SEJARAH DAN KITA

Pengertian Sejarah

✎ Istilah Sejarah 是来自 Syajaratun

✎ Syajaratun 的意思是 Pohon atau

pokok, salasilah, riwayat ,keturunan dan asal usul

下面人物对 Sejarah 的解释：

① Ibn Khaldun

Sejarah membicarakan tentang masyarakat manusia atau peradaban manusia,

tentang perubahan-perubahan yang berlaku pada sifat-sifat masyarakat itu （历

史是用来讨论人类社会的变化或人类的文明）

② Herodotus

Penceritaan tentang tindakan manusia dan sebab-sebab mereka melakukannya

（历史是叙述人类的行为和原因）

③ Muhd.Yusof Ibrahim

Sejarah merupakan catatan ataupun rekod mengenai sesuatu peristiwa yang

berlaku pada suatu masa yang lalu （历史是用来记录过去所发生的事情）

Ciri-ciri sejarah

1) Fakta yang tepat dan benar （资料的真实性）

例子： - dapat dibuktikan kebenarannya （可以证明资料的真实性）

- Peristiwa , tempat , tokoh , dan tarikh adalah benar

2) Penting dan bermakna （重要&富有意义）

例子： - Hari Kebangsaan

- Hari Guru

- Tarikh perkahwinan ibu bapa

3) Sebab dan akibat （原因&后果）

例子： -知道 Sebab dan akibat 的方法

- Pengkaji 必须 jawab soalan apa , siapa , bila ,

di

Sumber sejarah

1) Sumber pertama 或者是 sumber primer

- bersifat asli （原始的）

- belum diolah / cetak （没被出版或转述）

例：Fail Rasmi Jabatan, Surat peribadi, diari（日记）,manuskrip (文稿) yang

belum dicetak 和 batu bersurat

2) Sumber kedua 或者是 sumber sekunder

- telah diolah , dicetak dan disebarkan kepada

umum

- bahan

bertulis

例：Buku, majalah , risalah 传单, jurnal 刊物, ensiklopedia 百科全书, surat

khabar

早期写 Sejarah 的作者

1）Tun Sri Lanang - Sejarah Melayu

2）Raja Ali Haji - Tuhfat al-Nafis

3）Abdul Hadi Hassan - Sejarah Alam Melayu

Kaedah pengajian sejarah

a) Kaedah lisan 口述方式

解释：通过 temu bual , ucapan , pengisahan 等等。用到的 peralatan 有 televisyen,

internet, video, cakera padat dan pia rakaman。

它的 Kelemahan 就是 tokoh 可能会 campur dengan dongeng 神话, mitos神话 dan

legenda传说

b) Kaedah bertulis 书写方式

解释：把字写在 山洞／石头／叶子等等

c) Kaedah arkeologi 考古

解释：通过 kajian saintifik 获得资料（angkasa lepas 太空, maritim 海洋, gali cari

挖掘）

Pentafsiran sejarah 历史事物分析

✎ 很重要因为这项努力能够确定历史发生的事件是否准确和有意义。

✎ 为了做出正确的分析，需要做研究

✎ sejarawan (历史学家) 看法不同，所以分析结果可能也就不同 ✎ 所以历史学家必须对研究做出负责，诚实以对。

Kepentingan Sejarah 历史的重要性：

✎ 产生 perasaan bangga 和 tanggungjawab

✎ 可以获得 pengetahuan （只是）

✎ 可以做出 penilaian, 知道某些事件(peristiwa) 的原因 (sebab) 和后果 (akibat)

✎ 产生 perasaan jati diri （激励人心）*** [penting]

✎ 让我们珍惜领袖做出的贡献 (menghargai jasa pemimpin)

✎ 提醒我们不要重复之前的错误 (tidak mengulangi kesilapan)

Faedah Memperlajari Sejarah 学习历史的好处:

✎ Memberi iktibar dan menjadi panduan （给我们启发和指标）

✎ memupuk semangat patriotisme （培养爱国精神）

✎ Menjadi perangsang（激励） utk mencapai kemajuan negara

✎ 提醒我们，我国也曾经经历辉煌时代 (zaman keagungan)

词库：(多看点，会用到的）***

✎ Kurun = abad 世纪 （1 世纪=100 年）

✎ Zaman 时期

✎ Masihi 公元

✎ Hijrah 回历

✎ Dekad 年代 （1 年代=10 年）

✎ Artifak 文物 （如：kapak, pisau 和 pinggan mangkuk）

✎ Manuskrip 手稿 （意思是手写的稿件）

✎ Mitos 神话

✎ Legenda 传说

✎ Fosil 化石

ZAMAN PRASEJARAH DI MALAYSIA

zaman prasejarah 被分为四个，那就是——

- Zaman Paleolitik （最早的）

- Zaman Neolitik

- Zaman Logam

- Zaman Mesolitik

不过，我们Malaysia 被证实没有经历过 Zaman Mesolitik

Zaman Paleolitik

1) 200 000~ 300 000 以前

2)他们住的地方有：

a) Bukit Jawa, Kota Tampan,

Bukit Bunuh di Lenggong,

Perak

b) Gua Niah, Sarawak

c) Tingkayu, Sabah

3)他们的居住习惯：

- 时常搬迁

- 住在露天的地方，比如

luar gua , dalam gua 和

sekitar tasik

4) 进行的活动：

- memburu binatang liar 打猎

- memungut hasil hutan 拾森林资源

- cara hidup sara diri 意思就是说他们靠自己来养活自己

5) 使用工具：

- Alat batu

6) Kepercayaan :

- Animisme 意思就是他们相信任何生物都有它的灵魂

-

mengamalkan upacara perkub

Zaman Neolitik

1) 7000 年以前

2) 住的地方：

a) Gua Cha , Kelantan

b) Bukit Tengkorak , Sabah

3) 他们的居住习惯：

-

wujud sistem bermasyaraka

t 就是一起生活

- ada pembahagian kerja (分

工合作)

- 住在山洞或者是靠近河的地方

4) 进行的活动：

- bercucuk tanam 种植

- menternak binatang 宰杀动物

- menangkap ikan

- berburu

- memungut hasil hutan

-

berdagang secara tukar bar

ang （以交换东西的方式进行生意）

5) 使用工具：

- tembikar (主要的)

- alat batu

- Barang kemas

Zaman Logam

1) 4000 年以前

2) 住的地方：

- Sungai Tembeling,

Pahang

- Gua Harimau, Perak

- Changkat Menteri ,

Perak

3) 居住习惯：

- Hidup menetap 定居

- 有些还住在山洞和靠近河的地方

-

mempunyai adat resa

m

4) 进行的活动：

- bercucuk tanam

- menangkap ikan

- berburu

5) 使用工具：

- menghasilkan alat logam

(多数是用 gangsa（铜） 和

besi（铁） 制成的，这点要

记住)

6) Kepercayaan：

-

mempunyai kepercayaan d

uran 就是说尸体和 peralatan

batu 一起下葬

7) Penemuan di Malaysia

- Manusia Perak (Paleolitik

人的骨头)是在

GuaGunungRuntuh 找到的.

6) Kepercayaan：

- Animisme

7)Penemuan di Malaysia :

- Beliung 斧头

- Artifak tembikar 陶器

- Pemukul kulit kayu

- Anting- anting

- Gelang 手镯

-

Pengebumian manusia Zaman

Neolitik

an pegangan hidup yang

tertentu

- 使用 kepingan batu 进行埋葬仪式

7)Penemuan di Malaysia：

- Kapak

- Tulang Mawas 猿猴的骨头

- Sabit 镰刀

- Pisau

- Mata lembing 矛

KERAJAAN AWAL DI MALAYSIA

KERAJAAN AGRARIA（Pertanian）

被分成②个 kerajaan，那就是—

Kerajaan Angkor

- Diasaskan pada abad ketujuh Masihi

- Pusat kerajaan 在 hilir Sungai Mekong

- 主要种稻的地区是在 Tasik Tonle Sap

- 建造 baray (蓄水箱) untuk kemudahan

system pertanian

- Sistem pemerintahan tertumpu kepada

raja yang mempunyai kuasa mutlak (魔力)

dianggap Deveraja

- Zaman kegemilangan 是在

pemerintahanSuryavarman II

- 接受 agama Hindu Buddha

- Angkor Wat 是证明这个 kerajaan 接受

Hindu-Buddha 的证据

Kerajaan Funan

- Diasaskan pada abad pertama Masihi

- Kerajaan terawal

- Pusat kerajaan di Vyadhapura

- Empangan , saliran 和 takungan air dibina

untuk mengairi kawasan pertanian utama

sawah padi

- Raja pertama ialah Kaundinya (Kurung

Bnam)

- Fan Shih-man 是一位 general yang agung

- Pelabuhan utama 是 Oc-Eo

- Sungai Mekong 是 jalan perhubungan

perdagangan

KERAJAAN MARITIM (LAUT)

被分成⑤个 kerajaan, 那就是—

Champa

- diasaskan

sekitar tahun

192

Masihi olehC

hu-Lien

- ditadbir

oleh 14dinast

i

- Nama

Champa

wujud pada

tahun 655

Masihi

-

pelabuhan te

rkenal

ialahInderapu

ra

- 接受

agama Hind

u

Chih-Tu

- menurut I-

Ching. Chih-

Tubermaksud

tanah merah

- diasaskan

oleh Raja

Guatama pada

kurun ke-

6 Masihi

- Raja Chih-

Tu berkuasa

mutlak dan

dibantu oleh 3

orang menteri.

- Sistem

pemerintahanm

engikut corak

pemerintahan

Srivijaya

yangmenerima

pengaruh

Hindu.

Srivijaya

- abad ke-7

Masihi

-Berpusat

diPalembang

-Raja 有 kuasa

mutlak, 根据

catatan Arab,

被称为 Raja di

gunung 和

Maharaja di

pulau

- terdapat 3

bahagian

pentadbirandal

am Srivijaya

iaitu

a) Pentadbiran

diraja

b) Pentadbiran

ketenteraan

c) Pentadbiran

daerah

-

MenguasaiSela

t Melaka,

Selat

Sundadan Laut

Kedah Tua

-

dipanggil Ch

eh-Cha (I-

Ching)

-也叫

Kataha

-接受 agama

Hindu

-Gunung

Jerai 成为

panduan

pedagang un

tuk singgah

di pelabuhan

Sungai Mas

dan Lembah

Bujang

-pengeluar

padi utama

因为有 tanah

yang rata

-Penemuan

artifak

wang perak,

manik dan

barangan

kaca 证明了

Majapahit

-Diasaskan

olehRaden

Wijaya.

-Raja

dianggapDeva

raja

- dibantu oleh

4 orang

menteri

-接受 agama

Hindu-

Buddha.

-Sistem

pemerintahan

berasaskanUn

dang-undang

Manu

-Kegemilangan

semasa Haya

m Wuruk 和

Patih Gajah

Mada.

-主要码头是

Kataha 和

Temasik.

Jawauntuk me

ngawal seluruh

kegiatan

perdagangan

maritim di

Kepulauan

Melayu.

kegemilanga

n Kedah Tua

sebagaipela

buhan

entrepot.

-Pusat

perdagangan

Pengasasan Kesultanan Melayu Melaka

这课小学其实已经学过了，只是不够深入，这就要看你们记得不记

得。 这课是讲述有关拜里米苏拉(Parameswara)的

PALEMBANG

Srivijaya 灭亡之后, Majapahit 就 占领 Srivijaya 的地盘，其中包括 Palembang。

Palembang 的王子，拜里米苏拉很不爽，就

cuba membebaskan Palembang dari pada kekuasaan Majapahit 可是失败了。

Majapahit 知道这件事后，就攻打 Palembang，拜里米苏拉就和他的随从逃跑 以下是他们的逃跑路线↓

TEMASIK

拜里米苏拉得到 Temagi (pemerintah Temasik) 的热情款待。在当时, Temasik 是

Siam 的土地，但也曾经是 Srivijaya 的土地。拜里米苏拉觉得这个地可以发展到很

好，因为 kedudukan strategik。为了要*mengambil semula Melaka*，他就杀

了 Temagi，成为了 pemerintah ，可是这不能如他所愿。杀了 Temagi 之后，Siam

追究这件事，而 Majapahit 还是继续追杀他，他就逃命去 Muar

MUAR & MELAKA

在这里居住很久，然后搬去 Sening Ujung 和 Bertam。他们经过一个

kampung nelayan (当时在这里是 Melaka，还没有命名) ，居民是 Orang Melayu ,

Orang Laut 和 Orang Asli。拜里米苏拉的随从就建议居住在这里，因为：

1)这个地区的地理位置很好, 可能可以成为 pusat perdagangan

2) muara sungai 适合成为 laluan kapal dagang，也

terlindung daripada angin monson

3)这里的 bentuk muka bumi berbukit-bukau，可以成为

petunjuk kepada pelayar（意思是 bukit-bukau 可以帮助 pelayar 辨认路线）

4)Pokok bakau 和 api-api (一种树名)成为 benteng pertahanan 和

pelindung semulajadi

就这样，拜里米苏拉在这里建立了 kerajaan，并且把这个地方命名为 Melaka

Asal Usul Nama Melaka

1）Sejarah Melayu 小学应该学过。就是说拜里米苏拉和他的随从在森林打猎，累了坐在树下休息。然后

他看见一只鼠鹿用后腿踢他的猎狗。他觉得很惊奇，觉得这只鼠鹿很勇敢。就问随从

他们休息的树叫做什么名字，随从回答说是 pokok Melaka，马六甲就是这样命名的

2）Istilah Arab

Mulaqah 意思是 pertemuan

Malaka 意思是 perhimpunan segala dagang

3） Mitos Hindu 印度神话

pokok melaka 他们叫“Pokok Amalaka.”他们相信这是

pokok pertama bertumbuh di dunia，也是 tempat kediaman tuhan agama

Hindu 那就是 Brahma, Vishnu 和 Shiva.这棵树的果实也被相信有

kuasa ajaib (魔力)

LANGKAH PARAMESWARA MEMBINA MELAKA

1. Sistem Pemerintahan Yang Teratur. 例子：他委任

Pembesar- mengendalikan hal-ehwal balairung seri

40 orang bentara- menjalankan perintah raja

Biduanda kecil- Membawa alat- alat kebesaran raja

2. Kemudahan Pelabuhan.

他在码头准备了各种 kemudahan，例子：

- Membaiki kapal

- bekalan air

- Tenaga kerja

- Tempat persinggahan

3. Hubungan Diplomatik

为了防止 Siam 再骚扰他们，他们就和 Siam 建立好关系。

另外，Laksamana Yin Ching 在 1404 年来参观马六甲，而 Laksamana Cheng

Ho 在 1405 和 1409 年来马六甲（2 个都是 China 的人）。他们就和 China 建立关

系， 要 China 保护 Melaka, 这样的话 Siam 和 Majapahit 就不敢再威胁他们了

China 也给了马六甲：

a. Cap Mohor

b. Sepersalinan pakaian

c. Payung kuning

以上这些东西是 China 对马六甲的【tanda pengiktirafan 】 ，这点一定一定要记

住

4. Bantuan Orang Laut

Orang laut 是照顾马六甲安全的。他们 bersifat kepahlawanan，此外，他们也非常

熟悉马六甲地区(mahir tentang selok-belok Melaka)。他们也对 Sultan 非常忠

心。总之 Orang laut 很好就是了

5. Ikatan Konsep Daulat 人民也对马六甲的建立很有帮助。 例子：↓↓

-Orang Asli 拾森林资源

-Orang Laut 照顾马六甲安全 & membekalkan hasil laut

- ketua-ketua masyarakat Orang Melayu 担任 pembesar 职位

KEGEMILANGAN MELAKA

Pentadbiran yang Sistematik

Sistem pembesar Empat lipatan

Raja / Sultan

Pembesar Berempat

↓

Pembesar Berlapan ↓ Pembesar Enam Belas ↓ Pembesar Tiga Puluh Dua

这个 sistem 的目的：Melicinkan pentadbiran

♈--------♏--------♌--------♊--------♓--------♐--------♒--------♉--------♋------

--♎--------♍

Sultan 扮演的角色

- menyelaras semua kegiatan ekonomi

- menjadi lambang （象征） perpaduan rakyat

- Mengetuai hubungan diplomatik

- menjadi ketua agama Islam dan adat istiadat Melayu

- Mengetuai angkatan tentera （军队）

- melantik（委任） pembesar negeri

Pembesar Berempat dalam Sistem Pembesar Empat Lipatan 的职责：[这些要背]

Bendahara

- Penasihat raja dalam pentadbiran

- Menteri utama

- Ketua turus angkatan perang 军队参谋长

- Ketua hakim

- Pemangku sultan ketika sultan gering（生病）atau keluar negara

Penghulu Bendahari

- Pemungut hasil atau ufti （进贡）

- Ketua segala bendahari

- Ketua urusetia istana

- Ketua segala Syahbandar

Temenggung

- Ketua polis dan penjara

- Penguasa bandar dan kota Melaka

- Protokol istana

- Hakim di darat

Laksamana

- ketua angkatan laut （水军）

- Pengawal peribadi （私人） raja

- Ketua duta (首席大使)

- mengetuai utusan （使者）

✎ 苏丹给 pembesar 权利管辖一些地区。这些地方就叫做 "Kawasan Pegangan" ***

目的：Mendapat sokongan pembesar [他们的支持对于建立强大政府来说非常重要]

如下：[要记]

Bendahara >> Muar dan Bentan

Penghulu Bendahari >> Sening Ujung dan Kampar

Temenggung >> Tiada kawasan pegangan

Laksamana >> Temasik

Hulubalang >> Sungai Raya dan Siantan

✎ 苏丹也委任其他大臣在他们的地方 memungut cukai。Kawasan memungut cukai

ini 叫做"Kawasan Pemakanan" 。通常他们 会 menghadap dan mempersembahkan

ufti kawasannya kpd sultan **

✎ 正因为有这些 sistem pentadbiran yang teratur, 政府管理变得整齐有序。

5.2 Faktor Melaka Sebagai Pusat Perdagangan

Kedudukan geografi

- Melaka 位于 pertengahan laluan perdagangan antara Timur dengan Barat

- terlindung daripada tiupan angin monsun Barat Daya & Timur Raya

- Melaka Berbukit Bukau >> 成为 petunjuk arah kepada pedagang ***

使 perdagangan Melaka 繁荣的主要因素：

A) Peranan Syahbandar

✎ 政府成立 Syahbandar 职位是为了 memastikan perdagangan berjalan lancar

✎ 职责是：[要记]

(i) Menguruskan pasar dan gudang **

(ii) Menjaga kebajikan dan keselamatan pedagang **

(iii) Memeriksa alat timbang dan sukat serta mata wang **

(iv) Menjadi hakim di pelabuhan

(v) Menguatkuasakan peraturan keluar masuk kapal

(vi) Menguruskan cukai

✎ 每个 syahbandar 皆照顾不同的贸易商人：[不需要记，偶尔出 1题罢了]

Syahbandar I >> pedagang dari Gujerat

Syahbandar II >> China, Champa, Ryukyu

Syahbandar III >> Kalingga, Pegu, Benggala, Parsi

Syahbandar IV >> Pulau Jawa, Maluku, Banda, Kalimantan, Borneo, Pasai dan

Filipina

B) Keberkesanan (显著) Undang-undang Laut Melaka

✎ 确保 perdagangan berjalan lancar

✎ 里面有 24 fasal (条文)，内容概括了

(i) Peraturan dan tatatertib berniaga **

(ii) cara berjual beli

(iii) hukum-hukum jenayah yang berlaku di kapal ***

(iv) larangan dan tanggungjawab nakhoda, kiwi& anak kapal

C) Kemudahan pelabuhan [要记]**

✎ 提供 bekalan makanan，Gudang (仓库)，membaiki kapal 服务，tempat tinggal

D) Sistem cukai dan Surat Kebenaran Berniaga

✎ Pedagang 还没进行贸易之前须付 "Panduan" (Cukai rasmi)。收费根据 pedagang

的国家

- India, Tanah Arab, Siam, Pegu >> 6%

- 住在 Melaka 的 pedagang >> 3%

- China & Jepun >> 不需要付。但是要给 hadiah **

✎ 进行贸易的商人要先得到 surat kebenaran berniaga。这个 surat被当做 lesen 以

进行贸易

E) Penggunaan mata wang

✎ Mata wang 的种类

(i) 用 timah 做的 wang logam >> 被称作 calains

(ii) wang emas tempatan

(iii) 还有各州属的 mata wang emas [Gujerat, Pedir, Pasai dan Kembayat]

✎ Penggunaan mata wang 使 perdagangan berjalan lancar & menggalakkan

pedagang utk berdagang

F) Pelabuhan Entrepot

✎ Melaka 成为 pelabuhan entrepot >> pusat pengumpulan barang dan pusat

peredaran barang

G) Bahasa Melayu Sebagai Lingua Franca

✎ BM 成为 lingua franca (Bahasa perantaraan) dalam urusan perdagangan

Melaka。即就是说 BM成为进行贸易的媒介语。

KEMATANGAN HUBUNGAN LUAR

Hubungan Serantau 地区关系

✎ Melaka 拥有外交关系(hubungan luar)。

✎ Pasai 跟 Melaka 的地位是属于平等的(setaraf)。当他们通信时，用 istilah

salam**。

✎ Kampar dan Siak 的地位比 Melaka 低，通信时用 istilah sembah，并需要送

ufti 给 Melaka

✎ Melaka 也从这些地方得到 bekalan：

(a) Pasai >> lada hitam, emas dan beras

(b) Jawa >> beras, bahan makanan dan rempah

(c) Siak dan Kampar >> emas

Hubungan Antarabangsa Melaka 国际关系

(A) China

✎ Laksamana Yin Ching melawat Melaka。从那次参观，China 和 Melaka 的关系很

融洽。Melaka 赚到，因为得到 China 的 pengiktirafan。***

(B) Siam

✎ Melaka 送 utusan diplomatik 去 Siam 并乘机跟 Siam 和好。目的是 menjaga

kepentingan ekonomi。Siam membekalkan kayu jati, beras dan bahan makanan ke

Melaka。

(C) Ryukyu 日本 [常常出这里的题目]**

✎ 跟 Melaka 是 Hubungan diplomatik & perdagangan。Sultan Mansoh Shah 曾近

写信给 Raja Ryukyu，告诉他 pedagang Ryukyu melanggar undang-undang di

Melaka***

✎ Ryukyu 的回信证明说他们 menyanjung tinggi kedaulatan kerajaan Melaka

serta akur dengan peraturan dan undang-undang Melaka。

(D) Gujerat

✎ 与 melaka 是 hubungan perdagangan

✎ membekalkan kain kepada Melaka dan memerlukan rempah dari Kepulauan

Melayu

♈--------♏--------♌--------♊--------♓--------♐--------♒--------♉--------♋------

--♎--------♍

PUSAT PENGEMBANGAN AGAMA ISLAM

这里几乎不会出题的，只是写出来要让你们知道。

✎ 最早接受 agama Islam 的州属是 Kedah dan Terengganu。证据：

(i) Penemuan batu nisan 证明 Kedah 在 9世纪接受回教

(ii) Penemuan batu bersurat di Kuala Berang 证明 Terengganu 在 13世纪接受回教

✎ Melaka 则在 Megat Iskandar Shah memeluk agama Islam 的时候开始接触回教

[15世纪]

Kedatangan Agama Islam Ke Melaka ：

Agama Islam 怎样传播到 Melaka 在这里我就不写那么详细了。考试不会出的，不过

还是要让你们知道原因。Pedagang Islam 来 Melaka 除了做生意也进行传教活动，有

些还跟当地居民结婚，进而带动了 Agama Islam。还有苏丹自己本身也接受 Islam，

其他大臣就跟从苏丹。

✎ 15 世纪，Melaka 成为 pusat penyebaran dan pengajian agama Islam (传播与研

究中心)。Melaka 就成为 ulama (学者) 与 pendakwah (传教士) 的会面场所。

Ulama 负责传授知识给苏丹，大臣和人民。

Pendakwah 负责进行 kegiatan dakwah (传教活动)

✎ Istana Melaka 成为 tempat menterjemah (翻译), menyadur dan menyimpan

kitab agama Islam

Melaka 传播 Islam 至 Asia Tenggara 的方法：

✎ 当 pedagang 来 Melaka 做生意，也顺便把 agama Islam 带回自己的国家

(i) Pasai >> Melalui perkahwinan

(ii) Jawa, Siak dan Kampar >> Melalui penaklukan (征服)

(iii) Jambi, Palembang, Lingga >> secara suka rela (自愿)

KEMEROSOTAN MELAKA

Sultan Mansor Shah → Zaman Kegemilangan Melaka

Sultan Ahmad Shah（儿子）→ Zaman Kemerosotan Melaka

Faktor Kemerosotan

(i) Kelemahan Kepimpinan

Bendahara Tun Perak 去世后，Tun Mutahir 当 Bendahara。但 Mutahir bersikap

pilih kasih（偏心）, pembesar又妒忌他，于是他们 menfitnahnya（诬蔑）cuba

mengatasi kekayaan Sultan。Sultan Mahmud Shah amat murka (生气)。Tanpa

usul periksa（没经考虑），他下令杀死 Tun Mutahir全家。

在那之后，他觉得后悔，知道他是被诬蔑，这时候他把王位交给儿子，Sultan

Ahmad Shah 继承。新上任的苏丹能力不足，再加上 Tun Mutahir 死后，bendahara

位子由 Tun Perpatih Putih 继承，但他 sudah uzur（年老），又体弱多病，因此没

有 pemerintah baik。再加上，cukai 也升高，造成 pedagang 去 Acheh, Bentam,

Patani和 Brunei做生意

(ii) Masalah Perpaduan

Tun Mutahir是 India-Muslim，所以他做 bendahara 后，马来人& India-Muslim人

为了保护自己的 kuasa，而产生了竞争：

- Laksamana Khoja Hassan & Mutahir bersaing untuk mengukuhkan pengaruh。

Raja Mendeliar 诬蔑 Mutahir cuba mengatasi kekayaan Sultan。Rakyat Melaka

也变得不团结

(iii) Kelemahan tentera Melaka

Melaka & Portugis 打仗

Portugis 用先进的武器，Melaka 用老牙的武器如：

- keris

- panah 箭

- sumpit beracun 毒针筒

- perisai 盾

- tambak 长枪

Melaka 也没有完整的 struktur peperangan，还有 Melaka 雇佣的 Goa 兵士在打仗时

做狗熊（逃跑）。

以上事件的 KESAN: Melaka 被 Portugis 占领

(iv) Kedatangan Portugis

Portugis 最早 belayar，也是最早抵达 Melaka 的欧洲人。他们的口号" Gospel,

Gold , Glory "

Gold (perdagangan) → Portugis ingin memonopoli perdagangan rempah

→ ingin memecahkan monopoli perdagangan rempah yang

dikuasai oleh Islam

Kegunaan rempah = mengawet makanan

= memanaskan badan

= menyedapkan makanan

Gospel (agama) → Portugis 要 menyebarkan agama Kristian & menghapuskan

agama Islam

Glory (Kemegahan) →Prince Henry 鼓励 Portugis menjelajah ke Timur，

rakyatnya 也尝试 menjelajah

ke Timur melalui jalan laut。Peristiwa↓↓

(i) Bartholomew Diaz sampai Tanjung Harapan (1488 年)

(ii) Vasco da Gama tiba India (1498 年）

(iii) Lopez de Sequeira tiba Melaka (1509 年）

Portugal 派 Sequeira 去 Melaka memulakan hubungan dua hala。他在 1509年抵达

马六甲。他们 disambut baik oleh Sultan Mahmud Shah。他们也被批准在 Melaka

berniaga。Portugis的真实目的：

- menguasai perdagangan rempah & menentang agama Islam

他们的目的被 pedagang Gujerat & Jawa 知道了，他们跑去告诉 Mutahir。Mutahir

叫 Sultan去抓他们，包括 pegawai kanan rombongan yang bernama Ruy de

Araujo。几个 Portugis人被杀死，但 Sequeira 和几个 pengikut成功逃跑去 Goa。

1510 年，Portugal 派 Alfonso de Albuquerque utk menyerang Melaka，但在那之

前，他和 sultan谈判。条件是：

(i) membebaskan tawanan Portugis

(ii) membayar ganti rugi kepada Portugis

(iii) Portugis boleh membina kubu di Melaka

苏丹拒绝了以上条件，战争爆发

1st Serangan → Portugis berjaya menguasai Jambatan Sungai Melaka

(25 Julai 1511) → 这是因为他们 mendapat maklumat kekuatan pertahanan Melaka

daripada Si Kitol

→Melaka 的兵士听了 Hikayat Muhammad Ali Hanafiah 的事迹以

后，重振 semangat

2nd serangan →Alfonso berjaya menguasai Melaka

(10Ogos1511) → Kejayaan disebabkan oleh 1st serangan 得到的 Jambatan Sungai

Melaka

24 Ogos1511 → 成功 menguasai Melaka

Portugis 占领 Melaka 后，Sultan Mahmud Shah 逃跑。逃跑路线：

Melaka → Pagoh → Bentayan,Muar → Pahang → Bentan(Riau) → Kampar

事件经过(Sultan Mahmud Shah)

- Bentayan, Muar >> membina kubu pertahanan

- Pahang >> bersemayam

- Bentan >> mengumpulkan kekuatan ketenteraan dengan bantuan penduduk dari

jajahan takhluknya。过后 Portugis 攻来 Bentan。Sultan Mahmud Shah mengatur

serangan balas。战争维持到 1526 年。最后苏丹退去 Kampar (Melaka 的统治地)

- Kampar >> mangkat (死亡)

✎ Raja Alauddin（真名：Raja Ali）是 Sultan Mahmud Shah 的孩子，他继承父

位，变成 Sultan Alauddin Riayat Shah II。Johor 当时是 Melaka 的地，Alauddin

在那里建立 kerajaan。

✎ 所以 Alauddin => pengasas(创办人) kerajaan Johor >> 也被称作 Raja Ujung

Tanah dan Bentan。 Ujung Tanah bermaksud Johor

✎ Johor berasal drp perkataan Arab Jim, Ha, Ra yang disebut Jauhar 意思是

permata

✎ Bendahara & Seri Nara Diraja 负责在 Pekan Tua 建立 Johor 行政中心 。

✎ Seri Nara Diraja 也叫 penghulu bendahari。工作是：

i）Mengawal semua pendapatan negara

ii) Mentadbir istana

iii) Mengawal hamba raja

✎ Kota pertahanan iaitu Kota Kara dibina >> menjamin keselamatan ibu negeri

Johor

✎ Alauddin memperkukuh kuasa 的方法：[谨记]

(i) menguasai semua jajahan takhluk Melaka dan menjadikannya jajahan takhluk

Johor **

(ii) Mengawal hal ehwal Pahang。就是由他决定新的 Sultan Pahang

(iii) 为了 memperkukuh kuasa terhadap jajahan tahkluk Johor, Laksamana Tun

Abdul Jamilmenempatkan wakil di Bengkalis, Kampar, Jambi, Siak dan Rokan **

✎ Johor 受到 kuasa luar 威胁，所以时常[memindahkan pusat pentadbiran] 保护

自己**

✎ 1551年，Johor bergabung dengan angkatan perang Perak,

Pahang dan Japara(Jawa)攻打马六甲

马六甲被包围三个月，但那次攻击失败因为：[谨记]

(i) Kekebalan kota Melaka (Portugis mempunyai sebuah kubu yang kuat)

(ii) Portugis 的武器比他们好

✎ Pembesar yang terlibat dalam usaha menawan semula Melaka：

- Tun Sri Lanang（这个人写 Sejarah Melayu 的）

- Laksamana Tun Abdul Jamil

✎过后 Johor和 Belanda bergabung 攻打马六甲。Laksamana Tun Abdul Jamil 带

领的军队从 darat 包围马六甲，Belanda 从 laut包围。（Serangan itu telah

berjaya）

✎ 虽然他们成功，但马六甲随即被 Belanda 占领，Johor想要夺回马六甲的意愿不算

达到。

KEBANGKITAN ACHEH

✎ Portugis mengamalkan dasar menghapuskan monopoli perdagangan：[谨记]

(a) mengenakan peraturan yang ketat

(b) mengenakan cukai tinggi

KESAN: Pedagang 跑回 Acheh 做生意。[Benggala, Sri Lanka, Pegu dan Turki]

✎ Sultan Iskandar Mahkota Alam 使 Acheh menjadi kuasa yang kuat。

✎ 他攻打 Perak, Pahang dan Kedah。Dengan menakluki（占领）Pedir dan Pasai,

mereka dapat menguasai perdagangan lada hitam [谨记]

PERANG TIGA SEGI 三角战

1) Melibatkan Portugis, Johor dan Acheh

2) 他们都想占领 jalan perdagangan Selat Melaka

3) 维持 100年

- Portugis 打 Johor >> 以为 Johor和 Acheh 一起 pakat打他们

- Johor & Acheh 打 Portugis >> merampas Melaka daripada Portugis

- Acheh 打 Johor >> 当 Johor berkembang maju 会影响他们的 perdagangan

Pusat Kerajaan Johor dari 1528-->1699

- Pekan Tua

- Sayong/ Johor Lama/ Seluyut

- Tanah Putih

- Johor Lama/ Batu Sawar/ Pulau Lingga

- Pulau Tembelan

- Batu Sawar/Riau

- Kota Tinggi

KEGEMILANGAN KERAJAAN JOHOR

✎ Kecekapan Sultan dan pembesar Johor 是 Johor 繁荣的主要因素。另外 2 个因

素：

(A) Johor Sebagai Pusat Perdagangan

✎ Johor 很多 jajahan takhluk，能够收集 hasil perdagangan，因此成为 pelabuhan

entrepot

✎ Sultan Mahmud Shah II 的统治期，pelabuhan 从 Batu Sawar 搬去 Riau。

Kesibukan pelabuhan Riau 都看在 Thomas Silcher,gabenor Belanda 的眼里。因此

他说 bilangan kapal yang berlabuh di pelabuhan Johor terlalu banyak。 ***

✎ pelabuhan Johor 提供很多 kemudahan 如 gudang (货仓) dan membaiki kapal。

✎ 可以使用 tukar barang 或 mata wang 的方式进行贸易。Johor memperkenalkan

mata wang yang diperbuat drp emas, perak dan timah。

(a) Emas >> mas

(b) Perak >> kupang

(c) Timah >> katun

✎ 过后使用 mata wang asing, 如 Dolar Sepanyol, Dolar Mexico 和 duit Belanda。

[谨记]

✎ Johor mengamalkan sistem cukai yang berpatutan：

- lada hitam >> 6 keping mas

- timah >> 10 keping mas

✎ Johor menjamin keselamatan pedagang asing 的方法：

(i) mengamalkan sistem naungan ↓↓

[每个 pedagang asing 受到 bendahara, Raja Indera Bongsu, Temenggung dan

Laksamana 的保护]

(ii) Orang Laut 成为 pengawal pelabuhan, pengawas perairan Johor, penunda dan

penunjuk arah

(B) Perkembangan Persuratan Melayu ✎ 重要的书：

(a) Sejarah Melayu

(b) Hikayat Hang Tuah [mengagungkan nama Kesultanan Melayu] 其他的不需要记，只要记得这两本书

KEMEROSOTAN KERAJAAN JOHOR

✎ 有⑤个因素导致 Johor 面临衰弱期：

1) Perang Johor-Jambi

- Jambi 是 Johor 的地。在 17 世纪中成为 kuasa politik dan ekonomi baru，因此开

始 menyaingi Johor dalam kegiatan perdagangan dan berusaha mendapatkan

kemerdekaan daripada Johor。

- Jambi 找 Belanda 帮忙打 Johor。后果：menjejaskan perdagangan Johor

- SultanAbdul Jalil Riayat Shah III berundur dan bersemayam di Pahang mulai

tahun 1977 keranaJohor tidak lagi selamat untuk diduduki。

- Laksamana Tun Abdul Jamil 成功挽救 Johor。他得到 askar upahan Bugis 的帮忙

成功打败 Jambi。过后他成为 Paduka Raja。

2) Perebutan Kuasa 争权利

- Laksamana Tun Abdul Jamil 是具有影响力的 pembesar Johor。他在 1623 年接管

bendahara 的职责，成为 pelantik dan pemangku raja。1677 年，他委任他的女婿

成为 Sultan Johor

- Bendahara Tun Habib Abdul Majid 理应执行苏丹的职责，但 L.T.A Jamil 的势力

让他很不爽，因为 L.T.A.Jamil 之前选择委任 10 岁的 Sultan Mahmud Shah II 成为

苏丹而忽略了他。

- 这两个 pembesar 之间的争议 menjejaskan kestabilan politik negeri Johor。当

L.T.A.Jamil 去世后，B.T.H.A.Majid 成功夺回权利。

3) Perbutan Takhta 争王位

- Sultan Mahmud Shah II 是位残暴的苏丹。他的行为导致被一位看不过眼的

pembesar 给杀了。这个事件叫做 "Sultan Mahmud Mangkat dijulang" [谨记]

- 他死后没有留下后代。Bendahara Tun Abdul Jalil 因为 pembesar & rakyat 的支

持下成为苏丹。Kesan：memulakan Kesultanan Johor daripada keturunan

Bendahara ***

- 由 bendahara 成为苏丹让 Raja Kechil dari Siak 感到不爽。他 mendakwa diri 是

Sultan Mahmud Shah 孩子。因此，他要求接管 takhta kerajaan Johor。1717 年，

在 Minangkabau 军队的帮助下，他攻打 Johor。

- 他宣布自己成为苏丹。这时,kemakmuran Johor mulai merosot。

4) Penglibatan Bugis di Johor

- Raja Kechil 成为苏丹。Raja Sulaiman 跟 anak raja Bugislima bersaudara pakat

好赶走 Raja Kechil bagi mendapatkan semula kuasa

- 1722 年，Raja Kechil 被打败。Raja Sulaiman 成为新的苏丹。

- Pakatan antara orang Melayu dengan Bugis tidak bertahan lama，马来人觉得势

力被削弱，相反的，Bugis 尝试保卫他们的地位：

(i) Yamtuan Muda Bugis melantik sultan Johor mengikuti pilihannya

(ii) 鼓励 Bugis 跟 anak raja/pembesar Melayu 结婚。孩子以 raja 取名

- Pembesar Johor 请 Belanda 帮忙从 Riau 赶走 Bugis。Pembesar 在这个时候拿回

权利

- 1802 年，Bugis 重新回到 Riau。pembesar Melayu 和他们的政治再次发生，没完

没了。

- Pembesar 各自在自己的地区维持地位。这情况显示了 Johor 发生 pepecahan。

5) Pengaruh Syarikat Hindia Timur Belanda

- Pengaruh Syarikat Hindia Timur Belanda (V.O.C.) 在 17 世纪抵达 Betawi。

V.O.C 是 pedagang Belanda 成立的。1602 年，VOC 开始在 pelabuhan Batu Sawar 进行贸易

- VOC 担心 penguasaan Bugis dalam kerajaan Johor 会影响 Belanda 在 Melaka 的

地位。Belanda 和 Bugis 曾在 Teluk Ketapang & Riau 发生战争。

- 过后 Belanda 委任 David Ruhde 成为 gabenor Belanda di Riau。因此，VOC 能够

menawan dan mengusir Bugis。这导致 Bugis 视 Belanda 为敌人。

Bab 8 - KERAJAAN NEGERI-NEGERI MELAYU

△ 我 underline 的是时常出的重点，须看。

1) Kerajaan Melayu Yang Tua

A) Kedah ✎ 华人叫它 --> Cheh-Cha

✎ Pedagang India --> Kataha, Kalagam 或 Kadaram

✎ Pedagang Arab -->Kalah / Kalah Bar

✎ Orang Siam --> Sai (大便)

✎ Sultan Muzaffar Shah 把 Kedah 分成 3 个行政中心：

(a) Kota Palas (b) Langkawi (c) Kota Ulu

✎ 过后 Kota Setar 成为新的 pusat pemerintahan, 那里的 Alor Setar 便成为

Kedah 的 ibu negeri 了

✎ Kedah 的地势 strategik，吸引很多商人 (Arab, Parsi, India, Sri Lanka, China

dan Barat)。作为一个繁荣的政府，必须对抗外来的势力(kuasa luar)。

✎ **为了 menjamin keselamatan，Kedah 送 bunga emas 给 Siam 作为 tanda

persahabatan

✎ 1916 年，Acheh 在 Sultan Iskandar Mahkota Alam 的带领下攻打 Kedah。

Kedah 退去 Perlis 请求 Siam 的支援。

✎ 当位于 Ayuthia 的 kerajaan Siam 于 1767 年被 Burma 征服，Kedah 又去投靠

Burma，与 Burma menjalin persahabatan，确保 keselamatan negeri

✎ 18 世纪，Kedah 政治开始不稳定，因为发生[ perebutan takhta dan

pertikaian ]di kalangan kerabat diraja

✎ 面对 Siam 的威胁，Sultan Kedah 向 Inggeris 求救。Kedah 和 Inggeris 的友好

关系 &Keengganan Kedah akur kpd Siam 导致 Siam 在 1821 年征服 Kedah

✎ Sultan Kedah 和大臣退去 Pulau Pinang。Pembesar meyusun strategi 攻打在

Kedah 的 Siam 军队。他们在 1842 年重新夺回 kemerdekaan。

✎ 自 1842 年后，Siam 和 Kedah 的关系就很好。该关系使 Kedah 成为和平繁荣的

国家

✎ Kedah 著名 pelabuhan entrepot。这是因为 Tanah Melayu 在 1800 年以前就是

贸易国家。为了管理 pelabuhan，Kedah 使用 Undang-undang Laut Melaka

✎ Mata wang 和 Sistem sukat 的使用 => Memudahkan urusan perdagangan

B) Perak

✎ 名字来源是关系到一种 logam —— perak。根据 A.Halim Nasir 编写的书记载，

Perak 这个名字是因为 Sungai Perak 里有一种长得像 perak 的 ikan putih 。

✎ Perak 的早期历史可以通过 2 种来源考察 ——

(i) Salasilah Perak

(ii) Sejarah Melayu [不要搞混为 Salasilah Sejarah & Sejarah Perak，考试会

害人]

✎ 根据以上来源，Kesultanan Perak 的成立是于 1528 年，Tun Saban 见 Sultan

Mahmud Shah 申请一位王子来统治 Perak。苏丹就派 Raja Muzzafar Shah 带同

alat kebesaran negeri, Cura Si Manjakini 去那边

✎ Raja Muzzafar Shah 成为第一位 Sultan Perak，pusat pemerintahan 在 Tanah

Abang。

✎ Perak 著名 bijih timah，很多 kuasa luar 有兴趣统治它，造成 Belanda 很难和

Perak 做生意。因此 Belanda 在 1651 年 mengepung Perak，逼苏丹跟 Syarikat

Hindia Timur Belanda (V.O.C)签署条约，同意卖 bijih timah 给 Belanda。

✎ 在 Sultan Mansor Shah di Melaka 的统治期，Bendahara Megat

Terawis menentukan sempadanantara Perak dengan Siam => Memudahkan

pembesar Perak memungut cukai ***

✎ 从 lombong bijih timah 收到的 cukai 使 Perak 很有钱，导致 Siam 有兴趣得到

Perak。

✎ Siam 教唆 Kedah 在 1816,1818 和 1819 年攻打 Perak。Perak 在 1819 年败阵。

KESAN:

(i) Perak 须每年送 bunga emas 给 Siam

(ii) 允许 orang Siam 不用 cukai 就能买到 bijih timah

✎ 虽然如此，因为 penglibatan British melalui Perjanjian Low di Perak 的关系

Siam 未能如愿

附加资料： Perak 选苏丹的方式特别，是根据 Sistem giliran, 即不是由苏丹的孩子

成为下任苏丹，而是以轮流方式来当。

C) Pahang ✎ Orang Cina --> Phang / Pahangh

✎ Chao Ju-Kua [作家] 记录成 Pong Fong

✎ Orang Arab --> Fahan

✎ 根据马来人传统故事，Pahang 名字来自 pokok Mahang yang tumbang merentasi

Sg.Pahang

✎ 1470 年，Sultan Mansor Shah menabalkan Raja Muhammad 成为 sultan

Pahang

KESAN : Bermulalah keturunan Melaka menguasai kerajaan Pahang

✎ 自 1641-1673 年，Pahang 是 Yamtuan Muda Johor 管，iaitu Raja Bajau。因

此， berakhirlah pemerintahan Pahang daripada keturunan Melaka

✎ 当 Johor 发生 pepecahan，Pahang 就由 Bendahara Johor 管。

✎ 1882 年，Bendahara Wan Ahmad 抢了 Bendahara Mutahir 的权利后就成为苏

丹 【这里的重点很少，就只是上面划线的会出罢了】

-----------------------------------------------------------------------------------------

-----

Kerajaan Melayu Yang Baru

A) Kelantan ✎Sejarawan China,Shen-Yau --> Ho-lo-tan / Kuo-lo-tan

✎ Gerini --> 说 Kelantan 是 "kolam" & "autam" 这 2 个字眼组成"Kolantam"，后来

才改成现在这个名。Kolam 意思是 tanah , autum 的意思是 sempadan。

✎ Kelantan 起初由各县的 raja 管辖，后来 Long Yunus 成为 Raja Kelantan,

masyarakat Kelantan telah bersatu。1777 年，他把 ibu negeri 从 Kota Kubang

Labu 搬去 Kota Bharu。

✎在他最后的统治期，Long Yunus 和 Sultan Terengganu 发生争执 (pertikaian) 。

1794 年，Terengganu 尝试攻打 Kelantan。Long Yunus 死后，Terengganu 于 1795

& 1800 年攻打 Kelantan

✎ 在这个战争中，Terengganu 被 Patani 协助。Kelantan 在这两场战争皆败阵。

1801 年，Long Yunus 的孩子，Long Muhammad 从 Ulu Kelantan 进行反攻，并成

功 membebaskan Kelantan daripada tawanan Terengganu。后来他宣布自己为

Sultan Muhammad I。

✎ 为了 mengelakkan serangan luar & menjaga kemerdekaan Kelantan drp

tawanan Terengganu， 他和 Siam 建立良好关系。1818 年，Kelantan 送 Bunga

emas 给 Siam，Siam 以贵重的礼物作回礼。就这样，Kelantan 每 3 年送一次 bunga

emas。

✎ KESAN: Terengganu 不再攻打 Kelantan ***

✎ Kelantan 也叫 " Negeri Cik Siti Wan Kembang"

B) Terengganu

✎ 第九任苏丹,Sultan Umar 起初把 Terengganu 叫做 taring anu 。Anu 的意思是

harimau。

✎ 来自 Bendahara Pahang 家族的 Tun Zainal Abidin Paduka Maharaja 被 Sultan

Sulaiman Badrul Alam Shah,sultan Johor 委任为 raja Terengganu — Sultan

Zainal Abidin I [当时他们有亲戚关系]

✎ 第二任苏丹, Sultan Mansor Shah I 使 Terengganu 达到 zaman kegemilangan。

当时，Terengganu 成为马来半岛最重要的 pelabuhan pedalaman。

✎Sultan Mansor Shah I 参与 perdagangan，并委任他的 wakil 管理 urusan

perdagangan。其中参与贸易的东西有 lada hitam, emas 和 bijih timah。

✎ Terengganu 和 Siam 建立良好关系。Siam 曾于 1765 年请求 Terengganu 协助攻

打 Raja Ligor。Sultan Mansor Shah I 答应了，并送 bunga emas 给 Siam, 作为

tanda persahabatan。

✎ 但是，Siam 却误以为 Terengganu 的此举是 mengakui ketuanan Siam 的行为。

✎ Sultan Omar 是位 berpegangan kuat pada ajaran agama Islam 的人，因为

Terngganu 是最早接受回教的州属，证据是 ——

(i) penemuan artifak [sebuah tembaga purba yg bertulisan ayat al-Quran]。**

(ii) Prasasti Terengganu [碑文]

C) Selangor

✎ 不能清楚知道原本名字，相信是来自 Sungai Selangor

✎ Sultan Selangor 来自 orang Bugis，已在 Kuala Selangor & Sungai Linggi 建立

penempatan

✎ 在马六甲苏丹王朝时代，在 Selangor 的各个县如 Jeram, Klang, Langat & Kuala

Selangor 由 kerajaan Melaka 管辖。在 Sultan Muzaffar Shah 的统治期，Orang

Klang 委任 Bendahara Melaka 的孩子，Tun Perak 成为他们的 penghulu。

✎ 17 世纪，orang Bugis 居住在 kawasan pantai [Kuala Selangor & Klang]。Klang

berada di bawah kuasa Orang Besar Klang yang berasal daripada keturunan

sultan Johor yang berketurunan Bendahara。

✎ 1700 年，Orang Besar Klang 把 cop mohor 送给 Yamtuan Selangor untuk

mentadbir kawasan Sungai Selangor。

✎ 18 世纪，orang Bugis 的地位越来越稳。他们委任 Raja Luma 成为 raja，然后被

Perak 州的苏丹加冕成为 sultan Selangor。

✎ 过后代替他的 Sultan Ibrahim Shah 成功发展 Selangor，成为 pengeluar bijih

timah，造成 Belanda 想征服 Selangor

✎ 苏丹必须退去 Hulu Selangor,Bernam，然后 Pahang。1785 年，他得到 Pahang

的帮助成功夺回 Kuala Selangor。Belanda 在 1786 年包围 Kuala Selangor。苏丹又

去求救 Perak

✎ Selangor & Perak membuat perjanjian kerjasama。苏丹死后，代替他的是

S.Muhammad Shah

D) Negeri Sembilan

✎9 个 daerah 组成的 [Sungai Ujong, Rembau, Jelebu, Johol, Ulu Muar, Inas,

Gunung Pasir, Terachi dan Jempul ]

✎ Melaka 的繁荣吸引了 Sumatera 的 orang Minangkabau。他们定居在 Naning，

Sungai Ujong & Rembau, 并对马六甲苏丹忠心耿耿因为苏丹是来自 Melayu-Jambi。

✎ Sembilan 开始 tidak aman，因为 ——

(i) Kejatuhan Melaka di tangan Portugis

(ii) kekuatan pengaruh Bugis di Johor

(iii) Bermulanya Kesultanan Bugis di Selangor

✎ 鉴于以上因素，penghulu 向 Sultan Johor 申请一位 raja 管辖 Sembilan。Johor

没法帮忙，只好给 那些 penghulu 权利以便从 Pagar Ruyong 那边得到一位王子，

Raja Melewar。

✎ Raja Melewer 去 Siak & Johor untuk mendapatkan keizinan memerintah

Sembilan。他在 1773 年被加冕成为 Yamtuan。当 Raja Lenggang 成为 Yamtuan

Besar 后，从 Pagar Ruyong 选 pembesar 的习惯就结束了。

✎ Sembilan 出产 bijih timah, beras 和 hasil hutan 进行贸易。

最常问的问题：perak, Kelantan & Terengganu 的共同点就是送 bunga emas 给

Siam 建立关系。 ***

Sistem Pemerintahan = cara pentadbiran dan pengurusan sesebuah kerajaan

✎ Raja / sultan menjadi lambang kedaulatan [memiliki kesempurnaan, kebolehan

dan keistimewaan mentadbir kerajaan]。好处：

(a) 确保 pembesar dan rakyat menjalankan tugas

(b) 确保人民的 keamanan, kesetiaan dan sokongan terhadap pemerintahan.

✎ Alat kebesaran --> Menjadi kedaulatan sultan ***

(i) Tengkolok, destar, keris, pedang, kembing dan timbak berambu ....等等

(ii) Cop Mohor --> mengesahkan arahan & lambang surat rasmi kerajaan ** [谨记]

✎ Warna kuning 用来装饰东西如手帕，床褥，枕头套等等。

- 黄色的雨伞是 raja 的孩子用的

- 白色的雨伞是 raja 自己用的

✎ Nobat terdiri daripada semambu [ketua nobat 使用] ,gong, nafiri, serunai,

dua gendang besar dan dua gendang kecil 。Nobat 适用的场面：[谨记]

(i) upacara pertabalan diraja [加冕礼]

(ii) kemangkatan raja dan kerabatnya [死亡]

(iii) keberangkatan raja ke balairung seri [启程]

✎ 宫廷用语：bersiram, bersantap, berangkat,beta, bersemayam, mangkat,

gerin...

✎ sultan 的指示必须做到，否则会遭到 tulah [诅咒] ***

- Tulah 是 bencana yang menimpa individu, masyarakat atau negara

✎ Pembesar 被赋予权利 mentadbir dan mengutip cukai di suatu kawasan。Sultan

通过 surat tauliah 委任 pembesar jajahan dan daerah。Pembesar 的工作：

(a) Menjaga dan mengekalkan keamanan

(b) mempertahankan kedaulatan negeri

(c) menyerah sebahagian hasil dan cukai kepada kerajaan serta menyediakan

tenaga kerja

✎ Ketua kampung (也被称 penggawa / penghulu)的工作：

(i) memungut cukai

(ii) membekalkan tenaga tentera

(iii) mengekalkan taat setia masyarakat kampung

(iv) menjadi perantara antara pembesar dengan rakyat

✎ Golongan agama 的职责：

(a) penasihat sultan, kadi, mufti atau pembesar negeri

(b) menjadi pendakwah, mengendalikan pengajian agama, menghasilkan karya

agama

(c) 在 kampung, 他们成为 imam, khatib, bilal, juru nikah

✎ Ahli magis [bomoh/pawang] 占朴师&巫师：

(i) mahir dalam perubatan，对草药拥有丰富的知识

(ii) dilantik menjadi pemimpin dalam masyarakat kampung

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran Negeri Sembilan

- Sembilan 的 sistem pemerintahan 很特别，是根据 Adat Pepatih 的，不像其他州

属是 Adat Temenggung。这两个 adat 来自 Sumatera,Indonesia。

- Adat ini terbentuk apabila seorang pembesar Sumetera membahagikan

kawasan pentadbiran kepada dua orang anaknya iaitu, Datuk Pepatih dan Datuk

Temenggungan.

- Adat Temenggung diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan yang memerintah

Palembang.

- Adat Temenggung kini diamalkan di semua negeri kecuali Negeri Sembilan

dan Naning.

Undang-Undang Adat => peraturan kebiasaan dalam masyakatat，并一代传一代

Adat Temenggung

(i) Sistem pemerintahan bercorak autokratik

(ii) Sistem kekelurgaan mengikut sebelah obu dan ayah，lelaki diberi keutamaan

(iii) Perkahwinan mengikut hukum syarak

(iv) 在财产分配，男生被注重因为责任较大

(v) Hukuman bertujuan memberi pengajaran [惩罚比较重]

Adat Pepatih

(i) Menekanan unsur demokratik dan permuafakatan

(ii) keluarga sebelah ibu diberi keutamaan

(iii) Perkahwinan sesama suku dilarang

(iv) 财产分配，女方被注重

(v) Hukuman bertujuan memberi pemulihan [惩罚比较轻，只是给个提醒]

这两个 adat 都要记，很容易的，Temenggung 重男轻女，惩罚是为了给予教训。

Pepatih 重女轻男，惩罚是为了原谅以便不再重犯，所以算起来说 pepatih 会比较公

平。

Pemilihan Pemimpin dalam Adat Pepatih：

Yamtuan besar ↓ Undang [选 Yamtuan besar] ↓ Lembaga [选 Undang] ↓

Buapak [选 Lembaga] ↓ Anak Buah [选 Buapak]

✎ Sembilan 有代表 kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan Besar 的 alat

kebesaran：

-16 kaki payung kuning

-16 bilah pedang 【无需记得，仅帮助了解，读

一读无妨】

-16 bilah keris panjang

-16 batang tombak benderang

-8 buah tepak sirih

-8 buah tempat abu

-8 batang tiang lilin

-4 tunggul [panji-panji] yang berwarna kuning

-2 tunggul [panji-panji] yang berwarna merah

-2 tunggul [panji-panji] yang berwarna hitam.

Undang-undang Bertulis

- merupakan himpunan, peraturan, larangan dan adat istiadat dalam bentuk

bertulis

- 最早期的：

(a) Hukum Kanun Melaka

(b) Undang-undang Laut Melaka

- Undang ini digubal pada zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka,

tersebar ke Johor, Perak, Pahang dan Kedah。[这些州在之前是 Melaka 的地所以

penyebaran 发生]

- 其他的 undang ：Undang-undang Pahang, Undang-undang 99 Perak, Undang-

undang Kedah。内容如下：

Hukum Kanun Melaka:

- Hak dan keistimewaan raja dan kaum kerabatnya

- Peranan dan tanggungjawab raja dan pembesar

- Unsur Islam yang berkaitan dengan jenayah, muamalah, keluarga, keterangan,

dan acara

Undang-undang Laut Melaka:***[谨记]

- Tugas nakhoda dan anak kapal

- Langkah keselamatan dalam kapal

- Penyewaan dan penumpangan kapal dagang

- Kuasa nakhoda menjatuhkan hukuman

- Peraturan perdagangan di kapal

Undang- Undang Pahang:

- Digubal pada tahun 1596 semasa pemerintahan Sultan Abdul al-Ghaffar

Muhaiyuddin Shah

- Adat lembaga negeri, keistimewaan raja serta pembesar.

- Undang-undang jenayah, penderhaka, penzina dan undang-undang awam

Undang-undang Kedah

- Undang-undang pelabuhan 如 cukai, peraturan keselamatan pelabuhan, serta

peraturan timbangan dan ukuran.

Undang-undang Perak**

-Berasal dari Parsi dan digunakan di Perak pada kurun ke-18.

-Memperkata tentang 99 kesalahan dan hukuman

-Syarat memegang jawatan kerajaan.

-Peraturan adat istiadat menghadap dan melantik raja.

-Hukuman jenayah, undang-undang dan pertanian.

-Undang-undang kekeluargaan seperti perkahwinan, penceraian dan zina{通奸}

Kegiatan Ekonomi di Negeri-negeri Melayu

1) Pertanian

✎ padi sawah, padi huma. sayur, buah-buahan, ubi [sumber makanan penting]

✎ Kawasan utama pertanian berhampiran dengan sungai 因为 tanah subur dan

mudah mendapatkan sumber air。[复习一下 Geografi, 如果问题问为什么

petempatan 选择 lembah sungai 答案要选 tanah subur]

✎ 工具： [考试会 list 这些工具出来，问你是属于哪个领域的工具]

(i) Bajak (ii) Tenggala (iii) Penggelek (iv) Penyisir

(v) Pencakar (vi) Sabit (vii) Cangkul

✎ Empangan air => menambah hasil pengeluaran

2) Perikanan ✎ 工具：

(i) Serkap, Tangguk, Bubu, Tanggul

3) Kraf Tangan

✎ 用 sumber semula jadi

(i) daun mengkuang, daun pandan, nipah 等等

(ii) 做成 bakul, tikar tudung saji 等等

4) Perlombongan

✎ 用 kaedah mendulang atau melampan

✎ bijih timah => Lembah Kinta, Larut, Negeri Sembilan, Sungai Linggi, Sungai

Ujong...

✎ Emas =>Kelantan, Pahang(Raub), Terengganu

A) Sistem Percukaian [谨记]

- Cukai labuh batu => cukai dipungut di kawasan tertentu di sepanjang sungai

- Cukai bebas kuala => cukai dipungut di kuala sungai

B) Sistem Serah ***

- Raykat 给 pembesar sebahagian drp hasil tanaman sbg balasan yg menyediakan

tanah kpd rakyat

C) Sistem Kerah

- Membuat sesuatu kerja tamnpa upah 如建造皇宫，kubu 等等

- menunjukkan taat setia, sedia berkorban, dam berganding bahu

Perdagangan

✎ Pusat perdagangan terletak di pelabuhan berhampiran kuala sungai

- Barang kegiatan utama => rempah, garam, hasil tenunan....

- Kegiatan mengumpulkan hasil hutan dikenali sebagai meramu

- Sistem bater => 换东西

- Selepas berlaku perkembangan ekonomi, mata wang digunakan。早期的钱：

(i) Kulit siput geweng dan gerus

- 过后使用 mata wang logam diperbuat drp emas dan timah。各州用的钱：[无需

记]

a) Melaka=wang logam kaleng (calains) (timah)

b) Terengganu = wang emas dan kupang yang berbentuk segi lapan, wang syiling

keping atau pitis serta jokoh

c) Johor= mas dan kupang (emas)

d) Kelantan=wang emas kijang, dinar, kupang dan pohon pitis

e) Negeri Sembilan, Pahang, Selangor dan Perak = jongkong tampang/timah

f) Selangor = tampang sebuaya (timah)

g) Kedah = mata wang berbentuk ayam jantan.

Timbangan, Sukatan dan Ukuran

目的：memudahkan urusan jual beli

A) Sukatan [mengukur isipadu suatu benda]， Contoh：

(i) Alat kaul, cupak, gantang => menyukat beras, bijih timah, rempah, garam dan

kacang

B) Timbangan [mengukur berat suatu barang]

(ii) Alat dacing dan pikul => emas, perak, bijih timah dan rempah

✎ 在 Kedah, relung digunakan mengukur keluasan tanah

✎ 测量短距离 => 用身体部位如 sejengkal(虎口), Sehasta(腕尺)

✎ Mengukur jarak => sepelaung, setanak nasi, sehari, sepekan, sepurnama **[谨

记]

Pengangkutan

✎ 以前用 jalan air 和 darat，so perhubungan dan barangan dapat diangkut dgn

mudah dan cepat

✎Pengangkutan air 例子：

(i) jalur (ii) kolek (iii) perahu (iv) sampan

✎ Terdapat jalan yg dinamakan denai penarikan 因为 perahu 需要被拉至河边。

Melalui jalan ini, masa perjalanan dapat disingkatkan

✎ Masyarakat Melayu 也用 gajah, kerbau/lembu utk mengangkut barang

✎ Sungai 成为主要道路，因而变得重要，很多住宅区设立在那里。

SOSIOBUDAYA [社会文化]

✎Struktuk lapisan masyarakat Melayu

Sultan ↓ Golongan Pemerintah ↓ Keluarga dan kerabat Sultan

Pembesar / Ulama / Pendeta ↓ Golongan diperintah ↓ Rakyat / Hamba

✎ 这个 struktuk 能够让 masyarakat 清楚知道自己扮演的角色和责任

(A) Golongan Pemerintah

- Sultan/raja merupakan pemerintah tertinggi

- Baginda bertanggungjawab memelihara perpaduan, keamanan dan kemakmuran

- Raja dibantu oleh kaum kerabat

- Mereka membantu raja dlm pentadbiran dgn mengerjakan tugas rasmi yg

diberikan oleh raja dan juga dilantik menjadipembesar di daerah atau raja di

jajahan.

- Golongan pembesar membantu sultan menjalankan pentadbiran. Mereka boleh

mengarahkan rakyat melakukan kerja awam

- Jawatan pembesar disandang secara monarki [君主制]。例如：keluarga Hang

Tuah。

- Ulama => mendidik rakyat supaya berakhlak mulia [guru agama, kadi atau imam]

- Golongan pendeta => pakar dlm ilmu pengetahuan, menjadi rujuk kpd sultan dan

masyarakat

(B) Golongan Diperintah

✎ Golongan diperintah terdiri daripada golongan merdehaka dan hamba.

✎ Golongan merdeheka terdiri drp rakyat biasa yg bermastautin tetap dan juga

orang asing.

a) Rakyat biasa.

i. Rakyat biasa menjadi pedagang, peniaga, petani, tukang ukir, pembuat senjata,

dan barang tembikar.

ii. Ada di kalangan mereka yang menjadi penghibur raja, pelakon sandiwara,

pawang atau bomoh.

b) Orang asing

i. Orang asing turut membantu kerajaan dgn menjadi askar upahan, pedagang,

atau bomoh.

ii. Mereka mematuhi undang-undang dan adat yg sedia ada di negeri Melayu

meskipun mereka bebas melakukan sebarang kegiatan.

✎ Golongan hamba 地位最低。

- 3 jenis hamba dlm masyarakat Melayu tradisional, iaitu:

a) Hamba raja

b) Hamba berhutang

c) Hamba biasa

Golongan hamba membuat kerja yg berkaitan dgn pertanian, perlombongan dan

pertahanan.

(C) Gaya Hidup Golongan Bangsawan

✎ 如 raja, kaum berabat dan pembesar，并显示了跟平民的贫富悬殊。

✎ 当 upacara pertabalan sultan Melaka：

- Bendahara duduk berhampiran dengan singgahsana [宝座]

- Laksamana dan Seri Bija Diraja membawa pedang kerajaan

- Alat-alat kebesaran kerajaan seperti keris panjang, cogan, tepak, ketur,

tempat bara, dan kitab al-Quran dibawa bersama.

✎ 当发生 sultan/raja 死亡事件：

- jenazah [遗体] disempurnakan mengikut hukum agama Islam

- bendera kuning diturunkan, diganti dengan bendera putih

- 放大炮以便昭告天下，同时委任新的 sultan

✎ 当在 balairung seri 面对 raja, pembesar 要 menjunjung duli sebagai tanda

hormat dan taat

✎ 面对 raja, seseorang 禁止用 bahasa istana，而是使用 istilah patik atau

tuanku。Mereka mestilah bertanjak, berpancung, dan keris diselitkan di

hadapan

✎ Upacara menyambut tetamu 是根据该国是否跟自己 setaraf，然后调整 alat

kebesaran 数量

✎ Pakaian diraja 用 emas来做，并镶上宝石。Alat perhiasan terdiri drp pending,

dokoh [吊坠], bengkung [腰封] dan keris

(D) Gaya Hidup Golongan Rakyat

✎Mereka mengamalkan banyak nilai murni yang menjadi asas perpaduan

- Gotong-royong dilakukan semasa majlis perkahwinan, bersawah dan membina

jalan

- Amalan menghormati jiran => mewujudkan aman, tenteram dan harmoni

- Amalan ziarah-menziarahi：

(i) Tetamu memberi salam dan dijawab oleh tuan rumah

(ii) Tetamu membasuh kaki dan bersalam,kemudian dipersilakan masuk

(iii) Tikar dihamparkan untuk tetamu duduk

(iv) Tepak sirih disorongkan dan tetamu dihidangkan makanan dan minuman

(v) Sebelum makan, mereka membasuh tangan dan membaca doa.Tangan kanan

diguna untuk makan

(vi) Ketika makan, mereka kurang berbual atau ketawa kerana dianggap tidak

sopan

KEGIATAN SOSIOBUDAYA [社会文化活动]

SARAWAK

✎ Sarawak 名字源于 Batang Sarawak / Sungai Sarawak

✎ 人类大约 40000 年前出现在这个州属

✎ 证据：在 Gua Niah 发现历史遗物如 tembikar (陶器) , alat perkakas seperti

kapak,pisau batu 和石洞的壁画

✎ 自 15世纪，Sarawak 由 Kesultanan Brunei 管

✎ Sarawak 被分成几个部分。每个部分由给予自主权(kuasa autonomi)的 pembesar

管辖。例如：Syarif Sahap 管 Sungai Skrang，Pangeran Mahkota 管砂拉越河一带

的地区(在 Kuching)

砂拉越种族的聚集地

✎ 砂拉越土著有 27 种。他们的语言，文化和生活方式皆不同

✎ 他们分布在不同地区。由于人口不集中，导致他们鲜少与外界联系，因此各族文化

特性因不同环境而形成

Persisiran pantai 沿海地带

① Melayu => Kws Kuching ,Simanggang, Sibu, Mukah, Oya, Saribas, dan

Tanjung Datu

② Melanau => Lembah Utara Rajang, Mukah, Oya, Bintulu

Lembah Sungai 河谷

① Iban =>Sg Saribas,Sg Skrang, Sg Batang Lupar dan Sg Rajang

② Bidayuh => Singgai, Sadong dan Sg Kayan

③ Kenyah => Batang Baram, Kawasan Ulu Balang, Rajah dan Balui

Pedalaman 内陆地区

① Penan => Kawasan Hutan Baram, Sg Rajang

② Kelabit => Lembah Trusan dan Sg Baram

③ Murut => Kws Kaki Bukit & gunung di utara Sarawak

*** 灰色字眼不需特地去背，看下就好

Kegiatan Sosiobudaya

1) Pendidikan

✎ 土著进行 2种 Pendidikan

a) Pendidikan Tidak Formal => 通过口述方式(cerita lisan) 传承下去的。爸妈尝试

教导孩子关于 adat resam 和 kepercayaan (生活习惯和信仰) 例如打猎和采集山物等

b) Pendidikan Formal => 在回教堂(masjid)和宗教学校(sekolah agama)进行。

Pendidikan Islam 例如 Membaca al-Quran 和 menulis jawi 传授给回教土著。关于

hukum Islam 和 膜拜方式的教育是由宗教教师传授的

Peraturan dan Adat Resam

1) Iban

✎ 收集 pasu, gong 和 tempayan ，也称作 Tajau

✎ Tajau 一代传一代，并被认为是纯洁(suci)，有价值和被尊敬的

2) Kayan, Kenyah 和 Kelabit

✎ Melukis Tatu (纹身)

✎ 有穿耳洞习惯(menindik telinga)，他们喜欢带用锡(timah)或铜制(tembaga)的耳

环。通常耳坠是代表着不同的地位(melambangkan status yang berbeza)

耳垂拉到长长 Σ(o﹏o |||)

3) Iban, Bidayuh, Kedayan, Kayan, 和 Kenyah

✎ 通常住在长屋

✎ 长屋的住户就像 1个村庄，并由长老(Tuai rumah)领导

✎ 长老(Tuai Rumah) 职责：

I Menjaga keamanan

II Menyelesaikan masalah perkahwinan, penceraian, peraturan dan perayaan

III 决定 Hari Gawai (也称 pesta Menuai) 和 perayaan "Beranyi" 的日期

Kesenian dan Perayaan

1) Melayu

✎ 传统艺术如 " Bergendang" （打鼓舞）

- 只有男生在跳舞，女生则打鼓，唱歌和咏诗 (berpantun)

2) Iban

✎ Tarian Ngajat

**重要性：Tanda Kesyukuran dalam pesta menuai padi

✎ Hari Gawai

- 有几种例如 Gawai Burung, Gawai Batu, Gawai Kenyalang 和 Gawai Antu

- **重要性：Tanda kesyukuran bagi hasil padi yang diperoleh

- Tarian Ngajat 会在这时候举行

- Iban 人会在这时候拜访别人的家里来联络感情

3) Melanau

✎ Perayaan kaul 海神节

**重要性: Menjamu Ipok yang mengawal laut，目的是祈求得到丰收渔产和免受病

痛折磨

Agama dan Kepercayaan

1) Iban, Murut, Kelabit, Kayan, Kenyah dan Bisaya

✎ Mengamalkan kepercayaan animisme。也就是相信万物皆有灵性 (roh)

2) Melanau bukan agama Islam

✎ 相信神怪(makhluk ghaib) 的存在，并称"它" 为 ipok

3) Penan

✎ 时常搬家，因此被称为 Penan nomad (游牧民族)

✎ 他们的信仰很特别：

(i) 不能定居(menetap)在某个地方

(ii) 禁止砍大棵树木 & 不能空置森林土地(melapangkan kws hutan)

(iii) 进行搬迁种植 (tanaman pindah)，尤其是当发生死亡

(iv) 即将要开发的土地会 disemah 先,

(v) 听到 burung ketupung 的叫声证明不能在该地建立住所，他们认为这是上帝派来

的警告

SABAH

✎ Sabah 有一种叫 "saba" 的香蕉，Sabah 因此命名

✎ 16 世纪前，sabah 没有 pemerintahan beraja, sultan atau organisasi yang boleh

diiktiraf sebagai sebuah negeri。这情况导致 sistem pemerintahan Sabah 分成 3

个：

(i) Sistem politik kesukuan

- di daerah pedalaman [住户有 Kadazandusun, Murut dan Orang Sungei]

- 他们以 kelompok kecil 方式生活，因为 bentuk muka bumi 的关系把他们和其他

kumpulan 分开(banjaran, bukit..那些)

(ii) Sistem politik Kesultanan

- di pesisiran pantaibarat dan timur Sabah yang ditadbir oleh Kesultanan Brunei

dan Sulu

- 在 17世纪本来是 Kesultanan Brunei 管 kawasan pantai dan persisiran Sabah，但

是在 1662-1674 年发生 perebutan kuasa。Sultan Muyiddin 把 kawasan timur laut

Sabah 交给 Kesultanan Sulu 因为在 1704年帮忙打败敌人。所以造成 Sabah 有两个

苏丹。Brunei 和 Sulu

(iii) Sistem Politik Ketua Bebas

Masyarat Sabah 的所在地：

1) Persisiran Pantai

✎ Melayu-Brunei >> Pantai Barat Papar, Kimanis dan Sipitang

✎ Bajau >> Pantai barat dan pantai timur [Kota Belud, Papar, Semporna dan

Tuaran]

✎ Suluk >> Panati Timur [Semporna, Lahad Datu, Tawau dan Kudat

2) Lembah Pantai

✎ Kadazandusun >> Pantai barat dan pedalaman [Penampang, Tambunan, Ranau,

Papar, Kudat]

3) Pedalaman

✎ Murut >> Tenom, Persiangan, Keningau dan Rundum

Kegiatan Sosiobudaya

(A) Pendidikan

Pendidikan Formal >> 只专注在 pendidikan agama Islam 如 al-Quran dan menulis

jawi

Pendidikan Tidak Formal >> 由家人或 masyarakat 教导生活技能如钓鱼，爬树等等

(B) Peraturan dan Adat Resam

✎ Undang-undang adat 的目的是 memelihara dan menjamin kesejahteraan hidup

✎ Amalan undang-undang adat seperti babas, sogit dan kepanasan dijalankan

oleh ketua-ketua dat bagi mengeratkan hubungan masyarakat (给双方机会和解)

i) Babas >> 惩罚 bergaduh 的人

ii) kepanasan >> 惩罚 perbuatan subang (乱伦)

iii) Sogit >> merosakkan harta benda dan mencederakan seseorang

✎ 此外，Kadazandusun 人相信如果没遵守 undang adat 会遭受到 malapetaka (灾

难)如 wabak penyakit, bencana alam, serta kerosakan tanaman 。[谨记]

1) Adat Pertanian

Kadazandusun

✎ Monogit >> Memuja semangat padi

✎ Perta Menuai >> tarian Sumazau 表演。[selepas musim menuai]

2) Adat Perkahwinan

Bajau

✎ 婚期通常在 14 dan 15 hari bulan Hijrah 举行因为 cahaya bulan terang，代

表 pengantin akan dimurahkan rezeki。[谨记]

✎ Upacara perkahwinan biasanya dijalankan antara kaum kerabat dengan

mengadakan acaramaglamilami (beramai-ramai)，iaitu menjamu selera dan

menyaksikan hiburan

3) Adat Kematian

Murut

✎ 当发生死亡事件，saudara-maranya 会 memukul tiang rumah。在还没有下葬

前，尸体被清洁并穿上整洁衣服。

✎ Mayat dibakar dalam tembikar dan disimpan dalam rumah selama tujuh hari

(C) Agama dan Kepercayaan

✎ Kadazandusun

- mengamalkan kepercayaan animisme

- 一小部分的人接受 agama Islam

- 他们的神 Kinorohingan 住在别一个世界

- 去世的人的灵魂相信会前往 Gunung Kinabalu。时辰一到，灵魂会去天堂或地狱

- upacara Magavau >> menghormati semangat padi

- Pesta Kaamatan >> tanda kesyukuran kepada Kinorohingan 因为赋予他们丰硕的

稻米

- Pesta Kaamatan 是 pertandingan ratu cantik / Unduk Ngadau 。Ratu Cantik 代

表已经牺牲成为稻米的 Huminodun

- Bomoh yang membuang kepanasan dipanggil Bobohizan

✎ Murut

- Mempercayai aninisme [相信万物皆有灵魂]

- Gunung Antulai / Gunung Aru(Gunung Hantu) 被认为是 tempat suci (纯洁的地方)

- 他们相信 Aki Kopuno iaitu kuasa yang mencipta segala-galanya

- Bomoh yang boleh berhubung dengan kuasa ghaib dipanggil Babalian

(D) Kesenian

Murut

- Tarian Magunatip atau Mengalang

- Magunatip >> 在 perayaan Hari Magavau 中跳这个舞蹈。[memuja semangat padi]

- Mengalang >> 在 upacara menyambut kedatangan tetamu tang datang dari

jauh, berpindah rumahdan hari Monggotom (Hari Pesta Menuai Padi ) 中跳这个舞

蹈

Kadazandusun

Tarian Sumazau >> 在 pesta menuai, pertandingan ratu cantik 和 jamuan makanan 中跳这舞

✎ 他们用的乐器有：

(i) Kulintangan

(ii) Gabang

(iii) Tagunggak

(iv) Sompotan

✎ Rumah panjang diperbuat drp buluh, rotan dan daun rumbia ✎ 他们也制作手工艺品如乐器，编织，织布，还有武器等等

Kegiatan Ekonomi

✎ Pertanian Pindah (padi huma atau padi bukit)

- 在 kawasan pedalaman，并 dijalankan secara berpindah-randah

- Petani 在 2-3 年后就搬去新的地方种植

✎ Pertanian Kekal (Padi sawah)

- Kadazandusun, Murut, Brunei dan Bajau 进行

- 在 lembah sungai，也种水果，蔬菜，木薯，椰子等等

- Kegiatan menternak binatang juga dijalankan

✎ Memungut Hasi Laut

- Bajau, Melayu-Brunei dan Suluk 进行

(i) Agar-agar (ii) Ikan Trepang (iii) mutiara

(iv) timun laut (v) Karang laut

✎ Menangkap Ikan

- Bajau 进行 [使用 jaring dan kelong 抓鱼]

✎ Memungut Hasil Hutan

- Murut 进行

✎ Memungut Sarang Burung

- 出口至 China, 并在 Gua Gomantong di Sandakan 进行

- 两种：

(i) Sarang Burung Putih 比较营养

(ii) Sarang Coklat

✎ Perdagangan

- Pasar Tamu >> 进行贸易的地方，每个种族会来交换东西