RSG Magazine 12

1FEB 2010 - NR 12 - Uitgave van RSG Slingerbos | Levant - E(mail) [email protected]

Beeldredactie - Ton Krabman

O & O

S P E K T A K E L H A R D E R W I J K

M E E R B èT A

V E R S L A G

B èT A

D E M O ’ SI N T E R V I E W S

12

Z E E W O L D EBESTE βurghersBèTAFESTIVAL 2010ONDERBOUW ZEEWOLDESPEKTAKEL HARDERWIJKINTERVIEWSBèTA PROGRAMMACOLUMNSWATERRAKET

B e t a f e s t i v a l

C O L U M N S

RSG MAGAZINE

& ONDERZOEK

ONTWERPEN

2RSG MAGAZINE - 12 | 2010

ChangeEen schooljaar heeft een meedogenloos ritme. De brugklassers zijn net een beetje gewend, of de wervingscampagne gericht op groep 8 start al weer. Overigens wel met succes. Want zowel RSG Slingerbos als RSG Levant hadden een record opkomst bij hun open huis. De bezoekers konden volop constateren dat we een bruisende school zijn. Want terwijl de vertrouwde activiteiten doorgaan komen er steeds nieuwe bij. Zo zijn natuurlijk de traditionele winterkampen weer gehouden, want dit zijn niet voor niets de kampen die altijd doorgaan. Onze derdeklassers zijn bepaald geen watjes, want twee kampen zijn nog steeds niet genoeg om alle belangstellenden mee te laten doen. De veranderingen op school vinden over de volle breedte plaats. Denk aan de introductie van Macbooks. Of een intensivering van de internationale contacten. Of de musicals. Overal worden beamers gemonteerd, waardoor de lessen veel visueler kunnen worden. Allerlei sensoren en (draagbare) meetapparatuur die worden aangeschaft maken lastige experimenten plotseling goed uitvoerbaar en zichtbaar. Lokaal 28 is van een soort opslagplaats van oud schoolmeubilair veranderd in een high tech meet- en regellab. En ga zo maar door…Kortom “change”. Onze nieuwe afdelingsleider havo, Rink Oord, vertelt in een interview wat in zijn ogen belangrijk is voor het goed vervullen van zijn functie.In dit RSG Magazine krijgen dit keer twee thema’s nadruk. De stand van zaken rond de invoering van het Technasium, en het onlangs gehouden bètafestival. De volledige instructie van het bouwen van een waterraket maakt dit magazine ongetwijfeld tot een ‘collectors item’. Olaf Budde

Beste βurghers

In het blad Didaktief van december 2009 staat een grote kop: ‘Scholen doen te weinig aan wetenschap en techniek’. Juist op de ochtend voor het bètafestival krijg ik het blad onder ogen. Weinig aan wetenschap en techniek?? De school staat die middag geheel in het teken van wetenschap en techniek.Eerlijkheidshalve moet ik er wel bij zeggen dat het organiseren van een bètafestival niet uit de lucht komt vallen. Steeds minder jongens en nog minder meisjes kiezen een beroep in de richting van techniek en wetenschap. Hoe komt dat toch?

Maar even een klein onderzoekje plegen (maar dan wel een alfa-onderzoekje: even wat tijdschriften lezen want in mijn tijd was er namelijk geen bètafestival.). Volgens mij moeten we terug naar de basis en, om dicht bij het onderwijsveld te blijven, de basisschool. Ik lees een interview met Hanno van Keulen, lector ‘Science- en Techniekeducatie’ aan de Fontys Pabo Limburg. Hij zegt iets over wat er moet gebeuren om wetenschap en techniek op

de kaart te zetten. En waarom dat belangrijk is. Volgens Van Keulen is negentig procent van

de pabo-studenten non-bèta. Vooral leerlingen met een profiel economie en maatschappij kiezen voor het onderwijs. Daarbij komt dat de meeste pabo-docenten geen bèta-achtergrond hebben en in het pabo-programma

domineren de algemeen didactische, sociale en pedagogische aspecten van het lesgeven. Niet zo vreemd om dan te concluderen dat wetenschap en techniek moeilijk een voet aan de grond krijgen in het onderwijs. Voor ons, beleidsmakers en docenten, ligt een schone taak. Wetenschap en techniek zijn hot en niet alleen voor nerds!

Bètagerichte beroepen hebben een groot tekort aan specialisten op allerlei niveaus. Het onderwijs is aan zet. De slogan van de RSG: Toekomst Telt is hierbij ook weer leidend. We moeten onze verantwoordelijkheid pakken en dat doen we. Als Universumschool, en met ingang van augustus 2010 ook als Technasium, willen we leerlingen kennis laten maken en laten beleven hoe leuk wetenschap en techniek zijn. Vanuit die gedachte werd de school ook een hele middag omgebouwd naar een festival. Alle leerlingen onderdompelen in alles wat met bèta te maken heeft en dat is gelukt! Verder in dit blad meer over het enorme aanbod en ervaringen van leerlingen.Nu maar hopen dat veel leerlingen enthousiast zijn geworden, ook leerlingen die het onderwijs in willen!

Anne-Marie Leeuwenβurgh

bètavakken

RSGMagazine

B E S T E βurghers


[TECHNASIUM]

Technasium komt eraan!

Komend schooljaar wordt het RSG Technasium. Daar is al heel wat aan vooraf gegaan, want dat word je niet zomaar. Om te beginnen moet je met een aantal scholen een regionaal netwerk vormen. De RSG heeft daartoe het initiatief genomen en met scholen in Flevoland een nieuw netwerk opgericht (het tiende). Hieraan nemen ook deel Helen Parkhurst uit Almere, Emelwerda uit Emmeloord, Scholen Gemeenschap Lelystad, Arcus, de Rietlanden (alle uit Lelystad). In november is dit door het tekenen van een convenant vastgelegd.

Het Technasium is een andere manier om met techniek en onderzoek om te gaan, gericht op havo- en vwo-leerlingen. Het gaat daarbij om het aanpakken en oplossen van echte problemen, die door externe partners worden ingebracht. En dat kan van alles zijn: het ontwerpen van een heftruck voor grote rollen papier, het inrichten van een speeltuin, een slimme prothese, of het ontwerpen van een informatiezuil voor een ziekenhuis.Voor Technasia is samenwerking met bedrijfsleven, instellingen, gemeentes en hoger onderwijs van essentieel belang. Want daar komen de samenwerkingsprojecten vandaan. En het geeft natuurlijk een enorme kick als jouw ontwerp ook echt wordt uitgevoerd. Je moet dus allerlei vaardigheden ontwikkelen,

waarbij het werken met computerprogramma’s om je ideeën uit te werken en je plannen goed te presenteren belangrijk zijn. Maar ook het bouwen van maquettes of het maken van een goed werkend model horen er bij. Bij dit alles is creativiteit zeker zo belangrijk als technisch inzicht!

De start zal zijn op RSG Slingerbos, in de vorm van een oriëntatiebrugklas h/v. (De voorloper hiervan de IDeeklas bestaat dus niet meer).Na dat oriëntatie brugjaar kun je als het iets voor je is verder in de Technasiumklas; dus van klas 2 t/m 5 havo of 2 t/m 6 vwo. En uiteindelijk doe je zelfs schoolexamen er in. Je laatste grote opdracht doe je met je groepje buiten school. Het vervangt dan het profielwerkstuk.Een groot voordeel is dat je in dit traject ook al goed kennis hebt kunnen maken met het werken bij een grote verscheidenheid aan bedrijven en instellingen. En dat is weer nuttig bij het kiezen van een geschikte vervolgopleiding.

De landelijke Stichting Technasium steunt op allerlei manieren de Technasia, zoals door het scholen van de docenten, en het opzetten en bijhouden van een uitgebreide

projectenbank. Een Technasium moet ook echt een hoogwaardige opleiding zijn. Daarom wordt het aantal maar langzaam en zeer zorgvuldig uitgebreid; hooguit in de hele grote steden mag er meer dan 1 Technasium voorkomen. De Technasia worden ook gecontroleerd op hun kwaliteit; voldoen ze daar niet meer aan, dan mogen ze zich na vier jaar niet meer zo noemen.Na verloop van tijd moeten de Technasia allemaal beschikken over een eigen werkplaats. Een perfect uitgeruste omgeving (‘met wow-effect’) waarin je zowel met elkaar kunt brainstormen, ontwerpen kunt uitwerken, onderzoek kan doen of dingen in elkaar kunt zetten.

Technatoren zorgen voor een goede gang van zaken. De RSG heeft er twee, Annet Pouw en Riechard Weening. Zij vertellen er meer over.Op de landelijke site www.Technasium.nl staat niet alleen erg veel informatie, maar je kunt er ook filmpjes bekijken die een goede indruk van de manier van werken geven.

O&OO n d e r z o e k e n o n t w e r p e n


BETAFESTIVAL 2010Het bètafestival14 januari werd voor de tweede keer het bètafestival georganiseerd. Een enorme operatie want het was nu uitgebreid tot de gehele RSG Slingerbos. Dus ook voor iedereen die nog niet een N-profiel of sector met exacte vakken had gekozen. Met opzet werd het aanbod erg uitgebreid. Want in bijna alle sectoren van de samenleving krijg je te maken met zaken als energiebesparing, duurzaamheid, computergebruik, en automatisering. Dan is het nuttig daar behoorlijk wat van af te weten, maar ook een idee te hebben wat dat voor allerlei beroepen betekent. En natuurlijk wat de trends zijn, want de ontwikkelingen gaan erg snel. Door de medewerking van mensen uit allerlei bedrijven en instellingen kwam er erg veel nieuwe informatie de school binnen. Van het maken van kunst met de computer tot en met het nieuwste onderzoek naar hartafwijkingen. En dat in vier rondes van 45 minuten. RSG Levant had dit keer een ‘mini-mini-festival’; volgend jaar zullen ze beslist er meer van mee gaan maken.Naast alle externe inbreng speelden ook de eigen docenten een belangrijke rol, zoals door het geven van een speciale les of workshop.

Voor de verslaggeving zijn tekstbijdragen geleverd door o.a. Martijn Kamphorst, Sander van de Haar, Willy Hartog, en de sprekers/workshopgevers zelf.Foto’s en film zijn gemaakt door Martijn Kamphorst, Theo Hoefakker, Kelvin Koolmees en Theo Jurriëns (discovery truck), Tanja Hofland, Ton Krabman.

Start in ZeewoldeEigenlijk startte het bètafestival bij RSG Levant. Want daar stond vroeg in de morgen al de Discovery Truck van de Rijksuniversiteit Groningen op de parkeerplaats. Een gevaarte van 18 meter lang en na uitschuiven 5 meter breed. Van binnen is hij compleet ingericht met flatscreens voor presentaties, een keukentje en een behoorlijk grote experimenteerruimte.Het thema was zonnecellen als opwekkers van bruikbare energie. De leerlingen gingen deze ook zelf maken. Iedereen moest een witte labjas aan en een veiligheidsbril op. Als ze hun zonnecel klaar hadden ging het op de ‘bbq’ als afronding. Het was een echte ‘wedstrijd’ wie de beste zonnecel (met het hoogste rendement) had.

Na Zeewolde ging de truck naar Harderwijk waar hij de rest van de dag Slingerbosklassen aan boord kreeg.

Meer info: www.rug.nl/discovery

“Het moet wel donker zijn, wil je licht kunnen waarnemen”. De lightshow door Cor de Koning Gans vond plaats in een verduisterd lokaal. Lichtgevende letters kwamen terug op een scherm met behulp van gaatjes in papier. Later nog een keer als schaduw door een puntje op doorzichtig plastic. Om een dia te projecteren heb je niet altijd een scherm nodig: dat kan ook met een snel bewegende stok in de lucht. Een kaarsvlam geeft zelf geen schaduw als er licht doorheen valt. Een rode paprika is rood in rood licht, maar zwart in groen licht. En de groene paprika wordt juist zwart in rood licht. Een schaduw hoeft niet altijd grijs te zijn: met verschillende kleuren licht kan schaduw

ook een kleur hebben. Laserstralen zijn goed zichtbaar te maken met een rookmachine. Snel draaiende machines (een boormachine) of een snel trillend touw kun je ‘stil’ zetten met een snelflitsende lamp. Verschijnselen die allemaal te zien waren in deze lightshow.En ook Cor pakte snel zijn spullen in om in Harderwijk zijn verrassende show te gaan geven.

Wat deed de

onderbouw

in zeewolde??

Kelvin - sterfotograaf brugklas


Harderwijk

=+

Kijk voor een (proef)abonnement op www.exploremagazine.nl/abonnement

KOSMOS • NATUUR • TECHNIEK • PROEVEN & TESTEN • WAARNEMINGEN • SCIENCE & GADGETS

NIEUW SCIENCEMAGAZINE ABONNEMENT!EXPLORE | NEEM NU EEN

Maak je eigen wereld

Adv_explore_210x142,5_boef.indd 1 29-01-2008 15:41:49

- a d v e r t e n t i e -

Het spektakel in Harderwijk

Om precies 12.15 ging het bètafestival in Harderwijk los. Hier was een onderbouwprogramma waarvoor de klassen waren ingedeeld, en een bovenbouwprogramma waarop via de ELO was ingetekend.

Speeddaten Alle meiden van 3-havo waren ingedeeld bij het speeddaten, verzorgd door het VHTO. Later volgden de dames van 3-vwo. Speeddaten, wat moesten ze zich daar nu bij voorstellen? Ongeduldig, een beetje onzeker, stonden ze voor gymzaal 3 en natuurlijk vroegen ze aan de

eerste voorbijkomende docent(e) of deze wist met wie ze gingen daten………In de gymzaal was een opstelling in groepen, 6 tot 8 meisjes aan één tafel. In een korte presentatie kwamen vragen langs als: “waarom kies je wel of niet wiskunde?” Of: “hoe verhouden de prestaties zich van meisjes bij wiskunde tot die van jongens?”Ook kwam er een aantal cijfers langs met betrekking tot de profielkeuzes in het land. Dit was voor veel leerlingen nieuw en het gaf vooral ook stof tot nadenken. De voorzichtige conclusie na dit eerste gedeelte was dat meisjes net zo goed in staat zijn om bètavakken te kiezen als jongens en dat hun prestaties beslist niet minder zijn.

Vervolgens gingen we toch echt speeddaten. Elk groepje kreeg de gelegenheid om een kwartier lang (en dit vier keer) vragen te stellen aan een studente of een afgestudeerde van een technische studierichting (om precies te zijn informatica, technische bedrijfskunde, industrieel product ontwerpen, chemie, biomedische wetenschappen, wiskunde, technische geneeskunde). Het waren zonder uitzondering zeer geanimeerde gesprekken en 15 minuten bleek steeds weer te kort. Conclusie na twee lesuren, dit onderdeel van het Bètafestival mag volgend jaar zeker weer terugkomen!

Meer info: www.vhto.nl

RSG MAGAZINE - 12 | 2010


i n t e r v i e w

Interview met Annet Pouw en Riechard WeeningJullie zijn alletwee technatoren. Leg eens uit wat daarmee wordt bedoeld?Annet: Een technator is een coördinator van het Technasium. Dat houdt in het vormgeven van het Technasium op school. Zoals ervoor zorgen dat er genoeg Technasiumprojecten worden ingebracht. En het onderhouden van contacten met netwerken en bedrijven om zo opdrachten binnen te halen.Extern gericht dus, en dat doe jij vooral?Annet: Ja.Hoe ligt dat bij Riechard?Riechard: Ik ben laatst naar het Sint Jansdal gegaan en heb daar met iemand hoog in de organisatie wat problemen geanalyseerd, om te kijken of de school daarbij wat kan betekenen. We hebben daar een project uit gekozen en dat met elkaar uitgeschreven voor de eerste klas. En daarbij zorg ik er vooral voor dat het uitgevoerd kan worden door de O&O docenten. Ik ben ook sectievoorzitter van de O&O docenten.Nog een nieuwe kreet; O&O docent?Riechard: O&O staat voor onderzoek en ontwerpen. Ik zag dat eerst eigenlijk los, maar nu niet meer. Want als je iets wil ontwerpen dan moet je eerst goed uitzoeken wat je nu eigenlijk gaat doen. Waaraan het precies

moet voldoen, puur zoals een professional ook moet werken. En dat hele spel van oriëntatie, analyse, brainstormen, nadenken, en plan van eisen opstellen dat gaat allemaal vooraf aan het beginnen met het ontwerpen. Dus dat is vooral het onderzoekdeel.Moet je daarvoor als docent nog extra opgeleid worden?Annet: Ja, daarvoor volg je een zestal cursussen die speciaal door de Stichting Technasium worden georganiseerd. Je leert dan o.a. het opzetten van een Technasiumproject, het begeleiden van een project, het beoordelen, en het benaderen van opdrachtgevers.Riechard: En daar zitten ook weer onderdelen bij zoals conflictbeheersing, wanneer de samenwerking van een groepje leerlingen niet loopt. Want ze werken in het Technasium

steeds samen in groepjes van 3 of 4. En dan kan er een conflict komen want de ene doet niks en de andere alles, of de ene bedenkt alles en de andere heeft nauwelijks inbreng. Dan moet de docent de leerlingen handreikingen geven hoe ze dat zelf kunnen oplossen.Annet: Je moet ook er mee leren om te gaan dat leerlingen in hun eigen tempo werken, en dat ze zichzelf vragen moeten gaan stellen.

Je traint ze eerst in een manier van werken, maar als ze bezig zijn moet je het als een soort wedstrijd zien. En dan kan je ze niet steeds als het ware weer naar de kant halen om iets over te doen, maar dan moeten ze er echt voor gaan. Je moet een project als docent zo in elkaar zetten dat de leerlingen er zelfstandig mee aan de slag kunnen gaan, en de leerlingen uitdagen om zelf allerlei antwoorden op problemen te gaan geven. Uiteraard mag je ze helpen en bijsturen.Riechard: Als docent heb je de neiging de deskundige en de vraagbaak te zijn, en op iedere vraag meteen een antwoord te geven. Maar nu moet je meer coachend zijn. Dus op een vraag van “hoe werkt” dit, past als antwoord “hoe wil je dat gaan onderzoeken”.

We werken ook in een netwerk samen, wat heeft dat voor meerwaarde?Op allerlei manieren leren we van elkaar, bijvoorbeeld hoe je de organisatie het beste kunt opzetten. En we maken niet allemaal dezelfde projecten, en dan doe je weer inspiratie op als je die met elkaar bespreekt. En we treden ook als regio naar buiten, bijvoorbeeld als het gaat om het leggen van contacten met belangrijke partners.

Zijn we er straks echt klaar voor?Beslist. Want we hebben al een jaar gewerkt met de IDeeklas, onze docenten zijn straks officieel gecertificeerd en we hebben ervaring opgedaan met projecten volgens de Technasium-aanpak. We hebben allerlei lesbrieven gemaakt over de kennis en vaardigheden die van belang zijn. En we beschikken intussen over een netwerk van contacten met bedrijven en instellingen die als opdrachtgever willen optreden. Het verbouwen en inrichten van de Technasiumwerkplaats is van wat later zorg. De landelijke ervaring is dat je eerst maar een tijdje moet draaien in een wat minder fraaie omgeving zodat je precies weet wat je graag zou willen. Ondertussen kijken we natuurlijk overal in het land rond bij andere scholen zodat we straks iets heel moois en volgens de allerlaatste inzichten kunnen neerzetten.

interview TECHNATOREN


interview Rink OordHet verschil makenRink Oord is sinds januari afdelingsleider havo van de RSG.Rink woont in Harderwijk.Samen met Arine heeft hij twee dochters: Imke (2,5) en Geke (9mnd).Opleiding: lerarenopleiding scheikunde.

Wat heb je hiervoor gedaan?Ik heb gewerkt op het LWOO (Leerweg Ondersteunend Onderwijs); dat was te veel politieagent spelen en had te weinig vakinhoud voor mij. En wat invalbanen bij het laboratoriumonderwijs. Daarna ben ik als docent scheikunde en ANW (erg leuk vak trouwens) bij het CCNV gaan werken. Op een gegeven ogenblik kreeg ik het verzoek een nieuw kunstproject op te zetten, en dat is ‘kunstkweek’ geworden. Ik heb daar ook twee keer de kerstvoorstelling geregisseerd. Ik had voor mezelf gesteld dat na 6 jaar kunstkweek iemand anders het ook kon overnemen, en dat ik er mee kon stoppen. Dat heb ik ook gedaan, en het leeft nog steeds. Ik vind dat je je uiteindelijk onmisbaar moet maken, en dat je dan pas weet of je iets goeds hebt neergezet.Na de kunstkweek ben ik gaan werken met hoogbegaafde kinderen.Waarom vroegen ze zulke culturele dingen aan een chemicus?Ik heb altijd wel iets met podia gehad. Ik vind het leuk om muziek te maken. Ik heb cabaret en toneel geschreven en geregisseerd, en ik kan wel organiseren.Heb je al plannen?Hier wil ik eerst met heel veel mensen gesprekken voeren, meedraaien met klassen om me zo een beeld te vormen; plannen maken is nog even ver weg. Ik wil niet met een dubbele agenda mijn informatie verzamelen.Wat trekt je nu in deze functie aan?Ik had een goede baan en kon dat nog wel jaren blijven doen. Ik was er binnen gekomen als een jonge hond, maar ik had geen zin om daar door te groeien naar een leiding gevende plek. Die stap wilde ik buiten die school doen. Vlak voor de zomervakantie is onze jongste geboren en stond mijn hoofd verder nergens naar. Maar na de zomervakantie, na veel nadenken, ben ik eens rond gaan kijken. En in de eerste krant die ik toen open sloeg stond deze baan bij de RSG. Ideaal: in Harderwijk en geschikt voor iemand zoals ik met een gezin

met twee jonge kinderen. De Levant hoort er natuurlijk ook bij?Ja, ik kom daar ook vaak langs als ik met mijn fietsmaatje aan het rijden ben. ’s Zomers, ’s winters en ’s avonds ook. Ik heb geen historie op locatie Slingerbos. Dus het is voor mij gewoon één school en één groep mensen waarmee we deze afdeling gaan draaien.Is het niet raar om nu voor de concurrent te werken?Op zich vind ik dat wel een legitieme vraag. Ik zie het vooral als een keuze vanuit mijn eigen ontwikkeling. Ik ga nu opnieuw een relatie aan met een organisatie en ik ga daar brengen en halen. En zolang dat kan zit ik goed.De RSG profileert zich momenteel vooral op een aantal punten zoals tweetalig/internationalisering, sport en Technasium. Spreekt dat laatste jou als exact opgeleid iemand extra aan?Ja, ik vind dat wel erg mooi. Ik maak trouwens onderscheid in vakken waarbij zeg maar harde kennis een rol speelt en vakken waarbij sprake is van vaardigheden en gereedschappen die nodig zijn om de harde kennis te kraken. Bètavakken zijn vakken van harde kennis, zonder daarbij andere vakken te kort te doen. Maar wiskunde heb je eventueel nodig om de bètavakken te kraken. Dat vind ik wel mooi van de bètavakken. Ik vind ook de wetenschapsgeschiedenis en de filosofie van de natuurwetenschappen erg interessant. De grote lijnen in de wetenschap die leiden tot nu. Zoals mijn digitale agenda die ik kan laten communiceren met die van mijn collega’s. Niemand bedenkt meer dat daar zo veel wetenschap achter zit. Of een mobieltje met een full color touchscreen dat ook nog eens scherpere foto’s maakt dan een digitale camera van een paar jaar geleden. Dat is eigenlijk heel grappig, en er zit keiharde wetenschap achter. Maar ik ben ook iemand van de brug naar de toepassing, naar de zachtere kant.We gaan momenteel ook veel relaties aan als school met onze omgeving, zoals een ziekenhuis, bedrijven, of jonge innovatieve ondernemers. Vind je dat belangrijk voor een school om zo voeling te houden met ontwikkelingen?

Ondernemerschap hoort thuis bij het succesvol

vergaren van kennis. En dan hoort daar ook een netwerk van school bij om leerlingen te leren ondernemen. Want het gaat om kennis te vergaren, te leren, en over het voetlicht te brengen dus te ondernemen. Daar leiden we mensen voor op, en dat kan zijn plek vinden in het Technasium.Ben je eigenlijk meer een onderwijsmens of een organisator, en zul je het lesgeven gaan missen?Ik ben enorm geboeid door wat mensen beweegt en wat ze motiveert. Dat gebeurde o.a. in de klassensituatie of bij de begeleiding van leerlingen. En dat naar boven halen en stimuleren vind ik erg belangrijk. En dat kan ik als ook afdelingsleider doen. Met mijn team en zo indirect ook met de leerlingen. En als de docent als het ware staat de glanzen dan straalt dat af op zijn leerlingen. Alleen al het uitzoeken hoe ik dat voor elkaar kan krijgen is leuk.Maak de zin eens af: “ik vind dat we het goed doen als......”.In al mijn contacten met leerlingen heeft voor mij geteld dat als ik het verschil heb mogen betekenen dan heb ik een goed jaar gehad. Het verschil maken is voor mij een centraal gegeven, bijv. tussen gezien worden en niet gezien worden. Of te weten of jij er toe doet of daar onzeker over zijn. Ik vind het belangrijk als ik daar een bijdrage aan kan leveren, zowel voor collega’s als voor leerlingen. En soms kom je pas veel later er achter dat je voor iemand inderdaad het verschil hebt uitgemaakt.

i n t e r v i e w


DNA uit kiwi’sBij Ellen de Rijke kon je DNA uit kiwi’s isoleren.DNA isoleren uit cellen is de eerste stap in heel wat moleculair biologisch onderzoek. De genetische code lezen, genen opsporen, DNA van planten of bacteriën wijzigen,...: alles begint met een DNA-isolatie. Je kunt DNA isoleren uit bacteriën, maar net zo goed uit een doodgewone kiwi. Hoe doe je dit? Eerst maak je het weefsel en dus ook de cellen mechanisch stuk. Daarna breek je de membranen die rond de cel en rond de celkern zitten, af met behulp van een zeepoplossing. Zo kan het DNA uit de celkern vrijkomen. In die zeepoplossing zit ook zout. Dit zout is onder andere nodig om met de vrijgekomen eiwitten een complex te vormen. Zo kun je het DNA gemakkelijk van de eiwitten scheiden. De celfragmenten verwijder je door filtratie; het DNA blijft dan achter. Met ijskoude alcohol laat je het DNA neerslaan. Het bleek voor de leerlingen geen probleem dit ook echt voor elkaar te krijgen.

Sparen op verlichtingLampen produceren niet alleen licht, maar ook warmte. En dat kan veel slimmer en zuiniger. Dennis van Beek van Save Solutions liet zien hoe. Hij besprak verschillende soorten lampen die hij bij zich had met hun voor- en nadelen.

Led-lampen moeten eigenlijk eerst nog wat verder ontwikkeld worden voordat ze echt interessant zijn. Hij is trouwens met allerlei vernieuwende projecten op de Veluwe bezig, zoals een nieuw soort lantaarnpalen van hout. Ook heeft hij een lichtbesparingsplan voor RSG Slingerbos opgesteld.Meer info: www.savesolutions.nl

Kan het watt minder?Kan het allemaal slimmer en zuiniger? Met vrij simpele middelen kom je een heel eind. Louis Zandbergen (van de Hortus) besprak allerlei tips en trucs, waarbij het niet alleen over verlichting ging. Dus het kan zeker WATT minder! In de Hortus van Harderwijk zijn trouwens regelmatig tentoonstellingen over ‘groene’ onderwerpen.

Meer info: www.hortusharderwijk.nl

Spaghettitorens bouwenConstructies moeten stevig zijn. Maar ook weer niet al te zwaar. Probeer maar eens een toren van spaghetti te bouwen die een aantal keren zijn eigen gewicht kan dragen! Twee brugklassen gingen er onder leiding van René Meijnders mee aan de slag. Een complicatie daarbij was dat het grondvlak en de top een

regelmatige vijfhoek (een pentagon) moeten zijn. Het beste resultaat was een toren die het pas begaf bij 15x zijn eigen gewicht. Enkele leerlingen van 4havo deden buiten mededinging mee en kwamen op 17x. In projecttijd zullen ook de andere brugklassen proberen nog betere torens te bouwen. Overigens is er een (internationale) competitie in het bouwen van spaghettibruggen waarbij het zeer serieus en fanatiek toegaat.

BèTA PROGRAMMA onderbouw

* fotografie KELVIN


BèTA PROGRAMMA onderbouw

Meet je inspanningWat gebeurt er allemaal als je je even flink inspant? Je temperatuur wordt hoger, je ademhaling gaat sneller, je stoot meer koolstofdioxide uit, en je hart werkt harder. Sara Bernard gaf er een workshop over. Daarbij werden onze nieuwe meetsensoren en labquests ingezet.

Je eigen website?Zelf een website bouwen, hoe doe je dat? Nick van Slooten gaf instructie. De verrassing kwam vooral als je na wat regels programmeren een gekleurde achtergrond bleek te krijgen. Maar om echt een compleet resultaat te krijgen was deze workshop te kort. We zullen eens kijken of hij nog uitgebreider gegeven kan worden. Overigens heeft Nick (oud leerling van RSG Levant) intussen een eigen bedrijfje, en heeft hij de sites van IVY gebouwd. Ook de nieuwe site alleen over het bètafestival is van zijn hand.Meer info: www.nicorp.nl

Nuttige normenWaarom past het toch zo vaak niet en heb je weer een verloopplug of een extra stekkertje nodig? Is dat nou dom of doen ze het expres? Kun je met dat gedoe misschien zelfs je brood verdienen? Josien Paap heeft bij het normeninstituut gewerkt (ze is nu scheikundedocent op RSG Slingerbos); ze kon er dus veel over vertellen inclusief hilarische voorbeelden.

Een kleurige showSoms lijkt chemie wel hocus pocus. De ene stof wordt weer de andere, en de andere wordt de ene,… en ga zo maar door. En als intussen de kleuren ook nog eens veranderen is er helemaal geen touw meer aan vast te knopen. De sectie scheikunde gaf alvast een voorproefje van wat je bij dat vak kunt verwachten.


Materialen:

1 lege PET-Coca-Cola-fles 1,5 Liter met dop. Dus van het merk Coca-Cola anders past het niet.1 lege groene 7-UP-fles 1,5 liter. Geen andere flessen nemen want die zijn dunner en zijn NIET sterk genoeg.4 stukken plastic om vleugels van te maken. Bijvoorbeeld de bodem van nasibakjes. Of plastic tabbladen.1 fietsventiel + het deel dat aan de binnenband zit waar het ventiel in moet.1 rubberstop of kurk of plastic nepkurk van een wijnfles.1 rol breed plakband (bijvoorbeeld dat bruine waar je ook dozen mee dichtplakt) of doorzichtig plakband.

Tools:

1 ijzerzaag (je) 1 schaar1 permanentmarker1 rolmaat1 fietspomp1 portie geduld

Werkwijze:

De flessen op elkaar maken.De punt van de raket maken we van de Coca-Cola-fles. Zaag van de Coca-Cola-fles de bovenkant af. Zaag/knip net boven het etiket.Schuif hem op de dichte kant van de 7-UP fles. Druk hem zo hard mogelijk aan. Rol je raket over tafel. Is hij wel recht? Of is het een banaan. Als hij niet recht is moet je hem “bijduwen”. Weer rollen. Hij moet echt heel

recht zijn en als je hem over de grond rolt mag hij niet hobbelen als je naar de uiteinden kijkt. Dit uitrichten van de raket kan best 10 minuten duren. Als je geen rechte raket hebt, vliegt hij voor geen meter. Als ie recht is doe je er plakband om (2 rondjes). Zorg ervoor dat je zo min mogelijk ribbels in het plakband krijgt. Draai de dop op de punt.

Nu de vleugelsOp de volgende bladzijde staat een vleugel op ware grootte. Knip hem uit en gebruik deze als mal. Knip de lipjes in tot de gebogen lijn. Vouw de lipjes om en om. Voordat je de vleugels op de raket gaat plakken moet je eerst aftekenen waar ze moeten komen. Zet met de stift een lijn op de 2 felsnaden die je op de fles kunt zien als je goed kijkt. Hier komen 2 vleugels op. Nu nog 2 strepen zetten tussen de lijnen voor de overgebleven vleugels

WATERRAKETTEKETET

werkbeschrijving:


Dit wordt even meten! De lijn moet natuurlijk precies tussen de 2 andere lijnen in komen. Als de 4 strepen staan kun je gaan plakken. Zorg dat de vorm van de vleugel goed aansluit bij de vorm van de fles. Dus even heen en weer schuiven van voor naar achter. Je voelt wel als de vorm past. Druk de vleugel op de lijn en laat iemand anders de reep plakband aanbrengen! Aan elke kant een reep. Zorg dat de vleugels allemaal even ver naar voren op de fles zitten.

Nu de rubberstopBoor met een ijzerboor van 7 of 8 mm helemaal

door de rubber stop of door de kurk. Knip het ventiel uit de fietsband; knip niet helemaal strak langs het ijzer, maar laat rondom 2 mm zwart rubber van de band zitten. Druk nu het ventiel dat je hebt uitgeknipt door de stop. Draai nu de andere onderdelen van het ventiel erin. Klaar.

Nu lancerenMaak een lanceerplatform onder een hoek van 45 graden. Maak er een gleuf in voor de vleugel. Vul de fles met 0,5 liter water. Gebruik een trechter; het water loopt anders

over je plakband! Droog de binnenkant van de vulopening voordat je de stop er heel stevig in duwt. Leg de raket stabiel op het platform. Sluit de fietspomp aan. Bij het pompen mag de raket niet bewegen. Zorg dat er niemand voor de raket staat. Pomp met regelmatige slagen. Ready for lift off !!!!!

©4ever *PRA physicsisfungroup* Y2K10

WATERRAKETTEKETET


FREEZING PHYSICS


MEER DAN IJSKOUD !


M=WMeten = weten en daarvoor is lokaal 28 volkomen verbouwd. Op 14 januari is het heropend. De leverancier van laboratoriummaterialen, Eurofysica, nam allerlei experimenten mee waar je zo mee aan de slag kon gaan. Anne Topma van Eurofysica leidde deze ‘wetenschappelijke apenkooi’. De RSG heeft intussen ook heel wat van deze materialen aangeschaft en ze zullen bij natuurkunde, scheikunde, biologie, ANW en NLT worden ingezet. Maar ze zijn natuurlijk ook beschikbaar voor profielwerkstukken. Meer info: www.eurofysica.nl of www.vernier.com

Maak je eigen kaasLucia Meerman maakte kaas met de leerlingen. Eerst gaf zij voorlichting over eten en deed daarbij wat proefjes. Daarna ging de klas aan de slag. Er waren drie onderdelen: kaas maken en op toastjes smeren en dat weer uit-

delen in de klas. Geurproeven: je moest dan ruiken wat er in een koffie zakje zat. En tot slot de pH-waarden meten (dat doen de 3h en 3v klassen met scheikunde). Hierbij wordt gekeken hoe zuur of basisch het is.Eigenlijk was het verrassend dat je zelf vlot kaas voor elkaar kunt krijgen. Het was nog wel piepjonge kaas, dus de smaak moest vooral van wat peper komen, maar het smaakte nu al heel behoorlijk.

Mobiel metenMet gps kun je zien waar je bent. Maar ook hoe hard je gaat en waar je geweest bent. We hebben nieuwe meetspullen waarmee dat mooi kan (labquests met gps-sensoren). Chris Wiffen legde het uit en liet je er mee werken. Combineer je het met ‘Google maps’ dan wordt het helemaal verrassend. Maar met deze

draagbare minicomputers is nog veel meer te doen.Zo gingen de leerlingen meten hoe warm je hand is, of de temperatuur op verschillende dieptes in de sneeuw, en noem maar op! Het was een leuk gezicht dat overal in en rond school leerlingen rondliepen met deze draagbare labquests waarmee ze bijvoorbeeld de luchtvochtigheid in school aan het meten waren,

Programmeer een robotWe beschikken over 10 mindstorm robots die je kunt programmeren om van alles te doen. Zoals laten reageren op geluid, of na een botsing om te laten draaien. Heinny Jansen legde het allemaal uit. En na een tijdje moest je op de gang uitkijken waar je liep omdat er allerlei robots rondscharrelden.

METEN=WETEN onderbouw

* fotografie KELVIN


Snelle analysesAls je met verwondingen naar het ziekenhuis wordt gebracht zijn er vaak snelle onderzoeken nodig. Van de snelheid waarmee de gegevens beschikbaar komen kunnen levens afhangen. In zijn lezing ‘Dit bloed heeft spoed’ vertelde Chris Welker hoe dat in het St. Jansdal wordt gedaan.

BasiselektronicaHet lijkt moeilijk, maar het is het niet. Met simpele elektronische componenten als weerstanden, LED-jes, transistoren en diodes kun je allerlei schakelingen maken die het nog doen ook. Jan Leijsink gaf zo’n concrete basiscursus elektronica. Het bouwen van een alarminstallatie die je bijvoorbeeld ook op je (brom)fiets kunt monteren bleek een vrij simpele klus. Het hoge gesnerp maakte je helemaal gek.Op youtube staat ook een instructiefilm van Jan Leisink: www.youtube.com/watch?v=4sgj8CeFlJs

Het heelalWe weten steeds meer over het heelal; maar ook een heleboel nog niet. Jan Pauw van Astra Alteria, vertelde hoe het zit met sterren, planeten, de melkweg en afstanden die daarbij spelen.Meer info: www.astraalteria.nl

Wat doen waterschappen?Waterschappen doen uiterst belangrijk werk. Zoals er voor zorgen dat de grond niet te nat wordt (dan kan alles verrotten) of te droog (dan sterft er van alles af). En ze hebben de zorg voor dijken. Als school hebben we met twee verschillende te maken: Zeewolde met het Waterschap Zuiderzeeland, en Harderwijk met het Waterschap Veluwe. Beide waren uitgenodigd.Het waterschap Zuiderzeeland liet zien hoe dijken in elkaar zitten en deed een “dijk van een practicum”. Ook de Veluwe heeft een eigen waterschap. Zij legden uit waar hun werk allemaal over gaat. De visstand in water is ook erg belangrijk. Dat

kun je regelen met zogenaamde vistrappen. Er werd verder gekeken naar de kwaliteit van het water in onze omgeving. Met beide organisaties zullen we nog meer gaan samenwerken om echt onderzoek te gaan doen.

Meer info: www.veluwe.nl en www.zuiderzeeland.nl

Nederland beweegtRijkswaterstaat is verantwoordelijk over waterwegen en verkeerswegen in Nederland. Of te wel hoe houden we Nederland varend en rijdend. En dat het liefste zonder schade aan het milieu. En wat moet je doen als het strooizout op is? Hoe zou je de files kunnen bestrijden? Kunnen we beter allemaal 80 km per uur gaan rijden? In de presentatie door Joan Staeb kwam veel aan bod over het brede werkterrein en de hobbels die daarbij genomen moeten worden.Meer info: www.rijkswaterstaat.nl

ANALYSE onderbouw


Logistiekeproblemen

Bakker Logistiek (Zeewolde) is een grote internationale transporteur. Met 10 vestigin-gen, meer dan 750 medewerkers, en meer dan 400 voertuigen. Een groot probleem is er voor te zorgen dat je goed weet wie waar is, of alles nog goed gaat, of er geen vertragingen zijn, enz.Maar ook moet je ervoor zorgen dat alles goed is gelabeld, en niet kan bederven. Kortom elke dag enorme staaltjes logistiek. De nieuwste boordcomputers in de trucks zijn daarbij belangrijke hulpmiddelen. Je kunt in Zeewolde zien als in Frankrijk een deur van de truck open staat. Barry Vermeulen en Pieter Buikstra maakten duidelijk hoe dit allemaal werkt.Meer info: www.bakker-logistiek.nl

Fijn stof is niet fijnDe aanwezigheid van fijn stof in de lucht wordt steeds meer als een serieus probleem gezien. Door nieuwe Europese wetgeving mogen bepaalde projecten niet meer uitgevoerd worden, zoals uitbreiding van (snel)wegen of nieuwe woonwijken. Roetfilters voor dieselmotoren zijn tegenwoordig verplicht en sommige binnensteden worden voor diesels afgesloten. Maar hoe serieus is het nu eigenlijk? Is het slecht voor je longen, warmt de aarde ervan op of koelt hij juist af? Stefan van Ekeren vertelde hier van alles over. Bij een

klein experiment met drie auto’s bleek de oude Mercedes diesel terreinwagen (zonder roetfilter) van mevrouw Pouw recordhouder viezigheid te zijn. De RSG doet trouwens mee aan het GLOBE programma waarbij we ook metingen doen aan fijn stof. De resultaten worden wereldwijd verzameld en met elkaar in verband gebracht.

De ICT- sector was goed vertegenwoordigd op het bètafestival.Even wat interessante getallen. Wist je dat er per 5 minuten (!!) 69400 songs illegaal worden gedownload? Of dat er nu al 200 miljoen mensen op Myspace een account hebben? In december 1992 kwam het eerste sms’je, en vandaag de dag zijn er per seconde (!!) 210 miljoen bellers.

Nederland in de ICT-wereld van 2015Alcatel-Lucent is een internationaal opererend bedrijf in de ICT-sector. Daarbij worden voortdurend de allernieuwste vindingen toegepast. Zoals applicaties voor de I-pod. Coert de Boer schetste wat de ontwikkelingen op ICT-gebied wereldwijd (en in Nederland) zullen worden en wat voor mogelijkheden er zijn om bij een dergelijke multinational te werken.

Meer info: www.alcatel-lucent.com

BOVENBOUW


BOVENBOUWGetronics ICT is “toch” overal was de presentatie van Sander van der Blij van Getronics. Hij liet de deelnemers eens kritisch nadenken of we nog wel zonder ICT kunnen. En welke richting het ondertussen “gewoon” op gaat. Het bedrijf waarvoor hij werkt, Getronics Consulting, is een onderdeel van KPN. Met een wereldwijde omzet van 2,2 miljard euro in 2008 en circa 14.000 medewerkers per 2009 is Getronics de grootste ICT-dienstverlener in de grootzakelijke markt van de Benelux en een toonaangevende speler wereldwijd. Getronics realiseert succesvol ingewikkelde ICT projecten en programma’s voor haar klanten. Het wordt door de markt erkend als een van de leidende partijen op het terrein van standaarden en ‘best practices’. Meer info: www.getronics.com

Wie doet wat bij een groot ICT bedrijf?Binnen een ICT-bedrijf zijn er allerlei verschillende functies. Denk bijvoorbeeld aan functioneel ontwerper, programmeur, consultant, tester, verkoper. Marcel

Schonewille van Ultimo liet zien hoe zo’n bedrijf in elkaar zit, en gaf een toelichting per functie. Ultimo Software Solutions bv is leverancier van informatiesystemen voor het bedrijfsleven en de overheid. Ultimo levert zowel onderhoudsmanagementsystemen als een facilitair management informatiesysteem. Ziekenhuizen zijn ook belangrijke klanten. De ontwikkeling en support van deze producten vindt in eigen beheer plaats. Ze zijn een succesvol bedrijf met meer dan 650 klanten in diverse branches en landen.Meer info: www.ultimo.net

Aardgas en de toekomstMarietta de Rooij heeft namens Gasunie een presentatie gegeven over het nut en de toekomst van aardgas. In een vrolijke striptekening konden scholieren zien hoe de chemische energie van aardgas werd omgezet in elektriciteit. Daardoor ging in een woonwijk het licht aan, terwijl het milieu geen last had van zure regen. Aardgas is namelijk de schoonste fossiele brandstof die er is. Er werd

ook verteld dat de productie van aardgas de komende jaren zal afnemen, terwijl de vraag juist toeneemt. Daarom is er meer gas nodig uit bijvoorbeeld Noorwegen, Rusland, Afrika en het Midden-Oosten. Gasunie speelt een centrale rol in het transporteren van al deze gasstromen. Mede door de strategische ligging en de betrouwbaarheid vormt haar netwerk het hart van wat de ‘gasrotonde’ van Noordwest-Europa wordt genoemd. Ook werd uitgelegd waarom we in de toekomst nog steeds aardgas nodig hebben. Als we zon- en windenergie gaan gebruiken zal er niet altijd genoeg energie zijn. Immers soms schijnt de zon namelijk minder fel of waait het niet. Met aardgas kunnen we dan toch zorgen dat er genoeg elektriciteit is. Tot slot konden de leerlingen zelf een modelautootje laten rijden met een futuristische techniek. In het autootje zat een brandstofcel waar elektriciteit werd opgewekt door water te maken uit waterstof en zuurstof. Het was een hele uitdaging maar uiteindelijk konden de leerlingen alle autootjes laten rijden.

We p r o m o t e I C T

‘ J o n g e o n d e r z o e k e r ’

* fotografie KELVIN


Darwin en de Beagle expeditie. In de 19e eeuw was de expeditie van het schip de Beagle met aan boord o.a. Charles Darwin de belangrijkste reis aller tijden. Tijdens deze reis over de wereld deed Charles Darwin allerlei onderzoek naar levende en fossiele organismen. Hij verzamelde ondertussen van alles: insecten, vissen, fossielen, en ga zo maar door. Gaandeweg ontwikkelde hij het inzicht voor zijn later geformuleerde evolutietheorie. Deze expeditie wordt momenteel over gedaan met de Clipper Stad Amsterdam, met aan boord wetenschappers en kunstenaars. Met als doel na te gaan hoe de wereld intussen veranderd is t.o.v. wat Darwin waarnam. Deze reis is steeds op televisie te volgen (VPRO, zondagavond). Jim Hoijer, ex leerling van de RSG, heeft een deel van deze reis aan boord meegemaakt. Hij had samen met Bob van der Meij een prijs gewonnen voor het beste profielwerkstuk, en won later ook nog een keer dit verblijf aan boord. Bob heeft zich erg verdiept in Darwin. In een duopresentatie gingen ze in op de ontdekkingen en betekenis van Darwin, en het verblijf van Jim aan boord van het zeilschip. Ze toonden daarbij nog niet uitgezonden filmmateriaal. Meer info: http://beagle.vpro.nl Een complete fabriek van 60 miljoen kilo in één stuk vervoeren? Dockwise is een Nederlands bedrijf dat enorm grote en zware voorwerpen over water verplaatst. Het bedrijf opereert wereldwijd en

heeft de grootste vloot van dit soort speciale boten. Zij bezitten namelijk 20 van de 25 op de wereld. Het speciale van deze boten is dat ze zichzelf een stuk kunnen laten zinken. Ze zinken het middelste stuk van de boot onder water zodat ze onder hun vracht kunnen varen. Vervolgens komen ze weer geheel boven water. Op deze manier laden en lossen ze de grote vrachten op hun boot. Ze vervoeren hijskranen voor havens, tot zelfs completen booreilanden.Tijdens deze workshop door Maris Paap kwam je alles te weten over wat erbij komt kijken om deze uitzonderlijke ladingen te kunnen vervoeren. En wat de uitdagingen zullen zijn in de toekomst. Dockwise is vaak te zien op tv. Ze zijn o.a. te zien op Discovery in de programma’s ‘How They Do It’ en ‘X Machines’.Meer info: www.dockwise.com

Zijn blauw en groen te combineren?Aequator Groen & Ruimte brengt bodemkunde in de praktijk. Het is een onafhankelijk adviesbureau voor het landelijk gebied, actief op het gebied van bodem, water, natuur en gebiedsontwikkeling. Hoe kunnen soms tegenstrijdige belangen van overheden, bewoners en ondernemers in een landelijk gebied toch op elkaar worden afgestemd? Zijn blauw en groen goed te combineren? Karin Blok doet dat soort werk als adviseur van Aequator Groen & Ruimte. Haar presentatie bestond uit twee delen. In het eerste gedeelte vertelde zij kort iets over haar eigen achtergrond:

haar studiekeuze, de inhoud van de studie en haar beroepskeuze. Verder werd ingegaan op het werk van Aequator Groen & Ruimte, met een voorbeeldproject uit de buurt, en een voorbeeld van een project waaraan zij zelf heeft meegewerkt. In het tweede gedeelte gaf Karin Blok een minicollege ‘ inleiding in de bodemkunde’ waarbij een aantal basiszaken uit de bodemkunde werden uitgelegd.Meer info: www.aequator.nl

Interactieve media projecten Het ontwerpen van computergames, simulaties, filmtrucages, of allerlei speciale effecten, zijn allemaal een combinatie van kunst en bèta. Arne Boon nam je mee op tour door de wereld van kunst, media & technologie met voorbeelden en demonstraties van interactieve media projecten. Op de faculteit Kunst, Media & Technologie van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) bruist het van nieuwe ideeën en toepassingen die de technologieën van vandaag en morgen in een nieuw daglicht stellen. Arne Boon is vierdejaars student Interaction Design en doet de European Master of Multimedia and Arts. Je kunt een indruk van zijn werk krijgen door op zijn site te kijken op: www.arneboon.nlMeer info: www.hku.nl

DARWIN-BEAGLE


HIGHSPEED

19

high speed Bij Amanda Hagenbeek was een demonstratie van de high speed camera. Dit is een camera die wel 400 beelden per seconde maakt waardoor je bepaalde gebeurtenissen later langzaam kan afspelen en alle details kan zien. Thomas liet zich in zijn gezicht slaan waardoor zijn gezicht spectaculair vervormde. Verder hebben we gefilmd hoe een grote liniaal op de buik van Thomas kapot geslagen werd, en hoe iemand op zijn wang geslagen werd met water in zijn mond. Verbazingwekkend was het om te zien hoe je huid van vorm verandert wanneer je geslagen wordt, en vervolgens weer geheel in zijn oude vorm terugkomt. Dit gebeurt met zo’n hoge snelheid dat we het ‘normaal’ met het blote oog niet kunnen zien.

De medische sector.Het ziekenhuis St. Jansdal is een middelgroot ziekenhuis in Harderwijk waar 1600 medewerkers en 100 medisch specialisten zich inzetten om optimale en professionele zorg te bieden aan de inwoners van de Noordwest Veluwe en een deel van Flevoland. Op het klinisch chemisch laboratorium (KCL) wordt standaard onderzoek verricht naar de aan- of afwezigheid dan wel de concentratie van stoffen in bloed, urine en ontlasting. Bijzonder voor een regionaal ziekenhuis is, dat er ook wetenschappelijk onderzoek op het KCL wordt

gedaan.Het effect van veel medicijnen is erg persoonsgebonden. Dit komt gedeeltelijk door erfelijke factoren (DNA). In het St. Jansdal Ziekenhuis wordt DNA getest om de snelheid van medicijnafbraak te voorspellen. Harriët Loovers doet daaraan onderzoek.

“Mijn kind drinkt niet” zeggen ouders wel eens wanneer het ziekenhuis belt dat hij/zij half in coma is binnen gebracht. Ada Molendijk van het klinisch farmaceutisch en toxicologisch laboratorium, van het St. Jansdal maakte duidelijk dat ze daar er precies achter kunnen komen. Niet alleen hoe hoog het alcoholpercentage is, maar ook om welke soort alcohol het gaat. Het aantonen van het gebruik van een party-drug als GHB (gamma-hydroxy-boterzuur) of iets anders is ook geen punt. Ada Molendijk gaf daarbij aandacht aan de verschillende technieken die op een dergelijk ziekenhuislab worden ingezet.

ECG en hartinfarctHet hart is een orgaan dat zichzelf elektrisch activeert. Deze elektrische activatie verloopt zeer gecoördineerd. De precieze elektrische activatievolgorde bepaalt de samentrekkingsvolgorde van het hart en zorgt ervoor dat het hart optimaal pompt. Deze elektrische activatie is aan de buitenkant af

te lezen op een elektrocardiogram, oftewel een ECG.Bij een hartinfarct ontstaan vaak hartritmestoornissen en een hartstilstand. Reanimatie is noodzakelijk, omdat het hart het bloed niet meer rond pompt. Tijdens ritmestoornissen heerst er totale chaotische elektrische activatie in het hart, waardoor de pompfunctie is verstoord. Ook de chaotische activatie tijdens ritmestoornissen is op een ECG af te lezen.In een workshop kon je kennis maken met de elektrische activatie in het hart. Daarnaast werd een demonstratie gegeven hoe dit eruit ziet op het ECG, zowel in gezonde toestand als tijdens ritmestoornissen. De presentatie werd verzorgd door Sanne de Jong. Zij werkt op de afdeling Medische Fysiologie binnen het UMC Utrecht. Verschillende onderzoekslijnen houden zich bezig met de eiwitten in het hart tot aan de functie van het hart in een organisme. Hierbij staan hartritmestoornissen centraal, zowel de mechanismen van de ritmestoornissen als mogelijke therapieën. Met verschillende technieken (o.a. biochemisch, elektrofysiologisch en moleculair biologisch) wordt de normale functie van het hart vergeleken met de pathofysiologie van het hart.


BOUWWERELDIn de bouwwereld spelen ook allerlei bèta-achtige activiteiten. Daarom ook voor deze sector aandacht op het bètafestival.Bij bouwen en verbouwen kun je niet zonder architecten. Maar hoe krijgt die alle wensen vertaald in een goed gebouw? En wat is goed in dit verband. Goedkoop, energiezuinig, mooi passend in het landschap, opgetrokken uit duurzame materialen?Anton Klaassen is een zelfstandig werkend architect die voortdurend met dit soort vragen te maken krijgt. En met een heleboel regels en instanties. Hij liet zien hoe een architect te werk gaat en hoe hij uiteindelijk tot verschillende oplossingen komt. En als een architect pech heeft wordt een project toch weer plotseling afgeblazen waardoor al zijn werk voor niets is geweest.Meer info: www.an-dre.nl

Hoe organiseer je een bouwbedrijf?De bouw is een bedrijfstak die altijd in beweging is en het is veel meer dan stenen stapelen!In 1947 richtte Hans van Norel sr. een aannemersbedrijf op. Zijn zoon Jan van Norel zag kansen in de markt en bouwde het bedrijf uit tot een respectabele bouwonderneming die nadrukkelijker op de kaart kwam te staan. Sinds 2000 heeft Hans van Norel jr., de derde generatie dus, de algehele leiding. Anno 2009 is de Van Norel Bouwgroep een mede spelbepaler is de bouwwereld van Oost en Midden Nederland. Van Norel Bouwgroep richt zich op het ontwikkelen, uitvoeren, beheren en onderhouden van bouwprojecten op het gebied van wonen, zorg, werken, recreëren en industrie. De markt wordt over de gehele breedte bediend van grootschalige utiliteit en projecten met een multifunctioneel karakter tot de particuliere klant voor nieuwbouw,

verbouw of onderhoud. De algemeen directeur, Hans van Norel, liet in een presentatie zien hoe zijn bedrijf werkt, wat voor functies er zijn, en wat de ontwikkelingen zijn. Hij was blij verrast toen op een gegeven ogenblik zijn gehoor uitsluitend uit meisjes bleek te bestaan.Het informatiemateriaal over functies in de bouw dat tijdens de workshop is uitgereikt is ook beschikbaar bij onze decanen.Meer info: www.vannorel.nl

Timmer aan ‘n beter klimaat, gebruik HOUT Olav Pouw, van het “Centrum Hout” ging in zijn presentatie kort in op de werkzaamheden van het Centrum Hout. Hout blijft beslist milieuvriendelijke bouwmateriaal.De mogelijke vermindering van de CO2 uitstoot bij het gebruik van hout als gevolg van uitstootbesparing, CO2-storage, CO2 sinking en substitutie kwamen aan bod. Evenals andere milieuvoordelen volgens de LCA- en ‘cradle to cradle’ benadering. Aan het einde kon je diverse dingen meenemen, zoals pennen, kwartet, een poppetje, boekjes.Meer info: www.centrum-hout.nl

Freezing Physics, de meer-dan-ijskoude natuurkundige roadshow De studenten van stichting Rino (Universiteit van Leiden) bezoeken al ruim 10 jaar middelbare scholen en (wetenschaps)festivals in binnen- en buitenland met de spectaculaire show Freezing Physics. In deze show wordt vloeibaar stikstof (met een temperatuur van 196 graden onder nul) gebruikt om te laten zien wat voor interessante natuurkundige verschijnselen er plaatsvinden bij zulke lage temperaturen. Stikstof krijg je vloeibaar door steeds te koelen en onder hoge druk samen te persen.

Wanneer stikstof vloeibaar wordt gemaakt daalt de temperatuur een 200 graden Celsius en wordt het volume ongeveer 700 keer kleiner.Er werden leuke dingen mee gedemonstreerd zoals deze vloeibare stikstof over je hand gieten, kleine ontploffingen en stikstof over de grond heen gooien. Wanneer je stikstof over de grond heen gooit, verandert het in kleine druppeltjes. Deze druppeltjes racen gedurende een paar minuten als mieren over de grond. Als je een kleine hoeveelheid stikstof in een gesloten flesje stopt, gaat de druk omhoog naarmate de stikstof warmer wordt. Op een gegeven moment is de druk zo groot geworden dat het flesje uit elkaar springt, of in ons geval de kurk met een knal hard tegen het plafond aan vliegt.Een vloeistof van ca. -200 graden Celsius over je hand, klinkt koud, maar om eerlijk te zijn merk je er bijna niks van. Door het grote verschil in temperatuur ontstaat er een dun laagje gas tussen je hand en de vloeistof; dit laagje beschermt je huid tegen ‘brandblaren’. Een ander experiment was een ballon opblazen en deze in een bakje met vloeibare stikstof duwen. ‘Boem’? Nee, de ballon ging niet stuk, hij ging krimpen! De lucht in de ballon wordt door de stikstof ook vloeibaar! Hierdoor gaat de lucht kleiner worden, want bij natuurkunde leer je dat een vloeistof een kleiner volume nodig heeft dan een gas. Maar hoe krijg je dan weer de ‘normale’ ballon terug? Door op de ballon te blazen met je adem. En na een behoorlijk lange tijd hem je weer de ‘oude’ ballon terug!Het was een leuke, spectaculaire show. Iedereen die er ooit de kans voor krijgt, zou er zeker heen moeten gaan.

Meer info: www.stichtingrino.nl

21

RobotsRobots nemen steeds meer taken over. Je kunt ze het gras laten maaien, je zwembad laten schoonhouden, of er bommen mee onschadelijk maken. En robotbutlers heb je tegenwoordig ook. Johan Korten van de Hogeschool Windesheim (waar een studie in robotica mogelijk is) ging enkele verschillende robots demonstreren. Johan Korten werkt zeer veel met robots, en zijn leukste/favoriete robot is wel PARO. Dat is een Japanse robot.

Een zeehond. Als je hem aandacht geeft, geeft hij met een geluid aan dat hij het fijn vindt! Wikipedia zegt er het volgende over: Paro is een therapeutische robot. Het is een baby zadelrob, bedoeld om een kalmerend effect te hebben en emotionele reacties te ontlokken aan patiënten in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Het gebruik is vergelijkbaar met therapie m.b.v. dieren, maar zonder de negatieve aspecten. De robot heeft tactiele sensoren en reageert op aanrakingen door het bewegen van de staart en het openen en sluiten van de ogen. Tevens reageert het op geluiden en kan het stemmen herkennen. Het kan emoties tonen zoals verbazing, blijdschap en boosheid. Het produceert klanken die lijken op een echte baby zeehond en (in tegenstelling tot een echte baby zeehond) is actief tijdens de dag en slaapt ‘s nachts. Paro wordt inmiddels ook in Nederlandse verzorgingshuizen gebruikt als gezelschap voor dementerende ouderen en zieke kinderen.

Bacteriën in het alledaagse leven.Bacteriën zitten overal. Soms zijn ze schadelijk,

de andere keer weer helemaal niet. Misschien kun je ze wel slim voor van alles benutten. Paul Bodelier verricht onderzoek aan bacteriën en verzorgde daarover een presentatie. Hij is verbonden aan het NIOO. Dit Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) doet ecologisch onderzoek in de zee, op het land en in het zoete water. Daarbij onderzoeken ze hoe levende wezens omgaan met elkaar en met hun omgeving. Hiervoor bestuderen ze de natuur in al haar facetten: van het DNA van bacteriën tot

de biodiversiteit van ecosystemen.Deze hoogwaardige ecologische kennis kan de maatschappij helpen om haar problemen op het gebied van natuur en milieu op te lossenen beslissingen te nemen over de manier waarop we de aarde leefbaar kunnen houden.Het NIOO-KNAW is het grootste onder-zoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Meer info: www.nioo.knaw.nl

RSG MAGAZINE - 12 | 2010

BOVENBOUW

De Fusion Road Show ging over fusie-

energieDe Road Show begon met een introductie van het energieprobleem. Vervolgens werd kernfusie geïntroduceerd als één van de mogelijke toekomstige energieopties. Fusie is het proces dat de zon en de sterren van energie voorziet. Bij fusie smelten twee lichte atomen samen tot een zwaarder atoom, waarbij veel energie vrijkomt. Sinds de 50er jaren wordt er internationaal onderzoek gedaan om fusie als energiebron te ontwikkelen. Fusie maakt geen broeikasgassen, en is inherent veilig. Omdat fusie geen kettingreactie is, kan de reactie niet uit de hand lopen. Het eenvoudig stoppen van de brandstoftoevoer is genoeg om de reactie snel te stoppen. De brandstoffen, deuterium en lithium, zijn beide goed verdeeld over de wereld, en in voldoende mate aanwezig voor duizenden jaren energievoorziening. Fusie produceert geen broeikasgassen. Het fusieproces zelf produceert alleen helium, een onschadelijk

gas.Als onderdeel van de show werd er een kunstmatig plasmaatje gemaakt. Ook kwam het grootschalige onderzoeksproject ITER aan bod. Dat is een grootschalig internationaal wetenschappelijk en technologisch project, waarin meer dan de helft van de wereldbevolking is vertegenwoordigd. Doel is het aantonen van de wetenschappelijke en technische haalbaarheid van kernfusie als schone, veilige en onuitputtelijke energiebron. In juni 2005 is, na langdurig overleg op het hoogste politieke niveau, besloten om ITER in het Zuid-Franse Cadarache te bouwen.ITER moet aantonen dat het mogelijk is om langdurig energie op te wekken met kernfusie, en is daarom ontworpen om gedurende 10 minuten zo’n 500 Megawatt op te wekken, tien maal meer dan wordt gebruikt voor het in stand houden van het hete fusieplasma. In 2018 moet ITER operationeel zijn.

Meer info: www.fusie-energie.nl


Andere activiteitenJan van den Berg (Johnny Mountain voor zijn vrienden) presenteerde vier keer een (niet al te moeilijke) wetenschapsquiz in gymzaal 1. De vragen bleken haast wat te makkelijk. De volgende keer worden ze dus beslist pittiger!In gymzaal 1 waren ook enkele stands ingericht waar je een kijkje kon nemen en allerlei vragen

kon stellen. Zoals bij het Ziekenhuis St. Jansdal, de Universiteit van Wageningen of de Luchtmacht. Ex-leerlingen van RSG Slingerbos demonstreerden hun waterrem, die ze vorig jaar als profielwerkstuk hadden ontwikkeld.In de theaterzaal kon je kijken naar Mythbusters. Voor diegenen die daar nog nooit naar hebben gekeken: ze onderzoeken van alles

zoals kun je een piano laten vallen en toch heel houden, hoe verwijder je vast cement uit een betonmolen (met dynamiet bijvoorbeeld?) Ook lagen daar ‘licht wetenschappelijke’ tijdschriften (Quest en Explore) waarin van alles wordt uitgelegd. Ze konden gratis meegenomen worden; wat er nog over is ligt o.a. in het OLC (zie ook de advertenties).

JOHNNY MOUNTAIN

Een Natuurprofiel, en dan?Deze werksessie werd verzorgd door het VHTO en was bedoeld voor bovenbouw leerlingen met een natuurprofiel. Met de keuze voor een natuurprofiel heb je een slimme keus gemaakt, want je kunt namelijk ontzettend veel kanten op. Maar welke type opleidingen zijn er allemaal? En in wat voor soort banen kom je dan terecht? In deze werksessie ging je aan de slag met actieve (groeps)oefeningen om meer te weten te komen over opleidingen op het gebied van wetenschap en techniek.Meer info: www.vhto.nl

Ook de bovenbouwleerlingen konden gaan meten = weten in lokaal 28. (Alvast inspiratie voor bijv. sectorwerkstuk of pws). Het Waterschap Veluwe gaf ook een bovenbouw-workshop als variant op hun onderbouwaanbod, en de bovenbouwers konden bij Chris Wiffen met Labquests gaan experimenteren.

En nu?In de Stentor is een enthousiaste beschrijving van het festival gepubliceerd.Veel leerlingen hebben de enquête ingevuld over dit bètafestival, dus het duurt nog

wel even voordat die helemaal is verwerkt. Sommige onderdelen kregen gewoon een 10 als waardering van ze. Ook iedereen van buiten school is om een oordeel gevraagd. Zij vonden het een prima initiatief, goed van opzet, en ze willen het gerust nog een keer doen.Ook zijn er allerlei kritische aanvullingen gegeven waarmee we rekening kunnen houden bij het opzetten van het volgende festival.Er komt verder nog een speciale site in de lucht die aan de schoolsite gekoppeld gaat worden. Met daarop verslagen, foto’s, films, en nieuwe plannen.


uit de klas geklaptcolumn

Hai,

School? Erg vermoeiend, ook wel saai, behalve bepaalde lessen. Zoals KuBV (Kunst en Beeldende Vakken); hiervoor heb ik meneer Krabman. En omdat ik hém heb…. zit ik in plaats van te tekenen of te plakken, achter een MAC! Zo heb ik eigenlijk informatica en KuBV tegelijkertijd. Maar aan alle leuke dingen zitten ook nadelen. Want thuis of na afloop van de lessen kunnen we niet aan dingen verder werken of ze afmaken. Want op school zijn ze steeds bezet. Dus in de les moet je extra hard werken om het af te krijgen!

Dan zijn er nog de saaie vakken. Dat zijn er veel: wiskunde, Duits, Nederlands, biologie, natuurkunde en meer. Bij sommige vakken zijn er toch wel leuke dingen. Engels bijvoorbeeld, en natuurlijk gym. Lekker sportief zijn, en stomme sporten beoefenen tijdens de les. Maar ach, je bent wel in beweging!

Dit schooljaar heb ik al redelijk wat nieuwe docenten…Zoals mijn docent Engels. De vorige, mister Sowerbutt, gaf erg goed les. Hij geeft nu les op het HBO en ik heb dus een nieuwe gekregen: mevrouw Bennink. Ze is erg aardig, zeker omdat ze onze humor nog begrijpt. En dat komt omdat ze net in de 20 is!

Doei, Martijn

Heeii, daar ben ik weer!

Zo lekker de 2de vakantie achter de rug. …nu er weer tegen aan! Zoals jullie misschien nog weten uit mijn vorige column, woon ik in ’t Harde. Elke dag met de trein op en neer. Je zult wel denken; ’t Harde, dat is hartstikke ver weg! Maar dat valt reuze mee, het is het dubbele als van Nunspeet. 14 minuten heen, 14 terug. Ik vind het helemaal niet erg om elke dag met de trein naar school te gaan, alles beter dan de bus. Laatst moest ik met de bus omdat de treinen niet reden… ik kwam er half kotsend uit!Ik zit trouwens op voetbal, bij DSV’61 in Doornspijk. Twee keer per week train ik. Alleen nu hebben we een winterstop dus het duurt nog even voordat we weer gaan trainen. Ik speel geen wedstrijden omdat ik dacht dat ik het niet zou redden met school en zo, maar dat valt reuze mee! Volgend seizoen ga ik ook weer wedstrijden spelen. En weet je: ik heb ook nog heel veel vrije tijd! Ik heb gisteravond geschaatst en vanavond ga ik weer. Ik heb ’s avonds veel tijd voor mezelf. ’s Middags doe ik mijn huiswerk en leer ik, ’s avonds doe ik lekker waar ik zelf tijd voor heb. En natuurlijk typ ik ook nog stukjes voor Martijn, zoals deze! Ik ga even topografie leren, Noord-Nederland… BAH!Maar ja, het moet maar.

Groetsels, Denise

* fotografie KELVIN

24

RSG MAGAZINE

3 havo project

Scholen

gemeenschap

volgend

NUMMER

Volgend RSG Magazine - extra aandacht voor De school als gemeenschap

PERS

ONEEL

Op deze plaats worden aanvullingen gepubliceerd op onze informatiegids

C R E W . . .

RSG MAGAZINE - 12 | 2010VORMGEVING & FOTOGRAFIE - Ton Krabman/ Olaf Budde/ - DRUK - DEKKER DRUKWERKEN LEEUWARDEN

Raadpleeg de site van de school voor de aller-laatste gegevens van agenda en belangrijke data:

www.rsgslingerboslevant.nl

AGENDA: FLEVOACADEMIE

CURSUSAANBOD:CHECK DE WEBSITEwww.rsgflevoacademie.nl

RSG FLEVO ACADEMIE

Las mw. S. Lamers Duits [email protected] mw. A. Srijemac Nederlands [email protected] mw. J. de Vries aardrijkskunde [email protected]

LOCATIE SLINGERBOS

RSG Flevo Academie is volwassen

De Flevo Academie heeft de tweede periode ingeluid met een nieuwe cursus namelijk filosofie. De cursusleider C. Hellingman beschrijft dat als volgt.

Het vak filosofie kan weliswaar onder de intellectuele vakken gerekend worden, maar neemt daarin een unieke, van de overige intellectuele vakken onderscheiden plaats in.

Het onderscheidt zich door zijn zeer geringe

beroep op feitenkennis, des te meer op levenservaring. Wel is er voortdurende reflectie op allerlei vormen van kennis. Het is het enige vak dat fundamentele en kritische vragen stelt over de waarde en de bronnen van de kennis. Maar niet alleen van de kennis. Bezinning op de waarde en de bronnen van de moraliteit (‘normen en waarden’) is een centraal onderdeel van de filosofie. Het stelt daarmee levensbeschouwelijke vragen op een systematische wijze aan de orde en geeft daardoor verrijking in het denken.

In september wordt het aanbod van de Flevo Academie verder uitgebreid met een cursus geschiedenis.

RSGMAGAZINE

LOCATIE LEVANT

Vrs mw. J. de Vries aardrijkskunde [email protected] mw. M. Gnodde stagiaire [email protected]

Documents

RSG Magazine 12