7/31/2019 A R L A R

1/32

A R L A R

Rz ve Allah'n Rz Olmas iar; Anlam ve Mhiyeti

Kurn- Kerimde iarlar, Allahn iarlar

iar ve Semboller

iarlarn Dili

Gnde Be Kez ar, Be Kez Manifesto

Besmele; Manifestoya Giri

Allahu Ekber; En Byklk ln!

L lhe llllah; Sahte lhlara syan, Byklenmeye Red

Tahmd; vg ve kr En Bye, Allaha ittir!

Tesbih; Allah Her eit irkten Aklama, Onun Egemenlii Paylalamaz!

Lehul Mlk (Her ey, Btn Mlk Onundur); En Byklk, Egemenlik Gerektirir

Salevt; Ballk And, Biat Yenileme

Kunut Dus; Fcir ve Kfirlere ltimatom (Yoldan kan Dev rilir/Devrilmelidir!)stifr; Nefis/Hev Byklenmesine Dur!

Allah Lafz ve Gnlk Hayatta iar Olarak Kullanm Alanlar

Ezn; Allaha ar ve Kurtulu ln

slm Bayra, Ryet, Sancak, Hill

Dier nemli iarlar: Kurban, Hac, Selm, Barts, Sakal

Kfrn iarlar/Sembolleri; Btl Dinlerin Kutsallar, Heykel, Giyim...

Allah'n iarlarn Yceltme

Saf ile Merve phesiz A llahn iar larndan/almetlerindendir . Kim Beytullah hacc/z iyaret eder veya umre yaparsa onlar tavaf etmes inde bir gnah yoktur. Kim

gnll olarak bir iyilik yaparsa, phesiz Allah onu bilir, karln verir. (2/Bakara, 158)

iar; Anlam ve Mhiyeti

iarlar demek olan Kur'an kavram eir, erenin ouludur. ere: Yaplmas gereken eyler, vazifeler, almetler mnsndadr. eirul-Hacc: Hacda

yaplmas gereken vazifeler, hacca ait ameller ve mensik demektir. eir ve tekili olan ere, uur (-a-r) kelimesinin trevidir.

lim maddesinden a lem, almet ve a lim gibi; uur maddesinden eir, are nin veya irenin, yahut da me arn ouludur ki, bu ze l isim,

bildiren almet, belirti mnsna gelir. Nitekim savata iki tarafn tanmas iin kullanlan almet ve iarete de iar -parola- denir. eir; bazen ibdetin

kendisine, bazen de yerine denir. Ezan, cemaat ile namaz, bu cmleden olarak Cuma ve Bayram namazlar, ve Hac dinin eirinden, yani almetlerindendirler.

Ayn ekilde cmiler, minreler, Hacdaki ibdet ve haccn zel yerleri de almet ve iaretlerdendir ki, Saf ile Merve de bunlardandr. (1) Bunlarn yannda,

besmele, tehlil, tekbir, tesbih, tahmd, salevt, istifr, slm bayra/ryet de slmn en nemli iarlar ndandr.

Bilindii gibi iarlar uurlar uyandrmak iindir. Semboller, d grnlerinden ok daha byk anlam ve deer tarlar. slmn iarlarna kar mcdele edenler

aslnda uursuz nesiller yetitirmek istiyorlar. nk uursuz nesilleri kullanmak ve gtmek daha kolay olur.

slm, srf tevhid dinidir. Onda kulla Allah arasnda arac yoktur. Gzlerin eriemedii Allah, hayal etmesi iin, insan dncesinin temerkz edecei, insan

hikmetinin ynelecei gzle grlr, elle tutulur put ve benzerlerini de kabul etmez slm dini. O yzden ne arac, ne put, ne de heyke l veya imtiyazl din bir

zmre bahis konusudur (bkz. 2/Bakara, 186, 39/Zmer, 2-3). yleyse slm, hayalde mcerretlii/soyutluu, dncede ycelii, irde ve niyette temizlii, amel

ve tatbikatta ihls, msivdan alkay kesmeyi isteyen bir dindir ki, dnce ve inanta bundan daha stn tasavvur olunamaz. Hibir din, hibir felsefe ve

ideolojiler, deil bylesine; benzerine bile ulaamamlardr.

Fakat insan ftrat, arzularn yneltecei, tazim ve yaklama konusundaki srarl isteini gerekletirecei ve gnlndeki dinmeyen ak dindirecei ve gzyle

grebilecei bir eyi a ramaktadr. Cenb- Hak, gzle grlen, elle tutulan, Kendisine mahsus olan ve Kendisine nisbet edilen, ayn zamanda rahmetinin tecell

ettii, inyetinin kuatt baz eyleri semitir k i, bunlar grldnde Allah anlr ve bunlar, Allahn gnlerini, nimetlerini, dinini, tevhidini ve peygamberlerinin

kahramanlklarn hatrlatan olaylarla ok yakndan ilgilidirler. Allah bunlara Allahn iarlar adn vermi ve onlara yaplan tazim ve hrmetleri Kendisine yaplm

olarak kabul etmi, onlarn yannda yaplan edepsizlii de Kendi nezdinde yaplm olarak saymtr. nsanlara, gnllerindeki ak, grmek ve yaklamak

hussundaki ftr arzuyu onlarla tatmin etmeleri iin msaade etmi, hatt tevik edip dve t etmi ve yle buyurmutur: Kim Allahn iarlarna/hkmlerine sayggsterirse, phesiz bu, kalplerin takvsndandr. (22/Hacc, 32) "Durum byle. Her kim, Allah'n emir ve yasaklarna sayg gsterirse bu, Rabbinin katnda kendisi

iin daha hayrldr..." (22/Hacc, 30) (2)

Seven kimse, sevdiine nisbet edilen her eyi sever. Allah seven de Onun iarlarna kar sevgi ve sayg duyar.

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HAKKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO

7/31/2019 A R L A R

2/32

Kurn- Kerimde iarlar, Allahn iarlar

Kurn- Kerimde eir (iarlar, almetler) kelimesi 4 yette gemektedir. Bunlarn tmnde eir kelimesi, Allaha izfe edilmekte, eirullah -Allahn iarlar-

eklinde kullanlmaktadr.

Bir eyin tannd belirtiler, nianlar anlamna gelen "eir/iarlar" genel olarak ibdetler, yahut hacdaki ibdetler veya kurbanlar eklinde aklanmtr.

Rivyetlere gre A raplar, kurban edilecek hayvanlar hafife yaralar, kan aktrlard. Hayvann stne szlen bu kan, onun kurbanlk olduuna iaret saylr, ona

kimse dokunmazd. Bu ie "ear" (yan tarafa mzrak vurmak), "ere (Allah'n nian) denirdi. ere'nin oulu olan "eir" iaretlenmi, nianlanm kurbanlk

hayvanlar anlamnda kullanlyordu. Buna gre, yette byle iaretli kurbanlk hayvanlara dokunmamann takv gerei olduu belirtilmitir. Fakat "eir/iarlar",

farzlar, vcipler, din geleneklerdir. Kurbanlar da bu geleneklerdendir. yette bu tr din geleneklere sayg gsterilmesi tlenmektedir.

Bakara sresinde Saf ile Merve 'nin, Allah'n iarlarndan olduu belirtilmi; Mide sresinde ise, Allah'n iarlarn, harm ayn, kurbanlklar hell saymamalar ,

Allah rzsna ermek iin Beyt-i Harm'a gelenlere saygszlk etmemeleri emredilmektedir (5/Mide, 2). Bu yetlerdeki iarlar , Allah'n buyruklar, belirledii snr

anlamndadr. Hac sresi 32. yette Allah'n iarlarna sayg gstermenin, kalp takvs gerei olduu; 36. yette de kurbanlk develerin A llah'n iarlarndan olduu,

onlarda hayr bulunduu belirtiliyor. Allah'n nianlarna, O'na ait yasalara, O'nun tarafndan konulan hkmlere, ahlk kurallarna, prensiplere sayg gstermenin,

gnllerin takvs gerei olduu vurgulanmaktadr. Yani ancak gnl Allah'tan korkan kimseler, A llah'n koyduu prensiplere, Allah'a varan yol olan dine saygl

olurlar.

Saf ile Merve phesiz A llahn iar larndan/almetlerindendir . Kim Beytullah hacc/z iyaret eder veya umre yaparsa onlar tavaf etmes inde bir gnah yoktur. Kim

gnll olarak bir iyilik yaparsa, phesiz Allah onu bilir, karln verir. (2/Bakara, 158)

Ey iman edenler! A llahn iar larna (koyduu, din) ia retlerine, haram aya, (A llaha hediye edilmi) kurbana, (ondaki) gerdanlklara, Rablerinin ltuf ve rzsn

arayarak Beyt-i Harma ynelmi kimselere (tecvz ve) saygszlk etmeyin. hramdan knca avlanabilirsiniz. Mescid-i Harma girmenizi nledikleri iin bir

topluma kar beslediiniz kin sizi tecvze sevk etmesin! yilik ve (Allahn yasaklarndan) saknma zerinde yardmlan, gnah ve dmanlk zerine

yardmlamayn. Allahtan korkun; nk Allahn cezs etindir. (5/Mide, 2)

Kim Allahn iarlarna/hkmle rine sayg gster irse, phesiz bu, ka lplerin takvsndandr. (22/Hacc, 32)

Biz, byk ba hayvanlar (onlarn kurban edilmesini) da sizin iin Allahn iarlarndan (Onun dininin iaretlerinden) kld k. Onlarda sizin iin hayr vardr. u halde

onlar, ayaklar zerinde dururken zerlerine Allahn ismini ann (ve kurban edin). Yan st yere dtklerinde ise, artk (can km olacandan) onlardan hem

kendiniz yiyin, hem de ihtiyacn gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. te bu hayvanlar Biz, kredesiniz diye sizin istifadenize verdik. (22/Hacc, 36)

Hac ve Umre Esnsnda Saf ile Mervenin Tavaf (Say) Edilmesi: Saf ile Merve phesiz Allahn iarlarndan/almetlerindendir. Kim Bey tullah hacc/ziyaret eder

veya umre yaparsa onlar tavaf etmesinde bir gnah yoktur. Kim gnll olarak bir iyilik yaparsa, phesiz Allah onu bilir, karln verir. (2/Bakara, 158).

Peygamberimiz (s.a.s.), hacc- eriflerinde Safya yaklatklar zaman: Saf ile Merve Allahn iarlarndan/almetlerindendir. Allahn balad ile balayn (Eb

Dvud, Mensik 57; Tirmiz, Hacc 38; Nes, Hacc 161, 166, 170; bn Mce, Mensik 34, 84) diye emretmi ve kendisi Safdan balayp Beyti grnceye kadar

zerine kmtr. Bir hadisinde bu hususta: Allah size sayi yazm/farz klmtr, say yapnz (Feyzul-Kadir, II/249) buyurmutur.

Mekke'de, Kbe'nin hemen yaknnda bulunan Saf ve Merve adndaki iki a lak kayalk tepe arasndaki sahann, Hz. brhim'in Allah'n buyruu ile Hcer'i ve

bebek yataki olu Hz. smil'i lde terkettii ve anne Hcer'in bundan dolay ac ve strap ektii mekn olduu rivye t edilir. Susuzluktan kvranan ve

ocuunun hayatndan endieye kaplan Hcer, iki kaya arasnda koup duruyor ve yardm iin Allah'a yalvaryordu. Sonunda Hcer'in Allah'a gveni ve sabr, hem

kendisini, hem de ocuunu susuzluk sebebiyle lmekten kurtaran bir su kaynann (bu gne kadar gelen ve Zemzem diye bilinen suyun) kefiyle

mkfatlandrld.

Hcer'in bu iddetli imtihannn ve Allah'a gveninin ansyla Saf ve Merve, slm ncesi zamanlarda bile imann ve skntlara gs germenin sembolleri olarak

grlmeye baland. Bu zellik, Saf iele Merve'nin neden sabr ve Allah'a gven erdemlerini konu alan yetler iinde zikredildiini de aklamaktadr. (Muhammed

Esed, Kur'an Mesaj, 1/43-44)

Kbe yak nnda iki tepe olan Saf ile Merve arasnda gidip gelmek, Allah tarafndan Hz. brhim (a.s.)e Hac ile birlikte retilen ibdetlerdendi. Fakat Saf ve

Mervede iki tapnak yapp, bunlar sf ve Nile adl iki puta adadlar ve onlara tapnmaya baladlar. Araplar mslman olduklarnda Saf ile Merve arasnda gidip

gelmenin eski hac geleneinin/ibdetinin bir paras m, yoksa sonradan putperestler tarafndan uydurulmu bir tapnma biimi mi olduu ve iki tepe arasnda gidip

geldiklerinde irke dm olup olmayacaklar konusunda sorular sormaya baladlar.

Ayrca Hz. ie (r.a.)den rivyet edilen bir hadise gre, Medineliler slm kabul etmeden ok nce bile saf ile Merve arasnda gidip gelme geleneine

karydlar. Bu sebepten dolay Kbe kble yapldktan sonra Allah, onlarn Saf ile Merve a rasnda gidip gelme konusundaki phelerini ortadan kaldryor ve

onlara bunun brhim (a.s.)in Hac geleneini kurduundan beri var olan bir ibdet ekli olduunu, Ondan sonra gelen chil kimseler tarafndan uydurulmadn

bildiriyor. (3)

Buhr'nin sm bin Sleyman'dan rivyetine gre, bu zat yle der : "Enes bin Mlik (r.a.)'e Saf ile Merve hakknda sordum. yle dedi: 'Biz bunlarn (arasnda

tavaf etmenin) chiliyye ilerinden olduu grnde idik. slm gelince onlardan uzak durduk. Yce A llah da Saf ile Merve phesiz Allahn

iarlarndan/almetlerindendir. Kim Beytullah hacc/ziyaret eder veya umre yaparsa onlar tavaf etmesinde bir gnah yoktur. Kim gnll olarak bir iyilik yaparsa,

phesiz Allah onu bilir, karln verir. (2/Bakara, 158) yetini indirdi." (Buhr, Hac 80)

iar ve Semboller

Sembollerin Pratik Hareket indeki Rolleri: Semboller bizim hayatmzda dnceyi srtlayan isimler ilevini grr. Olduka geni bir izgide rol oynarlar. Bu

syede dnce dnyasna geni bir kapdan girilmi oluyor. Ay rntlar ise insann kiisel bilinlenmesine ynelik isel birikim hareketinde bir ikinci aama

olgusudur. nk czlerin kllerle birlikte hareket etmesi kanlmazdr. Kll olgular, hayatn byk alanlarna ynelen genel ilkeler konumundadr. Bunlar

7/31/2019 A R L A R

3/32

aracl ile bir dnce dier bir dnceden, bir tavr baka bir tavrdan ay r edilebilir. Kk ve ayrnt nitelikli erevelerdeki oluum faliyetleri bundan sonra

balar.

Dnsel Snrlar Bilmek: lh mesajlarda somut olarak gzlemlediimiz bir durumdur bu. rnein tevhid sembol, mesajn bir vitrini niteliindedir. Rislet de

inan ve eriatn vitrini konumundadr. Ama insanlarn, baka dnce akmlarn ayran dnsel snrlar bilmelerini salamaktr. Belirgin ve ayr bir kiilie sahip

olmas buna baldr nk.

Semboln insan yapmadaki olumlu ilevi budur. nsann dncesi zerinde etkili olur ve genel sorunlara ynelik dnsel tavrnn ayrc izgilerini belirler.

Dolaysyla insan, tad dncenin ve izledii metodun kaln izgilerini onda grr. Szgelimi dncesinde herhangi bir aknlk yaamaz. Kll olgulardan uzak

bir ekilde saysz czlerin ayr ntlarna dalm kimseler gibi hayrete dmez. Tam tersine, sahip olduu genel sembol nitelikli isimler araclyla, nasl bir hareket

tarzn belirleyeceini bilir. Tpk gerek kendisine ve gerekse bakalarna bu tavrnn eklini ak bir ekilde belirginletirecei gibi. Bylece u veya bu yolu

izleyeceini de hibir zorluk ekmeden kestirmesi imkn dhilinde olur.

Sembollerin dncenin nitelii ve ynn belirleyen isimler olma gibi bir vasflarnn yannda bir dier nemli vasflar, bir dier nemli rolleri de vardr: Deiik

duygular aracl ile insann duygusal ynn beslemek. Bunlara da u veya bu dncenin psikolojik telkinlerinin farkl orannda olumlu ya da olumsuz tarzda

farkllklar gsterirler. rnein herhangi bir sembol, iindeki ince ve scak duygular kabartabilir. Bu da seni bakalarna kar ak olmaya, onlarla belli noktalar

zerinde buluturmaya yneliktir. Baka bir zaman dier bir sembol, iindeki kat duygular harekete geirebilir. Bu da seni meydan okumaya, saldrya gemeye,

dolaysyla insanlardan ayrlp kabuuna ekilmeye yneltebilir.

Kurandaki Semboller, nsann Bar ve Sava Duygularn ekillendirmeye Yneliktir. rnek olarak, bar semboln ieren yeti gsterebiliriz: Ey iman

edenler, topluca silme -bara- girin. (2/Bakara, 208). Bu sembol arnn zerinde durup dndn zaman, iindeki duygular depremeye balar. Bu scaklk,

btn dnceni, vicdann ve duygularn kaplar. Sava meydannda kar karya geldiin kimselere kar duygusal ynn n plana kar. Bu amala hem

kendinin, hem de onlarn sahip olduklar sevgi, merhamet ve acma gibi duygular harekete geirerek uygun bir ortam oluturmaya a lrsn. Ki seninle onlar

arasnda karlkl gvene daya l bir iliki kurulabilsin. Bar szcnn duygular ve oluturduu scak atmosfer etkili olabilsin. Bu durumda herkes, ak ve geni

bir ortamn bulunduuna, bulumak iin ortada herhangi bir engel olmadna, ihtilflarn bir sorun olmadna inanmaya balar. Be lki de iindeki zgr irde uyanr

ve meydandaki tm engelleri birer birer krmaya balarsn, bar bozmak iin kafasn uzatm tm ayrlklar bertaraf edersin. Ki sembol, insan hayatndaki doal

yerini alsn.

Halklar a rasnda sadkat, sevgi ve merhamet gibi sembol ve s loganlar karsnda da benzer i duygular uyanr i imizde. Kar tarafta ise sava ve cihad gibi

sloganlar bizi galeyana getirir: Ey Peygamber , kfirlerle ve mnfklarla cihad et. Onlara kar ser t ol... (9/Tevbe, 73) Onlarn sizinle topyekn savatklar gibi,

siz de mriklerle topyekn savan. (9/Tevbe, 36) (4)

iarlarn Dili

Slogan ke limesi, ngilizce slog (sk) kknden geliyor. Ska sylenen ksa szler ola rak Trkede kullanlmaktadr . Arapada bunu karlayabilecek -a-r

ve s-n-y kknden kelimeler vardr. eara iir syledi demektir. iir, ksa szlerle anlaml kelimeler kullanlarak sylenir. uur, hissetmek, bilmek, ir,

iir syleyen, iar, sembol, arma, parola, dinin korunmas gerekli almetleri anlamna gelmektedir. Ayrca Arapada sa ve kl anlamnda da bu kkten kelime

kullanlmaktadr. Ska biten ty olduu iin saa Arapada ar denmektedir. iar kelimesinde his ve duygu anlam da vardr. Bu adan slogan kelimesinin

derinliksiz, kuru armndan daha genitir. Ancak tekrar edilen szler anlamnda kullanldnda her ikisi de ayn anlam karlamaktadr.

S-n-y (peltek s ile) kknden de tekrar edilme ile ilgili ke limeler tretilmitir. sn; ik i, tesniye; ikilemek, mesn; ikier, mesnev ; iki msral nazm/iir,

seneviyye; iki tanrl anlamlarna gelmektedir. Mesn; ikilemek, katlamak, bkmek anlamnda tekrarlamak olarak anla lmaktadr. Mesn szlk anlamnda

ele alndnda ngilizcedeki slog (sk-tekrar) ile ayn anlama geliyor. Buradan hareketle, gerek Kuranda gerekse namazlarda tekrar edilen yetler iarul-

mesn, tekrar edilen iar, sloganlar olarak grlebilir. Yine Ftiha sresine sebul-mesn denilmitir. Buhr, Tefsir blmnn giriinde ald bir hadiste bu

sebul-mesn hadisini zikretmektedir. Hadiste Neb (s.a.s.) Ftihann byklnden bahsetmekte ve onun iin sebul-mesn tbirini kullanmaktadr.

Tekrarlanan yedi anlamndaki bu ifde, Ftihann yedi yetinin tm namazlarda sklkla tekrar ediliinden dolay sylenmi olmaldr.

slm, det bir iarlar dinidir. Mslman, sanki iarlarla yaamaktadr. Kurann bandan sonuna kadar bu gzel tekrarlarla karlarz. Ayrca gndelik

namazlarda ve tavsiye edilen virdlerde her gn 1000 civarnda tekrar yapmaktayz. Birbirine anlamca benzeyen ksa szleri defalarca tekrar etmekteyiz. Kurann

meseleleri anlatmadaki slbuna dikkat edersek bu tekrarlar yakndan grrz. Anlatlan konu ne olursa olsun, sava, miras, boanma, kssa, sonunda Allah

byktr, azizdir, Ondan baka ilh yoktur, O grendir, iitendir... gibi tekrarlar yaplr.

Bu Kitap, en ok neyin zerinde duruyorsa, anlatmak istedii ana fikir de o deil m idir? Dikkat edilirse slma ilk giren insan, tekrarlarla dini tanmaya balyor.

nce dine giri cmlesi olan kelime-i tevhidi sylyor. Sonra hemen namaza balamas gerektiinden benzer kelimeleri her gn be vakitte tekrar etmesigerekiyor. Bir taraftan tekrarlar yaparken dier taraftan derinliine inmeye, onlar anlamaya alyor. Her namazda ayn kalptaki cmleyi ayn zamanda ve ayn

ekilde tekrar ediyor. stelik bunlar hep yalnz bana deil; topluca da yaplyor. Bu dinin mensbu olan herkes, ayn szleri ayr yerlerde de olsalar bir melodi

gibi tekrarlyorlar. Gnlk yaant, bunlarla derinleiyor, irfn bir boyut kazanyor, anlamlanyor. Dnceler, duygular ayn ana fikir e trafnda dnyor, zihinlere

ayn ereve iziliyor. Gzler ayn pencere etrafnda toplanarak, o adan bakmalar salanyor. Gittike teklie doru bir ak devam ediyor. Ayn parolay

yzlerce, binlerce insan birbirine syledike kalpten kalbe yol alyor. iarlar etrafnda younlatka fikir disiplini salanyor. slm, mntesiplerini yle bir

eitiyor ki, ksa srede duygusu, dncesi kaynam bir bnynun merss topluluk kendiliinden oluuyor.

Ancak ne var k i aradan geen yzyllar hayat ve dinamizm ile dopdolu bu iarlar deta erozyona uratm, sylenenleri dilsiz, sar ve kr hale getirerek

sylenip durmaktan te bir anlam kalmam kuru tekerlemelere dnmtr. Nasl ki, bir padiahn bana su getirin! emrini su getirin, su getirin... diye diliyle

tekrar edip durarak yerine getirdiklerini sanan adamlarn yapt anlamszsa, bu dinin iarlarn dille tekrar edip de ondan habersiz olanlarn da yapt ayn ekilde

anlamszdr. Bugn mslmanm diyenlerin ou, bu duruma dmtr.

unu iyi anlayalm ki Kuran bize braklm bir mirastr. ki kapa arasndaki emir, orada durduu mddete yazl bir metin olmaktan te bir anlam ifde

etmemektedir. Kuran bize yol gstermez, biz ona ynelerek yolumuzu buluruz. Kuran ve Snnet (hadisler), nihayet bir kitap koleksiyonudur. Onu canl bir hayata

dndrecek bizim yaklamlarmz, anlaymz, kavraymz, fkhediimiz ve amellerimizdir. Dinin z, metinlerde yazl olandr. Kuran bize miras brakan,aklayp uygulayan Neb (s.a.s.) u anda yaamad iin brakt miras ne kadar fkhedersek (derince anlar ve yeterlice kavrarsak) o dine o kadar yaklam

oluruz. Dinin ruhunu anlayp kavrama, bize tekrar ettirilen iarlarndan balayarak olmal, bize en ok ne tekrar ettiriliyorsa gndemimizi de oluturmaldr.

7/31/2019 A R L A R

4/32

Gnde Be Kez ar, Be Kez Manifesto

nce, her gn iln edilen ezan manifestosunu, bizlere namaz klarken, du ederken tekrar ettirilen szleri mercek altna alarak balayalm... Arapalar bilindii

iin sadece Trke karlklarn yazacaz. Ezanda:

Allah en byktr, Allah en byktr!

Allah en byktr, Allah en byktr!

Allahtan baka ilh olmadna hitlik ederim!

Allahtan baka ilh olmadna hitlik ederim!

Muhammedin Allahn Rasl olduuna hitlik ederim!

Muhammedin Allahn Rasl olduuna hitlik ederim!

Haydin namaza! Haydin namaza!

Haydin kurtulua! Haydin kurtulua!

Allah en byktr, Allah en byktr!

Allahtan baka ilh yoktur!

Namazda, ayakta:

Allah en byktr.

Allahm, Seni tesbih ederim (tenzh eder, aklarm). Sana hamd ederim (verim). smini yceltirim. nn yceltirim. Senden baka ilh yoktur.

Kovulmu eytandan Allaha snrm. (stize)

Rahmn ve rahm Allahn adyla balarm. (Besmele)

lemlerin Rabbna hamd olsun. Rahman Rahim olana, Din gnnn sahibine. Ancak, Sana ibdet ederiz. Ancak Senden yardm dileriz. Bizi dosdoru yola,kendilerine nimet verilenlerin yoluna hidyet et/ilet; Senin yolundan sapan ve gazabna urayanlarn yoluna deil. (Ftiha)

Allah en byktr.

Rukda:

En gl olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En gl olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En gl olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

Ayakta:

Allah kendine hamd edeni iitir. Rabbimiz hamd Sanadr.

Allah en byktr.

Secdede:

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

Allah en byktr.

Allah en byktr.

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

En yce olan Rabbimi tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im.

Allah en byktr.

Oturuta:

Tahiyyt, tayyibt, salevt Allah iindir. Ey Neb, Sana selm olsun. Allahn rahmeti ve be reketi zerine olsun. Selm bizlere. Selm Allahn slih kullarna.

Allahtan baka ilh olmadna, Muhammedin Allahn Rasl olduuna ehdet ederim. (Tahiyyt)Allahm, Muhammede salt et; ehline de salt et. brhime ve line salt ettiin gibi. Sen ycesin, vlecek olan sadece Sensin.

Selmda:

Allahn selm ve rahmeti sizlere olsun!

Allahn selm ve rahmeti sizlere olsun!

Namazdan sonra:

Allahm selm Sensin. Selmetlik Sendendir. Ey cell ve ikrm sahibi! Sen ok ycesin.

Tesbih Allahadr. Hamd Allahadr, Allahtan baka ilh yoktur. Allah en byktr. Ondan baka g ve kudret sahibi yoktur. O ycedir, gldr.

Tesbih ekerken:

Allah tesbih eder (noksanlklardan tenzih eder)im. Allah irk koulanlardan uzaktr. (33 defa)

Hamd (vme ve vlme) Allaha ittir. (33 defa)

Allah en byktr. (33 defa)

Tesbihten sonra:

Allahtan baka ilh yoktur. Ona ortak koulamaz. O birdir. Mlk Onundur. Hamd/vg sadece Onadr. Onun her eye gc yeter.

7/31/2019 A R L A R

5/32

Bir gn iinde en fazla tekrar edilen iarlar unlardr:

Allahu Ekber (Gnde 285 defa + 165 -tesbih ekerken-)

L ilhe illllah (68 defa)

Elhamd lillh (117 defa + 165 -tesbih ekerken-)

Sbhnallah (54 defa + 165 -tesbih ekerken-)

Sbhne rabbiyel-azm (126 defa)

Sbhne rabbiyel-al (252 defa) (Tesbih; toplam 432 defa + 165 -tesbih ekerken-)

Grlyor ki, namaz iinde tahiyyt oturuunda Neb (s.a.s)ye ve tm slih kullara gnderilen selmlar hri, tm szler Allahn en bykl etrafnda

dnmektedir. En byklk, vg, ycelik, gllk, einin ve benzerinin bulunmaynn -tek ilh oluunun- iln, aklanp tenzih edilii vb. tm byklk sfatlar

Ona nisbet edilmektedir.

Peygamberimiz (s.a.s.), namazlarda sylenenlerden ayr olarak da baz slm iarlarn zellikle sylenmesini tavsiye etmitir. Onlardan bazlarn buraya almakta

fayda var:

"Allah'n doksan dokuz ismi vardr. Onlar kim ezber lerse cennete girer. Allah tektir, teki sever." (Mslim, Zikir 5, hadis no: 2677). Dier rivye t yledir:

"Gerekten Allah'n doksan dokuz ismi vardr. Bir mstesn yz isim! Bunlar kim sayarsa cennete girer." (Mslim, Zikir 6, hadis no: 2677)

"Sbhnallahi ve'l-hamd lillhi ve l ilhe illllahu vallahu ekber' demem, benim iin gnein zerine doduu her eyden daha sevgilidir." (Mslim, Zikir 10)

"Bir kimse gnde yz defa, 'L ilhe illllahu vahdeh l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l-hamdu, ve hve al klli ey'in kadr (Allah'tan baka ilh yoktur. O'nun

erki/orta yoktur; mlk O'nundur, hamd de O'na mahsustur. Hem O her eye kaadirdir)' derse, o k imse iin on kle (zt etme) dengi sevap olur. Ve kendisine

yz hasene yazlr; yz gnah da silinir. O gn, akamlayncaya kadar ey tandan muhfaza olur. Onun yaptndan daha faziletli bir ii kimse yapamaz. Meer ki,

onun yaptndan fazla yapsn. Ve bir kimse gnde yz kere 'Sbhnallahi ve bihamdih (Allah' hamdiyle birlikte tenzih ederim)' derse; gnahlar denizin kp

kadar bile olsa skt olur." (Mslim, Zikir, 28, hadis no: 2691)

"ki kelime vardr k i, dile hafif, mzanda ar, Allah'a makbuldrler. (Bunlar:) 'Sbhnallahi ve bihamdih, sbhnallahi'l-azm (Allah' hamdiyle birlikte tenzih

ederim. Yce Allah' tenzih ederim)' (kelimeleridir)." (Mslim, Zikir 31, hadis no: 2694)

"Sbhnallahi ve'l-hamd lillhi ve l ilhe illllahu vallahu ekber (Allah' tenzih ederim, hamd Allah'a mahsustur ve Allah'tan baka ilh yoktur. Allah her eyden

byktr)' demem, benim iin, zerine gne doan her eyden daha makbuldr." (Mslim, Zikir 32, hadis no: 2695)

Mus'ab bin Sa'd (r.a.) anlatyor: Bana babam rivye t etti. (Dedi ki: 'Raslullah (s.a.s.)'n yanndaydk. "Biriniz her gn bin sevap kazanmaktan ciz midir?" diye

sordu: "Yz kere tesbih eder (Sbhnallah der) ve kendisine bin sevap yazlr. Yahut zerinden bin gnah indirilir" buyurdu.' (Mslim, Zikir 37, hadis no: 2698;

Buhr Deavt, Bed'ul-Halk; Tirmiz Deavt; bn Mce, Sevbu't-Tesbh)

Abdullah bin Kaysdan rivyet edilmitir. Raslullah buyurdu ki: Ey Abdullah! Sana cennet definelerinden bir define gstereyim mi?" dedi. Ben: "Hay hay y

Raslallah!" dedim. 'L havle vel kuvvete ill billh (g ve kuvvet ancak Allah'a mahsustur' de!" (Mslim, Zikir 44, hadis no: 2704)

Muhcirlerin fakirleri Raslullah (s.a.s.)'a gelerek: 'Var lk sahipleri yksek dereceleri ve devaml nimetleri alp gittiler' demilerdi. Raslullah (s.a.s.): "Neymi o"

diye sordu. Muhcirler: '(Ne olacak,) Onlar da bizim kldmz gibi namaz k lyor; bizim tuttuumuz gibi oru tutuyor. (Ama,) Onlar sadaka veriyor, biz

veremiyoruz; onlar kle zd ediyor, biz edemiyoruz' dediler. Bunun zerine Raslullah (s.a.s.): "Ben size bir ey reteyim mi? Onunla sizi geenlere yetiir;

sizden sonrakileri de geersiniz. Hem hibir kimse sizden daha fazletli olamaz; meer ki sizin yaptnz gibi yapm olsun!" buyurdu. Muhcirler: 'Hay hay y

Raslallah!' dediler. Raslullah: "Her namazdan sonra otuz kere tesbih (sbhnallah), tahmid (el-hamdu lillh) ve tekbir (Allahu ekber zikri) edersiniz." Bunun

zerine fakir muhcirler Raslullah (s.a.s.)'a dnerek: 'Mal, mlk sahibi din kardelerimiz bizim yaptmz iitmi; bunun mislini onlar da yaptlar' dediler.

Raslullah: "(Ne yapalm,) Bu, Allah'n bir fazl u keremidir; onu dilediine verir" buyurdu. (Mslim, Mescid, 142, hadis no: 595)

"Bir kimse her namazn sonunda Allah'a otuz defa tesbih, otuz defa hamd eder, otuz defa da tekbirde bulunursa, bunlarn toplam doksan dokuz eder.

Yzn tamamnda da: 'L ilhe illllahu vahdeh l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l-hamdu ve hve al klli ey'in kadr' derse, gnahlar denizin kp kadar

bile olsa (yine) affolunur." (Mslim, Mescid, 146, hadis no: 597)

"Bir kimse, on defa 'L ilhe illllahu vahdeh l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l-hamd ve hve al klli ey'in kadr (Allah'tan baka hibir ilh yoktur. O'nun

erki/orta yoktur. Mlk O'nundur. Hamd de O'na mahsustur. O her eye kaadirdir)' derse, smil oullarndan drt kii zd etmi gibi olur." (Mslim, Zikir 30,

hadis no: 2693)

"Kelimelerin en gzeli drt tanedir: 'Sbhnallah, ve el-hamd lillh ve l ilhe illllah ve Allahu ekber" (Buhr, Eymn 19). Bunlara, hadisteki srasyla; tesbih,

tahmd, tehll ve tekbir denilir. "Zikrin en faziletlisi; 'l ilhe illllah', dunn en faziletlisi de 'el-hamd lillh'tr." (bn Mce, Edeb 25; Tirmiz, Deavt 9). Baka bir

hadiste de Raslullah (s.a.s.): "L ilhe illllahu vallahu ekber ve l havle ve l kuvvete ill billh" demenin, ok sayda gnahlarn affedilmesine sebep olacan

sylemitir (Tirmiz, Deavt 58).

Namazda bir taraftan baz temel zikirler/iarlar sylenirken anlamlarna uygun olarak da baz hareketler yaplyor. Mesel Allahtan bakalarnn ycelik ve

byklk iddilar reddedilirken, Allahn nnde eilirken (ruk) ve secde edilirken anlaml bir hareket yerine ge tirilmi oluyor. Ayrca yukarda naklettiimiz

hadiste de grld gibi, temel kk, iarlarn pe pee yer ald dizi halindeki virdlerle de srekli mrldanarak gnn her saatine yaylyor. Bu anlam ve ruh

atmosferinde yaanyor. imdi bu iarlarn belli ballarn ksaca aklamaya alalm. Bunlar, srayla u temel-kk iarlardr: 1- Bismillhirrahmnirrahm, 2-

Allahu Ekber, 3- L ilhe illllah, 4- Sbhnallah, 5- Sbhnallahil-azm, 6- stifr (estafirullah), 7- Salevt (Allahumme salli al Muhammed), 8- Kunut dus.

Besmele; Manifestoya Giri

7/31/2019 A R L A R

6/32

Allahn ad ile... Mslman her eye Allahn ad ile balar. Syledi i bir sz A llahn ad ile syler. Allahtan izin alarak. S-m-e kk, isim koymak, ad vermek

anlamnda kullanld gibi, -bi harf-i cerri ile de- yceltmek, ykseltmek anlamna gelmektedir. Nitekim gkyz anlamnda sem ke limesi vardr. Bismillh

Allah ycelterek eklinde de; Allahn yce ad ile eklinde de anlalabilir. Kovulmu ey tandan snma, yce olan Allahn ad ile balama eklindeki cmleye

ez-besmele denilmektedir .

Allahn ad ile demek, bir anlamda Ona snarak, Ondan yardm dileyerek demek tir. Zira hayat, eytann vesvesesine kar uyank durmakla slm bir anlam

kazanyor. Her eylem, her duygu, her dnce Allahn dediine gre olmaldr. Allahn ad ile balamak, bunlara Onun izin verdii erevede yn izmek

demektir. Allahn ad ile demek, Onun izniyle demektir. Besmele, bir hayat gr, bir hayat yorumudur. Gzlerimizin grd dnyay Allahtan gelen lh vahye

gre yorumlamak tr. Ben neyim, bu hal neyin nesi? sorusunu, tarihin derinliklerinden gelen dem-eytan-vahy-rislet-hidyet-dallet kavramlar nda

cevaplamaktr. Allah, eytan ve dem... lk kssa... Allahn demi yarat, ondan da eini. Aaca yaklamama emri. eytann onlar kandrmas, Allaha kar

fcru vesvese ile telkin etmesi. Sonra demin tevbesi ve yeryzne ini... Burada balayan insanlk tarihi, demolunun yeryz serveni...

stize (Ez) ve Besmele: Kovulmu ey tandan Allaha snrm. eytan nereden kovulmutu? Cennetten. Nereye gelmiti? Yeryzne. Kiminle gelmiti? Atamz

dem ve anamz Havv ile. Ne yapacakt burada? Allahn doru yolu zerine oturacak ve insanlar iv ederek saptrmaya alacakt. Ne zamana kadar srecekti

bu mcdele? Kendisine verilen mhlet dolana, yani yeryz imtihanmz bitip, Kymet kopana kadar...

Grld gibi slma gre dinlerin kayna ikidir. Allahtan gelen ve eytandan gelen. Allahtan gelen vahiydir. Bununla hak din oluur. eytandan gelen ise

vesvesedir, bununla

da izmler oluur. nsan ya Allahtan yana olur, ya da eytandan yana. te ez-besmele, bu tercihin aklanmasdr. Allah kabul ederek Ona gre bir sistemin

tercihi ile eytan kabul edip onun kkrtc, isyanc, byklenmeci sistemi arasndaki tercih. Her ikisi de din olacaktr. Bu iki din arasndaki mcdele mhlet dolana

kadar devam edip gidecektir. demolunun iman, isyan, korkusu, midi, tercihi, kazanc ve kayb hep bu mcdele iinde ortaya kp ekillenecektir.

Neb (s.a.s.), tm dularnda besmeledeki ruh ve anlam yaamtr. Onun yapt dular genellikle iki cmle ile balamaktadr. Ez bike (Sana snrm) ve

eseluke (Senden isterim). Neb (s.a.s.) A llaha eytandan snmakta ve Ondan b irtakm hayrlar istemektedir. Bununla hayatn Allah, eytan ve kii arasnda

devam eden bir mcdele olduu aklanm oluyor. Peygamberimiz, Allahtan balanma, nur, dnya ve hirette fiyet dini, dnyas, mal ve ailesi iin af ve

fiyet, ayplarn gizlemesini, korkulardan emin klmasn, eytana kar korumasn, fazln, keremini, nusretini, mstazaflara yardm etmesini vb. istiyor. Ayrca

eytandan, cizlikten, tembellikten, korkaklktan, cimrilikten, borca batmaktan vb. Allaha snyor ve bu ekilde dular yapmamz tlyor.

Kuran, zellikle ilk inen yetlerde Allahn isminin zikredilmesini ve tesbih edilmesini ister (Bkz. 56/Vka, 74-96; 69/Haakka, 52; 73/Mzzemmil, 18; 96/Alak,

1).

Ez besmeleyi iyi anlamak iin Allaha snma, eytan, eytann kovuluu, eytann dnyaya ne yapmak iin demle birlikte gnderildii konularn iyice kavrayp

fkhetmek gerekmektedir. Bir ie Allahn ad ile balamakla unlar yapm oluyoruz: 1. Yaplan ii Allahtan yardm dileyerek yaptmz belirtiyoruz. 2- Allah

ycelterek baladmzda o i Allah iin oluyor. Onun dini iin yaplan bir gayre t zelliini alyor. 3- eytann ivsna kar direnme bilinci yenileniyor. 4- Her ie

besmele ile balamak, hayat anlamlandryor. Allahn szn toplum hayatnn dna iten kkten laik anlay reddedilmi oluyor.

Besmelede zellikle Rahmn ve Rahm ismi zikredilmitir. nk mrikler bu isimlere itiraz ediyorlar ve Rahmn da ne imi? (25/Furkan, 60) diyorlard.

Hatta Hudeybiyede Rahmn ve Rahm isimlerine itiraz eder, biz byle bir isim tanmyoruz demilerdi. Mriklerin bu itirazna karlk, besmelenin zellikle bu

isimlerle beraber kullanldn gryoruz. Bununla mriklerin tand Allah ile Hz. Peygamberimizin anlatt Allah arasndaki fark vurgulanm olmaktadr. Zira

mrikler kendilerine gre bir eit Allaha inanyorlard. Neb (s.a.s.) tarafndan Allahn Rahmn olarak iln ediliini bu anlaylarn kabul etmeyen bir

peygamberin ars olarak grdkleri iin srekli kar kyorlard.

Sanki buna karlk Kuranda tm sreler Rahmn ve Rahm isminin kullanld besmele ile balamak tadr. Rahmn tek bana Allah lafznn yerine de

kullanlrken; Rahm genellikle Raf, Tevvb, Azz ve daha ok da a fr ismi ile beraber gemektedir (Bkz. 6/Enm, 118-119; 69/Haakka, 52; 73/Mzzemmil, 18;

33/Ahzb, 56-57; 37/Sfft, 182).

slm kltrnde besmele, hamdele, salvele gelenei vardr. Her de Kuranda kullanlm ve emredilmitir. Besmele, dman dlama simgeleri olarak

grlebilir. Ez besmelede iki blm olduunu gryoruz. 1- Dman eytandan dost Allaha snma, 2- Rahmn ve Rahm olan dost Allahn ad ile balama.

Birini dlama, brne snma. nk hayatn mns bundan ibrettir. Ya Allahtan gelen vahyi din edinir ona gre yaar, dnr konuursun; ya da ey tandan

gelen fcur ilhmn din edinir, ona gre konuursun, yaarsn. Bunun dnda Allahn dinini yaarken ey tann vesvesesine kar uyank olursun.

Ez besmele, mslman insan iin eytana ve tifesine, dostlarna kar uyanklk ifdesi olmaktadr. Sanki ona kar srekli kulland, dilinde ve gnlnde

tad bir silah gibidir.

stize uurunun Bize Kazandraca Anlay ve Davranlar: Yaplmas gerekeni yaptktan sonra Allah'a snmal ve O'ndan yardm istenmelidir. eytandan veonun ilke ve ynlendirmelerinden uzaklamadmz srece Allah'a snmann hibir anlam yok tur. Dille eytana dman olurken, dier tm uzuvlarmzla eytana

dostluk ve ballk, istize uuruyla badamaz.

stize, "hicret"tir; eytan zelliklerden Rahmn vasflara; Basit, geici ve hayvan olduu kadar eytan zevklerden, sonu acyla bitecek yapay duygulardan,

eytan sanal lezzetlerden ebed saadetlere hicret. stiaze uuruna sahip bir m'min, Kur'an'da vlen o mutluluk ann zirve kahramanlar olan ashab'a ashab

olup, sonu fetihle biten hicret iin yol arkadalna hazrlanabilir.

Kul ne yaparsa yapsn, Allah'n dilemesi ve yardm olmadan hibir ey olmaz. yleyse O'nun yardmna mstahak olarak O'ndan istemeliyiz.

eytandan Allah'a snan, eytan zellik ve vasflardan da Allah'a snm demektir. "eytan" azgn ve haktan uzak demektir. Azgnlktan ve hakka uzak

olmaktan kurtulup, gerek kul olmaya , Hakkn adam olmaya almalyz.

eytan azl tarih dmanmzdr. Onu iyi tanmal ve hilelerine kar uyank olmalyz. Cinlerden olduu gibi, insanlardan da eytanlarn olduunu ve her ye rde her

zaman onlarla karlaabileceimizi unutmamalyz. Evden arya, iten okula, sofradan tuvalete, mescidden cepheye kadar her yerde dmanmzla

karlaabiliriz.

eytann kovulma ve lnetlenme sebebini deerlendirmeli ve ayn durumlara dmemek iin gayret etmeliyiz. Biliyoruz ki eytan, Allahn emrine kibirlenip isyan

etti ve o yzden kovuldu, lnetlendi. Onu, ne sahip olduu ilmi kurtarabildi, ne de zeks. yleyse vahyin nda bir akl ve ilimle hikmetleri yakalamaya ve

yaamaya almalyz.

7/31/2019 A R L A R

7/32

eytana lnetle yetineceimize, ona uymayarak, onu mahvedecek ekilde Allah' oka anarak onu yenmeli ve kahretmeliyiz. Unutmayalm ki, eytan ve

askerleri, kendi misyonlarn yapyor. Biz, dnyadaki grevimizi yerine getirirsek, eytana da uymam oluruz. (5)

Tuvalete girerken, eytandan korunmak iin ez ekmeliyiz de; televizyonun dmesini aarken ez, kaparken de en azndan istifar ekmeli deil miyiz?

Caddeye , arya, dolmua adm atarken, i banda, a banda, gafletle geen dakikalar, saatler, hatta gnler iindeki tm erlerden, istiazedeki snak dnda

kimin kalesine snabiliriz? Kur'an okurken istiaze gerekir de, bee r kitaplar, gazeteler okunurken gerekmez mi dersiniz?

stize, mslman iin eytana ve taifesine, eytan dostlar ve askerlerine kar uyanklk ifadesi olmaktadr. stize, m'min iin sanki dmana kar srekli

kulland, dilinde ve gnlnde tad bir silh gibidir.

Allah' tek Rabb, tek Melik ve tek lh kabul ede rek O'na snanlara, Allah'n yardm eriecek tir. Unutulmamaldr ki, insanln saadeti, uurlu bir iman ve her trl

ktlklerden Allah'n dinine snp saknmalaryla mmkn olacaktr. "En iyi koruyan Allah'tr ve O merhametlilerin en merhametlisidir. (12/Ysuf, 64) O, negzel dost, ne gzel vekildir." (8/Enfl, 40; 3/l-i mrn, 173)

Besmele, Laik Mant Protestodur: Bir m'min, her eyleminin bana besme leyi yerletirmekle laik manta en byk protestoyu yapm olur. Besmele, insann

Allah'la i yapmas, Allah' iine kartrmasdr. Dolaysyla besmele; ateizmi, materyalizmi, laisizmi reddir. Bu manada besmele, slm dnya grnn anahtar

mesabesindedir. Laik dnya gr besmelesiz olmaktr. Laik olmakla olmamak arasndaki fark , besmeleli olmakla olmamak arasndaki fark kadardr. Besmeleli

yaplan i, meriyetini Allah'tan alr ve mer ilere besmele ekilir. Besmelesiz ilerse ey tana lyktr.

Besmelesizlik demek olan laisizm, ayn zamanda eytan bir dnya grdr. Bunun iin Allah Rasl her eylemine "Rahmn, Rahm Olan Allah'n adyla"

balayarak bu sapknl mahkm etmitir. (6)

Besmele uuru, bize u anlay ve davranlar kazandrr (kazandrmaldr): Mslmann her ii Allah'n adyla ve O'nun emir ve msaadeleri dorultusunda olmal.

Mslmann her iinde 'evvel A llah' olmal. Yani m'min, balayaca ii yapp yapmama konusunda nce Allah'a danmal. Harama besmele ekilmeyecei iin,besmele ekemeyeceimiz hibir ie girimemeliyiz. "Besmelesiz i ebterdir, yok olmaya mahkmdur" (bn Mce, hadis no: 1894) hadisinden anlyoruz ki

besmelesizler ve onlarn dzenleri devrilip yklmaya mahkmdur.

Kesilirken besmele ekilmeyen her hayvan murdardr, pistir. Besmeleyle ve besmele dorultusunda olmayan her dnce, fikir, i ve dzen de murdar ve le

hkmndedir. Besmele Allah'tan yardm dilemedir. Allah ise, ancak Kendi yolunda olanlara yardm eder. (7) Besmeleyle, yaplan ii kendi admza, fakat Allahn

ismi ve izniyle, Allah'tan yardm dileyerek yaptmz belirtiyoruz. Allah' ycelterek baladmzda o i, Allah iin oluyor. O'nun dini iin yaplan bir gayret eklini

alyor. eytann ivsna kar direnme bilinci yenileniyor. Her ie besmeleyle balamak hayat anlamlandryor.

Allah'n szn toplum hayatnn dna iten kkten laik anlay reddedilmi oluyor. M'minler istize ve besmelenin uuruna erdikleri gn, yeryznde hibir tut

iktidar gcn muhafaza edemez. nk ez-besmeleyi duyan eytan ve tut lgna dner, mahvolur.

Allahu Ekber; En Byklk ln!

"Kelimelerin en gzeli drt tanedir: 'Sbhnallah, ve el-hamd lillh ve l ilhe illllah ve Allahu ekber" (Buhr, Eymn 19) Bu iarlara, hadisteki srasyla; tesbih,

tahmd, tehll ve tekbir denilir. Tekbir, namaz klan bir mminin gnlk hayatnda en fazla tekrar ettii mesn (iar/slogan)dir. Btnyle dinin z, bu ksa

ifdede toplanmtr. Er fazla tekrar ettirilen bu iar olduuna gre slmn dnya gr, bu ifdenin zviyesinden olmal deil midir?

Tekbir'in Anlam: Tekbir szlkte, yceltmek, byk tanmak, ululamak demektir. Ve de ki: Hamd (vg), ocuk edinmeyen, mlkte orta olmayan ve

dknlkten dolay yardmcya da (ihtiyac) bulunmayan Allaha aittir. Ve Onu tekbir edebildike tekbir et (byk tan) (17/sr, 111)

Allahn ekber oluu, al ve azam oluunu da iine almaktadr. Son ikisi, deta ilkinin aklamas gibidir. slmn insanlk tarihi boyunca syledii kadm iar,

ne kadar zl, ne kadar mnldr. Ksaca en byklk iln olan zl mesaj iliklerimize kadar ilemeli iken baka gndemler, baka mesajlar bizleri oyalayp

duruyor. Bu dinin ri tarafndan tyin ve tesbit edilmi tekrarlanan yetler, bizim gndemimizin birinci maddesini tekil etmeli iken, biz bu vurgular grmezlikten

gelebiliyoruz.

K-b-r kknden byklk ifade eden kelimeler geliyor. Ekber, en byk olan, ekbir onun oulu, mtekebbir byklenen, mstekbir kendini byk gren,

byklk taslayan, tekebbr kibirlenmek, kebir, byk gnahlar. Namazlarda sylenen dier byklk ifde edici tekrarlar da bu ifde ile sylenmi

olmaktadr. imdi Kurann byklk ve byklenme ile ilgili yetlerine bakalm:

1- Allahn Bykl: Muhakkak ki Allah Aliyyul Kebrdir. (22/Hacc, 62). Gayb ve uhd lemini bilen Kebrul Mteldir. (13/Rad, 19). Hukm, Aliyyul Kebr

olan Allahndr. (40/Mmin, 12). Allah, her mtekebbir cebbarn kalbini mhrler. (40/Mmin, 15). Rabbini bykle! (74/Mddessir, 3) Rabbinin ismini an.

(96/Alak, 3)

2- eytann Byklenmesi: blis secdeye yanamad, byklendi ve kfir oldu. (2/Bakara, 34)

3- Yeryznde Kfirlerin Byklenmesi: yetlerimizi yalanlayarak byklenenler atee atlacaklardr. (4/Nis, 5). Firavun ve melei (ileri gelenleri), ye tlerimize

kar byklendiler. (23/Mminn, 46). Firavun yeryznde byklendi ve halkn gruplara ayrd. (28/Kasas, 4). Ben sizin en yce rabbinizim dedi.

(79/Nzit, 24)

4- Rasle Kar Byklenme: Bu Kuran iki ehirden birindeki bir byk adama indirilmeli deil miydi dediler. (43/Zuhruf, 31). Kabul ettikleri halde hakszlk vebyklenmelerinden tr inkr ettiler. (27/Neml, 14). Odur mm bir rasl ilerinden gnderen. (62/Cuma, 2)

5- nsanlarn Birbirine Kar Byklenmesi: (blis:) Ben onlardan hayrlym. Beni ateten yarattn, onu topraktan dedi. (38/Sd, 56)

Tm hastalklarn kayna byklenmedir. Byklenenlerin ilki eytandr, ilk gnah, byklenme gnahdr. eytann yolundan gidenler de onun iini meslek

7/31/2019 A R L A R

8/32

edinerek byklenirler. Bu nedenledir ki, her namazda Allahn en byk olduunu tekrarlarz. Demek ki gn boyunca byklenme eilimleri ve tavrlar ile yz

yzeyiz. Namaz klan bir mslman da yzlerce defa Allahn en bykln ikrar ettii halde, bu szleri sylerken bel bkp (rk), yere burnunu srtt

(secde) halde, hl byklenme eilimleri varsa, ne sylediini ve ne yaptn bilmiyor demektir.

Yeryzndeki fesdn kknde byklenme vardr. Fesad karan kfirlerdir. Mslmanlar arasnda anlamazlk sebebi de ounlukla byklenme

(benlik/egoizm)dir. Tm istenmeyen durumlarn kaynanda benlik vardr. Benlik, byklenmeyle oluur. Kfir benliini ortaya kor, byklenir, kfrne sebep

olur. Mslman da din kardeine kar benlik yapar, byklenir, ayrla neden olur. Her ikisinin kayna da byklenmedir. Mmin bu hastalklar Allahu ekber

klc ile keser atar. En byn Allah olduunu iln eder. Alnn her gn 80 defa yerlere eip secde ederek bunu gsterir. Bununla unlar iln etmi olur: 1- Ene

rabbukmul-al diyen Firavunlara meydan okur. 2- Sellim teslm (tam bir teslimiyetle) rhuyla Allaha kendini adar. 3- Gnnn her nnda ly yaam,

imdi illnn en yaknna ulamtr. 4- Kibirliliin gstergesi olan burnu havada olmay, burnunu yere srterek krm olur.

Yahdiler de Raslullaha kar byklendiler. Aslnda rasl olduunu bildikleri halde senden de peygamber mi olurmu?! diyerek bunu kibirlerine yediremediler.Oysa Allah onlarn mm diye hor grdkleri insanlar iinden bir rasl gndermiti. O mm idi; ancak, ona itaat edilmeliydi. nk Allah byle istemiti. Kalbinde

hastalk bulunanlar hemen kendini gsteriverdi. Byklk hastalklarn aa vuruverdiler.

mam Gazzli, kibirliliin sebepleri olarak kendini beenme (ucup), kin (hkd), ekememezlik (haset) ve gsteri (riy)i sayar. Kibrin sebeplerinin ilim, amel,

ibdet, aslet, gzellik, servet, kuvvet, evre edinme gibi nedenler olduunu anlatr. Bunlardan kurtulmak ve tedvi olmak iin Allahu Ekber sz ne gzel bir

il, ruk ve secde ne gzel bir tedvidir.

Grld gibi, her ey Allahn en bykl etrafnda dnmektedir. Bu nedenle slm bir devrimin dnyaya iln edecei temel ar bu bykln tannmas

ve Ona teslim olunmasdr. (8)

Biz mslmanlar, sevindiimizde, zldmzde, ardmzda, ok olduumuzda, hayran olduumuzda hep tekbir getiririz: Allahu ekber! nk Allah en

byktr mnsna gelen tekbirin ilevi de, anlam kadar byktr. Seviniyorsak sevincimizi Allahn byklne balarz. zlyorsak, kendimizi Allahn en

byk oluuyla teselli ederiz. Ondan bamsz bir sadet ve felket tasavvur etmediimiz iin saf halinde de, cef halinde de Allahu ekber deriz. ardmzda,

Allahn en byk oluunu hatrlar ve bizi artan eyin Allah iin ok basit, sradan bir ey olduunu bir kez daha hatrlarz. ok olduumuzda, bizi ok eden olayn

Allah katnda daha byklerinin olduunu dile getirmek iin tekbir getiririz. Hayran olduumuzda, hayretimizi esere deil; o eserin sahici messirine, sanata deil;asl sanatkra ynelttiimizi tekbirle ifde ede riz.

Namaza Allahu ekberle balar ve her rektta be kez bunu tekrarlarz. Namaz ki; o, Allah karsnda kulun esas duruunu temsil eden ibdetler mecmuasdr.

Allahn en byk olduunu itiraf ederek balamayan bir ibdet, insan kula kulluktan nasl kurtarabilir? Allahu ekber! demekle, kula ve eyaya kulluu

reddettiimizi ifde etmi olur ve Ona kulluumuzu secdeyle zirvesine tarz. te tekbirin insan getirdii son nokta bir ak hareke ti olan secdedir. (9)

phesiz lemlerin Rabbi Allah (cc) her eyden ycedir ve byktr. Kibriy yani her trl ycelik ve byklk Onun Rabliinin gereidir. Mminler, iman ederek

bu bykl tasdik ederler. Onlar Allahn bykl (kibriys) karsnda istikbar edip byklk taslamazlar, kibir gstermezler. Mminler, Allah Telnn

kendilerine hidyet lutfetmesinden dolay Allah tekbir ederler, Sen en byksn derler. Byklk (kibriy) kelimesi neyi ifade ediyorsa, byklkten ne kast

ediliyorsa hepsinin Allaha ait olduunu iln ederler. te tekbir, Allahn her eyden stn, ulu, azamet sahibi ve byk olduunu sylemenin addr.

Tekbir le ifde edilen Allahn en byk oluu, s radan b ir cmle deildir . Farkl ilhlara inanan kimse ler, tapndk lar tanr lar byk bilirler. Bir takm zorbalar n,

diktatrlerin, tutlarn nnde secde edenler, ya da onlara itaat edenler; onlar ok byk, en byk tanrlar. Kimileri kendilerine hkmeden g odaklarn,

iktidar sekinlerini, devlet erkini en gl ve byk zanneder. Kimileri de sper g olarak adlandrdklar A.B.D. gibi zlim ve emperyalist devletleri, her eyigren, her eye gc yeten kaadir-i mutlak kabul eder.

Rabbimiz mminlere Allah ekberi reterek, btn bu hatal "byk" anlayndan, "byklk" ve "byklenmek" yanllndan onlar kurtarmtr. En yce olan;

ei ve benzeri olmayan, her ey i yoktan var eden, sonsuz g sahibi, her an diri ve canl olan, ezel ve ebed olan Allahtr.

Allah ekber bi r iman ifadesidir . Bir din seiminin szle dile getir ilmesi, bir kulluk bildi rimidir. man eden insan, bu cmleyi sy leyerek kimi byk tand n, kime

ibdet edeceini iln eder. Mekkede ilk inen yetlerde yle bir ifadeyi gryoruz: Ey brnp rtnen; Kalk (ve) bundan byle uyarp korkut; Rabbini tekbir et

(ycelt); Elbiseni de temizle (74/Mddessir, 1-4)

slm bu ilk mesa jla, insanlara kimin byk tannmas gerektiini haber ve riyordu. Ya karlar olduu iin, ya korktuklar, ya da baba miras olduu iin yalanc

ilhlar 'ekber' tanyan insanlara bundan daha gzel bir mesaj olamazd. Bu iln/duyuru karsnda, bykl baka eye veren insanlarn sarslmamas mmkn

deildi. Allah ekber yce bir gerei haykryordu ve iitenleri rpertiyordu.

Bilindii gibi, mslmanlarn iar (zel sembol) saylan 'ezan'n ilk szleri Allah ekberdir. Mminler, her ezan okuyuta, bu gerei iiten kulaklara, hissedenyreklere, btn canllara ve ufka kadar btn yeryzne ulatrrlar, haber verirler. nsan dndaki btn yaratklar Allahn bykln zaten bilirler, Ona itaat

ederler, teslimiyet gsterir ve Onu devaml tesbih edip zikreder ler. Ancak, hevsn ve baka yalanc gleri tanr edinen baz insan taslaklar, bu geree

yreklerini kapatrlar. Okunan ezanlar bu kapal yrekleri lmsz geree ama arsdr, abasdr.

Mminler namaza da tekbir ile, Allah ekber diyerek balarlar. Bylece, insann gnlne girebilecek btn sevgileri, btn ycelikleri, btn deerli sanlan

eyleri bir tarafa atar, hepsini elinin tersiyle arkaya frlatr ve ylece, byk olan, en byk olan Rabbinin huzuruna kul olmann bilinciyle ve teslimiyetiyle dururlar.

Allah ekber sz, kulun Allah tasdik etmesinin, Ona teslim olmasnn, Ona kar kul olduunun bi lincine varmasnn aka gsterilmesidir. Bakalarnn inand

btn byklk (istikbar/kibriy) anlaylarnn reddedilmesidir.

Namazn rknlerinin her birinin arasnda da Allah ekber denilir. Bylece bu muazzam gerek, sk sk vurgulanr. Bu vurgu, mmin tarafndan ncelikli olarak

kendi nefsine kar yaplr ki, nefis elindeki imknlarla byklk duygusuna kaplmasn. Sonra da bakalar na duyurulur. Bayramlarda ve hac zaman sylenilen

terik tekbirler i de biraz daha uzun cmlelerle ayn eyi ifade etmektedir.

Allahn dnda herhangi bir va rla en byk diye hitap etmek phesiz Islm'n lleriyle badamaz. Bu niteleme, ister sevgiden isterse korkudan

kaynaklansn, farketmez. En byk olma sfat, nitelik, nicelik, makam, g ve kudret kayna olarak Allaha aittir. Meczen de olsa bir bakasna, falanca kiiveya ey en byk, baka byk yok demek Islm inancna terstir. Hi bir makam, hi bir g, hi bir sevgi ve korku Allaha ait olanla benzer lde veya

yanyana dnlemez. Bir eyi Allah gibi grenler, bir eyi Allah sever gibi sevenler, ya da Allaha ait bir sfat yaratlmlara verenler, -iman iddialarna ramen-

irke derler. (10)

Allah'n en byk olduunu kendine ve her eye iln eden kimsenin gznde ve kalbinde baka bir byk olamaz. Bazlar paray, otomobili, kadn, dnyev

makam/koltuu, apartmanlar, kendini, ocuklarn... byk grr, giderek bunlar veya bunlardan birini tutku halinde fanatik ekilde sever. M'minin gznde ve

7/31/2019 A R L A R

9/32

gnlnde ise bytlmeye, bykln kabul etmeye deer tek varlk vardr; Allah. "nsanlardan bazs, Allah'tan bakasn Allah'a endd (eler ve benzerler)

edinir de onlar, Allah' sever gibi severler. man edenler ise en ok Allah' severler (onlarn Allah' sevmesi her eyden, her sevgiden daha fazladr)." (Bakara,

165)

L lhe llllah; Sahte lhlara syan, Byklenmeye Red

Mslmanm diyen her insann, btn gn boyunca syleyip durduu bu iarlar/sloganlar bu kadar aktel olmasna, derin anlamlar tamasna ramen, gerektiigibi harekete ve ayaa kaldrmaya yol amyorsa, bunun tek sebebi, bu iarlarn ilk kullanld gnlerdeki tazelii ve anlam boyutlaryla anlayp kavrayamam

olmamzdr.

Mekkede ilk mslmanlarn, bu iarlar ilk duyduu gnlerdeki tazelik, ruh ve heyecan nasld? Bir Eb Zer... Gizlene saklana Mekke ye geliyor. Raslullah (s.a.s.)

buluyor ve bana slm anlat, mslman olacam! diyor. Ona sadece bu ke lime syleniyor. te slm bu demek tir deniliyor. Mriklere hitben haykrmaya

balyor: Dinleyin beni! Ben Gfar kabilesinden Eb Zerim. Sizin ilhlarnz reddediyorum. En byk Allahtr. Siz ve putlarnz bir hisiniz... zerine ullanyorlar.

Eb Zer, kanlar iinde kalyor, komalk oluyor.

Burada, Eb Zerin yaptndan ziyde bu kelimeden ne anlad ve ona bu sz reten kiinin verdii ruh nemlidir. Nasl, bir sz ki, kabul eden kiinin zerindeki

etkisi frlayp ayaa kalkarak ehrin meydanna komak oluyor. Zaptedilmez bir enerjiyle doluyor. liklerine kadar dev rim ateiyle dopdolu hale geliyor. te 23

ylda dnyay saran bir inklbn temelinde yatan ruh budur. Bu ruhu veren, balarndaki Peygamber, etrafnda toplanan insanlar bu enerjiyle doldurmutur.

Raslullah rpnyordu, kavminin hidyeti iin en gzel yollarla onlar bu kelimelere dvet ediyordu: ... Bir ke lime, onu syleyin, kurtulun; Rabbimin yannda size

sahip kaym; L ilhe illllah deyin! Tabii, kavmin ileri gelenleri, pelerine kalabal da takp diretiyorlard. nk biliyorlard bu kelimelerin anlamnn ne

olduunu. Henz mslman olmam olan Hz. Peygamberin amcas Abbas, Medinelilerin biat esnsnda onlara diyordu ki: Bakn yle bir sz syleyeceksiniz ki,

bu szle btn dnyaya sava iln etmi olacaksnz? L ilhe illllah demek, btn dnyay karnza almak demektir. Buna hazr msnz?

Bir ocuk; Ali... lk duyduunda bu sz gidip babasna danmak, onun iznini almak istiyor. Ancak sonradan dnyor ki, mslman olmak iin izin almak

gereksizdir. Nasl bir szdr ki, ilk kabullenen bir ocuktaki etkisi, korkarak endieye kaplmak ve odasna ekilip tefekkre dalp dnmek oluyor. Dndren,

odalara kapattran, ayaa kaldran, dnyaya meydan okutan, canlandran, dirilten bir sz... L ilhe illllah.

Bu durum, onun zulme, hakszla, tuyna kar muhlefeti, kar koyucu, bakaldrc zelliinden kaynaklanyor. Bu sz, insanlar tarafndan kabullenildiinde

daha ne hac, ne zekt, ne rtnme, ne iki yasa, ne oru, hibir ey yoktu. nsanlar sadece hayr! demeye, bakaldrmaya arlyordu.

Tevhid Kelimesindeki l ve ill szleri bakaldr ve boyun emenin ikisini de iermektedir. Mslman l diyerek bakaldran insan olurken; ill diyerek de

boyun een insan olmakta. L diyerek hayr diyen; ill diye rek de eve t diyen insan o lmaktadr . Bylece sadece bakaldry kutsayan anarizm ile boyun

emeyi meslek haline getiren mazoizmi dlam olmaktadr.

Mslman olmann ilk ar t bakaldrmaktr. nk slma giren bir insana ilk nce l yani, hayr! dedirtilir. Neye hayr? Allahn en bykln tanmayan,Allahn otoritesi, hkm yerine gemeye kalkan, Ona alternatif olma iddiasndaki her eye, her kiiye, her rejime, her gce... kinci art, boyun emedir. Bu,

birincinin tam tersidir. Bu tevhidi dillendiren mmin, Allahtan bakasna ba kaldrd kadar, hatta daha byk kararllkla Allaha boyun eecek , Ona teslim

olacaktr. Evet diyecektir. Neye evet? Allaha, Onun en byklne, Onun dinine, anlam, deer ve kurallarna, bildirdiklerine, akladklarna...

Bylece kelimenin Allaha vet, gayrsna hayr! merkezinde dnd grlmektedir. Hayr ile evetin, bakaldrma ile boyun emenin, meydan okuma ile teslim

olmann bir arada olduu zetin zeti bir cmle.

L ilhe illllah sz, znde deitirici ve devrimci tohumlar tamaktadr. Balca drt unsurdan oluan kelime, topyekn bir forml niteliindedir.

L: Hayr, red, dlama.

lh: Allahn yerine gemeye kalkan (L ile kullanldnda)

ll: Evet, kabullenme, hri tutma.

Allah: Mutlak yaratc, kaynak. Mutlak kudret ve tm kemal sfatlarn sahibi.

Muhammed: Abdullahn olu, Kureyli, Hz. sadan 571 yl sonra dodu, 610 ylnda peygamber oldu, 63 yanda Medinede vefat e tti.Rasl: Eli, Allahn onu eli semesi, deerler ve kurallarn onun vstasyla (son kez) bildirmesi olay.

Allah: Mutlak yaratc, kaynak. Mutlak kudret ve tm kemal sfatlarn sahibi.

Bylece, nce dlama, sonra kabul, daha sonra da kabullenilen kaynan setii rasle tbi olma ortaya km oluyor. Buna kelime-i tevhid denilmitir. Yani,

birlii, bir olma durumunu izah eden kelime. Hay rda b irlik, evette birlik , Rasle tbi olmada birlik. Kelimenin ana terimi, ilhtr. E-l-h kknden ge len ilh,

szlk anlam itibaryla bir eye sevgi ile ynelip kabullenerek onu yceltip dokunulmaz klmak demektir. Bu ekilde kim neye yneliyorsa, onu ilh ediniyor

demektir. Kuranda rab kelimesi gibi Allahn dndaki birtakm gler iin de ilh denilmitir. imdi, Kurandaki kullanlndan baz rnekler grelim:

1- Hevy ilh edinmek: Hev ke limesi u anlamlara geliyor: A rzu, istek, meyil, nefis, houna gitmek, hkm ve kanun koymak . Hevsn ilh edineni grdn

m? (25/Furkan, 43). Hevsn ilh edinen ve Allahn bir bilgiye gre saptrd, kulan ve kalbini mhrledii, gznn stne deperde ektii kimseyi grdn

m? (45/Csiye, 23).

Allahtan geleni kabullenmeyerek, onlar ho grmeyerek kendi nefsinin houna gidenleri kabul edip ona gre yaayan birkimse, hevsn ilh edinmi olmaktadr.

nsanlarn ou, Allah

Teldan gelen kurallar irkin bularak kendi holarna giden ekilde kurallar koymakta ve ona gre yaamaktadr. Bu durum kiinin kendi arzu ve zevklerini, fikir

ve grlerini Allaha ramen ilh edinmesidir. Mslman kiinin buna da l demesi ve ill diyerek Allaha teslim olmas gerek ir.

2- Putlar ilh edinmek: Dediler ki, Ey brhim! lhlarmza ne yaptn? (21/Enbiy, 62)

7/31/2019 A R L A R

10/32

3- nsanlar ilh edinmek: Kendilerine bu kadar nimetler ve rildii halde, yine onlar, yardmlarn umarak A llahtan baka ilhlar edindiler. (36/Ysin, 74)

4- Liderleri ilh edinmek: Allah brakp bilginlerini (hahamlarn), rhiplerini (din adamlarn) rabler edindiler... (9/Tevbe, 31)

Dallet ve Allah gazaplandrmann yolu, daima iki trl olmutur. Asl kitab brakp trev kitaplara yapmak; asl kiiyi brakp trev kiilere yapmak. Burada

asl kitap, Allahn kitab Kurandr; asl kii de , Allahn elisi rasuller, neblerdir. Yahdiler de, hristiyanlar da bunlarn aslna deil; trevlerine yapp onlar aslnn

yerine koyduklar iin, yoldan kmlardr. Tevrat brakp tefsirlere, kiilerin yorumlarna yapmlar; Allah brakp rasullerine ibdet etmeye balamlardr.

Msy, say brakp onun arkadalarn, azizleri, Pavlosu rasul gibi, hatta -h- Allah gibi dnmlerdir.

Grlyor ki, yoldan kmak asln brakp dierini onun gibi grmek yanllndan kaynaklanyor. Allahn en byklk ilnndan sonra, bu bykle kar tavr

alanlarn red ve dlanmasn ifade eden L ilhe illllah sz, slm devr iminin ikinci byk iarlarndandr. (11)

Tehlil: Tehlil, "L ilhe illllah (Allah'tan baka ilh yoktur)" szn sylemek demektir. Bu kelime, bilindii gibi "kelime-i tevhid" olarak da adlandrlr. Tevhid,

slm'n temelidir. Allah'tan baka hibir ilhn olmad, hkimiyet, stnlk, yaratclk ve ilhln ancak Allah'a ait olduunu kalp ve dil ile sylemeye tehlil denir.

Tevhid kelimesi, iki ksmdan meydana gelir. Birinci ksm, "L ilhe illllah", ikincisi ise, "Muhammedn Raslullah (Muhammed Allah'n rasl/elisidir)"

Hz. Peygamberimiz, gnde yz defa tehlil'i okumay/zikretmeyi tavsiye etmi ve bunun, byk sevaplarn kazanlmasna ve eitli gnah ile zararlarn

giderilmesine sebep olduunu aklamtr (Buhr, Deavt 64; Tirmiz, Deavt 60). Aslnda buradaki yz says, oklua iarettir. hlsla bol miktarda tehlil

okumann faziletini ifade etmektedir.

Yine bir hadis-i erifte yle buyurulur: "Zikrin en faziletlisi; 'l ilhe illllah', dunn en faziletlisi de 'el-hamd lillh'tr." (bn Mce, Edeb 25; Tirmiz, Deavt 9).

Baka bir hadiste de Raslullah (s.a.s.): "L ilhe illllahu vallahu ekber ve l havle ve l kuvvete ill billh" demenin, ok sayda gnahlarn affedilmesine sebep

olacan sylemitir (Tirmiz, Deavt 58).

Eb Sfyan'n naklettiine gre Raslullah (s.a.s.), Herakl'e mektup yazd zaman ona; "Gelin sizinle aramzda msvi, eit olan bir kelimede birleelim" demiti.Bu kelimenin, takv kelimesi olan "L ilhe illllah" olduu belirtilir (Buhr, Eymn 19).

Btn peygamberler, insanlar tevhid inancna, Allah'a inanmaya ve yalnz O'na ibdet etmeye armlardr. Peygamberlerin mcdelesi, tevhid mcdelesidir.

Tehlil, bu tevhidi kalben, fikren ve zikren idrak etmek, yaamak ve Allah'a yaklamaktr.

Tahmd; vg ve kr En Bye, Allaha ittir!

Tahmd: Hamdetmeye, el-hamd lillh demeye tahmd denilir. Hamd; bir nimetin veya gzelliin kayna ve sahibi olan gc, vg ve yceltme szleriyle

anmaktr. Bir baka dey ile hamd, istee bal bir iyilie veya onun balang noktas olan bir ya rdma kar, gnl akl ile o iyiliin sahibine sayg ifade eden

bir vg szdr. Bunda hem nimet sahibini vmek, hem kretmek, hem de yceltme anlam vardr. Hamd kavramnn anlamn Trkede aynen karlayacak

bir kelime bulunmamaktadr. nk o yalnzca bir vme deil, methetme ile kr arasnda bir eit vme, zel bir methetmedir. Canl veya cansz var lklar da

methedilebilir. Mesela, deerli bir elmas paras veya gzel bir at vlebilir. Ama hi bir zaman onlara hamd edilmez. Hamd, canllara ve canszlara istedii eklive deeri veren daha gl bir varla kar yaplr.

Kurann birinci sresi olan Ftihann ilk yeti hamd olaynn kime ait olduunu net bir ekilde ortaya koymaktadr. Hamd, lemlerin Rabbi Allaha aittir.(1/Ftiha,

2) Buna gre hamd sahibi bellidir. nsanlar kendi grlerinden hareket ederek bakalarna hamd edemezler. Kurn- Kerim bu gerei baka bir ye tte yle dile

getirmektedir: Balangta da sonda da hamd yalnzca Allaha aittir. (28/Kasas, 70). Hamd, ei ve benzeri olmayan ilh rahmetin hakkyla vlmesi, o rahmetin

sahibinin hakkyla yceltilmesidir.

Btn varlklar Allaha hamd ierisindedir. Ancak en olgun hamd inanan bir insan tarafndan yerine getirilir. nk mmin bir insan, Peygamberinden rendii

gibi Allah hakkyla takdir eder, Ona nasl hamd edileceini bilir. Allah ve Onun Rabliini anlayan samimi bir mslman hamdi ya lnzca Allaha yapar. O her

zaman elhamdlillah diyerek Yaratcy hakkyla ve r ve yceltir. Hamd olsun Allaha ki, gkleri ve yer i yaratt, karanlklar ve nru var etti. Yine inkrclar,

(bakalarn) Rablerine denk tutuyorlar. (6/Enm, 1) Onlarn orada duas: Allahm! Sen her trl eksiklikten uzaksn, birbirlerine salk temennileri; selm,

dualarn sonu da; lemlerin Rabbi Allaha hamd olsun szleridir (10/ Ynus, 10; Ayrca bkz. 7/Arf, 43; 20/Th, 130; 28/Kasas, 70; 39/Zmer, 74) Bir hadiste

yle buyuruluyor: Hamd, krn badr. Allaha hamdetmeyen Ona kretmemi olur. (Eb Dvud, Edeb 11; Tirmiz, Birr 35)

Kurandan anladmza gre mminler Allaha ekilde kredebilirler:

1- Dil ile kr: Nimet sahibini anmak, Onu vmek, Onun nimet sahibi olduuna iman etmekle ve bunu Tevhid kelimesiyle iln etmekle olur. Bu basit bir teekkr

ifadesi deil, dil ile ehdeti getirmek, dil ile doru szl olmak, dil ile Kuran tasdik etmek, dil ile slm' anlatma, Kuran okuma ve dil ile A llah okca zikretmek

ve buna benzer dil ile ilgili kulluk grevlerini yapmakla yer ine getirilir.

2- Kalp ile kr; iman kalbe yerletirdikten sonra nimet sahibinin Allah olduunu kalp ile tasdik etmek, vahy ile gelen eyleri kabul etmek, yree Allahtan baka

kimsenin gerek anlamda korkusunu ve sevgisini koymamaktr.

3- Fiil (aksiyon-eylem) ile kr; Bedenin organlaryla nimet verene itaat etmek ve Onun yce emirlerini yerine getirmektir. Ksaca slm' her bakmdan

yaamaya almaktr. nk nimet vereni bilip Onu vmek, bir anlamda Ondan gelen her eyi kabul etmektir.

phesiz yalnzca dil ile Allah'm sana krler olsun demek kr iin yeterli olmaz. Fiil ile kr, Allaha hakkyla kulluk yapmakla beraber, ayn zamanda

Allahn verdii nimetlerden Allahn dier kullarn da faydalandrmaktr. Hayat bir nimettir. Hayatn devamn salayan her ey birer nimettir. Allahn ztn idrk

etmek bir nimettir. man ise bir insan iin en byk nimettir. Allahn bir kuluna iman nasip etmesi, ona olan nimetini tamamlamas demektir.

krn ba Allah bilmektir. Allah Rab olarak bilen, Onun nimet verdiinin uurunda olan bir k imse de Onu sevmeye balar. A llah seven Ona ibdet eder, Ona

hi bir eyi irk komayarak Onun nimet verici olduunu itiraf eder. Kul bu uurla ei ve benzeri olmayan bir Rabbin nnde kulluk yaptnn, bir byk lezzetle

lfet ettiinin farknda olur. Bu nedenle Tevhid, yani Allah hakkyle birlemek krn zirvesidir.

7/31/2019 A R L A R

11/32

nsan, kul olarak her zaman fakirdir, yani her adan Allaha muhtatr. nk Ondan baka nimet veren yoktur. Hayatn srdrebilmek iin her zaman Onun

yaratt nimetleri tadmak zorundadr. Kul bu nimetlerin karln da ancak kullukla ye rine getirebilir. nsan, ayn zamanda hata ve gnah ierisindedir. Gnahkr

ise her an Rabbinin af ve mafiretine muhtatr. Bu adan Allah (c.c.) kullar hakknda Rahmn, Rahim ve afurdur. Rahmn ve Rahim olan Allah kullarna nimet

vererek ve ihsanda bulunarak merhamet etmektedir.

Kul daima Rabbinin verdii nimetler ile nefsinin gnahlar arasndadr. Hasan-i Basr diyor ki: Ben nimet ile gnah arasnda sabahlyorum. Bundan dolay nimeti

krle, gnah ise tevbe-istifar ile hatrlamak istiyorum. (nak. Ibn Teymiyye, el-C miur Rasil, 1/116)

kr ahlknn Hz. Muhammedin hayatnda nasl somutlatn aadaki rnek gzel bir ekilde gstermektedir: Rasulllah (s.a.s.) geceleri kalkp ayaklar

kabarncaya kadar namaz klard. Kendisine; Allah (c.c.) senin gemi ve gelecek gnahlarn affetti (niye kendini bu kadar yoruyorsun)? denildi. Allaha

kreden bir kul olmayaym m? cevabn verdi. (Buhr, Teheccd 6, 2/63, Tefsir Fetih 1, 6/169, Rikak 19, 8/124; Mslim, Sfatl-Mnfikn 18, hadis no: 2819,

4/2181; Tirmiz, Salt 304, hadis no: 412, 2/268; Nes, Kymul-Leyl 17, 3/178).

Mminin hayat sabr ile kr anlay arasnda gemelidir. Allahn verdii nimetler saylamayacak kadar oktur. Bu nimetlerin sahibine kr, insanlk borcudur,

yaratln gereidir. kr borcu, iman e ttikten sonra, btn bir mr Allahn istedii gibi yaamak la, nimet sahibinin rzs dorultusunda yaamakla yerine

getirilir. (12)

Lehul hamd Hamd Onun iindir, Ona ittir. Ayr ca el-hamd lilll eklinde de ska kullanlr . Allaha hamd olsun, hamd Allah iin olsun anlamlarna gelir.

Grld gibi, bu iarda da ana terim hamddir. Hamdin Allaha ait oluu vurgulanmak istenmektedir.

H-m-d kknden gelen hamd, u anlamlarda kullanlyor: vmek, hakkn demek, vg, vgye deer, rz olmak, sev inmek. Allah vmek... Bir kii, niin

vlr? Ya gerekten bir iyilik grld iin, ya da onun gzne girmek iin. Biz gelip geen zaman iinde sadece bir noktayz, bir damlayz. B izden evvel nice

insan gelip geti ve bizden sonra nice insan gelecek . Biz onlar iin sadece bir kk nokta olarak kalacaz. nsan, gemii okuduka acz iinde kalmaktadr.

Dnyann, kinatn dzenini grdke acz iinde kalmaktadr. nsann, hayvanlarn, bitkilerin yaratln grdke ve anladka acz iinde kalmakta ve kkln

itiraf etmektedir.

Bir insan, kendi haberi olmadan birinin srekli kendi iyilii iin altn rense acaba ne yapar? Herhalde bana bu iyilii ne iin yapyor? diye sorar. Sonra ona

teekkr eder. te hamdin bir anlam da budur. Allah, bize bizim haberimiz olmadan iyilikler, gzellikler veriyor, bahediyor. Ama biz bunlarn farknda bile

deiliz. Her ey biz insanlar iin ayarlanm, uygun hale getirilmi, emrimize verilmi. Fakat insanolu bunlarn geliigzel, rastgele yapldn zannediyor. Bir

sn (yapc , sanatkr )yi fark edemiyor. Bu durumu fark etmek, Allaha sonsuz teekkr/krn gerektirir. Bunun iindir ki, Kuran hamd ile ba lamtr.

Kurann ilk sayfasndan balayan bir okuyucu Allaha hamd ederek yetleri okumaya balar. Yani nce hamd, vg...

Allahn bykl karsnda kendi kkln hatrlayarak, insanlardan bir insan, okuyuculardan bir okuyucu, mminlerden bir mmin olduunu hatrlayarak...

Bir dh olduunu zannederek deil... Eer hamdi olmazsa, bir hi olacan dnerek... Kuran okumaya balayan kii, nce bu tr duygular atmosferinde ie

balamaldr. Hamd zerinde dnme, bu duygular veya benzerlerini akla getirecektir. nk hamd, insann kendini bilmesidir. Yaratl dnerek Allah

karsndaki konumunu tesbit etmesidir. Hamd, bir itiraftr, cizlik ve kklk itiraf...

nsanlarn ve cinlerin kfirleri hri, doadaki her ey, Allah vmekte, Ona hamd etmektedir. Yeryznde insan soyu yaratlmadan nce de bu byleydi.

Yeryznde bir halife yaratmay murad edince Allaha kar melek ler yle dediler: Kan dkecek ve fesat karacak birini mi? Oysa ki biz seni hamd ile tesbih

ediyoruz. (2/Bakara, 30). Ondan nce doada tam bir hamd ve tesbih dzeni vard. Herkes ve her ey Allah vp yceltiyor, Ona kar gelmiyor, tam bir

teslimiyetle itaat ediyordu. nsanolunun yaratlmas ve eytanla birlikte yeryzne gelmesiyle Onu yceltmek, tanmak yle dursun; Ona ve elilerine karsava aanlar kt. nsanlarn ou Allah unutup eytann yoluna girdi. eytan vp yceltti.

nsanolu ibdete, hamde meyilli yaratlmtr. Birilerini vmeye, onlara balanp ibdet etmeye meyyl yaratlmtr. Suyun ukur bulduu yere doru akmaya

balamas gibi, insan da Allah unutursa, birilerine doru akmaya, ona ibdet etmeye, balanmaya, vp yceltmeye balar. nk insan, aslnda ibdete etmek

iin yaratlmtr. Allaha kulluk etmezse bakasna edecektir. Zira onun mayasnda bu vardr.

Tesbih; Allah Her eit irkten Aklama, Onun Egemenlii Paylalamaz!

S-b-h kknden u kelimeler kullanlyor: Yldzn hareket etmesi, uzaklamak, ehdet parmas, du, nfile namaz. N-z-h (tenzh) kknde de u anlamlar vardr:

Hayvanlar sudan uzaklatrmak, uzaklatrld, uzak olmak, korundu, uzak yer.

Allah tesbih ve tenzih kelimeleri, genellikle beraber kullanlr. Bu iar ile asl olarak A llah aklama (tesbih etme) vurgulanmak istenmektedir. Yani nasl ki Arap,suyun bana toplanan hayvanlar uzaklatrma iine nezehe diyor, ayn ekilde Allaha yaktrlan birtakm iftiralar uzaklatrma iine de tenzh diyoruz.

Tesbihde de tenzihde de ortak olan mn, uzaklatrmaktr. Biz buna Trkede yaklak olarak aklama diyebiliriz. Yani bir nevi bir eyi protesto nndaki

durum oluyor. Bizim inandmz Allaha birileri iftira atyor. Ona ait olan vasflar bakasna vermeye kalkyor. Onun isimlerini, sfatlarn alarak kendi

sevdiklerine, balandklarna yaktryor ve onlar ululayp yceltiyor. te biz bu durumu red ve protesto iin sbhnallah! diyoruz. Bunu sylerken ayn

zamanda da Onu yceltip vm oluyoruz.

Bu kelimelerde koruma anlam da vardr. Trkede koruma ve kollama denilen ii yapmak anlamnda. Tabii, Allahn tesbih ve tenzih edilii, fizik bir durumdan

ziyade, daha ok inan ve dnce alannda oluyor.

Kuranda tesbihin, temel anlamda kullanld grlmektedir: 1- Aklama-uzaklatrma 2- Anma-du-namaz 3- Kinattaki her eyin Onun dzenine uyduu.

Bu iar (sbhnallah) ortay koyuculuu (irki) mahkm etmek iin sylenir. Zira gelen yetlere bak ldnda bu amala kullanld grlmektedir. nce nelerin

irk, yani ortak kouculuk, vasflandrclk olduu aklanr. Mesel, Ona ocuk isnat etmek, aracs olduuna inanmak, orta olduunu zannetmek, baka eylere

benzetmek ve olmayacak eylerle vasflandrmak gibi. Sonra nelerin irk olmad anlatlr. Doann yeryz ve gkyznn iindeki her eyin Onu tesbih ettiininsylenmesi gibi.

ns ve cinnin kfirlerinn dndaki her ey, Allaha kul olup itaat ve tesbih ediyorken, bu yaratklar bu dzeni bozuyorlar. te bu dzen dlk, bu iarla dlanyor,

reddediliyor. Nitekim Arapada ehdet parmana msebbiha denilmektedir. Ayn kkten gelen tesbih, birleme, biri gsterme olarak ehdet parmann

anlamna uygun mnlar ierir.

7/31/2019 A R L A R

12/32

Ysebbihu fiiliyle Kuranda Allah tesbih eden varlklar anlatlr. Kuranda ak olarak, yeryz ve gkyzndeki her eyin Allaha ait olduu vurgulanyor. Demek

ki mlk ve hamd Allaha ait olmazsa bu tesbih bozuluyor. Allahtan bakas insanlar zerinde ynetim (mlk) iddisnda bulunursa, bu var olan tesbih dzenini

bozmak demektir; ortak koucu olmak (mrik) demektir. (13)

Tesbih; Allah Ona yakmayan eylerden tenzih etmek (uzak tutmak)tir. Tesbih, bir anlamda, Allah byk tanma, Ona noksan sfatlar yaktrmama,

sbhnallah demek ve Ona ibdet etmek tir. Bu, bir eit Allah zik irdir. Baz limle re gre tesbih, zikrin trlerinden biridir .

Tesbih; Allah, kutsal yceliine lyk olmayan kusur ve noksanlklardan, insanlarn ilhlar/tanrlar hakknda dndkleri eksik sfatlardan gerek inan, gerekse

sz ve ka lp ile tenzih etmektir, uzak tutmaktr. Allah Tela ycedir, uludur, azimdir. Hi bir ey Onun benzeri ve dengi deildir. O en yce sfatlara sahiptir.

nsanlarn aklna gelebilecek btn eksik ve noksan sfatlardan, kusurlardan uzaktr. Allah hakknda, insanlara ait eyler dnlmez. O, btn bunlarn dndadr.

te, Allah mkemmel (en yce) sfatlarla dnmek, Onu noksan sfatlardan tenzih etmek (uzak tutmak) tesbihtir.

Ayn kkten gelen Sbhn Allahn bir ismidir. Yani, ok tenzih edilen, Allaha inanmayanlarn Onun hakknda dndklerinden ve sylediklerinden, her trl

kusurdan uzak olan demektir. Sbhnallah cmlesi, Allahn btn eksikliklerden uzak, ama yce sfatlarn sahibi olduunu ifade eder. A llahn zatnn temizliini

ve kutsalln da anlatr. Bu cmle; hem bir zikir, hem A llahtan yardm isteme, hem de bazen bir eye hayre t edildii zaman kullanlan bir ifadedir.

Allah tesbih etmeyi ifade eden yetler Kuranda bir hayli fazladr. Kuran, Allah zikretmeyi ve tesbih etmeyi beraber anyor. Bu durum her iki ibdetin ortak

yanlar olduunu gsterir. Ey iman edenler! Allah oka zikredin. Ve Onu sabah akam tesbih edin. (33/Ahzb, 41-42; 3/l-i mrn, 41). Sabah ve akam

vakitleri zikir ve Allah tesbih iin en uygun zamanlardr. Ancak sabah-akam ifadesi btn gn kapsamas sebebiyle, yet; Allah her an zikredin, tesbih edin,

bunu devaml yapn anlamna da ge lir. u halde onlarn sylediklerine kar sabrl ol, Gnein douundan nce ve batndan nce Rabbini hamd ile tesbih et.

Gecenin bir blmnde ve gndzn ularnda da tesbihte bulun ki honut olabilesin. (20/Th, 130; Ayrca bkz. 40/Mmin, 55; 50/Kaf, 39). Sen Rabbini hamd

ile tesbih et ve secde edenlerden ol. (15/Hcr, 98; Ayrca bkz. 25/Furkan, 58; 52/Tr, 48; 56/Vka, 74, 96; 87/Al, 1; 110/Nasr, 3).

Kurann haber verdiine gre yerde ve gkte olan btn yaratklar Allaha tesbihte bulunurlar. Kuran bunu bazen gemi zaman kipiyle tesbih etti eklinde,

bazen imdiki zaman kipiyle tesbih eder-ediyor eklinde vermektedir. Bu, varlklarn gemite ve imdi srekli tesbih ile megul olduklarn gsteren bir gerektir

(57/Hadid/1; 59/Har, 1, 24; 61/Saff, 1; 24/Nr, 41; 62/Cuma, 1 vd.).

Canl veya cansz varlklarn nasl tesbih ettiklerini bilmiyoruz. Bu konuda birok aklama yaplmtr; ama dorusu onlarn tesbihlerinin nasl olduunu anlamak

hem zor, hem de bunu anlama diye bir grevimiz yoktur. Bize den, btn varlklarn ister istemez Allaha teslim olup Onu tesbih ettiklerini bilmek ve byle bir

geree phe duymadan inanmaktr. Bunu kabul ettikten sonra, onlar gibi bu yce zikre katlmak, onlarla beraber A llaha tesbihte bulunmaktr. Tpk Dvud (a.s.)

ile birlikte tesbih etsinler diye boyun edirilen dalar gibi (21/Enbiy, 79; 38/Sd, 18). Yedi gk, yer ve bunlarn iinde bulunanlar, Onu tesbih ederler. Onu hamd

ile tesbih etmeyen hi bir ey yok tur, ama siz onlarn tesbihlerini anlayamazsnz. O Halimdir, balayandr. (17/sr, 44).

Onlarn tesbihlerini anlayamacamza gre, bu konudaki gayret bo bir abadr. Burada nemli olan, evrendeki bu imana katlmak, bu koro ile beraber, lemlerin

Rabbini, Onun lyk olduu gibi zikretmek/anmaktr.

Allahn Sbhn Oluu: Allah (c.c.) ayn zamanda Sbhndr. Btn yaratklar, canl ve cansz her ey, insanlarn btn hcreleri, baz insanlarn dilleri, srekli

Allah tesbih ederler. O, bu anlamda ok ok tesbih edilendir. O, kendisi hakknda dnlen btn noksan sfatlardan uzaktr. O, kendi dndaki her eyden

mnezzehtir (tenzih edilmitir).

Kuran, Allahn sbhn olduunu sk sk vurgulamaktadr. Eer her ikisinde (gkte ve yerde) Allahn dnda ilhlar olsayd, hi tartmasz, ikisi de bozulupgitmiti. Arn sahibi Allah, Sbhandr; onlarn nitelendirdikleri eyden uzaktr. (21/Enbiy, 22). stnlk ve g (izzet) sahibi Allah, sbhndr, onlarn

nitelendirmekte olduklarndan ycedir. (37/Sfft, 180; Ayrca bkz. 12/Ysuf, 108; 17/sr, 1, 93, 108; 27/Neml, 8; 28/Kasas, 68; 43/Zuhruf, 13; 68/Kalem, 29).

Melekler, zaman zaman Allahn Sbhan olduunu sylerler (2/Bakara, 32). Mminler de inkrclarn Allah hakknda dndkleri yanl eylere cevap ver irken,

Allahn onlarn nitelemelerinden ok uzak olduunu dile getirirler, Allaha Sen Sbhnsn derler (3/l-i mrn, 191; 5/Mide, 116; 21/Enbiy, 87; 4/Nis, 171;

10/Ynus, 18; 16/Nahl, 57; 30/Rm, 40).

Namaz ve Tesbih bdeti: Mminler tekbirle namaza girdikten sonra, nce Sbhneke dusn okurlar. Namazn hemen banda Allahn btn noksan

sfatlardan uzak olduunu, mriklerin nitelemelerinden yce olduunu dile getirirler. Bu imanla namaza balarlar, namaz, yalnzca, bu tesbih ettikleri Allah (c.c.)

iin kldklarn ortaya koyarlar. Mminler rkda iken Sbhne rabbiyel-azm (Yce olan Rabbimi tesbih ederim), secdelerde ise srekli Sbhne Rabbiyel-al

(Ulu olan Rabbimi tesbih ederim) derler.

Bir adam Peygamber imize ge lerek , Ey Allahn Rasul, ben Kurandan b ir sey seip a lamyorum. Bana yetecek bir ey retir misin? dedi. Peygamber imiz

buyurdu ki, yle de: Sbhanellahi vel hamdlillahi ve l ilhe ilallahu vallah ekber, ve l havle ve l kuvvete ill billah.(Allahm Seni tesbih ederim, hamdlerSana aittir. Senden baka ilh yoktur. Allah en byktr, btn g ve kuvvet Allahndr). (Eb Dvud, Salt 139, hadis no: 832, 1/221; Nes, ftith 32, 2/110).

Peygamberimiz yine buyuruyor ki: Iki kelime vardr; bunlar dilde hafif, terazide (mizanda) ar, Rahmann yannda da sevimlidirler (Bunlar): Sbhanallahi ve

bihamdih (Allahm seni hamdinle tesbih ederim), Sbhanallahil azm (Yce Allahm Seni tesbih ederim) szleridir. (Mslim, Zikir ve Du 10, hadis no: 2694,

4/2072; Buhr, Deavt 65, 8/107, Eymn 19, 8/173; Tirmiz, Deavt 61, hadis no: 3467, 5/512).

Peygamberimiz, baka birok hadisinde, tesbihte bulunmann, tevhid kelimesini syleminin ve istifarda bulunmann nemine ve sevaplarnn ok olacana iare t

buyuruyor. Her bir rknde ve rektnda bol bol tesbih yaplarak klnan namaza Tesbih namaz denilir.

Namazdan sonra otuz defa sbhanallah, otuz defa el-hamdlillh, otuz defa da Allah ekber demek, zenginlerin fakirlere sadaka verip yardm etmeleri

gibi sevab ok olan zikirlerdir. Bunlar Sbhanallah ile baladklar iin hepsine birden tesbih dus denmektedir (Eb Dvud, Harac ve mret, hadis no: 2987,

3/150; Ahmed bin Hanbel). Namazdan sonra, nemli zikir ifadeleri olan bu tesbihleri yapmak snettir (Mslim, Mescid 144; Tirmiz, Deavt 35; Nes, Sehv 91).

Trkede tesbih diye bilinen, otuz l veya doksan dokuzlu taneler, aslnda tesbih letidir. Halk tesbih deyince bu tesbih letini hatrlamaktadr. (14)

Lehul Mlk (Her ey, Btn Mlk Onundur);

En Byklk, Egemenlik Gerektirir

7/31/2019 A R L A R

13/32

M-l-k kknden u anlamlar ieren kelimeler geliyor: Mlik ve sahip olmak, z, esas-dayanak, hkmdar, egemen irde, izzet, saltanat, byklk, ululuk,

imparatorluk, idre, devlet. Bu kkten kelimelerde, yavrunun kuvvetlenip anasn tkibe muktedir olmas, hamuru iyice yourmak anlamlar vardr. Kkn tam

anlamlar zerine dnldnde sahip, muktedir olma, g yetirme anlam etrafnda dnd grlyor.

Kuranda en fazla u kelime kalplaryla kullanlyor: Melike: Allahn melekleri (68 kez), Mlk: 1- Tabiatn sahibi (Mlik) (3 defa), 2- Toplumun sahibi (melik) (13

kez). Mlkn kaynan aklamak iin leh (Onundur, Onun iindir) idiyet zamiri ile birlikte ska kullanlr. En ok kullanlan ekli de budur (Lehul-mlk).

Mlkn Ona ait olduu aklamas, niin ska yaplmaktadr? Buna neden gerek duyulmaktadr? nk toplum iinde kp bu toplumu biz ynetelim; ekil

verelim, hamur gibi youralm, Allah buna kar masn, gkte otursun! diyerek irkini iln eden, mlke sahip olma hrsyla Allaha isyan eden tutlam insanlar

vardr. Bunlar haddi amakta ve mlkn sahibi olmak istemektedirler. Bunlar kendi hevlarn egemen klarak, istedikleri biimde toplumu hamur gibi yourmak

istemektedirler. Bylece toplumun meliki, kendileri olmu olacak , insanlar onlara ibde t/kulluk edeceklerdir. te bu durum, Allah tarafndan iddetlereddedilmektedir. Zaten bir eytan kkrtmas olan bu iddi sahiplerini irk ile sulamaktadr. Mlkte Onun eriki/orta olmad, olamaz! (17/sr, 111) ifdesi ile

bu durum, aka iln ediliyor.

Mekkede mslmanlar Kurey kodamanlarnn karsna Lehul-mlk iar/slogan ile kmlardr. Zaten bu tutlar mlk, ilh, ekber, Rab kelimelerine

yabanc deillerdi. Bunlarn yanl amalar iin kullanlmasn Allah kaldrnca, sadece Ona ait olduu sylenince beyinlerinden vurulmua dndler. slmn,

meydan okuyuu karsnda gnbegn eriyip yok oldular. nk bu iarlar /sloganlar haykran o gnn mslmanlar, onlar hayatn iine sokmular, toplumun

btnl iinde onlara anlam ve ruh kazandrmlard. Bunun iin etkili oluyordu yeni mesaj. Ayn kelimeler, bugn de insanlarn en ok duyup iittii kelimeler

olmasna ramen uursuzca sylendiinden anlamszlam, hibir etkisi kalmamtr. O halde yaplmas gereken dini deil; anlay yenilemektir. Bilgide

deil; yorumda yenilik yapmaktr. Sonra bu yorumla kp tm btllara meydan okumaktr.

Bu konuyla ilgili olarak Kuranda en ok u kelimelerin kullanldn gryoruz: Yemliku-yemlikne: G yetirebilme (18 kez). Melik: Kral, siyasal kudretin ba

(13 kez). Meleket eymnihim (yemnike): Elleriyle (sa eliyle) sahip olduu, yani kadn kleler, c riyeler (15 kez). Grld gibi, sahip olma olay deiik

biimlerde ele alnmtr. Bunlar da yle tasnif edebiliriz:

Yeryznn ve gkyznn sahibi olmak.

Gecenin ve gndzn sahibi olmak.

Din gnnn sahibi olmak.

Arz ve semvtn iindekilerin sahibi olmak.

Hazinelere sahip olmak.

Kle kadnlara sahip olmak.

Siyasal iktidar, toplumsal kudret sahibi olmak.

Zarar veya fayda vermeye g yetirememek (sahip olmamak).

efaate, rzk vermeye, lmemeye, dirilmeye g yetirememek.

Baz rneklerini aldmz sahip olma ile ilgili yetlerde geen tm hususlar, lehul-mlk szyle Allaha nisbet edilir. imdi, "mlk" kelimesinin kullanld

yetlerden bazlarna baka lm: Arzn ve semvtn mlk Allahndr. Ona dndrleceksiniz. (39/Zmer, 44) Arz ve semvtn mlk Onundur. O, ocuk

edinmemitir. (25/Furkan, 2) Onun, mlknde orta yoktur. Ard ve semvtta olan her ey Onu tesbih ediyor. Mlk Onundur. Hamd Ona aittir. (64/Tebn,

1) te Rabbiniz Allah... Mlk Onundur. Ondan baka ilh yoktur. yleyken, nasl oluyor da, (Ona kulluktan) evriliyorsunuz? (39/Zmer, 6) Melik dedi: ben

yedi inek grdm... (12/Ysuf, 43) Melik onu bana getirin dedi. Yusufa haberci (rasul) gelince Yusuf ona yle dedi: Efendine (rabbine) dn. Kadnlar niin

ellerini kesmilerdi? bir sor. Dorusu Rabbim (Rabb) onlarn hilesini bilir. (12/Yusuf, 50) De ki: snrm insanlarn Rabbine, melikine, ilhna. (114/Ns, 1-3)

Melikler (mlk) bir ehre girdikler inde oray ifsd eder ler. (27/Neml, 34) Yce o lan gerek Melik (Melikul hakk) Odur. (20/Th, 114)

Yukardaki yetlerde melik, rab, rasl, ilh kelimelerinin kullanlna dikkat e tmek gerekiyor. Yusuf (a.s.) dnemindeki kra l melik, rab eklinde anlyor.

Mslman olsun olmasn, siyasal g sahibi olan liderlere, krallara melik diye hitap ediliyor. En son yete bakarsak, nihayet gerek Melikin Allah olduu srarla

vurgulandn grrz.

te Lehul-mlk iar, bu srarl vurguyu ifade ediyor. Bunun toplum plannda gereklemesi ise mslmanlarn elinde olacak, toplumun mlkiyeti Allahn kitabna

dayandrlacaktr. (15)

Salevt; Ballk And, Biat Yenileme

Yukarda saylan iarlarn nisbet noktas, Allah idi. imdi ise Onun elisine salt etme szkonusudur. Bununla Peygamber ile mslmanlar arasndaki ba

salamlatrlmak istenmektedir. nder ile mmet arasndaki ba salamlatrlmak istenmektedir. nder ile mmet arasndaki ba islm, kendine zg sistemi ile

salamaktadr. yle ki, bu bala ilgili sz vermenin her namazda sylenmesi istenir: Ey Neb! Allahn selm, rahmeti ve bereke ti zerine olsun... Bize ve tm

slih kullarn zerine olsun.

Salevtta asl terimler, l-i Muhammed ve salt kelimeleridir. l-i Muhammed derken kimleri kastediyoruz? Salt ile neyi anla(t)mak istiyoruz? Ne anlama

geliyor bu salevt?

E-v-l kknden gelen l u anlamlar ieriyor: Serap, a ile, akraba, tbi, taraf. E-h-l kknden gelen ehl ise, benzer anlamlarda birlikte kullanlyor. u anlamlar

var: Evlenmek, mmur olmak , akraba, e, sahip. l-i Muhammed ve Ehl-i Beyt denilince, balca iki anlam ortaya kyor: 1- Aile anlam, 2- Taraftar-tbi-evresi

anlam. imdi kelimenin Kuranda ve slm metinlerdeki kullanln grelim:

l kelimesinin Kuranda 25 defa getii grlmektedir. 13 kere l-i Firavn eklinde, geri kalanda Ben sr ile gnderilen peygamberler iin kullanlmaktadr. l-i

brhim, l-i Yakub, l-i Lt, l-i Ms, l-i Hrun gibi.

l-i Muhammedin kim olduu konusunda da ihtilf edilmitir. Eb Hanfe ve mam Mlik, ben Himdir derken; fii, ben Him ve ben Abdulmuttaliptir

diyor. Baz ulem da: Kureyin hepsidir diyor (Buhr, 5/293-295). l ve ehl kelimeleri, nisbet edildii isme gre kullanlan genel bir isim olmaktadr. Mesel

l-i Muhammed denildiinde, Onun taraftarlar, ballar, etrafnda toplanan evresi anlam daha kuvvetlidir. Zira kan ba ile ona yakn olan akrabas kastedilmi

7/31/2019 A R L A R

14/32

olsa idi, Eb Leheb de iin iine girmi olacakt. Nitekim l-i Firavun derken, onun akrabalar deil; evresinde toplanan adamlar, ynetim evresi

kastedilmektedir. Trkede bu kelimeler karl kullanlan taraftar, evre, mensup, adamlar, yanllar vb. ke limeler vardr.

Kelimelerin ilk ve asl mnlar bunlar olmakla birlikte, ikinci olarak da ilesi, hanmlar, kzlar, dmatlar vs. anlamlar da vardr. Nitekim l-i Muhammede sadaka

verilmeyeceine dair Buhrnin rivyet ettii Eb Hreyre hadisi (Buhr, 5/292) buna rnektir. Hadiste l-i Muhammed sadaka yemez denilirken, Muhammed

(s.a.s.)in evinde oturanlar kastedilmitir (Buhr, 5/295). Bunlar da Neb (s.a.s.)nin ev halkn oluturan hanmlar, kzlar, dmd ve torunlardr (Buhr, 5/295).

Ehl kelimesinin Kurandaki 54 ayr yerdeki kullanm incelendiinde grlmektedir ki, kelime, genel bir nisbet ifde etmektedir. En ok kullanlan ehl-i kitapla bir

kitaba nisbet yaplmaktadr. Yani, bir kitabn (Tevrat ve ncilin) etrafnda toplananlar. Ehl-i Beyt denilince Muhammed (s.a.s.)in evinde oturanlar (hne-i skkn)

kastedilir. Nitekim 33/Ahzb sresindeki yetlerde Neb (s.a.s.)nin hanmlarna ehlel-beyt diye hitap edilmitir (33/Ahzb, 33).

Salevttaki l kelimesi de l-i Firavn kelimesindeki kullanl gibidir. Yani Muhammede (s.a.s.) tbi ve taraftar olan herkes kastedilir. Bunun iinde ailesi de,hne halk da vardr. Deil Kureyten, Arap bile olmayan Fris (ranl) Selman, Habe (Habeistanl) Bill, Rum (Bizansl) Sheyb de vardr. l ve ehl

kelimelerini daraltarak sadece 4 kiiye hasretmek (Ali, Ftma, Hasan, Hseyin -r.a.-), sonraki asrlarn ashb arasnda kan tartma ve kavgalarn etkisiyle bir

taraf tutarak dier taraf tmden silme yanllnn bir sonucudur. yle ki, ayn Rasln hanm olan ie (r.a.)ye Kuran ehl-i beyt diye hitap etmesine ramen;

Ehl-i Beytten karlm, Nebnin kz Ftma (r.a.) Ehl-i Beytten kabul edilmitir. Halbuki biri hanm, biri kzdr. Her ikisinin de Ehl-i Beyt olarak anlmas gerekir

(33/Ahzb, 32-33). Bylece al ve ehl kelimelerini zellikle Kurandaki kullanmlarna uygun olarak inan temelinde aileden ve aileden olmayan evre

anlamnda kullanmak en doru kullan olacaktr.

S-l-v kknden gelen kelimelerde u anlamlar var: A tn ikinci gelmesi, du, namaz, rahmet, hayvann srtnn ortas. Salevt getirmek denilince du ve rahmet

okumak anlamlar kastedilmektedir. Kuranda 104 defa kullanlan bu kkten kelimelerin bu kullanllarna baktmzda hemen hemen tamamnda baz zel

hareketleri ihtiv eden bir ibdet ekli olduunu anlyoruz. Onlar ki salt ikame ederler ve zekt verirler. (2/Bakara, 277) Sen ilerinde olup da namazlar

kldrdn zaman, bir ksm seninle beraber namaza dursun, silahlar da yanlarna alsnlar. Secdeyi yaptktan sonra onlar arkanza gesinler, klmayan br ksm

gelsin, seninle beraber klsnlar, tedbirli olsunlar... Namaz kldktan baka, Allah ayak ta iken, oturur iken ve yan yatarken de zikredin/ann... Emniyete

kavutuunuzda, namaz gereince kln. Namaz phesiz ki mminler zerine farz klnmtr. (4/Nis, 102). Gecenin bitiminde ve gndzn balangcnda

namz ikame et. (17/sr, 78)

Saltn namaz dnda, bir de du ve rahmet anlam olduunu belirtmitik. Bu, "salevt gndermek" denilen eydir. Salat, Allaha nisbet edilirse, kullarna rahmet

etmeyi; mslmanlara nisbet edilirse duy, meleklere nisbet edilirse Allahtan kullar iin af dilemeyi ifade eder. Peygambere salt etmek, ona du e tmek

demektir. Buradaki saltn oulu bilindii gibi salavttr. Salt bu anlamda Kuranda da gemektedir: "Hi phesiz Allah ve melekleri peygambere salat

etmektedirler. Ey iman edenler, siz de ona salat edin ve tam bir teslimiyetle ona selm verir. (33/Ahzb, 56)

Bu kelime yine Kuranda dua ve rahmet anlamnda da kullanlmaktadr: Odur ki sizi karanlklardan nura karmak iin size rahmet (salat) etmekte, melekleri de

(size dua etmektedir). O, mminlere ok merhametlidir. (33/Ahzb, 43). Rablerinden bir salevt (balanma) ve rahmet bunlarn zerinedir ve hidyete erenler

de bunlardr. (2/Bakara, 157)

Allah Tela ve me lekler hem Peygambere hem de mminlere salt ediyorlar. Peygamber mminlere devaml salt-du etmektedir. Mminler de Peygamber'e

salt-salevt getirmekle, Ona dua e tmekle sorumlu tutuluyorlar. Hergn namazda okunan salli-brik dularnda bunu ifade e tmekteyiz ve Peygambere salt

getirmekteyiz. Ey Allahm! brahime ve ailesine salt ettiin gibi Muhammede ve Onun line/ailesine de salt et. Peygambere salt etmek, yani salevt

getirmek mminler zerine bir ykmllktr (33/Ahzb, 56). Peygamberimiz de buyuruyor ki: Kim bana salt okursa Allah da ona on salt okur ve on gnhn

affeder, makamn on derece ykseltir. (Nes, Sehv 55, 3/43)

Peygamber'in ismi her anldnda ona salt ve selm gndermek bylece emredilmi oluyor. Bunun ne zaman ve nasl yaplaca, her ismi getiinde mi, yoksa

ok anlan bir yerde bir defa salevtn yeterli mi olaca konusu tartlmtr. Genelde her ismi anldnda veya yazldnda salevt getirmek bir slm gelenek

olarak yerlemitir. Bu gelenei devam ettirmek gerekir.

Salevt, bir ballk aklamasdr. Dinin kayna olarak grlen risletin korunmas, zerine toz kondurulmamas iin zel bir formldr. Bununla m'minler dinin

kaynaklarna ballklarn her defasnda yenilemi olurlar. Zira rislet ve rasul merkez konumdadr. Biz dini onun aklamasyla, beyanyla rendik. Onun doru

sylediine inandmz iin dini kabullendik. Dolaysyla ona olan en kk bir gvensizlik, getirdiklerine de gvenmemeye yol aacandan bu durumun

zedelenmemesi arttr. O halde, slm'a giri, rislete iman ile balamaktadr. Zira ortada grnen ne Allah ve ne de melekleri va rdr. Sadece o konumaktadr.

Sylediklerine inanan, mslman olmakta, inanmayan kfir olmaktadr. hiret gn hesaplamann mihenk ta da rasuller olacaktr. Rasle tbi olan kurtulacak,

olmayan cehennemi boylayacaktr.

M'minler Rasl'n nne kimseyi geirmemelidirler (49/Hucurt, 1). Zira her gn defalarca ismini anarak ona olan ballk izhar edilmektedir. Biz bu kadar ona

yaknlamken araya bakalarn sokarak nasl ondan uzaklaabiliriz. slm nderler ve liderler bu salevtn lsyle daima kontrol edilmeli, yzletirilmeli,

onunla salamas yaplmaldr. Btn slm nderler onun izgisinde/hattnda olmak zorundadrlar. Onun hattnn zerinde baka bir hat/usl olamaz. Mekke veMedine'de gerekleen ve banda bir Neb'nin bulunduu nur inklbna ballk esastr. Salevt bunu ifade eder. Her syle