Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Pavarur. Viti III i Botimit. Nr. 3(23). Mars 2008 Çmimi: 50 lekë, 20 dinarë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

Rruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërr

NJOFTIMMë 27 maj 2008, me rastin e2-vjetorit të krijimit Shoqatës

“Lidhja e IntelektualëveDibranë” do të mbahet sesioni

shkencor me temë:“DIBRA NË OPTIKËN E TË

HUAJVE”.Ftohen të gjithë ata që kanëinformacion të hollësishëm

rreth kësaj teme të konfirmojnëkumtesat e tyre në këtë numër

telefoni: 068 31 19 232 oseemail: Lid_gazeta@yahoo.com.

Brenda tremujorit tëfundit apo dhe mefillimin e vitit tëardhshëm them se dhepjesa tjetër që fillon nëBulqizë përfshi këtu dhetunelin e Qafës së Buallitme distancë 800 metralinear dhe deri në Urën eVashës, mund tëpërfundojë tenderimi. Kapërfunduar projektiteknik për segmentintjetër nga Ura e Çerenecitnë Gjoricë dhe pritet tëbëhet tenderi shumëshpejt. Atëherë do tëbinden të gjithë se trasejae Rrugës së Arbërit zgjatetdrejt Tiranës dhe nukmund ta ndalojë askush.

Intervistë me z. Shaban Bitri, administrator i kompanisë “Almo Konstruksion”, që aktualisht po punon në Rrugën e Arbërit

FAQE 3

Nga Agron TUFA

Më folë dibranisht nuk don të thotë medoemos të flasëshnë dialektin e Dibrës (nga është vetë autori); dibranishtja

si gojëfolje e nëndialektit gegë, me arealet e saj, sugjeronvetëm efekte ekzotike gjuhësore dhe të tilla i gjen në çdokrahinë shqiptare, sa më në thellësi të shtyhesh. Përfytyroninjë nga figurat më qendrore të mitit tonë kombëtar, nipin ePalit, birin e Gjon Kastriotit, Gjergj Kastriot – Skëndërbeunnga Sina-Kastrioti i Dibrës, duke folur dibranishten e shekullitXV... Mjafton kjo për të rrëzuar përceptimet ksenofobike ndajgojëfoljeve dialektore të botës shqiptare, si paragjykime mend-jelehta të lindura shumë vonë, pas ujdisjes së gjuhës stan-darde.

Me folë dibranisht, unë nënkuptoj një cilësi ligjërimi krejt tëveçantë që përbën jo mbështjelljen fonetike të folësit, por, parasë gjithash, botën e tij filozofike, estetike dhe psiko-mentale.

(FAQE 5)

Me folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtA L E GO R IA L E GO R IA L E GO R IA L E GO R IA L E GO R I

Nga XHAFER MARTINI

Kur mësova që Hilmi Kolgjegja vuante nga një sëmundje erëndë, vendosa ta shikoj, por hë sot hë nesër, veç kur

mora vesh që ai kishte ndërruar jetë. E mora vesh nga goja enjerëzve, sepse mjetet e informimit nuk thanë asnjë fjalë përhumbjen e tij? Ato duhej të thonin, pasi Hilmiu nuk qe një njerii zakonshëm. Ai i dha shumë kulturës sonë. Është vërtet turptë mos përbëjë lajm vdekja e një njeriu si Hilmi Kolgjegja, nënjë kohë kur shumë njerëzve, me vlera shumë më të pakta, ukushtohen emisione të veçanta. Libri i Hilmi Kolgjegjës “Folk-lor nga Dibra”(1990), me 750 faqe, botim i Institutit të Folkloritdhe Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, është padyshimpërmbledhja më e madhe dhe më e rëndësishme e folklorit tëmbledhur ndonjëherë në rrethin e Dibrës.

(FAQE 9)

PO VJEN SHKENCËTARIPO VJEN SHKENCËTARIPO VJEN SHKENCËTARIPO VJEN SHKENCËTARIPO VJEN SHKENCËTARIHILMI KOLGJEGJAHILMI KOLGJEGJAHILMI KOLGJEGJAHILMI KOLGJEGJAHILMI KOLGJEGJA

KUJTESEKUJTESEKUJTESEKUJTESEKUJTESE

Shënime udhëtimi nga Kulla eShënime udhëtimi nga Kulla eShënime udhëtimi nga Kulla eShënime udhëtimi nga Kulla eShënime udhëtimi nga Kulla ePizës te kullat e DibrësPizës te kullat e DibrësPizës te kullat e DibrësPizës te kullat e DibrësPizës te kullat e DibrësTë shfletosh dosjen e një udhëtimi, është kënaqësi shpirtërore. Të vizatohen peisazhet, ngjarjet, njerëzit, të cilët tregojnë diçka, e mëpas futesh në rrugicat e monopatet e saj e bëhesh plotësisht i tyre. Imagjinata merr udhë e bashkë me të edhe fizikisht lodron,rrëmbehesh, emocionohesh...

Nga Dr. SELMAN MEZIUFaqe 6-7

Në brendësi :Në brendësi :Në brendësi :Në brendësi :Në brendësi :Dhurohet gjakDhurohet gjakDhurohet gjakDhurohet gjakDhurohet gjak

për të plagosuritpër të plagosuritpër të plagosuritpër të plagosuritpër të plagosurite tragjedisëe tragjedisëe tragjedisëe tragjedisëe tragjedisësë Gërdecitsë Gërdecitsë Gërdecitsë Gërdecitsë Gërdecit

FAQE 2

Drini i Zi “i fal”Drini i Zi “i fal”Drini i Zi “i fal”Drini i Zi “i fal”Drini i Zi “i fal”MaqedonisëMaqedonisëMaqedonisëMaqedonisëMaqedonisë

qindra hektarëqindra hektarëqindra hektarëqindra hektarëqindra hektarëtë tokëstë tokëstë tokëstë tokëstë tokës

shqiptareshqiptareshqiptareshqiptareshqiptareFAQE 2

Asfaltimi iAsfaltimi iAsfaltimi iAsfaltimi iAsfaltimi irrugës errugës errugës errugës errugës egjallërongjallërongjallërongjallërongjallëron

BohmovënBohmovënBohmovënBohmovënBohmovënNga REXHEP TORTE

FAQE 4

Ma dallgëzoveMa dallgëzoveMa dallgëzoveMa dallgëzoveMa dallgëzoveshpirtin Veloshpirtin Veloshpirtin Veloshpirtin Veloshpirtin Velo

CfarkuCfarkuCfarkuCfarkuCfarkuNGA ABDURAHIM ASHIKU

FAQE 8

Haxhi SkënderiHaxhi SkënderiHaxhi SkënderiHaxhi SkënderiHaxhi Skënderi(Ademi), një emër(Ademi), një emër(Ademi), një emër(Ademi), një emër(Ademi), një emër

i njohur nëi njohur nëi njohur nëi njohur nëi njohur nëarsimin shqiptararsimin shqiptararsimin shqiptararsimin shqiptararsimin shqiptar

FAQE 10

Kultivimi iKultivimi iKultivimi iKultivimi iKultivimi isherbelës, njësherbelës, njësherbelës, njësherbelës, njësherbelës, një

mundësi e mirëmundësi e mirëmundësi e mirëmundësi e mirëmundësi e mirëinvestimiinvestimiinvestimiinvestimiinvestimi

Nga DALI HORESHKAFAQE 11

Mars2 0 0 8 2NGJARJENGJARJENGJARJENGJARJENGJARJE

KËSHILLIBOTUESI GAZETËS

Drejtor: RAKIP SULI. Kryeredaktor: SHAQIR SKARRA.Redaksia: Naim Plaku, Rexhep Torte, Abdurrahim Ashiku,Prof. Dr. Bashkim Lleshi, Bujar KaroshiADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, market “KEN”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179. E-mail: lid_gazeta@yahoo.com

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehinqëndrimin e redaksisë

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”,PROCREDIT BANK. Nr. Llog: Në lek 13-661344-0001.

Euro 13-661344-0102. USD 13-661344-0203.

Për të plagosurit në tragjedinë e Gërdëcit të Tiranës

Dhurohet gjak për të plagosurit e tragjedisë së GërdecitDhurohet gjak për të plagosurit e tragjedisë së GërdecitDhurohet gjak për të plagosurit e tragjedisë së GërdecitDhurohet gjak për të plagosurit e tragjedisë së GërdecitDhurohet gjak për të plagosurit e tragjedisë së GërdecitBanorët e dy Dibrave me shqetësim

të madh e ndoqën tragjedinë eshpërthimit të predhave në Gërdec tëVorës në Tiranë. Apelit të mjekëve përdhurimin e gjakut për viktimat nga shpër-thimi i predhave në Gërdec të Tiranës,banorët e Dibrës së Madhe në Maqe-doni dhe Dibrës së Vogël-Peshkopisënë Shqipëri, të shtunën e kobshme iupërgjigjën menjëherë.

Pushteti vendor në Dibër të Madhe menë krye Argëtim Fida, kryetar i komu-nës dhe Nizamedin Papraniku, krye-sues KK, organizuan urgjentisht nisjene 30 dhjetë të rinjve dhe qytetarëve përnë Bankën e Gjakut në Spitalin e Di-brës së Vogël-Peshkopi për të dhuruargjak, ndërsa edhe dhjetëra të rinj të tjerëpritnin lajmin për tu nisur.Të parët dhru-an gjak Argëtim Fida, Ilir Krosi dheRuzhdi Lata, myftiu i Dibrës së Madhe.

Argëtim Fida, kryetar i komunës sëDibrës së Madhe, pas dhurimit tëgjakut, për mediat deklaroi se:”Kjotragjedi e rëndë që sot i ndodhi kombittonë, te shqiptarët në Dibër të Madhe,si edhe në tërë Maqedoninë shkatoibrengosje dhe shqetësim të madh. Mekërtë gjest simbolik tonin, por edhe megatishmërinë e qindra të rinjve të tjerëpër të dhuruar gjak, nga Dibra, Tetova eGostivari, dhe me shkuarjen e tërinjvestruganë në Elbasan gjithashtu përtëdhuruar gjak, shprehim solidaritetintonë për vëllezërit tanë në Tiranë. Kygjest i jonë tregon se jo vetëm në rastete gëzimit, por edhe në rastet e hidhërim-

it e të dhimbjes jemi bashëkë dhe do tëjemi gjithmonë bashkë. Në spitalin eDibrës së madhe dhe në Kryqin e Kuqjemi të organizuar që nëse edhe nesërparaqitet nevoja për gjak, ne mund taorganizojmë dhurimin e gjakut edhe tena, e pastaj me frigorifer tadërgojmë nëTiranë. Mekëtë rast po përcjrll bren-gosjen e tërë intelektualëve dhe banorëvedibranë.Jemi befasuar për të mirë memobilizimin e tërë strukturave në shte-tin shqiptar, me guximin e ushtarëve,policëve, mjekëve, infermjerëve dhe të

gaetarëve. Të shpresojmë që numri i tëdëmtuarve të jetë sa më i vogël dhe qëShqipëria sa më shpejt ta kalojë këtëproblem”.

Ilir Krosi, kryebashkiaku i Dibrës sëVogël-Peshkopisë, shtoi se:” U falen-deroj nga zemra të gjithëve që upërgjigjët dhe erdhët të dhuroni gjak ngaDibra e Madhe, e që jeni solidarizuarme dhibjen që ne kemi sot në këtëtragjedi të papritur dhe ngjarje tepër tërëndë aksidentale. Edhe shumë banorëtë Dibrës së Vogël-Peshkopisë janë

solidarizuar me gjendjen dhe podhurojnë gjak. Ne ju falenderojmë se najeni gjetur gjithnjë pranë. Ju premtojmëqë këtë solidarizim tuajin dëshirojmëtua krthejmë me të mira”.

Ardian Bitri, drejtor i spitalit të Dibrëssë Vogël-Peshkopi, tha se:”Gjej rastintu përdhëndes për këtë gjest solidarizi-mi që tregoni në këtë fatkeqësi tërastit.Nuk më duket befasi sepse Ju sol-idaritetin e keni treguar edhe në rastete tjera që ka patur Dibra dhe Shqipëria”.

Rexhep TORTE

Në foto: Argëtim Fida,kryetar i komunës së Dibrës së Madhe dhe Ilir Krosi,kryebashkiak i Peshkopisë duke dhuruar gjak

Bujqësia dibrane e etur për ujëBujqësia dibrane e etur për ujëBujqësia dibrane e etur për ujëBujqësia dibrane e etur për ujëBujqësia dibrane e etur për ujëKy dimër i butë me shumë pak borë maleve, ka bërë që

bujqit dibranë të ndjehen tepër të shqetësuar.Papunësia e madhe, rritja e vazhdueshme e çmimeve të

artikujve ushqimorë themelorë, janë duke e rritur edhe mëshumë këtë shqetësim. I vetmi shpëtim për ta ëmbëlsuar këtëkrizë ekonomike për bujqit dibranë mbetet bujqësia dhe bleg-toria. E si të kultivohet bujqësia e blektoria pa patur ujë për tiujitur ngastrat me misër dhe ngastrat me jonxhë dhe frutiklu-tura tjera, pa të cilatvështirë se mund tëmbahet bagëtia.

Me fat janë ata pakbujq dibranë në ngas-trat e të cilëve rrjedhndonjë prockë meujë,ndërkaq pjesa dër-muese e bujqve ndje-hen shumë të mërzi-tur dhe të neveritur,sepse nuk u hjekzemra të merren mepunimin e tokës, pasiedhe Sistemi i ujitjesnuk funksionon.

Sitemi i ujitjes uparalizua tërësisht përshkak të vjedhjes qëhajnët ia bënë Stacionit të motopompave, sidomos vitin qëshkoi,duke ia vjedhur të gjitha kabllot elektrike, tërë sistemine automatikës, instalimin elektrik, të komandimit, transfor-matorët përforcues, duke i çmontuar edhe katër elektromo-torët, secili me peshë nga 2 tonelata. Të gjitha këto hajnët ikanë shitur si hekurishte për afër 20 mijë euro, ndërsa këtijstacioni i kanë shkaktuar një dëm prej qinda mijëra euro.

As Bashkësia e Ujërave “Fusha e Dibrës” dhe as policia,nuk arrijtën ta shpëtojnë Stacionin e motopompave nga kydëmtim i rëndë që i shkaktuan hajnët.

Tani në pranverë,kur duhet mbjellur tokat e punueshme,më shumë se 1500 hektarë në fushën e Dibrës së Madhe,Taranikut, Bushevës dhe të Kllobçishtit, rrezikojnë të mbetentë papunuara për shkak të mungesës së ujit.

Me këtë bujqve të vyer dibranë pa fajin e tyre u shkaktohetnjë dëm shumë i madh ekonomik.Bujqve dibranë tani u kambetur veçse të shpresojnë që dikush të mëshirohet ta finan-cojë riparimin e Stacionit të motopompave ose realizimin endonjë projekti tjetër që do ta sjell ujin në tokat e tyre.

R.T.

Në foto: Pamje nga stacioni i shkatër-ruar i motopompave.

Dibër e Madhe -Në rripin kufitar Shqipëri-MaqedoniDibër e Madhe -Në rripin kufitar Shqipëri-MaqedoniDibër e Madhe -Në rripin kufitar Shqipëri-MaqedoniDibër e Madhe -Në rripin kufitar Shqipëri-MaqedoniDibër e Madhe -Në rripin kufitar Shqipëri-Maqedoni

Drini i Zi “i fal” MaqedonisëDrini i Zi “i fal” MaqedonisëDrini i Zi “i fal” MaqedonisëDrini i Zi “i fal” MaqedonisëDrini i Zi “i fal” Maqedonisëqindra hektarë të tokës shqiptareqindra hektarë të tokës shqiptareqindra hektarë të tokës shqiptareqindra hektarë të tokës shqiptareqindra hektarë të tokës shqiptareMuaj më parë mediat elektronike në Repub

likën e Shqipërisë informuan për shqetë-simin e shtetasve të tyre në zonën kufitare, pikër-isht në zonën ku lumi Drini i Zi paraqet edhekufirin natyror prej disa kilometrave mes Sh-qipërisë dhe Maqedonisë. Shqetësimi i tyre katë bëje me përmbytjet e tokave shqiptare që kylum është duke i bërë në rrjedhën e tij përgjatëkufirit. Në disa pjesë të anës së shtratit të këtijlumi banorët e fshatit Gjoricë tashmë kanë ndër-tuar qindra metra mure me gur për të penguardepërtimin e mëtutjeshëm të ujit dhe për të mbroj-tur tokat e tyre. Ndërkaq Televizioni Publik Sh-qiptar, në mars të vitit 2003, informoi se: “LumiDrini i Zi ka dalur nga shtrati për shkak se HC“Spila” në Dibër të Madhe ka hapur portat e digëssë liqenit artificial për evakuimin e sasisë së ujittepricë. Kjo sasi e madhe e ujit ka bërë që lumiDrini i Zi të mbulojë me ujë qindra hektarë tokënë territorin kufitar të Shqipërisë,në fshatratTuçep, Gjoricë dhe fshatra tjera.

Duke theksuar se:”Rritja e nivelit të ujit nëlumin Drini i Zi, ka mbuluar dhe rrezikon të mb-

ulojë edhe shumë sipërfaqe tjera toke dhe shumërrugë në fshatrat e Shqipërisë,për çka popullatadhe ekipe të shumta janë angazhuar në ven-dosjen e gurëve dhe materialeve tjera përpengimin e shtrirjes së këtyre përmbytjeve.

Ky burim i lajmeve, gjithshtu, theksonte se:”Kjo dalje e lumit Drini i Zi nga shtrati ka bërëedhe mbulimin e shenjave kufitare, ndaj janëmdërrmarë masat e nevojshme për të kontaktu-ar me autoritetet maqedonase, që më vonë tëmos lindin mosmarrëveshje eventuale lidhur mevijën ekzistuese kufitare”,thoshte ky burim iTelevizionit Shtetëror të Shqipërisë.

HC “Spila” te Dibra e Madhe që ndodhetpërbri kufirit Shqipëri-Maqedoni,ka filluar së funk-sionuari para më shumë se tre dekada, dukendërtuar digën,HC dhe liqenin artificial që mbush-et nga uji i lumenjëve Radika dhe Drini i Zi.

Tani që kaluam një dimër të butë e merreshje të pakta bore, uji i cekët i Drinit të Zi,tregon dhe shtrirjen e pakontrolluar të shtratit tëtij në dëm të tokave shqiptare.

R.T.

Në foto: Pamje e shtratit të lumit Drini i Zi

Mars2 0 0 83 INTERVISTEINTERVISTEINTERVISTEINTERVISTEINTERVISTE

Intervistë me z. Shaban Bitri, administratori i kompanisë “Almo Konstruksion”, që aktualisht po punon në Rrugën e Arbërit

Brenda tremujorit të fundit apo dhe mefillimin e vitit të ardhshëm them se dhepjesa tjetër që fillon në Bulqizë përfshikëtu dhe tunelin e Qafës së Buallit medistancë 800 metra linear dhe deri në Urëne Vashës, mund të përfundojë tenderimi.Ka përfunduar projekti teknik përsegmentin tjetër nga Ura e Çerenecit nëGjoricë dhe pritet të bëhet tenderi shumëshpejt. Atëherë do të binden të gjithë setraseja e Rrugës së Arbërit zgjatet drejtTiranës dhe nuk mund ta ndalojë askush.

Rruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrRruga e Arbërit nuk është ëndërrU bënë më shumë se dy muajqë po punohet në mënyrë in-tensive në njërin nga seg-mentet e Rrugës së Arbërit.Edhe pse ky segment ështëvetëm 16.9 km, janë plot tetëfirma që kanë fituar tenderinpër këtë pjesë rruge. Kjo traseështë “pushtuar” nga ekska-vatorët dhe makineria erëndë, të cilat gërmojnë çdoditë nga Ura e Çerenecit derinë Bulqizë. Për t’u njohur mëshumë me volumet e kryerapër këtë periudhë kohe, meveprat e artit, me fondin edhënë, intervistuam inxhin-ierin me përvojë të gjatë zo-tin Shaban Bitri, i cili ështëdhe administratori i ko-mpanisë “Almo Konstruk-sion”, kompani kjo që popunon në lotin tre të këtijsegmenti.

Rruga e Arbërit tashmë kafilluar. Sipas projektit teknik,më së shumti po punohet nëtrasenë ekzistuese. Përse filli-mi nisi pikërisht tek Ura eÇerenecit? A mos vallë mundtë jetë një zhgënjim për di-branët se kemi të bëjmë menjë ristrukturim të rrugës ekz-istuese dhe jo fillim të asaj qëquhet Rruga e Arbërit?

- Ky është një ndër segmen-tet më të vështirë, ku nga kthe-sat e shumta ka pasur dhe mjaftaksidente. Unë shpreh bindjense kjo është pikërisht ajo qënë media quhet Rruga e Arbërit.Kanë filluar punimet, pikërishtkëtu, që të reduktohen sadopakpjesët e vështira. Pastaj është ivetmi segment në të gjithë tra-senë e e kësaj rruge që shfrytë-zohet qysh tani, ndaj dhepunimet kanë nisur këtu. Unë,si specialist i rrugëve, shprehbindjen se ky projekt që po ndër-tohet sot është një segment irrugës aq të përfolur në mediasi Rruga e Arbërit. Nuk ka se sitë ndodhë ndryshe, që vetëm nëlotin 3, në një distancë prej 5kilometrash, 3 kilometra ështëtrase e re. Mjafton të hedhëshvështrimin e të shohësh këtoskarpate të larta që po gërmo-hen dhe pastaj fjalët e tjera janëtë tepërta. Po të ishte një ris-trukturim i rrugës ekzistuese,nuk do të kishim një projektteknik të miratuar nga Drejtoriae Përgjithshme e Rrugëve, nukdo të devijonim kaq shumë ngaajo ekzistuesja dhe së fundi nukkishim pse të zgjeronim trasenëkaq shumë sa po zgjerohet ak-tualisht. Besoj se ka ardhur kohaqë për dibranët kjo nuk ështëmë një ëndërr, por një realitet.Traseja e rrugës së tyre po zg-jatet dita-ditës drejt Tiranës.Nuk do të jetë e largët dita kurDibra dhe Tirana do të jenë farepranë njëra-tjetrës. Dhe ky ësh-të një fakt që po e shikojnë tëgjithë dhe besoj nuk ka nevojëpër komente të tepërta.

Në këtë segment popunojnë tetë kompani ven-dase. Sa është fondi dhe ngaështë dhënë ky fond për këtëpjesë rruge?

- Është abuzuar shumë nëmedia se gjoja fondi për këtësegment rruge është 17 milionëeuro. Kjo nuk është aspak evërtetë. Fakti është krejt ndry-she dhe ja se si. Vlera fituesee tre loteve të këtij segmentiështë 972.407000 lekë paTVSH ose 7.780.000 euro. MeTVSH është 1.166.8000 lekose 9.335.000 euro. Ky fondështë dhënë nga buxheti suple-mentar i shtetit, ndryshe ngashumë rrugë që financohen ngadonatorë të huaj.

Sipas projektit teknik akemi të bëjmë me një rrugëvërtet bashkëkohore?

- Kjo rrugë po ndërtohet medy korsi. Është një rrugë meparametra bashkëkohorë. Vija

ndarëse midis dy korsive ësh-të 3.5 metra. Pra, gjerësia errugës është gjithsej 9 metrae asfaltuar, duke llogaritur dhedy bankinat anësore.

Kryesore është se kemi tëbëjmë me një rrugë të kate-gorisë së parë, që në këtë zonëas që është ëndërruar ndon-jëherë. Përqindja e maloresështë aq e ulët, sa nuk ndjehetfare. Ajo eliminohet duke gër-muar kodra të tëra, duke kri-juar skarpate të larta mes dyanëve të rrugës, duke hapurushqe, që në pamje të parë,nga larg, të krijojnë përshtypjene ndonjë tuneli të madh.

Deri tani, çfarë volumipune është kryer dhe po tëvazhdohet me këto ritme,kur mund të përfundojë kysegment?

- Edhe pse kushtet atmos-ferike të motit kanë qenë tëpapërshtatshme, kjo nuk i kapenguar firmat që të punojnëgjatë gjithë kohës në trase. Deritani janë gërmuar e zhvendo-sur nga tetë kompanitë qëpunojnë mbi 230.000 m3 dhé eshkëmb. Në fakt, kontrata ësh-

të që ky segment të përfundojënë fund të vitit, por kemi prob-lem se, në qoftë se do të fil-lojmë shtresën e asfaltit nëvjeshtë, atëherë do të kemi tëbëjmë me probleme teknike,pasi asfalti nuk shtrohet nëstinë të ftohtë. Temperaturaduhet të jetë e lartë që të puno-het me shtresën e asfaltit.Gërmimet duhet të përfundojnënë muajin prill. Mbushja mundtë bëhet më shpejt, pasi vetëstruktura e tokës është e tillëqë nuk ka nevojë për shumëmbushje. Më shumë do të nakushtojnë kohë veprat e artit,të cilat janë të shumta në këtësegment. Deri tani jemi mjaftu-ar vetëm me vendosjen e disatombinove. Megjithatë, endejemi herët për të folur për fun-din e këtij objekti, por po tëpunohet me këto ritme, themse e realizojmë objektivin.

Kompanitë që po punojnëa kanë hasur pengesa gjatëpunës dhe të çfarë natyrekanë qenë?

- Pengesat kanë qenë ngamë të ndryshmet. Në radhë tëparë, vetë struktura e tokës nuk

ishte llogaritur sipas projektit,pasi kjo nuk dihej se si ishtenë thellësi. Është gërmuar nëmbi 20 metra thellësi nëpërusekë dhe mbi 30-40 metraskarpate. Probleme ka pasurdhe me vetë banorët për ko-mpensimin e pronave,megjithëse është ngritur dhegrupi i punës. Problem kemipasur tek useku i Krajkës, kusipas banorëve sipër tij ka qenëvakëf, varre të vjetra. Për këtëështë bërë zgjidhja teknike, kudhe është miratuar edhe nëKëshillin Teknik të Drejtorisësë Përgjithshme të Rrugëve.Edhe në këtë usek kemi filluarpunë dhe me mjetet që dis-ponojmë them se do ta hapimshpejt këtë trase. Kompaniatjetër “Delia Grup” dhe “Eurald”kanë pasur probleme tëshpronësimeve në Peladhi dhepikërisht tek parcela e mbjellëme drurë arre. Sot pothuaj janëzgjidhur këto probleme.

Nga është marrë fuqiapunëtore që po punon dhe sibëhet trajtimi i tyre?

- Të gjitha kompanitë qëpunojnë sot në trasenë e

Rrugës së Arbërit kanë punon-jës (specialistë) me kontratë,të cilët trajtohen me kushte tëmira, me hotel si dhe me ush-qim.

Për këto kategori kompan-itë paguajnë dietë ditore përveçpagës. Na është nevojitur që tëmarrim dhe punëtorë të tjerëvendas. Këto janë marrë nëbashkëpunim me komunat për-katëse ku kalon traseja errugës. Këta punëtorë, që nëfakt kompanisë i nevojiten,edhe pse nuk janë specialistëshërbejnë vetëm për sigurinërrugore, për të kontrolluarlëvizjen e makinave dhe këm-bësorëve, gjë që është eshumtë. Them me bindje, se potë mos kishim siguruar rrugënme këto punonjës, do të kish-te dhe aksidente, gjë që tekne as ka ndodhur dhe as do tëndodhë ndonjëherë, pasi dheinstruktimi teknik nga inxhini-erët bëhet shpesh.

Pas përfundimit të këtijsegmenti a mund të dijë lex-uesi më shumë për projektinteknik të segmentit tjetër tëkësaj rruge, atë Bulqizë-Ti-ranë, segment ky që ështëdhe më i vështiri?

- Po punohet për projektinteknik dhe shpreh bindjen sedo të përfundojë shumë shpe-jt. Brenda tremujorit të funditapo dhe me fillimin e vitit tëardhshëm them se dhe pjesatjetër që fillon në Bulqizë përf-shi këtu dhe tunelin e Qafës sëBuallit me distancë 800 metralinear dhe deri në Urën eVashës, mund të përfundojëtenderimi. Ka përfunduar pro-jekti teknik për segmentin tjetërnga Ura e Çerenecit në Gjoricëdhe pritet të bëhet tenderishumë shpejt. Atëherë do tëbinden të gjithë se traseja eRrugës së Arbërit zgjatet drejtTiranës dhe nuk mund ta ndal-ojë askush.

Ne foto: Shaban Bitri

Ne foto: Pamje nga punimet në Rrugën e Arbërit

Mars2 0 0 8 4AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

Shkup - Nga manifestimi për mëtë mirët “Në botën e suksesit”

Mirënjohje edhepër Komunën eDibrës së MadheNë Sallën Universale” në Shkup

parmbrëmë u mbajt manifestimi memoton «Në botën e suksesit-2008» nëorganizim të «Detla-Pres Marketing’ dhenë bashkëpunim me “Stars Media”.

Qëllimi i këtij promovimi është që tëidentifikohet dhe njihet kontributi i indi-vidit, institucionit, kompanisë ose or-ganizatës e cila,në vitin 2007 ka ndër-marë ativitete të cilat opinioni i ka vlerë-suar pozitivisht për të mirën e përgjiths-hmedhe që kanë lënë gjurmë në kohë.

“Delta-Pres Marketing” realizoi disasondazhe për të arriturat në sektorin ebiznesit, aksionet e individëve dhe in-stitucioneve, për promovimin dhe zh-villimin në lëmin e ngritjes së vete-dijes nacionale, në sferën sociale, nëinstitucionet shtetërore, në sektorin sh-tetëror, vetëqeverisjen lokale,zhvillimine arsimit,artit, vullnetarizmit, sportit dhepolitikës.

Mirënjohje iu dhanë Qeverisë sëMaqedonisë për realizimin e programit“Maqedonia-vend i informaticientëve”,Ministrisë së Bujqësisë,Pylltarisë dheEkonomisë së Ujëravepër përpariminnë bujqësi dhe në pyllëzimin e pyjevetë djegura, Ministrisë për Punë dhe Poli-tikë sociale,për hapjen e kuzhinavepublike, për suksese në fushën e filmitdhe të restaurimit të objekteve kultur-ore dhe shuma firmave dhe individëvenë fushën e biznesit,kulturës,sportitdhe përsonave me aftësi të kufizuara.

Në sferën e vetëqeverisjes lokale sikomuna më të suksesshme mirënjo-hje morën Komuna e Ilindenit , Dibrëssë Madhe ,Kumanovës, Radovishit dheKrushevës.

Me rastin e dhënies së mirënjohjespër komunën e Dibrës së Madhe nëkëtë manifestim, u tha se:” Komuna eDibrës së Madhe brënda tre vitesh kaarritur që nga një komunë e falimentu-ar me një buxhet vjetor prej 120 mijëeuro dhe me borxhe të trashëguara prej700 mijë euro, ka hy në fazën e dytë tëdecentralizimit me grupin e parë të ko-munave. Ka arritur të kthejë 80 përqindtë borxheve. Në vitin 2007 ka realizuarnjë buxhet mbi 2 milionë e 100 mijëeuro, ndërsa për vitin 2008 është plan-ifikuar një buxhet prej 4 milionë e 200mijë euro.

Në këtë periudhë tre vjeçare janëbërë investime në Sistemin e ujitjes,poligone sportive, rekonstruksion në dyshkolla dhe një ambulancë fshati, re-konstruksioni i Hamamit të Qytetit dhei një shtëpie karakteristike dibrane,ndërtimi i Qendrës për sportet ujore,ndërtimi dhe asfaltimi i 31.640 metrakatrorë, pllakëzimi i 24.000 metra ka-trorë trotuare, instalimi i 5.520 metrakatrorë kanalizim për ujërat e zeza dhe2.840 për ujërat atmosferike, ndërtimi igodinës së re të komunës, ndërtimidhe asfaltimi i Bulevardit “Ilyria”, orga-nizimi i manifestimeve kulturore “Ditëte Kulturës”-Dibra 2007/2008, Regatandërkombëtare në kajak dhe kanu, tur-netë në futboll dhe karate, miratimi i 12planeve detale urbanistike dhe në pro-cedurë e sipër 6 plane detale urbanis-tike dhe Plani gjeneral urbanistik.

Duhet t’i çmojmë sukseset e ArgëtimFidës, kryetarit të Komunës së Dibrëssë Madhe dhe të stafit të tij. Ata sontegjenden në botën e suksesit”.

Argëtim Fida gjatë marjes sëmirënjohjes,deklaroi se:”Falenderojfamiljen dhe prindërit e mij,alenderojstafin tim në komunë, Këshillin e komu-nës, intelektualët që më ndihmuan dhetërë qytetarët. Kjo është një nxitje që nëpjesën e mbetur të mandatit të angazho-hemi edhe më shumë që Dibrës sëmadhe t’ia kthejmë dinjitetin dhe që di-branët të jetojnë në një ambient urbantë ngjashëm me atë në Evropë”.

R.TORTE

ReportazhReportazhReportazhReportazhReportazh

Asfaltimi i rrugës e gjallëron BohmovënAsfaltimi i rrugës e gjallëron BohmovënAsfaltimi i rrugës e gjallëron BohmovënAsfaltimi i rrugës e gjallëron BohmovënAsfaltimi i rrugës e gjallëron BohmovënGatishmëri për ndërtimin e kësaj rruge

Mersim Marku, gjykatës dhe kryetar i Këshillitfamiljar tëFisit Marku dhe bashkëfshatari i tij Haki Marku më sollënsihariqin e nismës për ndërtimin dhe asfaltimin e rrugësnga Dibra e Madhe deri në fshatin Bohmovë në gjatësi prej3 mijë e 800 metra. Siçthanë ata tashmë ështëgati edhe projekti përndërtimin e kësaj rruge,është hapur xhirollogariadhe disa nga mërgimtarëtqë jetojnë e punojnë nëSHBA fillimisht kanë akor-duar 50 mijë dollarë.Pritetndihma nga mërgimtarët etjerë dhe nga pushteti ven-dor.

Në emër të Këshillit-familjar të Fisit Markumërgimtarëve dibranë nëSHBA është dërgur edhenjë letër për mbështetjen etyre financiare nëndërtimin dhe asfaltimin ekësaj rruge. Në këtë letërmes tjerash shkruan:” NeMarket që jetojmë në Dibërkërkojmë mirëkuptim vël-lazëror për idenë që duamta realizojmë.Jemi të bin-dur se ju keni vullnet tëmirë për vepra të mëdhame interes madhor famil-jar. Kemi gjakun,trungun,gjenezën, emrinfamiljar,historinë familjare.Edhe në ditët tona gëzojmërespekt në “Nëntë Malet eDibrës”.Kemi detyrë njerë-zore e familjare, që këtëfshat tërësisht tonin mevlerë historike për familjendhe kombin, ta bëjmë tëpavdekshëm. Me ndihmënedhe tuajën dëshirojmë qëfshatin Bohmovë tashndërojmë në fshat të zh-villuar e turistik për famijettona dhe për tërë qytetindhe për gjeneratat e ardhs-hme. Me kontribut të për-bashkët dëshirojmë tudalim zot vlerave tonafamiljare. Jeta është e sh-kurtër ndërsa me vepramadhore emri bëhet ipavdekshëm. Shembull mëi mirë për këtë është vllayynë Vehbi Marku amane-tin e të cilit e kryen djemtëe tij në vitin 1975, duke endërtuar çezmën te livad-het pranë varrezave të tëparëve tanë, ndërsa JonuzMarku investoi në rreg-ullimin e Vorrit të Hasim-es. Në livadhet në të hyrëtë fshatit, tashmë tradicio-nalisht vijnë në ekskursionnxënësit e shkollave, grum-bullohen qindra persona tëtë gjitha moshave të familjeve familjet të Fisit Marku, për tëkremtuar sëbashku edhe Ditën e Verës, Shëngjergjin, 1Majin, ku ne tingujt e muzikës, me këngë e valle dhe aktiv-itete sportive.Kjo nismë e jona mbështetet edhe nga FisiDema i fshatit Shushicë, nëpërmjet aktiviteteve të Bajramdhe Besnik Dema, në fshatin Taranik nëpërmjet Beqir Markes,Sami Markes, dhe familjeve dibrane Mullarexha, Çikri dheAme e të tjera, në afërsi të tokave të të cilëve kalon kjorrugë”.

Fshat me bukuri magjepëseMë datë 14 maj 2008 me shoqëruesit e mij Mersim dhe

Haki Marku vendosëm të shkojmë e ta vizitojmë këtë fshattë bukur por të braktisur, që ndodhet përbri kufirit me Sh-qipërinë dhe buzë lumit Drini i Zi.

Rruga aktuale nga Dibra gjer te fshati Bohmovë nuk ësh-të e asfaltuar.Atë e mirëmbajnë vetë banorët e këtij fshatime aksione vullnetare duke e shtruar me zhavor.Mbi fshatjanë varrezat ku mes tyre dominojnë Varri i Mirë dhe Varri iSalë Markes, i figurës së shquar të këtij fshati dhe të Dibrëse më gjerë.Poshtë dhe rreth varrezave shtrihen zabelet, li-vadhet dhe fusha pjellore.Ajo që të bie në sy janë bukuritëmagjepëse të këtij fshati,plot bukuri dhe burime ujore. Të

bien në sy shumë shtëpi të shkatërruara dhe disa që endei sfidojnë kohës. Mes tyre është edhe Kulla e Salë Markes,dy katet e së cilës u shkatërruan gjatë tërmetit të vitit 1968.

Në kohën e lulëzimit të tij fshati Bohmovë kishte me dh-jetëra shtëpi, shkollën dhe xhaminë e fshatit.

Ajo që të mahnit dukeshëtitur nëpër këtë fshatështë infrastruktura e tije dikurshme, që pasqyro-het nëpërmjet kanalit përuj i t jen e ngastrave,çezmet dhe puset nëoborret e shtëpive, rrugëtme kalldërme dhe obor-ret e shtëpive të shtruarame kalldërme. Siç tre-gojnë ish banorët e këtijfshati, rrugët dhe obor-ret e shtruara me kall-dërme shndritshin ngapastërtia.

Salë Markja dhelavdia e Bohmovës

Salë Markja (1789-1869), është figurë em-blematike e Fisit Marku,e fshatit Bohmovë që ish-te edhe çifliku i tij, e Kra-hinës së Dibrës me karak-ter kombëtar, është njënga figurat qëndrore elëvizjes kombëtare sh-qiptare kundër pushtimitosman. Për urtësinë, din-jitetin, guximin dhe veprim-tarinë e tij në Nëntë Malete Dibrës, populli ia dhanofkën “Dhelpra eKuqe”.Për kontributin e tijnë dobi të atdheut, ShtetiShqiptar në vitin 1993 edekoroi me “Urdhërin përveprimtari patriotike të Kl-asit II”, me motivacionin “Siluftëtar e udhëheqës pop-ullor që dha një kontributtë shquar në luftën kundërpushtuesve osmanë”. SalëMarkja u dallua edhe përkarakterin e tij human dheaftësinë e rregullimit infras-trukturor të fshatit Bohm-ovë, duke ndërtuar që nëatë kohë edhe kanalinujitës të gjatë 7 kilomatra,për ta sjellë ujin nga Drini iZi deri në fshatin e tij.

Fshati që shpresonnë ringjallje

Shpërngulja e banorëvetë fshatit Bohmovë filloi nëvitët 50 të shekullit tëNjëzetë.Kjo u bë për ar-sye ekonomike,të rëniessë zhvillimit bujqësor, tëpapunësisë,të hapjes sëvendeve të punës në qyte-

tin e Dibrës së Madhe dhe sidomos për shkak të rrëshqitjessë tokës pas ndërtimit të Liqenit artificial të Dibrës së Madhepër HC “Spila” në vitin 1969.

Ndërtimi dhe asfaltimi i rrugës do ta rringjall këtë fshat tëbegatë,sepse shumë ish banorë mendojnë të ngrenë familjetme bletë, stallat me bagëti dhe intensifikimin e punimit tëtokave pjellore bujqësore, përbri të cilave rrjedhin burimet ujoretë pashterrshme, duke mos përjashtuar as edhe rindërtimine shtëpive dhe përtëritjen e bahçeve me perime dhe pemëfrutore.

Ndërtimi dhe asfaltimi i kësaj rruge do të shërbejë edhesi arterie lidhëse e një pjese të Kojnarës së Re, Fushës ëDibrës së Madhe , Trapit të Dacit, Të fshatrave Taranik eShushicë. Kjo do të mundësojë arritje më të lehtë dhe mëtë shpejtë te të gjitha tokat e punueshme, punimin mëefektiv të këtyre tokave dhe vjeljen dhe sjelljen në shtëpitë prodhimeve bujqësore që shquhen për nga cilësia dhesasia.

Ndërtimi dhe asfaltimi i rrugës për të arritur në këtë fshattë bukur me plot resurse bujqësore dhe turistike, me sigurido të jetë ugur i mirë për gjallërimin e këtij fshati, sepse rrugagjithnjë është dhe mbetet promotor i zhvillimit.

Rexhep TORTE

Çezma te livadhet e Bohmovës

Pamje e Kullës së Salë Markes

Pamje e rrugëve me kalldrëme të Bohmovës

Mars2 0 0 85 ALEGORIALEGORIALEGORIALEGORIALEGORI

Me folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranisht

Nga Agron TUFA

Më folë dibranisht nuk don të thotëmedoemos të flasësh në dialektin

e Dibrës (nga është vetë autori); dibran-ishtja si gojëfolje e nëndialektit gegë,me arealet e saj, sugjeron vetëm efekteekzotike gjuhësore dhe të tilla i gjen nëçdo krahinë shqiptare, sa më në thellë-si të shtyhesh. Përfytyroni një nga figu-rat më qendrore të mitit tonë kombëtar,nipin e Palit, birin e Gjon Kastriotit,Gjergj Kastriot – Skëndërbeun nga Sina-Kastrioti i Dibrës, duke folur dibranisht-en e shekullit XV... Mjafton kjo për tërrëzuar përceptimet ksenofobike ndajgojëfoljeve dialektore të botës shqiptare,si paragjykime mendjelehta të lindurashumë vonë, pas ujdisjes së gjuhësstandarde.

Me folë dibranisht, unë nënkuptoj njëcilësi ligjërimi krejt të veçantë që për-bën jo mbështjelljen fonetike të folësit,por, para së gjithash, botën e tij filozo-fike, estetike dhe psiko-mentale. Këtocilësi të ligjërimit dibran janë vënë nëdukje shumë më herët se ky shkrim,nga të huaj dhe shqiptarë, por unë po ikthehem sot këtij vlerësimi për dy ar-sye, që nuk hyjnë si rëndom në sin-dromën e krenarisë tyryfile – karakter-istikë shumë e përhapur tejkund nëpërarketipin krahinor të shqiptarëve. Arsyejae parë është fakti që ekzistenca ime, eveprimtarisë time intelektuale eshpirtërore është tërësej e varur nga gju-ha, në të gjitha shfaqjet e saj dhe, ar-syeja e dytë që më ka mahnitur përherë,është lehtësia dhe eleganca në përçimine mesazhit, sado e acaruar qoftë situa-ta. Pra, kemi të bëjmë me qasje opera-tive terapeutike ndaj ligjërimit, që memençuri shkapërcen tensionet kritikeduke fashitur patetikën e konfliktit, papërfunduar situata në tragjedi. Dhe kjoqasje ndaj ligjërimit është, parasëgjith-ash, arti fluid i zërit të logjikës dhe ar-syes, para rrëmbimit zemërak të kokavetë nxehta, jo pa doza humori shten-dosës. Një mënyrë e tillë, e tërthortë eartikulimit të të vërtetave të mëdha e tëvogla, është gjithnjë apel për vetëpërm-bajtje, apel për për të medituar më gjerëmbi dukurinë, për të mos u yshtur nëveprime të nxituara ku pasojat janë tëpakthyeshme. Sepse duke nisur qyshnga forma figurative e kumtimit të me-sazhit dhe kohës që i lihet recepientitpër “ta tretur”, “zbërthyer” apo “interpre-tuar”, kalon një kohë, përgjatë së cilës,psikika e njeriut përballet me një punëoperacionale logjike e përjetuese, emjaftueshme për të rishikuar një raportharmonik të marrëdhënieve të njeriut mebotën, të marrjes në hesap të argu-mentit dhe motivit të “tjetrit” me gjithëhapësirën e supozuar të “lirisë së tjetrit”.Sado i padurueshëm qoftë njeriu, ai,tekefundit, nuk është krejt indiferentpërballë ndjenjës së drejtësisë, fajësisë,tolerancës, të cilat konstruktojnë sëbrendshmi thelbin e marrëdhënieve tëtij individuale dhe shoqërore përballë tëtjerëve. Gjykim shoqëror i sociumit kujeton idividi është një instancë shumë epërfillshme dhe shpesh shërben si gurthemeli për moralin njerëzor të bashkë-jetësës dhe shembullit të mirë apo tëkeq.

Por ku qëndron sekreti i “kuvendimitdibran” dhe çfarë e bën atë të ketë njëpotencial përtejgjuhësor në funksionine komunikimit? Mendoj se vetë struk-tura e ngjizjes, vetë arti i thurjes sëmesazhit, vetë intenca që provokon tedëgjuesi një përtypje të ngadaltë dhenjë përgjigje jo të shpejtë, i ka të ndërkal-lura këto “sekrete”. Kuvendimi dibrannuk është formalisht i drejtëpërdrejtë;ai vjen i veshur figurativisht, sidomos kurzotër të tij janë mjeshtra të qëmotit, apobartës që e kanë trashëguar tradiciona-lisht. Nga pikëpamja semiotike ështënjë komunikim i referentit përballë re-cepientit që ekzistojnë në një situatë tënjohur, të përbashkët. Përndryshe anëte komunikimit nuk do të orientoheshinme konvencionet dhe marrëveshja nukdo të realizohej. Simbolika, alegoria dheanalogjia i japin këtij kuvendimi një di-mension filozofik, psikologjik, estetikdhe, së mbrami, etik dhe didaktik.Tëushtruarit ndër shekuj, e ka bërë këtëligjërim një aparaturë të koklavitur etepër të hollë, ku folësi dhe dëgjuesipërfshihen në një situatë të tendosurvigjilence dhe përfytyrimi në lidhje mekontekstin e kuvendimit. Pra, punamendore, e pashkëputur nga etika sho-qërore, të dikton një pozicionim tëkujdesshëm, çka përcakton një di-namikë të gjallë në evolucion të përher-shëm. Modelet e këtij ligjërimi, thamëqë janë të lashta e të përpunuara vazh-dimisht dhe, në fakt, struktura e tyre ehapur, të lejon si pasurimin, ashtu edheharrimin. Por ky ligjërim alegorik nukduron instanca dembele (folësin dhedëgjuesin/auditorin). Në rast të kundërtmekanizmi i tij të përjashton.

Faktet dhe argumentet në komuni-kimin e këtij ligjërime nuk thuhen trashëe drejtëpërdrejtë: ato skicojnë me artdhe shije të hollë një situatë të tërthortë,të nginjur me imazhe dhe konvencionealegorike, me qëllim që ndikimi real tëreceptohet i përkthyer në gjuhën prag-matike të situatës, çka sjell shpesh njëripozicionim ndaj çështjes apo dhendryshim të pikëvështrimit. Ky aparat indërlikuar dhe tepër efikas në artin ekuvendimit shpërthen në paravoli, ski-ca, analogji duke u ushqyer me hapë-sira të begata imagjinare, me vizione qërrokin tërësinë e dhe perspektivën e sit-uatës. Për këtë arsye ata që nuk e njo-hin këtë art apo ata që janë të ngathëte shohin veten të flakur jashtë nëmënyrë qesharake. Etika dhe mendjem-prehtësia në kuvendimin alegorik dibranoperon duke parashtruar jo qitjet mepistoletë nga një distancë e afërt, porgoditjet e largëta kilometrike me top. Samë virtuoz, hermetik apo i maskuar tëjetë thelbi i paravolisë alegorike, aq mëbefasues dhe tronditës është mesazhinë fund, i cili, gjithmonë, synon “çar-matosjen” e kundërshtarit nga “urtësiae keqe”. Instrumentari i këtij aparati tësofistikuar ka një “shëndet” gjithëherëbashkëkohor, në çdo situatë, mjafton qëkuvendimi alegorik të gjejë magun,ustain e tij. Prandaj nuk mund të flitetpër “vjetërim” të metodës “dialogjiste” tëkuvendimit dibran, sado i supermodern-izuar me teknologjinë e informacionit tëjetë aktualiteti. Ndoshta ky është njëtipar që nuk varet nga gjendja diakroni-ke apo sinkronike e gjuhës, por nga af-tësia për t’u përshtatur me shenjat dhepër t’u bërë atyre një shpërndarje e rish-përndarje funksionale. Këtë mendim dota përforconin materialet e bollshme,nëse do të kundroheshin sipas një linjekoherente historike, me ndryshimetshoqërore, kulturore apo politike.

Ja për shembull, një model i fundshek-ullit të XIX, kur dobësohet roli qëndror indikimit dhe vendimeve të “nand maleve”dhe kur përparësinë e përfaqësimit emarrin elitat religjioze, përkatësisht hox-hallarët dhe shehlerët.

Në një mbledhje të krerëve të NandëMaleve, teqeve dhe Oxhaqeve të Dibrës,

para se me fillue kuvendimi, para parisësë tubueme nën një lis të moçëm delnjë plak, i cili në një dorë mbante njëthikë të madhe, ndërsa me dorën tjetërtërhiqte për brirësh një dash të madhleshgjatë.

Pasi e shtrin dashin në rrethin e bur-rave, plaku çon thikën në gabzherrin etij dhe, para se ta therrë, bën një ritualparaprak, duke i kënduar dashit njëkëngë me këto fjalë:

“Dash, dash, o i majri dash!Pate ni çoban dallash!M’i ke brinat dymdhet pashë!M’a ke leshin si mundash!M’a ke kokën për shehlerë!M’i ke shpatllat për bejlerë!M’a ke bishtin për asqerë!çfarë t’teproje – për ne t’qerë...

Kush e ka parasysh kulturën tradicio-nale dibrane të ndarjes së nishaneve tëberrit, sipas meritave dhe respektit, ekupton farë mirë se simiotika e këtijgjesti, gjoja ritualor, është një alegori epërkryer e shpërndarjes së nishanevesipas rëndësisë dhe meritave, duke pro-pozuar një hierarki të re në parinë e Di-brës. Sepse që në fillim, plaku, duke iudrejtuar dashit të flisë, qorton çobanine tij (nënkpto: të kopesë/grigjës; dashiështë prijësi i kopesë dhe kopeja përf-shin edhe konotacionin simbolik të pop-ullit në kuptimin fetar, ku prijës i grigjës,bari i popullit është prifti apo hoxha/she-hu). Plaku e qorton çobanin e kopesë,sepse ai (bariu), nuk i ka pri mirë grigjës(popullit), ngase ka qenë një “çobandallsh”, i gabuar në rrugën e interesavetë grigjës. Mandej, kokën me të cilënnderohet personi më i rëndësishëm,“kryet e vendit”, ai ia jep shehlerëve, prabariut të mirë që është udhëheqësshpirtëror i popullit. Apeli alegorik lexo-het kështu: situata nuk është më e tillë,që të udhëheqin krerët e maleve, çkaçon në radikalizimin e konfliktit; taniudhëheqëse duhet të jetë elita fetare qëruan shëndetin shpirtëror dhe largonpopullin nga gjakderdhja. Prandaj dhebejlerët – “m’i ke shpatullat për bejlerë”- (nënkupto: krerët e maleve dhe kryete oxhaqeve), kalojnë tanimë në plan tëdytë, gjithësesi, të respektuar në hier-arki. Konfigurimi i hierarkisë, më posh-të, vijon të jetë i ndjeshëm dhe të tre-gojë respektin dhe rëndësinë eluftëtarëve, duke iu dhënë atyre një prejtre nishaneve dhe duke përcaktuar roline dorës së tretë në hierarkinë shoqërore(“m’a ke bishtin për asqerë”). Dhe sëfundi, pas tre niveleve të hierarkisë, vjenvegjëlia, populli i shumtë, tashmë i për-faqësuar nga shprehësit e interesave tëtyre, i bindur të ndajë hisen e asaj “çfarëtë teprojë” nga zotësia dhe puna e eli-tave të tij.

Ndonëse mund të bartë diç të sforc-uar, prapëseprapë një analogji të tillëalegorike më pëlqen ta përqas meskemën hierarkike që ndërton filozofi ilashtë grek, Platoni, ne veprën e tij “Re-publika” kur ndan tre nivelet e shpirtit:shpirti dëshirues, në nivelin e barkut;shpirti guximtar, që synon të luftojë, tëzotërojë, të angazhohet për një çështjea për një tjetër, i cili ndodhet në niveline diafragmës; shpirti i arsyeshëm, i cilindodhet në kokë. Secili nga këto trenivele është i domosdoshëm, por atopërbëjnë një hierarki. Njëlloj ndodh edheme qytetarët në qytetin-shtet. Fshatarëtdhe artizanët janë në nivelin e dëshirës,luftëtarët, në nivelin e guximit; nëpunësitnë nivelin e urtësisë. Edhe tek ndarjaqë bën plaku dibran, konfigurimi iniveleve përbën një hierarki të qartë, porjo të shpirtit individuar, por të “shpirtitshoqëror”. Kësisoj niveli i dëshirave tëvegjëlisë nuk mund të dalë përballë gux-imit të luftëtarëve, përpara fisnikërisë sëkrerëve dhe dyerve të mëdha dhe aspërpara urtësisë së barinjve shpirtërorë.

Alegoria e kuvendimit dibran është

njësoj armë e efektshme edhe në ko-hët e reja. Le të marrim një shembullnë qershorin e vitit 1991, kur një ish-inxhinjer, politikan i Partisë Socialiste(deri më 10qershor 1991 – ish-PPSH),takohet me zgjedhësit dhe u shpjegonatyre platformën e partisë së tij, pasndryshimit të emërtimit. Ngrihet një plaki thjeshtë dibran dhe me pyetjen e tij,në dukje krejt larg nga problemi, shkak-ton këtë situatë:

-Or bir, i drejtohet ai kandidatit përdeputet. - Ta zëmë se kemi një kriminelqë ka vra njerëz – fëmijë e gra, burra epleq, me një fjalë, një gjakësor i vërtetë.Ky njeri kapet, drejtësia i gjen provat ekrimit, i fakton, dhe vetë krimineli i pra-non krimet, pa u penduar. Mbas dyditësh lihet gjyqi, caktohet prokurori dhepritet dënimi. Desha me e ditë prej teje,or gjalë, a duhet të dënohet me vdekjeky kriminel?

- Sigurisht duhet të dënohet me vde-kje, i përgjigjet ish-inxhinjeri, kandidatpër deputet, dhe shton duke përforcuar:- përderisa e ka pranuar krimin, pa re-flektuar pendesë.

- Po mirë, thotë plaku, - po nëse gjatëkohës së hetuesisë, ky kriminel, dukeshfrytëzuar hapësirat ligjore të tëdrejtave njerëzore ka aplikuar për ndër-rimin e emrit dhe një ditë para gjyqit,atij i vjen pashaporta e re, tashmë menjë emër tjetër, a duhet të dënohet kynjeri?

- Sigurisht duhet të dënohet, i thotëkandidati.

- Po si mundtë dënohet pra, sepsekrimineli kundërshton me të drejtë: aithotë se drejtësia po gabon, ngase gjithëhetimet, gjithë prova e fajësisë i takonnjë personi tjetër që quhet Nazif, ndër-sa ai tund pashaportën dhe dëshmonpara gjyqtarëve se quhet Robert, jo Na-zif. Keni ç‘keni me Nazifin, thotë ai, nukmë intereson, shkoni e kapni Nazifin:unë jam një person tjetër, quhem Rob-ert dhe nuk marr përsipër fajet e Nazifit!Kështu që, zotërinj gjyqtarë, ju s’kenitë drejtë ta përlyeni emrin e nderuar etë pastër të Robertit me fajet e kriminelitNazif.

- Jo, kundërshton kandidati: - s’karëndësi ndërrimi i emrit, rëndësi ka iden-tititeti i personit që ka kryer krimet, tëcilat janë dëshmuar se i ka kryer ai,Roberti, që para një dite quhej Nazif.

Ndërsa loja vazhdonte me këtë kurthdhe lojë spekulative, alegoria ishte mëse e qartë dhe, në fakt, të pranishmitpo shkuleshin gazit. I vetmi që nuk ekuptonte kurthin ishte deputeti, i cili mezell përpiqej t’i shpjegonte këtij plaku“naiv” procedurën e ndëshkimit të faj-torit real, pavarësisht pehlivanllëqeve tëtij me ndërrimin e emrit.

- Rëndësi ka fakti i padyshimtë qëidentifikon vrasësin kriminel me viktimat– të tjerat s’kanë rëndësi! – bërtistehareshëm kandidati, duke e marrë gazine përgjithshëm si reagim ndaj naivitetitkëmbëngulës të plakut.

Atëherë ky plak “naiv”, e braktis lojëndhe e formulon ndryshe pyetjen:

- I kujt partie je ti, or gjalë?- I Partisë Socialiste.- Ti, filani, filani, filani e filani... (plaku

numëroi thuajse gjithë kryesinë e par-tisë), si e kishi emrin e partisë para njëjave?

- Partia e Punës së Shqipërisë.-Po ho mër i bekuem, mos na lodh

ma teqe... Ky osht aj Nazifi e Roberti qita pata llafin, ër deshamajr!”.

Ka edhe një rast tjetër, po me situatënpolitike, atë të zgjedhjeve në vitin 1997.Siç mbahet mend, Partia Demokratikeatë vit hyri shumë inferiore në zgjedhje,me një bankrot moral e reputacion tëdëmtuar, pas trazirave, shkatërrimeve evrasjeve të ’97-ës. Demokratët e degëssë Dibrës e kishin shumë vështirë, jo tëbënin fushatë, por thjesht të hynin nëbisedime me popullin.

(Vijon në faqen 12)

Mars2 0 0 8 6REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

Shënime udhëtimi nga KullaShënime udhëtimi nga KullaShënime udhëtimi nga KullaShënime udhëtimi nga KullaShënime udhëtimi nga Kullae Pizës te kullat e Dibrëse Pizës te kullat e Dibrëse Pizës te kullat e Dibrëse Pizës te kullat e Dibrëse Pizës te kullat e Dibrës

Nga Dr. SELMAN MEZIU

Te shfletosh dosjen e nje udhetimi, eshte kenaqesi shpirterore. Te vizatohen,

peisazhet, ngjarje, njerez, te cilet te tre-gojne diçka, e me pas futesh ne rrugicat emonopatet e saja e behesh plotesisht ityre. Imagjinata merr udhe e bashke mete edhe fizikisht lodron, rrembehesh,emozionohesh.

Pritje e dëshpëruarMengjez i laget, qiell i ngarkuar me re

te cilat bejne levizje kaotike ne hapsiren epafund te tije. Udhetim i qete ne kete au-tobuz komod nga Firencia ne qytetin e Piz-es. Kulla e seciles eshte nje margaritararkitektural e historik e ku astronomie fiz-ikanti Galileu kreu eksperimentin e fam-shem te renies se lire te trupave.

Hyme ne aroport, ai gumzhine nganjerez te shumte. Kalojme ne kontrollin esigurise duke vene ne kutia kauçukugjitheçka metalike por edhe xhupin, jele-kun rrypen e me duart larte kalojme nenje dere. Asnje sinjal. Riveshemi e per-piqemi qe te veme gjitheçka ne vendin evete. Te gjitha keto veprime jane dhuratee tragjedise se njembedhjete shtatoritdymije e nje te kullave binjake te Njujorkut.Veper e te ciles i dedikohet mjekroshit mi-lardier Bin Laden nga Arabia Saudite.

Ne sallen e pritjes qindra njerez. Deg-jojme nje ze te qete qe del nga artopolan-tet i cili here pes her na thote ne italisht eanglisht: Eshte e ndaluar te pihet duhani!E pas nje heshtje te shkurter : posagjeretper Paris, Amsterdam, Frankfurt, Milano,Katania ne udhekalimet dy, kater, pesegjashte, tete.

Edhe pse kaluan tridhjete e peseminuta nga orari e nisjes sone asnje lajm.Nje djalosh i ri u afrua dhe pyeti se kur dote nisj avioni per Tirane: Nenpunesi iairoportit iu pegjegj, pasi beri disa vep-rime ne tastierat e nje kompiuteri te insta-luar prane tije. Sepaku duhet te prisni treore. U degjuan si nje kor i drejtuar nga njedirigjent ofshamat oh, oooh…. .

Disa humben oraret e varrimeve tedashureve, si ne Tirane e Vlore te tjere atote operimeve ne spitale apo takimet ne zyrate ndryshme. E me pas nga deshperimirrodhen grupshrehjet: Keshtu e kane ko-ken Shqipetaret. Ne kudo jemi te mallkuarsi ne grupe por pse jo edhe si komb.

Gjithçka me okularine mikroskopit

Koha e shendrruar ne bronx, kalonte,nderkohe ne benim nga nje here levizjepergjat salles se madhe ku vazhdimishthynin e largoheshin njerez ne drejtime tendryshme . Kur rikthehemi, nuk shohimbashkeatdhetaret. Nga shkuan, nga uzhduken?Morem informazion se kaneshkuar ne katin e dyte, Ngjitemi. Mbreter-onte nje heshtje varri. Te gjithe kokulur ete menduar, ne fytyrat e tyre lexoheshlodhje, merzitja e nje nervozizem ku tekdisa ishte shprehur ne ngritjen e nje delline balle apo skuqjen e majes se hundes.Morem vesh se avioni do te nisesh pasgjashte oresh. Kjo shprehje ishte ajo fo-tokopia psikologjike e ketyre njerezve tepafate.

Ne kete salle te vetmuar, te diskremin-uarit ne Shqipetaret filluam odisene e kon-trollit te pashaporteve e te leje qendrimeve,ku nuk munguan perplasjet me policine,te cilet gjitheçka e shikojne me okularin emikroskopit e imazhin e shqipetarit. Njenuseje te re qe edhe kjo kthehej sepsekishte nenen shume te semure, i beneprovimin e shkruarjes se ditelindjes, ven-delindjes ngjyres se syve etj, i zbathenkepucet, i thane zgjidh floket etj e me nefund i thane :Juve nuk jeni kjo qe paraqetfotografia ne pashaporte, kur te ktheheninderroni ate. Komisioni prej kater po-licesh keshtu vendosi. Ajo u u largua eskuqur ne fytyre e lotet i rokolliseshin rrekene faqet e purpurta e te njoma. Megjithateajo shpreson ne thellesi te shpirtit senenen do ta gjeje gialle. Te njejten gjepesoi edhe nje çift me nje femije te vogelshtate vjeç.

Keto lloje sjelljesh e veprimesh janebere te zakonshme per gjithe posagjerete emigrantet me kombesi shqipetare. Perpolicine, nepunesit e airoporteve e tevende ngarkimit te trageteve nje detyrim enje metode pune e perditshme dhe e pa-harrueshme.

Limfa e jetës Udhetojme ne nje furgon, prane meje

Mersim Krashi. Nga dritaret shfaqet vello-ja e bores qe ka mbuluar gjitheçka, emo-cionuese me disrelievin e saj te formuarnga shtepi drure shkurre, kodra te embla,kurrize e lugina te cilat te parakalojne sipamjet ne nje ekran televisori. Syte nashkelqejne e ngarkohemi me emozionengazellonjese. I gezohemi ketije udheti-mi te kedshem e romantik

Koha kalon pa u ndiere kur i moshuarime jep me hollesi qe nga origina emrat efisit Krashi, banues ne çidhen e Arras.Memoria e tij te ngjane me nje kasete vid-io rregjistruese. Me lehtesi ndertoi pemene stermadhe te shresezimit te familjeve.

Eshte nje dhurate shume e çmuar.Perfytyroi se si ka levizur limfa jete ne trun-gun e e deget e kesaj peme. Secili emerperben nje episod, nje ndeshje te perg-jakshm. Vijueshmeria e kesaj mori dege-zimesh, tregon se si nje brez i trasmetontjetrit, mjeshtrine e bujkut, te muratorit, imeson rrugen e kurbetit, se si perdoretpushka, mistria., çekiçi, shati, e mesadhimbje e mundim lind e rritet femija.

Sa kaq ndodhemi ne Qafe Buall. Sangjarje te panumurta shtresezoen neshekuj ne gjerdanin e saj. Ashtu si Veriusiç thone ka ministrine e tije edheheroizmi i shkruar e pashkruar e ka ketufillimin apo mbarimin ne trajte historie apogojdhene.

Jane te epokes se Kastrioteve kunderturqeve, e me pas betejat e pergjakshmendaj austro-hungarezve, serbeve te pashpirte, bullgareve perandore, e mbyllenme luftrat kunder fashizmit italiane e gjer-mane. E mijera tonelatea krom, mermermolle, kumbulla e prodhime bujqesore eblegtorale etj kane kaluar ketu, duke mbar-tur me vete djersen, mundin e energjitefizike e mendore te minatorit, bujkut e in-telektualit Dibrane. Jane hallka te njezingjiri qe quhet Jete.

Klimë siberiane Mikrobuzi i Maliq Lleshit leviz lodhshem

edhe pse me gomat e reja ne asfaltin edyfishte. Eshte akulli prej kater deri negjashte centimetra. Ai eshte i perqendru-ar mbi timon dhe veshtron i tensionuarshtresen e re shume te rrezikshme per tegjithe neve qe udhetojme. Peisazhi eshtemallengjyes. Makina qe kane rreshqitur eshtyhen per te rifilluar udhtimin. Te veshurtrashe e me floket e bores qe sitet nga njehapsire gri e hapur. Njerezit, ecin, shikojnee ngrene doren makinave, markave e tar-gave te dryshme . per nje kalim nga kjobote Siberiane, e eger, dritheruese, akull-

formuese ne kontaktet me qerpikete syve,dorashkat e duarve apo litheset e ke-puceve. Eshte nje mot i acarte, ku papriturgjaku mund te mpikset ne damare e njegjume i embel mund te te pushtoje, dukete ndare nga jeta.

Keto tabllo te siperfaqeve te akullta ketune kryqezimin e rrugeve te qytetit te ri e tevjeter te Bulqizes me ate qe te percjell drejtShupenzes nuk i shpetojne kameramanitte televizionit lokal te kesaj zone. Edhe aileviz ate per te kapur keto grimca jete tepaperseritsme te pikturuar nga kjo stinedimri sa e bukur e emozionuese aq edhevuajtjesh e peripecishe per studentet enxenes qe duan te parqiten ne auditoret eklasat e migranteve qe te arrine ne frontine punes ne Angli, France, Germani, Gre-qi, Itali etj.

Nuk pame as edhe nje shenje te sko-rieve gjate ketije udhetimi dritherues e tefrikshem, ndersa per kripen apo magazi-nat e makinat e posaçme per ti hedhurato pergjate tyre as qe mund te perfytyro-het. Sakaq nje fugon rreshqiti poshte rrug-es, degjuam klithma njerizish, te cilenefrika u kishte hyre ne palce. Fatmiresishtai nuk u permbys. E lidhem me kavo, eme stermundime e ngjitem ne rruge.Ndodhemi ne fshatin Vajkal.

Kalojme mbi uren e Topojanit, poshtesaje gurgullon i qete por i turbullt ujet eDrinit. Nga energia e renies se lire mbiturbinat e Hidrocentraleve te Fierzes. Ko-manit e Vaut te dejes na ndriçohen sh-tepite, pallatet shumekateshe rruget ebulevardet e qyteteve. E urojme pikerishtketu :sa me shume bore e shi, aq meshume drite, duke harruar ate qe ne pamenepermjet xhamave pak ore me pare psejo edhe tani. Syte na perplasen ne njecope mure me nje forme te çrregullt. Nuke di nese koha apo njerzit, ketije i kaneshuar domethenien e tije. Njerzit dhe kohabinom historie . Ato ndryshojne, transfor-mohen ne vazhdimesi.

Etimologjia e kesaj fjale eshte e lidhurme heroizmin qe ka ngulur rrenje nendergjegjen e ketyre banoreve ne kushtegjeografiko historike te veçanta. Topatjane, me thjeshte vendi ku jane vedosurkjo arme; topa- jane. Ja nje grimce e ketijeheroizmi. Beteja e pergjakshme kunderushtrise se serbise . ne Dhjetornjemije e nendeqinde e dymmbedhjetene Qafe te Topojanit, ne fshatin me te nje-jtin emer, e te ura. Gjylet e topave te artile-rise se armikut derdheshin si pikat e sh-iut . E megjithate armiku la ne fushen ebetejes tridhjete te vrare nder ta tre ishinoficere. Te deshtuarit u kthyen mbrapsht,por jo pergjithmone. Ky ishte nje grimcene gjerdanin e episodeve te panumurta .

Por kjo lugine, kjo rruge, ka qene vendpusishe, gjekemarrjesh siç eshte vrasjane pabesi e trimit Muhurrake, Gip Pira ngaSali Kaja vegla e verber ne duar te HasanBej Karasanit. Nuk eshte momenti tehapim dosjen e ketyre tragjedive tetmerrshme.

Realitete kohe e njerezishNderkaq rruga gjarperon permes nje

relievi te thyer, krejtesisht te bardhesuar.Nga kodrat e Llasenit na shfaqet befasishtDebrova, nje lagje me nje histori te lashte. Emri i saj lidhet me fisin ilir te Penest-eve, Debrei. Ndersa shohim njerez qelevizin duke shkelur boren, e krijuar rrugi-ca qe lidh pallatin, dyqanin, hotelin. Nukbehet fjale per pune ne ndertim, ku edheketu nuk mungokan kantieret. Kjo stineme te ftohtin e ngricat i ka paralizuar keto.

Ne dalje nga kjo lagje shfaqet nje nder-tese e bardhe me dy minare e cila sun-don me bukuri e madheshti tabllon ko-drinore te ndertesave te tjera te qytqetit tePeshkopise. Krenohemi me kete kult fe-tar qe na e dhuruan Arabet, kuptohet, in-vestimin ne leke e projektin. Ndersasaper ndertim ne dibranet jemi mjeshtrate perkryer.

Edhe Romaket me vone Bizantinet ng-riten shume kisha ne keto ane. Nder tashquhej ajo e Shen Shqefit qe ka qeneqender e peshkopatit nga ku rrjedh edheemri i sotem i qytetit.

Sapo kalojme uren e prroit te Llixhave.shoqerohemi nga ndertesa ne te dy anet,ku te gjitha jane dyqane, punishte te ndry-shme. Dhe te shkrep ne tru nje mendim,nje ide, nje pyetje. Amund ta nxjerrin bukene gojes gjithe keto tregetare?Jo me pakse shtatembedhjete vjete keto numero-heshin me gishta te se njejtes dore, dhevetem ne krahun e siperm. E pergjigja vjenvetevetiu :sigurisht qe po. Sa kane ndry-shuar marrdheniet ekonomiko shoqerore,njekohesisht mjedisi dhe njerezit!

Mrekullia e bulevardit kryesor eshtemahnites, blijte me kurorat gri te hapura eaty ketu bora siper tyre me gumzhitjen ebanoreve te cilene ne keto momente nukiu ka mbetur gje tjete veçse te shijojneme endje e dashuri feminore keto. Blemenje gazete te nje djalosh i imet ne fytyre, iveshur keq i cili iu sherben me gjentilesebleresve, pi kerisht ketu ka qene Bibliote-ca e qytetit, ku sherbente me kompetencee pasion Ulvi Shehu e pak me tej li brash-itsia Bukurie Alku. Ku jane? Hapsirat emuruara tashme i kane ‘’pushtuar,, mall-rat te markave te ndryshme, maqedonase,italiane, angleze kineze etj, etj.

Ne ish lulishten e pallatit te kultures,nje ndertese modene prej xhami. Eshtekompleksi i lokaleve te Pajtim Gjures.Edhe kjo ka ndjekur ne ndertimin e sajlegjenden e Kalase se Shkodres. Muret ese ciles ndetoheshin diten e shembeshinnaten. Por edhe kjo e sfidoi kohen, politik-en, ligjin shtetin,, ndodhine e legjendes.

Duket si i vetmuar i braktisur nga njerezite koha busti i Heroit Gjok Doçi, perreth tijenje lulishte e shkaterruar e lokale ku push-ohet e pihet nje gote raki apo kafe. Me tejnje banor i ri i derdhur ne nje bust mod-est, poshte nje shqiponje me dy krere.eshte Halil Alia. Jeta e tije eshte mjafte

Mars2 0 0 87 REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

komplekse e shoqeruara me drite hije teshumta. Komplekse e plote labirinthe sivete historia e Shqiperise dhe e Dibresne veçanti.

Ashtu vetevetiu me vjen ne menddeshprimi nga politika e atyre koheve teLegjendarit Elez Isufi pas plagosjes ngaplumbat e ushtareve serbe pati thene ‘’Ne mos vdeksha kesaj rradhe, do te kapshkopin dhe do te ruaj dhite e Slloves., ,Por ai mbylli syte duke lene pas epopeheroike ne altarin e historise

Borë në verë e dimërUdhetojme drejt Muhurit, kodres se

Kubenit nuk i mungon velloja e bukur ebores. Por me terheqese e romantike dota kishin bere pishat me kurorat tengarkuara me bore, fatkeqesisht kete pei-sazh mud te na e rikujtoje ndonje piktoreapo fotografe, sepse ato jane zhdukur nevite nenetdhjet, nenetedhjete e dy nganjerz me sopata e motoshrra. E ç’na du-heshin keto!Ne vitet njemije e nenteqindee dyzete i kishin mbjelle ushtria italiane.

Veshtrimi me rreshqet lehtazi ne varg-malet hijerende te Runjave, aty çaje per-mes grykes se Setes e ndalem te maja eKurores se Lures. Keto kreshta kane ve-shur rroben e bardhe e pikerisht ketu qen-dron poesia e momentit e cila me rizgjonkujtesen. Ishte fund Tetori 1921 kur ElezIsufi shkruan nje leter deputetit KristoDako ‘’…Nga mungesa e munizionit, tearmeve e te topave . . Ushtaret jane te zh-veshur e te zbathun. pa kapota, pa kepuce,pa çadra, pa valenza, pa çorape, pa spa-ta, pa kazma e pa lopata…’’Me ane tegrykave te pushkeve e te mitralozeve, metrimeri luanesh e sakrifica te panumurtapo shkruhesh fundi i barbarizmave ser-be. Ne keto momente jemi ne vigjilje tebetejes se pergjakshme te Lane Lures

Kujtesa me shpalos nje dukuri te çu-ditshme. Disa dite, pa dashur tes’madhojme per pak jave ne fund Korrikune vitit dymije e shtate ne Dibren e posht-me ka rene bore. Si ndodhi, mund te pyes-ni me kureshtje adoleshenti. Shumethjeshte. Me pakujdesite apo me mire-dashje, qe nga pyjet me dushqe te fshatitHotesh, shpatet e Molles, te Prates. pish-najat e Balgjajve . te vargmalit te Runjes,te Kurores se Lures. Kishin marre flake.Vatrat e tyre ne nete e nxehta e te shkurt-era te ketije muaji ndrisnin nga ghuhet ezjarrta. Tymi kishte krijuar nje mbulese simjergulla qe krijijon natyra ne dimer. E hirikrijonnte shtresa te dukshme mbi gjel-brimin e mbetur, mbi çattite e mbi maki-nat e pse edhe ne floket e e njerezve Nukeshte fantazi as e Zhyl Vernit e as e sh-krimtarit Alqi Kristos. Ishte ver me nje diel-li pervelues e pa as nje pike shi, e ndersanjerazit e shteti ishin te pafuqishem per tekufizuar apo asgjesuar keto vatra zjarrishkatrrimtare per pyjet e natyrennepergjithesi. Pamja e ketyre maleve qe Al-bonologu shquar Gjerman Hahn njeqinde dyzete e kater vjete me pare i kishte qua-jtur Malet eZeza , tashme kishin veshurrroben e zeze te zise . me e erret me desh-pruese e me tmerruese per te gjitheasamblin e gjallesave

Duke veshtrar ne televizor e me hapetnje sipar tjeter : Bilbil e Mimosa Ferati vritenne Bathore te Tiranes per gjakemarrje ngaHajdar Puci nga Luznia. Familjet jane mby-llur brenda. Policia i ruan ato. Kronika tetilla nuk jane te pakta ne gjithe masmedi-an shqipetare. Kodi gjenetik i primitivitetitte ketije zakoni ende thur rrjeten e meri-manges se dhimbjes, mjerimit, gjakut qederdhet bashke me rinine qe fiket si flakae kandilit. Ende se ka zgjidhur as besimi teperendia, as te hoxha e prifti, as te shteti eligjet. Tragjedi makbethiane e pafund.

Lufta e pashpallur e aksidenteve rrugoreeshte e permasave alarmante. Per tre ditevdesin tete veta e plagosen shtatembedh-jete. Gjaku i pafajshem shkruan dramenme te pegjakshme te udhetareve per ga-bime nga me te pa perfytrueshme . Njebote e tere vuan nga kjo mynxyre . Shifratedhe per kete rast jane kokeforte, tetee mijepersona vdesin ne Itali e me marra-mendese shifra prej nje milion ne mbarerruzullin. Lufte e pashpallur, shprehen so-ciologet por me terre te pafundme.

Paralizë energjish,Sytë e emigrimit

Leme pas Kodren e Shen Diellit, i afro-hemi ures se Drinit. Shterngojme duart eperqafomi me ish drejtorin e Mermerit teMuhurrit inxhinierin mekanik Skender Le-ken.

Biseda rrjedh natyrshem, per rininemuhurake qe derdh energjite fizike e men-dore duke punuar qe nga Shtetet e Bash-kuara te Amerikes, Anglia, Greqia Italia etj.Duke lene pas vendelindjen mjedise teheshtura, pa gjalleri e gezime rinore.Parku i plepave ketu buze Murres nukgumezhine me. Ndersa peisazhi i shem-tuar e shkatrimeve te ish klubeve e loka-leve te injekton hidherim e deshprim, ketunen pyllin e plepave qe kane humbur gje-thet por kane fituar bardhesine joshesete bores. Shpati i malit te Molles ku shtri-heshin punimet e Minieres se Mermerit teshembellen me nje peisazh pellazgjik, terrenuar. Deshprimi, dhimbja, pesimizmi,largimet ne emigrim edhe sot i te rinje qesapo mbushin te gjashtembedhjetat. Ven-det e punes, ndermarrjet, punishtet ku teprodhohet diçka, mungojne krejtesisht eper rrjedhoje nuk mungojne edhe shpern-guljet masive drej bregdeti e shteteveprenditmore. Te gjitha keto dukuri perbe-jne mozaikun social-ekonomik qe karak-terizon shoqerine e buze drinasve.

Kujton Skenderi me nostalgji feminoreviziten qe ai kishte bere ne fund vititin njem-ije e nendeqinde e nentedhejete e dy neminierat e mermerit ne Masa Karrara teItalise qendrore. Prodhimi i te cilit ka fillu-ar ne thellesi te shekujve, ne epoken eRomakeve. Televisioni e gazetat e ketijevendi ishin te pushtuara nga aventurat erinise emigrante shqipetare. vjedhjet, gra-bitjet, perdhunimet, fallsifikimet, pamjet ebarakave e perndjekjet qe u benin policiaetj. Per keto kishim spostuar Marokenetduke dale ne vend te pare.

Koleget kerkonin te dinin per burimin ete gjitha ketyre, aventurave banditeske.Perpiqesha tiu shpejgoja arsyet, social

ekonomike, psikologjike, duke i krahasuaredhe me flukset e emigrimit te tyre pasluftes se dyte boterore drejt Shteteve teBashkuara te Amerikes, Kanadase Austr-alise, e bemat e tyre atje, si edhe mosnjohjen e historise shume te vjeter e te rete shqiperise.

Nderkaq, po udhetojme permes Maqel-lares. Mantela e bardhe e bores nuk umungon as shtepive te reja e te vjetera,pemeve e gardheve e peisazhit kodrinorte ketyre vendeve. Nje levizje e çrregult eenjerezve te shumte ne te dy anet e rrug-es. Eshte dite e zakonshme. Nuk eshteper tu habitur . Keta njerez nuk kane pune.Ata jetojne me te ardhurat e emigrimit. Sytee mendjea iu fluturojne ne shtete te ndry-shme te botes. Nje veprimtari njerezorene paralize, energji te derdhura per tetjeret. Sa e dhimbshme aq edhe tragjikeper nje popull per nje komb. Natyrshemlind pyetja: Por sa do te vazhdoje kjo plagee stermadhe djerse gjaku mundimehsh?

Peizazhe, histori Kisha dhjete vjete qe nuk kisha ardhur

ne airoportin e Rinasit ketu ne Tirane. Ubefasova . Perpara me shpaloset papri-tur nje konstruksion metalki, parku i mak-inave, sallat e kontrollit e kullae saj, njelulishte me strukture forme e bimesizbukuruese e mahnitshme. Me peshtillenne shpirtin e zemren time emozione tethella. Papritur pyes veten :Kunndodhem?Sigrisht ketu, ndonje shtetmodern me teklologji te kohes kishtevene dore . Me plote shije estetike e kul-ture professionale. . Nje kompani Ger-mane. . Edhe sherbimi. e veshja e nepun-seve, punonjesve, sjellja plote kulture epoliceve ishte per tu admiruar e patur zili.

Kaluam ne kontrollin individual. Njevaze me floke te zeza e trupe e holle si njeatlete me thote :Hiqni edhe kepucet. . Kjoishte surpriza. Menjeher pyeta veten: tanido te hyje ne xhami. Pse jo tetedhjete e dyperqind e shqipetareve jane muslimane.Nuk me kishte ndodhur ne asnje airop-orte te vendeve te tjera te perendimit. Çu-dite ndodhin ketu ne vendin e shqipe-tareve. E si, jane norma sigurie, sepseedhe para e pas meje verejta te njejtendukuri.

Avioni fillon ngjitje. Nderkohe ne kishimvene rrypat e sigurimit e degjonim me ve-mendje keshillimet e stiuardeses ne rastrreziku. Pime kafete e nga dritaria me kon-turohe peisazhe te ndryshme. Kodrat medushkaja te Ishmit. Fshatra me shtepi tevendusura sipas shijeve, mundesive edeshirave, Rruge te pa asfaltuara e maki-na qe me duken si mizat e dheut. Me tejfusha te kuadratura me shtepia si kutia sh-krepse, te vetmuara, si ne nje fushe shahu,kur dy lojtaret jane ne mes te gares. Tepapunuara te zymta pa gjallerese, e si teshkretuara. Eshte peisazh dimri. A po diç-ka tjeter. Enigma do te shtjellohet me tej.

Buze deti me plazhet e pafund te reres, eujet e tije diku futet me shume ne toke dukei dhene nje perthyrje ngjyres blu me ngjyrene reres. Sa kaq hyme ne nje mjergull. Ud-hetonim drejt lartesise dhjete mije metra.Ne krahun e avionit nje drite fiket e dizet vazh-dimisht si nje xixellonje ne pranvere.

Papritur nje pamje magjepse me ndezemocionet . Eshte nje hapsire e pafund mekodra, kodrine, te cilave ndonjeren diellimengjezor e lepine me rrezezt e tij. Duke idhene nje ndriçim te praruar. Kam mbesh-tetur koken te xhami i dritares se avionit eme konturohen lugina, kurrize te thepisura,livadhe te formave te ndryshme. diku edhekreshta malesh si ato te Bjeshkeve te Na-mura apo te Korabit. Emocinet e ketyra pei-sazheve gri te hapur me perthyerjet e dritehijet e tyra me kane pushtuar çdo qelize tetrupit. Germoj ne kujtes per te rizgjuar mem-orien, e sa kaq pena merr udhe.

A nuk ngjajne keto peisazhe me njebukuri te mrekullueshme me ato te Pllaut?Pse jo. Ato valezimet, gropat tektonike gji-gande . lendinat ku jeshilon bari e luletshumengjyrshe. Ne pranveren e hershmelulet zonje porfumojne. era e lehte ne ketehapsire nga malet e Lukanit e gjer ne sh-krepat e Gure Lures

Ne keto mjedise ne vere gumzhine ngatufat e deleve, kopete e dhive e te lopeve,nga kostare, qe kosisin barin . Eshte kyushqimi i dimerimit te tyre. Eshte kjo ejta

e ketyre malesoreve te çidhnes, Arrasit,Sinjave. Bulaçit, shqathit e Muhurrit e nder-tuar mbi njemije nje sakrefica, me djerse,lodhje e mundime te pafundme. Per teçuar perpara jeten gjallesen e tyre, te famil-jeve shpesh numer shumte.

Ne keto mjedise ku ne dimer mbreter-on bora. Vargmali i Runjes, sherben sinje ballkon gjigand, nga i cili mund te sho-hish si ne pellembe te dores peisazhinbukuridhurues mahnites e joshes te Di-brave. Historia edhe ketu ka shkruajturfaqe te tera heroizmi te dhimbshme. . Neketo vende kane kaluar mijera refugjateDibrane, ne dhjetevjeçarin e luftrave tepergjakshme kunder satanikeve serbe. .Te rraskapitur, te sbathur, te leckosur. menje torbe me pak buke thate, me feminene gji. Udhetonin pleqte, burrat te pam-undeshmit per lufte, grate e femija dibranene kollone me nete e dite te tera, ketyrehoneve e pyjeve drejt Shkalles se Deshevete Macukullit, per te gjetur nje strehe jete embrojtje nga shkiau mizore e i pabese

Gazeta ‘’Dielli ‘’e njezete e gjashteTetorit e dymbedhjete nentorit te vitit njem-ije e nendeqind e njezete e dy shkruante’’.. Shume prej vendaseve mbeti nepermale…me shume se dyzetemije zbritengjer tatpjete ne fushen e Tiranes, dhegjeten strofken ne Kavaje, Kronia(Kruje),Shijak dhe Elbasan;por sot ato nuk kanembetur me shume se dhjete mije, meqete tjeret humben nga semundjet dhe mu-ngimet., , Sa debitore i kane mbetur kety-re luftrave, episodeve makabre, ngarjevete dhimbshme e dramave te emigrimitpena e poetit, shkrimtarit, dramaturgutskenarit te filmave e historianeve Dibrane.

Ndersa vete populli i frymezuar ngamoment i ka kenduar ne thellesi, shpirti ezemra, e jane trasmetuar, e konservuarme fanatizem ne memorien e tije. Eshtederdhur edhe ketu gjak, per nje kos bare,per nje cope livadh, apo per dikush qe kadashur te zgjeroje kufijte. Ka qene HaxhiPashe Sakati (Zogolli), ne luften per temarre Pllaun e humbi ne saje te trimerisese Nezir Lleshit, i cili i sprovuar ne luftratkunder hordhive turke me Ali Pashe Tepe-lenen doli fitimtare. Ne rrjeshtat e rapso-dise kushtuar kesaj ngjarje gjejme edheemrat e Nuz Metes, Lik Rines, Ali Lales,Selman Loshit te cilet u shquan per trim-eri e heroizem te pashoq.

Duke belbezuar vargjet plote muzikalitette kesaj kenge, papritur mu shkeput filli isaje nga nje pamje krejtesisht tjeter, e zerii stuardesese:Jemi prane airoportit te Piz-es. . eme pas ajo dha parametrat eklimes.

Nje bregdet ku pas plazhit me reredukesh nje brez i stergjatur pishnajash.Fshatra me shtepi te vendosura ne rrjeshtaku ne mes kalonin rruge e nje gjelbrimme drure e shkurre perher gjelberta. Apovila me pishina te rrethuara me te gjel-berten joshese, e nje arkitekture me per-thyerje e shije estrvagante . Toka tekuadratuara e te jeshiluara nga gruri.Rruge automobilistike te asfaltuara, te vi-zuara me vija te bardha e anash tyre drurete madhesive e llojeve te ndryshme.

Ne keto tabllo sa terheqese aq edhemelankolike, eshte kondensuar ne gur-gullimen e shekujve diturite, mjeshterite,kultura, organizimi i shtetit qe nga etrus-ket, latinet, romaket, e toskanasit e sotem.Eshte produkt i gjeneratave te tera qe memund, djerse, sakrefica te panumurta, einteligjence, te krijojne pamje e bukuri tetilla joshese, emocionuese e frymezuese.

* * *Ne hapsiren e realitetit qe preceptohet, e

ate te imagjinates e kujteses ‘’notuam,, mepenen per te dhene, te gjalle,, ne levizje endryshim te vazhdueshem udhetimin tone.

I mveshen atije me kujdese diçka roman-tike, poetike, ngjizem epiken me heroiken .ne qender te kesaj onde centrifugale, Nje-riu, shoqeria me komplekset e saja.

Firence 28. 1. 2008

Literatura:Hazis Ndreu, “Dibra ne udhen e historise”, Tirane, 2003Bajram Xhafa, “Lufta e dibres 1920”, Shkoder, 2001J. Gordad “L’Albanais en 1921”. Paris, 1922 Luniversale. La grande eciclopedia Tematica Milano 2005Fatos Medi Daci “Enciklopedia e Dibrës” (vol I), Tirane, 2006J. G. v. Hahn, “Udhetim neper viset e Drinit e Vardarit” (perkthim),

Tirane, 2001Rakip Sinani, “Dibra dhe dibranet ne faqet e historise”, Tirane, 2005

Mars2 0 0 8 8EMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRACIONCIONCIONCIONCION

MA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKU

Nga ABDURAHIM ASHIKU

Më mirë mos ma kishe dërguar atë libërVelo Cfarku, mos ma merrje shpirtin

e ta dallgëzoje atyre maleve, atyre vendeveqë hyjnë e mbeten përjetë si një ëndërr,asaj treve ku ti linde e unë mora e mbushashpirtin me një tufë kujtimesh që syrgjyni(dhe vetëm ai) i ve në qendër të jetës. Sety, i dashur Velo, nuk të ra shorti i jetës tësyrgjynosesh, të udhëtosh në legjendën“Nëntë male kaptuar”, të përballesh megjuhë tjetër e dhunën për t’iu përshtaturvendit të huaj. Ti Velo ishe e Velo mbete. Evetmja rrugë e jetës tënde ishte nga ma-let e Gollobordës; nga Gjinoveci, Klenja eTrebishti në Peshkopi. Më pas shkove nëLezhë e siç më tha Kozmai tani ke ngrehnjë pallat në Tiranë.

Unë, megjithëse “Nëntë male kaptuar”,më ndodh, kur takoj apo flas me ndonjëdibran, të iki (si ai qengji i Naimit) memend atyre vendeve e të bujë në ato kullaapo kasolle mbi male. Unë, vazhdoj të jemdibran jo vetëm shpirtërisht, por edheligjërisht. Ende nuk e kam hequr (dhe nukdo ta heq) qenien qytetar i Peshkopisë,megjithëse bashkë me fëmijët, e kam njështëpi në Tiranë dhe nja pesëqind metrokatrorë tokë në Kamzë. E shumta që mundtë bëj është që ta spostoj gjendjen civilenë Zdojan, në fshatin ku linda dhe ku kamvarret e prindërve. Por këtë do ta bëj kuratje, në majë të asaj kodrës që sheh tërëluginën e Drinit të Zi e Nëntë malet e Di-brës, të bëj një kasolle dhe të dremis vitete fundit të jetës...

Kur Kozma Traja më dha letrën tënde tëngrohtë (Ti nuk mund ta kuptosh se sa tëngrohta janë letrat e vendit tënd, veçanër-isht kur vijnë dhe mes kujtimesh të mar-rin me vete) dhe librin tënd të parë,“Golloborda në optikën e kohës” dallgët eshpirtit i kaluan tetë ballët. Diçka kamshkruar si meditim të atij takimi, diçka qëndonjë ditë do ta lexosh.

Ç’është e vërteta unë gjatë këtyre viteve jovetëm një herë kam qenë në Gollobordë.

Jo fizikisht, por me shpirt e me zemër,në udhëtime fantastike. Kam qenë nëOstrenin e Madh me vëllezërit Rama. Kamqenë edhe në Ostrenin e Vogël me Edu-ard Sulën, dibranin që i shpëtoi dhunësdetare të anijes Sibila të marsit të egër1997, duke lënë mes dallgëve të zeza dja-lin, gruan dhe vëllanë. Kam qenë edhe nëTuçep e Lladamericë, në ato kopshtet ebukura ku rriten pemë gjithfarë llojesh, kuka një burim, një kanal ujitës që kalon ku-firin, një hidrocentral. Kam qenë edhe nëPasinkë e Tërbaç. Madje Tërbaçin e kamlakuar në sa e sa shkrime falë një mikuqë kam nga Tërbaçi i Vlorës. E din ti, idashur Velo, se Tërbaçi i Vlorës e kakonakun dhe gjakun e të parëve të vet ngaTërbaçi i Dibrës? Unë e kam parë tëshkruar me germa të mëdha (shprehjekrenarie labe) në muzeun e fshatit, muze-un “Hysni Kapo” siç e quanin atëherë. Etrazuar është Shqipëria, i dashur Velo, etrazuar. Jemi një edhe pse historia (dhehisteria e fuqiplotëve) na kanë dashtë tëndarë e të përçarë. Aq të ndarë sa është ivetmi vend në botë që është prerë, siç pritetberri për kurrizi e qendrën gjeografike tëvetën (francezët kanë Verdunin) e kajashtë kufijve, diku midis Dibrës sëMadhe dhe Strugës. Ti je mësues ishkencave ekzakte dhe mund të bëshmatje, matje të cilat të jesh i sigurt se nukluajnë “me pash”.

Me thënë të drejtën, i dashur Velo, ekisha dëshirën që ta bëja një rrugë mespërmes Gollobordës. E ëndërrova dhe eplanifikova dhjetëra herë vitin e kaluar kurnjë miku im emigrant më tha se kur do të

përurojë lokalin e tij në Librazhd do mëmarrë me vete. E pata skicuar që, pasi tëkaloja natën në Librazhd, të nesërmen t’izija pritë ndonjë furgoni që udhëton drejtGollobordës. Më kishte marrë malli tëmbushja grushtat me ujë në ato çezmatnë shkallën e Lunikut, të hidhja një symbi ato kullat e gurta të Llangës, kulla kumjeshtëria e të ndërtuarit ka bërë monu-ment, e të ndalesha për pak minuta nëfushën e Studnës, atje ku një herë e njëkohë patatet formonin kalldrëm mbi tokëe kamionët autokolonë transporti. Doja,kur të ngjitesha lartësive të Steblevës,bjeshkëve të mrekullueshme të Kallkanittë mblidhja një dorë lule mali e me njëvështrim t’i përcillja larg në malet e Oksh-tunit e Prodanit, atje ku Haki Stërmilli imadh i letrave dibrane pat shkruar ditarine tij të Luftës së Madhe Antifashiste Na-cionalçlirimtare të Shqiptarëve.

E kam me vete Haki Stërmillin. E kam jome veprën e botuar, por me të pabotu-arën, me “Dibra në prag të historisë”. Diç-ka shkruan Hakiu edhe për Gollobordëne fillim shekullit të kaluar. Diçka kam edheunë në një bllok me shënime të nxjerranga gazeta “ Përlindja e Shqipërisë “, bot-im i Qeverisë së Vlorës në vitet 1913 –1914. Po e lë në qetësi pak kompjuterinnë kërkim të tyre...

...Të dytën harroje. Në bllok kam vetëmkëtë shënim: “Përlindja e Shqipërisë”, vjetiII nr, 4, 11/24, kallnduer 1914, e shtunë.

Flet për barbaritë serbe në Gollobordënën titullin “Udhëtim në Gollobordë”, vazh-don edhe në nr. 5, 15/28 kallnduer 1914...

Më vjen keq që nuk e kam. E kisha ven-dosur atëherë që ta fotokopjoja të tërëshkrimin që thuhej se ishte bërë sipastregimit të një diplomati. Nuk u bë sepseatëherë (1988) fotokopjuesi i BibliotekësKombëtare ishte tepër i ngarkuar.

Mund ta kopjoni ju, i dashur Velo. Jeninë Tiranë dhe kohë keni me bollëk. Unëpo të kisha këtë privilegj do të mbillesha embija në bibliotekë.

Të parën, atë që e dokumenton HakiStërmilli në “Dibra në prag të historisë”mund të ta shkruaj pa i bërë ndonjë “re-daktim” në gjuhën drejtshkrimore të sot-me...

“...Zoti Kenedy, misionar Amerikan nëKorçë, me përpjekjet e mundimshme qëhoqi për Kombin Shqiptar, u bë i shtrenjtëpër ne. Shkon n’atë kohë edhe në Gollobor-dë për tu ba disa ndihma atyre manevojtarëve. Shoqi i tij shqiptar, mbasi për-shkruan bukuritë natyrore të Gollobordës,ban në formë përshkrimi edhe psimet ekëtyre katundeve në kohën e okupimit serb:

Në Fushë Studën shofim nji vorr dhepranë vorrit nji shtëpi. I vrami qe i zoti ishtëpisë së djegun. Përqark kanë pa edheshumë shtëpi të djegura ndonëse Stud-na në atë kohë kishte qenë brenda kufinittonë. Ma përpjetë bje në Zabzun dhe kandalë vetëm në dy shtëpi se të tjerat ishinba gërmadhë e hi. Njena prej kësajshtëpie kish ba fli dy vëllazën. Ke xhamiatregon nji grue faqe së cilës i vranë tëshoqin, Halil Aganë. Prej këtij trishtimi gru-aja hikën dhe len foshnjën pranë sh-tëpisë. Serbët kur dogjën shtëpinë ekapën edhe djalin e vogël dhe e hudhnënë zjarr të gjallë...

...Më tutje shohim nji vorr dhe në gër-madhë të shtëpisë së djegun gjejmë tëmbeturat e grues, e cila kishte qenë dje-gun ma parë në zjarr...

...Në Zabzun u vranë 34 vetë dhe udogjën 175 shtëpi...”

Me dhimbje, i dashur Velo, me dhimbjejemi ngjitur në të përpjetën e historisë përtë bërë vend midis kombeve të Evropës,të asaj Evrope që nuk na deshi, që na

ndau e na përçau, të atyre fqinjëve që copalakmonin të merrnin duke na konsumuarkafshatë pas kafshate derisa një ditë tëdilnin në Durrës, Shëngjin e Vlorë, dukena brejtur tërë kockat.

Fatmirësisht qëndruam. Ndoshta edhenë sajë të zgjuarsisë dhe fjalëve të asajgruas që përmendet në historinë e Treb-ishtit, të asaj gruas që foli shqip, kurshqiptarët dhe shqipen (edhe sllavisht-en) duhej ta kërkonin tutje Tetovës e Gos-tivarit, në Shkup, Preshevë e Nish, në Ul-qin, Tivar e Vermosh...

Më ngope me ajrin e pastër të atyremaleve, i dashur Velo, në udhëtimin tëndtë fundit në Klenjë e Gjinovec me zotin Zi-bitko. Do të doja të isha edhe unë me ju,veçse, pasi të pija një kafe në qytezën esharrëtarëve të më jepnit leje të zbrisjapak në Steblevë për tu dalë përpara sipër,tek ai dyqani me artikuj të përzierë anësrrugës. Kisha dëshirë ta shoqëroja në rakiatë plakun e vjetër të Avdëve, Ibrahimin,atë që na mori përkrahu nga sharra e naçoi në shtëpinë e tij, që u deh e na vuri nëkor të këndojmë (edhe ne çakërrqejf) re-frenin e asaj këngës së tij të çuditshme,këngë me dy vargje “Më ka humbë një dhi,kërkoj një cjap”. Në mos gaboj (pleqëriabën të vetën) kemi qenë bashkë atë natë.Kaq humor e shpirt mikpritjeje nuk kamgjetur gjëkund në udhëtimet e mija ma-leve të Dibrës.

Ke një farë dallgëzimi në shpirt, i dashurVelo, kur në Klenjë e Gjinovec kërkon tëkaluarën, kërkon Budinin e ujit të pijshëme të ujëmbledhësit të Golemovës, kërkon“shatërvanët” e ujitjes së fushës. E pa-shë që të erdhi keq që nuk u ngjite nëRaduç, nuk ece midis barit dhe luleve tëatij mali të lartë që është bukuri e buku-rive të zonës. Thoshe se u frikësove ngaretë në qiell kur duhet të thoshe se frikë-soheshe nga “retë në kokë”, ato lloj reshqë të zbardhin kokën e të ndalin këmbënnë të përpjeta. Ma ka ënda të udhëtoj edhenjë herë atyre maleve, por nuk më len këm-ba. Ma ka ënda që t’i bije mes për mesKlenjës, të ndalem pak tek spitali e të marrtë përpjetën në perëndim, atë të përpjetëqë të çon në një majë, ku pamja e Sebi-shtit me lumin mespërmes, me gjel-bërimin dhe shtëpitë pranë e pranë tëtërheq si me magnet.

Ma zbehe pak dëshirën e një udhëtiminëpër ato vende të bukura kur shkruan seatje tashmë mungojnë shkollat, spitalet,njerëzit. Golloborda në syrin e kohës qen-ka tjetërsuar. Bukuria e vendit pa bukur-inë e njeriut pranë e pranë, pa punën e tiju zbekërka aq shumë sa ti, duke kërkuarqoshkat e kujtesës tënde të fëmijërisë erinisë, humbe midis degësh e ferrash...

Nuk e harrova Trebishtin, i dashur Velo,të Tre Bishtat që e formojnë atë; Bala,Muçinë e Çelebi. Nuk kisha si ta harroja,sepse atje kam qenë disa herë dhe nënjë ndër tubimet e tij me rastin e 70 vje-torit të hapjes së shkollës së parë shqipe,paralele në kohë me atë të Peshkopisë,më 14 prill të vitit 1914 (në mos më kalënë kujtesa për datën) kam mbajtur edhenjë kumtesë. Tema lidhej me disa aspe-kte të psikologjisë së punës të ndërtuesitgollobordas. E pata punuar me dashuriatë kumtim. Me dashuri dhe ovacione uprit nga njerëzit e ngjeshur si sardelet nëkuti në sallën e shtëpisë së kulturës. Meshënimet tuaja, veçanërisht me fotografitë,më ktheve një çerek shekulli pas. I kamato fotografi, në letër dhe në negativ, seedhe unë, si puna jote, jam paksa man-jak në ruajtjen e gjërave. Kam një arkiv tëtërë me fotografi e me negativa që nuk dise çfarë ta bëj dhe si ta administroj. Atëkohë, dhe ata njerëz, edhe pse kanë qenëheronj të mëdhenj ndërtimesh, që kanëngritur qytete, fabrika, hidrocentrale e ka-nale ujitës i shohin me sy vëngër dhe (kurjanë gjallë) u japin një pension sa as përbukë thatë e kafe nuk mjafton.

Asokohe, bashkë, i qemë ngjitur kodrëspërpjetë, rrugës për në Gjinovec dhe mëtej në Klenjë. I mban mend ato tubat qështriheshin gjatë gjithë rrugës për t’i dhënëTrebishtit ujë? Jam larg se do të rrëmojanë fotografi e në filma dhe me siguri do tëgjeja ndonjë pamje të Tre Bishtave ngalart dhe të kanaleve e tubave në montim.

Më vjen keq që Klenjës ia kanë marrë“pushtetin”, por nga ana tjetër më vjen mirë

që ai ka bërë vend në Trebisht, fshat qënuk është i madh vetëm për numrin eshtëpive e të banorëve, por është i madhpër numrin e njerëzve që ka nxjerrë e kanëbërë vend në historinë e Shqipërisë sindërtues, mjekë, historianë, mësues,ushtarakë e të tjerë. Nuk po i përmendme emra, sepse i ke prezantuar ti më sëmiri në shënimet e tua. Megjithëse, midistyre do të veçoja mikun tim, mjekun dhenjeriun Arif Hasani, që shtëpinë e tij nëTrebisht e ka kthyer në një spital modestku edhe mund të bëjë operacione tëurgjencës. Po ashtu desha t’i bëj njëhomazh nderi dhe respekti edhe histori-anit të njohur Hilmi Sadiku, kontributi i tëcilit në nxjerrrjen në pah të vlerave his-torike të Dibrës, për mua, është i nivelitpër t’u shpallur “Qytetar Nderi i Dibrës”.

Në letrën tuaj, miku im Velo, më shkru-aje, duke më dërguar “si dhuratë sim-bolike librin tim të parë “Golloborda nëoptikën e kohës” se “Ju jeni gazetar, sig-urisht, do të keni dhe vlerësimet tuaja”.Më ngjan, se duke udhëtuar me ty faqevetë librit, në ato vende me bukuri natyroredhe njerëzore, me një histori të lavdishmepune dhe qëndresë atdhetare, e kamthënë fjalën time në atë masë sa do takisha për nder të isha bir i asaj treve.

Megjithatë e kam një rezervë, rezervë qëpërvoja e dymbëdhjetë viteve në emigra-cion, vite aktive edhe në fushën e publicis-tikës, më ka ngacmuar dhe më ngacmon,më bën të tund kokën mendueshëm. Këtumiku im, për interesa të mbijetesës, njënumër jo fort i vogël shqiptarësh, kanë ndër-ruar fenë dhe kombësinë, kanë ndërruaremër e vendlindje. Janë bërë “vorioepirotë”edhe pse janë prej Dibre, Kukësi, Tropoje,janë bërë “ortodoksë” dhe “vaftisen (lexokungohen) edhe pse të parët e tyre kanëqenë muhamedanë, edhe pse ata u rritënnë një klimë ateiste dhe nuk njohin asnjëlloj riti fetar... Të tjerë e kanë shpallur veten“çobanë”, “arumunë grekë”, duke marrëdokumente e leje qëndrimi për kohë tëgjatë, duke aplikuar për nënshtetësi grekedhe duke dërguar fëmijët e tyre me bursanë Rumani kur nuk dinë asnjë fjalë ruman-isht. Një miku im dhe i juaji (nuk po ia për-mend emrin) për t’i shpëtuar ndjekjeve kurende nuk ishim legalizuar e prezantonteveten si serb, duke përdorur si “pasaportë”sllavishten e vendlindjes së tij. Këtë njeri,para një viti e takova në Tiranë. Duke pirëkafe para galerisë së artit, duke qeshur mëvuri përpara pasaportën e tij bullgare, pasa-portë e cila me futjen e Bullgarisë në Bash-kimin Evropian, i hapte atij rrugët e gjëra tëEvropës...

Kur i mendoj të gjitha këto, duke shtuaredhe ato që lexoj e dëgjoj në Shqipëri për“romë”, “egjiptianë”, “malazezë”, “maqe-donas”, “arumunë”, “bullgarë” etj., etj., mëkrijohet përshtypja se në Shqipëri nuk kashqiptarë, se shqiptarët janë minoritet,janë mysafirë në truallin e tyre të lashtë,truall i cili me mbretër parakristianë siPirro i Epirit, Aleksandri i Madh i Maqedo-nisë e më vonë mbretëresha Teuta, mbretiGenti, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu etj.,përbëjnë rrënjë të forta të një gjeneze tëlashtë.

Në replikat tuaja përdorni shpesh e mëshpesh fjalën “Maqedoni” dhe “maqedon-isht”. Shoqërisht dua t’ju them se jeni fu-tur në një thekër që nuk ka fund, që hyndhe nuk del dot.

Maqedonia si vend, shtet madje edhePerandori, i përket periudhës para Krish-tit, kohës së Filipit dhe Aleksandrit të Madhtë Maqedonisë. Fara e banorëve të sotëmtë trevës së hershme të Maqedonisë ësh-të hedhur, ka bërë rrënjë dhe ka lidhë frytenë shekullin e gjashtë – shtatë pas Krish-tit. Në librat shkollorë të Maqedonisë, siçdëshmonte në një emision televiziv AliAhmeti i BDI – së, thuhet se të parët e tyrekanë ardhur në shekullin e 6 – të. Në his-toriografinë greke, shqiptare dhe nga his-torianë të njohur evropianë thuhet se ban-orët e para shekullit të 6 – të në atë hapë-sirë gjeografike ishin ilirë dhe grekë. Nukpo hyj më thellë, le ta thonë fjalën histori-anët e jo gazetarët për hollësi, por amanjë fakt tepër të njohur dua ta them, faktine pushtimeve dhe të shpërnguljeve (dhetë gjenocidit) të indianëve të Amerikës nga

(Vijon në faqen 11)

Mars2 0 0 89 HOMAZHHOMAZHHOMAZHHOMAZHHOMAZH

PO VJEN SHKENCËTARI HILMI KOLGJEGJANga XHAFER MARTINI

Kur mësova që Hilmi Kolgjegja vuantenga një sëmundje e rëndë, vendosa

ta shikoj, por hë sot hë nesër, veç kurmora vesh që ai kishte ndërruar jetë. Emora vesh nga goja e njerëzve, sepsemjetet e informimit nuk thanë asnjë fjalëpër humbjen e tij? Ato duhej të thonin,pasi Hilmiu nuk qe një njeri i zakon-shëm. Ai i dha shumë kulturës sonë.Është vërtet turp të mos përbëjë lajmvdekja e një njeriu si Hilmi Kolgjegja,në një kohë kur shumë njerëzve, mevlera shumë më të pakta, u kushtohenemisione të veçanta.

Libri i Hilmi Kolgjegjës “Folklor ngaDibra”(1990), me 750 faqe, botim i In-stitutit të Folklorit dhe Akademisë sëShkencave të Shqipërisë, është pady-shim përmbledhja më e madhe dhe mëe rëndësishme e folklorit të mbledhurndonjëherë në rrethin e Dibrës. Ajo upërmbahet kritereve shkencore dhe ësh-të një kontribut shumë i madh, pothuajshterrues, përsa i përket folklorit të Di-brës. Natyrisht, vështruar nga arritjet dhehorizonti i të sotmes, libri në fjalë kaedhe të meta dhe dobësi, sidomos nëshpërpjesëtimin e lëndës, që mishëro-het në një zmadhim tej mase të folklorittë ri në krahasim me atë të së kaluarëssë hershme; ky shpërpjesëtim duketedhe në raportet midis poezisë dheprozës, ku proza zë një vend shumë tëvogël. Përveç shpërpjesëtimeve, ka edhendonjë krijim që nuk do ta meritonte tëishte në këtë vëllim, pasi nuk ështëtamam krijim i popullit dhe kjo dëshmo-het, para së gjithash, me nivelin e dobëtartistik. Nga kjo vuajnë mjaft krijimepoetike të periudhës pas Luftës së DytëBotërore. Nganjëherë nuk është respe-ktuar deri në fund dialekti i trevës kuështë vjelë materiali. Vetëm një shem-bull për ta ilustruar. Në përrallën “HisenSelmani”, mbledhur në Sohodoll, kaedhe një fjali të tillë: “Na q`ktë mihajr,shqere në gisht ene, kur të kalojsh parasaj, qite dorën si ta shofi kralica, se ajodi vet si ban”. Siç është lehtësisht ekuptueshme, folja shqere, me kuptiminshtie, fute, përdoret në Lurë dhe jo nëSohodoll. Nganjëherë burimet e lëndësjanë të diskutueshme, pasi mbledhësinuk i drejtohet direkt popullit, por per-sonave gjysmë të shkolluar, që bëhenrrezik kulturor kur identifikohen me pop-ullin, pasi krijimet e tyre pa cilësi iparaqesin si krijime të popullit.

Por, gjithsesi, këto janë të meta tëvogla, që nuk e ulin në tërësi vlerën emadhe të vëllimit “Folklor nga Dibra”, qëdo të jetë përherë burim referimi dheobjekt studimi për brezat e ardhshëm.Interes të madh shkencor paraqet struk-turimi i lëndës së mbledhur. Siç ështëe natyrshme, fillohet me epikën, mekëngët legjendare, ku renditen tetë prejtyre, disa fort të rralla dhe shumë tëbukura, si: Sula i vogël ka ra borgj, Is-eni i Vogël, Krajsi pushka bregut t`Drinitetj. Epika historike është më e plota.Në të janë përfshirë rreth gjashtëdhjetëkëngë. Autori ka meritë se, midis disavarianteve, ka zgjedhur variantin më tëmirë, ku plotësohen dy kritere kryesore:lashtësia dhe niveli artistik.

Këngët e Luftës Nacionalçlirimtaredhe të ndërtimit socialist zënë një pjesëtë madhe të vëllimit. Jo pse është bërëzakon që të kritikohet dhe të ulet gjithç-ka e kësaj periudhe, por duhet thënëse ky kapitull është më i dobëti për nganiveli artistik dhe mjaft prej këtyre kriji-meve janë të ideologjizuara. Kuptohetse ideologjizimi e sjell me vete nëmënyrë të pashmangshme mediokrite-tin. Po Hilmiu nuk ka ndonjë faj për këtë.Lirika zë një vend shumë të gjerë nëlibrin “Folklor nga Dibra”. Këtu ka këngëvërtet perla, ku dallohen lirikat e mërgimitekonomik, të mërgimit ushtarak dhe,veçanërisht, këngët e dasmës, të para-qitura sipas riteve. Por kryeperlat janëkëngët e dashurisë, ku ka vërtet mrekul-lira:

“Kam di molla nër jelekNër jelek i kam di mollaMora njanën e kërkovaIdht si mjalti e zi si bora”———————————————“Moj e majra n`at` kojshiLuej zelifet e ban me si,Do t‘çoj lala di rixhaxhi.- Rixhaxhitë nuk i dueDo marr xhigimat do shkoj n‘krue.Kur t‘pisë nana: pse je vonue?Shkreçi i krojt turbullueN‘skaj t‘shamisë e kam kullue…”Këto dy vargjet e fundit janë nga ato

perla që do t‘i kishin zili poetët më tëmëdhenj të globit. Por le të vazhdojmëmë tej:

“Moj e mira, ku t`ka rritë nana,M‘i ke vetullat si gajtana,M‘i ke sytë si dy filxhana,Ftyra jote ndrit si hana,Përmbi brez ke dy mollaT‘idht si mjalfti, zi si bora…”Dëshira për të cituar është e madhe,

por këtu nuk është vendi. Ai që do tëshijojë artin e popullit dibran, librin eHilmi Kolgjegjës “Foklor nga Dibra” du-het ta mbajë në tryezë të punës.

Një libër i dorës së parë është edhe“Perlat shqiptare” (1999), ku, veç disakërkimeve me karakter mbarëshqiptar,(që nuk sjellin kushedi çfarë), ka njëpasuri të madhe të kulturës populloretë Dibrës, si: tregime të shkurtra his-torike, kuriozitete nga lashtësia, shpre-hje frazeologjike, tregime alegorike,pyetje proverbore e kanunore, gojëdhë-na, shpjegime ëndrrash, fjalë të urta,këngë satirike dhe rrëfenja në vargje,pyetje e përgjigje, humor, fabula, këshil-la, etj. Libri jo vetëm është i këndshëmnë të lexuar, por edhe me vlera të qenë-sishme artistike. Edhe në këtë libër,ashtu si në gjithë krijimtarinë e HilmiKolgjegjës, bije në sy dashuria dhenderimi i tij për kulturën e popullit, për-pjekja serioze jo vetëm për ta mbledhurkrijimtarinë e tij, por edhe për ta paraqi-tur sa më mirë nga ana gjuhësore dhestrukturore.

Një krijim folklorik, sa është në popull,latohet dhe përsoset, kalon gojë në gojëdhe ndryshon në formë, madje edhe nëpërmbajtje sipas situatave bisedimore dheqëllimit të rrëfimtarit. Këto lloj krijimeshjanë vazhdimisht në zhvillim. Kjo ështënë gjë shumë e mirë, por ekziston edherreziku i humbjes së tyre me vdekjen ebartësve më të talentuar. Kur i mbledh dhei shkruan dikush, ky rreziku i fundit mën-janohet, por krijimi tashmë ngrin, me atëformë gjuhësore që i jep mbledhësi. Pran-daj mbledhja e folklorit, paraqitja shkri-more e tij ka një rëndësi të jashtëzakon-shme dhe është një detyrë që mund takryejnë si duhet vetëm ata që kanë kul-turën e nevojshme dhe nderimin e madhpër krijimtarinë popullore.

Haki Stërmilli ka mbledhur dhe botu-ar tek “Fyelli i Dibrës”(1944) mjaft prozëpopullore, që e ka paraqitur me besni-këri, ashtu si ka dalë nga goja e popul-lit, pa zbukurime dhe tjetërsime, pa iahequr autenticitetin dhe ngjyrimin emo-cional që ka përçuar populli. Mbledhjae Stërmillit nuk bëhet më së dyti, atyrepërrallave nuk guxon kush t`u japë njëveshje tjetër, veç asaj që kanë.

Hilmi Kolgjegja në vëllimin “Perla sh-qiptare” në mjaft krijime ka treguar poatë ekzigjencë shkencore që ka treguaredhe Stërmilli.

Po japim vetëm pak nga perlat eshumta:

* * *“Humoristi Kolë Tivari nga Shkodra

ka qenë rrobaqepës. Njëri shkoi tekKola me qepë një kostum. Megjithësekishte pak stof, i tha:

- Të lutem, or Kolë, bane si ta bash eqitma edhe nji jelek.

- Po, mor ta marrsha, por nuk delstofi, - ia ktheu Kola.

- Ban çfarë të duesh, veç pa jelekmos më le,- iu lut klienti.

Kola nuk i ktheu përgjigje dhe me kaqu ndanë. Pas dy javësh erdhi klienti dhe

i tha:- Hë, Kolë, e qepe kostumin?- Gati e ke, veç vishe ta provosh.Ai veshi kostumin dhe iu drejtua

Kolës:- Kostumi më rrika për merak, por

jeleku ku asht?- Shihe se e ke në xhepin e prapmë

të pantallonave, - ia ktheu Kola.Klienti futi dorën dhe nxori një jelek

katër gishtërinj të gjatë”.***Dibrani pyeti korçarin:- A ka mbajtë dimër i madh andej nga

ju?- Kaq ftohtë po bën, - ia ktheu ko-

rçari, - sa pështyma bëhet copë akullipa ra në tokë.

- Ndërsa në Dibër ka bërë kaq ftohtë,sa një mace, duke kërcyer nga një çatinë tjetrën, ngriu dhe mbeti në ajër.

- Kjo është e pabesueshme, - thakorçari, - sepse, sipas ligjit të Njutonit,macja duhet të kishte rënë patjetër nëtokë.

- Mirëpo ishte aq ftohtë, saqë edheligji i Njutonit kishte ngrirë, - ia ktheudibrani”.

* * *Njëri nga Kavaja e pyeti shokun e tij

gjirokastrit:- A bën shumë vapë andej nga ju?- E ç‘e pyet!? - iu përgjigj gjirokastri-

ti. - Te ne, po ta lësh brumin përjashta,piqet e bëhet bukë.

- S‘qenka kushedi çfarë të nxehti, -ia ktheu kavajasi. - Te ne, po të mos ujapësh pulave akullore në darkë, i bëjnëvezët e ziera”.

* * *Përgjegjësia e mbledhësit është e

madhe, se folklorit, për qëllime të ndry-shme, i drejtohen studiuesit, sh-krimtarët, filozofët, muzikantët, gju-hëtarët, mitologët etj., etj. E theksojmënjë gjë të tillë, sepse shikojmë të boto-hen plot libra më lloj-lloj rrëfenjash, tre-gimesh, alegorish etj., por nuk kuptonse për ç‘qëllim këta autorë i janë drejtu-ar krijimtarisë së popullit. Në qoftë se ijanë drejtuar si mbledhës, pse “mble-dhin” gjëra që janë mbledhur një herë?Por, për drejtimet tjera u mungojnë“kryqet”, si thotë populli, prandaj as vetënuk dinë çfarë bëjnë.

Lexuesit e “Rrugës së Arbërit”, në trenumra të kësaj gazete, duhet ta kenëvërejtur mënyrën dhe qëllimin për të ci-lin i është drejtuar shkrimtari Agron Tufatraditës së popullit tek studimi mjaft in-teresant Semiotika e dasmës shqiptare(në variantin e Dibrës).

Hilmi Kolgjegjia iu drejtua folklorit simbledhës dhe këtë e realizoi shkëlqye-shëm.

* * *Lëvizja e lirë e njerëzve bëri që shumë

intelektualë ta linin Dibrën dhe të vininnë Tiranë. Kështu bëri edhe Hilmiu. Përshumë intelektualë, shkëputja nga “ta-bani” bëri që ta ndienin veten si peshkunë të thatë; ata nuk e kishin më rrethinshoqëror e miqësor, as punën që kishinkryer; u vunë në kërkim të një identitetitë ri, që të mos e ndienin veten si atozogjtë që i rrëmben tufani. U përpoqëntë krijojnë shoqata, të botojnë libra etj.Dhe mirë bënë e bëjnë. Por “plaka, -thotë populli, - nuk mund të bëhet nuse”,në kuptimin që janë disa punë që du-hen filluar qysh në rini dhe duan përkush-tim të madh e talent për të vjelë “ndonjëfrut” prej tyre aty nga fundi i jetës, nëseajo është e gjatë. Me Hilmiun nuk ndo-dhi kështu; ai edhe në metropolin e kul-turës e ndjeu veten “në të njëjtat llogore”.Ai nuk luftonte për një identitet të ri, see kishte krijuar atë me kohë. Ai gjatëkëtyre viteve punoi për të përgatitur lib-rin “Perlat shqiptare” si dhe botoi disanumra të revistës “Lura”, një revistë ebukur, që nisi për së mbari të pasqy-ronte në faqet e saj kulturën e trevës sëLurës, bukuritë e saj mahnitëse. Këtëpunë Hilmiu e bëri me sakrifica tëmëdha, sepse ata që kishin para nukishin kurdoherë të gatshëm t`i jepnin ato

për kulturën e trevës së tyre, që nukishte vetëm e tyre, por e mbarë kombit.Për të kuptuar në çfarë vështirësish fi-nanciare dhe morale ishte Hilmi Kolgjeg-ja, mjafton të jap këtu një ndodhi, qëma ka treguar një gazetar dibran:

“Isha duke ndenjur me disa biznes-menë në një lokal, - nisi ai.- Pas ca kohepamë Hilmiun që po vinte drejt nesh.Gjithë preokupimi i tij i madh ishte qëta mbante revistën “Lura”, dhe për këtëishte i detyruar t`u kërkonte para biznes-menëve. Ata i kishin dhënë para për njady numra, por revista duhej të kishtevijimësi. Në vend që ky njeri të ndihmo-hej dhe të inkurajohej, pritej dhe përcil-lej me mungesë respekti, nganjëherëedhe fyhej si ndodhi atë rast, kur njëringa biznesmenët tha: “Po vjen lypësi!”Mua më erdhi rëndë, por, duke qenë paka shumë në rolin e Hilmiut, nuk guxovat`i ktheja përgjigjen që meritonte.”

- T‘i kishe thënë: “Nuk po vjen lypësi,por shkencëtari Hilmi Kolgjegja”, - ithashë unë.

- E drejtë, kështu duhet t‘i kishathënë. Më ka mbetur peng që nukthashë pak a shumë kështu, se Hilmiumeritonte çdo respekt.

Dikush mund të buzëqeshë me iro-ni, pse po e quaj Hilmiun shkencëtar.Po le të mos nxitohemi… Duke moskontestuar shumë doktorë dhe profe-sorë, që i kanë dhënë mjaft shkencësdhe kulturës në fushat përkatëse, du-het thënë se ka edhe prej atyre që këtograda i kanë marrë me çerekun e punëssë Hilmiut. Si mund ta quash ndrysheHilmi Kolgjegjën që ka botuar rreth njëmijë faqe nga visaret e kombit dhe njëmijë faqe i ka lënë në dorëshkrim? Dhekjo nuk ishte puna me të cilën ai merrterrogën. Dhe ky nuk ishte kontributi i tij ivetëm. Përveçse mbledhës folklori, aiishte krijues i teksteve të këngëve që ikompozonte vetë, me një muzikë shumëtë pëlqyeshme, ku zinin vend motivetpopullore, të “thyera” dhe të pasuruaranga talenti dhe zemra e tij e ndjeshme;ishte instrumentist, shkrimtar, valltar,koreograf, dirigjent, udhëheqës artistik.Ai shumë vite u ka mësuar muzikënxënësve dhe ka përgatitur grupe artis-tike. Por, kur flasim për Hilmiun si sh-kencëtar, këtu kemi parasysh punën etij të jashtëzakonshme për mbledhjene folklorit. Hilmiu nuk ishte shkencëtarkabineti; ai ishte shkencëtar i terrenit, imaleve dhe i fushave, i fshatrave dhe iqyteteve; ai gjatë dyzet vjetëve ka për-shkuar në këmbë, në zheg të vapës dhenë akull e dëborë, qindra kilometra nëkërkim të fjalës së bukur shqipe, dukee mbledhur atë si bleta nektarin nëpërlule. Nuk shëtiste me dieta shteti, porme paret dhe djersën e vet, me atë rrogëtë vogël që merrte. Nuk e detyronteaskush, veç pasionit që i vlonte nëzemër, veç dashurisë për gjuhën dhekulturën shqiptare. Hilmiu hynte në çdovatër, mblidhte visaret e popullit dhe, kurshkonte në shtëpinë e tij të vogël dhegati të pabanueshme, strukturonte ma-terialin e mbledhur.

Dhe kjo punë ishte e përditshme, epërjavshme, e përmuajshme… 40vjeçare… E pra, si mos ta quaj HlimiKolgjegjën shkencëtar?!

U bënë disa vjet që Hilmi Kolgjegjana mungon. Nuk e kemi më midis neshpër t‘ia parë buzëqeshjen e çiltër, përt‘ia dëgjuar zërin dhe, mbi të gjitha, përt‘ia shijuar bisedën e ngrohtë dhe miqë-sore që vetëm ai dinte ta ndërtonte nëatë mënyrë, duke komunikuar mirë metë gjithë.

Kështu, një nga një, kush para ekush pak më mbrapa, të gjithë do tëikim. Ikën fizikisht njeriu, por kujtimi dhevepra e tij nuk vdesin. Nëse nuk besojmëqë shpirti jeton edhe pasi njeriu vdes,duhet të besojmë që shpirti “i material-izuar” në krijimtari është vërtet i pavde-kshëm.

1) Tufa, Agron.Semiotika e dasmës sh-qiptare( në variantin e Dibrës).”Rruga e Ar-bërit”, nëntor – dhjetor, Tiranë 2007.

Mars2 0 0 8 10KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

Nga Prof.Dr.Myslim Islami

Iniciativa e dy autorëve, zotërinjve Halil Rama dhe ShaqirSkarra, për të publikuar pas një hulumtimi të hollësishëm të

jetës e veprës së Dine Hoxhës, siç e cilësojnë: “simbol i urtë-sisë dhe trimërisë”, është një kontribut në historinë e kra-hinës së Dibrës e, për rrjedhojë, për historinë e Shqipërisë.

Edhe nga ana metodologjike autorët shënojnë një kontribut,sepse orientohen nga e veçanta për të arritur tek e përgjithsh-mja.

Dihet tanimë se në kohën e sh-tetit monist hartohej historiku i Dibrëse që andej dilnin apo plotësoheshinhistorikët e fshatrave apo të indi-vidëve.

Studimet historike, publicistike,pra, historia dokumentare ka vlerë,është edhe një bazë për studiuesit,poetët, gazetarët, skenaristët etj.

Duhet të shënojmë si një koncep-tim e trajtim të shëndoshë nga au-torët që figurën e kanë ngritur në këtëmonografi natyrshëm, me një frazënga ana stilistike tepër korrekte e menjë stil telegrafik.

Atdhetari Dine Hoxha, nga zotërin-jtë Halil Rama e Shaqir Skarra najepet për lexuesin si një personalitetpopullor, me tru e zemër të madhe, një talent që i kish falurnatyra një intuitë , mprehtësi e aftësi konkluduese të asajshkalle që do ta kenë zili edhe diplomatë të arsimuar e politi-kanë, sepse ai burrë ish rrahur në dallgët e jetës dhe kishmbledhur si bleta mençurinë e popullit të vet.

Gjykimi dhe fjala e këtij burri nuk bie në tokë, sepse për-faqësonte mendimin e kohës.

Dine Hoxha, ky filozof e përfaqësues i mendimit popullor,që ndjell sikur të jetë një copë e shkëputur nga Korabi e qëruan të gjithë përbërjen e këtij mali kreshnik do të kujtohet merespekt e do të cilësohet si një shkollë për gjeneratat.

Fjalët e thjeshta, të gjetura e pa pompozitet e zbukurojnëlogjikën e Dine Hoxhës, prandaj të ruhet gjuha e Dine Hox-hës, e Dibrës, fjalët, këshillat e gjykimet e tij, ashtu siç i kathënë ai, të mos preken, të vihen në thonjëza, sepse ato për-faqësojnë burimin dhe koloritin e kohës dhe të zonës. Refer-encat të jepen të plota, arkivat, fondet, si dosje dhe si kohë.

Në këto lloj hulumtimesh të burrave të mençur, të trimave,të “odave”, të “sofrave”, të krahinave siç është Dibra, një korri-dor, një “port” në veçanti në kohën e perandorisë osmane sinjë urë lidhëse midis Perëndimit e Lindjes, midis trojeve tëkombit shqiptar.

Kjo krahinë, siç del edhe nga ky botim, ka grumbulluar dheregjistruar ngjarje e udhëheqës të mendimit e të luftërave dheka ditur të përjetësojë e t’ua përcjellë brezave.

Këtë mision patriotik kanë kryer të dy autorët dhe për këtëpunë, lodhje e kujdes vlejnë të çmohen e t’u urojmë që vepratë tjera të priten nga këta autorë në të ardhmen.

Muhurri, vendlindja e Dine Hoxhës, cilësohet si djep i urtë-sisë së Nandë Maleve të Dibrës, aty ku derdhet Murra nëDrinin e Zi, mbi kodër ishin ngritur kullat e të parëve të DineHoxhës. E lartëson jetën e mendimtarit Dine Hoxha fakti qënuk ra në pozitat e Esat Pashë Toptanit, por u lidh dhe ukuptua më së miri me Elez Isufin me shokë.

Trimëria e largpamësia e Dine Hoxhës kundër synimeve eveprimeve shovene të serbëve në vitet ‘20 të shek XX kanëzënë vend edhe në historinë e vendit.

Në çdo kohë Dibra ka nxjerrë njerëz të shquar, trima epunëtorë dhe kjo preket edhe në këtë botim.

Për “filozofë” e mendjendritur që fjala u peshon si guri e qënjerëzit e dinë që nuk shkelin në dërrasë të kalbur edhe qever-itarë e mbretër kanë ditur t’i mbajnë afër dhe të konsultohen.

Ky burrë ka ditur t’u thotë “po” e “jo”, se ishte trim dhe imençur.

Haxhi Skënderi (Ademi), një emër iHaxhi Skënderi (Ademi), një emër iHaxhi Skënderi (Ademi), një emër iHaxhi Skënderi (Ademi), një emër iHaxhi Skënderi (Ademi), një emër injohur në arsimin shqiptarnjohur në arsimin shqiptarnjohur në arsimin shqiptarnjohur në arsimin shqiptarnjohur në arsimin shqiptar

Përpjekjet dhe lufta për shkollimin e mësuesit Haxhi

Skënderi përkojnë në një ngaperiudhat më të trazuara të his-torisë tonë kombëtare, të luftësballkanike, të luftës së parë dhetë dytë botërore. Haxhi Skën-deri (Ademi) u konfirmua simësues i kompletuar e bash-këpunues me mësues të tjerëtë krahinës si Syrja Spahiu,Faslli Cani, Haki Pahumi Gafur,Kara Ibrahimi, Hidër Manjani,Mustafa Shahinaj, MehmetÇadri etj.

Haxhiu u lind në vitin 1890në fshatin Gjoricë e Epërme.Fëmijëria e tij kaloi përmes vua-jtjeve e sakrificave të mëdha eaq më tepër që dhe prindërit ivdiqën kur ishte ende fëmijë.Që në moshë të vogël udetyrua të përballonte jetesëne vështirë të atyre viteve.Djaloshi që po rritej jetim rashpejt në sy të pleqve të fshatitpër zgjuarsinë si dhe mjaft cilë-si të tjera që për moshën qëkishte këto ishin virtyte të rral-la. Kështu, vetë fshati e dërgoiHaxhiun në një shkollë jetimoretë Dibrës. Këtu, përveç mësim-it, ai përvetësoi edhe disa gju-hë të huaja si turqisht, italishtdhe frëngjisht. Në këtë sfondpolitik historik, trazirash e kon-fliktesh të ushtrive pushtuesepër interesa të ndryshme, Hax-hiu u detyrua të emigrojë nëfillim në Francë e më vonë nëItali. Aty, krahas punës, vazh-doi dhe shkollën. Në vitet kuratdheu ishte nën regjimin eZogut Haxhiu kthehet në Sh-qipëri, tashmë jo fëmijë sidikur, por i rrahur nga dallgët evështira të jetës. Edhe pse kish-te përfunduar një shkollë tëmesme në perëndim, Haxhiufilloi dhe shkollën normale tëElbasanit, të cilën e mbaroi merezultate të larta. Pas mbarim-it të kësaj shkolle në fillim ucaktua mësues në Kastriot,pastaj në Arras. Me kërkesëne tij u transferua në fshatin elindjes Gjoricë. Këtu nuk kish-te shkollë, por me vullnet dhepërkushtim dhe në bash-këpunim të vazhdueshëm tëpleqve të fshatit arriti të ngrejëgodinën e shkollës së parë sh-qipe në Gjoricë.

Kështu, më 2 shtator të vitit1925, direkt nën kujdesjen eHaxhi Skënderit, u hap shkollae parë shqipe në fshatinGjoricë, ku vinin edhe nxënësnga fshatrat Bllacë, Lubalesh,Çerenec, Viçisht, Tërbaç etj. Si

mësues i përgatitur dhe ipërkushtuar në fushën e peda-gogjisë si dhe për marrëdhënietë mira mësues–nxënës, Hax-hiu ka lënë mbresa të pashly-era tek ish nxënësit e tij. Dhekëto mbresa i kanë shprehurherë pas here. Me respekt sotshprehet ish nxënësi i tij Xhet-an Tasha:

“Haxhi Skënderi (Ademi) kahapur shkollën shqipe nëGjoricë të Epërme. Unë kamvazhduar shkollën në vitet1938-1946. Janë me dhjetëranxënës të tij që kanë mbaruarshkollën me rezultate të lartae shumë prej tyre janë bërëdhe kuadro të aftë. Haxhiu sh-konte vetë shtëpi më shtëpi përtë sjellë fëmijët në shkollë. Nëkatër klasa kolektive jeptemësim vetë mësuesi HaxhiSkënderi. Mjaft nga ishnxënësit e tij mbushën radhëtpartizane dhe rrokën pushkënkundër pushtuesit, pasi vetëHaxhiu ishte një patriot. Punae mësues Haxhi Skënderit nukmjaftonte vetëm në shkollë. Njëpunë të madhe edukative bëntedhe në fshat me pleqtë, pordhe me ata të rinj që hezitonintë frekuentonin shkollën. Ne naedukonte vazhdimisht mefrymën e luftës kundër vesevetë këqija, si dhe ruajtjen e tra-ditave të mira të kombit tonë”.

TË NDEROSHFIGURËN E MËSUESIT

Vlerësimi i figurës së më-suesit Haxhi Skënderi ështëbërë nga vetë populli dhe ishnxënësit e tij, të cilin e kujtojnëme respekt. Kaq nuk mjaftonpër një figurë të tillë të arsimittonë. Është në nderin e

Gjoricës që e lindi dhe e rriti,por dhe nderin e gjithë Dibrësqë punoi me përkushtim, nëqoftë se nderohet Haxhi Skën-deri me titullin e lartë “Mësuesi Popullit”. Ky nderim besoi sei takon dhe nuk bëhet ndonjëprivilegj. Haxhi Skënderi kashërbyer si mësues dhe nëmjaft zona të tjera të Gollobor-dës, si në Ostren të Madh. Jasi shprehet ish nxënësja e tijKadife Muça:

“Mësues Haxhiu për nenxënësit nuk ishte vetëm më-sues, por dhe prind. Edhe psepunonte shumë në shkollën eOstrenit të Madh para dite dhepas dite, ai gjente kohë edhepër të argëtuar nxënësit e tij”.

Në Gjoricë ka shërbyer simësuese edhe Drita Zhulali. Jasi shprehet ajo: “Kam punuarnë shkollën e Gjoricës në vitinshkollor 1949-1951 bashkë meburrin tim Shemsi Zhulali. Afërnesh ndodhej dhe shkolla eGjoricës së Epërme, ku ishtemësues Haxhi Skënderi. Ai ish-te një mësues me përvojë tëgjatë pune në fushën e mësim-dhënies dhe ne mësuesit e rinjpërfituam shumë nga mësuesHaxhiu. Shpeshherë, nëmbledhjet që bënim ne, namësonte se si të veprojmë nëato kushte të vështira që ishteshkolla në ato vite. Të gjithëfshatarët e Gjoricës flisnin qyshatëherë fjalët më të mira përmësues Haxhiun. Unë bashkëme burrin tim kam pasur fatinqë të shkoj dhe në familjen etij. Aty jam habitur për mik-pritjen që na bëri, por mëshumë u habitëm me rregullindhe harmoninë që ekzistontenë atë familje”.

E kush nuk e kujton sot Hax-hi Skënderin në Gjoricë, pordhe jashtë saj. Ai kujtohet medashuri dhe respekt nga tëgjithë se respektin ua im-pononte të tjerëve. Haxhi Skën-deri ka shkrirë të gjithë energjitëe tij në çështjen e arsimit sh-qiptar, sidomos në ato vite tëvështira që kalonte vendi ynë.Haxhi Skënder vdiq në moshën90 vjeçare duke lënë pastrashëgiminë shpirtërore përbrezat e ardhshëm. Megjithatë,mendojmë se përjetësimi ikësaj figure të kulturës dhe ar-simit kombëtar kurrsesi nukduhet të mbetet në udhëkryq.Kjo figurë dhe të tjera si kjo eqë Dibra ka mjaft, ia vlen tëpërjetësohen.

Nadire Skënderi (Murra)

DINE HOXHA, NJË MENDJEDINE HOXHA, NJË MENDJEDINE HOXHA, NJË MENDJEDINE HOXHA, NJË MENDJEDINE HOXHA, NJË MENDJE“KANDAR FLORIRI”“KANDAR FLORIRI”“KANDAR FLORIRI”“KANDAR FLORIRI”“KANDAR FLORIRI”

ABONOHUNI NË GAZETËN“RRUGA E ARBËRIT”

Abonimi vazhdon për periudhën deri në Dhjetor 2008dhe kushton 50 lekë për numër.

Abonimet në Tiranë mund t’i bëni pranë redaksisë së gazetës në num-rat: Cel: 068 31 19 232 ose në numrat fiks (04) 357 179; 233 283.

Abonimet në Peshkopi mund t’i bëni pranë librarisë “Fleta XXI”, pranëGjimnazit “Said Najdeni”, me nr. tel: 0218 4233. Të interesuarit për

abonime duhet të lënë patjetër emrin e saktë dhe adresën ku presin t’jushkojë gazeta.

Duke bërë abonimin tuaj, ju bëheni pjesë e gazetës!

Esat Ndreu, “Qytetarnderi” i Memaliajt

Më datë 15 mars në qytetin e vogël të Memaliajt, me vendim të këshillit bashkiak u shpall “Qytetar nderi” i këtij

qyteti Esat Ndreu. Si një pinjoll i një familje me emër në Dibërdhe jashtë saj, Esati ishte një ndër komandantët legjendarë tëBrigadës 18 Sulmuese. Ideali i tij kryesor ishte çlirimi i venditnga pushtuesit e huaj. Pas çlirimit nuk do të shkonte largshkëlqimi i këtij ushtaraku. Filloi shpejt për të dhe familjen e tijkalvari i gjatë i persekutimeve. Esat Ndreu bashkë me famil-jen internohet në qytetin e vogël të Memaliajt. Gjatë gjithë ko-hës që qëndroi në këtë qytet spikati inteligjenca, urtia dhebujaria dibrane. E sot, me rastin e 98 vjetorit të lindjes, këshillibashkiak i Memaliajt e shpalli Esat Ndreun “Qytetar nderi”.Atë që duhej ta bënte Dibra që e lindi dhe e rriti e bëri Mema-liaj, aty ku kaloi një pjesë të jetës së tij. Ky është një vlerësimi madh që i bën një qytet i vogël një figure të njohur të Dibrës.

Mars2 0 0 811 EKEKEKEKEKONOMIONOMIONOMIONOMIONOMI

Kultivimi i sherbelës, një mundësi e mirë investimiKultivimi i sherbelës, një mundësi e mirë investimiKultivimi i sherbelës, një mundësi e mirë investimiKultivimi i sherbelës, një mundësi e mirë investimiKultivimi i sherbelës, një mundësi e mirë investimiNga DALI HORESHKA

Një nga problemet më të mprehta metë cilat po përballet sot ekonomia

shqiptare është zhvillimi i integruari-zonave rurale. Unë kam bindjen se njënga rrugët për të përmirësuar gjendjenekonomike të familjes dhe pakësuar ndë-rhyrjen në pyje është kultivimi i sherbe-lës.

Sherbela (ose në latinisht Salvia offici-nalis) është një bimë me vlera kurativeushqimore dhe ekonomike.

Tregu i sherbelës: nga studime dhevrojtime të shumta të tregut, rezulton sekërkesa për sherbelën rritet çdo vit me25%. Shqipëria dhe Rajonet (edhe Di-bra) janë të integruar në këtë treg. Po tëbisedosh me tregtarët e bimëve mjekë-sore, të thonë se janë të gatshëm të fir-mosin kontrata mbi pesëvjeçare për pro-dhimin e sherbelës.

Leverdia ekonomike e një dynymitë mbjellë me sherbelë. Sherbela kanjë rendiment prej 5-6 kv/dynym/vit. Treg-tarët blejnë bucetën e sherbelës të tharë.Çmimi i një kg varion nga 90-110 lekë/kg. Por literatura tregon se nga sherbelamund të merret edhe mjaltë, në kuptimine shërbimit si burim kullotje. Nga njëdynym sherbelë mund të merren 30-60kg mjaltë. Jo vetëm kaq. Ato që e nisinprocesin të parët shumë mirë mund tëpërdorin degët e saj në pranverë si burimtë ardhurash, duke ua shitur atyre që janëjoshur nga kultivimi i saj. E njëjta gjëndodh edhe me farën e sherbelës. Kë-sisoj, pa e tepruar, mund të them se nganjë dynym sherbelë mund të merret jomë pak se 100.000 lekë të ardhura nëvit.

Pra, kur një emigrant nuk merr mëshumë se 3500-4000 euro në vit duke uendur nëpër arat e grekut dhe se njëpunëtor mund të menaxhojë një ha sipër-faqe prej 1 ha, a nuk është dy –tre herëmë i fituar këtu në Shqipëri? A nuk mun-det që me 150-200.000 lekë të blejë 10koshere bletë?

Jo vetëm kaq, por unë mendoj se nëDibër është edhe më i fituar se në Dur-rës apo Tiranë. Çmimi i blerjes së fuqisëpunëtore për një ditë pune nuk është mëi lartë se 1000-1200 lekë në ditë, dhe ipasiguruar (në të zezë si i thonë fjalës)e më një lodhje fizike 2-3 herë më tëmadhe.

Me kultivimin mbrohet edhe bima, edhepylli, edhe toka. Volumi i grumbullimit tësherbelës është ulur 3-4 herë në kra-

hasim me vitet para ‘90. Duke e kulti-vuar atë jo vetëm që shtojmë të ardhu-rat, por shtojmë edhe vetë bimët, të cilatpavarësisht nga zbatimi i ligjit, në bazëtë Konventës Ndërkombëtare mbiMbrotjen e Natyrës, janë të ndaluara tëshfrytëzohen.

Zonat e kultivimit: Zonat më të për-mendura në rrethin e Dibrës për sher-belën natyrale janë Çidhën, Reç dheSelishtë. Nuk ka dyshim se atje ajo ështëplotësisht e mundshme të kultivohet.

Zonat e mësipërme zakonisht e mb-jellin tokën me grurë, misër dhe for-agjere. Sikur rendimenti të jetë maksi-mal me këto kultura, duke e kthyer edhequmështin në rendiment për dynymë, tëardhurat për dynymë janë të pakon-siderueshme: maksimalisht 5-6000 lekë/dynymi në vit. A nuk duhet provuar kul-tivimi i sherbelës, por dhe jo vetëm i sh-erbelës? Është momenti më i përsh-tateshëm për mbjelljet e këtij viti.

Kërkesat ndaj dritës: Ajo kërkonndriçim (dmth diell), drejtim nga dielli.

Jetëgjatësia: ka një jetëgjatësi 5-6vjeçare, çka do të thotë se është me pro-dhim të përvitshëm, por që kërkon in-vestime vetëm një herë.

Kërkesat ndaj tokës: tokë të thatë dhepa lagështirë.

Mënyra e shumëzimit të sherbelës:Ajo shumëzohet me farë, fidanë dhecopa. Sigurisht, që tani është momentiqë ajo të mbillet me copa, duke i marrëato nga bimët ekzistuese dhe me njëkujdesje të mos prishet bima mëmë,duke i prerë me një thikë apo bisturi tëmprehtë e të pastër. Kjo nuk do të thotëqë tani nuk mbillet edhe më farë. Ekzis-tojnë shembuj të kultivimit të sherbelësnë rrethin e Kukesit, nga ku në këto mo-mente është për të mësuar nga ato. Ndërmomentet më delikate për të cilat spe-cialistët duhet të thonë fjalën e vet janë:momenti i prerjes së copave, mënyra dhe

mjeti me të cilin priten copat, shtratifikimii tyre në rërë (këshillohet për 3-4 javë)dhe momenti i mbjelljes në fushë (kë-shillohet temperatura 15-17 gradë) dhemënyra e mbjelljes (në rrjeshta 50x35cm)duke i vendour bimët në vrimat e hapurame kunj (siç mbillen perimet) e ngjeshurme kujdes.

Kur mbillet me copa, një dynym kërkon4000-6000 copë fidana. Ndërsa kur mbil-let me fidanë, fidanishtja kërkon 20 m2 ,me 10 gram farë/m2 dhe 200 gram farëpër një dynym, që është baraz me njëvlerë prej 5000 lekë. Përgatitja e farish-tes bëhet ose qysh në vjeshtë ose 6-8javë para mbjeljes.

Shërbimet pas mbjelljes: Sherbelakërkon luftimin e barërave të këqija me-kanikisht dhe një krasitje pas lulëzimit.

Momentet teknike të vjeljes dhetharjes kanë qenë të zgjidhura, pasi për-voja ekziston prej vitesh me ato natyra-let. Këtë këshillë shumë mirë mund tajapin tregtarët e bimëve medicinale.

Ndoshta “hyra në bahçe të tjetërkujt”me sa thashë më sipër, por shpresoj tëmos kem gabuar. Edhe nëse po, ato qëjanë specialistë të mirëfilltë të kësaj fushele të shkruajnë sa është momenti më ipërshtatshëm apo le të nxjerrin libra qëtë lexohen.

Nuk është vetëm sherbela që ka njëtreg të garantuar dhe të ardhura tëkënaqshme. Të afërta me të janë: trënda-fili i egër (kaca), shtogu, çaji i malit, tër-fili i egër etj. Është momenti qe t’i pro-vojmë praktikisht rezultatet, duke formuareksperiencat dhe më vonë për veprimetë mëtejshme, deri tek grupet e bimëvetë veçanta dhe “vula e një prodhimi tëveçantë”.

Nëse këtë vit do të marrin iniciativënrreth 50 fermerë të fillojnë kultivimin ebimëve mjekësore, duke kërkuar shpejtkëshilla edhe nga profesorë të Univer-sitetit Bujqësor, do të kemi më shumëtë drejtë që t’i kërkojmë Ministrisë sëAmbientit ta kthejë fytyrën nga mbësh-tetja e kultivimit të bimëve mjekësore.Unë, sinqerisht, habitem se si ka mundë-si që bimët mjekësore nuk janë të askujt:as të Ministrisë së Bujqesisë dhe as tëMinistrisë së Ambientit, rrjedhimisht, ase Drejtorisë së Bujqësisë dhe as e Drej-torisë së Shërbimit Pyjor. Unë besoj seu dhanë mjaft argumente për të thënëqë pas perimeve, vendin e dytë për ngarëndësia e zënë bimët mjekësore dhefrutikultura. Bima mjekësore rritet edheatje ku rriten frutat, por frutat nuk rriten

Nga një dynymsherbelë mund tëmerret jo më pakse 100.000 lekë tëardhura në vit

atje ku rriten bimët mjekësore. Atëherë,a nuk nuk duhet të kenë të njëjtën mb-ështetje edhe këto si frutikultura? Ndosh-ta, mbështetja financiare nga qeveria nukështë kaq e lehtë, por detyra për tëmbështetur e financuar qendrat kërkimo-re eksperimentale me siguri që është esaj dhe urgjente.

Unë shfrytëzoj rastin të ftoj për të bërëshkrime gjatë këtyre ditëve të gjithë atoqë kanë njohuri rreth sherbelës, shtogut,trëndafilit të egër, aguliçes apo edhendonjë bime tjetër. Edhe ato organizmaqë kanë interes në çështjet e zhvillimitrural, të rritjes së konkurueshmërisë sëfermës apo inovacionit të bimëve bujqë-sore e pyjore, kanë vendin e tyre në këtëmoment kritik të përgatitjes për mbjelljee vetëmbjelljes. Do të ishte një kontributreal në zhvillimin e zonave rurale.

Nga informacionet që kam, rreth 20fermerë në rrethin e Dibrës kanë filluarpërgatitjet për të provuar kultivimin etrëndafilit të egër, të sherbelës, të agu-liçes, të shtogut. Edhe pse nëpërmjetgazetës dhe së largu, unë gjej rastin jovetëm t’i përshëndes, por edhe t’i inkura-joj për këtë iniciativë që nuk do të jetëpa frut.

MA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKUMA DALLGËZOVE SHPIRTIN VELO CFARKU(Vijon nga faqja 8)pushtimet e fuqive të mëdha evropianetë kohës, të shuarjes së gjuhës dhe tëzakoneve të tyre dhe mbivendosjes sëgjuhëve të pushtuesve.

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës,në Kanada, por edhe në Australi gjuhëzyrtare është gjuha angleze. Në Mek-sikë, Kubë, Kili, Argjentinë etj. flitetspanjisht. Në Brazil flitet portugalisht.Gjuha e pushtuesit është bërë gjuhë evendit të pushtuar pa marrë emrin e ven-dit. Kështu askush nuk thotë se nëShtetet e Bashkuara dhe Kanada flitetamerikanisht apo kanadisht, se në Bra-zil flitet brazilisht, se në Meksikë flitetmeksikisht, se në Australi flitet austral-isht etj., etj. ndonëse gjuha bazë në këtovende; anglishtja, portugalishtja apospanjishtja kanë pësuar ndryshime qëmund të ballafaqohen me ndryshimet qëka pësuar sllavishtja në udhëtimet e sajnga stepat e Azisë në vendet e begatatë Evropës e kryesisht të Ballkanit. Nëkëtë kuptim unë do t’ju sugjeroja që tëbëni një “redaktim”, të mos i jepni sllav-ishtes së mbivendosur në tokën e maqe-donasve të Aleksandrit të Maqedonisëemërtimin “maqedonisht”. Për të mosthënë edhe atë tjetrën që përbën aktu-alisht edhe precedent politik midis dy

vendeve ballkanike (për të mos thënëtre) emrit Maqedoni, shtetit Republikëe Maqedonisë, republikë e cila moriemër si republikë e Jugosllavisë ashtusiç quhet në arenën ndërkombëtareedhe sot. Dhe ti e din mirë se si u krijuadhe kush e krijoi. E krijoi Titoja për tëdobësuar serbët që kishin marrë nëmënyrë arbitrare toka e popuj nga Kon-ferenca e Londrës, e krijoi që t’i ndantedhe përçante shqiptarët në “tre republi-ka” dhe në një krahinë autonome, Kos-ovën. Maqedonia si shtet i pavarur, sirepublikë, është shteti më i ri në Evropëne fundshekullit të njëzetë. Ndoshta jam igabuar, por unë nuk kam lexuar gjëkun-di dhe nuk kam dëgjuar për republikëmaqedonase dhe shtet maqedonas nëgjysmën e parë të shekullit të kaluar, kë-sisoj edhe për gjuhë maqedonase. NëDibër për gollobordasit ne kemi thënëgjithnjë që ata flasin bullgarçe... Ky ësh-të mendimi im edhe pse ju dhe çdokushtjetër mund të ma kundërshtojë.

Në letrën tuaj më shkruani se “Unë,tash së shpejti do të botoj një libër tëdytë “Përplasjet në Dibër” me burim ngandeshjet që kemi patur gjatë viteve nëgazetë”.

Për t’u bërë të mendoheni strem unëdo t’ju përcjell një bisedë të bërë duke

pirë kafe në turizmin e Matit në kohënkur isha korrespondent i ATSH – së, njëbisedë me sekretarin e parë dhe krye-tarin e rrethit...

...Ra fjala për Gani Tuçepin, ndërtues-in e madh të veprave ujore.

Ata ishin lidhë në telefon me Ganiundhe i ishin lutur që t’i ndihmonte në pro-jektimin e liqeneve artificialë të Balgja-jt, liqene që unë i kam parë në vitin 1982nga maja e malit që ndan Dibrën meMatin, madje edhe i kam fotografuar. Ikishin thënë që do të dërgonin makinënqë ta merrnin dhe së bashku tëngjiteshin në Balgjaj. Ai u kishte thënëse ai do t’i ngjitej në këmbë malit dhetakimin do ta bënin tek burimet që dil-nin nga mali. E kishin kundërshtuar, porvendimi i Ganiut, kur ishte fjala për t’iungjitur maleve dhe për të piketuar ka-nale e ujëmbledhës, ishte i prerë. Aidonte që çdo gjë ta shkelte me këmbë.

Ishin takuar në lartësitë e malit, kish-in parë vendin dhe kishin përcaktuar di-gat për liqenet. Nuk e kishin lënë tëkthehej në këmbë. E kishin marrë mevete dhe i kishin shtruar një drekë në tëndarën e veçantë për mysafirë në tur-izmin e qytetit. Tek po drekonin të dydrejtuesit e rrethit, po bisedonin njëri metjetrin për problemet e ditës, po gjyko-

nin për gjëra që nuk ishin bërë mirë dhese si duhej t’i kishin bërë. Ganiu, pasi idëgjoi dhe i dëgjoi me vëmendje u tha:“Mos shikoni çfarë nuk keni bërë sesëmureni. Shiu që ikën nuk do tamar.Shihni përpara t’i bëni gjërat mirë, seato të japin shëndet...”

Më ka ngelur në kujtesë ajo bisedë etre dekadave më parë, mesazhi që u jeptenjë njeri i thjeshtë i punës, Ganiu ngaTuçepi i Dibrës, dy njerëzve që në vend tambanin kokën përpara e mbanin prapa.

Mos e boto atë libër, miku im. Nuk ivlen askujt. Dhe për më tepër nuk tëvlen ty.

Përvoja e jetës sime në emigracionmë ka mësuar se që Shqipëria të ecëpërpara duhet që shqiptarët ta mbajnëkokën përpara. Ta mbash shikiminmbrapa, duke u dhënë këmbëve për-para, thyen qafën. Shqipëria dheshqiptarët kanë nevojë sot të shohinvetëm përpara. Kanë nevojë për “qafëtë fortë” që të tërheqë e vërë në brazdëparmendën e jetës...

Fola me ty sot, i dashur Velo, fola nënjë ditë të madhe për kombin e vuajturshqiptar, fola më 17 shkurt 2008, nëDitën e Pavarësisë së Kosovës, në Ditëne Ëndrrës së Madhe Shqiptare, u përf-shiva mes dallgësh gëzimi dhe krena-rie që vetëm shpirti i lexon dhe i shkru-an pa gabime...

Athinë, 17 shkurt 2008

Mars2 0 0 8 12KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Mars2 0 0 8 12

Gazetën, falë ndihmës së z. Gazmend Kërkuti, mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www www www www www.dibr.dibr.dibr.dibr.dibra.ora.ora.ora.ora.orggggg

Shtetasi Rruzhdi Bitri i dorëzon Institutit të Monument-

eve, një përkrenare, dy eshtra dhedisa copa qeramike, të gjeturady javë më parë gjatë punimevenë prej segmenteve në rikon-struksion të Rrugës së Arbrit

Si rrallë ndonjëherë, nëambientet e Institutit të Arke-ologjisë, u zhvillua një ceremo-ni e pazakontë: ajo e dorëzimittë një përkrenareje e të disagjetjeve të tjera arkeologjike,nga ana e një shtetasi kundrejtshtetit, në zbatim të ligjit mbitrashëgiminë. Por duke e diturse sa pak të zbatueshme ligjette ne e aq më pak të tilla ligjeqë zor se njeriut të thjeshtë ijepet rasti t‘i mësojë, akti i sh-tetasit Rruzhdi Bitri nga Dibra,ishte i formës apeluese për tëgjithë ata njerëz, të cilët hasingjetje të ngjashme, duke gër-muar tokën për shumë arsye emë pas, molepsen nga ideja semund të përfitojnë miliona ngaajo që u ka rënë në dorë. Kësh-tu për shembull ndodhi mekolegun e Bitrit, shtetasin ngaFieri, Florenc Hatija, i cili u lar-gua natën nga vendfjetja në afër-si të frontit të punës, në një prejakseve në rikonstruksion tëRrugës së Arbrit në vendin equajtur “Qafa e vorreve”, në rre-thin e Bulqizës, duke udhëtuarme përkrenaren e gjetur drejtshtëpisë së tij. Ai jo vetëm nukia dorëzoi shtetit siç e kërkonligji, por e fshehu atë, derisashkoi policia e ia gjeti, ndodhurkjo katër ditë më parë. NdërsaRruzhdi Bitri, që në fillim tha sedo ua dorëzonte autoriteteve

“Merrini, uasolla profesor!”

përkatëse, siç edhe veproi. Menjë ceremoni të thjeshtë, nëprani të dy autoriteteve të lartatë trashëgimisë siç janë drej-tori i Institutit të Monumentevetë Kulturës, Florenc Bejko, dhedrejtori i Institutit të Arke-ologjisë, prof.dr. Myzafer Korku-ti, Bitri nxori nga kutiapërkrenaren e gjetur së bash-ku me disa qeramika, duke ualënë në dorë përfaqësuesve mëtë lartë të institucioneve qëmerren me pasurinë ko-mbëtare. Nga ana e tij, profe-sor Korkuti u shpreh me super-lativa ndaj qytetarit Bitri përaktin e tij të dorëzimit të vler-ave të gjetura, jo thjesht dukerespektuar ligjin e trashëgi-misë, por dhe duke u bërëshembull e model qytetarie ekulture për të gjithë individë tëcilëve u ndodh e njëjta gjë. Praqë të gjejnë sende të vyeraarkeologjike. “Është një rast irrallë ky i sotmi që na entuziaz-mon. Është një ngjarje për ne”,tha Korkuti në çastet e marrjesnë dorëzim të vlerave në fjalë.

Tashmë mbetet që në in-stitut të kthehet dhe përkrenar-ja tjetër, ajo që gjendet në Fiere marrë në dorëzim nga poli-cia. Pra, për raste të ngjashme,pati dy reagime: Nga njëra anë,vlera e gjetur rrëmbehet, fshi-het e bëhet gati për t‘u trafikuar.Ndërsa nga ana tjetër, individie dorëzon me vullnet vlerën egjetur, duke thënë se ishte ikënaqur që i ishte dhënë shan-si për t‘i kontribuuar në këtëmënyrë trashëgimisë dhe kul-turës së vendit të tij.

Nga ARTAN LAME

Janë shumë të pakta shanset që një vdektar izakonshëm të hyjë në faqet e gazetave pa

qenë politikan a shtetar. Më e pakta gjë që du-het të bëjë, është të djegë ndonjë shtëpi, tëvjedhë me maskë ndonjë autobus, të vrasë,përdhunojë, korruptojë, a të bëjë ndonjë tjatërgjë të ligë. Hapni të parën gazetë që ju del për-para, në cilën faqe t‘u zërë dora dhe do ta gjeniplot me të tillë emra, që nuk i kini dëgjuar kurrë,po që aty shkruhen me emër e mbiemër, sekanë bërë një prej trimërirave që rreshtova mësipër.

Dje në televizorë e gazeta u fol për njëshqiptar të zakonshëm, Ruzhdi Bitri e thonë,që ju përmend emri pa vrarë e prerë njeri. Thjeshtkishte gjetur një antikë, duke rrëmuar dhe edorëzoi në muze. Pas njëzet vjetësh që vjedhim,

Z. Rruzhdi Bitri duke i dorëzuar përkrenaren Drejtorit të Institutit të Arkeologjisë, prof.dr. Myzafer Korkutit

Faleminderit Ruzhdi Bitri!djegim dhe nxjerrim nga themelitë muzetë, dolinjë që të bëjë të kundërtën. Pasi nuk lamë ikonëe libër pa shkulur nga vendi, pasi shitëm edhehelmetat kineze të kohës së Komandantit, vjenRuzhdiu dhe çon në muze helmetën e kohës sëPirros e të Teutës.

Politikani që vë gurin e parë, që pret shiritine rrugës apo që puth kalamaqër, e bën jo se judoq barku, po se i duhet votat, ndërsa Ruzhdiu ebëri thjesht se i tha mendja dhe zemra. Këto gjërate vogla të bërë nga vegjëlia, kanë më vlerë segjërat e mëdha të të mëdhenjve, aq vlerë kanë samë bëjnë të kthej mendje e të them se ka edheshpresë të ndodhë çudia e të ndreqet ky vend.

Ma bëre mendjen lëmsh Ruzhdi, më prisheskemën që kisha në kokë, po s‘ka gjë, prapë tëthem faleminderit.

(Marrë me shkurtime nga gazeta “Shqip”)

(Vijon nga faqja 5)Kështu u ndodh një grup

demokratësh në një fshat në kufi meLurën. U sorrollatën poshtë e përpjetëkatundit, pa vendosur se ku të trokis-nin për t’ia nisur punës. Kështu i gjetinë udhëkryqin e katundit një plak ven-dali. I pa, i erdhi keq për drojën dhesikletin e tyre dhe i ftoi në shtëpi, kuzunë vend në bahçe. U qiti kafet, cig-aret, por përveç mermërimave dhefjalëve të zakonshme, askush nukguxonte të hynte në temë, edhe pseprisnin një “moment psikologjik” të për-shtatshëm për t’ia nisur disi. Kur e pase djemtë ngurronin dhe nuk po merr-nin guximin të flisnin, plaku u krijonnjë situatë alegorike me një paravolitipike shtendosëse.

“Nji shoqi em luracak, or djem, kish-te mbetë midis katër rrugëve – dhe asandej, as këndej. Kryq mes katërrrugëve, ai ia kishte qepë sytë nji pemetë naltë ku rreth e rrotull asaj pemesorralleteshin e vinin vërdallë lukuniqensh mbas nji buçe. Kaloj nëmëngjes – ai aty. Edhe në drekë – aiaty. Bie n’ara mbasdite, ai aty se aty.Po kur ktheva në mbramje dhe prapëe gjeta aty, i zdrypa kalit dhe e pyeta:

- Bibë or lum majku, çka t’ka gjetë?- Hall i madh or majk. S’di kah me

ia mbajtë!- Çfarë halli, mor majk?- Paj, me hy mrenda, nuk m’le Pren-

da. Me hyp n’pemë, më merrenmendtë. Me zdryp poshtë, m’hanë

Me folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtMe folë dibranishtqentë... kështu puna.

Pas qeshjes me analogjinëgroteske, ishte krijuar një farë pakti ipërshtatshëm që garantonte zhvillimine bisedës.

Vetë natyra e alegorisë dibrane ështënjë stimuluese aktive për të hyrë nëdialog dhe, në dialog e sipër gjithçkae gjen një zgjidhje, pasi vetëm dialogudhe pjesëmarrja në të, krijon kushtetpër përplasjen e mendësive, men-taliteteve, paragjykimeve e kqekupti-meve të ndryshme dhe se vetëmnëpërmjet shtjellës së këtij kuvendimiaktiv, mund të kapërcehen pozicionetfiktive. Si një faktor tepër cilësor iemancipimit të ndërsjelltë komunika-tiv, kjo formë kuvendimi është një re-likte e mbijetuar, të cilën jo vetëm nuke ka fozilizuar koha, por mund të zba-tohet me mjaft kërshëri ndjellëse, përvetë natyrën e përfshirjes në lojë.“Homo Ludens” e filozofit holandezJohan Huizinke, presupozon përfshir-jen e njeriut në lojëra konstrukteshlogjike dhe, duke përsosur in-teligjencën e tij në lojë e sipër, të fi-tojë përveç zbavitjes edhe një dimen-sion krijues, estetik dhe edukativ.Pikërisht në këtë kuptim, kuvendimialegorik dibran është një ornamentdelikat dhe kërkon një qasje, përfshir-je dhe receptim të kujdesshëm, si çdoart i dobishëm human, i cili i zgjidhtragjeditë “pa gjak” nëpërmjet terapisësë ligjërimit bisedimor.

A.Tufa

Lura në kujtimet e fratit boshnjak Lovro MihaçeviçLura në kujtimet e fratit boshnjak Lovro MihaçeviçLura në kujtimet e fratit boshnjak Lovro MihaçeviçLura në kujtimet e fratit boshnjak Lovro MihaçeviçLura në kujtimet e fratit boshnjak Lovro Mihaçeviç...Prej Malit Shenjtë zbritëm në fshatin Krejë,

ku na duhej ta ndërronim udhërrëfyesin. Mash-kull nuk mund të gjenim askund për bé. Krejtmashkullia ishin mbyllur nëpër shtëpia dhe nukguxonin të dilnin, sepse ato ditë kishin rënë nëgjak e gjakmarrja ishte e frikshme. Na dhanënjë vajzë dymbëdhjetëvjeçe, të shëndoshë e tëshkathët nga goja si ajo, e cila rrugës na tregoipër rastin e vrasjes dhe gjakut që ishte derdhurato ditë. Pikërisht në mesditë mbërrimë në Lurë,fshat dhe famulli, ku qëndruam te famullitari iatyshëm dy ditë dhe dy net që të pushonim dhetë kënaqeshim me bukurinë e këtij vendi kaqinteresant malor, e besa edhe të ngjiteshim nëmajë të malit Kunora e Lurës, të shihnim me sypër së afërmi mrekullinë e kësaj krahine, liqeninqë thonin se ishte një margaritar në majë të atijmali.

Fshati Lura është në lartësi mbi detare 1100m, ndërsa mali Kunora është 2110 m, pra naduhej për rreth 1010 m të ngjiteshim më këmbë.Duke u nisur nadje herët, me përcjellje tëzgjedhur nga vendi, mbërrimë deri tek liqeni nëahishten bredhnajë që ka ngritur kokën krenaredrejt qiellit. Ajri është mbushur balzam, nukngopesh dot duke marrë frymë, mushkëritë sikurtë zgjerohen duke u mbushur ajër, të ngopetkraharori e gjoksi me ajrin e freskët mjekues.Liqeni është i gjatë një kilometër a diçka më igjërë, nën një mal të shpeshtë e të zi ahu, ebuzë liqenit varen degët, kurse toka nën ta ësh-të plot degë të thara e krande. Ngjyra e kaltërtnë të mbylltë e ujit që shikon, të bën të mendoshse liqeni është shumë i thellë e uji është shumëi ftohtë. Pak më lart mbi këtë liqen të madh, ësh-të një tjetër më i vogël, i cili i jep ujë atij të madhitmë poshtë.

Mua më interesonte gjithçka që shihja këtunë këtë lartësi prej 2000 metrash dhe u kënaqabrenda dy orëve të plota në qetësi idilike naty-rore, por për liqenin mund të them vetëm këtë,

madhështor dhe i mrekullueshëm, por i lënë pasdore të Zotit dhe njeriut, kështu që bukuria naty-rore me mrekullinë e vet, fsheh vendin e sh-kretë. Për pesëmbëdhjetë minuta ngjitje, prej këtudolëm në majë të malit të shikonim çfarë shihetrreth e rrotull. E çfarë të shohësh, o i biri i njeri-ut. Para syve na tregohet e tërë Shqipëria mebjeshkët kreshnike e vargmalet shqiptare. Nëlindje shohim Dibrën e fushëbetejat e trimërisësë pamposhtur të trimit Gjergj Kastriotit Skënder-beut dhe çetave të bashkëluftëtarëve të tijkreshnikë, stolisur, veshur e ngjeshur për bete-jë.

Shikoj kah çan zemrën e luginës lumi Setadhe kodrinat e gjelbëruara për rreth tij, ku kushedisa herë Skënderbeu ka fshehur çetat e tij trime,që në kohë të duhur ta befasojë ndonjë pashë,t’i dalë përballë e ta përshëndesë duke epërqafuar me morden dëshpëruese. E sot?Exoriare aliquis ex assibus nostris ultor! – Lav-di eshtrave të dëshmorëve të vrarë, ata dritëpaçin.

Është 5 gushti, ditë e nxehtë por e kënd-shme, si e dëshiruar, erdh’ koha ta lëshojmëLurën. Kthehemi në fshatin Krejë dhe ngjitemimalit Valmorë, kalojmë disa përroje e përroçkadhe hymë në bajrakun e Selitës... Në mbrëmje urrëfyem atyre tërë atë që pamë e dëgjuam dhepërjetuam në Lurë, kurse ata neve na folën përantarët dhe joantarët e famullive të tyre, pra përkatolikët dhe muslimanët. Në Lurë muslimanëtjanë ende gjysmë të krishterë e të krishterëtgjysmë muslimanë.

Në Lurë qemë në shtëpinë e një e një kato-liku kryeplak i fshatit, i cili kishte vëllaun musli-man, njëri festonte krishtlindjet, tjetri bajramin,njëri fëmijët i ka pagëzuar Gjon e Pjetër, tjetri uka fryrë në vesh emrat Sylë e Osman. Në Lurëkatoliku ia jep vajzën muslimanit e muslimanikatolikut...(Marrë nga libri i sapobotuar “Nëpër Shqipëri”)