monitoruese.
Me shkrirjen e strukturës së marrëdhënieve me publikun bazuar në Vendimin e Këshillit të
Ministrave (VKM) Nr. 474 datë 16.06.2011, funksionet u shpërndanë në sektorë të ndryshëm.
Murati shpjegon se në ditët e sotme aktivitetet kryesore që realizohen në funksion të
marrëdhënieve me publikun janë:
1. Njoftimi i mediave për aktivitete të ndryshme pune, ngjarje, reagime, koordinime për
intervista me strukturat e institucionit apo të burgosur”.
2. Menaxhimi i faqes zyrtare online dhe azhurnimi i të dhënave.
3. Kthim përgjigje ankesave të ndryshme dhe takimi me qytetarët.
4. Njohja e publikut me punën e institucionit.
5. Transparenca dhe qëndrimi për ngjarjet me interes publik.
6. Informimi i qytetarëve, të burgosurve, gazetarëve, organizatave, shoqërisë civile për
punën dhe të dhënat e kërkuara, etj.423
Gruning paralajmëron se “marrëdhëniet me publikun janë funksione menaxhuese të ndara
nga funksionet e tjera. Në rast se funksionet e marrëdhënieve me publikun modifikohen në
funksione të tjera nuk mund të vënë në lëvizje burimet e komunikimit nga një publik strategjik te
një tjetër, sikurse një funksion i integruar i marrëdhënieve me publikun mund ta bëjë.”424
Ndryshe nga gjykata dhe drejtoria e burgjeve, prokuroria e ka të organizuar në njësi të
veçantë funksionin e marrëdhënieve me publikun me median. Struktura e marrëdhënieve me
publikun zhvillon takim periodik me qytetarët të cilët paraqesin ankesat, kërkesat drejtuar
prokurorisë së përgjithshme. Neni 36 i Rregullores së Brendshme të Prokurorisë parashikon dy
aktivitete kryesore të sektorit të marrëdhënieve me publikun:
a) Merret me pritjen e ankesave, shqyrtimin dhe relatimin Prokurorit të Përgjithshëm për
zgjidhje të ankesave dhe kërkesave që janë në kompetencën e tij ose të Prokurorisë së
Përgjithshme;
b) Për ankesat dhe kërkesat që nuk janë në kompetencë për zgjidhje të Prokurorisë së
Përgjithshme, sipas rastit i kthehet përgjigje zyrtare të interesuarit, duke informuar me
shkrim për zgjidhjen Prokurorin e Përgjithshëm.425
423
Shih ibid 154 424
James E. Gruning, Excellence in Public Relations and Communication Management, Routlege, New York 2008 425
Rregullore e Brendshme “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë së Përgjithshme”, miratuar me
Urdhër nr. 46/3, dt. 27.01.2015 të Prokurorit të Përgjithshëm, e disponueshme në http://www.pp.gov.al/web
168
Marrëdhëniet me median në prokurori mbulohen nga këshilltari për median strukturë e
cila është drejtpërdrejtë nomenklaturë e Kabinetit të Prokurorit të Përgjithshëm. Neni 7 i
rregullores së brendshme parashikon këto detyra që mbulon këshilltari për median:
1. Evidenton dhe përpunon pasqyrën e shtypit të përditshëm dhe javor, si dhe evidenton
shkrimet e botuara në shtyp ose të transmetuara në mediat elektronike që përmbajnë
lajm lidhur me Prokurorinë;
2. Me autorizim të Prokurorit të Përgjithshëm del përpara medias dhe jep qëndrimin
zyrtar të institucionit për problemet që është menduar të trajtohen.
3. Kujdeset për shpërndarjen e akteve dhe lajmeve lidhur me aktivitetin e Prokurorisë,
organeve të informacionit. Ndihmon në shkrimet e artikujve të ndryshëm dhe
përgjigjet nëpër gazeta apo organe të tjera të medias.
4. Përgatit konferencat e shtypit, takime ose intervista me gazetarët e ndryshëm me
titullarët e Prokurorisë.
5. Bashkëpunon me median për veprimtari që synojnë edukimin e shoqërisë në drejtim
të njohjes me ligjin dhe parandalimin e kriminalitetit.
6. Ushtron detyrat e koordinatorit për të drejtën e informimit.
Megjithëse ekziston një njësi e veçantë për marrëdhëniet me publikun dhe median në
prokurori, ajo që vihet re është objekti dhe veprimtaria që kryejnë këto struktura. Veçanërisht
strukturat e marrëdhënieve me publikun janë të fokusuara në aktivitete teknike dhe operacionale
siç janë takimet me qytetarët. Ndërsa fokusi i marrëdhënieve me median përqendrohet te
monitorimi i medias së shkruar dhe elektronike dhe njoftimet për shtyp. Për më tepër, shërbejnë
si kanal përcjellës të kërkesë ankesave të qytetarëve dhe nuk janë pjesë në vendimmarrje. Londo
është e bindur se “në kontrast me këtë realitet, marrëdhëniet me publikun janë një disiplinë e
bukur dhe shumë e gjerë e komunikimit, ku dija dhe informacioni që specialisti i fushës duhet të
ketë shtrihet në shumë disiplina të tjera si marketing e ekonomia, politika, psikologjia e
sociologjia. Me këtë bagazh njohurie, që vjen prej njohjes së thellë të disiplinës mund të
pretendohet të zhvillohen marrëdhëniet me publikun në gjithë dimensionin e vet të rëndësishëm
jo vetëm si marrëdhënie me median, siç shumë e njohin, por edhe si marrëdhënie me partnerët,
përgjegjësi sociale, sponsorizime, krijim dhe menaxhim imazhi e reputacioni, publicitet, lobim,
etj, duke u shndërruar kështu si një disiplinë që krijon pasoja të vlefshme financiare për
kompanitë.”426
Nisur nga këto specifika mund të arrijmë në dy konkluzione të rëndësishme:
E para ekziston një dimension i ndryshëm i funksioneve të marrëdhënieve me publikun
krahasuar me përcaktimet në literaturë dhe autorë bashkëkohorë. Ndërsa institucionet e vënë
theksin të detyrat operacionale që mund të kryejnë dhe performojnë specialistët e marrëdhënieve
me publikun, autorë si Gruning, Huton, akademikët amerikanë Botan dhe Hazelton, Cutlip,
Center dhe Broom e vendosin praktikën e marrëdhënieve me publikun në platformën strategjike
426
Shih ibid 160
169
dhe menaxhuese, duke i ngarkuar me rol të rëndësishëm në suksesin apo dështimin e
menaxhimit të publikut.427
E dyta, aktivitetet që kryejnë specialistët e marrëdhënieve me publikun mund të
rutinizojnë procesin e punës. Në fakt duhet të ndodhë e kundërta. Marrëdhëniet me publikun
duhet të jenë katalizatori i punës dhe performancës pasi konsiderohen “imazhi” i institucionit.
Nëse detyrat parësore të tyre do të përkufizohen në “takime me qytetarët, azhurnim i faqes së
institucionit, përpunimi i pasqyrës së shtypit, kujdeset për shpërndarjen e lajmeve, etj” atëherë
rrezikojnë të humbin domethënien dhe kuptimin e vërtetë të profesionit. Nëse institucionet
synojnë të krijojnë sinergji e komunikim simetrik, si dhe të adaptojnë platforma të suksesshme
me publikun, kjo mund të realizohet “vetëm nëse marrëdhëniet me publikun konsiderohen si
funksione strategjike dhe reflektuese përkundrejt funksioneve teknike”.428
Shqetësimi që ngre
McLaughlin “mbi përhapjen e një koncepti të ngushtë të rolit të marrëdhënieve me publikun, i
cili gjendet në mesin e opinionbërësve dhe vet praktikuesve të marrëdhënieve me publikun”429
është më se relevant edhe për institucionet e drejtësisë. Duke analizuar organizimin,
pozicionimin strukturor dhe detyrat që kryejnë specialistët e marrëdhënieve me publikun, si dhe
arsimimin e tyre arrijmë në përfundimin se:
Mos konceptimi i drejtë dhe pozicionimi strukturor i marrëdhënieve me publikun
në institucionet e drejtësisë, kanë limituar rolin dhe funksionet e këtij profesioni,
duke ndikuar në cungimin e ndërtimit të menaxhimit të komunikimit të jashtëm
dhe të brendshëm.
Pra, më sipër pamë që marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë duket se
nuk kërkojnë ndonjë aftësi të lartë kualifikuese dhe kryesisht detyrat fokusoheshin në adresimin
e kërkesave ankesave të qytetarëve dhe medias. Edhe gjatë intervistimit me punonjës të niveleve
të ndryshme në gjykatë, prokurori dhe drejtorinë e burgjeve, u vu re se kur flitej për marrëdhëniet
me publikun supozohej takimi me qytetarët apo marrëdhëniet me median. Një perceptim i cili me
kalimin e kohës mund të kthehet në bindje. Në fakt specialistët e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë nuk janë as menaxherë të komunikimit as menaxherë të publikut të
institucionit të tyre. Më shumë ngjasojnë si sektorë mbështetës sesa veprues e aktivë. Për më
tepër, në rastin e institucioneve të drejtësisë më shumë se element praktik, funksioni menaxhues
mbetet një reference teorike.
Komisionerja e Avokatit të Popullit hap diskutimin mbi kompetencat e specialistëve të
marrëdhënieve me publikun dhe përgjegjësitë reale të tyre. Ajo shprehet se “organizimi i
marrëdhënieve me publikun varet nga institucioni dhe titullari i tij.” Duke iu referuar
bashkëpunimit midis Avokatit të Popullit dhe institucioneve të drejtësisë sjell në vëmendje rolin
e drejtuesve të institucioneve për krijimin e marrëdhënieve efektive me publikun.
427
Shih ibid 254, fq. 5-6 428
Grunig, Grunig & Dozier, 2002; Dozier & Broom, 1995; Grunig, 1992. Cituar te Chiara Valentini, “Italian public
relations in a changing world: Historical overview, current questions and future challenges”, 2009, fq. 5. PRism
6(2): http://praxis.massey.ac.nz/prism_on-line_journ.html 429
Cituar te Bruce K. Berger, Bryan H. Reber, Gaining influence in Public Relations. The role of resistance in
practice, Routledge Taylor & Francis Group, New York 2011, fq. 1
170
“Nëse për shembull Avokati i Popullit nuk lejohet të hyjë në burgje për të monitoruar
situatën dhe kushtet në të cilat mbahen dhe trajtohen personat me liri të kufizuar, apo në
rastet e moskthimit të përgjigjeve mbi rekomandimet e lëna për zbatim në një institucion,
nuk mund t’i kërkosh llogari specialistit të marrëdhënieve me publikun, pasi përgjegjësia
dhe vullneti për bashkëpunim qëndron te drejtuesi i institucionit.”430
Bazuar në përvojën personale si këshilltare e medias dhe zëdhënëse në Prokurorinë e
Përgjithshme, Londo qëndron në të njëjtën linjë duke evidentuar se “ndërtimi i komunikimit me
publikun varet nga lidershipi dhe njohuria që ai ka për rëndësinë e komunikimit të brendshëm
apo të jashtëm.”431
Nga ana tjetër ekspertët e marrëdhënieve me publikun tregojnë për një bashkëpunim
reciprok midis titullarit dhe atyre, e në disa raste janë iniciator për njoftimet zyrtare. “Në mënyrë
të veçantë për njoftimet publike ekziston një bashkëpunim dhe komunikim i drejtpërdrejtë me
titullarin për të vlerësuar mbi informacionin që duhet publikuar” sqaron Serani.432
Ky aspekt
është mjaft i qartë dhe qasja bashkëvepruese mund të konsiderohet pozitive për organizimin e
brendshëm institucional. Çështja qëndron në ato raste kur titullari nuk i jep prioritet
marrëdhënieve me publikun dhe mund të lindin probleme si në rastin e mësipërm me Avokatin e
Popullit. A janë në gjendje specialistët e marrëdhënieve me publikun të imponojnë disa vlera në
lidhje me sjelljen ndaj publikut dhe agjencive të ndryshme? Gazetari Todhe në mënyrë të
drejtpërdrejtë parashtron se:
“Profesionalizmi dhe integriteti i marrëdhënieve me publikun varet gjithnjë nga
titullari i institucionit ku zyrtari i MP punon.”433
Ndërsa gazetari Vezaj nënvizon se “në shumicën e rasteve zyrat e marrëdhënieve me
publikun janë shumë burokratike….E gjitha kjo dhe të tjera si këto vijnë për shkak të frymës që
ndjek titullari i institucionit dhe këndvështrimi që ka për median apo edhe transparencën.”434
Si
rezultat marrëdhëniet me publikun konsiderohen si mekanizma që udhëhiqen sipas direktivave të
titullarit të institucionit. Në kushtet shqiptare është e vështirë të dalësh jashtë këtij realiteti “pasi
secili kërkon të mbajë vendin e punës në një kohë kur tregu i punës është i pasigurt”435
-
justifikon gazetari. Për ilustrim le t’i rikthehemi shkurtimisht funksioneve të marrëdhënieve me
publikun duke marrë si shembull rastin e prokurorisë. Funksioni kryesor që luajnë specialistët e
marrëdhënieve me publikun është:
430
Shih ibid 398 431
Shih ibid 160 432
Shih ibid 197 433
Erjon Todhe, Gazetar TV Klan, Intervistë Personale datë 08.10.2015 434
Flamur Vezaj, Gazetar ABC News, Intervistë Personale datë 08.09.2015 435
Shih ibid 433
171
“Zhvillimi i takimeve periodike me qytetarët të cilët i paraqesin kërkesë/ankesat
prokurorisë së përgjithshme, relatimi dhe informimi me shkrim prokurorit të
përgjithshëm dhe kthim përgjigje të interesuarit”.436
Është evidente se zgjidhja mbetet te titullari i institucionit dhe struktura vihet në lëvizje
bazuar në inputet e prokurorit të përgjithshëm. E njëjta situatë vihet re edhe në institucionet e
tjera. Relatimi zë pjesën më të madhe të punës sesa sugjerimi dhe propozimi për zgjidhje.
Sikurse është shpjeguar në kapitujt e mësipërm ky lloj komunikimi është karakteristikë e
institucioneve të centralizuara. Për marrëdhëniet me publikun mund të krijojë burokraci të
tepruara e zhvlerësim të rolit dhe funksionit të specialistit të MP. Budd thekson se organizimi i
marrëdhënieve me publikun në këtë mënyrë “zvogëlon rolin e tyre duke e vendosur as më pak e
as më shumë se atë të komunikimit që do të thotë në shkëmbimin ose transmetimin e
informacionit. Komunikimi është periferik në formulimin e politikave, jo një pjesë legjitime e
procesit.”437
“Është e vështirë të konkludosh se specialistët e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë, por ndoshta edhe më gjerë, janë menaxhues të publikut,
pasi shumë prej vendimmarrjeve dhe prioriteteve të komunikimit me publikun
vendosen nga niveli i lartë i menaxhimit”- nënvizon avokatja Tanellariu.438
“European Communication Monitor 2015” në studimin e këtij viti ka identifikuar sfidat
më të mëdha të menaxhimit të komunikimit në tre vitet e ardhshme. “Nga 2,253 respondentë të
pyetësorit, 42.9% e tyre pohuan se profesionit i duhet të trajtojë sfidën e vazhdueshme të lidhjes
së komunikimit me strategjinë e biznesit. Ky konstatim përsërit rezultatet e studimeve të
mëparshme se [profesionistët e komunikimit] janë në përpjekje të vazhdueshme për një pozicion
strategjik në tryezën e vendimmarrjes në mënyrë që të bëhen pjesë e menaxhimit strategjik të një
organizate.”439
Ndërkohë që profesionistët e komunikimit në vende të ndryshme të botës tentojnë të
bëhen pjesë e procesit të vendimmarrjes, specialistët e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë shqiptare shfaqin një lloj apatie në lidhje me këtë aspekt. Kjo vjen si
rrjedhojë e dy faktorëve kryesorë shpjegon Bllaca. E para përkohshmëria e funksionit që
mbulojnë si rrjedhojë e lëvizjeve të shpeshta në administratë, që për realitetin shqiptar është e
hidhur. Faktori i dytë, i cili mund të cilësohet vendimtar, lidhet me drejtuesit e institucioneve, që
do të thotë hapësira që i lejon specialistëve të marrëdhënieve me publikun në vendimmarrje.
Këta faktorë por edhe të tjerë kanë ndikimin e tyre në mungesën e këmbënguljes së specialistëve
436
Shih ibid 197 437
Cituar te Benita Steyn, CEO Expectations in terms of PR roles, Communicare 19(1) - July 1999, fq. 21 438
Silvana Tanellariu, Dhoma e Avokatisë Tiranë, Intervistë Personale, datë 16.10.2015 439 Ansgar Zerfass, Dejan Verčič, Piet Verhoeven, Angeles Moreno & Ralph Tench. European Communication
Monitor 2015. Creating communication value through listening, messaging and measurement. Results of a Survey in
41 Countries. Brussels: EACD/EUPRERA, Helios Media. EACD European Association of Communication
Directors, Brussels, www.eacd-online.eu, fq. 39
172
për të qenë pjesë e procesit të vendimmarrjes. Por kjo nuk i pengon që të jenë krijues dhe
pozitivë në marrëdhëniet me publikun.440
Gjatë periudhës që mbulonte pozicionin e këshilltares për median në prokurorinë e
përgjithshme, Londo sjell një rast e cila ilustron më së miri rolin e drejtuesve në ndërtimin e
komunikimit dhe të marrëdhënieve me publikun.
“Për të dimensionuar komunikimin e brendshëm dhe atë me median, filloi të publikohej
gazeta e institucionit që quhej “Prokurori”, e përmuajshme, që përmbante informacione
rreth eventeve të organit, shpjegime legjislacioni e procedurash, informacione rreth
ndryshimeve apo stafit etj. Në këtë gazetë filluan të angazhoheshin edhe vetë prokurorët,
të cilët shkruanin dhe shkëmbenin eksperienca pune apo opinione rreth procedurave të
ndryshme. Gazeta shpërndahej ndër publikët kyc, që ishin institucionet e linjës, qeveri,
institucione të huaja, media. Gazeta ngjalli shumë interes dhe që prej numrit të dytë në
të filluan të angazhoheshin edhe vetë prokuroret, të cilët shkruanin dhe shkëmbenin
eksperienca pune apo opinione rreth procedurave të ndryshme. Ajo u mbyll pas 5
numrave, si pasojë e një artikulli problemor për çështje të procedurave të hetimit, që u
publikua në gazetë prej njërit prej prokurorëve. Kjo flet për rixhiditetin në komunikim që
kanë institucionet shtetërore, që më shumë sesa prej vetë institucionit lidhet me hapësirat
e komunikimit që pranon të lejojë lidershipi duke e përdorur atë jo vetëm si mënyrë për të
përmirësuar funksionimin e gjithë strukturës por edhe për të shkëmbyer eksperiencë mes
kolegësh.”441
Duke iu referuar intervistave gjysmë të strukturuara me gazetarë të medias, përfaqësues
të organizatave jo qeveritare, avokatë, prokurorë, gjyqtarë, specialistët e MP, etj (në total 55 të
intervistuar) rezultoi se 65% e të intervistuarve besonin se organizimi i marrëdhënieve me
publikun ishte në varësi të këndvështrimit të titullarit, i cili luante rolin kryesor në inicimin e
aktiviteteve. 31% mendonin se marrëdhëniet me publikun kanë rol teknik, duke forcuar edhe më
tepër bindjen se vendimmarrja nuk është pjesë e procesit të punës. Një përqindje e vogël
pothuajse e pakonsiderueshme krahasuar me numrin e përgjithshëm besonin se strukturat e
marrëdhënieve me publikun në institucionin e drejtësisë ishin pjesë e vendimmarrjes. Mund të
shtoj këtu se përpara fillimit të intervistimit dhe përcjelljes së pyetësorëve përgjigjja “të
konsultohem me titullarin” ishte një reagim i pritshëm dhe i njohur.
Neni 30 i rregullores së brendshme të drejtorisë së burgjeve “ndalon prononcimin e
punonjësve të drejtorisë në mediat e shkruara dhe ato vizive, pa dijeninë e titullarit për probleme
që kanë të bëjnë me organizimin dhe veprimtarinë e këtij institucioni dhe sigurinë në burgje.”442
Diskutimet mund të jenë shumëplanëshe por ajo që vihet re është kontrolli i informacionit dhe
mesazheve që shpërndahen në publik. Për më tepër, sipas parashikimeve në aktet nënligjore
titullari është i veshur me autoritetin për përcaktimin e personave që do të flasin në emër të
440
Shih ibid 367 441
Shih ibid 160 442
Rregullorja e Brendshme e Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, miratuar me Urdhrin e Ministrit Nr. 5561/3
datë 05.09.2006
173
institucionit dhe problemet që do të trajtohen. Praktika ka treguar se bashkëpunëtorët më të
ngushtë apo “më të besuarit” autorizohen për dalje publike dhe përfaqësim institucional.
Graf. 6 Funksionimi i marrëdhënieve me publikun
Si përfundim, në këtë pjesë arrijmë në konkludimin dhe vërtetimin e hipotezës së dytë të
punimit:
Drejtuesit e institucioneve të drejtësisë kanë rol dominues në funksionimin e
marrëdhënieve me publikun, duke e konsideruar të qenësishme për pushtetin
politik. Hapja e institucioneve ndaj publikut, transparenca dhe autoriteti i
marrëdhënieve me publikun është në varësi të parimeve dhe drejtimit të titullarit
të institucionit.
5.2 Marrëdhëniet me publikun dhe qytetarët
Marrëdhëniet me publikun zënë një peshë të rëndësishme për të ndikuar perceptimet fillestare
rreth institucionit. Mënyra se si presin, i përgjigjen kërkesave të ndryshme qytetarëve,
komunikimin dhe etikën që shfaqin, ndikon në imazhin dhe besimin që krijon publiku te
institucionet. Ka studies të cilët shkojnë edhe më larg duke i përcaktuar si potenciale që mund të
ndërtojnë imazhin jo vetëm të një institucioni, por edhe të një kombi.443
Pyetja që shtrohet është nëse marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë janë
në gjendje që të ndërtojnë një imazh pozitiv dhe mirëkuptim reciprok midis institucionit dhe
qytetarëve? Për këtë u përcaktuan dhe u morën në analizë 7 variabla të njëjta në institucionin e
prokurorisë, gjykatës dhe drejtorisë së burgjeve: 1. Qasja në informacion; 2. Plotësia e
informacionit; 3. Afati kohor i kthimit të përgjigjeve; 4. Trajtimi në zyrat e marrëdhënieve me
publikun; 5. Integriteti dhe profesionalizmi. 6. Objektiviteti dhe paanësia; 7. Besimi i krijuar te
organet e drejtësisë si rrjedhojë e shërbimit në zyrat e marrëdhënieve me publikun.
443
Shri.N.Palaniappan Shri.A.M.Ramachandraiah. Training Programme on Public Relations, fq. 13, gjetur në
http://persmin.gov.in/otraining/UNDPProject/undp_modules/PublicRelations, më 23.10.2015
65%
4%
31%
MP varen nga këndvështrimi i titullarit, të cilët janë iniciues të aktiviteteve të marrëdhënieve me publikun
MP kanë rol strategjik dhe vendimmarrës
MP kanë rol teknik dhe janë zbatues të vendimeve të marra nga nivelet e tjera
174
Nëse do të shohim se sa e lehtë444
është të marrësh një informacion për familjarin apo të
afërmin i cili mund të akuzohet për kryerjen e një vepre penale, apo të dhëna të tjera nga gjykata
apo burgjet konfirmohet një trend pozitiv në lidhje me këtë variabël në të gjitha institucionet.
54% e të intervistuarve janë përgjigjur pozitivisht lidhur me përvojën e tyre në prokurori, 51% në
gjykatë dhe 54% në drejtorinë e burgjeve. 39% nuk e kanë cilësuar të lehtë marrjen e
informacionit në prokurori, kundrejt 42% në gjykatë dhe po 39% në burgje. Pjesa tjetër e të
intervistuarve (7%) nuk kanë preferuar të shprehin mendim.
Graf. 7 Lehtësia e marrjes së informacionit e shprehur në %
Po t’i referohemi njësive të shkallës matëse445
vihet re se për institucionin e prokurorisë
ka një nivel më të lartë përgjigjesh pozitive krahasuar me institucionet e tjera në shkallën
plotësisht dakord, burgjet në nivelin dakord, ndërsa gjykatat në përgjigjet negative nuk jam
dakord dhe aspak dakord. Krahasuar me njëra-tjetrën, edhe pse jo në një diferencë të madhe,
prokuroria dhe burgjet krijojnë lehtësi më të madhe në dhënien e informacionit krahasuar me
gjykatën. Për të kuptuar tendencën themelore është marrë në analizë moda dhe mesorja. Duke
analizuar modën dhe mesoren, pra numrin e përgjigjeve që na shfaqet më së shpesh (moda) dhe
vlerën e mesit të numrave të renditur (mesorja), vëmë re se kemi një përputhje midis tyre për çdo
institucion. Për prokurorinë moda dhe pjesorja shënon 233, për gjykatën 230 dhe për burgjet 255.
Kjo do të thotë se kemi një tendencë të qartë dhe të pastër të sjelljes së respondentëve. Duke
arritur në mesin e përgjigjeve të respondentëve mund të kuptojmë tendencën e tyre dhe
njëkohësisht rezultatin e variablës lidhur me lehtësinë e marrjes së informacionit në institucionet
e drejtësisë.
444
Lehtësia e marrjes së informacionit në këtë punim do të thotë mundësia apo aksesi për të përfituar një
informacion në mënyrë të qartë, të saktë dhe të shpejtë, duke evituar kanalet burokratike. 445
Përgjigje pozitive konsiderohen plotësisht dakord dhe dakord, negative nuk jam dakord dhe aspak dakord,
asnjanëse, nuk kam mendim.
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 25% 29% 25% 14% 7%
Gjykata 22% 29% 27% 15% 7%
Burgjet 22% 32% 26% 13% 7%
175
Fig. 32 Lehtësia e marrjes së informacionit në institucionet e drejtësisë nga qytetarët
A ka qenë e lehtë marrja e informacionit për familjarin/afërmin?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
200 233 196 111 58 233 233
GJYKATA
178 230 215 122 53 230 230
BURGJET
179 255 205 105 54 255 255
Ndërkohë që të dhënat për lehtësinë e marrjes së informacionit kishin një trend pozitiv,
treguesit për plotësinë e informacionit446
nuk janë aq optimiste për të tre institucionet. 58% e
respondetëve nuk kanë marrë një informacion të plotë nga prokuroria në lidhje me kërkesën e
tyre, kundrejt 53% për gjykatën dhe 52% për burgjet. Vetëm 28% shprehen se kanë marrë një
informacion të plotë nga prokuroria kundrejt 33% nga gjykata dhe 32% nga burgjet. Moda dhe
pjesorja për gjykatën dhe burgjet përputhen, respektivisht për gjykatën 222 (numri më i lartë i
përgjigjeve në shkallën nuk jam dakord), ndërsa për burgjet 210 (gjithashtu, numri më i lartë i
përgjigjeve në shkallën nuk jam dakord). Po të vëmë re nivelin e përgjigjeve për prokurorinë
kemi një ndryshim të modës dhe mesores, moda =237 dhe mesorja =221.
Megjithëse ndodhen në të njëjtën kategori, pra në shkallën e treguesve negativ, shfaqet
një përkeqësim i treguesit në shkallën aspak dakord. Ky rezultat mund të ndikohet nga faktorë të
ndryshëm. Kufizimet ligjore artikulohen më së shpeshti, por nuk mund të përjashtohet sjellja e
komunikimi i specialistëve të marrëdhënieve me publikun. Aftësitë e tyre “për të bindur”
paqësisht qytetarët lidhur me arsyet për mosdhënien e një informacioni të plotë duhet të merret
në konsideratë. “Disa institucione janë të kushtëzuara në mënyrën se si komunikojnë si pasojë e
ligjit apo rregulloreve të brendshme institucionale. Aftësia për të bindur ekzekutivin për
rëndësinë e komunikimit, mund të sjellë ndryshime jo vetëm në strukturën e komunikimit por
edhe në morinë e taktikave që përdoren në komunikim.”447
Edhe pse institucionet e drejtësisë (por jo vetëm) parimin bazë kanë zbatimin e ligjit dhe
mbrojtjen e të dhënave personale e sekretit hetimor, duhet të adaptojnë sjellje të reja në
komunikimin me publikun, përpos shprehjes “kështu parashikon ligji”. Ky lloj komunikimi nuk i
bën më bindës, as përmirëson marrëdhëniet me publikun.
446
Për këtë punim me informacion të plotë do të kuptojmë ofrimin e informacionit bazuar në kërkesën me shkrim
ose me gojë të një individi duke ofruar të dhëna të sakta, evidenca të plota, duke përmbushur nevojat e qytetarit për
informacionin e kërkuar në zbatim të akteve dhe detyrimeve ligjore. 447
Shih ibid 160
176
Fig. 33 Plotësia e informacionit
A keni marrë informacion të plotë në lidhje me kërkesën tuaj?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
76 154 221 237 110 237 221
GJYKATA
61 202 222 197 116 222 222
BURGJET
79 172 210 210 127 210 210
Krahasuar institucionet me njëra tjetrën në shkallën më të lartë pozitive për plotësinë e
dhënies së informacionit burgjet renditen me 1% më shumë se prokuroria dhe 2% më shumë se
gjykatat. Ndërsa në shkallën më të lartë negative aspak dakord, renditet prokuroria me 30%, e
ndjekur nga burgjet me 26% dhe gjykatat të fundit me 25%. Këtu mund të vëmë re se si
organizimi i centralizuar i institucionit mund të bëhet pengesë për dhënien e plotë të
informacionit. Natyrisht, mund të renditen edhe faktorë të tjerë burokratik apo funksional.
Gjithashtu, vihet re se është në rritje numri i respondentëve të cilët nuk kanë preferuar të japin
mendim. Nga 7% në grafikën 5, për këtë variabël shkon nga 14-16%.
Graf. 8 Plotësia e informacionit e shprehur në %
Kërkesat rutinore që i drejtohen prokurorisë, gjykatës, burgjeve nga qytetarët kanë të
bëjnë më së shumti me ecurinë e procedimeve të një hetimi, akuzat e ngritura, marrje vërtetimi
për pushim çështje ose nuk është në hetim, marrje kopje vendimi, përcaktimi i datës së gjyqit,
informacion mbi vendndodhjen në burg të një personi, vërtetim për periudhën e burgut, kërkesë
për transferim nga burgu në burg, etj. Neni 15 i ligjit për të drejtën e informimit parashikon
“autoriteti publik trajton kërkesën për informim, duke parashtruar informacionin e kërkuar sa
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 9% 19% 28% 30% 14%
Gjykata 8% 25% 28% 25% 14%
Burgjet 10% 22% 26% 26% 16%
177
më shpejt që të jetë e mundur, por jo më vonë se 10 ditë pune nga dita e dorëzimit të saj, përveç
rasteve kur ligji i posaçëm parashikon ndryshe.”448
Aspekt i rëndësishëm që hedh dritë mbi funksionimin e marrëdhënieve me publikun është
zbatimi i afateve ligjore në kthimin e përgjigjeve qytetarëve. Nga përgjigjet e të anketuarave
vihet re se pjesa më e madhe e tyre kanë marrë përgjigje lidhur me kërkesën e parashtruar
institucioneve të drejtësisë brenda 4-6 ditë (32% prokuroria, 29% gjykatat, 33% burgjet). Pra,
nga të dhënat e përfituara rezulton se institucionet e drejtësisë kanë një predispozitë që t’i
përgjigjen kërkesave të qytetarëve në një afat kohor 4-6 ditë. 7-10 ditë është kohëzgjatja e dytë
që renditet (24% prokuroria, 27% gjykatat, 23% burgjet). Moda dhe mesorja përputhen për të
gjitha institucionet.
Nëse do të krahasojmë të gjitha kategoritë e përcaktuara evidentohet se burgjet kanë një
numër më të lartë të kthimit të përgjigjeve brenda ditës (87) me një diferencë të vogël nga
prokuroria (85) dhe të dyja së bashku me një diferencë më të lartë me gjykatën (69). Gjithashtu,
edhe në afatet kohore 1-3 ditë dhe 4-6 ditë, burgjet kanë numrin më të lartë të përgjigjeve, e
ndjekur nga prokuroria dhe më pas gjykata.
Fig. 34 Afatet kohore në kthimin e përgjigjeve
Cilat kanë qenë afatet kohore që keni marrë përgjigje në lidhje me kërkesën tuaj?
INSTITUCIONI Brenda ditës Nr.
1-3 ditë
Nr.
4-6 ditë Nr.
7-10 ditë Nr.
Mbi 10 ditë Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
85 178 256 193 86 256 256
GJYKATA
69 171 233 212 113 233 233
BURGJET
87 186 263 179 83 263 263
Megjithatë evidentohet se ka raste që tejkalohen afatet ligjore në kthimin e përgjigjeve.
Përgjigjet e mbledhura për prokurorinë tregojnë 11% të shkeljes së afatit ligjor, për gjykatat 14%
dhe për burgjet 10%. Siç vihet re, gjykatat referojnë numrin më të lartë të tejkalimit të afatit
ligjor. Kjo nuk është një problematikë e panjohur e institucioneve publike shqiptare. Në raporte
të ndryshme është ngritur shqetësimi i moskthimit të përgjigjeve jo vetëm qytetarëve por edhe
institucioneve të pavarura në Shqipëri. Avokati i Popullit në raportin e vitit 2014 referonte
shkeljen e afateve kohore në kthimin e përgjigjeve, si dhe moskthimin e përgjigjeve nga
institucionet publike lidhur me rekomandimet që përcilleshin nga ky organ. Në raport
evidentohen dy raste të moskthimit të përgjigjeve nga prokuroria e përgjithshme dhe dhjetë raste
nga drejtoria e përgjithshme e burgjeve.449
448
Ligji Nr. 119/2014 “Për të Drejtën e Informimit” 449
Avokati i Popullit, Raport vjetor për veprimtarinë e Avokatit të Popullit 1 Janar – 31 Dhjetor 2014. Aneks 2 –
Tabela e rekomandimeve pa përgjigje gjatë vitit 2014. Tiranë, shkurt 2015.
178
Graf. 9 Afatet kohore në kthimin e përgjigjeve e shprehur në %
Jackall dhe Hirota i portretizojnë praktikuesit e marrëdhënieve me publikun si
“bashkëbiseduesit kryesorë profesional midis botëve të burokratizuara dhe qytetarëve, të cilëve u
duhet të komunikojnë, funksionojnë dhe të mbijetojnë”.450
Në detyrat operacionale të
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë u konstatua si funksion kryesor takimet
me qytetarët. Si rezultat, ky aspekt zë një vend sinjifikativ për të analizuar sjelljen e tyre ndaj
qytetarëve. Duket se institucionet e drejtësisë kanë probleme me sjelljen e respektin451
ndaj
qytetarëve. Më shumë se gjysma e të anketuarve deklaruan se nuk janë trajtuar me respekt në
institucionet e drejtësisë (51% në prokurori, 52% në gjykatë dhe 52% në burgje). Po të vëmë re
shkallën e vlerësimit nuk jam dakord, burgjet kanë numrin më të lartë të përgjigjeve negative,
ndërsa në shkallën aspak dakord gjykata ka numrin më të lartë të përgjigjeve. Po të krahasojmë
modën dhe pjesoren, te prokuroria dhe gjykatat vërejmë një mospërputhje midis tyre. Numrin më
të lartë të përgjigjeve për prokurorinë e gjejmë te shkalla pozitive e vlerësimit dakord (246
përgjigje) ndërsa mesorja na bie në intervalin e 231 të përgjigjeve, në shkallën nuk jam dakord. I
njëjti fenomen vërehet edhe te gjykata. Kemi një kalim nga shkalla pozitive te niveli negativ i
vlerësimit, moda =239, mesorja =228.
Në këtë rast duhet të analizohen faktorët të cilët kanë ndikuar në shtrembërimin e
rezultatit të pritshëm. Po t’i rikthehemi portretizimit që i bën Jackall dhe Hirota marrëdhënieve
me publikun, mund të nënkuptohet se specialistët mund të mos kenë përmbushur pritshmëritë si
“bashkëbisedues profesional”. Për më tepër, studime të ndryshme kanë treguar se institucionet e
drejtësisë kanë një perceptim negativ të përhapur në shoqëri, saqë dashur pa dashur qytetarët
shfaqin hezitime dhe mbartin paragjykime lidhur me shërbimet që ofrohen në këto organe. Edhe
450
Robert Jackall, Janice M. Hirota, Image Makers: Advertising, Public Relations and the Ethos of Advocacy, The
University Chicago Press, Chicago 2000, fq. 5 451
Për efekt të këtij punimi me respek do të kuptojmë mënyrën e trajtimit dhe sjelljes ndaj qytetarit në momentin që
paraqitet pranë një institucioni.
Brenda ditës 1-3 ditë 4-6 ditë 7-10 ditë Mbi 10 ditë
Prokuroria 11% 22% 32% 24% 11%
Gjykata 9% 21% 29% 27% 14%
Burgjet 11% 23% 33% 23% 10%
179
sjellja më e pafajshme negative nga specialistët e marrëdhënieve me publikun, nuk bën gjë tjetër
veçse forcon më tepër paragjykimet, thekson Bllaca.452
Fig. 35 Trajtimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë
A jeni trajtuar me respekt në institucionet e drejtësisë?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
80 246 231 175 66 246 231
GJYKATA
87 239 228 187 57 239 228
BURGJET
80 241 252 159 66 252 252
Interesant është fakti se në shkallën vlerësuese plotësisht dakord, gjykata ka një përqindje
të lehtë më të lartë krahasuar me burgjet dhe prokurorinë (11% gjykata, 10% burgjet dhe 10%
prokuroria).
Graf. 10 Trajtimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë e shprehur në %
Shoqata Amerikane e Marrëdhënieve me Publikun (PRSA) tërheq vëmendjen rreth
dimensionit themelor të praktikës së marrëdhënieve me publikun në të cilën varet vazhdimësia e
profesionit: “Përmirësimi, adaptimi dhe përhapja e sjelljeve profesionale”, në të cilën integriteti
duhet të zërë bërthamën kryesore të aktivitetit të marrëdhënieve me publikun.453
452
Shih ibid 367 453
Public Relations Society of America Member Code of Ethics 2000, http://www.prsa.org
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 10% 31% 29% 22% 8%
Gjykata 11% 30% 29% 23% 7%
Burgjet 10% 30% 32% 20% 8%
Prokuroria
Gjykata
Burgjet
180
“Integriteti është një zgjedhje personale, një angazhim i parashikueshëm dhe i
pakompromis për të nderuar vlerat, parimet morale, etike, shpirtërore dhe artistike”454
,
shkruan Killinger.
Teorikisht flitet për integritetin dhe profesionalizmin që duhet të shoqërojnë praktikën e
marrëdhënieve me publikun por kjo nuk përputhet përherë me realitetin. Të dhënat e mbledhura
mbi integritetin dhe profesionalizmin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
në marrëdhëniet me qytetarët pasqyrojnë premisa jo pozitive. 56% e të anketuarve i përcaktojnë
marrëdhëniet me publikun në institucionin e prokurorisë si jo profesionale, kundrejt 49% në
gjykata dhe 52% në burgje. Në këtë variabël është vënë re numri më i lartë i personave të cilët
nuk kanë preferuar të japin përgjigje (19% për prokurorinë, 21% për gjykatën dhe përqindje më e
ulët për burgjet 12%).
Po të vihet re numri i përgjigjeve për çdo shkallë të vlerësimit për gjykatën (shih fig. 36)
numri i përgjigjeve të personave të cilët nuk kanë dhënë mendim është më i lartë se në nivelin
plotësisht dakord/dakord dhe me një diferencë të lehtë me dy shkallët e tjera të vlerësimit nuk
jam dakord/aspak dakord. Në të dyja shkallët e vlerësimit pozitiv burgjet kanë marrë numrin e
përgjigjeve më të larta sa i përket integritetit dhe profesionalizmit të marrëdhënieve me publikun
krahasuar me dy institucionet e tjera. Ndërsa prokuroria, ka marrë numrin e përgjigjeve më të
larta në të dyja shkallët negative. Moda dhe mesorja përputhen në rastin e prokurorisë dhe
burgjeve, ndërsa te gjykata vërehet një përkeqësim nga niveli negativ kalon në nivelin e
skajshëm më negativ.
Fig. 36 Integriteti dhe profesionalizmi i marrëdhënieve me publikun
A kanë treguar integritet dhe profesionalizëm specialistët e marrëdhënieve me publikun?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
63 137 232 214 152 232 232
GJYKATA
80 162 178 213 165 213 178
BURGJET
90 201 210 202 95 210 210
Duke qenë se specialistët që kryejnë funksionet e marrëdhënieve me publikun nuk vijnë
nga fusha e marrëdhënieve me publikun, nuk është e ekzagjeruar të supozojmë se më shumë se
profesion e shohin si punë. Parë nga ky këndvështrim nuk e shohin veten të mbështetur fort në
parimet qendrore të PRSA“për të punuar në mënyrë të vazhdueshme për të forcuar besimin e
454 Barbara Killinger, Integrity Doing the Right Thing for the Right Reason, Mc Gill-Queen’s University Press,
Canada, 2010, fq. 12.
181
publikut në këtë profesion”, por bëjnë përpjekje për të përmbushur detyrat funksionale sipas
përcaktimeve të vendit të punës. Ka një ndryshim të madh midis të ushtruarit të profesionit
kundrejt të realizuarit të një detyre.
Graf. 11 Integriteti dhe profesionalizmi i marrëdhënieve me publikun e shprehur në %
Parimet e paanësisë e objektivitetit i gjejmë të reflektuara dhe të shprehura në një sërë
dokumentesh zyrtare të institucioneve të drejtësisë. Shprehimisht të adresuara si qëllime parësore
të punës në përmbledhjet vjetore raportohen synimet e institucionit të përshkruara nga ndjenja e
“objektivitetit dhe paanësisë”.455
Teksa po shfletoja literaturën për të kuptuar më në brendësi
këto nocione u njoha me disa shtjellime të dobishme në lidhje me objektivitetin dhe paanësinë.
Darston dhe Galison paraqesin pikëpamje sa filozofike aq dhe argumentuese.
“Objektiviteti ruan artifacin e variacionit i cili do të ishte fshirë në emër të së vërtetës: vë
në lëvizje filtrat që mund të minojnë sigurinë. Të jesh objektiv do të thotë të aspirosh
njohuri të pacenuar nga paragjykimet apo aftësitë, fantazitë apo gjykimet, dëshirat apo
përpjekjet. Objektiviteti është aftësia e reagimit ndaj stimulit vizual pa ndërhyrje,
interpretim apo intelekt.”456
Një parametër apo indikator i synueshëm në institucionet e drejtësisë, i cili në formën më
të thjeshtë presupozon trajtimin e njerëzve me drejtësi dhe dinjitet. Megjithatë, institucionet e
drejtësisë paraqiten problematike në praktizimin e objektivitetit. Krahasuar midis tyre,
institucioni i prokurorisë shfaqet më problematike se burgjet dhe gjykata. 56% deklarojnë se
organi i prokurorisë nuk i trajton kërkesat e qytetarëve me objektivitet. Gjykata dhe burgjet
455
Shih faqen zyrtare të Prokurorisë së Përgjithshme, Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve 456
Lorraine Darston, Peter Galison, Objectivity, Mit Press, USA, 2007, fq. 17
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 8% 17% 29% 27% 19%
Gjykata 10% 20% 22% 27% 21%
Burgjet 11% 25% 27% 25% 12%
Prokuroria
Gjykata
Burgjet
182
qëndrojnë në të njëjtin nivel përgjigjesh, 54%. Moda dhe mesorja përputhen për të gjitha
përgjigjet e institucioneve. Niveli më i lartë i përgjigjeve në shkallën nuk jam dakord (30%)
referohet për burgjet, ndërsa në shkallën aspak dakord (28%) për prokurorinë.
Fig. 37 Objektiviteti në institucionet e drejtësisë
A janë trajtuar kërkesat tuaja me objektivitet nga specialistët e marrëdhënieve me publikun?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
73 161 223 219 122 223 223
GJYKATA
62 174 224 212 126 224 224
BURGJET
72 188 238 193 107 238 238
Kur flitet për objektivitet në institucionet e drejtësisë është një numër i kufizuar
personash që ndajnë përvoja mjaft pozitive apo janë plotësisht të sigurt lidhur me trajtimin e tyre
pa paragjykime sa i përket statusit social apo aspekteve të tjera. Me një diferencë të
papërfillshme me gjykatën, prokuroria dhe burgjet shënojnë 9% të përgjigjeve të anketuarve,
ndërsa gjykata 8%. 20% e të anketuarve shprehen se organi i prokurorisë është objektiv, kundrejt
22% për gjykatën dhe 24% për burgjet.
Graf. 12 Objektiviteti në institucionet e drejtësisë e shprehur në %
Variablat e paraqitura më sipër, edhe pse jo shteruese, kanë hedhur bazat për të matur
besimin që kanë qytetarët te institucionet e drejtësisë, si rrjedhojë e trajtimit dhe komunikimit me
zyrat e marrëdhënieve me publikun. Besimi në këtë rast nuk është konceptual dhe as bazohet në
prova absolute, por i referohet përvojës dhe marrëdhënies së drejtpërdrejtë së të anketuarve në
institucionet e drejtësisë. Është një çështje reflektimi për situatën e marrëdhënieve me publikun
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 9% 20% 28% 28% 15%
Gjykata 8% 22% 28% 26% 16%
Burgjet 9% 24% 30% 24% 13%
Prokuroria
Gjykata
Burgjet
183
në institucionet e drejtësisë dhe nëse ekzistenca e këtyre strukturave shërben si mekanizëm për të
forcuar besimin e qytetarëve te institucionet e drejtësisë. Pra, nëse këto institucione janë në
gjendje të përmbushin kërkesat e qytetarëve brenda afateve ligjore por edhe nevojës kohore të
tyre, i trajtojnë me respekt, integritet, profesionalizëm dhe objektivitet duke vënë në qendër
publikun dhe jo institucionin.
Rezultatet nuk janë pozitive për institucionet e drejtësisë, por as të paparashikueshme. Të
dhënat e përfituara reflektojnë rezultate të përafërta me studime të tjera apo dokumente publike
të paraqitura nga Ministria e Drejtësisë.457
Gjykata dhe burgjet kanë besimin më të ulët të
publikut në krahasim me prokurorinë, edhe pse diferenca është e lehtë. 52% e të intervistuarve
deklarojnë se nuk kanë besim te institucioni i prokurorisë, kundrejt 56% për gjykatat dhe po në të
njëjtat shifra 56% për burgjet. Një përqindje e ulët përkatësisht 8% për prokurorinë dhe po 8%
për gjykatën, e 9% për burgjet vlerësojnë se kanë një besim shumë të lartë te institucionet e
drejtësisë. Në grupin e të anketuarve 23% shprehin dakordësinë se mund t’i besojnë organit të
prokurorisë, 21% për gjykatat dhe 22% për burgjet.
Fig. 38 Besimi te institucionet e drejtësisë
Si rrjedhojë e shërbimit të ofruar nga marrëdhëniet me publikun a është rritur besimi te institucionet e
drejtësisë ?
INSTITUCIONI Plotësisht dakord
Nr.
Dakord
Nr.
Nuk jam dakord
Nr.
Aspak dakord
Nr.
Nuk kam mendim
Nr.
Moda
Nr.
Mesorja
Nr.
PROKURORIA
61 181 225 192 139 225 225
GJYKATA
65 170 244 203 116 244 244
BURGJET
71 175 240 208 104 240 240
Nëse do të vërejmë shkallën negative të përgjigjeve, gjykata ka numrin më të lartë të
përgjigjeve në nivelin nuk jam dakord, ndërsa prokuroria në nivelin aspak dakord. Për të treja
institucionet moda dhe mesorja përputhen në shkallën nuk jam dakord, që do të thotë tendenca e
besimit në institucionet e drejtësisë është negative. Natyrisht, si faktor parësor që ka ndikuar në
mungesën e besimit mund të cilësohet përvoja personale e qytetarëve. Gjyqtarët tërheqin
vëmendjen dhe vënë theksin te “palët gjyqësore”, në të cilat njëra është humbëse dhe tjetra
fituese. “Pala që ka humbur çështjen, e ka të vështirë të mendojë me gjakftohtësi, pasi vendimi
ka të bëjë me lirinë fizike të familjarit të tyre. Natyrisht është i pritshëm çdo lloj reagimi”, vë në
dukje Çomo.458
Megjithatë, marrëdhëniet me publikun kanë potencialin për të rritur besimin e publikut
nëpërmjet taktikave dhe dimensionimit efektiv të komunikimit. “Ndërtimi i besimit dhe respektit,
457
Shih ibid 311 458
Shih ibid 180
184
përbën parimin themelor të profesionit të marrëdhënieve me publikun”, citohet në Kodin e Etikës
të PRSA.459
Sikurse vihet re, ka ende punë për të bërë në këtë drejtim.
Graf. 13 Besimi te institucionet e drejtësisë e shprehur në %
Duke analizuar të dhënat e përfituara nga intervistat me familjarët e personave me liri të
kufizuar arrijmë në vërtetimin e hipotezës së tretë të punimit:
Edhe pse kryejnë funksione të ngushta e jo të plota sikurse propozohet në
literaturë, marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë nuk përmbushin
plotësisht detyrat e tyre me profesionalizëm, integritet e objektivet dhe të
shërbejnë si mekanizma për të rritur besimin e publikut te institucionet e
drejtësisë. Ky problem vjen edhe si rezultat i kompetencave dhe autoritetit të
deleguar nga drejtuesi i institucionit.
Tabela e mëposhtme paraqet një përmbledhje të gjithë variablave të studiuara për të
analizuar efektivitetin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë në lidhje me
publikun e parë të identifikuar siç ishin familjarët e personave me liri të kufizuar. Në një pasqyrë
të përmbledhur pasqyrohen çështjet problematike dhe qasjet pozitive për çdo institucion, të cilat
mund të shërbejnë si shtylla për analizimin dhe vlerësimin e marrëdhënieve me publikun.
Nga shtatë variabla të marra në studim vetëm dy prej tyre janë pozitive, ndërsa pesë të
tjera kanë nevojë për përmirësim. Variablat rezultatet e të cilave rezultojnë negative përshkruajnë
profilin e marrëdhënieve me publikun, si dhe problematikat në komunikimin dhe adresimin e
çështjeve të publikut. Është e kuptueshme që puna me publikun duhet të fokusohet në rritjen e
integritetit dhe profesionalizmit, objektivitetit dhe paanësisë, plotësisë së dhënies së
459
Shih ibid 452
Plotësisht dakord
Dakord Nuk jam dakord
Aspak dakord
Nuk kam mendim
Prokuroria 8% 23% 28% 24% 17%
Gjykata 8% 21% 31% 25% 15%
Burgjet 9% 22% 30% 26% 13%
Prokuroria
Gjykata
Burgjet
185
informacionit, të cilat të gjitha së bashku ndikojnë në forcimin e besimit te institucionet e
drejtësisë. Pavarësisht organizimit institucional dhe atributeve të specialistëve të marrëdhënieve
me publikun, nuk përbëjnë pengesë për sjelljen profesionale dhe me integritet ndaj publikut.
Fig. 39 Përmbledhje e variablave duke i klasifikuar si pozitive/negative bazuar në përgjigjet e të anketuarve
Nr. Variablat
Prokuroria Përgjigjet %
Gjykata Përgjigjet %
Burgjet Përgjigjet %
1. Qasja në informacion Pozitive (53%) Pozitive (51%) Pozitive (54%)
2. Plotësia e informacionit Negative (58%) Negative (53%) Negative (52%)
3. Afati kohor i kthimit të përgjigjeve
Pozitive (32%) Pozitive (29%) Pozitive (33%)
4. Trajtimi në zyrat e marrëdhënieve me publikun
Negative (51%) Negative (52%) Negative (52%)
5. Integriteti dhe profesionalizmi Negative (56%) Negative (49%) Negative (52%)
6. Objektiviteti dhe paanësia Negative (56%) Negative (54%) Negative (54%)
7. Besimi te institucionet e drejtësisë Negative (52%) Negative (56%) Negative (56%)
5.3 Marrëdhëniet me median
Ndërtimi, mbajtja e komunikimit me median konsiderohet si një nga funksionet parësore
të marrëdhënieve me publikun. Nëse flasim për efektivitetin e marrëdhënieve me publikun
tregues kryesor mbetet suksesi ose dështimi i komunikimit me median. Media është “ushqyesi i
procesit demokratik”- shkruan Smith. E karakterizuar si ofruesi kryesor i informacionit, media
informon publikun rreth punës së qeverisë. 460
Por jo vetëm. Kameron nxjerr në pah një atribut të
rëndësishëm të medias që ka të bëjë kryesisht me perceptimin e marrëdhënieve me publikun
bazuar në këndvështrimin e medias. Më tej ai këmbëngul se “perceptimet e pasakta dhe
qëndrimet negative për çdo profesion rezultojnë nga thjeshtëzimet dhe pasaktësitë në
portretizimet e medias.”461
Ky përcaktim hap diskutimin e marrëdhënieve që krijohen midis
specialistëve të marrëdhënieve me publikun dhe gazetarët e medias.
Kontributi kryesor i medias mbetet monitorimi i aktiviteteve të institucioneve qeveritare
edhe pse realiteti shqiptar ka treguar se media ka një lloj roli të kufizuar, të cilin Malltezi e
përshkruan si një “filiz i cili duhet të bëhet plis”462
. Kjo lloj “tërheqje e gazetarëve”, për të cilat
rrjedhimisht listohen një sërë faktorësh, mund të lehtësojë punën e marrëdhënieve me publikun
për të ndikuar çështjet që trajtohen në media. Mohl shpjegon se “marrëdhëniet me publikun kanë
460
Ron Smith, Groping for Ethics in Journalism, IOWA State University Press, USA, 1999, fq. 7 461
Cituar te Timothy Penning “First impressions: US media portrayals of public relations in the 1920s”, Journal of
Communication Management, Vol. 12 No. 4, 2008, fq. 345 462
Alba Malltezi “Gazetaria Televizive, një filiz që duhet bërë lis”, Botuar te Gazeta Shqiptarja.Com, 23 Nëntor
2013, http://shqiptarja.com/blogs
186
kontroll në një masë të madhe temat dhe planin kohor të mediave. Pothuajse nuk ka më
hulumtime në gazetari. Gati dy të tretat e informacionit përcillen nga MP”.463
Një marrëdhënie
simbioze e cila nxjerr në pah problematikat e sistemit mediatik, por në të njëjtën kohë evidenton
qasjet e marrëdhënieve me publikun për të orientuar lajmin e informacionin.
Mendimi komunitarist vë në qendër filozofinë e idealeve “për të zbuluar vetveten, të
mësuarit rreth vetvetes dhe së fundmi të transformojë vetveten në një njësi më të drejtë dhe më të
lidhur”464
. Në këtë mënyrë mund të vlerësohet roli institucional dhe performanca në shoqëri.
Gazetarët duhet të kuptojnë këtë rol. Në fakt flitet shpesh për norma e vlera profesionale si për
gazetarët dhe për specialistët e marrëdhënieve me publikun. Në kërkim të parimeve të
“transformimit të vetvetes në një njësi të drejtë” shfaqet dhe simbioza e marrëdhënieve me
median dhe specialistët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë.
E thënë thjesht dhe shkurt për specialistët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë parimi themelor në bashkëpunimin me median mbetet transparenca.465
Në fakt
gazetarët e medias të cilët kanë një përvojë të gjatë në mbulimin e raportimeve në institucionet e
drejtësisë nënvizojnë si problematikat kryesore të marrëdhënieve me publikun transparencën,
selektivitetin në dhënien e informacionit dhe burokracinë. Gazetari Veizaj vë në dukje:
“Në shumicën e rasteve zyrat e marrëdhënieve me publikun janë shumë burokratike. Ata
duhet të marrin disa kontakte qoftë edhe për t’i dhënë leje të flasin. Ka raste ku për
shumë çështje nuk flasin, qoftë të konfirmojnë apo mohojnë një ngjarje apo eveniment,
për arsyet që politika nuk i lejon. Në praktikë janë edhe selektiv në dhënien e
informacionit dhe jo transparent.”466
Disa gazetarë flasin për fshehjen e informacionit nga sektorët e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë, fenomen i cili nuk i ndihmon por përkundrazi i vendos në
një situatë të pafavorshme. Një gazetar flet për përgjegjësinë që zyrat e marrëdhënieve me
publikun kanë ndaj shoqërisë për t’i informuar rreth aktivitetit të institucionit pa fshehur asnjë
ndodhi.
“Mungesa e vazhdueshme e komunikimit midis zyrave të shtypit dhe mediave, informimi
në kohë reale i publikut dhe “fshehja” e ndodhive negative në institucionet përkatëse,
janë problematike. Një zyrë e marrëdhënieve me publikun, për mendimin tim, nuk duhet
të “fshehë” asnjë ndodhi, qoftë negative të institucionit, por duhet të bashkëpunojë me
gazetarët që informacionin ta përcjellë, fillimisht për informimin e publikut dhe tjetra për
të mos u vënë me “shpatulla në mur” nëse informacioni nuk del nga kanalet zyrtare të
institucionit.”467
463
Shih ibid 7, fq. 287 464
Philip Paterson, Lee Wilkins, Etika në media: Çështje dhe Raste, Botimi i Gjashtë, UFO Press, janar 2010, fq. 18 465
Shih ibid 260 466
Shih ibid 433 467
Sokol Çobo, Gazetar në gazetën “Shqip”, Intervistë personale 12.10.2015
187
Gjithashtu, ngrihet shqetësimi i fshehjes së informacionit nga zyrat e marrëdhënieve me
publikun e cila ndodh “ngaqë në këto zyra emërohen njerëz që nuk kanë lidhje me këtë natyrë
pune, madje ndonjëherë nuk e kuptojnë atë që i kërkohet”.468
Edhe gazetarja Gjoshi mban të
njëjtin qëndrim lidhur me fshehjen e informacionit nga zyrat e marrëdhënieve me publikun duke
e përcaktuar si një përvojë jo pozitive.469
Ndërsa Mesaraja ndan këtë qëndrim:
“Janë hermetike. Arsyeja, duan të fshehin informacionin. Por edhe kur kthejnë përgjigje,
e bëjnë atë duke u përgjigjur për atë çfarë ata duan.”470
Studime të tjera në nivel ndërkombëtar konfirmojnë se “marrëdhëniet me publikun kanë
dështuar në komunikimin e vlerave të tyre për shoqërinë si një e tërë, si kontribues të vlefshëm
për komunikimin duke e lejuar shoqërinë të funksionojë.”471
Një çështje e cila haset edhe në
realitetin shqiptar. Mungesa e transparencës dhe fshehjes së informacionit në institucionet e
drejtësisë lë vend për debatin e vlerave që krijohen për shoqërinë dhe hapësirës së komunikimit.
Për më tepër, rrjedhimisht ky lloj komunikimi krijon një antagonizëm midis gazetarëve dhe
specialistëve të marrëdhënieve me publikun e cila vjen në përputhje me gjetjet e Baskin dhe
Aronoff, Martinson dhe Ryan et.al. Në hulumtimet e tyre shkencore kanë vërejtur “ekzistencën e
një niveli tensioni midis dy profesioneve [gazetarëve dhe MP] si rrjedhojë e një antagonizmi
profesional paraprak për shkak të dallimeve në interesat e lajmeve dhe qëllimeve të
komunikimit”.472
Deri diku edhe vet aktorët e sistemit të drejtësisë kanë kuptuar debatin e hapur
rreth transparencës. Prokurori Çela shprehet:
“Është vënë re se presioni i medias dhe publikut për më tepër transparencë është
rritur ndjeshëm vitet e fundit, fenomen i ndikuar nga disa faktorë. Fuqizimi i
medias dhe ndërgjegjësimi i publikut se nevojitet më tepër transparencë në punën
e prokurorisë, e cila lidhet edhe me rritjen e rëndësisë së perceptimit të opinionit
publik mbi cilësinë e punës së prokurorisë.”473
Studime të mëvonshme për marrëdhëniet e gazetarëve dhe specialistët e marrëdhënieve
me publikun në Itali kanë treguar se komunikimi midis dy profesioneve nuk ndikohet nga
karakteristika paraprake të antagonizmit, por si shkak i “sjelljeve të keqe individuale”.
Gjithashtu, në ushtrimin e profesionit janë të varur nga njëri-tjetri.474
Të dhëna për realitetin
shqiptar evidentojnë një nivel bashkëpunimi midis gazetarëve dhe MP, aq sa mund të flasim për
468
Keti Banushi, Gazetare në TV “Vizion +”, Intervistë personale 17.09.2015 469
Xhentila Gjoshi, Gazetare në gazetën “Sot”, Intervistë personale 26.10.2015 470
Sonila Mesaraja, Gazetare në gazetën “Standard”Intervistë Personale, 10.04.2015 471
Shannon A. Bowen “All Glamour, No Substance? How Public Relations Majors and Potential Majors in an
Exemplar Program View the Industry and Function”, 12th Annual International Public Relations Research
Conference, Research that Matters to the Practice, March 11 – 14, 2009, Holiday Inn University of Miami, Coral
Gables, Florida, fq. 26 472
Cituar te Chiara Valentini “Do Public Relations and Journalism’s converging roles affect how they perceive each
other? An Italian Outlook”, Revista Internacional de Relaciones Públicas, Nº 8, Vol. IV, fq. 116 473
Shih ibid 342 474
Shih ibid 459, fq. 131-132
188
një orientim të politikës informuese të fushës së lajmeve bazuar në njoftimet e zyrave të
marrëdhënieve me publikun.475
Ndërsa studimet e mësipërme evidentojnë një mbështetje reciproke të gazetarëve dhe
specialistëve të marrëdhënieve me publikun për shkëmbimin dhe raportimin e informacionit,
gazetarët e intervistuar për këtë punim mbajnë një qëndrim disi të ndryshëm. 33% e gazetarëve të
intervistuar të cilët mbulojnë raportimet në institucionet e drejtësisë shprehen se deklaratat apo
informacioni që përcillet nga zyrat e marrëdhënieve me publikun zë 10-30% të lajmeve të tyre.
Për 27% shërben vetëm si indicie për të shkruar ose kërkuar mbi një lajm. Godole në punimin e
saj konfirmon gjithashtu se gazetarët “vlerësojnë karakterin praktik të tyre [njoftimeve të MP]
dhe mundësinë ideore për artikuj të tjerë”.476
Në të njëjtat nivele, pra 27% përdoret mbi 40% e
informacioneve të përcjella nga MP. Duhet vënë në dukje se gazetarët që raportuan mbi këtë
përqindje të përdorimit të informacionit janë kryesisht të punësuar në televizionet me natyrë
informative 24/7. Ndërsa pjesa tjetër 13% përdorim 30-40% të informacioneve të përcjella nga
zyrat e MP.
Graf. 14 % e përdorimit në lajmet e medias të informacionit që përcillet nga zyrat e MP
Pra, vërehet se nga përqindja që zënë informacionet e MP në lajmet që raportohen nga
gazetarët mund të vlerësohet efektiviteti i marrëdhënieve me median. Kjo nuk është një praktikë
e panjohur shpjegon Bollinger, pasi “ajo çfarë dhe si mendojnë gazetarët për marrëdhëniet me
publikun, lloji i marrëdhënieve që kanë me ata, mund të ndikojë në mbulimin e lajmit,
vëmendjen e medias dhe vlerësimin organizativ të marrëdhënieve me median.”477
Me gjithë rëndësinë e krijimit të marrëdhënieve efektive me median, duket se specialistët
e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë janë të kufizuar në taktikat e tyre për të
ndërtuar marrëdhënieve efektive me median. Njoftimet për shtyp, koordinimi i intervistave me
titullarët apo përfaqësues të tjerë të institucioneve, azhurnimi i faqes online të institucionit
përbëjnë aktivitetet kryesore të marrëdhënieve me median.478
Dustin dhe Zoch hedhin dritë mbi
475
Shih ibid 120 476
Jonila Godole “Marrëdhëniet joformale mes elitave të politikës dhe mediave” Tezë Doktorate, Universiteti i
Tiranës, Departamenti i Gazetarisë dhe Komunikimit”, shtator 2013, fq. 245, gjetur në
http://www.doktoratura.unitir.edu.al, më 25.07.2014 477
Shih ibid 459, fq. 116 478
Shih ibid 154, 197, 268
10 deri 30 përqind
30 deri 40 përqind
Mbi 40 përqind
Sa % të materialeve që përgatisni zënë deklaratat apo
informacioni që merret/përcillet nga zyrat e MP
27% 33% 13% 27%
189
kuptimin e marrëdhënieve me median duke i cilësuar si “marrëdhënie sistematike, të
planifikuara, të qëllimshme dhe reciprokisht të dobishme midis MP dhe gazetarëve”.479
Duke
reflektuar situatën e marrëdhënieve me median në institucionet e drejtësisë mbetet shumë larg
përkufizimit të këtyre autorëve. Jo vetëm kaq. Kasaj shprehet se:
“Zyra e shtypit nuk merr kompetenca si zyrë shtypi (dhe kjo ndodh kudo). Por më shumë
vihet re në sistemin e drejtësisë, ku një zëdhënës/e shtypi nuk merr përsipër të japë një
intervistë (jashtë deklaratave për mediat), të jetë zëri institucional i hapësirës që
mbulojnë, pa qenë nevoja që gazetarët të orvaten nëpër zyra për të marrë reagime për
tema të ndryshme që trajtojnë. Nëse ka lajm që ngre vlerat e institucionit, zëdhënësit
bëhen miqtë më të mirë të gazetarëve, nesë do të rrëmosh më thellë nuk i ke në krah,
veçse kur marrin në telefon dhe kritikojnë.”480
Të njëjtin qëndrim mban dhe Çobo. Ai shprehet:
“Vitet e fundit nuk kam marrë pjesë në ndonjë konferencë për shtyp, ku zëdhënësit, apo
këshilltarët për mediat, do të mund tu përgjigjeshin pyetjeve të gazetarëve, apo ndaj të
tjerëve. Një gjë e tillë mungon në të gjitha institucionet në Shqipëri, ku përfshihen edhe
ato të sistemit të drejtësisë.”481
Edhe në marrëdhëniet me median reflektohet një fragmentizim i funksioneve që kryejnë
specialistët e marrëdhënieve me publikun. Sikurse në marrëdhëniet me qytetarët funksionet
teknike zënë pjesën më të madhe të detyrave që mbulojnë. Është ende herët për realitetin shqiptar
të flitet për funksione strategjike të marrëdhënieve me publikun baraspeshuar me situatën në
institucionet e drejtësisë. Theksimi i tipareve teknike në marrëdhëniet me median dhe përdorimi i
termave të përgjithshëm në njoftimet për shtyp të cilat nuk sjellin informacion mbi një ngjarje
apo situatë veçse largojnë interesin e medias për publikimin e këtij informacioni. Gazetari Aliaj
shton dhe një problematik tjetër:
“Specialistët e marrëdhënieve me publikun nuk mbajnë lidhje të qëndrueshme me
gazetarët e medias. Ata komunikojnë me median vetëm kur kanë nevojë, që do të thotë se
e shikojnë këtë komunikim vetëm në një drejtim. Mungojnë qasjet konstruktive në
marrëdhënien me gazetarët dhe shfaqet një lloj mbivlerësimi i pajustifikuar i punës që
kryejnë. Përmbajtjet që iu përcjellin gazetarëve ngjasojnë me fjalime të titullarëve dhe
qëndrojnë shumë larg stilit profesional të konceptimit të njoftimeve. Pikërisht këtu
qëndron problemi: insistimi për përsëritjen e të njëjtit mesazh. Kategorizimi i lajmeve
dhe ngjarjeve që përcillen te gazetarët nuk ka një specifikë të veçantë, ku të ndahet
479
Dustin W. Supa, Lynn M. Zoch “Maximizing media relations through a better understanding of the public
relations-journalism relationship: A quantitative analysis of changes over the past 23years.” Public Relations
Journal, 3(4), 2009. 480
Marilda Kasaj, Gazetare në TV “Ora News”, Intervistë personale 13.10.2015 481
Shih ibid 466
190
zhvillimi i rëndësishëm nga i zakonshmi, njoftimi për shtyp nga lajmi, informimi nga
reagimi, interesi institucional nga interesi publik.”482
Në marrëdhëniet me median duket si një qëllim në vetvete mbulimi i lajmeve të
institucioneve, por në fakt duhet të shikohet përtej këtij qëllimi. Dustin propozon ndërtimin e
marrëdhënieve pozitive me median, pasi gazetarët janë në gjendje të komunikojnë me një
audiencë të gjerë.483
Megjithatë, vetëm ky aspekt nuk mund të kthehet në një qëllim tjetër. Një
platformë e veçantë për ndërtimin e marrëdhënieve me publikun mund të ndihmonte. Për
gjykatën është hartuar dhe miratuar rregullorja për marrëdhëniet me publikun, ndërsa për
prokurorinë dhe burgjet nuk ekziston ende një platformë apo rregullore në këtë fushë. Në rastin e
gjykatës ekziston rregullorja, por jo struktura e veçantë për marrëdhëniet me publikun, në
prokurori ekziston struktura dhe mungojnë platformat, ndërsa te burgjet mungojnë të dyja. Si
rezultat, duke i bashkuar edhe faktorët e analizuar më sipër, mund të kuptohen defiçensat që
krijohen në marrëdhëniet me mediat dhe në spektrin e gjerë të marrëdhënieve me publikun. Ka
studiues që shkojnë edhe më larg duke kritikuar një lloj “justifikimi të përhershëm” të
specialistëve të marrëdhënieve me publikun, veçanërisht gjatë krizave institucionale, nëpërmjet
përdorimit të termave të përgjithshme. Midis kriticizmit dhe sarkazmës Braud shprehet “prioriteti
im parësor është që të bëj që marrëdhëniet me publikun të ndalojnë së thëni “prioriteti jonë
kryesor””484
. Një praktikë që vërehet edhe në institucionet e drejtësisë, ku frazat e
instrumentalizuara, qëllim kryesor, objektiv parësor, prioritet janë pjesë e fjalorit të komunikimit
me gojë por vërehen edhe në njoftimet e shkruara për shtyp. Aliaj shton se:
“Njoftimet për shtyp shkruhen në një stil jo të përshtatshëm, ku mbizotëron gjuha zyrtare,
përdorimi i të dhënave statistikore pa kriter, sa që është vështirë të kuptohet rëndësinë që
kanë për informimin publik.”485
Natyra teknike e veprimtarisë së MP në marrëdhëniet me median si dërgimi i njoftimeve
për shtyp, komunikimi me gazetarët dhe gjithçka që konsiderohet që mund të përbëjë
marrëdhënie me mediat, nuk mund të konsiderohen faktorë determinues në këtë aspekt. Edhe
njëherë nxirret në pah rëndësia e matjes së rezultateve kundrejt indikatorëve. Indikatorët apo
mekanizmat në përdorim nuk ofrojnë siguri për efektivitetin dhe arritjen e rezultateve pozitive.
Dustin këmbëngul:
“Natyra e vërtetë e marrëdhënieve me median përcaktohet nga përdorimi dhe impakti i
këtyre mjeteve në marrëdhëniet me gazetarët.... Marrëdhënia me mediat nuk mund të jetë
kurrsesi një koleksion i mjeteve dhe kanaleve për të komunikuar me gazetarët.”486
482
Harbi Aliaj, Gazetar dhe moderator në TV “Albanian Screen”, Intervistë personale 24.09.2015 483
Dustin W. Supa “The Academic Inquiry of Media Relations as both a Tactical and Strategic Function of Public
Relations”, Research Journal of the Institute for Public Relations Vol. 1, No. 1, Summer 2014, fq. 9 484
Gerard Braud “Crisis Communication & Media Hide and Seek: The ExxonMobil Torrance Refinery Explosion”,
postuar më 20 shkurt 2015 në http://blog.braudcommunications.com 485
Shih ibid 481 486
Shih ibid 482
191
Duke shtjelluar qëndrimin e gazetarëve por edhe parashtrimet që sjellin studiues të
ndryshëm shfaqet një karakteristikë tjetër e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë që në disa rrafshe referohet si “mungesë profesionalizimi”.
“Nuk e di se cili mund të jetë ekspert i marrëdhënieve me publikun! Njoh shumë pak, për
të mos thënë aspak persona me profesionalizëm në këtë fushë. Fakt është se vitet e fundit,
nga zyrat e shtypit, janë hequr të tillë persona, dhe janë futur thjesht zëdhënës, ata që
lexojnë vetëm deklarata shtypi, apo dërgojnë të tilla materiale. Në media kemi parë
vetëm disa opinionistë që flasin për çdo gjë, pa fakte dhe vetëm në parim.”487
Një tjetër gazetar mendon se specialistët e marrëdhënieve me publikun “nuk kanë
formimin e duhur shkencor dhe akademik. Janë të pakënaqur për punën që bëjnë. Nuk e njohin
kodin e etikës.488
Ndërsa një gazetar i tretë shprehet se “mënyra e komunikimit të një zëdhënësi
nuk është e mirë, nuk kërkoj perfeksion, por një minimum edukate që në shumicën e rasteve
mungon.”489
Kjo mund të vijë si rrjedhojë “pasi zëdhënëset e ketyre institucioneve te drejtësisë
nuk janë gazetarë, ose nuk kanë punuar asnjë ditë në terren në profesionin e gazetarit dhe kjo i
pengon të kuptojnë një gazetar dhe punën e tij”490
apo të një problematike tjetër që shtron
gazetari Ferhati, i cili përfshin një spektër më të gjerë.
“Fakti që zëdhënësit ndërrohen shpesh bën që të bjerë vrulli i punës, duke mos u treguar
në çdo moment korrekt apo të angazhuar në detyrën që mbartin.”491
Por ka edhe nga ata të cilët i cilësojnë si “artistë në fushën e komunikimit”.492
Po të krahasojmë përgjigjet e familjarëve të personave me liri të kufizuar me përgjigjet e
gazetarëve duket se ka një përputhshmëri në lidhje me profesionalizmin e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e gazetarëve. Sikundër pjesa më e madhe e familjarëve, 46% e
gazetarëve i konsiderojnë marrëdhëniet me publikun aspak profesionistë. 27% e tyre mendojnë
se nuk janë të kualifikuar për të përmbushur detyrimet e këtij profesioni, ndërsa 20% i shohin si
të papërshtatshëm për të kryer këtë profesion. Vetëm 7% e tyre mendojnë se specialistët e
marrëdhënieve me publikun janë profesionistë. Asnjë nga gazetarët e intervistuar ndanin
mendimin për një nivel të lartë të profesionalizmit të marrëdhënieve me publikun në institucionet
e drejtësisë.
Roli i perceptuar i marrëdhënieve me publikun me sjellje dhe aftësi jo profesionale
padyshim që ka kosto në ndërtimin e imazhit të institucionit. Sikurse është theksuar gjatë punimit
mbështetur në studime të rëndësishme empirike, marrëdhëniet me publikun luajnë një rol të
pazëvendësueshëm në imazhin institucional.
487
Shih ibid 468 488
Shih ibid 481 489
Aulona Kadillari, Gazetare në “UTV NEWS”, Intervistë personale 26.10.2015 490
Shih ibid 468 491
Eni Ferhati, Gazetar në TV “Top News”, Intervistë personale 17.09.2015 492
Shih ibid 479
192
Graf. 15 Profesionalizmi i MP sipas perceptimeve të gazetarëve
Kësisoj, platforma të adaptuara për komunikimin me median dhe aspekte të tjera
zhvilluese duhet të shihen si alternative për të siguruar pozitivitet dhe ulje të perceptimeve
negative. Mund të fillojnë nga më e thjeshta, propozon Lala “kthimi i përgjigjeve brenda afateve
ligjore”, pasi ka pasur raste, “kur e ka kaluar afatin prej një muaji, çka bën që shpesh
informacioni të jetë joefektiv, për shkak të shpejtësisë së punës në media.” Kasaj ndan të njëjtën
përvojë duke evidentuar se i është dashur një muaj për të marrë një përgjigje.493
Moskthimi i
përgjigjeve mund të jetë edhe e qëllimshme për disa arsye. Todhe shpjegon:
“Në shumë raste nuk japin informacionin e kërkuar, duke shtyrë dhënien e përgjigjes deri
në heqjen dorë të gazetarit nga kërkesa e tij.”494
Në një analizë të përgjithshme gazetarëve u duhet të presin 2 javë deri në 1 muaj për të
marrë përgjigje lidhur me kërkesat e tyre, duke lënë të kuptohet për një shkelje të afatit ligjor të
kthimit të përgjigjeve sipas dispozitave ligjore të parashikuara në ligjin e informimit. 27% e tyre
u përgjigjen se kanë pritur deri në dy javë dhe po 27% u përgjigjën se është dashur 1 muaj që të
marrin përgjigje. Për shkak të procedurave tejet të zgjatura, sikurse kanë deklaruar një pjesë e
gazetarëve 20% e tyre kanë hequr dorë nga dërgimi i kërkesave zyrtare për marrjen e
informacionit. Ndërsa 13% e tyre kanë marrë përgjigje brenda javës dhe po 13% brenda ditës.
Krahasuar me afatin kohor të kthimit të përgjigjeve familjarëve të personave me liri të kufizuar,
dukuria shfaqet më pozitive, pasi koha mesatare e kthimit të përgjigjeve ishte 4-6 ditë. Kjo
situatë mund të shpjegohet si rrjedhojë e natyrës dhe objektit të kërkesave. Mediat mund të
kërkojnë një informacion për qëllime investigime, apo të dhëna që nga institucionet mund të
493
Shih ibid 260, 479 494
Shih ibid 432
7%
27%
46%
20% Shumë profesionistë
Profesionistë
Të pakualifikuar
Aspak profesionistë
Nuk janë të përshtatshëm për këtë profesion
193
konsiderohen “të dhëna konfidenciale”. Prokuroria dhe burgjet shfaqen më hezituese në dhënien
e informacionit ndaj gjykatës, pasi sikurse konfirmojnë gazetarët, pjesa më e madhe e gjyqeve
ndiqet nga vet ata.
Graf. 16 Afati kohor i kthimit të përgjigjeve ndaj gazetarëve
Gruning sqaron më në brendësi kërkesën e lartë të llogarisë dhe optikëzimit të praktikave
të marrëdhënieve me publikun nga gazetarët. “Marrëdhëniet me publikun dhe gazetarët
vazhdimisht prodhojnë konflikte për shkak se shumë praktikues të MP do të bënin gjithçka që
duhet për të fituar ekspozimin e organizatave të tyre në media ... Ka një arsye të mirë përse një
organizatë do të komunikojë me një audiencë masive.”495
Ndërsa gazetarët rendisin një sërë problematikash të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë, specialistët e marrëdhënieve me publikun janë më të kufizuar ose
reflektojnë një lloj vetëkënaqje në raport me marrëdhëniet me median. “Nuk ka pasur raste të
shtrembërimit të lajmeve nga gazetarët” - thotë Murati e burgjeve, duke konfirmuar një
marrëdhënie korrekte midis tyre. Të njëjtën gjë konfirmon dhe Serani i prokurorisë dhe po në të
njëjtën linjë qëndron Nikolla e gjykatës. Vetëm një problematikë të vogël adreson Nikolla lidhur
me “mungesën e njohurive të disa gazetarëve për të lundruar në faqen e internetit të gjykatës”.
Ndërsa Serani ngre shqetësimin e publikimit të informacionit duke iu referuar burimeve jo
zyrtare, të cilat në disa raste kanë rezultuar të pavërteta. Në fakt, kjo e fundit është një çështje
shqetësuese edhe për vet gazetarët. Kadillari vë në dukje “mos hapjen e telefonit nga specialistët
e MP në momentin që i bie për të konfirmuar një lajm”.496
495
James E. Gruning, Theory and practice of interactive media relations. Public Opinion Quarterly, 35(3), 1999, fq.
19 496
Shih ibid 488
13%
13%
27%
27%
20%
Brenda ditës
Brenda javës
Brenda 2 javëve
Brenda 1 muaji
Nuk drejtojnë më kërkesa ose i përdorin shumë rrallë si taktika
194
Prokurorët, gjykatësit dhe ish drejtues në drejtorinë e burgjeve janë më të drejtpërdrejtë
në evidentimin e problematikave në komunikimin me median. Për prokurorin Mestani ka pasur
raste ku mediat kanë ndikuar negativisht në procesin e hetimit duke nxjerrë të dhënat të sekretit
hetimor, sikurse ka pasur raste kur këto të dhëna kanë qenë keqinformuese dhe nuk kanë qenë të
marra në rrugë zyrtare”497
Prokurori Seferi flet për misionin e gazetarëve për informimin e
publikut dhe jo disinformimin, si dhe evitimin e aludimeve për çështje të caktuara.498
Duke iu
referuar burimeve të pakonfirmuara cenojnë objektivitetin gjatë raportimit të lajmit. Gjyqtari
Hoxha e shikon të rëndësishme organizimin e trajnimeve të përbashkëta me gazetarë të medias
që mbulojnë sistemin e drejtësisë, në mënyrë që të njihen me procedurat ligjore të organizimit
dhe funksionimit të sistemit gjyqësor, si dhe të evitohet çdo problematikë në publikimin e të
dhënave sensitive. Gjithashtu, gazetarët që mbulojnë drejtësinë duhet të baraspeshojnë
magnitudën e informimit kundrejt etikës për mos publikimin e të dhënave që mund të cenojnë
lirinë e individit.
“Vrulli për të publikuar të parët një lajm, ndonjëherë të pakonfirmuar, shpeshherë bëhet
faktor për informim të pasaktë, e cila në një formë apo tjetër forcon perceptimet negative
ndaj institucioneve të drejtësisë”.499
Marrëdhëniet me median cilësohen nga më delikatet për drejtuesit e burgjeve për shkak të
natyrës kërkuese por edhe këmbëngulëse në trajtimin e çështjeve që mund të mos përbëjë interes
publik. Vënia e theksit te ngjarjet negative, publikimi në kanale të ndryshme dhe përsëritja e
vazhdueshme mbart rrezikun e minimit të besimit te institucionet e drejtësisë.
“Nuk po flasim që mediat të shpërdorojnë një nga parimet kryesore të demokracisë, lirinë
e fjalës, por në të njëjtën kohë të mos konvertohen në instrumente propagandistike për
thellimin dhe humbjen e shpresës në një shoqëri me tranzicion tejet të zgjatur si shoqëria
shqiptare. Mediat duhet të tregojnë më shumë përgjegjësi sociale.”500
Një listë e gjatë problematikash në marrëdhëniet me median të cilat sipas Shin dhe
Kameron lindin si rrjedhojë e “ndërvarësisë së roleve midis burimit e gazetarit, si dhe
papajtueshmërisë së qëllimeve të gazetarëve dhe MP”.501
Deliu ndalet te ndikimi që media ka në
krijimin e opinionit publik, pasi media përcjell informacionin e para. “Publiku pret nga
institucionet reagimin e tyre, por duke marrë si kriter orientues lajmin e servirur nga media në
fillim. Për këtë media duhet të tregohet e kujdesshme në përcjelljen e informacionit.”502
497
Skënder Mestani, Prokuror, Intervistë Personale datë 16.06.2015 498
Njazi Seferi, Prokuror, Intervistë Personale datë 18.06.2015 499
Shih ibid 342 500
Shih ibid 163 501
Shih ibid 164, fq. 116-117 502
Shih ibid 366
195
Fig. 40 Problematikat kryesore të marrëdhënieve me median në institucionet e drejtësisë
Nr. Problematikat e listuara nga gazetarët në lidhje me marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë
Nr. Problematikat e listuara nga specialistët e marrëdhënieve me publikun dhe punonjës të institucioneve të drejtësisë në lidhje me median
1. Mungesa e transparencës. Moskonfirmimi i lajmit. Janë hermetikë.
1. Cenimi i objektivitetit gjatë raportimit të lajmit.
2. Selektimi i mediave për dhënien e informacionit.
2. Publikimi i informacionit duke iu referuar burimeve jo zyrtare.
3. Mungesa e personave të aftë dhe profesionistë në zyrat e shtypit.
3. Më të përgjegjshëm gjatë publikimit të lajmeve që mund të cenojnë hetimet.
4. Fshehja e informacioneve dhe ndodhive negative që mund t’i përkasë institucionit përkatës. Informimi i publikut në kohë reale lidhur me zhvillimet e institucionit.
4. Baraspeshimi i magnitudës së informimit kundrejt etikës për mos publikimin e të dhënave që mund të cenojnë lirinë e individit.
5. Nuk organizojnë asnjëherë takime, prezantime apo aktivitet jo formal me grupet e gazetarëve.
5. Organizimin e trajnimeve të përbashkëta me gazetarë të medias që mbulojnë sistemin e drejtësisë.
6. Përcjellja e njoftimeve që nuk përmbushin ekstremitet e njoftimit për shtyp.
6. Evitimin e problematikave për publikimin e të dhënave sensitive.
7. Mungesa e vazhdueshme e komunikimit midis zyrave të shtypit dhe mediave.
7. Të ruajnë parimet për informimin e publikut dhe jo disinformimin.
8. Nëse ka lajm që ngre vlerat e institucionit, zëdhënësit bëhen miqtë më të mirë të gazetarëve, nëse do të rrëmosh më thellë nuk i ke në krah, veçse kur marrin në tel dhe kritikojnë.
8. Vrulli për të publikuar të parët një lajm, shpeshherë bëhet faktor për informim të pasaktë, e cila në një formë apo tjetër forcon perceptimet negative ndaj institucioneve të drejtësisë.
9. Ndërrimi i shpeshtë i zëdhënësve, e cila ndikon në rënien e vrullit të punës, duke mos u treguar në çdo moment korrekt apo të angazhuar për detyrën.
9. Vënia e theksit te ngjarjet negative, publikimi në kanale të ndryshme dhe përsëritja e vazhdueshme mbart rrezikun e minimit të besimit te institucionet e drejtësisë.
10. Komunikojnë me median vetëm kur kanë nevojë, e shikojnë komunikimin në një drejtim.
10. Gazetarët e aktualitetit duhet të kenë njohuri bazike juridike. Një lajm i servirur keq dëmton vet lajmin si dhe rrezikon besueshmërinë e medias që e jep
11. Nuk kanë formimin e duhur shkencor dhe akademik. Janë të ngurtë dhe të pakënaqur për punën që bëjnë. Nuk e njohin kodin e etikës.
11. Në media qarkullojnë lajme të pavërteta ose fryt i fantazisë së gazetarëve. Spekulimi në këtë drejtim është thuajse i pashmangshëm.
12. Vonesa në marrjen e përgjigjeve për kërkesat. Por edhe kur kthejnë përgjigje, e bëjnë duke u përgjigjur për atë çfarë duan.
12. Nëse informacioni i saktë mungon, nevoja e publikut për lajm do të mbushet nga informacione të pakonfirmuara.
13. Në shumë raste nuk japin informacionin e kërkuar, duke shtyrë dhënien e përgjigjes deri në heqjen dorë të gazetarit nga kërkesa.
13. Mungesën e njohurive të disa gazetarëve për të lundruar në faqen e internetit të gjykatës.
14. Tentativat për të ndikuar në daljen e lajmit. 14. Në disa raste mediat kanë ndikuar negativisht në procesin e hetimit.
15. Në disa raste kur media kontakton me zyrtarin e MP në mënyrë për të marrë një intervistë nga TITULLARI, zyrtari i MP, lajmëron atë në mënyrë që ai të mos
15. Hetimet lidhen me persona të caktuar, është në lojë nderi, reputacioni, cipa publike e tyre, ndaj bërja publike e të dhënave kur hetimet nuk kanë përfunduar cenon këto vlera.
196
përgjigjet. 16. Zyra e shtypit nuk merr kompetenca si zyrë
shtypi ( dhe kjo ndodh kudo). Por më shumë vihet re në sistemin e drejtësisë, ku një zëdhënës/e shtypi nuk merr përsipër të japë një intervistë ( jashtë deklaratave për mediat), të jetë zëri institucional i hapësirës që mbulojnë, pa qenë nevoja që gazetarët të orvaten nëpër zyra për të marrë reagime për tema të ndryshme që trajtojnë.
16. Shumë rrallë ndodh që një lajm i rremë të përgënjeshtrohet, shpesh herë cenohet në mënyrë flagrante prezumimi i pafajësisë. Çdokush është i pafajshëm nëse nuk ka një vendim fajësie të formës së prerë. Ndërtimi i lajmeve mbi aludime ndikon që publiku të marrë si kriter orientues lajmin e servirur nga media, për shkak të ndikimit që media ka.
17. Zyrat e Shtypit në shumicën e rasteve nuk janë 24 orë në shërbim, kanë mungesa personash.
17. Mediat duhet të tregojnë më shumë përgjegjësi sociale.
Duke bërë një klasifikim të renditjes së problematikave kryesore të deklaruara nga
gazetarët vihet re një ndarje pothuajse proporcionale e çështjeve dhe me përqindje të përafërta.
Kësisoj bazuar në përgjigjet e tyre vlerësohet ndjeshmëria e situatës dhe ndërvarësia që çdo
problematikë ka me njëra-tjetrën, por edhe shtrirja e gjerë e tyre. Për listimin e problematikave
kryesore gazetarëve nuk iu ofruan alternativa për të zgjedhur, por u lanë të lirë të artikuloheshin
prej tyre duke mos kufizuar numrin dhe çështjen. Më shumë se 50% e të intervistuarve listuan
më shumë se tre problematika me anë të së cilës mund të ilustrohet që institucionet e drejtësisë e
kanë të nevojshme të investojnë, modifikojnë dhe të përmirësojnë marrëdhëniet me median.
Në krye të listës së problematikave qëndrojnë fshehja e informacionit dhe ngjarjeve
negative, si dhe mungesa e profesionalizmit të marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë. 17% e gazetarëve të intervistuar kanë evidentuar fshehjen e informacionit dhe po 17%
kanë deklaruar mungesën e profesionalizmit. Çështja e profesionalizmit të specialistëve të
marrëdhënieve me publikun mund të lidhet me çështjen e tretë që ka marrë përqindjet më të larta
(13%) mungesën e arsimit të duhur. Po në të njëjtin nivel qëndron vonesa në kthimin e
përgjigjeve, apo në disa raste refuzimi i përgjigjes. Në këtë rast, mund të flasim për standardet
profesionale të cilat lënë shteg për perceptime jo pozitive. Të njëjtën përqindje, 12% secila zë
mungesa e transparencës dhe selektimi i mediave në shpërndarjen e informacionit. Këto dukuri
shfaqin thelbin e mënyrës jo pozitive të ndërtimit të marrëdhënieve me median. Nëse në të
ardhmen do të ketë një rritje të perceptimeve dhe përvojave të tilla personale nga gazetarët,
atëherë mund të lindin mosmarrëveshje serioze midis dy profesioneve të cilat rrezikojnë të jenë
edhe të parikuperueshme. Arsyeja humbja e respektit dhe besimit ku natyrisht më të dëmtuar nga
kjo marrëdhënie dalin specialistët e marrëdhënieve me publikun. Të fundit me përqindje sërish të
njëjta, 8% secila renditen komunikimi në një drejtim dhe mungesa e kompetencës.
Gazetarët kanë pritshmëri më të larta ndaj specialistëve të marrëdhënieve me publikun.
Organizimi i konferencave për shtyp me gazetarët, organizimi i takimeve formale ku MP të jenë
në gjendje tu përgjigjen kërkesave të gazetarëve, forcimi i rolit të tyre në institucionet e drejtësisë
janë tregues të nevojës për autoritet dhe kompetencë. Hasani “vë gishtin në plagë” duke folur
për rrënjën kryesore të gjithë problematikave.
197
“Na ndodh shpesh që zyrtarë të përfolur apo dhe hetuar për korrupsion ngjiten
çdo herë e më shumë në detyra. Ky është problemi kryesor, sistemi promovon
njerëz të dyshimtë.”503
Graf. 17 Klasifikimi i problematikave kryesore të listuara nga gazetarët
Sipas gazetarëve të intervistuar problemi më i madh i transparencës vihet re te prokuroria
dhe burgjet, pasi seancat gjyqësore ndiqen nga vet gazetarët. Prokurori Deliu sqaron se është
“detyrë e agjencive ligjzbatuese ruajtja e sekretit”.504
Ndërsa Çela pranon se marrëdhënia me
median dhe publikun është komplekse për shkak të hapësirave të kufizuara për të përmbushur
nevojat e medias dhe publikut. Ai hedh idenë e “përcaktimit të disa standardeve të përgjithshme
në lidhje me komunikimin me median dhe publikun, ku përmes kritereve të dakordësuara do të
përcaktoheshin hapësirat e lejuara për një komunikim normal. Ky grup rregullash duhet t’i bëhet
i ditur medias dhe publikut për t’i ndërgjegjësuar lidhur me problemet ligjore. Si rezultat,
kërkesat për informim do të kornizoheshin brenda këtyre rregullave, do të stimulonin
transparencën, si dhe do të demokratizonin raportin midis tyre”.505
Faktor determinues në marrëdhënien me median konsiderohet interesi i gazetarëve në
çështjet apo temat që zënë një fokus të veçantë për tu trajtuar. Për marrëdhëniet me publikun
tema preferenciale lidhen me promovimin e aktiviteteve të ndryshme të institucionit që për
mediat nuk zgjojnë interes.
503
Shih ibid 259 504
Shih ibid 366 505
Shih ibid 342
17%
12%
12%
17%
8%
13%
8%
13%
Fshehja e informacionit/Ngjarjeve negative
Mungesa e transparencës
Selektimi i mediave
Mungesa e profesionalizmit
Komunikim në një drejtim
Vonesa/Moskthimi i përgjigjeve
Mungesa e kompetencës
Mungesa e formimit të duhur arsimor
198
Fig. 41 Temat/Çështjet që përbëjnë interes për tu pasqyruar nga media
PROKURORIA GJYKATAT BURGJET
Bërja publike e gjithë veprimtarisë hetimore pas dhënies së vendimit përfundimtar nga gjykata.
Rastet e korrupsionit. Mbledhja e të dhënave mbi
një çështje të caktuar, mënyra e të hetuarit dhe e marrjes në pyetje të personave të dyshuar.
Vendimmarrja për pushimin apo dërgimin e dosjeve.
Ngjarjet e pazbardhura. Sistemi i promovimit në
detyrë dhe i karrierave. Trajtimi i çështjeve të etikës
dhe transparencës. Hetimet ndaj zyrtarëve të
lartë. Zhvillimet hetimore për
çështje të ndjeshme. Pse disa çështje nuk arrijnë
të përfundojnë në gjykatë.
Çështja e transferimeve të gjyqtarëve.
Rastet e korrupsionit dhe shpërdorimit të detyrës.
Të pasqyrohet në media realiteti si jetojnë gjyqtarët.
Çështjet e transparencës dhe publikimi vendimeve të arsyetuara.
Çështjet e stërzgjatura. Sistemi i promovimit në detyrë
dhe i karrierave. Korrupsioni në gjyqësor,
karriera në gjyqësor, pasuria e gjykatësve.
Trajtimi i çështjeve të etikës dhe transparencës.
Marrja e vendimeve për krime të rënda dhe organizata kriminale.
Siguria e të dënuarve, procedurat e dhënies së lejeve shpërblyese.
Çështja e ekstradimeve të dënuarve nga jashtë vendit.
Problematikat e të burgosurve. Rastet e korrupsionit. Mënyra e futjes në qeli të
mjeteve të ndaluara (kryesisht telefon, si dhe lëndëve narkotike).
Mbipopullimi, trajtimi dhe kushtet e të burgosurve.
Konfliktet e të “fortëve”, jeta e tyre brenda burgut.
Trajtimi i të miturve. Sistemi i promovimit në detyrë
dhe i karrierave. Trajtimi i çështjeve të etikës dhe
transparencës. Trajtimi mjekësor i të
paraburgosurve apo të dënuarve.
Formimi profesional i stafit (gardianët).
Intervista me të burgosur.
Ruajtja e parimit të proporcionalitetit midis të drejtës së medias për informim dhe detyrës
së institucioneve të drejtësisë për ruajtjen e të dhënave sensitive dhe informacioneve që
klasifikohen sekrete mbetet një diskutim i hapur. Duke parashtruar faktet dhe evidencat e
mbledhura për të analizuar marrëdhënien me median në institucionet e drejtësisë, arritëm në
vërtetimin e hipotezës së katërt të studimit:
Qëndrimet kritike dhe një lloj antagonizmi i pashprehur janë evidente midis
gazetarëve që mbulojnë institucionet e drejtësisë dhe përfaqësuesve të
institucioneve. Megjithatë, gazetarët kanë tendencën që të jenë më kritik në punën
e specialistëve të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë, se sa
këta të fundit ndaj gazetarëve.506
Papajtueshmëria e qëllimeve dhe pritshmërive
në trajtimin e çështjeve, nxit qëndrimet kritike midis palëve. Është e qartë nevoja
për krijimin e një platforme komunikimi për përmirësimin e marrëdhënieve me
median.
506
Kjo pjesë e hipotezës (gazetarët kanë tendencën që të jenë më kritikë në punën e specialistëve të marrëdhënieve
me publikun) përputhet me gjetjet e Shin dhe Cameron, 2004, DeLorme dhe Fedler, 2003.
199
5.4 MP dhe Grupet e interesit
Sikurse kemi vënë re institucionet e drejtësisë kanë një publik të larmishëm, me karakteristika të
ndryshme, qasje shumëplanëshe dhe të shumanshme, por me një qëllim të përbashkët: forcimi i
shtetit së të drejtës dhe rritja e transparencës. Ky qëllim është përsëritur aq herë sa që realiteti ka
treguar se ka ende shumë rrugë për të arritur qëllimin final. Nuk mund të mos adresohen
përparimet që janë bërë për arritjen e këtij qëllimi, por duke qenë se publiku ka një besim të ulët
te institucionet e drejtësisë atëherë është një tregues domethënës për të analizuar situatën.
Institucionet e drejtësisë po ballafaqohen me një audiencë të cilat shfaqin hapur çështjet
emergjente, ndërkohë që u mungojnë platforma objektive për të adresuar këto problematika dhe
të vijnë në përputhje me interesin e publikut.
Grupet e interesit të institucioneve të drejtësisë kanë një rol të rëndësishëm në
komunikimin publik por edhe zbërthimin në mënyrën më të qartë të mundshme të sfidave
institucionale. Shpesh herë nuk shihen me pozitivitet për shkak të reagimeve të ndryshme dhe
raporteve publike, të cilat jo rrallëherë bëhen pjesë e raportimeve në media, duke prodhuar
“tensione” dhe përballje.507
Fshehja e çështjeve problematike ka treguar se janë zgjidhje
afatshkurtra dhe në shumë raste kanë rezultuar diskredituese për institucionet. Ndërsa në raste të
tjera debati konstruktiv ka ofruar zgjidhje të përbashkëta dhe në interes të publikut të gjerë.
Tendencat e fundit tregojnë aplikimin e metodologjive praktike për adresimin e problematikave.
Planet e veprimit janë kthyer në mekanizma mekanike ku për raporte monitorimi nga organizma
të ndryshme merren masa specifike. Kjo është një praktikë që aplikohet më shpesh në sistemin e
burgjeve. Murati sqaron se hartohen plane veprimi për zbatimin e rekomandimeve të Avokatit të
Popullit, si dhe organizatave joqeveritare.508
Por këto plane veprimi nuk bëhen publike për
publikun e gjerë, apo të publikohen në faqen e internetit në mënyrë që të ndiqet realizimi i tyre
nga vet grupet e interesit. Gjithashtu, ka paqartësi lidhur me mënyrën se si do të realizohen
rekomandimet të cilat pranohen nga institucionet dhe nuk parashikohet e as akordohet një fond i
veçantë për realizimin e tyre. Sikurse shpjegon Komisionierja e Avokatit të Popullit kjo përbën
një problematikë më vehte në marrëdhëniet me institucionet, pasi ajo që kërkohet sot është
përqindja e realizimit të rekomandimeve të lëna kundrejt numrit të rekomandimeve të
pranuara.509
Por cilat janë grupet e interesit të institucioneve të drejtësisë? Pikësëpari duhet evidentuar
ndryshimi midis grupeve të interesit dhe medias si pjesë e publikut. Rawlins shpjegon se “grupet
e interesit identifikohen në bazë të marrëdhënies me institucionin ndërsa media shpesh
identifikohet në bazë të marrëdhënies së tyre me mesazhin”.510
Sipas Rawlins prioritizimi i
grupeve të interesit mund të kryhet duke ndjekur katër hapa:
507
Shih ibid 367 508
Shih ibid 154 509
Shih ibid 398 510
Brad L. Rawlins “Prioritizing Stakeholders for Public Relations”, Institute for Public Relations, March 2006,
www.instituteforpr.org, fq. 2
200
1. Identifikimi i të gjitha grupeve të mundshme të interesit bazuar në marrëdhënien me
institucionin;
2. Prioritizimin e grupeve të interesit bazuar në atributet;
3. Prioritizimin e grupeve të interesit bazuar në lidhjen me situatën;
4. Prioritizimin e grupeve të interesit bazuar në strategjinë e komunikimit.
Nëse do t’i referohemi hapit të parë, grupet e mundshme të interesit të institucioneve të
drejtësisë përfshijnë Avokatin e Popullit, institucione ndërkombëtare, organizata jo qeveritare që
operojnë në fushën e gjyqësorit dhe të drejtave të njeriut, individë që ushtrojnë profesionin e
avokatit, si dhe studiues të fushës. Po të ndalemi te atributet së bashku me marrëdhëniet në bazë
situate, referuar statusit, cilësive dhe kontributeve Avokati i Popullit, organizatat ndërkombëtare
dhe organizatat jo qeveritare zënë një rol të rëndësishëm në monitorimin, vlerësimin dhe
raportimin mbi funksionimin e shtetit të së drejtës dhe zbatimin e parimeve themelore të
demokracisë. Siç e kemi përmendur Avokati i Popullit funksionon si mekanizmi kombëtar për
parandalimin e torturës, si dhe është institucion i pavarur i cili mbikëqyr veprimtarinë e të gjithë
institucioneve shtetërore. Organizatat ndërkombëtare zënë rol kyç në integrimin evropian të
vendit nëpërmjet financimit dhe ofrimit të asistencës teknike, ndërsa organizatat jo qeveritare
zbatojnë një sërë projektesh në institucionet e drejtësisë ku përfshihen sektorë multidisiplinar.
Çelësi i gjithë veprimtarisë mbetet fuqia për të ndikuar në vendimmarrje511
dhe pse jo për të
ndryshuar sjellje.
Edhe pse në mënyrë jo metodologjike, institucionet e drejtësisë kanë identifikuar grupet e
interesit. Ajo që mungon është prioritizimi i grupeve bazuar në strategjinë e komunikimit. Kjo
për arsyen e mungesës së një dokumenti strategjik për marrëdhëniet me publikun, ku
komunikimi me grupet e interesit zë një vend të veçantë. Metani sugjeron për gjetjen e formave
institucionale për marrëdhëniet efektive me grupet e interesit.512
Një nga kontributet kryesore të
grupeve të interesit është nxitja e debatit publik dhe ruajtja e vlerave të një demokracie të hapur.
Nocionin e të qenurit i hapur Popper e përkufizon në mënyrën më të thjeshtë, “të mësojnë nga
gabimet”. Popper shkruan:
“Kriticizmi është mënyra e vetme që na është dhënë për të zbuluar gabimet dhe për të
mësuar sistematikisht prej tyre”.513
Në fakt mund të thuhet që grupet e interesit nuk i kanë kursyer kritikat konstruktive, si
dhe në disa raste kanë sfiduar institucionet për çështje legjitime që lidhen me interesin publik.514
Shembujt janë disa duke përfshirë të gjitha institucionet e drejtësisë. Progres raporti i vitit 2015 i
Komisionit Evropian për disa vite radhazi rendiste “korrupsionin si fenomenin më të shpërndarë
dhe rekomandonte shtimin e përpjekjeve për luftën ndaj korrupsionit, si dhe krijimin e një
511
Shih ibid 509, fq. 5 512
Elidjana Metani, Menaxhere Projekti, Save the Children Albania, Intervistë personale datë 05.11.2015 513
Karl R. Popper, The Open Society And Its Enemies, Volumi I, II, London: Routledge dhe Kegan Paul, 1962, fq.
727 514
William Horsley, Safety of Journalists Guidebook, OSCE Lithuanian Chairmanship, 2012, fq. 32
201
historiku për hetimet, ndjekjen penale dhe dënimet në të gjitha nivelet.”515
Edhe Komiteti
Shqiptar i Helsinkit ka ngritur disa problematika në drejtim të mënyrës së dhënies së drejtësisë
dhe respektimit të drejtave të njeriut.516
Metani sjell rastin e kryerjes së një vepre penale nga një i
mitur. Pavarësisht veprës së kryer në ligj janë parashikuar disa detyrime që shteti ka kundrejt të
miturit, duke filluar me ofrimin e asistencës ligjore, psikologjike, etj. Orvatjet e të miturve në
gjykatë, duke filluar me shtyrjet e seancave gjyqësore pa justifikime të qenësishme tregojnë për
thelbin e problemit. Për më tepër ka probleme të shumta me komunikimin dhe asnjëherë nuk
vihen në qendër të drejtat e të akuzuarit. Si rezultat, kemi një besim të ulët te sistemi i
drejtësisë.517
Gjithashtu, Avokati i Popullit në raportin vjetor ka identifikuar disa çështje të
ndjeshme që lidhen me situatën e të drejtave të njeriut në Shqipëri. Në fjalën e hyrjes të raportit
shpaloset një karakteristikë e institucioneve shtetërore në lidhje me kulturën dhe reagimin ndaj
kritikave. Ja çfarë shkruan Totozani:
“Kur punon për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të njeriut, duhet në të njëjtën
kohë të kesh një njohje të mirë të rreziqeve dhe sfidave që hasen në një vend të
politizuar, ku kritikat në shumë raste nuk pranohen dhe ku kultura demokratike dhe
kultura e të drejtave të njeriut, si dhe respekti për institucionet e pavarura, nuk
kuptohen gjithmonë dhe nga gjithkush. Në këtë këndvështrim, nuk do të jetë e mundur
të arrihet një ndryshim i vërtetë në Shqipëri, nëse ne nuk kemi një fokus më të
madh në rritjen e ndërgjegjësimit dhe të kuptuarit të drejtave të njeriut nga ana e
publikut, institucioneve të administratës publike dhe aktorëve të tjerë në shoqëri.”518
Ky është një pasqyrim themelor dhe përmbajtësor për analizimin e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë por edhe më gjerë. Ndoshta më shumë se të “mësojnë nga
gabimet” problemi parësor mbetet të pranojnë gabimet. Një kulturë që kërkon kohë dhe vullnet
të adaptohet. Në këtë kontekst marrëdhëniet me publikun mund të konsiderohen në gjenezën e
vet pasi pasqyrojnë një papjekuri profesionale në rast të mospranimit të kritikave. Por duhet vënë
në dukje që kjo nuk është thjesht një çështje e marrëdhënieve me publikun. Është një çështje
menaxheriale që lidhet me funksionimin dhe organizimin e përgjithshëm institucional. Nëse
marrëdhëniet me publikun do të kishin një rol strategjik brenda institucioneve të drejtësisë
atëherë dhe marrëdhëniet do të ishin më substanciale dhe konstruktive, pasi ky është fokusi i
punës së tyre. Kritikat mund të shndërroheshin në debate profesionale të cilat më së shumti i
vijnë në ndihmë institucionit në përmirësimin e marrëdhënieve me publikun. Aq më tepër, në
rastin e institucioneve të pavarura të cilat funksionojnë si një sistem i paralajmërimit, artikulimit
të problemeve të caktuara, por gjithashtu vlerësojnë publikisht zhvillimet pozitive.
515
European Commission, Commission Staff Working Document, Albania 2015 Report, Brussels, 10.11.2015
SWD(2015) 213 final 516
Komiteti Shqiptar i Helsinkit “Raport mbi situatën e respektimit të të drejtave të njeriut në Shqipëri për vitin
2014”, Tiranë 2014, fq. 7 517
Shih ibid 511 518
Fjala përshëndetëse e Avokatit të Popullit Igli Totozani “Raport vjetor për veprimtarinë e Avokatit të Popullit” 1
Janar – 31 Dhjetor 2014, Tiranë, Shkurt 2015, fq. 3
202
Qëndrimi jo i hapur ndaj kritikave është tregues i shoqërive në tranzicion të cilat nuk janë
të mirëorientuara drejt marrëdhënieve efektive me publikun ose paqësisht bien në tundimin e
refuzimit të mendimeve kundër. Ky handikap lind edhe si rrjedhojë e mungesës së “standardeve
të qarta se çfarë konsiderohen marrëdhënie me publikun në institucionet e drejtësisë. Mungojnë
dokumente apo udhëzues për të treguar çfarë përbën”519
- sqaron Metani. Në fakt gjykata ka një
rregullore për marrëdhëniet me publikun të miratuar prej vitit 2010 dhe udhëzuesin përkatës për
zbatimin e saj. Mos informimi i publikut shoqëruar me besimin e ulët në sistemin gjyqësor mund
të merret si indikator për mosefektivitetin e rregullores dhe punës në marrëdhëniet me publikun.
Ndërsa në prokurori dhe drejtorinë e burgjeve nuk ekziston rregullore e veçantë për marrëdhëniet
me publikun. Kjo do të thotë se në këto dy institucione bëhet edhe më e paqartë orientimi i
marrëdhënieve me publikun. Nga ana tjetër nënkupton stadin e zhvillimit të marrëdhënieve me
grupet e interesit.
Gjatë përvojës si drejtoreshë e burgut të grave Çelaj gjithashtu vë në dukje mungesën e
procedurave të caktuara dhe vështirësitë që krijoheshin për organizimin e marrëdhënieve me
publikun. Si rrjedhojë marrëdhëniet me publikun vareshin nga qasja e drejtorit si dhe kultura
individuale organizative.
“Mungesa e trajnimit të duhur krijonte situata nga më të ndryshmet. Ose do të ishim
shumë të hapur ose shumë të mbrojtur. Në kushtet e një institucioni burgu të qenit shumë
i hapur shpeshherë krijonte ndjesi të panevojshme për publikun. Ndërsa mbrojtja
ekstreme kufizonte marrëdhëniet transparente me grupet e interesit”.520
Por pse është kaq e rëndësishme ndërtimi i marrëdhënieve konstruktive dhe funksionale
me grupet e interesit? E para inkurajojnë debatin publik, transparencën e institucioneve të
drejtësisë dhe nxisin mendimin e lirë e të hapur. Kati evidenton se institucionet e drejtësisë
shfaqen hezituese në përballjen me publikun sa i përket çështjeve problematike. Adresimi i
problematikave nga shoqëria civile dhe organizata të ndryshme shërbejnë si impulse për
institucionet për rritjen e transparencës, por edhe si instrumente llogarikërkuese.521
Së dyti për atë që përfaqësojnë. Thelbi i misionit të grupeve të interesit përshkruhet në
mbrojtje të drejtave të individit, por edhe mbikëqyrës të veprimtarisë së punës së institucioneve
publike. Kjo do të thotë që individët kanë alternativa për të ushtruar ankimimet e tyre në rrugë të
tjera. Natyrisht që nevojitet një studim i veçantë për të kuptuar sa është realizuar ky mision nga
institucionet e pavarura dhe organizatat jo qeveritare.
Mohl na sjell një specifikë të rëndësishme të punës së marrëdhënieve me publikun duke i
konsideruar si “rojtarë të digave në mënyrë që jo gjithçka që ndodh të kalojë te publiku”522
. Këtu
na shfaqet aspekti i tretë i rëndësishëm i grupeve të interesit, të cilët kanë potencialin për të
“nxjerrë të fshehtat institucionale”. Këtu mund të marrin si shembull publikimin e rasteve të
ndryshme të shkeljeve të drejtave të njeriut të cilat janë bërë publike nga Avokati i Popullit, apo
519
Shih ibid 511 520
Irena Çelaj, Ish drejtore e burgut të grave “Ali Demi” Tiranë. Intervistë Personale datë 09.11.2015 521
Shih ibid 59 522
Shih ibid 7, fq. 19
203
rasti i publikuar nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit “të përfaqësimit në gjykim me sukses të një
ankesë lidhur me trajtimin çnjerëzor e degradues të një shtetasi me liri të kufizuar.”523
Sipas Meçes sjelljet e institucioneve të drejtësisë kundrejt grupeve të interesit janë në
varësi të marrëdhënies së krijuar, mirëbesimit dhe profesionalizmit të palëve.524
Por, gjithashtu
janë të lidhura dhe me çështjet që bëhen publike. Nga intervistat me përfaqësues të Avokatit të
Popullit dhe përfaqësues të shoqërisë civile janë të pritshme reagimet institucionale në tre raste:
1. Bërja publike e raporteve vlerësuese në të cilat paraqiten problematika të ndryshme;
2. Denoncimi mbi fakte të bazuara të shkeljes së dispozitave ligjore dhe;
3. Paraqitja e rekomandimeve dhe sugjerimeve për përmirësimin e punës.
Gjonaj shpjegon se reagimi nga institucioni në institucion është i ndryshëm gjatë
momentit që paraqiten problematikat. Kjo ndodh dhe në varësi të drejtuesit të institucionit. Por
ajo që vihet re është qasja justifikuese dhe shpjegimet sqaruese në vend të prirjeve restauruese.525
Pra, është më e nevojshme dhe domosdoshme për publikun të paraqiten alternativat se si do të
zgjidhen problemet shqetësuese. Bllaca është e mendimit se bërja publike e çështjeve
problematike rrit trysninë e ballafaqimit të institucionit me publikun lidhur me angazhimet e
ndërmarra dhe mënyrën se si po realizohen. Ky fenomen ndodh kudo dhe është i pritshëm.
Megjithatë, kjo duhet të stimulojë bashkëveprimin ndërinstitucional dhe jo ftohjen e
bashkëpunimit.526
Shkelja e dispozitave ligjore dhe bërja publike e fakteve të vlefshme është e dykahëshme:
nga njëra anë imazhi institucional dhe ana tjetër reagimi institucional. Është e qartë se ngjarjet
me konotacion negativ që bëhen publike dhe raportohen në media forcojnë perceptimet negative
dhe nxisin reagimin institucional. Po të marrim si shembull çështjen e ngritur nga Avokati i
Popullit lidhur me shkeljen e të drejtave të garantuara nga ligji dhe aktet nënligjore të punonjësve
të policisë së burgjeve dalin në pah qasjet institucionale për trajtimin e tyre. Për pretendimet e
ngritura nga disa punonjës të policisë së burgjeve lidhur me mospagimin e orëve shtesë,
mospagimin e lejes vjetore në rast moskryerje, ndryshimin e strukturës organike etj., avokati
kërkoi shpjegime nga disa institucione si Ministria e Drejtësisë, Ministria e Financave, Ministria
për Inovacionin dhe Administratën Publike, si dhe Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve. Ndër të
tjera avokati arriti në këto konkludime:
“Nga përgjigjja e drejtorisë së përgjithshme të burgjeve.... pika 4 dhe 5.. vlerësojmë se
kjo pjesë e përgjigjes nuk është e plotë.. Gjithashtu konstatojmë se kjo pikë e përgjigjes
nuk është edhe plotësisht e saktë....Në përgjigjen e Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve
nuk informohemi lidhur me masat që janë marrë nga ky institucion për bërë të mundur
523
Njoftim për publikun e gjerë. Komiteti Shqiptar i Helsinkit mundësoi pranë një gjykate vendase mbrojtjen e një
ankuesi nga trajtimi çnjerëzor e degradues. Tiranë, më.14.04.2015 524
Shih ibid 175 525
Shih ibid 398 526
Shih ibid 367
204
zbatimin e të drejtave ligjore të punonjësve të Policisë së Burgjeve të garantuara nga
ligji nr. 36/2014, megjithëse ka mbi një vit që ka hyrë në fuqi.... ndonëse kompetencën për
miratimin e strukturës organike të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve dhe IEVP-ve e
ka Kryeministri, Ministria e Drejtësisë dhe Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve kanë
plotësisht të drejtën..., në përputhje me ligjin...., të bëjnë propozimet përkatëse për
ndryshimin e kësaj strukture Nga letërkëmbimi i institucionit tonë me Ministrinë e
Drejtësisë dhe Ministrinë e Financave rezulton se, megjithëse pranohet ekzistenca e
problemeve që lidhet me të drejtat ligjore të punonjësve të Policisë së Burgjeve, zgjidhja
e tyre sorollatet me justifikime të ndryshme....Përderisa shkelja e të drejtave ligjore të
punonjësve të Policisë së Burgjeve është evidente edhe aktualisht, dhe ndërkohë nga
Ministria e Drejtësisë, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Ministria e Financave dhe
Ministria për Inovacionin dhe Administratën Publike nuk po reagohet për zbatimin e
rekomandimit të Avokatit të Popullit.”527
Sikurse analizohet dhe në shkresën e avokatit vërehet qasja justifikuese dhe kalimin e
përgjegjësive nga një institucion në tjetrin. Gjithashtu, qëndrimi zyrtar nuk trajton në një prerje
tërthore problematikën, por thjesht e pranon atë duke ndarë vetveten prerazi nga zgjidhja e
problemit dhe duke ia deleguar institucioneve të tjera. Ngjan si përsëritje episodike e “pontius
pilatus”. Në disa raste informacioni është i pasaktë ose i paplotë. Ndërsa kur denoncohen ngjarje
të tjera si për shembull raste të ushtrimit të dhunës raportohen si ngjarje të izoluara dhe jo të
përgjithësuara.
Grupet e interesit u ofrojnë institucioneve të drejtësisë, por jo vetëm, informacione të
cilat mund mos t’i marrin nga burime të tjera. Si mbrojtës të drejtave të njeriut dhe monitorimit
deri në detaje të zbatimit të ligjshmërisë kontribuojnë në krijimin e vlerave shoqërore dhe
sundimin e së drejtës në institucionet e drejtësisë. Potenciali i tyre janë observimi dhe qasja
restauruese nëpërmjet dhënies së rekomandimeve. Për Avokatin e Popullit:
“Rekomandimet drejtuar institucioneve shtetërore për vënien në vend të së drejtës së
shkelur janë akti më i rëndësishëm që nxjerr Avokati i Popullit. Rëndësia e këtij
rekomandimi është e dyfishtë në raport me institucionin shtetëror dhe në raport me
personin i cili i është drejtuar Avokatit të Popullit.528
Për shoqërinë civile dhe organizata jo qeveritare që ofrojnë kontributin e tyre në drejtësi
“rekomandimet drejtuar institucioneve publike janë instrumentet që nxisin tërheqjen e vëmendjes
drejt çështjeve problematike, nxisin mënyrën e të menduarit dhe vepruarit”.529
Reagimi është i
ndryshëm ndër institucione. Rekomandimet pranohen dhe hartohen plane veprimi për realizimin
e tyre si në rastin e drejtorisë së burgjeve, nuk pranohen dhe vihet në dijeni organi që ka përcjellë
527
Avokati i Popullit, Seksioni i Veçantë, Shkresa Nr. Dok. 201402346/15, datë 04.11.2015, Drejtuar Kryeministrit
të Shqipërisë “Rekomandim për marrjen e masave të nevojshme për respektimin e të drejtave ligjore të punonjësve
të Policisë së Burgjeve.” Gjetur në http://www.avokatipopullit.gov.al/ më 13.11.2015 528
Revista Periodike e Avokatit të Popullit, “Rekomandime që presin përgjigje”, Nr. 1 Nëntor 2014, fq. 8 529
Shih ibid 367
205
rekomandimet, pranohen në heshtje dhe nuk disponohet informacion rreth mënyrës së trajtimit të
tyre.
Fig. 42 Sjelljet dominuese të institucioneve të drejtësisë me grupet e interesit
Po të përmbledhim në vija të përgjithshme marrëdhënia midis institucioneve të drejtësisë
dhe grupeve të interesit shtresëzohet në disa pika:
Publikimi i raporteve vlerësuese vjetore ose periodike.
Qëndrime ose deklarata publike për çështje të interesit publik.
Monitorimi dhe inspektimi i zbatimit të ligjshmërisë.
Forcimi i kapaciteteve profesionale të stafit.
Organizimi i tryezave të përbashkëta të rrumbullakëta.
Ofrimi i asistencës në çështje teknike apo iniciativa ligjore.
Takime formale dhe informale me nivele të larta të menaxhimit. Paraqitja e
rekomandimeve dhe sugjerimeve për përmirësimin e aspekteve të ndryshme të punës.
Kërkesë për informacion apo shpjegime për ankesa të qytetarëve.
Në këtë kontekst nuk duhet të evitohet qasja e qytetarëve ndaj grupeve të interesit në
parashtrimin e kërkesave të ndryshme. Sipas përgjigjeve të familjarëve të personave me liri të
kufizuar evidentohet se 40% e tyre mbështeten te Avokati i Popullit për adresimin e
problematikave të ndryshme, ndërsa 12% e tyre organizatave jo qeveritare. Ndërsa nga organet
shtetërore Ministri i Drejtësisë edhe në renditjen e përgjithshme zë vendin e dytë për paraqitjen e
kërkesë ankesave (26%), duke listuar të fundit median dhe gjykatën respektivisht me 11%.
•Institucionet e drejtësisë shfaqin prirjet e mos pranimit të kritikave.
•Rritet trysnia e përballjes së institucioneve me publikun.
•Shfaqen prirjet justifikuese në vend të restauruese.
Kur grupet e interesit paraqesin publikisht
problematika
•Institucionet e drejtësisë reagojnë në mënyrë zyrtare ku spikasin mosmarrja e përgjegjësive por kalimi në institucione të tjera.
• Në raste më të ndjeshme për opinionin publik adresohen si ngjarje të izoluara dhe jo të përgjithshme.
Kur grupet e interesit denoncojnë me fakte
shkeljen e dispozitave ligjore
•Hartohen plane veprimi për realizimin e tyre.
•Nuk pranohen.
•Pranohen por në disa raste nuk jepet informacion për shkallën e realizimit.
Kur grupet e interesit paraqesin
rekomandime
206
Me sa duket roli i grupeve të interesit si zotërues të informacionit dhe kompetencës
profesionale po fuqizohet edhe si rrjedhojë e procesit të integrimit evropian dhe mbështetjes
financiare të projekteve të ndryshme nga BE. Kësisoj institucionet e drejtësisë në kushtet e rritjes
së kërkesë llogaridhënies dhe përmirësimit të komunikimit me publikun mund të ndërtojnë një
rrjetëzim marrëdhëniesh që hap mundësinë e perspektivave progresive. Mbi të gjithë, personat që
ushtrojnë aktivitetet e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë duhet të
përparojnë këtë perspektivë dhe ta konvertojnë në një traditë të qëndrueshme. Gjithmonë e më
shumë kristalizohet fakti se kritika ndikon zhvillimin dhe forcon demokracinë dhe më shumë se
gjithkujt i vlen si leksion e prakticitet marrëdhënieve me publikun.
Graf. 18 Institucionet që publiku i paraqet kërkesë ankesat për zgjidhje
5.5 Në mbrojtje të institucionit apo interesit publik
Kritika pragmatiste e objektivitetit ngre pyetjen nëse ata që shkruajnë lajmet u përkasin më
shumë njerëzve për të cilët punojnë sesa për të cilët shkruajnë.530
Në fakt kjo është një pyetje që
nuk shtrohet vetëm për gazetarët por edhe për praktikuesit e marrëdhënieve me publikun. Mohl
beson se “MP kanë për detyrë kryesore të japin në media për shefat e tyre dhe politikën e tyre një
imazh sa më të mirë”.531
Ka debate të hapura midis studiuesve të ndryshëm në lidhje me atë që
përbën “interes publik” në sfera të ndryshme. Po të marrin në konsideratë që specialistët e
marrëdhënieve me publikun punësohen nga institucione specifike, atëherë është e natyrshme që
do të ndjekin interesin e institucionit. Nga ana tjetër mendohet se ka institucione si drejtësia të
530
Shih ibid 464, fq. 32 531
Shih ibid 7, fq. 27
26%
40%
11%
11%
12%
Ministrit të Drejtësisë
Avokatit të Popullit
Medias
Gjykatës
OJQ
207
cilat ekzistojnë për të mbrojtur interesin publik.532
Diskutimi është thelluar në përkufizimin e
marrëdhënieve me publikun të artikuluar nga disa profesorë kanadez, e cila përbën dhe
deklaratën zyrtare të Organizatës Kanadeze të Marrëdhënieve me Publikun, ku ndër të tjera i
përcaktojnë si instrumente të komunikimit “për të arritur mirëkuptimin e ndërsjellët, ....dhe i
shërbejnë interesit publik.” Kealy beson se “përpjekja për të injektuar “interesin publik” në
përcaktimin e marrëdhënieve me publikun, duket sikur bëhet PR në funksion të PR, gjë e cila më
shumë e ngatërron se sa sqaron natyrën e disiplinës, e cila tashmë është subjekt konfuzioni i
konsiderueshëm.”533
Një nga autorët kanadez të përkufizimit të marrëdhënieve me publikun
shprehet se:
“Kur flasim për interesin publik i referohemi mirëqenies dhe mbarëvajtjes së
përgjithshme sociale. Për të punuar në interes të publikut ose drejt tij do të thotë se ju
jeni “ex ante” ose që prej fillimit duke u përpjekur për të punuar në interesin më të mirë
të pjesës më të madhe të publikut. Puna në interes të publikut duhet të jetë pjesë e
përpjekjes profesionale. Po të lihet jashtë i hapet rrugë praktikës joetike.”534
Hulumtuesit, studiuesit dhe autorë të fushës kanë vëzhguar dhe analizuar praktikën e
marrëdhënieve me publikun dhe kanë sjellë përfundime të rëndësishme. Mirëpo kur vjen te
ndarja e veprimtarisë së marrëdhënieve me publikun nëse janë në interes të publikut apo
instrumente për të mbrojtur imazhin e institucionit ka qëndrime konservative dhe të
drejtpërdrejta. “Vëmendja publike është një mall i pakët i çmuar” thotë Mohl. Për këtë, “luftojnë
mbrapa perdeve ushtri të tëra punonjësish të marrëdhënieve me publikun dhe “spin doctors” në
interes të punëdhënësit të tyre përkatës”.535
Praktikuesit e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë nuk e perceptojnë
MP si profesion që i shërben vetëm institucionit. Murati pranon se “synohet paraqitja sa më e
mirë e institucionit, njohja e publikut me punën e institucionit, por duke e balancuar me
transparencën dhe qëndrimin për ngjarjet me interes publik”536
. Ndërsa për Seranin është
“çështja më delikate dhe për të qenë rezultativ në radhë të parë duhet të jetë sensi i theksuar i
vetëkritikës, pra vëzhgimi me objektivitet i aktivitetit të përditshëm të informacionit. Në këtë
mënyrë mund të parandalohen ose menaxhohen më mirë situatat problematike që duhen
trajtuar”.537
Për prokurorinë ka edhe një karakteristikë tjetër. Duke qenë se hetimi në pjesën më
të madhe është sekret, prioriteti i punës së prokurorisë është realizimi me sukses i tij. Ndërkohë,
raporti me publikun dhe median është konsideruar përherë si dytësor, sqaron prokurori Çela.538
Ndërsa ish drejtoresha e burgut të grave i percepton marrëdhëniet me publikun si të dyanshme.
532
Heather Yaxley, Public relations and the public interest: a matter of opinion, Publikuar më 22 qershor 2011 në
http://www.prconversations.com 533
Cituar te Francis Moran, Is public relations in the public interest?, Publikuar më 30 shtator 2011 në http://francis-
moran.com/public-and-media-relations 534
Shih ibid 532 535
Shih ibid 7, fq. 18 536
Shih ibid 154 537
Shih ibid 197 538
Shih ibid 342
208
“Aq sa përfiton publiku aq përfiton dhe institucioni. Kur sistemi të decentralizohet
atëherë mund të flitet për hapa edhe më pozitivë duke u fokusuar në ri-organizimin e
marrëdhënieve me publikun. Burgjet janë shumë specifike. Drejtuesit e tyre kanë
tendencën që të kontrollojnë gjithçka, për shkak të përgjegjësive ligjore dhe penalizimeve
që mund të sjellë një problematikë qoftë edhe e vogël, por që mund të ketë një ndikim të
madh në opinionin publik. Dëshira për të kontrolluar gjithçka ka efekt të dyanshëm, në
mbrojtje të institucionit por edhe detyrës publike që të është ngarkuar.”539
Po të hulumtosh në faqet online të gjykatës, prokurorisë dhe drejtorisë së burgjeve
artikulohet qartë se ekzistenca e këtyre institucioneve është e lidhur ngushtë me mbrojtjen e
interesit publik. Edhe në intervistat me përfaqësues të këtyre institucioneve mbahej i njëjti
qëndrim. Kryesisht interesi publik lidhet me përmirësimin e shërbimit administrativ dhe
procedural, rritjen e transparencës ndaj publikut dhe medias, informimit në kohë dhe të saktë të
qytetarëve, zgjidhjen e problematikave bazuar në kërkesë ankesat, krijimin e një sistemi të sigurt,
si dhe organizimin e aktiviteteve ndërgjegjësuese për parandalimin e fenomeneve negative.
Skënderi shton edhe një detyrë tjetër.
“Nëse institucionet përmbushin me profesionalizëm misionin e tyre, atëherë janë në
shërbim dhe interes të plotë të publikut. Anasjelltas, jo vetëm një strukturë si
marrëdhëniet me publikun por i gjithë institucioni vë në dyshim ekzistencën e tij. Pra nuk
i shërben as vetvetes as publikut.”540
Aty ku interesi publik është më i lartë se interesi institucional shfaqen shenja të
konsolidimit të marrëdhënieve me publikun. Megjithatë, është një debat me interes të
evidentohet nëse mbrojtja e interesit publik është thjesht një detyrë anësore e marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë, apo nëse marrëdhëniet me publikun privilegjojnë interesin
e publikut kundrejt institucionit. Metani ndan këtë mendim:
“Mund të trumbetohet që janë në interes të publikut dhe në dokumente institucionale
mund të jetë e shprehur kështu. Por ka shumë të bëjë me atë që ndjen publiku, i cili ka një
besim shumë të ulët në sistemin e drejtësisë. Nuk e di nëse këto institucione kanë bërë
ndonjë monitorim për situatën e marrëdhënieve me publikun. Nëse monitorohet do të
vendosen tregues të saktë për të matur punën me publikun. Thuhet se ka interes të arrihet
publiku, por cilat janë rrugët. Politika mund të jetë e orientuar por duhet të përmirësohet
në praktikë.”541
Shërbimi ndaj interesit publik nuk është domosdoshmërish një kriter vlerësues për të
matur profesionalizmin e marrëdhënieve me publikun. Megjithatë “është norma më e cituar e
539
Shih ibid 519 540
Shih ibid 101 541
Shih ibid 511
209
profesionalizmit” evidenton Bivins.542
Në fakt kjo është çështja më e ndjeshme për publikun. Të
paktën kohët e fundit është shprehur qartazi shqetësimi në rritje se institucionet kanë krijuar një
humnerë komunikimi me publikun. Por jo vetëm. Është e shoqëruar me një humbje besimi e cila
ka riskun për të ndikuar në normat morale. Këtë humbje besimi, marrëdhëniet me publikun kanë
për detyrë të rivalizojnë për të fituar mirëbesimin e publikut. Kjo nuk vlen vetëm për ta
instrumentalizuar si objektiv, por sikurse besojnë Kruckeberg dhe Starck “marrëdhëniet me
publikun mund të jenë çelësi për rivendosjen e ndjenjës së komunitetit, duke sjellë njerëzit dhe
institucionet së bashku në një marrëdhënie të barabartë përfituesish.”543
Qasja dypalëshe fitimprurëse midis institucionit dhe interesit publik do të ishte optimale
dhe mund të thuhet se marrëdhëniet me publikun mund të kishin arritur një performancë të lartë
dhe të vlerësueshme. Po ndërkohë duhet thënë se sipas këndvështrimit të anketuarve institucionet
e drejtësisë qëndrojnë larg rolit të “marrëdhënies së barabartë përfituesish”. Pjesa më e madhe e
të intervistuarve mendojnë se marrëdhëniet me publikun janë në mbrojtje të institucionit. Një
nivel i njëjtë përgjigjesh respektivisht për gjykatën dhe prokurorinë, 36%. Ndërsa 34%
konfirmuan funksionimin e marrëdhënieve me publikun në mbrojtje të institucionit në drejtorinë
e burgjeve. Të dhëna interesante paraqiten për përgjigjen e dytë që ka marrë përqindjet më të
larta. Këtu na shfaqen përpjekjet që bëjnë marrëdhëniet me publikun për të bindur audiencën.
Krahasuar institucionet e drejtësisë me njëra-tjetrën sipas perspektivës së publikut burgjet janë
më aktivë për të bindur publikun se janë në shërbim të tyre. 28% e të anketuarve janë përgjigjur
se burgjet bëjnë përpjekje për të treguar se mbrojnë interesin publik, por nuk është e vërtetë,
kundrejt 27% për prokurorinë dhe 26% për gjykatat. Në këtë kontekst vihet re se burgjet zbatojnë
aktivitete më të shumta bindëse të marrëdhënieve me publikun. Një përqindje e vogël e të
intervistuarve mendojnë se institucionet e drejtësisë janë në mbrojtje të interesit publik. Burgjet
renditen të parat me 16%, prokuroria 14% ndërsa gjykatat 12%. Por kur flasim për dyanshmëri,
pra baraspeshohet interesi institucional me atë publik, krahasuar me njëra tjetrën e para renditet
gjykata 12%, më pas prokuroria 10% dhe burgjet me 9%. Këtu mund të ndikojë struktura e
centralizuar organizative e prokurorisë dhe burgjeve ku çështjet hetimore, siguria e informacionit
dhe institucioneve, mbrojtja e të dhënave kanë rol parësor krahasuar me marrëdhëniet me
publikun. Afërsisht 13% e të intervistuarve nuk kanë shprehur mendim.
Duke marrë në konsideratë trendin e përgjithshëm të përgjigjeve të intervistuarve vihet re
se institucionet e drejtësisë kanë probleme të theksuara në organizimin e marrëdhënieve me
publikun. Çfarëdolloj qasje apo reforme pozitive që mund të ndërmerret nëse nuk ka efektet e
dëshirueshme për publikun atëherë është e nevojshme që të rivlerësohen. Gjithashtu, nuk mund
të shihet si rastësore që një pjesë e konsiderueshme e publikut ka besim të ulët te institucionet e
drejtësisë dhe evidentojnë se marrëdhëniet me publikun nuk ndjekin interesin publik. Kjo do të
542
Thomas H. Bivins, Public relations, professionalism, and the public interest, Journal of Business Ethics, Volume
12, No. 2, Kluwer Academic Publishers, Netherlands, 1993, fq. 117 543
Cituar te Amanda Agee, Public Relations and Community: An Old Perspective in a New Forum, 16th
International Public Relations Research Conference, Exploring the Strategic Use of New Media’s Impact on Change
Management and Risk in Theory and Practice. Holiday Inn University of Miami, Coral Gables, Florida, March 6 –
March 10, 2013, fq. 16
210
thotë që perceptimi i publikut orientohet nga ngjarjet dhe përvojat personale dhe forcohet nga
kultura administrative, standardet dhe normat e marrëdhënieve me publikun.
Graf. 19 Qasjet e marrëdhënieve me publikun sipas të anketuarve
Por Jackall dhe Hirota na tërheqin vëmendjen në një perceptim tjetër të marrëdhënieve
me publikun në kulmin e zhvillimit të masmediave. Megjithëse për situatën aktuale të
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë qasjet nuk interpretohen dhe përshtaten
plotësisht sipas këtij këndvështrimi, të dhënat e mësipërme të mbledhura për çdo organ, tregojnë
shfaqjen e karakteristikave të para, veçanërisht në taktikat që përdorin marrëdhëniet me publikun
për të treguar se mbrojnë interesin publik. Kësisoj në “botën” e masmediave marrëdhëniet me
publikun nuk kanë thjesht rolin e mbrojtësit, por fuqizimin e aparatit të mbrojtjes, joshjen e
grupeve, komandimin dhe përdorimin për qëllimet e veta. Ja çfarë shkruajnë autorët:
“Arti i krijuesve të imazhit dhe ndërgjegjësimi që arti i tyre edukon ka kaluar përtej fazës
fillestare të reklamave dhe të marrëdhënieve me publikun duke u karakterizuar me
mbrojtjen nga çdo pjesë e shoqërisë. Sa më shumë rritet oreksi i mediave për
informacion, aq më e madhe bëhet kërkesa për burra dhe gra të cilët mund të alternojnë
kompleksitetin e rendit tonë shoqëror të përshtatur sipas ekzigjencave të medias, duke
bërë që historitë e tyre të rezonojnë publikun e gjerë. Sa më shumë i fuqishëm të jetë
aparati i mbrojtjes aq më joshës bëhet për çdo grup, të cilët përpiqen ta komandojnë atë
dhe ta përdorin për qëllimet e veta.”544
544
Shih 449, fq. 6
Mbrojnë institucionin
Janë të dyanshme
Mbrojnë interesin
publik
Përpiqen të tregojnë se
mbrojnë interesin
publik, por nuk është e
vërtetë
Nuk kam mendim
Prokuroria 36% 10% 14% 27% 13%
Gjykatat 36% 12% 12% 26% 14%
Burgjet 34% 9% 16% 28% 13%
Prokuroria
Gjykatat
Burgjet
211
Konstatimet e Jackall dhe Hirota mund të merren si shenjë paralajmëruese dhe mund të
përdoren për të ndërtuar paradigma të reja për prirjet e marrëdhënieve me publikun në të
ardhmen e afërt ku institucionet e drejtësisë nuk janë të përjashtuara. Kufizimet në strukturën
organizative të institucionet dhe detyrat e përcaktuara ndoshta nuk lejojnë hapësira të nevojshme
për një rol më agresiv të marrëdhënieve me publikun në drejtim të evokimit institucional dhe
joshjen e grupeve të interesit duke përfshirë publikun e thjeshtë. Nga ana tjetër, nuk shfaqin
prirje të qëndrueshme dhe qasje të besueshme për ndjekjen e interesit publik, ose të përparojnë
idenë e përmirësimit të komunikimit me publikun në një kohë kur respektimi i të drejtave të
njeriut është konvertuar në një prioritet kyç. Në qoftë se marrëdhëniet me publikun përmbushin
funksionet me profesionalizëm ata ndihmojnë institucionin për të arritur misionin ndaj publikut
dhe njëkohësisht realizojnë detyrimet ndaj shoqërisë. Ndërkohë, institucionet e drejtësisë nuk i
përdorin marrëdhëniet me publikun në përputhje me interesin publik. Kjo është çfarë
konfirmohet nga të intervistuarit. Si rrjedhojë, arrijmë në vërtetimin e hipotezës së pestë të
punimit:
Ekzistenca e marrëdhënieve me publikun perceptohet si strukturë mbrojtëse për
institucionet e drejtësisë, duke minimizuar interesat e qytetarëve. Si rrjedhojë,
konstatohet një tkurrje e besimit ndaj institucioneve të drejtësisë.
5.6 Ekspertët e MP si reflektues të përgjegjësisë sociale
Ligji 119/2014 për të drejtën e informimit solli një risi të zhvillimit për trajtimin e kërkesave për
informacion nga administrata publike. Edhe pse duhet monitoruar zbatimi i tij në praktikë, nga
ana konceptuale pasqyron disa aspekte normative për rritjen e përgjegjshmërisë së administratës
shtetërore kundrejt kërkesave të publikut. Në veçanti u ligjërua, edhe pse e artikuluar më herët,
një qasje e re trekëndore e komunikimit si zhbërja e sekreteve “jo sekrete”, përcaktimi i
kornizave të rasteve kur një individ nuk mund të merrte informacionin e kërkuar, si dhe përcaktoi
pasojat në rast të shkeljes së parashikimeve ligjore. Nëse do ta trajtojmë në formën e një objekti
tre karakteristikat bazë të kulmeve trekëndore në të cilën duhet të mbështetet organizimi janë
përgjegjshmëria, transparenca dhe llogaridhënia.
Fig. 43 Kulmet trekëndore të organizimit
212
Duke nxjerrë në pah përgjegjshmërinë, institucionet marrin përsipër tu përgjigjen
nevojave të publikut, adresimin e problematikave dhe gjetjen e zgjidhjeve të suksesshme. Ka një
ndërgjegjësim të konsiderueshëm lidhur me reformat që ndërmerren bazuar në parimin e interesit
më të lartë me një pjesëmarrje gjithëpërfshirëse. Transparenca njeh të drejtën për të ofruar më
shumë informacion mbi veprimtarinë e institucionit, por edhe duke iu përgjigjur kërkesave që
mund të “jenë ngacmuese” për institucionin. Ndërsa llogaridhënia vulos normat institucionale
dhe variacionet e komunikimit të dyanshëm me publikun. Të marra të gjitha së bashku
pasqyrojnë qasjen e menaxhimit të komunikimit me publikun ose sikurse e klasifikojnë disa
teoricienë përgjegjësinë sociale ndaj tij. Teoritë e përgjegjësisë sociale ofrojnë interpretime dhe
aplikime të ndryshme për sektorin publik dhe privat. Friedman flet për maksimizimin e
përfitimeve të shareholders brenda kornizave ligjore dhe etike. Megjithatë, ky qëndrim nuk u
pranua gjerësisht, pasi sikurse sqaron Jensen “vlera e maksimizimit nuk përputhet me disa
interesa të qytetarëve”. Porter dhe Kramer propozojnë strategjinë e avantazheve konkurruese e
cila mund të ndikojë në konkurrencën konstruktive midis institucioneve dhe stimulon
përmirësimin e performancës.545
Disa nga qasjet e përgjegjshmërisë sociale në korporata mund të
gjejnë vend në institucionet publike. Zv. drejtori i përgjithshëm i burgjeve sjell shembullin e
konkurrencës konstruktive, ku nëpërmjet një sistemi motivimi për sjelljen e të miturve që
trajtohen në burgjeve synohet përmirësimi i performancës.546
Por krahasuar me sektorin privat, institucionet publike dhe në mënyrë të veçantë personat
që merren më informimin dhe komunikimin kanë disa kufizime, vë në dukje Gelders, et.al. Këto
kufizime kanë të bëjnë me një “mjedis të komplikuar dhe më të paqëndrueshëm, përcaktimet
ligjore dhe kufizimet formale, procedura më rigoroze, si dhe diversitetin e produkteve dhe
objektivave”.547
Një realitet që përputhet me situatën në institucionet shqiptare, veçanërisht sa i
përket qëndrueshmërisë së stafit. Sikurse evidenton Metani investimet në burimet njerëzore janë
konsideruar jo efektive si rezultat i ndryshimeve të shpeshta që ndodhin në administratën
publike. Kësisoj nuk mund të flitet për përgjegjësi sociale, në rastet kur punonjësit janë të
“stresuar” në vendin e punës për shkak të pasigurisë, veçanërisht gjatë ndërrimit të palës
qeverisëse dhe titullarëve të institucioneve.
“Ndryshimet e shpeshtë të stafit është një dukuri e përhapur në të gjithë administratën
shtetërore. Ngrihen kapacitete, investohet ndër vite dhe më pas ndodh që ndërrohet stafi
duke bërë kthim mbrapa.” 548
Megjithatë konceptet e qasjes ndaj shërbimit publik nuk ndryshojnë sa i përket
përgjegjësisë sociale. Nevojat e qytetarëve dhe komunitetit duhet të renditen të parat nga të gjithë
sektorët nënvizon Koteen.549
Por jo vetëm kaq. Marrëdhëniet me publikun kanë rol vendimtar në
545
Shih Elisabet Garriga, Dome`nec Mele, Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory,
Journal of Business Ethics,Volume 53, No.1, 2004, fq. 53-54 546
Shih ibid 101 547
Cituar te Chiara Valentini Public Relations in the Public Sector. The Role of Strategic Communication in the
Italian Public Administration, Sinergie, Rivista di Studi e Ricerche, No. 92, 2013, fq. 97 548
Shih ibid 511 549
Shih ibid 542
213
hartimin dhe zbatimin e programeve të përgjegjshmërisë sociale shton Theaker.550
Referuar
konstatimeve të Steinberg dhe Gandy, Gruning, Cutlip et. al., Theaker shkruan:
“Për sa i përket rolit të marrëdhënieve publike të përgjegjësisë sociale, duket se shfaqen
dy zgjedhje. Praktikuesit e marrëdhënieve me publikun mund të përdorin përgjegjësinë
sociale si një element shtesë në “krijimin”, ose “inxhinierizimin e pëlqimit” në mënyrë
që të nxisin një klimë të favorshme dhe pozitive të opinionit në drejtim të institucionit.
Ose ata mund të përpiqen për të realizuar idenë se marrëdhëniet me publikun mund të
veprojnë në interes të publikut duke bërë përpjekje të vërteta për të zbuluar kërkesat e
palëve të interesuara të komunitetit dhe të ndihmojnë institucionet të jenë më të
përgjegjshëm ndaj nevojave sociale. Në lidhje me programet e përgjegjësisë sociale do të
thotë se të gjitha grupet e interesit duke përfshirë përfituesit potencial duhet të
kontribuojnë në procesin e vendim-marrjes.”551
Nëse do të marrim të mirëqenë këto dy zgjedhje të përgjegjësisë sociale, duket se
marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë nuk kanë pasur rezultate pozitive në
krijimin e një klime pozitive për institucionet, por gjithashtu kanë dështuar të realizojnë idenë se
marrëdhëniet me publikun veprojnë në interes të publikut. Sikurse kanë treguar edhe të dhënat
empirike të paraqitura më sipër, 36% e të intervistuarve besojnë se marrëdhëniet me publikun
nuk veprojnë në interes të publikut dhe për më tepër rreth 27% e të anketuarve evidentojnë se
marrëdhëniet me publikun kryejnë veprimtari bindëse për të treguar se operojnë për interesin
publik. Gjithashtu, imazhi i institucioneve të drejtësisë nuk konsiderohet pozitive nga publiku i
gjerë dhe besimi te këto institucione është i ulët. Kjo konfirmohet të paktën nga rreth 56% e të
intervistuarve. Çfarë do të thotë kjo shprehimisht për marrëdhëniet me publikun? Jo vetëm që
nuk arrijnë të kenë funksione strategjike, por në të njëjtën kohë nuk mund të përmbushin edhe
rolin e përgjegjshmërisë sociale.
Nga intervistat me ekspertët e marrëdhënieve me publikun vihet re se edhe vet ata kanë
një koncept të ngushtë në lidhje me këtë praktikë. Më shumë e ilustrojnë si funksion teknik sesa
një funksion i cili zë rol kyç në ndërtimin dhe platformat e komunikimit të institucionit ku
padyshim strategjia e përgjegjshmërisë sociale është pjesë e platformës. Fjalët që citohen më
shpesh nga këta ekspertë janë transparencë, e vërteta, informim në kohë, shërbim i saktë,
informim i shpejtë, trajtimi i kërkesë ankesave të qytetarëve, kthimi i përgjigjeve, etj. Pa dashur
të ul rëndësinë e nocioneve të përmendura, më shumë ngjajnë me retorikën burokratike
institucionale se sa një qasje sistematike e komunikimit me publikun. Kjo edhe për një arsye
tjetër, pasi sikurse kanë demonstruar studiuesit Steinberg dhe Gandy, Gruning, Cutlip et. al.,
Theaker, përgjegjshmëria sociale është komponenti bazë i strategjive dhe strukturave të
institucioneve. Në rastin e institucioneve të drejtësisë nuk mund të pretendohet të shkohet edhe
më tej, pra të hartojnë platforma të përgjegjësisë sociale, kur aktualisht mungojnë strategji të
aprovuara dhe të njohura për publikun të marrëdhënieve me publikun. Por kjo nuk do të thotë as
550
Shih ibid 76, fq. 139 551
Po aty fq. 142-143
214
mos të fillohet pasi kontratat sociale de facto janë të lidhura që në momentin që bëhesh pjesë e
institucionit. Si rrjedhojë, duhet të njihen, të integrohen dhe të sigurohet legjitimiteti “i humbur”.
Nëse do t’i rikthehemi edhe njëherë kulmeve trekëndore të përgjegjësisë sociale,
përgjegjshmërisë, transparencës dhe llogaridhënies, evidentohet një tkurrje e besimit e të gjithë
publikut të institucioneve të drejtësisë. Familjarët e personave me liri të kufizuar i vlerësojnë si
mekanizma që nuk adresojnë nevojat e tyre. Gazetarët e medias i identifikojnë si jo transparent
dhe fshehin informacionin. Ndërsa Avokati i Popullit dhe organizatat qeveritare shpalosin prirjen
e mos llogaridhënies të institucioneve. Ndërkohë që reforma në administratën publike synon
pikërisht rritjen e përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies të organeve publike, realiteti tregon se të
paktën institucionet e drejtësisë qëndrojnë larg objektivit të synuar. Këtu ndoshta qëndron dhe
problematika kryesore për shkak të peshës dhe ndjeshmërisë që kanë këto institucione në
marrëdhëniet me publikun. Ja çfarë nënvizon drejtuesja e Komitetit Shqiptar të Helsinkit:
“Marrëdhëniet me publikun duke komunikuar ndoshta në mënyrë subjektive janë të
njëanshëm. Prandaj i jap rëndësi ligjit të informimit pasi përcakton në mënyrë objektive
si të jenë të përgjegjshëm ndaj publikut. Duhet bërë një analizë e thelluar. Ka një lloj
subjektivizmi të tepruar, një lloj formalizmi dhe institucionet nuk kuptojnë rëndësinë e
hapjes së informacionit. Nuk ka më sekrete. Imagjino, nuk po hapen dosjet e komunizmit
megjithëse është një sistem i përmbysur. Ka një burokraci dhe mungon etika. Pengesat
krijojnë thyerje të marrëdhënieve me publikun. Marrëdhëniet me publikun janë çështje
vullneti por edhe infrastrukturore.”552
Së bashku me ligjin e informimit publik, ligji nr. 146/2014 “Për njoftimin dhe
konsultimin publik” vendosi direktivat dhe detyrimet e administratës shtetërore për organizimin
e marrëdhënieve me publikun. Parimet themelore të ligjit parashikojnë “rregullat procedurale që
duhen zbatuar për të garantuar transparencën dhe pjesëmarrjen e publikut në proceset
politikëbërëse dhe vendimmarrëse nga organet publike. Nxitjen e transparencës, të
përgjegjshmërisë dhe integritetit të autoriteteve publike.”553
I miratuar si rrjedhojë e
këmbënguljes së palës evropiane si pjesë e procesit të integrimit, ligji përcaktoi raportet për
transparencën gjatë procesit të vendimmarrjes të organeve publike, konsultimin dhe
gjithëpërfshirjen e palëve të interesuara. Duket se praktikimi dhe zbatimi i neneve të
parashikuara përbën sfidë për administratën shtetërore ose më thjesht mungesë vullneti. Të
njëjtën gjë konstaton dhe Meçe:
“Ligji i informimit publik dhe ligji mbi konsultimin publik, në mënyrë të veçantë
konsultimi me të gjitha grupet e interesit nuk ka gjetur zbatueshmëri. Këto janë dy
direktivat që japin drejtimin mbi marrëdhëniet me publikun. Fryma e re që po krijohet
është që në strukturat këshillimore ose vendimmarrëse të futen edhe anëtarë nga shoqëria
civile. Natyrisht këtu flasim për politika jo për çështje administrative. Për shembull në
552
Shih ibid 175 553
Neni 1
215
ndryshimet për ligjin e të drejtave të dënuarve dhe paraburgosurve është propozuar
vendosja e një përfaqësuesi të Avokatit të Popullit dhe një anëtar të shoqërisë civile në
komisionin për masat disiplinore të stafit, e cila vinte në kundërshtim me ligjin e
konsultimit publik. Nuk merret mendimi i shoqërisë civile për politika penale ose sociale
për shembull nëse duhet të kishim burgje private, amnisti, por për çështje individuale
administrative të cilat i përkasin institucionit. Po krijohen organe këshillimore ose
orientuese por nuk duhen konfunduar gjërat. Tërheqja e mendimit dhe orientimit nuk
duhet ngatërruar me vendimmarrjen, pasi ajo vendoset në bazë kompetencash.”554
Parson na zbulon katër probleme kryesore të çdo sistemi të veprimit të cilat janë të
ndërlidhura me njëra tjetrën. Për më tepër ndikojnë në komunikimin me publikun.
1. Mobilizimin e resurseve dhe shpërndarjen e tyre në të gjithë sistemin, i cili kërkon
përshtatjen ndaj mjedisit;
2. Problemi i vendosjes së prioriteteve mes qëllimeve të sistemit dhe mobilizimin e
burimeve të sistemit për arritjen e qëllimeve;
3. Problemi i koordinimit dhe ruajtjen e marrëdhënieve të qëndrueshme mes njësive të
sistemit;
4. Problemi i sigurimit që aktorët e sistemit të shfaqin vlerat e duhura.555
Duke alternuar qasjet e Parson për ndërtimin e strategjive efektive të përgjegjshmërisë
sociale në figurën e mëposhtme është adaptuar një model i cili mund të jetë i aplikueshëm në
institucionet e drejtësisë. Ky autor i ka ndarë në katër kategori duke i emërtuar instrumentale,
politike, integruese dhe teoria e vlerave.556
Në fakt për këtë punim do t’i qëndrojmë besnik tre
parimeve kryesore atij të transparencës, llogaridhënies dhe përgjegjshmërisë të cilat kanë marrë
formën e parimeve universale jo vetëm në sektorin publik por edhe atë privat.
Fig. 44 Model mbi ndërtimin e strategjive të përgjegjshmërisë sociale në institucionet e drejtësisë
Qasjet e
përgjegjësisë
sociale
Përgjegjshmëria Transparenca Llogaridhënia
Objektivi Të forcojë zbatimin e ligjit për të drejtën e informimit dhe ligjin për njoftimin dhe
konsultimin publik
Konceptet Pranon detyrimet dhe merr
përsipër përgjegjësitë edhe
për çështje problematike, nxit
transparencën dhe debatin
konstruktiv për adresimin e
çështjeve të interesit publik.
Pranon mosarritjen e
Të hapur në informacion,
akses në dokumente zyrtare,
të hapur në procese,
aktivitete, veprime.
Publikojnë informacione në
interes të publikut edhe pa
kërkesa të veçanta. Dialog i
Raporton në mënyrë
periodike publikut dhe
palëve të interesit lidhur me
ecurinë e punës. Mbajnë
përgjegjësi publike për
veprimet dhe mosveprimet e
tyre. Japin llogari publikisht
554
Shih ibid 175 555
Shih ibid 541, fq. 66 556
Po aty
216
objektivave dhe paraqet
plane afatshkurtër për
zgjidhjen e tyre. Publiku ka
besim të lartë te institucioni
si autoriteti që ndjek interesin
e tyre. Ka standarde të qarta
për marrëdhëniet me
publikun.
vazhdueshëm me të gjitha
palët e interesit. Fshehja e
informacionit nuk
praktikohet dhe palët e
interesuara mund të marrin
informacion zyrtar pa
procedura burokratike dhe
kohë të zgjatur.
lidhur me vendimet e tyre
duke paraqitur procesin e
vendimmarrjes dhe pse
arritën në atë përfundim.
Përballja me publikun shihet
si angazhim i drejtë dhe jo
detyrim e ngarkesë.
Pritshmëritë Njohja me dispozitat ligjore
dhe marrja e masave për
zbatimin e detyrimeve.
Zhvillimi i takimeve me
stafin dhe organizimi i
grupeve të punës për
përmbushjen e detyrimeve
që rrjedhin nga kuadri
ligjor.
Hartimi dhe publikimi i
manualit të vlerave dhe
etikës së informimit dhe
komunikimit me palët e
interesuara.
Edukim dhe ndërgjegjësimi
i qytetarëve lidhur me të
drejtën për tu informuar.
Identifikimi i
problematikave, publikimi
dhe zgjidhjet alternative.
Komunikimi me publikun
dhe dhënia e sqarimeve.
Ndërmarrja e iniciativave të
komunikimit për çështjet
problematike nga ana e
institucionit dhe jo si
rrjedhojë e rrethanave.
Publikimi i detyrimeve dhe
përgjegjësive që ka
institucioni ndaj qytetarit.
Publikimi i masave
disiplinore apo masa të tjera
për shkelje të dispozitave
ligjore të informimit dhe
konsultimit publik.
Standarde të larta të etikës
dhe profesionalizmit të
stafit.
Shfaqin ndjenjën e
solidaritetit.
Publikimi i raporteve të
auditit dhe inspektimeve
lidhur me gjetjet,
konstatimet dhe
problematikat. Sikurse
organet monitoruese të
pavarura publikojnë
raporte monitorimi dhe
institucionet e drejtësisë
mund të përvetësojnë këtë
praktikë.
Publikimi i raporteve
vjetore të punës duke
përfshirë çështjet
problematike.
Forcimi i bashkëpunimit
me median.
Publikimi i raporteve
financiare dhe shpenzimet
e zërave buxhetore.
Publikimi i CV të stafit të
nivelit të mesëm dhe të
lartë sipas pozicioneve të
punës.
Raportimi i masave të
marra lidhur me ndjekjen
dhe zbatimin e
rekomandimeve të lëna nga
organe monitoruese.
Raportet janë publike dhe
mund të merren në zotërim
në forma të ndryshme,
faqen e internetit, kopje në
zyrën e takimeve me
qytetarët, njoftime për
median.
Veprimet kryhen në
përputhje me dispozitat
duke stimuluar
marrëdhënie konstruktive
me publikun.
Vendimmarrjet janë objekt
i konsultimit publik.
Organizimi i takimeve
periodike me grupet e
interesit, median dhe palë
të interesuara.
Diskutimi i rezultateve të
auditit dhe inspektimeve
me palët e interesuara.
Inkurajimi i debateve
konstruktive lidhur me
marrëdhëniet me publikun.
Krijimi i një sistemi të
kontrolluar dhe të
balancuar.
Komunikim i zgjeruar mbi
çështjet me interes të
publikut dhe palëve të
interesuara.
Të dhënat, faktet,
evidencat dhe
informacioni i komunikuar
është lehtësisht i
aksesueshëm dhe i
verifikueshëm.
Ndërmarrja e iniciativave
të komunikimit edhe për
çështjet më të ndjeshme.
Institucionet flasin,
përgjigjen rreth çështjeve
me interes të publikut nuk
i fshehin ato.
Në rast të ngjarjeve
negative dhe skrupuloze
nuk mjaftohen vetëm me
deklaratat për shtyp, por
përballen me publikun.
Janë dëgjues shumë të
mirë, reflektojnë dhe u
përgjigjen pyetjeve të
drejtpërdrejta.
Puna e tyre bazohet në
indikatorë të matshëm dhe
raportojnë mbi realizimin
e indikatorëve dhe
efektivitetin.
217
Zbatimi i parashikimeve ligjore në ligjin e informimit publikut dhe konsultimit publik do
të ofronin qasje praktike për zhvillimin dhe organizimin e marrëdhënieve me publikun. Për më
tepër, do të dëshmonin vullnetin e institucioneve të drejtësisë për të rritur përgjegjshmërinë
sociale dhe për të vepruar si aktorë aktiv në interesin e publikut. Përgjegjshmëria sociale merret
si një indikator matës për të vlerësuar qasjet e institucioneve të drejtësisë në marrëdhëniet me
publikun. Nëse vet institucionet e drejtësisë japin shenja të moszbatimit të akteve ligjore atëherë
nuk mund të pretendohet si i shërbejnë interesit publik dhe humbja e besimit si institucione në
shërbim të qytetarëve është e patjetërsueshme. Nisur sa më sipër, duke u bazuar në analizën
faktike të institucioneve të drejtësisë dhe mbështetur në të dhënat empirike, arrijmë në
konkludimin se:
Marrëdhëniet me publikun kryejnë funksione të ngushta e jo të plota dhe nuk janë
të mirë orientuar lidhur me rolin e tyre të përgjegjshmërisë sociale. Marrëdhëniet
me publikun kanë një kuptim dhe funksion më të gjerë se sa aplikohet në
institucionet e drejtësisë.
5.7 Publiku online
Gjatë punimit evidentuam e analizuam organizimin, funksionimin dhe efektivitetin e
marrëdhënieve me publikun duke u fokusuar te marrëdhëniet me grupin e synuar si familjarët e
personave me liri të kufizuar, gazetarët që mbulonin raportimet në sistemin e drejtësisë,
Avokatin e Popullit, shoqërinë civile. Sikurse u evidentua kishte problematika të theksuara në
organizimin dhe funksionimin e marrëdhënieve me publikun, si dhe detyrat që përmbushin
specialistët e marrëdhënieve me publikun i cili përqasej me rolin teknik sesa atë strategjik.
Gjithashtu, u pa se kishte një mospërputhje të veprimtarisë së marrëdhënieve me publikun me
kërkesat e publikut. Një qasje e re e cila po aplikohet gjerësisht nga institucione publike e jo
publike është komunikimi me publikun online. Duke pasur bindjen se shumica e njerëzve janë
online organizata të ndryshme kanë ndërmarrë planifikime strategjike që të investojnë më shumë
burime në online MP, krahasuar me çdo veprimtari tjetër të menaxhimit marketing.
Studimet më të fundit tregojnë se gjatë vitit 2013, 90% e bizneseve të ndryshme, duke
shfrytëzuar mediat sociale përdorën online MP si pjesë integrale të punës së tyre.557
Shoqata
Amerikane e Marrëdhënieve me Publikun rendit si një nga shqetësimet më kryesore të
kompanive aftësimin e stafit në online MP. Rritja e interesit për të qenë online, por edhe
shqetësimit për të aftësuar stafin në këtë drejtim, është i lidhur ngushtë me avantazhet dhe
lehtësitë që ofron interneti, si në aspektin e shpërndarjes, por edhe të mbledhjes së informacionit
rreth produkteve, ekspertizës apo shërbimeve të ofruara. Për më tepër, tashmë, ekspertët e MP
mund të bëjnë një vlerësim dhe monitorim të mbulimit të lajmit të tyre kundrejt listës së
shpërndarjes.558
Mesazhet dhe përmbajtja e marrëdhënieve me publikun paraqitet në formën e
557
Meritus Media “Master Online PR and Social Media Skills”, http://meritusmedia.com, aksesuar më 28 nëntor
2013 558
Dennis L. Wilcox, Bryan H. Reber, Public Relation Writing and Media Techniques, Pearson New International
Edition, 2012, fq. 9
218
rrëfimit të historive, lajmit, artikullit dhe shpeshherë nëpërmjet intervistave, ku ndër synimet
primare është të influencojnë në adaptimin dhe përfitimin e sjelljeve të reja, të cilat shpeshherë
marrin formën e “kushtetutës” brenda një komuniteti të caktuar. Nën këtë konglomerat
përpjekjesh, inovacionesh, aksionesh operacionale që ndërmarrin ekspertët e MP për të zotëruar
dukshëm hapësirën online duket se situata në institucionet e drejtësisë shqiptare paraqitet e
ndryshme.
Së pari, përveç mungesës së një strategjie apo platforme të komunikimit të
marrëdhënieve me publikun, vihet re një tranzicion apo jo angazhim në menaxhimin e publikut
online. Puna kryesore në rrjet e ekspertëve të marrëdhënieve me publikun fokusohet në
menaxhimin e faqes së internetit të institucionit. Kësisoj lajmet që prodhohen nga institucioni
hidhen online të cilat më së shumti përbëjnë deklarata të titullarëve, njoftime për shtyp, aktivitete
të institucionit apo deri në një farë mase të kufizuar promovim të punës së institucionit. Balle
veçon se jetojmë në kohën e internetit559
dhe komunikimi online stimulon pazarin e ideve por
gjithashtu është edhe një shenjë përfaqësimi për publikun virtual. Ndërkohë si në prokurorinë e
përgjithshme, gjykatën e Tiranës e drejtorinë e burgjeve publiku online nuk ndiqet. “Komunikimi
zyrtar kryhet nëpërmjet faqes zyrtare të internetit të prokurorisë”, sqaron Serani. Gjithashtu,
lundrimi dhe aktivizimi në mediat sociale nuk është pjesë e aktivitetit.560
Bloom dhe Konti i
konsiderojnë të dështuara marrëdhëniet me publikun nëse nuk kanë një pamje të qartë të publikut
të tyre. Ata propozojnë strategjinë dinamike të rritjes për të njohur publikun, e cila mund të
përsoset duke zbuluar përparësitë e analizave të brendshme.561
Kjo është e vlefshme edhe për
specialistët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë, të cilët e kanë të
domosdoshme ndërtimin e një platforme komunikimi edhe me publikun online. Kjo për arsyen se
mund të përfitojnë informacion mjaft të vlefshëm rreth perceptimeve të tyre për punën me
publikun dhe institucionin në tërësi. Për më tepër, mund të kuptohen problematikat kryesore dhe
gjithashtu mund të shërbejnë për identifikimin e objektivave për marrëdhëniet me publikun.
Së dyti kjo lloj qasje ndikon në zhvillimin e një dimensioni të ri të marrëdhënieve me
publikun, si dhe vënien në dispozicion të kanaleve të reja të komunikimit. Kjo ndihmon jo vetëm
në perceptimin e publikut online por edhe në të kuptuarit dhe njohjen më mirë se çfarë është
duke ndodhur rreth e rrotull. Është një praktikë rutinë tashmë në institucionet e drejtësisë por
edhe më gjerë konsultimi i shtypit. Natyrisht që qëllimi parësor është monitorimi lidhur me
mbulimin e lajmeve nga media, trajtimi që i bëjnë ngjarjeve të ndodhura apo hapësira e
rezervuar. Duke parë trendin dhe zhvillimin marramendës të teknologjisë dhe “pushtimin” e
mediave online nga një numër i lartë përdoruesish, ekspertët e marrëdhënieve me publikun nuk
mund të jenë kaq “indiferent”. Përkundrazi, si ekspertë të fushës është përgjegjësia e tyre të
ndërtuarit e marëdhënieve me publikun në linjë. Markman shprehet se duke u fshehur pas
kompjuterit dhe duke qenë larg shënjestrës së tyre njerëzit e kanë më të lehtë të shprehin
559
Shih ibid 23, fq. 684 560
Shih ibid 197 561
Robert Bloom, Dave Conti, The Inside Advantage: The Strategy that Unlocks the Hidden Growth in Your
Business, Mc Graw Hill, USA 2008, fq. 9
219
antagonizmin në jetën virtuale sesa reale.562
Kjo nuk do të thotë se gjithçka që thuhet në rrjet
mund të merret si e vërtetë, por nëse shqetësimet janë në rritje atëherë mund të shërbejë si shenjë
paralajmëruese për marrëdhëniet me publikun që diçka nuk shkon. Murati shpjegon se përdor
faqen personale të llogarisë në facebook për të promovuar punën e institucionit.563
Mund të jetë e
këshillueshme por çështja qëndron te reagimet. Duke marrë në konsideratë se pjesa më e
konsiderueshme e “miqve” në facebook nuk përbën publikun e institucionit është e vështirë të
analizosh efektivitetin e reagimeve, pasi publiku personal ka karakteristika të ndryshme me atë
institucional.
Së treti, publiku online mund të shfaq karakteristika krejt të ndryshme nga publiku
offline. Kjo e bën edhe më të vështirë punën e ekspertëve të marrëdhënieve me publikun për
menaxhimin e komunikimit në internet për shkak të mundësive të pafundme, kanaleve të
pakufizuar dhe një publiku i cili shfaqet në artikuj që prodhohen nga media si komentues, por
edhe si “shkrimtar të lirë” në llogaritë e tyre personale. Debatet me interes që paraqiten në
median sociale dhe që tërheq një numër të lartë përdoruesish mund të shërbejnë si pikënisje për
specialistët e marrëdhënieve me publikun për inicimin e fushatave ndërgjegjësuese por edhe
promovuese. Philips propozon “krijimin e një organizatë multi-funksionale që merret me
prioritetet, riorganizimin dhe çështjet e komunitetit online”. Kjo është e nevojshme pasi Philips
beson se:
“Është duke ndodhur një ndryshim i pashmangshëm në balancën e pushtetit duke lëvizur
larg nga institucionet drejt rrjeteve të qytetarëve; një sens i ripërtërirë i vlerës së
përbashkët bën thirrje për transparencë dhe bashkëpunim.”564
Ndërkohë që ideja e ngritjes së një organizate të tillë mund të mos jetë e realizueshme për
realitetin shqiptar në një periudhë afatmesme, ekspertët e marrëdhënieve me publikun duhet të
ndërgjegjësohen lidhur me komunikimin me publikun online. Në epokën digjitale interneti
konsiderohet si një mjet potencial për mbledhjen dhe shpërndarjen e informacionit. Si individë
që ushtrojnë profesionin e marrëdhënieve me publikun administrimi i publikut online nuk është
thjesht detyrë, por pritshmëri si rezultat i evoluimit, transformimit të mjeteve dhe kanaleve të
komunikimit, por edhe publikut. Ka edhe një arsye shtesë të cilin akademiku dhe studiuesi Fuga
e ilustron si më poshtë:
“Lajmi në rrjetet sociale dhe në mediat e reja masive online ka mundësi të preki
hapësirat e ngushta përreth individit sepse në radhë të parë ueb-i jep mundësi për atë që
quhet “long tail”, pra për të paraqitur edhe informacione që prekin pjesë relativisht të
vogla të audiencës. Kjo ndodh sepse hapësira dhe koha në ueb janë të pashtershme. Por,
562
Shih postimin me titull “Why Is Everyone on the Internet So Angry?”, publikuar më 25 maj 2015 në
http://www.abovetopsecret.com/forum 563
Shih ibid 154 564
Robert Phillips “Proposal - Tackling obstacles which prevent the internet from functioning as a powerful tool for
information sharing in an increasingly digital age.” Gjetur në http://www.global-economic-symposium.org më datë
03.12.2015.
220
megjithatë, vëmendja e publikut dhe koha që i kushton marrjes së informacionit nuk janë
të pafundme. Kjo bën të mundur që dhe lajmi, i cili mbulon hapësira të vogla të mbijetojë
duke u shpëtuar teknikave që e vendosin hierarkinë e informacionit nëpërmjet
seleksionimit dhe heqjes të lajmeve me interes më të vogël për audiencat e gjera.”565
Pra, sikurse evidentohet ekspertët e marrëdhënieve me publikun mund të marrin tre
mesazhe tejet të rëndësishme për punën e tyre. Uebi ofron mundësi për të gjithë, lejon
komunikimin dhe ndërveprimin ndërpersonal dhe lajmi në internet mbijeton. Si rrjedhojë,
publiku online ka potencialin për të qenë një komunikator faktesh, idesh, pëlqimesh e
mospëlqimesh dhe ndihet më pak i “kërcënuar” për tu shprehur lirisht. Nëse ekspertët e
marrëdhënieve me publikun synojnë ndërtimin e marrëdhënieve efektive nuk mund të asgjësojnë
mekanikisht komunikimin me publikun online, të kufizohen vetëm në menaxhimin e faqes së
internetit të institucionit apo të mos konsiderohet si pjesë e detyrave funksionale. Për shkak të
zhvillimit të internetit edhe marrëdhëniet me publikun kanë evoluar si profesion nga një qasje
tradicionale në qasje proaktive moderne të komunikimit. Media online visual.ly ka skicuar në
mënyrë grafike se si ka evoluar profesioni i marrëdhënieve me publikun. Interesant ishte fakti se
në ditët e sotme përpos roleve tradicionale, marrëdhëniet me publikun identifikohen si
ekspertëve të rrjeteve sociale, blogjeve, you tube, webinar, pinner e shumë të tjera.566
Ndikuar
nga info grafike e visual.ly në figurën 45 dhe 46 është përshtatur mënyra se si kanë evoluar
marrëdhëniet me publikun nga qasja tradicionale në qasjen moderne. Në të njëjtën kohë kanë
ndryshuar dhe pritshmëritë e komunikimit dhe reagimi i publikut. Sikurse e thamë edhe më sipër,
publiku online ka tendencën për të qenë më i drejtpërdrejtë dhe shpeshherë reagon më ashpër
kundrejt fenomeneve të ndryshme.
Fig. 45 Qasja tradicionale e marrëdhënieve me publikun
565
Artan Fuga “Fenomenologjia e raportimit nënlokal në web”, Thesis, Revistë Kërkimore Ndërkombëtare, Nr. 2,
Kolegji AAB, 2015, fq. 10-11 566
The evolution of public relations, gjetur në http://visual.ly/evolution-public-relations më datë 24.12.2014.
Institucioni
Media e shkruar
dhe vizive
Lajmi
Publiku
Fushata
promovuese
Produkti/
Rezultati
221
Nëse në qasjen tradicionale institucioni bashkëpunonte dhe monitoronte kryesisht median
e shkruar dhe vizive për mënyrën e mbulimit të lajmit, në qasjen moderne nuk ndodh kështu.
Personat që ushtrojnë profesionin e marrëdhënieve me publikun janë ekspertë edhe të
menaxhimit të komunikimit online. Natyrisht që përgjegjësitë e tyre shtohen, por në të njëjtën
kohë fuqizohet roli i tyre në institucion për shkak të kontributeve që mund të ofrojnë si krijues të
përmbajtjeve të informacionit online, menaxhues të komunikimit dhe komunitetit online.
Fig. 46 Qasja moderne e marrëdhënieve me publikun
Duke marrë në konsideratë prirjet dhe zhvillimet e komunikimit dhe marrëdhënieve me
publikun le të shikojmë reagimet e publikut online kundrejt institucioneve të drejtësisë. Për këtë
qëllim u përzgjodhën dhe u monitoruan për një periudhë afërsisht një 1 vjeçare tre media online.
Gazeta Panorama online, Dita online dhe Tema online u monitoruan nga data 7 janar 2015 deri
më 7 dhjetor 2015. Më konkretisht u hulumtua mbi lajmet apo historitë që mbulonin mediat
online nga institucionet e drejtësisë dhe reagimet e publikut të cilat reflektoheshin nëpërmjet
komenteve në fund të artikullit. Paraprakisht mund të themi se institucionet e drejtësisë zënë një
pjesë të konsiderueshme të hapësirës së lajmeve në mediat online. Prokuroria, gjykatat dhe
burgjet shërbejnë si burime informacioni, por edhe si mekanizma për verifikimin apo
Institucioni
Media e shkruar
dhe vizive
Kanalet e kërkimit
në internet Publiku
Fushata
promovuese
Produkti/
Rezultati
Online MP
Rrjetet
sociale Blogje Media
online
Reagon/Vlerëson/Kërkon/
Shpërndan/Ofron mendim/
Flet mbi përvojën
Online MP
Të tjera...
222
konfirmimin e lajmeve të ndryshme që përcillen te publiku. Nga ana tjetër është evident fakti i
përfshirjes së një numri të lartë komentuesish në artikuj që shkruajnë rreth institucioneve të
drejtësisë. Duket se në tre mediat e monitoruara, interes më të lartë përbëjnë lajmet që vijnë nga
prokuroria, për të vijuar me gjykatën dhe së fundmi burgjet.
Gjatë periudhës së monitoruar Tema online ka shkruar 124 artikuj duke iu referuar
ngjarjeve nga prokuroria, 84 artikuj që lidhen me vendime të gjykatave dhe 23 artikuj të
ndryshëm për sistemin e burgjeve. Numri i komentuesve më të lartë vihet re të artikujt për
prokurorinë, 1018 komentues, duke vijuar me lajmet nga gjykata 639 komente dhe burgjet 139
komente.
Pothuajse e njëjta situatë reflektohet edhe në dy mediat e tjera të monitoruar. Krahasuar
institucionet e drejtësisë me njëra-tjetrën, numrin më të lartë të artikujve te Panorama online e zë
prokuroria, 191 artikuj në të cilën kanë komentuar në total 1396 persona. 82 artikuj i referohen
aktualitetit dhe kronikave nga zhvillimet në gjykatë, në të cilat kanë komentuar 645 persona dhe
së fundmi burgjet, për të cilat janë raportuar 28 lajme dhe janë bërë pjesëmarrës 144 komentues.
Ndërsa Dita online ka shkruar 151 artikuj për prokurorinë e ndjekur nga 727 komentues në total,
102 artikuj për gjykatat komentuar nga 483 persona dhe 12 shkrime për burgjet komentuar nga
68 persona. Gjithashtu, vihet re se nga të tre mediat e monitoruara Panorama online ka një numër
më të lartë të raportimeve nga institucionet e drejtësisë, si dhe numrin më të lartë të komentuesve
për çdo institucion.
Fig. 47 Numri i artikujve dhe numri i komenteve sipas institucioneve të drejtësisë në mediat online
Panorama Online
Tema Online
Dita Online
Numri i artikujve për prokurorinë
191 124 151
Numri i komenteve
1396 1018 727
Numri i artikujve për gjykatat
82 84 102
Numri i komenteve
645 639 483
Numri i artikujve për burgjet
28 23 12
Numri i komenteve
144 139 68
Por çfarë qëndrimi mban publiku online rreth informacioneve apo lajmeve të ndryshme
që paraqitet në mediat në internet? Çfarë sjellje dhe reagime shfaqin ndaj institucioneve të
drejtësisë? A ndryshojnë perceptimet e tyre nga publiku offline? Situata edhe në këtë rast nuk
paraqitet pozitive për institucionet e drejtësisë. Në mënyrë të hapur edhe të drejtpërdrejtë publiku
online shpreh me tone të ashpra shpesh edhe denigrues mendimet bazuar në artikullin e publikuar
në median online. Veçanërisht kur bëhet fjalë për çështje të ndjeshme siç është rasti i vendimit të
gjykatës, ku familjarët pretendojnë se është lënë i lirë vrasësi i fëmijës së tyre. Jo vetëm që
223
komentohet në një gjuhë denigruese, por edhe vet qytetarët shprehin përvojat e tyre negative në
sistemin e drejtësisë, aty ku pretendohet se jepet drejtësi. Ja si shkruan një komentues:
“Kalova si emigrant në Greqi punova si qen për të siguruar të ardhura si unë dhe familja
ime dhe me këto pare u kthyem në Korçë për të investuar.. Që në fillim u zhgënjeva por
duke i dhënë kurajë vetes arrita të realizoja një ëndrrën time dhe puna filloi të më jepte
kënaqësitë që kisha ëndërruar. Por s’qe e thënë, një aksident dhe po shikoja se me
proceset gjyqësore kisha filluar të tatëpjetën time, sidomos nga ky gjyqtar jam rrjepur në
mënyrë konstante me premtimin se çdo gjë e kisha në vijë dhe rezultatet do të ishin
frytdhënëse. Por jo s’qe e thënë e lashë gjithë pasurinë time te vila “Th......” një ambient
ku bëheshin të gjitha pazarlliqet sidomos nga një i vetëquajtur pronar i saj që edhe ai me
korrupsion e kishte përfituar atë. Dhashë dhoro, të ngrëna të pira për gjyqtarët S. K., E.
P., R. L., A. K.567
dhe përfundimi asnjë gjë, ngela me gisht në gojë edhe mora po prapë
rrugën e kurbetit familjarisht me mendimin për të mos u kthyer më në këtë vend ku
korrupsioni të mbyt dhe të varfëron tej mase. Sidomos kur të marrin vesh që [ke lekë në
xhep] dhe të sulen me tatimorë, inspektorë të gjitha ngjyrave, notere dhe avokatë
mashtrues me lojë sekserësh si ajo e atij që e hiqte veten si pronar të muzeut të
përvetësuar padrejtësisht, që si kupton dot as edhe njëherë dhe sidomos të fundit
gjyqtarët si ata të kallëpit S. K. njerëzit më të babëzitur për të përfituar nga fatkeqësia e
të tjerëve........”568
Ky nuk është rasti i vetëm që komentuesit sjellin përvojat e tyre personale në formën e
denoncimeve publike për fenomene të ndryshme në institucionet e drejtësisë. Si menaxhues të
komunikimit dhe informimit, ekspertët e marrëdhënieve me publikun mund të hulumtojnë edhe
më tepër rreth fakteve që përcillen nga komentuesit. Mund të gjykohet se janë aludime, por nuk
mund të mos merret në konsideratë “shfryrja” e publikut në kanalet online. Nëse qasjet negative
dominojnë, atëherë mund të supozohet se janë disa çështje të cilat duhet të merren në
konsideratë. Aq më tepër si në rastin e sipërcituar kur komentuesit përmendin emra specifik. Por
ndoshta këtu shfaqet edhe problemi. Nëse individët janë në rrjetet online, ekspertët e
marrëdhënieve me publikun të institucioneve të drejtësisë nuk ndodhen online.
Në total në të tre mediat e monitoruara ishin lënë 3141 komente në lidhje me artikujt e
shkruar rreth ngjarjeve të prokurorisë, 1767 për gjykatat dhe 351 komente për informacione të
përcjella nga sistemi i burgjeve. Komentet janë kategorizuar dhe ndarë në 7 kategori: 1. Gjuhë e
indinjuar; 2. Fjalor denigrues; 3. Shfaqje mosbesimi; 4. Etiketime si institucione të korruptuara;
5. Përvoja personale; 6. Pa lidhje me artikullin; 7. Nuk binin dakord me komentet.
73% e artikujve rreth prokurorisë kishin të bënin me fillimin e hetimeve për çështje të
ndryshme dhe kërkesa paraqitur gjykatës për masë dënimi ndaj një të akuzuari. Pjesa tjetër kishte
të bënte me reagime të prokurorisë, deklarata të prokurorit të përgjithshëm, publikim raporti me
567
Emrat janë përmendur të plotë nga komentuesi, por për efekt të këtij punimi po përdorim inicialet, duke marrë në
konsideratë se është marrë në analizë fakti dhe jo fenomeni. 568
Koment nga komentuesi me pseudonimin “emigranti”. Data 04 dhjetor 2015 ora 16:49. Komentuar në artikullin
me titull “Gjyqtari Kallço gjakatar e xhepist u tall me dhimbjen”. Gazeta Panorama Online, 01 dhjetor 2015
224
të dhëna statistikore për çështjet në hetim dhe të përfunduara, fakte të reja për çështje hetimore të
bëra publike, zbardhje skandalesh, si dhe një artikull ku shkruhej për përplasje të prokurorisë me
gjykatën për lirimin e një të akuzuari. Duke iu referuar komenteve, 33% e komentuesve
shpreheshin të indinjuar rreth punës së prokurorisë, ndërsa 28% shfaqnin mosbesim. 16% e tyre e
konsideronin si institucion të korruptuar dhe po 16% përdornin fjalor denigrues kundrejt
institucionit të prokurorisë.
Graf. 20 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për prokurorinë
81% e lajmeve nga gjykatat kishin të bënin me vendimet që jepeshin nga këto organe.
Natyrisht, vendimet e dhëna dhe të publikuara në mediat online ishin të lidhura me ngjarje të
cilat kishin krijuar një impakt publik. Këtu mund të përmendin rastin Xhuvani, Fullani, çështjen
Mjacaj, Hoxhallari, etj. Artikuj të tjerë të publikuar për gjykatën lidheshin me dhënie shpjegime
për marrjen e vendimit, sikurse ishte rasti Fullani, pezullim urdhri ministror, sikurse urdhri i
Ministrit të Shëndetësisë për testimin e infermierëve, etj.
Nga komentet në artikuj evidentohet se vendimet e gjykatës konsiderohen jo vetëm të
padrejta, por edhe të korruptuara. 35% e komentuese e konsideronin si institucion të korruptuar,
ndërsa 24% shpreheshin të indinjuar rreth punës së gjykatës. 24% e komentuesve shfaqeshin të
indinjuar rreth vendimeve të dhëna nga gjykata, kurse 22% e komentuesve përdornin një fjalor
denigrues rreth vendimeve dhe punës së gjykatës. 11% e tyre shfaqnin mosbesim në punën e
gjykatës dhe 5% e komentuesve kanë sjellë përvojat personale të çështjeve të gjykimit. “Gjykatë
e korruptuar dhe kriminele. Çfarë duhet të bëjë një person më shumë në Shqipëri që të qëndrojë
në burg...”- pyet një komentues.569
569
Koment në artikullin me titull “Gjykata e Lartë çon në shtëpi deputetin Armando Prenga”, Dita Online postuar
më 23 Nëntor, 2015 tek Lajme Flash.
33%
16%
28%
16%
3% 3% 1% Shpreheshin të indinjuar
rreth punës së prokurorisë
Përdornin fjalor denigrues rreth punës së prokurorisë
Shprehnin mosbesim në punën e prokurorisë
E konsideronin si institucion të korruptuar
Sillnin përvojat personale
Komenti nuk kishte lidhje me artikullin
Nuk binin dakord me komentet paraprake
225
Graf. 21 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për gjykatën
Një numër më i ulët artikujsh lidhur me burgjet, por edhe një numër më i ulët komentesh
krahasuar me prokurorinë dhe gjykatën. Megjithatë, nuk do të thotë se problematikat janë më të
pakta. 36% e komentuesve nuk kishin besim te puna që kryhet në sistemin e burgjeve, kurse 26%
e komentuese shpreheshin të indinjuar lidhur me trajtimin e të burgosurve në burgje. 13% e
komentuesve kanë përdorur një fjalor denigrues, ndërsa 10% e kanë etiketuar si institucion të
korruptuar.
Duke i krahasuar institucionet me njëra tjetrën, referuar komenteve në artikujt e mediave
online, përqindjet më të larta (33%) për prokurorinë shfaqnin indinjatë për punën e këtij
institucioni, për gjykatën rezultatet në numër më të lartë (35%), komentet i konsideronin si
institucion i korruptuar, ndërsa për burgjet komentet me përqindjet më të larta (36%) tregojnë
mosbesimin e publikut në punën që kryhet në këtë institucion. Nëse ekspertët e marrëdhënieve
me publikun do të kryenin një monitorim periodik të mediave online, mbulimit të lajmeve dhe
komenteve të publikut, mund të shërbenin si orientime për fushat që kërkonin përmirësim, si dhe
vendosjen e objektivave afatshkurtra. Gjithashtu, mund të shërbenin për të kuptuar natyrat
sociale të problemeve dhe të shërbenin si indicie për krijimin e fushatave për marrëdhëniet me
publikun online.
Është e kuptueshme që ekspertët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë duhet të kuptojnë rolin e këtij profesioni dhe të përqafojnë qasjet e reja të komunikimit
dhe marrëdhënieve me publikun. Mbi të gjitha, është një disiplinë së cilës zhvillimi i
teknologjisë, mjeteve dhe kanaleve të komunikimit i sugjestion përfitimin e aftësive
polikualifikuese e për më tepër hartimin dhe zbatimin e platformave të suksesshme në
marrëdhëniet me publikun offline dhe online.
24%
22%
11%
35%
5%
2% 1% Shpreheshin të indinjuar rreth punës së gjykatës
Përdornin fjalor denigrues rreth punës së gjykatës
Shprehnin mosbesim në punën e gjykatës
E konsideronin si institucion të korruptuar
Sillnin përvojat personale
Komenti nuk kishte lidhje me artikullin
Nuk binin dakord me komentet paraprake
226
Graf. 22 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për burgjet
26%
13%
36%
10%
2% 5%
8%
Shpreheshin të indinjuar rreth punës së burgjeve
Përdornin fjalor denigrues rreth punës së burgjeve
Shprehnin mosbesim në punën e burgjeve
E konsideronin si institucion të korruptuar
Sillnin përvojat personale
Komenti nuk kishte lidhje me artikullin
Nuk binin dakord me komentet paraprake
227
KAPITULLI VI. ALTERNATIVA STRATEGJIKE TË MARRËDHËNIEVE ME
PUBLIKUN PËR INSTITUCIONET E DREJTËSISË
Në kapitujt pararendës u diskutua se marrëdhëniet me publikun kanë një rol më të zgjeruar dhe
multifunksional se sa rolet që përmbushin ekspertët e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë. Sikurse u provua edhe në hipotezat e punimit, marrëdhëniet me
publikun në institucionet e drejtësisë nuk mund të konsiderohen si një profesion i vërtetë ndikuar
nga një sërë faktorësh.
Së pari miratimi i Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr. 474 datë 16.06.2011 “Për
përcaktimin e standardeve të procedurës që duhet të ndiqet gjatë hartimit dhe miratimit të
strukturave organizative të administratës publike” pati ndikim të drejtpërdrejtë në organizimin e
marrëdhënieve me publikun në drejtorinë e burgjeve por edhe në gjykatë. Strukturat e MP në
këto dy institucione u shkrinë, ndërsa në prokurorinë e përgjithshme vijoi edhe me strukturimin e
ri, sektori i marrëdhënieve me publikun. Ky realitet nxit debatin për analizimin e një faktori tjetër
që përbën dhe faktorin e dytë.
Pra, së dyti njohjen dhe vlerësimin e titullarëve të institucioneve të drejtësisë mbi
rëndësinë e një strukture të veçantë për organizimin dhe menaxhimin e marrëdhënieve me
publikun. Propozimet për ndryshime strukturore, të cilat për hir të së vërtetës në administratën
publike janë periodike, hartohen në varësi të vizionit dhe orientimit të drejtuesve të
institucioneve. Në një kohë kur më shumë se kurrë forcimi i marrëdhënieve me publikun luan një
rol kyç, për gjykatën dhe burgjet nuk shihet e nevojshme ekzistenca e një strukturë të veçantë e
cila angazhohet në komunikim, informim dhe përfitimin e informacionit për institucionin, i cili
mund të vlejë si analizë për të gjeneruar platforma të suksesshme të komunikimit të brendshëm
dhe të jashtëm, të njohjes së problematikave kryesore sipas perspektivës së publikut dhe krijimin
e një identiteti si institucione në shërbim të publikut.
Së treti, rolet që përmbushin ekspertët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë. Ka një keq perceptim, edhe nga vet personat që ushtrojnë këtë profesion, mbi detyrat
që duhet të kryejnë. Në plan të parë vihen takimet me qytetarët, marrëdhëniet me median, lidhjet
me organizata të ndryshme, apo azhurnimi i faqes së internetit. Duke u kufizuar në këto detyra
rutinë, vet personat që ushtrojnë marrëdhëniet me publikun prodhojnë një lloj “stigmatizimi” për
këtë profesion, si specialistë që kryejnë detyra teknike dhe nuk kanë një potencial dhe
përgjegjshmëri të vërtetë për përmbushjen e qëllimeve dhe objektivave të institucionit që
përfaqësojnë. Ky koncept i ngushtë i rolit të marrëdhënieve me publikun që ekziston midis
praktikuesve të MP, por edhe drejtuesve është vërejtur si fenomen shqetësues edhe nga Berger
dhe Reber. Ata sugjerojnë:
“Në qoftë se profesioni dëshiron të rrisë legjitimitetin social dhe ndikimin në një shkallë
më të madhe, duhet të rimendojmë rreth praktikës çfarë është dhe mund të jetë, çfarë ka
dhe mund të bëjë. Për të konceptuar marrëdhëniet me publikun si diçka tjetër më shumë
se menaxhimin e komunikimit dhe krijimin e imazhit, pikësëpari praktika duhet të
zhvishet nga disa mite në të cilat është ngulitur dhe më pas t’i vendosen burime
228
potenciale të pushtetit dhe të shqyrtohet se si marrëdhëniet me publikun ndërthuren me
marrëdhëniet e vazhdueshme të pushtetit brenda institucioneve.”570
Së katërti, formimi profesional i personave që ushtrojnë marrëdhëniet me publikun në
institucionet e drejtësisë ndikon në caktimin e roleve dhe detyrave. Një specialist i mirëorientuar
drejt fushës që mbulon dhe me një formim akademik të caktuar ka pritshmëri më të larta gjatë
kryerjes së detyrës dhe në të njëjtën kohë mund të mbulojë më me profesionalizëm detyrat që i
ngarkohen. Është më kërkues në drejtim të legjitimitetit të profesionit dhe fushës që mbulon. Në
rastin e specialistëve që mbulojnë marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë, duke
qenë se personat që ushtrojnë këtë profesion nuk kanë përfunduar studimet relevante (vetëm 1
rast nga 5 specialistët që kryejnë marrëdhëniet me publikun kanë përfunduar studimet në
gazetari) mund të “mjaftohen” me detyrat që realizojnë. Si rrjedhojë, ushtrimi i praktikës është i
paplotë për shkak të pasivitetit të specialistëve të marrëdhënieve me publikun. Për më tepër,
mund të jetë si element analize dhe vlerësimi që ndikon në vendimmarrje gjatë procesit të
ristrukturimit organizativ institucional.
Së pesti, pritshmëritë e publikut janë në rritje dhe mundësitë për të adresuar problematika
apo për të ngritur kauza janë të ndryshme. Vet institucionet e drejtësisë kanë vënë në dispozicion
disa kanale komunikimi për marrëdhëniet me publikun. Referuar të dhënave empirike të punimit
mjetet në zbatim nuk kanë qenë të efektshme për rritjen e besimit të publikut në këto
institucioneve, ndërtimin e marrëdhënieve bashkëpunuese me median dhe institucioneve të
pavarura, OJQ, si dhe grupe tjera të interesit. Kjo për shkak të mungesës së një platforme të qartë
të marrëdhënieve me publikun dhe moskonceptimin e saktë të tyre.
Së gjashti, teknologjia e informacionit është në zhvillim të vazhdueshëm, mediat sociale
janë gjithnjë e në rritje duke sfiduar mediat tradicionale. Këto zhvillime sugjestionojnë qasjet e
reja të komunikimit që duhet të kenë në fokus marrëdhëniet me publikun në institucionet e
drejtësisë. Praktikuesit e marrëdhënieve me publikun në disa organizata i vishet atributi i
inovatorit të qasjeve të reja. Në mënyrë tipike, kjo qasje duhet të përqafohet nga specialistët e
marrëdhënieve me publikun, e cila mund të ndikojë në forcimin e pozitave brenda institucionit.
Nisur nga parashtrimet e mësipërme mund të kryejmë një analizë tërthore të situatës së
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë sipas modelit SWOT.
6.1 Analiza SWOT
Mekanizëm efektiv për të identifikuar problematikat kryesore të një institucioni është kryerja e
një analizë të thellë dhe të tërthortë duke u fokusuar në katër aspekte: 1. Pikat e forta; 2. Pikat e
dobëta; 3. Mundësitë dhe 4. Kërcënimet. E njohur si SWOT Analysis, ky model zbatohet nga
shumë organizata ndërkombëtare e lokale për tu njohur në mënyrë konstante me çështjet që janë
duke u realizuar mirë dhe ato që po ecin keq brenda organizatës, si dhe një analizë të mjedisit të
jashtëm lidhur me mundësitë dhe kërcënimet kryesore që mund të ndikojnë në mosrealizimin e
qëllimeve. Në perspektivën e marrëdhënieve me publikun, analiza SWOT mund të shërbejë si
570
Shih ibid 395 fq. 2
229
një mjet i rëndësishëm për tu njohur me situatën aktuale të institucionit, por më tepër “si një
proces iluminues duke nënvizuar çfarë nevojitet që të bëhet dhe vendosja e problemeve në
perspektivë”571
.
Të analizuarit dhe të kuptuarit se si janë duke funksionuar marrëdhëniet me publikun
duket e nevojshme jo vetëm për specialistët që mbulojnë këtë fushë në institucionet e drejtësisë,
por edhe në një spektër më të gjerë. Çështja qendrore mbetet që specialistët e marrëdhënieve me
publikun të analizojnë çfarë ndodh në institucionin e tyre dhe të zbërthejnë impaktin në publik.
Eksplorimi i faktorëve pozitivë të cilët ndikojnë në realizimin e objektivave të punës dhe listimi i
elementeve negativ që sollën pasoja jo të kënaqshme duhet të përcaktohet si një domosdoshmëri
në praktikën e marrëdhënieve me publikun. Murati shprehet se drejtoria e burgjeve është në
proces të hartimit të një strategjie të marrëdhënieve me publikun.572
Por ky proces duhet të
paraprihet nga një analizë SWOT në mënyrë që strategjia që do të hartohet të identifikojë të
gjitha mangësitë që duhen korrigjuar.
Nëse do të kryejmë një analizë SWOT të institucioneve të drejtësisë të marra si rast
studimor në këtë punim mund të vërejmë një reflektim të qartë të potencialeve që ata kanë, por
në të njëjtën kohë sfidat asimetrike të marrëdhënieve me publikun. Duke vënë theksin në
promovimin e objektivave dhe qëllimeve të institucionit, marrëdhëniet me publikun kanë lënë në
“harresë” aplikimin e modeleve të suksesshme që ndihmojnë në të kuptuarin dhe njohjen e
publikut të jashtëm dhe të brendshëm. Si rrjedhojë, divergjencat në marrëdhëniet me publikun në
institucionet e drejtësisë kanë ardhur në rritje. Ky fenomen është qartësisht i reflektuar nga të
dhënat empirike që ka sjellë ky punim. Të ndodhur përballë kësaj situatë, marrëdhëniet me
publikut e kanë të nevojshme epitizimin e qasjeve sistematike për vlerësimin e situatës apo të një
fushe specifike në sektor. Thelbi i këtyre qasjeve është maksimizimi i pikave të forta/mundësive
dhe reduktimi i pikave të dobëta/kërcënimeve. Pradel, Corstens dhe Vermeulen sjellin në
vëmendje se “në kushtet e globalizmit ndeshemi në planin ndërkombëtar jo vetëm me krizën
ekonomike globale, por edhe me rrjedhojat e saj, me krizën e shoqërisë bashkëkohore, të sistemit
të vlerave dhe të rritjes së vazhdueshme të krimit të organizuar dhe të kriminalitetit në tërësi. Kjo
gjendje ndikon në formimin e opinioneve dhe të teorive negative apo skeptike ndaj sistemit të
drejtësisë penale”.573
Bashkëlidhur edhe këtë faktor, aplikimi i teknikës për analizën aktuale të marrëdhënieve
me publikun mund të vendoset si prioritet. Për më tepër, specialistët e marrëdhënieve me
publikun mund të rrisin influencën dhe legjitimitetin e tyre brenda institucionit nëpërmjet
aplikimit të teknikave bashkëkohore, të cilat për shumë institucione të niveleve të ndryshme janë
konvertuar në praktika pune. Berger dhe Reber shtojnë se kjo analizë mund të zbulojë
marrëdhëniet që janë krijuar në aspektin social dhe organizativ, ndikime të brendshme dhe të
jashtme, si dhe ndikime nga burime të tjera politike dhe rezultate politike.574
571
Shih http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/4_methodology/meth_swot-analysis.htm. Aksesuar më 12.12.2015 572
Shih ibid 154 573
Jean Pradel, Gert Corstens, Gert Vermeulen, E drejta penale evropiane, Botimet Papirus, Tiranë 2010, fq.12 574
Shih ibid 395
230
6.1.1 Pikat e forta
Kur flasim për pikat e forta të institucioneve të drejtësisë në lidhje me marrëdhëniet me publikun
janë identifikuar disa praktika të cilat mund të merren si teknika pozitive në përmirësimin e
marrëdhënieve me publikun. Nga ana tjetër mund të konsiderohen si hapa të vogla dhe të
ngadalta krahasuar me zhvillimet dhe parimet e përgjithshme të funksionimit të marrëdhënieve
me publikun. Le t’i marrim me radhë pikat e forta të identifikuara në këtë punim.
Inicimi i praktikave pozitive dhe bashkëpunuese me organizatat jo qeveritare dhe
Avokatin e Popullit. Një praktikë e cila filloi të forcohej në fillim të vitit 2008 dhe u bë pjesë e
detyrimeve institucionale në zbatim të prioritetit 12 të Bashkimit Evropian. Për ish drejtorin e
përgjithshëm të burgjeve këto praktika mund të konsiderohen si zhvillimet më të rëndësishme në
kuadrin e marrëdhënieve me publikun.575
Konsultimi i shoqërisë civile për projekte në fushën
legjislative, organizimi i aktiviteteve të përbashkëta, kërkesa e llogarisë dhe llogaridhënia
Avokatit të Popullit për çështje shqetësuese të ngritura nga qytetarët dhe media përbëjnë aspekte
pozitive në drejtim të marrëdhënieve me publikun. Kati shprehet se “institucionet e drejtësisë
janë ndërgjegjësuar për rolin dhe bashkëpunimin me shoqërinë civile. Ajo që në fillim erdhi si
një kërkesë në rritje nga ndërkombëtarët, në ditët e sotme mund të flasim pa hezitim për një qasje
të qëndrueshme dhe proaktive me shoqërinë civile”.576
Funksionimi i zyrave të pritjes dhe shërbimit të qytetarëve. Pavarësisht profesionalizmit
të specialistëve që merren me pritjen dhe trajtimin e kërkesave të publikut, sigurimi i një zyre për
pritjen e qytetarëve mund të konsiderohet si praktikë pozitive e institucioneve. Është e
rëndësishme për qytetarët në veçanti ekzistenca e një zyre dedikuar atyre. Natyrisht, që të marri
kuptim të plotë, këto zyra duhet të jenë funksionale dhe të shërbejnë për trajtimin dhe zgjidhjen e
çështjeve të publikut. Të tre institucionet e marra si rast studimor në këtë punim kishin një zyrë
për qytetarët, së cilës nëse do t’i visheshin kompetenca të gjera mund të konsiderohej kyçe për
zhvillimin e marrëdhënieve me qytetarët.
Aplikimi i mekanizmit të kërkesë ankesës. Është pozitive që institucionet e drejtësisë kanë
investuar në ngritjen e mekanizmit të kërkesë ankesës. Një proces i administruar në forma të
ndryshme nga një institucion në tjetrin. Edhe ekspertët e marrëdhënieve me publikun e
shikojnë si një pjesë vitale të punës së tyre administrimin e këtij mekanizmi. Për ta është edhe
një nga format më efikase për të identifikuar çështjet më problematike sipas optikës së
publikut, por në të njëjtën kohë mund të marrin në analizë rastet që përsëriten më tepër me të
njëjtin subjekt. Ky aspekt merret edhe si një lloj shenjë treguese për të kategorizuar llojin e
kërkesë ankesave dhe për të regjistruar ndjekjen e çdo çështje.
Vënia në dispozicion e numrave falas dhe akses në faqet online për të denoncuar
korrupsionin apo adresuar problematika të ndryshme. Megjithëse nuk ka një informacion të
saktë lidhur me përdorimin e numrave falas nga qytetarët për denoncimin e rasteve të
korrupsionit apo aksesin në faqet online, për shkak se institucionet nuk publikojnë raporte
publike periodike lidhur me këtë fakt, kjo taktikë përbën një element të rëndësishëm për
zhvillimin e marrëdhënieve me publikun. Ofrimi i mundësive të reja për të komunikuar me
575
Shih ibid 148 576
Shih ibid 59
231
publikun vjen si rrjedhojë e zhvillimit të teknologjisë, por edhe kanaleve të komunikimit. Kjo
përbën një qasje të re të marrëdhënieve me publikun e cila arriti një lloj konsolidimi si praktikë
në vitin 2014.
Rritja e ndërgjegjësimit për decentralizimin e informacionit dhe delegimin e pushtetit.
Vet aktorët e sistemit të drejtësisë gjatë intervistave me pyetje të hapura për këtë punim
argumentuan se decentralizimi i informacionit duhet të shikohet si një mundësi për forcimin e
transparencës me publikun, por edhe llogaridhënien. Decentralizimi i informacionit mund t’i
hapë rrugë dhe decentralizimit të pushtetit, apo mos përqendrimin e të gjithë problematikave në
institucionin qendror.577
Të paktën në fushën e komunikimit publik dhe marrëdhëniet me median
institucionet e varësisë duhet të marrin më shumë kompetenca duke lehtësuar ngarkesën dhe
përqendrimin e të gjitha çështjeve në nivelin më të lartë të organizimit. Kjo hapësirë pikësëpari
duhet të miratohet nga institucioni qendror. Idetë e para janë duke u përpunuar në prokurori dhe
në gjykatë, ndërsa duket se drejtoria e burgjeve ka filluar një nismë paraprake edhe pse në
nivelin fillestar.578
Rritja e ndërgjegjësimit për transparencën ndaj publikut dhe konsiderimin e publikut si
një partner i rëndësishëm për zbatimin e programeve. Produkt kryesor i ligjit të ri të informimit
publik ishte ndërgjegjësimi i institucioneve të administratës publike për transparencën ndaj
publikut. Të paktën në tre institucionet e monitoruara vërehet një ndërgjegjësim më i lartë sa i
përket detyrimit për kthimin e përgjigjeve, por edhe bashkëpunimit me aktorë të ndryshëm për
zbatimin e programeve. Kjo nuk do të thotë se institucionet janë më transparente apo shfaqen më
korrekte në kthimin e përgjigjeve të palëve të ndryshme. Ajo që evidentohet ka të bëjë me sensin
e përgjithshëm të ndërgjegjësimit për bashkëveprim, ndërgjegjësim dhe se transparenca nuk
është një zgjidhje personale e institucioneve, por një kërkesë e parevokueshme e kërkesave që
listohen për aderimin në Bashkimin Evropian.
Inicimi i fushatave sensibilizuese për denoncimin e korrupsionit. Është bërë më se i qartë
fakti i nivelit të lartë të korrupsionit në sistemin e drejtësisë, sa që mund të thuhet se në historinë
e shtetit shqiptar nuk është evidentuar kaq në mënyrë të hapur nga të gjitha palët nevoja për të
luftuar korrupsionin, sikurse në ditët e sotme. Si rrjedhojë e presioneve të ndërkombëtarëve, por
edhe si një faktor kyç që ka ndikuar në humbjen e besimit të publikut kundrejt institucioneve të
drejtësisë, vet institucionet kanë filluar fushata sensibilizuese për denoncimin e korrupsionit.
Ministria e Drejtësisë në kuadër të luftës kundër korrupsionit gjatë muajit nëntor 2013 filloi
transmetimin e spotit televiziv në disa media elektronike kombëtare “Stop korrupsionit në
drejtësi”.579
Ndërsa drejtoria e burgjeve bazuar në një studim të kryer gjatë muajit tetor 2014
zhvilloi një fushatë sensibilizuese me stafin dhe personat me liri të kufizuar për mospërfshirje në 577
Shih ibid 300 578
Në kategorinë e aktiviteteve të faqes online, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve bën të ditur se ka nisur trajnimi
mbi komunikimin publik në burgje. Sipas shpjegimeve në njoftim “me qëllim kryesor menaxhimin e duhur të
marrëdhënieve me publikun, autoritetet lokale, organizata dhe mediat, ka nisur trajnimi i stafeve të IEVPenale në të
gjithë vendin. Gjashtë module teorike që janë përfshirë në këtë trajnim kanë për qëllim përgatitjen e kapaciteteve
komunikuese për përballimin e çdo situate si dhe menaxhimin e kërkesave për informacion mbi punën dhe sigurinë
në IEVPenale.” E disponueshme në http://www.dpbsh.gov.al/newweb, gjetur më 20.11.2015. 579
Shih Ministria e Drejtësisë, “Stop Korrupsionit në Drejtësi” publikuar më 01 nëntor 2013. Gjetur më datë
15.11.2013 në http://www.drejtesia.gov.al/al/multimedia/video-galeri/ministria-e-drejtesise-stop-korrupsionit-ne-
drejtesi
232
akte korruptive.580
Megjithatë, kjo nuk është një listë shteruese pasi në këndvështrime të
ndryshme vet institucionet e drejtësisë mund të identifikojnë pika të tjera të forta të
marrëdhënieve me publikun.
6.1.2 Pikat e dobëta
Nëse do të fokusohemi në pikat e dobëta të organizimit të marrëdhënieve me publikun, çështjet e
identifikuara pasqyrojnë fushat të cilat kanë nevojë për përmirësim apo kërkojnë një vëmendje
më të veçantë. Sikurse është evidentuar gjatë punimit, për shkak të humbjes së besimit të
publikut, organet e drejtësisë nuk perceptohen si institucione të vlerave. Mos pozicionimi i drejtë
i marrëdhënieve me publikun ka sjellë jo vetëm mungesën e një sistemi vlerash, por ka ndikuar
në lindjen e një sërë faktorësh jo të përshtatshëm për mbarëvajtjen e institucioneve me një
rëndësi të konsiderueshme sikurse janë gjykata, prokuroria dhe burgjet.
Zbatimi në mënyrë të pjesshme të ligjit të informimit publik dhe të konsultimit publik.
Drejtuesja e Komitetit Shqiptar të Helsinkit vë në dukje se nëse institucionet do të zbatonin këto
dy ligje mund të thuhet pa hezitim se janë në drejtimin e duhur të organizimit të marrëdhënieve
me publikun. Por vihet re se institucionet ende kanë probleme për zbatimin në praktikë të
ligjeve.581
Nga monitorimi u vu re se në zbatim të akteve ligjore të ligjit të informimit publik
prokuroria dhe drejtoria e burgjeve kishin hartuar programin e transparencës, ndërsa gjykata
ende jo. Sa i përket ligjit të konsultimit publik standardet në qasjen e realizimit të parashikimeve
në dispozitat ligjore kërkojnë adresimin e masave specifike dhe relevante nga institucionet e
drejtësisë.
Mospërfshirja në vendimmarrjet strategjike të specialistëve të MP. Nëse flasim për
përmirësim të shërbimit ndaj publikut dhe e përcaktojmë si një objektiv të rëndësishëm në
funksion të marrëdhënieve me publikun është e kuptueshme kontributi që mund të sjellin
ekspertët e fushës. Por jo vetëm kaq. Si njohës të aktivitetit dhe mjedisit të brendshëm e të
jashtëm të institucionit, specialistët e marrëdhënieve me publikun mund të ofrojnë inpute të
rëndësishme në vendimmarrjet strategjike. Faktorë që lidhen me aktivitetin që mbulojnë
specialistët e MP në institucionet e drejtësisë, por edhe karakteristikat profesionale e edukuese
mund të luajnë një rol në këtë aspekt. Berber dhe Reber kanë identifikuar dy arsye të qenësishme
të cilat përputhen me këtë punim. Të dhënat empirike të përfituara nga studimi i tyre saktësojnë
se:
“Drejtuesit institucional nuk kuptojnë rolin dhe vlerën e profesionit të marrëdhënieve me
publikun dhe nuk i konceptojnë specialistët e marrëdhënieve me publikun si pjesëtarë
legjitim në vendimmarrjet strategjike. Nga ana tjetër, specialistët e marrëdhënieve me
publikun shfaqin shenja pasiviteti, mungesë përvoje, mangësi në aftësitë drejtuese ose
strategjike, apo janë të fokusuar vetëm në promovim. Në këtë rast, forcohet një bindje e
gjerë se profesioni është i margjinalizuar.”582
580
Shih http://www.dpbsh.gov.al/newweb, “Nis fushata anti-korrupsion në sistemin Penitenciar”, publikuar më
16.10.2014. Gjetur më 30.10.2015 581
Shih ibid 175 582
Shih ibid 395
233
Mungesa e një platforme apo strategjie të qartë të marrëdhënieve me publikun. Në një
formë apo mënyrë tjetër duket se marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë
funksionojnë pa platforma. Vihet re se për institucionet e drejtësisë është ende herët të flitet për
objektiva specifike, të matshme, të arritshme, reale dhe të realizueshme brenda një afati kohor të
caktuar. Jo vetëm në përcaktimin e objektivave të marrëdhënieve me publikun, por edhe në një
këndvështrim të përgjithshëm të objektivave institucionale konstatohet një konceptim jo i drejtë i
tyre, krahasuar me kriteret SMART. Në mungesë të tyre bëhet edhe më i vështirë analizimi i
raporteve vjetore të institucioneve të drejtësisë dhe kontributi real që kanë ofruar për
përmirësimin e marrëdhënieve me publikun dhe sferave të tjera të veprimtarisë.
Mungesa e strukturave të veçanta në gjykatë dhe drejtorinë e burgjeve të sektorit të
marrëdhënieve me publikun. Ky faktor mund të trajtojë në thelb gjithë problematikat e
marrëdhënieve me publikun. Nëse nuk ekziston një strukturë e veçantë atëherë nuk mund të
flasim për zhvillim bashkëkohor të kësaj praktike, por thjesht do të fokusohemi në disa detyra
specifike sikurse ndodh në drejtorinë e burgjeve dhe në gjykatë. Një shqetësim që ngrihet edhe
nga vet specialistët të cilat përpos funksionit për të cilin janë emëruar duhet të përmbushin dhe
detyra të marrëdhënieve me publikun. Dublikimi i detyrave dhe funksioneve ndikon në
mosrealizimin 100% të njërës ose tjetrës, shpjegon Murati.583
Mosnjohja e koncepteve të plota rreth marrëdhënieve me publikun. Kjo praktikë ka një
shtrirje më të gjerë krahasuar me atë që konceptohet apo ushtrohet nga specialistët e
marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë. Është i padiskutueshëm roli i
marrëdhënieve me publikun si lidhës të institucionit me botën e jashtme, por edhe krijimin e një
klime konstruktive në mjedisin e brendshëm të punës. Margjinalizimi i funksionit vjen edhe si
rrjedhojë e fokusimit në disa role dhe zhvlerësimin natyral nga vet specialistët (ndoshta në
mënyrë të pavullnetshme) të funksioneve të marrëdhënieve me publikun.
Praktika jo bashkëkohore në menaxhimin e marrëdhënieve me publikun. Nga hulumtimi i
praktikave që aplikoheshin në institucionet e drejtësisë për menaxhimin e marrëdhënieve me
publikun u vu re se fokusoheshin në praktikat tradicionale. Profesioni ka evoluar dhe ka marrë
formën e një menaxheri të mirëfilltë të komunikimit dhe marrëdhënieve. Nëse marrëdhëniet me
publikun në institucionet e drejtësisë do të mbeten vetëm në stadin e pritjes me qytetarët,
monitorimit të medias, përgatitjes së konferencave për shtyp e disa formave të tjera të
komunikimit tradicional është e dukshme ndikimi dhe pozicionimi brenda strukturës
organizative. Është i qartë fakti që rol kryesor luan drejtuesi i institucionit, por në të njëjtën kohë
aftësitë që shfaqin ushtruesit e profesionit kanë po kaq rëndësi.
Asnjë studim i brendshëm apo vlerësim i bërë publik lidhur me funksionimin e
marrëdhënieve me publikun. Një nga objektivat kryesor të këtij punimi ka qenë një analizë
tërthore për të zbuluar organizimin e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë.
Mund të konsiderohet shenjë naiviteti përcaktimi si objektiv nga institucionet e drejtësisë
“përmirësimi i marrëdhënieve me publikun”, në mungesë të studimeve apo analizave të
brendshme të komunikimit me publikun. Çështja që shtrohet është si do t’i përmirësojnë, çfarë
583
Shih ibid 154
234
është identifikuar që ka nevojë për përmirësim, ose pse lindi kjo nevojë për të përcaktuar një
objektiv të tillë.
Cungimi i profesionit në funksione operacionale. Të paktën për institucionin e
prokurorisë në të cilin ekziston brenda organigramës institucionale një sektor i veçantë për
marrëdhëniet me publikun, në përshkrimin e detyrave funksionale vihet re konfigurimi jo i
përshtatshëm i funksionit. Mbizotërojnë detyra operacionale apo detyra të thjeshta teknike të
cilat krijojnë perceptimin e përgjithshëm që mund të kryhen nga çdo person që zotëron aftësi të
mira të komunikimit. Ky fenomen passjell një zhvlerësim të profesionit. Për më tepër,
mobilizimi i specialistëve të marrëdhënieve me publikun në vendimmarrje zbehet edhe më
shumë si rrjedhojë e parashikimeve në detyrat funksionale.
6.1.3 Mundësitë
Në pjesën e dytë të analizës do të fokusohemi në dy faktorët e mjedisit të jashtëm, mundësitë dhe
kërcënimet. Me gjithë konstatimet e vërejtura nga kuadrimi i mjedisit të brendshëm institucional,
analiza SWOT na lejon të marrim në shqyrtim komponentët e jashtëm që ndikojnë në
mbarëvajtjen e marrëdhënieve me publikun. Duke u ndalur te mundësitë, janë identifikuar disa
premisa.
Modele dhe praktika pozitive të menaxhimit të marrëdhënieve me publikun të
institucioneve simotra në vendet evropiane. Institucionet e drejtësisë në vende të ndryshme të
botës aplikojnë modele të suksesshme të menaxhimit të marrëdhënieve me publikun, të cilat
mund të adaptohen në realitetin shqiptar. Nuk është një mundësi e paarritshme pasi në
institucionet e drejtësisë aplikohen një sërë projektesh për reformimin e tyre sipas standardeve
evropiane. Për shembull, në sistemin e burgjeve bazuar në modelin anglez në vitin 2010 filloi
aplikimi i një metodologjie për matjen e klimës në institucionet penitenciare, duke përdorur një
instrument të standardizuar të auditit.584
Praktika apo modele të suksesshme mund të aplikohen
edhe për menaxhimin e marrëdhënieve me publikun.
Interesi në rritje dhe mbështetja financiare e Bashkimit Evropian për reformimin e
institucioneve të drejtësisë. Nëpërmjet instrumenteve të ndryshme financiare si PHARE,
CARDS, IPA, Bashkimi Evropian ka mbështetur fuqimisht dhe në mënyrë të vazhdueshme
institucionet e drejtësisë.585
Pjesë e mbështetjes ka qenë dhe rikthimi i besimit të publikut te këto
institucione dhe konsolidimi dhe forcimi i shtetit të së drejtës. Në këtë kuadër, edhe marrëdhëniet
me publikun mund të marrin një trajtë tjetër të organizimit duke u orientuar drejt publikut.
Ndërmarrja e një sërë angazhimesh për integrimin evropian të vendit ku drejtësia dhe të
drejtat themelore të njeriut zënë rol kyç. Në deklarata publike përfaqësues të Bashkimit
Evropian, ambasadorë të përfaqësive të huaja janë shprehur qartë se reforma në sistemin e
drejtësisë është prioriteti kyç për avancimin e idesë së integrimit evropian të vendit. Në kapitullin
23 të progres raportit të Komisionit Evropian “Drejtësia dhe të drejtat themelore” janë
identifikuar një sërë çështjesh parësore për reformën në sistemin e drejtësisë. Adresimi i këtyre
584
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Njoftim për shtyp, “Instrument auditi për matjen e klimës në institucionet
penitenciare”. Publikuar më 20.11.2010 585
Shih http://ec.europa.eu/regional_policy/en/funding/ipa
235
masave nga organet publike, si dhe hartimi i planeve të veprimit ndikon në mënyrë të
drejtpërdrejtë dhe në forcimin e marrëdhënieve me publikun.
Zbatimi i disa projekteve nga organizata ndërkombëtare, si dhe OJQ në institucionet e
drejtësisë. Publiku nëpërmjet medias, faqeve online të organizatave të ndryshme mund të njihet
me projekte të ndryshme që zbatohen në institucionet e drejtësisë. Misioni EURALIUS i
Bashkimit Evropian i cili ofron asistencën për konsolidimin e sistemit të drejtësisë dhe reformën
në drejtësi, OSBE, Save the Children, UNICEF, Komiteti Shqiptar i Helsinkit, Qendra për
Rehabilitimin e Traumës dhe Torturës, janë disa prej organizatave të cilat në mënyrë të
pandërprerë kanë zbatuar dhe janë në proces të implementimit të një game të gjerë projektesh në
institucionet e drejtësisë. Kjo përvojë e ndërkombëtarizuar përbën një mundësi brilante për të
përfituar dhe përvetësuar një qasje efektive të ndërtimit të marrëdhënieve me publikun.
6.1.4 Kërcënimet
Ndikimet politike në vendimmarrje veçanërisht në rastin e gjykatës dhe prokurorisë.
Gjatë intervistimit me aktorë të sistemit të drejtësisë për të kuptuar më qartë arsyet e perceptimit
negativ kundrejt institucioneve të drejtësisë dhe në mënyrë më eksplicite në punën e gjykatës, u
soll si argument ndikimet e aktorëve politikë në vendimmarrje. Nuk është një realitet i panjohur
për publikun shqiptar, pasi vet aktorët politikë shfaqin publikisht akuza e kundërakuza për
ndërhyrje në çështjet gjyqësore, apo pushimin e çështjeve hetimore. Edhe për sistemin e burgjeve
janë ngritur akuza se gjatë fushatave zgjedhore të burgosurve u jepen leje shpërblyese për të
mbështetur partinë në pushtet. Nëpërmjet publikimit të rasteve në media forcohen edhe më
shumë këto qëndrime. Kjo lloj kulture e të vepruarit padyshim që ka ndikim negativ në
marrëdhëniet me publikun. Aksioni më i fundit i qeverisë për burgosjen e personave të cilët
rilidhnin energjinë elektrike dhe qëndrimi konstant në media për tolerancë zero, u konsiderua si
një formë represive nga gjykatësit për të dhënë vendime arrest me burg.586
Si rezultat, perceptimi
negativ për punën e gjykatës vjen në rritje dhe besimi i publikut vjen në ulje.
Mendësia e krijuar dhe ekzistenca e një lloj qëndrimi të përgjithshëm si institucione me
nivel të lartë korrupsioni. Nëse ka një mendim konsenguent të aktorëve të ndryshëm e shprehur
publikisht dhe pranuar publikisht nga qeveria shqiptare është se sistemi i drejtësisë është i
korruptuar. Deklarata më e fundit e ambasadorit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në
Tiranë587
“vulosi” qëndrimet për një sistem të korruptuar. Ky lloj qëndrimi forcon perceptimin e
gjerë publik si institucione jo në shërbim të qytetarëve. Gjithashtu, qasjet parimore konsiderohen
“specie në zhdukje” dhe në këtë rast individi personifikohet me të gjithë sistemin duke u shpallur
pa dallim të gjithë “fajtorë”. Si rrjedhojë, në këtë rast është e vështirë të flitet për marrëdhënie
me publikun.
Niveli i ulët i besimit në institucionet e drejtësisë. Dokumenti analitik për situatën në
sistemin e drejtësisë588
, por këtu duhet thënë se nuk është i vetmi, evidentonte një nivel të ulët të
586
Shih ibid 180 587
Shih Balkan Web artikullin me titull “Lu-gjyqtarëve: Nëse ora juaj me e shtrenjtë se makina ime, jeni të
korruptuar. Lini detyrën se do shkoni në burg”, publikuar më 14/12/2015. 588
Shih ibid 311
236
besimit ndaj institucioneve të drejtësisë. Në formë, përmbajtje, natyra psikologjike apo qasje të
tjera ndikon në ndërtimin e marrëdhënieve me publikun. Edhe në mungesë të përvojës personale,
përsëritja e vazhdueshme nga burime të ndryshme për humbje të besimit të publikut gjeneron
perspektiva jo pozitive. Marrëdhëniet me publikun bëhen edhe më të vështira si rrjedhojë e
perceptimeve të bartura, të cilat jo domosdoshmërish duhet të rezultojnë të vërteta.
Gjetja e alternativave të tjera për zgjidhjen e problematikave. Cungimi i funksioneve të
marrëdhënieve me publikun dhe humbja e besimit të publikut te institucionet e drejtësisë mund të
bëhet faktor për stimulimin e akteve jo të favorshme dhe etike në sjelljen e qytetarëve. Duke u
ngulitur perceptimet e gjerë se institucionet e drejtësisë nuk “japin drejtësi”, krijohen precedentë
që vet qytetarët të iniciojnë praktika korruptive. Ose edhe më tej, mund të kryejnë akte kriminale
duke besuar të pandëshkueshmëria si rrjedhojë e korrupsionit të gjyqtarëve apo korrupsionit. Në
termin e marrëdhënieve me publikun dëmtohen jo vetëm palët por i gjithë sistemi.
Raporte dhe vlerësime publike mbi mungesën e transparencës dhe krijimin e
marrëdhënieve efektive me publikun. Janë disa raporte periodike të cilat bëhen publike nga
organe ndërkombëtare dhe vendase. Ndër të tjera, vlerësohet dhe matet efektiviteti i
institucioneve të drejtësisë, por në një këndvështrim të përgjithshëm performanca e administratës
shtetërore. Progres raporti i Komisionit Evropian, raporti vjetor mbi respektimin e të drejtave të
njeriut të Departamentit Amerikan të Shtetit, raporti i Transparency International, raporti i
Avokatit të Popullit janë vetëm disa nga raportet vlerësuese që masin punën e institucioneve të
drejtësisë. Këtu mund të arrijmë në një deduksion tjetër. Nëse institucionet e drejtësisë shfaqin
probleme me llogaridhënien dhe transparencën, publikimi i të vërtetave nga palë të tjera dhe jo
nga vet institucionet mund të interpretohet si komponent kërcënues i cili ndikon në përforcimin e
perceptimeve negative. Aq më tepër kur këto burime konsiderohen serioze, korrekte dhe të
besueshme nga publiku.
Denoncimi i akteve të korrupsionit dhe mosofrimit të shërbimit në dhe nga media.
Arrestimi i gjyqtares së Lezhës pas hetimit të nisur nga prokuroria me akuzën “korrupsion
pasiv”, bazuar në investigimin dhe publikimin e pamjeve filmike në emisionin investigativ “Fiks
fare” në Top Channel589
është vetëm një nga rastet ku media luan një rol monitorues të
veprimtarisë së institucioneve shtetërore, por edhe denoncues të akteve korruptive. Një ndër
mesazhet e shumta që mund të merret është se atë që nuk e lufton dot sistemi, e lufton media. Por
jo vetëm kaq, forcohet bindja gjithëpërfshirëse e korrupsionit në të gjithë hallkat e sistemit të
drejtësisë. Si rezultat, duke marrë si shembull këtë rast, jo vetëm që mund të konkludojmë për
dështim të marrëdhënieve me publikun, por edhe dështim të objektivave të tjerë. Shfaqje me
figurë dhe zë në media e dështimeve padyshim që ofron një perspektivë negative të
marrëdhënieve me publikun. Aq më tepër kur në qarqe të ndryshme po kthehet, në mos është
kthyer, si një “besëtytni” se “lajmi i keq është i mirë për median”. Pushteti i katërt ka potencialin
që të jetë një “watch dog” i vërtetë, i cili nëse ndjek vetëm interesat e publikut mund të jetë një
kërcënim i vërtetë për denoncimin e akteve korruptive.
589
Shih “Fiks fare”, Top Channel 10 qershor 2015
237
Fig. 48 Ndërtimi i një modeli të analizës SWOT të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
MJEDISI I BRENDSHËM P
OZ
ITIV
E N
EG
AT
IVE
MJEDISI I JASHTËM
Pikat e forta – S
Inicimi i praktikave pozitive dhe
bashkëpunuese me organizatat jo
qeveritare dhe Avokatin e Popullit
Funksionimi i zyrave të pritjes dhe
shërbimit të qytetarëve
Aplikimi i mekanizmit të kërkesë
ankesës
Vënia në dispozicion e numrave
falas dhe akses në faqet online për
të denoncuar korrupsionin apo
adresuar problematika të ndryshme
Rritja e ndërgjegjësimit për
decentralizimin e informacionit dhe
delegimin e pushtetit
Rritja e ndërgjegjësimit për
transparencën ndaj publikut dhe
konsiderimin e publikut si një
partner i rëndësishëm për zbatimin
e programeve
Inicimi i fushatave sensibilizuese
për denoncimin e korrupsionit
Pikat e dobëta- W
Zbatimi në mënyrë të pjesshme të ligjit
të informimit publik dhe të konsultimit
publik
Mospërfshirja në vendimmarrjet
strategjike të specialistëve të MP
Mungesa e një platforme apo strategjie
të qartë të marrëdhënieve me publikun
Mungesa e strukturave të veçanta në
gjykatë dhe drejtorinë e burgjeve të
sektorit të marrëdhënieve me publikun
Mosnjohja e koncepteve të plota rreth
marrëdhënieve me publikun
Praktika jo bashkëkohore në
menaxhimin e marrëdhënieve me
publikun
Asnjë studim i brendshëm apo vlerësim i
bërë publik lidhur me funksionimin e
marrëdhënieve me publikun
Cungimi i profesionit në funksione
operacionale
Mundësitë- O
Modele dhe praktika pozitive të
menaxhimit të marrëdhënieve me
publikun të institucioneve simotra
në vendet evropiane
Interesi në rritje dhe mbështetja
financiare e Bashkimit Evropian
për reformimin e institucioneve të
drejtësisë
Ndërmarrja e një sërë
angazhimesh për integrimin
evropian të vendit ku drejtësia
dhe të drejtat themelore të njeriut
zënë rol kyç
Zbatimi i disa projekteve nga
organizata ndërkombëtare, si dhe
OJQ në institucionet e drejtësisë
Kërcënimet- T
Ndikimet politike në vendimmarrje
veçanarisht në rastin e gjykatës dhe
prokurorisë
Mendësia e krijuar dhe ekzistenca e një
lloj paragjykimi të përgjithshëm si
institucione me nivel të lartë korrupsioni
Niveli i ulët i besimit në institucionet e
drejtësisë
Gjetja e alternativave të tjera për
zgjidhjen e problematikave
Raporte dhe vlerësime publike mbi
mungesën e transparencës dhe krijimin e
marrëdhënieve efektive me publikun
Denoncimi i akteve të korrupsionit dhe
mosofrimit të shërbimit në dhe nga
media
238
6.2 Përfundime
Të rikonceptosh marrëdhëniet me publikun nga ana strukturore dhe funksionale në institucionet e
drejtësisë nuk është dhe aq e lehtë. Kjo ndodh për shkak të pozicionimit të tyre në institucion por
edhe një sërë burokracive institucionale që duhen kaluar, duke filluar me draftimin e
organigramave në institucionin qendror, miratimin nga Departamenti i Administratës Publike
dhe miratimi përfundimtar me Urdhër Kryeministri. Kjo do të thotë që pikësëpari drejtuesit e
institucioneve duhet të kenë një kulturë të përgjithshme në lidhje me atë që përfaqësojnë
marrëdhëniet me publikun dhe një qasje proaktive për të forcuar marrëdhëniet me publikun.
Megjithatë, kjo nuk është e pamundur nëse ekziston vullneti dhe dëshira e mirë për të
përmirësuar komunikimin me publikun dhe rritur transparencën. Por jo vetëm. Funksionet që
kryejnë aktualisht specialistët e marrëdhënieve me publikun dhe mendimet dominuese rreth këtij
pozicioni ndikojnë në rëndësinë që i jepet profesionit brenda strukturave organizative. Berger
dhe Reber e shohin me pesimizëm zhvillimin e marrëdhënieve me publikun nëse vet praktikuesit
e këtij profesioni nuk do të jenë në gjendje “të krijojnë një mjedis të favorshëm për të eksploruar
ide të reja, të sjellin pikëpamje të ndryshme dhe të hapin debate konstruktive në lidhje me
supozimet themelore dhe qasjet organizative”. Për më tepër, duhet të tregojnë “se janë të
nevojshëm për institucionin duke demonstruar që marrin vendime të duhura, bëjnë zgjedhje etike
dhe veprojnë e komunikojnë me përgjegjësi”.590
Referuar situatës aktuale, nga pikëpamja organizative dhe strukturore marrëdhëniet me
publikun nuk janë të vendosura në një nivel të favorshëm në institucionet e drejtësisë. Pak më
ndryshe paraqitet situata në prokurorinë e përgjithshme krahasuar me drejtorinë e burgjeve dhe
gjykatën e Tiranës. Megjithatë, specialistët e marrëdhënieve me publikun janë të përfshirë më
shumë në role teknike sesa strategjike. Është e kuptueshme që fokusimi në aspektet teknike i
vendos në nivelin e punonjësve të rolit bazë, pa ndikim të rëndësishëm në vendimmarrje dhe pa
pasur peshë specifike në zhvillimin e marrëdhënieve me publikun. Si rrjedhojë, nga ana
konceptuale dhe funksionale kjo qasje i dëmton edhe më shumë marrëdhëniet me publikun si
profesion dhe për më tepër shfaqen shenja derogimi.
Të dhënat e përfituara nga ky punim tregojnë se punonjësit që janë të punësuar në
administratën e institucioneve të drejtësisë dhe mbulojnë marrëdhëniet me publikun merren
kryesisht me monitorimin dhe mbulimin e informacioneve në media, administrimin e procesit të
kërkesë ankesave të qytetarëve, organizojnë konferencat për shtyp, takimet ose intervista midis
gazetarëve dhe titullarëve, përditësimin e faqes së internetit të institucionit me aktivitetet më të
rëndësishme, asistojnë në shkrimin e artikujve të ndryshëm për median, si dhe me autorizim të
titullarit mund të përfaqësojnë institucionin në daljet publike. Pra, puna kryesore është e fokusuar
në dy aspekte: administrimin e marrëdhënieve me median nga njëra anë dhe qytetarëve nga ana
tjetër. Megjithatë, janë fusha të tjera të rëndësishme në administratën publike ku profesionistët e
marrëdhënieve me publikun mund të ofrojnë një kontribut më të gjerë. Si njohës të menaxhimit
publik mund të jenë pjesë aktive e hartimit të strategjive menaxhuese apo platformave të
komunikimit me grupe të ndryshme të interesit. Kjo qasje ka si predispozitë shtrirjen e detyrave
590
Shih ibid 395
239
funksionale dhe përshkrimin e pozicionit të punës të nëpunësve civil të punësuar në sektorin e
marrëdhënieve me publikun.
Mungesa e organizimit dhe qasjes së duhur të marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë nxjerr në pah defiçensën e komunikimit, ku sipas Watson dhe Noble
qëndron shumë larg modelit simetrik të propozuar nga Gruning.591
Ky fenomen legjitimizon
kërkesat në rritje të gazetarëve për më shumë transparencë, korrektesë dhe shpejtësi në dhënien e
informacionit, marrjen përsipër të përgjegjësive nga specialistët e marrëdhënieve me publikun
duke qenë në gjendje të përfaqësojnë institucionin në ngjarje të ndryshme, si dhe të sillen si
profesionistë. Duket se midis gazetarëve ekziston një mendim i përbashkët lidhur me
profesionalizmin e specialistëve të marrëdhënieve me publikun. Kjo jo vetëm në termin e
kapaciteteve profesionale, por edhe në mundësitë reale për të bërë zgjedhje etike, si dhe
mbrojtjen e interesave të publikut kundrejt interesave profesionale. Disa gazetarë e justifikojnë
këtë lloj sjellje për shkak të rrezikimit të vendit të punës dhe ngushtimin e ofertave në tregun e
punës. Pavarësisht se nuk është një shembull që vjen nga institucionet e drejtësisë, praktika ka
treguar se kur specialistët e marrëdhënieve me publikun apo këshilltarët e medias tentojnë të jenë
objektiv, të paanshëm dhe të bëjnë zgjedhje etike konsiderohen “non grata” prej titullarit dhe i
ndërpriten marrëdhëniet e punës. Rasti Minga ekspozon pasojat në kërkim të transparencës dhe
sfidat e specialistëve të marrëdhënieve me publikun apo këshilltarët e medias.592
Paqëndrueshmëria si profesion por edhe ndryshimi i shpeshtë i administratës që
fatkeqësisht është një fenomen i përhapur në administratën publike shqiptare ka ndikuar në
shfaqjen e një lloj konfortimi dhe zhguallimi të specialistëve të marrëdhënieve me publikun. Pra,
nuk janë në kërkim të shtrirjes së ekspertizës dhe ndikimit, fuqizimit të pozicionit dhe rolit në
institucionet e drejtësisë, por mjaftohen me detyrat rutinë që i ngarkohen duke marrë trajtën si
sektorë mbështetës dhe jo funksional. Profesioni i marrëdhënieve me publikun konvertohet në
një profesion edhe më vulnerabël si rrjedhojë e qasjeve të titullarit të ri, por edhe rrethanave
cilësuese. Nga përvoja personale mund të dëshmoj stresin dhe ankthin që përjetojnë punonjësit e
administratës në rast të ndryshimit të titullarit. Aq më tepër, nëse si sektor pune nuk i kushtohet
vëmendje dhe nuk përfshihet në prioritetet institucionale, atëherë mund të themi se situata dhe
pozicionimi i marrëdhënieve me publikun në strukturën institucionale bëhet edhe më i vështirë.
Situata që na u shfaq në drejtorinë e burgjeve dhe gjykatën e Tiranës e bën edhe më të ndjeshëm
trajtimin dhe praktikalitetin e këtij profesioni. Si rezultat, vërehet se edhe vet specialistët e
marrëdhënieve me publikun, por edhe rrethanat në të cilat punojnë kanë ndikuar në dështimin e
shfaqjes së vlerave si profesion dhe të qenit të nevojshëm për institucionin.
Gjithashtu, ky punim evidentoi se punonjësit të cilët ushtronin profesionin e
marrëdhënieve me publikun nuk ishin të arsimuar në profilin e marrëdhënieve me publikun apo
591
Shih ibid 256, fq. 5-6 592
Shih Gazeta Mapo artikullin me titull “Ish-këshilltari i Totozanit: Ja si e shkeli ligjin me të dy këmbët AP”.
Postuar më 16 korrik 2015. Gjetur në http://www.mapo.al/2015/07/ish-keshilltari-i-totozanit-ja-si-e-shkeli-ligjin-
me-te-dy-kembet-ap. Në këtë artikull ish këshilltari për median në Institucionin e Avokatit të Popullit denoncon
largimin pa të drejtë nga puna, pasi titullari i kishte komunikuar se kishte humbur besimin. Sipas Denis Mingës “jo
vetëm [që ai] nuk kam cënuar në asnjë rrethanë imazhin e Avokatit të Popullit por përkundrazi është z.Totozani i cili
me veprimet e tij ka cënuar rëndë moralin dhe integritetin e titullarit duke humbur jo vetëm besimin [e Mingës] dhe
të stafit të institucionit por të të gjithë shqiptarëve.”
240
në një fushë të përafërt. Vetëm këshilltari për median në prokurorinë e përgjithshme kishte
përfunduar studimet në gazetari. Ky faktor shpalos një problematikë tjetër të marrëdhënieve me
publikun. Jo vetëm një nënvleftësim të profesionit, ku shfaqet qasja si profesion gjithëpërfshirës i
cili mund të praktikohet nga gjithsekush, por edhe emërimin e personave në detyra të
rëndësishme pa arsimin përkatës. Nëse institucionet e drejtësisë kanë vendosur si prioritet të
rëndësishëm në planifikimet e tyre përmirësimin e marrëdhënieve me publikun, nuk është e qartë
se si do të arrihet, kur që në hallkën e parë shfaqen probleme. Në diskutimet midis kolegësh dhe
studiues të fushës shfaqet një lloj hezitimi për ngritjen e profesionit të marrëdhënieve me
publikun në një nivel më të lartë. Qasja e titullarit mund të konsiderohet themelore. Pyetja e cila
nuk mori përgjigje drejtuar një ish funksionari të lartë (a do të lejonte një person të çfarëdoshëm
të ndërtonte shtëpinë e tij, nëse nuk do të ishte një inxhinier ndërtimi?) ilustron situatën e
pafavorshme të marrëdhënieve me publikun. Nëse çështja do të personalizohej edhe në
perspektivën institucionale dhe do të kishte një ndjeshmëri të lartë për ndërtimin e
marrëdhënieve efektive me publikun atëherë situata do të ndryshonte në përcaktimin e kritereve
dhe rekrutimin e personave me arsimin përkatës për të përmbushur këtë detyrë. Situata mund të
analizohej nga një këndvështrim tjetër nëse do të kishte mungesë në treg lidhur me persona të
formësuar nga ana akademike në këtë profil. Të paktën në Universitetin Publik të Tiranës çdo vit
akademik një numër i konsiderueshëm studentësh profilizohen në degën e marrëdhënieve me
publikun.593
Në aspektin konceptual dhe implementues është e vështirë të kuptosh marrëdhëniet me
publikun në institucionet e drejtësisë si rrjedhojë e mungesës së dokumenteve strategjike të
marrëdhënieve me publikun. Në Gjykatën e Tiranës ka një rregullore për marrëdhëniet me
publikun dhe është miratuar një udhëzues për zbatimin e saj. Ky mund të konsiderohet një hap
pozitiv krahasuar me burgjet dhe prokurorinë të cilët nuk kanë një rregullore të veçantë të
organizimit të marrëdhënieve me publikun. Por megjithatë, nuk ka të dhëna apo është e qartë
mënyra se si zbatohet rregullorja dhe çfarë aktivitetesh konkrete janë ndërmarrë për realizimin e
saj. Mungesa e platformave të veçanta për ndërtimin dhe forcimin e marrëdhënieve me publikun
lejon debate për teknikat në përdorim, vlerësimin dhe efektivitetin e marrëdhënieve me publikun.
Vlerësimi i marrëdhënieve me publikun nuk mund të bazohet në përcaktimin e detyrave
funksionale të punonjësve që do të mbulojnë këtë sektor dhe bazuar në këto detyra të vendosen
objektivat institucionale. Janë të nevojshme platforma të qarta dhe publike se si do të realizohen
në praktikë marrëdhëniet me publikun. Institucionet e drejtësisë kanë një dinamikë komplekse
dhe referuar tipologjisë së tyre mund të kategorizohen si organe me nivel të lartë vështirësie për
tu menaxhuar. Përcaktimi i prioriteteve në platforma apo dokumente politikash të marrëdhënieve
me publikun, vendosja e objektivave SMART dhe matja e vlerësimi i rezultateve konkrete në
mënyrë periodike do të shërbente si një shenjë e kuqe alarmi për pikat e dobëta dhe masat
paraprake që duhet të ndërmerren për evitimin e krizave institucionale në lidhje me publikun.
Disa raste janë shënuar në institucionet e drejtësisë të cilat kanë minuar besimin e publikut në
këto organe. Si rezultat hartimi i platformave për marrëdhëniet me publikun nuk mund të
593
Shih ibid 160
241
identifikohet vetëm si nevojë, por si një domosdoshmëri për mbarëvajtjen e komunikimit me
publikun.
Është e dukshme se institucionet e drejtësisë mund të karakterizohen si organe të
orientuara drejt qëllimit sesa të orientuara drejt rezultateve. Qasjet e reja bashkëkohore të
menaxhimit dhe administrimit publik synojnë matjen e performancës dhe arritjeve bazuar në
rezultatet konkrete dhe të prekshme për publikun. Institucionet e drejtësisë në raportet e tyre
vjetore apo deklarata të ndryshme mund të pretendojnë se kanë arritur qëllimet dhe objektivat për
shembull në luftën kundër korrupsionit, por rezultatet dhe pritshmëritë e publikut mund të jenë
krejt të ndryshme. Përcaktimi i indikatorëve matës për çdo komponent të identifikuar si arritje,
nuk evidentohet saktësisht në raportet publike, gjë e cila lë hapësirë për diskutime rreth
transparencës, llogaridhënies, qasjes ndaj publikut për ta informuar.
Marrëdhëniet me median, por edhe me grupet e tjera të interesit futen në lëmin e lidhjeve
vulnerabël. Të dhënat e punimit evidentuan se gazetarët e medias si dhe grupet e interesit kanë
pritshmëri më të lartë lidhur me punën që kryhet për marrëdhëniet me publikun. Jo rrallëherë
marrëdhëniet me publikun përcaktohen në nivel jo të kënaqshëm profesional, mungesë
transparence dhe nuk i përgjigjen kërkesave të publikut. Marrëdhëniet me publikun përkufizohen
si mekanizmi që lidh institucionin me “botën”. Në pafundësinë e marrëdhënieve dhe lidhjeve që
krijohen, marrëdhëniet me median dhe grupet e interesit mund të jenë nga më të cenueshmet për
shkak të pozicionimit, pushtetit dhe ndikimit që kanë në publik. Për më tepër, si monitorues të
p(a)utorizuar të veprimtarisë së institucionit mund të hedhin dritë mbi aspekte problematike të
organizimit dhe funksionimit të organeve të drejtësisë dhe mund të ndikojnë në qëndrimin e
publikut. Rastet janë të ndryshme nga denoncimi i akteve korruptive në burgje, gjykata dhe
prokurori, kërkesë llogarie në emër të publikut deri në përfaqësimin e interesave të qytetarëve të
thjeshtë, siç ishte rasti i shtetasit F.Z. ndjekur nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit.594
Perceptimet negative të publikut rreth institucioneve të drejtësisë janë në një nivel të
lartë. Aktorët e intervistuar jashtë institucioneve të drejtësisë shpalosin një lloj skepticizmi në
lidhje me përmirësimin e marrëdhënieve me publikun. Përvoja e deritanishme dhe qasjet e
institucioneve të drejtësisë ndaj publikut kanë shërbyer për nxitjen e qëndrimeve negative.
Besimi në rënie vjen edhe si shkak i mos përgjigjes në kohë të kërkesave dhe nevojave të
grupeve të ndryshme, por edhe burokracive institucionale të cilat “ndrydhin” marrëdhëniet
konstruktive. Si rrjedhojë, nuk mund të flitet për komunikimin simetrik dhe një sistem të
integruar të marrëdhënieve sikurse propozon Gruning. Edhe vet përfaqësuesit e institucioneve të
drejtësisë janë të ndërgjegjësuar lidhur me problematikat e marrëdhënieve me publikun dhe
nivelin e lartë të perceptimeve negative të publikut. Propozimet për përmirësimin e
marrëdhënieve me publikun janë të ndryshme nga institucioni në institucion, por thelbi mbetet i
njëjtë: titullarët e institucioneve zënë rolin kryesor për drejtimin dhe efektivitetin e
marrëdhënieve me publikun.
Komunikimi me audiencën online nuk është pjesë e praktikave të marrëdhënieve me
publikun në institucionet e drejtësisë. Kur trendi i komunikimit me audiencën po zhvillohet në
594
Për më shumë rreth rastit shih Njoftim për publikun e gjerë, Komiteti Shqiptar i Helsinkit, Tiranë, më 14.04.2015
“Komiteti Shqiptar i Helsinkit mundësoi, pranë një gjykate vendase mbrojtjen e një ankuesi nga trajtimi çnjerëzor e
degradues”. I disponueshëm në http://www.ahc.org.al.
242
linjë, specialistët e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë janë të shkëputur nga
ky “realitet”. Zhvillimi i komunikimit online ka kërkesa specifike si dhe implikon marrjen e një
sërë masash duke filluar me ndërtimin e strategjive dhe ngritjen e piketave se si do të organizohet
ky komunikim. Ndoshta është ende herët të flitet për menaxhim të komunikimit të publikut
online, në mungesë të strategjive efektive të marrëdhënieve me publikun offline.
Përgjatë viteve janë shënuar disa hapa pozitive të zhvillimit të marrëdhënieve me
publikun. Në vitin 2010 filloi procesi i dixhitalizimit të gjykatave, ku mund të merren online
vendimet e gjykatave. U hapën faqet online të prokurorisë, drejtorisë së burgjeve dhe filluan të
botoheshin të dhëna rreth organizimit dhe qëllimeve parësore të institucioneve. Ministria e
Drejtësisë filloi botimin e vjetarit statistikor, ku gjenden të dhëna mbi seancat gjyqësore, çështjet
e proceduara, si dhe të dhëna të tjera statistikore. Drejtoria e burgjeve filloi botimin e Manualit
Informues mbi Sistemin e Burgjeve dhe Paraburgimeve në Shqipëri. U kuptua rëndësia e hapjes
së institucioneve dhe bashkëpunimit me median, Avokatin e Popullit, shoqërinë civile. U ngritën
disa mekanizma për të adresuar kërkesë ankesat e publikut, si dhe denoncuar aktet korruptive.
Nxitur nga procesi i integrimit evropian, si dhe rekomandimet në progres raportet periodike të
Komisionit Evropian, institucionet e drejtësisë hodhën hapa të rëndësishëm për të adresuar
çështjet me ndjeshmëri të lartë për publikun, duke marrë në konsideratë edhe decentralizimin e
informacionit. Sfida e institucioneve të drejtësisë për të fituar besimin e publikut, balancuar
“sekretin” me transparencën, krijimin e shtetit të së drejtës dhe orientimin e pushtetit duke vënë
në qendër qytetarin mbetet e qenësishme dhe objekt i kërkimeve shkencore të mëtejshme.
6.3 Rekomandime
Nisur nga hipotezat kryesore të punimit dhe duke iu referuar përfundimeve kryesore, ky punim
sugjeron rekomandimet e mëposhtme për zhvillimin e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë. Përpos gjetjeve të punimit, rekomandimet e propozuara mbështeten dhe
gërshetohen me qasjet bashkëkohore të menaxhimit të marrëdhënieve me publikun sipas prurjeve
teorike- empiriko- shkencore të Gruning, Hazelton, Stegall dhe Sanders, Berger dhe Reber,
Cutlip, Bloom, Center, Theaker, Valentini, etj. Të dhënat e përfituara në këtë punim si dhe
argumentet e përcjella nga gazetarët që mbulojnë raportimet në sistemin e drejtësisë, aktorë të
shoqërisë civile, përfaqësues të organizatave ndërkombëtare tregojnë se marrëdhëniet me
publikun në gjykatë, prokurori, si dhe burgje kanë qenë jo të suksesshme në promovimin e
vlerave të institucionit, por edhe rritjen e besimit të publikut. Misioni për përmirësimin e
marrëdhënieve me publikun nuk është i qartë dhe saktësisht i artikuluar për publikun e gjerë, por
edhe për vet punonjësit që ushtrojnë këtë profesion. Minimizimi i rolit të marrëdhënieve me
publikun dhe mos planifikimi i aktiviteteve të qëndrueshme vë në rrezik një shërbim të dedikuar
me në qendër publikun, por edhe misionin e marrëdhënieve me publikun ku në themel duhet të
qëndrojë transparenca dhe korrektësia. Silverman vë në dukje se kemi hyrë në epokën e re të së
vërtetës, ku si “kurrë më parë nuk ka qenë kaq e lehtë që dikush të ekspozojë një gabim, të
kontrollojë një fakt, të përdorë burime të jashtme (crowdsource) dhe të përdorë teknologjinë në
243
shërbimin e verifikimit”.595
Jo në pak raste institucionet e drejtësisë janë përballur me “epokën e
së vërtetës”, por që duhet të ndërgjegjësohen edhe më shumë në lidhje me realitetin e ri. Jo
vetëm kaq, por duhet edhe të përmirësohen, përsosen.
Duke marrë në analizë faktet empirike, si dhe evidencat e parashtruara në punim të cilat
evidentojnë problematikat e marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë, paraqiten
këto rekomandime:
Rishikimi i strukturave organike për organizimin e marrëdhënieve me publikun në
institucionet e drejtësisë dhe përshkrimin e detyrave të punonjësve të marrëdhënieve me
publikun. Trendet bashkëkohore të komunikimit aplikojnë qasje të shërbimeve të
orientuara drejt publikut. Është e paqartë në gjykatë dhe drejtorinë e burgjeve se si do të
realizohet ky objektiv në mungesë të strukturave përkatëse dhe kalimin e detyrave në
punonjës të cilët kryejnë funksione të tjera pune. Gjithashtu, strukturimi organik duhet të
shoqërohet me rishikimin e përshkrimit të detyrave funksionale të sektorit të
marrëdhënieve me publikun, duke marrë në konsideratë që detyrat aktuale që përmbushin
nuk vijnë në përputhje me kërkesat e disiplinës, si dhe ka treguar se nuk kanë ndikuar në
arritjen e objektivave të përgjithshme të institucioneve për rritjen e besimit të publikut,
marrëdhënie efektive me grupet e interesit dhe shërbim me profesionalizëm sipas
kërkesave të publikut. Funksionet e marrëdhënieve me publikun janë një investim i
mirëfilltë për menaxhimin e komunikimit në mjedisin e jashtëm dhe të brendshëm dhe nuk
mund të konsiderohen si struktura të panevojshme brenda organikës së përgjithshme
institucionale. Jefkins sjell në vëmendje paradigmën e mirëkuptimit reciprok të mbështetjes
ligjore, etikës së komunikimit dhe harmonizimit të interesave, e cila duhet të udhëhiqet nga
marrëdhëniet me publikun.596
Zhvillimi i një portofoli për fuqizimin e marrëdhënieve me publikun. Vendosja si strukturë
në varësi direkte të menaxhimit të lartë do të ndikonte në zhvillimin e filozofisë së punës
dhe përcaktimin e qëllimeve objektive të institucionit. Culbertson dhe Chen evidentojnë si
specifikë të organizatave të suksesshme atashimin e marrëdhënieve me publikun pranë
nivelit më me influencë. Vetëm në këtë mënyrë do të jetë e mundur të zhvillojnë programe
komunikimi dhe strategji për marrëdhëniet me publikun.597
Edhe pse në prokurorinë e
përgjithshme situata paraqitet e ndryshme krahasuar me gjykatën dhe drejtorinë e burgjeve,
sektori i marrëdhënieve me publikun nuk është pozicionuar në një nivel të përshtatshëm, si
dhe detyrat që realizojnë përbëjnë procese rutine më shumë se iniciues dhe zhvillues të
marrëdhënieve me publikun. Pikërisht, këtu duhet të ndodhë ndryshimi themelor,
marrëdhëniet me publikun nuk mund të jenë struktura të zakonshme në pritje të vendimeve
për tu zbatuar, por janë iniciues për promovimin e qasjeve të reja dhe bashkëkohore. Nëse
595
Craig Silverman, “Një epokë e re për të vërtetën”, Medi@link, Revistë Online, Botim i Institutit Shqiptar të
Medias, Nr. 2, Dimër 2012-2013, Aksi qëndror i numrit: Etika në media. Gjetur në http://www.institutemedia.org,
më datë 12.12.2015. 596
Frank Jefkins, Public Relations, Pit1 United Kingdom, 1998, fq.11. 597
Hugh M. Culbertson, Ni Chen, International Public Relations: A Comparative Analysis, Routledge, New York,
2009, fq. 34
244
marrëdhëniet me publikun do të vijojnë të funksionojnë sipas detyrave dhe karakteristikave
të shfaqura deri më tani në institucionet e drejtësisë atëherë rrezikojnë të reduktohen në një
praktikë që Budd e quan “një pozicion periferik që transmeton informacion”.598
Zgjerimi i horizonteve të marrëdhënieve me publikun dhe prozhektimi i situatës reale.
Është evidente se ka dy pamje të marrëdhënieve me publikun. Mënyra se si praktikuesit e
konceptojnë veten dhe institucionin dhe mënyra se si publiku i shikon ata. Perceptimet dhe
ndryshimet janë të dukshme, si në aspektin e ushtrimit të profesionit por edhe në
marrëdhëniet që janë krijuar midis palëve. Në këtë kontekst, personat të cilët ushtrojnë
profesionin e marrëdhënieve me publikun duhet të jenë më largpamës, kërkues, hulumtues
dhe të njihen me realitetin, si dhe arsyet e perceptimeve negative të institucionit që
përfaqësojnë. Profesioni i marrëdhënieve me publikun është dinamik, në zhvillim të
vazhdueshëm dhe me kërkesa të larta profesionale. Praktikuesit e marrëdhënieve me
publikun kanë një sfidë të trefishtë, me vetveten, institucionin dhe publikun për të
demonstruar se nuk është një detyrë rutinë, pa angazhim dhe që nuk kërkon aftësi të
veçanta, por një profesion i cili mund të ndikojë në një nivel të konsiderueshëm të një
njohje të plotë, të thellë të situatës së institucioneve të drejtësisë dhe që mund të ofrojnë një
kontribut të pazëvendësueshëm në arritjen e objektivave të institucionit.
Rikonceptimi i roleve të punonjësve të marrëdhënieve me publikun. Duke qenë se në
institucionet e drejtësisë dominon kryerja e funksioneve teknike nga punonjësit e
marrëdhënieve me publikun mund të merret në konsideratë një gërshetim i roleve sikurse
propozon Broom dhe Smith. Në rolin menaxhues prezantohet ideja si ekspertë të fushës,
lehtësues komunikimi dhe asistues në procesin e zgjidhjes së problemeve. Kjo do të thotë
si menaxhues të komunikimit janë pjesë e vendimmarrjes lidhur me politikat institucionale
të marrëdhënieve me publikun, vlerësues dhe monitorues të realizimit të objektivave dhe
rezultateve të institucionit, si dhe konceptues dhe drejtues të programeve të komunikimit.
Në rolin teknik, profesionistët e marrëdhënieve me publikun reflektojnë aftësitë
komunikuese dhe gazetareske të shkrimit, raportimit, editimit të informacionit, prodhimin e
mesazheve, administrimin e kërkesave të publikut, monitorimin e medias, etj.599
Pikërisht
ky i fundit praktikohet nga punonjësit e marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë. Gërshetimi i roleve menaxhuese dhe teknike do të ndihmonte titullarët e
institucioneve të krijonin një pamje të qartë dhe të plotë të situatës së institucionit,
identifikimin e problematikave kryesore, ndarjen e arritjeve subjektive nga objektive dhe
që kanë një impakt direkt, koherent dhe relevant të marrëdhënieve me publikun.
Mjetet e vëna në dispozicion për të komunikuar me publikun nuk duhet të shihen si arritje
të marrëdhënieve me publikun. Rezultatet duhet të vlerësohen dhe të matet efektiviteti i
mjeteve. Si një disiplinë ku në themel ka komunikimin, ndërtimin e marrëdhënieve dhe
mbledhjen e informacionit për të analizuar efektivitetin e mekanizmave dhe teknikave për
publikun, arritjet nuk mund të adresohen në nivel produktesh. Institucionet e drejtësisë
duhet të kryejnë një vetëvlerësim të marrëdhënieve me publikun duke marrë në analizë sa i
598
Cituar te Benita Steyn “CEO Expectations in terms of PR roles”, Communicare 19(1) - July 1999, fq. 21, gjetur
në http://www.academia.edu/3581193/2000_B_Steyn_CEO_expectations_in_terms_of_PR_roles, më 22.03.2014. 599
Shih ibid 594
245
kanë ardhur në ndihmë dhe nëse është lehtësuar procesi i komunikimit midis publikut dhe
institucionit. Nëse do të marrim si shembull implementimin e mekanizimit të kërkesë
ankesës në burgje, apo hapja e sporteleve për shërbimin ndaj publikut në gjykatë mund të
konsiderohen si zhvillime të rëndësishme për institucionet përkatëse. Por institucioni nuk
mund të mjaftohet dhe të promovojë vetëm produktet. Është e nevojshme kryerja e një
analize të brendshme produkt-rezultat apo institucion-publik. Nëse rezultatet nuk janë të
prekshme dhe nuk sjellin efekte pozitive për publikun atëherë edhe investimi i produktit
nuk mund të listohet si arritje institucionale.
Hartimi i strategjive të marrëdhënieve me publikun. Ndërtimi i strategjive është pika kyçe
për përcaktimin e qëllimeve, objektivave, prioriteteve dhe integrimin e aktiviteteve për
realizimin e tyre. Në mungesë të dokumenteve strategjike është mjaft e vështirë të
analizohet se cilat janë qëllimet e institucioneve të drejtësisë në fushën e marrëdhënieve me
publikun, çfarë duan të arrijnë dhe si do ta realizojnë. Hartimi i strategjisë do të ofronte një
pamje mjaft të qartë të synimeve të institucioneve dhe do të hapte mundësinë për të qenë
më transparent me publikun. Edhe pse mund të hapet një diskutim i veçantë ka një lidhje
midis marrëdhënieve jo efektive me publikun dhe korrupsionit. Mos shërbimi me
korrektësi, vonesa në kthimin e përgjigjeve, sjellja jo profesioniste dhe mungesa e etikës
janë faktorë nxitës të perceptimit si organe jo transparente dhe të hapura me publikun. Nuk
duhet harruar se marrëdhëniet me publikun kanë një rol të rëndësishëm për tu shpjeguar
qytetarëve se çfarë ndikimi kanë në jetën e tyre programet dhe politikat qeveritare.600
Forcimi i bashkëpunimit dhe marrëdhënieve konstruktive me gazetarët që mbulojnë
raportimet në institucionet e drejtësisë. Praktika në shoqërinë shqiptare ka treguar se
gazetarët kanë një jetëgjatësi më të madhe në profesion se personat që mbulojnë
marrëdhëniet me median apo të njohur si këshilltarët e medias. Kjo dukuri duhet të
shërbejë si pikë referimi për të ndërtuar marrëdhënie që bazohen në respektin reciprok,
parimin e paanësisë, përgjegjshmërinë ndaj ligjit, aksesit në drejtësi, transparencën dhe
cilësinë e shërbimit. Suksesi në marrëdhënien me median nuk varet vetëm në mbulimin e
lajmit të institucionit, por krijimin e një sistemi bazuar në standarde profesionale. Sikurse
zbuluan dhe të dhënat e punimit, gazetarët kanë pritshmëri më të lartë të punës së
punonjësve të marrëdhënieve me publikun, sesa këta të fundit kundrejt tyre. Por jo vetëm
kaq. Ata janë më të hapur të ilustrojnë defektet e komunikimit dhe ndikimet në
marrëdhëniet dypalëshe. Hope vë në dukje se në ditët e sotme “njoftimet për shtyp
përdoren thjesht si referencë”. Praktikuesit e marrëdhënieve me publikun, duke marrë në
konsideratë dhe dinamikën e zhvillimin e paparashikueshëm të teknologjisë së
informacionit duhet të synojnë të ndërtojnë “marrëdhënie personale me median, e cila
mund të konsiderohet edhe si audienca kryesore”.601
Organizimi i takimeve periodike me
gazetarët, përgjegjshmëria në komunikim dhe përcjellja e informacioneve të plota duhet të
jenë në fokusin e punës së përditshme.
600
Francesco Pira, Si të krijosh një zyrë shtypi, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë 1998, fq. 21 601
Cituar te Amanda Coppock “The Evolution of Public Relations” Publikuar në Platform Magazine, Spring 2011 -
Volume V, Issue II. Gjetur në http://www.platformmagazine.org/2012/01/the-evolution-of-public-relations, më datë
13.11.2014.
246
Puna kërkimore duhet të jetë pjesë e aktiviteteve të marrëdhënieve me publikun.
Praktikuesit e marrëdhënieve me publikun mund të jenë një aset i çmuar për institucionin
në saj të krijimit të perspektivës së analizës përmbajtjesore dhe substanciale bazuar në të
dhënat empirike. Si profesionistë të komunikimit kanë mundësinë të shfaqin shqisën
kritike, duke zbuluar nëse janë arritur objektivat e institucionit dhe nivelin e përmirësimit
të jetesës së qytetarëve si rrjedhojë e masave të aplikuara. Mbledhja e të dhënave në terren
mund të shërbejë për kryerjen e një analize tërthore për zhvillimet e mëtejshme të
institucioneve.
Hapja e institucioneve ndaj informacionit. Koncepti dhe dimensioni i sigurisë së
informacionit ka ardhur në ndryshim të vazhdueshëm edhe si rrjedhojë e zhvillimeve
teknologjike. Institucionet e drejtësisë për arsye të ndryshme, të cilat lidhen më së shumti
me sigurinë e të dhënave personale zgjedhin të mos japin informacion për kërkesa të
ndryshme që i drejtohen. Një problem që është më konkret në rastin e prokurorisë.
Prokuroria nuk reagon në pjesën më të madhe të raportimeve në media me arsyetimin se
duke qenë se hetimi është sekret, atëherë nëse reagon duhet të japë versionin e vërtetë. Në
këtë mënyrë publikut i paraqitet vetëm version i medias, i cili nëse nuk është i saktë,
publiku fabrikon një informacion jo zyrtar. Duke qenë se në shumë raste informacioni i cili
supozohet se përbën sekret hetimor rrjedh në media është e nevojshme që të ofrohet një
shpjegim për publikun dhe të rivlerësohet klasifikimi i informacionit nga prokurori i
çështjes. Nëse një informacion i caktuar bëhet publik dhe raportohet në mënyrë të
vazhdueshme nga media duke përcjellë fakte që mund të mos jenë të sakta, duke ndjekur
parimin më të lartë të së drejtës së individit në hetim, por edhe interesit publik, duhet të
gjenden forma dhe metoda ligjore të përshtatshme për “çlirimin” e informacionit. Ligji për
të drejtën e informimit ka përcaktuar kriteret dhe standardet e qasjes në informacion.
Decentralizimi i organizimit strukturor i prokurorisë dhe drejtorisë së burgjeve mund të
konsiderohet si një hap më tepër drejt hapjes së institucioneve dhe rritjes së transparencës.
Përfshirja në praktikën e punës monitorimi i mediave sociale, si dhe të analizohet
mundësia e përdorimit si kanal komunikimi për të promovuar aktivitetet e institucionit.
Askush nuk do ta mendonte se mediat sociale do të shndërronin në një kohë shumë të
shpejtë mënyrën e komunikimit midis individëve, institucioneve dhe individ-institucion.
Tashmë si rrjedhojë e mediave sociale çdo individ mund të jetë një komunikator faktesh,
idesh, pakënaqësish, por edhe denoncues. Pigott nënvizon se profesionistët e
marrëdhënieve me publikun duhet të konsiderojnë mendimet që shprehen në median
online. Ai ndan mendimin se “teknologjia ka lejuar që të ndryshojnë rregullat e
marrëdhënieve me publikun, pasi tashmë çdokush është një botues. Fjala e gojës është
fuqizuar.”602
Edhe Seib qëndron në të njëjtën linjë sa i përket ndikimit të teknologjisë në
profesionin e marrëdhënieve me publikun pasi “interneti ka mundësuar që individi të mos
jetë vetëm audiencë dhe pranues i informatave por edhe t’i interpretoj ato në mënyrë më të
pavarur”603
. Si rrjedhojë, monitorimi i mediave sociale është një praktikë e cila ndikohet
602
Shih ibid 596 603
Philip Seib, Gazetari global, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë 2009, fq. 19
247
nga zhvillimet e teknologjisë dhe qasjet bashkëkohore të menaxhimit të marrëdhënieve me
publikun. Është e vështirë që një praktikues i marrëdhënieve me publikun të mbulojë të
gjitha fushat, por kjo është sfida e ditëve të sotme, e cila për më tepër sugjestionon pajisjen
me aftësi polikualifikuese dhe jo vetëm për këtë profesion.
Aplikimi i standardeve të Kodit të Etikës së PRSA604
. Ky kod mund të konsiderohet si bibla
e marrëdhënieve me publikun për shumë profesionistë. Edhe pse nuk është një model
shqiptar, mund të shërbejë si një udhërrëfyes për praktikuesit shqiptarë të marrëdhënieve
me publikun se cilat janë standardet që duhet të ndjekin në punën e përditshme. Detyrimet
kryesore të profesionistëve të marrëdhënieve me publikun janë të lidhura me “etikën,
standardin e së vërtetës, saktësinë, drejtësinë dhe përgjegjshmërinë ndaj publikut”605
.
6.5 Mendime përmbyllëse
Marrëdhëniet me publikun në institucionet e drejtësisë nuk kanë një praktikim të plotë të
dimensionit të tyre. Bernays, një prej themeluesve të këtij profesioni, kuptoi fuqinë e
marrëdhënieve me publikun në menaxhimin e reputacionit dhe marrëdhëniet me grupet e
interesit. Në ditët e sotme, me ndryshimet teknologjike, kushtet mediatike, politiko-sociale,
marrëdhëniet me publikun kanë evoluar dhe fokusi i ofrimit të ekspertizës dhe profesionalizmit
është zgjeruar. Një klimë më e përshtatshme midis institucioneve të drejtësisë dhe publikut mund
të krijohet nëse kuptojnë fuqinë e marrëdhënieve me publikun.
Pikërisht këtu konsiston rëndësia e punimit pasi ofroi dhe në të njëjtën kohë sfidoi
paradigmat aktuale të funksionimit të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
duke propozuar një paradigmë evolucionare dhe duke i zhvendosur nga një model teknik dhe
aksesorial në një funksion menaxherial dhe strategjik. Paradigma e ndërtuar mbështetet në
filozofinë morale dhe në parimet ndërkombëtare të ushtrimit të profesionit të marrëdhënieve me
publikun, duke i vlerësuar si mekanizma kyç në ndërtimin e marrëdhënieve efektive me
publikun. Pra, ofrohet një model i ri për funksionimin e marrëdhënieve me publikun e udhëhequr
nga perspektiva bashkëkrijuese në të cilin publiku merr pjesë në vendimmarrje dhe është aktiv në
kërkesën e llogarisë dhe nga ana tjetër institucionet e drejtësisë vënë në praktikë llogaridhënien.
Kështu forcohet transparenca dhe ulet korrupsioni, i cili për qytetarët shqiptarë shihet si
problematike në marrëdhëniet me institucionet e drejtësisë.
Punimi merr rëndësi të veçantë pasi aktualizohet me realitetin shqiptar, ku reforma në
sistemin e drejtësisë përbën debatin e ditës në nivel kombëtar, është vendosur si prioritet kyç për
integrimin evropian të vendit dhe shfaqet si çështja më me interes e përfaqësive të huaja në vend.
Arsyeja kryesore e reformës është kthimi i besimit të qytetarëve në institucionet e drejtësisë dhe
funksionimi i shtetit të së drejtës. Ky punim eksploroi problematikat me publikun dhe ofroi gjetje
të rëndësishme të cilat orientojnë politikat institucionale për një reformë të suksesshme.
604
PRSA, akronimi i Public Relations Society of America 605
Shih, Public Relations Society of America (PRSA) Member Code of Ethics. Gjetur në
https://www.prsa.org/aboutprsa/ethics/codeenglish
248
Ky punim kontribuon edhe më tej në fushën shkencore duke ofruar një përkufizimin të ri
të marrëdhënieve me publikun në realitetin shqiptar dhe duke hapur debatin për përcaktimin si
një ndër profesionet me të rëndësishme në ndërtimin e strategjive dhe platformave të
komunikimit në institucionet e drejtësisë por edhe më gjerë. Pikërisht, nëse do të funksiononin
marrëdhëniet me publikun dhe personat që ushtrojnë profesionin e marrëdhënieve me publikun
në institucionet e drejtësisë do të njihnin rolin e tyre, imazhi institucional i institucioneve të
drejtësisë dhe puna me publikun do të rezultonin më pozitive.
Duke qenë se institucionet e drejtësisë nuk e kanë arritur ende kulmin e zhvillimit të
marrëdhënieve me publikun, si dhe duke marrë në konsideratë situatën jo të favorshme në
përballjen me publikun, sugjerimet që sjell Wolton në librin e tij “Të shpëtojnë komunikimin”,
mund të shërbejnë si pikënisje dhe frymëzim për të ndërtuar marrëdhëniet me publikun.
“Simetrikja e komunikimit në rendin e vlerave është respektimi i tjetrit dhe besimi. Por
nga ana tjetër të komunikosh me tjetrin do të thotë ta njohësh për një kohë të caktuar si
subjekt që të dish si të flasësh me dhe për të. Vazhdimisht rrjedha e njohjes të shtron
çështje të tjera, sidomos atë të besimit që mban gjallë raportet shoqërore dhe lë
gjurmë.”606
606
Dominique Wolton, Të shpëtojmë komunikimin, Papirus, Tiranë 2009, fq. 214
249
BIBLIOGRAFIA
- Agee A., “Public Relations and Community: An Old Perspective in A New Forum”, 16th
International Public Relations Research Conference, Exploring the Strategic Use of New
Media’s Impact on Change Management and Risk in Theory and Practice. Holiday Inn
University of Miami, Coral Gables, Florida, March 6 – March 10, 2013, fq. 16
- Atkin K Ch., Rice E R., (2013) Public Communication Campaigns, 4rth Edition, SAGE
Publications, Inc, USA, fq. 3
- Aspers P., (2014) “Empirical Phenomenology: An Approach for Qualitative Research”,
Papers in Social Research Methods, Qualitative Series no 9, London School of
Economics and Political science, Methodology InstitutePapers in Social Research
Methods, fq. 4
- Balle F., (2011) Mediat dhe Shoqëritë, Botimi i 15-të, Papirus, Tiranë, fq. 165-199
- fq. 623, fq. 632
- Barrett S., “How to persuade The New York Times that PR is not about spin”. Gjetur në
http://www.prweek.com/article/1318959/persuade-new-york-times-pr-not-spin, më 14
tetor 2014
- Bendor J., Mookherjee D., (1997) “Comparing Centralized and Decentralized
Institutions: A Reply to Schwartz and Tomz”. The American Political Science Review.
Vol. 91, No. 3, fq. 695
- Berger K. B., Bryan H.R, (2011) Gaining influence in Public Relations. The role of
resistance in practice, Routledge Taylor & Francis Group, New York, fq. 1, fq. 3
- Bennett W L., Iyenger Sh., (2008) “A New Era of Minimal Effects? The Changing
Foundations of Political Communication”. Journal of Communication, fq. 58.
- Bennett W L., (2013) “Changing Societies, Changing Media Systems: Challenges for
Communication Theory, Research and Education”, Center for Communication & Civic
Engagement, University of Washington, Seattle, USA, Working Paper, fq. 12
- Berlo D., (1960), The process of communication: An introduction to theory and practice,
San Francisco, Rinehart Press
- Bernays E., (1927) The Engineering of Consent, e-book, i disponueshëm në
http://classes.design.ucla.edu
- Bettis R., Gambardella A., Helfat C., Mitchell W., (2014) “Quantitative empirical
analysis in strategic management”, Strategic Management Journal, Strat. Mgmt. J., 35:
949–953, Wiley Online Library (wileyonlinelibrary.com)
- Bishop L R., “What newspapers say about public relations?” Public relation review
14(1), 1988, 50-52
- Bivins H Th., (1993) Public relations, professionalism, and the public interest, Journal of
Business Ethics, Volume 12, No. 2, Kluwer Academic Publishers, Netherlands, fq. 117
- Bloom R., Conti D., (2008) The Inside Advantage: The Strategy that Unlocks the Hidden
Growth in Your Business, Mc Graw Hill, USA, fq. 9
- Bobbitt R., Sullivan R., (2013) Developing The Public Relations Campaign: A Team-
Based Approach, Pearson Education, Inc, USA
- Boston S J., (2010) “The role of theory”, PR Theory and Publics 1, London College of
Communication, fq. 4
- Botan H C., Hazelton V., (2006) Public Relation Theory II, Lawrence Erlbaum
Associates, New York, fq.5
- Bowen A Sh., Rawlins B., Martin Th., (2013) Mastering Public Relations, v. 1.0, Flat
World Education, fq. 62
250
- Bowen A Sh., “All Glamour, No Substance? How Public Relations Majors and Potential
Majors in an Exemplar Program View the Industry and Function”, 12th Annual
International Public Relations Research Conference, Research that Matters to the
Practice, March 11 – 14, 2009, Holiday Inn University of Miami, Coral Gables, Florida,
fq. 26
- Braumoeller F B., Sartori E A., (2004) “Empirical-Quantitative Approaches to the Study
of International Relations”, Cases, Numbers, Models: International Relations Research
Methods, Ed. Detlef F. Sprinz, Yael Wolinsky-Nahmias, University of Michigan Press,
fq. 140
- Braud G., “Crisis Communication & Media Hide and Seek: The ExxonMobil Torrance
Refinery Explosion”, postuar më 20 shkurt 2015 në
http://blog.braudcommunications.com
- Bregu Z., (2013) “Të dënuarit mes izolimit, informimit dhe nevojës për komunikim”,
Tezë doktorale, Universiteti i Tiranës, fq. 134,
- Bronwyn N., “Prison Disciplinary Systems: Process and Proof Paper” Studim i paraqitur
në Konferencën e Ndërkombëtare të Studimeve të Huaja, Prato, 2-5 korrik 2002
- Burns T., Stalker G., (1961) The Management of Innovation” London, Tavistock, fq. 12
- Callison C., (2001) “Do PR Practitioners Have a PR Problem?: The Effect of Associating
a Source with Public Relations and Client-Negative News on Audience Perception of
Credibility”, Journal of Public Relations Research 13(3) fq. 220
- Cameron S K., Whetten A D., (1983) Organizational effectiveness: a comparison of
multiple models, New York, Academic Press, fq. 269-274.
- Cameron S K., Whetten A D., (1996) Organizational effectiveness and quality: The
second Generation. Higher education: Handbook of Theory and Research, Vol XI,
Agathon Press New York, fq. 267
- Cameron S K., (1986) Effectiveness as paradox: Consensus and conflict in conceptions of
organizational effectiveness, Management Science, Vol 32, Nr.5, USA, fq. 542
- Cameron S K., Chaffee E E., (1983) The aftermath of decline, Organizational Studies
Division National Center for Higher Education Management Systems, fq. 4
- Cancel E A., Mitrook A M., Cameron T G., (1999) Testing the Contingency Theory of
Accommodation in Public Relations, Public Relations Review, 25(2):171-19
- Carey W J., (1989) “Communication as culture: essays on media and society”.
Winchester, MA: Unwin Hyman
- Coffman J., (2002) “Public communication campaign evaluation: An Environmental
Scan of Challenges, Criticisms, Practice, and Opportunities”, Harvard Family Research
Project
- Coombs W T., Holladay J Sh., (2007) It’s Not Just PR: Public Relations in Society.
Malden, MA: Blackwell Publishing, fq. 126
- Coppock A., (2011) “The Evolution of Public Relations” Publikuar në Platform
Magazine, Volume V, Issue II. Gjetur në http://www.platformmagazine.org/2012/01/the-
evolution-of-public-relations, më datë 13.11.2014
- Coyle A., (2002) Managing prisons in a time of change, International Centre for Prison
Studies, London, fq. 11
- Culbertson M H., Chen N., (2009) International Public Relations: A Comparative
Analysis, Routledge, New York, fq. 34
- Cutlip S., (1994) The unseen power: Public relations: A history, Hillsdale, N.J.: Erlbaum
Associates
251
- Cutlip M S., Center H A., Broom M G., (1999) Effective Public Relations, 7th
ed.
Englewood, Cliffs, N.J:. Prentice Hall
- Cutlip M S., Center H A., (1953) Effective Public Relations, Prentice-Hall, New York, fq.
23
- Damen L., (1987) Culture Learning: The Fifth Dimension on the Language Classroom.
Reading, MA: Addison-Wesley, fq. 367
- Darston L., Galison P., (2007) Objectivity, Mit Press, USA, fq. 17
- Davison Ph., (1968) Public Opinion, International Encyclopedia of the Social Sciences
- http://www.pp.gov.al/web/regullore_e_sist_vler_te_prokuroreve_758.pdf, gjetur më
17.07.2015
- Doss A D., Glover H W., Goza A R., Wigginton M., (2014) The Foundations of
Communication in Criminal Justice Systems, CRC Press, fq. 51
- Draper W S., “The Hawthorne, Pygmalion, Placebo and other effects of expectation:
some notes”, Gjetur në http://www.psy.gla.ac.uk më 12.10.2015.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Sistemi Penitenciar Shqiptar, Alb Paper, Tiranë,
prill 2010
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Sistemi i Burgjeve Shqiptare, Alb Paper, Tiranë,
prill 2011
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Sistemi i Burgjeve Shqiptare, Alb Paper, Tiranë,
maj 2012
- Driessen H., Willy J., (2013) “The hard work of small talk in ethnographic fieldwork”
Journal of Anthropological Research, Vol. 69, fq. 250
- Edgar Argo Quotes. Gjetur në http://thinkexist.com/ më 22.09.2011
- Esser F., (2008) “Spin Doctor”, The International Encyclopedia of Communication.
Rhetoric in Western Europe: France – Structuration Theory, Volume X, Blackwell
Publishing Ltd.
- Eng G Sh. “Defining NGO organisational effectiveness in Indonesia: an unfolding
journey”. Punim prezantuar në: International Society for Third Sector Research
(ISTR)5th
ISTR Asia and Pacific Regional Conference Manila, Philippines, October 17-
18, 2007. Gjetur në https://www.academia.edu më 12.07.2015, fq. 4
- Ericson R., Baranek P., Chan J., (1989) Negotiating Control: A Study of News
Sources, Milton Keynes: Open University Press, fq. 23
- Eunson B., (2008) Communicating in the 21st Century, John Wiley & Sons, Australia, fq.
519-520
- Euralius “Manual për trajnimin ne trajnuesve për nëpunësit e buxhetit në institucionet
gjyqësore të Shqipërisë”, Guttenberg, Tiranë 2010, fq. 24.
- Fall L., Hughes J., (2009) “Reflections of Perceptions: Measuring the Effects Public
Relations Education has on Non-majors’ Attitudes Toward the Discipline”, Public
Relations Journal Vol. 3, No. 2
- Foundation Robert Schuman: EU-Western Balkans Relations: the European Bermuda
Triangle?,. European Issues, Nr. 195, 2011, fq. 3
- Fuga A., (2008) Media, shoqëria, politika, Shtëpia Botuese “Dudaj”, Tiranë, fq. 22
- Fuga A., (2015) “Fenomenologjia e raportimit nënlokal në web”, Thesis, Revistë
Kërkimore Ndërkombëtare, Nr. 2, Kolegji AAB, fq. 10-11
- Garriga E., (2004) Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory,
Journal of Business Ethics,Volume 53, No.1, fq. 53-54
252
- Godole J., (2013) “Marrëdhëniet joformale mes elitave të politikës dhe mediave” Tezë
Doktorate, Universiteti i Tiranës, Departamenti i Gazetarisë dhe Komunikimit”, fq. 245,
gjetur në http://www.doktoratura.unitir.edu.al, më 25.07.2014
- Gruning E J., Hunt T., (1984) Managing Public Relations. 6th Editon. Orlando Fl.
Harcourt Brace, fq.21, fq. 98
- Gruning E J., “Symmetrical Presuppositions as a Framework for Public Relations
Theory”: Public Relations Theory. Lawrence Erlbaum Associates. Hillsdale, NJ. 1989, fq.
17
- Gruning E J., (1999) Theory and practice of interactive media relations. Public Opinion
Quarterly, 35(3), fq. 19
- Gruning E J., (2008) Excellence in Public Relations and Communication Management,
Routlege, New York
- Harris E Th., (2002) Applied Organizational Communication: Principles and Pragmatics
for Future Practice, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, fq. 39
- Herman S E., Chomsky N., (1988) Manufacturing Consent, New York, Pantheon, fq. xi.
- Harlow R., (1977) Public relations definitions through the years. Public Relations
Review, 3(1), 49-63
- Hornik C R., Yanovitzky I., (2003) Using Theory to Design Evaluations of
Communication Campaigns: The Case of the National Youth Anti-Drug Media
Campaign. Communication Theory, 13 (2), Penn Libraries, fq. 204-224.
- Horton L J., (2009) “The Dangers of Spin”, fq. 2-3, i disponueshëm në faqen online
http://www.online pr.com/Holding/The_Dangers_of_Spin.pdf.
- Hossein E., et.al (2011) “Compressive Review of Organizational Effectiveness in Sport”,
SMIJ – VOL. 7, Number 1, fq. 13-15
- Howell K., (2002) Developing Conceptualizations of Europeanization and European
Integration: Mixing Methodologies, fq. 9, Research Unit for Institutional Governance,
Ashcroft International Business School APU Chelmsford CM1 1LL
- Huhman M., Heitzler C., Wong F., (2008) “VERB Campaign: Tools to Motivate Tweens
to be Physically Active”. Cases in Public Health Communication & Marketing, Volume
II, 126-139. E disponueshme në www.casesjournal.org/volume2
- Hutton G J., (1999) The definition, dimensions and domain of public relations. Public
Relation Review 25(2) 199-214
- Hutton G J., (2007) Defining the Future of Public Relations, Universidad Católica San
Antonio de Murcia, España, fq. 47
- Instituti Shqiptar Medias, “Monitorimi i zbatimit të së drejtës së informimit në sistemin e
drejtësisë: Testim praktik i të drejtës së informimit”, 2012, fq. 12
- Instituti i Trajnimeve të Administratës Publike “Parime Europiane për Administratën
Publike”, Botimi Sigma, Nr. 27, 2001, fq. 11
- Institute for Public Relations, Barcelona Principles, Gjetur në
http://www.instituteforpr.org më datë 21.04.2014
- Jackall R., Hirota M J., (2000) Image Makers: Advertising, Public Relations and the
Ethos of Advocacy, The University Chicago Press, Chicago, fq. 5
- James M., (2014) Positioning theory and strategic communication: A new approach to
public relation research and practice, Routledge, New York, fq. 1
- Jefkins F., (1998) Public Relations, Pit1 United Kingdom, fq.11.
- Jo S., (2003), “Portrayal of Public Relations in the News Media”, Mass Communication
and Society, School of Mass communications, Texas Tech University, 6(4), 399-400
- Jowett S G., O’Donnell V, (2012) Propaganda and Persuasion, Sage Publication, fq. 3-4
253
- Kelly S K., (1998) Effective fund-raising management, Mahwah, NJ: Lawrence Earlbaum
and Associates
- Kent L M., Taylor M., (2002) “Toward a dialogic theory of public relations”, Public
Relations Review, 28 fq. 23
- Killinger B., (2010) Integrity Doing the Right Thing for the Right Reason, Mc Gill-
Queen’s University Press, Canada, fq. 12.
- Kim J., (2012) “Public segmentation using situational theory of problem solving:
Illustrating summation method and testing segmented public profiles”, Purdue University,
West Lafayette, PRism 8(2), fq. 4
- Komiteti Shqiptar i Helsinkit, “Manual trajnimi për punonjësit e nivelit të mesëm drejtues
të sistemit të burgjeve”, Tiranë, 2011, fq. 48
- Lenth V R., (2001) “Some Practical Guidelines for Effective Sample Size
Determination”, The American Statistician, Vol. 55, No. 3, fq. 187.
Lippmann W., (1922) Public Opinion, e-book, i disponueshëm në
http://www.gutenberg.org.
- Londo E, Nga Journalism në Churnalism – Mbi gazetarinë e Marrëdhënieve me
Publikun”. Gjetur në http://al.ejo-online.eu/715/marredheniet-publike/nga-journalism-ne-
churnalism-mbi-gazetarine-e-marredhenieve-me-publikun, më 12 gusht 2012.
- Kruckeberg D., Starck K., (1988), Public relations and community: Are constructed
theory, New York, NY:Praeger, fq 16
- Kvale S., (2006) “Dominance through Interviews and Dialogues”, Qualitative Inquiry,
CA: Sage, fq. 483-484.
- Lloyd J., Marconi C., (2014) Reporting the EU: News, Media and the European
Institutions, , Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford,
I.B.Tauris & Co Ltd, fq. 3
- Mack N., Woodsong C., Macqueen M K., Guest G., Namey E., (2005) Qualitative
Research Methods: A Data Collector’s Field Guide, Family Health International, fq. 1
- Manning A., Rockland B D., “Understanding the Barcelona Principles”, The Public
Relations Strategist -Current Issue, The Public Relations Strategist-Spring 2011 Issue,
http://www.prsa.org/Intelligence/TheStrategist/Articles/view/9072/1028/Understanding_t
he_Barcelona_Principles, publikuar më 21 mars 2011
- Manasseh A., (2009) “Communications Handbook”, Pinnacle Public Relations Training,
fq. 4
- Marsh W Ch., (2003) Antecedents of two-way symmetry in classical Greek rhetoric: The
rhetoric of Isocrates. Public Relations Review, 29, 351-367.
- Marsh W Ch., (2011) Public Relations Ethics: Contrasting Models from the Rhetorics of
Plato, Aristotle, and Isocrates, Journal of Mass Media Ethics, 16(2&3), 78–98.
- McLaughlin J., “Organizational Structure: Definition and Influence on Organizational
Behavior”. Chapter 20. Lecture of Course, gjetur në
http://study.com/academy/lesson/organizational-structure-definition-and-influence-on-
organizational-behavior.html, më 16.06.2015.
- McNair B., (1995) “Pressure group politics and the oxygen of publicity”. An introduction
to political communication, Routledge, London, fq. 56
- Meijers M., (2013) The Euro-crisis as a catalyst of the Europeanization of public
spheres? A crosstemporal study of the Netherlands and Germany, the London School of
Economics and Political Science, LEQS Paper No. 62
- Merit B D., Gazetaria Publike dhe Jeta Publike, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë, fq.
26, fq. 128
254
- Michael J P., Daniels D T., Spiker K B., (2009) Komunikimi organizativ, UET, Tiranë
- Miller D., Dinan W., (2008) A Century of Spin: How Public Relations Became the
Cutting Edge of Corporate Power, Pluto Press, fq. 1
- Moloney K., (2006) Rethinking public relations, 2nd edition. Oxon, UK: Routledge,
fq.39
- Moloney K., (2006) Rethinking public relations: PR propaganda and democracy,
Routledge Taylor and Francis Group, London and New York, fq. 74
- Moran F., Is public relations in the public interest?, Publikuar më 30 shtator 2011 në
http://francis-moran.com/public-and-media-relations
- Mounier E., (2000) Personalizmi, Dita, Tiranë, fq. 13, fq. 138
- Moumoutzis K., (2011) Still Fashionable Yet Useless? Addressing Problems with
Research on the Europeanization of Foreign Policy, fq. 618, JCMS, Volume 49. Number
3
- Muka A., (2007) Gazetar në radio, Instituti Shqiptar i Medias, fq. 41
- Myers G D., (2003) “Socialpsikologjia”, Shtëpia Botuese UEGEN, fq. 86
- Neza A., (1998) Marrëdhëniet publike, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë, fq. 3, fq 12.
- Newsom D., Turk J., Kruckeberg D., (2000) This is PR: The realities of public relations,
7th ed. New York: Wadsworth, fq. 42
- Nordby H., (2008) “Values, Cultural Identity and Communication: A Perspective From
Philosophy of Language”, Journal of Intercultural Communication, ISSN 1404-1634,
Issue 17
- Nordby H., (2008) “Values, Cultural Identity and Communication: A Perspective From
Philosophy of Language”, Journal of Intercultural Communication, ISSN 1404-1634,
Issue 17
- Oakley Y., (2013) “Measuring Public Relations with The Barcelona Principles”,
publikuar më April 30, 2013, në http://yoakleypr.com/wp/public-relations/measuring-
public-relations-barcelona-principles
- Oliver S, (2010) Public Relations Strategy, Third edition, Kogan Page, London and
Philadelphia, fq. 16
- Organizata për Sigurim dhe Bashkëpunim në Evropë Prezenca në Shqipëri (OSCE),
Analizë e Sistemit Ligjor në Shqipëri, Tiranë 2004, fq. 21
- Papavangjeli E., “E drejta e ankesës- mjet komunikimi në sistemin e burgjeve”, fq. 10-11.
Gjetur në https://www.osfa.al/sites/default/files/kumtese_edlira_papavangjeli.pdf, më
12.12.2014.
- Paterson Ph., Wilkins L., (2010) Etika në media: Çështje dhe Raste, Botimi i Gjashtë,
UFO Press, fq.145, fq.147
- Partnerët Shqipëri, Qendra për Ndryshim dhe Menaxhim Konflikti, “Pjesëmarrja e
shoqërisë civile dhe qytetarëve në vendimmarrje: Një studim mbi kuadrin ligjor
rregullatore dhe praktikën në Shqipëri”, Tiranë 2013, fq. 9
- Pavlik J., (1987) Public relations: What research tells us. Newbury Park, CA: Sage
- Penning T., (2008) “First impressions: US media portrayals of public relations in the
1920s”, Journal of Communication Management, Vol. 12 No. 4, fq. 345
- Pfeffer J., (1982) Organizations and Organization Theory. Boston, Pittman, fq. 1-23
- Philip P., Lee W., (2010) Etika në media: Çështje dhe Raste, Botimi i Gjashtë, UFO
Press, fq. 18
- Phillips R., “Proposal - Tackling obstacles which prevent the internet from functioning as
a powerful tool for information sharing in an increasingly digital age.” Gjetur në
http://www.global-economic-symposium.org më datë 03.12.2015
255
- Pira F., (1998) Si të krijosh një zyrë shtypi, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë, fq. 21
- PRM 035: Introduction to public relations, Distance Learning Material, Kenya Methodist
University, School of Business, Department of Business and Management Studies,
http://online.kemu.ac.ke/, aksesuar më datë 25.03.2015, fq. 3
- Pradel J., Corstens G., Vermeulen G., (2010) E drejta penale evropiane, Botimet Papirus,
Tiranë, fq.12
- Poole S M., (Profesor i Komunikimit Universiteti i Illinois), “Teoria e strukturimit të
përshtatshmërisë”. Leksione të përshtatura dhe të përkthyera në gjuhën shqipe në lëndën
“Komunikimi Organizativ”, nga Dr. Gentiana Skura. Studimet doktorale, prill 2012
- Public Relations Society of America (PRSA) “Official Statement on Public Relation”.
Adaptuar zyrtarisht në Asamblenë Kombëtare, 6 nëntor 1982.
- Public Relations Society of America (PRSA), “State of the Public Relations Profession
Opinion Survey”, 2006, fq. 5, gjetur në http://www.prsa.org, më 23.12.2013
- Public Relations Society of America (PRSA) Member Code of Ethics. Gjetur në
https://www.prsa.org/aboutprsa/ethics/codeenglish
- Qendra për Nisma Ligjore dhe Qytetare “Çështje të rritjes së efektivitetit, transparencës
dhe të besimit të publikut në gjyqësor”. Rezultate të nxjerra nga monitorimi i seancave
dhe studimi i jurisprudencës gjyqësore në lidhje me mbrojtjen e parimit të barazisë dhe
mosdiskriminimit, në rrethet gjyqësore Tiranë, Elbasan, Shkodër, Vlorë. Periudha e
monitorimit: Shkurt 2012 - Tetor 2013. Tiranë 2013
- Qendra e Shërbimeve dhe Praktikave Ligjore të Integruara, “Studim-analizë mbi
vlerësimin e situatës së ndihmës ligjore falas në Shqipëri”, Korrik 2006 – Mars 2007, fq.
7
- Rachels J., Rachels S., (2000) Elementët e filozofisë morale, Botimet “Dita”, fq. 23, fq.
90-91
- Ratnam V., Tomoda Sh., (2005) Practical Guide for Strengthening Social Dialogue in
Public Service Reform, International Labour Organization, fq. 12-13
- Rawlins L B., (2006) “Prioritizing Stakeholders for Public Relations”, Institute for Public
Relations, www.instituteforpr.org, fq. 2
- Russ- Mohl S., (2010) Gazetaria, Natyra, Tiranë, fq. 18, fq. 19, fq. 27, fq. 282-285,
fq.287
- Salama R., Public communication campaigns. Community Medicine and Public Health,
Faculty of Medicine, Suez Canal University-Egypt, gjetur në http://www.pitt.edu, më
12.03.2015
- Sariolghalam N., et.al, (2010) “The Enigma of Howard Gardner's Multiple Intelligences
Theory in the Area of Organizational Effectiveness”, International Journal of Business
and Management Vol. 5, No. 5, fq. 165
- Seashore E S., Yuchtman E., (1967) “Factorial Analysis of Organizational Performance.”
Administrative Science Quarterly (12), 377-395.
- Seib Ph., (2009) Gazetari global, Instituti Shqiptar i Medias, Tiranë, fq. 19
- Seitel P F., (2013) The Practice of Public Relations, 12th Edition Prentice Hall, fq. 6
- Silverman C., “Një epokë e re për të vërtetën”, Medi@link, Revistë Online, Botim i
Institutit Shqiptar të Medias, Nr. 2, Dimër 2012-2013, Aksi qëndror i numrit: Etika në
media. Gjetur në http://www.institutemedia.org, më datë 12.12.2015.
- Skura G., Londo E., “Kuptimi i marrëdhënieve me publikun dhe aplikimi i tyre në
Shqipëri”, Administrata shqiptare drejt Komunikimit Efektiv përmes Marrëdhënieve
Publike, Departamenti Administratës Publike, Botimi i 9-të, fq. 103
256
- Skura G., “Teoria kritike e Komunikimit në Organizata”, Cikël leksionesh: Lënda:
Komunikimi në Grup, Studimet doktorale, prill 2012
- Sommerfeldt J E., (2013) “The civility of social capital: Public relations in the public
sphere, civil society, and democracy”, Public Relations Review 39, fq. 280–289
- Smith R., (1999) Groping for Ethics in Journalism, IOWA State University Press, USA,
fq. 7
- Steers M R., (1975). “Problems in the measurement of organizational effectiveness”.
Administrative Science Quarterly, 20(4), 546-558
- Steyn B., (1999) “CEO Expectations in terms of PR roles”, Communicare 19(1), fq. 21,
http://www.academia.edu/3581193/2000_B_Steyn_CEO_expectations_in_terms_of_PR_
roles, më 22.03.2014
- Stewart K., Gill P., Chadwick L B., Treasure E., (2008) “Methods of data collection in
qualitative research: interviews and focus group”, British Dental Journal, Volume 204
No.6, fq. 291
- Stockwell S., “The spin doctors: Government media advisers”, fq. 3, i disponueshëm në
faqen online http://www98.griffith.edu.au. Gjetur më 11.03.2015
- Sumpter S. R., Tankard E. J., (1994) “The spin doctor: An alternative model of public
relations”. Public Relations Review, 20(1) fq 19–27.
- Supa W D., Zoch M L., (2009) “Maximizing media relations through a better
understanding of the public relations-journalism relationship: A quantitative analysis of
changes over the past 23 years.” Public Relations Journal, 3(4)
- Supa W D., (2014) “The Academic Inquiry of Media Relations as both a Tactical and
Strategic Function of Public Relations”, Research Journal of the Institute for Public
Relations Vol. 1, No. 1, fq. 9
- Sweeney J., “The Barcelona Principles Are A Perfect Example Of What's Wrong With
The PR Industry”. Postuar më 17 korrik 2014 në blogun http://www.sweeneypr.com/the-
barcelona-principles-are-a-shining-example-of-whats-wrong-with-the-pr-industry/
- Sheehan M., (2007) “Australian public relations campaigns: A select historical
perspective 1899-1950”, Australian Media Traditions Deakin University, Geelong, fq. 2
- Tench R., Yeomans L., (2006) Exploring Public Relations. England: Pearson Education
Limited, fq. 241
- Travis J., (2012) “Summoning the Superheroes Harnessing Science and Passion to Create
a More Effective and Humane Response to Crime”, To Build a Better Criminal Justice
System, The Sentencing Project, fq. 9
- Theaker A., (2004) The Public Relation Handbook, 2nd
Edition, Routledge USA, fq.7
- Yaxley H., Public relations and the public interest: a matter of opinion, Publikuar më 22
qershor 2011 në http://www.prconversations.com
- Valentini Ch., (2014) “Do Public Relations and Journalism’s converging roles affect how
they perceive each other? An Italian Outlook”, Revista Internacional de Relaciones
Públicas, Nº 8, Vol. IV, fq. 116
- Valentini Ch., (2009) “Italian public relations in a changing world: Historical overview,
current questions and future challenges”, PRism 6(2), fq. 8, i disponueshëm në
http://praxis.massey.ac.nz/prism_on-line_journ.html
- Valentini Ch., (2010)“Personalised networks of influence in public relations”, Strategic
resources for achieving successful professional outcomes, Aarhus University, Denmark,
fq. 153
257
- Valentini Ch., (2013) Public Relations in the Public Sector. The Role of Strategic
Communication in the Italian Public Administration, Sinergie, Rivista di Studi e
Ricerche, No. 92, fq. 97
- Valentini Ch., “Looking for Institutionalization Italian Public Relations and the Role of
Credibility and Professionalism”, gjetur në http://www.instituteforpr.org/wp-
content/uploads/LookingForInstitutionalization.pdf, më 13.05.2015, fq. 7
- Vonk J., “Data Collection: Populations and Samples”, publikuar më 11.01.2014 në
http://www.jennifervonk.com/ lecture_6_sampling.pdf
- Zerfass A., Verčič D., Verhoeven P., Moreno A., Tench R., European Communication
Monitor 2015. Creating communication value through listening, messaging and
measurement. Results of a Survey in 41 Countries. Brussels: EACD/EUPRERA, Helios
Media. EACD European Association of Communication Directors, Brussels, www.eacd-
online.eu, fq. 39
- Wallace H., Roberson C., (2009) Written and Interpersonal Communication: Methods for
Law Enforcement, Upper Saddle River, NJ: Prentis Hall, 4th ed. fq. 40
- Waj C., (2012) Public Administration: South African Introductory Perspective, 9th
edition, Pretoria, Van Schaik Publishers
- Watson T., Noble P.,(2007) Evaluating Public Relations: A Best Practice Guide to Public
Relations Planning, Research and Evaluation, Kogan Page, Great Britain & USA,
Second edition, fq. 2
- Wilcox D., Cameron T G., Ault H P., (2000) Public relations: Strategies and tactics, (7th
ed.), New York, fq. 78
- Wilcox D., Reber B., (2012) Public Relation Writing and Media Techniques, Pearson
New International Edition, fq. 4, fq. 9
- Wilcox D., Cameron G., (2009) Public Relations Strategies and Tactics (9 ed.). Boston:
Pearson Education, Inc.
- Wolton D., (2009) Të shpëtojmë komunikimin, Papirus, Tiranë, fq. 214
- World Bank Group “Right to Information: Case studies on implementation”, Edited by
Stephanie E. Trapnell, 2014, fq. xiii
Artikuj dhe investigime në median e shkruar dhe elektronike
- Bogdani A., “Famëkeqë dhe fatkeqë: Jeta pas hekurave në burgun e Fushë-Krujës”,
postuar më 24 janar 2015, Shqiptarja.Com,
http://shqiptarja.com/aktualitet/2731/famekeqe-dhe-fatkeqe-jeta-pas-hekurave-ne-
burgun-e-fushe-krujes.
- Balkan Web “Lu-gjyqtarëve: Nëse ora juaj me e shtrenjtë se makina ime, jeni të
korruptuar. Lini detyrën se do shkoni në burg”, publikuar më 14/12/2015.
- Balkan Web, artikulli me titull: “Zoto: Testimi i punonjësve jo për largime nga puna. Ja
si do të funksionojnë burgjet private”. Postuar më 26 janar 2015, në
http://www.balkanweb.com/site/mbrapa-perdeve-te-hekurta-zoto-mbipopullimi-ne-
paraburgim-jo-nga-arrestimet-per-energjine/.
- BalkanWeb “Nishani kritika për komisionin, përgjigjet Xhafa: Retorika boshe, askush
nuk u përjashtua”. Postuar më 03 qershor 2015 në
http://www.balkanweb.com/site/nishani-kritika-per-komisionin-pergjigjet-xhafa-retorika-
boshe-askush-nuk-u-perjashtua.
258
- Dervishi L., “Integrimi dhe media”. Botuar në 27 mars, 2012 në http://al.ejo-
online.eu/profesionalizmi-ne-media/integrimi-dhe-media.
- Emisioni “Fiks fare”, Investigimi dhe denoncimi i rastit për korupsion i gjyqtares së
gjykatës në Lezhë, Top Channel 10 qershor 2015.
- Gazeta Dita Online “Kostandin Xhuvani dënohet me 35 vite burg”. Postuar më 10 mars
2015.
- Gazeta Dita Online “Gjykata e Lartë çon në shtëpi deputetin Armando Prenga”, postuar
më 23 Nëntor, 2015 tek Lajme Flash.
- Gazeta Koha Jonë, “Testohen punonjësit e burgjeve, nuk e kaluan 766 prej tyre”. 06 Mars
2015.
- Gazeta Mapo artikullin me titull “Ish-këshilltari i Totozanit: Ja si e shkeli ligjin me të dy
këmbët AP”. Postuar më 16 korrik 2015.
- Gazeta Mapo Online “Nga Zani Çaushi te Dritan Dajti, të dënuarit me Facebook dhe
celularë”, Postuar më: 26 prill 2015.
- NOA “Delijorgji kapet me 2 celularë në Burgun 313”, Postuar më: 21 janar 2010, ,
lajme.gen.al.
- Gazeta Panorama Online “Vrau 4 persona i shpëton burgut përjetë. Gjykata e dënon me
35 vjet heqje lirie”. Postuar më 10 mars 2015.
- Gazeta Panorama Online “Arrestohet efektivi, fuste celularë në burgje”, Postuar më: 10
maj 2015.
- Gazeta Panorama Online “Gjyqtari Kallço gjakatar e xhepist u tall me dhimbjen”, 01
dhjetor 2015.
- Gazeta Panorama “Kërkoi 80 milionë lekë për një vendim, pranga gjyqtarit. KLD-ja i dha
“OK” kërkesës së Krimeve të Rënda, 7 qershor 2015.
- Gazeta Shqip,“Tragjedi në burg: 33 vjeçari nga Trebinja e Pogradecit ka mbytur të
- Gazeta Sot, artikulli me titull “Arrestimi i ministrave, prononcohen deputetët: Llalla
kamikazi i Berishës, show për të mbuluar grabitjet e familjes dhe të Bankës së Shtetit,
postuar më 8 nëntor 2014, në http://www.sot.com.al/politike/arrestimi-i-ministrave-
prononcohen-deputet.
- Gazeta Sot “Dita e Drejtësisë, Naço: Ata që bëhen pengesë për reformat në drejtësi, nuk
bëjnë gjë tjetër veçse shtyjnë në kohë qeverisjen e tyre”. Postuar më 10 maj 2015 në
http://www.sot.com.al/politike.
- Gazeta Shekulli, “Familja Durda: “Pas 7 vjetësh dhimbja është më e madhe”, 16 mars
2015.
- Gazeta Shekulli “Shulc me Metën e Ramën: Reforma në drejtësi, kryefjala për
integrimin”, datë 14 korrik 2015.
- Gazeta Shekulli “Drejtësia e korruptuar, dëshmia ime për 4 vitet në Shqipëri”, datë 27
maj 2014.
- Gazeta Shqiptarja.Com, “Gjykata e Lartë vulos “Gërdeci”-n si "aksident teknologjik",
asnjë fajtor”, 26 Shtator 2013.
- Gazeta Shqiptarja. Com Online “Xhuvani i shpëton burgut përjetë gjykim të shkurtuar
për 4 vrasjet”. Postuar më 29 janar 2015.
- Gazeta Shqiptarja.Com “Lufta e korrupsionit, Rama:Reforma e modernizim i sistemit”,
Postuar më 13 nëntor 2013, http://shqiptarja.com/home/1/lufta-e-korrupsionit-rama-
reforma-e-modernizim-i-sistemit-186798.html.
- Gazeta Shqiptarja.Com “Fjala e Kancelares Merkel gjatë konferencës së përbashkët për
mediat me Kryeministrin e Shqipërisë, 08 korrik 2015.
259
- Gazeta Shqiptarja.Com artikullin me titull “Hahn: Ju duam në BE...kujdes drejtësinë!
Rama:Gati në shtator”, 24 mars 2015.
- Gazeta Tema Online “Kostandin Xhuvani dënohet me 35 vite burgim. Postuar më 10
mars 2015.
- Gazeta Tema, “Ish zyrtari i SHKB: Kreu i burgjeve ishte në dijeni të planit të arratisë”.
Postuar më 30.11.2013.
- Gazeta Tema “Reforma në drejtësi:Rama do përmbysim sistemin e degjeneruar që na ka
marrë frymën si shtet”. Postuar më 9 qershor 2015 në
http://www.gazetatema.net/web/2015/06/09/reforma-ne-drejtesirama-do-permbysim-
sistemin-e-degjeneruar-qe-na-ka-marre-fytyren-si-shtet/.
- Gazeta Tema “Merkel dhe reforma në drejtësi”, 08 korrik 2015.
- Gazeta Tema “Reforma në drejtësi/Ambasadorët: Më e rëndësishmja pas rënies së
komunizmit”, datë 08 qershor 2015.
- Kajsiu B., “Paradigma dëshpëruese e integrimit në Bashkimin Evropian”. Postuar më 21
janar 2012, në https://europaesse.wordpress.com
- Konomi R., “Reforma në drejtësi, si një mision i pamundur”, Opinion, Gazeta Panorama,
10 prill 2015, http://www.panorama.com.al/reforma-ne-drejtesi-si-mision-i-pamundur
- Malltezi A., “Gazetaria Televizive, një filiz që duhet bërë lis”, Botuar te Gazeta
Shqiptarja.Com, 23 Nëntor 2013, http://shqiptarja.com/blogs
- Nano M., “Gjyqtarët e prokurorët e huaj? S’është ide e keqe, por…”, Gazeta Dita, 22
dhjetor 2013
- OraNews.TV “Akuzohet për korrupsion, arrestohet gjyqtari i Sarandës, Rasim Doda.
Edicioni i lajmeve të orës 17:00. Transmetuar më datë 06 qershor 2015, ora 17:08
- shoqen me kordonin e ventilatorit.”, 30 korrik 2008.
- Top Channel “Pano: Albania needs to clean justice system”, http://www.top-
channel.tv/english/artikull, 23.11.2011.
- VOA, Joaquin Urias: “The whole judicial system in Albania is corrupt”. Chief of
EURALIUS reveals the truth for VOA”. Gjetur në http://www.infocip.org më 03.08.2015
(video).
Programe, Strategji dhe Plane Veprimi
- Fletorja Zyrtare e Republikës së Shqipërisë, Botim i Qendrës së Botimeve Zyrtare.
“Vendim i Këshillit të Ministrave nr. 404, datë 13.5.2015 “Për miratimin e Planit
Kombëtar për Integrimin Evropian 2015 – 2020”, Numri 81, 22 maj 2015
- Plani Kombëtar i Integrimit Evropian 2012-2014
- Plani Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit 2012-2014
- Plani i veprimit për të rritur komunikimin mbi procesin e integrimit në BE, 2008
- Plan veprimi për zbatimin e prioriteteve të Bashkimit Evropian 2012
- Programi Qeverisës 2013-2017, fq. 18
- Strategjia afatmesme e Sistemit të Burgjeve 2014-2017
- Strategjia Ndërsektoriale e Ministrisë së Drejtësisë 2012-2020
- Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2007-2013; 2014-2020.
- Strategjia e Reformës në Sistemin e Drejtësisë, Projekt 24 korrik 2015, Shqiptarja.Com,
gjetur më 05.08.2015.
- Strategjia afatmesme 2015-2017 dhe plani i veprimit i Prokurorisë së Përgjithshme.
- Strategjia Kombëtare e Burgjeve 2013-2017.
260
Raporte vjetore, vlerësimi dhe monitorimi
- Albania Progress Report, Brussels, 9 November 2005SEC (2005) 1421{COM (2005) 561
final}.
- Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. “Raporti për të Drejtat e Njeriut:
Shqipëria 2012 (18 Maj 2013)”.
- Avokati i Popullit, Raport vjetor për veprimtarinë e Avokatit të Popullit 1 Janar – 31
Dhjetor 2014. Aneks 2 –Tabela e rekomandimeve pa përgjigje gjatë vitit 2014. Tiranë,
shkurt 2015.
- Gallup Balkan Monitor Focus On: Perceptions of the EU in the Western Balkans, fq. 5,
gjetur në http://www.esiweb.org/, akesuar më 12.12.2014.
- European Commission, Commission Staff Working Document, Albania 2015 Report,
Brussels, 10.11.2015 SWD(2015) 213 final.
- Fondacioni Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë “Fondacioni prezanton Raportin Qytetar të
Monitorimit të Planit të Veprimit për Adresimin e 12 Prioriteteve të Komisionit Evropian
– 2012”. Postuar më 07 Tetor 2012 në https://www.osfa.al/publication.
- Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë “Final report. National survey on
perceptions & expectations towards a potential EU membership of Albania”, Tirana,
shtator 2014, fq. 6
- Komiteti Shqiptar i Helsinkit “Raport mbi situatën e të drejtave të njeriut të personave të
privuar nga liria në drejtoritë dhe komisariatet e policisë dhe institucionet e paraburgimit
dhe të ekzekutimit të vendimeve penale monitorimet janë realizuar gjatë periudhës maj –
dhjetor 2014”, Tiranë, dhjetor 2014.
- Komiteti Shqiptar i Helsinkit “Raport mbi situatën e respektimit të të drejtave të njeriut
në Shqipëri për vitin 2014”, Tiranë 2014, fq. 7.
- Ministria e Drejtësisë “Dokument analitik: informacion i detajuar sipas sektorëve të
sistemit të drejtësisë (për kryerjen e një analize të plotë të gjendjes aktuale të sistemit të
drejtësisë me qëllim njohjen dhe evidentimin e problematikave dhe nevojave për
përmirësim), janar 2015, fq. 47-87.
- Raport nga Nils Muižnieks, Komisioneri për të Drejtat e Njeriut i Këshillit të Evropës, në
vijim të vizitës në Shqipëri nga 23 deri 27 shtator 2013, Strasburg, 16 janar 2014,
CommDH(2014), Origjinali: anglisht, fq. 4
- Raporti vjetor i prokurorisë mbi gjendjen e kriminalitetit 2013, fq 9.
- Raport i monitorimit të Shqipërisë në procesin e Stabilizim Asociimit, 1 tetor 2007-15
tetor 2008, Botim i Fondacionit të Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë – SOROS.
- Raporti i Komisionit për Reformën në Drejtësi “Analiza e sistemit të Drejtësisë në
Shqipëri”, publikuar më 08 qershor 2015
- Raporti vjetor 2013 i Avokatit të Popullit të Shqipërisë në rolin e mekanizmit kombëtar
për parandalimin e torturës,
- Raporti i vitit 2013 të Transparency International “E drejta e informimit për dokumentet
zyrtare në Shqipëri”.
- Raporti vjetor 2012 “Për veprimtarinë e Avokatit të Popullit”.
- Rekomandim (2006)2 i Këshillit të Ministrave për Shtetet Anëtare mbi Rregullat
Evropiane të Burgjeve. i miratuar nga Këshilli i Ministrave më 11 janar 2006 në takimin
e 952-të të Zëvendës Ministrave.
261
Akte ligjore dhe nënligjore
- Dekreti Nr. 7791, datë 15.10.2012 i Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Bujar
Nishani
- Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, miratuar me ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 të
Kuvendit Popullor. Miratuar me referendum më 22.11.1998.
- Ligji Nr. 9877, datë 18.2.2008”Për Organizimin e Pushtetit Gjyqësor në Republikën e
Shqipërisë (Ndryshuar me Vendimin nr. 20/2009 të Gjykatës Kushtetuese).
- Ligji Nr. 8454, datë 04.02.1999 “Për Avokatin e Popullit”, Neni 19/1.
- Ligji Nr. 8737 datë 12.02.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në
Republikën e Shqipërisë”.
- Ligji Nr. 90/2012 “Për organizimin dhe funksionimin e administratës shtetërore”
- Ligji “Për Ekzekutimin e Vendimeve Penale”, datë 21.04.1998, i ndryshuar, Neni 54.
- Ligji Nr. 119/2014 “Për të Drejtën e Informimit”.
- Rregullorja “Për organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore Fletorja Zyrtare
e Republikës së Shqipërisë, Botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare Nr.17, Prill 2011
- Rregullore e Brendshme “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë së
Përgjithshme”, miratuar me Urdhër nr. 46/3, dt. 27.01.2015 të Prokurorit të Përgjithshëm,
e disponueshme në http://www.pp.gov.al/web
- Rregullorja e Brendshme e Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, miratuar me Urdhrin e
Ministrit Nr. 5561/3 datë 05.09.2006
- Urdhri Ministrit të Drejtësisë nr. 1830, datë 3.4.2001 për miratimin e Rregullores "Për
organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore”, Neni 3
- Udhëzues praktik për zbatimin e rregullores për marrëdhënien e Gjykatës me Publikun,
miratuar me Urdhrin e Ministrit të Drejtësisë nr. 6777/5 datë 30.09.2010, fq. 4
- Urdhri Kryeministrit Nr. 64 datë 13.02.2014 “Për disa ndryshime ne Urdhrin nr. 50 datë
13.04.2012 “Për miratimin e strukturës dhe të organikes së Drejtorisë se Përgjithshme të
Burgjeve dhe të institucioneve në varësi të saj
- Urdhri Nr. 3705/1 datë 11.05.2006 të Ministrit të Drejtësisë “Për Miratimin e Rregullores
të Paraburgimit”, Neni 3
- Urdhri i Drejtorit të Përgjithshëm të Burgjeve Nr. 454/1 datë 05.09.2011”Për miratimin e
detyrave funksionale të nëpunësve civil të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve.
- Urdhër të Ministrit të Financave, Nr. 8980, datë 15. 07. 2010, fq. 25 “Për miratimin e
manualit për menaxhimin financiar dhe kontrollin”.
- VKM Nr. 867 datë 10.12.2014 “Mbi procedurat e bashkëpunimit në institucionet e
administratës shtetërore”.
- VKM Nr. 303 datë 25.03.2009 “Për miratimin e Rregullores së Përgjithshme të
Burgjeve” e ndryshuar, Neni 63.
- Vendim Nr. 261/2 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë datë 14.04.2010 “Sistemi i Vlerësimit
të Gjyqtarëve”, Neni 3.
Deklarata për shtyp, Publikime në faqet online zyrtare të institucioneve të drejtësisë
- Detyrat funksionale të punonjësve të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgje 2008, gjetur në
www.dpbsh.gov.al më 12.02.2009.
262
- Detyrat funksionale të punonjësve të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve 2010, gjetur
në www.dpbsh.gov.al më 22.11.2011.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve “Nis fushata antikorrupsion në Sistemin e Burgjeve”,
hedhur më 16.10.2014, në faqen zyrtare online, http://www.dpbsh.gov.al/newweb
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve në njoftimin për mediat: “Mbi vdekjen e Minir
Muçës dhe bashkëshortes së tij” datë 30.07.2008.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Letër dërguar gjithë mediave mbi verifikimet për
informacionet e botuara, 20.10.2009.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Njoftim për shtyp, “Instrument auditi për matjen e
klimës në institucionet penitenciare”. Publikuar më 20.11.2010.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve “Monitorimi i treguesve të performancës sipas
objektivave të Strategjisë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim”, www.dpbsh.gov.al.
- Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, Tabela e kërkesë ankesave për vitin 2015, gjetur në
http://www.dpbsh.gov.al/newweb.
- Dhurohet gjak nga 120 punonjës të IEVP Mine Peza, gjetur në www.dpbsh.gov.al, më
02.01.2015.
- Fjala e Kryetarit në aktivitetin e dt. 23.07.2015 me temë “Përurimi i sallave dhe
ambienteve shtesë në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë”
http://www.gjykatatirana.gov.al.
- Ministria e Drejtësisë, “Stop Korrupsionit në Drejtësi” publikuar më 01 nëntor 2013.
Gjetur më datë 15.11.2013 në http://www.drejtesia.gov.al/al/multimedia/video-
galeri/ministria-e-drejtesise-stop-korrupsionit-ne-drejtesi.
- Ministria e Drejtësisë “Prezantohet Projekti EURALIUS IV, asistenca e BE për reformat
në drejtësi”, postuar më 19 Nëntor 2014 në http://www.drejtesia.gov.al
- Ministria e Drejtësisë, Vjetari Statistikor 2012, fq. 15-16, 225
- “Nis fushata anti-korrupsion në sistemin Penitenciar”, publikuar më 16.10.2014. Gjetur
më 30.10.2015 në http://www.dpbsh.gov.al/newweb.
- Organizimi dhe struktura e gjykatës shkallës parë Tiranë. Gjetur në
http://www.gjykatatirana.gov.al/ më 12.12.2014.
- Organizimi dhe struktura e prokurorisë së përgjithshme. Gjetur në faqen zyrtare të
Prokurorisë së Përgjithshme në http://www.pp.gov.al/web/struktura, datë 12.11.2013.
- Programi i transparencës i Prokurorisë së Përgjithshme i publikuar në faqen online
http://www.pp.gov.al, aksesuar më datë 12.05.2015.
- Prokuroria e Përgjithshme, “Për gjendjen e kriminalitetit për vitin 2013”, fq. 10, gjetur
më 25.11.2014, në http://www.pp.gov.al/web/raporti_2013_855.pdf.
- Relacion për projektligjin “për sistemin e vlerësimit të veprimtarisë së gjyqtarëve në
Republikën e Shqipërisë”, www.drejtësia.gov.al.
Burime të tjera
- Avokati i Popullit, Seksioni i Veçantë, Shkresa Nr. Dok. 201402346/15, datë 04.11.2015,
Drejtuar Kryeministrit të Shqipërisë “Rekomandim për marrjen e masave të nevojshme
për respektimin e të drejtave ligjore të punonjësve të Policisë së Burgjeve.”. Gjetur në
http://www.avokatipopullit.gov.al/ më 13.11.2015
- Deklaratë e Policisë së Shtetit: “Dy të arrestuar me akuzën e “Korrupsionit pasiv të
gjyqtarëve, prokurorëve dhe funksionarëve të tjerë të drejtësisë”, 10 qershor
2015,http://www.asp.gov.al.
263
- Gerti Shella “Maska e sekretit e çjerrë nga e Drejta për Informim”, në
http://www.infocip.org/al/, më 12.05.2015.
- Intervistë e Ministres Gjosha per ATSH. Postuar më: 18 Janar
2014.http://www.integrimi.gov.al/newsroom.
- Portali online lajme.gen.al “Dixhitalizohet sistemi gjyqësor shqiptar”, publikuar më 31
shtator 2012.
- Njoftim për publikun e gjerë. Komiteti Shqiptar i Helsinkit mundësoi pranë një gjykate
vendase mbrojtjen e një ankuesi nga trajtimi çnjerëzor e degradues. Tiranë,
më.14.04.2015
- Presidenti Nishani: Reformat në sistemin gjyqësor nuk duhen të udhëhiqen nga politika,
por nga vetë komuniteti i gjyqtarëve. Postuar më 18 prill 2014, http://president.al.
- Revista Periodike e Avokatit të Popullit, “Rekomandime që presin përgjigje”, Nr. 1
Nëntor 2014, fq. 8
- Shkresë e Prokurorisë së Përgjithshme Nr. 1622/a-ex-14 datë 23.02.2015, drejtuar Znj.
Lindita Cela, Qendra Res Publica.
- The White House, Barack Oboma, gjetur më datë 08.05.2015, në linkun
https://www.whitehouse.gov/the_press_office/TransparencyandOpenGovernment/.
- The evolution of public relations, gjetur në http://visual.ly/evolution-public-relations më
datë 24.12.2014.
- “Why Is Everyone on the Internet So Angry?”, publikuar më 25 maj 2015 në
http://www.abovetopsecret.com/forum.
* Foto ilustruese e kopertinës, gjetur artikullin me titull “Understanding the Barcelona
Principles”, The Public Relations Strategist -Current Issue, The Public Relations Strategist-
Spring 2011 Issue:
http://www.prsa.org/Intelligence/TheStrategist/Articles/view/9072/1028/Understanding_the_Bar
celona_Principles, publikuar më 21 mars 2011
264
ANEKSE
1. Lista e të intervistuarve
- Adrian Kati, Drejtor Ekzekutiv, Qendra Shqiptare për Rehabilitimin e Traumës dhe
Torturës, datë 12 prill 2013
- Alba Nikolla, Përgjegjëse e Sektorit të Burimeve Njerëzore dhe Marrëdhënieve me
Publikun, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 01 korrik 2015
- Albert Meçe, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 10 qershor 2015
- Albi Serani, Këshilltar për Median, Prokuroria e Përgjithshme, datë 08 qershor 2015
- Anila Hoxhaj, Gazetare Top Channel, datë 06 janar 2016
- Arben Tusha, ish Drejtor i Çështjeve Ligjore, Shoqërore dhe Shëndetësore në Drejtorinë
e Përgjithshme të Burgjeve, datë 29 tetor 2012
- Armand Bajrami, Gazetar, Gazeta Panorama, datë 23 shtator 2015
- Arsen Rusta, Gazetar, A1 Report, datë 22 shtator 2015
- Aulona Kadillari, Gazetare në “UTV NEWS”, datë 26 tetor 2015
- Beqar Kocaqi, Avokat, Anëtar i Dhomës së Avokatisë Tiranë, datë 11 korrik 2015
- Bledar Skënderi, Zv, Drejtor i Përgjithshëm, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, datë 25
maj 2015
- Donada Lepenica, Avokate, Anëtare e Dhomës së Avokatisë Tiranë, datë 10 shtator 2015
- Eni Ferhati, Gazetar në TV “Top News”, datë 17 nëntor 2015
- Elidjana Metani, Menaxhere Projekti, Save the Children Albania, datë 05 nëntor 2015
- Erinda Bllaca, Menaxhere Projekti, Qendra Shqiptare për Rehabilitimin e Traumës dhe
Torturës, datë 23 dhjetor 2013
- Erjon Todhe, Gazetar TV Klan, datë 08 tetor 2015
- Ersejla Murati, Inspektore e Çështjeve të Sigurisë dhe Drejtësisë në Drejtorinë e
Përgjithshme të Burgjeve, datë 26 mars 2015
- Etilda Gjonaj, Komisioniere, Avokati i Popullit, datë 28 shtator 2015
- Etleva Londo, Pedagoge në Departamentin e Gazetarisë dhe Komunikimit, Fakulteti
Histori Filologji Universiteti i Tiranës, datë 27 tetor 2015
- Fatlinda Dodaj, Avokate, Anëtare e Dhomës së Avokatisë Tiranë, datë 23 tetor 2015
- Flamur Vezaj, Gazetar ABC News, datë 08 shtator 2015
- Gazment Dibra, ish Drejtor i Përgjithshëm i Burgjeve, datë 20 tetor 2012
- Gerd Hoxha, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 10 qershor 2015
- Habjon Hasani, Gazetar, Gazeta Dita, datë 08 shtator 2015
- Harbi Aliaj, Gazetar dhe moderator në TV “Albanian Screen”, datë 24 shtator 2015
- Henrik Ligori, Zv. Drejtues i Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 27 korrik 2015
- Irena Celaj, ish drejtore e burgut të grave “Ali Demi”, Tiranë, datë 13 nëntor 2015
- Kastriot Deliu, Prokuror në Prokurorinë e Tiranës, datë 20 qershor 2015
- Keti Banushi, Gazetare TV “Vizion +”, datë 17 shtator 2015
- Klodiana Lala, Gazetare, Gazeta Shqiptare, datë 23 mars 2015
- Kozara Kati, Drejtuese Ekzekutive “Qendra Shqiptare për të Drejtat e Njeriut”, datë 12
gusht 2015
- Kreshnik Omari, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 10 qershor 2015
- Majlinda Tafaj, Specialiste në Sektorin e Kartotekës, Drejtoria e Përgjithshme e
Burgjeve, datë 16 korrik 2013
- Marilda Kasaj, Gazetare në TV “Ora News”, datë 13 tetor 2015
- Njazi Seferi, Prokuror i Krimeve të Rënda Tiranë, datë 28 korrik 2015
265
- Olsian Çela, Prokuror në Prokurorinë për Krime të Rënda Tiranë, datë 27 korrik 2015
- Petrit Çomo, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë, datë 10 qershor 2015
- Rushit Demo, Avokat, Anëtar i Dhomës së Avokatisë Tiranë, datë 23 maj 2015
- Skënder Mestani, Prokuror, datë 16 qershor 2015
- Silvana Tanellariu, Dhoma e Avokatisë Tiranë, datë 16 tetor 2015
- Sokol Çobo, Gazetar në gazetën “Shqip”, datë 12 tetor 2015
- Sonila Mesaraja, Gazetare e të përditshmes “Standard”, datë 10 maj 2015
- Shkëlqim Kalemi, ish drejtor i burgut të sigurisë së lartë Peqin, datë 15 nëntor 2012
- Tomor Shehu, ish Këshilltar në Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve, datë 28 tetor 2012
- Vjollca Meçe, ish anëtare e Gjykatës Kushtetuese, aktualisht Drejtore Ekzekutive e
Komitetit Shqiptar të Helsinkit, datë 21 nëntor 2015
- Xhentila Gjoshi, Gazetare në gazetën “Sot”, datë 26 tetor 2015
2. Lista e figurave
- Fig. 1 Kornizat e analizës së marrëdhënieve me publikun sipas Huton
- Fig. 2 Diagram e modeleve të Gruning & Hunt dhe karakteristikat e tyre
- Fig. 3 Zhvillimi i komunikimit të marrëdhënieve me publikun sipas 5 fazave
- Fig 4 Dinamikat e zhvillimit të MP në institucionet e drejtësisë sipas një ndarje 5 vjeçare
- Fig 5 Funksionet dhe aktivitetet e marrëdhënieve me publikun sipas Theaker
- Fig 6 Karakteristikat e sjelljes së publikut sipas Grunig
- Fig 7 Modeli i lidhjes organizative sipas Grunig e përshtatur sipas rastit studimor nga
autorja
- Fig 8 Karakteristikat e fushatave sipas Kofman
- Fig 9 Model i fushatës antikorrupsion sipas modelit VERB
- Fig. 10. Modeli i transparencës i Prokurorisë së Përgjithshme (Pika 4 dhe 12)
- Fig. 11 Ekstrakt i regjistrit të kërkesë ankesave të Drejtorisë së Burgjeve publikuar në
faqen online
- Fig. 12 Elementët e strukturës organizative sipas McLaughlin
- Fig. 13 Parimet e Barcelonës dhe specifikat e tyre
- Fig. 14 Shembull produkti kundrejt rezultateve sipas të dhënave në raportin vjetor të
Prokurorisë së Përgjithshme, mbështetur në parimet e Barcelonës
- Fig. 15 Shembull i ndërtimit të objektivave të marrëdhënieve me publikun
- Fig. 16 Çështje të komunikimit midis Prokurorisë, Gjykatës dhe Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve
- Fig. 17 Përmbledhje e modeleve të efektivitetit organizativ (Cameron 1984)
- Fig. 18 Ilustrim mbi defektet e komunikimit të njoftimit për shtyp të Drejtorisë së
Përgjithshme të Burgjeve mbi ngjarjen e Peqinit
- Fig. 19 Risku i përgjithësimit të perceptimeve të publikut në rast komunikimi jo etik
- Fig. 20 Fondet e akorduara nga Bashkimi Evropian për Shqipërinë 2007-2012
- Fig. 21 Lloji i temave/çështjeve të raportuara në Klan dhe Top Channel
- Fig. 22 Avantazhet dhe disavantazhet e komunikimit të centralizuar dhe decentralizuar
(Eunson 2008)
- Fig. 23 Funksionet e MP sipas këndvështrimeve të institucioneve të drejtësisë krahasuar
me referencat teorike
- Fig. 24 Të dhëna mbi metodologjinë, llojin dhe numrin e publikut të përfshirë në këtë
punim
266
- Fig. 25 Aktorë të intervistuar për testimin e hipotezave
- Fig. 26 Publiku dhe instrumentet e ndikimit në institucionet e drejtësisë
- Fig. 27 Karakteristikat e publikut të institucioneve të drejtësisë të shfaqura gjatë
intervistave
- Fig. 28 Publiku më influencues sipas këndvështrimit të intervistuarve
- Fig. 29 Çështjet më të rëndësishme të marrëdhënieve me publikun në institucionet e
drejtësisë
- Fig. 30 Rrethi i këndvështrimeve sipas Manasseh
- Fig. 31 Profili i ekspertëve të marrëdhënieve me publikun në institucionet e drejtësisë
- Fig. 32 Lehtësia e marrjes së informacionit në institucionet e drejtësisë nga qytetarët
- Fig. 33 Plotësia e informacionit
- Fig. 34 Afatet kohore në kthimin e përgjigjeve
- Fig. 35 Trajtimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë
- Fig. 36 Integriteti dhe profesionalizmi i marrëdhënieve me publikun
- Fig. 37 Objektiviteti në institucionet e drejtësisë
- Fig. 38 Besimi te institucionet e drejtësisë
- Fig. 39 Përmbledhje e variablave duke i klasifikuar si pozitive/negative bazuar në
përgjigjet e të anketuarve
- Fig. 40 Problematikat kryesore të marrëdhënieve me median në institucionet e drejtësisë
- Fig. 41 Temat/Çështjet që përbëjnë interes për tu pasqyruar nga media
- Fig. 42 Sjelljet dominuese të institucioneve të drejtësisë me grupet e interesit
- Fig. 43 Kulmet trekëndore të organizimit
- Fig. 44 Model mbi ndërtimin e strategjive të përgjegjshmërisë sociale në institucionet e
drejtësisë
- Fig. 45 Qasja tradicionale e marrëdhënieve me publikun
- Fig. 46 Qasja moderne e marrëdhënieve me publikun
- Fig. 47 Numri i artikujve dhe numri i komenteve sipas institucioneve të drejtësisë në
mediat online
- Fig. 48 Ndërtimi i një modeli të analizës SWOT të marrëdhënieve me publikun
- në institucionet e drejtësisë
3. Lista e grafikëve
- Graf. 1 Kategorizimi i njoftimeve për shtyp në prokurori dhe përqindja e tyre
- Graf. 2 Kategorizimi i njoftimeve në gjykatë dhe përqindja e tyre
- Graf. 3 Kategorizimi i njoftimeve të drejtorisë së burgjeve dhe përqindja e tyre
- Graf. 4 Ndarja sipas grupmoshës të familjarëve të personave me liri të kufizuar
- Graf. 5 Njoftimi i akuzës së ngritur ndaj familjarit/afërmit
- Graf. 6 Funksionimi i marrëdhënieve me publikun
- Graf. 7 Lehtësia e marrjes së informacionit e shprehur në %
- Graf. 8 Plotësia e informacionit e shprehur në %
- Graf. 9 Afatet kohore në kthimin e përgjigjeve e shprehur në %
- Graf. 10 Trajtimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë e shprehur në %
- Graf. 11 Integriteti dhe profesionalizmi i marrëdhënieve me publikun e shprehur në %
- Graf. 12 Objektiviteti në institucionet e drejtësisë e shprehur në %
- Graf. 13 Besimi te institucionet e drejtësisë e shprehur në %
- Graf. 14 % e përdorimit në lajmet e medias të informacionit që përcillet nga zyrat e MP
267
- Graf. 15 Profesionalizmi i MP sipas perceptimeve të gazetarëve
- Graf. 16 Afati kohor i kthimit të përgjigjeve ndaj gazetarëve
- Graf. 17 Klasifikimi i problematikave kryesore të listuara nga gazetarët
- Graf. 18 Institucionet që publiku i paraqet kërkesë ankesat për zgjidhje
- Graf. 19 Qasjet e marrëdhënieve me publikun sipas të anketuarve
- Graf. 20 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për prokurorinë
- Graf. 21 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për gjykatën
- Graf. 22 Ndarja e përqindjeve të komenteve në artikujt për burgjet
268
4. Pyetësorët
4.1 Pyetësori për Ekspertët e Marrëdhënieve me Publikun në Institucionet e Drejtësisë
Projekti Shkencor:
“Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”
Grupi i synuar: Zëdhënës Shtypi, Ekspertët e Marrëdhënieve me Publikun në Prokurorinë e
Përgjithshme, Prokurorinë e Tiranës, Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve, Gjykatën e Tiranës.
Emri Mbiemri i Anketuesit:
Pozicioni/Institucioni:
Vendi: ___________________
Data: ____________________
Përshkrimi: Kjo intervistë e strukturuar me pyetje të hapura dhe të mbyllura është pjesë e
kërkimit studimor me temë: “Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”.
Qëllimi: Ky projekt shkencor do të marrë në analizë çështjet e marrëdhënieve me publikun në tre
institucione të Sistemit të Drejtësisë, Prokurorisë, Gjykatës dhe Sistemit të Burgjeve, duke u
fokusuar në ndërtimin e marrëdhënieve me median, transparencën me publikun, si dhe çështje të
ngritura përgjatë procesit konsultativ me Bashkimin Evropian.
Kohëzgjatja: Plotësimi i pyetësorit do të zgjasë rreth 30 minuta.
Mbrojtja e të dhënave: Konfidencialiteti i përgjigjeve do të kryhet në bazë të ligjit nr. 9887 datë
10.03.2008, “Për Mbrojtjen e të Dhënave Personale”, ligjit nr. 9288 datë 07.10.2004, “Për
Ratifikimin e Konventës “Për Mbrojtjen e Individëve në Lidhje me Përpunimin Automatik të
Dhënave Personale”. Të dhënat e përfituara nga ky kërkim do të përdoren vetëm për qëllimin e
studimit.
1. Të dhëna personale:
Gjinia:
Mashkull Femër
269
Mosha:
24- 29 vjeç
30-35 vjeç
36-40 vjeç
41-sipër
2. Formimi edukues:
Niveli arsimor:
Arsim i mesëm
Arsim i lartë
Profesional
Diplomuar në:
Gazetari
Gjuhë Letërsi
Shkenca Sociale
Shkenca Politike
Të tjera
3. Përvoja profesionale në fushën e marrëdhënieve me publikun
Deri në 1 vit
1- 3 vjet
3-5 vjet
Mbi 5 vjet
4. Ju lutem mund të përcillni informacion mbi pyetjet e mëposhtme. (Pyetje të hapura)
4.1 A ka në institucionin tuaj një strukturë të veçantë brenda organikës së institucionit, që
merret me marrëdhëniet me publikun? Nëse po, nga cila varet dhe kujt i raporton në mënyrë
të drejtpërdrejtë?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................
4.2 Bazuar në organizimin institucional, a ndryshojnë marrëdhëniet me publikun nga
marrëdhëniet me median, apo është një strukturë e vetme që mbulon këto çështje? Nëse po,
cilat janë përgjegjësitë që ka çdo strukturë apo person që merret me marrëdhëniet me
publikun dhe marrëdhëniet me median?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
270
4.3 Çfarë lloj aktivitetesh zhvillohen nga strukturat e marrëdhënieve me publikun?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
4.4 Cili është qëllimi kryesor i marrëdhënieve me publikun në institucionin tuaj?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
4.5 Cilat janë cilësitë që duhet të ketë një specialist i marrëdhënieve me publikun në
institucionin tuaj?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................
4.6 Ju lutem shpjegoni pse është e nevojshme që institucioni të ketë një strukturë të
marrëdhënieve me publikun?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................
4.7 Sa shpesh dërgoni njoftime për shtyp, dhe cili është iniciatori i kësaj marrëdhënie,
iniciativë personale, dmth ju i propozoni eprorit apo sipas urdhrit të eprorit?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................
4.8 Ju lutem rendisni arsyet kryesore të përcjelljes së një informacioni medias, apo njoftimet
për shtyp?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
271
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
4.9 A ju ka ndodhur që informacioni nuk është paraqitur në media sipas raportimit tuaj? Nëse
po, si keni reaguar?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
4.10 Çfarë lloj media ndiqni rregullisht?Pse keni vendosur këtë përzgjedhje?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
4.11 Cila është qasja juaj për të promovuar një shërbim, aktivitetet apo ngjarje në
institucionin tuaj?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
4.12 A jeni aktivë në mediat sociale?A i përdorni mediat sociale për të promovuar/përmirësuar
imazhin e institucionit tuaj?Po institucioni juaj a ka një llogari në mediat sociale?Nëse po,
kush e menaxhon?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
....................................................................................
4.13 Si i masni rezultatet?Si e ndani mbrojtjen e institucionit nga objektiviteti?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
272
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
4.14 A keni një strategji të komunikimit dhe marrëdhënieve me publikun në institucionin
tuaj?Si e menaxhoni një krizë në institucionin tuaj?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................
4.15 Si i vendosni prioritet për të filluar ditën tuaj të punës?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
4.16 Çfarë mekanizmi keni në veprim për të shqyrtuar kërkesat apo ankesat e qytetarëve?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................
Ju falënderoj për kontributin tuaj!
273
4.2 Pyetësori për gazetarët
Projekti Shkencor:
“Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”
Grupi i synuar: Gazetarë të medias të shkruar dhe elektronike, të cilët mbulojnë raportimet e
Sistemit të Drejtësisë.
Emri i Anketuesit: _________________________
Vendi: ___________________
Data: ____________________
Përshkrimi: Kjo intervistë e strukturuar me pyetje të hapura dhe të mbyllura është pjesë e
kërkimit studimor me temë: “Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”.
Qëllimi: Ky projekt shkencor do të marrë në analizë çështjet e marrëdhënieve me publikun në tre
institucione të Sistemit të Drejtësisë, Prokurorisë, Gjykatës dhe Sistemit të Burgjeve, duke u
fokusuar në ndërtimin e marrëdhënieve me median, transparencën me publikun, si dhe çështje të
ngritura përgjatë procesit konsultativ me Bashkimin Evropian.
Kohëzgjatja: Plotësimi i pyetësorit do të zgjasë rreth 30 minuta.
Mbrojtja e të dhënave: Të dhënat e përfituara nga ky kërkim do të përdoren vetëm për qëllimin
e studimit.
1. Të dhëna personale: Gjinia:
Mashkull Femër
Mosha:
24- 30 vjeç
31-35 vjeç
36-40 vjeç
41-sipër
274
2. Formimi edukues:
Niveli arsimor:
Arsim i mesëm
Arsim i lartë
Profesional
Diplomuar në:
Gazetari
Gjuhë Letërsi
Shkenca Sociale
Shkenca Politike
Të tjera
3. Përvoja profesionale
Mediumi që punoni:
Shtypi i shkruar
Media vizive
4. Eksperienca personale në raportimet rreth Sistemit të Drejtësisë
Deri në 1 vit
1- 3 vjet
3-5 vjet
Mbi 5 vjet
5. Ju lutem jepni mendimet tuaja për pyetjet e mëposhtme. (Pyetje të hapura)
5.1 Cilat do të listonit problematikat kryesore të komunikimit midis jush dhe zyrave të
marrëdhënieve me publikun (MP), pse?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5.2 Duke iu referuar praktikës personale, sa % të materialeve që përgatisni zënë deklaratat
apo informacioni që merret/përcillet nga zyrat e MP?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5.3 A mjaftoheni me deklaratat zyrtare/ njoftimet për shtyp për të ndërtuar një lajm?
275
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5.4 Duke bërë një vlerësim të njoftimeve shtyp të prokurorisë, drejtorisë së burgjeve,
gjykatave, a mendoni se njoftimet shkruhen në formën e lajmeve në mënyrë që të jenë
qëllimisht gati për gazetarët?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................
5.5 Cilat janë temat me interes për ju që do të trajtonit lidhur me këto institucione?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................
5.6 A keni marrë informacion të plotë lidhur me kërkesat tuaja?Cila ka qenë kohëzgjatja e
trajtimit të kërkesës suaj?A ka pasur raste ku keni pasur nevojë për ndërhyrjen e shefit tuaj?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5.7 Si do ta vlerësonit apo përkufizonit profesionalizmin, integritetin, sjelljen e ekspertëve të
marrëdhënieve me publikun?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
276
4.3 Pyetësori për familjarët e personave me liri të kufizuar
Projekti Shkencor:
“Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”
Grupi i synuar: Familjarë të personave me liri të kufizuar
Vendi: ___________________
Data: ____________________
Përshëndetje, unë quhem Blerina Gjerazi dhe jam studente në Programin e Doktoraturës pranë
Departamentit të Gazetarisë dhe Komunikimit, në Fakultetin Histori Filologji të Universitetit të
Tiranës. Jam duke kryer një studim shkencor mbi “Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e
Drejtësisë”.
Qëllimi: Ky projekt shkencor do të marrë në analizë çështjet e marrëdhënieve me publikun në tre
institucione të Sistemit të Drejtësisë, Prokurorisë, Gjykatës dhe Sistemit të Burgjeve, duke u
fokusuar në ndërtimin e marrëdhënieve me median, transparencën me publikun, si dhe çështje të
ngritura përgjatë procesit konsultativ me Bashkimin Evropian.
Përshkrimi: Kjo intervistë e strukturuar me pyetje të mbyllura është pjesë e kërkimit studimor
me temë: “Marrëdhëniet me Publikun në Sistemin e Drejtësisë”, disertacion për mbrojtjen e
gradës “Doktor i Shkencave” Departamenti i Gazetarisë dhe Komunikimit, pranë Fakultetit
Filologji Histori të Universitetit të Tiranës.
Kohëzgjatja: Plotësimi i pyetësorit do të zgjasë rreth 30 minuta.
Mbrojtja e të dhënave: Konfidencialiteti i përgjigjeve do të kryhet në bazë të ligjit nr. 9887 datë
10.03.2008, “Për Mbrojtjen e të Dhënave Personale”, ligjit nr. 9288 datë 07.10.2004, “Për
Ratifikimin e Konventës “Për Mbrojtjen e Individëve në Lidhje me Përpunimin Automatik të
Dhënave Personale”. Të dhënat e përfituara nga ky kërkim do të përdoren vetëm për qëllimin e
studimit duke ruajtur anonimitetin e të intervistuarit.
UDHËZIME: Ju lutem shënoni përgjigjet tuaja brenda kutisë me shenjën x. Ju mund të shënoni
vetëm në njërën nga kutitë.
1. Të dhëna personale:
Gjinia:
a. Mashkull b. Femër
277
Mosha:
a. 25- 29 vjeç
b. 30-35 vjeç
c. 36-40 vjeç
d. 41-50 vjeç
e. 51-60 vjeç
f. Mbi 61vjeç
2. Vendbanimi:
a. Qarku i Beratit
b. Qarku i Fierit
c. Qarku i Durrësit
d. Qarku Elbasanit
e. Qarku i Tiranës
f. Qarku i Gjirokastrës
g. Qarku i Lezhës
h. Qarku i Vlorës
i. Qarku i Dibrës
j. Qarku i Kukësit
k. Qarku i Shkodrës
l. Qarku i Korçës
a. Qytet □ b. Fshat □
3. Gjendja ekonomike
a. Shumë e mirë
b. E mirë
c. Mesatare
d. E keqe
e. Shumë e keqe
4. Arsyeja e përballjes me institucionet e drejtësisë
a. Vepër penale e rëndë akuzuar/dënuar familjarë
b. Vepër penale e lehtë akuzuar/dënuar familjarë
c. Vepër penale rëndë akuzuar/dënuar i afërm
d. Vepër penale e lehtë akuzuar/dënuar i afërm
5. Si jeni njohur me akuzën e ngritur ndaj familjarit/afërmit tuaj?
a. Nga organi i prokurorisë
b. Nga vet familjari/i afërmi
c. Nga policia
d. Nga media
e. Tjetër Specifiko__________
278
PJESA E PARË: LEHTËSIA E MARRJES SË INFORMACIONIT NË INSTITUCIONET
E DREJTËSISË NGA QYTETARËT
1. Qasja në informacion
Ka qenë e lehtë marrja e informacionit për familjarin/afërmin.
INSTITUCIONI
Plotësisht
dakord
Dakord
Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
2. Afatet kohore në kthimin e përgjigjeve
Ju keni marrë përgjigje në lidhje me kërkesën tuaj në këtë afat kohor:
INSTITUCIONI Brenda ditës
1-3 ditë
4-6 ditë
7-10 ditë
Mbi 10 ditë
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
3. Plotësia e informacionit
Ju keni marrë informacion të plotë në lidhje me kërkesën tuaj drejtuar institucioneve.
INSTITUCIONI Plotësisht
dakord
Dakord
Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
279
4. Objektiviteti në institucionet e drejtësisë
Kërkesat tuaja janë trajtuar me objektivitet nga specialistët e marrëdhënieve me publikun.
INSTITUCIONI Plotësisht
dakord
Dakord
Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
PJESA E DYTË: INTEGRITETI I MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN DHE
TRAJTIMI I QYTETARËVE
5. Integriteti dhe profesionalizmi i marrëdhënieve me publikun
Specialistët e marrëdhënieve me publikun kanë treguar integritet dhe profesionalizëm
INSTITUCIONI Plotësisht
dakord
Dakord Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
6. Trajtimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë
Ju jeni trajtuar me respekt në institucionet e drejtësisë
INSTITUCIONI Plotësisht
dakord
Dakord Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
280
PJESA E TRETË: BESIMI TE INSTITUCIONET E DREJTËSISË
7. Besimi te institucionet e drejtësisë
Si rrjedhojë e shërbimit të ofruar nga marrëdhëniet me publikun ju keni rritur besimin te
institucionet e drejtësisë
INSTITUCIONI Plotësisht
dakord
Dakord
Nuk jam
dakord
Aspak
dakord
Nuk kam
mendim
PROKURORIA
GJYKATA
BURGJET
8. Ankesa institucioneve të tjera në rast të moskthimit të përgjigjeve apo mos plotësimit të
kërkesës
Cilit nga institucionet e mëposhtme i keni përcjellë ankesë në rast të moskthimit të
përgjigjeve apo mos plotësimit të kërkesës nga Prokuroria, Gjykata e Tiranës apo Drejtoria e
Burgjeve
1.
Ministrit
Drejtësisë
2.
Avokatit
Popullit
3.
Medias
4.
Gjykatës
5.
Organizatave
Jo Qeveritare
