Riyaziyyat - 5 - AZLIBNET · 1. 256237 ədədinin yüzlüklər və onluqlar mərtəbə vahidlərinin sayını 5 vahid artırsaq, bu ədəd nə qədər artar? 2. Cədvəldə müxtəlif

NaymaQəhrəmanovaFamilHüseynovRİYAZİYYAT5

Ümumtəhsilməktəblərinin5-cisinfiüçün“Riyaziyyat”fənniüzrədərslik

AzərbaycanRespublikasıTəhsilNazirliyinin24.05.2016-cıiltarixli354№-liəmriilətəsdiqedilmişdir.

QəhrəmanovaNaymaMustafaqızı,HüseynovFamilHüseynoğluÜmumtəhsilməktəblərinin5-cisinfiüçün“Riyaziyyat”fənniüzrədərslik.“Radius”,Bakı,2016,208səh.

Məsləhətçi:

ÇingizQacarAzərbaycanMilliElmlərAkademiyasınınhəqiqiüzvü,fizika-riyaziyyatelmləridoktoru,akademik

İxtisasredaktorları:

FərmanMəmmədovfizika-riyaziyyatelmlərinamizədi

MəhəmmədKərimovFizika-riyaziyyatvəinformatikatəmayüllüliseyinmüəllimi

Dilredaktoru: AsəfHəsənovDərslikləbağlırəy,iradvətəkliflə[email protected]ə[email protected]ünvanınagöndərilməsixahişolunur.Əməkdaşlığınızüçünəvvəlcədəntəşəkküredirik!Müəlliflikhüquqlarıqorunur.Xüsusiicazəolmadanbunəşrivəyaxudonunhərhansıhissəsiniyenidənçapetdirmək,surətiniçıxarmaq,elektroninformasiyavasitələriiləyaymaqqanunaziddir.©AzərbaycanRespublikasınınTəhsilNazirliyi,2016

IFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Mövqelivəmövqesizsaysistemlərini;Çoxrəqəmliədədləriyazmağı,oxumağıvəekvivalentformalardaifadəetməyi;Çoxrəqəmliədədlərimüqayisəetməyi,yuvarlaqlaşdırmağı;Çoxluqlaraaidməsələlərhəlletməyi;Hesabəməllərininxassələrinitətbiqetməkləhesablamalaraparmağı;Çoxrəqəmliədədlərüzərindədəqiqvətəqribihesablamalaraparmağı;Fikrəuyğundəyişənliifadələryazmağı,dəyişənliifadələrəuyğunfikirlərsöyləməyi,dəyişəninverilənqiymətindəifadəninqiymətinihesablamağı;Sadətənliklərihəlletməyi,sadəməsələləritənlikqurmaqlahəlletməyi;Əməllərsırasınıtətbiqetməkləədədiifadələrinqiymətinihesablamağı.

Yoxlamavəmöhkəmləndirmətapşırıqları

1. Hasilləritapın.

2.Ədədlərindüzülüşqaydasınımüəyyənedin.Nöqtələrinyerinəuyğunədədləriyazın.1)729990,729991,729992,...,7299952)277040,277050,277060,...,2771003)423400,423500,423600,...,424200

3. Qafurkitabxanadanaldığıkitabdan1-cigün10səhifə,2-cigün25səhifə,3-cügün40səhifəoxudu.BuqaydailəQafurkitabı5günəoxuyubqurtardı.Qafurunoxuduğukitabneçəsəhifədir?

4. Çıxmaəməlləriniyerinəyetirin.

5.Mərtəbəvahidlərinəgörəayrılışınıyazmaqlaverilmişədədlərinümunəyəuyğuncəmşəklindəifadəedin.1) 402027=4⋅100000+2⋅1000+2⋅10+7

402027=400000+2000+20+72)3120083)424224)1001115)504022

6. Birneçəsaatlıqmüşahidələrmarketəortahesablasaatda95müştərigəldiyinigöstərdi.12saatlıqişmüddətindəmarketətəxminənneçəmüştərigələr?

7. Konsertəgələntamaşaçılararasında14-18yaşlıgənclərinsayıqalantamaşaçılarınsayından3dəfəçoxidi.Konsertdəcəmi480tamaşaçıvarsa,onlardanneçənəfəri14-18yaşlıgəncidi?

8.

ŞəkildəRasiminyediyiqoğaldanqalanhissəgöstərilmişdir.Qoğalınyeyilmişhissəsinikəsrləifadəedin.

9. Əvvəlcəqismətinneçərəqəmliolduğunumüəyyənedin.Bu,sizə

12⋅1212⋅1312⋅14

13⋅1313⋅1413⋅15

16⋅1616⋅1716⋅18

1000-11000-101000-1001000-1000

10000-110000-1010000-10010000-1000

300000-1300000-10300000-100300000-1000

bölməəməlinidüzgünyerinəyetirməyəköməkedəcək.4848:412048:6

11984:5636132:12

36036:18480024:24


1. Verilmişədədlərinümunəyəuyğunolaraqminliklərətamamlayın.2. Şəkildəki

bucaqlarıölçün.Dəftərinizdəeyniölçülərdəbucaqlarçəkin.

3.1)Əhmədin9metalpuluvar.BuşərtəgörəhərbirhalüçünƏhmədinnəqədərpuluolduğunutapın.a)Əhmədinbütünpulları10qəpiklikdir;b)Əhmədinbütünpulları20qəpiklikdir;c)Əhmədinpulunun5-i20qəpiklik,qalanlarıisə5qəpiklikdir.2)Əhmədin3manat60qəpikpulu20və50qəpikliklərdir.Hərqəpiklikdənneçədənəolabilər?

4. Taksisaatda80kmsürətləAşəhərindənBşəhərinə6saatagetdi.Taksininsürətisaatda20kmazolsaydı,buyoluneçəsaataqətedərdi?

5.

6.Xanalarınyerinəeləədədləryazınki,müqayisədoğruolsun.

7.1,4,10,22,...ədədlərihansıqaydailədüzülmüşdür?a)Özündənəvvəlkihərbirədədi2-yəvurmaqla;b)Özündənəvvəlkihərbirədədi2-yəvurub,üzərinə2əlavə

745+255=100012745+255=13000

1)127452)425892

3)2149064)530798

1)25kqneçəqramdır?

2)34mneçəsantimetrdir?

3)23hissəsi24olanədədin49hissəsinitapın.

7∎<506∎<5008∎<50009∎<50000

∎2000<40000∎5000<80000∎7000<20000∎8000<50000

etməklə;c)Özündənəvvəlkihərbirədədi4-əvurmaqla.


1. Hasilləriaraşdırın.Hərsütunauyğunbirmisaldasizəlavəedin.

2.Əvvəlcəqalıqsız,sonraisəqalıqlıbölməyəaidmisallarıhəlledin.

3.Sənubərxanım450mlalmavə750mlkökşirəsiniqarışdırıb.O,bütünşirəilə4eynifincanıdoldurdu.Birfincanıntutumunutapın.

4. Hansıüçbucağınbütünbucaqlarıitibucaqdır?

5.Birməntəqədəneynizamandaəksistiqamətlərəyoladüşənikiavtomobilarasındakıməsafə5saatdansonra860kmoldu.Avtomobillərdənbirininsürəti75km/saatolarsa,digəravtomobilinsürətinitapın.

6. CədvəldəAytənvəCamalınhəlletdikləriməsələlərinsayıverilmişdir.Onlarhəlletdikləriməsələlərinsayınıhərgünbuqaydailəartırarlarsa,Camal30məsələhəlletdiyigünAytənneçəməsələhəlletmişolar?

7. Üçmüxtəlifüçrəqəmliədədincəmi845-dir.Buədədlərdənənböyüyüneçəolabilər?

1)

37⋅337⋅637⋅937⋅1237⋅1537⋅18

2)

143⋅7143⋅14143⋅21143⋅28143⋅35143⋅42

3)

37037⋅1237037⋅537037⋅337037⋅937037⋅737037⋅4

240:2240:3240:4240:5240:6

210:2210:3210:4210:5210:6

2424:22424:32424:42424:52424:6

GünlərAytənCamalI 4 6II 8 12

III 12 18


1. Hansışəkildəfiqurunəksetməsidüzgüngöstərilmişdir?

2.Tənliklərihəlledin.

3.1)1-dən50-yəqədərədədlərarasından5-əqalıqsızbölünənədədləriseçinvə5-əbölün.2)Aşağıdakıədədlərarasından5-əböldükdəqalıqda1alınanədədləriseçinvə5-əbölün.

4. 50-dənkiçik,4-əvə3-əqalıqsızbölünən,5-əböldükdəisəqalıqda3alınanədəditapın.

5. Cəfərədüzəldəcəyihəravtomobilmodeliüçün4təkərlazımdır.Cəfərin52təkərivarsa,neçəavtomobilmodelidüzəldəbilər?Modellərinsayınıhansıtənliyihəlletməklətapmaqolar?

6.Verilənlərəgörəəməlləriyerinəyetirin.

7. Üçmüxtəlifüçrəqəmliədədincəmi2248-dir.Buədədlərdənənkiçiyineçəolabilər?

8. KənanRamizdən5sm,SərdarisəKənandan3smhündürdür.Onlarınüçününboylarınınuzunluqlarıcəmi385sm-dir.Sərdarınboyuneçəsantimetrdir?

9. Oyunzəribirdəfəatılır.a)3xalındüşməsinin;b)düşənxalıncütolmasının;

a) b) c)

3⋅d=18b⋅4=28

x:2=1836:z=9

20−m=7n−6=12

5+l=1120=t+12

a)4+n=52 b)4⋅n=52 c)52−n=4

c)7xalındüşməsininehtimalınıtapın.

Saysistemləri

Saysistemləriikinövolur:mövqelivəmövqesizsaysistemləri.Mövqesizsaysistemləri.Mövqesizsaysistemlərindərəqəmlərədədinyazılışındakıyerindən(tutduğumövqedən)asılıolmayaraqhəmişəeynibirədədiifadəedir.Bugündəistifadəolunanroma(rum)saysistemimövqesizsaysistemidir.Busaysistemindərəqəmlərlatınəlifbasınınhərfləriiləişarəedilir.Buhərflərrumrəqəmləriadlandırılır:I⟶1V⟶5X⟶10L⟶50C⟶100D⟶500M⟶1000Çoxrəqəmliədədlərburəqəmlər(hərflər)vasitəsiləyazılır.Rumrəqəmləriiləədədlərinyazılışındaeynibirrəqəmbir-birininardıncaüçdəfədənartıqyazılabilməz.Busaysistemindəədədlərioxumaqüçünhərflərinifadəetdiyiədədlərtoplanırvəyaçıxılır.Rəqəmlərsoldansağaazalansırailəyazıldığıhaldauyğunədədlərtoplanır.Məsələn,XVII⟶17=10+5+1+1(hərikiIrəqəmininqiyməti1-dir),MDCC⟶1700=1000+500+100+100(hərikiCrəqəmininqiyməti100-dür).Ədədlərinyazılışındaböyükrəqəminsolundakiçikrəqəmvarsa(soldakiçikrəqəmənçoxubirdəfəyazılabilər),burəqəmləringöstərdiyiədədlərçıxılır,digərləriisətoplanır.Məsələn,IV⟶5-1=4,CXL⟶100+50-10=140Mövqelisaysistemləri.İstifadəetdiyimizonluqsaysistemimövqelisaysistemidir.Mövqelisaysistemlərindəədədinrəqəmləriyazıldığımərtəbədənasılıolaraqqiymətinidəyişir.Hərbirmərtəbəninonvahidiözündənyüksəknövbətimərtəbəninbirvahidiniəmələgətirir.Məsələn,222ədədindəkisağdanbirinci2təkliyi,ikinci2onluğu,üçüncü2isəyüzlüyügöstərir:222=2⋅100+2⋅10+2Onluqsaysistemindəədədlərsağdansolamərtəbələrəbölünür.Göründüyükimi,hərnövbətimərtəbəvahidiəvvəlkimərtəbəvahidindənondəfəböyükdür.Onagörədəbusaysistemionluqsaysistemiadlanır.Onluqsaysistemindəistənilənədədiyazmaqüçünyalnızonrəqəmdənistifadəedilir:0,1,2,3,4,5,6,7,8,9.Burəqəmləronluqsaysistemininbazisrəqəmləriadlanır.Ümumiyyətlə,mövqelisaysistemlərindəsisteminəsasıqədərbazisrəqəmləriolur.Kompüterəikiliksaysistemidahauyğungəlir.İkiliksaysistemindəikirəqəmdən(0və1)istifadəedilir.

1. Verilənədədlərimərtəbəvahidləriüzrəayırmaqlacəmşəklindəifadəedinvərumrəqəmləriiləyazın.

2.Cəməuyğunədədlərirumrəqəmləriiləyazın.

3.Rumrəqəmləriiləverilmişədədlərionluqsaysistemindəyazın.XXXIVXXIXCLIVLXXVMDCLIX

4. Rumrəqəmləriiləverilmişədədləriartansırailəyazın.Sonraisəonluqsaysistemindəyazmaqlayoxlayın.XXVLXXIVXLCDXIXDCCLVI

52 43 435 436 748 1200

3⋅1000+2⋅100+4⋅10+57⋅100+5⋅10+3

200+50+5300+80+9

Naturalədədlər

Saymazamanıistifadəedilənədədlərnaturalədədlərdir.Ənkiçiknaturalədəd1-dir.Hərsonrakınaturalədədözündənəvvəlgələnədədə1əlavəetməkləalınır.Ənböyüknaturalədədyoxdur.Naturalədədlərardıcıllığını1,2,3,...,n,...kimigöstərməkolar.Naturalədədlərinyazılışındasağdansoladoğrubütünrəqəmlərüç-üçayrılaraqsiniflərəmələgətirir:təkliklər,minliklər,milyonluqlar,milyardlıqlarvəs.Hərbirsinifmərtəbələrə-təkliklər,onluqlar,yüzlüklər-bölünür.Ədədlərənböyükmərtəbədənbaşlamaqlasiniflərinadlarıiləoxunur.

Naturalədədlərinmüxtəlifyazılışformalarındanistifadəedilir:Rəqəmlərləyazılış:7812154311Sözləyazılış:yeddimilyardsəkkizyüzonikimilyonyüzəllidördminüçyüzonbir.Sözləqısayazılış:7milyard812milyon154min311Mərtəbəvahidlərinəgörəayrılışı:7⋅1000000000+8⋅100000000+1⋅10000000+2⋅1000000+1⋅100000+5⋅10000+4⋅1000+3⋅100+1⋅10+1vəya:7000000000+800000000+10000000+2000000+100000+50000+4000+300+10+1Dahaböyüknaturalədədlərtrilyonlarla(12sıfır),kvadrilyonlarla(15sıfır),kvintilyonlarla(18sıfır)vəs.ifadəolunmaqlasonsuzdur.

1. Ədədlərirəqəmlərləyazın.12milyard121milyon211min345

onbeşmilyardikiyüzoniki

2.Ədədləriqısaşəkildəsözləyazın.1)2⋅10000000+3⋅1000000+1⋅10000+4⋅1000+2⋅100+5⋅10+72)7000000+500000+30000+9000+200+20+4

3. 456789ədədininmərtəbəvahidləriüzrəaynlışınıyazın.Onminliklərvəonluqlarmərtəbəsindəkivahidlərinsaylarınıbirvahidartırmaqlaalınmışədəddənverilmişədədiçıxınvənəticəniizahedin.

4. Hansı300000ədədiniifadəedir?

5.126664566ədədində:a)təkliklər;b)onluqlar;c)onminliklər;d)yüzminliklərmərtəbəsindəkirəqəmi0-laəvəzetsək,verilmişədədneçəvahidazalar?

milyonyüzəlliüçmindördyüzoniki

9milyard102milyon611min

a)30onluq b)300yüzlük c)300minlik

Naturalədədlər

1. 256237ədədininyüzlüklərvəonluqlarmərtəbəvahidlərininsayını5vahidartırsaq,buədədnəqədərartar?

2. Cədvəldəmüxtəlifölkələrinərazisivə2000-ciildəkiəhalisininsayıverilmişdir.1)Buölkələrinərazisininvəəhalisininsayınıgöstərənədədləriqısaformadasözləyazın.Ölkələrinadlarınıəhalisininsayınınartansırasınagörəyazın.2)AzərbaycanınvəÇininəhalisininsayını

göstərənədədlərimüxtəlifşəkildəyazın.3. Rumrəqəmləriiləverilmişədədlərionluqsaysistemindəyazın.

I-1,V-5,X-10,L-50,C-100,D-500,M-1000.

4.1)Ənböyükaltırəqəmliədədibirvahidartırdıqdaalınanədədiyazın.2)12milyard171milyon345minneçərəqəmliədəddir?3)A75B435yeddirəqəmliədədindəA+B=9-dur.AvəB-ninyerinəelərəqəmləryazınki,buədədənböyükolsun.4)Dördyüzminədədininyazılışındaneçəsıfırvar?

5. 1)Yeddimilyonyeddiyüzyeddiədədinirəqəmləyazın.2)42402420ədədinisözləyazın.3)37994-dənsonragələnilknaturaltəkədədimərtəbəqiymətlərinincəmişəklindəyazın.4)Ənkiçiksəkkizrəqəmlinaturalədədirəqəmləvəqısaformadasözləyazın.Bilirsinizmi?İnternetaxtarışsistemininadı-Google-unmənasınədir?Googlevahidinyanında100sıfrıolanədədinadından-

AdıƏrazisi(kvkm-lə)

Əhalisi(nəfərlə)

Azərbaycan86600 8032800

Rusiya 17075400

146890128

Türkiyə 785347

67804543

Çin 9596960

1137386112

XXVDCXLV

XLCCC

XCCLV

XLVXXXVI

MDLVII

DLIXXXIII

Googolsözündəngötürülmüşdür.Buədədadıməlumolanənböyükədədhesabedilir.Googlekompaniyasınınəsası1995-ciildəqoyulmuşdur.

Naturalədədlərinmüqayisəsi

1)Rəqəmlərisayımüxtəlifolanikinaturalədəddənrəqəmiçoxolanədədböyük,rəqəmiazolankiçikdir.Məsələn,123456451>81845012.Doqquzrəqəmliədədsəkkizrəqəmliədəddənböyükdür.2)Rəqəmlərininsayıeyniolannaturalədədlərdənənyüksəkmərtəbəsindəkivahidlərininsayıçoxolanədədböyükdür.Əgərhəminmərtəbəninrəqəmlərieynidirsə,ondabirpilləaşağımərtəbədəkirəqəmlərmüqayisəedilirvəs.Məsələn,3245416<4342341vəya3245416>3213127

1. Müqayisəedin.

2.Boşxanayaelərəqəmyazınki,müqayisədoğruolsun.

3.2009-cuilüçünAzərbaycanınillikdövlətbüdcəsi15milyarddollar,Gürcüstanındövlətbüdcəsi4milyarddollar,Ermənistanınillikdövlətbüdcəsiisə3milyarddollarolmuşdur.Azərbaycanınillikdövlətbüdcəsinibuölkələrinillikdövlətbüdcələriiləmüqayisəedin.

4. Uzunmüddətlitapşırıq.Hərhansıölçüböyükədədlərləifadəolunduqdainsanlartəəccübünübildirməküçün“Buastronomikədəddir.”deyirlər.Buifadəyəqinki,astronomikölçülərinböyüklüyüiləbağlıdır.CədvəldəGünəşlədigərplanetlərarasındakıənuzaqvəənyaxınməsafələrverilmişdir.www.kidsastronomy.com,www.astronomy.com,www.kids.nineplanets.org

Planetlər Günəşəənyaxınməsafə(km-lə)

Günəşəənuzaqməsafə(km-lə)

Merkuri 46milyon 70milyonVenera 107milyon 109milyonYer 147milyon 152milyonMars 205milyon 249milyonYupiter 741milyon 817milyon

3<4 4>1

1)71455və7124553)287211və287011

2)9178248və113451004)89008111və90095700

1)41∎157>4114872)4328084<4∎18261

3)841300<841∎084)27∎58>27∎68

Saturn 1milyard350min 1milyard510milyonUran 2milyard75milyon 3milyard

Neptun 4milyard45milyon 4milyard55milyonPluton 4milyard44milyon 7milyard38milyon

1)Günəşəənyaxınplanethansıdır?Ənuzaqplanethansıdır?2)Cədvəldəkiədədlərirəqəmlərləyazın.

Naturalədədlərvəədədoxu

Naturalədədlərədədoxuüzərindəbaşlanğıcnöqtəsindənmüəyyənmiqyaslaardıcılolaraqvahiduzunluqluparçalarayırmaqlaqeydedilir.Hərbirnaturalədədəədədoxuüzərindəyeganənöqtəuyğundur.Bunöqtəyəuyğunədədnöqtəninkoordinatıadlanır.Məsələn,Anöqtəsininkoordinatı3-dürvəA(3)kimiyazılır.Başlanğıcnöqtəninkoordinatı0-dır:0(0).

Nöqtəninkoordinatıonunkoordinatbaşlanğıcındanməsafəsinigöstərir.Ədədoxuüzərindəböyüknaturalədədəuyğunnöqtəkiçiknaturalədədəuyğunnöqtədənsağdayerləşir.

1. 1)Ədədoxuüzərindəhər1sm1vahidəuyğundur.Qeydolunmuşnöqtələrinkoordinatlarınauyğunədədiyazın.

2)Aşağıdakıədədoxuüzərindəhər1sm100vahidəuyğundur.Qeydolunmuşnöqtələrinkoordinatlarınauyğunədədiyazın.

2. Dəftərinizdəhər1sm-likbölgü2500vahidəuyğunolmaqlaədədoxuçəkinvə7500,10000,12500ədədlərinəuyğunnöqtələriqeydedin.

3. Müqayisəişarəsininköməyiləverilmişədədləriartansıradadüzün.Ədədoxuüzərindəverilmişədədlərdənhansınauyğunnöqtədahasağdayerləşir?

4.Siyahıyaalmazamanışəhərəhalisinin217822nəfərolduğumüəyyənolunmuşdur.Qəzetlərdənbirişəhərəhalisinintəxminən217minnəfər,digərbirqəzetisə218minnəfər

1)3101672)8108181

3016178018811

3117618110118

3)4130840108400834)768878867868

olduğunuyazmışdır.Hansıməlumatdəqiqməlumatadahayaxındır?

5. Məsələlərdənhansındadəqiqhesablama,hansındaisətəxminetməaparmaqdahadüzgünolardı?1)Mağazadaalma3kq-lıqtorbalarla3manat15qəpiyə,5kq-lıqtorbalarla4manat20qəpiyəsatılır.Hansıdahasərfəlidir?2)Ülkər3kqpendiralmaqüçünkassaya20manatverdi.1kqpendirinqiyməti3manat50qəpikdir.Kassirnəqədərpulqalığıqaytarmalıdır?

Naturalədədlərinyuvarlaqlaşdırılması

Naturalədədləraşağıdakıqaydadayuvarlaqlaşdınlır:1)Yuvarlaqlaşdırmatələbolunanmərtəbədəkirəqəmqeydedilir.2)Burəqəminsağında5,6,7,8vəya9olduqda,qeydolunanrəqəmbirvahidartırılırvəbumərtəbədənsağdakırəqəmlərsıfırlarlaəvəzedilir.Məsələn,2478164≈24800003)Burəqəminsağında0,1,2,3vəya4olduqda,qeydolunanrəqəmdəyişmirvəbumərtəbədənsağdakırəqəmlərsıfırlarlaəvəzedilir.Məsələn,2478164≈2000000Nümunə.3627845ədədinigöstərilmişmərtəbəyəqədəryuvarlaqlaşdıraq.onluqlaraqədər:3627845≈3627850yüzlüklərəqədər:3627845≈3627800minliklərəqədər:3627845≈3628000

1. Ədədləriqeydolunmuşmərtəbələrəqədəryuvarlaqlaşdırın.

2.82735061ədədini:a)onluqlar;b)yüzlüklər;c)minliklər;d)onminliklər;e)yüzminliklərmərtəbəsinəqədəryuvarlaqlaşdırın.

3. 24A6342yeddirəqəmliədədindəA-nınyerinəelərəqəmləryazınki,buədədiyüzminliklərəqədəryuvarlaqlaşdırdıqdaikimilyonbeşyüzminalınsın.

4. 1)A>117834şərtiniödəyənənkiçikədədiyüzminliklərəvəonminliklərəqədəryuvarlaqlaşdırın.2)Yüzlüklərəqədəryuvarlaqlaşdırdıqda4700almanənböyükvəənkiçikədədiyazın.

5. 1)182723ədədiniyüzlüklərəvəminliklərəqədəryuvarlaqlaşdırın.Yuvarlaqlaşdırmadanalmanədədlərlə182723-ümüqayisəedin.Fikriniziümumiləşdirərəkyazın.

2)41A7B8altırəqəmliədədindəA+B=7-dir.AvəB-ninyerinəelərəqəmləryazınki,onminliklərəqədəryuvarlaqlaşdırdıqda420minalınsın.

6. Ədədoxuüzərindəmodelləşdirilmişyuvarlaqlaşdırmanıbirneçə

1)83745 2)632895 3)7211975

4)19976215

cümləiləyazılıolaraqtəqdimedin.

7. 5675,2789,7543ədədlərininyüzlüklərəqədəryuvarlaqlaşdırılmasınınümunəyəuyğunolaraqədədoxuüzərindəmodelləşdirin.

Çoxluqlar

Şəkildəhəndəsifiqurlartəsvirolunmuşdur.Başqasözlədesək,şəkildəhəndəsifiqurlarçoxluğutəsvirolunmuşdur.Hərbirfiqurbuçoxluğunelementidir.

Çoxluqlaronlarıtəşkiledənelementlərəgörəadlanır.Məsələn,həndəsifiqurlarçoxluğu,samithərflərçoxluğu,cütədədlərçoxluğuvəs.Çoxluqlarlatınəlifbasınınböyükhərfləriiləişarəedilirvəçoxluğunelementləriböyükmötərizə“{}”daxilindəyazılır.Məsələn,birrəqəmlitəkədədlərçoxluğu:A={1,3,5,7,9}3ədədininAçoxluğunadaxilolması“∈“işarəsininköməyilə3∈Akimiyazılır.“3ədədiAçoxluğunadaxildir”kimioxunur.“6ədədibuçoxluğadaxildeyil”fikri“∉“işarəsininköməyiilə6∉Akimiyazılır.Çoxluğunelementlərininsayısonluvəyasonsuzolabilər.Məsələn,saithərflərçoxluğu-A={a,ə,e,ı,i,ö,o,u,ü}sonlu,naturalədədlərçoxluğu-N={1,2,3,...}isəsonsuzdur.

Heçbirelementiolmayançoxluqboşçoxluqadlanır.Məsələn,Aydayaşayanadamlarçoxluğu,15-dən20-yəqədərədədlərarasında7-yəbölünənədədlərçoxluğu.Boşçoxluqlar“∅“işarəsininköməyiiləyazılır.

1. 1)Təkliklərmərtəbəsindəkirəqəmi5olanikirəqəmliədədlərçoxluğunuyazın.2)Azərbaycanərazisindənkeçənçayadlarındanibarətbeşelementliçoxluqyazın.3)Elementlərininbirneçəsikvadrat,romb,dairəkimiyazılmışçoxluğunecəadlandırardınız?Buçoxluğadaxilolabiləndahaikifiqurunadınıəlavəedin.

2. Verilənelementinçoxluğaaidolub-olmadığınımüvafiqişarələrinköməyiiləyazın:

-göbələk-Mhərfiiləişarəedilmişmeyvələrçoxluğuna;-ördək-Ehərfiiləişarəedilmişevquşlarıçoxluğuna;-28-Chərfiiləişarəedilmişikirəqəmlicütədədlərçoxluğuna;-328-Dhərfiiləişarəedilmiş9-abölünənədədlərçoxluğuna;

3. Aşağıdaverilənlərdənhansınaboşçoxluqdeməkolar?Boşçoxluqlaraaiddahaikinümunəgöstərin.1)5 sinfindəoxuyan3yaşlıuşaqlar;2)dördayaqlıtoyuqlar;3)Chərfiiləbaşlayanqızadları;4)15-dənböyük,20-dənkiçikolanvə13-əqalıqsızbölünənədədlər.

a

Çoxluqlar

Bərabərçoxluqlar.Altçoxluqlar1.ƏgərBçoxluğununhərbirelementi,həmdəAçoxluğunadaxildirsə,ondaB

çoxluğunaAçoxluğununaltçoxluğudeyilir.Məsələn,BdüzbucaqlılarçoxluğuAdördbucaqlılarçoxluğununaltçoxluğudur.Bufikir“⊂“işarəsinin(çoxluğunçoxluğadaxilolması)köməyiiləB⊂Akimiyazılır.Hərbirçoxluqözününaltçoxluğudur:A⊂ABoşçoxluqistənilənçoxluğunaltçoxluğudur:∅⊂A2.ƏgərAçoxluğununbütünelementləriBçoxluğunadaxildirsəvəeynizamandaBçoxluğununbütünelementləriAçoxluğunadaxilolarsa,ondabuçoxluqlarbərabərçoxluqlaradlanır.YəniA⊂BvəB⊂Aisə,ondaA=B.Məsələn,A={2,4,6,8}vəB={8,6,4,2}çoxluqlarınınelementləriyalnızdüzülüşləriiləfərqlənir.AvəBbərabərçoxluqlardırvəA=Bkimiyazılır.

1. Hansıçoxluqdigərçoxluğunaltçoxluğudur?1)M-cütədədlərçoxluğu,L-4-əqalıqsızbölünənədədlərçoxluğu.2)S-sinifdəkiqızlarçoxluğu,R-sinifdəkişagirdlərçoxluğu.3)E-evquşlarıçoxluğu,P-toyuqlarçoxluğu.

2. A={11,22,33,44,55,66,77,88,99}çoxluğuverilmişdir.1)Açoxluğununecəadlandırmaqolar?2)Açoxluğuhansıçoxluqlarınaltçoxluğudur?İşarələrləyazın:a)B-11-əbölünənədədlərçoxluğununb)C-ikirəqəmliədədlərçoxluğununc)D-təkədədlərçoxluğunun

3. D-çoxluğutəkliklərmərtəbəsindəkivahidlərinsayıonluqlarmərtəbəsindəkivahidlərinsayından3vahidböyükolanikirəqəmliədədlərçoxluğudur.Buçoxluğunneçəelementivar?

4. 1)3,4,5,6rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməklə

yazılandördrəqəmliədədlərçoxluğununneçəelementivar?2)A={s,m,ə,n,i}hərflərçoxluğuiləhansısözləriyazmaqolar?mən,sim,sən,əsirsözlərininhərflərçoxluğunuişarəedinvəAçoxluğununaltçoxluğuolub-olmadığınıyazın.

5. Minayəxaladeyirki,onlarınailəsi1976-cıildənbaşlayaraq14ilərzindəhərilyayıŞuşadadincələrdilər.MinayəxalagilinailəsininŞuşadadincəldiyiillərigöstərənçoxluğuyazın.1993-cüilbuçoxluğaaiddirmi?AşağıdaverilmişBvəCçoxluqlarındanhansıbuçoxluğunaltçoxluğudur?Buçoxluğunaltçoxluğuolandahaikiçoxluqdasizyazın.

B={1993,1998,1999} C={1981,1984,1987}

Çoxluqlar

ÇoxluqlarınbirləşməsiA={2,4,6,8,10,12,14,16,18,20}çoxluğu1-dən20-yəqədərədədlərarasından2-yəqalıqsızbölünənədədlərçoxluğudur.B={3,6,9,12,15,18}1-dən20-yəqədərədədlərarasından3-əqalıqsızbölünənədədlərçoxluğudur.C={2,3,4,6,8,9,10,12,14,15,16,18,20}1-dən20-yəqədərədədlərarasından2-yəvəya3-əqalıqsızbölünənədədlərçoxluğudur.CçoxluğuAvəBçoxluğununbirləşməsidir.Çoxluqlarınbirləşməsi“∪“işarəsininköməyiləyazılır:C=A∪B={2,3,4,6,8,9,10,12,14,15,16,18,20}.İkiçoxluğadaxilolanbütünelementlərdəntəşkilolunmuşçoxluğabuçoxluqlarınbirləşməsideyilir.Hərikiçoxluğadaxilolanelementonlarınbirləşməsinəbirdəfəyazılır.

ÇoxluqlarınkəsişməsiAçoxluğu1-dən20-yəqədərədədlərarasından2-yəbölünənədədlərçoxluğu,Bçoxluğuisə3-əbölünənədədlərçoxluğudur.D={6,12,18}çoxluğuhəm2-yə,həmdə3-əbölünənədədlərçoxluğuolmaqla6-yabölünənədədlərçoxluğudur.DçoxluğuAvəBçoxluqlarınınkəsişməsinigöstərir.Dçoxluğununelementlərihərikiçoxluğaaiddir.İkiçoxluğunənazıbirortaqelementivarsa,buçoxluqlarkəsişənçoxluqlardır.Çoxluqlarınkəsişməsi“∩“işarəsininköməyiiləyazılır:D=A∩B={6,12,18}İkiçoxluğunbütünortaqelementlərindəntəşkilolunmuşçoxluğabuçoxluqlarınkəsişməsideyilir.ÇoxluqlarınbirləşməsinivəkəsişməsiniVenndiaqramıvasitəsiilədahaaydınşəkildətəqdimetməkolar.

1. Aşağıdakıdiaqramlardanhansıçoxluqlarınbirləşməsini,hansıkəsişməsinigöstərir?

2.A={ə,k,h,i,m},B={k,ə,a,r,n}hərflərçoxluğununbirləşməsinivəkəsişməsiniyazın.Buçoxluqlarınbirləşməsinəaidolanhərflərləsözləryazın.

3. a)Birsinifdəkişagirdlərin18nəfəriingilis,12nəfərialmandiliniöyrənir.Buşagirdlərin6nəfərihəmingilis,həmdəalmandiliniöyrənir.Businifdəneçəşagirdvar?Buşagirdlərdənneçənəfəriyalnızingilisdiliniöyrənir?Venndiaqramıilətəqdimedin.b)50-dənkiçiknaturalədədlərçoxluğunadaxilolan,5-əbölünənədədlərçoxluğunu,3-əbölünənədədlərçoxluğunu,həm3-ə,həmdə5-əbölünənədədlərçoxluğunuVenndiaqramıilətəqdimedin.

a) b)

Çoxluqlar

Venndiaqramınıntətbiqiiləməsələhəlli.Məsələ1.5 sinfininoğlanlarından5nəfəriməktəbinvoleybol,7nəfəriisəfutboldərnəyininüzvüdür.Onlardan3nəfərihəmfütbol,həmdəvoleybol

dəməyininüzvüdür.5 sinfindənneçənəfərbudərnəklərdəməşğulolur?1.HərikiçoxluğaaidolanşagirdlərinsayınıVenndiaqramındadairələrinkəsişdiyihissədəyerləşdirək.2.Yalnızvoleyboldərnəyindəolanlarınsayı2nəfərolacaq,çünkiqalan3nəfərhəmvoleybol,həmdəfutboldəməyininüzvləridir.3.Analojiolaraqyalnızfutboldərnəyininüzvlərininsayı4nəfərolacaq.4.İkidərnəkdəkişagirdlərinsayı2+4+3=9nəfərolacaq.

1. Uşaqlararasındaaparılansorğununnəticələrinəgörəbirsinifdəkişagirdlərdən6nəfəritərəvəzyeməklərini,12nəfəriətyeməklərinisevir.Onlardan4nəfərihəmtərəvəz,həmdəətyeməklərinisevir.Uşaqlardanneçənəfəriyalnızətyeməklərinisevir?Sorğuneçənəfərarasındakeçirilmişdir?

2. Mağazadaaparılanmüşahidələrə(birgünərzində)görəalıcılardan12nəfəriqadınayaqqabısı,8nəfərikişiayaqqabısıaldı.Onlardan5nəfərihəmqadın,həmdəkişiayaqqabısıaldı.Alıcılardanneçənəfəriyalnızkişiayaqqabısıaldı?Birgünərzindəneçəcütayaqqabısatıldı?

3.

Venndiaqramıdüzbucaqlıvədüzbucaqlınındaxilindəkəsişəndairələrkimidəveriləbilər.A={2,5,8,10,11,13,15,16,20,25,28,30,35,45,49,54}çoxluğunuşəkildə

a

a

verilənVenndiaqramındatələbolunanşərtlərəgörəyerləşdirin.B-5-əbölünənədədlər,C-cütədədlər,D-həm5-əbölünən,həmdəcütədədlərçoxluğudur.

4. 5elementiikikəsişənçoxluqdaeləyerləşdirinki,hərbirçoxluğaaidelementlərinsayıverilənqaydadaolsun(Venndiaqramıilətəqdimedin).

5.5-cisinifdəki28şagirddənhərbiriyaSəmədVurğunun,yadaBəxtiyarVahabzadəninheçolmasabirşeiriniəzbərbilir.SəmədVurğununşeirinibilənlər20nəfər,BəxtiyarVahabzadəninşeirinibilənlərisə16nəfərdir.ŞagirdlərdənneçəsihəmSəmədVurğunun,həmdəBəxtiyarVahabzadəninşeirləriniəzbərbilir?

6. 1-dən30-aqədərədədlərarasından2-yəbölünən,3-əbölünən,həm2-yə,həmdə3-əbölünənədədləriVenndiaqramıilətəqdimedin.

1)birində2,digərində4element;3)hərbirində3element;

2)hərbirində4element;4)birində4,digərində3element.

Naturalədədlərintoplanmasıvəçıxılması

a+b=cbərabərliyindəavəb-yətoplananlar,c-yəonlarıncəmideyilir.Toplamanınyerdəyişməxassəsi.a+b=b+a.

47+43=43+47Toplananlarınyerinidəyişdikdəcəmdəyişmir.Toplamanınqruplaşdırmaxassəsi:(a+b)+c=a+(b+c)

(57+84)+16=57+(84+16)Toplamanınxassələrihesablamalarıəlverişliüsullaaparmağaköməkedir.Nümunə:37+24+63=37+63+24=100+24=12450+37+63=(50+37)+63=50+(37+63)=50+100=150

1. Toplamaəməlininxassələrinitətbiqedin.

2.Əlverişliüsullahesablayın.

3. Birtopparçadan1-cigün56m,2-cigün45m,üçüncügünisəbuikigündəsatıldığıqədərparçasatıldı.3gündəcəmineçəmetrparçasatıldı?

4. Səidin,SamirinvəElmirinbirlikdə56manatpuluvar.SəidinpuluElmirinpulundan2dəfəçoxdur.ElmirinpuluSamirinpulundan8manatazdır.Onlarınhərbirininayrılıqdanəqədərpuluvar?

5. Palindromədədlərsağdansolavəsoldansağaoxunuşueyniolanədədlərdir.Palindromədədalmaqüçünverilənədədləonuntərsinəyazılışındanalmanədədtoplanılır.Buprosespalindromədədalmanaqədərdavametdirilir.

1)2752)3843)6374)8465)2834

6. 1kqyağ,1kqpendirvə2kqətə25manatpulverilmişdir.1kq

a)Yerdəyişməxassəsinia+e;b+d+a

b)Qruplaşdırmaxassəsinie+b+d;c+b+e+a

c)Dəyişənlərinverilənqiymətlərindəyazılışlarınızındoğruolduğunuyoxlayın.a=85,b=54,c=32,d=43,e=66

yağ,1kqpendirvə3kqətəverilənpulisə33manatdır.1kqyağ1kqpendirdən3manatbahadırsa,1kqpendirinqiymətinəqədərdir?

(207+∎)+118=207+(126+∎)(1405+348)+∎=∎+(348+902)


a-b=cbərabərliyindəa-yaazalan,b-yəçıxılan,c-yəisəfərqdeyilir.Naturalədədləriçıxarkənazalançıxılandankiçikolmamalıdır.Çıxmaəməliniyerinəyetirərkənaşağıdakıqaydalarıbilməkfaydalıdır.

1. Misallarıyuxarıdaverilənqaydalarıtətbiqetməkləhəlledin.

2. 1)Birincirəfdə42kitab,ikincirəfdəbundan23

kitabçox,üçüncürəfdəisəbirincivəikincirəfdəkilərincəmiqədərkitabvar.Üçrəfdəbirlikdəneçəkitabvar?

2)Üçyeşikdə185kqnarvar.Birinciyeşikdə62kq,ikincidəbundan14kqaznarvar.Üçüncüyeşikdəneçəkiloqramnarvar?

3. Elxanəmieynigündə345manatmaaşalıbvə500manatdalotereyailəudub.O,pulunun50manatınıailəüzvlərinəaldığıhədiyyələrə,85manatınıisəərzağaxərclədi.AşağıdakıifadələrdənhansınınqiymətiElxanəmininpulununqalanməbləğinəuyğundeyil?

1)345+500-50-852)(500+85)-(50+345)3)(500+345)-(85+50)

4. Müqayisəedin.1)312+245-112 437-89-372)2455+(1322-96) (2455-96)+1322

5. Aşağıdakıfikirlərinümunələrüzərindəizahedin.1)“Toplananlardanbirinəqədərartarsa,cəmdəbiroqədərartar”

a-b-c=a-(b+c)a+b-c=(a+b)-c=(a-c)+b=a

+(b-c)45-12-9=33-9=24

45-12-9=45-(12+9)=45-21=24

56+23-16=(56-16)+23=40+23=63

56+23-16=56+(23-16)=56+7=63

8237-1224-313897+222-122

3555-2333-222958+126-58

2)“Çıxılannəqədərartarsa,fərqdəbiroqədərazalar”3)“Azalannəqədərartarsa,fərqdəbiroqədərartar.

6. Mövcudqanunvericiliyəgörəbələdiyyəsədrivəzifəsinənamizədənazıbütünseçicilərinyarısındanbirnəfərçoxsaydaseçicininsəsiniqazanarsa,buvəzifəyəseçiləbilər.Keçiriləcəkyeniseçkilərdənamizədənazı80421səstoplamalıdır.Buseçkilərdəcəmineçəseçicininiştirakınəzərdətutulur?


1. Hesablayın.

2.Aşağıdakımisallaragörəhansıfikriümumiləşdirməkolar?Azalamsabitsaxlamaqlaçıxılanındəyişdiyibirneçəmisalyazın.Nəticələrəgörəfikrinizibirneçəcümləiləizahedin.

3. 1)Eləikimüxtəlifbeşrəqəmliədədincəminiyazınki,cəmənkiçikolsun.2)Eləikimüxtəlifbeşrəqəmliədədincəminiyazınki,cəmbeşrəqəmliolmaqlaənböyükolsun.3nümunəyazın.

4. Fabrikistehsaletdiyiuşaqayaqqabılarınınsatışıüçünənazı5mağazailəmüqaviləbağlamağıplanlaşdırır.Satışüzrəmenecerlər10böyükmağazanınkeçənilkinəticələriniaraşdırmışvəaşağıdakıcədvəlitərtibetmişlər.Mağazanın

adıKeçənilsatılan

ayaqqabılarınsayıMağazanın

adıKeçənilsatılan

ayaqqabılarınsayı

Cahan 112800 Karusel№1

2700

Səyyah 4650 Karusel№2

59650

Tak-tuk 12700 4fəsil 84500Əkiz

qardaşlar21000 Körpü 36670

Aləm 412000 Qala 3454501)Satışnəticələriniartansırailədüzsək,Körpümağazasınınadıhansımağazadansonrayazılmalıdır?2)Fabrikinhansımağazalarlamüqaviləbağlamasınınehtimalıdahaböyükdür?3)“Cahan,AləmvəQalamağazalarınınsatdığıayaqqabılarınbirlikdəsayı1milyoncütdənçoxdur”fikridoğrudurmu?Hesablamalarlaizahedin.

768012+2820075243+9465

671700-65901700000-14215

4)Uşaqayaqqabısısatışınagörə2-ciyerdəolanmağazaənazıdahanəqədərayaqqabısatsaydı,1-ciyerdəolanmağazanıqabaqlayardı?5)Bumağazalarbirlikdəcəmineçəcütayaqqabısatmışlar?Hesablamalarıkalkulyatorlayerinəyetirin.Bir-birinizinnəticələriniyoxlayın.

Ümumiləşdiricitapşırıqlar

1. Ədədlərirəqəmlərləyazınvəartmasırasıilədüzün.12milyon465min340;yüzaltmışbeşminüçyüzqırxdoqquz;3milyard;4000yüzlük;255min300;1270onluq;450min

2. Kalkulyatordanistifadəetməkləhesablayın.

3.Üçmüxtəlifyeddirəqəmliədədincəmi4500000-dir.Bu

ədədlərdənənböyüyüənçoxuneçəolabilər?4. YerdənGünəşəqədərolanməsafəortahesabla149000000

km,YerdənAyaqədərolanməsafəortahesabla382240km-dir.YerdənAyaqədərməsafəYerdənGünəşəqədərolanməsafədənnəqədərazdır?

5. Büdcədən2ayərzindəxərclənən1000000000manatınyarısıtəhsil,səhiyyəsahələrinəvəsosialehtiyaclarasərfolunmuşdur.Buməqsədlərüçünxərclənənpulməbləğihaqqındadeyilmişhansıfikirdoğrudur?

6.Məsələləriifadəqurmaqlahəlledin.1)Əsmərkitabın32səhifəsinioxumuşdur.O,bundansonrahərgün16səhifəoxuyarsa,neçəgündənsonra192səhifəlikkitabıoxuyubqurtarar?

2)Anbardakı6böyükqutununhərbirində10000qələm,3ortaölçülüqutununhərbirində1000qələm,8kiçikölçülüqutununhərbirində100qələmvar.Buqutulardacəmineçəqələmvar?

7. Verilənbeşifadəninqiymətinin10-abölündüyünədiqqətedin.Buqaydailədaha2ifadəyazın.1+2+3+4=106+7+8+9=3011+12+13+14=50

1)245125+13245+552092)4400+600+1070+1303)2060+25+440+29754404)2073+127+225+1775

5)14000−1259−4366)62000−12735−2497)16600−7600−4598)12400−8400−2515

a)beşmilyonmanat

b)əllimilyonmanat

c)beşyüzmilyonmanat

16+17+18+19=7021+22+23+24=90

8. Bakıdasaat12:00olduqdaMilandasaat10:00olur.Bakıvaxtıiləsaat10:00-dahavayaqalxantəyyarəMilanvaxtıilə11:30-dayerəendi.TəyyarəBakıdanMilananeçəsaatauçdu?


Uzunmüddətlitapşırıq.Layihəişi.1. CədvəldəAzərbaycandaistehsalolunanümuminefthasilatıvə

buhasilatdaARDNŞ-ninpayıgöstərilmişdir.ARDNŞ-AzərbaycanRespublikasıDövlətNeftŞirkəti(SOCAR)Azərbaycanərazisindəkineftvəqazyataqlarınınaxtarışı,kəşfiyyatıvəişlənməsi,emalıvənəqli,qazındaxilivəxaricibazarlardasatışı,habeləölkəərazisindəsənayeninvəəhalinintəbiiqazlatəchizatıiləməşğulolur.Cədvələgörəsuallaracavabverin.www.socar.azNefthasilatı-mintonla

İllər ARDNŞ-inpayı

Azərbaycan(ümumi)

2010 8460 507962009 9543 504192008 8651 445272007 8801 426012006 8994 322732005 8967 22220

4)“Əsrinmüqaviləsi”neçənciildəimzalanmışdır?Bulayihə

çərçivəsindəilknefthasilatıneçənciilətəsadüfedir?Bakı-Ceyhanneftkəmərihaqqındanəbilirsiniz?

5)AzərbaycanRespublikasıDövlətNeftFondubildirirki,2011-ciilinyanvar-martaylarıərzindəfondunbüdcəgəlirləritəxminən3260milyonmanat,büdcəxərcləriisə

1)2007,2008,2009-cuillərdəkinefthasilatınıtonlarlagöstərənədədlərimüxtəlifformadayazın.2)Hansıardıcılikiildənefthasilatınınfərqidahaböyükdür?3)“2009və2010-cuildəhasilolunmuşneftdən“ARDNŞ”-inpayıtəxminən18milyontondur”,fikridoğrudurmu?

1400milyonmanattəşkiletmişdir.Büdcəgəliribüdcəxərclərindənnəqədərçoxolmuşdur?Buədədisözləyazın.Məlumatwww.oilfund.azsaytındangötürülmüşdür.

Dəyişənliifadələr

Ədədiifadə-əməlişarələrivəmötərizələrinköməyiləədədlərdəntəşkilolunmuşifadələrədeyilir.Dəyişənliifadə-əməlişarələrivəmötərizələrinköməyiləədədlərdənvəhərfləişarəedilmişdəyişənlərdəntəşkilolunmuşifadələrdir.Məsələ:KəriminoxuduğukitablarınsayıDilarəninoxuduğukitablarınsayından4ədədçoxdur.Kəriminoxuduğukitablarınsaymauyğunifadəyazın.BizKəriminDilarədən4kitabçoxoxuduğunubilirik.Dilarəninoxuduğukitablarınsayınıisəbilmirik.Busayıdəyişənqəbuledərəkn-ləişarəedək.Buhalda,Kəriminoxuduğukitablarınsayın+4olur.Buifadəninqiymətindəyişənininqiymətindənasılıolaraqdəyişir.Məsələn,n=8olduqdan+4ifadəsininqiyməti8+4=12-dir.

1. Təklifiifadəşəklindəyazınvəbuifadəninqiymətinihesablayın:a)46755və3746ədədlərinincəmindən7698çıxın;b)3253və1349ədədlərininfərqinə452əlavəedin.

2. 5 sinfindəoxuyanşagirdlərdən14nəfəriqız,qalanlarıoğlandır.Şagirdlərinümumisaymauyğundəyişənliifadəyazın.Oğlanlarınsayınınqəbuledin.

3. Dəyişəninn=12qiymətindəifadələrinqiymətlərinimüqayisəedin.

4.1)Laləninamanatpuluvar.SəbinəninpuluLaləninpulundan3manat,RasiminpuluisəSəbinəninpulundan5manatçoxdur.HansıifadəRasiminpulununmiqdarınıgöstərir?

2)Avtobusdannəfərsərnişinvaridi.Növbətidayanacaqda6sərnişindüşdü,8nəfərisəmindi.Avtobusdaneçəsərnişinoldu?Sərnişinlərinsayınıgöstərənifadəniyazın.n=32olduqdaməsələnihəlledin.

a

n+4 4+n(n+2)+7 (n+2)+7

n+0 n-0n-1-4 n-(4+1)n-6 27-nn-7 24-(n+7)

a)5+a-3 b)a+3+5 c)5-a-3

5. A+B=10olarsa,AB425beşrəqəmliədədindəAvəB-ninyerinəelərəqəmləryazınki,a)ənböyükədəd;b)ənkiçikədədalınsın.Buədədlərinfərqinitapın.

6. Mağazasahibibirçantaüçünsmanatödəmişdir.O,çantalarıalışqiymətinə1manatmağazaxərclərinivənmanatmağazagəliriniəlavəetməkləsatır.Birçantanınsatışqiymətinigöstərənifadəniyazın.s=24manat,n=5manatolarsa,birçantanınqiymətinitapın.

7. n-7+10ifadəsinəuyğunməsələyazın.n=28olduqdaifadəninqiymətinitapın.

Dəyişənliifadələr

1.

Məsələn,ƏlizadəAkifSoyadı:m=Ə+L+İ+Z+A+D+Ə=7+18+14+32+1+5+7=84Adı:n=A+K+İ+F=1+16+14+8=39m+n=84+39=1231)“m+nifadəsininqiymətihəmişəm-dənböyükolacaq”fikridoğrudurmu?2)m>nbərabərsizliyihəmişədoğrudurmu?Sinfinizdəkinümunələrüzərindəbunuaraşdırınvəfikirlərinizisöyləyin.3)7+18+14+18+14və3+7+2+24+1+31+13+18ifadələriiləözünütəqdimetmişşagirdinadınıvəsoyadınımüəyyənedin.4)m+nifadəsininqiymətinədənasılıdeyildir?a)Şəxsinadındakıvəsoyadındakıhərflərinsayındanb)Şəxsinadındakıvəsoyadındakıhərflərinəlifbasırasındakıyerindənc)Şəxsinoğlanvəyaqızolmasından5)m-n=0yazılışınısözləifadəedin.Sinfinizdəkiadlarvəsoyadlararasındabeləbirhalarastgəlinirmi?Bu,mümkünhalsayılabilərmi?Fikirləriniziyazın.

2. Verilənşərtlərəgörə2a+3b+c+difadəsininqiymətinihesablayın.a-ənböyükikirəqəmliədəddir.b-18-dənsonragələnilkcütədəddir.

c-ənkiçiküçrəqəmliədəddir.d-onluqlarmərtəbəsi2olanənkiçiküçrəqəmliədəddir.

Toplamavəçıxmaəməlləri.Tənliklər

Məsələ.Nigarqiyməti12manatolanelektronqulaqcıqalmaqistəyir.Onun8manatıvar.Nigaradahaneçəmanatlazımdır?Məsələdəverilənməlumatlarauyğuncədvəlquraq:

1.Cədvələuyğunbərabərliyisözlərləyazaq:olanpul+çatmayanpul=

elektronqulaqcığınqiyməti.2.Sözləricədvəldəkiədədlərləvəhərfləəvəzedək:

Toplamavəçıxmanınqarşılıqlıəlaqəsindənistifadəetməkləməchulutapmaqolar.avəbverilənlər,xməchulədəddir.1. Məchultoplananıtaparkəncəmdənməlumtoplanançıxılır.

a+x=bisə,x=b-a2. Məchulazalamtapmaqüçünfərqiləçıxılamtoplamaqlazmdır.

x-a=bisə,x=b+a3. Məchulçıxılamtapmaqüçünazalandanfərqiçıxmaqlazmdır.

a-x=bisə,x=a-b

1. Məsələlərəuyğunmodellərqurun.Modellərisözlərləvətənliklərləifadəedin.1)Nərgizin53manatpuluvaridi.Stolüstülampaaldıqdansonraonun39manatpuluqaldı.Stolüstülampanınqiymətineçəmanatdır?2)Novruzbayramıqabağı5-cisinifdəoxuyan38şagirdinbirhissəsiməktəbinhəyətinitəmizlədi,qalan18nəfəriisəağaclarındibinibellədi.Şagirdlərdənneçənəfərihəyətitəmizləməkləməşğuloldu?

2. Cədvəllərəuyğunməsələlərqurunvəhəlledin.3. Tənlikləri

həlledin.

Elektronqulaqcığınqiyməti-12manolanpul:8man

çatmayanpul:xman

8+x=12 x=12-8 x=4man(çatmayanpul).

28şagirdn

şagird17

şagird

65mparça41m xm

2)

4. Məsələləritənlikqurmaqlahəlledin.

1)RaminvəTahireynimodellitəyyarəkonstruksiyasıquraşdırırdılar.TahirkonstruksiyanıRamindən8dəqiqətezquraşdırdı.Raminbuişə22dəqiqəvaxtsərfetmişsə,Tahirnəqədərvaxtsərfetmişdir?2)Telefonunqiyməti24manat,tozsoranlatelefonunqiymətiarasındakıfərqisə63manatdır.Tozsoranınqiymətineçəmanatdır?

1) x+18=6549-x=2172+x=117

82-x=42x+54=96172-x=63

x-217=53x-72=138x-153=42


1. Biruşaqbağçasınıntikintisiikiyüzəlliminmanatabaşagəlmişdir.Buməbləğhaqqındadeyilmişfikirlərdənhansıdoğrudur?

2.Kanadanınərazisidoqquzmilyondoqquzyüzsəksəndördminaltıyüzyetmişkvadratkilometr,Azərbaycanınərazisisəksənaltıminkvadratkilometrdir.Hansıölkəninərazisidahaböyükdürvənəqədərböyükdür?

3. 1)Birişadamınınşəxsihesabında458234manatpulvar.Buişadamınınmilyonçuolmasıüçünonaənazıdahaneçəmanatlazımdır?

2)Şagirdfikrindətutduğuədədiəvvəlcə18vahidartırıb,sonraisəalınancəmdən57çıxaraq17aldı.Şagirdfikrindəhansıədəditutmuşdur?

4. 1)Üçardıcılnaturalcütədədincəmi420-dir.Buədədlərdənənkiçiyinitapın.2)Hərbiriözündənəvvəlkindən50vahidböyükolan3naturalədədincəmi450-dir.Buədədlərdənənkiçiyinitapın.

5. Yüzlüklərəqədəryuvarlaqlaşdırdıqda35600-əbərabərolanənkiçikvəənböyükədədiyazın.

6. Tənliklərihəlledin.

7.Dəyişənliifadələrəuyğunfikirləryazın.

8.EynimodeldənolançantanıArifəLətifədən4manatbaha,KönülisəArifədən3manatucuzalmışdır.LətifəninçantaüçünverdiyipuluxqəbuletməkləKönülünverdiyipulutapmaqüçündəyişənliifadəyazın.Dəyişənəmüxtəlifqiymətlərverməkləifadəninqiymətinitapın.

9. Modellərəuyğuntənlikvəməsələqurun.

1)yarımmilyon 2)ikimilyonyarım

3)dörddəbirmilyon

a+12=43b-76=81121-x=48

92−k=65m−21=3514+x=84

56+x=72108-35=dn+63=91

1)h+9 2)12-x 3)h-5

10.AslanyenifilminCD-nialmaqistəyir.O,gündəlikxərclərinəqənaətedərək7manatyığıb.CD-ninqiymətiisə15manatdır.AslanabufilminCD-nialmaqüçündahaneçəmanatlazımdır?

Əlininyaşı:14Yaşlarınfərqi:4

Elvininyaşı:?

Oyunlarınsayı:21Qalib

oyunlar:17Məğluboyunlar:?

Vurmaəməlivəonunxassələri

a⋅bifadəsiavəbədədlərininhasili,avəbisəvuruqlaradlanır.a⋅b,7⋅ayazılışlarıuyğunolaraqab,7akimidəyazılır.

a⋅1=a,istənilənədədi1-əvurduqdahasilhəminədədəbərabərolur.a⋅0=0,vuruqlardanheçolmazsabiri0-abərabərolduqdahasildəsıfrabərabərolur.

Yerdəyişməxassəsi

a·b=b·a5·4=4·5

Qruplaşdırmaxassəsia·b·c=a·(b·c)=(a·b)·

c6·5·4=(6·5)·4=6·(5·

4)

Paylamaxassəsi:a(b+c)=ab+aca(b-c)=ab-ac

8·(2+9)=8·2+8·9

1. Şəkildə5 və5 sinifşagirdlərininidmandərsindəmeydançadakıdüzülüşləriverilmişdir.İdmandərsindəhərsinifdənneçəşagirdiştirakedir?Məsələninhəllinitoplamavəvurmaəməllərininköməyiiləyazın.

2.Əlverişliüsullahesablayın.Mümkünolanhallarda2·5=10,4·25=100,8·125=1000hasillərindənistifadəedin.

3. a=8,b=12,c=18

olarsa,ifadələrinqiymətinitapın.

4.Pərvizgilinhəyətindəhərcərgədənsaydaolmaqla2cərgə

a b

6⋅12⋅3035⋅46⋅04⋅47⋅255⋅2⋅7⋅2⋅5⋅7

1⋅2⋅5⋅81⋅2⋅3⋅4⋅5⋅62⋅8⋅125⋅475⋅63⋅0

25⋅8⋅44⋅35⋅310⋅43⋅107⋅8⋅1⋅125

1)a⋅(b+c) 2)b⋅(c-a) 3)b⋅a⋅c 4)2⋅a⋅b⋅c

qızılgülkoluvar.Hərkolunüzərindəmsaydagülaçmışdır.Qızılgüllərinümumisaymauyğunhərfiifadəniyazın.n=8,m=6olduqdaifadəninqiymətinitapın.

5. Dördmərtəbəliməktəbbinasınınhərmərtəbəsində20sinifotağı,hərotaqdaisə15partavar.Buməktəbdəcəmineçəpartavar?


1. Xanalarınümumisayınıvurmanınpaylamaxassəsinitətbiqetməklətapın.

2.Damalıdəftərdəxanalarırəngləməklə

vurmaəməlininpaylamaxassəsiniifadəedənmodellərçəkinvəhasilibuqaydanıtətbiqetməkləhesablayın.

3.Vurmanınpaylamaxassəsinivuruqlardanbirinicəmvəyafərqləifadəetməkləmüxtəlifcürtətbiqetməkolar.Hasillərinümunəyəuyğunəlverişliüsullatapın.

4. A

şəhərindənsürətisaatda85km,Bşəhərindənisəsürətisaatda105kmolanikiavtomobileyni

vaxtdaqarşı-qarşıyahərəkətəbaşladılar.4saatdansonrabuavtomobillərCşəhərindəgörüşdülər.AvəC,BvəC,AvəBşəhərləriarasındakıməsafənitapın.

5. Hansıifadə8⋅98hasilinəuyğundur?

6.4⋅nifadəsininköməyiiləElmirinhəftəlikmaaşınıhesablamaqolar.4-birsaatlıqəməkhaqqınınməbləğini,nisəişlədiyisaatlarınsayınıgöstərir.Elmirkeçənhəftə44saat,buhəftəisə40saatişləmişdir.Elmirinikihəftədəqazandığıpulunməbləğiniikiüsullatapın.Vurmanınpaylamaxassəsinibuməsələüzərindəizahedin.

7. Önvəarxabloklardaeynisaydakubvar.Modellərüzərindəvurmaəməlininxassələrinitəqdimedin.Hərbiryazılışırealsituasiyayauyğunizahedin.

1) 2)

1)6⋅(7+5) 2)(5+8)⋅4 3)5⋅(10+6)

4)3⋅(11+3)

1)4⋅27=4⋅(20+7)=80+28=108

2)4⋅27=4⋅(25+2)=100+8=108

3)4⋅27=4⋅(30−3)=120−12=108

30⋅2120⋅9746⋅25

5⋅109198⋅525⋅38

а)(8⋅90)−(8⋅8) b)(8⋅100)−(8⋅2)

c)(8⋅100)+(8⋅2)

8.Məktəbdəşagirdlərhərgün4saatolmaqlahəftədə5günvəilərzində34həftədərskeçirlər.Buməktəbinşagirdləriilərzindəneçəsaatdərskeçirlər?Vurmanınqruplaşdırmaxassəsinintətbiqinibuməsələninhəlliüzərindəgöstərin.

1) 2)


Əlverişliüsullahesablamaaparmaqüçünvurmanınpaylamaxassəsininab+ac=a(b+c),ab-ac=a(b-c)şəklindəyazılışındanistifadəetməksəmərəliolur.Nümunə:32⋅46−26⋅32=46⋅32−26⋅32=(46−26)⋅32=20⋅32=640

1. Vurmaəməlininxassələrindənistifadəetməkləhesablayın.

2.a=192,b=18,c=8olduqdaifadələrinqiymətinihesablayın.

3.İfadələrinqiymətlərinitapın.Hesablamalarzamanıhansıbiliklərinizköməyinizəgəlir?1)4500−(150+150+150+150)2)4800+120+120+120+120+120+2003)12⋅2⋅2⋅2⋅24)400:2:2:2:2

4. Hasilləritapın.Buhasillərinhansındanmüxtəlifhasilləritapmaqüçünistifadəetməkolar?

Nümunə:25⋅14,25⋅802,25⋅816,25⋅798,vəs.5. Nümunəyəuyğunolaraqtezhesablamaüsulundanistifadəedin.

6.Aməntəqəsindəneynivaxtdaəksistiqamətlərəhərəkətedənikiavtomobildənbirininsürətisaatda85km,digərininsürətiisəbundan15kmazdır.6saatsonrabuikiavtomobilarasındakıməsafəneçəkilometrolacaq?

7. Teatrabiletuşaqlarüçün2manat40qəpik,böyük1ərüçün7

1)32-46-26-324)44-18+12-44

2)75-85-85-73

5)19-42-17-42

3)26-58-58-16

6)121-21+79-121

1)ac+bc 2)bc+ba 3)ab-a 4)ac-b

1)

25⋅225⋅425⋅1025⋅800

2)

65⋅465⋅665⋅865⋅12

3)

56⋅1056⋅856⋅456⋅12

35⋅3575⋅75

65⋅6585⋅85

15⋅1545⋅45

manat30qəpikdir.2uşaqvə2böyükbiletinənəqədərpulödənilməlidir?

8. İfadələrinqiymətinivurmaəməlininxassələrindənistifadəetməkləhesablayın.45⋅7-23⋅738⋅9-9⋅17

2⋅75⋅56⋅4⋅4⋅5

8⋅6⋅5⋅1259⋅2⋅50⋅3

Yuvarlaqədədlərəvurma

Yuvarlaqədədlərivurarkənəvvəlcəvurmaəməlinisondakısıfırlarınəzərəalmadanyerinəyetirmək,sonraisəhasilinsonunavuruqlardakısıfırlarınsayıqədərsıfıryazmaqolar.

1. Misallarıhəlledinvəhərsütunabirmisaldasizəlavəedin.

2.2)Müştəri3bağlamazərfə30manatpulverdi.Müştərizərflərihansıbağlamalarlaseçmişdirvəcəmineçəzərfalmışdır?

3)1700zərfiənazsaydabağlamalarlanecəseçməkolar?3. Vurmaəməlləriniyerinəyetirin.

4.Qırmızırəngləverilmişhasillərdəndigərhasilləritapmaqüçünistifadəedin.

5.1)Samirgündə30dəqiqəriyaziyyatdərsiiləməşğulolarsa,oneçəgünə:a)12

7⋅67⋅6070⋅6070⋅600700⋅6007000⋅600

5⋅1250⋅1250⋅12050⋅1200500⋅12005000⋅1200

4⋅254⋅25040⋅25040⋅2500400⋅25004000⋅2500

Cədvələgörəməsələlərihəlledin.1)Müştəri4bağlamada1500zərfaldı.Bağlamalardan3-üeynirənglidir.Müştərizərflərihansıbağlamalarlaalmışdır?

Bağlamalarınrəngi

Birbağlamadakizərflərinsayı

Qiyməti(manatla)

Mavi 200Sarı 300Boz 400

150⋅150170⋅170180⋅180

120⋅1200140⋅1400101⋅1010

450⋅450250⋅250350⋅350

1)9⋅2009⋅509⋅7

9⋅2079⋅579⋅257 2)

6⋅36⋅706⋅400

6⋅4036⋅4706⋅473

saat;b)15saat;c)22saatvaxtınıriyaziyyatasərfetmişolacaq?2)Sizgündəriyaziyyatlatəxminənneçədəqiqəməşğulolursunuz?Sizin2həftədə,4həftədə,6həftədəriyaziyyatasərfetdiyinizvaxtneçəsaatolar?

6. A<2400·2000şərtiniödəyənənböyüknaturalədədhansıdır?

Hasilintəqribiqiyməti.Təxminetmələr

Təqribihesablamalarmüxtəlifüsullarlayerinəyetiriləbilər.1.Ədədləriyuvarlaqlaşdırmaqla:

2.Tez(vəyaşifahi)hesablamağaimkanverənənyaxınvuruqdanistifadəninköməyilətəxminetməklə:

Təqribihesablamalardaüstünlükdəqiqqiymətəənyaxınnəticəyəgətirənüsulaverilir.

1. Hasilidəqiqnəticəyədahayaxıntəxminetməyəçalışın.Təxminlərinizivədəqiqnəticələrimüqayisəedin.49⋅4521⋅3429⋅5926⋅98177⋅99126⋅4167⋅27999⋅5399⋅100926⋅51Cədvələgörəməsələlərihəlledin.

1)Samirəninadgününəhərbirində24kiçikqutuolmaqla2yeşikmeyvəşirəsialındı.Adgününətəxminənneçəlitrmeyvəşirəsialındı?

Şirəqutularışirə

qutularınınnövləri

birqutununtutumu(ml)

Böyükqutular

1900

Ortaölçülüqutular

770

2.2)Hərbirində8ortaölçülüşirəqutusuolan3yeşikdətəxminənneçəlitrmeyvəşirəsivar?

3)Biryeşikdəhərcərgədə12dənəolmaqla8cərgəkiçikqutuvar.Buyeşikdəkişirəninümumimiqdarıtəxminənnəqədərdir?

4)Hansıifadəninköməyiilə12böyükvə40kiçikqutudakışirəninümumimiqdarınıtəxminihesablamaqdahaməqsədəuyğundur?

3.Birailəkommunalxərclərüçünayda49manatpulödəyir.Buailəninillikkommunalxərcləritəxminənneçəmanatdır?

Kiçikqutular 255

a)12⋅2000+40⋅250 b)10⋅2000+40⋅300


1. Modellərəuyğunvurmaəməlləriniyazınvəyerinəyetirin.

2. Modeləgörəkvadratlarınümumisayınıgöstərənifadəyazın.Buifadənihansıikiədədinhasiliiləəvəzetməkolar?

3. 4⋅17,12⋅16hasillərinidamalarırəngləməkləmodelləşdirin.4. Hasillərivurmanınpaylamaqanunundanistifadəetməklə

hesablayın.

5.Əvvəlcəhasilitəxminedin.Sonranümunəyəuyğunolaraqdəqiqhasilinqiymətinitapın.

6. Əvvəlcəhasilitəxminedin,sonrakalkulyatorlahesablayın.

1)20•3552)814•3003)48•12

4)30•4125)444•256)56•15

20•355=20.(300+50+5)==6000+1000+100=7100

98⋅7 6⋅97

98⋅49998⋅5019998⋅989

46⋅97406⋅52394⋅504


1. Dəyişənlərinverilənqiymətlərindəifadələrinqiymətlərinihesablayın.

n=35,r=17,l=38

2.Qrafikavtomobilsalonundansatılaneynimarkalıavtomobillərinsayınıgöstərir.Qrafikəgörəməsələlərihəlledin.

1)Şirkətaprelayındahəravtomobili22500manataalıb25000manatasatmışdır.Busatışdannəqədərgəlirəldəedilmişdir?

2)Aprelayındaavtomobilləriyunayıiləmüqayisədə800manatbahasatılmışdır.Buikiaydaavtomobilsatışındanəldəolunanpulvəsaitindəkifərqnəqədərdir?

3)Qrafikəaid2məsələdəsizqurun.3. Məktəbin155şagirdiqıştətilində2günŞamaxıdaqalmağı

planlaşdırır.Turizmagentliyinintəqdimetdiyihesabdabirnəfərüçüngündəlikyeməkhaqqı22manat50qəpik,gecələməhaqqıisə12manat50qəpikgöstərilmişdir.Uşaqlar5000manatpulyığmışlar.Buməbləğxərcləriödəməyəçatarmı?

4. Əvvəlcəhasilitəxminedin,sonrakalkulyatorunköməyiiləhesablayın.Hasilinrəqəmlərisayıiləvuruqlarınrəqəmlərisayıarasındakıəlaqəniaraşdırın.

5.İlqaryaytətilindəavtomobillərəxidmətməntəqəsindəçilingərköməkçisiişləyir.O,həftədə12

1)4nr 2)l(45+n) 3)54n+10l

1)475⋅389 2)879⋅2098

3)1123⋅87 4)999⋅99

saatişləyirvəbirsaatlıqməvacibi3manatdır.İlqarqiyməti199manatolanmusiqimərkəzialmaqistəyir.O,5həftəişləsə,aldığıməvacibmusiqimərkəzialmağaçatarmı?

6. Qruplarlaiş.2-civuruqdabirincivəsonuncumərtəbələrdənbaşqadigərmərtəbələrdəsıfırolanhaldavurmaəməlininnecəyerinəyetirildiyiaraşdırılırvəmisallarhəlledilir.Qrupüzvləridördrəqəmli,beşrəqəmlivuruqlarladamisallaryazırlar.

Naturalədədlərüzərindəbölməəməli

a:b=cifadəsindəabölünən,bbölən,cisəqismətadlanır.Xüsusihallar:a:1=a;a:a=1;0:a=00-abölməkolmaz.

Bölünməəlamətləri NümunələrSonucütrəqəmlərlə(0;2;4;6;8)bitənədədlər2-yəbölünür.

346:2=173

Yalnızrəqəmləricəmi3-əbölünənədədlər3-əbölünür.

129:31+2+9=12;12:3=4;

129:3=43.Ədədinsonikirəqəmininəmələgətirdiyiədədyazıldığıardıcıllıqla4-əbölünürsəvəyahərikisisıfırolarsa,buədəd4-əbölünür.

228:4;28:4=7;228:4=57.1900:4=475

0vəya5-ləbitənbütünədədlər5-əbölünür.

215:5=43

Həm2-yə,həmdə3-əbölünənədədlər6-yabölünür.

126ədədihəm2-yəhəmdə3-əbölünür.

126:6=21

Yalnızrəqəmləricəmi9-abölünənədədlər9-abölünür.

144:91+4+4=9;9:9=1;144:9=

16.Sonu0-labitənədədlər10-abölünür.

1510:10=151

Bölməəməlininpaylamaxassəsi.

(a+b):c=a:c+b:c(a-b):c=a:c-b:c

avəbnaturalədədlərininhərbiric-yəbölünürsəonlarıncəmi,fərqidəc-yəbölünür.

1. Bölünməəlamətlərindənistifadəetməkləəvvəlcəqalıqsızbölməyə,sonraisəqalıqlıbölməyəaidolanmisallarıhəlledin.

2. Bölməəməlləriniyerinəyetirin.

1245:524548:4

345222:4411040:10

195363:9999333:2

41244:6133305:3


3.Rənglixanalarınyerinəuyğungələnədədiyazın.(100+24): =100:4+24: (324-36): =324: -36:6QocalarevinəyardımSiniflərMəbləğ(manat)

IV 219V 650VI 738VII 438

4. Cədvəldəqocalarevinəyardımüçünməktəbyarmarkasındasatışdanəldəolunanpulsiniflərüzrəverilmişdir.Famil,Aliyə,LaləvəAzərmüxtəlifsiniflərindəoxuyurlar.Onlarınhərbirininneçəncisinifdəoxuduğunumüəyyənedin.1)Familgilinsinfininyığdığıməbləği5qocalareviarasındaqalıqsızolaraqbərabərbölməkmümkündür.2)Aliyəgilinsinfininyığdığıpul2-yə,3-ə,6-ya,9-aqalıqsızbölünür.3)LaləgilinsinfiAzərgilinyığdığıpulunyarısıqədərpulyığmışdır.

12:1 0:18 45:45 45:1 36:36


Qismətinəsasxassəsi:Bölünənvəbölənieynibirnaturalədədəvurduqdavəyaböldükdəqismətdəyişmir.Nəticə:Sıfırlaqurtarannaturalədədləribölməküçünbölünənvəböləninsonundanböləndəkisıfırlarınsayıqədərsıfıratıb,bölməniyerinəyetirməkolar.

1.

2.Qismətlərardıcıllığınınəzərdənkeçirin.Birifadədəsizəlavəedin.

3.Qırmızırəngləverilmişqismətlərdəndigərqismətləritapmaqüçünistifadəedin.Bunəticələrdənistifadəedərəkdahahansıqismətləritapmaqolar?

4. Stadiondakeçirilənşənliklərzamanıhər200şagirdə2rəhbərtəhkimolunması

nəzərdətutulmuşdur.10000şagirdəneçərəhbərlazımdır?

5. 54000:600ilə540:6qismətlərininbərabərolduğunuizahedin.’’Bölünənvəbölənieyninaturalədədəvursaqvəyabölsək,qismətdəyişməz”xassəsinigöstərəndahaikinümunəyazın.

Bölməəməllərimyerinəyetirin.Qismətdəkisıfırlarınsaymadiqqətedin.12000:4024000:6035000:70210000:30

20000:40042000:700540000:900720000:800

28:4 280:4 2800:41240000:1 1240000:10 1240000:100

1)

3000:6300:6120:618:6

3120:6

3318:6

318:6138:6

2)

5000:8400:8240:816:8

5240:8

656:8256:85416:

8

6. Validədeyirki,600000:6000bölməəməlindəqismət600000ədədinin6000ədədindən100dəfəböyükolduğunugöstərir.Bunu6·100·1000və6·1000hasillərinimüqayisəetməklədəgörməkolar.BaşqanümunələryazmaqlaValidəninfikrinəmünasibətbildirin.

7. Suallaracavabınızımisallarüzərindəizahedin.1)Bölünən48,bölən4-dür.Qismətin24olmasıüçünbölünənvəyaböləninecədəyişməklazımdır?2)Böləni5dəfəartırsaq,qismətnecədəyişər?3)Bölünəni8dəfə,böləni4dəfəartırsaq,qismətnecədəyişər?4)Bölünən,bölənvəqismətindəyişməsinəaidməsələlərqurun.


1.

Əvvəlcəqismətinhansıikiyuvarlaqədədarasındayerləşdiyinimüəyyənedin.Sonraqismətihesablayın.966:23836:221248:241215:453456:484896:36

2. Məktəbkitabxanasındakı2465kitabdan845-niuşaqlarapayladıqdansonraqalanlarınıhərbirində54ədədolmaqlarəflərəyığdılar.Kitablarneçərəfəyığıldı?

3. Əvvəlcəqismətitəxminitapın,sonraisədəqiqhesablayın.

4.56:7=8bölməəməliiləhəlledilən2müxtəlifməsələqurun.Məsələlərdənbirindəbirqrupdakıəşyalarınsayının,digərindəisəqruplarınsayınıntapılmasıtələbedilsin.

5. Mağazadagünərzindəhərbirindənsaydaolmaqlamyeşikananassatıldı.Ananaslarınsatışındankassaya240manatdaxiloldu.Birananasınqiymətinigöstərənifadəniyazın.n=5,m=12olduqdabirananasınqiymətinitapın.

6. Paylamaxassəsinitətbiqetməkləbölməəməliniyerinəyetirin.624:4=(600+24):4=600:4+24:4=150+6=156981:9742:7132:3252:6372:12

7. Bölməəməlləriniyerinəyetirin.Bumisallarışifahihəlletmək

4140:1843452:12

24552:2411856:38

27370:23037280:160

asandır,yoxsaçətin?Fikirlərinizisöyləyin.

Satışyarmarkası

Əşyalar 1ədədininqiy-məti(manat)

quşyuvası 24poçtqutusu 16

çərçivə 18fiqurlar 3

8. Cədvəldəşagirdlərinsatışyarmarkasıüçünhazırladıqlarıəşyaların1ədədininqiymətiverilmişdir.Əşyalarınsatışındanəldəolunanməbləğləraşağıdakıkimidir:-quşyuvalarından336manat;-poçtqutularından160manat;-şəkilçərçivələrindən342manat;-heyvanfiqurlarından225manat.Hərəşyadanneçədənəsatıldı?

Vurmavəbölməəməlləri.Tənliklər

Vurmavəbölməninqarşılıqlıəlaqəsindənistifadəetməkləməchulhədditapmaqolar.a,bməlumhədləri,xməchulugöstərir.1.Məchulvuruğutapmaqüçünhasiliməlumvuruğabölməklazımdır.а⋅х=bisəх=b:а2.Məchulbölünənitapmaqüçünböləniqismətəvurmaqlazımdır.х:а=bisəх=b⋅а3.Məchulbölənitapmaqüçünbölünəniqismətəbölməklazımdır.а:х=bisəх=а:b


2.Verilməyənvuruğumüəyyənedin.


4.Aşağıdakıfikirlərəuyğuntənliklərqurun.1)aədədi17-dən33dəfəböyükdür;2)xədədinin8iləhasili168-dir;3)bədədi216-dan72dəfəkiçikdir;4)56-nıntiləhasili392-dir.

5. Məchulutapın.

6.ElşəninpuluLaləninpulundanikidəfəçoxdur.ElşənləSəmədinpuluisəeyniməbləğdədir.Səmədin30manatıvarsa,onlarınhərbirininneçəmanatpuluvar?

7. Qismətinhansıədədolabiləcəyinitəxminedin.Hesablamaüsullarınızıtəqdimedin.

78:n=13m·9=6350·b=250

n:23=112m·18=828220:k=110

24·m=27601225:n=35x:2=1400

72:x=89x=81

12x=24+248x=72-16

24:x=12-866=66:x

54:x=27:311x=22·4

12:x=96:1618x=72·5

x:56=28:14x:20=20:4


1. Vurmaəməlininxassələrindənistifadəetməkləhasillərimüxtəlifcüryazın.

2.Fiqurlarınyerinəeləədədləryazınki,bərabərlikdoğruolsun.Hərmisalauyğunikivariantfikirləşin.

3. Cəlil

Məmmədquluzadənin“Ölülər”əsərininyeniquruluşdapremyerasınaböyüklərüçünbiletinqiyməti18manat,məktəblilərüçünisəbununyarısıqədərdir.Samirinvə4tələbəyoldaşınınbirlikdə100manatpuluvar.Onlarbupullatamaşanınpremyerasınaözləriiləneçəməktəbliaparabilərlər?

4.

5.Qalıqlıbölməəməlləriniyerinəyetirin.Qismətinrəqəmlərisayınıəvvəlcədənmüəyyənetməksizəbölməəməlinidüzgünyerinəyetirməyəköməkedəcəkdir.

6. Böləni4-əbərabərolan

bölməəməlindəqismət3vahidartarsa,bölünənnəqədərartar?Misallarüzərindəaraşdırın.Fikirlərinizi

yazılıolaraqtəqdimedin.7. Rənglixanalarınyerindəkiədədlərimüəyyənedin.

24·1812·1836·4030·56

49·2120·4064·2472·12

24·18=4326·4·6·3=4326·6·4·3=43236·12=432

100−(9⋅4)=64100−(3⋅12)=64

Bölməəməlləriniyerinəyetirin.Qalıqböləninyarısınabərabərvəyayarısındanböyükolduğuhallardaqismətibirvahidartırmaqlaqismətintəqribiqiymətiniyazın.

537:18263:21

312:28345:35

212:14511:13

702:35

24128:12

4883:82708:30

2001:2045016:15

576:9=8⋅∎252:6=6⋅∎

4⋅56=:∎5621⋅12=:∎21

24⋅35=840:∎900:15=4⋅∎


1. Verilmişədədkartlarındanistifadəetməkləmümkünolanhaldahərşərtəuyğun2ədədyazın.

2. Birbutulkalimonad55qəpikdir.Boşbutulka7qəpikdir.AdilvəSabirbirlikdə8boşbutulkaverdilərvə8butulkalimonadaldılar.Onlarnəqədərpulödədilər?Müxtəlifüsullarlahesablayın.

3. Əlverişliüsullahesablayın.Vurmanınhansıxassəsisizəköməkedir?

4.Məsələlərihəlledin.1)Uzunluğu840molanyoldahər40m-dənbirelektrikdirəkləribasdırılmasınəzərdətutulmuşdur.Bununüçünneçəelektrikdirəyilazımdır?2)Sirkdəmeymunahər4saatdabirbananverilir.Meymun5gündəneçəbananyeyər?3)Aydın4eynipiroqaldı.O,kassaya20manatpulverdivəkassirona4manat20qəpikqaytardı.Aydın1piroquneçəyəaldı?

5. Seçib-yoxlamaqlahəlledin.1)Validəkompüteroyununda10cəhdə23xaltopladı.Həroyunda2vəya3xalqazanmaqmümkündür.Validəneçəoyunda3xalqazandı?2)İkiədədincəmi30,hasili216-dır.Bunlarhansıədədlərdir?

6. Qruplarlaiş.1dən30-aqədər(1və30daxil)ədədlərinVenndiaqramındakıyeriniblok-sxeməgörəmüəyyənedin.

1)10-aqalıqsızbölünən2)10-aqalıqlıbölünən

3)10-abölünən,100-əbölünməyən4)100-əbölünən,1000-əbölünməyən

a)999·2+999·8 b)498·2+498·4+498·3+498·1


1. AzərKərimlizəlzələninbaşverməsiniəvvəlcədənxəbərverməsahəsindətədqiqatlaraparır.O,laboratoriyanınyenidənqurulmasıüçünrəhbərliyəmüraciətetmişvəaşağıdakıxərclərcədvəlinihazırlamışdır.-4assistent-hərbirininaylıqmaaşı450manat-yeraltıtəkanlarıqeydəalanspektrometrinqiyməti950000manat-4kompüter-birədədi1235manat-5masa-birədədi112manat-6kreslo-birədədi89manat-4telefonxətti-birxəttindanışıqhaqqıayda110manatBuməlumatlaragörəaşağıdakıfikirlərdənhansıdoğru,hansıyanlışdır?-4assistentin10illikmaaşıspektrometrinqiymətininyarısıqədərdir.-4telefonunaylıqhaqqıtəxminən1assistentinaylıqmaaşıqədərdir.-kompüterlərətələbolunanpul5000manatdançoxdur.-birkompüterinqiymətimasavəkreslolarabütünlükdətələbolunanpuldançoxdur.Uzunmüddətlitapşırıq.Birlayihəfikirləşinvəonungerçəkləşdirilməsiüçünlazımolanpulməbləğinihesablayın.

2. Dəyişənlərinyerinəeləədədləryazınki,bərabərlikdoğruolsun.

3.Verilənlərəgörəbölünənintələbolunanqiymətinitapın.

4.Verilmişədədlərionluqsaysistemininrəqəmləriiləyazın.XLXXVIILXXXICCCDCCCLDXCCDLIV

5. Qruplar“Üçrəqəmliədədinrəqəmlərininyeriniistənilən

7⋅(5+4)=а+285⋅(b+9)=25+454⋅5+6⋅5=10⋅а

30⋅65=c⋅30+c⋅35m⋅15=20⋅15+25⋅1535⋅14+14⋅n=60⋅14

a)ənböyükqiymətini

b)ənkiçikqiymətini

cürdəyişdirdikdəalınanədədləbuədədinfərqi9-aqalıqsızbölünür”fikrinindoğruluğunuaraşdırırlar.Məsələn,714.714-147=567(5+6+7=18)567:9=63Tapşırığıbirqədərgenişləndirməkolar.Qrupüzvlərindənbirimüəyyənolunanfərqdənistənilənbirrəqəmisilir,qalanrəqəmlərisöyləyir.Digərqrupüzvüisəsilinənrəqəmitapır.Məsələn,5 7ədədində6rəqəminisilmişşagird5və7söyləyir.Digərqrupüzvüsöylənilənədədlərincəmini9-avəya18-ətamamlamaqlasilinənrəqəmitapır.Oyununqaydasıdördrəqəmliədədlərüzərindəolmaqladəyişdiriləbilər.

Əməllərsırası

1.İkieyniədədinhasilini,məsələn,3⋅3hasilini3 kimiyazmaqolar.Bu,“üçünkvadratı”vəya“üçüstüiki”kimioxunur.2.Üçeyniədədinhasilini,məsələn,3⋅3⋅3=27hasilini3 =27kimiyazmaqolar.Buyazılış“üçüstüüç”vəya“üçünkubu”kimioxunur.3.3 vəya3 yazılışı3ədədininqüvvətiadlanır.Qüvvətintapılmasıəməlinəqüvvətəyüksəltməəməlideyilir.Qüvvətəyüksəltmədəneynivuruqlarınhasilinitapmaqüçünistifadəedilir.Diqqət!Mötərizəsizifadələrdəəvvəlcəqüvvətəyüksəltmə,sonravurmavəbölmə,dahasonraisətoplamavəçıxmaəməlləriyazıldığıardıcıllıqlayerinəyetirilir.Mötərizəliifadələrdəisəəvvəlcəmötərizənindaxilindəkiəməllər(əməllərsırasınauyğun)yerinəyetirilir,sonraisəəməllərmötərizəsizifadələrdəolduğuqaydadadavametdirilir.

1. Hesablayın.

2.İfadələrinyazılışlarınısadələşdirinvəqiymətinitapın.

3.İfadələrinqiymətinihesablayın.

4.Diqqət!Hərhansıədədinkvadratınauyğunsaydaəşyalarısətirlərvəsütunlarüzrəbərabərdüzməkolar.Budüzülüşhəmişəkvadratşəkilliolur.1,4,9,16,...ədədlərikvadratədədlərdir.1 =1,2 =4,3 =9,4 =16,5 =25,...Kvadratlarındüzülüşqaydasınımüəyyənedin.Buardıcıllığın12-ciaddımındakıfiqurdaneçəkvadratolacaq?Buardıcıllığınqaydasınıdüsturşəklindəyazın.

5. 1)Alıcı4kqportağalvə3kqbanana18manat

2

3

2 3

1)1 +2 +3

3 33

2)6 +7 +8

2 22

3)5 +3 +10

3 33

4)24 −92 2

1)3⋅3⋅3+12+12+122)8⋅8+4⋅4⋅4

3)124−6−6−6−64)(5⋅6+9+9+9+9):6

1)(20−5):32)(23−2):(9−2)⋅43)129:3−4⋅(24−16)4)4⋅(8+2):5

5)16+(2⋅6)−26)(3 −6)⋅(10+5)7)19−4 +(6−3)8)10 −14⋅7

22

2 22

2 2 2 2 2

ödədi.Portağalın1kq-nınqiyməti3manatdırsa,1

kqbananınqiymətineçəmanatdır?2)Könülxala1kq-nınqiyməti12manatolan2kqçayilə1kq-nınqiyməti7manatolan3kqçayıqarışdırdı.Qarışıqçayın1kq-nınqiymətineçəmanatdır?

Əməllərsırası

1. İfadələrinqiymətlərinimüqayisəedin.

2.Dəyişənlərinx=9,y=11qiymətlərindəifadələrin

qiymətinihesablayın.

3.Səmayəxanım435manatmaaşının325manatınıərzağa,qalanpulunyarısınınəqliyyata,yarısınıisədigərxərclərəsərfetdiyinideyir.Səmayəxanımnəqliyyataaydanəqədərpulxərcləyir?

4. Aygünçanta,ayaqqabı,köynək,ətəkaldıvəcəmi120manatpulverdi.Aygünçanta,ayaqqabıvəköynəküçün80manat,ayaqqabı,köynəkvəətəküçünisə100manatödədi.Ayaqqabınınqiymətiköynəyinqiymətindən2dəfəbahadırsa,hərbirgeyiminqiymətinitapın.

5. Ədədlərarasındaeləişarələryazınki,bərabərlikdoğruolsun.1)11 11 11 2=442)11 11 11 3=11

6. Leylaanadanolandaanasının28yaşı,qardaşıZəfəranadanolandaisə31yaşıvaridi.İndiLeyla,Zəfərvəananınyaşlarıcəmi46-yabərabərdirsə,hərbirininneçəyaşıvar?

7. Anbardakıkitablarınsayımağazadakıkitablarınsayından4dəfəçoxidi.Mağazadakıkitablardan55dənəsatıldı,anbardakıkitablardanisə340kitabçıxarıldı.İndimağazadakıvəanbardakıkitablarınsayıbərabərdir.Əvvəlcəanbardavəmağazadaneçəkitabvaridi?

8. Qruplarlaiş.Ədədlərarasında+,-,x,:,()işarələrinieləqoyunki,nəticədoğruolsun.VerilənədədlərNəticə

1)36+(17−8) (36+17)−82)(42:7)−(12:2) (4+6)−32

3)(4 −6)⋅5 (20⋅4):24)32:(12−3−5) (18:2)

2

2

1)x+y 2)2x+3y (3x+2y):7

Əməllərsırası

1. İfadələrinqiymətinitapın.

2.Ədədlərarasında+,-,·,:işarələrinieləqoyunki,bərabərlikdoğruolsun.

3.Birədədin4iləhasilininüzərinə36əlavəedibalınanədədi6-yabölsək,48-inyarısınabərabərolar.Buhansıədəddir?

4. 1)Solmazbiri2manata4dəftərvəbiri3manata2kitabaldıqdansonra7manatpuluqaldı.Solmazınneçəmanatpuluvaridi?

2)24ilə16-nıncəminin4-əbölünməsinəaidməsələyazınvəhəlledin.

5. Boşxanalarauyğunədədlərimüəyyənedin.Əməllərardıcıllığınıifadələrşəklindəyazın.

6.Dayanacaqdakıminikavtomobillərininvəüçtəkərlimotosikletlərintəkərlərininsayı484-dür.Dayanacaqdacəmi122avtomobilvəmotosikletvar.Dayanacaqdakıavtomobillərinvəmotosikletlərinsayınıtapın.

7. Afətinindikiyaşınıgöstərənədədinvuruqlarındanbiri5,gələnilkiyaşınıgöstərənədədinvuruqlarındanbiriisə7-dir.Afətinyaşının50-dənazolduğuməlumdursa,onunindineçəyaşıvar?

8. α-nınyerindəənkiçikhansınaturalədədolabilər?

136·2-28:4+7220:(56-45)+12 :4

22

412-14·8:418 :(78-66)+11

22 2

2∎5∎8∎3∎1=42∎5∎8∎3∎1=34

2∎5∎8∎3∎1=202∎5∎8∎3∎1=35

1)1000−(28+15)⋅4<а 2)а>(345−70):25⋅8

Əməllərsırası

1. Məsələləriifadələrqurmaqlahəlledin.1)Futbolklubuüçünalınan24idmandəstinə552manatödənildi.50idmandəstiüçünneçəmanatödənilməlidir?1.Nəyitapmalıyam?Nəməlumdur?50idmandəstinəverilənpulutapmalıyam.24idmandəstinəverilənpulun552manatolduğuməlumdur.2.Plan.50idmandəstinəverilənpulutapmaqüçünbiridmandəstininqiymətinitapmalıyam.Biridmandəstininqiymətinidəstlərinsayına,yəni50-yəvursam,verilənsualacavabtaparam.3.Həll.50idmandəstinəverilənpuluaşağıdakıkimihesablamaqolar.50⋅(552:24)=50⋅23=1150(manat)4.Cavab:1150manat

2)Avtobusnəzərdətutulanyolu75km/saatsürətlə6saataqətetdi.Avtobusbuyolugeriqayıdarkən90km/saatsürətləhərəkətetməkləqətetdi.Avtobusgeriyəneçəsaataqayıtdı?

3)Şəbinə3kqpendirvə2kqyağüçün32manatödədi.Günayeyninövdənolmaqla2kqpendirvə2kqyağüçün28manatödədi.1kqpendirinvə1kqyağınqiymətineçəmanatdır?

2. Şəkləuyğunməsələlərqurun.Məsələləriuyğunifadələryazmaqlahəlledin.

3.Hasillərieləifadəedinki,4⋅75=300,4⋅25=100,4⋅55=220hasillərindənistifadəetməkmümkünolsun.

4.4⋅26⋅48−212ifadəsininqiymətinitəxminitapmaqüçünhansıifadədənistifadəetməkdahadüzgünolardı?

1kqpendir8manat

6keks1manat

1kqtoyuq4manat

1kqət8manat

24⋅7532⋅75

36⋅2548⋅25

8⋅5512⋅55

4⋅30⋅50−200yoxsa4⋅25⋅50−2005. İfadələrinqiymətiniəlverişliüsullarlahesablayın.

1)500:25⋅14⋅52)40⋅50⋅9⋅2⋅25

3)25⋅125⋅4⋅84)16⋅4⋅5⋅5

5)250:5⋅12⋅4:36)86+22+14−11


1. Bölməəməlləriniyerinəyetirin.Əvvəlkimisalagörəsonrakımisaldaqismətivəqalığımüəyyənetməkolarmı?

2.Müqayisəedin.

3.Məsələləritənlikqurmaqlahəlledin.1)Ayan24muncuğuhərbirindəeynisaydaolmaqla3qrupaayırdı.Hərqrupdaneçəmuncuqoldu?2)Rəhimin77kitabıvar.O,kitablarınıhərbirindəbərabərsaydaolmaqla7rəfədüzdü.Rəhimhərrəfəneçəkitabqoydu?3)Ədədi4vahidartırıb,alınanədədiüçdəfəazaltsaq8alınar.Buədəditapın.

4.

Buədədləritapın.Məsələləritam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.1)İkiədədincəmi74,fərqi44-dür.2)İkiədədincəmi138-dir.Ədədlərdənbiridigərindən36vahidçoxdur.3)Üçardıcılcütədədincəmi78-dir.

5. Mağazada45cütuşaqvəböyükayaqqabısınınsatışındankassaya912manatpuldaxiloldu.Bircütuşaqayaqqabısı18manat,bircütböyükayaqqabısıisə24manatdır.Satılanuşaqvəböyükayaqqabılarınınsayınıtapın.

6. Qruplarlaiş.Qruplaraaşağıdakıkimitapşırıqlartəqdimolunur.Fikrinizdəbirədədtutun.Həminədədi2-yəvurun,hasilə40əlavəedin.Nəticəni2-yəbölün.Alınanədəddən

732:6734:6736:6

640:20650:20655:20

620:124624:124744:124

17+5⋅8 (17+5)⋅8(50−18)⋅2 50–18⋅2980⋅35 1000⋅35–20⋅35

8⋅12⋅4 8⋅4⋅12⋅4370⋅70 300⋅70+70⋅706⋅14⋅8 6⋅7⋅16

fikrinizdətutduğunuzədədiçıxın.Cavab20oldu.Hərqruptəqdimolunmuştapşırıqlarüzərindəaraşdırmalaraparır,ümumiləşdirmələredir.Qruplaroxşartapşırıqlarqurmağaçalışırlar.Araşdırmalaryalnızdərsmüddətindədeyil,qruplarlauzunmüddətlitapşırıqkimidəyerinəyetiriləbilər.

1Özünüqiymətləndirmə

1. 47·25-25·43ifadəsininqiymətihansıədədəbərabərdir?

2.2419+2637cəminitəxminihesablamaqüçünhansıifadədənistifadəetməkdahadüzgünolardı?Fikirləriniziizahedin.

3.A4568:344misalındaA-nınyerinəhansırəqəmləryazılsa,natamamqismətikirəqəmliolar?Qismətin1-cirəqəmiənçoxuneçəolabilər?

4.Nazilə2005:5misalınıhəlledərkən0:5bölməaddımınauyğunrəqəmiqismətəyazmağıunutmuşdur.Nazilənincavabıdüzgüncavabdannəqədərfərqlənir?

5.Bağlamadakıkitablar12şagirdinhərbirinə8ədədolmaqlapaylandı,4kitabisəartıqqaldı.Bağlamadaneçəkitabvaridi?

6. 845·6hasiliüçünvurmanınpaylamaxassəsinitətbiqedin.7. 26·74·30hasilinin70000-dənböyükvəyakiçikolduğunu

hansıtəxminlərəgörəsöyləməkolar?Fikriniziəsaslandırın.8. a-nınhansıqiymətindəbərabərlikdoğrudur?Bunusiznecə

müəyyənedirsiniz?Buhaqdayazın.

9.4651·1000hasilinəuyğunədədnecəoxunur?

10.İfadələrinqiymətinitapın.

11.Verilənədədlərirumrəqəmləriiləyazın.

1839415869350711112. Vurmaəməlinəaidbirmisaldavuruqlardanbiri4dəfə

artırılmışdır.Hasilineyniolmasıüçünikincivuruğunecə

a)200 b)100 c)50

a)2000+3000 b)2000+2500 c)2500+2500

a)3-dənböyük;3

b)3-dənkiçik;7 c)3-əbərabər;1

a)10dəfəkiçikdir

b)160vahidkiçikdir

c)360vahidkiçikdir

6·125=6a+6-120 (2+5)·4=2a+5a

a)465min b)4milyon651min

c)46milyon510min

5 -(96:24)+(96:12)3 4 :2 +24:83 2

dəyişməklazımdır?13. Bölməəməlinəaidbirmisaldaqismət4,böləniləbölünənin

cəmiisə25-dir.Bölənvəbölünənitapın.Məsələnitam-hissəmodeliiləhəlledin.

14. Əvvəlcəqismətitəxminedin.Sonrabölməəməlləriniyerinəyetirin.1)320286:4 2)52268:26 3)320019:16

IIFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Ədədinbölənlərinimüəyyənetməyi;Düzgünkəsrləri,düzgünolmayankəsrlərivəqarışıqədələriyazmağı,oxumağıvəmüqayisəetməyi;Bərabərkəsrlərivəbukəsrlərəuyğunixtisarolunmayankəsri-sadəkəsrlərimüəyyənetməyi;düzgünolmayankəsrləriqarışıqədədlərəçevirməyi;Məxrəcləribərabərolankəsrləritoplamağıvəçıxmağı;Qarışıqədədləritoplamağıvəçıxmağı;Ədədəgörəhissəninvəhissəsinəgörəədəintapılmasınaaidməsələlərhəlletməyi;Məsələləritam-hissəmodeliquramaqlahəlletməyi;Kəsrləridairəvidiaqramlatəqdimetməyi.

Ədədinbölənləri

Hərhansınaturalədədinqalıqsızbölündüyühərbirnaturalədədhəminədədinböləniadlanır.1ədədiistənilənnaturalədədinbölənidir.Ədədinbölənlərihəminədəddənböyükdeyil.Naturalədədinbölənlərisayısonludur.Verilmişədədiikivuruğunhasilişəklindəmüxtəlifcürgöstərməkləonunbölənlərinitapmaqolar:24=1·24;24=2·12;24=3·8;24=4·6olduğundan24ədədininbölənləriçoxluğu{1,2,3,4,6,8,12,24}olur.

1. Ədədlərinbölənləriniyazın.1)182)723)844)365)966)104

2. Ədədlərinbölənləriniyazın.Hərikiədədinbölündüyüənböyükədədiseçin.1)12və302)27və453)25və364)16və405)15və42

3. Birədədinbölənləriçoxluğunda1-ivəhəminədədinözününəzərəalmasaq,onunqalanbölənləri2,3,4,6,8,12,16,24ədədləridir.Buhansıədəddir?

4. Kərimdayınınaldığıpomidorşitillərininsayı90-dançox,100-dənazdır.O,şitillərihərcərgədə16vəya24dənəolmaqlaəkərsə,artıqşitilqalmaz.Kərimdayıneçəpomidorşitilialmışdır?

5. 1)165ədədininbölənlərindənbirinin5olduğuməlumdur.Onundigərbölənlərinitapın.

2)9-abölünənbütünədədlər3-əbölünür.3-əbölünənbütünədədlərdə9-aqalıqsızbölünürmü?Fikirlərinizimisallarüzərindəizahedin.

6. 70-dənböyük,100-dənkiçikolanvə4-əqalıqsızbölünənnaturalədədləriseçin.Buədədlərdənhansılarının8-əqalıqsızbölündüyünüaraşdırın.

7. Bölünməəlamətlərindənistifadəetməkləverilənədədlərinbölənləriçoxluğunuyazın.

8.{1,2,3,4,24,32,48,96}çoxluğunahansıədədlərdaxiledilsə,o,961)328 2)240 3)2464

ədədininbütünbölənləriçoxluğuolar?

Adikəsrlər

Vahidinbirvəyabirneçəbərabərhissəsinəadikəsrdeyilir.Adikəsrlərmnşəklində(mvənnaturalədədlərdir)yazılır.Buradankəsrinməxrəci,misəkəsrinsurətiadlanır:mn→surətməxrəc.Məxrəcvahidinneçəbərabərhissəyəbölündüyünü,surətisəbuhissələrdənneçəsiningötürüldüyünügöstərir.1. Bərabərhissələriuyğunkəsrlərləyazın.

a)rənglihissələri;b)ağhissələri.

2.1)Torbada5mavi,3qırmızı,2ağşarvar.Ağşarlarbütünşarlarınhansıhissəsinitəşkiledir?

2)Günelstadiondanevəqədərolan7kmyolun6km-niavtobusla,qalanyoluisəpiyadagetdi.Günelyolunhansıhissəsinipiyadagetdi?

3. 1)Ədədoxuüzərindəqeydolunmuşnöqtələrəuyğunkəsrləriyazın.

2)Dəftərinizdəədədoxlarıçəkinvəkəsrlərəuyğunnöqtələriqeydedin.

4. NərgizvəElçineyniböyüklükdə

dairələrçəkdilər.Nərgizçəkdiyidairəni6bərabərhissəyəböldüvə5hissəsinirənglədi,Elçinisəçəkdiyidairəni9bərabərhissəyəböldüvə5hissəsinirənglədi.Kiminçəkdiyidairəninrənglihissəsidahaböyükdür?Şəkilçəkməkləgöstərin.

5. Fiqurlarınrənglihissələrinəuyğunkəsrləriyazın.

a) b) c) d)

a)12

b)14

c)27

Kəsrlərvəbölməəməli

Məsələ.Əli,Lalə,Vəlivəİsa3qoğalıözaralarındabərabərböldülər.Onlarınhərbirininyediyiqoğalıkəsrləifadəedin.

4nəfər

3qoğalıözaralarındabərabərbölmək

üçünhərqoğalı4bərabərdiliməbölməlidirlər.Həruşaqhərqoğaldanbirdilimyesə,hərbiri34qoğalyemişolar.Hərbirkəsrbirqismətigöstərir.Bukəsrinsurətibölünəni,məxrəciböləni,kəsrxəttiisəbölməişarəsinigöstərirvətərsinə.a:b=ab

1. 1)3almanın5nəfərarasındabərabərbölünməsinişəkilləvəkəsrləgöstərin.2)Kütləsi5kqolanqarpızı12bərabərdiliməböldülər.Hərdiliminkütləsineçəkiloqramoldu?

2. Şəkildəkekslərinbərabərbölünməsimodelləşdirilmişdir.Rənglihissəbirnəfərədüşənpayıgöstərir.Modelibölməəməlivəkəsrləifadəedin.

3. Bölməəməllərinikəsrləyazınvəmodelləşdirin.1)2:52)6:73)3:114)4:55)7:9

4. 1)x:5<1bərabərsizliyindəx-inyerindəhansınaturalədədlərolabilər?2)a:5ifadəsinia-nınyerinəuyğunnaturalədədləryazmaqlakəsrləifadəedin.Buradaa<4.

3:4=34

5.

DiaqramdaRauf,Qərib,vəCəmilin10günərzindəpiyadaqətetdikləriməsafəgöstərilir.1)Oğlanlarınhərbirininortahesablagündəlikgetdiyiyolukəsrləyazın.2)“Qəribgündəortahesabla1km-əyaxınpiyadayolgetmişdir”fikridoğrudurmu?3)Raufunbirgündəortahesablagetdiyiyolumetrləifadəedin.

Bərabərkəsrlər

12=24=48

Dairələrinrənglihissələrinivəonlarauyğunkəsrlərimüqayisəedək.Dairəəvvəlcə2bərabərhissəyəbölünmüşvəyarısırənglənmişdir.Buhissəyəuyğunkəsr:12Dahasonrahərbirhissəyenidən2hissəyəbölünmüşdür.Yənidairə4bərabərhissəyəbölünmüşvə2hissərənglənmişdir.Rənglihissəyəuyğunkəsr:24Hərikidairəninqırmızırənglihissələrivəbuhissələrəuyğunkəsrlərbərabərolur:12=24Dairəninhərbirhissəsiyenidən2yerəbölünmüşdür.Yənidairə8bərabərhissəyəbölünmüşvə4hissərənglənmişdir.Yənidairənin48hissəsirənglənmişdir.Rənglihissələryenəbərabərdir:12=24=48Hərbirhissəniyenidən2bərabərhissəyəbölməprosesinidavametdirməkləbərabərkəsrlərinsayınıartırmaqolar.Buzamandairəninhərbirhissəyədüşənbölgülərikiçilir,bərabərhissələrinsayıisəartır:12=24=4

8=816=1632

1. Dairələrbərabərhissələrəbölünmüşdür.Rənglivəağhissələrəuyğunbərabərkəsrləriyazın.

2.Rənglivəağhissələrəuyğunbərabərkəsrləriyazın.

3.Xanalarınyerinəeləədədləryazınki,kəsrlərbərabərolsun.

4. Emilçəkdiyidüzbucaqlını3bərabərhissəyəböldüvə2hissəsinirənglədi.Sabireynidüzbucaqlını6bərabərhissəyəböldü.O,buhissələrdənneçəsinirəngləməlidirki,düzbucaqlınınrənglihissəsiEmilinrənglədiyihissəqədərolsun?Şəkilçəkməkləgöstərin.

5. 23=46və23=2030olduğuməlumdursa,46və2030kəsrlərininbərabərolduğunudeməkolarmı?

Bərabərkəsrlər

Kəsrinəsasxassəsi:Kəsrinsurətvəməxrəcinieyninaturalədədəvurduqdavəyaböldükdəbərabərkəsrləralınır.

1.Verilənkəsrəbərabərolandaha2kəsryazın.a)Kəsrinsurətvə

məxrəcinieyniədədəvurmaqla:

b)Kəsrinsurətvəməxrəcinieyniədədəbölməklə:

2.Kəsrinsurətvəməxrəcinieyniədədəbölməkləbərabərkəsryazın.Alınankəsrinsurətvəməxrəcinieyniədədəvurmaqladahabirbərabərkəsryazın.

3. x-inyerinəelə

ədədləryazınki,bərabərlikdoğruolsun.1)x12=342)25=4x3)x40=284)5

1.Surətvəməxrəcieyniədədəvurmaqla:

2.Surətvəməxrəcieyniədədəbölməklə:24

36=1218=69=23

1)13

2)14

3)34

4)12

5)25

6)16

1)1620

2)1624

3)3654

4)2430

5)1428

6)1530

2)915

3)818

4)1232

25=1x5)3x=933

4. “Qartal”komandasıkeçirdiyioyunların34-nüudmuşdur.“Fırtına”komandasıisə12oyunkeçirmişdir.Bukomandalarınudduğuoyunlarınsayınauyğunhissələrbərabərdir.“Fırtına”komandasıneçəoyundaqalibgəlmişdir?

5. Nailəxanım9kqşəkərtozunun6kq-nıgilasmürəbbəsinəişlətdi.Şəkərtozununmürəbbəyəişlədilənhissəsinikəsrləifadəedin.Bukəsrəbərabər2kəsryazın.

6. Samirdeyirki,14kəsri47kəsrinəbərabərdir.O,fikrinibeləizahedir:4-37-3=14

Kəsrlərinixtisarı

Adikəsrinsurətvəməxrəcinin1-dənfərqlieyninaturalədədəbölünməsinəkəsrinixtisarıdeyilir.Bölünməəlamətlərindənistifadəetməkləkəsrləriasanlıqlaixtisaretməkolar.Məsələn,2436kəsrininsurətvəməxrəcinin4-əbölündüyüməlumdur.2436=69.Dahasonraisəsurətvəməxrəcini3-əbölməkləverilənkəsrüçünixtisarolunmayankəsri-sadəkəsriyazabilərik.69=23.İxtisarolunmayankəsrləribizsadəkəsrləradlandıracağıq.2436kəsrininsurətvəməxrəcini12-yəbölməkləbukəsrəbərabərolansadəkəsribirbaşayazabilərik:2436=23

1. Yaşılalmalarbütünalmalarınhansıhissəsinitəşkiledir?Sadəkəsrşəklindəyazın.

2. Səadətdeyirki,1624kəsrinisadəkəsrşəklindəyazmaqüçünsurətvəməxrəci4-əbölməklazımdır.Səadətinfikridoğrudurmu?

3. İxtisaretməklə,verilənkəsrlərəbərabərsadəkəsriyazın.4. Hərbir

kəsrəbərabərolanvəməxrəci8olanbirkəsryazın.

5. Fikrimdəbirkəsr

tutmuşam.Bukəsrinsurətvəməxrəci30-dankiçiknaturalədəddir.Surətvəməxrəcinbölündüyüənböyükədəd10-dur.Fikrimdətutduğumkəsrhansıdır?

6. “8

1)1442

2)2233

3)54108

4)2575

5)2456

1)1216

2)34

3)924

4)12

5)1080

17kəsrisadəkəsr,yəniixtisarolunmayankəsrdir.”Sizbufikirlərazısınızmı?Fikirləriniziyazın.

7. Gəmidəturistlərdən24nəfəriqadın,40nəfərikişi,16nəfəriisəuşaqlaridi.1)Gəmidəkiqadınların,kişilərinvəuşaqlarınsayınauyğunhissələrikəsrləyazın.2)Natəvanuşaqlarınsayınauyğunhissəni1664kəsriiləyazmışdır.Budoğrudurmu?3)Cövdətdeyirki,bukəsrlərixtisarolunduqdansonraalınanbütünsadəkəsrlərinməxrəci8-əbərabərolacaq.Bufikirdoğrudurmu?

Düzgünolmayankəsrlər,qarışıqədədlər

1.Surətiməxrəcindənkiçikolankəsrlərdüzgünkəsrlərdir.

Məsələn,34,715.Bütündüzgünkəsrlərvahiddənkiçikdir.2.Surətiməxrəcindənböyükvəyabərabərolankəsrlərdüzgünolmayankəsrlərdir.Məsələn,54,187,99Bütündüzgünolmayankəsrlərvahidəbərabərvəyavahiddənböyükdür.3.Modeldəngörünürki,54=114114ədədiqarışıqədəddirvəbirtamdörddəbirkimioxunur.Həmtam,həmdəkəsrhissədənibarətolanədədlərqarışıqədədləradlanır.

1.

Hərbirşəkləuyğundüzgünolmayankəsrivəqarışıqədədiyazın.Aşağıdakıyazılışlarıhərbirşəkilüzərindətəqdimedin.Düzgünolmayankəsr=bütünfıqurlardakırənglihissələrinsayıhərfiqurdakıbərabərhissələrinsayı=13

4Qarışıqədəd=tamrənglifiqurlarınsayıqalanfiqurdakırənglihissələrinsayıhərfiqurdakıbərabərhissələrinsayı=314

2.Nöqtələrəuyğunqarışıqədədləriyazın.

3. Ədədoxuüzərindəhərbirhərfingöstərdiyinöqtəyəuyğunədədidüzgünolmayankəsrvəqarışıqədədşəklindəyazın.

4. a+b=12olduqdaaşağıdakışərtləriödəyən5kəsryazın.1)abdüzgünkəsrolsun.2)abdüzgünolmayankəsrolsun.

Düzgünolmayankəsrlər,qarışıqədədlər

1.Düzgünolmayankəsrinsurətiniməxrəcinəbölməkləonuqarışıqədədəçevirməkolar.Məsələn,143düzgünolmayankəsriniqarışıqədədəçevirməküçün14:3bölməəməliyerinəyetirilməlidir.14:3=4q2,burada4(qismət)tamı,3(bölən)-kəsrinməxrəcini,2(qalıq,əgərvarsa)kəsrinsurətinigöstərir.143=423Surətiməxrəcinətambölünənadikəsrisənaturalədədəbərabərdir.Məsələn,

183=6

2.Qarışıqədədidüzgünolmayankəsrəçevirməküçünməxrəctamavurulurvəsurətlətoplanaraqsurətdəyazılır,məxrəcisəolduğukimisaxlanılır.

423=4·3+23=143

1. Düzgünolmayankəsrləriqarışıqədədlərşəklindəyazın.

2.Düzgünolmayankəsrlərvəqarışıqədədlərşəklindəifadəedin.3. 11:3və

21:4qismətlərinəuyğunyazılışlarıseçin.

4.Qarışıqədədləridüzgünolmayankəsrləifadəedin.

1)225

2)194

3)547

4)458

5)675

6)533

1)15:4 2)23:4

3)18:5

4)26:3

5)17:6

5q1 323

3q2 113

214

514

1)335

2)414

3)537

4)849

5)634

5.

Şəkləuyğunkəsriyazınvəqarışıqədədləifadəedin.6. Səadətdeyirki,6

4kəsriilə32kəsribərabərolabilməz.Çünki6:4=1q2,3:2=1q1.Bufikirləriizahedin.

7. Nəsimikəsrkartlarıilə234kəsrinimodelləşdirməkistəyir.Onaneçədənə14kəsrkartılazımdır?

8. Fikrimdətutduğumədəd5-dənböyük,6-dankiçikdir.Buədədməxrəci8,surətiisə42-dənkiçikolankəsrdir.Fikrimdəhansıədəditutmuşam?

Kəsrlərinmüqayisəsi

1)Məxrəcləribərabərolankəsrlərdənsurətiböyükolankəsrböyükdür.2)Surətləribərabərolankəsrlərdənməxrəcikiçikolankəsrböyükdür.3)Surətvəməxrəcimüxtəlifolankəsrlərimüqayisəetməküçünonlarınyaməxrəcləri,yadasurətləribərabərləşdirilir.Məsələn,27və310kəsrlərininməxrəclərinibərabərəşdirməkləmüqayisəedək:27=2·107·10=2070310=3·710·7=21702170>2070olduğundan,deməli,310>27Bukəsrlərinsurətlərinibərabərləşdirməkləmüqayisəedək:27=2·37·3=621310=3·210·2=620620>621olduğundan,deməli,310>2

7

Surətvəməxrəcimüxtəlifolankəsrlərikəsrkartlarıiləmodelləşdirməkləmüqayisəetməkolar.Məsələn,12və56kəsrlərinəuyğunhissələrdəngörünürki,56>12.Kəsrlərinmüqayisəsiədədoxuüzərindədahaəyanigörünür.14<24<34

1. Kəsrlərimüqayisəedin.

2.Rənglihissələrəuyğunkəsrləriyazınvəmüqayisəedin.

3.Kəsrlərinməxrəclərinibərabərləşdirinvəartansırailədüzün.

1)38və58

2)712və79

3)14və38

4)25və310

1) 2) 3)

1)514,67,3

2)610,25,1

3)14,34,1

4)36,23,5

4.Kəsrkartlarındanistifadəetməkləverilənkəsrləri12kəsriiləmüqayisəedin.Müqayisənidəftərinizdədüzbucaqlılarıhissələrəbölməkləmodelləşdirin.610və1246və1235və12

5. İdmanSarayındakeçirilənboksyarışlarındaşənbəgünüsalonun710,bazargünü25,bazarertəsiisə310hissəsitamaşaçıilədolmuşdu.Hansıgünyarışadahaçoxtamaşaçıgəlmişdi?

14 10 12 6

Kəsrlərinmüqayisəsi.

1. Ədədoxukəsrlərimüqayisəetməküçünəlverişlivasitədir.

1)Artmasırasınagörədüzün.

2)1-dənböyük125-dənkiçikkəsriyazın.

2. Hərbirkəsrqrupunauyğunbirədədoxuçəkin.Ədədləriədədoxuüzərindəyerləşdirinvəartansırailəyazın.

3.

Adı Parça(m)

Fidan 215

Ayan 245

Gülsüm 165

Cədvəldə3nəfərinməktəbliformasınaişlədilənparçahaqqındaməlumatverilmişdir.1)Parçanınölçüsününartmasınagörəqızlarınadlarınıyazın.2)“Gülsümünformasına3m-dənazparçaişlənmişdir”fikridoğrudurmu?

4. Fiqurlarınrənglihissələrinitəxminənhansıkəsrləyazmaqolar?5. a,b,c-nin

yerinəelənaturalədədyazınki,bərabərsizlikdoğruolsun.

1)45,235,145

2)125,125,95

3)45,75,115

1)38,158,148

2)56,166,196

3)2410,1710,2110

1) 2) 3) 4) 5)

Müqayisəninecəyerinəyetirdiyiniziyazılıolaraqtəqdimedin.

6.abkəsrindəavəbhərflərininyerinəeləədədləryazınki,göstərilənşərtlərödənilsin.

7.HəmLalənin,həmdəSevincinstikerlərinin34hissəsimənzərəşəkillidir.LakinSevincinmənzərəşəkillistikerlərininsayıLaləninmənzərəşəkillistikerlərininsayındançoxdur.Sizbununecəizahedərdiniz?

1)a10>210

2)37>6b

3)c3<512

1)ab=4

2)ab<1

3)1<ab<2

4)9<ab<10

Ədədinhissəsininvəhissəsinəgörəədədintapılması

1. Ədədlərintələbolunanhissələrinitapınvətam-hissəmodeliilətəqdimedin.

2.YaytətilizamanıLerikdəistirahətedərkənAytənfotoaparatıilə120şəkilçəkmişdir.Buşəkillərin35hissəsimeşədə,qalanşəkillərin34hissəsixalasıgilinevində,digərləriisəkəndinmüxtəlifyerlərindəçəkilmişdir.Aytənkəndinmüxtəlifyerlərindəneçəşəkilçəkmişdir?

3. Kamillotereyailə250manatpuluddu.O,pulun70manatınaailəüzvləriüçünhədiyyələr,qalanpulun59hissəsinəfotoaparataldı.Pulunqalanınıisəanasınaverdi.Kamilanasınaneçəmanatverdi?

4. Verilənhissəsinəgörəədəditapın.

5.1)2

1)45-in23hissəsini

45:3=15(45-in13-i)23hissə:15x2=30

6)27-nin49-üilə64-ün38-nüncəmini7)Hansıdahaböyükdür:36-nın34hissəsi,yoxsa48-in34hissəsi?

2)125-in35hissəsini4)252-nin47hissəsini

3)72-in26hissəsini5)124-ün34hissəsini

1)23hissəsi26olan

26:2=13(tamın13-i)Tam3dənə13-dir.3x13=39

2)47hissəsi48olan4)56hissəsi55olan6)79hissəsi28olan

3)35hissəsi27olan5)59hissəsi35olan7)38hissəsi18olan

5hissəsi24olanədədin56hissəsinitapın.2)34hissəsi36olanədədhansıədədin13hissəsinəbərabərdir?

6. SəbinəninpuluArzununpulunun23hissəsiqədərdir.SamirinpuluSəbinəninpulunun34-üqədərdir.Samirin18manatpuluvarsa,ArzununvəSəbinəninnəqədərpuluvar?

7. Paltovəayaqqabımnqamətibirlikdə126manatdır.Ayaqqabınmqiymətipaltonunqiymətinin27-siqədərdir.Paltovəayaqqabıneçəyədir?Məsələnitam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.


1. Futbolkomandası6oyundauduzdu,8oyunuheç-heçəbaşavurdu,14oyundaisəqələbəqazandı.“Bukomandakeçirdiyioyunların12hissəsindəqələbəqazanmışdır”fikridoğrudurmu?Bufikrindüzgünvəyasəhvolduğunuyazılıolaraqəsaslandırın.

2. Kəsrləriixtisaredin.

3.Kəsrləriməxrəclərieyniolankəsrşəklindəyazınvəmüqayisəedin.

4.1)Kənanimtahanda20sualasəhv,40sualadüzgüncavabyazmışdır.Kənansuallarınhansıhissəsinədüzgüncavabyazmışdır?2)Futboloyununun30dəqiqəsiarxadaqalmışdır.Oyunvaxtınınkeçənvəqalanhissələrinikəsrləifadəedin.

5. Kəsrləriartmasırasıiləyazın.

6.Hərflərləişarəedilmişnöqtələrəuyğunkəsrləriartmasırasıiləyazın.

7. Sonuncuqiymətləndirmədə5 sinfindəki28şagirdin57hissəsi4-cüsəviyyəyə,14hissəsi3-cüsəviyyəyə,qalanlarıisə2-cisəviyyəyəuyğunnəticəgöstərdi.Neçəşagird2-cisəviyyəyəuyğunnəticəgöstərdi?

8. Rəhilədairəvəkvadratlardanibarətikinaxışçəkdi.Birincinaxışda5kvadrat,3dairə,ikincidəisə11kvadrat,5dairəvar.Hərikinaxışdadairələrinsayınauyğunhissələritapınvə

1)318

2)624

3)530

4)312

5)921

6)1228

1)1248və4

32

2)1842və15

21

3)836və18

27

1)149,179,289

2)2312,712,412,1912

3)310,38,35,311

a

müqayisəedin.9. 25:3,17:5,19:4ifadələriniqarışıqədədləyazın.

10. Düzgünolmayankəsrləriqarışıqədədlərəçevirin.Mümkünolanhallardaixtisaretməkləmüqayisəedin.1)146və2812

2)125və6025

3)83və6424

4)114və4416

Məxrəcləribərabərolankəsrlərintoplanması

Kəsrədədlərüzərindədənaturalədədlərüzərindəolduğukimitoplama,çıxma,vurmavəbölməəməlləriniyerinəyetirməkolar.

Məxrəcləribərabərolankəsrləritoplamaqüçünsurətləritoplayaraqsurətdəyazmaq,məxrəciisəolduğukimisaxlamaqlazımdır.

ac+a

c=a+bc

1. Ədədoxuüzərindəmodelləşdirilmişmisalıyazın.

2. Rənglihissələrəuyğunkəsrləriyazınvəcəminitapın.

3.Cəmitapın.1-civə4-cümisallarıədədoxuüzərindəmodelləşdirin.

4. Birtortunxəmirinə15stəkan,kreminə35stəkan,

üzərinibəzəməküçünisə25stəkanşəkərtozuişlədildi.Tortaişlədilənşəkərtozubirstəkandançoxdur,yoxsaaz?

5. n-inhansıqiymətindəbərabərlikdoğruolar?

1) 2) 3)

1)57+17

2)29+39

3)38+28

4)35+25

5)513+413413

6. 5 sinifşagirdlərinin37hissəsilayihəişiniyalnızkompüterdə,27hissəsiisəyalnızəlləyazdı.Qalanşagirdlərlayihəişinihəmkompüterdə,həmdəəlləyazdılar.Layihəişiniyalnızkompüterdəvəyalnızəlyazısışəklindəyerinəyetirənlərinsayıbirlikdə20nəfərdir.Hərikivasitədənistifadəedənlərinsayıneçənəfərdir?

1)47+n7=67

2)n5+35=45

3)n11+511=911

a

Qarışıqədədlərintoplanması

Qarışıqədədlərintoplanmasıonlarınuyğunolaraqtamvəkəsrhissələrinintoplanmasınagətirilir.

1. Cəminümunəyəuyğunmodelləşdirin.

2. Cəmitapın.Misallardanbirininhəllinimodellətəqdimedin.

3.Xalqçalğıalətləriansamblındakımusiqiçilərin210hissəsitar,310hissəsiisəkamançaçalır.Nəsibədeyirki,ansamblın520hissəsi,yəni14hissəsiyatar,yadakamançaçalır.Nəsibəninfikrinəmünasibətiniziyazın.

4. SəlimƏhmədgilinevinəqədər25km,sonraisəƏhmədləbirlikdəHəsəngilinevinəqədərdaha115kmyolgetdi.Səlimcəminəqədəryolgetdi?

5. Məlahətxanımhazırladığısalata238pomidor,118kqkökvə412kqbadımcanəlavəetdi.Məlahətxanımsalatanəqədərtərəvəzəlavəetdi?

1)226+136=33+26=356

2)14+214

3)138+228

1)213+113

2)216+236

3)138+318

4)259+19

6. Cəmitapın.

7.1)15hissəsiilə25hissəsinincəmi18olanədədhansıdır?2)Birədədin14hissəsini2dəfəazaldıbüzərinə5gəlsəniz,20-nin34hissəsinəbərabərolar.Buhansıədəddir?

8. Şəhla296səhifəlikkitabın18hissəsinicüməgünü,38hissəsinişənbəgünü,qalanlarınıisəbazargünüoxudu.Şəhlabazargünükitabınneçəsəhifəsinioxudu?

1)3+234=534

2)5+458

3)625+9

4)187+37+3

Qarışıqədədlərintoplanması

Qarışıqədədləritoplayarkən,kəsrhissələrincəmidüzgünolmayankəsrolarsa,onuntamhissəsiniayırıb,tamınüzərinəəlavəetməklazımdır.

1.

2.Düzgünolmayankəsrləritoplayınvəqarışıqədədlərləifadəedin.1)143+113=14+113=253=813

3.Toplamaəməlləriniyerinəyetirinvənəticələrimüqayisəedin.

4.Kəsrləriixtisaretməkləməxrəclərinibərabərləşdirinvətoplayın.

5. Rənglixanayaeləənkiçikədədyazınki,bərabərsizlikdoğru

Cəmitapın.2)238+178

1)237+167=33+67=4273)11314+614

4)249+179

5)1711+1911

2)154+234

3)197+157

4)185+145+225

5)156+196

1)156+246 316

2)2511+711 3411

3)512+312 13

1)13+927+927

2)46+812+1624

3)420+735+315

5. Rənglixanayaeləənkiçikədədyazınki,bərabərsizlikdoğruolsun.

6. Düzbucaqlışəklindəolanbirsahəninuzunluğu5710m,eniisə5110m-dir.Busahəninperimetrinitapın.

7. 15hissəsiilə25hissəsinincəmi12olanədədin,110hissəsiilə310hissəsinincəmihansıədədəbərabərolar?

8. RasimvəElçinineyniməbləğdəpuluvaridi.Rasimpulunun25manatını,Elçinisə35manatınıxərclədi.İndiElçininpuluRasiminpulunun45-üqədərdir.Əvvəlcəonlarınhərbirininnəqədərpuluvaridi?

Məxrəcləribərabərolankəsrlərinçıxılmas

Məxrəcləribərabərolankəsrləriçıxmaqüçünazalanmsurətindənçıxılanınsurətiniçıxaraqsurətdəyazmaq,məxrəciisəolduğukimisaxlamaqlazımdır.

beşdəüçminusbeşdəbirbərabərdirbeşdəiki

1. Fərqidüzbucaqlılarüzərindəmodelləşdirməklətapın.

2.n-inyerinəeləədədləryazınki,bərabərlikdoğruolsun.

3.Modellərəuyğunçıxmaəməlləriniyazın.

4.Ustanaharaqədərdivarın310hissəsini,nahardansonraisə410hissəsinirənglədi.1)Ustanınnahardansonrarənglədiyihissə,nahardanəvvəlrənglədiyihissədənnəqədərçoxdur?2)Divarınhansıhissəsirənglənməlidir?Məsələnimodelçəkməkləhəlledin.

5. Çıxmaəməlləriniyerinəyetirin,kəsrləriixtisaretməkləmüqayisəedin.

35-15=25

ac-b

c=a-bc

1)78-38

2)56-26

3)57-37

4)45-35

1)n11-311=511

2)915-n15=215

3)n14-814=314

4)99-n9=39

1) 2) 3)

1)78-38 7

2)59-29 5

6.1)Beşdəüçüiləbeşdəbirininfərqi20-yəbərabərolanədədhansıədəddir?2)Yeddidəikisiiləyeddidədördününcəmi24olanədədbeşdəüçüiləbeşdəbirininfərqi40olanədəddənnəqədərkiçikdir?3)Asifinyaşınıgöstərənədədinbeşdədördündənbeşdəikisiniçıxsaq,8alınar.AsifMehmandan6yaşböyükdür.Mehmanınneçəyaşıvar?

7. Vidadipulunun23hissəsiniqardaşıSeymuraverdi.Seymurbupulun34hissəsinəkitabaldı.Kitabınqiyməti6manatolarsa,Vidadininəvvəlcənəqədərpuluvaridi?

16-316

6-36

Qarışıqədədlərinçıxılması

Qarışıqədədlərinçıxılmasıonlarıntamvəkəsrhissələrininçıxılmasmagətirilir.

Azalanınkəsrhissəsiçıxılanmkəsrhissəsindənkiçikolduqdaazalanmtamhissəsindənvahidayıraraqonukəsrhissəninüzərinəəlavəedir,sonraisəçıxmaəməliniyerinəyetirirlər.415-235=3+1+15-235=3+55+15-235=365-235=16-35=135

1. Modelləşdirinvəfərqitapın.

2.Modelləşdirinvəfərqitapın.

1)457-127

2)578-358

3)545-235

1)327-57

2)438-158

3)5110-4310

4)3715-11315

3.

Samiriləatasıkitabrəfidüzəltməküçün5mvə1muzunluğundataxtalarınhərbirini4bərabərhissəyəkəsdilər.Taxtalarıkəsməyə34saat,rəfləriquraşdırmağa14saat,divaraasmağaisə24saatvaxtsərfetdilər.Buməlumatlaragörətapın:1)Rəflərinhərbirininhündürlüyüvəuzunluğunəqədərdir?2)Rəflərihazırlayıb,divaraasmaqüçünonlarcəminəqədərvaxtsərfetdilər?Buvaxtıbirsaatvaxtmüddətiiləmüqayisəedin.3)Onlarbutaxtalardanşəkildəgöstərilənformadaneçərəfdüzəldəbilərlər?

4. Dərzi345mipəkparçanın125m-nidon,bundan15mazparçanıisəətəktikməküçünistifadəetdi.Nəqədərparçaqaldı?

5. Şifahihesablamalaraparmaqlamüqayisəedin.

6.Birincimisalınhəlliniaraşdırınvə2-cimisalıhəlledin.Bölməəməlininhansıxassəsindənistifadəolunmuşdur?1)134-34=13-3

478-238 3

1134-814 2

825+11

5 9-35

4=104=1+0=12)357-157

Tamədəddənkəsrədədinçıxılması

1-ciüsul:2-23=1+1-23=1+33-23=1+3-23=113

Həlliqısaolaraqbeləyazmaqolar:2-23=133-23=1132-ciüsul:2-23=21-23=2·31·3-23=63-23=43=113

1. Fərqiikiüsullatapın.

2.2kqbadamın58kq-ıpaxlavaya,38kq-ıtortaişlədildi.Qalanbadamın35kq-ıçaysüfrəsindəyeyildi.Nəqədərbadamqaldı?


1)3-34

2)4-38

3)5-310

4)4-1611

4. Dərzi4mparçanın138m-nidon,218m-niisəpencəktikməküçünişlətdi.Qalanparça1m-dənnəqədərazdır?

5. Gülərkitabın49hissəsini1-cigün,29hissəsini2-cigünoxudu.1)Gülərkitabınhansıhissəsinioxumamışdır?2)Gülərinoxuduğukitab360səhifəolarsa,ohələneçəsəhifəoxumalıdır?

6. Bərabərliyindoğruolmasıüçüna-nınyerinəhansıədədyazılmalıdır?

7.Emininvurduğutoplardan9-uqapıdankeçib,6-sınıqapıçıtutub,3-üisəqapıdanyankeçib.Emininvurduğuqollarınsayınauyğunhissəiləqapıçınıntutduğutoplarınsayınauyğunhissənimüqayisəedin.


1)(3-34)+21

4

2)(6-210)+12

5

3)(512-912)-1

1)1-34=1-a

8

2)2-410=1+a

5

3)219+8

9=2+a7

1)127+x=35

7

2)5911-x=24

11

3)x+214=43

4



2.Hesablayın.

3.İfadələrinqiymətlərinitapın.4. 2,3

və4

ədədlərinitələbedilənşərtlərəuyğunkəsrlərləifadəedin.

5.Kənantəcrübəzamanıqabdakıqarışığınüzərinəkolbanın15-iqədərspirt,25-siqədərduzlusuvə115kolbadistilləolunmuşsutökdü.Distilləolunmuşsuhissəsiiləspirtvəduzlusuhissəsininfərqinitapın.

6. Məktəbyeməkxanasında5kisədüyüdənbirincigün118kisə,2-cigün238kisəişlədildi.Neçəkisədüyüqaldı?

7. Nərgizmarketdən334kq,Gülsümisə234kqpendiraldı.NərgizGülsümdənnəqədərçoxpendiraldı?

8. Şahmarpulunun25hissəsinəkitab,15hissəsinəisəkinoyabiletaldı.Onun6manatpuluqaldı.Şahmarınnəqədərpuluvaridi?

9. Cəmilevdənzooparkaqədəryola3

1)249+x=379

2)357-x=117

3)x+125=235

1)2311+1511-2511

2)558-338+278

3)4815-1615-2115

1213-(319+429)

518+938-758

6411-2611+(4511-111)

a)məxrəci4olan b)məxrəci12olan

c)məxrəci9olan

4saat,zooparkdanevəqayıtmağaisə114saatvaxtsərfetdi.Cəmilzooparkdanevəqayıtmağanəqədərçoxvaxtsərfetdi?Buvaxtıdəqiqələrləifadəedin.

10. Mağazasahibitelevizorunbirinialdığıqiymətin110-iqədərgəlirləsatır.Birtelevizor440manatasatılırsa,10televizorualmaqüçünmağazasahibinəqədərpulvermişdir?Məsələnitam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.

Dairəvidiaqram

1.

24şagirdarasında“Hansımusiqialətindəçalmağıöyrənməkistərdiniz?”mövzusundasorğukeçirilmişdir.Dairəvidiaqrambusorğununnəticələriniəksetdirir.Buməlumatlaraəsasəntapşırıqlarıyerinəyetirin.1)Hərmusiqialətinəsəsverənlərinsayınıtapın.2)Kamançavəsazıseçənlərinmüqayisəsinikəsrlərinmüqayisəsiüzərindətəqdimedin.3)Sazvəgitaranıseçənlərinbirlikdəsayıilətarıseçənlərinsayınımüqayisəedin.Müqayisənikəsrlərlədəyazın.

2.

Aytəngilinbağındakı30qızılgülkolunun12hissəsiqırmızı,16hissəsiağ,13hissəsiisəbənövşəyirəngdəgülləraçır.1)Buməlumatlaragörədairəvidiaqramıdəftərinizdəçəkinvəgüllərinrənginəuyğunrəngləyin.2)Aytəngilinbağındacəmi48qızılgülkoluvarsa,onlardanneçəsiqırmızırəngdəgülləraçır?3)Dairəvidiaqramagörə2məsələtərtibedin.

3.AyaqqabısatışıNövü Hissə

Qadın 26

Uşaq ?

Kişi 16

Cədvəldəayaqqabımağazasındahəftəərzindəsatılanmallarınçeşidihissələrləgöstərilir.1)Uşaqayaqqabısınınsatışınauyğunhissənimüəyyənedin.2)Cədvəldəkiməlumatıdairəvidiaqramlatəqdimedin.3)“Satılanuşaqayaqqabılarınınsayısatılanbütünayaqqabılarınyarısınabərabərdir”fikridoğrudurmu?4)Həftəərzindəmağazada96cütayaqqabısatılmışdırsa,bunlardanneçəcütükişiayaqqabısıdır?

4. “Hoteldəkiyeməyinkeyfiyyətindənrazısınızmı?”sualıiləqonaqlararasındasorğuaparılmışdır.Respondentlərin(rəyisoruşulanların)12hissəsi“qismənrazıyam”,310hissəsi“razıdeyiləm”,210hissəsi“razıyam”cavabınıvermişdir.1)Sorğununnəticələrinidairəvidiaqramşəklindətəqdimedin.2)Sorğu120respondentarasındaaparılmışdırsa,“razıyam”cavabınıverənqonaqlarınsayıneçənəfərdir?

Məsələhəlli

Məsələ.Gülnarxanımpulunun25hissəsinəmeyvə-tərəvəz,qalanpulunun15hissəsinəisə1kqətaldı.1kqətinqiyməti9manatolarsa,Gülnarxanımınəvvəlcənəqədərpuluolduğunutapın.Məsələniikimərhələlitam-hissəmodeliqurmaqlahəlletməkolar:

Məsələninhəllinəsonuncuməlumatdanbaşlayaq:1.Gülnarxanım1kqətə9manatpulverdi.Buqalanpulun15hissəsidir.Qalanpul:5·9=45manatolar.

2.Pulun35hissəsi45manatdır,onda15hissə:

45:3=153.Gülnarxanımınbütünpulu:15·5=75

1. Şəbnəmpulunun12hissəsinibazargünü,qalanpulunun23hissəsiniisəbazarertəsixərclədi.Onun8manatpuluqaldı.ƏvvəlcəŞəbnəminnəqədərpuluvaridi?

2. Cəmilə25mipəklentin25hissəsinibayramşarlarınıbağlamaqüçünişlətdi,qalanlentin23hissəsindəngüllərdüzəltdi.Nəqədərlentqaldı?

3. Həftəərzindəmağazadasatılanelektrikcihazlarınınyarısımüxtəlifməişətəşyaları,digəryarısının35hissəsitelevizor,qalanlarıisəpaltaryuyanmaşınidi.Həftə

ərzindəbumağazada24paltaryuyanmaşınsatılmışsa,mağazadacəmineçəelektrikcihazısatılmışdır?

4.

FidanvəPərinineyniməbləğdəpullarıvaridi.Pəripulundan10manatFidanaverdi.FidanınpuluPərininpulundan5dəfəçoxoldu.Əvvəlcəonlarınhərbirininnəqədərpuluvaridi?

5.

Dairəvidiaqramingilisdilinivədigərxaricidilləriöyrənənşagirdlərinsaymauyğunhissələrigöstərir.Məktəbdə600şagirdvarsa,ingilisdiliniöyrənənlərinsayıbütünqalanxaricidilləriöyrənənlərinsayındanneçənəfərçoxdur?

6. Hərbirkəsrəbərabərolandaha4kəsryazın.1)912

2)23

3)2048

4)1836

5)1854

6)45


1. Məktəbdəvalideynləriclasısaat14:00-dabaşladıvə114saatdavametdi.İclassaatneçədəqurtardı?

2. Tutumu3lolanqabda114lsuvar.Qabıntamdolmasıüçünnəqədərsuəlavəetməklazımdır?

3. Cədvəldəşokoladlıvəçiyələklipudinqinreseptiverilmişdir.Bureseptəgörəməsələlərihəlledin.

1)

Hansıpudinqədahaçoxsüdişlədilir?Nəqədərçoxsüdişlədilir?2)Səmayədeyirki,çiyələklipudinqəşokoladlıpudinqdən12xörəkqaşığıçoxkərəyağıişlədilir.Budoğrudurmu?3)ŞokoladlıpudinqəişlədilənvanilinmiqdarınınçiyələklipudinqəsərfolunanvanilinmiqdarındannəqədərçoxolduğunutapmaqüçünSəbinə22-12=12çıxmaəməliniyerinəyetirmişdir.Onunaldığınəticədoğrudurmu?

Şokoladlıpudinq Çiyələklipudinq12stəkankakao12stəkanşəkərtozu214stəkansüd2xörəkqaşığıqarğıdalınişastası112xörəkqaşığıkərəyağı2yumurta1çimdikduz100qr-lıqşokoladın710hissəsi1çayqaşığıvanil

12kqçiyələk112stəkanşəkərtozu334stəkansüd112xörəkqaşığıqarğıdalınişastası124xörəkqaşığıkərəyağı1yumurtasarısı12çayqaşığıvanil

4)200qşokoladdanpudinqəişlədildikdənsonranəqədərşokoladqalar?5)Qruplarlaiş.Hərqrupreseptəgörəkəsrlərintoplanmasıvəçıxılmasınaaid3məsələtərtibedir.


1. 1)Birədədləonun34-nüncəmi21-dir.Buhansıədəddir?

Yoxlama:Cavabməsələninşərtinəuyğunardıcılolaraqyoxlanılır.12-nin34hissəsi:12:4=3;3·3=912ilə12-nin34hissəsinin,yəni9-uncəmi12+9=21olur.Məsələdüzgünhəlledilmişdir.2)Birədədləonun57-ninfərqi16-dır.Buhansı

ədəddir?2. Səbətdəkiyumurtaların1

6hissəsisınıqçıxdı.25salamatyumurtaqalmışsa,səbətdəcəmineçəyumurtavaridi?

3. Birçənin37hissəsisuilədoludur.Çənədaha200lsuvurulduvəçənin57hissəsidoldu.Çənintamdolmasıüçündahaneçəlitrsuəlavəedilməlidir?

4. Xədicəxanımpulunun29hissəsinəayaqqabı,49hissəsinəpencəkaldı.O,ayaqqabıvəpencəyəbirlikdə90manatpulverdi.Xədicəxanımınnəqədərpuluvaridi?

5. Həbibiləbabasınarməhsullarınıyığıbbazardasatmaqüçünqablaşdırdılar.Həbibbabasındansoruşur:“Baba,buradaneçə

Həlli2üsullatəqdimetməkolar.1.Kəsrlərüzərindəəməllərlə;Ədədinözübirtamdır-4434-üiləcəmi:1+34=44+34=74Ədədin74-si21-dir.Buədəd:21:7=3;3·4=12Cavab:12.

2.Tam-hissəmodeliilə;

7hissə21-dir,1hissə21:7=3,ədədözü4hissədir3·4=12

kiloqramnarolar?”Babasıcavabverir:“Mənbunarların1kq-nı2manatasatsamvəqazandığımpulun15-nisənəversəm,özümə200manatqalar.Sənriyaziyyatıbilirsənsə,tapgörümburadaneçəkiloqramnarvar?”Həbibbirqədərfikirləşərəkdeyir:“Baba,nəolar,sənopulun25manatınımənəindiver.Bu,sənindediyinpulun12-iqədərdir.”BabasıHəbibinhazırcavablığındanrazıqalırvədeyir:“Sənbuyeşiklərdəcəmineçəkiloqramnarolduğunudadesən,mənsənəopuluindiverərəm.”Həbibpulualmaqüçünhansıhesablamalarıaparmalıdır?


1. Bərabərliyidahaüçaddımdavametdirin

2. Düzgünolmayankəsrləriqarışıqədədlərəçevirin.

3.Qarışıqədədləridüzgünolmayankəsrşəklindəyazın.4. Könül

deyirki,yazdığı20

qiymətləndirməsualındanyarısıçoxasan,5-içoxçətin,5-idəortadərəcədəçətinidi.DairəninhissələriniKönülünfikirlərinəuyğunrəngləyin.

5. Birdənədörddəbirkartınıneçədənəsəkkizdəbir,neçədənəonaltıdabirkartıiləəvəzetməkolar?

6. Mağazada50ütüsatıldı.Ütülərin45hissəsi25manatdan,qalanlarıisəendirimkampaniyasıçərçivəsində19manatdansatıldı.Mağazasahibiütününbirini18manataalmışdırsa,onlarınsatışındannəqədərgəlirəldəetmişdir?

7. Aslanbiralmanı8bərabərdiliməböldüvə4diliminiyedi.Səmədeyniböyüklükdəalmanı4bərabərdiliməböldü.Səmədbudilimlərdənneçəsiniyesə,Aslanınyediyiqədəralmayemişolar?Cavabınızışəkilüzərindəgöstərin.

8. Kəsrlərüzərindəəməlləriyerinəyetirin.

9.Məktəbyeməkxanasında8kqtoyuqətinin34hissəsigünortayaqədərişlədildi.Qalanətin125kq-ıisəgünortadansonraişlədildi.Nəqədərtoyuqətiqaldı?

10. Afaqınpulunun2

1)174

2)114

3)225

4)347

5)427

6)185

1)234

2)345

3)537

4)658

5)1129

1)(59+79+49)-129

2)(2712-1512)+56

3)278+158-412

3hissəsiLaləninpulunun12hissəsinəbərabərdir.Onlarınbirlikdə28manatpuluvarsa,Afaqınpulunəqədərdir?

11. Perimetri1214molandüzbucaqlmmeni218m-dir.Budüzbucaqlınınuzunluğunəqədərdir?

IIIFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Məxrəci10,100,1000,vəs.olanadikəsrlərionluqkəsrləyazmağı;Onluqkəsrintamvəkəsrhissələrinəuyğunrəqəmlərinmərtəbəvahidlərinimüəyyənetməyi;Onluqkəsrlərimodellərlərləvəekvivalentyazılışlarlaifadəetməyi;Onluqkəsrlərimüqayisəetməyi;Onluqkəsrləritələbolunanmərtəbəyəqədəryuvarlaqlaşdırmağı;Onluqkəsrlərüzrindətoplamavəçıxmaəməlləriniyerinəyetirməyi;Onluqkəsrlərüzrindəurmavəbölməəməlləriniyerinəyetirməyi;Onluqkəsrlərüzrindəhesabəməllərininnəticələrinitəxminetməyi;Onluqkəsrlərüzrindəqurulmuşmüxtəlifməsələlərihəlletməyi;

Onluqkəsrlər

Onluqkəsrlərməxrəcləri10,100,1000vəs.mərtəbəvahidləriolanadikəsrlərdir.Onluqkəsrlərvergülünköməyiiləyazılır.Vergüldənəvvəlki(soldakı)rəqəmlərtam,vergüldənsonrakırəqəmlərisəkəsrhissənigöstərir.Məsələn,710=0,7Aşağıdakımodellərinrənglihissələriniadikəsrvəonluqkəsrşəklindəyazaq.

Vergüldənsonrabirrəqəmvarsa,bu,vahidin10bərabərhissəyəbölündüyünügöstərirvəkəsrhissə“onda”sözünüişlətməkləoxunur.Vergüldənsonraikirəqəmvarsa,bu,vahidin100bərabərhissəyəbölündüyünügöstərirvəkəsrhissə“yüzdə”sözüişlədilməkləoxunurvəs.

1. Düzbucaqlılarınrənglihissələriniadikəsrləvəonluqkəsrləyazın.

2.Onluqkəsrşəklindəyazın.Onluqkəsrlərinoxunuşunuyazın.

səkkiztamondayeddi3. Modellərinrənglihissələrinəuyğunadivəonluqkəsrləriyazın.

1) 2) 3) 4)

1)8710=8,7

2)1310

3)5610

4)11610

5)310

6)710

4.Onluqkəsrşəklindəyazın.

1) 2) 3) 4)

1)7100

2)34100

3)56100

4)sıfırtamyüzdəonbeş5)sıfırtamyüzdəsəkkiz

Onluqkəsrlər

1. Onluqkəsrşəklindəyazın.

2.Adikəsrləriməxrəcləri10vəya100olanbərabərkəsrlərləifadəetməkləonluqkəsrşəklindəyazın.1)3252)123)344)7105)3206)257)750

3. Onluqkəsrləriadikəsrlərəçevirin.Mümkünolanhaldaixtisaredin.0,90,090,350,050,240,50,75

4. Hərflərləişarəedilmişnöqtələrəuyğunadivəonluqkəsrləriyazın.

A(310)vəyaA(0,3)

5. Modellərinrənglihissələrinionluqkəsrvəadikəsrşəklindəyazın.

üçtamondaüçontamyüzdəbir

üçtamyüzdəonüç

sıfırtamondayeddi

beştamyüzdəyetmiş

beştamyüzdəyeddi

a) b) c) a) b) c)

6.Verilmişədədlərarasındanədədoxuüzərindəqeydedilmişhərflərəuyğunədədləriseçin.

7. Modellərəuyğunonluqkəsrləriədədoxuüzərindəqeydedin.

1) 2)

1) 2) 3)

Onluqkəsrlər

Onluqkəsrləritəşkiledənrəqəmləryazıldığımərtəbədənasılıolaraqqiymətinidəyişir.Siznaturalədədlərdərəqəminqiymətininmərtəbəsinəgörənecədəyişdiyinibilirsiniz.Onluqkəsrlərintamhissəsindəkirəqəmlərinqiymətinaturalədədlərdəolduğukimidir.Onluqkəsrlərdəkəsrhissəninmərtəbəvahidləriondabirlər-0,1,yüzdəbirlər-0,01,mindəbirlər-0,001vəs.-dir.Onluqkəsrlərinkəsrhissəsindəvergüldənsağadoğruhərbirmərtəbəvahidiözündənəvvəlkindən10dəfəkiçikdir.

Onluqkəsrlərinmüxtəlifyazılışformaları:Rəqəmlə:46,253Mərtəbəvahidləriüzrəayrılışı:4-10+6-1+2·0,1+5·0,01+3·0,00140+6+0,2+0,05+0,0034O+6T+2OB+5YB+3MBSözlə:qırxaltıtammindəikiyüzəlliüç.

1. Kəsrhissələrimərtəbəvahidləriüzrəayırmaqlacəmşəklindəyazın.12,043=12+0,04+0,00312,04312,0430,3848,457,09922,22

2. 1)14,175ədədinimüxtəlifformalardayazın.

2)1,79ədədininondabirlərmərtəbəsindəkivahidlərinsayını1vahidartırın.Almanədədinmərtəbəvahidləriüzrəayrılışınıyazın.

3. 5,6,1,7rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməkləaşağıdakışərtlərəuyğunonluqkəsrləriyazın:

4.Müxtəlifyazılışlarlaverilmişonluqkəsrlərirəqəmləyazın.

5.Hərflərinyerinəeləədədləryazınki,bərabərliklərdoğruolsun.

6.5404,501,5026ədədlərindəvergülüeləqoyunki,ədədintamhissəsi5-əbərabərolsun.Buədədlərisözləyazın.

1)7-dənkiçikənböyükonluqkəsri3)50-dənböyükənkiçikonluqkəsri

2)ənkiçikonluqkəsri4)ənböyükonluqkəsri

1)30+2+0,5+0,032)2T+3OB+4YB3)100+10+1+0,1+0,01+0,001

4)10+7+0,0085)1O+2T+3YB+4MB6)iyirmiikitammindəiki

1)0,27=a100

2)13,005=135b

3)11,011=ca1000

Onluqkəsrlərinmüqayisəsi

Onluqkəsrlərinmüqayisəsinətamhissələrinmüqayisəsindənbaşlanır.1)Tamhissəsiböyükolanonluqkəsrböyükdür.12,01>2,752)Tamhissələrieyniolanonluqkəsrlərdənkəsrhissəsininondabirlərmərtəbəvahidlərininsayıçoxolankəsrböyükdür.2,84>2,753)Tamhissələrivəondabirlərmərtəbəvahidlərininsayıbərabərolankəsrlərdənyüzdəbirlərmərtəbəvahidlərininsayıçoxolankəsrböyükdür.2,84>2,81vəs.Onluqkəsrlərinmüqayisəsinimodellərüzərindəəyanişəkildəgörməkolar.

1.Modellərəuyğunonluqkəsrləriyazınvəmüqayisəedin(>,<,=).

2.Onluqkəsrlərimüqayisəedin(>,<,=).

3.Onluqkəsrləriartmasırasıilədüzün.1,210,190,080,1072,092,110,2970,170,092

4. Onluqkəsrlərarasından0,08-dənböyük,1-dənkiçikolanlarıseçin.0,100,1070,1010,031,0110,010,4810,141,08

5. Hərflərəuyğunonluqkəsrləriyazınvəmüqayisəedin.

6.Onluqkəsrlərimüqayisəişarələrininköməyiiləartmasırasıilə

5,6və5,060,01və0,11

0,809və0,09

5,6və5,06

2,01və2,107,16və7,6

18,106və17,062,81və2,099

6.Onluqkəsrlərimüqayisəişarələrininköməyiiləartmasırasıiləyazın.3,0033,0013,103,30

7. 0,103ədədininyüzdəbirlərmərtəbəsindəkivahidlərinsayını2vahidartırınvəalmanədədi0,12iləmüqayisəedin.

Onluqkəsrlərinmüqayisəsi

1)Onluqkəsrlərinsonunaistənilənqədərsıfıryazdıqdavəeləcədəonluqkəsrinsonundaolansıfırlarıatdıqdaonunqiymətidəyişmir.Məsələn,0,6=0,60vəya3,85=3,8502)Bütünnaturalədədləri,kəsrhissəsisıfırolanonluqkəsrlərşəklindəyazmaqolar:6=6,0=6,00=6,000vəs.3)Kəsrhissəsindərəqəmlərininsayımüxtəlifolanonluqkəsrlərimüqayisəedərkənrəqəmləriazolanədədinsonunasıfırlaryazmaqlakəsrhissələrdəkirəqəmlərinsayınıbərabərləşdirmək,sonraisəmüqayisəetməkolar.Məsələn1,2və1,245,1,200<1,2451. Hansıikimodelinrənglihissəsibərabərdir?Bubərabərlikləri

onluqkəsrlərləyazın.

2.Kəsrlərdənhansıböyükdür?Adikəsrlərionluqkəsrlərşəklindəyazmaqlamüqayisəedin.

3.Ədədləriazalansırailədüzün.

4.1,2ilə1,4arasındaolanədədləriseçin.1,2041,231,3141,041,2031,0321,31,402

5. Uyğunonluqkəsrləriyazınvəmüqayisəedin.

6.Ədədlərinyazılışındalazımolmayansıfırlarınüstündənxəttçəkin.

7. 0,5,3,7rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməklə

1) 2) 3)

1)41100və0,45

2)410və0,3

3)30100və0,03

4)710və0,17

1)0,040,032100

2)0,233210021100

3)0,122510018100

1)2dənə110-lə5dənə110-i

2)4dənə110-lə11dənə1100-i

1)010,00100

2)002360 3)0000,00200

4)012300,00

7. 0,5,3,7rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməkləaşağıdakışərtləriödəyənonluqkəsrləriyazın:-5-dənkiçikənböyükonluqkəsri;-6-danböyükənkiçikonluqkəsri;-70-dənböyükənkiçikonluqkəsri;-1-dənkiçikənböyükvəənkiçikonluqkəsrləri.

Onluqkəsrlərinyuvarlaqlaşdırılması

Onluqkəsrlərinyuvarlaqlaşdırılmasınaturalədədlərinyuvarlaqlaşdırılmasınaoxşarqaydadaaparılır.Hansımərtəbəyəqədəryuvarlaqlaşdırılmatələbedilirsə,həminmərtəbədəkirəqəmqeydedilir.Burəqəmdənsağdakırəqəm4-dənböyükdürsə,qeydolunanrəqəmbirvahidartırılır,əkshaldaisərəqəmdəyişmir,burəqəminsağındakıbütünrəqəmlərisəsıfırlarlaəvəzedilir.Onluqlaraqədəryuvarlaqlaşdırma:473,627≈470,000=470Təkliklərəqədəryuvarlaqlaşdırma:473,627≈474,000=474Ondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırma:473,627≈473,600=473,6Yüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırma:473,627≈473,630=473,63

1. Ədədləritəkliklərəqədəryuvarlaqlaşdınn.79,866,891,0978,65121,7719,18750,18

2. Ədədləriəvvəlcəondabirlərə,sonraisətəkliklərəqədəryuvarlaqlaşdırın.12,723,18121,9234,850,6870,0950,91

3. Rənglixananınyerinəeləədədləryazınki,yuvarlaqlaşdırmadoğruolsun.a)14,45∎6≈14,46b)31,∎8≈31c)0,∎71≈0,1

4. Samirinavtomobilihər100km-ə7,85lbenzinişlədir.“Avtomobilin1000kmyolaişlətdiyibenzininmiqdarıtəxminən70l-dir”fikridoğrudurmu?

5. 1,3,5,4,6rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməkləyazılabilən:a)50-dənkiçikənböyükonluqkəsriondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın;b)3,5-dənböyük3,6-dankiçikonluqkəsrləriyüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın;c)ondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırdıqda4,4almanədədləriyazın.

6. Yemişinkiloqramı1manat50qəpikdir.Tərəziyemişinkütləsinin

1,975kqolduğunugöstərir.Yemişinkütləsinitamaqədəryuvarlaqlaşdırmaqlaalıcınınödəməliolduğupulutapın.

7. a)Aşağıdakıkütlələrqızılzinətəşyalarınaaiddir.Bukütlələriyüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın.1)2,185q;2)0,958q;3)0,753q;4)1,099q;5)2,4929qb)Ayişəxanımınaldığıüzüyünkütləsi5-cibənddəgöstərildiyiqədərdir.Satıcıüzüyünqiymətinibuədədiondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlahesabladı.1qqızılınqiyməti70manatolarsa,Ayişəxanımüzüküçünneçəmanatödəməlidir?Hesablamaüsullarınızıtəqdimedin.

Cəmivəfərqitəqribihesablama

Onluqkəsrləritəkliklərmərtəbəsinəqədəryuvarlaqlaşdıraraq,onlarıncəminivəfərqininaturalədədlərintoplamavəçıxılmasmagətirməklətəqribihesablamaqolar.Tamhissəniənböyükmərtəbələrəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlanəticənitəxminetməkolar.Buhaldatəxmininəticədəqiqnəticədəndahaçoxfərqlənəcək.

1. Təkliklərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlacəmvəfərqintəqribiqiymətlərinitapın.

2.

Siyahıdakıməbləğlərimanatlıqlaraqədəryuvarlaqlaşdırmaqlaümumiməbləğitəxminitapın.20manatlabuməbləğiödəməkmümkündürmü?

3. Raufhərhəftəənazı50kmqaçmağıqəraraalmışdır.Aşağıdaonunhərgünqaçdığıməsafələrverilmişdir.BuməlumatlaragörəRaufunsözünəəməletdiyinideməkolarmı?Tamaqədəryuvarlaqlaşdırmaqlayoxlayın.

B.e. Ç.ax. Ç. C.ax. C. Ş. B.7,285km5,15km6,7km5,9km4,955km6,05km10,155km

4. Onluqkəsrləritamaqədəryuvarlaqlaşdırmaqlarənglixanalarınyerinəuyğunmüqayisəişarəsini(>,<,=)yazın.

5. 1,0,8,9rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməklə2-dən

75,09+64,9922,42+9,08

0,87+21,82109,65+98,97

129,78-119,7275,88-60,77

2∎1,98+0,754,9∎7,2-3,8

1,9+1,7∎11,8-9,23,87+5,06∎12,75-3,89

5. 1,0,8,9rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməklə2-dənkiçikənböyükonluqkəsrivə90-dankiçikənböyükonluqkəsriyazın.Bukəsrləritamaqədəryuvarlaqlaşdırınvəonlarıncəminitapın.

6. Modeləuyğunonluqkəsrləriyazın.Buikikəsrinarasındaolanüçonluqkəsryazın.

Onluqkəsrlərintoplanmasıvəçıxılması

Onluqkəsrlərüzərindətoplamavəçıxmaəməlləriyazılıolaraqnaturalədədlərdəolduğukimiyerinəyetirilir.

1. Cəmivəfərqi

əvvəlcətəxminedin,sonrasütunlayazmaqladəqiqhesablayın.

2.Nəzrinonluqkəsrlərüzərindətoplamaəməlinimodelləşdirməküçünbir100-lükşəbəkənitam,2-ci100-lükşəbəkəninisə38xanasınımavirənglədikdənsonra

1.56+0,42=nOnluqkəsrlərintoplanmasıvəçıxılmasmışəbəkəüzərindəmodelləşdirməkolar.1.56ədədinəuyğunolaraq2yüzlükkvadratdanbiritam,ikincisininisə56xanasıyaşılrənglənir.Sonra0,42toplananınauyğunolaraq2-ciyüzlükkvadratınqalanxanalarındandaha42-sisarırənglənir.

Bütünrənglixanalarısaymaqlacəmin1,98olduğunugörməkolar.1,56+0,42=1,98

1.35-0,48=m1.35ədədinəuyğuniki100-lükkvadratdanbiritam,digərininisə35xanasırənglənir.Rənglixanalardan0,48çıxılanmauyğun48rənglikvadratınüstündənxəttçəkilir.

Qalanxanalarısaymaqlafərqin0,87-yəbərabərolduğunugörməkolar.1,35-0,48=0,87

+

tam,kəsrT ,OBYB1 ,5 60 ,4 21 ,9 8

Diqqət!Onluqkəsrləritoplayarkənvəçıxarkəneynimərtəbəvahidlərinivəvergülüalt-altadüzgünyazmaqlazımdır.Toplamavəçıxmaəməliyyatıeynimərtəbəvahidlərininsaylarıüzərindəyerinəyetirilir.

-

tam,kəsrT ,OBYB1 ,3 50 ,4 80 ,8 7

3,2+5,74,3+0,8

3,25+2,7214,47+21,18

1,5-0,74,1-2,6

0,78-0,371,63-0,46

2-cişəbəkəninqalanxanalarından26-sınısarırənglədi.Nəzrinhansıədədlərintoplanmasınımodelləşdirdi?

3. AnasıLəmanüçün1,25manatakitab,8,75manataçanta,Seymurüçünisə3,55manatatop,4,75manataköynəkaldı.Kiməxərclənənpuldahaçoxidi?Nəqədərçoxidi?

4. Adikəsrlərionluqkəsrlərəçevirinvəcəmitapın.1)7

10+1510

2)11310+89100

3)47100+77

100


Kəsrhissəsindərəqəmlərininsayımüxtəlifolanonluqkəsrlərintoplanmasıvəçıxılması:1,3+0,75=n11,4-7,121=m1.Rəqəmlərininsayıazolankəsrinsonunasıfırlaryazmaqlakəsrhissədəkirəqəmlərinsayıbərabərləşdirilirvəmüvafiqəməlləryerinəyetirilir.Bu,çıxmaəməliniyerinəyetirməküçündahavacibdir.1,30+0,75və11,400-7,121.

2.Mərtəbəvahidlərininvəvergülişarəsininalt-altadüzgünyazılışınadiqqətedin.

1. Hesablayın.

2.Adikəsrlərionluqkəsrlərəçevirməkləəməlləriyerinəyetirin.

3.Kamilsudadərinliyəbaşvurmaüzrəyarışlarınməşqindəbirincicəhddə1,25mdərinliyə,ikincicəhddəisəbirinciyənisbətən0,75mdahadərinəendi.Kamilikincicəhddəneçəmetrdərinliyəendi?

4. Elvinmisallarıhəlledərkənvergülişarəsiniqoymağıunutmuşdur.Sizhərbirmisaldavergülünyerinimüəyyənedin.

5.Fərqitapın.3-1,75=3,00-1,75=1,256.

3,4+2,750,09+1,1072,75+3,008

0,5-0,368,74-3,23811,83-3,457

3,4-0,52+0,368,74-3,238-0,00411,83+1,025-3,457

1)710+1451000+14100

2)11100+145

1000

3)610-43100

007+35=3,57137-039=13,31

315+908=12,2345-085=3,65

3-1,754-2,97

15-11,5081,61-68,8

13,9-6,81512-4,812

48-16,8150-28,8

Uzunmüddətlitapşırıq.Şəkildəbirhissəsigöstərilmişqəbzəgörəalıcıneçəmanatödəməlidir?Ailəüzvlərinizdənkassaqəbzlərinievəgətirməyixahişedin.Buqəbzləriaraşdırınvəhesablamalaraparın.Qəbzdəhansıməlumatlaryeralır?

Mağaza:BolluqTarix:12.08.2016Saat:18:45Qəbz№:113

30yumurta2,5kqyağ0,75kqpendir4kqalma

4,50

11,45

4,50

6,50


Toplamaəməlininxassələrikəsrədədlərüçündədoğrudur.Yerdəyişməxassəsi:a+b=b+a1,35+2,14=2,14+1,35=3,49Qruplaşdırmaxassəsi:a+b+c=(a+b)+c=a+(b+c)2.11+0,79+1,34=2,11+(0,79+1,34)=2,11+2,13=4,242.11+0,79+1,34=(2,11+0,79)+1,34=2,9+1,34=4,24

1. Verilənədədlərincəminitapın.Toplamanınyerdəyişməxassəsinindoğruluğunuyoxlayın.

2.Toplamanınqruplaşdırmaxassəsinitətbiqetməkləverilənədədlərincəminitapın.Əlverişliüsuluseçin.

3.Cədvəldə3şagirdinidmandərsindəuzunluğatullanmaüzrəgöstərdiklərinəticələrverilmişdir.Buməlumatlaragörəməsələlərihəlledin.1)ƏliFəridədənnəqədəruzağatullanmışdır?Adı Məsafə(m)Əli 3,55

Fəridə 2,80Faiq 3,452)“BuyarışınqalibiFaiqdir”fikridoğrudurmu?Fikrinizimüqayisələrləvəhesablamalarlatəqdimedin.3)Şagirdlərinnəticələrinigöstərənədədləritoplasaq,buuzunluq12m-dənçoxolar,yoxsaaz?

4. 1)4,2-0,129=aolarsa,a-2,35ifadəsininqiymətinitapın.2)m+1,09=2,5olarsa,m-1,09ifadəsininqiymətinitapın.3)x+7,2=8,1olarsa,x-0,009ifadəsininqiymətinitapın.

5. İfadələrinqiymətinitapın.Həllinizikalkulyatorlayoxlayın.

6.Vergülünyerinimüəyyənedin.Lazımolmayansıfırlarıatın.

1)12,4və1,25 2)3,025və12,75 3)14,45və7,182

1)6,41;2,69və8,31

2)3,02;1,58və4,3

3)4,05;0,08və1,92

4,25+1,709-0,125-1,4710-1,11+0,101-1,111

0,023+0,014-0,01-0,0022,2+1,008+22,2-11,001

4,3-1,2+2,5-3,4=00220024,6+4,2+11,4+150,2=001904000,002+1,2+0,12-0,012=000131000,035+3,5-0,0003-0,00004=0035346600


1. Ədədləriondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlaifadələrintəqribiqiymətlərinitapın.

2.Aşağıdakıfikirlərəuyğuntənlikləryazınvəhəlledin.1)1,2-ninüzərinəhansıədədiəlavəetsək,cəm2,1olar?2)Hansıədədinüzərinə0,7gəlsək,cəm3olar?3)3,48-dənhansıədədiçıxsaq,fərq2,75olar?4)Hansıədəddən2,09çıxsaq,fərq11,21olar?

3. Toplananlarıonluqkəsrlərləifadəedinvəcəmitapın.

4.1)Uzunluğu45,8m,eni15,6molandüzbucaqlışəklindəmeydançanın3,7menindəqapısıvar.Bumeydançanınkənarınaçəkilənhasarınuzunluğuneçəmetrolmalıdır?2)Uzunluğu35,8m,eniisəuzunluğundan12mazolandüzbucaqlışəklindəbağınperimetrinəqədərdir?

5. 7,1,0,4rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməkləyazılabilən70-dənböyük,80-dənkiçikonluqkəsrlərincəminitapın.

6. 1)Ədədlərindüzülüşqaydasınımüəyyənedin.Buqaydailənövbətiüçədədiyazın.a)1,004;1,008;1,012;...b)9,75;9,69;9,63;...2)Birincihəddi3,12vəhərsonrakıhəddiəvvəlkindən0,05vahidböyükolanardıcıllığın5həddiniyazın.

7. y=x+0,12olduğunubilərək,x-inverilənqiymətlərinəgörəy-inuyğunqiymətlərinihesablayınvəcədvəlqurun.x=0,5;x=1,05;x=1,95;x=1,754

8. Əvvəlcəonluqkəsrləriartansırailədüzün.Sonraənböyük

2,29+3,095+4,3335,88-(0,728+4,45)

(1,65-0,172)-(0,78-0,23)(5,19-3,07)-(0,88+0,22)

a)18+310+7100c)9+1310+7100+291000

b)23+310+61000d)88+101100+1281000

ədədləənkiçikədədincəminitapın.1)0,008

0,89 0,09 0,08 0,0092)4,23 4,203 4,302 4,032

4,023


1.

Arıquşu(kalibra)ənkiçikquşlardansayılır.Buquşlararılarkimiçiçəklərinşirinnektarıiləqidalanırlar.Onlarınölçüləri7,5-13sm,kütlələriisə3-4qolur.Birdişianquşununkütləsi3,438q,birerkəkanquşununkütləsiisəbundan0,251qazdır.1)Erkəkanquşununkütləsineçəqramdır?2)Kiçikquşlarhaqqındainternetdənməlumatlartoplayın.

2. Şəkildəkibarqraf4dostunboylarınınuzunluğunugöstərir.(Barqraflardabəzənbaşlanğıcsıfırdandeyil,məlumatauyğunədəddənbaşlayır.Buhalda0-danhəminədədəqədərolanhissəsınıqxəttkimigöstərilir.)

1)NəbiÖmərdənneçəsantimetrhündürdür?2)İsailəNəbininvəİsailəƏlininboylarınınuzunluqlarıfərqinitapın.3)ƏlininvəÖmərinboylarınınuzunluğu1,5m-dənnəqədərazdır?4)Dostlarınadlarınıboylarınınazalmasırasınagörəyazın.

3. Şəhlaxanımhəftəlikxərclərüçün150manatayırdı.Onun2günlük-bazarertəsivəçərşənbəaxşamıxərci45,85manat,3günlükxərci-çərşənbə,cüməaxşamıvəcüməgünüisəbundan

21,7manatçoxoldu.Şəhlaxanımınayırdığıpuldanhəftəninsonunanəqədərqaldı?

4. Süsənbirininqiyməti0,75manatolan2dəftəraldı.O,kassayabeşmanatlıqverdi.KassirSüsənənəqədərpulqaytarmalıdır?

5. Hərbirfiqurunyerindəkirəqəmimüəyyənedin.

1) 2)


Onluqkəsrlərhəyatımızda

1.

Təsəvvüredinki,sinifotağınıztəmirolunmalıdır.Sizölçmə-hesablamaişləriaparmalıvəlazımolaninşaatmateriallarınınmiqdarınımüəyyənetməlisiniz.Ölçmələrinnəticələrinionluqkəsrlərşəklindəyazın.Məsələn,birdivarınuzunluğu4m25smolarsa,bunu4,25mkimiqeydedin.Aşağıdakıməsələlərihəlledin.1)Tutaqki,sizin14,5myaşmaq(plintus)taxtanızvar.Butaxtalarsinfinizəçatarmı?2)Fərzedəkki,yaşmaqlareyniuzunluqdaolmaqla1,25mölçüdəsatılır.Sinfindöşəməsinəneçətaxtabütövlükləişlənər?Neçətaxtakiçikhissələrəkəsilməlidir?

2.

Avtomobilinbenzingöstəricisişəkildəkivəziyyətdəolduqdaonunçənində12,5lbenzinvardır.ƏqrəbEhərfininüzərindəolduqdaçənboş,Fhərfininüzərindəolduqdaisəbenzinlətamdoluolur.Avtomobilinçəninəqədərbenzintutur?

3. Ailəüzvlərinizinboyunusantimetrdəqiqliyiilə(yüzdəbirdəqiqliklə)ölçünvəbarqrafqurun.Partayoldaşınızınqurduğubarqraflamüqayisədəaşağıdakısuallaracavabyazın.1)ikiailədəənqısaboylukimdir?

2)Ənucaboylukimdir?3)Valideynlərləuşaqlarınboyfərqlərinitapın.

4. Aşağıdakıməsələlərdənhansınınhəlliüçünməlumatçatışmır,hansındaartıqməlumatverilmişdir?

1)Birtopparçadanəvvəlcə12,5m,sonraisə7,25msatıldı.Topdaneçəmetrparçaqaldı?

2)Günaybirkitaba2,45manat,birquturənglikarandaşa1,35manat,birpərgaraisəbirquturənglikarandaşdan0,45manatazpulödədi.Birpərgarınqiymətinitapın.

3)Ramizmebelquraşdırıcısıdır.O,işlədiyihərsaatüçün12,5manatəməkhaqqıalır.Ramiz15mebelquraşdırsa,nəqədərpulalar?


1. Qarışıqədədlərionluqkəsrlərəçevirin.Cəmivəfərqitapın.

2.Cəmionluqkəsrşəklindəyazın.

3.1)Onikitamyüzdəaltıədədiiləontammindəbirinfərqinitapın.2)Sıfırtammindədoqquzlasıfırtamonmindəaltınınfərqinitapın.

4. Onluqkəsrlərləyazınvəmüqayisəedin.

5.Ədədoxuüzərindəkihərflərinqiymətinəgörəifadələrinqiymətinitapın.

6.Bərabərsizlikləriödəyənbirneçəonluqkəsryazın.

7.Hərbiriyalnızbirdəfəiştiraketməklə4,6,0,3rəqəmlərininköməyiiləyazılmışvətələbolunanşərtləriödəyənonluqkəsrlərüzərindətapşırıqlarıyerinəyetirin.1)60-danböyükənkiçikonluqkəsrlə30-danböyükənkiçikonluqkəsrincəminitapın.2)4-dənkiçikənböyükonluqkəsrlə3-dənböyükənkiçikonluqkəsrinfərqinitapın.3)1-dənkiçikənböyükonluqkəsrivəənkiçikonluqkəsri

1310+8881000+2117100

16341000-59100

80+5+31010+4+0,2+0,01+0,006

5+410+710000,8+0,05+0,007

1)1-in110-nivə1-in11000ni

2)15dənə1100və135dənə11000

1)d-(a+b)2)7-(b+c+d)

3)(d-c)-(b-a)4)232100+(d-b-a)

1)2,3<A<2,4 2)B<2,01<A 3)B<9,99<A

mərtəbəqiymətlərinincəmişəklindəyazın.8. a

b=0,88olduğunagörəb-afərqiavəb-ninhansınaturalqiymətlərindəənkiçikolar?

Onluqkəsrlərinvurulması

Onluqkəsrinnaturalədədəvurulması:1,31·4=n1.Vurmaəməlivergülünəzərəalmadannaturalədədlərdəolduğukimiyerinəyetirilir.2.Hasildəvergüldənsonrakırəqəmlərinsayıonluqkəsrdəkivergüldənsonrakırəqəmlərinsayıqədərolmalıdır.Rəqəmlərsağdansolasayılırvətamhissəkəsrhissədənvergülləayrılır.Onluqkəsri10-a,100-ə,1000-əvəs.mərtəbəvahidinəvurmaqüçünvergülüuyğunolaraqsıfırlarınsayıqədər(1,2,3vəs.rəqəm)sağasürüşdürülür.Onluqkəsrinvergüldənsonrakırəqəmlərininsayımərtəbəvahidlərindəkisıfırlarınsayındanazolduqdaisəhasilinsonunaçatışmayanrəqəmlərinsayıqədərsıfırlaryazılır.1,15·10=11,51,15·1000=11501. Toplamaəməllərinivurmaəməliiləəvəzedinvəhasilitapın.

2. Hasilitapın.

3.ndəyişəninəeləqiymətverinki:1)n·22hasili80-85intervalmdaolsun;2)35·n

hasili110-130intervalmdaolsun.4. Cədvəldə4işçininhəftəlikişsaatıvəhərsaatüçünaldığıəmək

haqqıverilmişdir.İşçilərin1həftədəki1saatlıqəmək

0,7+0,7+0,7+0,7

11,2+11,2+11,2+11,2

1,19+1,19+1,19+1,19+1,19

4,253+4,253+4,2535·18,60,095·20

0,35·162,345·1000

0,14·20400·3,2

adı işsaatları haqqı(manatla)Rəhim 32 4,60Cabir 28 5,25Həcər 36 3,80Dilarə 40 8,25

1)Rəhimhəftədənəqədərpulqazanır?Bu,Həcərinqazandığıpuldannəqədərçoxdur?2)“Dilarənin1həftədəqazandığıpul300manatdançoxdur”fikridoğrudurmu?3)İşçilərgündə8saatdanartıqişlədiklərihərsaatüçün2dəfəçoxəməkhaqqıalırlar.Cabirnövbəti5günlükişhəftəsindəhərgün11saatişləsə,nəqədərpulqazanar?

5. Günelin21,55manatpuluvar.ElgününpuluGünelinpulundan2dəfə,AytəninpuluisəGünelinpulundan3dəfəçoxdur.Onlarpullarınıbiryerəyığsalar,100manatdannəqədərçoxolar?


Onluqkəsrinonluqkəsrəvurulması:Onluqkəsrlərinvurulmasınınaturalədədlərdəolduğukimisətirvəsütunlarınsaymagörəmodelləşdirək.0,5·0,9=n1)10·10xanalıbirşəbəkəçəkək.0,5vuruğunauyğunolaraq10sətirdən5-nimavixətləayıraq.Buxanalarbirincivuruğauyğundur.2)0,9ədədinəuyğunolaraq10sütundan9-nusarıxətləayıraq.Buxanalarikincivuruğauyğundur.3)100xanadan45-iortaqhissəyədüşürvəbuhissənirəngləyək.Rənglihissəşəbəkənin0,45hissəsinəuyğundur.

0,5·0,9=0,45Vurmaəməlivergülünəzərəalmadannaturalədədlərdəolduğukimiyerinəyetirilir.Hasildəvergüldənsonrakırəqəmlərinsayıonluqkəsrlərdəkivergüldənsonrakırəqəmlərinsaylarınıncəmiqədərolmalıdır.Rəqəmçatışmadıqdahasilinqarşısınaçatışmayanrəqəmlərinsayıqədərsıfırlaryazılırvəvergülqoyulur.Buhaldatamhissəsıfırolur.Onluqkəsri0,1;0,01;0,001-əvəs.vurmaqüçünvergülüuyğunolaraqbir,iki,üçvəs.rəqəmsolaköçürməklazımdır.Məsələn,4·0,01=0,04.Buədədlərəvurmadankiçikölçüvahidiniböyükölçüvahidinəçevirərkənistifadəedilir.Məsələn,4sm=0,04m15q=0,015kq

1.2. 1)1mm;5

mm;45mmneçə

Hasilitapın.

1,2·3,21,14·

3,5·1,28,6·

2,17·0,01

24·0,1

800·0,0010,8·

santimetrdir?1sm;27sm;128smneçəmetrdir?1dm;8dm;96dmneçəmetrdir?2)1q;15q;125qneçəkiloqramdır?

3. Hansıhasiltamədəddir?Bunuəvvəlcədənnecəbilməkolar?

4.Cədvəldəgünərzindəatelyedətikiləngeyimlərhaqqındaməlumatverilmişdir.

Adı Sayı Birgeyimüçünsərfolunanparça(m)

1mparçanınqiyməti(manat)

Köynək 8 1,25 4,6Ətək 14 0,85 12,25Don 6 1,35 18,8

Pencək 5 1,85 21,21)Hərgeyimüçüncəminəqədərparçaişlədilmişdir?2)Hərgeyiminparçasınacəminəqədərpulxərclənmişdir?3)(5·1,85)·21,2=(5·21,2)·1,85yazılışıvurmanınhansıxassəsiniifadəedir?Buifadəninqiyməticədvələgörəhansıməlumatauyğundur?

0,9 0,01 0,11

4,8·0,41,5·2

11,5·0,612,5·0,4

4,5·43,2·0,5

2,5·43,5·0,4

Onluqkəsrlərinvurulması.

Məsələhəlli:1)20kq-ın310hissəsinəqədərdir?Bunutapmaqüçün20ədədini10-abölüb3-əvurmalıyıq:(20:10)·3=6(kq).Bu,həmçinin20-ni0,3-əvurmaqdeməkdir:20·0,3=6(kq)

1. Adilin50manatpuluvaridi.O,pulunun0,75hissəsiniŞamaxıyagəzintizamanıxərclədi.Adilinnəqədərpuluqaldı?

2. 1)Nailəkiloqramı1,8manatdan1,75kqlobyaaldı.Nailəlobyaüçünneçəmanatödədi?

2)1,5kqqozun0,45hissəsipaxlavaya,0,25hissəsitorta,0,15hissəsiçaysüfrəsinə,qalanıisələvəngiyəişlədildi.Hərbirhaldanəqədərqozləpəsiişlədildi?

3)8,5mparçanın0,4hissəsindənşalvar,0,2hissəsindənətək,0,3hissəsindənisəköynəktikildi.Parçadannəqədərqaldı?

4)inşaatçılar335kmyolun1,75km-dəbərpaişlərinibaşaçatdırmışlar.Yolundahaneçəkilometrindəbərpaişləriaparılmalıdır?

3. Sinoptiklərinverdiyiməlumatagörə,yayaylarındaAzərbaycanınərazisindəhavalarquraqkeçir.HəttayağıntınınbolluğuiləseçilənLənkəran-Astarazonasındabudövrdəyağıntınınmiqdarıilliknormanın0,05-0,15hissəsinitəşkiledir.Buzonaüçünillikyağıntınorması1750mmolarsa,yayaylarındayağıntınınmiqdarınıgöstərənədədlərhansıintervaldadəyişər?

4. Bankməzənnəsinəgörə:-1dollar1,50manatolarsa,buməzənnəilə25$neçəmanatolar?-1türklirəsi0,54manatolarsa,buməzənnəilə8türklirəsineçəmanatolar?Cavabıyüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın.

5. 15·0,65hasilinəaid2müxtəlifməsələqurun.Məsələlərdənbiriədədəgörəhissənintapılmasına,digəriisəümumikütlənin,qiymətin,sayınvəs.tapılmasınaaidolsun.

Qruplarlaiş6. Hərbirqrupeynionluqkəsrlərimümkünqədərçoxvariantda

olmaqlaikivuruğunhasilişəklindəifadəedir.Məsələn,0,24kəsrini:0,6·0,40,8·0,31,2·0,22·0,123·0,084·

0,06Qruplar0,48;0,36;0,64vəs.seçəbilərlər.


Hasilintəqribiqiymətininhesablanması.Təxminetmə.1)Onluqkəsrlərbirdənböyükdürsə,vuruqlantamhissəyəyaxınolantez(vəyaşifahi)hesablamağaköməkedənvuruqlarlaəvəzetməkləhasilintəqribiqiymətinitəxminetməkolar:23,45·28,87≈600—►20·30=6002)Vuruqlarbirdənkiçikolarsa,onlarıondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlahasilintəqribiqiymətinitəxminetməkolar:0,385·0,618≈0,24—►0,4·0,6=0,24

1. Vuruqlarıyuvarlaqlaşdırmaqlahasilintəqribiqiymətinişifahitapın

2.Nərgizinaylıqmaaşı448manatdır.O,sentyabrayındanbaşlayaraqhəraymaaşının0,22hissəsinəqənaətetməyiplanlaşdırır.Nərgiziyulayıdadaxilolmaqlatəxminənnəqədərpulaqənaətedəbilər?Əvvəlcəcavabıtəxminedin.Təxminlərinizlədəqiqhəllinizarasındakıfərqiyoxlayın.Hansıhesablamalarınnəticəsidəqiqnəticəyədahayaxınolar:448-ionluqlara,yoxsayüzlüklərəqədəryuvarlaqlaşdırsanız?

3. Müqayisəedin.

4.Cavablarıyüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın.1)Bankınməzənnəsinəgörə1$31,375rubl(Rusiyapulvahidi)olarsa,turist40$-ıneçərubladəyişər?2)Bankınməzənnəsinəgörə1türklirəsi-0,4169manatolarsa,100türklirəsineçəmanatdır?3)Bankda48,25hindrupisi1$-adəyişdirilərsə,55$təxminənneçərupiolar?4)1funt-sterlinq(BöyükBritaniyapulvahidi)-2,4398manatdır.

13·0,4728·9,874,46·380,424·0,18

0,21·4,9610,64·31,92·4934,19·19

4·3,890,75·150,17·0,750,81·0,299

14,2·2,9 3,7·8,60,18·0,3 0,09·0,2150,6·0,7 0,3·1,3

0,4·0,5 2·0,214·0,6 1,2·20,4·0,7 1,3·0,2

30funt-sterlinqtəxminənneçəmanatolar?5. Verilənədədlərdənhərflərəuyğungələniniseçin.

12 1,2 120 1,02 0,4·n=4,80,1·m=12 5·k=5,1 8·l=9,6


Hasilinmərtəbələrinəsıfrınyazılması:0,14·0,3=n

1.Vurmaəməlivergülnəzərəalınmadannaturalədədlərdəolduğukimiyerinəyetirilir.2.Vuruqlardakıvergüldənsonrakırəqəmlərsayılır.3.Hasildəalmanədədinsolunasıfırlaryazılmaqlarəqəmlərinsayıbusayatamamlanırvəvergülqoyulur.

1. Vurmaəməlləriniyerinəyetirin.2. 1)

Tısbağasaatda0,13kmyolgedir.Tısbağa0,04saatdanəqədəryolgedər?

2)BirCD-ninkütləsi0,02kq-dır.25CD-ninkütləsinəqədərdir?3. 1)Müqayisəedin.

4.1)Bəhramdeyirki,0,08onluqkəsri0,4onluqkəsrindənböyükdür,çünki8ədədi4-dənböyükdür.Siznecədüşünürsünüz?Bəhramınfikrinəmünasibətinizibildirin.2)Ayişədeyirki,0,25•0,04hasilindəvergüldənsonradördrəqəmolmalıdır.Mehdideyirki,vergüldənsonraikirəqəmolmalıdır.AyişəvəMehdininfikirlərinəmünasibətiniziyazılışəkildəbildirin.

5. 1)Sahibkar3-cünövalmanınkiloqramını0,15manatatədarükməntəqəsinətəhvilverir.O,aldığıpulun0,6hissəsininəqliyyata

0,07·0,30,31·0,30,05·0,030,07·0,13

0,03·0,055·0,0080,009·70,42·0,3

0,38·0,020,014·0,040,18·0,090,75·0,05

0,03•0,02 0,3•0,20,4•0,002 0,04•0,020,8•0,04 0,16•0,002

0,09•0,8 0,09•0,080,04•0,9 0,04•0,090,7•0,07 0,07•0,07

vədigərxərclərəsərfedir.Sahibkar15ton3-cünövalmadannəqədərgəlirəldəedər?2)AlmailədoluyeşiklərinüzərindəBrutto:24,5kq,Netto:22,2kqyazılarıvar(Brutto-qablabirlikdəkütlə,netto-qabsız-təmizkütlədir).1kqyükündaşınmahaqqı0,04manatdır.Sahibkar25yeşikalmanınbirkiloqramını1,25manatasatdı.Daşınmaxərciniödədikdənsonraonunnəqədərpuluqalar?


1. 1)Birparabüzəninkütləsi2,1qolarsa,100parabüzəninkütləsinəqədərolar?2)Birsincabınkütləsi53,75qolarsa,50sincabınkütləsinəqədərolar?3)Birinəyinkütləsi145,8kqolarsa,6inəyinkütləsinəqədərolar?

2. SəbinəvəSeymurikiqrupunliderləridir.Hərbiriəlindətutduğuədədidigərqrupunüzvlərinəmüxtəlifformalardasöyləyirlər:Səbinə:1,2ilə2,5hasilindən12,2ilə10,4-ünfərqiniçıxsaq,alınanədədin0,35hissəsibukartdakıədədəbərabərolar.Seymur:0,4ilə0,02hasilini100dəfəartırıbnəticədən0,222çıxsaq,alınanədədməniməlimdəkiədəddən5dəfəazolar.SəbinəninvəSeymurunəlindəkikartlardahansıədədləryazılmışdır?

3. Hərflərəuyğunədədlərimüəyyənedinvəifadələrinqiymətinitapın.

4.Vurmaəməlləriniyerinəyetirin.

5.CədvəldəBakışəhərindəəhalininillərəgörəsayıverilmişdir.Əhaliartımınıillərüzrəmüəyyənedinvəcədvəlitamamlayın.Nəticələriədədinstandartyazılışıiləifadəedin.Məlumatlarwww.azstat.orgsaytındangötürülmüşdür.Bakışəhəriüzrəəhalininartımsayınındəyişməsi(minnəfər)

İllər 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Əhalininsayı 1889,01914,41942,51972,02005,62039,42064,6İləzindəümumi 20,8 25,4

a)

1)a·e-(d-b)·c2)(8-d-a-b-c)·(e+1,5)

b)

1)l·m-h·k·f2)(m-k)·(l-h)+f

0,043⋅100,043⋅1000,043⋅1000

0,07⋅250,07⋅0,250,07⋅0,025

1,205⋅3612,05⋅36120,5⋅36

artım

6.Hasarçəkməküçünaralarındakıməsafə4,5molmaqlabağıneniüzrə8,uzunluğuüzrə12dirəkbasdırılmışdır.Bağınölçülərinitapın.Məsələnişəkilçəkməkləhəlledin.

1914,4-1889,0=25,4 25,4min=25,4·1000=25400

Onluqkəsrinnaturalədədəbölünməsi

1.Hərbölməaddımınınnəticəsiolaraqqismətinuyğunmərtəbəsinəbirrəqəmyazılır.2.Tamhissəninbölünməsindənalmanrəqəmlərqismətdətamhissəninmərtəbələrinəyazılır.Bölünənintamhissəsiböləndənkiçikolduqdaqismətsıfırtamlabaşlayır.3.Tamhissədənalmanqalıqkəsrhissəninmərtəbəvahidlərinəəlavəedilirvəbölməəməlidavametdirilir.4.Kəsrhissəyəuyğunhərbirbölməaddımınınnəticəsiolaraqqismətinkəsrhissəsininuyğunmərtəbəsinəbirrəqəmyazılır.Diqqət!Onluqkəsri10-a,100-ə,1000-əvəs.bölməküçünvergülüuyğunolaraqsıfırlarınsayıqədər(1,2,3və.srəqəm)solasürüşdürmək,rəqəmlərçatmadıqdaisəsoldansıfırlarəlavəetməklazımdır.

1. Hərsütundakibirincimisalıhəlledin,digərinincavabınıbirbaşayazın.Vurmaəməlininköməyiiləyoxlayın.

2. y=x:3vəy=x:6

münasibətinəuyğuncədvsqurun.Buradax-inqiymətlərionluqkəsrlərdir.Naturalədədlərinbölünməəlamətlərindənistifadəedin.

3. Hansıqismətdahaböyükdür?

3.66:103.66:100

32,7:332,7:30

12,4:412,4:40

14,4:814,4:80

1,96:71,96:70

Nümunə:y=x:2 y=x:2x 2,64 6,84 0,48 0,26y 1,32 3,42 0,24 0,13

3. Hansıqismətdahaböyükdür?

4.1)Avtomobil3saata184,5kmyolgetdi.Avtomobilinsürətiortahesablasaatdaneçəkilometrdir?2)Könül4rənglikarandaşa1,22manat,3qarakarandaşa1,02manatpulverdi.Könülbirkarandaşaortahesablanəqədərpulverdi?

5. Şahmarikiyarışdacəmi10,8balyığmışdır.Birinciyarışdatopladığıbalikinciyarışdatopladığından2,4balazdır.Şahmarhəryarışdaneçəbaltoplamışdır?


1)558:92)0,724:10

55,8:90,724:100

5,58:972,4:1000

0,558:97,24:1000

4x=2,812,5:x=5

8x=0,240,75:x=3

10x=0,040,01:x=10

Onluqkəsrinnaturalədədəbölünməsi

Bölünəninsonunasıfırəlavəetmə:1.Bölməəməlionluqkəsrinnaturalədədəbölünməsiqaydasıiləqalıqböləndənkiçikolanaqədərdavametdirilir.2.Sonrabölməəməlibölünəninsonunasıfırlaryazılmaqlaqalıqdasıfıralmanaqədər(mümkünolarsa)davametdirilir.3.Hərəlavəolunansıfrauyğunqismətəbirrəqəmyazılır.Sıfırlarbölünəninsonunadeyil,birbaşaqalığınsonunayazılmaqladabölməəməlidavametdiriləbilər.

1.

Bölməəməlləriniyerinəyetirin.Vurmaəməlininköməyiiləyoxlayın.

2. Nümunəyəuyğunolaraqadikəsrlərionluqkəsrlərlə2üsullaifadəedin.“İstəniləndüzgünkəsrionluqkəsrləyazdıqdatam

hissəsıfrabərabərdir”fikridoğrudurmu?

3.İfadələrimüqayisəedin.

3:416:3212,2:4

42:8,42,4:811:44

8,6:5112,4:59:25

4:8 2,7:6 14:8 5:4 6:8 12,6:18

4.Alıcı4kqqəndüçün3,4manatpulödədi.Qəndin1kq-nınqiymətinitapın.

5. Rənglixanalarauyğunədədlərimüəyyənedinvəcədvəlitamamlayın.

6.m=6,2;n=5;p=9;r=15,3olduğunagörəaşağıdakıifadələrinqiymətinihesablayın.

0,6:5 1,2:100,4:8 0,6:8

0,24:6 0,19:51,1:4 7:25

4:16 0,75:56,2:5 10:8

y=x:5x 1,2 0,48 4,03y 1,35

y=x:6x 24,75 0,9y 0,42 3,02

m-pn

(r-m):n pn+m

Onluqkəsrəbölmə

1.4:0,2=n.Düzbucaqlılannköməyiiləmodelləşdirək.Dörddüzbucaqlıçəkəkvəhərbirini10bərabərhissəyəböləkvəhissələriiki-ikiayıraq.Yəni4tamdaneçə0,2olduğunumodeləgörətapmaqolar:onlarınsayı20-dir.

4:0,2=20Yoxlama:20·0,2=42.8:0,25=n25100=14Bu,həmdə8-dəneçədənə14olduğunutapmaqdeməkdir.1tamda-4dənə14,8tamdaisə8•4=32dənə14olacaq.

1. Bölməəməllərinimodellətəqdim

edin.Həllivurmaəməlininköməyiiləyoxlayın.

2.1)6mlenti0,5m-likkiçikhissələrəböldülər.Neçəhissəalındı?2)Əncircemibişirməküçünhər1kqəncirə0,5kqşəkərtozuəlavəedilir.4kqşəkərtozundanneçəkiloqraməncircemibişirməkolar?

3. Şəkildəhansıbölməəməlimodelləşdirilmişdir?

4.Radioverilişisaat12:00-dan14:00-dəkdavamedir.Hər0,5

Deməli,8:0,25=32Yoxlama:32·0,25=8

8:0,4 3:0,2 5:0,5 2:0,5

a)4:0,25=16 b)4:0,2=20 c)4:0,4=10

4.Radioverilişisaat12:00-dan14:00-dəkdavamedir.Hər0,5saatdanbirefirədinləyiciqoşulurvəsuallaradüzgüncavabverməkləhədiyyələrqazanır.Verilişboyuneçədinləyicininhədiyyəqazanmaqşansıvar?

5. Qismətinbölünənvəböləndənasılıolaraqdəyişməsihaqqındafikriniziyazın.

6.Bankhər0,5saatdanbirpulunməzənnəsihaqqındaməlumatalır.1)Bankməzənnəhaqqında8saatərzindəneçədəfəməlumatalar?2)Bankməzənnəhaqqındaartıq6dəfəməlumatalmışdır.Bankneçəsaatişləmişdir?

1)3:0,25 4:0,25 5:0,25

2)6:0,1 6:0,2 6:0,5

Onluqkəsrinonluqkəsrəbölünməsi

Onluqkəsrionluqkəsrəbölməküçünbölünənvəböləneləmərtəbəvahidinəvurulurki,bölənnaturalədədəçevrilsin.Bundansonranaturalədədəbölməəməliyerinəyetirilir.2,54:0,4,bölənvəbölünəni10-avuraq.

bölməəməli25,4:4kimiyerinəyetirilir.Onluqkəsri0,1-ə,0,01-ə,0,001-əvəs.ədədlərəbölməküçünbölünəndəvergülüuyğunolaraq1,2,3vəs.rəqəmsağasürüşdürmək,rəqəmlərçatmadıqdaisəsağdansıfırlarəlavəetməklazımdır.Məsələn,15,2:0,01=1520


2.Bölməəməlləriniyerinəyetirin.Qismətindəyişməsinəgörəfikirləriniziyazın.

3.1)Cədvəldə4işçininhəftəlikmaaşıvəişsaatlarıverilmişdir.Birsaatlıqmaaşıgöstərənsütunəlavəetməkləcədvəlitamamlayın.

İşçilər Həftəlikişsaatları

Həftəlikmaaş(manat)

Əhməd 25 57,5İlqar 36 124,2Mahmud42 178,5

0,9:1,87,2:0,08

0,84:4,20,75:0,5

2,4:0,68,4:0,05

0,16:0,40,42:1,4

7.2:107.2:0,1

0,42:1000,42:0,01

5,54:10005,54:0,001

Azər 35 122,52)Həftəlikmaaşınümumiməbləğinin550manatdançoxolmamasışərtiləişsahibinövbətihəftədahabirnəfəriişəgötürməyiplanlaşdırır.Cədvəldəverilmişişsaatlarıvəmaaşlarsaxlanılmaqla,5-ciişçi25saatişləyərsə,onunbirsaatlıqmaaşınəqədərolar?Nəticəniondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın.

4. 1)Kitabbağlamasınınhündürlüyü85,5sm-dir.Birkitabınqalınlığı2,25sm-dir.Bağlamadaneçəkitabvar?2)Ensiklopediyanınqalınlığı5,5sm-dir.Dərsliyinqalınlığı2,2sm-dir.Ensiklopediyadərslikdənneçədəfəqalındır?3)Uzunluğu1,25molanlent4bərabərhissəyəbölündü.Hərbirhissəninuzunluğunəqədəroldu?Cavabıyüzdəbirlərəqədəryuvarlaqlaşdırın.

Onluqkəsrlərinbölünməsi.

1. Əməlləriyerinəyetirin,nəticələrimüqayisəedin.Fikirləriniziyazın.

2.Bölməəməlləriniyerinəyetirin.


4.1)Birkiloqrampendirinqiyməti4,8manatdır.0,25kqpendiralanalıcınəqədərpulödəməlidir?2)Birkiloqrampendirinqiyməti4,5manatdır.Pendirüçün1,26manatödəmişalıcınəqədərpendiralmışdır?100qpendirüçünalıcınəqədərpulödəyər?3)500səhifəlikkitabınqalınlığıüzqabığınəzərəalınmadan8sm-dir.Birsəhifəninqalınlığıneçəmillimetrdir?Təxminənneçəsəhifə1mmqalınlığındaolar?4)Birkitabınkütləsi0,75kq-dır.Kütləsi30kqolanbağlamadaneçəkitabvar?

5. Dəftərxanaləvazimatısatılandükanda24,75manatdanalınmışdəriqovluqlar32,5manatasatılır.Dükansahibiqovluqlarınsatışından124manatgəlirəldəetmişdirsə,neçəqovluqsatılmışdır?

6. Aşağıdaverilmişməlumatlaravətorbanınüzərindəkiyazılaragörəhərbirtorbadahansıərzağınolduğunumüəyyənedin.

-Torbada14kqlobyavar.-Torbada9

0,96:0,10,96·10

1,24:0,011,24·100

12,84:0,00112,84·1000

2,94:1,41,775:2,51,68:1,64,44:3,2

14,8:0,0214,8:0,214,8:214,8:20

5,75:1,155,75:0,1155,75:11,55,75:115

1)1,25:x=0,125 2)3,5:x=0,035 3)0,04·x=1,28

20kqnoxudvar.-Torbada12kqdüyüvar.

7. 5 sinifşagirdlərihəftəsonuZaqatalayagetməyiplanlaşdırırlar.Buməqsədləonlarınhərbiri12manatpulverdi.Turizmagentliyiisəsəfərxərclərini415manatməbləğindəhesabladı.Zaqatalaya25şagirdgedərsə,onlarınhərbiridahanəqədərpulverməlidir?

a

Onluqkəsrlərinbölünməsi.Məsələhəlli

Məsələ.Səbinəninüzərindənhoppandığıipin0,75hissəsi1,35m-dir.Buipinuzunluğuneçəmetrdir?

1-ciüsul 0,75=34

1hissə 1,35:3=0,45(m)4hissə 0,45·4=1,8(m)2-ciüsul 1,35:0,75=1,8(m)

1. Məsələləritam-hissəmodeliçəkməkləhəlledin.1)Şamilinpulunun0,75hissəsi21manatdır.Şamilinnəqədərpuluvar?2)Lalə21manatpulunun0,75hissəsinixərclədi.Onunneçəmanatpuluqaldı?3)Aydındeyirki,0,25hissəsi12olanədəditapmaqüçün12-ni4-əvurmalıyıq.Bufikirdoğrudurmu?Cavabınızıyazılıolaraqəsaslandırın.

2. Bağın5,2mx6,5mölçüdəolanhissəsindəgöyərtiəkilmişdir.Göyərtiəkilənsahəbütünbağın0,4hissəsinitəşkiledir.Bubağınümumisahəsinəqədərdir?

3. Verilənhissələrinəgörətapın:

4.Nümunələriaraşdırın,qismətişifahiolaraqtəxminedin.5. 16-nınbirədədləhasili16-dankiçikədədəbərabərdir.İkinci

1)0,15hissəsi34,5olanədədi2)0,5hissəsi45olanədədi

3)0,25hissəsi194olanədədi4)0,8hissəsi9olanədədi

vuruqhaqqındadeyilmişhansıfikirdoğrudur?a)sıfırdırb)birdənböyükdürc)sıfırdanböyük,1-dənkiçikdir

6. Ölçüləri5,2mx16,2molanbağ4bərabərhissəyəbölünmüşdür.Hərhissəninsahəsitəxminənnəqədərdir?Təxminihesablamanınecəapardığınızıyazın.Məsələyəuyğunşəkilçəkin.

7. 8,5manatı4nəfərarasındabərabərbölsələr,hərbirinənəqədərpuldüşər?Aşağıdakıcavablardanhansınıseçməkdahadoğrudur?a)hərbirinə2manatdüşər;b)hərbirinə2manatdanbirazçoxdüşər;c)hərbirinə2manatdanbirqədərazdüşər.

28,6:3,1156,5:2812,7:0,46

45,24:0,7843,27:0,4814:8,44


1. Birqrupda4idmançıvaridi.İdmançılarınkütləsiortahesabla68,7kq-dır.Qrupadahabiridmançıgəldivəortakütlə66,8kqoldu.Yenigələnidmançınınkütləsinitapın.

2. 1:1000miqyasıiləçəkilmişplandadüzbucaqlıformadaolanbirsahənineni28,5sm,uzunluğu36,5sm-dir.Busahəninrealölçülərinəqədərdir?

3. 1)Birədədi0,15-əvurubhasildən0,5çıxsanız,fərq1olar.Buhansıədəddir?2)Birədəddən0,12çıxıbfərqi100-əböldükdəqismətdə0,004alınır.Buhansıədəddir?

4. 1)Kamilpulununəvvəlcə0,35hissəsini,sonraisə0,25hissəsinixərclədi.Kamilin8manatpuluqaldı.Onunəvvəlcənəqədərpuluvaridi?2)Birqutudabirdəfəlikdəmləməküçün20paketçayvar.Elnarədeyirki,o,paketlərin0,75hissəsiniişlətmişdir.Qutuda5paketçayqalmışsa,Elnarəninfikridoğrudurmu?

5. Ölçüləri2,7mx4,5molanmətbəxinqapısı2,2mx0,8mölçülərindədir.Mətbəxindivarlarınavurulanhaşiyəninuzunluğunəqədərolar?

6. Əvvəlcəqisməti1-dənböyükolanmisallarıseçin,sonraisəhəlledin.

7.Hesablayın.

8.Rəhim2qutuçayaldıvə2,85manatpuluartıqqaldı.Rəhimdaha1qutuçayalmaqistəsə,1,75manatpuluçatmaz.Rəhiminnəqədərpuluvar?

9. Əməlləriyerinəyetirin.

10.Sənandeyirki,8manatı6nəfərarasındavəya16manatı12nəfərarasındabərabərböləndəonlarınhərbirinəeyni

19,44:16,243,56:48,4

24,75:27,542:28

26,04:12,412:48

0,03·0,5 5·0,008 0,004·0,04 0,45·0,3

24-(5,418+8,05):(2,43+2,12)(10-8,125):0,25-0,225

0,04·2,15+0,005·0,126:0,25+23,5:0,5+0,15:30

miqdardapuldüşür.O,fikrinikəsrlərinbərabərliyi816=1612iləizahedir.Valehisəonunlarazılaşmırvəfikrini8:6=1q2və16:12=1q4yazılışlarıiləizahedir.Kiminfikridoğrudur?


1. 1)Sərdarbazargünüözüüçünalış-verişetdi.O,kitablara14,85manatpulxərclədi.Buonunxərclədiyipulun0,25hissəsinitəşkiledir.Sərdaralış-verişənəqədərpulxərclədi?

2)Leylaçantaaldıqdansonraonun45manatıqaldı.Bu,onunbütünpulunun0,6hissəsiidi.Leylaçantanıneçəmanataaldı?

3)Mehribanimtahansuallarının24-nüöyrəndi.O,hələsualların0,8hissəsinidəöyrənməlidir.Mehribancəmineçəimtahansualıöyrənməlidir?


3.Birportağalınkütləsibiryemişinkütləsinin0,05hissəsiqədərdir.Birportağalınkütləsi0,25kqolarsa,1yemişinkütləsinəqədərolar?


5.Adikəsrlərionluqkəsrlərəçevirməkləifadələrinqiymətinitapın.

6.420və360ədədlərininyüzdəbirhissələrinincəmini14-lə46-nıncəmininyüzdəbirhissəsinəbölün.

7. İkiədədinhasili24,6-dır.Vuruqlardanbiri0,2dəfə,digəriisə4,5dəfəartırıldı.Yenihasilitapın.

8. Futbolyarışlarınıizləməküçünstadionahəftənincüməgünü24,8min,şənbəgünü36,6mintamaşaçı,bazargünüisəbuikigündəgələntamaşaçılarınümumisayınınyarısıqədərtamaşaçıgəldi.Bazargünüstadionaneçənəfərtamaşaçıgəlmişdi?

0,1·x=0,090,1·x=0,05

0,3·x=0,210,2·x=0,02

x·0,6=0,540,9·x=0,81

4,27+2,15-1,245:58,5-4,5:2+0,75

(3,248:4)-0,0930,08·0,9+0,27

46:8-2,59:5-0,5:2

1)2710-17100-31100

2)43100-128

1000

3)310-25100


1.

Modelhansıikiədədinhasiliniəksetdirir?2. Mağaza

oyuncaqlarınsatışıüzrəkampaniyakeçirir.Birtopunqiyməti0,3manatdır,2topalan0,45manat,3topalan0,6manatödəyir.Güzəştbuqaydailədavametsə,8topalanmüştərineçəmanatödəməlidir?Bumüştəriüçünbirtopneçəmanatabaşagəlir?

3. Aytəndeyirki,həyətlərindəyeniəkdikləricökəağacıgündə0,005mböyüyür.İndiağacınhündürlüyü0,75m-dir.100günsonrabuağacınhündürlüyünəqədərolar?

4. Hərbirində15,25qzəncəfilolanbağlamalarkiçikqutulara,buqutularisəböyükqutularayerləşdirilmişdir.Hərkiçikqutuda100bağlama,hərböyükqutudaisə10kiçikqutuvar.Birböyükqutudanəqədərzəncəfilvar?

5. 9,87•n=9870tənliyindən-ninqiymətihansıədədəbərabərdir?

6.42,5:20qismətihaqqındadeyilmişhansıfikirdoğrudur?a)2-dənbirazböyükdürb)2-dənbirazkiçikdirc)20-dənbirazkiçikdir.


8.İfadələrinqiymətinitapın.


10.Aşağıdakıonluqkəsrlərdənhansı1225adikəsrinəbərabərdir?

11. 3,79·4,85hasilininqiymətinihansıhasiləgörətəxminetmək

1)0,3·0,52)30·50

3)3·54)0,3·5

a)n=100 b)n=0,1 c)n=1000

0,65:10 1,46:100 2,957:0,001

16,72:0,001

(0,004+0,16+1,02):2 0,015·100-45,12:100

1)0,25+x=1,2 2)9-x=83,25 3)x:8,5=90,1

a)0,25 b)0,12 c)0,48

11. 3,79·4,85hasilininqiymətinihansıhasiləgörətəxminetməkdahadoğruolar?

12.Fermer2000m sahəyəüzümtingləribasdırmağıplanlaşdırır.O,şənbəgünübusahənin0,5hissəsinə,bazargünüisə14hissəsinətinglərbasdırdı.Fermerdahanəqədərsahədətingbasdırmalıdır?

a)4·4 b)3·4 c)4·52

IVFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Konqruyentfiqurları;Bucaqlarıölçməyivəverilənölçülərdəbucaqlarıqurmağı;Üçbucaqlarıbucaqlarınavətərəflərinəgörəfərqləndirməyivəadlandırmağı;Üçtərəfininuzunluğuməlumolanüçbucaqlarıqurmağı;İkitərəfininuzunluğuvəbunlararasındaqalanbucağıməlumolanüçbucaqlarıqurmağı;Müxtəlifçoxbucaqlılarıqurmağı;Çevrə,dairə,radius,diametr,vətər,mərkəzibucaqanlayışlarınışəkillər,modellərüzərindətəqdimetməyi;Müstəvifiqurlarındönmə,əksetmə,sürüşməhərəkətlərinəgörəəvvəlkivəyenivəziyyətinimüəyyənetməyi;Simmetriyanınmüxtəlifnövlərini-oxvəfırlanmasimmetriyalarınışəkillərüzərindəmüəyyənetməyi;Fəzafiqurlarınıtillərinin,təpələrininvəmüstəviüzlərininsaymagörəfərqləndirməyi;Fəzafiqurlarınınaçılışşəkilləriniçəkməyivəaçılışşəkillərindənfəzafiqurlarınıkonstruksiyaetməyi;Düzbucaqlıprizmanın,kubunsəthininsahəsinivəhəcminihesablamağı.

Müstəvi,düzxətt,şüa,parça.

Müstəvihissəşüşəninüzü,sakitgöldəsuyunüzü,vəs.kimitəsəvvüredilir.Müstəvisonsuzdur.Müstəvinöqtələrdənibarətdir.ŞəkildəmüstəvivəonunüzərindəkiAvəBnöqtələrigöstərilmişdir.İkinöqtədənyalnızbirdüzxəttkeçir.Düzxəttinhissəsinitarımdartılmışsimkimitəsəvvüretməkolar.Düzxəttsonsuzdur,nəbaşlanğıcı,nədəsonuvar.Düzxəttmüstəviniikihissəyə(yarımmüstəviyə)ayırır.Birnöqtədənsonsuzsaydadüzxəttkeçirməkolar.Müstəviüzərindəikimüxtəlifdüzxəttyabirnöqtədəkəsişir,yadakəsişmirlər.Kəsişməyəndüzxətlərəparaleldüzxətlərdeyilir.adüzxəttiiləbdüzxəttininparalelliyiaIIbkimiyazılır.Düzxəttüzərindəbirnöqtəgötürsək,ohəmindüzxəttiikihissəyə-şüayaayırır.Onöqtəsişüanınbaşlanğıcıdır.

Düzxəttinikinöqtəsiarasındaqalanhissəsiparçaadlanır.İstənilənikinöqtəniyalnızbirparçailəbirləşdirməkolar.Parçanınuclarıdaparçayaaiddir.ABparçasınınuzunluğuAvəBnöqtələriarasındakıməsafəadlanır.Parçalarıuzunluqlarınagörəmüqayisəetməkolar.

1. Dəftərinizdəüçnöqtəqeydedinvəonlarınistənilənikisindəndüzxəttkeçirin.Neçədüzxəttalındı?Müxtəlifhallarabaxın.

2. Müstəviüzərindəikikəsişəndüzxəttçəkin.Müstəvineçəhissəyəayrıldı?

3. İkiparaleldüzxəttçəkin.Budüzxətlərmüstəvinineçəhissəyəayırır?

4. Şəkildəneçəparçagöstərilmişdir?

5.Dəftərinizdəbirdüzxəttçəkin.BudüzxəttüzərindəeləüçA,BvəCnöqtələrigöstərinki,AC=5sm,CB=7smolsun.Müxtəlifhallarabaxın.

a) b)

6. DəftərinizdəABparçasıçəkin.BuparçanınüzərindəhərhansıCnöqtəsigötürün.AB,ACvəCBparçalarınınuzunluqlarınıölçün.Hansınəticəyəgəldiniz?

7. Dəftərinizdəbirdüzxəttçəkin.BudüzxəttinüzərindəyerləşənA,BnöqtələrinivəbudüzxəttüzərindəolmayanhərhansıCnöqtəsiniqeydedin.ACvəCBparçalarınınuzunluqlarınıncəminiABparçasınınuzunluğuiləmüqayisəedin.Hansınəticəyəgəldiniz?

Bucaqlar

Ortaqbaşlanğıcıolanikişüanınəmələgətirdiyifiqurbucaqadlanır.

Buortaqbaşlanğıcabucağıntəpənöqtəsi,şüalaraisəonuntərəflərideyilir.Bucaqadətənüçhərfləişarəolunur(təpənöqtəsiortadayazılır).Məsələn:∠AOB(∠işarəsi“bucaq”sözünüəvəzedir).Bucağıbirhərflədəişarəetməkolar.Buhaldaonunyalnıztəpənöqtəsiyazılır:∠O

4)Açıqbucaq180°-dir.

1.

Transportirinköməyiiləverilənölçülərdəbucaqlarçəkin.Hərbirbucağınnövünüyazın.1)120°2)45°3)75°4)100°

2. Uyğunbucaqlarıçəkməklətapşırıqlarıyerinəyetirin.1)Düzbucağıyarıyabölsək,alınanyenibucaqlarneçədərəcəolar?

1)

Düzbucaq90°-dir.

2)

İtibucaq0°-dənböyük,90°-dənkiçikdir. 3)

Korbucaq90°-dənböyük,180°-dənkiçikdir.

2)Korbucağıyarıyabölsək,alınanbucaqlarhansınövolar?3)Hansıböyükdür:açıqbucaq,yoxsaikikorbucağıncəmi?5)Ölçüsüdüzbucağın13-nəbərabərolanbucaqçəkin.

3. Sualişarəsinəuyğunbucaqneçədərəcədir?

4.1)1200-likbucaqçəkin.Bubucağındüzbucaqolmasıüçünonuneçədərəcəkiçiltməklazımdır?Çəkin,göstərin.2)550-likbucaqçəkin.Bubucağındüzbucaqolmasıüçünonuneçədərəcəböyütməklazımdır?Çəkin,göstərin.3)İkidüzbucağıncəminəbərabərölçüdəbucaqçəkin.

5.

Qruplarlaiş.ABvəCDdüzxətləriOnöqtəsindəkəsişir.Budüzxətlərinkəsişməsindənalınan∠AOC,∠COB,∠BOD,∠DOAbucaqlarınıölçün.Bubucaqlarıncəmininhəmişə360°olduğunumüxtəlifkəsişəndüzxətlərüzərindəyoxlayın.

1) 2) 3)

Üçbucaqlar

MüstəviüzərindəbirdüzxəttüzərindəolmayanüçA,BvəCnöqtələriniqeydedib,onlarıdüzxəttparçalarıiləbirləşdirək.

Alınanhəndəsifiqurüçbucaqadlanır.A,B,Cnöqtələriüçbucağıntəpənöqtələri,AB,AC,BCparçalarıisətərəfləriadlanır.BuüçbucaqΔABCkimiişarəolunurvə“ABCüçbucağı”kimioxunur.∠ABC,∠ACB,∠BACüçbucağınbucaqlarıdır.Üçbucaqlartərəflərininuzunluğunagörəadlandırılır:

Üçbucaqlarhəmdəbucaqlarınagörəadlandırılır:

Üçbucağınbucaqlarınıncəmi180°-dir.

1. Şəkildəkiüçbucaqlarıbucaqlarınagörəadlandırın.Bucaqlarınölçüsünüəvvəlcətəxminedin,sonraölçün.Təxminlərinizivəölçülərinizimüqayisəedin.

2.Sualişarəsinəuyğunbucaqneçədərəcədir?3. Üçbucağın

bucaqlarındanbiri25°,qalanikibucağındanbiridigərindən35°

Müxtəliftərəfliüçbucaq:

Bərabəryanlıüçbucaq:

Bərabərtərəfliüçbucaq:

Düzbucaqlıüçbucaq:

birdüzbucağıvar

Korbucaqlıüçbucaq:

birkorbucağıvar

Itibucaqlıüçbucaq:

bütünbucaqlarıitibucaqdır

1) 2) 3)

1) 2) 3) 4)

böyükdür.Buüçbucağınənböyükbucağıneçədərəcədir?4. Bucaqlarındanbiri72°,digəri48°olanüçbucağınüçüncübucağı

neçədərəcədir?Buüçbucağıbucaqlarınagörənecəadlandırmaqolar?

5. Üçbucaqlarınikibucağınınölçüsüverilmişdir.Buüçbucaqlarınüçüncübucağıneçədərəcədir?Hərbirüçbucağıbucaqlarınagörəadlandırın.

35°,50°

100°,40°

45°,45°

85°,80°

Konqruyentfiqurlar

Konqruyentfiqurlarformasıeynivəölçüləribərabərolanfiqurlardır.Konqruyentfiqurlardanbirinibütünnöqtələriüst-üstədüşməklədigərininüzərinəqoymaqmümkündür.Fiqurlarınkonqruyentliyi“≅”işarəsiiləyazılır.

ABparçasıCDparçasınakonqruyentdir(bərabərdir):AB=CD.Hərikiparçanınuzunluğu2sm-dir.

EFGbucağıLMNbucağına

konqruyentdir(bərabərdir):∠EFG

≅∠LMNHərikibucağın

dərəcəölçüsü45°-dir.

KLMNkvadratıOPRSkvadratınakonqruyentdir:KLMN≅OPRS.Hərikikvadratıntərəfləribərabərdirvə15mm-dir,bütünbucaqlarıdüzbucaqdır.

Fiqurlarınkonqruyenttərəflərinivəbucaqlarınıgöstərməküçünonlarınüzərindəkiçikxətlərqoyulur.Məsələn,şəkildəbərabəryanlıüçbucağınikibərabər(konqruyent)tərəfivəikibərabər(konqruyent)bucağıqeydedilmişdir.

1. Şəkildəkifiqurlarıdəftərinizdəçəkinvəadlandırın.Bərabərtərəflərivəbucaqlarıqeydedin.

2.

Rənglikağızlardanmüxtəliffiqurlarkəsinvəağkağızüzərinəqoyubkənarlarınıcızmaqlakonqruyentfiqurlarçəkin.

3. Şəkildəkifiqurlarınkonqruyentolduğunuikiüsullayoxlamaqolar.1)Fiqurlardanbirinikəsibdigərininüzərinəqoymaqla;2)Fiqurlarıntərəflərinivəbucaqlarınıölçübmüqayisəetməklə.

4.Hansıikifiqurkonqruyentdir?

ŞəkildəkiΔABC≅ΔDEF.Buüçbucaqlarıverilənölçülərlədəftərinizdəçəkin.Bucaqlarınvətərəflərinölçüləriniüzərindəyazın. 1) 2) 3)

4)

5) 6)

Üçbucaqlarınqurulması

3tərəfininuzunluğunagörəüçbucağınqurulmasıXətkeşvəpərgarınköməyiiləistənilənölçüdəüçbucaqlarqurmaqolar.Tərəflərininuzunluğu2sm,3sm,4smolanΔABC-niaşağıdakıaddımlarlaquraq:1.Xətkeşinköməyiiləuzunluğu4smolanABparçasıçəkilir.2.Pərgarınqolları3sm-əuyğunaçılırvəmərkəziBnöqtəsindəolmaqlaradiusu3smolançevrəninbirhissəsi-qövsçəkilir(mavirəng).3.Pərgarınqolları2sm-əuyğunaçılırvəmərkəziAnöqtəsindəolmaqlaradiusu2smolançevrəninbirhissəsi-qövsçəkilir(qırmızırəng).4.Qövslərinkəsişmənöqtəsi-CnöqtəsiAvəBnöqtələriiləbirləşdirilir.

Üçbucağınistəniləntərəfininuzunluğudigərikitərəfininuzunluqlarıcəmindənkiçikdir.

1. Tərəfləri60mm,30mmvə50mmolanüçbucaqqurun.2. Aşağıdakıparçalarıölçün.Dəftərinizdətərəfləribuparçaların

uzunluğunabərabərolanüçbucaqlarqurun.

3. Hansıölçülərəuyğunüçbucaqqurmaqmümkündeyil?

4.1)Bərabərtərəflərininuzunluğu5sm,perimetri17smolanbəra-bəryanlıüçbucaqqurun.2)Tərəflərininuzunluğu3sm,4sm,5smolanüçbucaqqurun.

1)3sm,5sm,7sm;3)3sm,3sm,5sm;

2)4sm,4sm,9sm;4)5sm,6sm,9sm.

Buüçbucağıipləmodelləşdirinvəbucaqlarıhaqqındafikriniziyazın.3)Bərabəryanlıüçbucağınperimetri20sm-dir.Bərabərtərəflərininuzunluğu6smolanbuüçbucağıqurun.

5. Bərabərtərəfliüçbucaqlarçəkin.Üçbucaqlarınbucaqlarınıölçün.Tərəflərininuzunluğunundəyişməsiiləbucaqlarınölçüsüdəyişirmi?

Üçbucaqlarınqurulması

İkitərəfinəvəonlararasındaqalanbucağagörəüçbucaqlarınqurulması:

1.Tərəflərininuzunluğu4smvə5sm,bunlararasındaqalanbucağı600olanüçbucaqqurun.

2. Düzbucaqəmələgətirəntərəfləri3smvə4smolanüçbucaqqurun.Buüçbucağınüçüncütərəfiniölçün.

3. 1)Düzbucaqlıüçbucağınbucaqlarındanbirikorbucaqolabilərmi?2)Üçbucağınənazıneçəitibucağıolabilər?İzahedin.

4. Şəkildəkiüçbucaqlardanhansılarınakorbucaqlıüçbucaqdeməkolar?

5. Perimetri14smolan

üçbucağınikitərəfibərabər,3-cütərəfiisəbunlardan2smböyükdür.Buüçbucağıqurun.

6. Məsələnitam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.Üçbucağınbucaqlarındanbiridigərindən2dəfəböyük,üçüncüsüisəbirincivəikincinincəminəbərabərdir.Buüçbucağınhərbirbucağıneçədərəcədir?

7. Samirədeyirki,bütünbərabərtərəfliüçbucaqlarkonqruyentdir.Sizbufikirlərazısınızmı?Rənglikağızdankəsilmişbərabərtərəfliüçbucaqlarüzərindəfikriniziizahedin.

Tərəflərininuzunluğu4smvə3sm,onlararasındaqalanbucaq750olanΔABC-niquraq:1.750-lik∠A-nıçəkək.2.AtəpəsindənbaşlayaraqbucağıəmələgətirənşüalarüzərindəAB=3smvəAC=4smparçalarınıayıraq.3.CvəBnöqtələrinibirləşdirək.ΔABCqurulmuşoldu.

1) 2) 3) 4) 5)

Dördbucaqlılar

Paraleloqram:-4tərəfi,4bucağıvar;

-qarşıtərəfləriparalelvəbərabərdir;-qarşıbucaqlarıbərabərdir;

Düzbucaqlı:-4tərəfi,4düzbucağıvar;

-qarşıtərəfləriparalelvəbərabərdir;

-bütünbucaqlarıdüzbucaqolanparaleloqramdır.

Kvadrat:-4bərabərtərəfi,4düzbucağıvar.-qarşıtərəfləriparaleldir;

-bütüntərəfləribərabərolandüzbucaqlıdır.

Romb:-4bərabərtərəfi,4bucağıvar;-qarşıtərəfləriparaleldir;-qarşıbucaqlarıbərabərdir;-bütüntərəfləribərabərolanparaleloqramdır.

Trapesiya:-4tərəfi,4bucağıvar;yalnızikitərəfiparalelolan

Bütüntərəflərivəbucaqlarıkonqruyentolançoxbucaqlılardüzgünçoxbucaqlılardır.

Kvadratvəbərabərtərəfli

Düzgünbeşbucaqlı

Düzgünaltıbucaqlı

Düzgünsəkkizbucaqlı

1.Fiqurlarıdəftərinizdəçəkinvəfiqurlarhaqqındabildikləriniziyazın.

2. Oqtayhərbirtərəfininuzunluğu6smvəbütünbucaqları

düzbucaqolandördbucaqlıçəkdi.GünelOqtayınçəkdiyifiqura

konqruyentbirfiqurçəkməkistəyir.Günelinçəkdiyifiquruntərəflərininuzunluğuneçəsantimetr,bucaqlarıneçədərəcəolmalıdır?

Qruplarlaiş3. 1)Kvadratvədüzbucaqlıçəkin.Hərbirininbucaqlarınıncəmini

tapın.2)Paraleloqramvərombçəkin.Fiqurlarınbucaqlarınıölçünvəcəminitapın.3)İxtiyariformalıdördbucaqlılarçəkin.Dördbucaqlılarınbucaqlarınıölçünvəcəminitapın.Fikirləriniziümumiləşdirinvəyazın.

-dördbucaqlıdır.

İstəniləndördbucaqlınınbucaqlarınıncəmi360°-dir.

üçbucaqdüzgünçoxbucaqlıdır.

Dördbucaqlılar.Ölçülərinəgörədüzbucaqlılarınqurulması

1. Şəkildədüzbucaqlınınqurulmasıaddımlarlaverilmişdir.Buaddımlarıaraşdırınvədüzbucaqlılarqurun.

2.Tərəfləria)4smvə6sm;b)6smvə8smolan

düzbucaqlılarqurun.3. Sualişarəsinəuyğunbucağınölçüsünümüəyyənedin.

4.Perpendikulyardüzxətlərçəkməqaydasınıaraşdırınvədəftərinizdə4beləşəkilçəkin.

5.

1. 2. 3. 4.

1)2) 3)

1. 2. 3.

Paraleldüzxətlərçəkməqaydasınıaraşdırın.Dəftərinizdəbir-birindəna)1sm;b)2sm;c)1,5smməsafədəolanikiparaleldüzxəttçəkin.

Çevrə,dairə

1.Velosipedintəkərivəyaətrafınızdagördüyünüzbaşqanümunələr

üzərindəçevrəninmərkəzinə,radiusvədiametrinə,mərkəzibucağınauyğungələnhissələrigöstərin.

2.Radiusu4smolanMçevrəsiniçəkin.Aşağıdakışərtlərəgörənöqtələrqoyun:1)Mnöqtəsindən4sm-dənkiçikməsafədəyaşılkarandaşla;

Müstəvininverilmişnöqtəsindəneyniməsafədəyerləşənbütünnöqtələrindənibarətolanfiquraçevrədeyilir.Verilmişnöqtəçevrəninmərkəziadlanır.Dairəçevrəiləhüdudlanmışmüstəvihissəsidir.Çevrəmərkəznöqtəsiiləadlandırılır.Məsələn,mərkəziCnöqtəsindəolançevrə.

Radius: Diametr: Vətər: Mərkəzibucaq:

Çevrəninmərkəziiləonunistənilənnöqtəsinibirləşdi-rəndüzxəttparçasıdır.

Çevrəninmərkəzindənkeçməkləonunikinöqtəsinibirləşdirəndüzxəttparçasıdır.

Çevrəninistənilənikinöqtəsinibirləşdirəndüzxəttparçasıdır.Çevrənindiametrionunənböyükvətəridir.

Təpənöqtəsiçevrəninmərkəzindəolanbucaqdır.

'

2)Mnöqtəsindən4sm-əbərabərməsafədəqırmızıkarandaşla;3)Mnöqtəsindən4sm-dənböyükməsafədəmavikarandaşla.Yaşıl,qırmızıvəmavinöqtələrinçevrəyənəzərənyerihaqqındafikirləriniziyazın.

3.

1)Şəkləgörəadlarınıyazın:-birdiametrin;-ikivətərin;-üçradiusun;-üçmərkəzibucağın.

2)Çevrənindiametri10sm,ACvətəri7smolarsa,ΔAOC-ninperimetrinitapın.

4. Radiusu3smolanPçevrəsinivəbuçevrəninPMradiusunu,MKvətərini,KLdiametrini,LMvətəriniçəkin.Çevrənindaxilindəalınanüçbucaqlarınadlarınıyazın.Üçbucaqlarıtərəflərinəgörəadlandırın.

Çevrə,dairə

1. Rənglikağızlardandairələrkəsin.Dairəninüzərindəmüxtəlifölçülümərkəzibucaqlarçəkin.Dairənibubucaqlaragörəmüxtəlifhissələrəbölün.

2.3.

4. Düzbucaqlıformalılövhəninüzərinəhər

birinindiametri

3smolanüçdairəvilövhəşəkildəgöstərilənqaydadadüzülmüşdür.Düzbucaqlınınölçülərinitapın?

5.

6.ŞəkildəverilənbucaqlaragörəsualişarəsinəuyğunAçıqbucağınölçüsüsizənecəköməkedir?

1)Şəkildəkiüçbucaqlarıhərflərləişarələyin.Üçbucaqlarınhərbirtərəfininçevrəninradiusuvəyavətəriolduğunuyazın.2)TəpələriOmərkəznöqtəsindəolanbucaqlarıölçün.Bubucaqlarıncəmineçədərəcədir?Tərəfininuzunluğu8smolankvadratformalıkağızvərəqdənənböyükdiametrlidairəkəsilmişdir.Budairənindiametrineçəsantimetrolar?

Verilənnöqtələrdənhansıçevrəninmərkəziolabilər?Səbəbiniyazın.

Dönmə,əksetmə,sürüşmə

1. Dönməhərəkətindəfiqurlardönməmərkəziadlanantərpənməzbirnöqtəətrafındamüəyyənbucaqqədərdönürlər.Üçbucağınqeydolunmuşnöqtəətrafında90°addımladönməhərəkətləriniizləyin.

1)Hansışəkil1-cişəklinqeyd

olunmuşnöqtəətrafındasaatəqrəbiistiqamətində1800dönməsinigöstərir?

2)Şəkildəkifiqurlarınqeydolunmuşnöqtəətrafında90°dönməsiniəksetdirənşəkliniçəkin.

2.

Əksetməhərəkətinəticəsindəfiqurdüzxəttənəzərəngüzgüəksinəçevrilir.Bunaoxanəzərənsimmetriyçevrilməsidədeyilir.Fiqurlarınverilənxəttəgörəsimmetriyaçevrilməsinidəftərinizdəçəkin.

90°dönmədörddəbir-14dönmə

180°dönməyarım-12

270°dönmədörddəüç-34dönmə

360°dönmətamdönmə

1 a) b) c)

1) 2) 3)

1) 2) 3)

3.

Sürüşməhərəkətinəticəsindəfiqurmüəyyənistiqamətdəyalnızyerinidəyişir.Şəkildəkifiqurlarıdəftərinizdəçəkin.Fiqurlarınçəkdiyinizyerdənqeydolunmuşistiqamətüzrəsürüşmüşyenivəziyyətiniçəkin.

1) 2) 3)

Dönmə,əksetmə,sürüşmə

1. Şəkildəkifiqurlarıdəftərinizdəçəkin.Qeydolunmuşhərəkətlərəgörəfiqurunyenivəziyyətdəkişəkliniçəkin.

2.abcçdeəfgğhxiıjkq1mnoöprsştuüVyz

ABCÇDEƏFGĞHXİIJKQLMNOÖPRS0TUUVYZ1)Kiçikbhərfiüzərindəüfüqi(horizontal)düzxəttənəzərənəksetməhərəkətiniicraetsənizhansıkiçikhərfialarsınız?2)Hansıhərəkətinnəticəsindəbhərfindənqhərfinialmaqolar?3)Kiçikhərflərüzərindəmüxtəlifhərəkətləriicraedin,birhərfdənbaşqahərfləralınansituasiyalarıaraşdırın.4)Vhərfininşaquli(vertikal)düzxəttəgörəəksetməhərəkətinəticəsindəaldığıyenivəziyyətyenədəVhərfinigöstərir.VVDahahansıhərflərbuhərəkətinnəticəsindəözformasınıdəyişmir?5)Kamildostunamesajıgüzgüəksinəçevirərəkgöndərdi.Kamildostunanəyazmışdır?

3. Şəkildəkifiqurlaricraolunmuşhərəkətlərardıcıllığınagörənömrələnmişdir.Hansıhərəkətləricraolunmuşdur?

4.Dəftərinizdədüzbucaqlıüçbucaqçəkin.Buüçbucağıntəpə

1)Sürüşmə

2)

Saatəqrəbihərəkətininəksiistiqamətində90°dönmə

3)Saatəqrəbiistiqamətində180°dönmə

1) 2)

nöqtələrindənbiriətrafında180°;270°dönmüşşəkilləriniçəkin.

5.

Rənglikağızlardanfiqurlarkəsin.Kağızüzərindəkənarlarınıcızmaqlabufiqurlarınşəkliniçəkin.Fiqurunsürüşmə,əksetmə,dönməhərəkətləriniicraedinvəhərdəfəaldığıyenivəziyyətindəşəkilləriniçəkin.“Bufiqurlarkonqruyentfiqurlardır”deməkolarmı?

Düz,quraşdır,bəzə

Bizmətbəxin,hamamındöşəməsivədivarındakafelvəmetlaxlarlamüxtəlifnaxışlar,mozaikalaryaradırıq.Bucürmozaikalarhəndəsifiqurların,şəkillərinmüxtəlifhərəkətlərinintəkrarlanmasıiləalmır.Buüsullayaradılannaxışlarınbəzədiyiislamincəsənətinümunələribütündünyadaməşhurdur.Yalnızkvadrat,bərabərtərəfliüçbucaqvədüzgünaltıbucaqlıdantəkfiqurolaraqistifadəetməkləboşluqqalmadannaxışlaryaratmaqmümkündür.Digərhallardaisəbirneçəfiqurdanistifadəetməklazımgəlir.http://www.mathsisfun.com/geometry/tessellation.html

1.Dəftərinizdəfiqurlardannaxışlarçəkməkləmozaikalaryaradın.isətəsvirikompüterdəhazırlayın.

2.

Gözünüzüayırmadanşəkləbirneçəsaniyədiqqətləbaxın.Şəkildəsarırənglikvadratlargörəbilirsinizmi?

3. Samirdeyirki,düzgünüçbucaqlarlaromb,trapesiyaquraşdırmaqmümkündür,bufiqurlarladaboşluqqalmadannaxışlaryaratmaqolar.Onunbufikrinisizdəyoxlayınvəmüzakirəedin.

1) 2) 3)

4.

UzunmüddətlitapşırıqMüxtəliffiqurlarınköməyiiləmozaikalaryaradın.Mozaikalarınbirnaxışınıkarandaşlakağızüzərindəçəkin.İnformatikadərsindəbumodellərikompüterdədüzəltməyəçalışın.

Simmetriya

1. Təbiətdəsimmetriyayaaidçoxsaylınümunələrvar.Sizdəətrafdagördüklərinizidiqqətləmüşahidəedinvəsimmetriyayaaidyeninümunələrtapın.

2.Aşağıdakımodellərindigəryarısınıqırmızıxəttəgörəsimmetriktamamlamaqladəftərinizdəçəkin.

3.Aşağıdakıfiqurlarınsimmetriyaxəttiniçəkin.Hansıfiqurunsimmetriyaoxuyoxdur?Hansıfiqurlarınbirdənçoxsimmetriyaoxuvar?

4. Səbinətikməüzərindəsimmetriknaxışlar

toxumaqistəyir.Səbinənintikməyəvurduğunaxışlarıdəftərinizdəelətamamlayınki,tikməninikisimmetriyaoxuolsun.

1) 2) 3) 4) 5)

5.

Birvərəqiikibərabərhissəyəqatlayın.

Vərəqinbiryarısıüzərindəmüxtəlifhəndəsifiqurlar,şəkillərçəkinvərəngləyin.Sonravərəqiaçınvəbuhəndəsifiqurlarıvərəqindigəryarısındatəkrarçəkin.

Simmetriya

İkinövsimmetrikfiqurlarınəzərdənkeçirək:1)Oxanəzərənsimmetrikfiqurlar2)Dönməsimmetriyasınamalikfiqurlar.Oxanəzərənsimmetrikfiqurlarısimmetriyaoxuboyuncaqatladıqdaonunbiryarısıdigəryarısıilətamamiləüst-üstədüşür.Şəkildəkibeşbucaqlıoxanəzərənsimmetrikfiqurdur.

Dönməsimmetriyasınamalikfiqurmüəyyənnöqtəətrafındafırlandıqdatamdönənəqədərbirvəyabirneçədəfəöz-özüiləüst-üstədüşür.Məsələn,şəkildəkibərabərtərəfliüçbucaqfırlandıqdatamdönənəqədər3dəfəöz-özüiləüst-üstədüşər.Üst-üstədüşməhallarınınsayı,dönməsimmetriyasınınəsasgöstəricisidir.Diqqət!Bütünfiqurlar360°(tam)döndükdəözüiləüst-üstədüşür.Yalnız360°(tam)döndükdəözüiləüst-üstədüşənfiqurlardönməsimmetriyasınamalikdeyil.O,fiqurlardönməsimmetriyasınamalikdirki,360°dönənəqədərheçolmazsabirdəfəöz-özüiləüst-üstədüşsün.

1. Hansışəkildəoxanəzərənsimmetriyavar?Hansışəkildədönməsimmetriyasıvar?Heyvanlar,bitkilərvəs.üzərindəoxsimmetriyasınıvədönməsimmetriyasınıaraşdırın.

2. Rənglikağızlardankvadrat,bərabərtərəflivədüzbucaqlıüçbucaqlarkəsibhazırlayın.Onlarındönməsimmetriyasınırənglikağızlarınköməyiiləmodelləşdirinvədəftərinizəyapışdırın.

3. Şəkildəki

fiqurlardanhansınındönməsimmetriyasıvar?

4.Qruplarlauzunmüddətliiş.Qrupüzvlərimüxtəlifəşyalar,bitkilər,çiçəklər,yarpaqlar

üzərindəsimmetriyanıaraşdırırlar.Oxvədönməsimmetriyasınıəksetdirənfotoşəkillər,rəsmlər,kompüterdəkompozisiyalarhazırlayırlar.Hərqrupözişinitəqdimedir.

1) 2) 3) 1.

2.

3. 4. 5.

1) 2)

3) 4)

Simmetriya

1. Dönməsimmetriyasınımüəyyənedənəsasparametrlər:1.Dönməsimmetriyasınınmərkəzi.2.Dönməbucağı.3.Üst-üstədüşməsayları.

Bərabərtərəfliüçbucaq ,

kvadrat ,düzgünaltıbucaqlı 360°dönənəqədər

neçədəfəöz-özüiləüst-üstədüşür?Modellərləvəşəkilçəkməkləgöstərin.

2. Fiqurlarınmərkəznöqtəsiətrafındadönməbucağınıizləyin.Hərbirfiqurneçədərəcədöndükdəözüiləüst-üstədüşür?

3.Şəkildəkifiqurlardanhansılaroxasimmetrikdir?

4.Uzunmüddətlitapşırıq.Hərflərüzərindəaraşdırmalaraparın.1)Hansıhərfləroxsimmetriyasına,hansılardönməsimmetriyasınamalikdir?2)Hansıhərflərüfüqisimmetriyaxəttinə,hansılarşaqulisimmetriyaxəttinənəzərənsimmetrikdir?Hansıhərflərhərikixəttəgörəsimmetrikdir?BuməlumatlarıVenndiaqramıilətəqdimedin.

ABCÇDEƏFGGHXIİJKQLMNOÖPRSŞTUÜVYZ

Perimetr

İstənilənçoxbucaqlınınperimetrionuntərəflərininuzunluqlarıcəminəbərabərdir.Dördbucaqlılarınvəüçbucaqlarınperimetrinihesablamaqqaydasınıhərflərinköməyilədüsturşəklindəyazaq.

1.1)Birtərəfininuzunluğu4,75smolanrombunperimetrini

tapın.2)Perimetri80,5molandüzbucaqlışəklindəsahəninbirtərəfininuzunluğu30,25m-dir.Busahənindigərtərəfininuzunluğuneçəmetrdir?3)Birtərəfininuzunluğu11

5molanbərabərtərəfliüçbucağınperimetrinitapın.2. Hərbirfiqurunperimetrinihesablamaqüçündüsturyazın.

3.Verilənlərəgörətələbolunanlarıtapın.

4.Ölçüləri20mx30molanhəyətyanısahəyəhasarçəkilməlidir.

DüzbucaqlıvəparaleloqramP=2a+2b

KvadratvərombP=4a

TrapesiyaP=a+b+c+d

Üçbucaqlar: bərabərtərəfli

P=3abərabəryanlı

P=a+2b

müxtəliftərəfli

P=a+b+c

1)b=? 2)P=? 3)P=? 4)c=?

Evin10muzunluğundakıdivarıhasarınbirhissəsiniəvəzedir.Hasarınuzunluğuneçəmetrolmalıdır?Məsələyəuyğunşəkilçəkin.

5. Tərəfləria=b=412smvəc=512smolanbərabəryanlıüçbucağınperimetrineçəsantimetrdir?

Perimetr

1. Ölçüləri45mx50molanparkın4tərəfiboyukünclərdənbaşlayaraqaralarındakıməsafə5molmaqlaağaclarəkilmişdir.Cəmineçəağacəkilmişdir?Hər5m-i1smqəbuletməkləparkınplanınıçəkinvəhəlliniziplanüzərindəgöstərin.

2. Müəllimsinifdəkihərbirşagirdəkartondanölçüləri35mmx50mmolanparaleloqramkəsməyivəkənarlarınaipyapışdırmaqlaonunperimetrinimodelləşdirməyitapşırdı.Birsinifdə28şagirdvarsa,onlarabutapşırığıyerinəyetirməküçünənazıneçəmetriplazımdır?

3. Sərvərhərsəhərbirtərəfininuzunluğu115molandüzbucaqlışəklindəparkınətrafındaqaçır.O,4dövrəvursa,2,4kmqaçmışolar.Parkındigərtərəfininuzunluğunutapın.

4.

Şəkildəkifiqurkonqruyentbərabərtərəfliüçbucaqlardanibarətdir.Birüçbucağınperimetri18smolarsa,şəkildəkifiqurunperimetrinəqədərolar?

5. Düzbucaqlıformalıbağıneniuzunundan2dəfəkiçikdir.Bağınətrafınaçəkilmiş3qatməftilinuzunluğu360m-dir.Bağınölçülərinitapın.Məsələnitam-hissəmodeliiləhəlledin.

6.

Tərəfininuzunluğu4smolandüzgünaltıbucaqlıdanşəkildəgöstərildiyikimibərabərtərəfliüçbucaqkəsilibçıxarılmışdır.Almanfiqurunperimetrineçəsantimetrdir?

7. Tərəfləria=5sm,b=3sm,perimetriP=15smolanüçbucağıdəftərinizdəqurun.Buüçbucağınənböyükbucağıneçədərəcədir?Əvvəlcətəxminedin,sonraölçün.

8.1)Kfiqurubirinintərəfidigərindən1smçoxolanbərabərtərəfliüçbucaqlardanibarətdir.Ənkiçiküçbucağınbirtərəfia

2)Dfiqurukonqruyentbərabərtərəfliüçbucaqlardanibarətdir.Dfiqurununperimetri54smolarsa,MNparçasının

olarsa,Kfiqurununperimetrinitapın.

uzunluğunəqədərolar?

Kvadratvədüzbucaqlınınsahəsi

Sahənihesablayarkəntərəflərinuzunluqlarıeyniuzunluqvahidləriiləgötürülməlidir.Sahəvahidləri:mm ,sm ,dm ,m ,ar,ha,km1m (1kvadratmetr)tərəfi1molankvadratınsahəsi;1sm (1kvadratsantimetr)tərəfi1smolankvadratınsahəsidirvəs.Torpaqsahələriəsasənarvəyahektarla(ha)ölçülür.1ar=100m 1ha=10000m 1ha=100ar

1. Elgününyataqotağınınsahəsi24m -dır.Buotaqhansıölçülərdə(m-lə)olabilər?Mümkünvariantlarınaturalədədlərləifadəedin.Hansıölçünüyataqotağıüçündahamünasibhesabedirsiniz?Fikirləriniziyazın.

2. Natiqvəatası5mx4mölçülərdəkimətbəxlərinədöşəməküçünmetlaxseçirlər.Onlar20smx40smölçülərindəkimetlaxlardannəqədəralmalıdırlar?Metlaxlarınölçüləri10smx20smolarsa,neçəmetlaxlazımolar?Məsələnişəkilçəkməkləhəlledin.

3. Verilənardıcıllıqladamalıdəftərdəfiqurçəkin.Alınanfiqurunperimetrinivahidparçalarla,sahəsinikvadratvahidlərləifadə

Düzbucaqlınınsahəsi:

Eniiləuzunluğununhasilinəbərabərdir.S=a·b

Kvadratınsahəsi:

Birtərəfininuzunluğununkvadratınabərabərdir.S=a·a=a2

2 2 2 2 222

2 2

2

edin.1)5vahidsağa,8vahidaşağı,3vahidsola,5vahidyuxarı,2vahidsola,3vahidyuxarı.2)4vahidaşağı,2vahidsağa,3vahidaşağı,4vahidsola,10vahidyuxarı,4vahidsağa,3vahidaşağı,2vahidsola.

4. Verilənölçülərəgörərənglihissəninsahəsinitapın.

5.Ölçüləri4mx5molanotaqdakıəşyalarınölçüləriaşağıdakıkimidir:şkaf-0,5mx1,2m,çarpayı-1,4mx0,8,masa-0,8mx0,5m

Buotaqdanəqədərboşsahəvar?Sinifotağınızdaəşyalarıntutduğusahənimüəyyənedin.Qruplarlaiş

6. Qrupüzvlərikağızdantərəflərininuzunluğu1sm,10smvə20smolankvadratlarkəsirlər.Kvadratlarlaölçməkləpartanın,masanın,kitabın,dəftərin,pozanınvəs.üstüzününsahəsinitapırlar.Sahənibukvadratvahidlərləifadəedəncədvəlhazırlayırlar.

Kvadratvədüzbucaqlınınsahəsi

1. Şəkildəkifiqurlarınsahəsinionlarıkiçikdüzbucaqlılaraayırmaqlatapmaqolar.Böyükfiqurunsahəsionutəşkiledəndüzbucaqlılarınsahələricəminəbərabərdir.Şəkildəkifiqurlarınperimetrlərinivəsahələrinihesablayın.Sahələrinihesablamağınmüxtəlifyollarınıaraşdırın.

2.1)Uzunluğu1,25m,eni0,8molanmasanınüzərindəkisüfrəhərtərəfdən0,15msallanır.Süfrəninkənarınatikilmişipəklentinuzunluğunəqədərdir?

2)Eni3,5m,uzunluğu5,5molanotağahərtərəfdən60smboşqalmaqlaxalçasalınmışdır.Otağınxalçailəörtülməyənhissəsininsahəsinitapın.Məsələyəuyğunşəkilçəkin.

3)Ölçüləri24mx32molansahəyə40smx80smölçülüdaşlardöşənməlidir.Bununüçünneçəbelədaşlazımdır?

3. Şəkildəkihərbirböyükmetlaxınsahəsi0,32m ,kiçikmetlaxınsahəsiisə0,04m -dır.Metlaxdöşənmişsahəneçəkvadratmetrdir?

4.Tərəfininuzunluğu100molankvadratşəkilliparkdaverilənölçülərdəobyektlərinecəyerləşdirərdiniz?Parkdayaşıllıqsahəsineçəkvadratmetrdir?Hər10m-i1smqəbuletməkləparkınplanınıçəkin.Çəkdiyinizplanlarımüqayisəedin.1)240m voleybolmeydançası2)300m uşaqlarüçünoyunmeydançası3)Qalanhissəyaşıllıq.

1) 2) 3)

2

2

1) 2)

22

5.

ŞəkildəkiABCDvəMNOCdördbucaqlılarıkvadratşəkillisahələriP(ABCD)=100m,P(MNOC)=40molarsa,rənglihissəninsahəsinitapın.


1. 1)Düzbucaqlıformalıbirhəyətinuzunluğuenindən2dəfəçoxdur.Həyətinperimetri240m-dir.Buhəyətinenivəuzunluğuneçəmetrdir?

2)Perimetri120molandüzbucaqlıformalıbağçanınuzunluğuenindən3dəfəçoxdur.Bubağçanınsahəsineçəkvadratmetrdir?

2. Şəkildəməktəbinplanıverilmişdir.Buplanagörəməktəbinhəyətyanısahəsineçəkvadratmetrdir?

3. Elşənitiüçündöşəməsininölçüləri0,5mx3,6molandamtikməkqərarınagəldi.Lakinsonradamınuzunluğunukiçiltdivətikdiyidamınsahəsiəvvəlfikirləşdiyinin12hissəsiqədəroldu.Elşənintikdiyidamındöşəməsininperimetrinəqədəroldu?

4.

Şəkildəverilənölçüdəkibağınkünclərindəhərbirininsahəsi9m olankvadratşəkilligüllüksalınmışdır.Qalanhissədəisəyoncaəkilmişdir.Bağınyoncaəkilənsahəsineçəkvadratmetrdir?

5. Sahələri9m olan3kvadratyan-yanaqoyulmuşdur.Alınandüzbucaqlınınperimetrinitapın.

2

2

6. Uzunluğu5,8m,eni4,2molanotağadöşəməvurmaqüçüneni0,3m,uzunluğu6molantaxtadanneçədənəalmaqlazımdır?Həllüsullarınızıtəqdimedin.Buişdətaxtaitkisihaqqındafikirləriniziyazın.

Fəzafiqurları

Prizmanınikiparalelüzüonunaltvəüstoturacaqları,digərüzləriisəyanüzləridir.Prizmaoturacağındakifiqurunadıiləadlanır.Prizmanınyanüzlərininsayıoturacaqçoxbucaqlısınıntərəflərininsayınagörədəyişir.Məsələn,oturacağıbeşbucaqlıolanprizmanın5yanüzü,cəmiisə7müstəviüzüvar.Düzprizmanınyanüzləridüzbucaqlılardır.Oturacağıdüzbucaqlıolandüzprizmayadüzbucaqlıparalelepipeddədeyilir.Piramidaoturacağıistənilənçoxbucaqlıolanfəzafiqurudur.Piramidanınyanüzləriortaqtəpəliüçbucaqlardır.Piramidalaroturacaqçoxbucaqlısıiləadlandırılır:dördbucaqlıpiramida,üçbucaqlıpiramidavəs.

1. Prizmalarınoturacağınınformasındanasılıolaraqüzlərinin,tillərininvətəpələrininsayınıəksetdirəncədvəlidəftərinizdəçəkinvədoldurun.Cədvələsəkkizbucaqlıprizmanıəlavəedin.

Prizmanınadı ÜzləriTiliTəpəsiÜçbucaqlıprizma 5 6

Düzbucaqlıprizma

12

Beşbucaqlıprizma

7 10

Altıbucaqlı

2.Şəkildəkifiqurlarınadlarını,üzlərininvətillərininsayınıəksetdirəncədvəlqurun.Fiqurunoturacağınındəyişməsiiləyanüzlərininsayınındəyişməsiniyazılıolaraqtəqdimedin.

3.Gülnarınçəkdiyifəzafiqurununüçbucaqformada2oturacağıvədüzbucaqlıformada3yanüzüvar.Gülnarhansıfəzafiqurunuçəkmişdir?

4.

Pendirdənşəkildəgöstərilənkimikəsilibayrılanhissəhansıfəzafiqurununformasındadır?Bufiqurunoturacağıhansıçoxbucaqlıdır?

prizma 18

Fəzafiqurlarınınaçılışı

1. Düzbucaqlıvəbeşbucaqlıprizmalarınaçılışşəkliniaraşdırın.Qatlayıbyapışdırmaqlaqutulardüzəldin.

2. Fiqurlarınhərbirininaçılışşəkillərinikağızüzərindəçəkinvəqatlayıbyapışdırmaqladüzəldin.

3.Pərikağızdankəsibyapışdırmaqlaoturacağıüçbucaqolanprizmaformasındaqutuhazırlamalıdır.Bununüçünonahansımüstəvifiqurlarvəhərbirindənneçədənəlazımdır?Bufəzafiqurunusizdəkağızdankəsibdüzəldin.

4. Qutularhansıfəzafiquruformasındadır?Onlarınaçılışşəkilləriniçəkin.

5.

1) 2) 3)

Dünyanın7möcüzəsindənbiridəMisirpiramidalarıdır.MisirdəkiHeopspiramidasınınhündürlüyü138,75m,oturacağıisətərəfi230,37molankvadratdır.Bupiramidanın4tərəfinidolananturistnəqədəryolgetmişolar?Buzamanturistneçəüçbucaqgörmüşolar?

Fəzafiqurlarınıngörüntüləri

Modeldəmüxtəliftərəflərdəngörünənkublarınüzləriniçəkibrəngləməkləgörünüşləritəsviretməkolar.

1.Konstruksiyalarınmüxtəliftərəflərdəngörünüşlərinidəftərinizdəçəkin.

2.Aşağıdakışəkildəhansıkonstruksiyanıngörüntüləriverilmişdir?

3.Konstruksiyalarıizometrikvərəqlərdəçəkin.

4.Müxtəliftərəfdəngörüntülərinəgörəkonstruksiyanıizometrikkağızdaçəkin.Bukonstruksiyadacəmineçəkubvar?

5. Üstdənbaxdıqdahərmodeldəneçəkvadrat

görünür?

1) 2) 3) 4)

1) 2)

1) 2) 3)

Üstdən Yandan Öndən

1) 3)

2)

Düzbucaqlıparalelepipedinsəthininsahəsi

1.Hərbirüzünsahəsinitapaqvə2-yəvuraq.önvəarxa:birüzünsahəsi:ab,ikiüzün

sahəsi:2ab.2ab=2·3·2=12(sm )

sağvəsol:birüzünsahəsi:bc,ikiüzünsahəsi:2bc.2bc=2·2·1=4(sm )

altvəüst:birüzünsahəsi:ac,ikiüzünsahəsi:2ac.2ac=2·3·1=6(sm )

2.Alınansahələritoplayaq.S =2ab+2bc+2acBu,düzbucaqlıparalelepipedintamsəthininsahəsiniifadəedir.Şəkildəkidüzbucaqlıparalelepipedintamsəthininsahəsi:S =12+4+6=22(sm )

1. Şəkildəhansıfiqurlartəsvirolunmuşdur.Qeydolunanölçülərhərbirfiqurüçünhansıölçünüifadəedir?Konstruksiyalarıizometrikkağızüzərindəçəkin.

2.Şəkildəkiölçülərdəolandüzbucaqlıparalelepipedlərintamsəthininsahəsinitapın.

Düzbucaqlıparalelepipedin6üzüvar.Bunlaralt-üst,ön-arxa,sol-sağüzləriolmaqlacüt-cütbərabərolandüzbucaqlılardır.Düzbucaqlıparalelepipedintamsəthininsahəsionunbütünüzlərininsahələricəminəbərabərdir.

a=3smb=2smc=1sm

2

2

2

tam

tam2

1) 2) 3)

3.

Kubunüzləri6konqruyentkvadratdır.Tiliaolankubunbirüzününsahədüsturunuvətamsəthininsahəsiniifadəedəndüsturuyazın.Tilininuzunluğu1)a=2sm;2)a=3,5smolankublarınbirüzününvətamsəthininsahəsinitapın.

4. Hədiyyəqutusununuzunluğu25sm,eni12sm,hündürlüyü5sm-dir.Buqutununbüküldüyükağızınsahəsiənazınəqədərolmalıdır?

Düzbucaqlıparalelepipedinsəthininsahəsi

1.

Şəkildəverilmişölçülərdəqutularhazırlayın.Uyğunölçüləriqutununüzərindəyazın.Qutununbirüzünəkağızyapışdırılıb,ünvanyazılmalıdır.Bukağızınsahəsiənçoxunəqədərolabilər?

2. Fiqurlarınsəthininsahəsinimüqayisəedin.

3.Satıcıaşağıdakıölçülərdəpendirkəsmişdir.Satıcınınbükməküçünistifadəetdiyikağızlarınsahəsi150sm -dir.Satıcıbukağızlarınbirindənistifadəetməkləhansıpendiribükəbilməz?

4.Kubunsəthininsahəsi186sm -dir.Kubunbirüzününsahəsineçəkvadratsantimetrdir?

5. Samirvəatasıhəyətədöşənəcəkkiçikdaşlarlaşəkildəkikimiformalaryığırlar.Ortada2daşolsa,birformaüçün4daş,3daşolsa,birformaüçün9daşlazımdır.

Atasıdeyirki,görəsənortada4vəya5daşqoysaq,birformanın

2

2

yığılmasıüçünneçədaşlazımolar?Samirbirazfikirləşibdeyir:“Ata,ortada4daşolsa,bizə16daş,5daşolsa,25daşlazımdır.”SizSamirinbufikrinindoğruolub-olmadığınışəkilçəkməkləgöstərin.Buqaydailəortada9daşolsa,birformayanəqədərdaşlazımolar?

6.

Konstruksiyatilininuzunluğu1molankubşəkilliplastikbloklardandüzəldilmişdir.Bukonstruksiyanəqədərtorpaqsahəsindəquraşdırılmışdır?

Kub.Həcmvahidl

Fəzafiqurlarınınhəcmikubvahidlərləifadəolunur.Həcmvahidiolaraqtilivahidəbərabərolankubunhəcmigötürülür.Şəkildəkifiqurunhəcmionutəşkiledəney-niölçülükublarınsayıiləmüəyyənolunur.Fiqur10kubdanibarətdir,yənionunhəcmi10kubvahiddir.

1. Modellərinhəcminikubvahidlərləifadəedin.1 =1kubvahid

2.İzometrikkağızdaçəkilmişfiqurlarınhəcminikubvahidlərləifadəedin.1 =1kubvahid

3.

Düzbucaqlıparalelepipeditəşkiledənkublarınüzləritərəl'ininuzunluğu1smolankvadratlardır- .Bufəzafiqurununölçülərinisantimetrlərləifadəedin.

4. Konstruksiyalarınhərbirininhəcmineçəkubvahiddir?Konstruksiyalarıizometrikkağızüzərindəçəkin.

5.

1) 2) 3)

1) 2) 3)

Öndən,sağdanvəyuxarıdangörünüşlərişəkildəkikimiolanbirfəzafiqurunuizometrikkağızdaçəkinvəhəcminikubvahidlərləifadəedin.

öndən

sağdan yuxarıdan

Düzbucaqlıparalelepipedinhəcmi

Şəkildəkidüzbucaqlıparalelepipedinhəcmionutəşkiledənkubvahidlərininsayıiləölçülür.Prizmanınuzunluğuüzrə4,eniüzrə2,

hündürlüyüüzrə3cərgəkubyerləşir.Kublarınümumisayıprizmanıneni,uzunluğuvəhündürlüyü(üçölçüsü)üzrəmüvafiqcərgələrinsaylarıhasilinəbərabərdir:(4·2)·3=24.Burada4·2hasilioturacaqdakıkubların,3isəhündürlüküzrəüst-üstəyığılmışkublarınsayınıgöstərir.Baxılanparalelepipedinhəcmi24kubvahidindənibarətdir.Düzbucaqlıparalelepipedinhəcmininhesablanmaqaydasınıaşağıdakıkimiümumiləşdirməkolar:Həcm=uzunluqxenxhündürlükDüzbucaqlıparalelepipedinölçülərinia,b,c,həcminiisəViləişarəetsək,həcmdüsturu:V=a·b·c

Paralelepipedinhəcminihesablayarkəneni,uzunluğuvəhündürlüyüeyniölçüvahidləriiləgötürülməlidir.Kubunhəcmi:Kubunbütüntilləribərabərdir.Kubunhəcmdüsturu:V=a·a·a;V=a olur.Həcmvahidləri:mm ,sm ,dm ,m ,km .1m (1kubmetr)tərəfi1molankubunhəcmi;1sm (1kubsantimetr)tərəfi1smolankubunhəcmidirvəs.

1. Düzbucaqlıparalelepipedinhəcminikubvahidləriiləifadəedin.1 =1kubvahid

33 3 3 3 3

33

1) 2) 3)

2.Verilənölçülərəgörədüzbucaqlıparalelepipedinhəcminihesablayın.

3.Elnurunakvariumununuzunluğu80sm,eni45sm,dərinliyi(hündürlüyü)50sm-dir.Akvariumunhəcminihesablayın.

4. Hovuzunuzunluğu10m,eni5m,dərinliyi1,8m-dir.1)Hovuzunhəcminihesablayın.2)Hovuzunhərkubmetri1000lsututur.Buhovuzneçəlitrsututur?

5.

Rəşidinyığdığımodelinüstdəngörünüşüşəkildəkikimidir.Modeldəkublarbuqaydailəüst-üstə3qat(cərgə)yığılmışdır.Modelinhəcmineçəkubvahiddir?

1) 2) 3)


1. Perimetri64smolandüzbucaqlıhansıölçülərdəolsa,onunsahəsiənböyükolar?Məsələniseçib-yoxlamaqlahəlledin.

2. Ölçüləri60smx50smx30smolandüzbucaqlıparalelepipedşəkilliqutununsəthininsahəsinihesablayın.1)Buqutuyatili1smolanneçəkubyerləşdirməkolar?2)Tili2smolanneçəkubyerləşdirməkolar?

3. Samirinotağındauzunluğu1m20sm,eni50sm,hündürlüyüisə1m50smolankitabşkafıvar.1)Şkafdöşəməüzərindənəqədərsahənitutur?2)Şkafındivardaəhatəetdiyisahənəqədərdir?3)Buşkafınhəcminəqədərdir

4. Kubuntilininuzunluğunu2dəfəartırsaq,həcmineçədəfəartar?Ölçülərüzərindəaraşdırmalaraparmaqlafikirlərinizitəqdimedin.

5. 1)Düzbucaqlıparalelepipedinoturacağınınsahəsi25m ,hündürlüyüisə3m-dir.Düzbucaqlıparalelepipedinhəcminitapın.

2)Düzbucaqlıparalelepipedinhəcmi48m ,oturacağınınsahəsiisə12m -dir.Düzbucaqlıparalelepipedinhündürlüyünütapın.

3)Düzbucaqlıparalelepipedinoturacağıkvadratdır.Paralelepipedinhəcmi64m ,hündürlüyüisə4m-dir.Düzbucaqlıparalelepipedinoturacağınıntərəflərinitapın.

6. 64m qumtutanikikonteynermodelləşdirin.Onlardanbiridüzbucaqlıprizmaşəklində,digəriisəkubşəklindəolsun.

7. Şəkildəkiölçülərdəolandüzbucaqlıparalelepipedlərin,kubunsəthininsahəsinivəhəcminihesablayın.

8.Uzunluğuenindən3dəfəböyükolandüzbucaqlınınperimetritərəfi20smolankvadratınperimetrinəbərabərdir.Düzbucaqlınınuzunluğuneçəsantimetrdir?

2

32

3

3

1) 2) 3) 4)

Uzunluqvahidləri

Uzunluqölçüvahidləriarasındaaşağıdakıkimimünasibətlərmövcuddur.1m=10dm1m=100sm1m=1000mm1km=1000m

Yuxarıdakıməlumatlaragörəcümlələritamamlayın.

1.Verilmişölçüvahidlərinitələbolunanvahidlərləifadəedin.

2.Mərtəbəvahidləriilə

uzunluqölçüvahidləriarasındakıəlaqəniaraşdırın.

3. Mərtəbəvahidləriiləuzunluqölçüvahidləriarasındakıəlaqəni

araşdırın.4. Tələb

olunanölçüvahidləriiləifadəedin.

5.Artmasırasıilədüzün.

1dm=110m=0,1m1sm=1100m=0,01m1mm=11000m=0,001m1m=11000km=0,001km

1)1dm1metrin...........-dir.3)1sm-in0,1hissəsi...-dir.2)0,01m.......sm-dir.4)0,001km....m-dir.

Destimetrləifadəedin: 1)8,3m=8,3·10=83dm4,4m 12,4m 0,8m

0,3m Millimetrləifadəedin:2)0,500m=0,5·1000=500mm

4,2m 8,5m 0,7m0,2m

3.25m 12,45m

0,75m

2,024m

23.25dm

1,215m

7585mm

7,36sm

1,54m

m-lə3km450m6m8dm8sm9mm0,36km35sm

km-lə2km245m95m2367m22700m13km40m

sm-lə0,14km2,05m3,15dm0,07dm0,2mm

1)0,2m;0,075m;0,15m;0,007m;310km;14.2)0,45sm;0,85sm;0,03sm;0,12sm;0,004sm;3100sm;25sm.

Sahəvahidləriüzərindəqarşılıqlıçevirmələr

1. Tələbolunanölçüvahidləriiləifadəedin.

2.Sahəvahidləriniözündənbilavasitəsonrakıböyükvahidləifadəedin.

3.Uzunluğu0,45kmvəeni80molanərazininsahəsiniariləifadəedin.

4. 1)2haərazinin80arhissəsindəüzümlüksalınmış,250mhissəsindəisəbaşqameyvəağaclarıəkilmişdir.Ərazininqalanhissəsindətərəvəzəkilmişdir.Neçəkvadratmetrsahədətərəvəzəkilmişdir?

2)12,4hasahə4bərabərhissəyəbölünmüşdür.Hərhissəninsahəsineçəkvadratmetrdir?

5. Hesablayın.

6.Aşağıdakıölçülərəuyğundüzbucaqlıparalelepipedintamsəthlərininsahələrinikvadratmetrləifadəedinvəfərqlərinitapın.

sm -lə135mm72mm5,4dm2,1m

22

22

2

m -lə2450mm25,6sm0,4ar1,5ha

22

2

mm -lə2m2,5sm0,04ar0,17sm

22

2

2

25sm4,5m

22

27,8dm4,5ar

2 2,5ha412mm2

0,38ha45,7m2

2

12dm -130sm3m -32dm

2 22 2

3km -230ha2,5ar-95m

22

3,2dm -154sm0,4m -25sm

22

2 2

1)a=8,5dm a=12dmb=42sm və b=0,4mh=24sm h=0,5m

a=8,5m a=20,4sm

b=62 b=220

2) dm vəmm

h=0,4m h=0,05m

Həcmvahidləriüzərindəqarşılıqlıçevirmələr

1. Tələbolunanvahidlərləifadəedin.

2.1)Şəkildəkidüzbucaqlıparalelepipedinhəcminikubmetrlərləifadəedin.

2)Budüzbucaqlıparalelepipedikartondanhazırlamaqistəsək,ənazınəqədərkartonlazımolar?3)Kartonunbirkvadratmetrininqiyməti1,4manatolarsa,1000qutununkartonunaverilənpulnəqədərolar?Məbləğlərimanatlıqlaraqədəryuvarlaqlaşdırın.

3. Hesablayın.

4.Oturacağınınuzunluğu24dm,eni128smolandüzbucaqlıparalelepipedinhündürlüyü0,45m-dir.Düzbucaqlıprizmanınhəcmineçəkubmetrdir?

5. Oturacağıkvadratolandüzbucaqlıparalelepipedinhündürlüyü3,4sm,oturacağınıntərəfiisə0,4m-dir.Buparalelepipedinhəcmineçəkubsantimetrdir?

6. SəmədməsələhəllinədüzbucaqlıparalelepipedinhəcmdüsturunuV=Shkimitətbiqetdi.Aşağıdakıməsələlərisizdəbu

dm28m17sm700mm

333

3

sm2812mm0,05dm0,3dm

33

33

m475sm345,8dm35689sm

33

33

24dm -12sm2m -11sm

3 33 3

28sm -34mm17sm +9mm

3 33 3

36m +14sm4,8m +6,7dm

3 33 3

düsturuntətbiqiiləhəlledin.BuradaSnəyiifadəedir?Həcmim -lərləifadəedin.

7.Uzunluğu1,5km,eni8molansahəyəqalınlığı20smolanbetontökülməlidir.Birbetondaşıyanmaşınhərreysdə15m betondaşıyır.Busahənibetonlamaqüçünbetondaşıyanmaşınneçəreysetməlidir?

3

1)S=4,5m ,h=24,5sm2 2)S=245mm ,h=0,04dm

2

3


1. Düzbucaqlıparalelepipedinsəthininsahəsinivəhəcminihesablamadərsindəiştiraketməmişsinifyoldaşınızabudərsinecəizahedərdiniz?Öyrəndiyinizyenianlayışları,nümunələri,düsturlarıonatamçatdıracağınızaəminolmaqüçünfikirləriniziyazın.

2. Hansıplanverilmişmodeləaiddir?

3.1)Dəftərinizdəyalnızikitərəfiparalelolandördbucaqlıçəkin.Budördbucaqlınecəadlanır?2)Çəkdiyinizdördbucaqlınınbucaqlarınıölçünvəcəminitapın.

4. İkitərəfininuzunluğu3smvə5sm,butərəflərarasındaqalanbucağı50°olanüçbucaqqurun.

5. Tərəflərininuzunluğu4sm,5smvə7smolanüçbucaqqurun.Buüçbucağınənböyükbucağıtəxminənneçədərəcədir?Təxminləriniziyazın.Sonratransportirləölçməkləyoxlayın.

6. Açıqbucağıbirşüanınköməyiilə2bucağaeləayırınki,bucaqlardanbiri75°olsun.

7.

Şəkildəkifiqurunperimetrinivəsahəsinitapın.8. Düzbucaqlıparalelepipedinoturacağısahəsi64sm olan

kvadratdır.Düzbucaqlıparalelepipedinhəcmi256smolarsa,buparalelepipedinhündürlüyünəqədərolar?

9. Ölçüləria=14,5sm,b=0,04m,h=74mmolandüzbucaqlıparalelepipedinhəcminitapınvəmm -ləifadəedin.

10. Şəkildəkiqutularpaltaryuyantozunqablaşdırılmasıüçünyenihazırlanmışdır.Şirkətsahibihərbirqutununtutumunuvəsəthininsahəsinibilməkistəyir.Buməlumatlarımüəyyənedin.Sizcə,şirkətsahibinəbuməlumatlarınhərbirinəüçün

1) 2) 3)

23

3

lazımolabilər?Fikirləriniziyazın.

VFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Konqruyentfiqurları;Faiz,adikəsrvəonluqkəsrarasındaqarşılıqlıçevirmələraparmağı;Ədədin10%-dənistifadəetməkləədədinfaizinitezhesablamağı;Ədədinistənilənfaizinitapmağı;Faizidairəvidiaqramlatəqdimetməyi;Ədədinfaizinitəqribihesablamağı;Hərfiifadələrisadələşdirməyivədəyişəninverilmişqiymətindəifadəninqiymətinitapmağı;2x+4=10tiplitənliklərihəlletməyi;Sadəsituasiyalardaelementlərindüzülüşündəkiqaydanımüəyyənetməyi,buqaydanısözləvədüsturlaifadəetməyi;İkidəyişənarasındakıasılılıqqaydasınauyğuncədvəlimüvafiqdüsturagörəqurmağı;Asılılıqcədvəllərinəuyğunkoordinatcütlərinikoordinatşəbəkəsiüzərindəqeydetməkləqrafiklərqurmağı;Asılılıqqrafiklərinioxumağıvətəqdimetməyi.

Faiz,onluqkəsr,adikəsr

Ədədinyüzdəbirhissəsibuədədinbirfaizidir.110=0,01=1%Faiz“%”işarəsiiləyazılır.3%yazılışıədədinyüzdəüçhissəsi(0,03vəya3100),45%yazılışı0,45vəya45100,100%yazılışı1vəya100100,150%yazılışı1,5vəya150100vəs.deməkdir.

25%-i100-lükkvadratüzərindəmodelləşdirək.100xanadan25-irənglidir.Buhissəninmüxtəlifcüryazılışları:Adikəsrlə:25100Onluqkəsrlə:0,25Faizlə:25%

1. Rənglihissəniadikəsrlə,onluqkəsrləvəfaizləifadəedin.

2.

1)100-lükkvadratüzərindəməktəbkitabxanasındakımüxtəlifkitablarınsayınauyğunhissələrverilmişdir.Hissələriadikəsrlə,

1) 2) 3) 4)

onluqkəsrləvəfaizləyazın.

2)Fərzedinki,kitabxanadakıkitabların30%-iromanvəhekayə,10%-inağıl,20%-işeir,7%-ilüğət,13%-ielmi,qalanıisəensiklopediyadır.100-lükkvadratınxanalarınıbuhissələrəuyğunrəngləyin.

3. SinifnümayəndəsiseçkilərindəTəyyarın,AyselinvəZakirinnamizədliyisəsəqoyulmuşdur.Təyyarbütünsəslərin25%-ni,Zakir33%-niAyselisəqalansəsləriqazanmışdır.Ayselsəslərinneçəfaiziniqazanmışdır?Uyğunfaizləri100-lükkvadratınxanalarınırəngləməkləmodelləşdirin.

4. 1sm1m-inneçəfaizidir?1qəpik1manatınneçəfaizidir?5. Verilənləriadikəsr,onluqkəsrvəfaizləyazın.

1)100şardan15-ni2)100dəftərdən23-nü

3)100kitabdan73-nü4)100güldən100-nü


Faizinadikəsrləifadəsi:Faiziməxrəci100,surətiisəverilənfaizigöstərənədədəbərabərolanadikəsrkimiyazmaqolar.

Adikəsrinfaizləifadəsi:Mümkünolanhaldaverilənkəsrməxrəci100-əbərabərolanadikəsrəgətirilir.

Kəsrinsurətindəkiədədfaizigöstərir.3

4=3·254·25=75100→75%

Faizinonluqkəsrləifadəsi:Faizigöstərənədəd100-əbölünür,başqasözlədesək,vergül2mərtəbəsolaçəkilir.1)50%=0,52)21%=0,21Onluqkəsrinfaizləifadəsi:Onluqkəsr100-əvurulur,başqasözlədesək,vergül2mərtəbəsağaçəkilirvəədədinyanında%işarəsiyazılır.1)0,32=32%2)0,03=3%

1. Faizlərionluqkəsrvəadikəsrşəklindəyazın.2. Onluq

kəsrləriadikəsrvəfaizləyazın.

3. Adikəsrlərionluqkəsrvəfaizləyazın.

1)36%⟶0,3636%⟶36100:4:4⟶925

2)45%5)10%

3)60%6)56%

4)15%7)80%

2)0,325)0,24

3)0,106)0,65

3. Adikəsrlərionluqkəsrvəfaizləyazın.

4.Hərbirmodeləuyğunadikəsri,onluqkəsrivəfaiziyazın.

5.Aşağıdakıkəsrləriməxrəcləri100-ünvuruqlarıolanvəolmayanikiqrupaayırın.Məxrəcində100-ünvuruqlarıolankəsrləribildiyinizqaydailə,olmayanlarıisəsurətiməxrəcəbölməklənümunəyəuyğunolaraqfaizəçevirin.

4)0,727)0,48

2)34

3)320

4)15

1) 2) 3) 4)


1. Hissələrieyniyazılışlarlaifadəetməkləartansırailəyazın.Hansıvariantaüstünlükverirsiniz?

2.Verilənhissələrionluqkəsrlərləifadəetməkləazalansırailədüzün.

3.Hansıdahaböyükhissəniifadəedir?

4.5-cisinifşagirdləririyaziyyatdanqiymətləndirməsuallarınacavabyazdılar.Sonadeyirki,bütünsualların35-nədüzgüncavabyazmışam.Cabirdeyirki,mənimcavablarımınyüzdəyetmişbeşidüzgündür.Könülisəsualların80%-nədüzgüncavabyazdığınıdüşünür.Kimdahaçoxsualadüzgüncavabyazmışdır?

5. 28=14—►25%-dir.18neçəfaizdir?

6. Kamilinkitablarından24-üdedektiv,10-uşeir,16-sıisənağılvəhekayəkitablarıdır.1)Kitablarınsayınauyğunhissələriadikəsr,onluqkəsrvəfaizləyazın.2)Kamilinoxuduğukitablarınneçəfaizidedektivjanrınaaiddir?3)Nağılvəhekayəkitablarışeirkitabındanneçəfaizçoxdur?4)Kamilinkitablarının100%-ineçədənədir?

7. Mədinəgilinsinfindəkişagirdlərin35-üqızdır.Businifdəkişagirdlərinneçəfaizioğlan,neçəfaiziqızdır?

1)0,183)710

12%45%

250,82

2)0,354)38%

60%0,47

32015

1)453)38%

85%0,47

0,651825

2)144)90%

0,230,85

18%1920

1)23% 0,25 1150

2)30% 0,35 15

8. Voleybolkomandasımövsümərzindəkeçirdiyi32oyundan24-ündəqalibgəlmişdir.Komandanınqalibgəldiyioyunlarınsayıkeçirdiyioyunlarınhansıhissəsinitəşkiledir?Adikəsr,onluqkəsrvəfaizləyazın.

9. Tədbirdəiştirakedən80nəfərdən40nəfəriqadın,30nəfərikişi,qalanlarıisəuşaqlaridi.Qadınların,kişilərinvəuşaqlarınsayınauyğunhissələriadikəsr,onluqkəsrvəfaizləyazın.

Ədədin10faizi

Məsələ.Qiyməti40manatolanpalto10%ucuzlaşdırıldı.Paltonunqiymətineçəmanataşağısalındı?40manattamı,yəni100%-itəşkiledir.Ədədin10%-nitapmağınmüxtəlifüsullarınıbuməsələüzərindəaraşdıraq:1)Məsələnitam-hissəmodeliqurmaqlahəlletməkolar.

100%hərbiri10%olmaqla10hissədirvəbu10hissə40manatdır.1hissə(10%)-40:10=4manatdır.2)10%⟶10100=11040:10·1=40:10=4manat40-m10%-nitapmaqbuədədin110hissəsinitapmaqdeməkdir.Paltoqiymətininondabiriqədər,yəni4manatucuzlaşmışdır.3)Ədədin10%-nitapmaqüçünvergülü1vahidsolasürüşdürmək,yəniədədi10-abölməklazımdır.Məsələn,40-m10%-i⟶4Ədədin10%-idigərfaizləritezhesablamağaköməkedir.40-m30%-nitapaq:10%məlumdursa(4),30%⟶3·4=12olar.

Tapşırıqlarıədədin10%-dənistifadəetməkləyerinəyetirin.1. Verilənədədlərinhərbirinin10%-nitapın.

2.Ədədlərina)10%-ni;b)20%-ni;c)30%-ni;d)50%-nitapın.3. Birailədə

200manathəftəlikxərcliyin60%-iərzağasərfolunur.Buailəərzağahəftədəneçəmanatxərcləyir?

4. PərigilYeniilqabağıtelevizoru20%endirimləaldılar.Televizorunendirimdənəvvəlkiqiyməti800manatidi.Onlartelevizorüçünneçəmanatödədilər?

5. Aşağıdakıyazılışlardanhansı14kəsrinəuyğundeyil?

1)50 2)30 3)80 4)120 5)140 6)250

1)90 2)120 3)50 4)230 5)480

6. Aşağıdakıparçalar50%-igöstərir.Buparçalarıölçünvə100%-igöstərənparçalarıdəftərinizdəçəkin.

7.5 sinfində20,5 -də22,5 -dəisə20nəfərşagirdvar.Məktəbdəkeçiriləntədbirdə5 sinifşagirdlərinin80%-i,5 -nin100%-i,5 -ninisə90%-iiştirakedir.Tədbirdəcəmineçənəfər5-cisinifşagirdiiştirakedir?

a)0,25 b)25% c)936

d)20%

1) 2) 3)a b c

a b c

Ədədinfaizi

Ədədinistənilənfaizinintapılmasıqaydası:1)50-nin12%-nitapaq:50-nin12%-nitapmaqonun12100hissəsinitapmaqdeməkdir.

50:100=0,5;0,5·12=6Başqasözlə,ədədinverilənfaizinitapmaqüçünonu100-əbölüb,faizigöstərənədədəvurmaqlazımdır.

1. Ədədlərintələbolunanfaizlərinitapın.

MalınadıUcuzlaşmafaizi

Köynək 15%Gödəkcə 50%Qalstuk 5%Pencək 20%Sviter 25%

2. Cədvəldəmağazadakıkişigeyimlərininucuzlaşmafaizləriverilmişdir.Mallarınucuzlaşmadansonrakıqiymətini2üsullatapabilərsiniz:1-ciüsul.Ucuzlaşmafaizininneçəmanatabərabərolduğunutapmaqvəəvvəlkiqiymətdənçıxmaqla;2-ciüsul.100%-dənucuzlaşmafaiziniçıxmaqvəbufaizəuyğunqiymətitapmaqla.1)Ucuzlaşmadanəvvəlköynəyinqiyməti20manat,qalstukunqiyməti10manat,pencəyinqiyməti80manat,sviterinqiyməti35manatolarsa,bugeyimlərinhərbirindənbirdənəalanalıcınəqədərpulödəməlidir?2)Gödəkcəninqiyməti48manatolarsa,2gödəkçəalanalıcıneçəmanatpulverməlidir?Yazılıhesablamalaraparmadancavabıbirbaşasöyləməkmümkündürmü?

3. Ədədlərintələbolunanfaizlərinitapın.Uyğuntam-hissə

2)44-ün9%-nitapaq:

44:100=0,44 0,44·9=3,96

1)90-nın45%-ni4)86-nın20%-ni

2)85-in15%-ni5)125-in40%-ni

3)34-ün8%-ni6)47-nin35%-ni

modeliniçəkin.

4. 1)Mağazadasatılan1250cütayaqqabıdan46%-iqadın,28%-ikişi,qalanlarıisəuşaqayaqqabısıidi.Hərnövayaqqabıdanneçəcütsatıldı?

2)Mağazadakıuşaqvəqadınayaqqabılarının25%-ibirhəftəərzindəsatıldı.Mağazada120cütuşaqayaqqabısı,84cütqadınayaqqabısıvaridi.Uşaqayaqqabılarıqadınayaqqabılarındanneçəcütçoxsatıldı?

1)20-nin75%-ni 2)40-ın25%-ni 3)300-ün20%-ni

Faiz,dairəvidiaqram

1. 80şagirdarasında“Hansıdondurmadahaçoxxoşunagəlir?”sualıiləsorğukeçirilmişdir.Sorğununnəticəsidairəvidiaqramlatəqdimolunmuşdur.Diaqramagörəsuallaracavabverin.

2.Verilənfaizləridairəvidiaqramlagöstərin.

100%25%25%25%25%

3. 25100=14

4. Şəhərparkındakıağacların12,5%-işamağacı,12,5%-içinar,25%-icökə,qalanlarıpalıdağaclarıdır.1)Parkdakıağaclarınneçəfaizipalıdağacıdır?2)Parkdakıağaclarınfaizlərinidairəvidiaqramlagöstərin.3)Parkda200ağacvarsa,onlardanneçəsiçinarağacıdır?

5. 1)Sinifnümayəndəsiseçkilərindəbütünsəslərin30%-niSənan,20%-niElnarə,50%-niisəSamirəqazandı.a)Səsverməninnəticələrinidairəvidiaqramşəklindətəqdimedin.b)Səsvermədə30şagirdiştiraketmişdirsə,Sənananeçənəfərsəsvermişdir?2)Sinifnümayəndəsiseçkilərində11nəfərEmilə,6nəfərOqtaya,3nəfərisəQəmərəsəsvermişdir.

1)Şagirdlərdənneçənəfərişokoladlıdondurmanıseçmişdir?

2)Çiyələklivəvanillidondurmaseçənlərinsayınılimonludondurmaseçənlərinsayıiləmüqayisəedin.

3)Sorğuda120nəfəriştiraketsəydi,şokoladlıdondurmaseçənlərinsayıneçənəfərolardı?

1)25%

2)40%

3)50%

4)75%

5)33,3%

a)Səsvermədəcəmineçənəfərşagirdiştiraketmişdir?b)Hərbirnamizədsəslərinneçəfaiziniqazanmışdır?c)Nəticələrisəsverməfaizlərinəgörədairəvidiaqramşəklindətəqdimedin.

6. Hərbirdairəvidiaqramdakırənglihissələriadikəsrləvəfaizləifadəedin.

1) 2) 3)

Faizintəqribihesablanması.Təxminetmələr

1. Diaqramdamüxtəlifidmanbölmələriüçünxərclərgöstərilmişdir.Cəmi208manatxərclənmişsə,hərbölməüçüntəxminənneçəmanatpulxərclənmişdir?

2.1)Rənglihissələrəuyğunfaizləriyazın.2)Sarırənglihissə

təxminənneçəfaizəuyğundur?

3)Qırmızırənglihissətəxminənneçəfaizəuyğundur?3. Tez(vəyaşifahi)hesablama

aparmağaimkanyaradanyaxınədədlərləəvəzetməkləverilənədədlərintələbolunanfaizinintəqribiqiymətlərinitapın.

4.Könül79-un23%-nitəqribiolaraqbirdəfə80-in20%-ikimi,birdəfədə80-in25%-ikimitapdı.Bunəticələrimüqayisəedin.Hansınəticədəqiqnəticəyədahayaxındır?Fikirləriniziyazın.

5.

Elmaraldığıəşyalarındəyərinin15%-niilkinolaraqödəməlidir.O,qiymətlərin10%-nitapır,sonraaldığıədədinyansınıonun

Nümunə.Güləşbölməsindəxərclər.27%≈30%208≈200200-ün30%-nitapaq:200-ün30%⟶2·30=60(manat)

1) 2) 3) 4) 5)

a)42% b)15% c)67%

a)26% b)85% c)59%

31-in18%-ni49-un11%-ni

99-un39%-ni198-in49%-ni

217-nin58%-ni599-un9%-ni

üzərinəəlavəedir.Məsələn,qazsobasınınqiyməti260manatdır.Onun10%-i26manat,bununyarısıisə13manatolduğundanilkinödəniş26+13=39(manat)olur.BuqaydailəElmarındigərəşyalarüçünnəqədərpulödəməliolduğunutapın.

6. Mağazasahibielektrikəşyalarınıaldığıqiymətinüzərinə12%məbləğindəmağazagəliriniəlavəetməkləsatır.Cədvəldəmağazadasatılmışəşyalarhaqqındaməlumatverilmişdir.Mağazabuəşyalarınsatışındancəminəqədərgəlirəldəetmişdir?

Adı SayıAlışqiymətiTelevizor 3 480

Paltaryuyan 2 560Tozsoran 6 120


1. Yenikinofılmhaqqındaaparılansorğudaiştirakedən50respondentdən25nəfərfilmibəyəndiyini,15nəfərqismənbəyəndiyini,10nəfərisəbəyənmədiyinisöylədi.Hansıdiaqramsorğununnəticəsinidüzgünəksetdirir?

2.Hərbir100-lükkvadratınneçəfaizirənglidir?

3.Verilənədədlərinfaizlərinitapın.

4.Yuvarlaqədədlərləəvəzedərəkverilənədədlərintələbolunanfaizinintəqribiqiymətinitəxminedin.

5.Faizləritapın.

6.1)Ədədin2%-i15-əbərabərdirsə,4%-ihansıədədəbərabərdir?2)Ədədin18%-i24-əbərabərdirsə,9%-ihansıədədəbərabərdir?

7. Köynəyinqiyməti18,85manatdır.Köynək5%endirimləsatılır.“Köynəyəedilənendirimtəxminən1manatdır”fikridoğrudurmu?

8. 100-lükkvadratınxanalarınıkəsrlərəuyğunrəngləyin.

a) b) c)

1) 2) 3) 4)

200-ün30%-ni

5-in25%-ni 490-nın10%-ni

400-ün50%-ni

79-un23%-ni518-in53%-ni

58-in39%-ni278-in12%-ni

73-ün98%-ni311-in21%-ni

77-nin39%-ni495-in78%-ni

36-nın25%-i

56-nin26%-i

175-in85%-i

250-nin52%-i

Rənglihissələrifaizləifadəedin.1)9252)11203)110

9.

Şəkildəsağlamqidalanmarasionunuəksetdirəndiaqramverilmişdir.1)Diaqramagörətərəvəzvəmeyvələrbütünqidalarıntəxminənneçəfaizinitəşkiletməlidir?2)Ətvəbalıqməhsullarıqidarasionununtəxminənneçəfaizinitəşkiletməlidir?3)Diaqramauyğun3sualtərtibedin.

Dəyişənliifadələr,ifadələrinsadələşdirilməsi

İfadələrinsadələşdirilməsi:

Həmçininvurmanınpaylamaxassəsinəuyğunolaraqyazabilərik:4a+3a=(4+3)a=7a5a-2a=(5-2)a=3aBuyazılışortaqvuruğunmötərizəxaricinəçıxarılmasınıifadəedir.İfadələrisadələşdirməküçünortaqvuruğumötərizəxaricinəçıxarmaüsuluəlverişliüsuldur.

1. İfadələrisadələşdirin.c=8olduqdaifadələrinqiymətinihesablayın.

2.Fikirlərəuyğundəyişənliifadələryazın.Dəyişəniməsələdəverilmişməlumatlarınadınınbaşhərfiiləişarəedin.1)Qablardanbirindəkialmalarınsayıdigərindəkindən3dəfəçoxdur.İkiqabdaneçəalmavar?2)NəcibəninpuluCövdətinpulundan2dəfə,LeylanınpuluisəNəcibəninpulundan3dəfəçoxdur.Onlarınbirlikdənəqədərpuluvar?

3. Hərbiralqoritməuyğunqaydanıifadəşəklindəyazın.Daxiledilənədədlərəvənəticələrəgörəcədvəlidoldurun.

1)3c+2c4)3c+2c+4

2)11c−4c5)11c−4c−9

3)5(7c−2c)6)4c+3c

1) 2) 3)

Tənliklər,məsələhəlli

Məsələlərihəmtənlik,həmdətam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.AytənindərsliklərininsayıqardaşıAzadındərsliklərininsayından4ədədçoxdur.Onlarınbirlikdə22dərsliyivar.AytənvəAzadınhərbirininayrılıqdaneçədərsliyivar?

1.Arifəmininbuilbağındantopladığıalmaməhsulunarməhsulundan3dəfəçoxidi.Almavənarməhsulubirlikdə12toldu.Arifəmibağındanneçətonalmatopladı?

2. Fikrimdəbirədədtutmuşam.Buədədin3qatınınüzərinə5əlavəetsək,26olar.Fikrimdətutduğumədəditapın.

3. Samirüçgünərzində128səhifəlikkitabıoxuyubqurtardı.O,2-cigün1-cigündəkindən16səhifəçox,3-cügünisə1-cigündəkindən22səhifəçoxoxudu.Samirhərgünkitabınneçəsəhifəsinioxudu?

4. Aşağıdakıtənliklərdənhansınınhəlli8x+4=20tənliyininhəlliilə

Məsələnintənlikqurmaqlahəlli:Azadındərslikləri:xAytənindərslikləri:x+4Dərsliklərinümumisayı:x+x+4Dərsliklərinümumisayının22olduğuməlumdur.Deməli,x+x+4=22bərabərliyiniyazmaqolar.Tənliyinhəlli:2x+4=22.2x-əməchultoplanankimibaxsaq,2x=22-42x=18Butənlikdəxməchulvuruqdur:x=18:2x=9(Azadındərslikləri)Aytənindərslikləri:x+4=9+4=13Yoxlama:13+9=22

Məsələninmodelqurmaqlahəlli:

Cəmdənartıqkitablarınsayını,yəni4-üçıxsaq,kitablarınümumisayıhərbiriAzadınkitablarınınsaymabərabərolmaqla2hissədənibarətolar.22-4=1818:2=9Azadındərslikləri9+4=13Aytənindərslikləri

eynidir?

5.Tənliklərihəlledin.1)3x+4+5x=12

2)6x+2x+4=20

3)7x+x=12+8

5x−7=583x+5x+4=76

2x=16−63x−8=7

40−4x=1625−(3x+2x)=10

Tənliklər,məsələhəlli

1.

2.Nadirtənliklərihəlledərkənməchultoplananı,azalanı,çıxılanı,vuruğu,bölünəni,bölənitapmaqqaydalarınıyaxşıbilmədiyindənsəhvlərəyolverir.Fərzedinki,Nadirsizinsinifdəoxuyurvəsizdənbuqaydalarınyazılışəkildəizahınıhazırlamağıxahişedir.Sizbuyazılıizahıhazırlayınvəhərbirhalaaidnümunələrverməyiunutmayın.

3. Tullantılarıntoplanmasıtədbirində10şagirdinhərbirieynisaydaolmaqlacəmi550plastikbutulkatopladılar.Birşagirdintopladığıbutulkalarınsayınıhansıtənliklərihəlletməklətapmaqolar?

4.Məsələləritənlikqurmaqlahəlledin.

1)Əlinin32manatpuluvaridi.O,hərbirininqiyməti3manatolanbirneçəidmanköynəyialdıqdansonra8manatpuluqaldı.Əlineçəköynəkaldı?

2)Fikrimdəbirədədtutmuşam.Buədədiözündən2dəfəböyükolanədədlətoplayıbcəmdən4çıxsaq,23alınar.Fikrimdətutduğumədədneçədir?

3)Aytənbacısından2yaşböyükdür.İndionlarınyaşlarınıncəmi28-dir.Aytəninvəbacısınınneçəyaşıvar?

Təkrarçalışmalar

Əvvəlcətoplananlardanbiri,sonraisəçıxılanməchulolanhallarüçüntənliklərihəlledin.28-5x=186x+40=6436-2x=24

45-x=3688-7x=1134+8x=106

1)550-x=11

2)55x=110 3)10x=550 4)550:x=10

1)Buraxılmışmötərizələrieləyazınki,bərabərliklərdoğruolsun.

2)Ondabirlərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlaifadələrinqiymətinitapın.

3)80-nin25%-iilə124-ün25%-nimüqayisəedin.Səbinədeyirki,cavablarbərabərolacaq.Siznecədüşünürsünüz?4)Futbolmeydançasındaqapınınenihündürlüyündən3dəfəçoxdur.Qapınınhündürlüyü2m44sm-dirsə,eninəqədərdir?

11-6·1+4=1 30-4·2+5=2 64:2·4:2=4

68,075-56,894+45,134 24,004·4-45,28

Dəyişənlər,bərabərsizliklər

1)TofıqinkompüteroyunlarıCD-lərininsayı10-dançoxdur.TofiqinCD-lərininsayınınqəbuletsək,bufikririyaziolaraqn>10kimiyazabilərik.10-danböyükistənilənədəd-11,12,13vəs.n-inyerindəolabilər.2)ElşəninkompüteroyunlarıCD-lərininsayı10-danazdır.Bufikrəuyğunriyaziyazılış:n<10olar.Buhaldaisən-ninyerindəkiədəd{1,2,3,4,5,6,7,8,9}ədədlərçoxluğununistənilənelementiolabilər.3)KamilinCD-lərininsayı5-dənçoxvə10-danazdır:5<n<10.4)Aydındeyirki,onunənçoxu10dənəkompüteroyunlarıCD-sivar.Bufikrəuyğunriyaziyazılış:n<10olar.Burada“<”işarəsi“kiçikvəyabərabərdir”kimioxunur.5)Sahibdeyirki,ənazı10dənəkompüteroyunlarıCD-sivar.Bufikrəuyğunriyaziyazılış:n>10.Burada“>”işarəsi“böyükvəyabərabərdir”kimioxunur.Bufikirlərəuyğunriyaziyazılışlarbərabərsizlikləradlanır.

1. Fikirləribərabərsizliklərləifadəedin.1)Arifkarandaşlarından3-nübacısınaverdi.İndionunkarandaşlarınınsayı5-dənazdır.2)Rəhiləninənçoxu10manatpuluolar.3)Lətifəxanımınmağazadaxərclədiyipul15manatdançox,20manatdanazolardı.

2. Bərabərsizliklərəuyğunfikirləryazın.

3.a-nınverilənbərabərsizlikləriödəyənənböyüknaturalqiymətinitapın.

4.a-nınverilənbərabərsizlikləriödəyənənkiçiknaturalqiymətinitapın.

5.A={3,4,5,6}çoxluğuhansıbərabərsizliyiödəyir?

1)x>8 2)x<10 3)x≥100 4)x<45

1)a<24 2)a<36·10

3)a<28000:4

4)5580:18>a

1)a>36·9 2)a>55·11

3)28000:4<a

4)5580:18<a

6. 1)Hansıədədlərinüzərinə5əlavəetsəniz,60-dankiçikədədalmar?Bufikrəuyğunbərabərsizlikyazın.Buədədənçoxuneçəolabilər?2)200<a<300şərtiniödəyənənböyükvəənkiçiknaturalədədlərinfərqinitapın.3)“Bədədiilə120-nincəmi400-dənkiçikdir”şərtinəuyğunifadəyazın.B-ninənböyükqiymətihansıədədəbərabərolar?

a)n<7 b)2<n<7 c)n>7

Dəyişənlər,bərabərsizliklər

1. 1)Ədədoxuüzərindəqırmızıxətləhansıbərabərsizliyinhəllərçoxluğugöstərilmişdir?

2)Ədədoxuüzərindəhansıbərabərsizliyinhəllərçoxluğugöstərilmişdir?

2. Elvinpiyadasaatdaənçoxu6kmgedəbilər.Elvin90dəqiqəyənəqədəryolgedəbilər?Hansıbərabərsizlikbuməsələnincavabınıdüzgüngöstərir?Bərabərsizliyiədədoxuüzərindəmodelləşdirin.

3.Kamilyarışın2-cimərhələsinəvəsiqəqazanmaqüçün1-cimərhələnin4oyunundaənazı40baltoplamalıdır.O,1-cioyunda11xal,2-cioyunda9xal,3-cüoyunda12xaltoplayıb.Kamil4-cüoyundaənazıneçəxaltoplamalıdır?Hansıbərabərsizlikməsələnincavabınıdüzgünifadəedir?

4.1)a-nın12a-5a+13a>100bərabərsizliyiniödəyənənkiçiknaturalqiymətinitapın.2)a-nın45+2a-a<100bərabərsizliyiniödəyənənböyüknaturalqiymətinitapın.3)a>200:10bərabərsizliyiniödəyəna-nınənkiçiknaturalqiymətinitapın.

Təkrarçalışmalar

1)Misallarıhəlledibalınanqalıqlarıtoplasanız,cəm9-abərabərolar.Həllinizidüzgünyerinəyetirdiyinizibuşərtəgörəyoxlayın.

a)a>5 b)a<13 c)a>5

a)a>6 b)a>8 c)a<6

a)l<15km b)l<540km c)l≤9km

a)x<13 b)x≥8 c)x=12

1)64:6 2)128:5 3)97:6 4)569:4

2)Şəkildədüzbucaqlıformasındaolantərəvəzsahəsininplanı1:50000miqyasıilə(hər50m1mm)çəkilmişdir.Şəkildəuyğunölçmələraparmaqlatərəvəzsahəsininrealölçülərini,perimetrinivəsahəsinitapın.

Ümumiləşdiricitapşırıq

1. Ədədlərinfaizinitapın.

2.Müqayisəedin.1)40-ın30%-iilə140-ın30%-ni.2)50-nin20%-iilə20-nin50%-ni.Müqayisəüçünhesablamalaraparmaqvacibdirmi?

3. Rənglixanalarınyerinəeləədədləryazınki,bərabərlikdoğruolsun.

4.Tənliklərihəlledinvəcavablarıyoxlayın.

5.Tamhissəmodeliniaraşdırın.Toğrulun16,anasınınisə52yaşıvar.NeçəiləvvəlanasıyaşcaToğruldan4dəfəböyükidi?Göstəriş:Onlarınyaşlarıarasındakıfərqhəmişəeynidir.

6. 4tortunhərbirinieynisaydadilimlərəböldülər.Cəmi36dilimoldu.Adgünündə4masanınhərbirininətrafında8qonaqəyləşmişdir.Tortbütünqonaqlaraçatarmı?Buməsələdəartıqməlumatvarmı?

7. Kərim40manatpulunun19%-nəDVD,qalanpulun13hissəsinəkitabaldı.Kəriminnəqədərpuluqaldı?

8. Əlinin10manatpuluvaridi.O,ikikitabaldıqdansonra5manatpuluqaldı.Əlibirkitabanəqədərpulverdi?Məsələnitənlikqurmaqlavətam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.

9. Bərabərsizliklərəuyğunfikirləryazın.1)a+5>25Nümunə:AtasıZöhrəyə5manatverdi.İndi

48-in15%-ni58-in50%-ni

300-ün25%-ni50-nin18%-ni

84-ün14%-ni396-nin3%-ni

7·6=(3+3)·(18:3)+4= +6(18:2)·5= ·512+ =(6·2)+5

(4·8):2=(8·4):( -2):2=10:216-3=4· -3+(7-4)=9+(7-4)

2x+24=42746+t=947

2c-68=784d-58=12

91=m+19753-2p=275

70+2n=26698=n-18

Zöhrəninpulu25manatdanazdeyil.2)a+4<12

Koordinatşəbəkəsivəkoordinatcütləri

1. Koordinatşəbəkəsinidəftərinizdəçəkin.Verilmişkoordinatcütlərinikoordinatşəbəkəsiüzərindəqeydedin.A(5,3)

2.HansıikinöqtənikoordinatşəbəkəsiüzərindəqeydedibA

vəBnöqtələriiləardıcılbirləşdirsəniz,kvadratalınar?

3.QrafikKönülüntelevizorabaxmasaatlarıhaqqında

həftəlikməlumatıəksetdirir.xoxuüzərindəgünlər,yoxuüzərindəisəsaatlarverilmişdir.Məlumatlarıcədvəllətəqdimedin.

Sıfırnöqtəsindənbaşlayaraqxoxuüzrə5vahidsağa,sonraisəyoxuüzrə3vahidyuxarıhərəkətedərəkAnöqtəsiniqeydedin.1.A(5,3)3.C(4,4)5.E(0,6)7.G(7,2)9.I(4,1)

2.B(3,6)4.D(1,5)6.F(6,3)8.H(8,1)10.J(2,2)

1) 1.C(2,1) 2.D(7,1)

3.E(2,3) 4.F(8,1)

2)

Tərəfi1-cibənddəkikvadratıntərəfindən2dəfəkiçikolankvadratıntəpənöqtələrinəuyğunkoordinatcütləriniyazın.2nümunəgöstərin.

Dəyişənlər,asılılıqlar

Məsələ.Samirbacısından3yaşböyükdür.Samirinyaşıiləbacısınınyaşıarasındakıasılılığınecəifadəetməkolar?Samirinvəbacısı-

nınyaşıy=x+3x y1 42 53 64 7

Buradaikidəyişənvar:bacısınınyaşı,Samirinyaşı.Bacısınınyaşınıx,Samirinyaşınıisəyhərfiiləişarəedək.Verilənlərəəsasəny=x+3bərabərliyiniyazabilərik.Bubərabərlikikidəyişənarasındakıasılılığı-Samirinyaşınınbacısınınyaşındanasılıolaraqdəyişməqaydasınıgöstərir.Asılılığıcədvəlşəklindəgöstərək.x-inhərbirqiymətinəgörəy-inqiymətinihesablayaq:

x-inistənilənqiymətindəy-inqiymətinitapabilərik.Məsələn,

bacısının25yaşıolanda(x=25)Samirin25+3=28yaşıolacaq.Cədvəldəkidəyişənlərinhərcütünü(x,y)dəyişənlərininqiymətlərinəuyğunolaraq(1,4),(2,5)vəs.koordinatcütlərikimiyazmaqolar.Burada1-ciədədx-in,2-ciədədisəy-inqiymətinəuyğundur.

1. Verilənasılılıqlarauyğuncədvəlqurun.Göstəriş:Cədvəliasanqurmaqüçünəvvəlcəx-inqiymətləriniyazın.Sonray-inqiymətlərinihesablayın.1)y=4x2)y=x+43)y=12-x4)y=2x+3

2. 1)Birqutuda8karandaşvar.2,3,4,5qutudakıkarandaşlarınsayınıgöstərənasılılıqcədvəliniqurun.Buasılılığıdüsturşəklindəifadəedin.96karandaşneçəqutuyayerləşər?

x=1x=2x=3x=4

y=1+3=4y=2+3=5y=3+3=6y=4+3=7

2)y=4xdüsturuiləNəsibdayınınəməkhaqqınıhesablamaqolar.Buradax-işsaatlarınınsayını,y-ümumiəməkhaqqını,4isəbirsaatlıqəməkhaqqınıgöstərir.Nəsibdayı8saatişləsə,neçəmanatəməkhaqqıalar?Nəsibdayıişlədiyisaatlarınəvəzinə72manataldı.O,neçəsaatişləmişdir?

3. y=3x+1asılılığınauyğuncədvəlqurun.Aşağıdakıkoordinatcütlərindənhansıbuasılılığauyğundeyil?

4.Cədvələgörəxvəy-inqiymətlərinindəyişməasılılığınıhansıdüsturlaifadəetməkolar?

1)(2,7) 2)(0,1) 3)(1,4) 4)(4,1)

1)

xy13253749x=8y=?

2)

xy15210315420x=7y=?

3)

xy142638410x=0y=?

Dəyişənlər,asılılıqlar,qrafiklər

y=2xasılılığınauyğunqrafikquraq:1.Asılılıqcədvəlinidoldurmaqlax-invəy-inqiymətlərinimüəyyənedək.

2.Koordinatşəbəkəsiçəkək.Üfüqioxux,şaqulioxuy-ləişarəedək.

3.Cədvəldəkiqiymətlərəuyğun(0,0),(1,2),(2,4)vəs.koordinatlarcütünükoordinatşəbəkəsiüzərindəqeydedək.4.Qeydolunannöqtələribirləşdirək.Almandüzxəttparçasıy=2xasılılığınınqrafikiolandüzxəttinbirhissəsidir.

1.

2.Günelmeyvəsalatıhazırlayır.Reseptəgörəsalataistifadəedilənalmalarınsayıportağallarınsayından3dəfə

çoxolmalıdır.Salataişlədilənalmalarınsayınınportağallarınsayındanasılılıqdüsturunuyazın.Budüsturauyğuncədvəlvəqrafikqurun.

3. Şəkildəkidairələrinvədüzbucaqlılarınsayıarasındakıasılılığıhansıdüsturlayazmaqolar?Budüsturauyğuncədvəlvəqrafiki

y=2xx y0 01 22 43 64 8

YaşarbacısıRənadan2yaşböyükdür.ŞəkildəkiqrafikYaşarınvəRənanınyaşlarınınasılılığınıgöstərir.Asılılıqcədvəlinivəqrafikidəftərinizdətamamlayın.YaşarvəRənanınyaşı

y=?x y1 32 4

qurun.Düzbucaqlılarınsayı5olarsa,dairələrinsayıneçədənəolar?

a)y=2x

b)y=2x+1

c)y=6x

...

Qaydalar,asılılıqlar

Dairələrinsayıhərsonrakıaddımdaəvvəlkindən2dairəçoxolmaqladəyişir.Hərbiraddımdakıdairələrinəvəzinəhəminaddımdakıdairələrinsayınıyazsaq,cütədədlərinardıcıldüzülüşünüalarıq:2,4,6,8,10,...İstənilənaddımdakıdairələrinsayınıtapmaqüçünaddımlarınsayı2-yəvurulur.Bunuümumişəkildəy=2ndüsturuiləyazmaqolar.

y=2nx 1 2 3 4 5 6 7 8 9y 2 4 6 8 10 12 14 16 18

1. 1)Birtorbada3kqdüyüvar.2torbada,3torbada,..,100torbadaneçəkiloqramdüyüvar?Torbalarınsayınıt,düyününkütləsinimiləişarəedin.Buasılılığıgöstərəndüsturuyazınvəcədvəlqurun.

2)1qoyunun4ayağıvar.2qoyunun,3qoyununvəs.qoyununayaqlarınınümumisayınıhansıdüsturlaifadəetməkolar?Qoyununsayının,ayaqlarınınsayınıN-ləişarəedin.

2. Dairələrinsayınındəyişməqaydasınımüəyyənedin.Budəyişməyəuyğunədədləriyazın.Buədədlərindəyişməqaydasınıhansıdüsturlaifadəetməkolar?15-ciaddımdaneçədairəolar?

3. Şəkildəstolvəstullarındüzülüşü

göstərilmişdir.Budüzülüşəgörəstullarınsayınınstollarınsayındanasılıolaraqdəyişməqaydasınıyazın.Stollarınsayınım,stullarınsayınıniləişarəedin.12stolunətrafındaneçəstulolar?

1. 2. 3. 4.

n=1,n=2,n=3,n=4,...,y=2,y=4,y=6,y=8,...,

addımlarınsayıdairələrinsayı

...

4. Güldükanındanalınmışdibçəkdəkigülünboyu12sm-dir.Satıcınındediyinə

görəgülədüzgünqulluqedilsə,birayərzindəhərgüntəxminən2smboyatar.Buməlumatlaragörəgülünboyartımıqaydasınınecəyazmaqolar?Buqaydailəböyüsə,gülünboyu12-civə30-cugünnəqədərolar?

...

Qaydalar,asılılıqlar

1. 1-dən20-yəqədərolanədədlərincəminitapın.

Verilənifadənitoplananlarıiki-ikiqruplaşdırmaqla21-əbərabərolan10toplananıncəmişəklindəyazmaqolar.Yəni10·21=210

1-dən10-aqədərədədlərincəminiartanvəazalansırailəalt-altayazmaqlatapaq:1+2+3+4+5+6+7+8+9+1010+9+8+7+6+5+4+3+2+1_________________________________________11+11+11+11+11+11+11+11+11+11Bucəmikvadratlarınköməyiləmodelləşdirək.

2.1-dən30-aqədərnaturalədədlərincəminitapın.

3. Arifbağdabirincigünbirağacındibinibellədi.Hərsonrakıgünisəəvvəlkigündənikiağacçoxolmaqla8günərzindəbağlarındakibütünağaclarındibinibelləyibqurtardı.Arifgilinbağındacəmineçəağacvar?

4. Satıcıkonservqutularınışəkildəgöstərildiyiqaydadayığmışdır.Konservqutularınındüzülüşqaydasınısözləyazın.Cəmineçəkonservqutusuüst-üstəyığılmışdır?

11⋅10=110110:2=55

Kvadratlarınümumisayı:Sarıkvadratlarınsayı:

10⋅11=110110:2=55

5. Rənglidairələrhansıqaydailədüzülmüşdür?Növbətiaddımdaneçədairəolacaq?Dairələrinsayınauyğunədədləriuyğunqaydailədüzün.

1) 2)



2.a-nınhansıqiymətindəbərabərlikdoğrudur?1)a·(45+17)=5·45+5172)5·a+4·a=9·183)22·a+18·a=(22+18)·23

3. Nadirəmibağdakıağaclarınınsayından3dəfəçoxyeniağaclarəkdi.İndibağda56ağacvar.Nadirəmineçəağacəkdi?Məsələnitənlikqurmaqlahəlledin.

4. 1)Aprelayındahavanınənyüksəktemperaturu15°C,ənaşağıtemperaturuisə0°Colmuşdur.Fikrəuyğunbərabərsizlikyazın.2)m-5<10bərabərsizliyiniödəyənənkiçiknaturalədədhansıdır?

5. Artansırailədüzün.

6.10-dan30-aqədərtəkədədlərincəminitapın.7. AzərbaycanRespublikasınındövlətsərhədlərininümumi

uzunluğu3500km-dir.Bunun24%-iXəzərdəniziboyuncadır.AzərbaycanınsərhədlərininneçəkilometriXəzərdənizininpayınadüşür?

8.

Qrafikparçanınuzunluğuvəqiymətiarasındakıəlaqəniəksetdirir.Qrafikəgörətapşırıqlarıyerinəyetirin.1)1mvə4mparçanınqiymətininecətapırsınız?

7x+2x=2716x-4x=60

7x-5x=704x+12x=20+12

x+123=562621-x=235

1)65%;0,55;25

2)17%;0,07;110

2)Parçanınqiymətiiləuzunluğuarasındakıasılılıqdüsturunuyazın.3)5mparçayaverilənpul3mparçayaverilənpuldannəqədərçoxdur?4)(5,10)koordinatcütünəuyğunməlumatıtəqdimedin.5)14manataneçəmetrparçaalmaqolar?6)(6,8)nöqtəsibuqrafikinüzərindəolabilərmi?


1)100-lükkvadratınneçəfaizirənglidir? a)26%

b)31%c)23%

2)Dairəninsarırənglihissəsitəxminənhansıfaizəuyğungəlir?

3)a)A,B,Fnöqtələrinəuyğunkoordinatcütləriniyazın.b)(2,5)və(6,6)koordinatcütlərihansınöqtələrəuyğundur?4)512,128,32,8ədədlərardıcıllığıhansıqaydailədüzülmüşdür? a)8-əbölünməklə

b)4-əbölünməklə

c)4əlavəedilməklə

5)Rüfəthərhansıədədi2-yəvurubüzərinə1əlavəedilməsiqaydasıilədəyişənasılılığınqrafikiniqurdu.Rüfəthansıasılılığınqrafikiniqurdu?

a)y=2x+1 b)y=2x-1 c)y=(2+1)x6)Hansıədədinbölənləridahaçoxdur?a)66 b)48 c)53

7)Hansıədəd3-əqalıqlabölünür?a)245 b)

348c)

123428)ÜçbucağınAbucağıneçədərəcədir?

a)78°b)62°c)85°

9)Mötərizənieləyazınki,bərabərlikdoğruolsun.a)3+6-6·4:4=9-6b)14-2-8·3:2=12-12

10)Hansıfiquroxanəzərənsimmetrikdeyil?

11)78+3

a) b) c)

8cəminitapın.12)Birkitabınqiymətinmanatdır.10beləkitabın

qiymətinihansıifadədüzgüngöstərir?13)303003ədədində3rəqəmlərinəuyğunmərtəbə

qiymətlərinincəmihansıədədəbərabərdir?

a)138

b)114

c)118

a)10n b)n+10

c)n-10

a)300003

b)333000

c)303003

VIFəsilBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Qrafikformalarda(cədvəl,barqraf,histoqram,xəttiqrafik,dairəvidiaqramvəs.)verilmişməlumatlarıoxumağıvətəqdimetməyi;MəlumatlarauyğunqrafikformanıseçməyiMəlumatglarıqrafikşəkildə(barqraf,histoqram,xəttiqrafik,cədvəlvəs.)təsviretməyi;Məlumatlarauyğunədədiortanımoda,vəmedianıtapmağı;Məlumatlarıtəhliletməyivənəticələritəqdimetməyi;Hadisələrinbaşverməehtimalınısözləvəkəsrləifadəetməyi;Ehtimallarısınaqlarlayoxlamağı;Sınaqlarınnəticələrinimüxtəlifqrafikformadatəqdimetməyi.

Məlumatıtoplamavətəqdimetmə

1. 5bsinifşagirdləri“Dahaçoxhansımeyvənixoşlayırsan?”mövzusundaaraşdırmaapardılar.Onlarbuişiaşağıdakıardıcıllıqlayerinəyetirdilər.1.Əvvəlcə“Sevimlimeyvələr”başlığıiləcədvəlçəkdilər.

2.Hərmeyvəninadıçəkildikdəbumeyvəniseçənşagirdlərəlləriniqaldırdılar.3.Cədvəldəmeyvələrinadıqarşısındaəliniqaldıranşagirdlərinsayıqədərtelçəkdilər.4.Tellərinsayınıuyğunxanadaədədləyazdılar.5.Nəticədəşəkildəkikimicədvəlalındı.Cədvələgörəsuallaracavabverin.1)5 sinfindənneçəşagirdsorğudaiştiraketmişdir?2)Şagirdlərənçoxhansımeyvəniseçmişlər?3)Uşaqlarhansımeyvənidahaazxoşlayırlar?4)Sizdəsinfinizdəbusorğunuaparın.

2. Sinifyoldaşlarınızınilərzindəoxuduqlarıbədiikitablarhaqqındaməlumattoplayınvəcədvəlqurun.“Kitablarınsayı”və“şagirdlərinsayı”

b

sütunlarınıayırın.Kitablarınsayını“1,2,3,4vədahaçox”başlıqlarıiləqeydedin.

3. “Hansıheyvanıevdəsaxlamaqistərdiniz?”barqrafmda5-cisinifşagirdləriarasındaaparılansorğununnəticələriəksolunmuşdur.Barqrafagörəsuallaracavabverin.1)Hansıheyvanısaxlayanlarınsayıdahaçoxdur?2)Pişiksaxlayanlarınsayıdovşansaxlayanlarınsayındanneçənəfərçoxdur?3)Cədvələgörəsizinüçünmaraqlıolanbirməlumatıtəqdimedin.

4. İkisütunlubarqrafdaverilənməlumatlarıaraşdırınvəyazılıtəqdimathazırlayın.Bubarqrafagörəhansırayonagetməyəqərarverilməsidahadoğruolardı?Sizdəsinfinizdəbucüraraşdırmaaparın.Nəticələrəgörəqərarverin.

Məlumatınmüxtəlifqrafikformalardatəqdimi

1. İkisütunlubarqrafdarayonmərkəzindəyerləşənetnoqrafiyamuzeyinəgələnxariciölkəturistlərininsayıhaqqındaməlumatverilmişdir.Barqrafagörətapşırıqlarıyerinəyetirin.

1)Muzeyəikiilərzindəcəmineçəturistgəlmişdir?2)2011-ciilinhansıayındamuzeyədahaçoxturistgəlmişdir?Hesablamaaparmadansualacavabverməkolarmı?3)Barqrafdaverilmişməlumatıcədvəlşəklindətəqdimedin.4)Barqrafagörə2məsələqurun.

2. Fazilsinifyoldaşlarıarasındasevimliidmannövünümüəyyənetməküçünsorğuaparmışvənəticələrəuyğuncədvəlqurmuşdur.Cədvələgörəbarqrafqurunvə3məsələtərtibedin.

Sevimliidmannövüİdmannövü QızlarOğlanlarVoleybol 6 9Tennis 12 12

Sambo-güləş 4 183. Piktoqramda3həftəərzindəkitabxanadankitabgötürən

şagirdlərinsayıhaqqındaməlumatverilmişdir.Piktoqramagörətəqdimathazırlayın.

Histoqram

Histoqrambarqrafınbirnövüdür.Histoqramməlumatınmüəyyənintervallardapaylanmasınıgöstərir.Histoqramdasütunlaradətənbir-birinəbitişikşəkildə(boşluqolmamaqla)düzülür.1. Sosialaraşdırmalarlaməşğulolanbirtədqiqatçıtamaşanın

premyerasınagələntamaşaçılarınyaşıiləbağlıtopladığıməlumatıhistoqramşəklindətəqdimetmişdir.

1)Premyeradacəmineçətamaşaçıvaridi?2)Tamaşadaənçoxhansıyaşqrupunaaidtamaşaçıvar?3)Buhistoqramagörə“Gənclərinteatrtamaşalarınamarağıazdır”,fikrinisöyləməkdoğruolarmı?4)22-31yaşqrupuilə52-61yaşqruputamaşaçılarıarasındakıfərqneçənəfərdir?

2. Məktəbdə13yaşlışagirdlərinkütlələriüzərindəaraşdırmaaparılmışdır.Araşdırmanınnəticəsihistoqramlaverilmişdir.Histoqramdakıməlumatlarıtəqdimedin.

Histoqram

1. Cədvəldəbazargünüheyvanxanayagedənşagirdlərinyaşıvəsayıverilmişdir.Buməlumatıhistoqramlatəqdimedin.

Bazargünüheyvanxanayagedənşagirdlərinyaşlarıhaqqındaməlumatauyğunhistoqramqurmaaddımları:1.6-17yaşlışagirdlərinyaşlarıeyniölçülükiçikintervallarabölünür.İntervallarməlumatıtaməhatəetməlidir.6-8,9-11,12-14,15-172.Üfüqioxu4bərabərhissəyəbölməkləhəminintervallarıqeydedin.3.Şaqulioxüzərindəməlumatındəyişməintervalınagörəmüəyyənmiqyasla(məsələn,hərbölgü1vahid,2vahid,5vahid,100vahidvəs.olabilər)qeydolunmuşbölgülərəuyğunədədləriyerləşdirin.4.Məlumatlarauyğunsütunlarıbir-birininyanındaməsafəqoymadanyerləşdirin.6-8yaşauyğunsütun12+17+16=45ədədinəuyğunolmalıdır.5.Üfüqivəşaqulioxlarüzərindəməlumatınadınıyazın.6.Histoqramınadınıyazın.

2. CədvəlbirailəninŞamaxıdakeçirdiyitətilgünlərindəavtomobilləqətetdiyiməsafələrigöstərir.Bucədvələgörəhistoqramqurun.

3. Cədvəldəimtahandatopladığıballarüzrətələbələrinsayıverilmişdir.Cədvələgörəhistoqramqurun.

İmtahanınnəticələrihaqqındafikirləriniziyazın.

BazargünüheyvanxanayagedənşagirdlərYaşı 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17Sayı 12 17 16 15 13 12 11 14 10 8 10 7

ŞamaxıdatətilMəsafələrkm-

lərləGünlərin

sayı10-30 531-50 351-70 471-90 2

TələbələrintopladığıballarBallar Tələbələrinsayı

20-40 5041-60 4061-80 12081-100 35

Zamandanasılıxəttiqrafiklər

1. Ayişəfikusgülüaldı.O,gülünboyatmasınımüşahidəetdivəşəkildəkikimiqrafikqurdu.

2.Cədvəldəuşağınbiryaşındanonyaşmaqədərkütləsinin

dəyişməsiverilmişdir.Buməlumatlarauyğunxəttiqrafikqurun.

Qrafikiqurmaaddımları:1.Üfüqioxuxhərfiiləişarəedinvəüzərindəuşağınyaşmauyğunədədləriqeydedin.2.Şaqulioxuyhərfiiləişarəedinvəüzərindəuşağınkütləsinəuyğunədədləriqeydedin.3.Hərbirkoordinatcütünə-yaşvəkütləyəuyğunnöqtənikoordinatşəbəkəsiüzərindəqeydedin.4.Bunöqtələribirləşdirməkləxəttiqrafikialabilərsiniz.

3.

1)Ayişəfikusualandaboyuneçəsantimetridi?2)İkihəftəərzindəböyümədələngiməmüşahidəolunur.Buhansıhəftələrdir?3)Fikusunboyu3-cühəftədəneçəsantimetrolmuşdur?4)Bitkison2həftədəneçəsantimetrboyatmışdır?

UşağınkütləsiYaş 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Kütlə 10 13 15 18 22 24 25 30 31 34

Qrafikəgörəsuallaracavabyazın.1)Qrafikdəhansıməlumatlarverilmişdir?2)Osmanənçoxhansıaydaqənaətetmişdir?3)“Osmanınmartvəaprelaylarındaqənaətetdiyipulmayayındaqənaətetdiyipulabərabərdir”fikridoğrudurmu?

Zamandanasılıxəttiqrafiklər

1.

2.Müxtəlifməlumatlarınzamandanasılılığınınmüqayisəlitəhliliüçünbirkoordinatşəbəkəsiüzərindəqurulmuş2xəttiqrafikdənistifadəedilir.

Aşağıdakıqrafikmağazadasatılantelevizorvəsoyuducununsayıhaqqındaməlumatıəksetdirir.Buqrafikəgörətəqdimathazırlayın.

3.Cədvəldəverilmişməlumatlaragörəxəttiqrafikqurun.

Arazın300mməsafəyəqaçışqrafıkinəgörəsuallaracavabverin.

1)Arazqaçışyolununilk200m-nənəqədərvaxtsərfetmişdir?

2)Arazqaçışyolununilk150m-nitezqaçmışdır,yoxsasonrakı150m-ni?

3)Arazsonuncu50mməsafənineçəsaniyəyəqaçıb?

1)Hansıikiaydatelevizorsatışındadəyişiklikolmamış,soyuducusatışıisəkəskinaşağıdüşmüşdür?2)Hansıaydatelevizorvəsoyuducusatışıbərabərləşmişdir?Buaydaneçədənətelevizor,neçədənəsoyuducusatılmışdır?3)Altıayərzindəcəmineçətelevizorvəsoyuducusatılmışdır?

4)Qrafikəaid3sualtərtibedin.

KompütervətelevizorsatışıAylar avqustsentyabroktyabrnoyabrdekabryanvar

Kompüter 10 20 20 25 30 30Televizor 15 25 10 10 30 20

Dairəvidiaqram

1. 40şagirdarasında“Hansıfənnidahaçoxsevirsiniz?”mövzusundasorğukeçirilmişdir.Sorğununnəticələridairəvidiaqramlaverilmişdir.Diaqramagörəsuallaracavabverin.

1)Təxminənneçəşagirdrəsmfənniniseçmişdir?

2)“Azərbaycandilifənniniseçənşagirdlərinsayıtəxminənbütünqalanfənləriseçənlərinsayıqədərdir.”fikridoğrudurmu?

3)Azərbaycandiliniseçənlərinsayırəsmvətarixfənniniseçənlərinsayındantəxminənneçənəfərçoxdur?Hesablamaüsullarınızıtəqdimedin.

2. 1)İlkinin1günlük(24saat)rejiminəuyğundairəvidiaqramqurun.2)Birgünlükrejiminizidairəvidiaqramlatəqdimedin.

3. Aşağıdakıməlumatlaragörə

dairəvidiaqramıçəkinvətamamlayın.

İlkininrejimi:yemək-2saatyatmaq-8saatməktəbdə-6saatevtapşırıqları-4saatbütünqalanişlər-4saat

1)Beynəlxalqtədbirdəiştirakedənqonaqlarüçüntərcüməçilərayrılmalıdır.İspandillitərcüməçiləriləfransızdillitərcüməçilərinsayıtəxminənbərabərdir.Ənçoxingilisdillitərcüməçilərtələbedilir.Almandilitərcüməçilərinətələbatfransızdilitərcüməçilərinəolantələbatdançoxdur.2)Qonaqlarüçüncəmi20tərcüməçiayrılmışdırsa,hərbirdilüzrətəxminənneçənəfərtərcüməçilazımdır?

4. Mağazadasatılansüdməhsullarınınkeyfiyyətihaqqında48alıcıarasındasorğuaparılmışdır.Veriləncavablaragörədairəvidiaqramqurun.-Keyfiyyətdənrazıyam-24nəfər-Keyfiyyətdənnarazıyam-16nəfər-Fikirsöyləməkdəçətinlikçəkirəm-8nəfər

Məlumatlar,qrafikformalar

1. Qrafikdəköşkdəsatılanqəzetvəjurnallarhaqqındaməlumatverilir.Qrafikəgörəsuallaracavabyazın.

1)Gündüzsaat15:00-aqədərneçəjurnal,neçəqəzetsatılmışdır?2)Hansısaatdaeynisaydaqəzetvəjurnalsatılmışdır?3)Saat13:00-16:00müddətindəköşkdəneçəqəzetsatılmışdır?4)Saat9:00-dan13:00-aqədərsatılanqəzetlərinsayıjurnallarınsayındanneçədənəçoxdur?5)Hansısaatlardajurnalsatılmamışdır?

2. Cədvələgörəbarqrafqurun.Məlumatlarauyğunədədlərihansımiqyaslayerləşdirmək

dahadoğrudur?

3.Təsəvvüredinki,sizayaqqabısatışımağazalarşəbəkəsindəsatışüzrəmenecerişləyirsinizvəşirkətinkeçənilkisatışıhaqqındahesabatverməlisiniz.Aşağıdakışərtlərəəməletməkləixtiyariədədləriseçinvəxəttiqrafikqurun.

İllər 2009 2010 20112012Avtomobillərin

sayı50001000090008000

a)1bölgü10 b)1bölgü100 c)1bölgü1000

Satışyanvarayındanmartayınaqədərazalmış,aprel,mayaylarındasabitqalmış,iyunayındansentyabrayınaqədərartmış,oktyabr-dekabraylarındaazalmışdır.


Hansıqrafikformanəzamanəlverişlidir?Piktoqram.Məlumatlaradlarsiyahısındanvəvuruqlarıeyniədədəbərabərolanədədlərdənibarətolduqdaəlverişlidir.Barqraf.Məlumatlaradlarsiyahısındanvəədədlərdənibarətolduqdaəlverişlidir.Barqrafməlumatlarınmüqayisəsiniəyanigöstərir.İkisütunlubarqraf.İkimüxtəlifməlumatıtəqdimetməkvəmüqayisəetməküçünəlverişlidir.Histoqram.Məlumatınbərabərintervallarüzrədəyişməsinivəmüqayisəsinitəqdimetməküçünəlverişlidir.Xəttiqrafik.Məlumatınzamana(saat,ay,ilvəs.)görədəyişməsiniizləməküçünəlverişlidir.Dairəviqrafik.Tamməlumatıvəonunhissələrəgörəpaylanmasınıgöstərməküçünəlverişlidir.

1. Məlumatlarauyğunəlverişliqrafikformaseçinvəqurun.

2.Aşağıdakı

məlumatlarıtəqdimetməküçün

1)

Uşaqlarınkütlələri

Adı Kütləsi(kq)

Cəmil 35Ayan 32Zöhrə 30Mahir 28

2)

Minayəxalanınbüdcəsi

Hissələr İşlər0,5 ərzaq

0,2 kommunalxərclər

0,1 nəqliyyat

0,2 digərxərclər

3)

Satılanbiletlər

Seans Satılanbilet

12:00 12015:00 14017:00 18019:00 220

4)

İlərzindəşagirdlərinoxuduğukitabların

sayıKitabların

sayıŞagirdlərin

sayı1-5 106-10 611-15 5

5)

Şagirdlərvəidmanİdmannövü

QızlarOğlanlar

Şahmat 4 12Tennis 12 12

Gimnastika 11 6Voleybol 7 13

hansıqrafikformanıseçməkdahaəlverişlidir?

1)25nəfər18yaşlıqızlarınboyları(150-157sm,158-165sm,166-173sm)üzərindəaparılanaraşdırmanınnəticələrini.2)Birhəftəərzindətemperaturdəyişməsini.3)2001və2002-ciillərdəyığılanarpa,buğdavəqarğıdalıməhsullarıhaqqındaməlumat.4)Birgünlükrejim.

16-20 2


Kiçiklayihəişi.1. 5 və5 sinifşagirdləriarasındaonlarınAzərbaycanıngörkəmli

şairlərinişəkillərinəgörətanıyıb-tanımadıqlarıbarədəsorğukeçirilmişvənəticələrbarqraflaverilmişdir.1)Beşincilərənçoxhansışairitanıyır?2)Busorğunusinfinizdəsizdəkeçirinvənəticələrinibarqrafdaverilmişnəticələrləmüqayisəedin.3)Nəticələrinizidigərsiniflərinnəticələriilədəmüqayisəedin.

2. Verilənməlumatlaragörəqrafikqurun.Hansıqrafikformanıseçdiniz?Fikrinizibirneçəcümləiləyazın.

3. Sinfinizdəkişagirdlərarasında“Hansıyeməkdahaçoxxoşunuzagəlir?”mövzusundasorğukeçirin.Oğlanlarınvəqızlarıncavablarınıayrılıqdaaraşdırın.Sorğuüçünəvvəlcədən4yeməyinadınımüəyyənləşdirin.

a b

Məlumatıntəhlili

Məlumatlarıtəhliletmək,nəticəçıxarmaq,qərarverməküçünbirsıraparametrlərinmüəyyənedilməsimühüməhəmiyyətkəsbedir.Buparametrlərədədiorta,median,modavəənböyükfərqdir.Buparametrləri2,4,6,4,3,7,9nəticələriüzərindəaraşdıraq.Ədədiorta.Ədədiortanıtapmaqüçünədədlərincəmiədədlərinsaymabölünür.2,4,6,4,3,7,9məlumatlarınauyğunədədi

2+4+6+4+3+7+9=3535:7=5Median.Medianıtapmaqüçünədədlərartanardıcıllıqladüzülür.Buardıcıllığınortadakıədədi(solundavəsağındaeynisaydaədədolan)mediandır.

2,3,4,4,6,7,9Ədədlərinsayıcütolarsa,ortadakıikiədədinədədiortasımedianıgöstərir.3,3,4,6,8,9Median:(4+6):2=5Moda.Ənçoxtəkrarlanannəticənigöstərir.2,3,4,4,6,7,9nəticələriüçün4ənçoxrastgəlinənədəddir,yənimoda4-dür.Bəzənməlumatlardamodaolmur,bəzənisəbirneçəmodaolur.Ənböyükfərq.Ənböyükfərqənböyükədədləənkiçikədədinfərqidir.Ənböyükədəd9,ənkiçikədədisə2-dir.Ənböyükfərq:9-2=7.

1. Məlumatlarauyğunədədiortanı,modavəmedianıtapın.1)Samirinhəftəərzindəkiişsaatları:8,6,4,8,7,8,9,5,82)Ailənin7ayərzindəişlətdiyiyağınmiqdarı(kq-la):3,7,4,3,2,5,3

3)Kənanın1həftədəxərclədiyipul(manatla):3,4,2,3,2,2,54)İdmançılarınyaşı:12,14,16,13,12,14,14,11

2.

Cədvəldəbirmağazadaişləyən10işçininmaaşlanhaqqındaməlumatverilmişdir.1)Məlumatlarauyğunədədiortanı,medianı,modanıvəənböyükfərqitapın.2)Neçəişçininmaaşımediandanyuxarıdır?Neçəişçininmaaşımediandanaşağıdır?3)Mağazasahibihesabatlarındaortaaylıqəməkhaqqınıntəxminən450manatolduğunudeyir.Buməlumatreallığıəksetdirirmi?4)İşçilərmaaşlarınınartırılmasınıtələbedərlərsə,hansıparametriəsasgötürərlər:modanı,medianı,ənböyükfərqi,yoxsaədədiortanı?

3. Verilənlərəgörən-inqiymətini,lazımolanhaldamodanı,medianıvəədədiortanıtapın.

1)4,9,2,10,9,11,nədədiorta:8,

2)2,4,6,8,10,nmoda:2

Məlumatıntəhlili

1. HəkimmüayinəsiVaxt Tel Sayı10-1516-2122-27

Şəhlaxanımhəkimdir.O,ürəyinfəaliyyətiniyoxlayancihazlaxəstələrimüayinəedir.Onunhərxəstəyəmüayinəüçünsərfetdiyivaxtıxüsusicihazqeydəalır.Günərzindəcihazdanalınanqeydlərəgörəsərfolunanvaxtintervallarıaşağıdakıkimidir:10-15dəq,16-21dəq,22-27dəq.1)Birnövbəərzindəmüayinəolunanxəstələrəsərfolunanvaxtlaragörəcədvəlidoldurun.Hərxəstəyəsərfolunanvaxt:12dəq.;10dəq.;20dəq.;17dəq.;19dəq.;12dəq.;18dəq.;25dəq.;20dəq.;21dəq.;23dəq.;15dəq.;18dəq.;13dəq.;27dəq.2)Hansıintervaldadahaçoxxəstəqəbuledilmişdir?

2. Teymurbağdandərdiyi7almanınhərbirininkütləsinitərəzidəçəkdi.Nəticələr:82q,78q,120q,90q,85q,98q,140qBiralmanınkütləsiortahesablaneçəqramdır?

3. 9ədəddənibarətməlumatbazasındamedian15-əbərabərdir.Ənböyükfərq23-dür.Ənböyükədəd32-dir.Buməlumatbazasındamediandankiçikneçəədədvar?Mediandansoldakı(kiçik)ədədlərhansıədədlərolabilər?

4. 3ədəddənibarətməlumatbazasıüçünhəmədədiorta,həmdəmedian12-yəbərabərdir.Buədədlərdənənkiçiyi5olarsa,ənböyüyühansıədədəbərabərolar?

5.

Qrafikəgörəhansıhərəkətlərardıcıllığınındahadoğruolduğunu

söyləməkolar?a)Murad2dəqiqəqaçmış,2dəqiqədincəlmiş,2dəqiqəadiyerişləgetmişdir.b)Murad2dəqiqəadiyerişləgetmiş,2dəqiqədincəlmiş,2dəqiqəqaçmışdır.c)Murad2dəqiqədincəlmiş,2dəqiqəadiyerişləgetmiş,2dəqiqəqaçmışdır.

6. Nərminənin7sınaqimtahanındantopladığıballar280,360,360,420,360,400,410olmuşdur.1)Məlumatlarauyğunənböyükfərq,moda,medianvəədədiortanıtapın.2)ƏgərNərminə360baltopladığısınaqimtahanlarınınbirində500baltoplasaydı,ənböyükfərq,moda,medianvəədədiortanecədəyişərdi?

7. Verilənlərəgörən-inqiymətinitapın.1)9,10,14,16,nənböyükfərq:8,median:14

2)12,17,21,12,16,nənböyükfərq:13,median:14

Mümkünvariantlarınsayınımüəyyənetmə

Cədvəldəşirələrinnövüvəbutulkalarhaqqındaməlumatverilmişdir.Birqabşirəseçməkistəsəniz,neçəseçimvariantınızolar?Seçimlərinsayınıbudaqlanmasxemiqurmaqlamüəyyənetməkolar.

Hərbirbutulkaüçün3seçimimkanıvar.

2butulkaüçünseçimimkanlarınınsayı2·3=6olacaq.

1. Cədvəldəverilmişməlumatlaragörəseçimvariantlarınınsayınıtapın.Budaqlanmasxemləriqurun.

2.Müştərininmümkünseçimvariantlarınınsayınıtapın:

3.Könülyoldaşlarınaməktəbkitabxanasından6kitabseçdivəyaytətilindəbukitablarıoxumağıtövsiyəetdi.Şamilyalnız2kitabgötürməkistəyir.AşağıdakıardıcıllığıdavametdirməkləŞamilinseçimimkanlarınınsayınımüəyyənedin.

4. SinifnümayəndəsiseçkilərindəArifin,Gülşənin,

Şirələrqab növü

kiçikbutulka portağalböyükbutulka şaftalı

avtomobil

1)

Geyimlərköynəkşalvarağ qaramavi bozboz palıdı

2)

Səyahət

ölkə nəqliyyatvasitəsi

Türkiyə təyyarəGürcüstan dəmiryoluRusiya avtomobil

avtobus

1)3növsup,4növsalatdan1sup,1salatseçərsə;3)4rəng,5növavtomobildən1avtomobilseçərsə;

2)5növşərf,3növpapaqdan1şərf,1papaqseçərsə;4)3rəng,6formaçantadan1çantaseçərsə.

ZeynəbinvəŞəmsininnamizədliyiirəlisürülmüşdür.Seçkilərdəənçoxsəstoplayansinifnümayəndəsi,2-ciyeritutanisəonunmüaviniolacaq.Mümkünvariantlarıbudaqlanmadiaqramıqurmaqlamüəyyənedin.

2kitab1variant

3kitab3variant

4kitab6variant

5kitab10variant


1. Aşağıdakıməlumatlaragörəədədiortam,modam,mediamvəənböyükfərqitapın.

23,22,18,20,31,22,26,22,20,19,202.

3.Elşəntaksisürücüsüdür.O,birhəftəlikqazancınıaşağıdakıkimiqeydetmişdir:145manat,140manat,164manat,140manat,173manat,132manat,145manat.Elşəninbirgünlükqazancıortahesabla

neçəmanatdır?Neçəgünlükqazancmediandanaşağı,neçəgünlükqazancmediandanyuxarıolmuşdur?

4. Dairəvidiaqrambirhoteldəqalan200turistinyeməkseçimlərinigöstərir.Cədvələgörədairəvidiaqramıdəftərinizdətamamlayın.Məlumatlarıbarqrafşəklindədətəqdimedin.

5. Güləşoyunlarıuduzanınoyunutərketməsişərtilə

aşağıdagöstərilmişsxemüzrə

5-cisinifşagirdləri“Həyatbilgisi”dərsindəaçıqhavadaqabdakısuyuntemperaturunundəyişməsinitəhliledirlər.1)Suyuntemperaturunusaatlarüzrəyazın.2)Medianıqrafiküzərindəgöstərin.3)Saatneçədənbaşlayaraqsuyuntemperaturununaşağıdüşməsimüşahidəedilir?4)Saat10:00-dan12:00-aqədərsuyuntemperaturutəxminənneçədərəcədəyişmişdir?

Yemək Turistlərinsayı

Toyuq 40Maləti 64Tərəvəzyeməkləri

18

Hamburger 14

keçirilir.Uduzanoyunutərkedir.8güləşçibir-biriləyarışdıqdaçempionumüəyyən

etməküçünneçəoyunkeçirilməlidir?

Balıq 30Pitsa 34

2güləşçi 4güləşçi

Mümkünhallar,əlverişlihallar

1.Zərin6üzününhərbirində1-dən6-yaqədərolmaqlamüxtəlifsaydaxallarvar.Zəratddıqda6hadisədənbiri,yənihərhansıbirüzünündüşməsihadisəsimütləqbaşverəcək.Beləhadisəyəqinhadisəadlanır.Mümkünhallarınsayı:6Əlverişlihallarınsayı:62.Zəratıldıqda5xalınındüşməsihadisəsibaşverədəbilər,verməyədəbilər.Beləhadisələrətəsadüfühadisələrdeyilir.Mümkünhallarınsayı:6Əlverişlihallarınsayı:13.Zəratıldıqdacütvəyatəksaydaxalındüşməhadisələrieyniimkanlıdır.Çünkihərikihadisəüçünəlverişlihallarınsayıbərabərdir,yəni3-dür.4.Zərinheçbirüzündə6-dançoxxalyoxdur.Odurki,zərin6-dançoxxalıolanüzünündüşməsihadisəsimümkünolmayanhadisədir.Mümkünhallarınsayı:6Əlverişlihallarınsayı:0

1. 1)Birzəratıldıqdaaşağıdakıhadisələrinbaşverməsiüçünəlverişlihallarınsayınıtapın.

2.1)Çərxi-fələktaxtasınagörəaşağıdakıhadisələrdənhansı

təsadüfi,hansımümkünolmayan,hansıyəqinhadisədir?

a)Oxunsamithərfüzərindədayanmasıb)Oxunsaithərfüzərindədayanmasıc)OxunAhərfiüzərindədayanması

a)4-dənkiçikədədindüşməsic)7-dənböyükədədindüşməsi

b)6-dankiçikədədindüşməsi

d)OxunƏhərfiüzərindədayanması2)Aşağıdakılardaneyniimkanlıhadisələriseçin.a)oxunEhərfiüzərindədayanmasıb)oxunAhərfiüzərindədayanmasıc)oxunİhərfiüzərindədayanmasıd)oxunÖhərfiüzərindədayanmasıQruplarlaiş

3.Torbayamüxtəlifsaydarənglifiqurlarqoyun.Torbayabaxmadanbirfiqurçıxarın.Hərdəfəçıxanfiqurunrənginəuyğunbirtelçəkinvəfiqurutorbayaqaytarın.Təcrübənia)20;b)30;c)40dəfətəkraredin.Nəticələrimüqayisəedin.

Ehtimal

Hadisəninehtimalıəlverişlihallarınsayınınmümkünhallarınsaymaolannisbətikimihesablanır:hadisəninehtimalı=əlverişlihallarınsayımümkünhallarınsayı

Şəkildəkiçərxi-fələktaxtasıüzərindəoxunyaşılrəngüzərindədayanmaehtimalınıtapaq:1.Çarx8bərabərhissəyəbölünmüşdür.Çarxbirdəfəfırlandıqdamümkünhallarınsayı8-dir.2.Oxunyaşılhissədədayanmasıüçünəlverişlihallarınsayıisə3-dür.3.Oxunyaşılhissədədayanmaehtimalıəlverişlihallarınsayının(3)ümumihallarınsayma(8)olannisbətinəbərabərdir.Yənioxunyaşılhissədədayanmaehtimalı38-dür.Oxşarqaydailəhesablamaqolarki:-oxunqırmızıhissədədayanmaehtimalı18-dir.-oxunsarıhissədədayanmaehtimalı48=12-dir.

1. Çərxi-fələktaxtasındaoxunqırmızırəngüzərindədayanmaehtimalınıtapın.

2.Eləhadisəfikirləşinki,başverməehtimalı:

3.1)Torbada4qırmızı,6mavişarvar.Torbadan1şarçıxarılsa,onunqırmızırəngdəolmaehtimalı

a)12olsun

b)13olsun

c)1olsun d)0olsun

nəqədərdir?2)Torbada4qırmızı,6mavi,2ağşarvar.Torbadanhansışarınçıxmaehtimalı13-əbərabərdir?Şarlarınümumisayınıdəyişmədənrənglərinəgörəsayınıelədəyişinki,bütünrənglərdənolanşarlarıntorbadançıxmaehtimallarıbərabərolsun.3)Torbadaağ,mavivəqırmızırəngdəolmaqlacəmi6şarvar.Torbadanbirşarçıxarsanız,onunağrəngdəolmasıehtimalı16-dir.Torbadanmavişarınçıxmaehtimalıqırmızışarınçıxmaehtimalındançoxdur.Torbadahərrəngdəneçəşarvar?

4.

Oxqırmızırəngüzərindədayanarsa,Aynur2xal,yaşılrəngüzərindədayanarsa,Cəmil2xalqazanar.Buoyunədalətlihesabolunabilərmi?Fikirləriniziizahedin.Buqaydaədalətlideyilsə,oyununşərtlərinielədəyişinki,hərikioyunçununxalqazanmaimkanlarıbərabərolsun.

Ehtimal

1. RasimvəFaiqEHTİMALsözünüçaphərfləriilə5dəfəyazmışvəhərflərikəsibtorbayayığmışlar.Torbayabaxmadanhərdəfəbirhərfçıxarılır.ÇıxarılanhərsaithərfəgörəRasim,samithərfəgörəisəFaiq2xalqazanır.Hərdəfəçıxarılanhərfyenidəntorbayaqaytarılır.Buoyunədalətlihesabolunabilərmi?

2.

Torbadanbirkürəçıxarılsa,onunsarırəngliolmaehtimalınıyoxlamaqüçüntəcrübəaparılmışdır.Torbadanbirkürəçıxarılmış,barqrafdaqeydolunmuşvəyenidəntorbayaqaytarılmışdır.Barqrafagörəsuallaracavabverin.1)Torbadancəmineçədəfəkürəçıxarılmışdır?2)Torbadanneçədəfəyaşılrənglikürəçıxarılmışdır?3)Torbadacəmi10şarvarsa,hərrəngdəkürədənneçədənəolduğunudüşünməkolar?

3. Zərinüzlərində1-dən6-yaqədərədədləryazılmışdır.Zərbirdəfəatıldıqda7-nindüşməehtimalıhansıədədəbərabərolar?

4.Qutuda9südlü,7qozluşokoladvaridi.Şəbinəqutudangötürdüyüsüdlüşokoladlarınyerinəqozluşokoladlarqoydu.İndiqutuyabaxmadanbirşokoladgötürsəniz,onunsüdlüşokoladolmaehtimalı14-dir.Şəbinəqutudanneçəsüdlüşokoladgötürdüvəneçəqozluşokoladqoydu?

5. Torbadanhərdəfəbirfiqurçıxarılırvəgeriqaytarılır.Fiqurlarınçıxmaehtimalınıkəsrləifadəedin.

6. Laləgilinsinfində20

a)1 b)0 c)14

1)dairə 2)üçbucaq

şagirdvar.Şagirdlərinadlarıyazılmışkartlarbirtorbayayığılırvətorbayabaxmadanbirkartçıxarılır.Ahərfiiləbaşlayanadınçıxmaehtimalı25olarsa,LaləgilinsinfindəadıAhərfiiləbaşlayanneçəşagirdvar?Buməsələniözsinfinizəuyğunlaşdırın.Thərfiiləbaşlayanadıntorbadançıxmaehtimalısizinsinfinizdəkiuşaqlarınadlarınagörənəqədərdir?

3)düzbucaqlı 4)dairəvəyaüçbucaq

Ehtimal

1. 5-cisinifşagirdlərindənibarətfutbolkomandasındaAnar,ElşadvəSərdarkapitan,Cəmil,Fərid,HüseynvəMahmudkapitanköməkçisiolmaqüçünöznamizədlikləriniirəlisürmüşlər.Namizədlərarasındanbirnəfərkapitanvəbirnəfərkapitanköməkçisiseçilməlidir.Buseçiminneçəmümkünvariantıvar?Anarınkapitan,Mahmudunkapitanköməkçisiseçilməehtimalınəqədərdir?Budaqlanmasxemiqurmaqlaməsələnihəlledin.

2. Samirinağ,bozvəmavirəngliköynəkləri,qara,ağvəbozrənglişalvarlarıvar.AnasıSamirəgeyinməküçünbirköynəkvəşalvarayırdı.Köynəyinağ,şalvarınisəbozrəngliolmasıehtimalınəqədərdir?Mümkünhadisələrinsayınınecəmüəyyənedərsiniz?

3. Birsinifdəkişagirdlərdoğumtarixləriniaylaragörəqruplaşdırdılar.Nəticələrcədvəldəkikimioldu.Cədvələgörətapşırıqlarıyerinəyetirin.a)Şagirdlərdoğumtarixlərinivəadlarınıkağızayazaraqtorbayayığdılar.Torbadan

Aylar Şagirdlərinsayı

yanvar-mart 2aprel-iyun 4

iyul-sentyabr 12oktyabr-dekabr 6birkağızçıxarılsa,aşağıdakıhallardanhərbirininbaşverməehtimalınıtapın.1)Adgünüyanvar-martaylarındaolan2)Adgünüaprel-iyunaylarındaolan3)Adgünüiyul-sentyabraylarındaolan4)Adgünüoktyabr-dekabraylarındaolanb)Cədvələgörəhistoqramqurun.atışsayı

xəritəüzü

şəkilüzü

10 3 730 17 13

100 56 44500 241 259

4. 1)Siz20qəpikliyibirdəfəatsanız,onunşəkilvəyaxəritəüzünündüşməehtimalıtəxminəneynidirvə12-əbərabərdir.SamirvəAnar20qəpikliyiatarkənxəritəvəyaşəkilüzünündüşməsihadisəsinitəcrübədəyoxlamışlarvənəticələrcədvəldəkikimiolmuşdur.2)Butəcrübənisizdəaparın.Aldığınıznəticələrəgörəcədvəlqurunvətəcrübələrinsayıiləehtimalarasındakıəlaqəniaraşdırın.

5. Səba,Arif,Gülərşeirmüsabiqəsindəfinalaçıxdılar.Birinciikiyeritutanşagirdinhərikisimüsabiqəninqalibimükafatınıalır(aralarındafərqqoyulmadan).Müsabiqəninnəticələrineçəmüxtəlifvariantdaolabilər?Gülərinmüsabiqəninqalibiolmaehtimalınəqədərdir?Göstəriş:SAG,SGA,ASG,AGS,...siyahısınıtutun.

6. Başverməehtimalı310olanbirhadisəfikirləşin.


1. Zərdə3-dənböyükədədlərindüşməehtimalıhansıədədəbərabərdir?

2.Gülnarkompüterdəmətnyığmasürətiniyoxlayır.O,15dəqiqəərzindəmətnyığdıvəhərdəqiqədəyığdığısözlərinsayınıqeydetdi.Nəticələraşağıdakıkimioldu:

42,41,43,48,44,52,45,40,48,48,41,48,42,45,481)Gülnarınyığımsürətinəuyğunədədiortanı,modanı,medianıtapın.2)BuməlumatlaragörəGülnarınnövbəticəhddəneçəsözyığacağınıehtimaletməkolar?Fikirləriniziizahedin.

3. Nailə1,2,3,4rəqəmlərininyalnızbirdəfəiştirakıilədördrəqəmliədədləriyazıbtorbayadoldurdu.Nailətorbayabaxmadanbirədədçıxarsa,buədədintəkliklərmərtəbəsində4rəqəmininolmaehtimalınəqədərdir?

Torbadanşarçıxarılması

rəng telağ

sarı

mavi

4. Torbadaağ,sarıvəmavirəngdəcəmi20şarvar.Torbadanhərdəfəbirşarçıxarılmışvəsınaqlarınnəticəsitelcədvəlindəqeydedilmişdir.Cədvəldəkinəticələrəgörətorbadahərşardanneçədənəolduğunudüşünməkolar?a)10ağ,5sarı,5mavib)1ağ,13sarı,6mavic)5ağ,12sarı,3mavi

5. Torbada13,15,16,20,21,24,28,32,36ədədləriyazılmışkartlarvar.Torbayabaxmadanbirkartçıxarsanız:1)Buədədin4-ünbölünəniolmasıetimalınəqədərdir?

a)0 b)12

c)13

2)Buədədin15-dənböyük30-dankiçikolmaehtimalınəqədərdir?

6.

MüəllimFəridə5-cisinifşagirdlərininbazargünümuzeyəekskursiyayagedəcəklərinibildirdivəondanxahişetdiki,bunubütünuşaqlaraçatdırsın.Fərid3dostunazəngetdivəxahişetdiki,onlarındahərbiri3nəfərətelefonaçsın.Onlardaöznövbələrindətelefonaçdıqlarıhərbirinindaha3nəfərətelefonaçmasınıxahişetdilər.İşbucürqurularsa(eynişagirdəyalnız1zəngnəzərdətutulur),4-cüdövrədəcəmineçənəfərəməlumatçatmışolacaq?Budaqlanmamodelinitamamlayın.


1. Birxəstəxanadaişləyənhəkimlərinyaşlarıaşağıdakıkimidir:27,29,31,37,28,42,32,43,38,40,42,47,44,52,51,58,61,64,65,65Həkimləriyaşlarınagörəaşağıdakıkimiqruplaşdırın:

25-35,36-45,46-55,56-65Həryaşqrupundaneçəhəkimvar?Məlumatlarıcədvəlvəhistoqramqurmaqlatəqdimedin.

2. Məlumatlaragörəmoda,median,ədədiortavəənböyükfərqitapın.

3.

4.NəsibəRİYAZİYYATsözündəkihərflərikəsibtorbayayığdı.1)Nəsibətorbayabaxmadanbirhərfçıxarsa,hansıikihərfin

çıxmaehtimallarıbərabərolar?2)Nəsibəbirhərfçıxarsa,hansıhərfinçıxmaehtimalıdigərlərindənçoxdur?

5. Tennisyarışlarındakiqaydayagörəhərtərəfdəoynayanikioyunçununyaşlarınınədədiortası(ortayaş)10vəya10-dankiçikolmalıdır.Fidanbuyarışdaiştirakedirvəonun8yaşıvar.Fidanınoyunyoldaşınınənçoxuneçəyaşıolabilər?

6. Teymur5dəfəsınaqimtahanıvermişdir.O,hərimtahandaya90,yada100baltoplayır.Teymurun5imtahandatopladığıbalortahesabla98-dir.Teymurneçədəfə90baltoplamışdır?

1)güləşçilərinyaşı:12,14,13,12,11,15,12,10

2)çantalarınqiyməti(manatla)

9,12,18,15,21,14,28İkisütunlubarqraffermerintopladığıməhsulhaqqındaməlumatlarıəksetdirir:1)Məlumatneçəildətoplananməhsuluəhatəedir?2)İkiildətoplananarpaməhsulucəmineçətondur?3)2001-ciildətoplananbuğdaməhsulu2000-ciildəkiməhsuldannəqədərçoxdur?

7.

Sadəhalagətirməkləhəlledin.İstirahətdüşərgəsində6kortecvar.Hərbirkortecdigəriiləçaydaşlarıdöşənmişcığırlarlabirləşdirilmişdir.Düşərgədəneçəbeləcığırvar?


1. Zamanagörədəyişənməlumatlarıtəqdimetməküçünənəlverişliqrafikformahansıdır?

2.NərminəvəHəsənaşağıdakırayonadlarınıyazıbtorbayayığdılar.XhərfiiləbaşlayanrayonadıçıxarsaNərminə,QhərfiiləbaşlayanrayonadıçıxarsaHəsən2xalqazanır.Ağdam,Ağdaş,Kəlbəcər,Xocavənd,Xankəndi,Xaçmaz,Xocalı,Qazax,Quba,Qusar,Cəbrayıl,İmişli.1)Buoyunədalətlihesabolunabilərmi?

2)Oyununədalətliolmasıüçünnəetməklazımdır?a)”Qax”əlavəetməkb)“Xızı”əlavəetməkc)“Ağsu”əlavəetmək3)Rayonlarınsayınıdəyişmədənadlarınıelədəyişinki,həmNərminə,həmdəHəsənüçünhərflərinçıxmaehtimalı12-əbərabərolsun.

3. Həftəərzindəhavanıntemperaturu28°,22°,26°,30°,27°,21°,28°olmuşdur.Hansıədədlərbuməlumatlarauyğunmedianvəədədiortanıgöstərir?

4.120min,160min,200min,240minməlumatları4şəhərdəkiəhalininsayınıgöstərir.Buməlumatlarıhansıqrafikformadatəqdimetməkvəədədləriyoxuüzərindəhansımiqyaslayerləşdirməkdahadüzgünolardı?

5.Nərminəriyaziyyatdanyazdığı5qiymətləndirmədən4-ündə100%-liknəticəgöstərmişdir.Lakinsonuncuqiymətləndirmədənəticəsi85%olmuşdur.Nərminənin5qiymətləndirməüzrəortagöstəricisineçəfaizdir?

6. Barqrafıvəcədvəlitamamlayın.7. Qarapişikortapillədəyatıb.Bozpişik

ondan3pilləyuxarıdaoturub.Boz

a)xəttiqrafik b)barqraf c)dairəvidiaqram

a)bəli b)xeyr c)fikrimyoxdur

a)28°,28° b)27°,30° c)27°,26°

a)xəttiqrafik,20min

b)barqraf,40min

c)barqraf,20min

Kompüteroyunu

pişikləsonuncupilləarasında2pilləvar.Bu

pilləkanınneçəpilləsivar?

Adı XalElçin 30Əli 50İsa ?Emil ?

VFəsilGündəlikhəyatımızdariyaziyyatBufəsildənəyiöyrənəcəksiniz?

Realhəyatisituasiyalardauzunluğu,kütləni,tutumutəxminetməyi;Ölçüvahidləriarasındaqarşılıqlıçevirmələriyerinəyetirməyi;Gündəlikhəyatisituasiyalarauyğunölçməməsələlərinihəlletməyi;Gündəlikhəyatisituasiyalarauyğunsadəmaliyyəməsələlərinihəlletməyi;Sadəhəyatisituasiyalarauyğunstatistikməlumatlarıtoplamağıvətəqdimetməyi;Qrafiklə,cədvəlləverilmişməlumatlarıtəqdimetməyi;Müxtəlifüsullarlaməsələlərhəlletməyi:siyahıtutmaqla,seçib-yoxlamaqla,şəkilçəkməklə,sonuncuməlumatdanbaşlamaqla,qanunauyğunluğumüəyyənetməklə,tənlikqurmaqla,tam-hissəmodeliqurmaqla;

Təxminiölçülər,dəqiqölçülər

ABparçasınınuzunluğu2sm6mm-dir.Parçanınuzunluğunusantimetrdəqiqliyiiləifadəetsək,təxminən3smolduğunudeyəbilərik.ABparçasınınuzunluğunuyarımsantimetrdəqiqlikləifadəetsəkonun,təxminən212smvəya2,5smolduğunudeyəbilərik.İkinciölçübirinciyənisbətəndahadəqiqdir.ABparçasınındəqiquzunluğu2,6sm-dir.Müxtəlifölçmələrinnəticəsidəqiqölçüdənböyükvəyakiçikolabilər.Ölçmələrinnəticələriilədəqiqölçüarasındakıfərqölçməxətasıadlanır.1. Zəhranınotağınınuzunluğu4m-dir.Zəhraotağınınuzunluğunu

qarışıiləölçərkənbirincidəfə40qarış,2-cidəfəisə36qarışolduğunusöylədi.Zəhranın1qarışı-12sm-dir.Hansıölçürealölçüyədahayaxındır?

2. Aşağıdakıhallardanhansındadəqiqölçünü,hansındatəxminiölçünübilməkkifayətdir?1)Paltaryuyanmaşınlaqazsobasınınarasındaşkafyerləşdirməküçünşkafınölçülərinibilməkistəyirsiniz.2)Həyətəəkməküçünaldığınızyeniağacınhündürlüyünübilməkistəyirsiniz.3)Ustaqapıhazırlamaqüçünçərçivəninölçülərinibilməkistəyir.

3. Partanınhündürlüyü80sm-dir.Nəzrinpartanınhündürlüyünün5qələmuzunluğunda,Aygünisə6qələmuzunluğundaolduğunusöyləyir.Birqələminuzunluğu15smolarsa,kiminölçüləridəqiqölçüyədahayaxındır?

4. Ölçməhansıuzunluqvahidləriiləaparılsa,ölçüxətasıdahaazolar?

5.GəncrəssamlarınsərgisinətamaşaedənSamirəvəCəmildivardakışəkillərəbaxaraqdivarınüçdəikihissəsininşəkillədoluolduğunudeyirlər.Sizhesablamalaraparmaqlaonlarıntəxminləriniyoxlayın.

a)m b)km c)sm

Kütləvahidləri

Metrikölçüsistemindəəsaskütləvahidikiloqramqəbuledilir.Kütləvahidləri:1mq,1q,1kq,1t.

1. Kütlələritələbolunanvahidlərləifadəedin.

2. Aşağıdakıkütlələriqramlarlaifadəedin:

3.Tərəzininşkalasıüzərindəqeydolunmuşgöstəricilərəgörə

tapşırıqlarıyerinəyetirin.

a)Hərflərəuyğunkütlələriyazın.Kütlələriyarımkiloqramlaraqədəryuvarlaqlaşdırın.b)Müqayisəedin.

c)Hesablayın.1)(m+f+e)-(a+b)2)m-(c+b)+l3)m+c-(e-d)

1)14kq

710kq

38kq

110kq

34kq

2)434kq

658kq

145kq

2710kq

10310kq

3)0,7kq

1,35kq

3,5kq 0,09kq

0,255kq

1)b+l b+m 2)a+e c+f 3)b+c a+d

Tutumvahidləri

1. 1)Millilitrləifadəedin.

2)Litrləifadəedin.

2.Tutumlarınfərqinitapın.Nəticənimillilitrləifadəedin.

3.Qablarıntutumunulitrləvəmillilitrləifadəedin.1)2dənəbirlitrlikvə3dənəyarımlitrlik;2)8dənəyarımlitrlikvə6dənə250ml-lik;3)5dənəbirlitrlik,5dənəyarımlitrlik,5dənə250ml-lik.

4. Tutumları12ldəqiqliyiiləyazın.

5.Müqayisəedin.

6.Tutumuorta

hesabla49,8lolanüççəndənbirincisi56l,ikincisi54,5lsututursa,üçüncüçənintutumuneçəlitrdir?

7. Reseptəgörə5nəfərlikkeksə600qun,100qyağ,0,5lsüd,200qşəkərtozulazımdır.Buresepti8nəfərüçüntərtibedin.

8. Hesablayın.

1l=1000ml 1ml=0,001l

0,215l4,255l 2,035l 0,052l 0,007l3278ml

785ml 78ml 52889ml

3110ml

112lvə325ml

1,2lvə7345ml 5,025lvə534l

Nümunə:

2448ml=2,448l≈2,5l2764ml=2,764l≈3l

1325ml=1,325ml≈1,5l1)3475ml

2)815ml3)15530ml

4)4,175l

5)335l

1)114l 1600ml

135l 1,7l

135l 2,7l

2)0,006l 7ml 1358ml 115l

1,6l 1565ml

1)4500ml+2,5l+334l2)25l-12,5l-3750ml

3)6,75l-214l+23450ml4)750ml+80ml+0,05l

Ölçülərvəfaiz

1. Faizlərihesablayın.

2.Hesablayın.

3.Məbləğlərintələbolunanfaizlərinitapın.

4. Fiqurlarınyerinəuyğunədədləriyazmaqlabərabərlikləritamamlayın.

5. Hesablayın.6. İnfilyasiyamalların

qiymətlərininvəxidmətlərinhaqlarının

bahalaşması,pulunalıcılıqqabiliyyətininaşağıdüşməsiprosesidir.İnfilyasiyafaizləifadəedilir.İnflyasiyanınsəviyyəsifevralayında6,2%,martayında6,5%,aprelayında7,8%olmuşdur.Aylıqxərcləri450manatolanvətəndaşıninflyasiyayagörəxərclərininartımınıaraşdırın.

7. Fermerkeçəniltopladığı20tonkartofməhsulunun1kq-nı0,85manatdansatdı,əldəetdiyipulun22%-nidaşımaxərclərinəvədigərxidmətlərəsərfetdi.Buildaşımaxərclərivədigər

3kq-ın25%-ni 3:100=0,03(birfaiz)

0,03·25=0,755,8kq-ın25%-ni25kq-ın1%-ni

435kq-ın10%-ni14,5kq-ın3%-ni

12,75kq-ın10%-ni9kq-ın22%-ni

200q-ın15%-ni20q-ın5,5%-ni50q-ın4,5%-ni

500ml-in2,5%-ni45ml-in1,5%-ni450ml-in0,8%-ni

245q-ın20%-ni13l-in10%-ni152l-in10%-ni

500km-in22%-ni655mq-ın30%-ni212m-in15%-ni

xidmətlərəgörəməsrəflər4,3%artmışdırsa,fermerkeçənilkiqiymətlə20tonkartofməhsulununsatışındannəqədərpuləldəedər?

Gündəlikhəyatımızdariyaziyyat

1. Şəkildəverilənlərəgörəməsələlərihəlledin.

1)Verilənkütlələrəgörəərzaqlarınqiymətinitapın.

2)2kqun,1,5lsüd,450qyağ,700qətalanalıcınəqədərpulödəməlidir?3)Validə500qyağ,2

kqun,500qətvə200qpendiraldı.Ödənişzamanıkassirondandaha10qəpikverməsinixahişetdivəona2dənəbirmanatlıqqaytardı.a)Validəaldığıərzaqlaranəqədərpulödəməlidir?b)Validəkassayaneçəmanatvermişdi?4)1kqyağ1lsüddənnəqədərbahadır?5)Verilənməlumatlaragörə3məsələtərtibedin.

2. 1)Hansıhaldayarımmetrlentdahaucuzdur?5m-liktoplarla60qəpiyə,yoxsa75m-liktoplarla12manatasatılan?

2)Hansıdahasərfəlidir?1,5kq-ı1,65manataolanpomidor,yoxsa5kq-lıqbağlamalarda4manataolanpomidor?

3. 1)1,26kqdondurmanıƏlivə5dostuözaralarındabərabərböldülər.Hərbirinənəqədərdondurmaçatdı?

2)Səidəqabdakı1,5lmeyvəşirəsini0,25ltutumuolan4fincanasüzdü.Qabdanəqədərmeyvəşirəsiqaldı?

4. Mağazadakiütününbiri24manatasatılsa,120manatgəlirəldə

un1kq40qəpik

süd500ml1,25manat

yağ250q2,00manat

ət1kq4,8manat

pendir1kq4,50manat 1.0,5kqpendir

2.3,5lsüd3.212kqun

4.750qyağ5.200qyağ6.250qət

7.134kqət8.1,75kqpendir9.434kqyağ

edilər,15manatasatılsa,60manatziyanolar.Mağazadaneçəütüvar?


1. Şəkildəmallarınqiymətivəedilənucuzlaşmafaizləverilmişdir.Buməlumatlaragörəməsələlərihəlledin.

1)Hərbirmalınucuzlaşmadansonrakıqiymətinitapın.Cavablarımanatlıqlaraqədər(tamaqədər)yuvarlaqlaşdırın.

2)Səadətayaqqabıvədonalmaqistəyir.Onun105manatpuluvar.Səadətqalanpulunanəalabilər?Çanta,yoxsakəmər?

3)Mağazasahibidonunqiymətinidaha8%ucuzlaşdırmağınəzərdətutur.Buhalda,donunsatışqiymətinəqədərolacaq?

4)Mağazasahibiayaqqabıalanbirmüştəriyədaha5%güzəştetdi.Bumüştəriayaqqabınıneçəmanataaldı?

2. Mağazadamallarqiymətinəəlavədəyərvergisi(ƏDV)əlavəolunmaqlasatılır.ƏDV18%olarsa,şəkildəkimallarınhərbirininsatışqiymətinihesablayın.Qiymətləri10qəpikliklərəqədər(ondabirlərəqədər)yuvarlaqlaşdırın.

1)Bir

gödəkcəvəbirsviteralanmüştərinəqədərpulödəməlidir?

2)2koftaalanmüştəriyə1pambıqköynəkyarıqiymətinəsatılır.Bumallarıalanmüştərinəqədərpulödəməlidir?

yunkofta

gödəkcə sviter qalstuk pambıqköynək

3)Mağazada100manatlıqdançoxmalalmışmüştəriyəümumiməbləğin10%-iqədərgüzəştedilir.Geyimlərinhərbirindənbirdənəalanmüştərinəqədərpulödəməlidir?


1. Məsələlərihəlledin.

1)İlqarvəAyangilinbağlarınınsahəsinitapın.2)Ayangilinbağında4x2,8mvə3,6x1,5mölçülərdəolanhissədəgüllüksalınmışdır.Qalansahəyəisətərəvəzəkilmişdir.Nəqədərsahəyətərəvəzəkilmişdir?3)Ayangiltərəvəzəkilənsahəninhər10m -ə100qgübrəverməkistəyirlər.Gübrənin1kq-ı0,8manatolarsa,gübrəyəverilənpulnəqədərolar?4)İlqaratasınatəklifedirki,bağlarındabaşdan-başaçəmənliksalsınlar.1m sahəüçünçəməntoxumununqiyməti55qəpikdir.İlqargiltoxumanəqədərpulxərcləməlidirlər?5)Ayanvəqardaşıbağıbelləməkişiniözaralarındabərabərbölməkistəsələr,bununeçəcüryerinəyetirəbilərlər.Şəkilüzərindəsxematikgöstərməkləizahedin.Eyniişiİlqargilinbağıüzərindədəgöstərin.6)İlqargilinbağınınətrafınaçəkilmişhasarınhər1metri8,5manata,

2

2

Ayangilinhasarının1m-iisə6,5manatabaşagəlmişdir.Hərhasaranəqədərpulxərclənmişdir?7)İlqargilbağlarınınçəpəriboyuncaölçüləri50x50smolandaşplitələrləbirplitəenində(şəkildəgöstərildiyikimi)cığırsalmaqistəyirlər.Onlarbununüçünneçəbelədaşalmalıdırlar?(Bağınkünclərindəkiplitələrədiqqətedin)8)Birplitəninqiyməti7,6manatolarsa,plitəalmaqüçünnəqədərpullazımdır?

2. Mənimbağım1)Dəftərinizdədamalarıkvadratvahidlərhesabetməkləistədiyinizformadavəölçüdəbağınplanınıçəkin.2)Hərdamanıntərəfini1mqəbuletməkləçəkdiyinizbağınperimetrinitapın.3)Bağınızınkənarıboyuİlqargilinbağınadöşənmişformadaplitədöşəsəniz,neçəbeləplitəalmalısınız?4)Əgərbağınızınətrafına1m-i6,8manatabaşagələnhasarçəkməliolsanız,hasarüçünsizənəqədərpullazımolar?


1.

40ədədsüdlüloxmabişirməküçüntələbolunanərzaqlarınmiqdarınınəzərəalaraqməsələlərihəlledin.(Südlüloxmabişirməkistəsəniz,internetdəning.milkfudgeadıiləaxtarışveribbişirilməqaydasınıöyrənəbilərsiniz.)

2.

Ustahəyətəmetlaxdöşəyir.Metlaxlarınölçüsü25x25sm-dir.1)Usta1cərgədə15metlaxqoysa,almancığırınuzunluğunəqədərolar?2)Həyətinbirkvadratmetrinəneçəbeləmetlaxlazımdır?3)Ölçüləri12x10molanhəyətəneçəbeləmetlaxlazımdır?4)Metlaxlarhərbirində40ədədolmaqlaqutulardasatılır.Buhəyətəneçəqutumetlaxalmaqlazımdır?

1.Nəqədərsüdlazımolar?-30südlüloxmaüçün;-25südlüloxmaüçün;-100südlüloxmaüçün.

2.Nəqədəryağlazımolar?-800qşəkərtozuəlavəedildikdə;-100qşəkərtozuəlavəedildikdə;-250qşəkərtozuəlavəedildikdə;3.Şəkərtozununmiqdarınıdəyişməkləməsələlərqurunvəhəlledin.

40südlüloxmaüçünlazımolanərzaqlar:250mlsüd400qşəkər80qyağ2mqvanil

5)1qutumetlaxınqiyməti22,5manatolarsa,həyətədöşənəcəkmetlaxıalmaqüçünnəqədərpullazımdır?

3. Cütlərləoyun.Kimdahaçoxgetdi?Üzərindəonluqkəsrlərləifadəolunmuşməsafələrinyazıldığıtısbağaşəkillərilövhəyəbərkidilir.Cütlərnövbəiləzəratırlar.Hərdəfəzəringöstərişinəuyğuntısbağaüzərindəyazılmışədədisırailəalt-altayazırlar.İlk5atışauyğunədədlərtoplanır.Kiminnəticəsiböyükdürsə,o,oyunuudur.

Oyunu2zərlədəaparmaqolar.Buhaldahər

dəfəhərbirzəringöstərişinəuyğunməsafələrtoplanır.


1.

1)4kqalma,2kqarmudalanmüştərineçəmanatödəməlidir?2)Ramizdayı10kqqarpıza0,5manatverdi.Ramizdayıqarpızın1kiloqramınıneçəyəaldı?Buqarpızınüzərindəkiqiymətdənnəqədərucuzdur?3)Səliməxalasatıcıdanalmanın5kq-nı4manata,portağalın3kq-nı4,5manatasatmasınıxahişetdi.Səliməxalasatıcıdanmeyvələrinhərkiloqramınınəqədərucuzlaşdırmasıınıistədi?4)Kamaldayı8kqqarpız,5kqyemiş,1kqarmud,2kqbananaldı.O,satıcıya20manatlıqverdi.Kamaldayımeyvələriüzərindəkiqiymətlərləalmışsa,nəqədərpulqalığıalmalıdır?5)SatıcıRəhiməxalayadeyir:Siz10kqçiyələyə7manatverirsiniz.Buyarıqiymətindəndəazdır.Rəhiməxalaçiyələyinkiloqramınıneçəyəalmaqistəyir?6)Satıcıçiyələyin1kiloqramını0,95manataalıb,1,50manatasatır.Onunaldığı50kqçiyələyin12%-iitkiyəgetdi.Satıcıqalançiyələyinəzərdətutduğuqiymətəsatabilsə,nəqədərgəlirəldəedər?7)Satıcı2tonqarpızın1kiloqramını8qəpiyəalıb,15qəpiyəsatır.O,hərkiloqramda2qəpiknəqliyyatvəs.xərcləriolduğunudeyir.2tonqarpızınsatışındannəqədərgəlirəldəolunar?8)10kqarmudunpulunaneçəkiloqrambananalmaqolar?

2. “3,8,1,6rəqəmlərininhərbirindənbirdəfəistifadəetməklə

yazılmışistəniləndördrəqəmliədəd9-aqalıqsızbölünür.”fikridoğrudurmu?Birneçənümunəgöstərin.


1. Bizsürətdedikdəavtomobillərinbərabərsürətləhərəkətetdiyininəzərdətuturuq.Reallıqdaisəavtomobillərdəyişənsürətləhərəkətedirlər.Avtomobildəsürətindəyişməsiniqeydedəncihazaşağıdakıkimiqrafikçəkmişdir.Qrafikəgörəsuallaracavabverin.

7)

Hansıvaxtintervalındadahaçoxməsafəqətedilmişdir:saat10:00-11:00,yoxsa11:00-12:00arasında?8)Qrafikəaiddaha3sualyazın.

2. CədvəldəBakışəhəriilədünyanınbirneçəşəhərləriarasındakıvaxtfərqiverilmişdir.

Saatfərqinigöstərənrəqəminqarşısındakı“+”işarəsihəminşəhərdəyerlivaxtınBakıvaxtındanirəli,”-”işarəsiisəgeriolduğunugöstərir.Samirişlədiyişirkətinbuşəhərlərdəkiofislərinəhərgünonlarınyerlivaxtıiləsaat10:00-daməlumatçatdırır.SamirməlumatıhərşəhərəBakıvaxtıiləsaatneçədəgöndərir?

3. Həsənhər5dəqiqədə300mpiyadayolgedir.Həsənsaat16:30-daevdənçıxdıvə17:05-dəbankaçatdı.Həsənineynisürətləgetdiyiniqəbuletsək,onlarınevləriiləbank

1)Buavtomobilnəqədərməsafəqətetmişdir?2)Avtomobilneçəsaathərəkətdəolmuşdur?3)Avtomobililkyarımsaatdanəqədərməsafəqətetmişdir?4)Avtomobilsaat12:00-akiminəqədərməsafəqətetmişdir?5)Sürücüsaatneçədəhərəkətəfasiləvermişdir?6)214saatərzindəqətolunanməsafətəxminənneçəkilometrdir?

Şəhərlər Saatfərqi

Karaqanda +1İstanbul -2Tokio +4London -4

arasındakıməsafətəxminənnəqədərdir?

Sidney +5


1.

Balansdaxilolanməbləğləçıxarılanməbləğinfərqinigöstərir.Çıxarılanməbləğbalansdakıməbləğdənçoxolarsa,bu,müştərininbankaborcluolduğunugöstərirvəməbləğinqarşısındaminusişarəsiyazılır.CədvəldəRüfətinkreditkartınauyğunməlumatlarverilmişdir.Buməlumatlaragörəbalansıhesablayınvəcədvəlidoldurun.

2. Bankdan10000manatkreditalanmüştəriaylıq1,5%kreditfaiziödəməlidir.Banklamüqaviləyəgörəbupulumüştərifaiziiləbirlikdə18ayərzindəbanka

ödəməlidir.Müştəriaydabankaneçəmanatödəməlidir?Cavabımanatlıqlaraqədəryuvarlaqlaşdırın.

3. Bankkartistifadəçisindən0,5%xidməthaqqıtutur.İstifadəçikartdanhərayənazı400manatpulçıxararsa,3ayərzindənəqədərxidməthaqqıödəməlidir?

4. Bankkəndtəsərrüfatındaçalışanfermerlərəillik8%-ləkreditverir.Fermerbankdan20000manatkreditaldıvə1ilərzindəbukreditiqaytarmalıdır.Fermerbankaaydaneçəmanatödəməlidir?

5. Abankının3aylıqkreditfaizi9%,Bbankınınillikkreditfaizi24%,Cbankının6aylıqkreditfaizi15%-dir.Bubanklardanhansınınkreditşərtləridahaəlverişlidir?15000manatınhərbirbankdakı

RüfətƏləkbərli( )

TarixÇıxarılanməbləğ

Daxilolan

məbləğBalans

01.02.2012 32005.02.2012 18511.02.2012 6518.02.2012 240 -4023.02.2012 27027.07.2012 140

illikkreditfaizineçəmanatdır?6. Aşağıdakıpulməbləğlərinintələbolunanfaizlərinitapın.

1)400manatın3,5%-ni3)3250manatın12%-ni

2)7000manatın9,2%-ni4)2755manatın0,3%-ni


1. Məktəbkollektiviməktəbinqarşısındakıküçədəişıqforqoyulmasıüçünmüvafiqtəşkilatlaramüraciəthazırlayır.Müraciətdəbuküçədən1saatərzindəkeçənmaşınlarınsayıhaqqındaməlumatolmalıdır.ŞagirdlərdənRövşən,Güllü,ZəhravəQənbərbuküçədənkeçənnəqliyyatvasitələrininsayınımüəyyənetməküçünnövbəiləmüşahidələrapardılar.Onlarınhərbirininmüşahidəvaxtıvəhəminvaxtdakeçənmaşınlarınsayıcədvəldəverilmişdir.Cədvəldəverilmişməlumatlaragörə,1saatərzindəbuküçədənkeçənnəqliyyatvasitələrininsayınınecəmüəyyənetməkolar?

2. CədvəlGülbaharın4həftədəqənaətetdiyipulugöstərir.Gülbahar10həftəyənəqədərpulaqənaətedə

bilər?Bunuhansımühakimələrəəsasənsöyləməkolar?3. Fikirlərə

uyğuntənlikləryazınvə

məchulutapın.1)t-ni3dəfəartırıbüzərinə4əlavəetsək,nəticə25-əbərabərolar.2)n-i4dəfəartırıb20-dənçıxsaq,nəticə8-əbərabərolar?

4. Qismətitapın.

5.28,765+41,208=32,973bərabərliyinindoğruolmadığınıyazılıhesablamalaraparmadannecəizahedərdiniz?

6. Məhəmməd2,1-0,679fərqinihesablamaqdaçətinlikçəkir.

Nəqliyyatınsıxlığınınmüşahidəsi

Adı Nəqliyyatınsayı

Müşahidədəqiqələri

Rövşən 65 8Güllü 56 4Zəhra 32 3Qənbər 60 5

Həftələr 1 2 3 4Qənaətolunanpul(manatla)

56 52 51 54

12,6:4,53,45:0,25

12:85:10

35:258,5:50

Məhəmmədsizinsinifyoldaşınızolsaydı,onanecəköməkedərdiniz?Yazılışəkildətəqdimedin.


1.

QrafikdəTeymurunbabasınınyaşadığışəhərəgedənavtobusunqətetdiyiməsafəvəvaxtgöstərilir.Avtobusunşəhərəçatmasıüçünhələxeyliyolqalır.1)Avtobussaatdaneçəkilometrsürətləhərəkətedir?2)Avtobusbusürətləgedərsə,Teymurunbabasınınyaşadığışəhərə8saataçatar.Teymurunyaşadığışəhərləbabasınınyaşadığışəhərarasındakıməsafənəqədərdir?3)Əgərbuikişəhərarasındakıməsafə360kmolarsa,avtobusbusürətləyoluneçəsaataqətedər?4)Qrafikəgörəikisualtərtibedin.

2. Aşəhərindənsürətisaatda80kmolanbiravtomobilyoladüşdükdən1saatsonrabuşəhərdənsaatda100kmsürətləikinciavtomobilyoladüşdü.AvtomobillərCşəhərinəeynivaxtdaçatdılar.AvəCşəhərləriarasındakıməsafənəqədərdir?

3.

Şəkildəeyniistiqamətdəhərəkətedənikiavtomobilinhərəkətqrafikiverilmişdir.Qrafikəgörəsuallaracavabyazın.1)Sarırəngliavtomobilyoladüşərkənqırmızırəngliavtomobilondannəqədərirəlidəidi?2)Sarırəngliavtomobilsaatdaneçəkilometrsürətləhərəkətedir?3)Qırmızırəngliavtomobilinsürətisaatdaneçəkilometrdir?4)3saatsonraavtomobillərarasındakıməsafənəqədəroldu?Buməsafəniqrafikəgörəmüəyyənedin.5)Qırmızırəngliavtomobil2saatanəqədərməsafəqətetmişdir?6)6saatasarırəngliavtomobilnəqədəryolgetmişolar?


Məsələlərişəkilçəkməkləhəlledin.

1.

ƏmirboycaEldardan10smalçaqdır.NatiqƏmirdən5smhündürdür.CavidEldardan3smalçaqdır.CavidləNatiqinboylarınınfərqinəqədərdir?Məsələninşərtiilədiaqramıyoxlayın.Diaqramıdəftərinizdəyenidənçəkinvəməsələnihəlledin.

2.

12şarSinifdə15qız,10oğlanvar.Şagirdlərhərbirində2oğlan,3qızolmaqlaqruplarabölündülərvəsinifləriniYeniilşənliyiüçünbəzədilər.Hərqrupsinfə12şarasdı.Şagirdlərsinficəmineçəşarlabəzədilər?

3. Sədaqətkvadratıntərəfləriüzərindəbərabərməsafələrdəyaşılrənglinöqtələrqeydetdi(kvadratıntəpələrindədəolmaqla).Kvadratınhərtərəfiüzərində7nöqtəsaymaqmümkündürsə,Sədaqətcəmineçənöqtəqeydetdi?

4. Ölçüləri8mx10molandüzbucaqlıformalısahədəaralarındakıməsafə2molmaqlahəmşaquli,həmdəüfüqiistiqamətdəbütünsahəboyuşamağaclarıəkildi.Busahədəneçəşamağacıəkildi?Hər1mməsafəni1smqəbuletməkləşəkilçəkinvəağaclarınöqtələrləqeydedin.

5.

Şəkildəxalçanınsimmetriknaxışıəksolunub.Sualişarəsininyerindəuyğunşəkilçəkməklənaxışıdəftərinizdətamamlayın.

6. Hərsətirdəkimisallardabölünənvəbölənindəyişməsindənasılıolaraqqismətindəyişməsiniaraşdırın.

7.Muzeydənümayişolunandinozavrmodelininuzunluğu1,2m-dir.Modelrealölçününhər10m-i30smqəbuledilməkləhazırlanmışdır.Modelihazırlayanlardinozavrınhəqiqiuzunluğununneçəmetrolduğunudüşünürlər?

1)400:82)0,2:403)100:14)4:5

40:82:40100:100,4:5

4:820:40100:1000,04:5

0,4:8200:40100:10000,004:5


1. Bəziölkələrərazisinəgörəçoxkiçikolduğuüçünbuölkələri“cırtdandövlətlər”adlandırırlar.Cədvəldəbucür5ölkəninadıvəərazisiverilmişdir.Cədvələgörətapşırıqlarıyerinəyetirin.

Adı SahəsiMonako 2,05kmNauru 21km

SanMarino60,6kmTuvalu 26,0kmVatikan 0,44km

1)Ölkələrinsahələrinitəkliklərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlabarqrafqurun.2)Vatikanınərazisininçoxkiçikolduğunusizhansımüqayisələrlətəqdimedərdiniz?Azərbaycanın,Rusiyanınərazisinəqədərdir?

2. ŞəkildəAkifgilinevlərininplanıverilmişdir.Buplanagörəonlarınhəyəti(boşsahə)neçəkvadratmetrdir?

3. ŞəkildəkiABparçasınıölçün.Buparçanıntələbolunanhissələriuzunluğundaparçalarçəkin.

4.Boşxanalaraeləədədləryazınki,müqayisədoğruolsun.Hərbiriüçün3variantyazın.

5. Verilənikionluqkəsrarasındayerləşənüçonluqkəsryazın.3,43,453,483,563,6

2

2

2

2

2

1)15

2)45100

3)15

4)85100

1)3,4və3,6 2)5,2və5,7 3)4,28və4,38


Məsələləriseçib-yoxlamaqlahəlledin.1. 15nəfərlikqrupbiletlərə57manatpulverdi.Böyüklərüçün1

biletinqiyməti5manat,uşaqlarüçünisə3manatdır.Qrupdaneçənəfərböyük,neçənəfəruşaqvar?

2. Qumrubişirdiyiqoğallarıhərqutuya5dənəyerləşdirdikdə1qoğalartıqqalır,hərqutuya7qoğalyerləşdirdikdəisəartıqqoğalqalmır.Qumrununbişirdiyiqoğalların30-danazolduğunubilərək,qoğallarındəqiqsayınıtapın.

3. Yeməkxanada16nəfər2,4,6nəfərlikmasalarınətrafındaoturmuşlar.Yeməkxanadacəmi5masavarsa,hərmasadanneçədənəolduğunumüəyyənedin.

4. İkiədədincəmi30,hasiliisə216-dır.Bunlarhansıədədlərdir?5. İkincivuruğuelənaturalədədseçinki,hasilverilənintervaladaxil

olsun.

6. Fikrimdəbirədədtutmuşam.Buədədinyarısından1,2çıxsaq,fərq2,4-əbərabərolar.Fikrimdətutduğumədədhansıdır?

7. Müqayisəedin.

8.Qismətitapın.

9.Əməlləriyerinəyetirinvəhərsətirdəkimisallarınnəticələrinimüqayisəedin.

10.Hesablayın.

1)35100və0,035

2)25və0,404

3)335və3,58

10692:18 63063:21 125706:123

111111:33

1)12·7+4·72)48·12:63)36+56:4·14

(12+4)·7(48·12):6(36+56):4·14

12+4·748·(12:3)36+56:(4·14)

1)120m-in0,4hissəsini

2)120m-in40%-ni

3)120m-in25-ni


Məsələlərisiyahıtutmaqlahəlledin.1. 1)Elmir,Səmayə,FidanvəTəyyarbirlikdəkinoyagetdilər.Onlar

birsıradayanaşıneçəmüxtəlifvariantdaoturabilərlər?SəmayəvəFidanyanaşıoturmaqistəsələr,onlarneçəmüxtəlifvariantdaoturabilərlər?

2)Həftənincüməgünücədvəldəkidərslərbunlardır:Azərbaycandili,riyaziyyat,rəsm,həyatbilgisi,ədəbiyyat.Azərbaycandilidərsibirincidərsolmaqşərtiiləbudərsləricədvəldəsaatlarüzrəyerləşdirməyinneçəmümkünvariantıvar?

2. Məktəbinsərbəstgüləşüzrəyığmakomandasındakışagirdlərinyaşlarıaşağıdakıkimidir:13yaş,9yaş,13yaş,13yaş,11yaş,13yaş,10yaş,16yaş,12yaş.1)Qrupdaməşğulolanşagirdlərinortayaşınıtapın.2)Ənçoxrastgəlinən(moda)yaşhansıdır?3)Yaşlararasındakıənböyükfərqitapın.

3. Düzbucaqlıformalıbirhəyətinuzunluğuenindən2dəfəçoxdur.Həyətinperimetri240molarsa,sahəsineçəkvadratmetrolar?

4. Hasilivəqismətitapın.

5.a)Verilənvaxtlar1gününhansıhissəsinitəşkiledir?

b)Veriləndəqiqələr1saatınhansıhissəsinitəşkiledir?

6.Aşağıdakışərtləriödəyən3onluqkəsryazın.

7.Gülnarınboyunbağısındakımuncuqlar3yaşıl,5qırmızıardıcıllığıilədüzülmüşdür.Boyunbağıda20qırmızımuncuqvarsa,neçəyaşılmuncuqvar?

4,5·1000,09·10002,45·10

2,8:104,95:100,04:10

321:1000,35:1004,9:100

1)6saat 2)12saat 3)8saat 4)15saat

1)15dəqiqə

2)35dəqiqə

3)20dəqiqə

4)45dəqiqə

1)8<x<9 2)1<x<2 3)0<x<0,1


Məsələləriqanunauyğunluğumüəyyənetməkləhəlledin.1. Kitabxanadaoxucularınsayındanasılıolaraqmasalarbirləşdirilir.

4nəfərinoturmasıüçün1masaətrafında4stulqoyulur,6nəfərinoturmasıüçünisə2masabirləşdirilirvəətrafında6stuldüzülür.Buqaydailə10nəfərinoturmasıüçünneçəmasabirləşdirilməlidir?

2. “Söyüdlü”küçəsindəevlər1-dən150-yəqədər

nömrələnmişdir.1)Neçəevinnömrəsində7rəqəmiiştirakedir?2)Neçəevinnömrəsində4rəqəmiiştirakedir?

3. Məktəbinfoyesindədivardan36şəkilasılmışdır.Birincicərgədə1şəkil,ikincidə2şəkil,üçüncüdə3şəkilvəs.qaydailəasılmışdır.Şəkillərdivardaneçəcərgədəasılmışdır?

4. 1-dən100-əqədərədədlərincəminitapın.1+2+3+...+97+98+99+100

5. 6,12,24,27ədədlərininbiroxşarəlamətivar.Buəlamətinaşağıdakıədədlərdənhansındaolduğunusöyləməkolar?

6.Qisməti100-dənböyükolanmisallarıseçibhəlledin.Sizbununecəmüəyyənedirsiniz?

7.120muzunluğundaelektrikməftilihərbiridigərindən20muzunolmaqla3hissəyəkəsildi.Ənuzunhissəninuzunluğuneçəmetroldu?

8. Anailəoğulunyaşlarıarasındakıfərq28-dir.Ananınyaşıoğlununyaşının3qatından4yaşçoxdur.Ananınneçəyaşıvar?Tam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.

9. MəhəmmədOsmandan7sm,OrxanisəOsmandan5smhündürdür.Onlarınboylarınıncəmi3m30sm-dir.Hərbirininboyununnəqədərolduğunutapın.

a)15 b)28 c)32

7740:364608:9

2352:242064:16

3375:12543076:121


Məsələləritənlikqurmaqlahəlledin.1. 1)Məhəmmədhəftəərzindəyeməyənəqliyyatdan18manatçox

pulxərcləyir.Məhəmmədhəftədə30manatpulxərcləyirsə,o,nəqliyyatavəyeməyəayrılıqdanəqədərpulxərcləyir?

2)Mətbəxindöşəməsindəağmetlaxlarınsayıqarametlaxlarınsayından2dəfəçoxdur.Döşəmədəcəmi33metlaxvarsa,onlarınneçəsiağ,neçəsiqararəngdədir?

3)Zoomağazadacəmi36quşvar.Tutuquşularınsayıbülbüllərinsayından2dəfə,göyərçinlərinsayıbülbüllərinsayından4dənəçoxdur.Zoomağazadahərquşdanneçədənəvar?

2. Hesablayın.

3.

ABCDdördbucaqlısındasualişarəsinəuyğunbucaqneçədərəcədir?

4. Qarşıtərəfləriparalelolandördbucaqlılarçəkinvəadlandırın.5. Samirrombutanıtmaqüçün5-6cümləlikbiryazıhazırlamalıdır.

Sizbuyazmınecəhazırlayardınız?6. Bölməəlamətlərindənistifadəetməkləqalıqsızbölməəməllərini

seçibhəlledin.

7.

Yolunşəkildəgöstərilənhissəsindətəmirişlərigetdiyindən

1)1-0,75+4,523)(2,22+0,084):4+1,25

2)4-2,45-0,0094)(1,2-0,12)·1,2:0,12

24,45:536,6:30,128:2

34,4:32,2:41,219:9

4,041:96,24:62,42:6

avtomobilbirqədərdolayıyollagetməlidir.Avtomobilnəqədərəlavəməsafəqətetməlidir?


Məsələnisonuncuməlumatdanbaşlamaqlahəlledin.1. Şagirdlərinsərgiyətəqdimetdikləriəsərlərinyansıtəbiət

mənzərəsiidi.Digəryarısıisəhərbirindənbərabərsaydaolmaqlaportret,qrafika,natürmortvəavanqardjanrlardaidi.Sərgiyəportretjanrında4əsərtəqdimolunmuşsa,əsərlərinümumisayınəqədərdir?

2. Laləpulunun13-nəçanta,qalanpulunun12-nəsuveniraldı.Lalənin15manatpuluqaldı.Laləninəvvəlcənəqədərpuluvaridi?

3.

Şəkildəkibritçöpləriilə3kvadratmodelləşdirilmişdir.3kibritçöpününyerinielədəyişinki,5kvadratalınsın.Göstəriş:Kvadratlardanbirikiçikkvadratlardandüzəldilmişböyükkvadratolacaq.

4. Birininsürətidigərindənsaatda15kmçoxolanikiavtomobilarasındakıməsafə270km-dir.Avtomobillərqarşı-qarşıyahərəkətedərək2saatdansonragörüşdülər.Avtomobillərhansısürətləhərəkətetmişlər?Göstəriş:İkiavtomobilinbirsaatdagetdikləriyol(2avtomobilinsürətləricəmi)270:2olacaq.Onlarınsürətfərqinəgörəhərbirininsürətinitapabilərsiniz.

5.

Düzbucaqlıprizmaformasındaolanqabıngöstərilənhissəsisuilədoludur.1)Verilənölçülərəgörəqabınboşolanhissəsininhəcmineçəkubmetrdir?

2)Qabınhansıhissəsisuilədoludur.Kəsrləifadəedin.6. Hərbirqəpikpul1manatınhansıhissəsinitəşkiledir.Adivə

onluqkəsrlərləyazın.10qəpik=10100=0,10manat

7. Boşxanalardahansı

ədədlərolmalıdır?

1) 2) 3) 4) 5)


1. Sahəsi181,3m ,eni9,8molandüzbucaqlışəklindəərazininperimetrinəqədərdir?

2. Tərəflərininuzunluğu3sm,5smvə6smolanüçbucaqqurun.Tərəflərininuzunluğu4sm,3smvə9smolanüçbucaqqurmaqmümkündürmü?Fikriniziizahedin.

3. Birnağıldadeyilirki,varlıbirtacirvəsiyyətindəbütünqızılpulununyarısınınarvadınaverilməsiniistədi.Qızıllarınqalanhissəsinin23-nioğluna,yerdəqalanhissənin17-nitəsərrüfatındaçalışanlarınyaşayışına,qalan1800qızılpulununisətəsərrüfatınaxərclənməsiniistədi.Butacirinnəqədərqızılpuluvarimiş?

4. 1)5misliilə4mislinincəmi8271olanədədhansıədəddir?2)Üçədədinədədiortası64-dür.Buədədlərdənənböyüyüənkiçiyindən2dəfəböyükdür.Üçüncüədədisəənkiçikədəddən12vahidböyükdür.Buədədlərdənənböyüyünütapın.Məsələnitam-hissəmodeliqurmaqlahəlledin.

5. Məchulvuruğutapın.

6.2şaftalı1bananvə1alçaağırlığındadır.1banan7alçaağırlığındadır.1şaftalıneçəalçaağırlığındadır?Məsələnişəkilçəkməkləhəlledin.

7. Fərqlionluqkəsrimüəyyənedin.


9.Nadir4kitabvə3dəftərə12manat,Sabir12kitabvə10dəftərə37manatödədi.Birdəftərneçəyədir?

2

55 =60525 =625

36=50428=616

81 =97253 =954

968:89768:898568:896168:8

325:55325:510325:580325:5

204:62004:620004:6200004:6


1. Dilarənin,RüfətinvəFəridinakvariumlarındacəmi56balıqvar.RüfətinbalıqlarınınsayıDilarəninbalıqlarından2dəfəçoxdur.FəridinbalıqlarınınsayıRüfətinbalıqlarından2dəfəçoxdur.Onlarınhərbirininakvariumundaneçəbalıqvar?

2. Qismət6,qalıq3,bölünəniləböləninfərqiisə43-dür.Bölənitapın.Göstəriş:Qismətin6olmasıbölünəninböləndən6dəfəböyükolmasıdeməkdir.

3. İndiAfaqın7,Xalidənin11yaşıvar.XalidəAfaqadeyirki,mən5iləvvəlsəndən3dəfəböyükidim.Bumümkündürmü?Məsələnitam-hissəmodeliiləhəlledin.

4. Ədədləriminliklərəqədəryuvarlaqlaşdırmaqlacəmitəxminitapın.

5.Hesablayın.

6.Eləişarələrqoyunki,bərabərlikdoğruolsun.

7.Brutto-qablabirlikdəkütlə,netto-qabsız-təmizkütlə,dara(tara)-qabınkütləsidir.Verilənlərəgörərənglixanalarauyğunkütlələriyazın.

1)54396+22182+12925 2)85824+7259+40800

1,8-(1,4-0,14):14(3,6+4,5)·(4,7+1,4)

20,5-(7,3-2,2·1,5)(2,99-1,57):0,04

2 5 8 3 1=332 5 8 3 1=35

2 5 8 3 1=532 5 8 3 1=123

Brutto42,5kqNettoDara 8,4kq

BruttoNetto 3,05kqDara 0,175kq

Brutto16,7tNettoDara 235kq


1. Aralarındakıməsafə260kmvəbirininsürəti60km/saat,digərininsürətiisə70km/saatolanikiavtomobileyniandaqarşı-qarşıyahərəkətəbaşladılar.Buavtomobillərneçəsaatdansonragörüşərlər?

2. Kvadratformalımətbəxəbirtərəfininuzunluğu25smolankvadratşəkilli196metlaxdöşəndi.Mətbəxinölçülərinimüəyyənedin.

3. Onluqlarmərtəbəsindəkiədəditəkliklərmərtəbəsindəkiədəddənikidəfəçoxolanikirəqəmliədədlər3-əqalıqsızbölünür.Bufikriyoxlayın.Buədədləriseçməüsulunuzhaqqındayazın.

4. Şifahihesablayın.Vurmaəməlininhansıxassəsisizəköməkedir?

5.Hesablayın.6. Sürətiməxrəcə

bölməkləonluqkəsrləriyüzdəbirdəqiqlikləyazın.

7.Uzunluğu240molansürətqatarısaniyədə30msürətləhərəkətedirvə10saniyəyətunelikeçir.Tunelinuzunluğuneçəmetrdir?Göstəriş:Qatarıntunelikeçməsisonuncuvaqonuntuneldəntamçıxmasıiləmüəyyənedilir.Sonuncuvaqonuntuneldənçıxanaqədərgetdiyiyolqatarınuzunluğuilətunelinuzunluğucəminəbərabərdir.

8. Mağazasahibi12dənəsini5,6manataaldığıboşqabın6dənəsini3,2manatasatır.Mağazasahibi432boşqabınsatışındannəqədərgəlirəldəedər?

9. Cəmitələbolunanvahidlərləyazın.0,2578m +318800000mm = sm0,007m +88sm = m0,023sm +255,6mm = mm

81·4-21·445·7-32·7

12·18+18·18-18·204·32-20·4+6·4

(36·17-2,3·16):4(56,88:5,688-5·0,2)·0,9

25,5+2,5·1,7-0,144:1,2(40,1-4,5-5,12)+1,69:1,3

27

512

79

914

1318

1336

3 3 33 3 33 3 3

Documents

Riyaziyyat - 5 - AZLIBNET · 1. 256237 ədədinin yüzlüklər və onluqlar mərtəbə vahidlərinin sayını 5 vahid artırsaq, bu ədəd nə qədər artar? 2. Cədvəldə müxtəlif